Wikipedia
tetwiki
https://tet.wikipedia.org/wiki/P%C3%A1jina_Mahuluk
MediaWiki 1.39.0-wmf.23
first-letter
Media
Espesiál
Diskusaun
Uza-na'in
Diskusaun Uza-na'in
Wikipedia
Diskusaun Wikipedia
Imajen
Diskusaun Imajen
MediaWiki
Diskusaun MediaWiki
Template
Diskusaun Template
Ajuda
Diskusaun Ajuda
Kategoria
Diskusaun Kategoria
TimedText
TimedText talk
Módulo
Módulo Discussão
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
Aragaun
0
2500
66725
64506
2022-08-12T17:39:01Z
90.167.200.164
wikitext
text/x-wiki
'''Aragaun''' (ho [[lia-españól|españól]] no ho [[lia-aragonés|aragonés]] ''Aragón'', ho [[lia-katalaun|katalaun]] ''Aragó'') maka [[komunidade autónomu]] [[España]] nian, no maka mai hori [[Reinu Aragaun nian|Reinu lakin Aragaun]] nian. Ohin [[Estatutu Autonomia nian]] governa nia, no tan desendénsia Reinu nian Aragaun nian, nia narrekoñese [[nasionalidade ai-knanoik-oan]] iha Estatutu Autonomia nian. Reinu Aragaun nian, ho [[Kondadu Barselona nian]], ho [[Reinu Valénsia nian]] no ho [[Reinu Marjorka nian]] forma [[Koroa Aragaun nian]] ai-knanoik-oan ona.
Ina hela iha norte España nian. Aragaun iha fronteira ho komunidade autónomu [[Kastela-Manxa]] nian, [[Kastela no Leaun]] nian, [[Kataluña]] nian, no ho [[Komunidade Valénsia-ona]], no ho [[Fransa]]. Tolu provínsia, [[Ueska (provínsia)|Ueska]] nian, [[Teruél (provínsia)|Teruél]] nian no [[Saragosa (provínsia)|Saragosa]] nian, forma ina. Sidade kapitál [[Saragosa]]. Iha norte provínsia nian Ueska nian (ho [[lia-españól|españól]] ''Huesca'', ho [[lia-aragonés|aragonés]] ''Uesca'',no ho [[lia-katalaun|katalaun]] ''Osca'') no iha norte provínsia nian Saragosa nian (ho [[lia-españól|españól]] no ho [[lia-aragonés|aragonés]] ''Zaragoza'', ho [[lia-katalaun|katalaun]] ''Saragossa'') ema ruma ko’alia [[lia-aragonés]]. Iha lorosa’e komunidade nian, ema ruma ko’alia [[lia-katalaun]].
== Jeografia ==
Tolu unidade fiziográfiku bele naketak: Fohor-Pireneus, foho-leet Ebru nian no Sistema foho-oan Ibériku.
* ’’Fohor-Pireneus aragonés’’ korresponde bá Fohor-Pireneus sentrál; Sira nia karaterístika importánsia sektor aksiál nian no, portantu, banda kloot materiál paleozoiku nian ho forma krukut no fatuk metamorfiku nian. Foho liu aas hela iha ne’e: Balaitús ka Tutun Mouru nian (‘’Pico del Moro’’) (3.151 m), [[Viñamala]] (3.303 m), Foho Nalakon (‘’Monte Perdido’’) (3.355 m) no Aneto (3.404). Foho-feet lonjitudinál, iha ne’ebé foho-feet Jaca nian naforma no tuir hosi kanál Berdún nian, haketak sektor aksiál ne’e Fohor-Prepireneus nian. Fohor-Prepirineus, nadezenvolupa tebetebes, nakonstitui ho materiál tersiáriu, espesialmente kalkareu ho interkalasaun margozu. Elevasoens ruma sobresai hanesan Peña. Loarre, Caballera, Gabardiella, Guara, etc...
* Foho-leet Ebru nian, entre Fohor-Pireneus no Sistema Ibériku, ho dispozisaun simétriku hosi sorin ba sorin eixu sentrál nian, mota Ebru. Iha ida-idak sorin sistema terrasus kuaternáriu nian tahu nian no seixu naeskalona ne’ebé tutan ho ain foho nian nakonstitui hosi materiál detrítiku sira natau hosi mota sira basia nian Ebru nian. Konjuntu ne’e material kuaternáriu sira nian, ne’ebé taka, iha balun, tersiárius posteosénikus (konglomeradus iha ninin no iha marjens, jesus no masin sira iha laran), tomak, postorojéniku.
* Sistema Ibériku iha balun meridionál liután Aragaun nian. Tutun ruma sira ultrapasa metru 2000, hanesan Moncayo (metru 2.313) no Peñarroya (metru 2.019). Fatin ne’e iha formas nafó hosi dobras no hosi fallas iha kuarzitas leten, granitus no kalkárias toos, retokes ki’ik orijinadu hosi glasiares kuaternáriu.
Mota pirenaiku sira, kaudalozu liután no ho enxentes iha époka derretimentu nian neve nian, iha dezakordu ho importante menus no rejime torrensiál nian Fohor-Ppepireneus sira nian no kordilleira Ibérika nian. Mota [[Ebru]] koletor boot sistema hotu ne’e nian. Kaudal klaran Ebru nian iha [[Saragosa]] metru kúbiku 243,9 hosi segundu, maibé iha enxentes maka’as hori Outubru ba Marsu.
== Polítika no governu ==
=== Instituisoens governu nian ===
Segundu Estatutu Autonomia nian Aragaun nian, instituisaun haat forsa polítiku nian Aragaun:
* Parlamentu Aragaun nian.
* Prezidente Governu nian: xefe ezekutivu nian. Daudaun Prezidente Governu nian [[Marcelino Iglesias Ricou]] [[PSOE]] (Partidu Sosialista Obreiru Españól) nian ne’ebé okupa kargu hori 2 Agostu nian 1999 nian. Vise-prezidente Ángel Biel, Partidu Aragaun-oan nian, ho ne’ebé Marcelino partilla aliansa governu nian Aragaun nian, hafoin elesoens 2003 nian.
* Deputasaun Jeral Aragaun nian ka Governu Aragaun nian: órgaun governu nian konformadu hosi prezidente no ministrus. Dezempeña [[forsa ezekutivu]] komunidade nian.
* ’’Justicia’’ Aragaun: Soridor loos sira nian no liberdades sira nian emar nian.
Alendisu, órgaun konsultivu rua: Kunsellu Ekonómiku no Sosiál Aragaun nian, no Komisaun Loos-oan Asesór.
=== Divizaun administrativu ===
Aragaun nafahe iha provínsia tolu:
* [[Ueska (provínsia)|Provínsia Ueska nian]] (ho [[lia-españól|españól]] ‘’Huesca’’, ho [[lia-aragonés|aragonés]] ‘’Uesca’’ no ho [[lia-katalaun|katalaun]] ‘’Osca’’).
* [[Teruél (provínsia)|Provínsia Teruél]] (ho [[lia-españól|españól]] ‘’Teruel’’, ho [[lia-aragonés|aragonés]] ‘’Tergüel’’ no ho [[lia-katalaun|katalaun]] ‘’Terol’’).
* [[Saragosa (provínsia)|Provínsia Saragosa]] (ho [[lia-españól|españól]] no ho [[lia-aragonés|aragonés]] ‘’Zaragoza’’ no ho [[lia-katalaun|katalaun]] ‘’Saragossa’’).
[[Imajen:Varietats lingüístiques de l'Aragó.png|miniaturadaimagem|Variedade linguístiku sira Aragaun nian]]
[[Imajen:Aragon languages.svg|miniaturadaimagem|Territórius linguístiku Aragaun nian segundu anteprojetu Lei nian lian sira nian]]
Mós, Aragaun nafahe iha komarka 33:
<table>
<tr bgcolor=silver>
<td><center>'''No.'''</center>
<td><center>'''Naran [[lia-españól|españól]] (Naran [[lia-aragonés|aragonés]], no naran [[lia-katalaun|katalaun]])'''</center>
<td><center>'''Sidade kapitál (Naran [[lia-aragonés|aragonés]], no naran [[lia-katalaun|katalaun]])'''</center>
<td><center>'''provínsia'''</center>
</tr>
<tr>
<td>1
<td>[[Jasetania]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''A Chacetania'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''La Jacetània'' no [[lia-españól|españól]] ''La Jacetania'')
<td>[[Jaka (Ueska)|Jaka]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Chaca'' no iha [[lia-katalaun|katalaun]] no [[lia-españól|españól]] ''Jaca'')
<td>[[provínsia Ueska nian|Ueska]], [[provínsia Saragosa nian|Saragosa]]
</tr>
<tr>
<td>2
<td>[[Mota-Gállego Aas]], iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Alto Galligo'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''L'Alt Gàllego'' no [[lia-españól|españól]] ''Alto Gállego'')
<td>[[Sabiñánigo]] (iha [[lia-katalaun|katalaun]] no [[lia-españól|españól]] ''Sabiñánigo'', iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Samianigo'')
<td>[[provínsia Ueska nian|Ueska]]
</tr>
<tr>
<td>3
<td>[[Sobrarbe]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no [[lia-españól|españól]] ''Sobrarbe'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Sobrarb'')
<td>[[Boltaña]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Boltanya'' no [[lia-españól|españól]] ''Boltaña'') no [[Ainsa]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''L'Aínsa'' no [[lia-españól|españól]] ''Aínsa'')
<td>[[provínsia Ueska nian|Ueska]]
</tr>
<tr>
<td>4
<td>[[Ribagorsa]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no [[lia-españól|españól]] ''Ribagorza'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Ribagorça'')
<td>[[Graus]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no iha [[lia-katalaun|katalaun]] no [[lia-españól|españól]] ''Graus'') no [[Benabarre]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no iha [[lia-katalaun|katalaun]] Benavarri no [[lia-españól|españól]] ''Benabarre'')
<td>[[provínsia Ueska nian|Ueska]]
</tr>
<tr>
<td>5
<td>[[Vila Lima]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no [[lia-españól|españól]] ''Cinco Villas'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] Cinc Viles)
<td>[[Ehea Kavaleiru sira-nian]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Exeya d'os Caballers'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Eixea dels Cavallers'' no [[lia-españól|españól]] ''Ejea de los Caballeros'')
<td>[[provínsia Ueska nian|Ueska]]
</tr>
<tr>
<td>6
<td>[[Rai-tetuk Ueska nian]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Plana de Uesca'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Foia d'Osca'' no [[lia-españól|españól]] ''Hoya de Huesca'')
<td>[[Ueska]] (iha [[lia-españól|españól]] ''Huesca'', iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Uesca'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Osca'')
<td>[[provínsia Ueska nian|Ueska]]
</tr>
<tr>
<td>7
<td>[[Somontanu Barbastru nian]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] Semontano de Balbastro, iha [[lia-katalaun|katalaun]] Somontà de Barbastre no [[lia-españól|españól]] ''Somontano de Barbastro'')
<td>[[Barbastru]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Balbastro'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Barbastre'' no [[lia-españól|españól]] ''Barbastro'')
<td>[[provínsia Ueska nian|Ueska]]
</tr>
<tr>
<td>8
<td>[[Mota-Sinka Médiu]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Cinca Meya'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Cinca Mitjà'' no [[lia-españól|españól]] ''Cinca Medio'')
<td>[[Monzón]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no [[lia-españól|españól]] ''Monzón'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Montsó'')
<td>[[provínsia Ueska nian|Ueska]]
</tr>
<tr>
<td>9
<td>[[Litera]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''A Litera'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''La Llitera'' no [[lia-españól|españól]] ''La Litera'')
<td>[[Tamarít Litera nian]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Tamarit de Litera'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Tamarit de Llitera'' no [[lia-españól|españól]] ''Tamarite de Litera'') no [[Binefar]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no [[lia-españól|españól]] ''Binéfar'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Binèfar'')
<td>[[provínsia Ueska nian|Ueska]]
</tr>
<tr>
<td>10
<td>[[Mota-Sinka Kraik]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Baixa Cinca'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Baix Cinca'' no [[lia-españól|españól]] ''Bajo Cinca'')
<td>[[Fraga (Ueska)|Fraga]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no iha [[lia-katalaun|katalaun]] no [[lia-españól|españól]] ''Fraga'')
<td>[[provínsia Ueska nian|Ueska]], [[provínsia Saragosa nian|Saragosa]]
</tr>
<tr>
<td>11
<td>[[Los Monegros|Monegros]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Os Monegros'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Els Monegres'' no [[lia-españól|españól]] ''Monegros'')
<td>[[Sariñena]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Sarinyena'' no [[lia-españól|españól]] ''Sariñena'')
<td>[[provínsia Ueska nian|Ueska]], [[provínsia Saragosa nian|Saragosa]]
</tr>
<tr>
<td>12
<td>[[Tarasona no Monkaio]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Tarazona e o Moncayo'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Tarassona i el Moncayo'' no [[lia-españól|españól]] ''Tarazona'')
<td>[[Tarasona]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no [[lia-españól|españól]] ''Tarazona'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Tarassona'')
<td>[[provínsia Saragosa nian|Saragosa]]
</tr>
<tr>
<td>13
<td>[[Kampu Borja nian]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Campo de Borcha'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Camp de Borja'' no [[lia-españól|españól]] ''Campo de Borja'')
<td>[[Borja]] (iha [[lia-katalaun|katalaun]] no [[lia-españól|españól]] ''Borja'', iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Borcha'')
<td>[[provínsia Saragosa nian|Saragosa]]
</tr>
<tr>
<td>14
<td>[[Aranda]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no iha [[lia-katalaun|katalaun]] no [[lia-españól|españól]] ''Aranda'')
<td>[[Illueka]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no iha [[lia-katalaun|katalaun]] no [[lia-españól|españól]] ''Illueca'')
<td>[[provínsia Saragosa nian|Saragosa]]
</tr>
<tr>
<td>15
<td>[[Mota-ninin Aas Mota-Ebru nian]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Ribera Alta de l'Ebro'' no [[lia-españól|españól]] ''Ribera Alta del Ebro'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Ribera Alta de l'Ebre'')
<td>[[Alagón]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no [[lia-españól|españól]] ''Alagón'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Alagó'')
<td>[[provínsia Saragosa nian|Saragosa]]
</tr>
<tr>
<td>16
<td>[[Foho-leet Mota-Jalón nian]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Val de Xalón'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Vall-de-Xaló'' no [[lia-españól|españól]] ''Valdejalón'')
<td>[[Almúnia Dona Godina nian]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''L'Almunia de Donya Godina'' no [[lia-españól|españól]] ''La Almunia de Doña Godina'')
<td>[[provínsia Saragosa nian|Saragosa]]
</tr>
<tr>
<td>17
<td>[[Komarka Klarak]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]], iha [[lia-katalaun|katalaun]] no [[lia-españól|españól]] ''Comarca Central'')
<td>[[Saragosa]] (iha [[lia-españól|españól]] no iha [[lia-aragonés|aragonés]] Zaragoza, iha [[lia-katalaun|katalaun]] Saragossa)
<td>[[provínsia Saragosa nian|Saragosa]]
</tr>
<tr>
<td>18
<td>[[Mota-ninin Kraik Mota-Ebru nian]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Ribera Baixa de l'Ebro'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Ribera Baixa de l'Ebre'' no [[lia-españól|españól]] ''Ribera Baja del Ebro'')
<td>[[Kintu (Aragaun)|Kintu]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no iha [[lia-katalaun|katalaun]] no [[lia-españól|españól]] ''Quinto'')
<td>[[provínsia Saragosa nian|Saragosa]]
</tr>
<tr>
<td>19
<td>[[Aragaun Kraik-Kaspe]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Baixo Aragón-Casp'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Baix Aragó-Casp'' no [[lia-españól|españól]] ''Bajo Caspe-Aragón'')
<td>[[Kaspe]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Casp'' no [[lia-españól|españól]] ''Caspe'')
<td>[[provínsia Saragosa nian|Saragosa]]
</tr>
<tr>
<td>20
<td>[[Komunidade Kalataiúd nian]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Comunidát de Calatayú'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Comunitat de Calataiut'' no [[lia-españól|españól]] ''Comunidad de Calatayud'')
<td>[[Kalataiúd]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Calatayú'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Calataiut'' no [[lia-españól|españól]] ''Calatayud'')
<td>[[provínsia Saragosa nian|Saragosa]]
</tr>
<tr>
<td>21
<td>[[Kampu Kariñena nian]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Campo de Carinyena'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Camp de Carinyena'' no [[lia-españól|españól]] ''Campo de Cariñena'')
<td>[[Kariñena]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Carinyena'' no [[lia-españól|españól]] ''Campo de Cariñena'')
<td>[[provínsia Saragosa nian|Saragosa]]
</tr>
<tr>
<td>22
<td>[[Kampu Belxite nian]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Campo de Belchit'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Camp de Belchite'' no [[lia-españól|españól]] ''Campo de Belchite'')
<td>[[Belxite]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Belchit'' no [[lia-españól|españól]] no iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Belchite'')
<td>[[provínsia Saragosa nian|Saragosa]]
</tr>
<tr>
<td>23
<td>[[Mota-Martín Kraik]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Baixo Martín'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Baix Martín'' no [[lia-españól|españól]] ''Bajo Martín'')
<td>[[Ijar]] (iha [[lia-katalaun|katalaun]] no [[lia-españól|españól]] ''Híjar'', iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Íxar'')
<td>[[provínsia Teruél nian|Teruél]]
</tr>
<tr>
<td>24
<td>[[Kampu Daroka nian]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no [[lia-españól|españól]] ''Campo de Daroca'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Camp de Daroca'')
<td>[[Daroka]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no iha [[lia-katalaun|katalaun]] no [[lia-españól|españól]] ''Daroca'')
<td>[[provínsia Saragosa nian|Saragosa]]
</tr>
<tr>
<td>25
<td>[[Mota-Jiloka]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Xiloca'' no iha [[lia-katalaun|katalaun]] no [[lia-españól|españól]] ''Jiloca'')
<td>[[Kalamoxa]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no iha [[lia-katalaun|katalaun]] no [[lia-españól|españól]] ''Calamocha'') no [[Monreál Kampu nian]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Mont-reyal'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] no [[lia-españól|españól]] ''Monreal del Campo'')
<td>[[provínsia Teruél nian|Teruél]]
</tr>
<tr>
<td>26
<td>[[Zona Mineiru sira]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Cuencas Meneras'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] no [[lia-españól|españól]] ''Cuencas Mineras'')
<td>[[Montalbán (Aragaun)|Montalbán]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Mont-Albán'' no iha [[lia-katalaun|katalaun]] no [[lia-españól|españól]] ''Montalbán'') no [[Utrillas]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Utriellas'' no [[lia-españól|españól]] no iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Utrillas'')
<td>[[provínsia Teruél nian|Teruél]]
</tr>
<tr>
<td>27
<td>[[Andorra-Fohor-Arku sira]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Andorra- Sierra d'Arcos'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Andorra-Serra d'Arcs'' no [[lia-españól|españól]] ''Andorra-Sierra de Arcos'')
<td>[[Andorra (Aragaun)|Andorra]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no iha [[lia-katalaun|katalaun]] Andorra)]
<td>[[provínsia Teruél nian|Teruél]]
</tr>
<tr>
<td>28
<td>[[Aragaun Kraik]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Baixo Aragón'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Baix Aragó'' no [[lia-españól|españól]] ''Bajo Aragón'')
<td>[[Alkañíz]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Alcanyiz'' no [[lia-españól|españól]] ''Alcañiz'' no iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Alcanyís'')
<td>[[provínsia Teruél nian|Teruél]]
</tr>
<tr>
<td>29
<td>[[Komunidade Teruél nian]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Comunidat de Teruel'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Comunitat de Terol'' no [[lia-españól|españól]] ''Comunidad de Teruel'')
<td>[[Teruél]] (iha [[lia-españól|español]] no [[lia-aragonés|aragonés]] ''Teruel'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Terol'')
<td>[[provínsia Teruél nian|Teruél]]
</tr>
<tr>
<td>30
<td>[[Maestrazgu]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Mayestrato'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Maestrat'' no [[lia-españól|españól]] ''Maestrazgo'')
<td>[[Kantabieha]] (iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Cantavella'' no iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Cantaviella'' no [[lia-españól|españól]] ''Cantavieja'')
<td>[[provínsia Teruél nian|Teruél]]
</tr>
<tr>
<td>31
<td>[[Fohor-Albarrasín]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Sierra d'Albarrazín'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Serra d'Albarrasí'' no [[lia-españól|españól]] ''Sierra de Albarracín'')
<td>[[Albarrasín]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Albarrazín'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Albarrasí'' no [[lia-españól|españól]] ''Sierra de Albarracín'')
<td>[[provínsia Teruél nian|Teruél]]
</tr>
<tr>
<td>32
<td>[[Gudar-Habalambre]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Gúdar-Chabalambre'' no iha [[lia-katalaun|katalaun]] no [[lia-españól|españól]] ''Gúdar-Javalambre'')
<td>[[Mora de Rubielos]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] nno [[lia-españól|españól]] ''Mora de Rubielos'' no [[lia-katalaun|katalaun]] ''Móra de Rubiols'')
<td>[[provínsia Teruél nian|Teruél]]
</tr>
<tr>
<td>33
<td>[[Matarraña]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] no iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Matarranya'' no [[lia-españól|españól]] ''Matarraña'')
<td>[[Valderrobres]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Val-de-Robres'' no [[lia-españól|españól]] ''Valderrobres'' no iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Vall-de-roures'') no [[Kalaseite]] (iha [[lia-aragonés|aragonés]] ''Calazeit'', iha [[lia-katalaun|katalaun]] ''Calaceit'' no [[lia-españól|españól]] ''Calaceite'')
<td>[[provínsia Teruél nian|Teruél]]
</tr>
</table>
== Populasaun ==
Densidade inferiór tebetebes ba média españól, tanba, ba forsa ema-oan eskasu, ézodu rurál tradisionál tenke natau tan, ba li’ur rejiaun nian (maibé ne’ebé napara ba roha dékada nian hitunulu nian ona). Territóriu estensu nakokupa hosi nukleus ema-oan lae boot tebetebes, liuliu iha rejioens foho-oan. [[Saragosa]], iha ninin Ebru nian, maka núkleu kota-oan boot, ne’ebé halubun 70,5% abitante nian rejiaun nian. Fora sidade kapitál provinsiál sira (Saragosa, [[Ueska]] no [[Teruél]]), munisípiu ruma lae atinje abitante 20.000; seluk munisípiu importante [[Calatayud]], [[Ejea de los Caballeros]], [[Monzón]], [[Barbastro]], [[Tarazona]], [[Jaca]], [[Fraga]], [[Alcañiz]], [[Caspe]], [[Sabiñánigo]], [[Andorra (Aragaun)|Andorra]] no [[Binéfar]]. Provínsia Saragosa nian mesamesak hatudu aumentu demográfiku notavel; Teruél-oan iha aumentu vejetativu negativu, no Ueska, ho aumentu vejetativu fraku, lae bele para desida populasaun nian produsidu hosi emigrasaun, ne’ebé prinsipalmente nadirije ba Saragosa, ba [[Barselona]] no ba sidade kapitál provinsiál oin-ida. Defatu, provínsia Teruél nian no Ueska nian iha populasaun liután iha 1900 ona, no diminuisaun kontinua, buat ne’ebé tau sira entre provínsias despovoadu liután [[España]] nian ona. Dinamizmu Saragosa nian halo ona katak populasaun absolutu Aragaun nian aumenta durante sékulo pasadu no aktuál ona, maski lae bele hakahik, liuliu iha dékadas tersu ikus nian sékulu XX nian, tendénsia momoos ba paralizasaun demográfiku (iha 1981-91 inkrementu populasaun nian halo 0,7% nian ona). Kontudu, partisipasaun Aragaun nian iha populasaun tomak españól durante tinan ne’e oin-ida sira tun ona: 5,70% iha 1860, 4,90% iha 1900, 4,38% iha 1930, 3,89% iha 1950, 3,22% iha 1981 no 3,08% iha 1991.
== Ekonomia ==
Iha foho-leet forrajen, beterraba masin-midar-oan, sereál, modo no ai-hun ai-fuan-oan nakultiva ho rendimentu aas. Fatin úmidu liután Fohor-Pireneus nian iha estensoens pastu nian no superfísie ai-laran-oan nian, hanesan mós, iha medida ki’ik liután, iha [[Sistema Ibériku]]. Iha terrenu maran (rejioens iha ain Fohor-Pireneus nian no Sistema Ibériku nian) kultivu viña nian, trigu nian no oliveira nian predomina. Viña domina iha [[Campo de Cariñena]] no oliveira iha [[Bajo Aragón]], enkuantu trigu iha distribuisaun omojéneu liután. Iha sistemas regadiu nian, Kanál Imperiál Aragaun nian(Canal Imperial de Aragón) (ho km 90 lonjitude nian) salienta, ne’ebé rega ha 30.000 ninin loos Ebru nian, kanál [[Tauste]] nian (ho km 44), iha ninin karuk, kanál Aragaun nian no [[Kataluña]] nian, ne’ebé rega ha 40.000 iha komarka La Litera nian. Kanál foun Bárdenas nian (ho km 150 no ha 80.000), Los Monegros nian (ho ha 100.000) no Cinca nian, ne’ebé, hafoin regu nian ha 50.000 nian, fui bee sobrante ba kanál Los Monegros nian.
Hosi ganadaria, gadu bibi-malae-oan, até liubá uitoan importante liután, naforma hosi rebañus ne’ebé, iha rejime trasumánsia nian, hosi ba fatin foho-oan sira (hosi Fohor-Pireneus no hosi Sistema Ibériku) ba planuras. Ho regadius foun no ho inkrementu konsekuente produsaun forrajen-oan nian, rebañu estabuladu iha kinta industriál aumenta ona. Indústria mineira nabazea iha esplorasaun lignitu nian (iha [[Aliaga]], iha [[Andorra (Aragaun)|Andorra]], iha [[Montalbán]] no iha [[Utrillas]]) no besi nian (iha [[Ojos Negros]]. Rezervas gas naturál nian [[El Serrablo]] nian (iha [[provínsia Ueska nian|Ueska]]) entre relevantes liután Europa nian. Industria naporaliza bázikamente iha sidade [[Saragosa]] nian no iha arredores (80% valor nian produsaun nian komunidade autónomu nian), iha ne’ebé instalasoens ba produsaun metalúrjiku, indústria transformadu metáliku nian, indústria ai-han-oan, indústria kímiku, indústria montajen nian karreta nian (instalasaun [[General Motors]] nian iha [[Figueruelas]]) no, ho grau ki’ik liután, indústria hatais-oan, indústria sapatu-oan, indústria konfesaun nian no kouru nian. Defatu, industrializasaun Aragaun-oan hahú tan aproveitamentu enerjia idroeléktriku nian, hanesan iha [[Sabiñánigo]] no iha [[Monzón]] (iha [[provínsia Ueska nian|Ueska]], ho indústria elektrokímiku no alumíniu nian.
Sentru boot atividade tersiariu Aragaun-oan nian maka Saragosa, ne’ebé sentraliza no artikula hosi servisu bankáriu, komersiál no finanseiru ba kulturál no universitáriu. Turizmu esperimenta inkrementu boot hori rohan tinan 60 sira nian iha foho-leet pirenaiku sira. Mós vias komunikasaun nian importante liután konverje ba sidade Saragosa nian, ne’ebé, alén aproveitamentu konfluénsia nian mota tolu nian (Ebru, Huerva no Gállego]], okupa pozisaun estratéjiku iha komunikasoens entre [[Rai-basku]] no [[Kataluña]], no entre ne’e no [[Komunidade Madríd nian|Madríd]], no ne’ebé, mós, iha aeroportu internasionál (Valenzuela).
== Istória Aragaun nian ==
[[Imajen:Imperi de la Corona d'Aragó.png|miniaturadaimagem|esquerda|250px|Koroa Aragaun nian iha sékulu XV]]
Reinu Aragaun nian, juntu ho Kondadu Barselona nian (Kataluña) forma Koroa Aragaun nian iha sékulo XII ona, maski uluk mós nia totalmente independente konserva institusoens hotu, foru no loos até [[Funu Susesaun Españól nian]] iha sékulo XVIII ona.
Ho kazamentu konde Ramón Berenguer IV nian (Kondadu nian Barselona nian) ho Petronila Aragaun nian (Reinu nian Aragaun nian) Koroa Aragaun nian naforma ona. Espansaun Koroa Aragaun-oan nian hahú ho konkista sidade nian Lérida nian, Tortoza nian, Reinu nian Majorka nian (iha nusa Baleares), Reinu nian Valénsia nian (maka hela ho korte própriu ona), Koroa nian Sisília nian, Minorka nian (iha nusa Baleares), Sardeña nian (nusa Itália-oan) ona. Até dahuluk dékadas sékulu XIV nian, Koroa iha ona apojeu maka hahú ona ho surjimentu katástrofe naturál nian, krise demográfiku nian, resesaun nian ekonomia katalaun nian, ho surjimentu tensaun sosiál nian no krise nian susesaun nian (Rei Martin I lae husik susesor nanaran ona). Iha 1443, hafoin konkista Reinu nian Nápoles nian krise naagrava ona. Iha 1469, Rei Fernando II Aragaun nian nakaza ho Isabel I (Raiña Kastela nian) ona. Kazamentu ne’e lori ona bá uniaun rua reinu nian no bá formasaun monarkia españól nian.
Hori 1978, Aragaun komunidade autónomu españól, maka iha tolu provínsia, [[Ueska (provinsia)|Ueska]] nian, [[Teruél (provinsia)|Teruél]] nian no [[Saragosa (provinsia)|Saragosa]] nian. Sidade kapitál [[Saragosa]]. Hori 2 agostu nian 1999 nian, Marcelino Iglesias Ricou prezidente Aragaun nian.
[[Kategoria:Aragaun| ]]
pczo3quf2vyogbcb4wdt7p1edab1xtj
Grañén
0
5530
66726
66401
2022-08-12T17:39:44Z
90.167.200.164
wikitext
text/x-wiki
{{Sidade
| sidade = Grañén
| rai = España
| subdivizaun1 = Komunidade autónoma
| subdivizaun_naran1 = [[Aragaun]]
| subdivizaun2 = Provínsia
| subdivizaun_naran2 = [[Ueska (provínsia)|provínsia Ueska nian]]
| subdivizaun3 = [[Komarka]]
| subdivizaun_naran3 = [[Los Monegros]]
| imagem_brasaun = Escudo_de_Grañén.svg
| imagem_bandeira = Bandera_de_Grañén.svg
| image_localizasaun = Grañénubi.png
| área = 123,98
| populasaun = 1 902
| tinan = 2014
| densidade = 15,34
| sítiu_ofisiál = www.granen.es
| category = Vila iha España
| imajen =
| text =
}}
[[Imajen:Vista de Grañén por Antonio Márquel Barril.jpg|thumb|300px|left|Grañén nia hareen ho kreda parokiál iha planu uluk.]]
'''Grañén''' mak sai vila no munisípiu hosi komarka [[Los Monegros]] nian iha [[Ueska (provínsia)|provínsia Ueska nian]] (ho [[lia-españól]] ''provincia de Huesca'', ho [[lia-aragonés]] ''provincia de Uesca'' no ho [[lia-katalaun]] ''província d'Osca''), iha [[komunidade autónoma]] [[Aragaun]] nian iha rai-[[España]]. Nia iha populasaun abitante 1 748 (banati-tuir iha tinan [[2017]]. Área munisipál kompriende mós vila sira [[Callén]], [[Curbe]], [[Fraella]] no [[Montesusín]].
[[Imajen:Torre de la Iglesia de Grañén por Antonio Márquez Barril.jpg|thumb|200px|left|Torre kreda parokiál nian hosi Grañén.]]
Ninia zona lakin harii iha foho ki'ik suave nia leten, rabat Kreda Parokiál Santiagu no iha lalatak restu sira-nian kastelu lakin nian no destaka iha núkleu kafoun nia leten, ida-ne'ebé mosu iha kraik iha rai-tetuk no ida-ne'ebé namkari ba estasaun komboiu nian, rabat dalan-inan.<ref name="Istória">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.109/relcategoria.477/relcategoriainicial.359/idmenu.1042/chk.e8a96661a1c662cb3a6f2f5cfde9ab1b.html# Grañén nia istória iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál nian hosi Grañén] (ho lia-españól).</ref>
Grañén mak sai mós dalan-besi sira-nia kruzamentu importante, wainhira dalan-besi entre [[Madríd]] no [[Barselona]] hakat [[Lérida]] atravesa Grañén, aleinde dalan-inan hirak-ne'ebé komunika ho [[Ueska]], [[Tardienta]], [[Sariñena]], [[Tramaced]] no [[Salillas]], entre lokalidade seluseluk...<ref name="Istória">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.109/relcategoria.477/relcategoriainicial.359/idmenu.1042/chk.e8a96661a1c662cb3a6f2f5cfde9ab1b.html# Grañén nia istória iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál nian hosi Grañén] (ho lia-españól).</ref>
Ninia área munisipál namkari hakat rai-tetuk kladik-laek jeográfiku hosi [[Kabetok Ueska nian]] (ho lia-españól ''Hoya de Huesca'', ho lia-aragonés ''Plana de Uesca'' no ho lia-katalaun ''Foia d'Osca''), maibé iha rai [[Los Monegros|monegrinu]] sira, hirak-ne'ebé hetan transforma ba [[regadiu]] foun sira hodi Bee-dalan Flumen nian; [[Mota Flumen|mota omónimu]] hale'u zona kotak, ida-ne'ebé mosu ona nu'udar [[vila]] iha tinan 1785.<ref name="Istória">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.109/relcategoria.477/relcategoriainicial.359/idmenu.1042/chk.e8a96661a1c662cb3a6f2f5cfde9ab1b.html# Grañén nia istória iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál nian hosi Grañén] (ho lia-españól).</ref>
Grañén konserva populasaun kurakuran hadoon iha mahorik rihun ida atus lima resin nia tutun resentemente. Horiuluk liu, Grañén mak sai [[merindade]] Ueska nian no liutiha [[sobrekollida]], [[vereda]] no [[korrejimentu]]. Nia forma ninia kámara munisipál rasik iha tinan 1834, ho foho sira Curbe, Pompién, Sodeto no Tubo. Entre tinan 1970 no 1980, Callén no Fraella haklibur ba Grañén. Nia posui kolonizasaun nia aldeia foun sira hosi Montesusín no Curbe nu'udar bairru agregadu sira.<ref name="Istória">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.109/relcategoria.477/relcategoriainicial.359/idmenu.1042/chk.e8a96661a1c662cb3a6f2f5cfde9ab1b.html# Grañén nia istória iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál nian hosi Grañén] (ho lia-españól).</ref>
Enkuantu zona lakin konserva ninia sabór, ho hariin sira [[adobe]] nian no [[taipa]] nian, iha ninia maioria, ho [[faxada]] rebokadu no pintadu ho ahu; sektór seluk kafoun, iha kraik, hetan karakteriza hosi ninia uma sira ho klabis oin-oin tijolu sira-nian no hosi ninia lurón vastu sira, ho leet naklole boot sira no ho zona sira ho jardín sira. Sira núkleu rua diferente didi'ak, maibé sira forma buat hotu armóniku.<ref name="Istória">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.109/relcategoria.477/relcategoriainicial.359/idmenu.1042/chk.e8a96661a1c662cb3a6f2f5cfde9ab1b.html# Grañén nia istória iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál nian hosi Grañén] (ho lia-españól).</ref>
==Situasaun no klima==
Grañén hela iha elevasaun ki'ik ida iha [[Los Monegros]] nia klees leten iha metru 332 altitude nian leten, iha norte Foho-leet Ebru nian (ho [[españól|lia-españól]] ''Depresión del Ebro'', ho [[lia-aragonés]] ''Val de l'Ebro'' no ho [[lia-katalaun]] ''Depressió de l'Ebre'') no besik mota [[Mota Flumen|Flumen]]. Nia dook km 23 hosi provínsia nia kapitál [[Ueska]] (ho [[lia-españól]] ''Huesca'', ho [[lia-aragonés]] ''Uesca'' no ho [[lia-katalaun]] ''Osca'') no km 69 hosi [[Saragosa]] (ho [[lia-españól]] no [[lia-aragonés]] ''Zaragoza'' no ho [[lia-katalaun]]; ''Saragossa''). Nia iha temperatura klarak tinak 14,2 ºC nian no presipitasaun tinak mm 560 nian.
[[Imajen:MTN25-0324c1-1991-Granien.jpg|thumb|600px|center|Mapa topográfiku Grañén nian ho lia-españól.]]
==Toponímia==
[[Topónimu]] "Grañén" hato'o terminasaun "''-én''", maklalin ho [[imala]] terminasaun toponímiku "''-án''" nian, ida-ne'ebé mai hosi sufiksu [[lia latín|latinu]] ''-ANUS'' ne'ebé indika soin. [[Gerhard Rohlfs]] no [[Joan Carles Membrado Tena]] interpreta nia liuhosi ''GRANIANUS'', formadu hosi antropónimu [[Roma lakin|romanu]] ''GRANIUS''.<ref>Joan Carles Membrado Tena: ''Etimología y semántica de topónimos municipales valencianos y aragoneses''. Actes de la VII Jornada d'Onomàstica. Xerica 2013. pp. 239-254, AVL, Valencia (ho lia-españól).</ref>
==Istória==
===Otas Lakin no Klarak===
Ho hun-fatin [[Roma lakin|romanu]], [[topónimu]] Grañén hanoin-hetan fazenda nia maksoik ida ho naran Granius. Maibé, vila nia istória dokumentada la komesa to'o tinan [[1104]]. Ladún depois [[Rekonkista]] mosu iha zona ne'e, Grañén hetan dezigna fatin [[regengu]] nian. Sancho Íñiguez, koñesidu dala balu hanesan ''Sancio Eneconnes'', ninia na'in ulukna'in, hetan tatemik iha dokumentu sira kolesaun diplomátiku nian hosi [[Pedru I hosi Aragaun|Pedru I]], estudadu no publikadu hosi Profesór [[Antonio Ubieto Arteta]].
[[Imajen:Retablo de Grañén (foto de Antonio Márquez Barril).jpg|thumb|200px|Hareen inkompletu retábulu no altár Uma-kreda nian hosi Grañén hamutuk ho imajen [[Apóstolu|Apóstolu]] [[Santiagu Boot Liu Hotu]].]]
Iha tinan [[1198]], liurai [[Pedru II hosi Aragaun]] saran direitu [[patronatu]] nian sobre Grañén nia uma-kreda ba ambispu Ricardo hosi Ueska. Iha tinan [[1258]], [[Jaime I hosi Aragaun|Jaime I]] saran ba Blasco de Maza kastelu no vila Grañén nian no [[Robres]] nian, hirak-ne'ebé depois hetan saran nu'udar [[señoriu]] sira [[baronia]] nian ba [[Pedru I hosi Ayerbe]], mós [[baraun]] ulukna'in [[Ayerbe]] no [[Arnueso]] nian. Fatin Grañén hakat ba Le'u-ulun Liuraik iha tinan [[1372]] dunitán hakaran espresu [[Pedru IV hosi Aragaun]] nian.
===Otas Modernu no Kontemporáneu===
Iha [[sékulu XVI]] vila hakat ba liman sira [[Dukadu hosi Villahermosa|Duke poderozu sira-nian hosi Villahermosa]]. Kona-ba époka ne'e, ema sira tada katak Grañén iha tiha uma ualunulu no fatin ne'e pertense ba [[Arkidiakonadu]] [[Serrablo]] (ho [[lia-aragonés]] ''Sarrablo'') nian natak. Iha tinan [[1560]], handiin ida ba uma-kreda Grañén nian indika natak katak [[retábulu|retábulu boot liu]] di'ak loos, katak nia iha koru no sinu haat iha torre laran.
[[Peste]] ataka fatin iha [[sékulu XVIII]], ne'ebé família ida sees de'it. Iha tinan [[1785]], Grañén biban [[vila]] nia kategoria mezmu se, iha tinan [[1792]], nia sei pertense ba [[Dukadu hosi Villahermosa|Duke hosi Villahermosa]]. Époka nia krónika sira haktuir katak entaun uma-kreda konstrusaun lakin loos nian no katak nia ezije reparasaun bainhira nia tatera ruina. Iha sékuku nia rohan (iha tinan [[1797]]), vila iha uma 152. Iha tinan [[1849]], Grañén hetan dezigna kámara munisipál independente.<ref name="Istória">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.109/relcategoria.477/relcategoriainicial.359/idmenu.1042/chk.e8a96661a1c662cb3a6f2f5cfde9ab1b.html# Grañén nia istória iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál nian hosi Grañén] (ho lia-españól).</ref>
Durante [[Funu Sivíl Españól]] (iha tinan [[1936]] no [[1939]] klaran), iha Grañén durante tempu balu ema koloka akampamentu médiku, ulukna'in, ne'ebé hetan hasa'e iha [[España]] hosi Spanish Medical Aid Committee (ka SMAC ho ninia sigla ho lia-inglés). Nia mosu sitadu iha [[Tom Wintringham]] nia poema: "Granien - British Medical Unit".<ref>[https://smokestack-books.co.uk/book.php?book=52 Sítiu eletróniku smokestack-books.co.uk] iha ne'ebé poema "Granien-British Medical Unit" mosu nu'udar demonstrasaun (ho lia-inglés).</ref>
Iha tinan [[2011]] osan-kole ulukna’in hosi [[Lotaria Españól Natál nian|Sorteiu Estraordináriu Natál nian]] iha [[Lotaria Nasionál España nian]], koñesidu liu hanesan ''El Gordo'' (ne'ebé signifika "bokur" ho [[lia-españól]]), monu tiha ho hotu iha Grañén.
==Brazaun no bandeira==
[[Imajen:Bandera de Grañén.svg|thumb|250px|Bandeira Grañén nian ho ninia brazaun.]]
Iha lejislatura demokrátiku uluk no ho impulsu Vereadór Munisipál Kultura nian no Loron-boot nian otas ne'ebá nian Don Julián Jesús Castiella Hernández, ema hahú buka dadus kona ba Grañén nia Kámara Munisipál iha [[brazaun]] no [[bandeira]] rasik horiuluk liu karik, maibé peskiza rezulta tiha lahó susesu.<ref name="Brazaun">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.17/idmenu.1043/chk.69eafd564b56453620e2ac31256e919b.html Brazaun no bandeira Grañén nian iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál nian Grañén nian] (ho lia-españól).</ref>
Ho orientasaun istoriadór rekoñesidu sira-nian hanesan Don Antonio Durán, Don Federico Balaguer no Don Adolfo Castillo Genzor, ezbosu uluk hetan halo tiha. Ezbosu ne'e hetan funda iha brazaun sira uma aristokrátiku sira-nian ne'ebé, naranaran de'it no liuhosi ninia istória, iha relasaun ba Grañén nia jurisdisaun: Uma Gurrea (sékulu XIV nian), Uma Torrellas (sékulu XV nian) no Dukadu hosi Villahermosa (sékulu XVI nian) no iha tadak identifikativu hosi [[Tadak Liuraik Aragaun nian]].<ref name="Brazaun">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.17/idmenu.1043/chk.69eafd564b56453620e2ac31256e919b.html Brazaun no bandeira Grañén nian iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál nian Grañén nian] (ho lia-españól).</ref>
Ho enfoke ne'e, ema sira hakotu halo haheker brazaun ho divizaun iha kampu tolu, atuhodi, iha kuartél ulukna'in, ema sira hatuur insígnia Uma Torrellas nian, ne'ebé, tuir García Ciprés nia estudo sira kona-ba liñajen [[Aragaun|aragonés]] sira, iha, ho kuartél [[azure]] (ka kór biru nian), torre tolu [[arjentu]] nian (ka kór nian osan-mutin nian) ordenadu ladi'ak (ou seja, ida iha tutun, rua iha okos); iha kuartél daruak, ema sira hatuur insígnia Uma Gurrea, ho kuartél [[gules]] (ka mean) ho [[lobu]] [[pasante]] (ka ne'ebé la'o) rua [[en pala]] (ka ho kriik). Iha kuartél datoluk, insígnia [[Tadak Liuraik Aragaun nian]] mosu. Le'u-ulun Liuraik mosu iha timbre.<ref name="Brazaun">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.17/idmenu.1043/chk.69eafd564b56453620e2ac31256e919b.html Brazaun no bandeira Grañén nian iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál nian Grañén nian] (ho lia-españól).</ref>
Bandeira hetan forma hosi hun kór biru nian nu'udar omenajen históriku ba povu [[selta]] sira no hosi listra [[arjentu]] nian (ka kór nian osan-mutin nian) ne'ebé atravesa hosi lidun karuk leten nian ba lidun kuana kraik, nu'udar símbolu dame nian no mamoos nian.<ref name="Brazaun">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.17/idmenu.1043/chk.69eafd564b56453620e2ac31256e919b.html Brazaun no bandeira Grañén nian iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál nian Grañén nian] (ho lia-españól).</ref>
==Demografia==
Banati-tuir dadu sira [[Institutu Nasionál Estatístika nian (España)|Institutu Nasionál nian Estatístika nian]] (ho lia-españól ''Instituto Nacional de Estadística'' ka ''INE''),iha loron 1 fulan-janeiru tinan [[2019]], númeru daudauk mahorik sira-nian hosi Grañén mak sai 1762, mahorik sia liu duké iha tinan [[2018]]. Iha gráfiku mahokos, ema sira bele haree mahorik hirak-ne'ebé Grañén iha tiha hori hun [[sékulu XX]] nian to'o tinan [[2019]].<ref name="Foro">[https://www.foro-ciudad.com/huesca/granen/habitantes.html#Evolucion www.foro-ciudad.com kona-ba Grañén] (ho lia-españól).</ref>
[[File:Evolusaun númeru nian mahorik sira-nian hosi Grañén.png|thumb|600px|center|Gráfiku evolusaun demográfiku nian iha Grañén.<ref name="Foro">[https://www.foro-ciudad.com/huesca/granen/habitantes.html#Evolucion www.foro-ciudad.com kona-ba Grañén] (ho lia-españól).</ref>]]
Iha relasaun ba fatin moris nian populasaun nian hosi Grañén, banati-tuir dadu publikadu sira hosi [[Institutu Nasionál Estatístika nian (España)|Institutu Nasionál Estatístika nian]] (ho lia-españól ''Instituto Nacional de Estadística'' ka ''INE'') prosedente hosi resenseamentu munisipál tinan nian 2018, 22,70% (398) hosi mahorik domisiliadu sira iha Munisípiu Grañén nian moris-mai tiha iha munisípiu rasik, 64,18% emigra tiha ba Grañén hosi fatin oin-seluk sira hosi [[España]], 43,30% (759) hosi munisípiu seluseluk hosi [[Ueska (provínsia)|provínsia hosi Ueska]], 9,70 (170) hosi provínsia seluseluk hosi [[komunidade autónoma]] hosi [[Aragaun]], 11,18% hosi komunidade autónoma seluseluk hosi España no 13,12% (230) emigra tiha ba Grañén hosi rain seluseluk.<ref name="Foro">[https://www.foro-ciudad.com/huesca/granen/habitantes.html#Evolucion www.foro-ciudad.com kona-ba Grañén] (ho lia-españól).</ref>
[[File:Mahorik sira hosi Grañén banati-tuir fatin moris iha tinan 2018.png|thumb|center|600px|Mahorik sira hosi Grañén banati-tuir fatin moris iha tinan 2018.<ref name="Foro">[https://www.foro-ciudad.com/huesca/granen/habitantes.html#Evolucion www.foro-ciudad.com kona-ba Grañén] (ho lia-españól).</ref>]]
==Ekonomia==
[[File:Campos e industrias de Grañén por Antonio Márquez Barril.jpg|thumb|200px|Kampu sira no indústria sira hosi Grañén.]]
===Kuda-rai===
Kampu nia mekanizasaun haklahat tiha abandonu [[xarrua]] romanu nian, [[trillu]] nian no [[kuda]] esforsadu sira no [[futun]] tuan sira, ne'ebé hetan substitui hosi tratór maka'as sira, maibé mós nia haklahat tiha produsaun agríkola nia haboot ida.<ref name="Ekonomia">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.22/idmenu.1048/chk.d86bf9dfba8f1b21b8ac1153f1dda9e8.html Grañén nia ekonomia iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál nian hosi Grañén] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200926070013/http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.22/idmenu.1048/chk.d86bf9dfba8f1b21b8ac1153f1dda9e8.html |date=2020-09-26 }} (ho lia-españól).</ref>
Ema sira bele hesuk katak, kuaze esklusivamente, produtu komún liu hotu iha komarka mak sai [[sereál]], exetu zona sira [[to'os]] mota-ninin nian no ninia [[ortalisa]] ba konsumu rasik. Sereál klásiku hanesan [[trigu]] no [[sevada]] husik tiha mamuk kladik-laek fila-rai nian ba [[hare]].<ref name="Ekonomia">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.22/idmenu.1048/chk.d86bf9dfba8f1b21b8ac1153f1dda9e8.html Grañén nia ekonomia iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál nian hosi Grañén] (ho lia-españól).</ref>
===Pekuária===
Sektór ne'e, iha tempu ikus sira, iha tiha rikusoin nia fonte no hama'en boot liu hotu no mós, iha tinan sira-ne'e, hetan adapta tiha di'ak liu ba korrente komersiál foun sira. [[Haroo]] sira-nia instalasaun hamutuk ho [[forrajen]] nia produsaun sees tiha momoon hakno'an esteriór. Uluk, haklulik ba atividade ne'e sirkunskreve basikamente ba esplorasaun familiár sira ho dependénsia konsekuente negosiante nian kostume nian, ne'ebé hakbesik regularmente. Nuentantu, ohin, dunitanba "integrasaun sira", ema sira biban tiha katak esplorasaun hirak-ne'ebá, siklu neon-nakloke nian selae siklu fexadu nian, familiár sira selae asosiadu sira, sai tiha industriál, iha hirak-ne'ebé [[boron|atakadista]] fó-han buat presizu sira no ema integradu fó-han ninia serbisu. Hafoin ne'ebá, ema sira hamosu tiha, iha merkadu, [[demanda]] produtu balu nian hanesan [[manu]] sira, [[fahi]] sira no, klaru, [[koellu]] sira, dunitán haferan dieta sira-nian ho [[kolesteról]] labarak no ho [[bokur]] labarak.<ref name="Ekonomia">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.22/idmenu.1048/chk.d86bf9dfba8f1b21b8ac1153f1dda9e8.html Grañén nia ekonomia iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál nian hosi Grañén] (ho lia-españól).</ref>
===Indústria===
Iha [[sékulu XX|sékulu kotukbá]] nia hun, tesidu industriál lokál, hanesan iha balun-boot knua sira-nian ho karakterístika oin-hanesan sira ba Grañén, iha osan-funan inisiál falisá [[komboiu]] to'o tiha. Hori [[sékulu XX]] nia [[dékada 1950 nian]], iha empreza importante barak hirak-ne'ebé hakotu hetan estabelesimentu ka mantein sukursál sira iha Grañén hanesan Leche Ram, Gránulos Diana, Almacenes Barluenga, Harinas Arnau, Precon S.A., Tragsa, Nivelcampo, Alvisa, Hormigones Grañén, Harinas Carmelina, Talleres Villafranca, Talleres Pamplona, Magdalenas Aldeana, entre seluseluk.<ref name="Ekonomia">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.22/idmenu.1048/chk.d86bf9dfba8f1b21b8ac1153f1dda9e8.html Grañén nia ekonomia iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál nian hosi Grañén] (ho lia-españól).</ref> Maski nune'e, resentemente, barak hosi empreza ka sukursál hirak-ne'e hetan taka hanesan akontese tiha ho susubeen nia fábrika Leche Ram, ne'ebé iha [[dékada 1980 nian]], hetan sentraliza dunitán reestruturasaun emprezariál ida no mós taka ninia fábrika iha Grañén.<ref>[http://pandora.bibgirona.cat/pdf.raw?query=id:0000287692&page=4&lang=ca&view=main Tinan 50 hosi RAM iha Vidreres] (ho [[lia-katalaun]]).</ref>
===Servisu sira no komérsiu===
Iha área munisipál hosi Grañén, iha tinan ikus sira, servisu sira-nia sektór hetan intensifika no, nune'e, parte boot ida populasaun nian hosi Grañén serbisu iha sektór ne'e ohin. Nane'e, loja sira, bár sira, uma-han sira, otél sira no ospedaria sira, administrasaun públika, banku sira no kaixa ekonómika sira no empregu resikliu sai dunitán servisu sira-nia demanda.<ref name="Ekonomia">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.22/idmenu.1048/chk.d86bf9dfba8f1b21b8ac1153f1dda9e8.html Grañén nia ekonomia iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál nian hosi Grañén] (ho lia-españól).</ref>
==Patrimóniu==
[[File:Retablo Grañenense (por Antonio Márquez Barril).jpg|300px|thumb|Retábulu Grañén nian.]]
[[File:Rellotge sol granen.jpeg|left|thumb|200px|Grañén nia relójiu lorok, relójiu lorok boot liu hotu hosi [[Europa]].]]
Grañén nian zona lakin harii iha foho ki'ik suave nia leten, rabat Kreda Parokiál Santiagu nian no iha lalatak restu sira-nian kastelu lakin nian.
Kreda Parokiál [[Santiagu Apóstolu]] mak sai templu ida [[sékulu XVI]] nian ne'ebé kahur elementu [[Arte gótiku|gótiku]] no [[Renaxensa|renaxentista]] sira. Ninia iha planta [[krús latinu]] nian ho [[kabeseira]] poligonál [[panu (arkitetura)|panu]] tolu nian. Ninia interiór rai [[retábulu]] renaxentista ne'ebé [[Pedro de Aponte]] no Cristóbal de Cardeñosa halo tiha. Retábulu ne'e data hosi tinan [[1511]] no mós hafunan altár-boot.
Rabat núkleu kotak, sobun sira Ermida Saun Julianu (ho lia-españól ''Ermita de San Julián''), uluk hariin haraik-an ho [[nave (arkitetura)|nave]] ida mesak no ho [[uma-kakuluk]] hali'is rua nian. Ohin, kuaze edifísiu tomak ne'e ruina, maibé iha projetu atu harii ermida foun ida.
Mós, iha 7 [[janeiru]] [[2010]], ema sira inaugura tiha, iha Grañén, relójiu lorok boot liu hotu hosi [[Europa]] no, banati-tuir liafuan sira Konselleira nian hosi Siénsia, Teknolojia no Universidade hosi Governu Aragaun nian iha temou ne'ebá, Pilar Ventura, "karik, boot liu hotu hosi mundu". Relójiu iha estrutura [[besi-asu]] nian ho metru neen liu [[diámetru]] nian no kuaze tonelada lima [[tatodan]] nian. Nia posui kadeli ida ho númeru sira-nia tesin hirak-ne'ebé leno an iha diedru nia parte, aleinde pranxa sira iha [[sikun]], iha ne'ebé [[oras]] hetan hatudu. Forma ne'e permite uza nia atu haklake [[jeometria]] no [[Rai]] nia dadulak no, tan ne'e, nia sai instrumentu ida ho babelek didátiku boot no divulgasaun sientífiku nian. Relójiu ne'e hetan finansia tiha ho fundus hosi planu [[Plan E]] no ema sira halo tiha nia atu sai elementu ikóniku lokalidade nian hosi Grañén.<ref>[http://www.diariodelaltoaragon.es/NoticiasDetalle.aspx?Id=608631 "Ema sira inaugura, iha Grañén, relójiu lorok boot liu hotu hosi Europa"] (ho lia-españól) iha diáriu [[Diario del AltoAragón]].</ref>
==Balada-libur==
[[Imajen:Plataforma para cigüeñas en la Cruceta (por Antonio Márquez Barril).jpg|thumb|200px|Torre kamurak atu simu segoña sira-nia knuuk sira iha babesik fatin nian ho naran Cruceta ("krús ki'ik" ho lia-españól), iha Grañén.]]
Aleinde [[manu]] wain ne'ebé semo iha Grañén nia lalehan sira hanesan [[Passer domesticus|pardál umak]] sira, [[Hirundinidae|andoriña]] sira, [[Apodidae|andoriñaun]] sira, [[Carduelis carduelis|pintasilgu]] sira, [[Pica pica|manu-pega]] sira ka [[Corvus corone|gralla metan]] sira, entre seluseluk..., [[manu maksorok]] sira hanesan [[makikit]] sira no [[Accipiter nisus|gaviaun sira Europa nian]]; no [[manu karniseiru]] sira hanesan [[abutre]] sira destaka.<ref name="balada-libur">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.19/idmenu.1045/chk.5d90bfe6bf0a1efe022d866571cc0531.html Granyén nia balada-libur iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál hosi Grañén] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200115045830/http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.19/idmenu.1045/chk.5d90bfe6bf0a1efe022d866571cc0531.html |date=2020-01-15 }} (ho españól).</ref>
Maibé [[Ciconia|segoña]] sira destaka liuliu, falisá hirak-ne'e nasirin iha núkleu kotak lima ne'ebé forma munisípiu:<ref name="balada-libur">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.19/idmenu.1045/chk.5d90bfe6bf0a1efe022d866571cc0531.html Granyén nia balada-libur iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál hosi Grañén] (ho españól).</ref>
* Iha Grañén, ita bele haninu kazál barak hirak-ne'ebé konstrui tiha sira-nia knuuk sira iha torre no uma-kakuluk hosi Kreda Parokiál Santiagu Apóstolu nian, iha mós knuuk ida iha olaria torre kli'is nia leten, aleinde knuuk naklekar basuk iha riin sira nia leten ka iha armazein emprezariál tutun sira-nia leten. Atualmente, ema sira realiza tiha montajen torre boot nian iha babesik fatin nian ho naran Cruceta ("krús ki'ik" ho lia-españól) atu simu knuuk barak ne'ebé namkari iha Grañén no atu manu hirak-ne'e la hahaat kreda nia uma-kakuluk.<ref name="balada-libur">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.19/idmenu.1045/chk.5d90bfe6bf0a1efe022d866571cc0531.html Granyén nia balada-libur iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál hosi Grañén] (ho españól).</ref>
* Iha [[Callén]], [[Ciconia|segoña]] sira hetan uma iha andaime artifisiál iha foho ki'ik nia leten ne'ebé iha zona kotak nia klaran. Hosi andaime ne'e, segoña sira domina vizualmente rai-tetuk ne'ebé hale'u lokalidade ne'e no mós fó Callén nia imajen rasik no inkonfundivel.<ref name="balada-libur">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.19/idmenu.1045/chk.5d90bfe6bf0a1efe022d866571cc0531.html Granyén nia balada-libur iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál hosi Grañén] (ho españól).</ref>
* Mós ita hetan knuuk balun iha [[Montesusín]] zona kotak nia klaran, tantu iha torre no uma-kakuluk Kreda nian Mersés nian (''Iglesia de la Merced'' ho lia-españól) tantu iha [[abies|abetu]] sira hosi Prasa España nian (ho lia-españól ''Plaza de España''), iha torre nakfilak elétriku nian no iha ai-hun sira hosi Eskola Rurál Hamutuk La Sabina (ho lia-españól ''Colegio Rural Agrupado La Sabina'').<ref name="balada-libur">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.19/idmenu.1045/chk.5d90bfe6bf0a1efe022d866571cc0531.html Granyén nia balada-libur iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál hosi Grañén] (ho españól).</ref>
* Iha [[Curbe]], segoña sira-nia knuuk iha torre aas no kloot hosi Kreda Parokiál hosi Santa Tereza (ho lia-españól ''Iglesia Parroquial de Santa Teresa'').<ref name="balada-libur">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.19/idmenu.1045/chk.5d90bfe6bf0a1efe022d866571cc0531.html Granyén nia balada-libur iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál hosi Grañén] (ho españól).</ref>
* Iha [[Fraella]], ita bele hetan segoña sira-nia knuuk iha [[kampanáriu]] kreda [[arte románika|romániku]] nian hosi [[Saun Nikolau hosi Mira|Saun Nikolau hosi Bari]] (ho lia-españól ''Iglesia de San Nicolás de Bari'').<ref name="balada-libur">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.19/idmenu.1045/chk.5d90bfe6bf0a1efe022d866571cc0531.html Granyén nia balada-libur iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál hosi Grañén] (ho españól).</ref>
Iha sorin seluk, [[kasa]] nia espésie sira hosi antonomázia hosi munisípiu ne'e, buras antigamente, mak sai [[perdíz]], [[Coturnix|fafiur]] no [[Lepus europaeus|lebre]].<ref name="balada-libur">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.19/idmenu.1045/chk.5d90bfe6bf0a1efe022d866571cc0531.html Granyén nia balada-libur iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál hosi Grañén] (ho españól).</ref>
Entre espésie hirak-ne'ebé horik iha [[mota Flumen]], ema sira destaka [[barbus|barbu]], [[Cyprinus carpio|karpa komún]], [[perca|perka]], [[Esox lucius|lúsiu]], [[Chondrostoma toxostoma|kondrostoma]] no [[Austropotamobius pallipes|lagostín mota nian]]<ref name="balada-libur">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.19/idmenu.1045/chk.5d90bfe6bf0a1efe022d866571cc0531.html Granyén nia balada-libur iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál hosi Grañén] (ho españól).</ref>
== Polítika lokál ==
=== Prezidente sira Kámara nian ba Grañén ===
{| class="wikitable"
|-
! Períodu !! Prezidente Kámara !! Partidu
|-
| rowspan=2 | [[1979]]-[[1982]]<br />1983-[[1983]] || rowspan=2 | Esteban Abadía Ereza<br />Vicente Manuel Conte Laborda || rowspan=3 | [[Polítiku lahó partidu|Independente sira]] || style="width: 5px" bgcolor=white align=center |
|-
| style="width: 5px" bgcolor=white align=center |
|-
| [[1983]]-[[1987]] || Vicente Manuel Conte Laborda || style="width: 5px" bgcolor=white align=center |
|-
| [[1987]]-[[1991]] || José María Escartín Lapeña|| [[Sentru Demokrátiku no Sosiál (España)|CDS]] ||
|-
| [[1991]]-[[1995]] || rowspan=3 | Ramón Nasarre Grúas|| rowspan=5 | [[Partidu Sosialista sira nian iha Aragaun|PSOE-Aragaun]] ||style="width: 5px" bgcolor=#FF0000 align="center" |
|-
| [[1995]]-[[1999]] || style="width: 5px" bgcolor=#FF0000 align="center" |
|-
| [[1999]]-[[2003]] || style="width: 5px" bgcolor=#FF0000 align="center" |
|-
| [[2003]]-[[2007]] || rowspan=2 | Esteban Juan Antonio Rodríguez Laírla || style="width: 5px" bgcolor=#FF0000 align="center" |
|-
| [[2007]]-[[2011]] || style="width: 5px" bgcolor=#FF0000 align="center" |
|-
| [[2011]]-[[2015]] || rowspan=2 | Carlos Sampériz Enguita<ref>[http://www.mpt.gob.es/areas/politica_local/alcaldes_2011/parrafo/00/document_es/Aragon.pdf Prezidente sira Kámara nian iha Aragaun hosi eleisaun iha tinan 2011 (iha lia-españól)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110907160459/http://www.mpt.gob.es/areas/politica_local/alcaldes_2011/parrafo/00/document_es/Aragon.pdf |date=2011-09-07 }}</ref> || rowspan=2 | [[Partidu Populár iha Aragaun|PP]] || style="width: 5px" bgcolor=#1E90FF align="center" |
|-
| [[2015]]-[[2019]] || style="width: 5px" bgcolor=#1E90FF align="center" |
|}
=== Vereadór sira-nia repartisaun ===
<center>
{| class="wikitable" style="margin:0 auto"
|-
| colspan="11" width="600px" bgcolor="#C0C0C0" |<center>'''Eleisaun munisipál'''<ref>[http://elecciones.mir.es/resultados2011/99MU/DMU0222911699_L1.htm?d=1243&e=152 Dadus Eleisaun sira-nian MIR]</ref><ref>http://portal.aragob.es/archelec/index.jsp {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110105133451/http://portal.aragob.es/archelec/index.jsp |date=2011-01-05 }}</ref></center>
|- bgcolor="#D8D8D8"
| '''Partidu'''
| align="right" | '''1979'''
| align="right" | '''1983'''
| align="right" | '''1987'''
| align="right" | '''1991'''
| align="right" | '''1995'''
| align="right" | '''1999'''
| align="right" | '''2003'''
| align="right" | '''2007'''
| align="right" | '''2011'''
| align="right" | '''2015'''
|-
| bgcolor="#1E90FF" | '''[[Partidu Populár iha Aragaun|PP]]'''
| bgcolor="#87CEFA" align="right" | -
| bgcolor="#87CEFA" align="right" | -
| bgcolor="#87CEFA" align="right" | -
| bgcolor="#87CEFA" align="right" | 3
| bgcolor="#87CEFA" align="right" | 4
| bgcolor="#87CEFA" align="right" | 3
| bgcolor="#87CEFA" align="right" | 2
| bgcolor="#87CEFA" align="right" | 4
| bgcolor="#87CEFA" align="right" | 4
| bgcolor="#87CEFA" align="right" | 5
|-
| bgcolor="#FF4500" | '''[[Partidu Sosialista sira nian iha Aragaun|PSOE-Aragaun]]'''
| bgcolor="#FF6347" align="right" | -
| bgcolor="#FF6347" align="right" | 3
| bgcolor="#FF6347" align="right" | 3
| bgcolor="#FF6347" align="right" | 4
| bgcolor="#FF6347" align="right" | 4
| bgcolor="#FF6347" align="right" | 6
| bgcolor="#FF6347" align="right" | 6
| bgcolor="#FF6347" align="right" | 6
| bgcolor="#FF6347" align="right" | 4
| bgcolor="#FF6347" align="right" | 4
|-
| bgcolor="#FF6600" | '''[[Partidu Aragonés|PAR]]'''
| bgcolor="#FF9933" align="right" | -
| bgcolor="#FF9933" align="right" | 3
| bgcolor="#FF9933" align="right" | -
| bgcolor="#FF9933" align="right" | -
| bgcolor="#FF9933" align="right" | -
| bgcolor="#FF9933" align="right" | 2
| bgcolor="#FF9933" align="right" | 1
| bgcolor="#FF9933" align="right" | 1
| bgcolor="#FF9933" align="right" | 1
| bgcolor="#FF9933" align="right" | -
|-
| bgcolor="#FFFF00" | '''Independente sira'''
| bgcolor="#FFFF99" align="right" | 6
| bgcolor="#FFFF99" align="right" | 5
| bgcolor="#FFFF99" align="right" | -
| bgcolor="#FFFF99" align="right" | -
| bgcolor="#FFFF99" align="right" | -
| bgcolor="#FFFF99" align="right" | -
| bgcolor="#FFFF99" align="right" | 2
| bgcolor="#FFFF99" align="right" | -
| bgcolor="#FFFF99" align="right" | -
| bgcolor="#FFFF99" align="right" | -
|-
| bgcolor="#669933" | '''[[Eskerda Naklibur hosi Aragaun|Eskerda Naklibur]]'''
| bgcolor="#99CC66" align="right" | -
| bgcolor="#99CC66" align="right" | -
| bgcolor="#99CC66" align="right" | 4
| bgcolor="#99CC66" align="right" | 3
| bgcolor="#99CC66" align="right" | 3
| bgcolor="#99CC66" align="right" | -
| bgcolor="#99CC66" align="right" | -
| bgcolor="#99CC66" align="right" | -
| bgcolor="#99CC66" align="right" | -
| bgcolor="#99CC66" align="right" | -
|-
| bgcolor="#99FF00" | '''[[Sentru Demokrátiku no Sosiál (España)|CDS]]'''
| bgcolor="#CCFF99" align="right" | -
| bgcolor="#CCFF99" align="right" | -
| bgcolor="#CCFF99" align="right" | 4
| bgcolor="#CCFF99" align="right" | 1
| bgcolor="#CCFF99" align="right" | -
| bgcolor="#CCFF99" align="right" | -
| bgcolor="#CCFF99" align="right" | -
| bgcolor="#CCFF99" align="right" | -
| bgcolor="#CCFF99" align="right" | -
| bgcolor="#CCFF99" align="right" | -
|-
| bgcolor="#669933" | '''[[Uniaun Sentru Demokrátiku nian|UCD]]'''
| bgcolor="#99CC66" align="right" | 5
| bgcolor="#99CC66" align="right" | -
| bgcolor="#99CC66" align="right" | -
| bgcolor="#99CC66" align="right" | -
| bgcolor="#99CC66" align="right" | -
| bgcolor="#99CC66" align="right" | -
| bgcolor="#99CC66" align="right" | -
| bgcolor="#99CC66" align="right" | -
| bgcolor="#99CC66" align="right" | -
| bgcolor="#99CC66" align="right" | -
|- bgcolor="#EEEEEE"
| '''''Totál'''''
| align="right" | '''''11'''''
| align="right" | '''''11'''''
| align="right" | '''''11'''''
| align="right" | '''''11'''''
| align="right" | '''''11'''''
| align="right" | '''''11'''''
| align="right" | '''''11'''''
| align="right" | '''''11'''''
| align="right" | '''''9'''''
| align="right" | '''''9'''''
|}
</center>
==Personajen naran-boot sira==
Entre oan naran-boot sira hosi Grañén, [[jurista]] [[Felipe Marco y Oto]] (1641), [[teolojia|teólogu]] no [[arsediagu]] hosi Katedrál hosi [[Jaka (Ueska)|Jaka]] [[Nicolás de Altabas]], relijiozu hosi [[Orden Soberana no Militár hosi Rai-Malta|Orden Naran-boot hosi Rai-Malta]] [[Frei Pedro Carreras y Millera]] no [[pintura|pintór]] [[Blasco de Grañén]].<ref name="Historia">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.109/relcategoria.477/relcategoriainicial.359/idmenu.1042/chk.e8a96661a1c662cb3a6f2f5cfde9ab1b.html# Grañén nia istória iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál nian hosi Grañén] (iha lia-españól).</ref> sobresai.
==Festa sira==
* Iha loron 7 fulan-Janeiru, Grañén komemora Festividade [[Juliaun no Bazilisa|Saun Juliaun]], Grañén nia festa ki'ik.
* Loron Mane sira-nian ka Komuñaun Paskál nian hetan selebrasaun loron-domingu oinmai depoizde [[Páskua]], festa ne'ebé iha tradisaun boot horiuluk no ne'ebé ema sira rekupera horihorin.
* Grañén nia festa boot hetan selebrasaun iha loron 25 fulan-Jullu iha onra hosi [[Santiagu Maiór|Santiagu Apóstolu]], santu-padrueiru ba lokalidade ne'e. Festa ne'e hahú ho [[fogete-festa]] (ho lia-españól ''chupinazo'') hosi varanda kámara munisipál nian no ho karru alegóriku sira-nia parada posteriór. Ida hosi atu sira tradisionál liu mak sai "Korrida Manu nian" (ho lia-españól ''Carrera del Pollo'', ho naran "Memoriál Valentín Rodellar" (ho lia-españól ''Memorial Valentín Rodellar''), iha onra ida nian hosi korredór sira di'ak liu hotu hosi Aragaun.
==Desportu sira==
[[Imajen:CD Grañén (08.11.2009).jpg|thumb|250px|Jogadór sira hosi [[Club Deportivo Grañén]] iha [[2009]].]]
[[Futeból]] hetan reprezenta hosi ekipa [[Club Deportivo Grañén]].
==Jeminasaun==
Grañén hetan jeminasaun ho [[Capvern]] (ho [[lia-oksitaun]] ''Capvèrn''), komuna [[Oksitánia|oksitaun]] ida iha [[Departamentu sira Fransa|departamentu]] [[Fransa|fransés]] [[Fohor-Pireneus Aas]] (ho [[lia-fransés]] '' Hautes-Pyrénées'' no ho lia-oksitaun ''Hauts Pirenèus, Nauts Pirenèus'' ka ''Auts Pirenèus'').<ref name="Jeminasaun">[http://www.granen.es/index.php/mod.pags/mem.detalle/idpag.54/idmenu.1103/chk.4cda3d5f16f26be9649db781adf8c1be.html Grañén nia jeminasaun iha sítiu eletróniku Kámara Munisipál nian hosi Grañén] (ho lia-españól).</ref>
==Referénsia sira==
<references/>
[[Kategoria:Aragaun]]
[[Kategoria:España]]
la061e9blpmrm1el5jhn5lsgvelbv65
Jaka (Ueska)
0
6786
66727
2022-08-12T19:17:45Z
90.167.200.164
Pájina foun: '{{Sidade | sidade = Jaka | rai = España | subdivizaun1 = Aragaun | subdivizaun_naran1 = Komunidade autónoma | subdivizaun2 = Ueska | subdivizaun_naran2 = Provínsia | subdivizaun3 = Jacetania | subdivizaun_naran3 = Komarka | imagem_brasaun = Escudo_de_Jaca.svg | imagem_bandeira = Bandera_de_Chaca.svg | image_localizasaun = Karte Gemeinde Jaca 2022.png | área = 412,22 | populasaun...'
wikitext
text/x-wiki
{{Sidade
| sidade = Jaka
| rai = España
| subdivizaun1 = Aragaun
| subdivizaun_naran1 = Komunidade autónoma
| subdivizaun2 = Ueska
| subdivizaun_naran2 = Provínsia
| subdivizaun3 = Jacetania
| subdivizaun_naran3 = Komarka
| imagem_brasaun = Escudo_de_Jaca.svg
| imagem_bandeira = Bandera_de_Chaca.svg
| image_localizasaun = Karte Gemeinde Jaca 2022.png
| área = 412,22
| populasaun = 13 344
| tinan = 2021
| densidade = 32,4
| sítiu_ofisiál = www.jaca.es
| category = Sidade iha España
| imajen = Jaca_a_los_pies_de_la_peña_Oroel.JPG
| text =
}}
'''Jaka''' (ho [[lia-españól]] ''Jaca'' no ho [[lia-aragonés]] ''Chaca'' ka ''Xaca'') mak sai [[munisípiu]] [[Ueska (provínsia)|provínsia Ueska]] nian, kapitál komarka [[Jacetania]] (ho nia-españól; ho nia-aragonés ''Chacetania'' ka ''Chazetania'') nian iha [[komunidade autónoma]] [[Aragaun]] nian, iha [[España|rai-España]].
Nia hetan haheker hosi knua hirak-ne'e: Abay, Abena, Acín, Ara, Araguás del Solano, Ascara, Asieso, Astún, Atarés, Badaguás, Banaguás, Baraguás, Barós, Bataraguá, Bergosa, Bernués, Bescós de Garcipollera, Binué, Botaya, Caniás, Espuéndolas, Fraginal, Gracionépel, Guasa, Guasillo, Ipás, Jarlata, Larrosa, Lastiesas Altas, Lastiesas Bajas, Lerés,Martillué, Navasa, Navasilla, Novés, Orante, Osia, Ullé, Villanovilla no Yosa de Garcipollera; hirak-ne'ebé hetan hanaran distritu rurál sira no mós hirak-ne'ebé sura hamutuk mahorik 960.
==Referénsia sira==
<references/>
[[Kategoria:España]]
[[Kategoria:Aragaun]]
1na5i8naptx9jtja4r1y13ci2l0s3qc
66728
66727
2022-08-12T19:19:49Z
90.167.200.164
wikitext
text/x-wiki
{{Sidade
| sidade = Jaka
| rai = España
| subdivizaun1 = [[Komunidade autónoma]]
| subdivizaun_naran1 = [[Aragaun]]
| subdivizaun2 = [[Provínsia]]
| subdivizaun_naran2 = [[Ueska (provínsia)|Ueska]]
| subdivizaun3 = [[Komarka]]
| subdivizaun_naran3 = [[Jacetania]]
| imagem_brasaun = Escudo_de_Jaca.svg
| imagem_bandeira = Bandera_de_Chaca.svg
| image_localizasaun = Karte Gemeinde Jaca 2022.png
| área = 412,22
| populasaun = 13 344
| tinan = 2021
| densidade = 32,4
| sítiu_ofisiál = www.jaca.es
| category = Sidade iha España
| imajen = Jaca_a_los_pies_de_la_peña_Oroel.JPG
| text =
}}
'''Jaka''' (ho [[lia-españól]] ''Jaca'' no ho [[lia-aragonés]] ''Chaca'' ka ''Xaca'') mak sai [[munisípiu]] [[Ueska (provínsia)|provínsia Ueska]] nian, kapitál komarka [[Jacetania]] (ho nia-españól; ho nia-aragonés ''Chacetania'' ka ''Chazetania'') nian iha [[komunidade autónoma]] [[Aragaun]] nian, iha [[España|rai-España]].
Nia hetan haheker hosi knua hirak-ne'e: Abay, Abena, Acín, Ara, Araguás del Solano, Ascara, Asieso, Astún, Atarés, Badaguás, Banaguás, Baraguás, Barós, Bataraguá, Bergosa, Bernués, Bescós de Garcipollera, Binué, Botaya, Caniás, Espuéndolas, Fraginal, Gracionépel, Guasa, Guasillo, Ipás, Jarlata, Larrosa, Lastiesas Altas, Lastiesas Bajas, Lerés,Martillué, Navasa, Navasilla, Novés, Orante, Osia, Ullé, Villanovilla no Yosa de Garcipollera; hirak-ne'ebé hetan hanaran distritu rurál sira no mós hirak-ne'ebé sura hamutuk mahorik 960.
==Referénsia sira==
<references/>
[[Kategoria:España]]
[[Kategoria:Aragaun]]
hgwov3coygfb28ukqscfokiwzmsloxe
66729
66728
2022-08-12T20:07:09Z
90.167.200.164
wikitext
text/x-wiki
{{Sidade
| sidade = Jaka
| rai = España
| subdivizaun1 = [[Komunidade autónoma]]
| subdivizaun_naran1 = [[Aragaun]]
| subdivizaun2 = [[Provínsia]]
| subdivizaun_naran2 = [[Ueska (provínsia)|Ueska]]
| subdivizaun3 = [[Komarka]]
| subdivizaun_naran3 = [[Jacetania]]
| imagem_brasaun = Escudo_de_Jaca.svg
| imagem_bandeira = Bandera_de_Chaca.svg
| image_localizasaun = Karte Gemeinde Jaca 2022.png
| área = 412,22
| populasaun = 13 344
| tinan = 2021
| densidade = 32,4
| sítiu_ofisiál = www.jaca.es
| category = Sidade iha España
| imajen = Jaca_a_los_pies_de_la_peña_Oroel.JPG
| text =
}}
'''Jaka''' (ho [[lia-españól]] ''Jaca'' no ho [[lia-aragonés]] ''Chaca'' ka ''Xaca'') mak sai [[munisípiu]] [[Ueska (provínsia)|provínsia Ueska]] nian, kapitál komarka [[Jacetania]] (ho nia-españól; ho nia-aragonés ''Chacetania'' ka ''Chazetania'') nian iha [[komunidade autónoma]] [[Aragaun]] nian, iha [[España|rai-España]].
Nia hetan haheker hosi knua hirak-ne'e: Abay, Abena, Acín, Ara, Araguás del Solano, Ascara, Asieso, Astún, Atarés, Badaguás, Banaguás, Baraguás, Barós, Bataraguá, Bergosa, Bernués, Bescós de Garcipollera, Binué, Botaya, Caniás, Espuéndolas, Fraginal, Gracionépel, Guasa, Guasillo, Ipás, Jarlata, Larrosa, Lastiesas Altas, Lastiesas Bajas, Lerés,Martillué, Navasa, Navasilla, Novés, Orante, Osia, Ullé, Villanovilla no Yosa de Garcipollera; hirak-ne'ebé hetan hanaran distritu rurál sira no mós hirak-ne'ebé sura hamutuk mahorik 960.
==Jeografia==
Jaka mak sai kapitál komarka [[Jacetania]] nian, dook kilómetru 75 hosi [[Ueska]]. Nia hela iha rae provínsia ne'e, iha foho-leet [[Mota-Aragaun]] nian, iha depresaun ida Bee-dalan Berdún nian, ho altitude metru 818, iha lalatak foho Peña Oroel, iha parte klarak [[Fohor-Pireneus]] nian, buat ne'ebé konverte sidade ne'e ba ida hosi fatin di'ak liu sira atu pratika desportu sira invernu nian iha rai-España.
Munisipalidade nia parte hetan okupa hosi rai-ilas protejidu [[Mosteiru hosi San Juan de la Peña|Mosteiru nian hosi San Juan de la Peña]] no Foho-Oroel nian.
==Referénsia sira==
<references/>
[[Kategoria:España]]
[[Kategoria:Aragaun]]
118irr7jxplszo8e6vb8e8uy65qledy