ವಿಕಿಪೀಡಿಯ tcywiki https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B3%81%E0%B2%96%E0%B3%8D%E0%B2%AF_%E0%B2%AA%E0%B3%81%E0%B2%9F MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter ಮಾದ್ಯಮೊ ವಿಸೇಸೊ ಪಾತೆರ ಬಳಕೆದಾರೆ ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಪಾತೆರ ಫೈಲ್ ಫೈಲ್ ಪಾತೆರ ಮಾದ್ಯಮೊ ವಿಕಿ ಮಾದ್ಯಮೊ ವಿಕಿ ಪಾತೆರ ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್ ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್ ಪಾತೆರ ಸಕಾಯೊ ಸಕಾಯೊ ಪಾತೆರ ವರ್ಗೊ ವರ್ಗೊ ಪಾತೆರ TimedText TimedText talk ಮೋಡ್ಯೂಲ್ ಮೋಡ್ಯೂಲ್ ಪಾತೆರ Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 4617 148404 136405 2022-08-20T16:11:13Z Ishqyk 5074 wikitext text/x-wiki {{under construction}} ಮಂಗೆ ಒಂಜಿ ಜಾತಿದ ಪ್ರಾಣಿ.<ref>https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಕೋತಿ&action=edit</ref> [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡೊ]]ದ ಕೋತಿದ ಹಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ<ref>[[:en:Haplorhini]]</ref> ಉಪಗಣೊ ಬುಕ್ಕೊ ಸಿಮಿಯನ್ ಅಡಿಗಣೊದ ಒಂಜಿ ಪ್ರೈಮೇಟ್, ಪ್ರಾಚೀನೊ ವಿಶ್ವೊದ ಮಂಗೆ ಅತ್ತಂಡ ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಮಂಗೆ ಆತಿಪ್ಪು. ಆಂಡ [[:en:Apeಏಪ್‌|ಏಪ್‌]]ಲೆನ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಾಂಡ(ನರಮಾನಿಯೆರೆನ್ ಸೇರ್‌ದ್). ಮಂಗದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತೊ ಜೀವಂತೊ ಉಳಜಾತಿಲು ಉಂಡು.<ref>[[:en:Evolution]]</ref> ಇಂದೆಟ್ ಮಸ್ತ್ ಜಾತಿಲು ಮರವಾಸಿಲು ಅಂಡಲಾ [[:en:Baboonಬಬೂನ್‌|ಬಬೂನ್‌]]ನಂಚಿತ್ತಿನ ಪ್ರಧಾನೊವಾಯಿನವು ನೆಲತ ಮೇಲ್‍ಡ್ ವಾಸೊ ಮಲ್ಪುನ ಉಳಜಾತಿ.<ref>[[:en:Monkey]]</ref> {| style="border-spacing: 2px; border: 5px solid rgb(211,211,164); float: right; font-size: 125%; width: 250px" |+ colspan="2" style="background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown">ಕೋತಿ</span></b></br><b>ಕಾಲಮಾನದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ:</b> </br>ತಡವಾದ ಇಯೋಸಿನ್‌ - ಇಂದಿನ ವರೆಗೆ |- | colspan="2"| [[File: Cute Monkey cropped.jpg|250px|lll]] |- | colspan="2" style="text-align: center"| ಬಾನೆಟ್ ಕೋತಿ |- |colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ</span></b> |- |ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ: || [[ಪ್ರಾಣಿ]] |- |ವಂಶ: || [[ಕಾರ್ಡೇಟ್|ಕಾರ್ಡೇಟ]] |- |ವರ್ಗ:|| [[ಸಸ್ತನಿ]] |- |ಗಣ: || [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] |- |ಉಪಗಣ:|| ಹ್ಯಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ |- |ಇಂಫ್ರಾಗಣ|| ಸೆಮಿಫೋರ್ಮೆ |- ||| (ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ಹೆಕಲ್, ೧೮೬೬) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಸೇರಿಸಲಾದ ಗುಂಪುಗಳು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; | ಕಾಲ್ಟ್ರಚಿಡೆ, ಸೆಬಿಡೆ, ಅಯೊಟಿಡೆ</br>ಪಿತೆಸಿಡೆ, ಅಟೆಲಿಡೆ, ಸರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ, †ಪಾರಪಿತೆಸಿಡೆ (ಅರಿದ್ಂಡ್)-</br>(ಕುಟುಮೊಲು) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಹೊರಗಿಟ್ಟ ಗುಂಪುಗಳು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; |ಹೊಲೊಬಟಿಡೆ, ಹೋಮಿನಿಡೆ- (ಕುಟುಮೊಲು) |} '''ಕೋತಿ'''/ಮಂಗೆ [[ಹಾಪ್ಲೋರಿನಿ]] ಉಪಗಣ, ಬೊಕ್ಕ [[ಸಿಮಿಯನ್]] ಅಡಿಗಣದ ಒಂಜಿ [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]], [[ಪ್ರಾಚೀನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಅತ್ತ್ಂಡ [[ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]]ಯಾಗಿರಬಹುದು, ಆದರೆ [[ಏಪ್]]‍ಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ (ಮಾನವರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ). ಕೋತಿಯ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತ ಜೀವಂತ [[ಪ್ರಜಾತಿ]]ಗಳಿವೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ವೃಕ್ಷವಾಸಿಗಳಾಗಿದ್ದರೂ [[ಬಬೂನ್]]‍ಗಳಂತಹ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ವಾಸಿಸುವ ಪ್ರಜಾತಿಗಳಿವೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕೋತಿಗಳು<ref>ಈ ಭಾಗವು ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Monkey “Monkey”] ಪುಟದ ಭಾಗಶ ಅನುವಾದ</ref> ಎಂದು ನಾವು ಯಾವುವನ್ನೂ ಕರೆಯುತ್ತೇವೆಯೋ ಆ ಗುಂಪು ಎರಡು ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು, ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನು, ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. [[ವಾನರ]]ಗಳು ಮತ್ತು [[ಮಾನವ|ಮಾನವರೂ]] ಇದೇ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಬರುವ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಿಗಿಂತ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧಿಗಳು. ಗಣ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ನ ಎರಡು ಉಪಗಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಣ ಮೂಗಿರುವ ಹಾಪ್ಲೊಹರ್ನಿ ಉಪಗಣದಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳು ಅಥವಾ ಮಂಗಗಳು ಇವೆ. ಈ ಉಪಗಳದ ಕೆಳಗೆ ಬರುವ ಟಾರ್ಸಿಫೊರ್ಮೆ ಇಂಫ್ರಾಗಣ (ಟಾರ್ಸಿಯರ್‌ಗಳು ಇದರಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ) ಮತ್ತು ಹೋಮಿನಿಡೆ ಮಹಾಕುಟುಂಬ (ಇದರಲ್ಲಿ ವಾನರಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವರು ಬರುತ್ತಾರೆ) ಇದರಡಿ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಈ ಗುಂಪು ಒಂದೇ ಮೂಲದ ಎಲ್ಲಾ ಜೀವಿಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಇದು [[ಜೀವ ವರ್ಗೀಕರಣ]]ದ ವಿಭಜನೆಯಲ್ಲ. ==ವಿವರಗಳು== [[File: Callimico_goeldii_in_Venezuela.jpg|thumb|left|ಗೊಯಲ್ಡಿಯ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್]] ಕೋತಿಗಳು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಪಿಗ್ಮಿ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ೧೧೭ ಮಿಮೀನಷ್ಟು (೪.೬ ಇಂಚು) ಸಣ್ಣದು ಮತ್ತು ಅದರ ಬಾಲವು ೧೭೨ ಮಿಮೀ (೬.೮ ಇಂಚು) ಉದ್ದವಿರುತ್ತದೆ, ತೂಕ ೧೦೦ ಗ್ರಾಂಗಳಿಗೂ ತುಸು ಹೆಚ್ಚು.<ref>Nowak, R. M. (1999). Walker's Mammals of the World (6th ed.). Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0801857898.</ref> ಗಂಡು ಮಾಂಡ್ರಿಲ್ ಬಹುತೇಕ ಒಂದು ಮೀಟರ್ ಉದ್ದವಿದ್ದು (೩.೩ ಅಡಿ ಉದ್ದ), ಅದರ ತೂಕ ೩೬ ಕಿಲೊಗ್ರಾಂ ವರೆಗೂ ಇರುತ್ತದೆ.<ref>"Mandrill". ARKive. 2005. Retrieved 2013-04-10.</ref> ಕೆಲವು [[ಮರ]]ಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸಿದರೆ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಸವನ್ನಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಆಹಾರವು ಸಹ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಪ್ರಭೇದಗಳಲ್ಲಿ ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿದ್ದು ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ಹೊಂದಿರ ಬಹುದು: ಹಣ್ಣುಗಳು, ಎಲೆಗಳು, ಬೀಜಗಳು, ಕರಟಕಾಯಿ (ಚಿಪ್ಪಿನೊಳಗೆ ತಿರುಳಿರುವ ಕಾಯಿ), ಹೂವು, ಮೊಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳು (ಕೀಟಗಳು ಮತ್ತು ಜೇಡರಗಳು).<ref>Fleagle, J. G. (1998). Primate Adaptation and Evolution (2nd ed.). Academic Press. pp. 25–26. ISBN 978-0-12-260341-9</ref> ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ([[ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ]] ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಅಮೆರಿಕಗಳಲ್ಲಿರುವ ಕೋತಿಗಳು) ಗ್ರಾಹಕ ಬಾಲ (ಪ್ರಿಹೆನ್ಸೈಲ್ ಟೇಲ್) ಇರುವುದು ವಿಶೇಷವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಐದನೆಯ ಕೈ ಯಾ ಕಾಲಿನಂತೆ ಕೆಲಸಮಾಡಬಲ್ಲದು ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿನ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕ ಶಕ್ತಿಯಿಲ್ಲದ ಬಾಲವಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವು ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಲ ಕಾಣಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚ ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ನಡುವೆ ಎದ್ದು ಕಾಣುವ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಗು ಮುಖ್ಯವಾದುದು. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಗಿನ ಹೊಳ್ಳೆಗಳು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಮುಖಮಾಡಿರುತ್ತವೆ ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಳ್ಳೆಗಳು ಕೆಳ ಮುಖವಾಗಿರುತ್ತವೆ. <ref name=Ne>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/New_World_monkey “New World monkey”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಮಾನವರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕಶೇರುಕಗಳಲ್ಲಿನ (ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು) ಬಣ್ಣದ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ತ್ರಿವರ್ಣಿ (ಟ್ರೈಕೊಮೆಸಿ –ಮೂರು ಭಿನ್ನ ಕೋನ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವ ಕಣ್ಣಿನ ರೆಟಿನದಲ್ಲಿರುವ ಜೀವಿಕೋಶಗಳು ಇರುತ್ತವೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ತಿವರ್ಣಿಗಳಿರ ಬಹುದು, ದ್ವಿವರ್ಣಿಗಳಿರ ಬಹುದು ಮತ್ತು ಗೂಬೆ ಕೋತಿ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಗಲಗೊಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದಂತೆ ಏಕವರ್ಣಿಗಳೂ ಆಗಿರ ಬಹುದು.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Trichromacy “Trichromacy”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿ ಹಾಗೂ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ನಡುವೆ ಹಲ್ಲುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಹಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರವು {{DentalFormula|upper=೨.೧.೩.೩|lower=೨.೧.೩.೩}} ಅಥವಾ {{DentalFormula|upper=೨.೧.೩.೨|lower=೨.೧.೩.೨}} (ಎರಡು ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಇಂಸಿಸರ್, ಒಂದು ಕೋರೆಹಲ್ಲು ಅಥವಾ ಕ್ಯಾನೈನ್, ಮೂರು ಪೂರ್ವಅರೆಯುವ ಹಲ್ಲು ಮತ್ತು ಎರಡು ಅಥವಾ ಮೂರು ಅರೆಯು ಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಮೊಲಾರ್‌ಗಳು). ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವನನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು [[ಗೊರಿಲ್ಲ]], [[ಚಿಂಪಾಜಿ]], ಬೊನೊಬೊ, ಸಿಯಮಾಂಗ್, [[ಗಿಬ್ಬಾನ್]] ಮತ್ತು [[ಒರುಂಗುಟನ್|ಒರುಂಗುಟನ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ]] ಹಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರ {{DentalFormula|upper=೨.೧.೨.೩|lower=೨.೧.೨.೩}}.<ref name=Ne/> ==ವಿಕಾಸ== ಹಳೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಯಾವಾಗ ಕವಲೊಡೆದವು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲು ಹಲವು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿವೆ. ಮೂಲ ಸಮಸ್ಯೆ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಹೇಗೆ ಒಮ್ಮೆಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಕ್ಕೆ ಬಂದವು ಎಂಬುದು ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಒಮ್ಮಿಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ಅವುಗಳ ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಸುಮಾರು ೨೬ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಏಶಿಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಎಲ್ಲಾ ಕೋತಿಗಳಿಗಳಿಗೂ ಮೂಲವೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ಪಳಿಯುಳಿಕೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾಲಕ್ಕಾಗಲೇ [[ಆಫ್ರಿಕಾ]] ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಗಳು ಬೇರೆಬೇರೆಯಾಗಿದ್ದವು. ಹೀಗಾಗಿ ಯಾರೂ ಈ ವಿಕಾಸವನ್ನು ಈ ಎರಡೂ ಖಂಡಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಆದ ಘಟನೆ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=B1>Queiroz, Alan de, [https://books.google.co.in/books?id=JOYWBQAAQBAJ "The Monkey's Voyage: How Improbable Journeys Shaped the History of Life"], Basic Books, 2014,</ref>^{: page 211-212} ಹೀಗಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿನ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮೂಲ ಜೀವಿಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಅಂದಿನ ಕಾಲಮಾನದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಒಂದೂ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಭೂಸೇತುವೆಗಳ ಮೂಲಕ ವಲಸೆ ಹೋದವು ಎಂಬ ಊಹನವನ್ನು (ಹೈಪೊತಿಸಿಸ್) ವಿವರಣೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref name=Ne/> ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಳೆ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಕವಲೊಡೆಯುವಿಕೆಯನ್ನು ೨೬ ರಿಂದ ೫೧ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name=B1/>^{: page 215} ಇನ್ನೊಂದು ಮೂಲದ ಇದನ್ನು ೪೦ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಎನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Ne/> ಹೀಗೆ ಕಲವೊಡೆದ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ನಂತರ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡವು. ==ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ== <div style="float: right; border:2px solid green; padding: 10px;"> <div style="text-align: center;"><span style="font-size:150%; color:red;"><b>ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳು</b></span></div> </br> {{Clade|style=font-size:150%; line-height:90%; |label1=&nbsp; <b>ಪ್ರೈಮೇಟ್</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಹಾಪ್ಲೊರ್ಹಿನಿ</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಸಿಮಿಫೋರಮೆ</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಕಾಟರ್ಹಿನಿ</b>&nbsp; |1={{Clade |1={{color box|#9999ff|<b>ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ</b>|border=#9999ff}} |2={{color box|#85e085|<b>ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಕೊಯಿಡ- ಹಳೆ ಪ್ರಂಪಚದ ಕೋತಿಗಳು</b>|border=#85e085}} }} |2={{color box|#85e085|<b>ಪ್ಲಾಟಿರ್ರಿಹಿನಿ- ಹೊಸ ಪ್ರಂಪಚದ ಕೋತಿಗಳು</b>|border=#85e085|}} }} |2=ಟಾರ್ಸಿಫೋರ್ಮೆ }} |2=ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಸಿರ್ಹಿನಿ }} }} <div> {{legend|#85e085|ಕೋತಿಗಳು}} {{legend|#9999ff|ವಾನರ ಮತ್ತು ಮಾನವರು}} (ಗಮನಿಸಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಿಂತ ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧಿ) </div></div> [[ಚಿತ್ರ:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb]] *ಗಣ (ಆರ್ಡರ್): [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] **ಉಪಗಣ ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಸಿರ್ಹಿನಿ: ಲೆಮುರ್, ಲೋರಿಸ್ ಮತ್ತು ಗಾಲಗೊಗಳು. **ಉಪಗಣ ಹಾಪ್ಲೊರ್ಹಿನಿ: ಟಾರ್ಸಿಯರ್, ಕೋತಿ ಮತ್ತು ವಾನರಗಳು. ***ಇಂಫ್ರಾಗಣ ಟ್ರಾನ್ಸಿಫಾರ್ಮೆ^a ****ಕುಟುಂಬ ಟಾರ್ಸಿಡೆ: ಟಾರ್ಸಿಯರ್. ***ಇಂಫ್ರಾಗಣ ಸಿಮಿಫಾರ್ಮೆ^b: ಸಿಮಿಯನ್‌ಗಳು ****<b>ಪಾರ್ವಗಣ ಪ್ಲಾಟಿರ್ಹಿನಿ: ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು. *****ಕುಟುಂಬ ಕಾಲ್ಟ್ರಿಚಿಡೆ: ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ಮತ್ತು ಟಾಮರಿನ್‌ಗಳು (೪೨ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಸೆಬಿಡೆ^c: ಕಾಪುಚಿನ್ ಮತ್ತು ಅಳಿಲು ಕೋತಿಗಳು (೧೪ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಅಯಟಿಡೆ: ರಾತ್ರಿ ಕೋತಿಗಳು (೧೧ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಪಿತೆಸಿಡೆ: ಟಿಟಿ, ಸಾಕಿ ಮತ್ತು ಯುಕಾರಿಗಳು (೪೧ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಅಟೆಲಿಡೆ: ಊಳು ಕಪಿ, ಜೇಡಕೋತಿ, ಉಣ್ಣೆ ಕೋತಿ (೨೪ ಪ್ರಭೇದಗಳು) ****ಪಾರ್ವಗಣ ಕಾಟರ್ಹಿನಿ *****ಮಹಾಕುಟುಂಬ ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಕೊಯಿಡೆ ******ಕುಟುಂಬ ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ: ಹಳೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು (೧೩೫ ಪ್ರಭೇದಗಳು)</b> *****ಮಹಾಕುಟುಂಬ ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ: ವಾನರಗಳು ******ಕುಟುಂಬ ಹೈಲೊಬಟಿಡೆ: ಗಿಬ್ಬಾನ್‌ (“ಸಣ್ಣ ವಾನರ”) (೧೭ ಪ್ರಭೇದಗಳು) ******ಕುಟುಂಬ ಹೋಮಿನಿಡೆ: ಮಹಾ ವಾನರಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವರು (೭ ಪ್ರಭೇದಗಳು) :<b>ಟಿಪ್ಪಣಿ</b>: ^a ಕೆಲವೊಂದು ವರ್ಗೀಕಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಉಪಗಣ ಟಾರ್ಸಿಯಾಯಿಡೆ ಎಂದು ವಿಭಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ^b ಇದರ ಹಳೆಯ ಹೆಸರು ಆಂತ್ರೊಪಾಯಿಡ್ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ^c ಕೆಲವೊಂದು ವರ್ಗೀಕಣದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಪ್ಲಾಟಿರ್ಹಿನಿ ಪಾರ್ವಗಣವನ್ನು) ಕಾಲ್ಟ್ರಿಚಿಡೆ ಮತ್ತು ಸಿಬೆಡೆ ಕುಟುಂಬಗಳು ಎಂದು ಎರಡೇ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಸಿಬೆಡೆಯನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಉಪಕುಟುಂಬಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ==ನರಮಾನಿನೊಟ್ಟುಗೆದ ಸಂಬಂಧ== ಮಂಗೆರೆನ್ ನರಮಾನಿಲು ಸಾಂಕುನಪ್ರಾಣಿಯಾದ್ ಒರಿಪಾವೊನೊಲಿ. ಪ್ರಯೋಗಶಾಲೆಲೆಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಆಕಾಶಯಾನೊಡು ಮಾದರಿ ಪ್ರಾಣಿಲಾದ್ ಬಳಸೊನೊಲಿ. ಕೆಲವೆಡೆ ಕೋತಿಯನ್ನು, ಬೆಳೆಯನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುವಾಗ<ref>Hill, C. M. (2000). "Conflict of Interest Between People and Baboons: Crop Raiding in Uganda". International Journal of Primatology. 21 (2): 299–315. doi:10.1023/A:1005481605637.</ref> ಅಥವಾ ಪ್ರವಾಸಿಗಳಿಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡುವಾಗ ಪೀಡೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೋತಿಗಳನ್ನು ವಿಕಲಾಂಗರಿಗೆ ಸಹಾಯಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿಯೂ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ===ಬಳಕೆ=== [[File: Indian_Monkey.JPG|thumb|ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ]] ಕೆಲವು ಸಂಘಟನೆಗಳು ಕಾಪುಚಿನ್ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಸೇವೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಕೈ ಹಾಗೂ ಕಾಲುಗಳು ಲಕ್ವ ಹೊಡೆದವರ ಸೇವೆಗೆ ಇವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆ, ಸಾಮಾನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬರುವುದು, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಮುಂತಾದವಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ.<ref>Sheredos, S. J. (1991). "An evaluation of capuchin monkeys trained to help severely disabled individuals" (PDF). The Journal of Rehabilitation Research and Development. 28 (2): 91–96. doi:10.1682/JRRD.1991.04.0091.</ref> ಗ್ರಿವೆಟ್ (ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಸಿರು ಕೋತಿ) ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ, ಏಡಿ ತಿನ್ನುವ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಏಡಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹಣ್ಣು, ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮುಂತಾದವನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಇದು ಸರ್ವಭಕ್ಷಿ) ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಳಕೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವನ್ಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಅದೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆಂದು ಸಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>"The supply and use of primates in the EU". European Biomedical Research Association. 1996. Archived from the original on 2012-01-17.</ref><ref name=Ca>Carlsson, H. E.; Schapiro, S. J.; Farah, I.; Hau, J. (2004). "Use of primates in research: A global overview". American Journal of Primatology. 63 (4): 225–237. doi:10.1002/ajp.20054. PMID 15300710.</ref> ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಂಡು ಬಳಸುವ ಸಲೀಸು, ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ವೇಗವಾದ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ (ವಾನರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ) ಮತ್ತು ಭೌತಿಕವಾಗಿ, ಮಾನಸೀಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಮಾನವನೊಂದಿಗಿನ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇವುಗಳ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳು. ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಒಂದರಿಂದ ಎರಡು ಲಕ್ಷ ಮಾನವೇತರ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ವರುಷ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದ್ದು<ref name=Ca/> ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ ೬೪.೭ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಾದರೆ, ಶೇ ೫.೫ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು.<ref> Weatherall, D., et al., (The Weatherall Committee) (2006). The use of non-human primates in research (PDF) (Report). London, UK: Academy of Medical Sciences.</ref> ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಒಟ್ಟು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಣ್ಣ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ.<ref name=Ca/> ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಕೋತಿಗಳ ಬಳಕೆ ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು ಹಲವು ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿವೆ. ಅಮೆರಿಕ ಜೂನ್‌ ೧೪, ೧೯೪೯ರಲ್ಲಿ ಉಡಾಯಿಸಿದ ವಿ-೨ ರಾಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಹಾರಿದ ಮೊದಲ ಕೋತಿ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ II.<ref>Bushnell, D. (1958). "The beginnings of research in space biology at the Air Force Missile Development Center, 1946-1952". History of Research in Space Biology and Biodynamics. NASA. Archived from the original on 2013-04-10. Retrieved 2013-04-10.</ref> ===ಆಹಾರವಾಗಿ=== ದಕ್ಷಿಣ ಏಶಿಯಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು [[ಚೀನ]]ದಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳ ಮೆದುಳನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟ ಭಕ್ಷವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Bonné, J. (2005-10-28). "Some bravery as a side dish". msnbc.com. Retrieved 2009-08-15.</ref> ಇಸ್ಲಾಂನ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಲು ನಿಷೇದವಿದೆ. ಕೋತಿಯನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ “ಬುಶ್‌ಮೀಟ್” ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Institut De Recherche Pour Le Développement (2002). "Primate Bushmeat : Populations Exposed To Simian Immunodeficiency Viruses". ScienceDaily. Retrieved 2009-08-15.</ref> ===ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ=== [[ರಾಮಾಯಣ]]ವು [[ವಾನರ]]ರನ್ನು ಮಾತು, ಬಟ್ಟೆ, ವಾಸ, ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ಮುಂತಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವರಂತೆಯೂ ಜೊತೆಗೆ ಹಾರುವುದು, ಕೂದಲು, ಚರ್ಮ, ಬಾಲ ಮುಂತಾದ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳಂತೆಯೂ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [[https://en.wikipedia.org/wiki/Hanuman "Hanuman"]], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಚೀನದ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಸನ್ ವುಕೊಂಗ್ (ಕಪಿ ದೊರೆ) ಪ್ರಮುಖವಾದ ಪಾತ್ರ. [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನಿನ]] ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕತಿಯಲ್ಲಿ <i>ಸಂಜರು</i> ಅಥವಾ ಮೂರು ಬುದ್ಧಿವಂತ ಕೋತಿಗಳು “ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ನೋಡಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಕೇಳಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟ ಮಾತನಾಡಬೇಡ” ಎನ್ನುವ ನಾಣ್ಣುಡಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಚೀನದ ಪಂಚಾಗದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ವರುಷ ಕೋತಿಯದು.<ref>Lau, T. (2005). The Handbook of Chinese Horoscopes (5th ed.). New York: Souvenir Press. pp. 238–244. ISBN 978-0060777777.</ref> ===ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಕೇತವಾಗಿ=== [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹನುಮಂತ]] ಕೋತಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಹೋಲುವ ಮುಖದ ಮಾನವ ದೈವ. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಹನುಮಾನ್ ಅಥವಾ ಹನುಮಂತ ಸೀತೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹಲವು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಮೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಹನುಮಾನ್ ದೈರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾಯುಶ್ಯ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕೋತಿ ಬುದ್ಧನ ಆರಂಭಿಕ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಕೋತಿಯು ಮೋಸಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಕುರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಿರ ಬಹುದು. ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಪ್ರಾಚೀನ ಪೆರುವಿನಲ್ಲಿ<ref> Benson, E. (1972). The Mochica: A Culture of Peru. New York: Praeger Press. ISBN 978-0-500-72001-1.</ref> ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref> Berrin, K. & Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera (1997). The Spirit of Ancient Peru: Treasures from the Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera. New York: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-01802-6.</ref> [[File:Monkey batu.jpg|thumb|ಮಂಗೆ]] [[File:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb|upright|ಮಂಗೆ ೨]] ==ಉಲ್ಲೇಕೊ== {{reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಾಣಿಲು]] 6gel1fhewrdyvznjsxic9yszgpu5j8s 148405 148404 2022-08-20T16:13:13Z Ishqyk 5074 wikitext text/x-wiki {{under construction}} ಮಂಗೆ ಒಂಜಿ ಜಾತಿದ ಪ್ರಾಣಿ.<ref>https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಕೋತಿ&action=edit</ref> [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡೊ]]ದ ಕೋತಿದ ಹಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ<ref>[[:en:Haplorhini]]</ref> ಉಪಗಣೊ ಬುಕ್ಕೊ ಸಿಮಿಯನ್ ಅಡಿಗಣೊದ ಒಂಜಿ ಪ್ರೈಮೇಟ್, ಪ್ರಾಚೀನೊ ವಿಶ್ವೊದ ಮಂಗೆ ಅತ್ತಂಡ ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಮಂಗೆ ಆತಿಪ್ಪು. ಆಂಡ [[:en:Apeಏಪ್‌|ಏಪ್‌]]ಲೆನ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಾಂಡ(ನರಮಾನಿಯೆರೆನ್ ಸೇರ್‌ದ್). ಮಂಗದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತೊ ಜೀವಂತೊ ಉಳಜಾತಿಲು ಉಂಡು.<ref>[[:en:Evolution]]</ref> ಇಂದೆಟ್ ಮಸ್ತ್ ಜಾತಿಲು ಮರವಾಸಿಲು ಅಂಡಲಾ [[:en:Baboonಬಬೂನ್‌|ಬಬೂನ್‌]]ನಂಚಿತ್ತಿನ ಪ್ರಧಾನೊವಾಯಿನವು ನೆಲತ ಮೇಲ್‍ಡ್ ವಾಸೊ ಮಲ್ಪುನ ಉಳಜಾತಿ.<ref>[[:en:Monkey]]</ref> {| style="border-spacing: 2px; border: 5px solid rgb(211,211,164); float: right; font-size: 125%; width: 250px" |+ colspan="2" style="background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown">ಕೋತಿ</span></b></br><b>ಕಾಲಮಾನದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ:</b> </br>ತಡ ಆಯಿನ ಇಯೋಸಿನ್‌ - ಇತ್ತೆದ ಮುಟ್ಟ |- | colspan="2"| [[File: Cute Monkey cropped.jpg|250px|lll]] |- | colspan="2" style="text-align: center"| ಬಾನೆಟ್ ಕೋತಿ |- |colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ</span></b> |- |ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ: || [[ಪ್ರಾಣಿ]] |- |ವಂಶ: || [[ಕಾರ್ಡೇಟ್|ಕಾರ್ಡೇಟ]] |- |ವರ್ಗ:|| [[ಸಸ್ತನಿ]] |- |ಗಣ: || [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] |- |ಉಪಗಣ:|| ಹ್ಯಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ |- |ಇಂಫ್ರಾಗಣ|| ಸೆಮಿಫೋರ್ಮೆ |- ||| (ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ಹೆಕಲ್, ೧೮೬೬) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಸೇರಿಸಾಯಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; | ಕಾಲ್ಟ್ರಚಿಡೆ, ಸೆಬಿಡೆ, ಅಯೊಟಿಡೆ</br>ಪಿತೆಸಿಡೆ, ಅಟೆಲಿಡೆ, ಸರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ, †ಪಾರಪಿತೆಸಿಡೆ (ಅರಿದ್ಂಡ್)-</br>(ಕುಟುಮೊಲು) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಪಿದಾಯಿ ದೀತಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; |ಹೊಲೊಬಟಿಡೆ, ಹೋಮಿನಿಡೆ- (ಕುಟುಮೊಲು) |} '''ಕೋತಿ'''/ಮಂಗೆ [[ಹಾಪ್ಲೋರಿನಿ]] ಉಪಗಣ, ಬೊಕ್ಕ [[ಸಿಮಿಯನ್]] ಅಡಿಗಣದ ಒಂಜಿ [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]], [[ಪ್ರಾಚೀನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಅತ್ತ್ಂಡ [[ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]]ಯಾಗಿರಬಹುದು, ಆದರೆ [[ಏಪ್]]‍ಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ (ಮಾನವರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ). ಕೋತಿಯ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತ ಜೀವಂತ [[ಪ್ರಜಾತಿ]]ಗಳಿವೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ವೃಕ್ಷವಾಸಿಗಳಾಗಿದ್ದರೂ [[ಬಬೂನ್]]‍ಗಳಂತಹ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ವಾಸಿಸುವ ಪ್ರಜಾತಿಗಳಿವೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕೋತಿಗಳು<ref>ಈ ಭಾಗವು ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Monkey “Monkey”] ಪುಟದ ಭಾಗಶ ಅನುವಾದ</ref> ಎಂದು ನಾವು ಯಾವುವನ್ನೂ ಕರೆಯುತ್ತೇವೆಯೋ ಆ ಗುಂಪು ಎರಡು ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು, ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನು, ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. [[ವಾನರ]]ಗಳು ಮತ್ತು [[ಮಾನವ|ಮಾನವರೂ]] ಇದೇ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಬರುವ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಿಗಿಂತ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧಿಗಳು. ಗಣ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ನ ಎರಡು ಉಪಗಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಣ ಮೂಗಿರುವ ಹಾಪ್ಲೊಹರ್ನಿ ಉಪಗಣದಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳು ಅಥವಾ ಮಂಗಗಳು ಇವೆ. ಈ ಉಪಗಳದ ಕೆಳಗೆ ಬರುವ ಟಾರ್ಸಿಫೊರ್ಮೆ ಇಂಫ್ರಾಗಣ (ಟಾರ್ಸಿಯರ್‌ಗಳು ಇದರಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ) ಮತ್ತು ಹೋಮಿನಿಡೆ ಮಹಾಕುಟುಂಬ (ಇದರಲ್ಲಿ ವಾನರಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವರು ಬರುತ್ತಾರೆ) ಇದರಡಿ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಈ ಗುಂಪು ಒಂದೇ ಮೂಲದ ಎಲ್ಲಾ ಜೀವಿಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಇದು [[ಜೀವ ವರ್ಗೀಕರಣ]]ದ ವಿಭಜನೆಯಲ್ಲ. ==ವಿವರಗಳು== [[File: Callimico_goeldii_in_Venezuela.jpg|thumb|left|ಗೊಯಲ್ಡಿಯ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್]] ಕೋತಿಗಳು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಪಿಗ್ಮಿ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ೧೧೭ ಮಿಮೀನಷ್ಟು (೪.೬ ಇಂಚು) ಸಣ್ಣದು ಮತ್ತು ಅದರ ಬಾಲವು ೧೭೨ ಮಿಮೀ (೬.೮ ಇಂಚು) ಉದ್ದವಿರುತ್ತದೆ, ತೂಕ ೧೦೦ ಗ್ರಾಂಗಳಿಗೂ ತುಸು ಹೆಚ್ಚು.<ref>Nowak, R. M. (1999). Walker's Mammals of the World (6th ed.). Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0801857898.</ref> ಗಂಡು ಮಾಂಡ್ರಿಲ್ ಬಹುತೇಕ ಒಂದು ಮೀಟರ್ ಉದ್ದವಿದ್ದು (೩.೩ ಅಡಿ ಉದ್ದ), ಅದರ ತೂಕ ೩೬ ಕಿಲೊಗ್ರಾಂ ವರೆಗೂ ಇರುತ್ತದೆ.<ref>"Mandrill". ARKive. 2005. Retrieved 2013-04-10.</ref> ಕೆಲವು [[ಮರ]]ಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸಿದರೆ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಸವನ್ನಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಆಹಾರವು ಸಹ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಪ್ರಭೇದಗಳಲ್ಲಿ ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿದ್ದು ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ಹೊಂದಿರ ಬಹುದು: ಹಣ್ಣುಗಳು, ಎಲೆಗಳು, ಬೀಜಗಳು, ಕರಟಕಾಯಿ (ಚಿಪ್ಪಿನೊಳಗೆ ತಿರುಳಿರುವ ಕಾಯಿ), ಹೂವು, ಮೊಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳು (ಕೀಟಗಳು ಮತ್ತು ಜೇಡರಗಳು).<ref>Fleagle, J. G. (1998). Primate Adaptation and Evolution (2nd ed.). Academic Press. pp. 25–26. ISBN 978-0-12-260341-9</ref> ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ([[ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ]] ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಅಮೆರಿಕಗಳಲ್ಲಿರುವ ಕೋತಿಗಳು) ಗ್ರಾಹಕ ಬಾಲ (ಪ್ರಿಹೆನ್ಸೈಲ್ ಟೇಲ್) ಇರುವುದು ವಿಶೇಷವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಐದನೆಯ ಕೈ ಯಾ ಕಾಲಿನಂತೆ ಕೆಲಸಮಾಡಬಲ್ಲದು ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿನ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕ ಶಕ್ತಿಯಿಲ್ಲದ ಬಾಲವಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವು ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಲ ಕಾಣಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚ ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ನಡುವೆ ಎದ್ದು ಕಾಣುವ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಗು ಮುಖ್ಯವಾದುದು. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಗಿನ ಹೊಳ್ಳೆಗಳು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಮುಖಮಾಡಿರುತ್ತವೆ ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಳ್ಳೆಗಳು ಕೆಳ ಮುಖವಾಗಿರುತ್ತವೆ. <ref name=Ne>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/New_World_monkey “New World monkey”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಮಾನವರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕಶೇರುಕಗಳಲ್ಲಿನ (ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು) ಬಣ್ಣದ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ತ್ರಿವರ್ಣಿ (ಟ್ರೈಕೊಮೆಸಿ –ಮೂರು ಭಿನ್ನ ಕೋನ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವ ಕಣ್ಣಿನ ರೆಟಿನದಲ್ಲಿರುವ ಜೀವಿಕೋಶಗಳು ಇರುತ್ತವೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ತಿವರ್ಣಿಗಳಿರ ಬಹುದು, ದ್ವಿವರ್ಣಿಗಳಿರ ಬಹುದು ಮತ್ತು ಗೂಬೆ ಕೋತಿ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಗಲಗೊಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದಂತೆ ಏಕವರ್ಣಿಗಳೂ ಆಗಿರ ಬಹುದು.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Trichromacy “Trichromacy”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿ ಹಾಗೂ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ನಡುವೆ ಹಲ್ಲುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಹಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರವು {{DentalFormula|upper=೨.೧.೩.೩|lower=೨.೧.೩.೩}} ಅಥವಾ {{DentalFormula|upper=೨.೧.೩.೨|lower=೨.೧.೩.೨}} (ಎರಡು ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಇಂಸಿಸರ್, ಒಂದು ಕೋರೆಹಲ್ಲು ಅಥವಾ ಕ್ಯಾನೈನ್, ಮೂರು ಪೂರ್ವಅರೆಯುವ ಹಲ್ಲು ಮತ್ತು ಎರಡು ಅಥವಾ ಮೂರು ಅರೆಯು ಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಮೊಲಾರ್‌ಗಳು). ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವನನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು [[ಗೊರಿಲ್ಲ]], [[ಚಿಂಪಾಜಿ]], ಬೊನೊಬೊ, ಸಿಯಮಾಂಗ್, [[ಗಿಬ್ಬಾನ್]] ಮತ್ತು [[ಒರುಂಗುಟನ್|ಒರುಂಗುಟನ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ]] ಹಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರ {{DentalFormula|upper=೨.೧.೨.೩|lower=೨.೧.೨.೩}}.<ref name=Ne/> ==ವಿಕಾಸ== ಹಳೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಯಾವಾಗ ಕವಲೊಡೆದವು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲು ಹಲವು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿವೆ. ಮೂಲ ಸಮಸ್ಯೆ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಹೇಗೆ ಒಮ್ಮೆಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಕ್ಕೆ ಬಂದವು ಎಂಬುದು ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಒಮ್ಮಿಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ಅವುಗಳ ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಸುಮಾರು ೨೬ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಏಶಿಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಎಲ್ಲಾ ಕೋತಿಗಳಿಗಳಿಗೂ ಮೂಲವೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ಪಳಿಯುಳಿಕೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾಲಕ್ಕಾಗಲೇ [[ಆಫ್ರಿಕಾ]] ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಗಳು ಬೇರೆಬೇರೆಯಾಗಿದ್ದವು. ಹೀಗಾಗಿ ಯಾರೂ ಈ ವಿಕಾಸವನ್ನು ಈ ಎರಡೂ ಖಂಡಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಆದ ಘಟನೆ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=B1>Queiroz, Alan de, [https://books.google.co.in/books?id=JOYWBQAAQBAJ "The Monkey's Voyage: How Improbable Journeys Shaped the History of Life"], Basic Books, 2014,</ref>^{: page 211-212} ಹೀಗಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿನ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮೂಲ ಜೀವಿಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಅಂದಿನ ಕಾಲಮಾನದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಒಂದೂ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಭೂಸೇತುವೆಗಳ ಮೂಲಕ ವಲಸೆ ಹೋದವು ಎಂಬ ಊಹನವನ್ನು (ಹೈಪೊತಿಸಿಸ್) ವಿವರಣೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref name=Ne/> ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಳೆ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಕವಲೊಡೆಯುವಿಕೆಯನ್ನು ೨೬ ರಿಂದ ೫೧ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name=B1/>^{: page 215} ಇನ್ನೊಂದು ಮೂಲದ ಇದನ್ನು ೪೦ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಎನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Ne/> ಹೀಗೆ ಕಲವೊಡೆದ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ನಂತರ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡವು. ==ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ== <div style="float: right; border:2px solid green; padding: 10px;"> <div style="text-align: center;"><span style="font-size:150%; color:red;"><b>ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳು</b></span></div> </br> {{Clade|style=font-size:150%; line-height:90%; |label1=&nbsp; <b>ಪ್ರೈಮೇಟ್</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಹಾಪ್ಲೊರ್ಹಿನಿ</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಸಿಮಿಫೋರಮೆ</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಕಾಟರ್ಹಿನಿ</b>&nbsp; |1={{Clade |1={{color box|#9999ff|<b>ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ</b>|border=#9999ff}} |2={{color box|#85e085|<b>ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಕೊಯಿಡ- ಹಳೆ ಪ್ರಂಪಚದ ಕೋತಿಗಳು</b>|border=#85e085}} }} |2={{color box|#85e085|<b>ಪ್ಲಾಟಿರ್ರಿಹಿನಿ- ಹೊಸ ಪ್ರಂಪಚದ ಕೋತಿಗಳು</b>|border=#85e085|}} }} |2=ಟಾರ್ಸಿಫೋರ್ಮೆ }} |2=ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಸಿರ್ಹಿನಿ }} }} <div> {{legend|#85e085|ಕೋತಿಗಳು}} {{legend|#9999ff|ವಾನರ ಮತ್ತು ಮಾನವರು}} (ಗಮನಿಸಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಿಂತ ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧಿ) </div></div> [[ಚಿತ್ರ:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb]] *ಗಣ (ಆರ್ಡರ್): [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] **ಉಪಗಣ ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಸಿರ್ಹಿನಿ: ಲೆಮುರ್, ಲೋರಿಸ್ ಮತ್ತು ಗಾಲಗೊಗಳು. **ಉಪಗಣ ಹಾಪ್ಲೊರ್ಹಿನಿ: ಟಾರ್ಸಿಯರ್, ಕೋತಿ ಮತ್ತು ವಾನರಗಳು. ***ಇಂಫ್ರಾಗಣ ಟ್ರಾನ್ಸಿಫಾರ್ಮೆ^a ****ಕುಟುಂಬ ಟಾರ್ಸಿಡೆ: ಟಾರ್ಸಿಯರ್. ***ಇಂಫ್ರಾಗಣ ಸಿಮಿಫಾರ್ಮೆ^b: ಸಿಮಿಯನ್‌ಗಳು ****<b>ಪಾರ್ವಗಣ ಪ್ಲಾಟಿರ್ಹಿನಿ: ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು. *****ಕುಟುಂಬ ಕಾಲ್ಟ್ರಿಚಿಡೆ: ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ಮತ್ತು ಟಾಮರಿನ್‌ಗಳು (೪೨ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಸೆಬಿಡೆ^c: ಕಾಪುಚಿನ್ ಮತ್ತು ಅಳಿಲು ಕೋತಿಗಳು (೧೪ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಅಯಟಿಡೆ: ರಾತ್ರಿ ಕೋತಿಗಳು (೧೧ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಪಿತೆಸಿಡೆ: ಟಿಟಿ, ಸಾಕಿ ಮತ್ತು ಯುಕಾರಿಗಳು (೪೧ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಅಟೆಲಿಡೆ: ಊಳು ಕಪಿ, ಜೇಡಕೋತಿ, ಉಣ್ಣೆ ಕೋತಿ (೨೪ ಪ್ರಭೇದಗಳು) ****ಪಾರ್ವಗಣ ಕಾಟರ್ಹಿನಿ *****ಮಹಾಕುಟುಂಬ ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಕೊಯಿಡೆ ******ಕುಟುಂಬ ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ: ಹಳೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು (೧೩೫ ಪ್ರಭೇದಗಳು)</b> *****ಮಹಾಕುಟುಂಬ ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ: ವಾನರಗಳು ******ಕುಟುಂಬ ಹೈಲೊಬಟಿಡೆ: ಗಿಬ್ಬಾನ್‌ (“ಸಣ್ಣ ವಾನರ”) (೧೭ ಪ್ರಭೇದಗಳು) ******ಕುಟುಂಬ ಹೋಮಿನಿಡೆ: ಮಹಾ ವಾನರಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವರು (೭ ಪ್ರಭೇದಗಳು) :<b>ಟಿಪ್ಪಣಿ</b>: ^a ಕೆಲವೊಂದು ವರ್ಗೀಕಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಉಪಗಣ ಟಾರ್ಸಿಯಾಯಿಡೆ ಎಂದು ವಿಭಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ^b ಇದರ ಹಳೆಯ ಹೆಸರು ಆಂತ್ರೊಪಾಯಿಡ್ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ^c ಕೆಲವೊಂದು ವರ್ಗೀಕಣದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಪ್ಲಾಟಿರ್ಹಿನಿ ಪಾರ್ವಗಣವನ್ನು) ಕಾಲ್ಟ್ರಿಚಿಡೆ ಮತ್ತು ಸಿಬೆಡೆ ಕುಟುಂಬಗಳು ಎಂದು ಎರಡೇ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಸಿಬೆಡೆಯನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಉಪಕುಟುಂಬಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ==ನರಮಾನಿನೊಟ್ಟುಗೆದ ಸಂಬಂಧ== ಮಂಗೆರೆನ್ ನರಮಾನಿಲು ಸಾಂಕುನಪ್ರಾಣಿಯಾದ್ ಒರಿಪಾವೊನೊಲಿ. ಪ್ರಯೋಗಶಾಲೆಲೆಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಆಕಾಶಯಾನೊಡು ಮಾದರಿ ಪ್ರಾಣಿಲಾದ್ ಬಳಸೊನೊಲಿ. ಕೆಲವೆಡೆ ಕೋತಿಯನ್ನು, ಬೆಳೆಯನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುವಾಗ<ref>Hill, C. M. (2000). "Conflict of Interest Between People and Baboons: Crop Raiding in Uganda". International Journal of Primatology. 21 (2): 299–315. doi:10.1023/A:1005481605637.</ref> ಅಥವಾ ಪ್ರವಾಸಿಗಳಿಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡುವಾಗ ಪೀಡೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೋತಿಗಳನ್ನು ವಿಕಲಾಂಗರಿಗೆ ಸಹಾಯಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿಯೂ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ===ಬಳಕೆ=== [[File: Indian_Monkey.JPG|thumb|ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ]] ಕೆಲವು ಸಂಘಟನೆಗಳು ಕಾಪುಚಿನ್ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಸೇವೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಕೈ ಹಾಗೂ ಕಾಲುಗಳು ಲಕ್ವ ಹೊಡೆದವರ ಸೇವೆಗೆ ಇವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆ, ಸಾಮಾನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬರುವುದು, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಮುಂತಾದವಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ.<ref>Sheredos, S. J. (1991). "An evaluation of capuchin monkeys trained to help severely disabled individuals" (PDF). The Journal of Rehabilitation Research and Development. 28 (2): 91–96. doi:10.1682/JRRD.1991.04.0091.</ref> ಗ್ರಿವೆಟ್ (ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಸಿರು ಕೋತಿ) ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ, ಏಡಿ ತಿನ್ನುವ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಏಡಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹಣ್ಣು, ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮುಂತಾದವನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಇದು ಸರ್ವಭಕ್ಷಿ) ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಳಕೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವನ್ಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಅದೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆಂದು ಸಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>"The supply and use of primates in the EU". European Biomedical Research Association. 1996. Archived from the original on 2012-01-17.</ref><ref name=Ca>Carlsson, H. E.; Schapiro, S. J.; Farah, I.; Hau, J. (2004). "Use of primates in research: A global overview". American Journal of Primatology. 63 (4): 225–237. doi:10.1002/ajp.20054. PMID 15300710.</ref> ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಂಡು ಬಳಸುವ ಸಲೀಸು, ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ವೇಗವಾದ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ (ವಾನರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ) ಮತ್ತು ಭೌತಿಕವಾಗಿ, ಮಾನಸೀಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಮಾನವನೊಂದಿಗಿನ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇವುಗಳ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳು. ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಒಂದರಿಂದ ಎರಡು ಲಕ್ಷ ಮಾನವೇತರ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ವರುಷ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದ್ದು<ref name=Ca/> ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ ೬೪.೭ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಾದರೆ, ಶೇ ೫.೫ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು.<ref> Weatherall, D., et al., (The Weatherall Committee) (2006). The use of non-human primates in research (PDF) (Report). London, UK: Academy of Medical Sciences.</ref> ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಒಟ್ಟು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಣ್ಣ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ.<ref name=Ca/> ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಕೋತಿಗಳ ಬಳಕೆ ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು ಹಲವು ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿವೆ. ಅಮೆರಿಕ ಜೂನ್‌ ೧೪, ೧೯೪೯ರಲ್ಲಿ ಉಡಾಯಿಸಿದ ವಿ-೨ ರಾಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಹಾರಿದ ಮೊದಲ ಕೋತಿ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ II.<ref>Bushnell, D. (1958). "The beginnings of research in space biology at the Air Force Missile Development Center, 1946-1952". History of Research in Space Biology and Biodynamics. NASA. Archived from the original on 2013-04-10. Retrieved 2013-04-10.</ref> ===ಆಹಾರವಾಗಿ=== ದಕ್ಷಿಣ ಏಶಿಯಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು [[ಚೀನ]]ದಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳ ಮೆದುಳನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟ ಭಕ್ಷವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Bonné, J. (2005-10-28). "Some bravery as a side dish". msnbc.com. Retrieved 2009-08-15.</ref> ಇಸ್ಲಾಂನ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಲು ನಿಷೇದವಿದೆ. ಕೋತಿಯನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ “ಬುಶ್‌ಮೀಟ್” ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Institut De Recherche Pour Le Développement (2002). "Primate Bushmeat : Populations Exposed To Simian Immunodeficiency Viruses". ScienceDaily. Retrieved 2009-08-15.</ref> ===ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ=== [[ರಾಮಾಯಣ]]ವು [[ವಾನರ]]ರನ್ನು ಮಾತು, ಬಟ್ಟೆ, ವಾಸ, ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ಮುಂತಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವರಂತೆಯೂ ಜೊತೆಗೆ ಹಾರುವುದು, ಕೂದಲು, ಚರ್ಮ, ಬಾಲ ಮುಂತಾದ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳಂತೆಯೂ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [[https://en.wikipedia.org/wiki/Hanuman "Hanuman"]], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಚೀನದ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಸನ್ ವುಕೊಂಗ್ (ಕಪಿ ದೊರೆ) ಪ್ರಮುಖವಾದ ಪಾತ್ರ. [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನಿನ]] ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕತಿಯಲ್ಲಿ <i>ಸಂಜರು</i> ಅಥವಾ ಮೂರು ಬುದ್ಧಿವಂತ ಕೋತಿಗಳು “ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ನೋಡಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಕೇಳಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟ ಮಾತನಾಡಬೇಡ” ಎನ್ನುವ ನಾಣ್ಣುಡಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಚೀನದ ಪಂಚಾಗದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ವರುಷ ಕೋತಿಯದು.<ref>Lau, T. (2005). The Handbook of Chinese Horoscopes (5th ed.). New York: Souvenir Press. pp. 238–244. ISBN 978-0060777777.</ref> ===ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಕೇತವಾಗಿ=== [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹನುಮಂತ]] ಕೋತಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಹೋಲುವ ಮುಖದ ಮಾನವ ದೈವ. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಹನುಮಾನ್ ಅಥವಾ ಹನುಮಂತ ಸೀತೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹಲವು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಮೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಹನುಮಾನ್ ದೈರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾಯುಶ್ಯ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕೋತಿ ಬುದ್ಧನ ಆರಂಭಿಕ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಕೋತಿಯು ಮೋಸಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಕುರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಿರ ಬಹುದು. ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಪ್ರಾಚೀನ ಪೆರುವಿನಲ್ಲಿ<ref> Benson, E. (1972). The Mochica: A Culture of Peru. New York: Praeger Press. ISBN 978-0-500-72001-1.</ref> ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref> Berrin, K. & Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera (1997). The Spirit of Ancient Peru: Treasures from the Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera. New York: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-01802-6.</ref> [[File:Monkey batu.jpg|thumb|ಮಂಗೆ]] [[File:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb|upright|ಮಂಗೆ ೨]] ==ಉಲ್ಲೇಕೊ== {{reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಾಣಿಲು]] p3xhs2b9p3ijb6gsabr3hxtv0mmo71b 148406 148405 2022-08-20T16:16:15Z Ishqyk 5074 wikitext text/x-wiki {{under construction}} ಮಂಗೆ ಒಂಜಿ ಜಾತಿದ ಪ್ರಾಣಿ.<ref>https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಕೋತಿ&action=edit</ref> [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡೊ]]ದ ಕೋತಿದ ಹಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ<ref>[[:en:Haplorhini]]</ref> ಉಪಗಣೊ ಬುಕ್ಕೊ ಸಿಮಿಯನ್ ಅಡಿಗಣೊದ ಒಂಜಿ ಪ್ರೈಮೇಟ್, ಪ್ರಾಚೀನೊ ವಿಶ್ವೊದ ಮಂಗೆ ಅತ್ತಂಡ ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಮಂಗೆ ಆತಿಪ್ಪು. ಆಂಡ [[:en:Apeಏಪ್‌|ಏಪ್‌]]ಲೆನ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಾಂಡ(ನರಮಾನಿಯೆರೆನ್ ಸೇರ್‌ದ್). ಮಂಗದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತೊ ಜೀವಂತೊ ಉಳಜಾತಿಲು ಉಂಡು.<ref>[[:en:Evolution]]</ref> ಇಂದೆಟ್ ಮಸ್ತ್ ಜಾತಿಲು ಮರವಾಸಿಲು ಅಂಡಲಾ [[:en:Baboonಬಬೂನ್‌|ಬಬೂನ್‌]]ನಂಚಿತ್ತಿನ ಪ್ರಧಾನೊವಾಯಿನವು ನೆಲತ ಮೇಲ್‍ಡ್ ವಾಸೊ ಮಲ್ಪುನ ಉಳಜಾತಿ.<ref>[[:en:Monkey]]</ref> {| style="border-spacing: 2px; border: 5px solid rgb(211,211,164); float: right; font-size: 125%; width: 250px" |+ colspan="2" style="background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown">ಕೋತಿ</span></b></br><b>ಕಾಲಮಾನದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ:</b> </br>ತಡ ಆಯಿನ ಇಯೋಸಿನ್‌ - ಇತ್ತೆದ ಮುಟ್ಟ |- | colspan="2"| [[File: Cute Monkey cropped.jpg|250px|lll]] |- | colspan="2" style="text-align: center"| ಬಾನೆಟ್ ಕೋತಿ |- |colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ</span></b> |- |ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ: || [[ಪ್ರಾಣಿ]] |- |ವಂಶ: || [[ಕಾರ್ಡೇಟ್|ಕಾರ್ಡೇಟ]] |- |ವರ್ಗ:|| [[ಸಸ್ತನಿ]] |- |ಗಣ: || [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] |- |ಉಪಗಣ:|| ಹ್ಯಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ |- |ಇಂಫ್ರಾಗಣ|| ಸೆಮಿಫೋರ್ಮೆ |- ||| (ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ಹೆಕಲ್, ೧೮೬೬) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಸೇರಿಸಾಯಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; | ಕಾಲ್ಟ್ರಚಿಡೆ, ಸೆಬಿಡೆ, ಅಯೊಟಿಡೆ</br>ಪಿತೆಸಿಡೆ, ಅಟೆಲಿಡೆ, ಸರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ, †ಪಾರಪಿತೆಸಿಡೆ (ಅರಿದ್ಂಡ್)-</br>(ಕುಟುಮೊಲು) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಪಿದಾಯಿ ದೀತಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; |ಹೊಲೊಬಟಿಡೆ, ಹೋಮಿನಿಡೆ- (ಕುಟುಮೊಲು) |} '''ಕೋತಿ'''/ಮಂಗೆ [[ಹಾಪ್ಲೋರಿನಿ]] ಉಪಗಣ, ಬೊಕ್ಕ [[ಸಿಮಿಯನ್]] ಅಡಿಗಣದ ಒಂಜಿ [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]], [[ಪ್ರಾಚೀನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಅತ್ತ್ಂಡ [[ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಆದಿಪ್ಪು, ಆಂಡ [[ಏಪ್]]‍ಲೆನ್ ಬುರ್ದು. ಕೋತಿದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತ ಜೀವಂತ [[ಪ್ರಜಾತಿ]] ಉಂಡು. ನೆಟ್ಟ್ ಮಸ್ತ್ ವೃಕ್ಷವಾಸಿ ಬೊಕ್ಕ [[ಬಬೂನ್]]‍ನಂಚಿನ ನೆಲತ ಮಿತ್ತ್ ಜೀವನ ಮಲ್ಪುನ ಪ್ರಜಾತಿ ಉಂಡು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಡ್ಕೋತಿಗಳು<ref>ಈ ಭಾಗವು ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Monkey “Monkey”] ಪುಟದ ಭಾಗಶ ಅನುವಾದ</ref> ಎಂದು ನಾವು ಯಾವುವನ್ನೂ ಕರೆಯುತ್ತೇವೆಯೋ ಆ ಗುಂಪು ಎರಡು ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು, ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನು, ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. [[ವಾನರ]]ಗಳು ಮತ್ತು [[ಮಾನವ|ಮಾನವರೂ]] ಇದೇ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಬರುವ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಿಗಿಂತ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧಿಗಳು. ಗಣ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ನ ಎರಡು ಉಪಗಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಣ ಮೂಗಿರುವ ಹಾಪ್ಲೊಹರ್ನಿ ಉಪಗಣದಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳು ಅಥವಾ ಮಂಗಗಳು ಇವೆ. ಈ ಉಪಗಳದ ಕೆಳಗೆ ಬರುವ ಟಾರ್ಸಿಫೊರ್ಮೆ ಇಂಫ್ರಾಗಣ (ಟಾರ್ಸಿಯರ್‌ಗಳು ಇದರಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ) ಮತ್ತು ಹೋಮಿನಿಡೆ ಮಹಾಕುಟುಂಬ (ಇದರಲ್ಲಿ ವಾನರಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವರು ಬರುತ್ತಾರೆ) ಇದರಡಿ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಈ ಗುಂಪು ಒಂದೇ ಮೂಲದ ಎಲ್ಲಾ ಜೀವಿಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಇದು [[ಜೀವ ವರ್ಗೀಕರಣ]]ದ ವಿಭಜನೆಯಲ್ಲ. ==ವಿವರಗಳು== [[File: Callimico_goeldii_in_Venezuela.jpg|thumb|left|ಗೊಯಲ್ಡಿಯ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್]] ಕೋತಿಗಳು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಪಿಗ್ಮಿ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ೧೧೭ ಮಿಮೀನಷ್ಟು (೪.೬ ಇಂಚು) ಸಣ್ಣದು ಮತ್ತು ಅದರ ಬಾಲವು ೧೭೨ ಮಿಮೀ (೬.೮ ಇಂಚು) ಉದ್ದವಿರುತ್ತದೆ, ತೂಕ ೧೦೦ ಗ್ರಾಂಗಳಿಗೂ ತುಸು ಹೆಚ್ಚು.<ref>Nowak, R. M. (1999). Walker's Mammals of the World (6th ed.). Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0801857898.</ref> ಗಂಡು ಮಾಂಡ್ರಿಲ್ ಬಹುತೇಕ ಒಂದು ಮೀಟರ್ ಉದ್ದವಿದ್ದು (೩.೩ ಅಡಿ ಉದ್ದ), ಅದರ ತೂಕ ೩೬ ಕಿಲೊಗ್ರಾಂ ವರೆಗೂ ಇರುತ್ತದೆ.<ref>"Mandrill". ARKive. 2005. Retrieved 2013-04-10.</ref> ಕೆಲವು [[ಮರ]]ಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸಿದರೆ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಸವನ್ನಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಆಹಾರವು ಸಹ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಪ್ರಭೇದಗಳಲ್ಲಿ ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿದ್ದು ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ಹೊಂದಿರ ಬಹುದು: ಹಣ್ಣುಗಳು, ಎಲೆಗಳು, ಬೀಜಗಳು, ಕರಟಕಾಯಿ (ಚಿಪ್ಪಿನೊಳಗೆ ತಿರುಳಿರುವ ಕಾಯಿ), ಹೂವು, ಮೊಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳು (ಕೀಟಗಳು ಮತ್ತು ಜೇಡರಗಳು).<ref>Fleagle, J. G. (1998). Primate Adaptation and Evolution (2nd ed.). Academic Press. pp. 25–26. ISBN 978-0-12-260341-9</ref> ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ([[ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ]] ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಅಮೆರಿಕಗಳಲ್ಲಿರುವ ಕೋತಿಗಳು) ಗ್ರಾಹಕ ಬಾಲ (ಪ್ರಿಹೆನ್ಸೈಲ್ ಟೇಲ್) ಇರುವುದು ವಿಶೇಷವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಐದನೆಯ ಕೈ ಯಾ ಕಾಲಿನಂತೆ ಕೆಲಸಮಾಡಬಲ್ಲದು ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿನ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕ ಶಕ್ತಿಯಿಲ್ಲದ ಬಾಲವಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವು ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಲ ಕಾಣಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚ ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ನಡುವೆ ಎದ್ದು ಕಾಣುವ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಗು ಮುಖ್ಯವಾದುದು. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಗಿನ ಹೊಳ್ಳೆಗಳು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಮುಖಮಾಡಿರುತ್ತವೆ ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಳ್ಳೆಗಳು ಕೆಳ ಮುಖವಾಗಿರುತ್ತವೆ. <ref name=Ne>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/New_World_monkey “New World monkey”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಮಾನವರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕಶೇರುಕಗಳಲ್ಲಿನ (ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು) ಬಣ್ಣದ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ತ್ರಿವರ್ಣಿ (ಟ್ರೈಕೊಮೆಸಿ –ಮೂರು ಭಿನ್ನ ಕೋನ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವ ಕಣ್ಣಿನ ರೆಟಿನದಲ್ಲಿರುವ ಜೀವಿಕೋಶಗಳು ಇರುತ್ತವೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ತಿವರ್ಣಿಗಳಿರ ಬಹುದು, ದ್ವಿವರ್ಣಿಗಳಿರ ಬಹುದು ಮತ್ತು ಗೂಬೆ ಕೋತಿ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಗಲಗೊಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದಂತೆ ಏಕವರ್ಣಿಗಳೂ ಆಗಿರ ಬಹುದು.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Trichromacy “Trichromacy”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿ ಹಾಗೂ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ನಡುವೆ ಹಲ್ಲುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಹಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರವು {{DentalFormula|upper=೨.೧.೩.೩|lower=೨.೧.೩.೩}} ಅಥವಾ {{DentalFormula|upper=೨.೧.೩.೨|lower=೨.೧.೩.೨}} (ಎರಡು ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಇಂಸಿಸರ್, ಒಂದು ಕೋರೆಹಲ್ಲು ಅಥವಾ ಕ್ಯಾನೈನ್, ಮೂರು ಪೂರ್ವಅರೆಯುವ ಹಲ್ಲು ಮತ್ತು ಎರಡು ಅಥವಾ ಮೂರು ಅರೆಯು ಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಮೊಲಾರ್‌ಗಳು). ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವನನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು [[ಗೊರಿಲ್ಲ]], [[ಚಿಂಪಾಜಿ]], ಬೊನೊಬೊ, ಸಿಯಮಾಂಗ್, [[ಗಿಬ್ಬಾನ್]] ಮತ್ತು [[ಒರುಂಗುಟನ್|ಒರುಂಗುಟನ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ]] ಹಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರ {{DentalFormula|upper=೨.೧.೨.೩|lower=೨.೧.೨.೩}}.<ref name=Ne/> ==ವಿಕಾಸ== ಹಳೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಯಾವಾಗ ಕವಲೊಡೆದವು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲು ಹಲವು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿವೆ. ಮೂಲ ಸಮಸ್ಯೆ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಹೇಗೆ ಒಮ್ಮೆಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಕ್ಕೆ ಬಂದವು ಎಂಬುದು ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಒಮ್ಮಿಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ಅವುಗಳ ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಸುಮಾರು ೨೬ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಏಶಿಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಎಲ್ಲಾ ಕೋತಿಗಳಿಗಳಿಗೂ ಮೂಲವೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ಪಳಿಯುಳಿಕೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾಲಕ್ಕಾಗಲೇ [[ಆಫ್ರಿಕಾ]] ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಗಳು ಬೇರೆಬೇರೆಯಾಗಿದ್ದವು. ಹೀಗಾಗಿ ಯಾರೂ ಈ ವಿಕಾಸವನ್ನು ಈ ಎರಡೂ ಖಂಡಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಆದ ಘಟನೆ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=B1>Queiroz, Alan de, [https://books.google.co.in/books?id=JOYWBQAAQBAJ "The Monkey's Voyage: How Improbable Journeys Shaped the History of Life"], Basic Books, 2014,</ref>^{: page 211-212} ಹೀಗಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿನ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮೂಲ ಜೀವಿಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಅಂದಿನ ಕಾಲಮಾನದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಒಂದೂ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಭೂಸೇತುವೆಗಳ ಮೂಲಕ ವಲಸೆ ಹೋದವು ಎಂಬ ಊಹನವನ್ನು (ಹೈಪೊತಿಸಿಸ್) ವಿವರಣೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref name=Ne/> ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಳೆ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಕವಲೊಡೆಯುವಿಕೆಯನ್ನು ೨೬ ರಿಂದ ೫೧ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name=B1/>^{: page 215} ಇನ್ನೊಂದು ಮೂಲದ ಇದನ್ನು ೪೦ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಎನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Ne/> ಹೀಗೆ ಕಲವೊಡೆದ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ನಂತರ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡವು. ==ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ== <div style="float: right; border:2px solid green; padding: 10px;"> <div style="text-align: center;"><span style="font-size:150%; color:red;"><b>ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳು</b></span></div> </br> {{Clade|style=font-size:150%; line-height:90%; |label1=&nbsp; <b>ಪ್ರೈಮೇಟ್</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಹಾಪ್ಲೊರ್ಹಿನಿ</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಸಿಮಿಫೋರಮೆ</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಕಾಟರ್ಹಿನಿ</b>&nbsp; |1={{Clade |1={{color box|#9999ff|<b>ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ</b>|border=#9999ff}} |2={{color box|#85e085|<b>ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಕೊಯಿಡ- ಹಳೆ ಪ್ರಂಪಚದ ಕೋತಿಗಳು</b>|border=#85e085}} }} |2={{color box|#85e085|<b>ಪ್ಲಾಟಿರ್ರಿಹಿನಿ- ಹೊಸ ಪ್ರಂಪಚದ ಕೋತಿಗಳು</b>|border=#85e085|}} }} |2=ಟಾರ್ಸಿಫೋರ್ಮೆ }} |2=ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಸಿರ್ಹಿನಿ }} }} <div> {{legend|#85e085|ಕೋತಿಗಳು}} {{legend|#9999ff|ವಾನರ ಮತ್ತು ಮಾನವರು}} (ಗಮನಿಸಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಿಂತ ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧಿ) </div></div> [[ಚಿತ್ರ:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb]] *ಗಣ (ಆರ್ಡರ್): [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] **ಉಪಗಣ ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಸಿರ್ಹಿನಿ: ಲೆಮುರ್, ಲೋರಿಸ್ ಮತ್ತು ಗಾಲಗೊಗಳು. **ಉಪಗಣ ಹಾಪ್ಲೊರ್ಹಿನಿ: ಟಾರ್ಸಿಯರ್, ಕೋತಿ ಮತ್ತು ವಾನರಗಳು. ***ಇಂಫ್ರಾಗಣ ಟ್ರಾನ್ಸಿಫಾರ್ಮೆ^a ****ಕುಟುಂಬ ಟಾರ್ಸಿಡೆ: ಟಾರ್ಸಿಯರ್. ***ಇಂಫ್ರಾಗಣ ಸಿಮಿಫಾರ್ಮೆ^b: ಸಿಮಿಯನ್‌ಗಳು ****<b>ಪಾರ್ವಗಣ ಪ್ಲಾಟಿರ್ಹಿನಿ: ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು. *****ಕುಟುಂಬ ಕಾಲ್ಟ್ರಿಚಿಡೆ: ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ಮತ್ತು ಟಾಮರಿನ್‌ಗಳು (೪೨ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಸೆಬಿಡೆ^c: ಕಾಪುಚಿನ್ ಮತ್ತು ಅಳಿಲು ಕೋತಿಗಳು (೧೪ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಅಯಟಿಡೆ: ರಾತ್ರಿ ಕೋತಿಗಳು (೧೧ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಪಿತೆಸಿಡೆ: ಟಿಟಿ, ಸಾಕಿ ಮತ್ತು ಯುಕಾರಿಗಳು (೪೧ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಅಟೆಲಿಡೆ: ಊಳು ಕಪಿ, ಜೇಡಕೋತಿ, ಉಣ್ಣೆ ಕೋತಿ (೨೪ ಪ್ರಭೇದಗಳು) ****ಪಾರ್ವಗಣ ಕಾಟರ್ಹಿನಿ *****ಮಹಾಕುಟುಂಬ ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಕೊಯಿಡೆ ******ಕುಟುಂಬ ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ: ಹಳೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು (೧೩೫ ಪ್ರಭೇದಗಳು)</b> *****ಮಹಾಕುಟುಂಬ ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ: ವಾನರಗಳು ******ಕುಟುಂಬ ಹೈಲೊಬಟಿಡೆ: ಗಿಬ್ಬಾನ್‌ (“ಸಣ್ಣ ವಾನರ”) (೧೭ ಪ್ರಭೇದಗಳು) ******ಕುಟುಂಬ ಹೋಮಿನಿಡೆ: ಮಹಾ ವಾನರಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವರು (೭ ಪ್ರಭೇದಗಳು) :<b>ಟಿಪ್ಪಣಿ</b>: ^a ಕೆಲವೊಂದು ವರ್ಗೀಕಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಉಪಗಣ ಟಾರ್ಸಿಯಾಯಿಡೆ ಎಂದು ವಿಭಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ^b ಇದರ ಹಳೆಯ ಹೆಸರು ಆಂತ್ರೊಪಾಯಿಡ್ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ^c ಕೆಲವೊಂದು ವರ್ಗೀಕಣದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಪ್ಲಾಟಿರ್ಹಿನಿ ಪಾರ್ವಗಣವನ್ನು) ಕಾಲ್ಟ್ರಿಚಿಡೆ ಮತ್ತು ಸಿಬೆಡೆ ಕುಟುಂಬಗಳು ಎಂದು ಎರಡೇ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಸಿಬೆಡೆಯನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಉಪಕುಟುಂಬಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ==ನರಮಾನಿನೊಟ್ಟುಗೆದ ಸಂಬಂಧ== ಮಂಗೆರೆನ್ ನರಮಾನಿಲು ಸಾಂಕುನಪ್ರಾಣಿಯಾದ್ ಒರಿಪಾವೊನೊಲಿ. ಪ್ರಯೋಗಶಾಲೆಲೆಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಆಕಾಶಯಾನೊಡು ಮಾದರಿ ಪ್ರಾಣಿಲಾದ್ ಬಳಸೊನೊಲಿ. ಕೆಲವೆಡೆ ಕೋತಿಯನ್ನು, ಬೆಳೆಯನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುವಾಗ<ref>Hill, C. M. (2000). "Conflict of Interest Between People and Baboons: Crop Raiding in Uganda". International Journal of Primatology. 21 (2): 299–315. doi:10.1023/A:1005481605637.</ref> ಅಥವಾ ಪ್ರವಾಸಿಗಳಿಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡುವಾಗ ಪೀಡೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೋತಿಗಳನ್ನು ವಿಕಲಾಂಗರಿಗೆ ಸಹಾಯಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿಯೂ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ===ಬಳಕೆ=== [[File: Indian_Monkey.JPG|thumb|ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ]] ಕೆಲವು ಸಂಘಟನೆಗಳು ಕಾಪುಚಿನ್ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಸೇವೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಕೈ ಹಾಗೂ ಕಾಲುಗಳು ಲಕ್ವ ಹೊಡೆದವರ ಸೇವೆಗೆ ಇವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆ, ಸಾಮಾನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬರುವುದು, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಮುಂತಾದವಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ.<ref>Sheredos, S. J. (1991). "An evaluation of capuchin monkeys trained to help severely disabled individuals" (PDF). The Journal of Rehabilitation Research and Development. 28 (2): 91–96. doi:10.1682/JRRD.1991.04.0091.</ref> ಗ್ರಿವೆಟ್ (ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಸಿರು ಕೋತಿ) ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ, ಏಡಿ ತಿನ್ನುವ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಏಡಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹಣ್ಣು, ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮುಂತಾದವನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಇದು ಸರ್ವಭಕ್ಷಿ) ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಳಕೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವನ್ಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಅದೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆಂದು ಸಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>"The supply and use of primates in the EU". European Biomedical Research Association. 1996. Archived from the original on 2012-01-17.</ref><ref name=Ca>Carlsson, H. E.; Schapiro, S. J.; Farah, I.; Hau, J. (2004). "Use of primates in research: A global overview". American Journal of Primatology. 63 (4): 225–237. doi:10.1002/ajp.20054. PMID 15300710.</ref> ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಂಡು ಬಳಸುವ ಸಲೀಸು, ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ವೇಗವಾದ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ (ವಾನರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ) ಮತ್ತು ಭೌತಿಕವಾಗಿ, ಮಾನಸೀಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಮಾನವನೊಂದಿಗಿನ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇವುಗಳ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳು. ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಒಂದರಿಂದ ಎರಡು ಲಕ್ಷ ಮಾನವೇತರ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ವರುಷ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದ್ದು<ref name=Ca/> ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ ೬೪.೭ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಾದರೆ, ಶೇ ೫.೫ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು.<ref> Weatherall, D., et al., (The Weatherall Committee) (2006). The use of non-human primates in research (PDF) (Report). London, UK: Academy of Medical Sciences.</ref> ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಒಟ್ಟು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಣ್ಣ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ.<ref name=Ca/> ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಕೋತಿಗಳ ಬಳಕೆ ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು ಹಲವು ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿವೆ. ಅಮೆರಿಕ ಜೂನ್‌ ೧೪, ೧೯೪೯ರಲ್ಲಿ ಉಡಾಯಿಸಿದ ವಿ-೨ ರಾಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಹಾರಿದ ಮೊದಲ ಕೋತಿ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ II.<ref>Bushnell, D. (1958). "The beginnings of research in space biology at the Air Force Missile Development Center, 1946-1952". History of Research in Space Biology and Biodynamics. NASA. Archived from the original on 2013-04-10. Retrieved 2013-04-10.</ref> ===ಆಹಾರವಾಗಿ=== ದಕ್ಷಿಣ ಏಶಿಯಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು [[ಚೀನ]]ದಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳ ಮೆದುಳನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟ ಭಕ್ಷವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Bonné, J. (2005-10-28). "Some bravery as a side dish". msnbc.com. Retrieved 2009-08-15.</ref> ಇಸ್ಲಾಂನ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಲು ನಿಷೇದವಿದೆ. ಕೋತಿಯನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ “ಬುಶ್‌ಮೀಟ್” ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Institut De Recherche Pour Le Développement (2002). "Primate Bushmeat : Populations Exposed To Simian Immunodeficiency Viruses". ScienceDaily. Retrieved 2009-08-15.</ref> ===ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ=== [[ರಾಮಾಯಣ]]ವು [[ವಾನರ]]ರನ್ನು ಮಾತು, ಬಟ್ಟೆ, ವಾಸ, ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ಮುಂತಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವರಂತೆಯೂ ಜೊತೆಗೆ ಹಾರುವುದು, ಕೂದಲು, ಚರ್ಮ, ಬಾಲ ಮುಂತಾದ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳಂತೆಯೂ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [[https://en.wikipedia.org/wiki/Hanuman "Hanuman"]], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಚೀನದ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಸನ್ ವುಕೊಂಗ್ (ಕಪಿ ದೊರೆ) ಪ್ರಮುಖವಾದ ಪಾತ್ರ. [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನಿನ]] ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕತಿಯಲ್ಲಿ <i>ಸಂಜರು</i> ಅಥವಾ ಮೂರು ಬುದ್ಧಿವಂತ ಕೋತಿಗಳು “ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ನೋಡಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಕೇಳಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟ ಮಾತನಾಡಬೇಡ” ಎನ್ನುವ ನಾಣ್ಣುಡಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಚೀನದ ಪಂಚಾಗದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ವರುಷ ಕೋತಿಯದು.<ref>Lau, T. (2005). The Handbook of Chinese Horoscopes (5th ed.). New York: Souvenir Press. pp. 238–244. ISBN 978-0060777777.</ref> ===ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಕೇತವಾಗಿ=== [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹನುಮಂತ]] ಕೋತಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಹೋಲುವ ಮುಖದ ಮಾನವ ದೈವ. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಹನುಮಾನ್ ಅಥವಾ ಹನುಮಂತ ಸೀತೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹಲವು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಮೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಹನುಮಾನ್ ದೈರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾಯುಶ್ಯ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕೋತಿ ಬುದ್ಧನ ಆರಂಭಿಕ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಕೋತಿಯು ಮೋಸಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಕುರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಿರ ಬಹುದು. ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಪ್ರಾಚೀನ ಪೆರುವಿನಲ್ಲಿ<ref> Benson, E. (1972). The Mochica: A Culture of Peru. New York: Praeger Press. ISBN 978-0-500-72001-1.</ref> ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref> Berrin, K. & Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera (1997). The Spirit of Ancient Peru: Treasures from the Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera. New York: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-01802-6.</ref> [[File:Monkey batu.jpg|thumb|ಮಂಗೆ]] [[File:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb|upright|ಮಂಗೆ ೨]] ==ಉಲ್ಲೇಕೊ== {{reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಾಣಿಲು]] rkc2kxtlws4y9g4yq3xh2jox0s3s1nx 148407 148406 2022-08-20T16:18:25Z Ishqyk 5074 wikitext text/x-wiki {{under construction}} ಮಂಗೆ ಒಂಜಿ ಜಾತಿದ ಪ್ರಾಣಿ.<ref>https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಕೋತಿ&action=edit</ref> [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡೊ]]ದ ಕೋತಿದ ಹಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ<ref>[[:en:Haplorhini]]</ref> ಉಪಗಣೊ ಬುಕ್ಕೊ ಸಿಮಿಯನ್ ಅಡಿಗಣೊದ ಒಂಜಿ ಪ್ರೈಮೇಟ್, ಪ್ರಾಚೀನೊ ವಿಶ್ವೊದ ಮಂಗೆ ಅತ್ತಂಡ ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಮಂಗೆ ಆತಿಪ್ಪು. ಆಂಡ [[:en:Apeಏಪ್‌|ಏಪ್‌]]ಲೆನ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಾಂಡ(ನರಮಾನಿಯೆರೆನ್ ಸೇರ್‌ದ್). ಮಂಗದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತೊ ಜೀವಂತೊ ಉಳಜಾತಿಲು ಉಂಡು.<ref>[[:en:Evolution]]</ref> ಇಂದೆಟ್ ಮಸ್ತ್ ಜಾತಿಲು ಮರವಾಸಿಲು ಅಂಡಲಾ [[:en:Baboonಬಬೂನ್‌|ಬಬೂನ್‌]]ನಂಚಿತ್ತಿನ ಪ್ರಧಾನೊವಾಯಿನವು ನೆಲತ ಮೇಲ್‍ಡ್ ವಾಸೊ ಮಲ್ಪುನ ಉಳಜಾತಿ.<ref>[[:en:Monkey]]</ref> {| style="border-spacing: 2px; border: 5px solid rgb(211,211,164); float: right; font-size: 125%; width: 250px" |+ colspan="2" style="background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown">ಕೋತಿ</span></b></br><b>ಕಾಲಮಾನದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ:</b> </br>ತಡ ಆಯಿನ ಇಯೋಸಿನ್‌ - ಇತ್ತೆದ ಮುಟ್ಟ |- | colspan="2"| [[File: Cute Monkey cropped.jpg|250px|lll]] |- | colspan="2" style="text-align: center"| ಬಾನೆಟ್ ಕೋತಿ |- |colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ</span></b> |- |ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ: || [[ಪ್ರಾಣಿ]] |- |ವಂಶ: || [[ಕಾರ್ಡೇಟ್|ಕಾರ್ಡೇಟ]] |- |ವರ್ಗ:|| [[ಸಸ್ತನಿ]] |- |ಗಣ: || [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] |- |ಉಪಗಣ:|| ಹ್ಯಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ |- |ಇಂಫ್ರಾಗಣ|| ಸೆಮಿಫೋರ್ಮೆ |- ||| (ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ಹೆಕಲ್, ೧೮೬೬) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಸೇರಿಸಾಯಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; | ಕಾಲ್ಟ್ರಚಿಡೆ, ಸೆಬಿಡೆ, ಅಯೊಟಿಡೆ</br>ಪಿತೆಸಿಡೆ, ಅಟೆಲಿಡೆ, ಸರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ, †ಪಾರಪಿತೆಸಿಡೆ (ಅರಿದ್ಂಡ್)-</br>(ಕುಟುಮೊಲು) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಪಿದಾಯಿ ದೀತಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; |ಹೊಲೊಬಟಿಡೆ, ಹೋಮಿನಿಡೆ- (ಕುಟುಮೊಲು) |} '''ಕೋತಿ'''/ಮಂಗೆ [[ಹಾಪ್ಲೋರಿನಿ]] ಉಪಗಣ, ಬೊಕ್ಕ [[ಸಿಮಿಯನ್]] ಅಡಿಗಣದ ಒಂಜಿ [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]], [[ಪ್ರಾಚೀನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಅತ್ತ್ಂಡ [[ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಆದಿಪ್ಪು, ಆಂಡ [[ಏಪ್]]‍ಲೆನ್ ಬುರ್ದು. ಕೋತಿದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತ ಜೀವಂತ [[ಪ್ರಜಾತಿ]] ಉಂಡು. ನೆಟ್ಟ್ ಮಸ್ತ್ ವೃಕ್ಷವಾಸಿ ಬೊಕ್ಕ [[ಬಬೂನ್]]‍ನಂಚಿನ ನೆಲತ ಮಿತ್ತ್ ಜೀವನ ಮಲ್ಪುನ ಪ್ರಜಾತಿ ಉಂಡು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಮಂಗೆಲ್<ref>ಈ ಭಾಗವು ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Monkey “Monkey”] ಪುಟದ ಭಾಗಶ ಅನುವಾದ</ref> ಪಂದ್ ಎಂಕುಲು ಓವೆನ್ ಲೆಪ್ಪುವಂಕ್ ಆ ಗುಂಪು ರಡ್ಡ್ ಮಲ್ಲ ಗುಂಪುಲೆನ್, ಪರತ್ತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆನ್ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಮಲ್ಪುಂಡು. [[ವಾನರ]]ಗಳು ಮತ್ತು [[ಮಾನವ|ಮಾನವರೂ]] ಇದೇ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಬರುವ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಿಗಿಂತ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧಿಗಳು. ಗಣ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ನ ಎರಡು ಉಪಗಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಣ ಮೂಗಿರುವ ಹಾಪ್ಲೊಹರ್ನಿ ಉಪಗಣದಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳು ಅಥವಾ ಮಂಗಗಳು ಇವೆ. ಈ ಉಪಗಳದ ಕೆಳಗೆ ಬರುವ ಟಾರ್ಸಿಫೊರ್ಮೆ ಇಂಫ್ರಾಗಣ (ಟಾರ್ಸಿಯರ್‌ಗಳು ಇದರಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ) ಮತ್ತು ಹೋಮಿನಿಡೆ ಮಹಾಕುಟುಂಬ (ಇದರಲ್ಲಿ ವಾನರಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವರು ಬರುತ್ತಾರೆ) ಇದರಡಿ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಈ ಗುಂಪು ಒಂದೇ ಮೂಲದ ಎಲ್ಲಾ ಜೀವಿಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಇದು [[ಜೀವ ವರ್ಗೀಕರಣ]]ದ ವಿಭಜನೆಯಲ್ಲ. ==ವಿವರಗಳು== [[File: Callimico_goeldii_in_Venezuela.jpg|thumb|left|ಗೊಯಲ್ಡಿಯ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್]] ಕೋತಿಗಳು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಪಿಗ್ಮಿ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ೧೧೭ ಮಿಮೀನಷ್ಟು (೪.೬ ಇಂಚು) ಸಣ್ಣದು ಮತ್ತು ಅದರ ಬಾಲವು ೧೭೨ ಮಿಮೀ (೬.೮ ಇಂಚು) ಉದ್ದವಿರುತ್ತದೆ, ತೂಕ ೧೦೦ ಗ್ರಾಂಗಳಿಗೂ ತುಸು ಹೆಚ್ಚು.<ref>Nowak, R. M. (1999). Walker's Mammals of the World (6th ed.). Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0801857898.</ref> ಗಂಡು ಮಾಂಡ್ರಿಲ್ ಬಹುತೇಕ ಒಂದು ಮೀಟರ್ ಉದ್ದವಿದ್ದು (೩.೩ ಅಡಿ ಉದ್ದ), ಅದರ ತೂಕ ೩೬ ಕಿಲೊಗ್ರಾಂ ವರೆಗೂ ಇರುತ್ತದೆ.<ref>"Mandrill". ARKive. 2005. Retrieved 2013-04-10.</ref> ಕೆಲವು [[ಮರ]]ಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸಿದರೆ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಸವನ್ನಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಆಹಾರವು ಸಹ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಪ್ರಭೇದಗಳಲ್ಲಿ ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿದ್ದು ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ಹೊಂದಿರ ಬಹುದು: ಹಣ್ಣುಗಳು, ಎಲೆಗಳು, ಬೀಜಗಳು, ಕರಟಕಾಯಿ (ಚಿಪ್ಪಿನೊಳಗೆ ತಿರುಳಿರುವ ಕಾಯಿ), ಹೂವು, ಮೊಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳು (ಕೀಟಗಳು ಮತ್ತು ಜೇಡರಗಳು).<ref>Fleagle, J. G. (1998). Primate Adaptation and Evolution (2nd ed.). Academic Press. pp. 25–26. ISBN 978-0-12-260341-9</ref> ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ([[ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ]] ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಅಮೆರಿಕಗಳಲ್ಲಿರುವ ಕೋತಿಗಳು) ಗ್ರಾಹಕ ಬಾಲ (ಪ್ರಿಹೆನ್ಸೈಲ್ ಟೇಲ್) ಇರುವುದು ವಿಶೇಷವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಐದನೆಯ ಕೈ ಯಾ ಕಾಲಿನಂತೆ ಕೆಲಸಮಾಡಬಲ್ಲದು ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿನ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕ ಶಕ್ತಿಯಿಲ್ಲದ ಬಾಲವಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವು ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಲ ಕಾಣಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚ ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ನಡುವೆ ಎದ್ದು ಕಾಣುವ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಗು ಮುಖ್ಯವಾದುದು. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಗಿನ ಹೊಳ್ಳೆಗಳು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಮುಖಮಾಡಿರುತ್ತವೆ ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಳ್ಳೆಗಳು ಕೆಳ ಮುಖವಾಗಿರುತ್ತವೆ. <ref name=Ne>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/New_World_monkey “New World monkey”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಮಾನವರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕಶೇರುಕಗಳಲ್ಲಿನ (ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು) ಬಣ್ಣದ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ತ್ರಿವರ್ಣಿ (ಟ್ರೈಕೊಮೆಸಿ –ಮೂರು ಭಿನ್ನ ಕೋನ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವ ಕಣ್ಣಿನ ರೆಟಿನದಲ್ಲಿರುವ ಜೀವಿಕೋಶಗಳು ಇರುತ್ತವೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ತಿವರ್ಣಿಗಳಿರ ಬಹುದು, ದ್ವಿವರ್ಣಿಗಳಿರ ಬಹುದು ಮತ್ತು ಗೂಬೆ ಕೋತಿ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಗಲಗೊಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದಂತೆ ಏಕವರ್ಣಿಗಳೂ ಆಗಿರ ಬಹುದು.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Trichromacy “Trichromacy”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿ ಹಾಗೂ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ನಡುವೆ ಹಲ್ಲುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಹಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರವು {{DentalFormula|upper=೨.೧.೩.೩|lower=೨.೧.೩.೩}} ಅಥವಾ {{DentalFormula|upper=೨.೧.೩.೨|lower=೨.೧.೩.೨}} (ಎರಡು ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಇಂಸಿಸರ್, ಒಂದು ಕೋರೆಹಲ್ಲು ಅಥವಾ ಕ್ಯಾನೈನ್, ಮೂರು ಪೂರ್ವಅರೆಯುವ ಹಲ್ಲು ಮತ್ತು ಎರಡು ಅಥವಾ ಮೂರು ಅರೆಯು ಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಮೊಲಾರ್‌ಗಳು). ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವನನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು [[ಗೊರಿಲ್ಲ]], [[ಚಿಂಪಾಜಿ]], ಬೊನೊಬೊ, ಸಿಯಮಾಂಗ್, [[ಗಿಬ್ಬಾನ್]] ಮತ್ತು [[ಒರುಂಗುಟನ್|ಒರುಂಗುಟನ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ]] ಹಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರ {{DentalFormula|upper=೨.೧.೨.೩|lower=೨.೧.೨.೩}}.<ref name=Ne/> ==ವಿಕಾಸ== ಹಳೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಯಾವಾಗ ಕವಲೊಡೆದವು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲು ಹಲವು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿವೆ. ಮೂಲ ಸಮಸ್ಯೆ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಹೇಗೆ ಒಮ್ಮೆಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಕ್ಕೆ ಬಂದವು ಎಂಬುದು ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಒಮ್ಮಿಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ಅವುಗಳ ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಸುಮಾರು ೨೬ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಏಶಿಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಎಲ್ಲಾ ಕೋತಿಗಳಿಗಳಿಗೂ ಮೂಲವೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ಪಳಿಯುಳಿಕೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾಲಕ್ಕಾಗಲೇ [[ಆಫ್ರಿಕಾ]] ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಗಳು ಬೇರೆಬೇರೆಯಾಗಿದ್ದವು. ಹೀಗಾಗಿ ಯಾರೂ ಈ ವಿಕಾಸವನ್ನು ಈ ಎರಡೂ ಖಂಡಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಆದ ಘಟನೆ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=B1>Queiroz, Alan de, [https://books.google.co.in/books?id=JOYWBQAAQBAJ "The Monkey's Voyage: How Improbable Journeys Shaped the History of Life"], Basic Books, 2014,</ref>^{: page 211-212} ಹೀಗಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿನ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮೂಲ ಜೀವಿಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಅಂದಿನ ಕಾಲಮಾನದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಒಂದೂ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಭೂಸೇತುವೆಗಳ ಮೂಲಕ ವಲಸೆ ಹೋದವು ಎಂಬ ಊಹನವನ್ನು (ಹೈಪೊತಿಸಿಸ್) ವಿವರಣೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref name=Ne/> ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಳೆ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಕವಲೊಡೆಯುವಿಕೆಯನ್ನು ೨೬ ರಿಂದ ೫೧ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name=B1/>^{: page 215} ಇನ್ನೊಂದು ಮೂಲದ ಇದನ್ನು ೪೦ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಎನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Ne/> ಹೀಗೆ ಕಲವೊಡೆದ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ನಂತರ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡವು. ==ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ== <div style="float: right; border:2px solid green; padding: 10px;"> <div style="text-align: center;"><span style="font-size:150%; color:red;"><b>ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳು</b></span></div> </br> {{Clade|style=font-size:150%; line-height:90%; |label1=&nbsp; <b>ಪ್ರೈಮೇಟ್</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಹಾಪ್ಲೊರ್ಹಿನಿ</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಸಿಮಿಫೋರಮೆ</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಕಾಟರ್ಹಿನಿ</b>&nbsp; |1={{Clade |1={{color box|#9999ff|<b>ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ</b>|border=#9999ff}} |2={{color box|#85e085|<b>ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಕೊಯಿಡ- ಹಳೆ ಪ್ರಂಪಚದ ಕೋತಿಗಳು</b>|border=#85e085}} }} |2={{color box|#85e085|<b>ಪ್ಲಾಟಿರ್ರಿಹಿನಿ- ಹೊಸ ಪ್ರಂಪಚದ ಕೋತಿಗಳು</b>|border=#85e085|}} }} |2=ಟಾರ್ಸಿಫೋರ್ಮೆ }} |2=ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಸಿರ್ಹಿನಿ }} }} <div> {{legend|#85e085|ಕೋತಿಗಳು}} {{legend|#9999ff|ವಾನರ ಮತ್ತು ಮಾನವರು}} (ಗಮನಿಸಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಿಂತ ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧಿ) </div></div> [[ಚಿತ್ರ:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb]] *ಗಣ (ಆರ್ಡರ್): [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] **ಉಪಗಣ ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಸಿರ್ಹಿನಿ: ಲೆಮುರ್, ಲೋರಿಸ್ ಮತ್ತು ಗಾಲಗೊಗಳು. **ಉಪಗಣ ಹಾಪ್ಲೊರ್ಹಿನಿ: ಟಾರ್ಸಿಯರ್, ಕೋತಿ ಮತ್ತು ವಾನರಗಳು. ***ಇಂಫ್ರಾಗಣ ಟ್ರಾನ್ಸಿಫಾರ್ಮೆ^a ****ಕುಟುಂಬ ಟಾರ್ಸಿಡೆ: ಟಾರ್ಸಿಯರ್. ***ಇಂಫ್ರಾಗಣ ಸಿಮಿಫಾರ್ಮೆ^b: ಸಿಮಿಯನ್‌ಗಳು ****<b>ಪಾರ್ವಗಣ ಪ್ಲಾಟಿರ್ಹಿನಿ: ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು. *****ಕುಟುಂಬ ಕಾಲ್ಟ್ರಿಚಿಡೆ: ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ಮತ್ತು ಟಾಮರಿನ್‌ಗಳು (೪೨ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಸೆಬಿಡೆ^c: ಕಾಪುಚಿನ್ ಮತ್ತು ಅಳಿಲು ಕೋತಿಗಳು (೧೪ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಅಯಟಿಡೆ: ರಾತ್ರಿ ಕೋತಿಗಳು (೧೧ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಪಿತೆಸಿಡೆ: ಟಿಟಿ, ಸಾಕಿ ಮತ್ತು ಯುಕಾರಿಗಳು (೪೧ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಅಟೆಲಿಡೆ: ಊಳು ಕಪಿ, ಜೇಡಕೋತಿ, ಉಣ್ಣೆ ಕೋತಿ (೨೪ ಪ್ರಭೇದಗಳು) ****ಪಾರ್ವಗಣ ಕಾಟರ್ಹಿನಿ *****ಮಹಾಕುಟುಂಬ ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಕೊಯಿಡೆ ******ಕುಟುಂಬ ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ: ಹಳೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು (೧೩೫ ಪ್ರಭೇದಗಳು)</b> *****ಮಹಾಕುಟುಂಬ ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ: ವಾನರಗಳು ******ಕುಟುಂಬ ಹೈಲೊಬಟಿಡೆ: ಗಿಬ್ಬಾನ್‌ (“ಸಣ್ಣ ವಾನರ”) (೧೭ ಪ್ರಭೇದಗಳು) ******ಕುಟುಂಬ ಹೋಮಿನಿಡೆ: ಮಹಾ ವಾನರಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವರು (೭ ಪ್ರಭೇದಗಳು) :<b>ಟಿಪ್ಪಣಿ</b>: ^a ಕೆಲವೊಂದು ವರ್ಗೀಕಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಉಪಗಣ ಟಾರ್ಸಿಯಾಯಿಡೆ ಎಂದು ವಿಭಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ^b ಇದರ ಹಳೆಯ ಹೆಸರು ಆಂತ್ರೊಪಾಯಿಡ್ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ^c ಕೆಲವೊಂದು ವರ್ಗೀಕಣದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಪ್ಲಾಟಿರ್ಹಿನಿ ಪಾರ್ವಗಣವನ್ನು) ಕಾಲ್ಟ್ರಿಚಿಡೆ ಮತ್ತು ಸಿಬೆಡೆ ಕುಟುಂಬಗಳು ಎಂದು ಎರಡೇ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಸಿಬೆಡೆಯನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಉಪಕುಟುಂಬಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ==ನರಮಾನಿನೊಟ್ಟುಗೆದ ಸಂಬಂಧ== ಮಂಗೆರೆನ್ ನರಮಾನಿಲು ಸಾಂಕುನಪ್ರಾಣಿಯಾದ್ ಒರಿಪಾವೊನೊಲಿ. ಪ್ರಯೋಗಶಾಲೆಲೆಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಆಕಾಶಯಾನೊಡು ಮಾದರಿ ಪ್ರಾಣಿಲಾದ್ ಬಳಸೊನೊಲಿ. ಕೆಲವೆಡೆ ಕೋತಿಯನ್ನು, ಬೆಳೆಯನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುವಾಗ<ref>Hill, C. M. (2000). "Conflict of Interest Between People and Baboons: Crop Raiding in Uganda". International Journal of Primatology. 21 (2): 299–315. doi:10.1023/A:1005481605637.</ref> ಅಥವಾ ಪ್ರವಾಸಿಗಳಿಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡುವಾಗ ಪೀಡೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೋತಿಗಳನ್ನು ವಿಕಲಾಂಗರಿಗೆ ಸಹಾಯಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿಯೂ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ===ಬಳಕೆ=== [[File: Indian_Monkey.JPG|thumb|ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ]] ಕೆಲವು ಸಂಘಟನೆಗಳು ಕಾಪುಚಿನ್ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಸೇವೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಕೈ ಹಾಗೂ ಕಾಲುಗಳು ಲಕ್ವ ಹೊಡೆದವರ ಸೇವೆಗೆ ಇವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆ, ಸಾಮಾನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬರುವುದು, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಮುಂತಾದವಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ.<ref>Sheredos, S. J. (1991). "An evaluation of capuchin monkeys trained to help severely disabled individuals" (PDF). The Journal of Rehabilitation Research and Development. 28 (2): 91–96. doi:10.1682/JRRD.1991.04.0091.</ref> ಗ್ರಿವೆಟ್ (ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಸಿರು ಕೋತಿ) ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ, ಏಡಿ ತಿನ್ನುವ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಏಡಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹಣ್ಣು, ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮುಂತಾದವನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಇದು ಸರ್ವಭಕ್ಷಿ) ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಳಕೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವನ್ಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಅದೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆಂದು ಸಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>"The supply and use of primates in the EU". European Biomedical Research Association. 1996. Archived from the original on 2012-01-17.</ref><ref name=Ca>Carlsson, H. E.; Schapiro, S. J.; Farah, I.; Hau, J. (2004). "Use of primates in research: A global overview". American Journal of Primatology. 63 (4): 225–237. doi:10.1002/ajp.20054. PMID 15300710.</ref> ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಂಡು ಬಳಸುವ ಸಲೀಸು, ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ವೇಗವಾದ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ (ವಾನರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ) ಮತ್ತು ಭೌತಿಕವಾಗಿ, ಮಾನಸೀಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಮಾನವನೊಂದಿಗಿನ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇವುಗಳ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳು. ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಒಂದರಿಂದ ಎರಡು ಲಕ್ಷ ಮಾನವೇತರ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ವರುಷ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದ್ದು<ref name=Ca/> ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ ೬೪.೭ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಾದರೆ, ಶೇ ೫.೫ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು.<ref> Weatherall, D., et al., (The Weatherall Committee) (2006). The use of non-human primates in research (PDF) (Report). London, UK: Academy of Medical Sciences.</ref> ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಒಟ್ಟು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಣ್ಣ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ.<ref name=Ca/> ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಕೋತಿಗಳ ಬಳಕೆ ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು ಹಲವು ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿವೆ. ಅಮೆರಿಕ ಜೂನ್‌ ೧೪, ೧೯೪೯ರಲ್ಲಿ ಉಡಾಯಿಸಿದ ವಿ-೨ ರಾಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಹಾರಿದ ಮೊದಲ ಕೋತಿ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ II.<ref>Bushnell, D. (1958). "The beginnings of research in space biology at the Air Force Missile Development Center, 1946-1952". History of Research in Space Biology and Biodynamics. NASA. Archived from the original on 2013-04-10. Retrieved 2013-04-10.</ref> ===ಆಹಾರವಾಗಿ=== ದಕ್ಷಿಣ ಏಶಿಯಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು [[ಚೀನ]]ದಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳ ಮೆದುಳನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟ ಭಕ್ಷವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Bonné, J. (2005-10-28). "Some bravery as a side dish". msnbc.com. Retrieved 2009-08-15.</ref> ಇಸ್ಲಾಂನ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಲು ನಿಷೇದವಿದೆ. ಕೋತಿಯನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ “ಬುಶ್‌ಮೀಟ್” ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Institut De Recherche Pour Le Développement (2002). "Primate Bushmeat : Populations Exposed To Simian Immunodeficiency Viruses". ScienceDaily. Retrieved 2009-08-15.</ref> ===ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ=== [[ರಾಮಾಯಣ]]ವು [[ವಾನರ]]ರನ್ನು ಮಾತು, ಬಟ್ಟೆ, ವಾಸ, ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ಮುಂತಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವರಂತೆಯೂ ಜೊತೆಗೆ ಹಾರುವುದು, ಕೂದಲು, ಚರ್ಮ, ಬಾಲ ಮುಂತಾದ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳಂತೆಯೂ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [[https://en.wikipedia.org/wiki/Hanuman "Hanuman"]], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಚೀನದ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಸನ್ ವುಕೊಂಗ್ (ಕಪಿ ದೊರೆ) ಪ್ರಮುಖವಾದ ಪಾತ್ರ. [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನಿನ]] ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕತಿಯಲ್ಲಿ <i>ಸಂಜರು</i> ಅಥವಾ ಮೂರು ಬುದ್ಧಿವಂತ ಕೋತಿಗಳು “ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ನೋಡಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಕೇಳಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟ ಮಾತನಾಡಬೇಡ” ಎನ್ನುವ ನಾಣ್ಣುಡಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಚೀನದ ಪಂಚಾಗದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ವರುಷ ಕೋತಿಯದು.<ref>Lau, T. (2005). The Handbook of Chinese Horoscopes (5th ed.). New York: Souvenir Press. pp. 238–244. ISBN 978-0060777777.</ref> ===ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಕೇತವಾಗಿ=== [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹನುಮಂತ]] ಕೋತಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಹೋಲುವ ಮುಖದ ಮಾನವ ದೈವ. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಹನುಮಾನ್ ಅಥವಾ ಹನುಮಂತ ಸೀತೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹಲವು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಮೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಹನುಮಾನ್ ದೈರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾಯುಶ್ಯ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕೋತಿ ಬುದ್ಧನ ಆರಂಭಿಕ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಕೋತಿಯು ಮೋಸಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಕುರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಿರ ಬಹುದು. ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಪ್ರಾಚೀನ ಪೆರುವಿನಲ್ಲಿ<ref> Benson, E. (1972). The Mochica: A Culture of Peru. New York: Praeger Press. ISBN 978-0-500-72001-1.</ref> ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref> Berrin, K. & Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera (1997). The Spirit of Ancient Peru: Treasures from the Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera. New York: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-01802-6.</ref> [[File:Monkey batu.jpg|thumb|ಮಂಗೆ]] [[File:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb|upright|ಮಂಗೆ ೨]] ==ಉಲ್ಲೇಕೊ== {{reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಾಣಿಲು]] 6umvtethedugtpp74b0kkvsdg7mmmu9 148408 148407 2022-08-21T03:45:47Z Ishqyk 5074 wikitext text/x-wiki {{under construction}} ಮಂಗೆ ಒಂಜಿ ಜಾತಿದ ಪ್ರಾಣಿ.<ref>https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಕೋತಿ&action=edit</ref> [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡೊ]]ದ ಕೋತಿದ ಹಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ<ref>[[:en:Haplorhini]]</ref> ಉಪಗಣೊ ಬುಕ್ಕೊ ಸಿಮಿಯನ್ ಅಡಿಗಣೊದ ಒಂಜಿ ಪ್ರೈಮೇಟ್, ಪ್ರಾಚೀನೊ ವಿಶ್ವೊದ ಮಂಗೆ ಅತ್ತಂಡ ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಮಂಗೆ ಆತಿಪ್ಪು. ಆಂಡ [[:en:Apeಏಪ್‌|ಏಪ್‌]]ಲೆನ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಾಂಡ(ನರಮಾನಿಯೆರೆನ್ ಸೇರ್‌ದ್). ಮಂಗದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತೊ ಜೀವಂತೊ ಉಳಜಾತಿಲು ಉಂಡು.<ref>[[:en:Evolution]]</ref> ಇಂದೆಟ್ ಮಸ್ತ್ ಜಾತಿಲು ಮರವಾಸಿಲು ಅಂಡಲಾ [[:en:Baboonಬಬೂನ್‌|ಬಬೂನ್‌]]ನಂಚಿತ್ತಿನ ಪ್ರಧಾನೊವಾಯಿನವು ನೆಲತ ಮೇಲ್‍ಡ್ ವಾಸೊ ಮಲ್ಪುನ ಉಳಜಾತಿ.<ref>[[:en:Monkey]]</ref> {| style="border-spacing: 2px; border: 5px solid rgb(211,211,164); float: right; font-size: 125%; width: 250px" |+ colspan="2" style="background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown">ಕೋತಿ</span></b></br><b>ಕಾಲಮಾನದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ:</b> </br>ತಡ ಆಯಿನ ಇಯೋಸಿನ್‌ - ಇತ್ತೆದ ಮುಟ್ಟ |- | colspan="2"| [[File: Cute Monkey cropped.jpg|250px|lll]] |- | colspan="2" style="text-align: center"| ಬಾನೆಟ್ ಕೋತಿ |- |colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ</span></b> |- |ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ: || [[ಪ್ರಾಣಿ]] |- |ವಂಶ: || [[ಕಾರ್ಡೇಟ್|ಕಾರ್ಡೇಟ]] |- |ವರ್ಗ:|| [[ಸಸ್ತನಿ]] |- |ಗಣ: || [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] |- |ಉಪಗಣ:|| ಹ್ಯಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ |- |ಇಂಫ್ರಾಗಣ|| ಸೆಮಿಫೋರ್ಮೆ |- ||| (ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ಹೆಕಲ್, ೧೮೬೬) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಸೇರಿಸಾಯಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; | ಕಾಲ್ಟ್ರಚಿಡೆ, ಸೆಬಿಡೆ, ಅಯೊಟಿಡೆ</br>ಪಿತೆಸಿಡೆ, ಅಟೆಲಿಡೆ, ಸರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ, †ಪಾರಪಿತೆಸಿಡೆ (ಅರಿದ್ಂಡ್)-</br>(ಕುಟುಮೊಲು) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಪಿದಾಯಿ ದೀತಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; |ಹೊಲೊಬಟಿಡೆ, ಹೋಮಿನಿಡೆ- (ಕುಟುಮೊಲು) |} '''ಕೋತಿ'''/ಮಂಗೆ [[ಹಾಪ್ಲೋರಿನಿ]] ಉಪಗಣ, ಬೊಕ್ಕ [[ಸಿಮಿಯನ್]] ಅಡಿಗಣದ ಒಂಜಿ [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]], [[ಪ್ರಾಚೀನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಅತ್ತ್ಂಡ [[ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಆದಿಪ್ಪು, ಆಂಡ [[ಏಪ್]]‍ಲೆನ್ ಬುರ್ದು. ಕೋತಿದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತ ಜೀವಂತ [[ಪ್ರಜಾತಿ]] ಉಂಡು. ನೆಟ್ಟ್ ಮಸ್ತ್ ವೃಕ್ಷವಾಸಿ ಬೊಕ್ಕ [[ಬಬೂನ್]]‍ನಂಚಿನ ನೆಲತ ಮಿತ್ತ್ ಜೀವನ ಮಲ್ಪುನ ಪ್ರಜಾತಿ ಉಂಡು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಮಂಗೆಲ್<ref>ಈ ಭಾಗವು ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Monkey “Monkey”] ಪುಟದ ಭಾಗಶ ಅನುವಾದ</ref> ಪಂದ್ ಎಂಕುಲು ಓವೆನ್ ಲೆಪ್ಪುವಂಕ್ ಆ ಗುಂಪು ರಡ್ಡ್ ಮಲ್ಲ ಗುಂಪುಲೆನ್, ಪರತ್ತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆನ್ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಮಲ್ಪುಂಡು. [[ವಾನರ]] ಬೊಕ್ಕ [[ಮಾನವ|ಮಾನವೆರ್]] ಉಂದೇ ಗುಂಪುಡ್ ಬರ್ಪಿನ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚೊದ ಮಂಗೆರ್ದ್ ಪರತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆಗ್ ಜಾಸ್ತಿ ಕೈತಲ್ದ ಸಂಬಂಧಿಲು. ==ವಿವರಗಳು== [[File: Callimico_goeldii_in_Venezuela.jpg|thumb|left|ಗೊಯಲ್ಡಿಯ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್]] ಕೋತಿಗಳು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಪಿಗ್ಮಿ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ೧೧೭ ಮಿಮೀನಷ್ಟು (೪.೬ ಇಂಚು) ಸಣ್ಣದು ಮತ್ತು ಅದರ ಬಾಲವು ೧೭೨ ಮಿಮೀ (೬.೮ ಇಂಚು) ಉದ್ದವಿರುತ್ತದೆ, ತೂಕ ೧೦೦ ಗ್ರಾಂಗಳಿಗೂ ತುಸು ಹೆಚ್ಚು.<ref>Nowak, R. M. (1999). Walker's Mammals of the World (6th ed.). Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0801857898.</ref> ಗಂಡು ಮಾಂಡ್ರಿಲ್ ಬಹುತೇಕ ಒಂದು ಮೀಟರ್ ಉದ್ದವಿದ್ದು (೩.೩ ಅಡಿ ಉದ್ದ), ಅದರ ತೂಕ ೩೬ ಕಿಲೊಗ್ರಾಂ ವರೆಗೂ ಇರುತ್ತದೆ.<ref>"Mandrill". ARKive. 2005. Retrieved 2013-04-10.</ref> ಕೆಲವು [[ಮರ]]ಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸಿದರೆ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಸವನ್ನಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಆಹಾರವು ಸಹ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಪ್ರಭೇದಗಳಲ್ಲಿ ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿದ್ದು ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ಹೊಂದಿರ ಬಹುದು: ಹಣ್ಣುಗಳು, ಎಲೆಗಳು, ಬೀಜಗಳು, ಕರಟಕಾಯಿ (ಚಿಪ್ಪಿನೊಳಗೆ ತಿರುಳಿರುವ ಕಾಯಿ), ಹೂವು, ಮೊಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳು (ಕೀಟಗಳು ಮತ್ತು ಜೇಡರಗಳು).<ref>Fleagle, J. G. (1998). Primate Adaptation and Evolution (2nd ed.). Academic Press. pp. 25–26. ISBN 978-0-12-260341-9</ref> ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ([[ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ]] ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಅಮೆರಿಕಗಳಲ್ಲಿರುವ ಕೋತಿಗಳು) ಗ್ರಾಹಕ ಬಾಲ (ಪ್ರಿಹೆನ್ಸೈಲ್ ಟೇಲ್) ಇರುವುದು ವಿಶೇಷವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಐದನೆಯ ಕೈ ಯಾ ಕಾಲಿನಂತೆ ಕೆಲಸಮಾಡಬಲ್ಲದು ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿನ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕ ಶಕ್ತಿಯಿಲ್ಲದ ಬಾಲವಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವು ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಲ ಕಾಣಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚ ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ನಡುವೆ ಎದ್ದು ಕಾಣುವ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಗು ಮುಖ್ಯವಾದುದು. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಗಿನ ಹೊಳ್ಳೆಗಳು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಮುಖಮಾಡಿರುತ್ತವೆ ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಳ್ಳೆಗಳು ಕೆಳ ಮುಖವಾಗಿರುತ್ತವೆ. <ref name=Ne>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/New_World_monkey “New World monkey”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಮಾನವರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕಶೇರುಕಗಳಲ್ಲಿನ (ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು) ಬಣ್ಣದ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ತ್ರಿವರ್ಣಿ (ಟ್ರೈಕೊಮೆಸಿ –ಮೂರು ಭಿನ್ನ ಕೋನ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವ ಕಣ್ಣಿನ ರೆಟಿನದಲ್ಲಿರುವ ಜೀವಿಕೋಶಗಳು ಇರುತ್ತವೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ತಿವರ್ಣಿಗಳಿರ ಬಹುದು, ದ್ವಿವರ್ಣಿಗಳಿರ ಬಹುದು ಮತ್ತು ಗೂಬೆ ಕೋತಿ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಗಲಗೊಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದಂತೆ ಏಕವರ್ಣಿಗಳೂ ಆಗಿರ ಬಹುದು.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Trichromacy “Trichromacy”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿ ಹಾಗೂ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ನಡುವೆ ಹಲ್ಲುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಹಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರವು {{DentalFormula|upper=೨.೧.೩.೩|lower=೨.೧.೩.೩}} ಅಥವಾ {{DentalFormula|upper=೨.೧.೩.೨|lower=೨.೧.೩.೨}} (ಎರಡು ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಇಂಸಿಸರ್, ಒಂದು ಕೋರೆಹಲ್ಲು ಅಥವಾ ಕ್ಯಾನೈನ್, ಮೂರು ಪೂರ್ವಅರೆಯುವ ಹಲ್ಲು ಮತ್ತು ಎರಡು ಅಥವಾ ಮೂರು ಅರೆಯು ಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಮೊಲಾರ್‌ಗಳು). ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವನನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು [[ಗೊರಿಲ್ಲ]], [[ಚಿಂಪಾಜಿ]], ಬೊನೊಬೊ, ಸಿಯಮಾಂಗ್, [[ಗಿಬ್ಬಾನ್]] ಮತ್ತು [[ಒರುಂಗುಟನ್|ಒರುಂಗುಟನ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ]] ಹಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರ {{DentalFormula|upper=೨.೧.೨.೩|lower=೨.೧.೨.೩}}.<ref name=Ne/> ==ವಿಕಾಸ== ಹಳೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಯಾವಾಗ ಕವಲೊಡೆದವು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲು ಹಲವು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿವೆ. ಮೂಲ ಸಮಸ್ಯೆ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಹೇಗೆ ಒಮ್ಮೆಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಕ್ಕೆ ಬಂದವು ಎಂಬುದು ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಒಮ್ಮಿಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ಅವುಗಳ ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಸುಮಾರು ೨೬ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಏಶಿಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಎಲ್ಲಾ ಕೋತಿಗಳಿಗಳಿಗೂ ಮೂಲವೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ಪಳಿಯುಳಿಕೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾಲಕ್ಕಾಗಲೇ [[ಆಫ್ರಿಕಾ]] ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಗಳು ಬೇರೆಬೇರೆಯಾಗಿದ್ದವು. ಹೀಗಾಗಿ ಯಾರೂ ಈ ವಿಕಾಸವನ್ನು ಈ ಎರಡೂ ಖಂಡಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಆದ ಘಟನೆ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=B1>Queiroz, Alan de, [https://books.google.co.in/books?id=JOYWBQAAQBAJ "The Monkey's Voyage: How Improbable Journeys Shaped the History of Life"], Basic Books, 2014,</ref>^{: page 211-212} ಹೀಗಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿನ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮೂಲ ಜೀವಿಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಅಂದಿನ ಕಾಲಮಾನದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಒಂದೂ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಭೂಸೇತುವೆಗಳ ಮೂಲಕ ವಲಸೆ ಹೋದವು ಎಂಬ ಊಹನವನ್ನು (ಹೈಪೊತಿಸಿಸ್) ವಿವರಣೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref name=Ne/> ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಳೆ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಕವಲೊಡೆಯುವಿಕೆಯನ್ನು ೨೬ ರಿಂದ ೫೧ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name=B1/>^{: page 215} ಇನ್ನೊಂದು ಮೂಲದ ಇದನ್ನು ೪೦ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಎನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Ne/> ಹೀಗೆ ಕಲವೊಡೆದ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ನಂತರ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡವು. ==ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ== <div style="float: right; border:2px solid green; padding: 10px;"> <div style="text-align: center;"><span style="font-size:150%; color:red;"><b>ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳು</b></span></div> </br> {{Clade|style=font-size:150%; line-height:90%; |label1=&nbsp; <b>ಪ್ರೈಮೇಟ್</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಹಾಪ್ಲೊರ್ಹಿನಿ</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಸಿಮಿಫೋರಮೆ</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಕಾಟರ್ಹಿನಿ</b>&nbsp; |1={{Clade |1={{color box|#9999ff|<b>ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ</b>|border=#9999ff}} |2={{color box|#85e085|<b>ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಕೊಯಿಡ- ಹಳೆ ಪ್ರಂಪಚದ ಕೋತಿಗಳು</b>|border=#85e085}} }} |2={{color box|#85e085|<b>ಪ್ಲಾಟಿರ್ರಿಹಿನಿ- ಹೊಸ ಪ್ರಂಪಚದ ಕೋತಿಗಳು</b>|border=#85e085|}} }} |2=ಟಾರ್ಸಿಫೋರ್ಮೆ }} |2=ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಸಿರ್ಹಿನಿ }} }} <div> {{legend|#85e085|ಕೋತಿಗಳು}} {{legend|#9999ff|ವಾನರ ಮತ್ತು ಮಾನವರು}} (ಗಮನಿಸಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಿಂತ ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧಿ) </div></div> [[ಚಿತ್ರ:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb]] *ಗಣ (ಆರ್ಡರ್): [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] **ಉಪಗಣ ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಸಿರ್ಹಿನಿ: ಲೆಮುರ್, ಲೋರಿಸ್ ಮತ್ತು ಗಾಲಗೊಗಳು. **ಉಪಗಣ ಹಾಪ್ಲೊರ್ಹಿನಿ: ಟಾರ್ಸಿಯರ್, ಕೋತಿ ಮತ್ತು ವಾನರಗಳು. ***ಇಂಫ್ರಾಗಣ ಟ್ರಾನ್ಸಿಫಾರ್ಮೆ^a ****ಕುಟುಂಬ ಟಾರ್ಸಿಡೆ: ಟಾರ್ಸಿಯರ್. ***ಇಂಫ್ರಾಗಣ ಸಿಮಿಫಾರ್ಮೆ^b: ಸಿಮಿಯನ್‌ಗಳು ****<b>ಪಾರ್ವಗಣ ಪ್ಲಾಟಿರ್ಹಿನಿ: ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು. *****ಕುಟುಂಬ ಕಾಲ್ಟ್ರಿಚಿಡೆ: ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ಮತ್ತು ಟಾಮರಿನ್‌ಗಳು (೪೨ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಸೆಬಿಡೆ^c: ಕಾಪುಚಿನ್ ಮತ್ತು ಅಳಿಲು ಕೋತಿಗಳು (೧೪ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಅಯಟಿಡೆ: ರಾತ್ರಿ ಕೋತಿಗಳು (೧೧ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಪಿತೆಸಿಡೆ: ಟಿಟಿ, ಸಾಕಿ ಮತ್ತು ಯುಕಾರಿಗಳು (೪೧ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಅಟೆಲಿಡೆ: ಊಳು ಕಪಿ, ಜೇಡಕೋತಿ, ಉಣ್ಣೆ ಕೋತಿ (೨೪ ಪ್ರಭೇದಗಳು) ****ಪಾರ್ವಗಣ ಕಾಟರ್ಹಿನಿ *****ಮಹಾಕುಟುಂಬ ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಕೊಯಿಡೆ ******ಕುಟುಂಬ ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ: ಹಳೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು (೧೩೫ ಪ್ರಭೇದಗಳು)</b> *****ಮಹಾಕುಟುಂಬ ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ: ವಾನರಗಳು ******ಕುಟುಂಬ ಹೈಲೊಬಟಿಡೆ: ಗಿಬ್ಬಾನ್‌ (“ಸಣ್ಣ ವಾನರ”) (೧೭ ಪ್ರಭೇದಗಳು) ******ಕುಟುಂಬ ಹೋಮಿನಿಡೆ: ಮಹಾ ವಾನರಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವರು (೭ ಪ್ರಭೇದಗಳು) :<b>ಟಿಪ್ಪಣಿ</b>: ^a ಕೆಲವೊಂದು ವರ್ಗೀಕಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಉಪಗಣ ಟಾರ್ಸಿಯಾಯಿಡೆ ಎಂದು ವಿಭಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ^b ಇದರ ಹಳೆಯ ಹೆಸರು ಆಂತ್ರೊಪಾಯಿಡ್ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ^c ಕೆಲವೊಂದು ವರ್ಗೀಕಣದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಪ್ಲಾಟಿರ್ಹಿನಿ ಪಾರ್ವಗಣವನ್ನು) ಕಾಲ್ಟ್ರಿಚಿಡೆ ಮತ್ತು ಸಿಬೆಡೆ ಕುಟುಂಬಗಳು ಎಂದು ಎರಡೇ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಸಿಬೆಡೆಯನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಉಪಕುಟುಂಬಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ==ನರಮಾನಿನೊಟ್ಟುಗೆದ ಸಂಬಂಧ== ಮಂಗೆರೆನ್ ನರಮಾನಿಲು ಸಾಂಕುನಪ್ರಾಣಿಯಾದ್ ಒರಿಪಾವೊನೊಲಿ. ಪ್ರಯೋಗಶಾಲೆಲೆಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಆಕಾಶಯಾನೊಡು ಮಾದರಿ ಪ್ರಾಣಿಲಾದ್ ಬಳಸೊನೊಲಿ. ಕೆಲವೆಡೆ ಕೋತಿಯನ್ನು, ಬೆಳೆಯನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುವಾಗ<ref>Hill, C. M. (2000). "Conflict of Interest Between People and Baboons: Crop Raiding in Uganda". International Journal of Primatology. 21 (2): 299–315. doi:10.1023/A:1005481605637.</ref> ಅಥವಾ ಪ್ರವಾಸಿಗಳಿಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡುವಾಗ ಪೀಡೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೋತಿಗಳನ್ನು ವಿಕಲಾಂಗರಿಗೆ ಸಹಾಯಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿಯೂ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ===ಬಳಕೆ=== [[File: Indian_Monkey.JPG|thumb|ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ]] ಕೆಲವು ಸಂಘಟನೆಗಳು ಕಾಪುಚಿನ್ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಸೇವೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಕೈ ಹಾಗೂ ಕಾಲುಗಳು ಲಕ್ವ ಹೊಡೆದವರ ಸೇವೆಗೆ ಇವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆ, ಸಾಮಾನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬರುವುದು, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಮುಂತಾದವಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ.<ref>Sheredos, S. J. (1991). "An evaluation of capuchin monkeys trained to help severely disabled individuals" (PDF). The Journal of Rehabilitation Research and Development. 28 (2): 91–96. doi:10.1682/JRRD.1991.04.0091.</ref> ಗ್ರಿವೆಟ್ (ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಸಿರು ಕೋತಿ) ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ, ಏಡಿ ತಿನ್ನುವ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಏಡಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹಣ್ಣು, ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮುಂತಾದವನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಇದು ಸರ್ವಭಕ್ಷಿ) ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಳಕೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವನ್ಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಅದೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆಂದು ಸಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>"The supply and use of primates in the EU". European Biomedical Research Association. 1996. Archived from the original on 2012-01-17.</ref><ref name=Ca>Carlsson, H. E.; Schapiro, S. J.; Farah, I.; Hau, J. (2004). "Use of primates in research: A global overview". American Journal of Primatology. 63 (4): 225–237. doi:10.1002/ajp.20054. PMID 15300710.</ref> ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಂಡು ಬಳಸುವ ಸಲೀಸು, ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ವೇಗವಾದ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ (ವಾನರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ) ಮತ್ತು ಭೌತಿಕವಾಗಿ, ಮಾನಸೀಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಮಾನವನೊಂದಿಗಿನ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇವುಗಳ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳು. ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಒಂದರಿಂದ ಎರಡು ಲಕ್ಷ ಮಾನವೇತರ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ವರುಷ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದ್ದು<ref name=Ca/> ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ ೬೪.೭ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಾದರೆ, ಶೇ ೫.೫ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು.<ref> Weatherall, D., et al., (The Weatherall Committee) (2006). The use of non-human primates in research (PDF) (Report). London, UK: Academy of Medical Sciences.</ref> ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಒಟ್ಟು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಣ್ಣ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ.<ref name=Ca/> ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಕೋತಿಗಳ ಬಳಕೆ ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು ಹಲವು ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿವೆ. ಅಮೆರಿಕ ಜೂನ್‌ ೧೪, ೧೯೪೯ರಲ್ಲಿ ಉಡಾಯಿಸಿದ ವಿ-೨ ರಾಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಹಾರಿದ ಮೊದಲ ಕೋತಿ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ II.<ref>Bushnell, D. (1958). "The beginnings of research in space biology at the Air Force Missile Development Center, 1946-1952". History of Research in Space Biology and Biodynamics. NASA. Archived from the original on 2013-04-10. Retrieved 2013-04-10.</ref> ===ಆಹಾರವಾಗಿ=== ದಕ್ಷಿಣ ಏಶಿಯಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು [[ಚೀನ]]ದಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳ ಮೆದುಳನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟ ಭಕ್ಷವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Bonné, J. (2005-10-28). "Some bravery as a side dish". msnbc.com. Retrieved 2009-08-15.</ref> ಇಸ್ಲಾಂನ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಲು ನಿಷೇದವಿದೆ. ಕೋತಿಯನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ “ಬುಶ್‌ಮೀಟ್” ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Institut De Recherche Pour Le Développement (2002). "Primate Bushmeat : Populations Exposed To Simian Immunodeficiency Viruses". ScienceDaily. Retrieved 2009-08-15.</ref> ===ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ=== [[ರಾಮಾಯಣ]]ವು [[ವಾನರ]]ರನ್ನು ಮಾತು, ಬಟ್ಟೆ, ವಾಸ, ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ಮುಂತಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವರಂತೆಯೂ ಜೊತೆಗೆ ಹಾರುವುದು, ಕೂದಲು, ಚರ್ಮ, ಬಾಲ ಮುಂತಾದ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳಂತೆಯೂ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [[https://en.wikipedia.org/wiki/Hanuman "Hanuman"]], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಚೀನದ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಸನ್ ವುಕೊಂಗ್ (ಕಪಿ ದೊರೆ) ಪ್ರಮುಖವಾದ ಪಾತ್ರ. [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನಿನ]] ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕತಿಯಲ್ಲಿ <i>ಸಂಜರು</i> ಅಥವಾ ಮೂರು ಬುದ್ಧಿವಂತ ಕೋತಿಗಳು “ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ನೋಡಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಕೇಳಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟ ಮಾತನಾಡಬೇಡ” ಎನ್ನುವ ನಾಣ್ಣುಡಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಚೀನದ ಪಂಚಾಗದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ವರುಷ ಕೋತಿಯದು.<ref>Lau, T. (2005). The Handbook of Chinese Horoscopes (5th ed.). New York: Souvenir Press. pp. 238–244. ISBN 978-0060777777.</ref> ===ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಕೇತವಾಗಿ=== [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹನುಮಂತ]] ಕೋತಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಹೋಲುವ ಮುಖದ ಮಾನವ ದೈವ. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಹನುಮಾನ್ ಅಥವಾ ಹನುಮಂತ ಸೀತೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹಲವು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಮೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಹನುಮಾನ್ ದೈರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾಯುಶ್ಯ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕೋತಿ ಬುದ್ಧನ ಆರಂಭಿಕ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಕೋತಿಯು ಮೋಸಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಕುರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಿರ ಬಹುದು. ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಪ್ರಾಚೀನ ಪೆರುವಿನಲ್ಲಿ<ref> Benson, E. (1972). The Mochica: A Culture of Peru. New York: Praeger Press. ISBN 978-0-500-72001-1.</ref> ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref> Berrin, K. & Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera (1997). The Spirit of Ancient Peru: Treasures from the Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera. New York: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-01802-6.</ref> [[File:Monkey batu.jpg|thumb|ಮಂಗೆ]] [[File:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb|upright|ಮಂಗೆ ೨]] ==ಉಲ್ಲೇಕೊ== {{reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಾಣಿಲು]] c4crymy9v2x77d8cw2n4bduro9vw17z 148409 148408 2022-08-21T03:49:37Z Ishqyk 5074 wikitext text/x-wiki {{under construction}} ಮಂಗೆ ಒಂಜಿ ಜಾತಿದ ಪ್ರಾಣಿ.<ref>https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಕೋತಿ&action=edit</ref> [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡೊ]]ದ ಕೋತಿದ ಹಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ<ref>[[:en:Haplorhini]]</ref> ಉಪಗಣೊ ಬುಕ್ಕೊ ಸಿಮಿಯನ್ ಅಡಿಗಣೊದ ಒಂಜಿ ಪ್ರೈಮೇಟ್, ಪ್ರಾಚೀನೊ ವಿಶ್ವೊದ ಮಂಗೆ ಅತ್ತಂಡ ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಮಂಗೆ ಆತಿಪ್ಪು. ಆಂಡ [[:en:Apeಏಪ್‌|ಏಪ್‌]]ಲೆನ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಾಂಡ(ನರಮಾನಿಯೆರೆನ್ ಸೇರ್‌ದ್). ಮಂಗದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತೊ ಜೀವಂತೊ ಉಳಜಾತಿಲು ಉಂಡು.<ref>[[:en:Evolution]]</ref> ಇಂದೆಟ್ ಮಸ್ತ್ ಜಾತಿಲು ಮರವಾಸಿಲು ಅಂಡಲಾ [[:en:Baboonಬಬೂನ್‌|ಬಬೂನ್‌]]ನಂಚಿತ್ತಿನ ಪ್ರಧಾನೊವಾಯಿನವು ನೆಲತ ಮೇಲ್‍ಡ್ ವಾಸೊ ಮಲ್ಪುನ ಉಳಜಾತಿ.<ref>[[:en:Monkey]]</ref> {| style="border-spacing: 2px; border: 5px solid rgb(211,211,164); float: right; font-size: 125%; width: 250px" |+ colspan="2" style="background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown">ಕೋತಿ</span></b></br><b>ಕಾಲಮಾನದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ:</b> </br>ತಡ ಆಯಿನ ಇಯೋಸಿನ್‌ - ಇತ್ತೆದ ಮುಟ್ಟ |- | colspan="2"| [[File: Cute Monkey cropped.jpg|250px|lll]] |- | colspan="2" style="text-align: center"| ಬಾನೆಟ್ ಕೋತಿ |- |colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ</span></b> |- |ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ: || [[ಪ್ರಾಣಿ]] |- |ವಂಶ: || [[ಕಾರ್ಡೇಟ್|ಕಾರ್ಡೇಟ]] |- |ವರ್ಗ:|| [[ಸಸ್ತನಿ]] |- |ಗಣ: || [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] |- |ಉಪಗಣ:|| ಹ್ಯಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ |- |ಇಂಫ್ರಾಗಣ|| ಸೆಮಿಫೋರ್ಮೆ |- ||| (ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ಹೆಕಲ್, ೧೮೬೬) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಸೇರಿಸಾಯಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; | ಕಾಲ್ಟ್ರಚಿಡೆ, ಸೆಬಿಡೆ, ಅಯೊಟಿಡೆ</br>ಪಿತೆಸಿಡೆ, ಅಟೆಲಿಡೆ, ಸರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ, †ಪಾರಪಿತೆಸಿಡೆ (ಅರಿದ್ಂಡ್)-</br>(ಕುಟುಮೊಲು) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಪಿದಾಯಿ ದೀತಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; |ಹೊಲೊಬಟಿಡೆ, ಹೋಮಿನಿಡೆ- (ಕುಟುಮೊಲು) |} '''ಕೋತಿ'''/ಮಂಗೆ [[ಹಾಪ್ಲೋರಿನಿ]] ಉಪಗಣ, ಬೊಕ್ಕ [[ಸಿಮಿಯನ್]] ಅಡಿಗಣದ ಒಂಜಿ [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]], [[ಪ್ರಾಚೀನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಅತ್ತ್ಂಡ [[ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಆದಿಪ್ಪು, ಆಂಡ [[ಏಪ್]]‍ಲೆನ್ ಬುರ್ದು. ಕೋತಿದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತ ಜೀವಂತ [[ಪ್ರಜಾತಿ]] ಉಂಡು. ನೆಟ್ಟ್ ಮಸ್ತ್ ವೃಕ್ಷವಾಸಿ ಬೊಕ್ಕ [[ಬಬೂನ್]]‍ನಂಚಿನ ನೆಲತ ಮಿತ್ತ್ ಜೀವನ ಮಲ್ಪುನ ಪ್ರಜಾತಿ ಉಂಡು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಮಂಗೆಲ್<ref>ಈ ಭಾಗವು ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Monkey “Monkey”] ಪುಟದ ಭಾಗಶ ಅನುವಾದ</ref> ಪಂದ್ ಎಂಕುಲು ಓವೆನ್ ಲೆಪ್ಪುವಂಕ್ ಆ ಗುಂಪು ರಡ್ಡ್ ಮಲ್ಲ ಗುಂಪುಲೆನ್, ಪರತ್ತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆನ್ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಮಲ್ಪುಂಡು. [[ವಾನರ]] ಬೊಕ್ಕ [[ಮಾನವ|ಮಾನವೆರ್]] ಉಂದೇ ಗುಂಪುಡ್ ಬರ್ಪಿನ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚೊದ ಮಂಗೆರ್ದ್ ಪರತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆಗ್ ಜಾಸ್ತಿ ಕೈತಲ್ದ ಸಂಬಂಧಿಲು. ==ವಿವರ== [[File: Callimico_goeldii_in_Venezuela.jpg|thumb|left|ಗೊಯಲ್ಡಿಯ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್]] ಮಂಗೆಲು ಆಕಾರೊಡು ಬಿನ್ನ ಅದ್ ಉಂಡು. ಉದಾಹರಣೆಗ್ ಪಿಗ್ಮಿ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ೧೧೭ ಮಿಮೀ ನಾತ್ (೪.೬ ಇಂಚು) ಏಲ್ಯ ಬೊಕ್ಕ ಐತ ಬಾಲ ೧೭೨ ಮಿಮೀ (೬.೮ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಉಪ್ಪುಂಡು.<ref>Nowak, R. M. (1999). Walker's Mammals of the World (6th ed.). Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0801857898.</ref> <ref>"Mandrill". ARKive. 2005. Retrieved 2013-04-10.</ref> ಕೆಲ[[ಮರ]]ಟ್ ವಾಸ ಮಲ್ತ್ಂಡ ನನ ಕೆಲವು ಸವನ್ನಾಡ್ ವಾಸ ಮಲ್ಪುಂಡು. ತಿನ್ಯರೆ ಲ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಪ್ರಭೇದಡ್ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಕೆಲವನ್ನು ಹೊಂದಿರ ಬಹುದು: ಹಣ್ಣುಗಳು, ಎಲೆಗಳು, ಬೀಜಗಳು, ಕರಟಕಾಯಿ (ಚಿಪ್ಪಿನೊಳಗೆ ತಿರುಳಿರುವ ಕಾಯಿ), ಹೂವು, ಮೊಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳು (ಕೀಟಗಳು ಮತ್ತು ಜೇಡರಗಳು).<ref>Fleagle, J. G. (1998). Primate Adaptation and Evolution (2nd ed.). Academic Press. pp. 25–26. ISBN 978-0-12-260341-9</ref> ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ([[ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ]] ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಅಮೆರಿಕಗಳಲ್ಲಿರುವ ಕೋತಿಗಳು) ಗ್ರಾಹಕ ಬಾಲ (ಪ್ರಿಹೆನ್ಸೈಲ್ ಟೇಲ್) ಇರುವುದು ವಿಶೇಷವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಐದನೆಯ ಕೈ ಯಾ ಕಾಲಿನಂತೆ ಕೆಲಸಮಾಡಬಲ್ಲದು ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿನ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕ ಶಕ್ತಿಯಿಲ್ಲದ ಬಾಲವಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವು ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಲ ಕಾಣಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚ ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ನಡುವೆ ಎದ್ದು ಕಾಣುವ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಗು ಮುಖ್ಯವಾದುದು. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಗಿನ ಹೊಳ್ಳೆಗಳು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಮುಖಮಾಡಿರುತ್ತವೆ ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಳ್ಳೆಗಳು ಕೆಳ ಮುಖವಾಗಿರುತ್ತವೆ. <ref name=Ne>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/New_World_monkey “New World monkey”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಮಾನವರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕಶೇರುಕಗಳಲ್ಲಿನ (ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು) ಬಣ್ಣದ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ತ್ರಿವರ್ಣಿ (ಟ್ರೈಕೊಮೆಸಿ –ಮೂರು ಭಿನ್ನ ಕೋನ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವ ಕಣ್ಣಿನ ರೆಟಿನದಲ್ಲಿರುವ ಜೀವಿಕೋಶಗಳು ಇರುತ್ತವೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ತಿವರ್ಣಿಗಳಿರ ಬಹುದು, ದ್ವಿವರ್ಣಿಗಳಿರ ಬಹುದು ಮತ್ತು ಗೂಬೆ ಕೋತಿ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಗಲಗೊಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದಂತೆ ಏಕವರ್ಣಿಗಳೂ ಆಗಿರ ಬಹುದು.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Trichromacy “Trichromacy”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿ ಹಾಗೂ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ನಡುವೆ ಹಲ್ಲುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಹಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರವು {{DentalFormula|upper=೨.೧.೩.೩|lower=೨.೧.೩.೩}} ಅಥವಾ {{DentalFormula|upper=೨.೧.೩.೨|lower=೨.೧.೩.೨}} (ಎರಡು ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಇಂಸಿಸರ್, ಒಂದು ಕೋರೆಹಲ್ಲು ಅಥವಾ ಕ್ಯಾನೈನ್, ಮೂರು ಪೂರ್ವಅರೆಯುವ ಹಲ್ಲು ಮತ್ತು ಎರಡು ಅಥವಾ ಮೂರು ಅರೆಯು ಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಮೊಲಾರ್‌ಗಳು). ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವನನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು [[ಗೊರಿಲ್ಲ]], [[ಚಿಂಪಾಜಿ]], ಬೊನೊಬೊ, ಸಿಯಮಾಂಗ್, [[ಗಿಬ್ಬಾನ್]] ಮತ್ತು [[ಒರುಂಗುಟನ್|ಒರುಂಗುಟನ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ]] ಹಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರ {{DentalFormula|upper=೨.೧.೨.೩|lower=೨.೧.೨.೩}}.<ref name=Ne/> ==ವಿಕಾಸ== ಹಳೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಯಾವಾಗ ಕವಲೊಡೆದವು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲು ಹಲವು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿವೆ. ಮೂಲ ಸಮಸ್ಯೆ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಹೇಗೆ ಒಮ್ಮೆಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಕ್ಕೆ ಬಂದವು ಎಂಬುದು ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಒಮ್ಮಿಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ಅವುಗಳ ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಸುಮಾರು ೨೬ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಏಶಿಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಎಲ್ಲಾ ಕೋತಿಗಳಿಗಳಿಗೂ ಮೂಲವೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ಪಳಿಯುಳಿಕೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾಲಕ್ಕಾಗಲೇ [[ಆಫ್ರಿಕಾ]] ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಗಳು ಬೇರೆಬೇರೆಯಾಗಿದ್ದವು. ಹೀಗಾಗಿ ಯಾರೂ ಈ ವಿಕಾಸವನ್ನು ಈ ಎರಡೂ ಖಂಡಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಆದ ಘಟನೆ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=B1>Queiroz, Alan de, [https://books.google.co.in/books?id=JOYWBQAAQBAJ "The Monkey's Voyage: How Improbable Journeys Shaped the History of Life"], Basic Books, 2014,</ref>^{: page 211-212} ಹೀಗಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿನ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮೂಲ ಜೀವಿಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಅಂದಿನ ಕಾಲಮಾನದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಒಂದೂ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಭೂಸೇತುವೆಗಳ ಮೂಲಕ ವಲಸೆ ಹೋದವು ಎಂಬ ಊಹನವನ್ನು (ಹೈಪೊತಿಸಿಸ್) ವಿವರಣೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref name=Ne/> ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಳೆ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಕವಲೊಡೆಯುವಿಕೆಯನ್ನು ೨೬ ರಿಂದ ೫೧ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name=B1/>^{: page 215} ಇನ್ನೊಂದು ಮೂಲದ ಇದನ್ನು ೪೦ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಎನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Ne/> ಹೀಗೆ ಕಲವೊಡೆದ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ನಂತರ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡವು. ==ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ== <div style="float: right; border:2px solid green; padding: 10px;"> <div style="text-align: center;"><span style="font-size:150%; color:red;"><b>ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳು</b></span></div> </br> {{Clade|style=font-size:150%; line-height:90%; |label1=&nbsp; <b>ಪ್ರೈಮೇಟ್</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಹಾಪ್ಲೊರ್ಹಿನಿ</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಸಿಮಿಫೋರಮೆ</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಕಾಟರ್ಹಿನಿ</b>&nbsp; |1={{Clade |1={{color box|#9999ff|<b>ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ</b>|border=#9999ff}} |2={{color box|#85e085|<b>ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಕೊಯಿಡ- ಹಳೆ ಪ್ರಂಪಚದ ಕೋತಿಗಳು</b>|border=#85e085}} }} |2={{color box|#85e085|<b>ಪ್ಲಾಟಿರ್ರಿಹಿನಿ- ಹೊಸ ಪ್ರಂಪಚದ ಕೋತಿಗಳು</b>|border=#85e085|}} }} |2=ಟಾರ್ಸಿಫೋರ್ಮೆ }} |2=ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಸಿರ್ಹಿನಿ }} }} <div> {{legend|#85e085|ಕೋತಿಗಳು}} {{legend|#9999ff|ವಾನರ ಮತ್ತು ಮಾನವರು}} (ಗಮನಿಸಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಿಂತ ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧಿ) </div></div> [[ಚಿತ್ರ:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb]] *ಗಣ (ಆರ್ಡರ್): [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] **ಉಪಗಣ ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಸಿರ್ಹಿನಿ: ಲೆಮುರ್, ಲೋರಿಸ್ ಮತ್ತು ಗಾಲಗೊಗಳು. **ಉಪಗಣ ಹಾಪ್ಲೊರ್ಹಿನಿ: ಟಾರ್ಸಿಯರ್, ಕೋತಿ ಮತ್ತು ವಾನರಗಳು. ***ಇಂಫ್ರಾಗಣ ಟ್ರಾನ್ಸಿಫಾರ್ಮೆ^a ****ಕುಟುಂಬ ಟಾರ್ಸಿಡೆ: ಟಾರ್ಸಿಯರ್. ***ಇಂಫ್ರಾಗಣ ಸಿಮಿಫಾರ್ಮೆ^b: ಸಿಮಿಯನ್‌ಗಳು ****<b>ಪಾರ್ವಗಣ ಪ್ಲಾಟಿರ್ಹಿನಿ: ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು. *****ಕುಟುಂಬ ಕಾಲ್ಟ್ರಿಚಿಡೆ: ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ಮತ್ತು ಟಾಮರಿನ್‌ಗಳು (೪೨ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಸೆಬಿಡೆ^c: ಕಾಪುಚಿನ್ ಮತ್ತು ಅಳಿಲು ಕೋತಿಗಳು (೧೪ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಅಯಟಿಡೆ: ರಾತ್ರಿ ಕೋತಿಗಳು (೧೧ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಪಿತೆಸಿಡೆ: ಟಿಟಿ, ಸಾಕಿ ಮತ್ತು ಯುಕಾರಿಗಳು (೪೧ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಅಟೆಲಿಡೆ: ಊಳು ಕಪಿ, ಜೇಡಕೋತಿ, ಉಣ್ಣೆ ಕೋತಿ (೨೪ ಪ್ರಭೇದಗಳು) ****ಪಾರ್ವಗಣ ಕಾಟರ್ಹಿನಿ *****ಮಹಾಕುಟುಂಬ ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಕೊಯಿಡೆ ******ಕುಟುಂಬ ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ: ಹಳೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು (೧೩೫ ಪ್ರಭೇದಗಳು)</b> *****ಮಹಾಕುಟುಂಬ ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ: ವಾನರಗಳು ******ಕುಟುಂಬ ಹೈಲೊಬಟಿಡೆ: ಗಿಬ್ಬಾನ್‌ (“ಸಣ್ಣ ವಾನರ”) (೧೭ ಪ್ರಭೇದಗಳು) ******ಕುಟುಂಬ ಹೋಮಿನಿಡೆ: ಮಹಾ ವಾನರಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವರು (೭ ಪ್ರಭೇದಗಳು) :<b>ಟಿಪ್ಪಣಿ</b>: ^a ಕೆಲವೊಂದು ವರ್ಗೀಕಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಉಪಗಣ ಟಾರ್ಸಿಯಾಯಿಡೆ ಎಂದು ವಿಭಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ^b ಇದರ ಹಳೆಯ ಹೆಸರು ಆಂತ್ರೊಪಾಯಿಡ್ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ^c ಕೆಲವೊಂದು ವರ್ಗೀಕಣದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಪ್ಲಾಟಿರ್ಹಿನಿ ಪಾರ್ವಗಣವನ್ನು) ಕಾಲ್ಟ್ರಿಚಿಡೆ ಮತ್ತು ಸಿಬೆಡೆ ಕುಟುಂಬಗಳು ಎಂದು ಎರಡೇ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಸಿಬೆಡೆಯನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಉಪಕುಟುಂಬಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ==ನರಮಾನಿನೊಟ್ಟುಗೆದ ಸಂಬಂಧ== ಮಂಗೆರೆನ್ ನರಮಾನಿಲು ಸಾಂಕುನಪ್ರಾಣಿಯಾದ್ ಒರಿಪಾವೊನೊಲಿ. ಪ್ರಯೋಗಶಾಲೆಲೆಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಆಕಾಶಯಾನೊಡು ಮಾದರಿ ಪ್ರಾಣಿಲಾದ್ ಬಳಸೊನೊಲಿ. ಕೆಲವೆಡೆ ಕೋತಿಯನ್ನು, ಬೆಳೆಯನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುವಾಗ<ref>Hill, C. M. (2000). "Conflict of Interest Between People and Baboons: Crop Raiding in Uganda". International Journal of Primatology. 21 (2): 299–315. doi:10.1023/A:1005481605637.</ref> ಅಥವಾ ಪ್ರವಾಸಿಗಳಿಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡುವಾಗ ಪೀಡೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೋತಿಗಳನ್ನು ವಿಕಲಾಂಗರಿಗೆ ಸಹಾಯಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿಯೂ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ===ಬಳಕೆ=== [[File: Indian_Monkey.JPG|thumb|ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ]] ಕೆಲವು ಸಂಘಟನೆಗಳು ಕಾಪುಚಿನ್ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಸೇವೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಕೈ ಹಾಗೂ ಕಾಲುಗಳು ಲಕ್ವ ಹೊಡೆದವರ ಸೇವೆಗೆ ಇವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆ, ಸಾಮಾನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬರುವುದು, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಮುಂತಾದವಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ.<ref>Sheredos, S. J. (1991). "An evaluation of capuchin monkeys trained to help severely disabled individuals" (PDF). The Journal of Rehabilitation Research and Development. 28 (2): 91–96. doi:10.1682/JRRD.1991.04.0091.</ref> ಗ್ರಿವೆಟ್ (ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಸಿರು ಕೋತಿ) ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ, ಏಡಿ ತಿನ್ನುವ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಏಡಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹಣ್ಣು, ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮುಂತಾದವನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಇದು ಸರ್ವಭಕ್ಷಿ) ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಳಕೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವನ್ಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಅದೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆಂದು ಸಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>"The supply and use of primates in the EU". European Biomedical Research Association. 1996. Archived from the original on 2012-01-17.</ref><ref name=Ca>Carlsson, H. E.; Schapiro, S. J.; Farah, I.; Hau, J. (2004). "Use of primates in research: A global overview". American Journal of Primatology. 63 (4): 225–237. doi:10.1002/ajp.20054. PMID 15300710.</ref> ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಂಡು ಬಳಸುವ ಸಲೀಸು, ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ವೇಗವಾದ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ (ವಾನರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ) ಮತ್ತು ಭೌತಿಕವಾಗಿ, ಮಾನಸೀಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಮಾನವನೊಂದಿಗಿನ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇವುಗಳ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳು. ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಒಂದರಿಂದ ಎರಡು ಲಕ್ಷ ಮಾನವೇತರ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ವರುಷ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದ್ದು<ref name=Ca/> ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ ೬೪.೭ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಾದರೆ, ಶೇ ೫.೫ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು.<ref> Weatherall, D., et al., (The Weatherall Committee) (2006). The use of non-human primates in research (PDF) (Report). London, UK: Academy of Medical Sciences.</ref> ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಒಟ್ಟು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಣ್ಣ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ.<ref name=Ca/> ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಕೋತಿಗಳ ಬಳಕೆ ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು ಹಲವು ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿವೆ. ಅಮೆರಿಕ ಜೂನ್‌ ೧೪, ೧೯೪೯ರಲ್ಲಿ ಉಡಾಯಿಸಿದ ವಿ-೨ ರಾಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಹಾರಿದ ಮೊದಲ ಕೋತಿ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ II.<ref>Bushnell, D. (1958). "The beginnings of research in space biology at the Air Force Missile Development Center, 1946-1952". History of Research in Space Biology and Biodynamics. NASA. Archived from the original on 2013-04-10. Retrieved 2013-04-10.</ref> ===ಆಹಾರವಾಗಿ=== ದಕ್ಷಿಣ ಏಶಿಯಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು [[ಚೀನ]]ದಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳ ಮೆದುಳನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟ ಭಕ್ಷವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Bonné, J. (2005-10-28). "Some bravery as a side dish". msnbc.com. Retrieved 2009-08-15.</ref> ಇಸ್ಲಾಂನ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಲು ನಿಷೇದವಿದೆ. ಕೋತಿಯನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ “ಬುಶ್‌ಮೀಟ್” ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Institut De Recherche Pour Le Développement (2002). "Primate Bushmeat : Populations Exposed To Simian Immunodeficiency Viruses". ScienceDaily. Retrieved 2009-08-15.</ref> ===ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ=== [[ರಾಮಾಯಣ]]ವು [[ವಾನರ]]ರನ್ನು ಮಾತು, ಬಟ್ಟೆ, ವಾಸ, ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ಮುಂತಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವರಂತೆಯೂ ಜೊತೆಗೆ ಹಾರುವುದು, ಕೂದಲು, ಚರ್ಮ, ಬಾಲ ಮುಂತಾದ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳಂತೆಯೂ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [[https://en.wikipedia.org/wiki/Hanuman "Hanuman"]], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಚೀನದ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಸನ್ ವುಕೊಂಗ್ (ಕಪಿ ದೊರೆ) ಪ್ರಮುಖವಾದ ಪಾತ್ರ. [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನಿನ]] ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕತಿಯಲ್ಲಿ <i>ಸಂಜರು</i> ಅಥವಾ ಮೂರು ಬುದ್ಧಿವಂತ ಕೋತಿಗಳು “ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ನೋಡಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಕೇಳಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟ ಮಾತನಾಡಬೇಡ” ಎನ್ನುವ ನಾಣ್ಣುಡಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಚೀನದ ಪಂಚಾಗದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ವರುಷ ಕೋತಿಯದು.<ref>Lau, T. (2005). The Handbook of Chinese Horoscopes (5th ed.). New York: Souvenir Press. pp. 238–244. ISBN 978-0060777777.</ref> ===ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಕೇತವಾಗಿ=== [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹನುಮಂತ]] ಕೋತಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಹೋಲುವ ಮುಖದ ಮಾನವ ದೈವ. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಹನುಮಾನ್ ಅಥವಾ ಹನುಮಂತ ಸೀತೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹಲವು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಮೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಹನುಮಾನ್ ದೈರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾಯುಶ್ಯ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕೋತಿ ಬುದ್ಧನ ಆರಂಭಿಕ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಕೋತಿಯು ಮೋಸಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಕುರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಿರ ಬಹುದು. ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಪ್ರಾಚೀನ ಪೆರುವಿನಲ್ಲಿ<ref> Benson, E. (1972). The Mochica: A Culture of Peru. New York: Praeger Press. ISBN 978-0-500-72001-1.</ref> ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref> Berrin, K. & Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera (1997). The Spirit of Ancient Peru: Treasures from the Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera. New York: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-01802-6.</ref> [[File:Monkey batu.jpg|thumb|ಮಂಗೆ]] [[File:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb|upright|ಮಂಗೆ ೨]] ==ಉಲ್ಲೇಕೊ== {{reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಾಣಿಲು]] dpw4p2c6aamnlnstncfpdea684xdj69 148410 148409 2022-08-21T03:53:05Z Ishqyk 5074 wikitext text/x-wiki {{under construction}} ಮಂಗೆ ಒಂಜಿ ಜಾತಿದ ಪ್ರಾಣಿ.<ref>https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಕೋತಿ&action=edit</ref> [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡೊ]]ದ ಕೋತಿದ ಹಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ<ref>[[:en:Haplorhini]]</ref> ಉಪಗಣೊ ಬುಕ್ಕೊ ಸಿಮಿಯನ್ ಅಡಿಗಣೊದ ಒಂಜಿ ಪ್ರೈಮೇಟ್, ಪ್ರಾಚೀನೊ ವಿಶ್ವೊದ ಮಂಗೆ ಅತ್ತಂಡ ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಮಂಗೆ ಆತಿಪ್ಪು. ಆಂಡ [[:en:Apeಏಪ್‌|ಏಪ್‌]]ಲೆನ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಾಂಡ(ನರಮಾನಿಯೆರೆನ್ ಸೇರ್‌ದ್). ಮಂಗದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತೊ ಜೀವಂತೊ ಉಳಜಾತಿಲು ಉಂಡು.<ref>[[:en:Evolution]]</ref> ಇಂದೆಟ್ ಮಸ್ತ್ ಜಾತಿಲು ಮರವಾಸಿಲು ಅಂಡಲಾ [[:en:Baboonಬಬೂನ್‌|ಬಬೂನ್‌]]ನಂಚಿತ್ತಿನ ಪ್ರಧಾನೊವಾಯಿನವು ನೆಲತ ಮೇಲ್‍ಡ್ ವಾಸೊ ಮಲ್ಪುನ ಉಳಜಾತಿ.<ref>[[:en:Monkey]]</ref> {| style="border-spacing: 2px; border: 5px solid rgb(211,211,164); float: right; font-size: 125%; width: 250px" |+ colspan="2" style="background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown">ಕೋತಿ</span></b></br><b>ಕಾಲಮಾನದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ:</b> </br>ತಡ ಆಯಿನ ಇಯೋಸಿನ್‌ - ಇತ್ತೆದ ಮುಟ್ಟ |- | colspan="2"| [[File: Cute Monkey cropped.jpg|250px|lll]] |- | colspan="2" style="text-align: center"| ಬಾನೆಟ್ ಕೋತಿ |- |colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ</span></b> |- |ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ: || [[ಪ್ರಾಣಿ]] |- |ವಂಶ: || [[ಕಾರ್ಡೇಟ್|ಕಾರ್ಡೇಟ]] |- |ವರ್ಗ:|| [[ಸಸ್ತನಿ]] |- |ಗಣ: || [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] |- |ಉಪಗಣ:|| ಹ್ಯಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ |- |ಇಂಫ್ರಾಗಣ|| ಸೆಮಿಫೋರ್ಮೆ |- ||| (ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ಹೆಕಲ್, ೧೮೬೬) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಸೇರಿಸಾಯಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; | ಕಾಲ್ಟ್ರಚಿಡೆ, ಸೆಬಿಡೆ, ಅಯೊಟಿಡೆ</br>ಪಿತೆಸಿಡೆ, ಅಟೆಲಿಡೆ, ಸರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ, †ಪಾರಪಿತೆಸಿಡೆ (ಅರಿದ್ಂಡ್)-</br>(ಕುಟುಮೊಲು) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಪಿದಾಯಿ ದೀತಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; |ಹೊಲೊಬಟಿಡೆ, ಹೋಮಿನಿಡೆ- (ಕುಟುಮೊಲು) |} '''ಕೋತಿ'''/ಮಂಗೆ [[ಹಾಪ್ಲೋರಿನಿ]] ಉಪಗಣ, ಬೊಕ್ಕ [[ಸಿಮಿಯನ್]] ಅಡಿಗಣದ ಒಂಜಿ [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]], [[ಪ್ರಾಚೀನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಅತ್ತ್ಂಡ [[ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಆದಿಪ್ಪು, ಆಂಡ [[ಏಪ್]]‍ಲೆನ್ ಬುರ್ದು. ಕೋತಿದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತ ಜೀವಂತ [[ಪ್ರಜಾತಿ]] ಉಂಡು. ನೆಟ್ಟ್ ಮಸ್ತ್ ವೃಕ್ಷವಾಸಿ ಬೊಕ್ಕ [[ಬಬೂನ್]]‍ನಂಚಿನ ನೆಲತ ಮಿತ್ತ್ ಜೀವನ ಮಲ್ಪುನ ಪ್ರಜಾತಿ ಉಂಡು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಮಂಗೆಲ್<ref>ಈ ಭಾಗವು ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Monkey “Monkey”] ಪುಟದ ಭಾಗಶ ಅನುವಾದ</ref> ಪಂದ್ ಎಂಕುಲು ಓವೆನ್ ಲೆಪ್ಪುವಂಕ್ ಆ ಗುಂಪು ರಡ್ಡ್ ಮಲ್ಲ ಗುಂಪುಲೆನ್, ಪರತ್ತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆನ್ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಮಲ್ಪುಂಡು. [[ವಾನರ]] ಬೊಕ್ಕ [[ಮಾನವ|ಮಾನವೆರ್]] ಉಂದೇ ಗುಂಪುಡ್ ಬರ್ಪಿನ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚೊದ ಮಂಗೆರ್ದ್ ಪರತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆಗ್ ಜಾಸ್ತಿ ಕೈತಲ್ದ ಸಂಬಂಧಿಲು. ==ವಿವರ== [[File: Callimico_goeldii_in_Venezuela.jpg|thumb|left|ಗೊಯಲ್ಡಿಯ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್]] ಮಂಗೆಲು ಆಕಾರೊಡು ಬಿನ್ನ ಅದ್ ಉಂಡು. ಉದಾಹರಣೆಗ್ ಪಿಗ್ಮಿ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ೧೧೭ ಮಿಮೀ ನಾತ್ (೪.೬ ಇಂಚು) ಏಲ್ಯ ಬೊಕ್ಕ ಐತ ಬಾಲ ೧೭೨ ಮಿಮೀ (೬.೮ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಉಪ್ಪುಂಡು.<ref>Nowak, R. M. (1999). Walker's Mammals of the World (6th ed.). Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0801857898.</ref> <ref>"Mandrill". ARKive. 2005. Retrieved 2013-04-10.</ref> ಕೆಲ[[ಮರ]]ಟ್ ವಾಸ ಮಲ್ತ್ಂಡ ನನ ಕೆಲವು ಸವನ್ನಾಡ್ ವಾಸ ಮಲ್ಪುಂಡು. ತಿನ್ಯರೆ ಲ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಪ್ರಭೇದಡ್ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಉಪ್ಪುಂಡು: ಹಣ್ಣುಗಳು, ಇರೆ, ಬೀಜೊಲು, ಕರಟಕಾಯಿ (ಚಿಪ್ಪಿನೊಳಗೆ ತಿರುಳಿರುವ ಕಾಯಿ), ಪುವು, ತೆತ್ತಿ ಬೊಕ್ಕ ಯೆಲ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಲು.<ref>Fleagle, J. G. (1998). Primate Adaptation and Evolution (2nd ed.). Academic Press. pp. 25–26. ISBN 978-0-12-260341-9</ref> ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಡ್ ([[ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ]] ಬೊಕ್ಕ ಕೇಂದ್ರ ಅಮೆರಿಕಡ್ ಉಪ್ಪುನ ಕೋತಿಳು) ಗ್ರಾಹಕ ಬಾಲ (ಪ್ರಿಹೆನ್ಸೈಲ್ ಟೇಲ್) ಇಪ್ಪುನ ವಿಶೇಷವಾದುಪ್ಪುಂಡು ಉಂಡು 5 ನೆತ್ತ ಕೈ ಯಾ ಕಾಲಿನಂತೆ ಕೆಲಸಮಾಡಬಲ್ಲದು ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿನ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕ ಶಕ್ತಿಯಿಲ್ಲದ ಬಾಲವಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವು ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಲ ಕಾಣಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚ ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ನಡುವೆ ಎದ್ದು ಕಾಣುವ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಗು ಮುಖ್ಯವಾದುದು. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಗಿನ ಹೊಳ್ಳೆಗಳು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಮುಖಮಾಡಿರುತ್ತವೆ ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಳ್ಳೆಗಳು ಕೆಳ ಮುಖವಾಗಿರುತ್ತವೆ. <ref name=Ne>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/New_World_monkey “New World monkey”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಮಾನವರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕಶೇರುಕಗಳಲ್ಲಿನ (ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು) ಬಣ್ಣದ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ತ್ರಿವರ್ಣಿ (ಟ್ರೈಕೊಮೆಸಿ –ಮೂರು ಭಿನ್ನ ಕೋನ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವ ಕಣ್ಣಿನ ರೆಟಿನದಲ್ಲಿರುವ ಜೀವಿಕೋಶಗಳು ಇರುತ್ತವೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ತಿವರ್ಣಿಗಳಿರ ಬಹುದು, ದ್ವಿವರ್ಣಿಗಳಿರ ಬಹುದು ಮತ್ತು ಗೂಬೆ ಕೋತಿ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಗಲಗೊಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದಂತೆ ಏಕವರ್ಣಿಗಳೂ ಆಗಿರ ಬಹುದು.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Trichromacy “Trichromacy”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿ ಹಾಗೂ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ನಡುವೆ ಹಲ್ಲುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಹಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರವು {{DentalFormula|upper=೨.೧.೩.೩|lower=೨.೧.೩.೩}} ಅಥವಾ {{DentalFormula|upper=೨.೧.೩.೨|lower=೨.೧.೩.೨}} (ಎರಡು ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಇಂಸಿಸರ್, ಒಂದು ಕೋರೆಹಲ್ಲು ಅಥವಾ ಕ್ಯಾನೈನ್, ಮೂರು ಪೂರ್ವಅರೆಯುವ ಹಲ್ಲು ಮತ್ತು ಎರಡು ಅಥವಾ ಮೂರು ಅರೆಯು ಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಮೊಲಾರ್‌ಗಳು). ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವನನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು [[ಗೊರಿಲ್ಲ]], [[ಚಿಂಪಾಜಿ]], ಬೊನೊಬೊ, ಸಿಯಮಾಂಗ್, [[ಗಿಬ್ಬಾನ್]] ಮತ್ತು [[ಒರುಂಗುಟನ್|ಒರುಂಗುಟನ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ]] ಹಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರ {{DentalFormula|upper=೨.೧.೨.೩|lower=೨.೧.೨.೩}}.<ref name=Ne/> ==ವಿಕಾಸ== ಹಳೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಯಾವಾಗ ಕವಲೊಡೆದವು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲು ಹಲವು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿವೆ. ಮೂಲ ಸಮಸ್ಯೆ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಹೇಗೆ ಒಮ್ಮೆಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಕ್ಕೆ ಬಂದವು ಎಂಬುದು ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಒಮ್ಮಿಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ಅವುಗಳ ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಸುಮಾರು ೨೬ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಏಶಿಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಎಲ್ಲಾ ಕೋತಿಗಳಿಗಳಿಗೂ ಮೂಲವೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ಪಳಿಯುಳಿಕೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾಲಕ್ಕಾಗಲೇ [[ಆಫ್ರಿಕಾ]] ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಗಳು ಬೇರೆಬೇರೆಯಾಗಿದ್ದವು. ಹೀಗಾಗಿ ಯಾರೂ ಈ ವಿಕಾಸವನ್ನು ಈ ಎರಡೂ ಖಂಡಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಆದ ಘಟನೆ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=B1>Queiroz, Alan de, [https://books.google.co.in/books?id=JOYWBQAAQBAJ "The Monkey's Voyage: How Improbable Journeys Shaped the History of Life"], Basic Books, 2014,</ref>^{: page 211-212} ಹೀಗಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿನ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮೂಲ ಜೀವಿಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಅಂದಿನ ಕಾಲಮಾನದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಒಂದೂ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಭೂಸೇತುವೆಗಳ ಮೂಲಕ ವಲಸೆ ಹೋದವು ಎಂಬ ಊಹನವನ್ನು (ಹೈಪೊತಿಸಿಸ್) ವಿವರಣೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref name=Ne/> ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಳೆ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಕವಲೊಡೆಯುವಿಕೆಯನ್ನು ೨೬ ರಿಂದ ೫೧ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name=B1/>^{: page 215} ಇನ್ನೊಂದು ಮೂಲದ ಇದನ್ನು ೪೦ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಎನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Ne/> ಹೀಗೆ ಕಲವೊಡೆದ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ನಂತರ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡವು. ==ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ== <div style="float: right; border:2px solid green; padding: 10px;"> <div style="text-align: center;"><span style="font-size:150%; color:red;"><b>ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳು</b></span></div> </br> {{Clade|style=font-size:150%; line-height:90%; |label1=&nbsp; <b>ಪ್ರೈಮೇಟ್</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಹಾಪ್ಲೊರ್ಹಿನಿ</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಸಿಮಿಫೋರಮೆ</b>&nbsp; |1={{Clade |label1=&nbsp;<b>ಕಾಟರ್ಹಿನಿ</b>&nbsp; |1={{Clade |1={{color box|#9999ff|<b>ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ</b>|border=#9999ff}} |2={{color box|#85e085|<b>ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಕೊಯಿಡ- ಹಳೆ ಪ್ರಂಪಚದ ಕೋತಿಗಳು</b>|border=#85e085}} }} |2={{color box|#85e085|<b>ಪ್ಲಾಟಿರ್ರಿಹಿನಿ- ಹೊಸ ಪ್ರಂಪಚದ ಕೋತಿಗಳು</b>|border=#85e085|}} }} |2=ಟಾರ್ಸಿಫೋರ್ಮೆ }} |2=ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಸಿರ್ಹಿನಿ }} }} <div> {{legend|#85e085|ಕೋತಿಗಳು}} {{legend|#9999ff|ವಾನರ ಮತ್ತು ಮಾನವರು}} (ಗಮನಿಸಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಿಂತ ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧಿ) </div></div> [[ಚಿತ್ರ:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb]] *ಗಣ (ಆರ್ಡರ್): [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] **ಉಪಗಣ ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಸಿರ್ಹಿನಿ: ಲೆಮುರ್, ಲೋರಿಸ್ ಮತ್ತು ಗಾಲಗೊಗಳು. **ಉಪಗಣ ಹಾಪ್ಲೊರ್ಹಿನಿ: ಟಾರ್ಸಿಯರ್, ಕೋತಿ ಮತ್ತು ವಾನರಗಳು. ***ಇಂಫ್ರಾಗಣ ಟ್ರಾನ್ಸಿಫಾರ್ಮೆ^a ****ಕುಟುಂಬ ಟಾರ್ಸಿಡೆ: ಟಾರ್ಸಿಯರ್. ***ಇಂಫ್ರಾಗಣ ಸಿಮಿಫಾರ್ಮೆ^b: ಸಿಮಿಯನ್‌ಗಳು ****<b>ಪಾರ್ವಗಣ ಪ್ಲಾಟಿರ್ಹಿನಿ: ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು. *****ಕುಟುಂಬ ಕಾಲ್ಟ್ರಿಚಿಡೆ: ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ಮತ್ತು ಟಾಮರಿನ್‌ಗಳು (೪೨ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಸೆಬಿಡೆ^c: ಕಾಪುಚಿನ್ ಮತ್ತು ಅಳಿಲು ಕೋತಿಗಳು (೧೪ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಅಯಟಿಡೆ: ರಾತ್ರಿ ಕೋತಿಗಳು (೧೧ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಪಿತೆಸಿಡೆ: ಟಿಟಿ, ಸಾಕಿ ಮತ್ತು ಯುಕಾರಿಗಳು (೪೧ ಪ್ರಭೇದಗಳು) *****ಕುಟುಂಬ ಅಟೆಲಿಡೆ: ಊಳು ಕಪಿ, ಜೇಡಕೋತಿ, ಉಣ್ಣೆ ಕೋತಿ (೨೪ ಪ್ರಭೇದಗಳು) ****ಪಾರ್ವಗಣ ಕಾಟರ್ಹಿನಿ *****ಮಹಾಕುಟುಂಬ ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಕೊಯಿಡೆ ******ಕುಟುಂಬ ಸೆರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ: ಹಳೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು (೧೩೫ ಪ್ರಭೇದಗಳು)</b> *****ಮಹಾಕುಟುಂಬ ಹೊಮಿನೊಯಿಡೆ: ವಾನರಗಳು ******ಕುಟುಂಬ ಹೈಲೊಬಟಿಡೆ: ಗಿಬ್ಬಾನ್‌ (“ಸಣ್ಣ ವಾನರ”) (೧೭ ಪ್ರಭೇದಗಳು) ******ಕುಟುಂಬ ಹೋಮಿನಿಡೆ: ಮಹಾ ವಾನರಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವರು (೭ ಪ್ರಭೇದಗಳು) :<b>ಟಿಪ್ಪಣಿ</b>: ^a ಕೆಲವೊಂದು ವರ್ಗೀಕಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಉಪಗಣ ಟಾರ್ಸಿಯಾಯಿಡೆ ಎಂದು ವಿಭಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ^b ಇದರ ಹಳೆಯ ಹೆಸರು ಆಂತ್ರೊಪಾಯಿಡ್ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ^c ಕೆಲವೊಂದು ವರ್ಗೀಕಣದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಪ್ಲಾಟಿರ್ಹಿನಿ ಪಾರ್ವಗಣವನ್ನು) ಕಾಲ್ಟ್ರಿಚಿಡೆ ಮತ್ತು ಸಿಬೆಡೆ ಕುಟುಂಬಗಳು ಎಂದು ಎರಡೇ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಸಿಬೆಡೆಯನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಉಪಕುಟುಂಬಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ==ನರಮಾನಿನೊಟ್ಟುಗೆದ ಸಂಬಂಧ== ಮಂಗೆರೆನ್ ನರಮಾನಿಲು ಸಾಂಕುನಪ್ರಾಣಿಯಾದ್ ಒರಿಪಾವೊನೊಲಿ. ಪ್ರಯೋಗಶಾಲೆಲೆಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಆಕಾಶಯಾನೊಡು ಮಾದರಿ ಪ್ರಾಣಿಲಾದ್ ಬಳಸೊನೊಲಿ. ಕೆಲವೆಡೆ ಕೋತಿಯನ್ನು, ಬೆಳೆಯನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುವಾಗ<ref>Hill, C. M. (2000). "Conflict of Interest Between People and Baboons: Crop Raiding in Uganda". International Journal of Primatology. 21 (2): 299–315. doi:10.1023/A:1005481605637.</ref> ಅಥವಾ ಪ್ರವಾಸಿಗಳಿಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡುವಾಗ ಪೀಡೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೋತಿಗಳನ್ನು ವಿಕಲಾಂಗರಿಗೆ ಸಹಾಯಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿಯೂ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ===ಬಳಕೆ=== [[File: Indian_Monkey.JPG|thumb|ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ]] ಕೆಲವು ಸಂಘಟನೆಗಳು ಕಾಪುಚಿನ್ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಸೇವೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಕೈ ಹಾಗೂ ಕಾಲುಗಳು ಲಕ್ವ ಹೊಡೆದವರ ಸೇವೆಗೆ ಇವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆ, ಸಾಮಾನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬರುವುದು, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಮುಂತಾದವಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ.<ref>Sheredos, S. J. (1991). "An evaluation of capuchin monkeys trained to help severely disabled individuals" (PDF). The Journal of Rehabilitation Research and Development. 28 (2): 91–96. doi:10.1682/JRRD.1991.04.0091.</ref> ಗ್ರಿವೆಟ್ (ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಸಿರು ಕೋತಿ) ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ, ಏಡಿ ತಿನ್ನುವ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಏಡಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹಣ್ಣು, ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮುಂತಾದವನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಇದು ಸರ್ವಭಕ್ಷಿ) ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಳಕೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವನ್ಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಅದೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆಂದು ಸಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>"The supply and use of primates in the EU". European Biomedical Research Association. 1996. Archived from the original on 2012-01-17.</ref><ref name=Ca>Carlsson, H. E.; Schapiro, S. J.; Farah, I.; Hau, J. (2004). "Use of primates in research: A global overview". American Journal of Primatology. 63 (4): 225–237. doi:10.1002/ajp.20054. PMID 15300710.</ref> ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಂಡು ಬಳಸುವ ಸಲೀಸು, ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ವೇಗವಾದ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ (ವಾನರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ) ಮತ್ತು ಭೌತಿಕವಾಗಿ, ಮಾನಸೀಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಮಾನವನೊಂದಿಗಿನ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇವುಗಳ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳು. ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಒಂದರಿಂದ ಎರಡು ಲಕ್ಷ ಮಾನವೇತರ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ವರುಷ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದ್ದು<ref name=Ca/> ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ ೬೪.೭ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಾದರೆ, ಶೇ ೫.೫ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು.<ref> Weatherall, D., et al., (The Weatherall Committee) (2006). The use of non-human primates in research (PDF) (Report). London, UK: Academy of Medical Sciences.</ref> ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಒಟ್ಟು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಣ್ಣ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ.<ref name=Ca/> ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಕೋತಿಗಳ ಬಳಕೆ ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು ಹಲವು ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿವೆ. ಅಮೆರಿಕ ಜೂನ್‌ ೧೪, ೧೯೪೯ರಲ್ಲಿ ಉಡಾಯಿಸಿದ ವಿ-೨ ರಾಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಹಾರಿದ ಮೊದಲ ಕೋತಿ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ II.<ref>Bushnell, D. (1958). "The beginnings of research in space biology at the Air Force Missile Development Center, 1946-1952". History of Research in Space Biology and Biodynamics. NASA. Archived from the original on 2013-04-10. Retrieved 2013-04-10.</ref> ===ಆಹಾರವಾಗಿ=== ದಕ್ಷಿಣ ಏಶಿಯಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು [[ಚೀನ]]ದಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳ ಮೆದುಳನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟ ಭಕ್ಷವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Bonné, J. (2005-10-28). "Some bravery as a side dish". msnbc.com. Retrieved 2009-08-15.</ref> ಇಸ್ಲಾಂನ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಲು ನಿಷೇದವಿದೆ. ಕೋತಿಯನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ “ಬುಶ್‌ಮೀಟ್” ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Institut De Recherche Pour Le Développement (2002). "Primate Bushmeat : Populations Exposed To Simian Immunodeficiency Viruses". ScienceDaily. Retrieved 2009-08-15.</ref> ===ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ=== [[ರಾಮಾಯಣ]]ವು [[ವಾನರ]]ರನ್ನು ಮಾತು, ಬಟ್ಟೆ, ವಾಸ, ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ಮುಂತಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವರಂತೆಯೂ ಜೊತೆಗೆ ಹಾರುವುದು, ಕೂದಲು, ಚರ್ಮ, ಬಾಲ ಮುಂತಾದ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳಂತೆಯೂ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [[https://en.wikipedia.org/wiki/Hanuman "Hanuman"]], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಚೀನದ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಸನ್ ವುಕೊಂಗ್ (ಕಪಿ ದೊರೆ) ಪ್ರಮುಖವಾದ ಪಾತ್ರ. [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನಿನ]] ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕತಿಯಲ್ಲಿ <i>ಸಂಜರು</i> ಅಥವಾ ಮೂರು ಬುದ್ಧಿವಂತ ಕೋತಿಗಳು “ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ನೋಡಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಕೇಳಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟ ಮಾತನಾಡಬೇಡ” ಎನ್ನುವ ನಾಣ್ಣುಡಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಚೀನದ ಪಂಚಾಗದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ವರುಷ ಕೋತಿಯದು.<ref>Lau, T. (2005). The Handbook of Chinese Horoscopes (5th ed.). New York: Souvenir Press. pp. 238–244. ISBN 978-0060777777.</ref> ===ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಕೇತವಾಗಿ=== [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹನುಮಂತ]] ಕೋತಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಹೋಲುವ ಮುಖದ ಮಾನವ ದೈವ. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಹನುಮಾನ್ ಅಥವಾ ಹನುಮಂತ ಸೀತೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹಲವು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಮೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಹನುಮಾನ್ ದೈರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾಯುಶ್ಯ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕೋತಿ ಬುದ್ಧನ ಆರಂಭಿಕ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಕೋತಿಯು ಮೋಸಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಕುರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಿರ ಬಹುದು. ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಪ್ರಾಚೀನ ಪೆರುವಿನಲ್ಲಿ<ref> Benson, E. (1972). The Mochica: A Culture of Peru. New York: Praeger Press. ISBN 978-0-500-72001-1.</ref> ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref> Berrin, K. & Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera (1997). The Spirit of Ancient Peru: Treasures from the Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera. New York: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-01802-6.</ref> [[File:Monkey batu.jpg|thumb|ಮಂಗೆ]] [[File:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb|upright|ಮಂಗೆ ೨]] ==ಉಲ್ಲೇಕೊ== {{reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಾಣಿಲು]] fht38dncj3xpyt4pvj9vy03at3uz6aa 148411 148410 2022-08-21T03:53:36Z Ishqyk 5074 wikitext text/x-wiki {{under construction}} ಮಂಗೆ ಒಂಜಿ ಜಾತಿದ ಪ್ರಾಣಿ.<ref>https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಕೋತಿ&action=edit</ref> [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡೊ]]ದ ಕೋತಿದ ಹಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ<ref>[[:en:Haplorhini]]</ref> ಉಪಗಣೊ ಬುಕ್ಕೊ ಸಿಮಿಯನ್ ಅಡಿಗಣೊದ ಒಂಜಿ ಪ್ರೈಮೇಟ್, ಪ್ರಾಚೀನೊ ವಿಶ್ವೊದ ಮಂಗೆ ಅತ್ತಂಡ ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಮಂಗೆ ಆತಿಪ್ಪು. ಆಂಡ [[:en:Apeಏಪ್‌|ಏಪ್‌]]ಲೆನ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಾಂಡ(ನರಮಾನಿಯೆರೆನ್ ಸೇರ್‌ದ್). ಮಂಗದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತೊ ಜೀವಂತೊ ಉಳಜಾತಿಲು ಉಂಡು.<ref>[[:en:Evolution]]</ref> ಇಂದೆಟ್ ಮಸ್ತ್ ಜಾತಿಲು ಮರವಾಸಿಲು ಅಂಡಲಾ [[:en:Baboonಬಬೂನ್‌|ಬಬೂನ್‌]]ನಂಚಿತ್ತಿನ ಪ್ರಧಾನೊವಾಯಿನವು ನೆಲತ ಮೇಲ್‍ಡ್ ವಾಸೊ ಮಲ್ಪುನ ಉಳಜಾತಿ.<ref>[[:en:Monkey]]</ref> {| style="border-spacing: 2px; border: 5px solid rgb(211,211,164); float: right; font-size: 125%; width: 250px" |+ colspan="2" style="background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown">ಕೋತಿ</span></b></br><b>ಕಾಲಮಾನದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ:</b> </br>ತಡ ಆಯಿನ ಇಯೋಸಿನ್‌ - ಇತ್ತೆದ ಮುಟ್ಟ |- | colspan="2"| [[File: Cute Monkey cropped.jpg|250px|lll]] |- | colspan="2" style="text-align: center"| ಬಾನೆಟ್ ಕೋತಿ |- |colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ</span></b> |- |ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ: || [[ಪ್ರಾಣಿ]] |- |ವಂಶ: || [[ಕಾರ್ಡೇಟ್|ಕಾರ್ಡೇಟ]] |- |ವರ್ಗ:|| [[ಸಸ್ತನಿ]] |- |ಗಣ: || [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] |- |ಉಪಗಣ:|| ಹ್ಯಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ |- |ಇಂಫ್ರಾಗಣ|| ಸೆಮಿಫೋರ್ಮೆ |- ||| (ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ಹೆಕಲ್, ೧೮೬೬) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಸೇರಿಸಾಯಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; | ಕಾಲ್ಟ್ರಚಿಡೆ, ಸೆಬಿಡೆ, ಅಯೊಟಿಡೆ</br>ಪಿತೆಸಿಡೆ, ಅಟೆಲಿಡೆ, ಸರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ, †ಪಾರಪಿತೆಸಿಡೆ (ಅರಿದ್ಂಡ್)-</br>(ಕುಟುಮೊಲು) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಪಿದಾಯಿ ದೀತಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; |ಹೊಲೊಬಟಿಡೆ, ಹೋಮಿನಿಡೆ- (ಕುಟುಮೊಲು) |} '''ಕೋತಿ'''/ಮಂಗೆ [[ಹಾಪ್ಲೋರಿನಿ]] ಉಪಗಣ, ಬೊಕ್ಕ [[ಸಿಮಿಯನ್]] ಅಡಿಗಣದ ಒಂಜಿ [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]], [[ಪ್ರಾಚೀನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಅತ್ತ್ಂಡ [[ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಆದಿಪ್ಪು, ಆಂಡ [[ಏಪ್]]‍ಲೆನ್ ಬುರ್ದು. ಕೋತಿದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತ ಜೀವಂತ [[ಪ್ರಜಾತಿ]] ಉಂಡು. ನೆಟ್ಟ್ ಮಸ್ತ್ ವೃಕ್ಷವಾಸಿ ಬೊಕ್ಕ [[ಬಬೂನ್]]‍ನಂಚಿನ ನೆಲತ ಮಿತ್ತ್ ಜೀವನ ಮಲ್ಪುನ ಪ್ರಜಾತಿ ಉಂಡು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಮಂಗೆಲ್<ref>ಈ ಭಾಗವು ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Monkey “Monkey”] ಪುಟದ ಭಾಗಶ ಅನುವಾದ</ref> ಪಂದ್ ಎಂಕುಲು ಓವೆನ್ ಲೆಪ್ಪುವಂಕ್ ಆ ಗುಂಪು ರಡ್ಡ್ ಮಲ್ಲ ಗುಂಪುಲೆನ್, ಪರತ್ತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆನ್ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಮಲ್ಪುಂಡು. [[ವಾನರ]] ಬೊಕ್ಕ [[ಮಾನವ|ಮಾನವೆರ್]] ಉಂದೇ ಗುಂಪುಡ್ ಬರ್ಪಿನ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚೊದ ಮಂಗೆರ್ದ್ ಪರತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆಗ್ ಜಾಸ್ತಿ ಕೈತಲ್ದ ಸಂಬಂಧಿಲು. ==ವಿವರ== [[File: Callimico_goeldii_in_Venezuela.jpg|thumb|left|ಗೊಯಲ್ಡಿಯ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್]] ಮಂಗೆಲು ಆಕಾರೊಡು ಬಿನ್ನ ಅದ್ ಉಂಡು. ಉದಾಹರಣೆಗ್ ಪಿಗ್ಮಿ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ೧೧೭ ಮಿಮೀ ನಾತ್ (೪.೬ ಇಂಚು) ಏಲ್ಯ ಬೊಕ್ಕ ಐತ ಬಾಲ ೧೭೨ ಮಿಮೀ (೬.೮ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಉಪ್ಪುಂಡು.<ref>Nowak, R. M. (1999). Walker's Mammals of the World (6th ed.). Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0801857898.</ref> <ref>"Mandrill". ARKive. 2005. Retrieved 2013-04-10.</ref> ಕೆಲ[[ಮರ]]ಟ್ ವಾಸ ಮಲ್ತ್ಂಡ ನನ ಕೆಲವು ಸವನ್ನಾಡ್ ವಾಸ ಮಲ್ಪುಂಡು. ತಿನ್ಯರೆ ಲ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಪ್ರಭೇದಡ್ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಉಪ್ಪುಂಡು: ಹಣ್ಣುಗಳು, ಇರೆ, ಬೀಜೊಲು, ಕರಟಕಾಯಿ (ಚಿಪ್ಪಿನೊಳಗೆ ತಿರುಳಿರುವ ಕಾಯಿ), ಪುವು, ತೆತ್ತಿ ಬೊಕ್ಕ ಯೆಲ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಲು.<ref>Fleagle, J. G. (1998). Primate Adaptation and Evolution (2nd ed.). Academic Press. pp. 25–26. ISBN 978-0-12-260341-9</ref> ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಡ್ ([[ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ]] ಬೊಕ್ಕ ಕೇಂದ್ರ ಅಮೆರಿಕಡ್ ಉಪ್ಪುನ ಕೋತಿಳು) ಗ್ರಾಹಕ ಬಾಲ (ಪ್ರಿಹೆನ್ಸೈಲ್ ಟೇಲ್) ಇಪ್ಪುನ ವಿಶೇಷವಾದುಪ್ಪುಂಡು ಉಂಡು 5 ನೆತ್ತ ಕೈ ಯಾ ಕಾಲಿನಂತೆ ಕೆಲಸಮಾಡಬಲ್ಲದು ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿನ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕ ಶಕ್ತಿಯಿಲ್ಲದ ಬಾಲವಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವು ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಲ ಕಾಣಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚ ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ನಡುವೆ ಎದ್ದು ಕಾಣುವ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಗು ಮುಖ್ಯವಾದುದು. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಗಿನ ಹೊಳ್ಳೆಗಳು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಮುಖಮಾಡಿರುತ್ತವೆ ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಳ್ಳೆಗಳು ಕೆಳ ಮುಖವಾಗಿರುತ್ತವೆ. <ref name=Ne>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/New_World_monkey “New World monkey”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಮಾನವರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕಶೇರುಕಗಳಲ್ಲಿನ (ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು) ಬಣ್ಣದ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ತ್ರಿವರ್ಣಿ (ಟ್ರೈಕೊಮೆಸಿ –ಮೂರು ಭಿನ್ನ ಕೋನ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವ ಕಣ್ಣಿನ ರೆಟಿನದಲ್ಲಿರುವ ಜೀವಿಕೋಶಗಳು ಇರುತ್ತವೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ತಿವರ್ಣಿಗಳಿರ ಬಹುದು, ದ್ವಿವರ್ಣಿಗಳಿರ ಬಹುದು ಮತ್ತು ಗೂಬೆ ಕೋತಿ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಗಲಗೊಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದಂತೆ ಏಕವರ್ಣಿಗಳೂ ಆಗಿರ ಬಹುದು.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Trichromacy “Trichromacy”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿ ಹಾಗೂ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ನಡುವೆ ಹಲ್ಲುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಹಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರವು {{DentalFormula|upper=೨.೧.೩.೩|lower=೨.೧.೩.೩}} ಅಥವಾ {{DentalFormula|upper=೨.೧.೩.೨|lower=೨.೧.೩.೨}} (ಎರಡು ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಇಂಸಿಸರ್, ಒಂದು ಕೋರೆಹಲ್ಲು ಅಥವಾ ಕ್ಯಾನೈನ್, ಮೂರು ಪೂರ್ವಅರೆಯುವ ಹಲ್ಲು ಮತ್ತು ಎರಡು ಅಥವಾ ಮೂರು ಅರೆಯು ಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಮೊಲಾರ್‌ಗಳು). ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವನನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು [[ಗೊರಿಲ್ಲ]], [[ಚಿಂಪಾಜಿ]], ಬೊನೊಬೊ, ಸಿಯಮಾಂಗ್, [[ಗಿಬ್ಬಾನ್]] ಮತ್ತು [[ಒರುಂಗುಟನ್|ಒರುಂಗುಟನ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ]] ಹಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರ {{DentalFormula|upper=೨.೧.೨.೩|lower=೨.೧.೨.೩}}.<ref name=Ne/> ==ವಿಕಾಸ== ಹಳೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಯಾವಾಗ ಕವಲೊಡೆದವು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲು ಹಲವು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿವೆ. ಮೂಲ ಸಮಸ್ಯೆ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಹೇಗೆ ಒಮ್ಮೆಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಕ್ಕೆ ಬಂದವು ಎಂಬುದು ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಒಮ್ಮಿಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ಅವುಗಳ ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಸುಮಾರು ೨೬ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಏಶಿಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಎಲ್ಲಾ ಕೋತಿಗಳಿಗಳಿಗೂ ಮೂಲವೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ಪಳಿಯುಳಿಕೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾಲಕ್ಕಾಗಲೇ [[ಆಫ್ರಿಕಾ]] ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಗಳು ಬೇರೆಬೇರೆಯಾಗಿದ್ದವು. ಹೀಗಾಗಿ ಯಾರೂ ಈ ವಿಕಾಸವನ್ನು ಈ ಎರಡೂ ಖಂಡಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಆದ ಘಟನೆ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=B1>Queiroz, Alan de, [https://books.google.co.in/books?id=JOYWBQAAQBAJ "The Monkey's Voyage: How Improbable Journeys Shaped the History of Life"], Basic Books, 2014,</ref>^{: page 211-212} ಹೀಗಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿನ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮೂಲ ಜೀವಿಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಅಂದಿನ ಕಾಲಮಾನದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಒಂದೂ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಭೂಸೇತುವೆಗಳ ಮೂಲಕ ವಲಸೆ ಹೋದವು ಎಂಬ ಊಹನವನ್ನು (ಹೈಪೊತಿಸಿಸ್) ವಿವರಣೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref name=Ne/> ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಳೆ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಕವಲೊಡೆಯುವಿಕೆಯನ್ನು ೨೬ ರಿಂದ ೫೧ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name=B1/>^{: page 215} ಇನ್ನೊಂದು ಮೂಲದ ಇದನ್ನು ೪೦ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಎನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Ne/> ಹೀಗೆ ಕಲವೊಡೆದ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ನಂತರ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡವು. ==ನರಮಾನಿನೊಟ್ಟುಗೆದ ಸಂಬಂಧ== ಮಂಗೆರೆನ್ ನರಮಾನಿಲು ಸಾಂಕುನಪ್ರಾಣಿಯಾದ್ ಒರಿಪಾವೊನೊಲಿ. ಪ್ರಯೋಗಶಾಲೆಲೆಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಆಕಾಶಯಾನೊಡು ಮಾದರಿ ಪ್ರಾಣಿಲಾದ್ ಬಳಸೊನೊಲಿ. ಕೆಲವೆಡೆ ಕೋತಿಯನ್ನು, ಬೆಳೆಯನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುವಾಗ<ref>Hill, C. M. (2000). "Conflict of Interest Between People and Baboons: Crop Raiding in Uganda". International Journal of Primatology. 21 (2): 299–315. doi:10.1023/A:1005481605637.</ref> ಅಥವಾ ಪ್ರವಾಸಿಗಳಿಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡುವಾಗ ಪೀಡೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೋತಿಗಳನ್ನು ವಿಕಲಾಂಗರಿಗೆ ಸಹಾಯಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿಯೂ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ===ಬಳಕೆ=== [[File: Indian_Monkey.JPG|thumb|ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ]] ಕೆಲವು ಸಂಘಟನೆಗಳು ಕಾಪುಚಿನ್ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಸೇವೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಕೈ ಹಾಗೂ ಕಾಲುಗಳು ಲಕ್ವ ಹೊಡೆದವರ ಸೇವೆಗೆ ಇವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆ, ಸಾಮಾನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬರುವುದು, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಮುಂತಾದವಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ.<ref>Sheredos, S. J. (1991). "An evaluation of capuchin monkeys trained to help severely disabled individuals" (PDF). The Journal of Rehabilitation Research and Development. 28 (2): 91–96. doi:10.1682/JRRD.1991.04.0091.</ref> ಗ್ರಿವೆಟ್ (ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಸಿರು ಕೋತಿ) ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ, ಏಡಿ ತಿನ್ನುವ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಏಡಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹಣ್ಣು, ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮುಂತಾದವನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಇದು ಸರ್ವಭಕ್ಷಿ) ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಳಕೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವನ್ಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಅದೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆಂದು ಸಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>"The supply and use of primates in the EU". European Biomedical Research Association. 1996. Archived from the original on 2012-01-17.</ref><ref name=Ca>Carlsson, H. E.; Schapiro, S. J.; Farah, I.; Hau, J. (2004). "Use of primates in research: A global overview". American Journal of Primatology. 63 (4): 225–237. doi:10.1002/ajp.20054. PMID 15300710.</ref> ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಂಡು ಬಳಸುವ ಸಲೀಸು, ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ವೇಗವಾದ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ (ವಾನರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ) ಮತ್ತು ಭೌತಿಕವಾಗಿ, ಮಾನಸೀಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಮಾನವನೊಂದಿಗಿನ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇವುಗಳ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳು. ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಒಂದರಿಂದ ಎರಡು ಲಕ್ಷ ಮಾನವೇತರ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ವರುಷ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದ್ದು<ref name=Ca/> ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ ೬೪.೭ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಾದರೆ, ಶೇ ೫.೫ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು.<ref> Weatherall, D., et al., (The Weatherall Committee) (2006). The use of non-human primates in research (PDF) (Report). London, UK: Academy of Medical Sciences.</ref> ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಒಟ್ಟು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಣ್ಣ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ.<ref name=Ca/> ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಕೋತಿಗಳ ಬಳಕೆ ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು ಹಲವು ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿವೆ. ಅಮೆರಿಕ ಜೂನ್‌ ೧೪, ೧೯೪೯ರಲ್ಲಿ ಉಡಾಯಿಸಿದ ವಿ-೨ ರಾಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಹಾರಿದ ಮೊದಲ ಕೋತಿ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ II.<ref>Bushnell, D. (1958). "The beginnings of research in space biology at the Air Force Missile Development Center, 1946-1952". History of Research in Space Biology and Biodynamics. NASA. Archived from the original on 2013-04-10. Retrieved 2013-04-10.</ref> ===ಆಹಾರವಾಗಿ=== ದಕ್ಷಿಣ ಏಶಿಯಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು [[ಚೀನ]]ದಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳ ಮೆದುಳನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟ ಭಕ್ಷವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Bonné, J. (2005-10-28). "Some bravery as a side dish". msnbc.com. Retrieved 2009-08-15.</ref> ಇಸ್ಲಾಂನ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಲು ನಿಷೇದವಿದೆ. ಕೋತಿಯನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ “ಬುಶ್‌ಮೀಟ್” ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Institut De Recherche Pour Le Développement (2002). "Primate Bushmeat : Populations Exposed To Simian Immunodeficiency Viruses". ScienceDaily. Retrieved 2009-08-15.</ref> ===ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ=== [[ರಾಮಾಯಣ]]ವು [[ವಾನರ]]ರನ್ನು ಮಾತು, ಬಟ್ಟೆ, ವಾಸ, ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ಮುಂತಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವರಂತೆಯೂ ಜೊತೆಗೆ ಹಾರುವುದು, ಕೂದಲು, ಚರ್ಮ, ಬಾಲ ಮುಂತಾದ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳಂತೆಯೂ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [[https://en.wikipedia.org/wiki/Hanuman "Hanuman"]], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಚೀನದ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಸನ್ ವುಕೊಂಗ್ (ಕಪಿ ದೊರೆ) ಪ್ರಮುಖವಾದ ಪಾತ್ರ. [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನಿನ]] ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕತಿಯಲ್ಲಿ <i>ಸಂಜರು</i> ಅಥವಾ ಮೂರು ಬುದ್ಧಿವಂತ ಕೋತಿಗಳು “ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ನೋಡಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಕೇಳಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟ ಮಾತನಾಡಬೇಡ” ಎನ್ನುವ ನಾಣ್ಣುಡಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಚೀನದ ಪಂಚಾಗದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ವರುಷ ಕೋತಿಯದು.<ref>Lau, T. (2005). The Handbook of Chinese Horoscopes (5th ed.). New York: Souvenir Press. pp. 238–244. ISBN 978-0060777777.</ref> ===ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಕೇತವಾಗಿ=== [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹನುಮಂತ]] ಕೋತಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಹೋಲುವ ಮುಖದ ಮಾನವ ದೈವ. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಹನುಮಾನ್ ಅಥವಾ ಹನುಮಂತ ಸೀತೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹಲವು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಮೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಹನುಮಾನ್ ದೈರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾಯುಶ್ಯ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕೋತಿ ಬುದ್ಧನ ಆರಂಭಿಕ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಕೋತಿಯು ಮೋಸಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಕುರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಿರ ಬಹುದು. ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಪ್ರಾಚೀನ ಪೆರುವಿನಲ್ಲಿ<ref> Benson, E. (1972). The Mochica: A Culture of Peru. New York: Praeger Press. ISBN 978-0-500-72001-1.</ref> ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref> Berrin, K. & Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera (1997). The Spirit of Ancient Peru: Treasures from the Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera. New York: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-01802-6.</ref> [[File:Monkey batu.jpg|thumb|ಮಂಗೆ]] [[File:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb|upright|ಮಂಗೆ ೨]] ==ಉಲ್ಲೇಕೊ== {{reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಾಣಿಲು]] clpbimjfdbhbhxw096hh92v0jgcvguv 148412 148411 2022-08-21T03:56:32Z Ishqyk 5074 wikitext text/x-wiki {{under construction}} ಮಂಗೆ ಒಂಜಿ ಜಾತಿದ ಪ್ರಾಣಿ.<ref>https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಕೋತಿ&action=edit</ref> [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡೊ]]ದ ಕೋತಿದ ಹಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ<ref>[[:en:Haplorhini]]</ref> ಉಪಗಣೊ ಬುಕ್ಕೊ ಸಿಮಿಯನ್ ಅಡಿಗಣೊದ ಒಂಜಿ ಪ್ರೈಮೇಟ್, ಪ್ರಾಚೀನೊ ವಿಶ್ವೊದ ಮಂಗೆ ಅತ್ತಂಡ ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಮಂಗೆ ಆತಿಪ್ಪು. ಆಂಡ [[:en:Apeಏಪ್‌|ಏಪ್‌]]ಲೆನ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಾಂಡ(ನರಮಾನಿಯೆರೆನ್ ಸೇರ್‌ದ್). ಮಂಗದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತೊ ಜೀವಂತೊ ಉಳಜಾತಿಲು ಉಂಡು.<ref>[[:en:Evolution]]</ref> ಇಂದೆಟ್ ಮಸ್ತ್ ಜಾತಿಲು ಮರವಾಸಿಲು ಅಂಡಲಾ [[:en:Baboonಬಬೂನ್‌|ಬಬೂನ್‌]]ನಂಚಿತ್ತಿನ ಪ್ರಧಾನೊವಾಯಿನವು ನೆಲತ ಮೇಲ್‍ಡ್ ವಾಸೊ ಮಲ್ಪುನ ಉಳಜಾತಿ.<ref>[[:en:Monkey]]</ref> {| style="border-spacing: 2px; border: 5px solid rgb(211,211,164); float: right; font-size: 125%; width: 250px" |+ colspan="2" style="background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown">ಕೋತಿ</span></b></br><b>ಕಾಲಮಾನದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ:</b> </br>ತಡ ಆಯಿನ ಇಯೋಸಿನ್‌ - ಇತ್ತೆದ ಮುಟ್ಟ |- | colspan="2"| [[File: Cute Monkey cropped.jpg|250px|lll]] |- | colspan="2" style="text-align: center"| ಬಾನೆಟ್ ಕೋತಿ |- |colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ</span></b> |- |ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ: || [[ಪ್ರಾಣಿ]] |- |ವಂಶ: || [[ಕಾರ್ಡೇಟ್|ಕಾರ್ಡೇಟ]] |- |ವರ್ಗ:|| [[ಸಸ್ತನಿ]] |- |ಗಣ: || [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] |- |ಉಪಗಣ:|| ಹ್ಯಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ |- |ಇಂಫ್ರಾಗಣ|| ಸೆಮಿಫೋರ್ಮೆ |- ||| (ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ಹೆಕಲ್, ೧೮೬೬) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಸೇರಿಸಾಯಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; | ಕಾಲ್ಟ್ರಚಿಡೆ, ಸೆಬಿಡೆ, ಅಯೊಟಿಡೆ</br>ಪಿತೆಸಿಡೆ, ಅಟೆಲಿಡೆ, ಸರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ, †ಪಾರಪಿತೆಸಿಡೆ (ಅರಿದ್ಂಡ್)-</br>(ಕುಟುಮೊಲು) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಪಿದಾಯಿ ದೀತಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; |ಹೊಲೊಬಟಿಡೆ, ಹೋಮಿನಿಡೆ- (ಕುಟುಮೊಲು) |} '''ಕೋತಿ'''/ಮಂಗೆ [[ಹಾಪ್ಲೋರಿನಿ]] ಉಪಗಣ, ಬೊಕ್ಕ [[ಸಿಮಿಯನ್]] ಅಡಿಗಣದ ಒಂಜಿ [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]], [[ಪ್ರಾಚೀನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಅತ್ತ್ಂಡ [[ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಆದಿಪ್ಪು, ಆಂಡ [[ಏಪ್]]‍ಲೆನ್ ಬುರ್ದು. ಕೋತಿದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತ ಜೀವಂತ [[ಪ್ರಜಾತಿ]] ಉಂಡು. ನೆಟ್ಟ್ ಮಸ್ತ್ ವೃಕ್ಷವಾಸಿ ಬೊಕ್ಕ [[ಬಬೂನ್]]‍ನಂಚಿನ ನೆಲತ ಮಿತ್ತ್ ಜೀವನ ಮಲ್ಪುನ ಪ್ರಜಾತಿ ಉಂಡು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಮಂಗೆಲ್<ref>ಈ ಭಾಗವು ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Monkey “Monkey”] ಪುಟದ ಭಾಗಶ ಅನುವಾದ</ref> ಪಂದ್ ಎಂಕುಲು ಓವೆನ್ ಲೆಪ್ಪುವಂಕ್ ಆ ಗುಂಪು ರಡ್ಡ್ ಮಲ್ಲ ಗುಂಪುಲೆನ್, ಪರತ್ತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆನ್ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಮಲ್ಪುಂಡು. [[ವಾನರ]] ಬೊಕ್ಕ [[ಮಾನವ|ಮಾನವೆರ್]] ಉಂದೇ ಗುಂಪುಡ್ ಬರ್ಪಿನ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚೊದ ಮಂಗೆರ್ದ್ ಪರತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆಗ್ ಜಾಸ್ತಿ ಕೈತಲ್ದ ಸಂಬಂಧಿಲು. ==ವಿವರ== [[File: Callimico_goeldii_in_Venezuela.jpg|thumb|left|ಗೊಯಲ್ಡಿಯ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್]] ಮಂಗೆಲು ಆಕಾರೊಡು ಬಿನ್ನ ಅದ್ ಉಂಡು. ಉದಾಹರಣೆಗ್ ಪಿಗ್ಮಿ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ೧೧೭ ಮಿಮೀ ನಾತ್ (೪.೬ ಇಂಚು) ಏಲ್ಯ ಬೊಕ್ಕ ಐತ ಬಾಲ ೧೭೨ ಮಿಮೀ (೬.೮ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಉಪ್ಪುಂಡು.<ref>Nowak, R. M. (1999). Walker's Mammals of the World (6th ed.). Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0801857898.</ref> <ref>"Mandrill". ARKive. 2005. Retrieved 2013-04-10.</ref> ಕೆಲ[[ಮರ]]ಟ್ ವಾಸ ಮಲ್ತ್ಂಡ ನನ ಕೆಲವು ಸವನ್ನಾಡ್ ವಾಸ ಮಲ್ಪುಂಡು. ತಿನ್ಯರೆ ಲ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಪ್ರಭೇದಡ್ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಉಪ್ಪುಂಡು: ಹಣ್ಣುಗಳು, ಇರೆ, ಬೀಜೊಲು, ಕರಟಕಾಯಿ (ಚಿಪ್ಪಿನೊಳಗೆ ತಿರುಳಿರುವ ಕಾಯಿ), ಪುವು, ತೆತ್ತಿ ಬೊಕ್ಕ ಯೆಲ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಲು.<ref>Fleagle, J. G. (1998). Primate Adaptation and Evolution (2nd ed.). Academic Press. pp. 25–26. ISBN 978-0-12-260341-9</ref> ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಡ್ ([[ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ]] ಬೊಕ್ಕ ಕೇಂದ್ರ ಅಮೆರಿಕಡ್ ಉಪ್ಪುನ ಕೋತಿಳು) ಗ್ರಾಹಕ ಬಾಲ (ಪ್ರಿಹೆನ್ಸೈಲ್ ಟೇಲ್) ಇಪ್ಪುನ ವಿಶೇಷವಾದುಪ್ಪುಂಡು ಉಂಡು 5 ನೆತ್ತ ಕೈ ಯಾ ಕಾರ್ ಡ್ ಕೆಲಸ ಮಲ್ಪುಂಡು ನೆಕ್ಕ್ ಭಿನ್ನವಾದ್ ಪರತ್ ಪ್ರಪಂಚೊದ ಮಂಗೆಲೆಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಶಕ್ತಿ ಇಜ್ಜಂದಿನ ಬಾಲ ಉಪ್ಪುಂಡು ಕೆಲವು ಕೋತಿಲೆಡ್ ಬಾಲ ತೋಜುಜಿ. <ref name=Ne>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/New_World_monkey “New World monkey”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಮಾನವರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕಶೇರುಕಗಳಲ್ಲಿನ (ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು) ಬಣ್ಣದ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ತ್ರಿವರ್ಣಿ (ಟ್ರೈಕೊಮೆಸಿ –ಮೂರು ಭಿನ್ನ ಕೋನ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವ ಕಣ್ಣಿನ ರೆಟಿನದಲ್ಲಿರುವ ಜೀವಿಕೋಶಗಳು ಇರುತ್ತವೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ತಿವರ್ಣಿಗಳಿರ ಬಹುದು, ದ್ವಿವರ್ಣಿಗಳಿರ ಬಹುದು ಮತ್ತು ಗೂಬೆ ಕೋತಿ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಗಲಗೊಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದಂತೆ ಏಕವರ್ಣಿಗಳೂ ಆಗಿರ ಬಹುದು.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Trichromacy “Trichromacy”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿ ಹಾಗೂ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ನಡುವೆ ಹಲ್ಲುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ. ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಹಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರವು {{DentalFormula|upper=೨.೧.೩.೩|lower=೨.೧.೩.೩}} ಅಥವಾ {{DentalFormula|upper=೨.೧.೩.೨|lower=೨.೧.೩.೨}} (ಎರಡು ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಇಂಸಿಸರ್, ಒಂದು ಕೋರೆಹಲ್ಲು ಅಥವಾ ಕ್ಯಾನೈನ್, ಮೂರು ಪೂರ್ವಅರೆಯುವ ಹಲ್ಲು ಮತ್ತು ಎರಡು ಅಥವಾ ಮೂರು ಅರೆಯು ಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಮೊಲಾರ್‌ಗಳು). ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವನನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು [[ಗೊರಿಲ್ಲ]], [[ಚಿಂಪಾಜಿ]], ಬೊನೊಬೊ, ಸಿಯಮಾಂಗ್, [[ಗಿಬ್ಬಾನ್]] ಮತ್ತು [[ಒರುಂಗುಟನ್|ಒರುಂಗುಟನ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ]] ಹಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರ {{DentalFormula|upper=೨.೧.೨.೩|lower=೨.೧.೨.೩}}.<ref name=Ne/> ==ವಿಕಾಸ== ಹಳೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಯಾವಾಗ ಕವಲೊಡೆದವು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲು ಹಲವು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿವೆ. ಮೂಲ ಸಮಸ್ಯೆ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಹೇಗೆ ಒಮ್ಮೆಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಕ್ಕೆ ಬಂದವು ಎಂಬುದು ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಒಮ್ಮಿಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ಅವುಗಳ ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಸುಮಾರು ೨೬ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಏಶಿಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಎಲ್ಲಾ ಕೋತಿಗಳಿಗಳಿಗೂ ಮೂಲವೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ಪಳಿಯುಳಿಕೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾಲಕ್ಕಾಗಲೇ [[ಆಫ್ರಿಕಾ]] ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಗಳು ಬೇರೆಬೇರೆಯಾಗಿದ್ದವು. ಹೀಗಾಗಿ ಯಾರೂ ಈ ವಿಕಾಸವನ್ನು ಈ ಎರಡೂ ಖಂಡಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಆದ ಘಟನೆ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=B1>Queiroz, Alan de, [https://books.google.co.in/books?id=JOYWBQAAQBAJ "The Monkey's Voyage: How Improbable Journeys Shaped the History of Life"], Basic Books, 2014,</ref>^{: page 211-212} ಹೀಗಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿನ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮೂಲ ಜೀವಿಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಅಂದಿನ ಕಾಲಮಾನದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಒಂದೂ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಭೂಸೇತುವೆಗಳ ಮೂಲಕ ವಲಸೆ ಹೋದವು ಎಂಬ ಊಹನವನ್ನು (ಹೈಪೊತಿಸಿಸ್) ವಿವರಣೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref name=Ne/> ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಳೆ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಕವಲೊಡೆಯುವಿಕೆಯನ್ನು ೨೬ ರಿಂದ ೫೧ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name=B1/>^{: page 215} ಇನ್ನೊಂದು ಮೂಲದ ಇದನ್ನು ೪೦ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಎನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Ne/> ಹೀಗೆ ಕಲವೊಡೆದ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ನಂತರ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡವು. ==ನರಮಾನಿನೊಟ್ಟುಗೆದ ಸಂಬಂಧ== ಮಂಗೆರೆನ್ ನರಮಾನಿಲು ಸಾಂಕುನಪ್ರಾಣಿಯಾದ್ ಒರಿಪಾವೊನೊಲಿ. ಪ್ರಯೋಗಶಾಲೆಲೆಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಆಕಾಶಯಾನೊಡು ಮಾದರಿ ಪ್ರಾಣಿಲಾದ್ ಬಳಸೊನೊಲಿ. ಕೆಲವೆಡೆ ಕೋತಿಯನ್ನು, ಬೆಳೆಯನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುವಾಗ<ref>Hill, C. M. (2000). "Conflict of Interest Between People and Baboons: Crop Raiding in Uganda". International Journal of Primatology. 21 (2): 299–315. doi:10.1023/A:1005481605637.</ref> ಅಥವಾ ಪ್ರವಾಸಿಗಳಿಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡುವಾಗ ಪೀಡೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೋತಿಗಳನ್ನು ವಿಕಲಾಂಗರಿಗೆ ಸಹಾಯಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿಯೂ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ===ಬಳಕೆ=== [[File: Indian_Monkey.JPG|thumb|ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ]] ಕೆಲವು ಸಂಘಟನೆಗಳು ಕಾಪುಚಿನ್ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಸೇವೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಕೈ ಹಾಗೂ ಕಾಲುಗಳು ಲಕ್ವ ಹೊಡೆದವರ ಸೇವೆಗೆ ಇವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆ, ಸಾಮಾನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬರುವುದು, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಮುಂತಾದವಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ.<ref>Sheredos, S. J. (1991). "An evaluation of capuchin monkeys trained to help severely disabled individuals" (PDF). The Journal of Rehabilitation Research and Development. 28 (2): 91–96. doi:10.1682/JRRD.1991.04.0091.</ref> ಗ್ರಿವೆಟ್ (ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಸಿರು ಕೋತಿ) ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ, ಏಡಿ ತಿನ್ನುವ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಏಡಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹಣ್ಣು, ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮುಂತಾದವನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಇದು ಸರ್ವಭಕ್ಷಿ) ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಳಕೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವನ್ಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಅದೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆಂದು ಸಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>"The supply and use of primates in the EU". European Biomedical Research Association. 1996. Archived from the original on 2012-01-17.</ref><ref name=Ca>Carlsson, H. E.; Schapiro, S. J.; Farah, I.; Hau, J. (2004). "Use of primates in research: A global overview". American Journal of Primatology. 63 (4): 225–237. doi:10.1002/ajp.20054. PMID 15300710.</ref> ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಂಡು ಬಳಸುವ ಸಲೀಸು, ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ವೇಗವಾದ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ (ವಾನರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ) ಮತ್ತು ಭೌತಿಕವಾಗಿ, ಮಾನಸೀಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಮಾನವನೊಂದಿಗಿನ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇವುಗಳ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳು. ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಒಂದರಿಂದ ಎರಡು ಲಕ್ಷ ಮಾನವೇತರ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ವರುಷ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದ್ದು<ref name=Ca/> ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ ೬೪.೭ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಾದರೆ, ಶೇ ೫.೫ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು.<ref> Weatherall, D., et al., (The Weatherall Committee) (2006). The use of non-human primates in research (PDF) (Report). London, UK: Academy of Medical Sciences.</ref> ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಒಟ್ಟು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಣ್ಣ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ.<ref name=Ca/> ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಕೋತಿಗಳ ಬಳಕೆ ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು ಹಲವು ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿವೆ. ಅಮೆರಿಕ ಜೂನ್‌ ೧೪, ೧೯೪೯ರಲ್ಲಿ ಉಡಾಯಿಸಿದ ವಿ-೨ ರಾಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಹಾರಿದ ಮೊದಲ ಕೋತಿ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ II.<ref>Bushnell, D. (1958). "The beginnings of research in space biology at the Air Force Missile Development Center, 1946-1952". History of Research in Space Biology and Biodynamics. NASA. Archived from the original on 2013-04-10. Retrieved 2013-04-10.</ref> ===ಆಹಾರವಾಗಿ=== ದಕ್ಷಿಣ ಏಶಿಯಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು [[ಚೀನ]]ದಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳ ಮೆದುಳನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟ ಭಕ್ಷವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Bonné, J. (2005-10-28). "Some bravery as a side dish". msnbc.com. Retrieved 2009-08-15.</ref> ಇಸ್ಲಾಂನ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಲು ನಿಷೇದವಿದೆ. ಕೋತಿಯನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ “ಬುಶ್‌ಮೀಟ್” ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Institut De Recherche Pour Le Développement (2002). "Primate Bushmeat : Populations Exposed To Simian Immunodeficiency Viruses". ScienceDaily. Retrieved 2009-08-15.</ref> ===ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ=== [[ರಾಮಾಯಣ]]ವು [[ವಾನರ]]ರನ್ನು ಮಾತು, ಬಟ್ಟೆ, ವಾಸ, ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ಮುಂತಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವರಂತೆಯೂ ಜೊತೆಗೆ ಹಾರುವುದು, ಕೂದಲು, ಚರ್ಮ, ಬಾಲ ಮುಂತಾದ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳಂತೆಯೂ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [[https://en.wikipedia.org/wiki/Hanuman "Hanuman"]], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಚೀನದ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಸನ್ ವುಕೊಂಗ್ (ಕಪಿ ದೊರೆ) ಪ್ರಮುಖವಾದ ಪಾತ್ರ. [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನಿನ]] ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕತಿಯಲ್ಲಿ <i>ಸಂಜರು</i> ಅಥವಾ ಮೂರು ಬುದ್ಧಿವಂತ ಕೋತಿಗಳು “ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ನೋಡಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಕೇಳಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟ ಮಾತನಾಡಬೇಡ” ಎನ್ನುವ ನಾಣ್ಣುಡಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಚೀನದ ಪಂಚಾಗದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ವರುಷ ಕೋತಿಯದು.<ref>Lau, T. (2005). The Handbook of Chinese Horoscopes (5th ed.). New York: Souvenir Press. pp. 238–244. ISBN 978-0060777777.</ref> ===ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಕೇತವಾಗಿ=== [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹನುಮಂತ]] ಕೋತಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಹೋಲುವ ಮುಖದ ಮಾನವ ದೈವ. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಹನುಮಾನ್ ಅಥವಾ ಹನುಮಂತ ಸೀತೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹಲವು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಮೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಹನುಮಾನ್ ದೈರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾಯುಶ್ಯ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕೋತಿ ಬುದ್ಧನ ಆರಂಭಿಕ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಕೋತಿಯು ಮೋಸಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಕುರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಿರ ಬಹುದು. ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಪ್ರಾಚೀನ ಪೆರುವಿನಲ್ಲಿ<ref> Benson, E. (1972). The Mochica: A Culture of Peru. New York: Praeger Press. ISBN 978-0-500-72001-1.</ref> ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref> Berrin, K. & Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera (1997). The Spirit of Ancient Peru: Treasures from the Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera. New York: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-01802-6.</ref> [[File:Monkey batu.jpg|thumb|ಮಂಗೆ]] [[File:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb|upright|ಮಂಗೆ ೨]] ==ಉಲ್ಲೇಕೊ== {{reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಾಣಿಲು]] 4auag1etw4eu6feu9mrliob7ucg0x8u 148413 148412 2022-08-21T03:57:36Z Ishqyk 5074 /* ವಿವರ */ wikitext text/x-wiki {{under construction}} ಮಂಗೆ ಒಂಜಿ ಜಾತಿದ ಪ್ರಾಣಿ.<ref>https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಕೋತಿ&action=edit</ref> [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡೊ]]ದ ಕೋತಿದ ಹಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ<ref>[[:en:Haplorhini]]</ref> ಉಪಗಣೊ ಬುಕ್ಕೊ ಸಿಮಿಯನ್ ಅಡಿಗಣೊದ ಒಂಜಿ ಪ್ರೈಮೇಟ್, ಪ್ರಾಚೀನೊ ವಿಶ್ವೊದ ಮಂಗೆ ಅತ್ತಂಡ ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಮಂಗೆ ಆತಿಪ್ಪು. ಆಂಡ [[:en:Apeಏಪ್‌|ಏಪ್‌]]ಲೆನ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಾಂಡ(ನರಮಾನಿಯೆರೆನ್ ಸೇರ್‌ದ್). ಮಂಗದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತೊ ಜೀವಂತೊ ಉಳಜಾತಿಲು ಉಂಡು.<ref>[[:en:Evolution]]</ref> ಇಂದೆಟ್ ಮಸ್ತ್ ಜಾತಿಲು ಮರವಾಸಿಲು ಅಂಡಲಾ [[:en:Baboonಬಬೂನ್‌|ಬಬೂನ್‌]]ನಂಚಿತ್ತಿನ ಪ್ರಧಾನೊವಾಯಿನವು ನೆಲತ ಮೇಲ್‍ಡ್ ವಾಸೊ ಮಲ್ಪುನ ಉಳಜಾತಿ.<ref>[[:en:Monkey]]</ref> {| style="border-spacing: 2px; border: 5px solid rgb(211,211,164); float: right; font-size: 125%; width: 250px" |+ colspan="2" style="background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown">ಕೋತಿ</span></b></br><b>ಕಾಲಮಾನದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ:</b> </br>ತಡ ಆಯಿನ ಇಯೋಸಿನ್‌ - ಇತ್ತೆದ ಮುಟ್ಟ |- | colspan="2"| [[File: Cute Monkey cropped.jpg|250px|lll]] |- | colspan="2" style="text-align: center"| ಬಾನೆಟ್ ಕೋತಿ |- |colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ</span></b> |- |ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ: || [[ಪ್ರಾಣಿ]] |- |ವಂಶ: || [[ಕಾರ್ಡೇಟ್|ಕಾರ್ಡೇಟ]] |- |ವರ್ಗ:|| [[ಸಸ್ತನಿ]] |- |ಗಣ: || [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] |- |ಉಪಗಣ:|| ಹ್ಯಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ |- |ಇಂಫ್ರಾಗಣ|| ಸೆಮಿಫೋರ್ಮೆ |- ||| (ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ಹೆಕಲ್, ೧೮೬೬) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಸೇರಿಸಾಯಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; | ಕಾಲ್ಟ್ರಚಿಡೆ, ಸೆಬಿಡೆ, ಅಯೊಟಿಡೆ</br>ಪಿತೆಸಿಡೆ, ಅಟೆಲಿಡೆ, ಸರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ, †ಪಾರಪಿತೆಸಿಡೆ (ಅರಿದ್ಂಡ್)-</br>(ಕುಟುಮೊಲು) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಪಿದಾಯಿ ದೀತಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; |ಹೊಲೊಬಟಿಡೆ, ಹೋಮಿನಿಡೆ- (ಕುಟುಮೊಲು) |} '''ಕೋತಿ'''/ಮಂಗೆ [[ಹಾಪ್ಲೋರಿನಿ]] ಉಪಗಣ, ಬೊಕ್ಕ [[ಸಿಮಿಯನ್]] ಅಡಿಗಣದ ಒಂಜಿ [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]], [[ಪ್ರಾಚೀನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಅತ್ತ್ಂಡ [[ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಆದಿಪ್ಪು, ಆಂಡ [[ಏಪ್]]‍ಲೆನ್ ಬುರ್ದು. ಕೋತಿದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತ ಜೀವಂತ [[ಪ್ರಜಾತಿ]] ಉಂಡು. ನೆಟ್ಟ್ ಮಸ್ತ್ ವೃಕ್ಷವಾಸಿ ಬೊಕ್ಕ [[ಬಬೂನ್]]‍ನಂಚಿನ ನೆಲತ ಮಿತ್ತ್ ಜೀವನ ಮಲ್ಪುನ ಪ್ರಜಾತಿ ಉಂಡು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಮಂಗೆಲ್<ref>ಈ ಭಾಗವು ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Monkey “Monkey”] ಪುಟದ ಭಾಗಶ ಅನುವಾದ</ref> ಪಂದ್ ಎಂಕುಲು ಓವೆನ್ ಲೆಪ್ಪುವಂಕ್ ಆ ಗುಂಪು ರಡ್ಡ್ ಮಲ್ಲ ಗುಂಪುಲೆನ್, ಪರತ್ತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆನ್ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಮಲ್ಪುಂಡು. [[ವಾನರ]] ಬೊಕ್ಕ [[ಮಾನವ|ಮಾನವೆರ್]] ಉಂದೇ ಗುಂಪುಡ್ ಬರ್ಪಿನ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚೊದ ಮಂಗೆರ್ದ್ ಪರತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆಗ್ ಜಾಸ್ತಿ ಕೈತಲ್ದ ಸಂಬಂಧಿಲು. ==ವಿವರ== [[File: Callimico_goeldii_in_Venezuela.jpg|thumb|left|ಗೊಯಲ್ಡಿಯ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್]] ಮಂಗೆಲು ಆಕಾರೊಡು ಬಿನ್ನ ಅದ್ ಉಂಡು. ಉದಾಹರಣೆಗ್ ಪಿಗ್ಮಿ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ೧೧೭ ಮಿಮೀ ನಾತ್ (೪.೬ ಇಂಚು) ಏಲ್ಯ ಬೊಕ್ಕ ಐತ ಬಾಲ ೧೭೨ ಮಿಮೀ (೬.೮ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಉಪ್ಪುಂಡು.<ref>Nowak, R. M. (1999). Walker's Mammals of the World (6th ed.). Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0801857898.</ref> <ref>"Mandrill". ARKive. 2005. Retrieved 2013-04-10.</ref> ಕೆಲ[[ಮರ]]ಟ್ ವಾಸ ಮಲ್ತ್ಂಡ ನನ ಕೆಲವು ಸವನ್ನಾಡ್ ವಾಸ ಮಲ್ಪುಂಡು. ತಿನ್ಯರೆ ಲ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಪ್ರಭೇದಡ್ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಉಪ್ಪುಂಡು: ಹಣ್ಣುಗಳು, ಇರೆ, ಬೀಜೊಲು, ಕರಟಕಾಯಿ (ಚಿಪ್ಪಿನೊಳಗೆ ತಿರುಳಿರುವ ಕಾಯಿ), ಪುವು, ತೆತ್ತಿ ಬೊಕ್ಕ ಯೆಲ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಲು.<ref>Fleagle, J. G. (1998). Primate Adaptation and Evolution (2nd ed.). Academic Press. pp. 25–26. ISBN 978-0-12-260341-9</ref> ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಡ್ ([[ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ]] ಬೊಕ್ಕ ಕೇಂದ್ರ ಅಮೆರಿಕಡ್ ಉಪ್ಪುನ ಕೋತಿಳು) ಗ್ರಾಹಕ ಬಾಲ (ಪ್ರಿಹೆನ್ಸೈಲ್ ಟೇಲ್) ಇಪ್ಪುನ ವಿಶೇಷವಾದುಪ್ಪುಂಡು ಉಂಡು 5 ನೆತ್ತ ಕೈ ಯಾ ಕಾರ್ ಡ್ ಕೆಲಸ ಮಲ್ಪುಂಡು ನೆಕ್ಕ್ ಭಿನ್ನವಾದ್ ಪರತ್ ಪ್ರಪಂಚೊದ ಮಂಗೆಲೆಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಶಕ್ತಿ ಇಜ್ಜಂದಿನ ಬಾಲ ಉಪ್ಪುಂಡು ಕೆಲವು ಕೋತಿಲೆಡ್ ಬಾಲ ತೋಜುಜಿ. <ref name=Ne>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/New_World_monkey “New World monkey”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ==ವಿಕಾಸ== ಹಳೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಯಾವಾಗ ಕವಲೊಡೆದವು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲು ಹಲವು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿವೆ. ಮೂಲ ಸಮಸ್ಯೆ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ಹೇಗೆ ಒಮ್ಮೆಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಕ್ಕೆ ಬಂದವು ಎಂಬುದು ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಒಮ್ಮಿಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ಅವುಗಳ ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಸುಮಾರು ೨೬ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಏಶಿಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪಳಿಯುಳಿಕೆಗಳು ಎಲ್ಲಾ ಕೋತಿಗಳಿಗಳಿಗೂ ಮೂಲವೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ಪಳಿಯುಳಿಕೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾಲಕ್ಕಾಗಲೇ [[ಆಫ್ರಿಕಾ]] ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಗಳು ಬೇರೆಬೇರೆಯಾಗಿದ್ದವು. ಹೀಗಾಗಿ ಯಾರೂ ಈ ವಿಕಾಸವನ್ನು ಈ ಎರಡೂ ಖಂಡಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಆದ ಘಟನೆ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=B1>Queiroz, Alan de, [https://books.google.co.in/books?id=JOYWBQAAQBAJ "The Monkey's Voyage: How Improbable Journeys Shaped the History of Life"], Basic Books, 2014,</ref>^{: page 211-212} ಹೀಗಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿನ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮೂಲ ಜೀವಿಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಅಂದಿನ ಕಾಲಮಾನದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಒಂದೂ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಭೂಸೇತುವೆಗಳ ಮೂಲಕ ವಲಸೆ ಹೋದವು ಎಂಬ ಊಹನವನ್ನು (ಹೈಪೊತಿಸಿಸ್) ವಿವರಣೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref name=Ne/> ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಳೆ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಕವಲೊಡೆಯುವಿಕೆಯನ್ನು ೨೬ ರಿಂದ ೫೧ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name=B1/>^{: page 215} ಇನ್ನೊಂದು ಮೂಲದ ಇದನ್ನು ೪೦ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಎನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Ne/> ಹೀಗೆ ಕಲವೊಡೆದ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ನಂತರ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡವು. ==ನರಮಾನಿನೊಟ್ಟುಗೆದ ಸಂಬಂಧ== ಮಂಗೆರೆನ್ ನರಮಾನಿಲು ಸಾಂಕುನಪ್ರಾಣಿಯಾದ್ ಒರಿಪಾವೊನೊಲಿ. ಪ್ರಯೋಗಶಾಲೆಲೆಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಆಕಾಶಯಾನೊಡು ಮಾದರಿ ಪ್ರಾಣಿಲಾದ್ ಬಳಸೊನೊಲಿ. ಕೆಲವೆಡೆ ಕೋತಿಯನ್ನು, ಬೆಳೆಯನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುವಾಗ<ref>Hill, C. M. (2000). "Conflict of Interest Between People and Baboons: Crop Raiding in Uganda". International Journal of Primatology. 21 (2): 299–315. doi:10.1023/A:1005481605637.</ref> ಅಥವಾ ಪ್ರವಾಸಿಗಳಿಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡುವಾಗ ಪೀಡೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೋತಿಗಳನ್ನು ವಿಕಲಾಂಗರಿಗೆ ಸಹಾಯಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿಯೂ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ===ಬಳಕೆ=== [[File: Indian_Monkey.JPG|thumb|ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ]] ಕೆಲವು ಸಂಘಟನೆಗಳು ಕಾಪುಚಿನ್ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಸೇವೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಕೈ ಹಾಗೂ ಕಾಲುಗಳು ಲಕ್ವ ಹೊಡೆದವರ ಸೇವೆಗೆ ಇವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆ, ಸಾಮಾನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬರುವುದು, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಮುಂತಾದವಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ.<ref>Sheredos, S. J. (1991). "An evaluation of capuchin monkeys trained to help severely disabled individuals" (PDF). The Journal of Rehabilitation Research and Development. 28 (2): 91–96. doi:10.1682/JRRD.1991.04.0091.</ref> ಗ್ರಿವೆಟ್ (ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಸಿರು ಕೋತಿ) ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ, ಏಡಿ ತಿನ್ನುವ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಏಡಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹಣ್ಣು, ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮುಂತಾದವನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಇದು ಸರ್ವಭಕ್ಷಿ) ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಳಕೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವನ್ಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಅದೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆಂದು ಸಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>"The supply and use of primates in the EU". European Biomedical Research Association. 1996. Archived from the original on 2012-01-17.</ref><ref name=Ca>Carlsson, H. E.; Schapiro, S. J.; Farah, I.; Hau, J. (2004). "Use of primates in research: A global overview". American Journal of Primatology. 63 (4): 225–237. doi:10.1002/ajp.20054. PMID 15300710.</ref> ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಂಡು ಬಳಸುವ ಸಲೀಸು, ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ವೇಗವಾದ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ (ವಾನರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ) ಮತ್ತು ಭೌತಿಕವಾಗಿ, ಮಾನಸೀಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಮಾನವನೊಂದಿಗಿನ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇವುಗಳ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳು. ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಒಂದರಿಂದ ಎರಡು ಲಕ್ಷ ಮಾನವೇತರ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ವರುಷ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದ್ದು<ref name=Ca/> ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ ೬೪.೭ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಾದರೆ, ಶೇ ೫.೫ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು.<ref> Weatherall, D., et al., (The Weatherall Committee) (2006). The use of non-human primates in research (PDF) (Report). London, UK: Academy of Medical Sciences.</ref> ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಒಟ್ಟು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಣ್ಣ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ.<ref name=Ca/> ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಕೋತಿಗಳ ಬಳಕೆ ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು ಹಲವು ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿವೆ. ಅಮೆರಿಕ ಜೂನ್‌ ೧೪, ೧೯೪೯ರಲ್ಲಿ ಉಡಾಯಿಸಿದ ವಿ-೨ ರಾಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಹಾರಿದ ಮೊದಲ ಕೋತಿ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ II.<ref>Bushnell, D. (1958). "The beginnings of research in space biology at the Air Force Missile Development Center, 1946-1952". History of Research in Space Biology and Biodynamics. NASA. Archived from the original on 2013-04-10. Retrieved 2013-04-10.</ref> ===ಆಹಾರವಾಗಿ=== ದಕ್ಷಿಣ ಏಶಿಯಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು [[ಚೀನ]]ದಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳ ಮೆದುಳನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟ ಭಕ್ಷವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Bonné, J. (2005-10-28). "Some bravery as a side dish". msnbc.com. Retrieved 2009-08-15.</ref> ಇಸ್ಲಾಂನ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಲು ನಿಷೇದವಿದೆ. ಕೋತಿಯನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ “ಬುಶ್‌ಮೀಟ್” ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Institut De Recherche Pour Le Développement (2002). "Primate Bushmeat : Populations Exposed To Simian Immunodeficiency Viruses". ScienceDaily. Retrieved 2009-08-15.</ref> ===ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ=== [[ರಾಮಾಯಣ]]ವು [[ವಾನರ]]ರನ್ನು ಮಾತು, ಬಟ್ಟೆ, ವಾಸ, ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ಮುಂತಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವರಂತೆಯೂ ಜೊತೆಗೆ ಹಾರುವುದು, ಕೂದಲು, ಚರ್ಮ, ಬಾಲ ಮುಂತಾದ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳಂತೆಯೂ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [[https://en.wikipedia.org/wiki/Hanuman "Hanuman"]], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಚೀನದ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಸನ್ ವುಕೊಂಗ್ (ಕಪಿ ದೊರೆ) ಪ್ರಮುಖವಾದ ಪಾತ್ರ. [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನಿನ]] ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕತಿಯಲ್ಲಿ <i>ಸಂಜರು</i> ಅಥವಾ ಮೂರು ಬುದ್ಧಿವಂತ ಕೋತಿಗಳು “ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ನೋಡಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಕೇಳಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟ ಮಾತನಾಡಬೇಡ” ಎನ್ನುವ ನಾಣ್ಣುಡಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಚೀನದ ಪಂಚಾಗದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ವರುಷ ಕೋತಿಯದು.<ref>Lau, T. (2005). The Handbook of Chinese Horoscopes (5th ed.). New York: Souvenir Press. pp. 238–244. ISBN 978-0060777777.</ref> ===ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಕೇತವಾಗಿ=== [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹನುಮಂತ]] ಕೋತಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಹೋಲುವ ಮುಖದ ಮಾನವ ದೈವ. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಹನುಮಾನ್ ಅಥವಾ ಹನುಮಂತ ಸೀತೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹಲವು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಮೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಹನುಮಾನ್ ದೈರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾಯುಶ್ಯ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕೋತಿ ಬುದ್ಧನ ಆರಂಭಿಕ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಕೋತಿಯು ಮೋಸಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಕುರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಿರ ಬಹುದು. ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಪ್ರಾಚೀನ ಪೆರುವಿನಲ್ಲಿ<ref> Benson, E. (1972). The Mochica: A Culture of Peru. New York: Praeger Press. ISBN 978-0-500-72001-1.</ref> ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref> Berrin, K. & Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera (1997). The Spirit of Ancient Peru: Treasures from the Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera. New York: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-01802-6.</ref> [[File:Monkey batu.jpg|thumb|ಮಂಗೆ]] [[File:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb|upright|ಮಂಗೆ ೨]] ==ಉಲ್ಲೇಕೊ== {{reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಾಣಿಲು]] 2ve7cc6ga02eaqk6wjucjc4rl6atdzh 148414 148413 2022-08-21T04:04:39Z Ishqyk 5074 wikitext text/x-wiki {{under construction}} ಮಂಗೆ ಒಂಜಿ ಜಾತಿದ ಪ್ರಾಣಿ.<ref>https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಕೋತಿ&action=edit</ref> [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡೊ]]ದ ಕೋತಿದ ಹಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ<ref>[[:en:Haplorhini]]</ref> ಉಪಗಣೊ ಬುಕ್ಕೊ ಸಿಮಿಯನ್ ಅಡಿಗಣೊದ ಒಂಜಿ ಪ್ರೈಮೇಟ್, ಪ್ರಾಚೀನೊ ವಿಶ್ವೊದ ಮಂಗೆ ಅತ್ತಂಡ ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಮಂಗೆ ಆತಿಪ್ಪು. ಆಂಡ [[:en:Apeಏಪ್‌|ಏಪ್‌]]ಲೆನ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಾಂಡ(ನರಮಾನಿಯೆರೆನ್ ಸೇರ್‌ದ್). ಮಂಗದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತೊ ಜೀವಂತೊ ಉಳಜಾತಿಲು ಉಂಡು.<ref>[[:en:Evolution]]</ref> ಇಂದೆಟ್ ಮಸ್ತ್ ಜಾತಿಲು ಮರವಾಸಿಲು ಅಂಡಲಾ [[:en:Baboonಬಬೂನ್‌|ಬಬೂನ್‌]]ನಂಚಿತ್ತಿನ ಪ್ರಧಾನೊವಾಯಿನವು ನೆಲತ ಮೇಲ್‍ಡ್ ವಾಸೊ ಮಲ್ಪುನ ಉಳಜಾತಿ.<ref>[[:en:Monkey]]</ref> {| style="border-spacing: 2px; border: 5px solid rgb(211,211,164); float: right; font-size: 125%; width: 250px" |+ colspan="2" style="background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown">ಕೋತಿ</span></b></br><b>ಕಾಲಮಾನದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ:</b> </br>ತಡ ಆಯಿನ ಇಯೋಸಿನ್‌ - ಇತ್ತೆದ ಮುಟ್ಟ |- | colspan="2"| [[File: Cute Monkey cropped.jpg|250px|lll]] |- | colspan="2" style="text-align: center"| ಬಾನೆಟ್ ಕೋತಿ |- |colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ</span></b> |- |ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ: || [[ಪ್ರಾಣಿ]] |- |ವಂಶ: || [[ಕಾರ್ಡೇಟ್|ಕಾರ್ಡೇಟ]] |- |ವರ್ಗ:|| [[ಸಸ್ತನಿ]] |- |ಗಣ: || [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] |- |ಉಪಗಣ:|| ಹ್ಯಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ |- |ಇಂಫ್ರಾಗಣ|| ಸೆಮಿಫೋರ್ಮೆ |- ||| (ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ಹೆಕಲ್, ೧೮೬೬) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಸೇರಿಸಾಯಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; | ಕಾಲ್ಟ್ರಚಿಡೆ, ಸೆಬಿಡೆ, ಅಯೊಟಿಡೆ</br>ಪಿತೆಸಿಡೆ, ಅಟೆಲಿಡೆ, ಸರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ, †ಪಾರಪಿತೆಸಿಡೆ (ಅರಿದ್ಂಡ್)-</br>(ಕುಟುಮೊಲು) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಪಿದಾಯಿ ದೀತಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; |ಹೊಲೊಬಟಿಡೆ, ಹೋಮಿನಿಡೆ- (ಕುಟುಮೊಲು) |} '''ಕೋತಿ'''/ಮಂಗೆ [[ಹಾಪ್ಲೋರಿನಿ]] ಉಪಗಣ, ಬೊಕ್ಕ [[ಸಿಮಿಯನ್]] ಅಡಿಗಣದ ಒಂಜಿ [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]], [[ಪ್ರಾಚೀನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಅತ್ತ್ಂಡ [[ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಆದಿಪ್ಪು, ಆಂಡ [[ಏಪ್]]‍ಲೆನ್ ಬುರ್ದು. ಕೋತಿದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತ ಜೀವಂತ [[ಪ್ರಜಾತಿ]] ಉಂಡು. ನೆಟ್ಟ್ ಮಸ್ತ್ ವೃಕ್ಷವಾಸಿ ಬೊಕ್ಕ [[ಬಬೂನ್]]‍ನಂಚಿನ ನೆಲತ ಮಿತ್ತ್ ಜೀವನ ಮಲ್ಪುನ ಪ್ರಜಾತಿ ಉಂಡು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಮಂಗೆಲ್<ref>ಈ ಭಾಗವು ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Monkey “Monkey”] ಪುಟದ ಭಾಗಶ ಅನುವಾದ</ref> ಪಂದ್ ಎಂಕುಲು ಓವೆನ್ ಲೆಪ್ಪುವಂಕ್ ಆ ಗುಂಪು ರಡ್ಡ್ ಮಲ್ಲ ಗುಂಪುಲೆನ್, ಪರತ್ತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆನ್ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಮಲ್ಪುಂಡು. [[ವಾನರ]] ಬೊಕ್ಕ [[ಮಾನವ|ಮಾನವೆರ್]] ಉಂದೇ ಗುಂಪುಡ್ ಬರ್ಪಿನ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚೊದ ಮಂಗೆರ್ದ್ ಪರತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆಗ್ ಜಾಸ್ತಿ ಕೈತಲ್ದ ಸಂಬಂಧಿಲು. ==ವಿವರ== [[File: Callimico_goeldii_in_Venezuela.jpg|thumb|left|ಗೊಯಲ್ಡಿಯ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್]] ಮಂಗೆಲು ಆಕಾರೊಡು ಬಿನ್ನ ಅದ್ ಉಂಡು. ಉದಾಹರಣೆಗ್ ಪಿಗ್ಮಿ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ೧೧೭ ಮಿಮೀ ನಾತ್ (೪.೬ ಇಂಚು) ಏಲ್ಯ ಬೊಕ್ಕ ಐತ ಬಾಲ ೧೭೨ ಮಿಮೀ (೬.೮ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಉಪ್ಪುಂಡು.<ref>Nowak, R. M. (1999). Walker's Mammals of the World (6th ed.). Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0801857898.</ref> <ref>"Mandrill". ARKive. 2005. Retrieved 2013-04-10.</ref> ಕೆಲ[[ಮರ]]ಟ್ ವಾಸ ಮಲ್ತ್ಂಡ ನನ ಕೆಲವು ಸವನ್ನಾಡ್ ವಾಸ ಮಲ್ಪುಂಡು. ತಿನ್ಯರೆ ಲ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಪ್ರಭೇದಡ್ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಉಪ್ಪುಂಡು: ಹಣ್ಣುಗಳು, ಇರೆ, ಬೀಜೊಲು, ಕರಟಕಾಯಿ (ಚಿಪ್ಪಿನೊಳಗೆ ತಿರುಳಿರುವ ಕಾಯಿ), ಪುವು, ತೆತ್ತಿ ಬೊಕ್ಕ ಯೆಲ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಲು.<ref>Fleagle, J. G. (1998). Primate Adaptation and Evolution (2nd ed.). Academic Press. pp. 25–26. ISBN 978-0-12-260341-9</ref> ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಡ್ ([[ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ]] ಬೊಕ್ಕ ಕೇಂದ್ರ ಅಮೆರಿಕಡ್ ಉಪ್ಪುನ ಕೋತಿಳು) ಗ್ರಾಹಕ ಬಾಲ (ಪ್ರಿಹೆನ್ಸೈಲ್ ಟೇಲ್) ಇಪ್ಪುನ ವಿಶೇಷವಾದುಪ್ಪುಂಡು ಉಂಡು 5 ನೆತ್ತ ಕೈ ಯಾ ಕಾರ್ ಡ್ ಕೆಲಸ ಮಲ್ಪುಂಡು ನೆಕ್ಕ್ ಭಿನ್ನವಾದ್ ಪರತ್ ಪ್ರಪಂಚೊದ ಮಂಗೆಲೆಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಶಕ್ತಿ ಇಜ್ಜಂದಿನ ಬಾಲ ಉಪ್ಪುಂಡು ಕೆಲವು ಕೋತಿಲೆಡ್ ಬಾಲ ತೋಜುಜಿ. <ref name=Ne>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/New_World_monkey “New World monkey”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ==ವಿಕಾಸ== ಪರ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಳು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಳು ಏಪ ಬದಲಾಂಡ್ ಪಂದ್ ಅಂದಾಜಿ ಮಲ್ಪೆರೆ ಮಸ್ತ್ ಸಮಸ್ಯೆ ಉಂಡು. ಮೂಲ ಸಮಸ್ಯೆ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಳು ಎಂಚ ಒರಾನೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಗ್ ಬತ್ತ್ಂಡ್ ಪಂದ್ ಒಂಜಿ ಸಮಸ್ಯೆಯಾತ್‌೦ದ್. ಒರಾನೆ ಐಕ್ಲೆನ ಪಳಿಯುಳಿಕೆಲು ಸುಮಾರು ೨೬ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷದ ದುಂಬು ತೋಜುಂಡು. ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಏಶಿಯಡ್ ಕೆಲವು ಪಳಿಯುಳಿಕೆಲು ಮಾತ ಮಂಗೇಲೆಗ್ ಮೂಲ ಅಂದ್ ಪನ್ಪುಂಡು. ಆಂಡ ಅಂಚಿನ ಒವ್ವೇ ಪಳಿಯುಳಿಕೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಡ್ ತಿಕ್ಕ್‌ದಿ ಜಿ. ಈ ಕಾಲಡ್ [[ಆಫ್ರಿಕಾ]] ಬೊಕ್ಕ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಆದಿತ್ತ್ಂಡ್. ಅಂಚಾದ್ ಏರ್ಲ ಈ ವಿಕಾಸನ್ ಈ ಎರಡೂ ಖಂಡಲು ಸೆರ್ನಗ ಆಯಿನ್ ಘಟನೆ ಅಂದ್ ಪನ್ಪುಜಿ.<ref name=B1>Queiroz, Alan de, [https://books.google.co.in/books?id=JOYWBQAAQBAJ "The Monkey's Voyage: How Improbable Journeys Shaped the History of Life"], Basic Books, 2014,</ref>^{: page 211-212} ಹೀಗಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮೂಲ ಜೀವಿಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಅಂದಿನ ಕಾಲಮಾನದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಒಂದೂ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಭೂಸೇತುವೆಗಳ ಮೂಲಕ ವಲಸೆ ಹೋದವು ಎಂಬ ಊಹನವನ್ನು (ಹೈಪೊತಿಸಿಸ್) ವಿವರಣೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref name=Ne/> ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಳೆ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳ ಕವಲೊಡೆಯುವಿಕೆಯನ್ನು ೨೬ ರಿಂದ ೫೧ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name=B1/>^{: page 215} ಇನ್ನೊಂದು ಮೂಲದ ಇದನ್ನು ೪೦ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಎನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Ne/> ಹೀಗೆ ಕಲವೊಡೆದ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು ನಂತರ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡವು. ==ನರಮಾನಿನೊಟ್ಟುಗೆದ ಸಂಬಂಧ== ಮಂಗೆರೆನ್ ನರಮಾನಿಲು ಸಾಂಕುನಪ್ರಾಣಿಯಾದ್ ಒರಿಪಾವೊನೊಲಿ. ಪ್ರಯೋಗಶಾಲೆಲೆಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಆಕಾಶಯಾನೊಡು ಮಾದರಿ ಪ್ರಾಣಿಲಾದ್ ಬಳಸೊನೊಲಿ. ಕೆಲವೆಡೆ ಕೋತಿಯನ್ನು, ಬೆಳೆಯನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುವಾಗ<ref>Hill, C. M. (2000). "Conflict of Interest Between People and Baboons: Crop Raiding in Uganda". International Journal of Primatology. 21 (2): 299–315. doi:10.1023/A:1005481605637.</ref> ಅಥವಾ ಪ್ರವಾಸಿಗಳಿಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡುವಾಗ ಪೀಡೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೋತಿಗಳನ್ನು ವಿಕಲಾಂಗರಿಗೆ ಸಹಾಯಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿಯೂ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ===ಬಳಕೆ=== [[File: Indian_Monkey.JPG|thumb|ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ]] ಕೆಲವು ಸಂಘಟನೆಗಳು ಕಾಪುಚಿನ್ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಸೇವೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಕೈ ಹಾಗೂ ಕಾಲುಗಳು ಲಕ್ವ ಹೊಡೆದವರ ಸೇವೆಗೆ ಇವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆ, ಸಾಮಾನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬರುವುದು, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಮುಂತಾದವಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ.<ref>Sheredos, S. J. (1991). "An evaluation of capuchin monkeys trained to help severely disabled individuals" (PDF). The Journal of Rehabilitation Research and Development. 28 (2): 91–96. doi:10.1682/JRRD.1991.04.0091.</ref> ಗ್ರಿವೆಟ್ (ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಸಿರು ಕೋತಿ) ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ, ಏಡಿ ತಿನ್ನುವ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಏಡಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹಣ್ಣು, ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮುಂತಾದವನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಇದು ಸರ್ವಭಕ್ಷಿ) ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಳಕೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವನ್ಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಅದೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆಂದು ಸಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>"The supply and use of primates in the EU". European Biomedical Research Association. 1996. Archived from the original on 2012-01-17.</ref><ref name=Ca>Carlsson, H. E.; Schapiro, S. J.; Farah, I.; Hau, J. (2004). "Use of primates in research: A global overview". American Journal of Primatology. 63 (4): 225–237. doi:10.1002/ajp.20054. PMID 15300710.</ref> ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಂಡು ಬಳಸುವ ಸಲೀಸು, ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ವೇಗವಾದ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ (ವಾನರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ) ಮತ್ತು ಭೌತಿಕವಾಗಿ, ಮಾನಸೀಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಮಾನವನೊಂದಿಗಿನ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇವುಗಳ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳು. ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಒಂದರಿಂದ ಎರಡು ಲಕ್ಷ ಮಾನವೇತರ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ವರುಷ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದ್ದು<ref name=Ca/> ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ ೬೪.೭ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಾದರೆ, ಶೇ ೫.೫ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು.<ref> Weatherall, D., et al., (The Weatherall Committee) (2006). The use of non-human primates in research (PDF) (Report). London, UK: Academy of Medical Sciences.</ref> ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಒಟ್ಟು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಣ್ಣ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ.<ref name=Ca/> ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಕೋತಿಗಳ ಬಳಕೆ ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು ಹಲವು ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿವೆ. ಅಮೆರಿಕ ಜೂನ್‌ ೧೪, ೧೯೪೯ರಲ್ಲಿ ಉಡಾಯಿಸಿದ ವಿ-೨ ರಾಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಹಾರಿದ ಮೊದಲ ಕೋತಿ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ II.<ref>Bushnell, D. (1958). "The beginnings of research in space biology at the Air Force Missile Development Center, 1946-1952". History of Research in Space Biology and Biodynamics. NASA. Archived from the original on 2013-04-10. Retrieved 2013-04-10.</ref> ===ಆಹಾರವಾಗಿ=== ದಕ್ಷಿಣ ಏಶಿಯಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು [[ಚೀನ]]ದಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳ ಮೆದುಳನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟ ಭಕ್ಷವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Bonné, J. (2005-10-28). "Some bravery as a side dish". msnbc.com. Retrieved 2009-08-15.</ref> ಇಸ್ಲಾಂನ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಲು ನಿಷೇದವಿದೆ. ಕೋತಿಯನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ “ಬುಶ್‌ಮೀಟ್” ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Institut De Recherche Pour Le Développement (2002). "Primate Bushmeat : Populations Exposed To Simian Immunodeficiency Viruses". ScienceDaily. Retrieved 2009-08-15.</ref> ===ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ=== [[ರಾಮಾಯಣ]]ವು [[ವಾನರ]]ರನ್ನು ಮಾತು, ಬಟ್ಟೆ, ವಾಸ, ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ಮುಂತಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವರಂತೆಯೂ ಜೊತೆಗೆ ಹಾರುವುದು, ಕೂದಲು, ಚರ್ಮ, ಬಾಲ ಮುಂತಾದ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳಂತೆಯೂ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [[https://en.wikipedia.org/wiki/Hanuman "Hanuman"]], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಚೀನದ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಸನ್ ವುಕೊಂಗ್ (ಕಪಿ ದೊರೆ) ಪ್ರಮುಖವಾದ ಪಾತ್ರ. [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನಿನ]] ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕತಿಯಲ್ಲಿ <i>ಸಂಜರು</i> ಅಥವಾ ಮೂರು ಬುದ್ಧಿವಂತ ಕೋತಿಗಳು “ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ನೋಡಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಕೇಳಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟ ಮಾತನಾಡಬೇಡ” ಎನ್ನುವ ನಾಣ್ಣುಡಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಚೀನದ ಪಂಚಾಗದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ವರುಷ ಕೋತಿಯದು.<ref>Lau, T. (2005). The Handbook of Chinese Horoscopes (5th ed.). New York: Souvenir Press. pp. 238–244. ISBN 978-0060777777.</ref> ===ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಕೇತವಾಗಿ=== [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹನುಮಂತ]] ಕೋತಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಹೋಲುವ ಮುಖದ ಮಾನವ ದೈವ. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಹನುಮಾನ್ ಅಥವಾ ಹನುಮಂತ ಸೀತೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹಲವು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಮೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಹನುಮಾನ್ ದೈರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾಯುಶ್ಯ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕೋತಿ ಬುದ್ಧನ ಆರಂಭಿಕ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಕೋತಿಯು ಮೋಸಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಕುರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಿರ ಬಹುದು. ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಪ್ರಾಚೀನ ಪೆರುವಿನಲ್ಲಿ<ref> Benson, E. (1972). The Mochica: A Culture of Peru. New York: Praeger Press. ISBN 978-0-500-72001-1.</ref> ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref> Berrin, K. & Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera (1997). The Spirit of Ancient Peru: Treasures from the Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera. New York: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-01802-6.</ref> [[File:Monkey batu.jpg|thumb|ಮಂಗೆ]] [[File:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb|upright|ಮಂಗೆ ೨]] ==ಉಲ್ಲೇಕೊ== {{reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಾಣಿಲು]] ip5ugxvazfo1y9zq46js3fkjb0extwg 148415 148414 2022-08-21T04:06:16Z Ishqyk 5074 wikitext text/x-wiki {{under construction}} ಮಂಗೆ ಒಂಜಿ ಜಾತಿದ ಪ್ರಾಣಿ.<ref>https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಕೋತಿ&action=edit</ref> [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡೊ]]ದ ಕೋತಿದ ಹಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ<ref>[[:en:Haplorhini]]</ref> ಉಪಗಣೊ ಬುಕ್ಕೊ ಸಿಮಿಯನ್ ಅಡಿಗಣೊದ ಒಂಜಿ ಪ್ರೈಮೇಟ್, ಪ್ರಾಚೀನೊ ವಿಶ್ವೊದ ಮಂಗೆ ಅತ್ತಂಡ ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಮಂಗೆ ಆತಿಪ್ಪು. ಆಂಡ [[:en:Apeಏಪ್‌|ಏಪ್‌]]ಲೆನ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಾಂಡ(ನರಮಾನಿಯೆರೆನ್ ಸೇರ್‌ದ್). ಮಂಗದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತೊ ಜೀವಂತೊ ಉಳಜಾತಿಲು ಉಂಡು.<ref>[[:en:Evolution]]</ref> ಇಂದೆಟ್ ಮಸ್ತ್ ಜಾತಿಲು ಮರವಾಸಿಲು ಅಂಡಲಾ [[:en:Baboonಬಬೂನ್‌|ಬಬೂನ್‌]]ನಂಚಿತ್ತಿನ ಪ್ರಧಾನೊವಾಯಿನವು ನೆಲತ ಮೇಲ್‍ಡ್ ವಾಸೊ ಮಲ್ಪುನ ಉಳಜಾತಿ.<ref>[[:en:Monkey]]</ref> {| style="border-spacing: 2px; border: 5px solid rgb(211,211,164); float: right; font-size: 125%; width: 250px" |+ colspan="2" style="background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown">ಕೋತಿ</span></b></br><b>ಕಾಲಮಾನದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ:</b> </br>ತಡ ಆಯಿನ ಇಯೋಸಿನ್‌ - ಇತ್ತೆದ ಮುಟ್ಟ |- | colspan="2"| [[File: Cute Monkey cropped.jpg|250px|lll]] |- | colspan="2" style="text-align: center"| ಬಾನೆಟ್ ಕೋತಿ |- |colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ</span></b> |- |ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ: || [[ಪ್ರಾಣಿ]] |- |ವಂಶ: || [[ಕಾರ್ಡೇಟ್|ಕಾರ್ಡೇಟ]] |- |ವರ್ಗ:|| [[ಸಸ್ತನಿ]] |- |ಗಣ: || [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] |- |ಉಪಗಣ:|| ಹ್ಯಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ |- |ಇಂಫ್ರಾಗಣ|| ಸೆಮಿಫೋರ್ಮೆ |- ||| (ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ಹೆಕಲ್, ೧೮೬೬) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಸೇರಿಸಾಯಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; | ಕಾಲ್ಟ್ರಚಿಡೆ, ಸೆಬಿಡೆ, ಅಯೊಟಿಡೆ</br>ಪಿತೆಸಿಡೆ, ಅಟೆಲಿಡೆ, ಸರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ, †ಪಾರಪಿತೆಸಿಡೆ (ಅರಿದ್ಂಡ್)-</br>(ಕುಟುಮೊಲು) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಪಿದಾಯಿ ದೀತಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; |ಹೊಲೊಬಟಿಡೆ, ಹೋಮಿನಿಡೆ- (ಕುಟುಮೊಲು) |} '''ಕೋತಿ'''/ಮಂಗೆ [[ಹಾಪ್ಲೋರಿನಿ]] ಉಪಗಣ, ಬೊಕ್ಕ [[ಸಿಮಿಯನ್]] ಅಡಿಗಣದ ಒಂಜಿ [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]], [[ಪ್ರಾಚೀನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಅತ್ತ್ಂಡ [[ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಆದಿಪ್ಪು, ಆಂಡ [[ಏಪ್]]‍ಲೆನ್ ಬುರ್ದು. ಕೋತಿದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತ ಜೀವಂತ [[ಪ್ರಜಾತಿ]] ಉಂಡು. ನೆಟ್ಟ್ ಮಸ್ತ್ ವೃಕ್ಷವಾಸಿ ಬೊಕ್ಕ [[ಬಬೂನ್]]‍ನಂಚಿನ ನೆಲತ ಮಿತ್ತ್ ಜೀವನ ಮಲ್ಪುನ ಪ್ರಜಾತಿ ಉಂಡು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಮಂಗೆಲ್<ref>ಈ ಭಾಗವು ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Monkey “Monkey”] ಪುಟದ ಭಾಗಶ ಅನುವಾದ</ref> ಪಂದ್ ಎಂಕುಲು ಓವೆನ್ ಲೆಪ್ಪುವಂಕ್ ಆ ಗುಂಪು ರಡ್ಡ್ ಮಲ್ಲ ಗುಂಪುಲೆನ್, ಪರತ್ತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆನ್ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಮಲ್ಪುಂಡು. [[ವಾನರ]] ಬೊಕ್ಕ [[ಮಾನವ|ಮಾನವೆರ್]] ಉಂದೇ ಗುಂಪುಡ್ ಬರ್ಪಿನ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚೊದ ಮಂಗೆರ್ದ್ ಪರತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆಗ್ ಜಾಸ್ತಿ ಕೈತಲ್ದ ಸಂಬಂಧಿಲು. ==ವಿವರ== [[File: Callimico_goeldii_in_Venezuela.jpg|thumb|left|ಗೊಯಲ್ಡಿಯ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್]] ಮಂಗೆಲು ಆಕಾರೊಡು ಬಿನ್ನ ಅದ್ ಉಂಡು. ಉದಾಹರಣೆಗ್ ಪಿಗ್ಮಿ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ೧೧೭ ಮಿಮೀ ನಾತ್ (೪.೬ ಇಂಚು) ಏಲ್ಯ ಬೊಕ್ಕ ಐತ ಬಾಲ ೧೭೨ ಮಿಮೀ (೬.೮ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಉಪ್ಪುಂಡು.<ref>Nowak, R. M. (1999). Walker's Mammals of the World (6th ed.). Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0801857898.</ref> <ref>"Mandrill". ARKive. 2005. Retrieved 2013-04-10.</ref> ಕೆಲ[[ಮರ]]ಟ್ ವಾಸ ಮಲ್ತ್ಂಡ ನನ ಕೆಲವು ಸವನ್ನಾಡ್ ವಾಸ ಮಲ್ಪುಂಡು. ತಿನ್ಯರೆ ಲ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಪ್ರಭೇದಡ್ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಉಪ್ಪುಂಡು: ಹಣ್ಣುಗಳು, ಇರೆ, ಬೀಜೊಲು, ಕರಟಕಾಯಿ (ಚಿಪ್ಪಿನೊಳಗೆ ತಿರುಳಿರುವ ಕಾಯಿ), ಪುವು, ತೆತ್ತಿ ಬೊಕ್ಕ ಯೆಲ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಲು.<ref>Fleagle, J. G. (1998). Primate Adaptation and Evolution (2nd ed.). Academic Press. pp. 25–26. ISBN 978-0-12-260341-9</ref> ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಡ್ ([[ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ]] ಬೊಕ್ಕ ಕೇಂದ್ರ ಅಮೆರಿಕಡ್ ಉಪ್ಪುನ ಕೋತಿಳು) ಗ್ರಾಹಕ ಬಾಲ (ಪ್ರಿಹೆನ್ಸೈಲ್ ಟೇಲ್) ಇಪ್ಪುನ ವಿಶೇಷವಾದುಪ್ಪುಂಡು ಉಂಡು 5 ನೆತ್ತ ಕೈ ಯಾ ಕಾರ್ ಡ್ ಕೆಲಸ ಮಲ್ಪುಂಡು ನೆಕ್ಕ್ ಭಿನ್ನವಾದ್ ಪರತ್ ಪ್ರಪಂಚೊದ ಮಂಗೆಲೆಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಶಕ್ತಿ ಇಜ್ಜಂದಿನ ಬಾಲ ಉಪ್ಪುಂಡು ಕೆಲವು ಕೋತಿಲೆಡ್ ಬಾಲ ತೋಜುಜಿ. <ref name=Ne>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/New_World_monkey “New World monkey”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ==ವಿಕಾಸ== ಪರ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಳು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಳು ಏಪ ಬದಲಾಂಡ್ ಪಂದ್ ಅಂದಾಜಿ ಮಲ್ಪೆರೆ ಮಸ್ತ್ ಸಮಸ್ಯೆ ಉಂಡು. ಮೂಲ ಸಮಸ್ಯೆ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಳು ಎಂಚ ಒರಾನೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಗ್ ಬತ್ತ್ಂಡ್ ಪಂದ್ ಒಂಜಿ ಸಮಸ್ಯೆಯಾತ್‌೦ದ್. ಒರಾನೆ ಐಕ್ಲೆನ ಪಳಿಯುಳಿಕೆಲು ಸುಮಾರು ೨೬ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷದ ದುಂಬು ತೋಜುಂಡು. ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಏಶಿಯಡ್ ಕೆಲವು ಪಳಿಯುಳಿಕೆಲು ಮಾತ ಮಂಗೇಲೆಗ್ ಮೂಲ ಅಂದ್ ಪನ್ಪುಂಡು. ಆಂಡ ಅಂಚಿನ ಒವ್ವೇ ಪಳಿಯುಳಿಕೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಡ್ ತಿಕ್ಕ್‌ದಿ ಜಿ. ಈ ಕಾಲಡ್ [[ಆಫ್ರಿಕಾ]] ಬೊಕ್ಕ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಆದಿತ್ತ್ಂಡ್. ಅಂಚಾದ್ ಏರ್ಲ ಈ ವಿಕಾಸನ್ ಈ ಎರಡೂ ಖಂಡಲು ಸೆರ್ನಗ ಆಯಿನ್ ಘಟನೆ ಅಂದ್ ಪನ್ಪುಜಿ.<ref name=B1>Queiroz, Alan de, [https://books.google.co.in/books?id=JOYWBQAAQBAJ "The Monkey's Voyage: How Improbable Journeys Shaped the History of Life"], Basic Books, 2014,</ref>^{: page 211-212} ==ನರಮಾನಿನೊಟ್ಟುಗೆದ ಸಂಬಂಧ== ಮಂಗೆರೆನ್ ನರಮಾನಿಲು ಸಾಂಕುನಪ್ರಾಣಿಯಾದ್ ಒರಿಪಾವೊನೊಲಿ. ಪ್ರಯೋಗಶಾಲೆಲೆಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಆಕಾಶಯಾನೊಡು ಮಾದರಿ ಪ್ರಾಣಿಲಾದ್ ಬಳಸೊನೊಲಿ. ಕೆಲವೆಡೆ ಕೋತಿಯನ್ನು, ಬೆಳೆಯನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುವಾಗ<ref>Hill, C. M. (2000). "Conflict of Interest Between People and Baboons: Crop Raiding in Uganda". International Journal of Primatology. 21 (2): 299–315. doi:10.1023/A:1005481605637.</ref> ಅಥವಾ ಪ್ರವಾಸಿಗಳಿಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡುವಾಗ ಪೀಡೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೋತಿಗಳನ್ನು ವಿಕಲಾಂಗರಿಗೆ ಸಹಾಯಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿಯೂ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ===ಬಳಕೆ=== [[File: Indian_Monkey.JPG|thumb|ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ]] ಕೆಲವು ಸಂಘಟನೆಗಳು ಕಾಪುಚಿನ್ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಸೇವೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಕೈ ಹಾಗೂ ಕಾಲುಗಳು ಲಕ್ವ ಹೊಡೆದವರ ಸೇವೆಗೆ ಇವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆ, ಸಾಮಾನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬರುವುದು, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಮುಂತಾದವಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ.<ref>Sheredos, S. J. (1991). "An evaluation of capuchin monkeys trained to help severely disabled individuals" (PDF). The Journal of Rehabilitation Research and Development. 28 (2): 91–96. doi:10.1682/JRRD.1991.04.0091.</ref> ಗ್ರಿವೆಟ್ (ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಸಿರು ಕೋತಿ) ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ, ಏಡಿ ತಿನ್ನುವ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಏಡಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹಣ್ಣು, ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮುಂತಾದವನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಇದು ಸರ್ವಭಕ್ಷಿ) ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಳಕೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವನ್ಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಅದೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆಂದು ಸಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>"The supply and use of primates in the EU". European Biomedical Research Association. 1996. Archived from the original on 2012-01-17.</ref><ref name=Ca>Carlsson, H. E.; Schapiro, S. J.; Farah, I.; Hau, J. (2004). "Use of primates in research: A global overview". American Journal of Primatology. 63 (4): 225–237. doi:10.1002/ajp.20054. PMID 15300710.</ref> ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಂಡು ಬಳಸುವ ಸಲೀಸು, ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ವೇಗವಾದ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ (ವಾನರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ) ಮತ್ತು ಭೌತಿಕವಾಗಿ, ಮಾನಸೀಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಮಾನವನೊಂದಿಗಿನ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇವುಗಳ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳು. ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಒಂದರಿಂದ ಎರಡು ಲಕ್ಷ ಮಾನವೇತರ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ವರುಷ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದ್ದು<ref name=Ca/> ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ ೬೪.೭ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಾದರೆ, ಶೇ ೫.೫ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು.<ref> Weatherall, D., et al., (The Weatherall Committee) (2006). The use of non-human primates in research (PDF) (Report). London, UK: Academy of Medical Sciences.</ref> ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಒಟ್ಟು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಣ್ಣ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ.<ref name=Ca/> ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಕೋತಿಗಳ ಬಳಕೆ ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು ಹಲವು ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿವೆ. ಅಮೆರಿಕ ಜೂನ್‌ ೧೪, ೧೯೪೯ರಲ್ಲಿ ಉಡಾಯಿಸಿದ ವಿ-೨ ರಾಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಹಾರಿದ ಮೊದಲ ಕೋತಿ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ II.<ref>Bushnell, D. (1958). "The beginnings of research in space biology at the Air Force Missile Development Center, 1946-1952". History of Research in Space Biology and Biodynamics. NASA. Archived from the original on 2013-04-10. Retrieved 2013-04-10.</ref> ===ಆಹಾರವಾಗಿ=== ದಕ್ಷಿಣ ಏಶಿಯಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು [[ಚೀನ]]ದಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳ ಮೆದುಳನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟ ಭಕ್ಷವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Bonné, J. (2005-10-28). "Some bravery as a side dish". msnbc.com. Retrieved 2009-08-15.</ref> ಇಸ್ಲಾಂನ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಲು ನಿಷೇದವಿದೆ. ಕೋತಿಯನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ “ಬುಶ್‌ಮೀಟ್” ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Institut De Recherche Pour Le Développement (2002). "Primate Bushmeat : Populations Exposed To Simian Immunodeficiency Viruses". ScienceDaily. Retrieved 2009-08-15.</ref> ===ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ=== [[ರಾಮಾಯಣ]]ವು [[ವಾನರ]]ರನ್ನು ಮಾತು, ಬಟ್ಟೆ, ವಾಸ, ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ಮುಂತಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವರಂತೆಯೂ ಜೊತೆಗೆ ಹಾರುವುದು, ಕೂದಲು, ಚರ್ಮ, ಬಾಲ ಮುಂತಾದ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳಂತೆಯೂ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [[https://en.wikipedia.org/wiki/Hanuman "Hanuman"]], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಚೀನದ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಸನ್ ವುಕೊಂಗ್ (ಕಪಿ ದೊರೆ) ಪ್ರಮುಖವಾದ ಪಾತ್ರ. [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನಿನ]] ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕತಿಯಲ್ಲಿ <i>ಸಂಜರು</i> ಅಥವಾ ಮೂರು ಬುದ್ಧಿವಂತ ಕೋತಿಗಳು “ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ನೋಡಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಕೇಳಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟ ಮಾತನಾಡಬೇಡ” ಎನ್ನುವ ನಾಣ್ಣುಡಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಚೀನದ ಪಂಚಾಗದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ವರುಷ ಕೋತಿಯದು.<ref>Lau, T. (2005). The Handbook of Chinese Horoscopes (5th ed.). New York: Souvenir Press. pp. 238–244. ISBN 978-0060777777.</ref> ===ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಕೇತವಾಗಿ=== [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹನುಮಂತ]] ಕೋತಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಹೋಲುವ ಮುಖದ ಮಾನವ ದೈವ. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಹನುಮಾನ್ ಅಥವಾ ಹನುಮಂತ ಸೀತೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹಲವು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಮೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಹನುಮಾನ್ ದೈರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾಯುಶ್ಯ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕೋತಿ ಬುದ್ಧನ ಆರಂಭಿಕ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಕೋತಿಯು ಮೋಸಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಕುರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಿರ ಬಹುದು. ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಪ್ರಾಚೀನ ಪೆರುವಿನಲ್ಲಿ<ref> Benson, E. (1972). The Mochica: A Culture of Peru. New York: Praeger Press. ISBN 978-0-500-72001-1.</ref> ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref> Berrin, K. & Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera (1997). The Spirit of Ancient Peru: Treasures from the Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera. New York: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-01802-6.</ref> [[File:Monkey batu.jpg|thumb|ಮಂಗೆ]] [[File:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb|upright|ಮಂಗೆ ೨]] ==ಉಲ್ಲೇಕೊ== {{reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಾಣಿಲು]] fhwpm15y9yyry2h2ksfkgmo7zho4j5e 148416 148415 2022-08-21T04:11:13Z Ishqyk 5074 wikitext text/x-wiki {{under construction}} ಮಂಗೆ ಒಂಜಿ ಜಾತಿದ ಪ್ರಾಣಿ.<ref>https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಕೋತಿ&action=edit</ref> [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡೊ]]ದ ಕೋತಿದ ಹಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ<ref>[[:en:Haplorhini]]</ref> ಉಪಗಣೊ ಬುಕ್ಕೊ ಸಿಮಿಯನ್ ಅಡಿಗಣೊದ ಒಂಜಿ ಪ್ರೈಮೇಟ್, ಪ್ರಾಚೀನೊ ವಿಶ್ವೊದ ಮಂಗೆ ಅತ್ತಂಡ ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಮಂಗೆ ಆತಿಪ್ಪು. ಆಂಡ [[:en:Apeಏಪ್‌|ಏಪ್‌]]ಲೆನ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಾಂಡ(ನರಮಾನಿಯೆರೆನ್ ಸೇರ್‌ದ್). ಮಂಗದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತೊ ಜೀವಂತೊ ಉಳಜಾತಿಲು ಉಂಡು.<ref>[[:en:Evolution]]</ref> ಇಂದೆಟ್ ಮಸ್ತ್ ಜಾತಿಲು ಮರವಾಸಿಲು ಅಂಡಲಾ [[:en:Baboonಬಬೂನ್‌|ಬಬೂನ್‌]]ನಂಚಿತ್ತಿನ ಪ್ರಧಾನೊವಾಯಿನವು ನೆಲತ ಮೇಲ್‍ಡ್ ವಾಸೊ ಮಲ್ಪುನ ಉಳಜಾತಿ.<ref>[[:en:Monkey]]</ref> {| style="border-spacing: 2px; border: 5px solid rgb(211,211,164); float: right; font-size: 125%; width: 250px" |+ colspan="2" style="background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown">ಕೋತಿ</span></b></br><b>ಕಾಲಮಾನದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ:</b> </br>ತಡ ಆಯಿನ ಇಯೋಸಿನ್‌ - ಇತ್ತೆದ ಮುಟ್ಟ |- | colspan="2"| [[File: Cute Monkey cropped.jpg|250px|lll]] |- | colspan="2" style="text-align: center"| ಬಾನೆಟ್ ಕೋತಿ |- |colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ</span></b> |- |ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ: || [[ಪ್ರಾಣಿ]] |- |ವಂಶ: || [[ಕಾರ್ಡೇಟ್|ಕಾರ್ಡೇಟ]] |- |ವರ್ಗ:|| [[ಸಸ್ತನಿ]] |- |ಗಣ: || [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] |- |ಉಪಗಣ:|| ಹ್ಯಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ |- |ಇಂಫ್ರಾಗಣ|| ಸೆಮಿಫೋರ್ಮೆ |- ||| (ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ಹೆಕಲ್, ೧೮೬೬) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಸೇರಿಸಾಯಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; | ಕಾಲ್ಟ್ರಚಿಡೆ, ಸೆಬಿಡೆ, ಅಯೊಟಿಡೆ</br>ಪಿತೆಸಿಡೆ, ಅಟೆಲಿಡೆ, ಸರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ, †ಪಾರಪಿತೆಸಿಡೆ (ಅರಿದ್ಂಡ್)-</br>(ಕುಟುಮೊಲು) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಪಿದಾಯಿ ದೀತಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; |ಹೊಲೊಬಟಿಡೆ, ಹೋಮಿನಿಡೆ- (ಕುಟುಮೊಲು) |} '''ಕೋತಿ'''/ಮಂಗೆ [[ಹಾಪ್ಲೋರಿನಿ]] ಉಪಗಣ, ಬೊಕ್ಕ [[ಸಿಮಿಯನ್]] ಅಡಿಗಣದ ಒಂಜಿ [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]], [[ಪ್ರಾಚೀನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಅತ್ತ್ಂಡ [[ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಆದಿಪ್ಪು, ಆಂಡ [[ಏಪ್]]‍ಲೆನ್ ಬುರ್ದು. ಕೋತಿದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತ ಜೀವಂತ [[ಪ್ರಜಾತಿ]] ಉಂಡು. ನೆಟ್ಟ್ ಮಸ್ತ್ ವೃಕ್ಷವಾಸಿ ಬೊಕ್ಕ [[ಬಬೂನ್]]‍ನಂಚಿನ ನೆಲತ ಮಿತ್ತ್ ಜೀವನ ಮಲ್ಪುನ ಪ್ರಜಾತಿ ಉಂಡು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಮಂಗೆಲ್<ref>ಈ ಭಾಗವು ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Monkey “Monkey”] ಪುಟದ ಭಾಗಶ ಅನುವಾದ</ref> ಪಂದ್ ಎಂಕುಲು ಓವೆನ್ ಲೆಪ್ಪುವಂಕ್ ಆ ಗುಂಪು ರಡ್ಡ್ ಮಲ್ಲ ಗುಂಪುಲೆನ್, ಪರತ್ತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆನ್ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಮಲ್ಪುಂಡು. [[ವಾನರ]] ಬೊಕ್ಕ [[ಮಾನವ|ಮಾನವೆರ್]] ಉಂದೇ ಗುಂಪುಡ್ ಬರ್ಪಿನ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚೊದ ಮಂಗೆರ್ದ್ ಪರತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆಗ್ ಜಾಸ್ತಿ ಕೈತಲ್ದ ಸಂಬಂಧಿಲು. ==ವಿವರ== [[File: Callimico_goeldii_in_Venezuela.jpg|thumb|left|ಗೊಯಲ್ಡಿಯ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್]] ಮಂಗೆಲು ಆಕಾರೊಡು ಬಿನ್ನ ಅದ್ ಉಂಡು. ಉದಾಹರಣೆಗ್ ಪಿಗ್ಮಿ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ೧೧೭ ಮಿಮೀ ನಾತ್ (೪.೬ ಇಂಚು) ಏಲ್ಯ ಬೊಕ್ಕ ಐತ ಬಾಲ ೧೭೨ ಮಿಮೀ (೬.೮ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಉಪ್ಪುಂಡು.<ref>Nowak, R. M. (1999). Walker's Mammals of the World (6th ed.). Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0801857898.</ref> <ref>"Mandrill". ARKive. 2005. Retrieved 2013-04-10.</ref> ಕೆಲ[[ಮರ]]ಟ್ ವಾಸ ಮಲ್ತ್ಂಡ ನನ ಕೆಲವು ಸವನ್ನಾಡ್ ವಾಸ ಮಲ್ಪುಂಡು. ತಿನ್ಯರೆ ಲ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಪ್ರಭೇದಡ್ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಉಪ್ಪುಂಡು: ಹಣ್ಣುಗಳು, ಇರೆ, ಬೀಜೊಲು, ಕರಟಕಾಯಿ (ಚಿಪ್ಪಿನೊಳಗೆ ತಿರುಳಿರುವ ಕಾಯಿ), ಪುವು, ತೆತ್ತಿ ಬೊಕ್ಕ ಯೆಲ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಲು.<ref>Fleagle, J. G. (1998). Primate Adaptation and Evolution (2nd ed.). Academic Press. pp. 25–26. ISBN 978-0-12-260341-9</ref> ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಡ್ ([[ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ]] ಬೊಕ್ಕ ಕೇಂದ್ರ ಅಮೆರಿಕಡ್ ಉಪ್ಪುನ ಕೋತಿಳು) ಗ್ರಾಹಕ ಬಾಲ (ಪ್ರಿಹೆನ್ಸೈಲ್ ಟೇಲ್) ಇಪ್ಪುನ ವಿಶೇಷವಾದುಪ್ಪುಂಡು ಉಂಡು 5 ನೆತ್ತ ಕೈ ಯಾ ಕಾರ್ ಡ್ ಕೆಲಸ ಮಲ್ಪುಂಡು ನೆಕ್ಕ್ ಭಿನ್ನವಾದ್ ಪರತ್ ಪ್ರಪಂಚೊದ ಮಂಗೆಲೆಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಶಕ್ತಿ ಇಜ್ಜಂದಿನ ಬಾಲ ಉಪ್ಪುಂಡು ಕೆಲವು ಕೋತಿಲೆಡ್ ಬಾಲ ತೋಜುಜಿ. <ref name=Ne>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/New_World_monkey “New World monkey”], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ==ವಿಕಾಸ== ಪರ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಳು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಳು ಏಪ ಬದಲಾಂಡ್ ಪಂದ್ ಅಂದಾಜಿ ಮಲ್ಪೆರೆ ಮಸ್ತ್ ಸಮಸ್ಯೆ ಉಂಡು. ಮೂಲ ಸಮಸ್ಯೆ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಳು ಎಂಚ ಒರಾನೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಗ್ ಬತ್ತ್ಂಡ್ ಪಂದ್ ಒಂಜಿ ಸಮಸ್ಯೆಯಾತ್‌೦ದ್. ಒರಾನೆ ಐಕ್ಲೆನ ಪಳಿಯುಳಿಕೆಲು ಸುಮಾರು ೨೬ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷದ ದುಂಬು ತೋಜುಂಡು. ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಏಶಿಯಡ್ ಕೆಲವು ಪಳಿಯುಳಿಕೆಲು ಮಾತ ಮಂಗೇಲೆಗ್ ಮೂಲ ಅಂದ್ ಪನ್ಪುಂಡು. ಆಂಡ ಅಂಚಿನ ಒವ್ವೇ ಪಳಿಯುಳಿಕೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಡ್ ತಿಕ್ಕ್‌ದಿ ಜಿ. ಈ ಕಾಲಡ್ [[ಆಫ್ರಿಕಾ]] ಬೊಕ್ಕ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಆದಿತ್ತ್ಂಡ್. ಅಂಚಾದ್ ಏರ್ಲ ಈ ವಿಕಾಸನ್ ಈ ಎರಡೂ ಖಂಡಲು ಸೆರ್ನಗ ಆಯಿನ್ ಘಟನೆ ಅಂದ್ ಪನ್ಪುಜಿ.<ref name=B1>Queiroz, Alan de, [https://books.google.co.in/books?id=JOYWBQAAQBAJ "The Monkey's Voyage: How Improbable Journeys Shaped the History of Life"], Basic Books, 2014,</ref>^{: page 211-212} ==ನರಮಾನಿನೊಟ್ಟುಗೆದ ಸಂಬಂಧ== ಮಂಗೆರೆನ್ ನರಮಾನಿಲು ಸಾಂಕುನಪ್ರಾಣಿಯಾದ್ ಒರಿಪಾವೊನೊಲಿ. ಪ್ರಯೋಗಶಾಲೆಲೆಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಆಕಾಶಯಾನೊಡು ಮಾದರಿ ಪ್ರಾಣಿಲಾದ್ ಬಳಸೊನೊಲಿ. ===ಬಳಕೆ=== [[File: Indian_Monkey.JPG|thumb|ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ]] ಕೆಲವು ಸಂಘಟನೆ ಕಾಪುಚಿನ್ ಕೋತಿಲೆನ್ ಸೇವೆದ ಪ್ರಾಣಿ ಅಧ್ ತ್ರೈನಿಂಗ್ ಕೊರ್ಪೆರ್. ಕೈ ಬೊಕ್ಕ ಕಾರ್ ಲಕ್ವ ಆಯಿನ ಸೇವೆಗ್ ನೆಕ್ಲೆನ್ ಬಳಸುವೆರ್. ಅಕುಲು ಇಲ್ಲದ ತಿಂಡಿ ತಿನ್ಪಿನ , ಸಾಮಾನು ಕನ್ಪಿನ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕೆಲಸಾಗ್ ಸಹಾಯ ಮಲ್ಪುಂಡು.<ref>Sheredos, S. J. (1991). "An evaluation of capuchin monkeys trained to help severely disabled individuals" (PDF). The Journal of Rehabilitation Research and Development. 28 (2): 91–96. doi:10.1682/JRRD.1991.04.0091.</ref> ಗ್ರಿವೆಟ್ (ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಸಿರು ಕೋತಿ) ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ, ಏಡಿ ತಿನ್ನುವ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಏಡಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹಣ್ಣು, ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮುಂತಾದವನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಇದು ಸರ್ವಭಕ್ಷಿ) ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಳಕೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವನ್ಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಅದೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆಂದು ಸಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>"The supply and use of primates in the EU". European Biomedical Research Association. 1996. Archived from the original on 2012-01-17.</ref><ref name=Ca>Carlsson, H. E.; Schapiro, S. J.; Farah, I.; Hau, J. (2004). "Use of primates in research: A global overview". American Journal of Primatology. 63 (4): 225–237. doi:10.1002/ajp.20054. PMID 15300710.</ref> ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಂಡು ಬಳಸುವ ಸಲೀಸು, ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ವೇಗವಾದ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ (ವಾನರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ) ಮತ್ತು ಭೌತಿಕವಾಗಿ, ಮಾನಸೀಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಮಾನವನೊಂದಿಗಿನ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇವುಗಳ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳು. ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಒಂದರಿಂದ ಎರಡು ಲಕ್ಷ ಮಾನವೇತರ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ವರುಷ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದ್ದು<ref name=Ca/> ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ ೬೪.೭ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಾದರೆ, ಶೇ ೫.೫ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು.<ref> Weatherall, D., et al., (The Weatherall Committee) (2006). The use of non-human primates in research (PDF) (Report). London, UK: Academy of Medical Sciences.</ref> ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಒಟ್ಟು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಣ್ಣ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ.<ref name=Ca/> ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಕೋತಿಗಳ ಬಳಕೆ ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು ಹಲವು ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿವೆ. ಅಮೆರಿಕ ಜೂನ್‌ ೧೪, ೧೯೪೯ರಲ್ಲಿ ಉಡಾಯಿಸಿದ ವಿ-೨ ರಾಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಹಾರಿದ ಮೊದಲ ಕೋತಿ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ II.<ref>Bushnell, D. (1958). "The beginnings of research in space biology at the Air Force Missile Development Center, 1946-1952". History of Research in Space Biology and Biodynamics. NASA. Archived from the original on 2013-04-10. Retrieved 2013-04-10.</ref> ===ಆಹಾರವಾಗಿ=== ದಕ್ಷಿಣ ಏಶಿಯಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು [[ಚೀನ]]ದಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳ ಮೆದುಳನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟ ಭಕ್ಷವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Bonné, J. (2005-10-28). "Some bravery as a side dish". msnbc.com. Retrieved 2009-08-15.</ref> ಇಸ್ಲಾಂನ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಲು ನಿಷೇದವಿದೆ. ಕೋತಿಯನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ “ಬುಶ್‌ಮೀಟ್” ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Institut De Recherche Pour Le Développement (2002). "Primate Bushmeat : Populations Exposed To Simian Immunodeficiency Viruses". ScienceDaily. Retrieved 2009-08-15.</ref> ===ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ=== [[ರಾಮಾಯಣ]]ವು [[ವಾನರ]]ರನ್ನು ಮಾತು, ಬಟ್ಟೆ, ವಾಸ, ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ಮುಂತಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವರಂತೆಯೂ ಜೊತೆಗೆ ಹಾರುವುದು, ಕೂದಲು, ಚರ್ಮ, ಬಾಲ ಮುಂತಾದ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳಂತೆಯೂ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.<ref>ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [[https://en.wikipedia.org/wiki/Hanuman "Hanuman"]], ಪ್ರಾಪ್ತಿ ದಿನಾಂಕ 2016-08-22</ref> ಚೀನದ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಸನ್ ವುಕೊಂಗ್ (ಕಪಿ ದೊರೆ) ಪ್ರಮುಖವಾದ ಪಾತ್ರ. [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನಿನ]] ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕತಿಯಲ್ಲಿ <i>ಸಂಜರು</i> ಅಥವಾ ಮೂರು ಬುದ್ಧಿವಂತ ಕೋತಿಗಳು “ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ನೋಡಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಕೇಳಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟ ಮಾತನಾಡಬೇಡ” ಎನ್ನುವ ನಾಣ್ಣುಡಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಚೀನದ ಪಂಚಾಗದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ವರುಷ ಕೋತಿಯದು.<ref>Lau, T. (2005). The Handbook of Chinese Horoscopes (5th ed.). New York: Souvenir Press. pp. 238–244. ISBN 978-0060777777.</ref> ===ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಕೇತವಾಗಿ=== [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹನುಮಂತ]] ಕೋತಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಹೋಲುವ ಮುಖದ ಮಾನವ ದೈವ. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಹನುಮಾನ್ ಅಥವಾ ಹನುಮಂತ ಸೀತೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹಲವು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಮೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಹನುಮಾನ್ ದೈರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾಯುಶ್ಯ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕೋತಿ ಬುದ್ಧನ ಆರಂಭಿಕ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಕೋತಿಯು ಮೋಸಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಕುರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಿರ ಬಹುದು. ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಪ್ರಾಚೀನ ಪೆರುವಿನಲ್ಲಿ<ref> Benson, E. (1972). The Mochica: A Culture of Peru. New York: Praeger Press. ISBN 978-0-500-72001-1.</ref> ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref> Berrin, K. & Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera (1997). The Spirit of Ancient Peru: Treasures from the Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera. New York: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-01802-6.</ref> [[File:Monkey batu.jpg|thumb|ಮಂಗೆ]] [[File:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb|upright|ಮಂಗೆ ೨]] ==ಉಲ್ಲೇಕೊ== {{reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಾಣಿಲು]] 84eccdieztjnjtld6jh8027eehwcnqx 148417 148416 2022-08-21T04:47:17Z Lokesha Kunchadka 41 ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ref ಕೊರ್ತಿನೆನನ್ ದೆತ್ತಿನ. wikitext text/x-wiki {{under construction}} ಮಂಗೆ ಒಂಜಿ ಜಾತಿದ ಪ್ರಾಣಿ.<ref>https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಕೋತಿ&action=edit</ref> [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡೊ]]ದ ಕೋತಿದ ಹಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ<ref>[[:en:Haplorhini]]</ref> ಉಪಗಣೊ ಬುಕ್ಕೊ ಸಿಮಿಯನ್ ಅಡಿಗಣೊದ ಒಂಜಿ ಪ್ರೈಮೇಟ್, ಪ್ರಾಚೀನೊ ವಿಶ್ವೊದ ಮಂಗೆ ಅತ್ತಂಡ ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಮಂಗೆ ಆತಿಪ್ಪು. ಆಂಡ [[:en:Apeಏಪ್‌|ಏಪ್‌]]ಲೆನ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಾಂಡ(ನರಮಾನಿಯೆರೆನ್ ಸೇರ್‌ದ್). ಮಂಗದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತೊ ಜೀವಂತೊ ಉಳಜಾತಿಲು ಉಂಡು.<ref>[[:en:Evolution]]</ref> ಇಂದೆಟ್ ಮಸ್ತ್ ಜಾತಿಲು ಮರವಾಸಿಲು ಅಂಡಲಾ [[:en:Baboonಬಬೂನ್‌|ಬಬೂನ್‌]]ನಂಚಿತ್ತಿನ ಪ್ರಧಾನೊವಾಯಿನವು ನೆಲತ ಮೇಲ್‍ಡ್ ವಾಸೊ ಮಲ್ಪುನ ಉಳಜಾತಿ.<ref>[[:en:Monkey]]</ref> {| style="border-spacing: 2px; border: 5px solid rgb(211,211,164); float: right; font-size: 125%; width: 250px" |+ colspan="2" style="background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown">ಕೋತಿ</span></b></br><b>ಕಾಲಮಾನದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ:</b> </br>ತಡ ಆಯಿನ ಇಯೋಸಿನ್‌ - ಇತ್ತೆದ ಮುಟ್ಟ |- | colspan="2"| [[File: Cute Monkey cropped.jpg|250px|lll]] |- | colspan="2" style="text-align: center"| ಬಾನೆಟ್ ಕೋತಿ |- |colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ</span></b> |- |ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ: || [[ಪ್ರಾಣಿ]] |- |ವಂಶ: || [[ಕಾರ್ಡೇಟ್|ಕಾರ್ಡೇಟ]] |- |ವರ್ಗ:|| [[ಸಸ್ತನಿ]] |- |ಗಣ: || [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] |- |ಉಪಗಣ:|| ಹ್ಯಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ |- |ಇಂಫ್ರಾಗಣ|| ಸೆಮಿಫೋರ್ಮೆ |- ||| (ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ಹೆಕಲ್, ೧೮೬೬) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಸೇರಿಸಾಯಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; | ಕಾಲ್ಟ್ರಚಿಡೆ, ಸೆಬಿಡೆ, ಅಯೊಟಿಡೆ</br>ಪಿತೆಸಿಡೆ, ಅಟೆಲಿಡೆ, ಸರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ, †ಪಾರಪಿತೆಸಿಡೆ (ಅರಿದ್ಂಡ್)-</br>(ಕುಟುಮೊಲು) |- | colspan="2" style="text-align: center; background: rgb(211,211,164);"|<b><span style="color: brown;">ಪಿದಾಯಿ ದೀತಿನ ಗುಂಪುಲು</span></b> |- | colspan="2" style="text-align: center; |ಹೊಲೊಬಟಿಡೆ, ಹೋಮಿನಿಡೆ- (ಕುಟುಮೊಲು) |} '''ಕೋತಿ'''/ಮಂಗೆ [[ಹಾಪ್ಲೋರಿನಿ]] ಉಪಗಣ, ಬೊಕ್ಕ [[ಸಿಮಿಯನ್]] ಅಡಿಗಣದ ಒಂಜಿ [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]], [[ಪ್ರಾಚೀನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಅತ್ತ್ಂಡ [[ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ]] ಆದಿಪ್ಪು, ಆಂಡ [[ಏಪ್]]‍ಲೆನ್ ಬುರ್ದು. ಕೋತಿದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತ ಜೀವಂತ [[ಪ್ರಜಾತಿ]] ಉಂಡು. ನೆಟ್ಟ್ ಮಸ್ತ್ ವೃಕ್ಷವಾಸಿ ಬೊಕ್ಕ [[ಬಬೂನ್]]‍ನಂಚಿನ ನೆಲತ ಮಿತ್ತ್ ಜೀವನ ಮಲ್ಪುನ ಪ್ರಜಾತಿ ಉಂಡು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಮಂಗೆಲ್<ref>ಈ ಭಾಗವು ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [https://en.wikipedia.org/wiki/Monkey “Monkey”] ಪುಟದ ಭಾಗಶ ಅನುವಾದ</ref> ಪಂದ್ ಎಂಕುಲು ಓವೆನ್ ಲೆಪ್ಪುವಂಕ್ ಆ ಗುಂಪು ರಡ್ಡ್ ಮಲ್ಲ ಗುಂಪುಲೆನ್, ಪರತ್ತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆನ್ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಮಲ್ಪುಂಡು. [[ವಾನರ]] ಬೊಕ್ಕ [[ಮಾನವ|ಮಾನವೆರ್]] ಉಂದೇ ಗುಂಪುಡ್ ಬರ್ಪಿನ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚೊದ ಮಂಗೆರ್ದ್ ಪರತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆಗ್ ಜಾಸ್ತಿ ಕೈತಲ್ದ ಸಂಬಂಧಿಲು. ==ವಿವರ== [[File: Callimico_goeldii_in_Venezuela.jpg|thumb|left|ಗೊಯಲ್ಡಿಯ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್]] ಮಂಗೆಲು ಆಕಾರೊಡು ಬಿನ್ನ ಅದ್ ಉಂಡು. ಉದಾಹರಣೆಗ್ ಪಿಗ್ಮಿ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ೧೧೭ ಮಿಮೀ ನಾತ್ (೪.೬ ಇಂಚು) ಏಲ್ಯ ಬೊಕ್ಕ ಐತ ಬಾಲ ೧೭೨ ಮಿಮೀ (೬.೮ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಉಪ್ಪುಂಡು.<ref>Nowak, R. M. (1999). Walker's Mammals of the World (6th ed.). Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0801857898.</ref> <ref>"Mandrill". ARKive. 2005. Retrieved 2013-04-10.</ref> ಕೆಲ[[ಮರ]]ಟ್ ವಾಸ ಮಲ್ತ್ಂಡ ನನ ಕೆಲವು ಸವನ್ನಾಡ್ ವಾಸ ಮಲ್ಪುಂಡು. ತಿನ್ಯರೆ ಲ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಪ್ರಭೇದಡ್ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಉಪ್ಪುಂಡು: ಹಣ್ಣುಗಳು, ಇರೆ, ಬೀಜೊಲು, ಕರಟಕಾಯಿ (ಚಿಪ್ಪಿನೊಳಗೆ ತಿರುಳಿರುವ ಕಾಯಿ), ಪುವು, ತೆತ್ತಿ ಬೊಕ್ಕ ಯೆಲ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಲು.<ref>Fleagle, J. G. (1998). Primate Adaptation and Evolution (2nd ed.). Academic Press. pp. 25–26. ISBN 978-0-12-260341-9</ref> ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚೊತ ಕೋತಿಲೆಡ್ ([[ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ]] ಬೊಕ್ಕ ಕೇಂದ್ರ [[ಅಮೆರಿಕ]]ಡ್ ಉಪ್ಪುನ ಕೋತಿಳು) ಗ್ರಾಹಕ ಬಾಲ (ಪ್ರಿಹೆನ್ಸೈಲ್ ಟೇಲ್) ಇಪ್ಪುನ ವಿಶೇಷವಾದುಪ್ಪುಂಡು ಉಂಡು 5 ನೆತ್ತ ಕೈ ಯಾ ಕಾರ್ ಡ್ ಕೆಲಸ ಮಲ್ಪುಂಡು ನೆಕ್ಕ್ ಭಿನ್ನವಾದ್ ಪರತ್ ಪ್ರಪಂಚೊದ ಮಂಗೆಲೆಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಶಕ್ತಿ ಇಜ್ಜಂದಿನ ಬಾಲ ಉಪ್ಪುಂಡು ಕೆಲವು ಕೋತಿಲೆಡ್ ಬಾಲ ತೋಜುಜಿ. ==ವಿಕಾಸ== ಪರ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಳು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಳು ಏಪ ಬದಲಾಂಡ್ ಪಂದ್ ಅಂದಾಜಿ ಮಲ್ಪೆರೆ ಮಸ್ತ್ ಸಮಸ್ಯೆ ಉಂಡು. ಮೂಲ ಸಮಸ್ಯೆ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಳು ಎಂಚ ಒರಾನೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಗ್ ಬತ್ತ್ಂಡ್ ಪಂದ್ ಒಂಜಿ ಸಮಸ್ಯೆಯಾತ್‌೦ದ್. ಒರಾನೆ ಐಕ್ಲೆನ ಪಳಿಯುಳಿಕೆಲು ಸುಮಾರು ೨೬ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷದ ದುಂಬು ತೋಜುಂಡು. [[ಆಫ್ರಿಕಾ]] ಮತ್ತು ಏಶಿಯಡ್ ಕೆಲವು ಪಳಿಯುಳಿಕೆಲು ಮಾತ ಮಂಗೇಲೆಗ್ ಮೂಲ ಅಂದ್ ಪನ್ಪುಂಡು. ಆಂಡ ಅಂಚಿನ ಒವ್ವೇ ಪಳಿಯುಳಿಕೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಡ್ ತಿಕ್ಕ್‌ದಿ ಜಿ. ಈ ಕಾಲಡ್ [[ಆಫ್ರಿಕಾ]] ಬೊಕ್ಕ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಆದಿತ್ತ್ಂಡ್. ಅಂಚಾದ್ ಏರ್ಲ ಈ ವಿಕಾಸನ್ ಈ ಎರಡೂ ಖಂಡಲು ಸೆರ್ನಗ ಆಯಿನ್ ಘಟನೆ ಅಂದ್ ಪನ್ಪುಜಿ.<ref name=B1>Queiroz, Alan de, [https://books.google.co.in/books?id=JOYWBQAAQBAJ "The Monkey's Voyage: How Improbable Journeys Shaped the History of Life"], Basic Books, 2014,</ref>^{: page 211-212} ==ನರಮಾನಿನೊಟ್ಟುಗೆದ ಸಂಬಂಧ== ಮಂಗೆರೆನ್ ನರಮಾನಿಲು ಸಾಂಕುನಪ್ರಾಣಿಯಾದ್ ಒರಿಪಾವೊನೊಲಿ. ಪ್ರಯೋಗಶಾಲೆಲೆಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಆಕಾಶಯಾನೊಡು ಮಾದರಿ ಪ್ರಾಣಿಲಾದ್ ಬಳಸೊನೊಲಿ. ===ಬಳಕೆ=== [[File: Indian_Monkey.JPG|thumb|ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ]] ಕೆಲವು ಸಂಘಟನೆ ಕಾಪುಚಿನ್ ಕೋತಿಲೆನ್ ಸೇವೆದ ಪ್ರಾಣಿ ಅಧ್ ತ್ರೈನಿಂಗ್ ಕೊರ್ಪೆರ್. ಕೈ ಬೊಕ್ಕ ಕಾರ್ ಲಕ್ವ ಆಯಿನ ಸೇವೆಗ್ ನೆಕ್ಲೆನ್ ಬಳಸುವೆರ್. ಅಕುಲು ಇಲ್ಲದ ತಿಂಡಿ ತಿನ್ಪಿನ , ಸಾಮಾನು ಕನ್ಪಿನ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕೆಲಸಾಗ್ ಸಹಾಯ ಮಲ್ಪುಂಡು.<ref>Sheredos, S. J. (1991). "An evaluation of capuchin monkeys trained to help severely disabled individuals" (PDF). The Journal of Rehabilitation Research and Development. 28 (2): 91–96. doi:10.1682/JRRD.1991.04.0091.</ref> ಗ್ರಿವೆಟ್ (ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಸಿರು ಕೋತಿ) ರೆಸಸ್ ಕೋತಿ, ಏಡಿ ತಿನ್ನುವ ಕೋತಿಗಳನ್ನು (ಏಡಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹಣ್ಣು, ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮುಂತಾದವನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಇದು ಸರ್ವಭಕ್ಷಿ) ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಳಕೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವನ್ಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಅದೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆಂದು ಸಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>"The supply and use of primates in the EU". European Biomedical Research Association. 1996. Archived from the original on 2012-01-17.</ref><ref name=Ca>Carlsson, H. E.; Schapiro, S. J.; Farah, I.; Hau, J. (2004). "Use of primates in research: A global overview". American Journal of Primatology. 63 (4): 225–237. doi:10.1002/ajp.20054. PMID 15300710.</ref> ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಂಡು ಬಳಸುವ ಸಲೀಸು, ಸಾಕ್ಷೇಪಿಕವಾಗಿ ವೇಗವಾದ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ (ವಾನರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ) ಮತ್ತು ಭೌತಿಕವಾಗಿ, ಮಾನಸೀಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಮಾನವನೊಂದಿಗಿನ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇವುಗಳ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳು. ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಒಂದರಿಂದ ಎರಡು ಲಕ್ಷ ಮಾನವೇತರ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ವರುಷ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದ್ದು<ref name=Ca/> ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ ೬೪.೭ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳಾದರೆ, ಶೇ ೫.೫ ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಕೋತಿಗಳು.<ref> Weatherall, D., et al., (The Weatherall Committee) (2006). The use of non-human primates in research (PDF) (Report). London, UK: Academy of Medical Sciences.</ref> ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಒಟ್ಟು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಣ್ಣ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ.<ref name=Ca/> ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಕೋತಿಗಳ ಬಳಕೆ ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು ಹಲವು ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿವೆ. ಅಮೆರಿಕ ಜೂನ್‌ ೧೪, ೧೯೪೯ರಲ್ಲಿ ಉಡಾಯಿಸಿದ ವಿ-೨ ರಾಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಹಾರಿದ ಮೊದಲ ಕೋತಿ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ II.<ref>Bushnell, D. (1958). "The beginnings of research in space biology at the Air Force Missile Development Center, 1946-1952". History of Research in Space Biology and Biodynamics. NASA. Archived from the original on 2013-04-10. Retrieved 2013-04-10.</ref> ===ಆಹಾರವಾಗಿ=== ದಕ್ಷಿಣ ಏಶಿಯಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು [[ಚೀನ]]ದಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳ ಮೆದುಳನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟ ಭಕ್ಷವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Bonné, J. (2005-10-28). "Some bravery as a side dish". msnbc.com. Retrieved 2009-08-15.</ref> ಇಸ್ಲಾಂನ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳನ್ನು ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಲು ನಿಷೇದವಿದೆ. ಕೋತಿಯನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ “ಬುಶ್‌ಮೀಟ್” ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Institut De Recherche Pour Le Développement (2002). "Primate Bushmeat : Populations Exposed To Simian Immunodeficiency Viruses". ScienceDaily. Retrieved 2009-08-15.</ref> ===ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ=== [[ರಾಮಾಯಣ]]ವು [[ವಾನರ]]ರನ್ನು ಮಾತು, ಬಟ್ಟೆ, ವಾಸ, ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ಮುಂತಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವರಂತೆಯೂ ಜೊತೆಗೆ ಹಾರುವುದು, ಕೂದಲು, ಚರ್ಮ, ಬಾಲ ಮುಂತಾದ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೋತಿಗಳಂತೆಯೂ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಚೀನದ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಸನ್ ವುಕೊಂಗ್ (ಕಪಿ ದೊರೆ) ಪ್ರಮುಖವಾದ ಪಾತ್ರ. [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನಿನ]] ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕತಿಯಲ್ಲಿ <i>ಸಂಜರು</i> ಅಥವಾ ಮೂರು ಬುದ್ಧಿವಂತ ಕೋತಿಗಳು “ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ನೋಡಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಕೇಳಬೇಡ, ಕೆಟ್ಟ ಮಾತನಾಡಬೇಡ” ಎನ್ನುವ ನಾಣ್ಣುಡಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಚೀನದ ಪಂಚಾಗದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ವರುಷ ಕೋತಿಯದು.<ref>Lau, T. (2005). The Handbook of Chinese Horoscopes (5th ed.). New York: Souvenir Press. pp. 238–244. ISBN 978-0060777777.</ref> ===ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಕೇತವಾಗಿ=== [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹನುಮಂತ]] ಕೋತಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಹೋಲುವ ಮುಖದ ಮಾನವ ದೈವ. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಹನುಮಾನ್ ಅಥವಾ ಹನುಮಂತ ಸೀತೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹಲವು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಮೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಹನುಮಾನ್ ದೈರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾಯುಶ್ಯ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕೋತಿ ಬುದ್ಧನ ಆರಂಭಿಕ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಕೋತಿಯು ಮೋಸಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಕುರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಿರ ಬಹುದು. ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಪ್ರಾಚೀನ ಪೆರುವಿನಲ್ಲಿ<ref> Benson, E. (1972). The Mochica: A Culture of Peru. New York: Praeger Press. ISBN 978-0-500-72001-1.</ref> ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೋತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref> Berrin, K. & Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera (1997). The Spirit of Ancient Peru: Treasures from the Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera. New York: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-01802-6.</ref> [[File:Monkey batu.jpg|thumb|ಮಂಗೆ]] [[File:Crab-eating Macaque tree.jpg|thumb|upright|ಮಂಗೆ ೨]] ==ಉಲ್ಲೇಕೊ== {{reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಾಣಿಲು]] 9y8z1z5j811uahn6iow8kqtncq7ct5r 0 12975 148403 148388 2022-08-20T16:09:39Z Ishqyk 5074 wikitext text/x-wiki '''ಗೌಡ ಸಾರಸ್ವತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೆರ್'''(ಜಿ ಎಸ್ ಬಿ) ಒಂಜಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸಮುದಾಯ, ಅಕುಳು ಸ್ಕಂದದ ಪ್ರಕಾರ ಗೌಡರ್ದ್ ಕೊಂಕಣಗ್ ವಲಸೆ ಬತ್ತಿನ ಮಲ್ಲ ಸಾರಸ್ವತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸಮುದಾಯದ ಒಂಜಿ ಭಾಗ ಆದುಲ್ಲೆರ್. ಭಾರತಡ್ ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ ಅಕುಲ್ ಪಂಚ (ಐನ್) ಗೌಡ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಗುಂಪುಗ್ ಸೇರ್ದಿನಕುಳು. ಮುಕುಲು [[ಕೊಂಕಣಿ]] ಪಾತೆರ್ವೆರ್.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=dDl1AAAAIAAJ&redir_esc=y|title=Urban India: Society, Space, and Image: Papers Presented at a Symposium Held at Duke University|last=Fox|first=Richard Gabriel|date=1970|publisher=Duke University, Program in Comparative Studies on Southern Asia|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=xV84AAAAIAAJ&pg=PA375&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|title=The Emergence of Indian Nationalism: Competition and Collaboration in the Later Nineteenth Century|last=Seal|first=Anil|date=1968-03-02|publisher=CUP Archive|isbn=978-0-521-06274-9|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=nXVeROGei0UC&q=gauda+saraswat+bengal&redir_esc=y|title=Saligao: Focus on a Picturesque Goan Village|last=Souza|first=Jose Patrocinio De|last2=D'Cruz|first2=Alfred|date=1973|publisher=Jacob R. de Souza Adoni Printers and Publishers for the Mae de Deus Church (Saligao) Centenary Celebrations Committee|language=en}}</ref> {{infobox ethnic group | image = | group = ಗೌಡ ಸಾರಸ್ವತ ಬ್ರಾಣೆರ್ | poptime = | popplace = ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಜನಸಂಖ್ಯೆ: *[[ಗೋವಾ]] *[[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]] *[[ಕರ್ನಾಟಕ]] *[[ಕೇರಳ]] | langs = [[ಕೊಂಕಣಿ]], [[ಮರಾಠಿ]] | rels = [[ಹಿಂದೂ]] ** [[ವೇದ]]ದ ಆಧಾರದ ಮಿತ್ತ್ ವಿಭಾಗೊಲು **[[ಋಗ್ವೇದ]] * [[ಪಂಗಡ]]ದ ಆಧಾರದ ಮಿತ್ತ್ ವಿಭಾಗೊಲು **[[ಸ್ಮಾರ್ತ]] **[[ಮಧ್ವ]] | related = }} ಗೌಡ ಸಾರಸ್ವತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೆರ್ ಸಾರಸ್ವತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣದ ಒಂಜಿ ಪಂಗಡ. ಸಾರಸ್ವತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೆರ್ ವೇದಡ್ ಉಲ್ಲೇಖ ಮಲ್ದಿನ ಅನೇಕ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪಂಗಡಡ್ ಒಂಜಿ. ಮುಕುಳ್ನ ಬಗ್ಗೆ [[ರಾಮಾಯಣ]], [[ಮಹಾಭಾರತ]], [[ಭಾಗವತ]] ಬೊಕ್ಕ ಭವಿಷ್ಯೋತ್ತರ ಪುರಾಣಡ್ ಉಲ್ಲೇಖ ಉಂಡು. ಗೌಡ ಸಾರಸ್ವತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೆರ್ ಭಾರತದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸಮುದಾಯದ ವಿಶೇಷ ಪಂಗಡ. ಸಾರಸ್ವತೆರ್ ಸರಸ್ವತಿ ನದಿ ಬೊಕ್ಕ ದೃಶದ್ವತಿ ನದಿತ ಮಧ್ಯದ ಪ್ರಾಂತಡ್ ಇತ್ತಿನಕುಳು. ಈ ಪ್ರಾಂತದ ಬಗ್ಗೆ ಋಗ್ವೇಡ್ ಪಂತೆರ್. ಜನಾಂಗೀಯವಾದ್ ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಪಂಜಾಬ, [[ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶ]], ಗುಜರಾತಿನ ಸಾರಸ್ವತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪಂಗಡಕ್ಕೆ ಸೇರ್ದಿನ ಮುಕ್ಲೆನ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಜಿ ಎಸ್ ಬಿ ಅಂದ್ ಲೆಪ್ಪುವೇರ್. ಕರ್ಣಾಟಕಡ್ ಮುಕುಳು ಇಲ್ಲಡ್ ಜಾಸ್ತಿ ಕೊಂಕಣಿ ಭಾಷೆ ಪಾತೆರ್ವೇರ್. ಸಾರಸ್ವತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪುದರ್ ಸರಸ್ವತಿ ನದಿ ತೀರದ ಮೂಲದಕೂಳು ಅಥವಾ ಸಾರಸ್ವತ ಮುನಿಯ ಶಿಷ್ಯರ್ಡ್ ಬೈದುಪ್ಪು. ಮುಕುಳೆಟ್ ಮುಖ್ಯವಾದ್ ಕಾಮತ್, ಪೈ, ಶೆಣೈ, ಕಿಣಿ, ಮಲ್ಯ, ಕುಡ್ವ, ನಾಯಕ್, ಶಾನಭಾಗ್, ಗಾಯ್ತೊಂಡೆ, ಮಹಲೆ, ಪ್ರಭು, ಪುರಾಣಿಕ್, ಭಟ್, ಮುಂತಾದ ಅಡ್ಡ ಪುದರ್ದಕುಳು ಉಲ್ಲೇರ್ ==ಉತ್ಪತ್ತಿ== ಸಹ್ಯಾದ್ರಿಖಂಡ ಬೊಕ್ಕ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಸಹ್ಯಾದ್ರಿಖಂಡದ ಪ್ರಕಾರ , "ಚಿತ್ಪಾವನ್ ಬೊಕ್ಕ ಕರ್ಹಾಡೆ ಬ್ರಾಂಹಣೆರ್ "ಮೂಲ-ಮೂಲತ ಪೊಸ ಸೃಷ್ಟಿಲ್" ಬೊಕ್ಕ "ಸ್ಥಾಪಿತ ಗೌಡ ಅಥವಾ ದ್ರಾವಿಡ ಗುಂಪುದ" ಭಾಗ ಅತ್ತ್ ಪಂದ್ ದೇಶಪಾಂಡೆರ್ ಬರೆಪೇರ್ . ತನ್ನ ತಪ್ಪುನ್ ಸರಿಮಲ್ಪೆರೆ, ಪರಶುರಾಮ ಉತ್ತರ ಭಾರತರ್ದ್ ಪತ್ತ್ ಋಷಿಲೆನ್, ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ್, ತ್ರಿಹೋತ್ರ (ತ್ರಿಹುತ್, ಬಿಹಾರ) ಕನತ್‌ಡ್ ಗೋವಾಡ್ ಪೂರ್ವಜೆರ್ನ ವಿಧಿ, ಅಗ್ನಿ ಯಜ್ಞ ಬೊಕ್ಕ ಭೋಜನ ನೈವೇದ್ಯನ್ ಮಲ್ಪೆರೆ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಲ್ತೆ.ನಾಅಲ್‌ನೆ ಅಧ್ಯಾಯ ಸಹ್ಯಾದ್ರಿಖಂಡ ಈ ಬ್ರಾಣೆರ್ನ ಗೋತ್ರದ ವಿವರಣೆ ಕೊರ್ಪುಂಡು. ==ಮುಕುಲ್ನ ಬೇಲೆ== ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಆಳ್ವಿಕೆದ್ ಬೊಕ್ಕ ನಂತರ, ಅಕುಲು ಮುಖ್ಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸಮುದಾಯೊಡ್ ಒಂಜಿ ಆದಿತ್ತೆರ್. ಅಕುಲು "ಗ್ರಾಮ- ಕುಲಕರ್ಣಿಲು, ಒಳ-ಏಷ್ಯನ್ ವ್ಯಾಪಾರಡ್ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಏಜೆಂಟ್" ಆದ್ ಸೇವೆ ಮಲ್ತೆರ್. ಕುಂಟು ಮತ್ತು ತಂಬಾಕುದ ಮಿತ್ತ್ ದ ತೆರಿಗೆ ಸೇರ್ದ್ ಗೋವಾ, ಕೊಂಕಣ ಬೊಕ್ಕ ಸರ್ಕಾರದ ಆದಾಯೊದ ಮಸ್ತ್ ಮೂಲೊಲು ಮುಕುಲೆರ್ದ್ ನಿಯಂತ್ರಣಡ್ ಇತ್ತ್ಂಡ. ಕೆಲವೆರ್ ಪಡಿನೆಂದ್ಮ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭಡ್ ಬ್ರೇಸಿಲ್ದೊಟ್ಟು ತಂಬಾಕು ವ್ಯಾಪಾರಗ್ ಪೋಯೆರ್. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರಡ್, ಸರಸ್ವತೆರ್ ಆದಿಲ್ ಶಾಹಿಯಂಚಿನ ಡೆಕ್ಕನ್ ಸುಲ್ತಾನೆರ್ನ ಅಡಿಡ್ ಆಡಳಿತಗಾರ ಆದ್ ಸೇವೆ ಮಲ್ತೆರ್. 18 ನೇ ಶತಮಾನಡ್ ಮರಾಠಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಯುಗಟ್, ಶಿಂಧೆ ಮತ್ತು ಉಜ್ಜಯಿನಿ ಬೊಕ್ಕ ಇಂದೋರ್‌ತ ಹೋಳ್ಕರ್ ಆಡಳಿತಗಾರೆರ್ ತಮ್ಮ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಜಾಗನ್ ತುಂಬೆರೆ ಸಾರಸ್ವತರೆನ್ ದೀಯೆರ್. == ಉಲ್ಲೇಕೊಲು == <references group="" responsive="1"></references> [[ವರ್ಗೊ:ಜಾತಿಲೂ]] e87zmzdi1k1bufhikmmfu21bhtbux7a 3 12987 148402 2022-08-20T15:48:23Z ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ 2534 ಪೊಸ ಸದಸ್ಯೆರೆ ಚರ್ಚಾಪುಟೊಡು [[Template:Welcome|ಸ್ವಾಗತ ಸಂದೇಸೊನು]]ಸೇರ್ಸಾಯರ ಆಪುಂಡು wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Ramija}} -- [[ಬಳಕೆದಾರೆ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೨೧:೧೮, ೨೦ ಆಗೋಸ್ಟು ೨೦೨೨ (IST) 8ypi7pkza9m6iglzj1uxgo179ybc25v