Wikipedia
snwiki
https://sn.wikipedia.org/wiki/Peji_Rekutanga
MediaWiki 1.39.0-wmf.26
first-letter
Media
Special
Talk
User
User talk
Wikipedia
Wikipedia talk
File
File talk
MediaWiki
MediaWiki talk
Template
Template talk
Help
Help talk
Category
Category talk
TimedText
TimedText talk
Module
Module talk
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
Peji Rekutanga
0
596
97895
97763
2022-08-27T05:46:24Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
__NOTOC__
{| class="wikitable flost center"
|[[File:Wikibar-alpha-8bit.png|right|frameless]]
{|
|
{|
|- style="background-color:#DCDCDC"
!Kwaziwai, Kwaziwai
|- style="background-color:#abe098"
!<big>Tikutambire kuWikipidhiya!</big>
|- style="background-color:#83d475"
|[[Duramazwi]] re mahara, chero munhu anogona kuuya achiwedzera ruzivo rwaanawo kana kushandura mazanhi emimwe mitauro kuisa muChishona.
Parizvino tine zvinyorwa '''[[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]]''' [[Special:AllPages|zvakanyorwa]] ne [[ChiShona|Chishona]].
|- style="background-color:#DCDCDC"
!'''<small>Munoda kuona Wikipedhiya yedu senwadhi here? Dzvanyai Pano!</small>'''
|-
|-
|}
|
|
{|
|-
|
{|
|[[File:WikiProject Biology Logo (Deus WikiProject).png|frameless|29x29px]]
|-
|[[Ungamo:Taramhenyu|Taramhenyu]]
|}
|-
|
{|
|[[File:P religion-green.png|frameless|33x33px]]
|-
|[[Chinamato]]
|}
|-
|
{|
|[[File:Wikipedia logo v2 (black).svg|frameless|30x30px]]
|-
|[[Ungamo:Masvomhu|Masvomhu]]
|}
|}
|
|
{|
|
{|
|[[File:Old wikipedia logo.png|frameless|30x30px]]
|-
|[[Ungamo:Nhoroondo|Nhoroondo]]
|}
{|
|-
|[[File:Geographylogo.svg|frameless|37x37px]]
|-
|[[Ungamo:Taranyika|Taranyika]]
|}
{|
|[[File:P culture.svg|frameless|31x31px]]
|-
|[[Ungamo:Nzanga|Nzanga]]
|}
|}
|
|
{|
|
{|
|[[File:Circle-icons-music.svg|frameless|30x30px]]
|-
|[[Ungamo:Mhanzi|Mhanzi]]
|}
|-
|
{|
|[[File:Language icon.png|frameless|31x31px]]
|-
|[[Ungamo:Mutauro|Mutauro]]
|}
|-
|
{|
|[[File:Circle-icons-art.svg|frameless|30x30px]]
|-
|[[Ungamo:Useza|Useza]]
|}
|}
|
|
{|
|
{|
|[[File:Nuvola apps kalzium.svg|frameless|30x30px]]
|-
|[[Ungamo:Sainzi|Sainzi]]
|}
|-
|
{|
|[[File:N icon technology.png|frameless|33x33px]]
|-
|[[Ungamo:Ruambarueza|Ruambarueza]]
|}
|-
|
{|
|[[File:ArchitectureIcon.svg|frameless|31x31px]]
|-
|[[Ungamo:Uvaki|Uvaki]]
|}
|}
|}
[[File:Wikibar-alpha-8bit.png|right|frameless]]
|}
{|
! style="background:#bdffa4; border:1px solid #eeeeee; text-align:center;" |<div style="float:right;">[[File:Wikibar-alpha-8bit.png]]</div>
|-
| style="background:#f7ffdc; padding-left:0px; padding-top:2px; padding-bottom:2px; padding-right:0px; font-size:9pt;" |[[File:Zimbabwe_Outline.svg|right|200x200px]]Musha uno ndewedu vatauri ve[[Chivanhu]], [[:en:Shona|mutauro weChiShona]], muno mu[[Wikipedhiya]].
Wikipedhiya chinyorwa chepa[[danhautande]] chinounganidzwa [[ungwaru]], [[ruzivo]] no[[hunyanzvi]] hwezvikamu zvese zveraramo remarudzi osezvayo erino pasi. Zvakanaka zvakadzama kwazvo kuti gapu rese iri reungwaru, ruzivo nohunyanzvi rive rinonyogwa mururimi rwaamai. Basa iri ngatiritange nhasi tigorisiirawo vana vedu navana vavowo, zvichingoenda, ziyenda nakuenda.
Mutauro wedu isu vanhu hauna kugara uchinzi [[ChiShona]] kwete. [[Varungu|Muchena]] ainzi [[Clement Doke]] ndiye akatanga kushandisa izwi rekuti Chi[[Shona]] mugore ra[[1931]]. Mutauro wedu unonzi [[ChiVanhu]].
Munokokwa mese, ani naani zvake, kuti muwedzere zvinyogwa izvi. Vanyori, vadzidzisi nevadzidzi veChiShona muzvikoro zvikuru zvedzidzo munokokwa kuti mutitungamirire pabasa iri. Tinodaidza kunyanya zvikuru sei avo vadzidzi nevadzidzisi vari muboka rezvidzidzo zveChiShona pa[[Yunivhesiti yeZimbabwe]] uyewo avo vese vakapedza zvidzidzo zveChiShona pachikoro chikuru ichi.
Kana muchida kuziva zvakawanda nezve[[humwe]] ye[http://sn.wikipedia.org:Wikipedia Wikipediya] endai panzvimbo yemu[[dandira]] iyi [http://www.wikipedia.org www.wikipedia.org]
Tsvakai muwedzere ruzivo rwenyu nezve [http://www.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Create_a_new_language_in_Wikipedia Kuisa zvinyorwa zvemumwe mutauro rudzi muWikipedhiya]
|-
| style="background:#bdffa4; padding-left:0px; padding-top:2px; padding-bottom:2px; padding-right:0px; font-size:9pt;" |[[File:Wikibar-alpha-8bit.png|right|frameless|100x100px]]
|}
{| class="wikitable float center"
|- style="background-color:#343c19"
|[[File:New-Bouncywikilogo.gif|right|frameless|52x52px]]<div class="mpbox" style="margin-top: .3em; background-color: #676d20; padding: .25em;"><inputbox>
type=create
width=45
break=no
buttonlabel=Sika Chinyorwa
</inputbox>[[File:Wikibar-alpha-8bit.png|right|frameless]]</div>
|}
{|
|- valign="top"
| align="center" bgcolor="#ffffff" |
{|
| colspan="4" |
{|
|-
|
{|
! style="background:#00ffff; border:1px solid #eeeeee; text-align:center;" |<div style="float:right;">[[File:Wikibar-alpha-8bit.png]]</div><div style="font-size:120%">
<div style="text-align: center;">Nehanda Nyakasikana</div>
</div><!-- TÍTULO A (FIN)--><!-- TEXTO A -->
|-
| style="background:#eeffff; padding-left:0px; padding-top:2px; padding-bottom:2px; padding-right:0px; font-size:9pt;" |<div style="text-align: center;"><small><poem></div>
<div style="text-align: center;">"Aah! [[Nehanda]] [[Nyakasikana]]!
Kunozove riniko,
Isu [[VaNyai]] tichitambudzika;
Mweya Unoera!
Kunozove riniko,
Isu VaNyai tichidzvinyirirwa?
Ko, inga taneta wani nokunwa misodzi;
Ko, toshirira kudzamara kuve riniko?
Ko, inga panguva yechando miti inozvizorodza,
Inokuhumuka mashizha yombowana rudekaro,
Kwozoti nokuchena kwokunze yodombera;
Mashizha yovawo nenhenhere inoyevedza;
Shiri nemhuka nenyuchi dzokwezvwa nehwema,
Ko, isu rugare ruchatisvika riniko?
Vana vacheche vatinobereka,
vawakatipa Iwe [[Samasimba]],
vanova ndivo vadyi venhaka dzedu,
nhasi vokura vakasunzumara munyika yavo,
Voshaya nzvimbo dzokurarama nokuzvidekadza?
Apa nepapo pazere rufuse,
Makumbo avo ane matuzu nokupfuviswa neriri pfumojena.
Ko, vosvikepiko?
Mudzimba dzose nomumisha yose vari kutandwa pamwe nokurohwa;
Munzvimbo dzose nomumatare mose avanotongerwa, vari kungourayiwa senhunzi,
Pasina chikonzero, pasina mhosva
Pfuma yenyika nhasi yakatorwa vakagovana paukama hwavo vepfumojena.
Nhasi vari kudya mafuta ayo nyika
Isu tichidya nhoko dzezvironda
Nhasi vari kudya, vakora sehochi
Isu toondoroka sembwa ine gwembe
Nhasi vagere murusununguko
lsu todzipwa huro nemajoto
Rusununguko, Nehanda, ndorupi?
Hamungaburukirewo kwatiri here?
Harahwa dzedu dzobatwa sepwere
Munyika yawavapa, musiki mugoni!
Havasisina rukudzo panyika.
Havasisina chavanacho
Dambudziko guru ndiro ravawira
Baba mutsvene!
Gomo rine ngoni!
Hamungotinzwawo kuchema kwedu here?
Tine chitadzo chakakura sei
Chokubva matiramwa zvakadai?
Nehanda Nyakasikana!
Kunozova riniko?
Isu VaNyai tichidzvinyirirwa
Neriri pfumojena rasvika munyika.</div>
</poem></small>
<div style="text-align: center;"><small>''~ Nhetembo iyi yakatogwa kubva mubhuku rinonzi, [[Feso]],'' ''rakanyogwa naVa[[Solomon Mutswairo]] (mugore ra[[1956]]).'' </small></div>
|}
|-
|
{|
! style="background:#00cccc; border:1px solid #eeeeee; text-align:center;" |<div style="float:right;">[[File:Wikibar-alpha-8bit.png]]</div><div style="font-size:120%">Mfananidzo weVhiki</div><!-- TÍTULO A (FIN)--><!-- TEXTO A -->
|-
| style="background:#afe1c8; padding-left:0px; padding-top:2px; padding-bottom:2px; padding-right:0px; font-size:9pt;" |<div style="text-align: center;">[[File:Jacaranda trees in Montagu Ave, Harare, Zimbabwe in 1975.jpg|center|frameless|277x277px]]'''Jacaranda mimosifolia'''[[Mujakaranda]] kuMontagu Avhenyu, [[Harare]], [[Zimbabwe]], mhando iyi ndiyo inotumbuka maruva emavara ma[[Ungu (Ruvara)|ungu]] kana [[Hute (ruvara)|hute]].</div>
|}
|-
| style="background:#002223; padding-left:0px; padding-top:2px; padding-bottom:2px; padding-right:0px;"| [[File:Wikibar-alpha-8bit.png|right|frameless|100x100px]]jj
|-
| style="background:#003738; padding-left:0px; padding-top:2px; padding-bottom:2px; padding-right:0px;" |[[File:Wikipedia logo puzzle globe spins horizontally and vertically, revealing the contents of all of its puzzle pieces, without background.gif|center|frameless|220x220px]]
|}
|}
| align="center" bgcolor="#ffffff" |
{| width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" style="background:#ff9d49;"
! style="background:#ffc11f; border:1px solid #986150; text-align:center;" |<div style="float:right;">[[File:Wikibar-alpha-8bit.png]]</div><big>Zvidzidzo</big>
|-
| style="background:#fff299; padding-left:0px; padding-top:2px; padding-bottom:2px; padding-right:0px;" |'''Maziwumbe:''' [[Asia|Ezhiya]] · [[Africa|Afurika]] · [[North America|Amerika Maodzanyemba]] · [[South America|Amerika Chamhembe]] · [[Antarctica|Andakitika]] · [[Europe|Yuropu]] · [[Australia|Ostireriya]]
'''Nyika:''' [[Angola|Angora]] · [[Botswana|Vutswana]] · [[Zimbabwe]] · [[Namibia|Namibhiya]] · [[Egypt|Ijipita]] · [[Tanzania]] · [[Nigeria|Naijeriya]] · [[Russian Federation|Rhashiya]] · [[France|Furanzi]] · [[Spain|Speini]] · [[Canada|Kanadha]] · [[Mexico|Mehiko]] · [[Germany|Jerumani]] · [[Chayina]] · [[Laos|Raosi]] · [[Makawo]] · [[Jordan|Jorodhani]] · [[Oman|Omani]] · [[Yemen|Yemeni]] · [[Nepal|Neparu]]
|-
|
|-
| style="background:#fe650d;font-size:9pt; text-align:center;" |[[File:Wikibar-alpha-8bit.png|right|frameless]]
|-
|'''Mitauro:''' [[ChiShona|Chishona]] · [[Chindau]] · [[Chizulu]] · [[ChiSpanish|Chispeini]] · [[Chiarabhu]] · [[Chiswahili|Chiswahiri]] · [[Chihausa]] · [[Chirhashiya]] · [[Chifurenji]] · [[Chiputukezi]] · [[Chibhunu]] · [[Chichayina]] · [[Chijapani]] · [[Chirungu|Chingezi]] · [[Chihindi]] · [[Chiaramu]] · [[Chin'ko]] · [[ChiNdevere|Chindevere]] · [[Chibuja|Chibuja (Chibudya)]]
|-
|}
{| width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" style="background:#f33c04;"
! style="background:#cc5500; border:1px solid #ddddc0; text-align:center;" |<div style="float:right;">[[File:Wikibar-alpha-8bit.png]]</div>
|-
|-
| style="background:#DAA06D; padding-left:0px; padding-top:2px; padding-bottom:2px; padding-right:0px;" |'''Vashona:''' [[Vakaranga]] ('''munhoroondo yeChivhenda'''/[[Vakaranga|Vasenzi, Valaudzi, Vandalamo, Vamasingo)]] , [[Vazezuru]], [[Vakorekore]], [[Vabuja]], [[Vamanyika]], [[Vandau]], [[Vadoma]], [[Vatawara]] (Vatavara), [[Vahungwe]], [[Vambire]], [[Vakaranga|Vanyai]], [[Vakaranga|Varozvi]], [[Vakalanga]] ([[Vanambya]], [[Vatalaote]]),
'''Madzinza:''' [[Vazulu]], [[Vaswahiri]], [[Vavhenda]], [[Vandevere]], [[Vandebele]], [[Vanyarwanda]], [[Varundi]], [[Vatonga]], [[Vakongo]], [[Vachewa]], [[Vaxhosa]], [[Vayorubha]], [[Vaigbho]], [[Vahausa]], [[Vaakani]], [[Vafulani]], [[Vamaghrebhi]],
|-
| style="background:#eeeeee;font-size:9pt; text-align:center;" |
|}
{| width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" style="background:#f33c04;"
! style="background:#986150; border:1px solid #ddddc0; text-align:center;" |<div style="float:right;">[[File:Wikibar-alpha-8bit.png]]</div><div style="font-size:120%"></div>
|-
|-
| style="background:#d1ac9a; padding-left:0px; padding-top:2px; padding-bottom:2px; padding-right:0px;" |'''Zvinamato:''' [[Chidaviro cheVashona|Chivanhu]] ([[Vashona]]) · [[Ukristu]] ([[Vakristu]]) · [[Uyiziramu]] ([[Vasalama]]) · [[Uhindu]]· [[Ujudha]] ([[Vajudha]]) · [[Ubhudha]] · [[Usikhi]] · [[Udhao|Udhao (Utao)]] · [[Ukonfushasi|Ukonfushasi (Uru)]] · [[Ubhaha'i|Ubhaha'i (Ubhahá'í)]] · [[Ushinto]] · [[Ujaini]] · [[Uzoroasti]] · [[Zvinamato zve Afurika]]
|-
| style="background:#eeeeee;font-size:9pt; text-align:center;" |
|}
{| width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" style="background:#f33c04;"
! style="background:#89225d; border:1px solid #ddddc0; text-align:center;" |<div style="float:right;">[[File:Wikibar-alpha-8bit.png]]</div>
|-
|-
| style="background:#eaadd0; padding-left:0px; padding-top:2px; padding-bottom:2px; padding-right:0px;" |'''Tsika:''' [[Roora]] · [[Musi weChisi|Chisi]] · [[Karenda ye Chivanhu|Karenda ye Chivanhu (Mwedzi ne Mavhiki)]] ·
'''Mhanzi:''' [[Jiti]], [[Dancehall]], [[Afrobeats]], [[Sungura]], [[Tuku (mhanzi)|Tuku]] (Afrojazz)
'''Chikafu:''' [[Sadza]] · [[Mbambaira]] · [[Manhuchi]] · [[Maputi]] · [[Mabhanzi]] · [[Madora]] · [[Bota]] · [[Derere]] · [[Mupunga]] · [[Muriwo]] · [[Hohwa]] · [[Sawu|Masau]] · [[Nyimo]] · [[Nyemba]]
|-
| style="background:#eeeeee;font-size:9pt; text-align:center;" |
|}
{| width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" style="background:#f33c04;"
! style="background:#d30080; border:1px solid #ddddc0; text-align:center;" |<div style="float:right;">[[File:Wikibar-alpha-8bit.png]]</div><div style="font-size:120%"></div>
|-
| style="background:#fe99d6; padding-left:0px; padding-top:2px; padding-bottom:2px; padding-right:0px;" |'''Upanganyeredzi:''' [[Gwararezhou]] · [[Galaksi]] · [[Rhadenga|Rhadenga (kosmosi)]] · [[Chadenga]] · [[Chindeya|Zvindeya]] · [[Nyenyedzi|Nyeredzi]] · [[Unganyeredzi]] · [[Zuva]] · [[Mwedzi muChadenga|Mwedzi]] · [[Chisimira]] · [[Ndemara]] · [[Runyanga]] · [[Nguruvenembwa]] · [[Mazhara]] · [[Maguta]] ·
'''Mivara''': [[Ungu]] · [[Zerere]] · [[Tsvuku]] · [[Kiwani]] · [[Hute]] · [[Huroro]] · [[Tema]] · [[Ranjisi (muvara)|Ranjisi]] · [[Mbise]] · [[Chena]] · [[Nundu (muvara)|Nundu]] · [[Shava]] · [[Pfumbu]] · [[Farata]] · [[Punje]] · [[Fuvana]] · [[Sutso]] · [[Shora (muvara)|Shora]] · [[Chichiri (muvara)|Chichiri]]
|-
| style="background:#eeeeee;font-size:9pt; text-align:center;" |
|}
{| width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" style="background:#f33c04;"
! style="background:#b100cd; border:1px solid #ddddc0; text-align:center;" |<div style="float:right;">[[File:Wikibar-alpha-8bit.png]]</div>
|-
|-
| style="background:#df70ff; padding-left:0px; padding-top:2px; padding-bottom:2px; padding-right:0px;" |'''Simbi:''' [[Utare]] · [[Mhangura]] · [[Ndarira]] · [[Zeng'e]] · [[Ndarama]] · [[Darejena]] · [[Mutobvu]] · [[Aluminiyamu]] · [[Platinamu]] · [[Niyakari]]
'''Concepts''': [[Zvose]] · [[Upasina]] · Uzima · [[Rudo]] · [[Ruvengo]] · [[Unake]] · [[Uvi]] · [[Rima]] · [[Chiedza]] · [[Zvinoyera|Kuyera (Utsvene)]] · [[Ruhana]] ·[[Mweya (wemunhu)]] · [[Rusvinuko]] · [[Upenyu]] · [[Rufu]] · [[Pfungwa]] · [[Hana]] · [[Nhu]] · [[Moyo|(Moyo)]] · [[Mbune]] · [[Umbimba|Umbimba (igo)]] ·
|-
| style="background:#eeeeee;font-size:9pt; text-align:center;" |
|}
{| width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" style="background:#f33c04;"
! style="background:#804fb3; border:1px solid #ddddc0; text-align:center;" |<div style="float:right;">[[File:Wikibar-alpha-8bit.png]]</div>
|-
|-
| style="background:#d9c4ec; padding-left:0px; padding-top:2px; padding-bottom:2px; padding-right:0px;" |
* [http://www.dokpro.uio.no/allex/gsd.html Duramazwi RechiShona] - [[Duramahwi|duramazwi]] rakaitwa neve ''"[[ALLEX Project]]".'' Iri duramazwi rakaiswa mu[[dandira]] neve ''"Norwegian Documentation Project"'' pavakange vakumbigwa kuita izvi neve ''"Allex Project".''
* [http://www.mashumba.com/ Shona Language] - zvinyogwa zva[[Martin Shumba]]
* [http://www.edd.uio.no/allex/corpus/africanlang.html Bumbiro rezvinyogwa zveChiShona] - zvinoshandiswa kuongora mashandigo emashoko e[[ChiShona]].
Kuti muwane zvimwe zvinyorwa tarirai linki ye zanhi dzasiyo:
* '''[[Zvinyorwa zve Zvechivanhu kuzhe kwe Wikipidhiya]]'''
|-
| style="background:#eeeeee;font-size:9pt; text-align:center;" |
|}
{| width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" style="background:#1f1fff;"
! style="background:#1f1fff; border:1px solid #eeeeee; text-align:center;" |<div style="float:right;">[[File:Wikibar-alpha-8bit.png]]</div><big>Chidzidzo cheVhiki Rino:</big>
|-
| style="background:#bfbfff; padding-left:0px; padding-top:2px; padding-bottom:2px; padding-right:0px; font-size:9pt;" |[[File:Lobengula-image.jpg|left|frameless|211x211px]]'''VaLobengula Khumalo''' (c.[[1845]] - (kusvika pamwe) Ndira [[1894]]) ndiye aive mambo we[[Vandevere|Mandevere]]. Lobengula aive nevanakomana vatatu vainzi Mpezeni, Njube na[[Nguboyenja]]... ([[Lobengula|werengai zvakadzama]])
|-
!
|}
|}
{| class="wikitable float center"
|- style="background-color:#002223"
|[[File:Wikipedia logo puzzle globe spins horizontally and vertically, revealing the contents of all of its puzzle pieces, without background.gif|right|frameless|45x45px]]<br/>
<div style="text-align:center;">
<inputbox>
type=search2
bgcolor=#003738
width=38
buttonlabel=Tsvaga
searchbuttonlabel=Tsvaga
</inputbox>
</div>[[File:Wikibar-alpha-8bit.png|right|frameless|100x100px]]<br/>
|}
{| width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" style="background:#358873;"
! style="background:#358873; border:1px solid #ddddc0; text-align:center;" |<div style="float:right;">[[File:Wikibar-alpha-8bit.png]]</div><big>Chidzidzo cheMwedzi Unowu</big>
|-
|-
| style="background:#b4d6c1; padding-left:0px; padding-top:2px; padding-bottom:2px; padding-right:0px;" |[[File:Sahel orthographic map.jpg|left|frameless|231x231px]]'''Saheru''' ([[Chiarabhu]]: ساحل ''sāḥil'', '''Sahel;''' "kosti, hombekombe") i[[rhewumu]] re[[upangahwewa]] (''ecoclimatic'') ne ru[[taramhenyuchisi]] (''biogeographic'') yetransisheni mu[[Africa|Afurika]] iri pakati pe[[Sahara]] kumaodzanyemba uye [[Savhana]] ye[[Sudan|Sudhani]] kuchamhembe . Ine hwewa hwe [[umhari]] (''semi-arid''), inotandamuka kuchingamira rumbariro rwe chamhembe-pakati che Maodzanyemba eAfurika pakati pe [[Gungwa reAtlantic|Gungwa re Atlandiki]] ne [[Bhahari Dzvuku]].
Saheru chikamu cheAfurika chinosanganisa madokero ne mabvazuva ekumaodzanyemba e[[Senegal|Senegaru]], kuchamhembe che[[Mauritania|Moritaniya]], pakati pe[[Mali|Maari]], kumaodzanyemba e[[Burkina Faso|Bhurukina Faso]], uye kuchamhembe chaikoiko kwe[[Algeria|Arujeriya]] ne [[Niger|Naija]], uye kumaodzanyemba chaikoiko kwe[[Nigeria|Naijeriya]], kumaodzanyemba chaikoiko kwe[[Cameroon|Kameruni]] uye [[Central African Republic|Rudhende rwePakati peAfurika]], pakati pe[[Chad|Chadhi]], pakati ne kuchamhembe kwe[[Sudan|Sudhani]], kuchamhembe chaikoiko kwe[[South Sudan|Sudhani Chamhembe]], [[Eritrea|Eritiriya]] ne kumaodzanyemba chaikoiko kwe [[Ethiopia|Itopiya]].... ([[Saheru|werengai zvakadzama]]).
|-
| style="background:#eeeeee;font-size:9pt; text-align:center;" |
|}
{| width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" style="background:#007417;"
! style="background:#009999; border:1px solid #eeeeee; text-align:center;" |<div style="float:right;">[[File:Wikibar-alpha-8bit.png]]</div><div style="font-size:120%">Mamwe mapurojekti eWikipidhiya</div><!-- TÍTULO A (FIN)--><!-- TEXTO A -->
|-
| style="background:#ffffff; padding-left:0px; padding-top:2px; padding-bottom:2px; padding-right:0px; font-size:9pt;" |'''Bwaro re Wikimidhiya''' i[[duramazwi]] rakazvimirira pazasi pe[[Hwaro|Bwaro]] re Wikimidhiya, zvzvinoreva kuti ino[[maneja]] mamwe mabasa (mapurojekti) akadorongodzwa zasiyo. Parizvino, mapurojekti anowanikwa mu[[ChiShona|Chishona]] i[[Peji Rekutanga|Wikipidhiya]] basi, tirikuzama kudzosa [[Wikiduramazwi]] rakavharwa muna [[2007]]. Nwadhi riripo asi harisati ravenezvinyorwa mukati. Mamwe ariko anowanikwa mumimwe mitauro, senge Chingezi nezvimwe wo.
{|
|[[File:WikiProject_Structured_Data_for_Commons-logo.svg|frameless|56x56px]]
|
{|
|'''[[c:|Zvinjee (Zvikomoni)]]'''
|-
|Unganidzo re mifananidzo ne maodhiyo e[[Njee|unjee]].
|}
|[[File:Meta-Wiki_Confirmed-2000px.png|frameless|45x45px]]
|
{|
|'''[[metawiki:|Meta-wiki]]'''
|-
|Kurongwa kwe zviitwa zvose zve wikimidhiya.
|}
|[[File:Wiktionary-logo-ka-without-text.svg|frameless|48x48px]]
|
{|
|'''[[wiktionary:sn:|Wikiduramazwi]]'''
|-
|Duramazwi.
|}
|-
|[[File:Wikibooks-logo.png|frameless|46x46px]]
|
{|
|'''[[b:sn:|Wikinwadhi]]'''
|-
|Manwadhi ne zvinyorwa zvekudzidza zvemahara.
|}
|[[File:Wikiquote-logo-sq.svg|frameless|51x51px]]
|
{|
|'''[[wikiquote:|Wikidzupuramanzwi]]'''
|-
|Unganidzo re madzupuramanzwi
|}
|[[File:Wikisource-logo.svg|frameless|49x49px]]
|
{|
|[[wikisource:|Wikivambo]] ''(Wikisosi)''
|-
|[[Chikuvamagwaro|Kuvamagwaro]] re mahara.
|}
|-
|[[File:Wikispecies-logo.svg|frameless|54x54px]]
|
{|
|'''[[species:|Wikirudzi]]'''
|-
|Duramazwi re marudzi (maspishi).
|}
|[[File:Wikiversity_Logo.png|frameless|50x50px]]
|
{|
|'''[[betawikiversity:|Wikichikoro]]'''
|-
|Zvidzidzo ne zvokuita zvemahara.
|}
|[[File:Wikinews-Africa-logo.svg|frameless|54x54px]]
|
{|
|'''[[wikinews:|Wikinhau]]'''
|-
|Nhau dze mahara.
|}
|}
|}
{|
! style="background:#00ffff; border:1px solid #eeeeee; text-align:center;" |<div style="float:right;">[[File:Wikibar-alpha-8bit.png]]</div><div style="font-size:120%">Mimwe mitauro ye Afurika isiri pakati pe dzihombe:</div><!-- TÍTULO A (FIN)--><!-- TEXTO A -->
|-
| style="background:#ffffff; padding-left:0px; padding-top:2px; padding-bottom:2px; padding-right:0px; font-size:9pt;" |[[:af:|Chiafurikanzi]] · [[:ak:|Chiakani]] · [[:am:|Chiamhari]] · [[:bm:|Chibhambara]] · [[:ny:|Chichewa]] · [[:tum:|Chitumbuka]] · [[:ee:|Chiewe]] · [[:ff:|Chifurufurudhe (Chifurani]]) · [[:ki:|Chikũyũ]] · [[:ha:|Chihausa]] · [[:ig:|Chiigbho]] · [[:xh:|Chixhosa]] · [[:zu:|Chizulu]] · [[:kr:|Chikanuri]] · [[:rw:|Chinyarwanda]] · [[:rn:|Chirundi]] · [[:sw:|Chiswahiri]] · [[:kg:|Chikongo]] · [[:ln:|Chingala]] · [[:lg:|Chiganda]] · [[:mg:|Chimaragasi]] · [[:om:|Chioromo]] · [[:sg:|Chisangho]] · [[:st:|Chisutu]] · [[:tn:|Chitswana]] · [[:ss:|Chiswati]] · [[:so:|Chisomari]] · [[:ti:|Chitigirinya]] · [[:ve:|Chivhenda]] · [[:tw:|Chitwi]] · [[:wo:|Chiworofu]] · [[:ts:|Chitsonga]] · [[:yo:|Chiyorubha]] ·
''<small><div style="text-align: center;">(Tarisai bhaa repadivi kuti muone mamwe mapeji eWikipedhiya)</div></small>''
|}
[[Category:Wikipidhiya]]
fnzncpbqfk6igl64zvmtgzr1xppodt9
Bonde
0
4044
97862
97824
2022-08-26T14:09:00Z
Holani Mina
12412
wikitext
text/x-wiki
*[[Rukukwe|Bonde]] (n. a mat of woven reeds).
*[[Kukumbana pabonde|Bonde]] (sexual activity).
{{Kujekesa}}
997zyl6vwzbzkz66744g0c5ciainooj
Rwizi
0
4199
97861
97746
2022-08-26T14:03:57Z
Holani Mina
12412
wikitext
text/x-wiki
[[File:Mzingwane-river-glassblock.jpg|thumb|Rwizi]]
'''Rwizi''' (''river'') '''rgwizi''' kana '''gwizi''', muchidzidzo che[[Tarachisi]] zvinoreva muronga [[kuyerera|unoyeredza]] mvura kubva kunzvimbo dzakakwirira kuenda kunzvimbo dzakaderera. Rwizi runogona kuva hombe kana diki; dzimwe nzizi dzinoyerera mitunhu yakareba dzichipinda munyika dzakawanda.
Mamwe mazwi anotaura rwizi ndeaya: [[rukova]] (brook), [[rukorodzi]] (small stream), [[rukoto_(rwizi)|rukoto]], [[mukomba]].
Izwi rokuti [[rukoto_(rwizi)|rukoto]] tinokwanisa kurishandisa kuturikira inonzi '''tributary''' ku[[English]], kureva rwizi runodira mune rwumwe rukuru. Sokuti [[Rwizi Munyati]] rukoto kuna [[Rwizi Zambezi]].
[[Machiti]] (rapids in English) zvinoreva mangondo kana mawere anodzika ari munzira yerwizi, pahumwe zviichinzi [[chiti-(Rwizi)|chiti]]. Mangondo aya anoitika pane matombo makukutu akachinjika panoerera nerwizi, asi zasi kune matombo anokukurwa zviri nyore.
*[[Rufuvha]] (, dry stream, brooklet).
*[[Mukaha]] (Gorge) zvinoreva kuti rwizi rwuri pamupata wakadzika, iwo mahombekombe anew mukwidza wakanyanya. Zasi kwe[[Victoria Falls]] kune [[mukaha]] unoyerera [[Rwizi Zambezi]].
*[[Rwizi|Gombe]] (Shore, the land along the edge of a sea, lake, broad river, etc.) apa kureva nzvimbo yakakomberedza [[rwizi]], [[nyanza]] kana [[gungwa]].
*[[Birimo]] kana [[mapirimo]] zvinoreva hombekombe rerwizi ine matombo akakwira - high rocky bank.
*[[Biriri]] (bank of stream). Pahuwandu zvonzi [[mapiriri]] - kutaura uku chi[[Ndau]].
*[[Muhwe]] (current in water).
*[[Rwizi|Ronga]] kana [[rwizi|muronga]] (river).
*[[Chikotoro_(rwizi)|Chikotoro]] - shoko iri riri kushandiswa pano kuturikira ''river basin'' kureva nzvimbo inokokorodzwa mvura inoyerera murwizi rwuri kucherechedzwa. Chikotoro cha[[Rwizi Zambezi]] chinosanganisira matunhu ari munyika dzinoti: [[Angola]]; [[Zambia]]; [[Botswana]]; [[Democratic Republic of Congo]]; [[Zimbabwe]] ne[[Mozambique]].
*[[Bonde reRwizi]] (river bed) - mazwi aya ari kuumbwa pachinyorwa chino kududza pavhu riri pasi perwizi. Zavakanaka kuonesana kuti izwi iri hariko ku[[ChiShona]] chemazuva ose. [[Swahili]] inoti '''bonde la mto''' (river bed).
==Tsumo==
[[File:Potok pod jezerom 1.jpg|thumb|Rukova rune matombo kuItaly]]
*Rukova rwizi, kuyambuka unokwinya nguo. Tsumo iyi inoreva kuti munhu anofanirwa kuzvininipisa kana achida kukunda nyangwe nepane icho chingataridzika sechidiki. Tsumo iyi inotiudzawo kuti vakare vaisiyanisa rwizi norukova; rwizi rwuri rukuru pane rukova.
*Rwizi runozara nemadiro. Rivers only overflow because of their tributaries.
*Rwizi runokura nezvikova. A river grows (depends) on tributaries.
*Muromo hauzarirwi nerwizi.
*Kamuhomba kadiki kanoyeredza. A small furrow can float away (a person)
== Rwizi Nile ==
[[Image:Glomma meets tributary Vorma.JPG|left|200px|thumb|KuNorway, pamadirano a rwizi [[Glomma]] nerwizi [[Vorma]].]]
[[Rwizi Nile]] ndirwo rwakanyanya kureba Pasirose ruchiyerera nhambwe inoita 6,650km. Nile inopinda munyika dzinoti: Burundi; Rwanda; Democratic Republic of Congo; Tanzania; Kenya; Uganda; Ethiopia neEgypt.
== Rwizi Zambezi ==
Kuno ku[[Chamhembe]] kweAfrica, [[Rwizi Zambezi]] ndirwo rwizi rukuru rwakareba 3,540km. parwizi urwu ndipo panowanikwa [[mapopoma]] anonzi [[Victoria Falls]] ari pamuganhu panosangana Zimbabwe, Zambia, Namibia neBotswana. Mamwe mapopoma ari parwizi Zamabezi anosanganisira: Chavuma Falls iri pamuganhu weAngola neZambia; Ngonye Falls neSioma Falls ku[[Madokero]] kweZambia.
Zambezi rine magwenya makuru emagetsi maviri ari pa[[Kariba Dam]] ne[[Cabora Bassa Dam]]. Pane rimwe gwenya diki paVictoria falls.
== Chisuvi cheMvura ==
[[Chisuvi cheMvura]] zvinoreva nzvimbo yakakwirira yokuti kumativi ayo nzizi dzinoyerera dzichienda kwakasiyana.
Somuenzaniso muZimbabwe '''chisuvi chemvura''' chinotevedza nzvimbo dzakakwirira pakavakirwa maguta anoti: [[Harare]]; [[Chegutu]]; [[Kadoma]]; [[Kwekwe]]; [[Gweru]] ne[[Bulawayo]].
Kune rimwe divi nzizi dzinoyerera dzichienda ku[[Maodzanyemba]] kunodira kuna [[rwizi Zambezi]]. Nzizi dzinoti: [[Rwizi Mazowe]]; [[Rwizi Munyati]]; [[Rwizi Manyame]] dzinoyerera dzichinodira muna Zambezi.
Nekune rimwe divi dzinoyerera dzichienda [[mabvazuva]] dzichinodira muna [[Rwizi Runde]] na[[Rwizi Save]]. Divi iri rine nzizi dzinoti: [[rwizi Tokwe]]; [[rwizi Chiredzi]]; [[rwizi Mutirikwe]] dzine mvura inonopinda kuMozambique ichinodira ku[[gungwa]] reIndian Ocean.
==Mamwe Mazwi==
*[[Matsvanzvi]], kana [[makutsi]] (Flood debris) zvinoreva [[makukurudzi]] anokukurudzwa nemvura yemafashamo kana mvura yanaya yakawandisa yozara padunhu.
*[[Makotorodzi]] kana [[makukumidzi]] (driftwood) apa kureva matanda nemarara anokukurutswa nerwizi.
*[[Guwe_(remvura)|Guwe]] [[guve]] kana [[makuwe_(emvura)|makuwe]] (floods, not merely a flooded river). Kune rwizi runonzi [[Rwizi Nyaguwe]].
*[[Kupweva]] (to subside or go down like a swelling river) apa kureva kuserera se[[rwizi]].
*[[Kutseduka]] (ran swiftly as a river) zvichireva kuyerera kwekumhanyisa kwerwizi pamutsedu.
*[[Kutseneneka]] (ran in the form of a stream).
*[[Kuwunga]], [[kuririma]] kana [[kuvirima]] (to thunder as rain or river).
*[[Harambwe]] kana [[zerere]] (Green, hair-like water growth). Vamwe vanoti [[harandwe]].
==Mitauro yeAfrika==
*[[VaFwe]] vanoti '''rwizyi''' (river) kureva [[rwizi]]. [[VaMambwe]] vanoti '''luzi''' (river, stream) vachireva [[rwizi]]. [[VaLozi]] vanoti '''–welula''' (n. current in a river).
*[[VaWabo]] vanoti '''mwinji''' kana '''munji''' (n. river) vachireva [[rwizi]]. [[VaNyakyusa]] vanoti '''ulwisi''' (river) kureva [[rwizi]]. [[VaTumbuka]] vanoti [[mronga]] (river) vachireva [[rwizi]].
*[[VaLenje]] vanoti '''kunselelo''' (downstream) vachireva zasi kwerwizi kwarunoyerera richienda. [[VaLenje]] vanoti '''mukuku''' (Current, flow of a stream or river) kureva [[gukurudzi]] rerwizi.
*VaChewa vanoti '''gwero''' kana '''magwero''' (a source, head or source of river), kureva panotangira [[rwizi]]. [[Kimbundu]] vanoti '''ngîjí''' (n. brook, stream, rivulet).
*[[VaKongo]] vanoti '''kukula''' (to flow along, to flow down, run down as water, trickle, pour down, drift, roll down). [[Kinande]] vanoti '''emuteho''' (n.a river, at the source).
*[[VaTonga]] vanoti '''mulonga''' (river) kureva [[rwizi]]. Mamwe mazwi: bulonga (a river system). [[Nafaanra]] vanoti kotolo (n. bowl or dish made of clay).
[[Category:Taranyika]]
8bxrs3ax1sz0lhvnhpv3xy41jqwae8m
Mweya (wemunhu)
0
4925
97896
32269
2022-08-27T05:48:34Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
'''Mweya wemunhu''' ([[Chingezi|Nge]]. ''Spirit'') ndicho chikamu chemunhu chisiri nyama, chisingabatike kana kuonekwa, uye chinogara kana munhu afa. Vakristu vanotenda kuti [[mweya]] wemunhu unoenda kuna Mwari kana achinge afa; Mwari vanotonga munhu uyu vachisarudza kuti munhu anopinda [[denga]] here kana kuti anoenda ku[[gehena]].
== Mamwe mapeji ekutarisa ==
* [[Moyo]]
* [[Ruhana]]
* [[Mudzimu]]
* [[Shavi]]
[[Category:chinamato]]
tff2hwnqwaudo5259bgzyqed8l9egmw
Kukomberedza
0
8399
97850
76657
2022-08-26T13:33:27Z
Holani Mina
12412
/* Mitauro yeChiBantu */
wikitext
text/x-wiki
Kukomberedza kana [[kupoteredza]] (to surround, encompass) zvinotaurwa kana chinhu chakapoteredzwa nezvimwe kumativi ose. Sokuti musha unokwanisa kunge wakakomberedzwa ne[[ruzhowa]] kana mupanda. Shoko iri rinokwanisa kuzoshandiswa kuturikira shoko rokuti '''ambient''' ku[[English]] rinoreva zvakakomberedza.
==Mamwe Mazwi==
*[[Kukomba_(kukomberedza)|Kukomba]], [[kukombera]], [[kupoteredza]], [[kucheketera]] kana [[kuchekeredza]] (surround).
*[[Kukomberera]] iri shoko rinotaura kufamba nenzira yekupoterera chinhu chiri kurehwa.
*[[Kukombwa]], kukombera (beseige)
*[[Kukutwa|Kukuta]] (surround) zvichireva kukomberedza kana kuita gute. Ndakaona baba vakakutwa navana vavo: I saw the father surrounded by his children.
*[[Gute_(rakakomberedza)|Gute]] (Act of surrounding, encircling) - apa kureva kukomberedza chinhu kana munhu.
==Kurerutsa Mutauro==
*Vanhu vainge vakaita gute vachionekana naye: the people crowded round him to say farewell.
==Nyaudzosingwi==
*[[kokwe]] (ideo of 1. Surrounding or being surrounded, 2. of co-operating).
*Vakomana vakati sadza kokwe: the boys sat round the food.
*Vakamuti kokwe: they ganged up on him.
*Vakati kokwe pabasa: they helped together at the work.
*Kune dunhu re[[Zimbabwe]] rinonzi [[Gokwe]].
==Mitauro yeAfrika==
*[[Chewa]] inoti '''kukutisa''' (trans. To enclose, to encircle, hem in). VaChewa ne[[Swahili]] vanoti '''mkutano''' (a meeting) kureva [[kukomberedza]].
*[[VaKongo]] vanoti '''kuta''' (v.i. to assemble, gather together, collect together - of people only) kureva [[kuungana]]. VaKongo vanoti '''kutakana''' (v.t. to assemble together, to cluster) kureva [[kuunganidza]].
*[[Kinyarwanda]] inoti '''guterana''' (v.i. to come together; to gather together; to meet) vachireva [[kuungana]] kana kusangana. VaRwanda vanoti '''guteranya''' (v.t. to gather together) kureva [[kuunganidza]].
*[[MaZulu]] vanoti '''koka''' (v. encircle, surround). Mamwe mazwi: '''isikokela''' (n. 1. Place surrounded by· a wall or fence. 2. Company).
*[[Kutuk]] inoti '''longga''' (v. to surround; to encircle)
[[category:dzidzo]]
5o58f01mpev0qn4kmg2hjbrrrfta6xi
97851
97850
2022-08-26T13:35:46Z
Holani Mina
12412
/* Mitauro yeAfrika */
wikitext
text/x-wiki
Kukomberedza kana [[kupoteredza]] (to surround, encompass) zvinotaurwa kana chinhu chakapoteredzwa nezvimwe kumativi ose. Sokuti musha unokwanisa kunge wakakomberedzwa ne[[ruzhowa]] kana mupanda. Shoko iri rinokwanisa kuzoshandiswa kuturikira shoko rokuti '''ambient''' ku[[English]] rinoreva zvakakomberedza.
==Mamwe Mazwi==
*[[Kukomba_(kukomberedza)|Kukomba]], [[kukombera]], [[kupoteredza]], [[kucheketera]] kana [[kuchekeredza]] (surround).
*[[Kukomberera]] iri shoko rinotaura kufamba nenzira yekupoterera chinhu chiri kurehwa.
*[[Kukombwa]], kukombera (beseige)
*[[Kukutwa|Kukuta]] (surround) zvichireva kukomberedza kana kuita gute. Ndakaona baba vakakutwa navana vavo: I saw the father surrounded by his children.
*[[Gute_(rakakomberedza)|Gute]] (Act of surrounding, encircling) - apa kureva kukomberedza chinhu kana munhu.
==Kurerutsa Mutauro==
*Vanhu vainge vakaita gute vachionekana naye: the people crowded round him to say farewell.
==Nyaudzosingwi==
*[[kokwe]] (ideo of 1. Surrounding or being surrounded, 2. of co-operating).
*Vakomana vakati sadza kokwe: the boys sat round the food.
*Vakamuti kokwe: they ganged up on him.
*Vakati kokwe pabasa: they helped together at the work.
*Kune dunhu re[[Zimbabwe]] rinonzi [[Gokwe]].
==Mitauro yeAfrika==
*[[Chewa]] inoti '''kukutisa''' (trans. To enclose, to encircle, hem in). VaChewa ne[[Swahili]] vanoti '''mkutano''' (a meeting) kureva [[kukomberedza]].
*[[VaKongo]] vanoti '''kuta''' (v.i. to assemble, gather together, collect together - of people only) kureva [[kuungana]]. VaKongo vanoti '''kutakana''' (v.t. to assemble together, to cluster) kureva [[kuunganidza]].
*[[Kinyarwanda]] inoti '''guterana''' (v.i. to come together; to gather together; to meet) vachireva [[kuungana]] kana kusangana. VaRwanda vanoti '''guteranya''' (v.t. to gather together) kureva [[kuunganidza]].
*[[MaZulu]] vanoti '''koka''' (v. encircle, surround). Mamwe mazwi: '''isikokela''' (n. 1. Place surrounded by· a wall or fence. 2. Company).
*[[Kutuk]] inoti '''longga''' (v. to surround; to encircle) kureva kukomberedza. Mamwe mazwi: '''gom''' (v. to surround; to encompass).
[[category:dzidzo]]
emh9c63b9hk3hk82ff9r409mwpv7ly8
97852
97851
2022-08-26T13:37:32Z
Holani Mina
12412
/* Mitauro yeAfrika */
wikitext
text/x-wiki
Kukomberedza kana [[kupoteredza]] (to surround, encompass) zvinotaurwa kana chinhu chakapoteredzwa nezvimwe kumativi ose. Sokuti musha unokwanisa kunge wakakomberedzwa ne[[ruzhowa]] kana mupanda. Shoko iri rinokwanisa kuzoshandiswa kuturikira shoko rokuti '''ambient''' ku[[English]] rinoreva zvakakomberedza.
==Mamwe Mazwi==
*[[Kukomba_(kukomberedza)|Kukomba]], [[kukombera]], [[kupoteredza]], [[kucheketera]] kana [[kuchekeredza]] (surround).
*[[Kukomberera]] iri shoko rinotaura kufamba nenzira yekupoterera chinhu chiri kurehwa.
*[[Kukombwa]], kukombera (beseige)
*[[Kukutwa|Kukuta]] (surround) zvichireva kukomberedza kana kuita gute. Ndakaona baba vakakutwa navana vavo: I saw the father surrounded by his children.
*[[Gute_(rakakomberedza)|Gute]] (Act of surrounding, encircling) - apa kureva kukomberedza chinhu kana munhu.
==Kurerutsa Mutauro==
*Vanhu vainge vakaita gute vachionekana naye: the people crowded round him to say farewell.
==Nyaudzosingwi==
*[[kokwe]] (ideo of 1. Surrounding or being surrounded, 2. of co-operating).
*Vakomana vakati sadza kokwe: the boys sat round the food.
*Vakamuti kokwe: they ganged up on him.
*Vakati kokwe pabasa: they helped together at the work.
*Kune dunhu re[[Zimbabwe]] rinonzi [[Gokwe]].
==Mitauro yeAfrika==
*[[Chewa]] inoti '''kukutisa''' (trans. To enclose, to encircle, hem in). VaChewa ne[[Swahili]] vanoti '''mkutano''' (a meeting) kureva [[kukomberedza]].
*[[VaKongo]] vanoti '''kuta''' (v.i. to assemble, gather together, collect together - of people only) kureva [[kuungana]]. VaKongo vanoti '''kutakana''' (v.t. to assemble together, to cluster) kureva [[kuunganidza]].
*[[Kinyarwanda]] inoti '''guterana''' (v.i. to come together; to gather together; to meet) vachireva [[kuungana]] kana kusangana. VaRwanda vanoti '''guteranya''' (v.t. to gather together) kureva [[kuunganidza]].
*[[MaZulu]] vanoti '''koka''' (v. encircle, surround). Mamwe mazwi: '''isikokela''' (n. 1. Place surrounded by· a wall or fence. 2. Company).
*[[Kutuk]] inoti '''longga''' (v. to surround; to encircle; to go around) kureva kukomberedza. Mamwe mazwi: '''gom''' (v. to surround; to encompass).
[[category:dzidzo]]
9oi9tyw6b9g7dwqk1e2fy7r72nu2p6f
Mhandu
0
10166
97849
71609
2022-08-26T13:21:00Z
Holani Mina
12412
/* Mitauro yeBantu */
wikitext
text/x-wiki
[[Mhandu]] kana [[bandu]] (hostile person, enemy, person of a disordered mind) zvichireva [[muvengi]] kana [[mudzivisi]].
==Mitauro yeAfrika==
*[[Yao]] vanoti '''chipandu''' (danger ; any fearful object). Yao vanoti '''upandu''' (a danger occurrence).
*Yao vanoti '''panduka''' (rebel). [[VaTaita]] vanoti '''nyamandu''' (brute).
*[[Kutuk]] vanoti '''mandu''' (v. to hate).
onhdb6783a3ek8mdtpkocujx5rg9mbj
Tsvuku (Ruvara)
0
10680
97894
91129
2022-08-27T05:29:57Z
Masiziva
13430
Redirected page to [[Tsvuku]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECT [[Tsvuku]]
m6p0gl0ishxap9156n76o9nqqipu1ki
Kudonha
0
11796
97848
97828
2022-08-26T13:13:13Z
Holani Mina
12412
/* Mitauro yeAfrika */
wikitext
text/x-wiki
Chinyorwa chino chiri kuunganidza mazwi ane chekuita nekudonha, [[kuwa]], kupunzika, [[kuriga]] zvichingodaro. Mazwi aya anoreva '''to fall or to fell''' ku[[English]].
*[[Kudonha]] (to fall). Adonha mumuti: he fell from the tree.
*[[bhi-i]] (ideophone of Falling to the ground - heavy object; 2. of Slumping onto one's bed and falling asleep).
*[[bhidhiri]] (ideophone of Falling heavily and rolling). Nzou yakapfurwa ndokuti bhidhiri: the elephant was shot and fell heavily.
*[[Bvocho]] kana [[bvucha]] (ideo of Falling on grass water, or dry leaves - heavy object).
*[[Kubhidhiridza]] (Cause to fall heavily and roll).
*[[Kubhidhirika]] (Fall heavily and roll. 2. Roll over, 3. Wallow - vamwe voti [[kuganda]]).
*[[bhu]] (ideophone of Falling with a thud - solid object).
*[[bhucha]] (ideo of Falling with a splash (flat surfaced object, e g stone, pot, etc).
*[[bhuva]] (ideo of Falling into water (heavy object). 2. of Making big splash).
*[[bvuva]] kana [[kubvu]] (Falling into water (heavy person, animal, object).
*[[biribidi]] (ideo of Falling heavily because tripped).
*[[bwa]] (ideo of Falling and breaking).
*[[Kudonha|Kubwazha]] (Come loose and fall).
*[[bwindi]] kana [[bwira]] (ideo of Falling on face).
*[[Kubwindika]] kana [[kubwira]] (Fall on face - person or animal).
*[[chapwa]] (ideo of Splashing - by falling into or moving into water).
*[[chatadzisa]] (Cause person to fall down).
*[[Chishaku]] (Fall - more than one person; e.g. of two people colliding). Vakaita chishaku: they fell heavily.
*[[Chori]] kana [[chubu]] (ideo of Falling into water and sinking. Dombo rakati chori mumvura: the stone sank in the water.
*[[Kuchororodza]] (Make to fall in a thin stream). [[Kuchororoka]] (Fall in a thin stream).
*[[Chote]] (ideo of Falling and making rustling sound). [[Kuchoteka]] (Plunge an object into thick dry grass).
*[[dedu]] [[gapa]] kana [[tadagu]] ideo of Falling backwards). Apa zvoreva [[kudeduka]] kana [[kutadaguka]] (falling backwards; recoil, or withdraw).
*[[Denhetsa]] (Set up an object so that it will fall e.g. falling-stone trap).
*[[dhabhara]] (ideo of Falling prostrate, arms and legs loose).
*[[Dhege]] (ideo of Falling and breaking). Akaputsa chirongo kuti dhege: he dropped the water-pot and shattered it.
*[[Kudhegedza]] (Break (by letting object fall to the ground).
*[[Dhegemu]] (ideo of Falling heavily on a hard surface and breaking).
*[[dhera]] kana [[jada]] (ideo of Falling on back). [[Kudherudza]].
*[[Dhi]] (ideo of Falling down heavy object. 2. of Throwing one self down).
*[[dhigu]] (ideo of Falling flatly e.g. falling stone trap).
*[[dindiridza]] (Make to fall and roll). [[Kudindirika]] (fall and roll).
*[[dya]] (ideo of Falling headlong). Akati dya nomutsipa: he fell headlong.
==F==
*[[fozo]] kana [[pfozo]] (ideo of Falling down from high up). [[Kufozora]] [[kupfozoka]] kana [[kufozoka]] (Fall from a height. Akafozoka mumuti akatyoka gumbo: he fell from high up in a tree and broke his leg.
*[[Kufozora]] (Make to fall from a height).
*[[Kufumhata]] (Fall flat). Bape rakafumhata pasi: the sheet of metal fell Rat on the ground.
==G==
*[[ga]] (ideo of Falling head-first) Akati ga namanhede: he fell backwards and hit the ground with the back of his head. Akati ga nemhanza: he fell forwards and hit the ground with his forehead.
*[[gada]] (ideo of Falling backwards).
*[[Kugojotedza]] (Cause to fall with a rattling sound e.g. several planks).
*[[Kugojoteka]] (Fall with rattling sound e.g. several planks).
*[[gojoto]] (ideo of Falling and making rattling sound. 2. of Falling through weakness). Akati gojoto mapadza pasi: he threw the hoes on the ground all together.
*[[gwadara]] kana [[guda]] (ideo of Falling to knees weakly).
*[[gwachara]] kana [[gwajata]] (ideo of Falling and making rattling sound e.g. loose bundle of firewood; 2. Z of Falling through weakness). [[Kugwacharika]].
==K==
*[[kochomo]] (Making person, fruit fall from a tree).
*[[Kukochomoka]] (Fall from a tree person, animal, fruit).
*[[Kukochomora]] (Make person or fruit fall from a tree).
*[[kodzvo]] (ideophone of Falling and ending up in an inaccessible place).
*[[koromo]] (ideo of Falling down from a height. 2. of Falling off. 3. of Sliding down (short object). Nhasi mvura ichati koromo: it will rain heavily today (because clouds have gathered).
*[[kowowoka]] (Stand of something that is inclined, or expected, to fall). Riva rangu richakowowoka: my falling-stone trap is still standing.
*[[kozhomo]] (ideo of Falling - many things together). [[Kukozhomodza]] (Cause to fall (many things together). Kozhomodza mazhanje netsvimbo: knock down a lot of wild loquats with your stick.
*[[kozomo]] (ideo of Falling down from a tree). [[Kozomoka]] (Fall down from a tree). [[Kozomora]] (Make to fall down from a tree).
*[[kunjanda]] (ideo of Falling over (object that cannot support itself). cp njaya
*[[kunjaya]] (ideo of Falling backwards with legs in air. cp tanyangu.
*[[kunya]] kana [[mbunya]] (ideo of Tripping and falling). Nguruve dzakati hari dzose kunya: the pigs knocked all the pots over
*[[Kukurumuka]] (Fall off, drop off (fruit, leaves, plaster). [[Mazanhi]] emiti anokurumuka muna [[Nyamavhuvhu]]: leaves fall from the trees in August.
*[[Kukuumura]] (Make to fall many dry things).
*[[Kukwambandidza]] (Make to fall inertly). [[Kukwambandika]] (Fall loosely, inertly). Imbwa yakwambandika: the dog has fainted.
*[[kwatara]] (ideo of Falling to the ground (e g seed from tree; 2. of Falling and bouncing slightly (hard, non-metallic object).
*[[Kumanika]] (Prevent object from falling (as tree branch does). [[Kumanira]] kana [[kunangama]] (Hang because prevented from falling).
==M==
*[[Manyonde]] (Act of falling headlong).
*[[mbunya]] (ideo of Falling over weak person or animal). 2. of Falling over unconscious. Kamwana kakati mbunya pasi: the little child fell over fast asleep.
*[[mburukutu]] kana [[gwachata]] (ideo of Falling through weakness).
*[[Mbwe-e]] (of Falling and scattering e.g. grains, 2. of Falling in a heap ). Collapse - ground or structure).
*[[mbwida]] (ideo of Falling on one's face). Zvichida izwi iri rinotodzana nerinoti [[Chimbwido]]?
*[[Kumbwida]] Fall on face (person or animal).
*[[mbwindiri]] (ideo of Falling headlong (esp child, fat person or animal).
*[[Kumbwindiridza]] (Cause to fall headlong (child, fat person or animal).
*[[Kumbwindirika]] (Fall headlong (child fat person or animal).
*[[Kumbwira]] (Fall on face (person or animal). cp -bwindika
*[[mhoromoka]] (Fallen soil (riverbank); tumbled stone (hillside).
*''mhuri'' (ideo of Falling headlong. 2. of Falling from standing position).
==Mitauro yeAfrika==
*[[Yao]] inoti mbwe (scattering about) kureva [[mbwe]].
*[[Kutuk]] inoti don (v. to fall off, of leaves) kureva [[kudonha]] kwemashizha.
[[category:Dzidzo]]
gatjlfasamzbjsmjrqebwvbht456spc
Mukondo sezita
0
13458
97865
96120
2022-08-26T14:19:31Z
Holani Mina
12412
/* Mitauro yeBantu */
wikitext
text/x-wiki
Mukondo izita remhuri rinowanikwa mu[[Zimbabwe]].
*Vanhu vane zita iri: Justice Mukondo; Vimbai Mukondo; George Mukondo; [[Paul Mukondo]].
*Mazita ari pedyo: [[Chakonda]], [[Mukonde sezita|Mukonde]], [[Chikonde sezita|Chikonde]]; [[Mukondi]], [[Chikondo sezita|Chikondo]], [[Nyamukondiwa]], [[Kondiwa sezita|Kondiwa]], [[Rukondo sezita|Rukondo]].
==Mitauro yeBantu==
Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro ye[[ChiBantu]], asi zvinoreva zita zvigona kusiyana [[zvachose]] nemazwi ari pasi aya.
*[[Lenje]] vanoti mukondo (track, trail, spoor). [[MaZulu]] vanoti umkhondo (n. track, trail, spoor). [[Mambwe]] vanoti mukondo (beaten track followed by wild animals) kureva [[mwanza]].
*[[VaTonga]] ne[[Baila]] vanoti mukondo (foot print) kureva chindindo che[[tsoka]]. [[Kimbundu]] vanoti mukondo (n. anguish; sadness; funeral ceremony).
*[[Herero]] vanoti ikondo (n. dark coloured with white stripe; divided by a white stripe). Mamwe mazwi: oku-konda (v. to cut through; divide).
*[[VaGiryama]] vanoti mukondo (n. by-path - indirect or secondary path) vachireva [[nzira]]. VaGiryama vanoti mukondo (stream, current in river, of air, people).
*[[Swahili]] vanoti mkondo (n. flow, course, run, current; track). Mamwe mazwi: '''mkondo wa simba''' (n. track of a lion).
*[[Kinande]] vanoti omukondo (n. servant) vachireva [[mushandi]]. Mamwe mazwi: obukondo (n. servitude) vachireva [[huranda]].
[[Category:Mazita eVanhu]]
q4tcdmn3jo6e11ggi5f87pey59is8ew
97866
97865
2022-08-26T14:26:40Z
Holani Mina
12412
wikitext
text/x-wiki
Mukondo izita remhuri rinowanikwa mu[[Zimbabwe]].
*Vanhu vane zita iri: Justice Mukondo; Vimbai Mukondo; George Mukondo; [[Paul Mukondo]].
*Mazita ari pedyo: [[Chakonda]], [[Mukonde sezita|Mukonde]], [[Chikonde sezita|Chikonde]]; [[Mukondi]], [[Chikondo sezita|Chikondo]], [[Nyamukondiwa]], [[Kondiwa sezita|Kondiwa]], [[Rukondo sezita|Rukondo]].
==Mitauro yeBantu==
Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro ye[[ChiBantu]], asi zvinoreva zita zvigona kusiyana [[zvachose]] nemazwi ari pasi aya.
*[[Lenje]] vanoti mukondo (track, trail, spoor). [[MaZulu]] vanoti umkhondo (n. track, trail, spoor). [[Mambwe]] vanoti mukondo (beaten track followed by wild animals) kureva [[mwanza]].
*[[VaTonga]] ne[[Baila]] vanoti mukondo (foot print) kureva chindindo che[[tsoka]]. [[Kimbundu]] vanoti mukondo (n. anguish; sadness; funeral ceremony).
*[[Herero]] vanoti ikondo (n. dark coloured with white stripe; divided by a white stripe). Mamwe mazwi: oku-konda (v. to cut through; divide).
*[[VaGiryama]] vanoti mukondo (n. by-path - indirect or secondary path) vachireva [[nzira]]. VaGiryama vanoti mukondo (stream, current in river, of air, people).
*[[Swahili]] vanoti mkondo (n. flow, course, run, current; track). Mamwe mazwi: '''mkondo wa simba''' (n. track of a lion).
*[[Kinande]] vanoti omukondo (n. servant) vachireva [[mushandi]]. Mamwe mazwi: obukondo (n. servitude) vachireva [[huranda]].
[[Category:Mazita eVanhu muZimbabwe]]
94p02intlma3itqladq4vcink09nyan
Goko rekunze
0
14444
97853
81336
2022-08-26T13:40:02Z
Holani Mina
12412
/* Mazwi eBantu */
wikitext
text/x-wiki
[[Goko rekunze]] (crust, outer layer) zvinoreva gwati kana rukanda rwokunze pamuchero, chingwa kana goko rinosara mupoto kana sadza ratsvirira.
*Goko (shell e.g of groundnut or orange, pod of musasa tree).
==Mitauro yeAfrika==
*[[Mang'anja]] vanoti '''koko''' (n. pod) kureva goko. Mururimi rwe[[Umbundu]] vanoti '''ekoko''' (crust).
*[[VaZigula]] vanoti '''goko''' kana '''magoko''' (food bit stuck on pot or pan from cooking) kureva goko. [[Kinande]] vanoti '''olukoko''' (n. crust) kureva goko.
*[[VaGanda]] vanoti '''chikuta''' (husk, shell, bark of tree) kureva goko, [[mashanga]] kana [[gwati]]. [[VaGwere]] vanoti '''kikuta''' (n. pod).
*[[VaKongo]] vanoti '''kiti''' (n. husk, peel, rind, skin, pod, eggshell, rubbish, chaff, chips, dust refuse) kureva [[goko rekunze]].
*[[Kutuk]] vanoti '''longgwe''' (n. shell, muscle) kureva goko kana [[mhasuru]].
ou64vk52k73rtgtuqet980bhg1bifmg
Tsvuku
0
15230
97893
86913
2022-08-27T05:29:28Z
Masiziva
13430
Removed redirect to [[Hutsvuku]]
wikitext
text/x-wiki
[[File:CPT-Websites-monochrome.svg|thumb]]
'''Tsvuku''' ([[Chirungu|Nge]]: ''red; bright'') kana '''dzvuku''' [[Muvara|ruvara]] pane wevhilenthi yakareba kumagumo kwe[[chiedza]], padhuze ne[[Ranjisi (Ruvara)|ranjisi]] uye yakatarisana nevhiore.
[[File:Red-blue_sunset.jpg|thumb|Kuvira kwezuva.]]
[[File:Red_leaves_in_autumn4.jpg|thumb|Mavara matsvuku emashizha munguva yeMatsutso.]]
Zvinhu zvine ruvara tsvuku zvinosanganisa ropa, mastrawberry, marozi nemhiripiri, uye semamwe mavara ruvara tsvuku runoonekwa panguva yekuvira kwezuva.
== Chirevo ku Vashona ==
[[File:Flag_of_Zimbabwe.svg|thumb|Mureza weZimbabwe.]]
'''Jira re Retso''' rinemucheka une mavara matatu, nhema, tsvuku ne[[Chena (Ruvara)|chena]]. Jira iri rakakosha zvikuru kuvanhu vechiShona sezvo rakarukwa mukati menhoroondo yavo. Mucheka uyu unozivikanwa zvisizvo semucheka weMidzimu yemhuri (Vadzimu), zvisinei hazvo iwo mucheka ndewe [[Shavi]] rinodanwa muChishona seShavi rekuvhima, kana [[Hombarume]] (kana ''Spirit of the Hunter''). Jira reretso rinogona kutengwa munhu wese wese, haudise kuva neShavi kuti ukwanise kutenga jira reretso kana kuripfeka. Pamusoro pezvo, mutsika dzanhasi jira reretso rinogona kutengwa nekupfekwa nechero nhengo ye [[Vashona]]. Rinopfekwa munzira dzakawanda, semabhandana, madhuku, uye inogona kushandiswa kugadzira masiketi, marokwe, mudhebhe nehembe uye nezvimwewo.
Ruvara rutsvuku runowanikwawo paMureza yeZimbabwe apo inoshandiswa kumiririra ropa revakashaya, ndiro ropa rakadeurwa neavo munguva yehondo dzeChimurenga. Kune rukudzo paruvara rutsvuku, raishandiswawo seruvara rwekungwarira mune tsika zhinji, mumigwagwa umo pamarobhotsi tsvuku ruvara rwekuti ''umire'' pamharadzano.
== Zvimwe zvirevo ==
Ruvara rutsvuku zvakare ruvara rehupenyu, hupenyu hwevanhu sezvo inomiririra ropa simba rehupenyu hwevanhu (pamwe neoksijeni). Ndiwo ruvara rwechishuwo nerudo nekuda kwekuti iri rakajeka nekushinga, uye ruvara runobata ziso.
=== Ruvengo, hasha, hukasha, shungu dzerudo, kupisa nehondo. ===
Nepo tsvuku iri iro ruvara rwakanyanya kusanganiswa nerudo, irwo iro vara rinonyanya kusanganiswa neruvengo, hasha, hukasha nehondo. Vanhu vakatsamwa vanonzi "vanoona tsvuku." Tsvuku ndiro ruvara runowanzobatanidzwa neshungu dzerudo (passion) uye kupisa. MuRoma yekare, tsvuku raive ruvara rweMurongazuva (mars), mwari wehondo - chindeya [[Murongazuva]] yakatumidzwa kutevera iye nekuda kweruvara rwayo rutsvuku.<gallery>
File:Love padlocks on the Butchers' Bridge (Ljubljana).jpg|Kana vanhu vachivara moyo wakatarwa wanouvara tsvuku kumirira rudo.
File:Teenager-with-anger-issues.jpg|Hasha dzinowanzo onekwa setsvuku.
File:OSIRIS Mars true color.jpg|Murongazuva chindeya (Planet mars)
</gallery>
=== Ruvara runobata ziso. ===
Tsvuku ndiro ruvara rinokwezva kutariswa. Ongororo inoratidza kuti ndiwo muvara unonyanya kusanganisirwa nekuonekwa, kuswedera pedyo, uye kuwedzererwa. Ndiwo zvakare mucherechedzo unoenderana nesimba uye zviitiko.
Tsvuku rinoshandiswa mumafashoni azvino sezvazvaishandiswa mukupenda kweZvinyakare (Middle Ages); kukwezva maziso emuoni kune munhu anofanirwa kuve ari pakati pekucherechedza. Vanhu vakapfeka zvitsvuku vanoita kunge vari padyo kupfuura avo vakapfeka mamwe mavara, kunyangwe ivo vari varikure. Tsvuku inowanzo pfekwa nevanochengetedza vamwe nevamwe vane basa rinoda kuti vawanikwe zviri nyore.
Nekuti tsvuku inokwezva kutariswa, inowanzo shandiswa mukushambadzira, asi zvidzidzo zvinoratidza kuti vanhu kashoma kuverenga chimwe chinhu chakadhindwa mutsvuku nekuti vanoziva chiri kushambadza, uye nekuti zvinonyanya kuoma kuverenga kupfuura mavara matema nemachena.<gallery>
File:WBAC - African Kings & Queens Ballet (32752631992).jpg
File:WBAC - African Kings & Queens Ballet (32526052520).jpg
File:Edo Trads (Traditional Attire).png
File:A. malik Graphics work.jpg
</gallery>
== Chirevo mutsika dzevamwe ==
Mutsika dze Vavhiyetinamu, tsvuku ndiro ruvara rwemufaro, rudo, rombo rakanaka, uye kupemberera.
Ku[[Japan|Japani]], tsvuku ruvara rwechivanhu rwegamba. Ku[[India|Indiya]], ruvara tsvuku rinoonekwa seruvara rwemarokwe evakadzi panguva yemuchato pavanoroorwa.
Ku[[Central African Republic|Pakati pe Afurika]], varwi we [[Vandembu]] vanozvikwiza nependi tsvuku panguva yekupemberera. Sezvo tsika yavo ichiona ruvara sechiratidzo chehupenyu uye hutano, vanhu vanorwara vanopendwawo nayo. Kufanana netsika zhinji dze Pakati pe Afurika, Mandembu vanoona kutsvuka sekwakajeka, saka kwavari hutsvuku huri nani kudarika pane kuvamutema, sekuvamuchena. Mune mamwe mativi eAfurika, muvara tsvuku ndewekuchema, unomiririra kufa.
Ku[[China (nyika)|Chayina]] tsvuku ( [[Chichayina]] chakareruka 红; Chichayina chechinyakare 紅; pinyin: hóng) ruvara rwemucherechedzo wemoto uye kumaodzanyemba (ku Chamhembe cheChayina). Tsvuku inotakura chirevo chekunaka kwazvo, uye ruvara runoonekwa seruvara rwekushinga, kuvimbika, kukudzwa, kubudirira, hupfumi, kubereka, mufaro, shungu dzerudo, uye zhizha.<gallery>
File:Bride of Bangladesh (06).jpg|Indiya rokwe rekuroora itsvuku.
File:TraditionalChineseWeddingDress.jpg|Chinese red bridal dress.
</gallery>
== Musainzi nezvisikwa ==
=== Kuita tsvuku (blushing/turning red). ===
[[File:Face-blush.svg|thumb|Blushing emoji.]]
Chirevo ichi chinonyanya kuvanhu vaneganda rakati [[Chena (Ruvara)|chenei]], nekuti ndiwo wanoonekwa kana washanduka kuita tsvuku pamatama nyangwe kuchisos chese, kana wanyadziswa, uye kana waripamberi pemunhu wavanoda. Vanhu vaneganda tema havaonekwe kumatama kana vanyadziswa uye kana vari pamberi pemunhu wavanoda.
=== Mapigimendi nedhayi. ===
<gallery>
File:NL-RedOchre.png|Oka tsvuku (Red ochre), inoshandiswa sedhayi rinoshandiswa munyika dzakasiyana, kupenda zvinhu. E.g. rock art, kana vhudzi muNamibia
File:Red ochre fish - Google Art Project.jpg|Mashandisirwo eOka Tsvuku (red ochre) kuvara art inoitwa pamatombo.
File:Namibie Himba 0717a.jpg|Ku [[Namibia|Namibhiya]] Oka Tsvuku inoshandiswa kupenda ganda nevhudzi, inonzi [[:en:Otjize|Otjize]]
File:Vermilion pigment.jpg|Husvibu hwe [[Ranje (ruvara)|Ranje]] (Vermilion pigment), inogadzirwa kubva ku [[Sinabha]] (Cinnabar).
</gallery>
=== Zvichero neMavhegi. ===
<gallery>
File:Strawberry by cactus cowboy.svg|Sitorobheri (strawberry)
File:Red tomatoes. img 07.jpg|Madomasi matsvuku.
File:Cherry Stella444.jpg|Macheri.
File:Red bell pepper.jpg|Kapusikamu (capsicum)
File:Red Apple.jpg|Apuro tsvuku.
</gallery>
=== Maruva ===
<gallery>
File:Beautiful Red Rose Flower.jpg|[[Rhozi|nwaridhi]] tsvuku.
File:Red Poppy2.jpg|'''[[Papwora]]''' tsvuku (red poppy) [papwora izwi rinobva ku [[Chiputukezi]] papoula zvichireva kuti ''poppy'')
File:Amaryllis in my garden.jpg|Amaririsi tsvuku (red amaryllis)
File:Red Anemone coronaria.jpg|Animoni tsvuku (red anemone)
File:Safari marigold (red) 09.jpg|Merigoridhe tsvuku (marigold)
File:Calla Lilly.jpg|Kara riri (calla lily)
File:Gloriosa superba 1.jpg|[[Mujongwe]] kana Ruvara remoto (flamelily), ruva renyika yeZimbabwe.
</gallery>
=== Mhuka ===
<gallery>
File:Darter August 2007-20.jpg|'''Red-veined Darter'''
File:Red ruffed lemurs grooming.jpg|'''Red Ruffed Lemurs'''
File:Red Munia Amandava amandava Male by Dr. Raju Kasambe DSCN0824 (7).jpg|'''Red Munia'''
File:Scleropages legendrei.jpg|Arowana tsvuku (Red Arowana), ihove inowanikwa kuEzhiya, uye yakakosha nekudhura.
</gallery>
=== Vhudzi tsvuku. ===
<gallery>
File:Red Hair Against A Blue Sky.jpg|Vhudzi tsvuku, rinotaridzika se[[Ranjisi (Ruvara)|ranjisi]] asi rinonzi tsvuku.
File:Natural redhead black girl (red power hairstyle).jpg|Vhudzi tsvuku kuvanhu vatema, rinogona kutaridzika reranjisi nhema.
File:JJ Rosa (Krach Am Bach 2013) IMGP0037 smial wp.jpg|Vhudzi tsvukutsvuku, dzimwe nguva vhudzi riri ruvara tsvuku kudai rinenge raka dhayiwa (dyed).
</gallery>
== Marefurenzi ==
# enwiki: [[:en:Red|Red (colour)]]
# Blazermag, 31 May 2020, [https://web.archive.org/web/20210226043150/https://blazermag.com/2020/05/31/howling-culture/ ''Howling culture'']
# snwiki: [[Jira Reretso]]
# papaleng amazing animals, n/a, [https://www.papaleng-amazing-animals.com/2015/02/10-stunning-and-gorgeous-red-animals.html ''10 stunning and gorgeous red animals'']
# Flower glossary, n/a, [https://www.flowerglossary.com/red-flowers/ red flowers]
# enwiki: [[:en:Otjize|Otjize]]
# enwiki: ''Stone age'', [[:en:Zimbabwean_art|Zimbabwean Art]]
[[Category:Muvara]]
[[Category:Tsvuku]]
e39r7u2ebji8pl6karsewzfc78jiuj1
Chichewa
0
15391
97859
97042
2022-08-26T13:53:34Z
Holani Mina
12412
/* Mabviro eruzivo */
wikitext
text/x-wiki
'''Chichewa''' kana '''Chinyanja''' rurimi rwunotaurwa munyika dzinoti: [[Malawi]]; [[Zambia]], [[Mozambique|Mozambiki]] ne[[Zimbabwe]]. Mutauro uyu wakapararira munyika dze[[SADC]] nokuda kwevanhu vakatamira munyika idzi vachitsvaga mabasa, vari vashandi vakabva ku[[Malawi]] ne[[Zambia]].<gallery mode="packed">
WIKITONGUES- Chabota speaking Nyanja.webm
WIKITONUGES- Timothy speaking Chi-Chewa.webm
</gallery>
== Mazwi Anotodzana neShona ==
[[Chichewa]] chine mazwi mazhinji anotodzana ne[[ChiShona]] nemamwe akafanana zvachose.
{| class="wikitable"
!Chichewa
!Chishona
!Tsananguro
|-
|'''fanana'''
|fanana
|
|-
|'''gombe'''
|[[gombe]]
|kureva [[mucheto]] we [[rwizi]] kana [[nyanza]]
|-
|'''imbvi'''
|[[imvi]]
|
|-
|'''bambo'''
|[[baba]], tate, bambo <sup>[<nowiki/>[[Chindau]]]</sup>
|
|-
|'''mpini'''
|[[mupini]]
|
|-
|'''chimbudzi, chimbwaya'''
|[[chimbuzi]]
|
|-
|'''Mbale'''
|[[mubare]]
|kureva hanzvadzi rebare rimwechete nerako
|-
|'''bereka'''
|[[bereka]]
|
|-
|'''boola'''
|[[kuboora]]
|
|-
|'''vuma'''
|bvuma
|rinataugwa sokuti '''vhuma''' paChivantu
|}
* Chewa inoti '''bere'''(pronounced, vere) (breast), kureva [[zamu]].
* Chewa inoti '''bvunda''' kana '''vunda''' (rotten), kureva [[kuwunda]].
* Chewa inoti '''vundula''' (stir up), kureva [[kubvundura]] kana [[kubvondora]].
* Chewa inoti '''bwato''' (boat), kureva [[bwato]].
* Chewa inoti '''chala''' (toe, finger), kureva [[chigunwe]].
* Chewa inoti '''taya''' (to lose, throw away), kureva [[kutaya]] kana [[kurasa]]. [[Kutayika]] (to e lost; lose one's way).
* Chewa inoti '''tate''' kana '''atate''' (father), kureva [[baba]].
* Chewa inoti '''chaulere''' (freely given; gift), kureva [[chouerere]].
* Chewa inoti '''chembere''' (old woman; a married woman with children), kureva [[chembere]].
* Chewa inoti '''chidindo''' (stamp, seal or date stamp), kureva [[chidhindo]].
* Chewa inoti '''chibayo''' (pneumonia; pleurisy), kureva [[mabayo]].
* Chewa inoti '''chilombo''' (a dangerous animal; a wild animal), kureva [[chirombo]].
* Chewa inoti '''chilimwe''' (the dry season), kureva [[chirimo]].
* Chewa inoti '''diso''' kana '''maso''' (eye; eyes), kureva [[ziso]].
* Chewa inoti '''dondo''' (thick bush), kureva [[dondo]].
* Chewa inoti '''duwa''' kana '''maluwa''' (flower), kureva [[ruva]].
* Chewa inoti '''dya''' (to eat), kureva [[kudya]].
* Chewa inoti '''dzala''' (to be full), kureva [[kuzara]].
* Chewa inoti '''dziko''' (country or territory of a chief), kureva [[nyika yaShe]].
* Izwi rokuti '''chalalo''' rinoreva nyika sekuti nyika ye[[Zimbabwe]].
* Chewa inoti '''dzimbiri''' (rust; green mould on copper etc), kureva [[ngura]].
* Chewa inoti '''dziwe''' (pool on a river), kureva [[dziva]].
* Chewa inoti '''zuro''' (yesterday), kureva [[nezuro]].
* Chewa inoti '''dzino'''(meno) (tooth), kureva [[zino]].
* Chewa inoti '''dzuwa''' (sun), kureva [[zuva]].
* Chewa inoti '''kufika''' (to arrive; to reach), kureva [[kusvika]]. '''Kufikira''' (until) ndiko kuti [[kusvikira]].
* Chewa inoti '''fulatira''' (to turn back on), kureva [[kufuratira]].
* Chewa inoti '''fula''' (to forge as a blacksmith), kureva [[kupfura]] semhizha.
* Chewa inoti '''fupi''' (short; near), kureva [[pfupi]].
* Chewa inoti '''futsa'''(mufutse) (to parboil vegetables, then dry them in the sun for future use), kureva [[kufusha]].
* Chewa inoti '''guwa''' (a shelf made of clay in the house), kureva [[huva]] kana [[chikuva]].
* Chewa inoti '''linganika''' (to be equal), kureva [[kuenzana]].
== Mamwe Mazwi ==
* Chewa inoti '''chikwati''' (wedding), kureva [[muchato]]. Zvichida zita rokuti [[Mukwati]] rinotodzana nezwi iri?
* Chewa inoti '''chimanga''' (maize or corn), kureva [[chibage]].
* Chewa inoti '''chimbala''' (cold left-over sadza), kureva [[munya]] kana [[muradzwa]].
* Chewa inoti '''basi''' (that's all; it's enough), kureva kuti zvakwana.
* Chewa inoti '''chepa''' (to be too few, to be diminished; little). '''Kuchepetsa''' (cause to be small or diminished).
* Chewa inoti '''chikondi''' (love), kureva [[rudo]].
* Chewa inoti '''fisi''' (hyena), kureva [[bere]].
* Chewa inoti '''fota''' (wither as flowers or leaves), kureva [[kuwuna]].
* Chewa inoti '''fotokoza''' (explain), kureva [[kutsanangura]].
* Chewa inoti '''fuko''' (people), kureva [[vanhu]].
* Chewa inoti '''gowero''' (boys's house or dormitory), kureva [[gota]].
* Chewa inoti '''gwero''' (a source, beginning of a river or stream), kureva panotangira [[rwizi]].
* Chewa inoti '''gwira''' (to grasp; to hold; to catch). '''Gwira nchito - to work'''.
* Chewa inoti '''Mlezi''' kana '''Leza''' (God), kureva [[Mwari]].<ref>https://archive.org/stream/anenglishnyanja00lawsgoog#page/n16</ref><ref>https://books.google.ca/books?id=h8ExAQAAMAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false</ref>
== Mabviro eruzivo ==
<references />
[[Category:Chichewa (Chinyanja)|Chewa]]
[[Category:Mbeu dze mutauro|Chewa]]
[[Category:Mitauro yeBantu]]
[[Category:Mitauro yeMalawi]]
[[Category:Mitauro ye Zambia|Chewa]]
[[Category:Mitauro yemuZimbabwe|Chewa]]
[[Category:Mitauro ye Chinyasa|Chewa]]
[[Category:Mitauro ye Mozambiki|Chewa]]
[[Category:Vachewa|Chewa]]
ecyue1zpl1w3vzpl1mkqs48m2sm4rpy
Majore
0
16846
97857
80489
2022-08-26T13:49:59Z
Holani Mina
12412
wikitext
text/x-wiki
'''Majore''' izita remhuri rinowanikwa mu[[Zimbabwe]].
*Vanhu vane zita iri: Tendekai Majore, Ignatius Majore.
*[[Dyore]] kana [[tepi]] (Slim, attractive girl). Idyore romusikana: that is a pretty.
==Mitauro yeAfrika==
Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro ye[[Afrika]], asi zvinoreva zita zvigona kusiyana [[zvachose]] nemazwi ari pasi aya.
*[[MaZulu]] vanoti '''jola''' (v. 1. Smoke hemp by mixing the smoke with water held in the mouth, passing the smoke and water through ahollow reed to the ground).
*MaZulu vanoti '''jola''' (v. Steal) vachireva [[kuba]]. [[VaGulu]] vanoti '''ku-jola''' (v. flog).
*[[VaZigula]] vanoti '''kuchora''' (draw, drawing; sketch, sketching; paint, painting).
*[[Kutuk]] inoti '''jore''' (full, much, abundance, many; to be plentiful) kureva [[zhinji]].
[[Category:Mazita eVanhu]]
j6f23r35pt4v19mm9o6klj98i6agg0r
97858
97857
2022-08-26T13:50:29Z
Holani Mina
12412
wikitext
text/x-wiki
'''Majore''' izita remhuri rinowanikwa mu[[Zimbabwe]].
*Vanhu vane zita iri: Tendekai Majore, Ignatius Majore.
*[[Dyore]] kana [[tepi]] (Slim, attractive girl). Idyore romusikana: that is a pretty girl.
==Mitauro yeAfrika==
Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro ye[[Afrika]], asi zvinoreva zita zvigona kusiyana [[zvachose]] nemazwi ari pasi aya.
*[[MaZulu]] vanoti '''jola''' (v. 1. Smoke hemp by mixing the smoke with water held in the mouth, passing the smoke and water through ahollow reed to the ground).
*MaZulu vanoti '''jola''' (v. Steal) vachireva [[kuba]]. [[VaGulu]] vanoti '''ku-jola''' (v. flog).
*[[VaZigula]] vanoti '''kuchora''' (draw, drawing; sketch, sketching; paint, painting).
*[[Kutuk]] inoti '''jore''' (full, much, abundance, many; to be plentiful) kureva [[zhinji]].
[[Category:Mazita eVanhu]]
1v2wk4sjfjb8gujfh772npx4smpsh4n
Muronga sezita
0
17045
97854
84703
2022-08-26T13:42:54Z
Holani Mina
12412
wikitext
text/x-wiki
'''Muronga''' izita remhuri rinowanikwa mu[[Zimbabwe]], [[Namibia]] ne[[South Africa]].
*Vanhu vane zita iri: '''Nakisani Muronga; Tsiko Muronga; Ndivhuho Muronga'''.
*Mazwi ari pedyo: [[Chilonga]]; [[Muronge]]; [[Murongo sezita|Murongo]]; [[Chironga]]; [[Chirongwe]], [[Kilongozi]] mazita emhuri.
==Mitauro yeBantu==
Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro ye[[ChiBantu]], asi zvinoreva zita zvigona kusiyana zvachose nemazwi ari pasi aya.
*[[VaSena]] vanoti '''longa''' (to speak) kureva '''kutaura'''.
*[[VaZigula]] vanoti '''kulonga''' (to speak, talk, narrate, tell) kureva '''kutaura'''. Mamwe mazwi: '''kulonganya''' (to talk together) kureva '''kutaura mese'''.
*[[VaShambala]] vanoti '''kilongola''' kana '''mulongozi''' (guide) kureva '''mupangidzi'''. Mamwe mazwi: '''kulongola''' (v. to go first).
[[Category:Mazita eVanhu kuSouth Africa]]
2ccaklcx51hjdva5b8iy9j4ohtqdlq5
Hutsvuku
0
17760
97892
96793
2022-08-27T05:26:16Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
''<small>Tarisai futi peji re [[Muvara]] uye [[Mazita e mavara]]</small>''
[[Tsvuku]] |[[Seresha (ruvara)|seresha]] | [[Wayini (Ruvara)|wayini]] | [[Sutso (ruvara)|sutso]] | [[Rubhi (ruvara)|rubhi]] | [[Chichiri (ruvara)|chichiri]] | sangiriya | [[Ranje (ruvara)|ranje]] | [[Svundu (ruvara)|svundu]] | [[Shava (ruvara)|shava]] | [[Nundu (ruvara)|nundu]] | [[Java (ruvara)|java]]
[[File:Shades of red.png|thumb|222x222px|Mabvute emavara matsvuku]]'''Hutsvuku''' ([[Chirungu|Nge]]: ''Shades of red; redness'') kana '''mavara matsvuku''' zvinoreva [[Muvara|mavara]] matsvuku ndivo mavara ari [[Tsvuku (Ruvara)|tsvuku]] (kana '''dzvuku''') ne [[Ranjisi (Ruvara)|ranjisi]] nemamwe zvinoreva ruvara rwakaita seropa.
== Tsananguro ==
[[Muvara|Mavara]] aionekwa muzvikamu zvina: zvitsuku ('''ranjisi''' ne[[Tsvuku (Ruvara)|tsvuku]]), zvitema ([[tema]], [[ungu]], ne [[zerere]]), zvichena ([[chena]], [[Pfumbu (Ruvara)|pfumbu]] ne[[Huroro (Ruvara)|huroro]]) ne zvitsvuku futi (zvitsvukutsvuku se; [[hute]], [[Kiwani (Ruvara)|kiwani]], [[Vhiore (Ruvara)|vhiore]]).
== Kurerutsa Mutauro ==
*[[koviro]], [[kovo-o_(tsvuku)|kovo-o]] kana [[piriviri]] (ideophone of being red) nyaudzosingwi inotaura hutsvuku.
*[[Kukovoka]] (become bloodshot - eyes).
*[[Kukovodza]] (Make eyes bloodshot - anger).
== Tafura ye mabvute e mavara matsvuku ==
{| class="wikitable"
!bvute ye ruvara
!Enzano
!khodhi
!chingezi
!MABV.
|-
|[[Tsvuku (Ruvara)|tsvuku]] / [[Tsvuku (Ruvara)|dzvuku]]
|
|
|red
|
|-
|[[Seresha (ruvara)|seresha]]
|
|
|cerise/cherry
|
|-
|[[Wayini (Ruvara)|wayini]]; mbiringa
|
|
|wine; merlot
|
|-
|[[Sutso (ruvara)|sutso]] (tsutso; suso)
|
|
|scarlet
|
|-
|[[Rubhi (ruvara)|rubhi]]
|
|
|ruby
|
|-
|[[Chichiri (ruvara)|chichiri]]; tsikiri
|
|
|mahoganny
|<ref name=":0">https://vashona.com/en/dictionary/sn/muchichiri</ref>
|-
|sangiriya
|
|
|sangria
|
|-
|[[Ranje (ruvara)|ranje]]
|
|
|vermillion
|
|-
|[[Svundu (ruvara)|svundu]]
|
|
|rufous
|
|-
|[[Shava (ruvara)|shava]]
|
|
|burgundy
|<ref>https://vashona.com/en/dictionary/sn/shava</ref>
|-
|[[Nundu (ruvara)|nundu]]
|
|
|maroon
|
|-
|[[Java (ruvara)|java]]
|
|
|auburn
|
|}
== Mavambirwo emazita ==
<div style="width: 75%; height: 20em; overflow: auto; border: 4px solid red;">
'''RED'''
''tsvuku/dzvuku''
'''CERISE'''/'''CHERRY''' RED
''seresha''
- (kubva ku Chiputukezi - ''cereja'')
'''WINE''' RED
''wayini/mbiringa''
- (kubva ku Chingezi ''wine'', uye Chivanhu chedu [[muzambiringa]] - grape tree)
'''SCARLET''' RED
''tsutso; suso; sutso''
- (kubva kuruvara rwe mashizha munguva ye mwaka wa [[matsutso]])
'''RUBY'''
''rubhi''
'''MAHOGANNY'''
''chichiri; tsikiri''
- (kubva kuzita remuti we ''mahogany'' unonzi -> ''[[Muchichiri]]'' <ref name=":0" /> muchishona)
'''SANGRIA''' RED
''sangiriya''
'''VERMILLION'''
''ranje''
'''RUFOUS'''
''svundu''
- kutora izwi re[[Chikaranga]] rinotauro ruvara rwe mbise wakaita kakutsvuka (rusty-reddish-brown)
'''MAROON'''
''nundu''
'''BURGUNDY'''
''shava''
'''AUBURN'''
''java''
</div>
== Mitauro ye Afurika==
*[[VaTsonga]] vanoti '''tswuku''' (adj. red) kureva [[tsvuku]] kana [[dzvuku]].
*[[VaTonga]] vanoti '''salala''' (adj. red) kureva [[tsvuku]] kana [[dzvuku]].
*[[VaSwahili]] vanoti '''kitu chekundu''' (red thing) kureva ivhu. Fananidzai nokuti '''dzvuku mukunde'''.
*[[VaHerero]] vanoti '''pyu''' (very red; the things are quite red) kureva [[tsvu-u]].
*[[Yoruba]] inoti biri (entirely, completely). [[Korandje]] inoti biri (n. Blood). Fananidzai nokuti [[piriviri]]?
== Zvinhu zveruvara tsvuku ==
<gallery mode="packed" heights="200">
Cardinal Théodore Adrien Sarr 2.JPG|[[Scarlet (color)|Scarlet]] is a brilliant red color. It is the color worn by a [[Cardinal (Catholic Church)|cardinal]] of the [[Catholic Church]].
Cardinal.jpg|The [[cardinal (bird)|cardinal]] takes its name from the color worn by Catholic [[Cardinal (Catholic Church)|cardinals]].
Cherry blossoms in the Tsutsujigaoka Park.jpg|[[Pink]] is a pale shade of red. Cherry blossoms in the Tsutsujigaoka Park, Sendai, Miyagi, Japan.
Red tikka powder.jpg|[[Vermilion]] is similar to scarlet, but slightly more orange. This is [[sindoor]], a red cosmetic powder used in India; Some [[Hindu]] women put a stripe of sindoor in their hair to show they are married.
Udusse mattuv harilik vaher, punaste sügislehtedega. Läänemaa.jpg|[[Maple]] tree with red leaves in the morning mist [[Estonia]]
Harvard Crimson.svg|[[Crimson]] is a strong, deep red containing a little blue. The emblem of [[Harvard University]].
Chestnuts02.jpg|[[Maroon]] is a dark brownish red. Its name comes from ''marron'', the French word for [[chestnut]].<ref>{{Cite book|title=Webster's New World dictionary of American English|last=|first=|publisher=Webster's New World|year=1988|isbn=978-0131926592|editor-last=Neufeldt|editor-first=V.|edition=3rd college|location=Cleveland|pages=|oclc=36197258|quote=A dark brown red.|editor-last2=Guralnik|editor-first2=D. B.}}</ref><ref>{{Cite book|title=The Random House college dictionary|last=|first=|date=1975|publisher=Random House|isbn=978-0394436005|editor-last=Stein|editor-first=J.|edition=Rev.|location=New York|pages=|oclc=1218492|quote=A dark brownish-red.}}</ref>
Ruby gem.JPG|[[Ruby (color)|Ruby]] is the color of a cut and polished [[ruby]] gemstone.
Red Wine Glass.jpg|[[Burgundy (color)|Burgundy]], [[claret]], or [[Wine red]], is a very dark red containing a little blue. In France this color is known as Bordeaux.
</gallery>
== Mabviro eruzivo ==
<references />
[[Category:Muvara]]
[[Category:Mabvute e tsvuku]]
tpiepbylrzzsri3i88sjb88pgd5mt36
Ungu (Ruvara)
0
18441
97888
90269
2022-08-27T05:14:06Z
Masiziva
13430
Redirected page to [[Ungu]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECT [[Ungu]]
5uuesgwesn5x78nh2d8cbvfbw4o4ubu
Zerere (Ruvara)
0
18548
97877
93626
2022-08-26T17:09:11Z
Masiziva
13430
Redirected page to [[Zerere]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECT [[Zerere]]
9672r4nsijgz7selmxa3l0lr2j8imd8
Bhahari
0
18871
97875
97409
2022-08-26T16:59:49Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
''<small>Tarisai futi [[Mabhahari e pasirose]], uye [[Magungwa e pasirose]]</small>''
[[File:Porto Covo January 2011-2b.jpg|thumb|291x291px|bhahari]]
'''Bhahari''' <ref>George Fortune, 1930, [https://ufdc.ufl.edu/AA00000228/00001/24?search=bahari ''<nowiki/>'A vocabulary of the dialects of Mashonaland in the new orthography'''] Peji. 2., Bertram H.Barnes, C.R., London, The Sheldon press, Northumberland Avenue W.C.2, University of Florida Libraries.. Yakatariswa: 23 Chikumi 2021 [[ChiShona|Muchinyakare pakanyorwa) nwadhi (bhuku) iri mabhi eChishona akange akasiyana - Shona Wiki.''"Chishona: Mabhi ekare"'']]</ref><ref>Duramazwi re Vashona, 11 Gumiguru 2019, [https://vashona.com/en/dictionary/sn/bhahari "Bhahari"] <small>Rakatariswa: 2021-2022</small></ref> (kana mu[[Chirungu|Chingezi]]: sea) ishoko re[[ChiShona|Chishona]] rakabva ku[[Chiarabhu]] nekuda kwe [[Swahili|Chiswahiri]] rinoshandiswa kusiyanisa [[gungwa]] (''ocean'') ne iro bhahari (''sea''). Bhahari rakakabatana se[[Gungwa rePasirose|gungwa re pasirose]] kana gungwa basi, uye ndiro mwiri wemvura une [[munyu]] unovhara 71 huwandu hwe Rinopasi rese. Izwi rekuti gungwa rinoshandiswawo kureva zvikamu zvechipiri zvegungwa, zvakaita se[[Gungwa Mediterranean|Bhahari re Medhiteraniya]], pamwe nemamwe makuru, akavhara zvachose, madziva emunyu, se[[Bhahari re Kaspiya]].
== Zita ==
Zita rekuti bhahari rakabva kuizwi reChiarabhu, rekuti '''''bahar''' (''بهار) asi nekuti mazwi echishona haaperi asina zvinzvovera, panowedzerwa 'i'.
Izvi zvinogona kunge zvakaitika muchinyakare, paisangna [[Vashona]] ne[[Vaswahiri]] uye [[Vaarabhu]] pavaigovana zvinhu. Izwi rinowanikwa ku [[Swahili|Chiswahiri]] futi, vakaritora kubva kuChiarabhu wo, uye vanowedzera 'i' sezvinoita Vashona. Pamusoro pezvo vanorishandisa kutaura nezve gungwa uye ne iro bhahari, asi vanoti ''bahari kuu'' (bhahari kuru) vachireva gungwa, vozoti ''bahari'' chete vachireva bhahari.
== Mabhahari e nyika ==
''<small>Tarisai futi peji re: [[Udorongodzwa hwemabhahari enyika]]</small>''
* [[Gungwa Mediterranean|Bhahari re Medhiteraniya]]
* [[Bhahari re Kaspiya]]
* [[Bhahari Dzvuku]]
* [[Bhahari re Karibhiya]]
== Mubhaibheri ==
[[Yesu|Yeshua]] vakatsiura bhahari rika[[dzikama]] pakare pakare - ''Jesus rebuked the sea and it became calm right away.''
== Mamwe mapeji ekutarisa: ==
* [[Ruandhle]]
* [[Gungwa]]
* [[Nyanza]]
* [[Rwizi|Gwizi]]
== Mabviro eruzivo ==
[[Category:Taranyika]]
<references />
[[Category:Mashoko eChishona anemavambo kuChiarabhu]]
[[Category:Mashoko eChishona akabva kuChiswahiri]]
1vbx3grsp02bsfdep9iixjyhgs8fne7
Udorongodzwa hwe mashoko eChishona akabva kuChiswahiri
0
20211
97872
95613
2022-08-26T16:56:34Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
== Bh ==
* [[Bhahari]] - rakabva pashoko rokuti ''Bahari'', uye [[Vaswahiri]] vakaritorawo kubva ku[[Chiarabhu]]. Shoko iri raishandiswa kudhara kazhinji, rinotsauranisa [[gungwa]] (''ocean'') ne bhahari ''(sea)''.
== Ch ==
* [[Chuma]]
== D ==
* [[Dausi]]<ref>https://vashona.com/en/dictionary/sn/dausi</ref> - kureva pikoko
== E ==
* [[Enevo|enewo]]; [[enevo]] kureva ''teritori.'' tarisai futi ''wenewo'' kana ''venevo''.
== M ==
* [[Mari]] - kureva [[mbong'o]], [[shagi]], [[mashereni]]
* [[Miriki]] - kureva propati (''property'') - rinonyanyo shandiswa muSainzi.
* [[musherisheri]] - kureva ''breadfruit'', rakabva pashoko rokuti ''mshelisheli''.
== N ==
* [[Maneno|Neno]] - kureva kuti [[shoko]] kana izwi, shoko iri rinowanzo shandiswa.
* [[Ndimu]] - kureva Dhimu (lemoni)
* [[Nghamera|Ngamera]] - kureva [[nghamera]] kana futi ''gamera''.
* [[Ngarava]] - rakabva pashoko rokuti ''galawa'', [[Vaswahiri]] vakatorawo shoko iri kubva ku[[Chiarabhu]].
* [[Nyundo]]
== R ==
* [[Rhangi]] - kureva chroma; chrome rakabva pa chirevo cheshoko rokuti ''rangi''.
== S ==
* [[Sokwe]] - kureva chinonzi ''Chimpanzi'' mu[[Chishongrish]].
== U ==
* [[Unga]] - kureva ''gunpowder''.
* '''Uzima''' - tarisai [[vuzima]].
* '''umarika; umalika''' - kureva ''mornachy'' kubva pa ''malika.''. Asi shoko ringa shandiswa i[[uvumambo]] (reChishona).
== V ==
* [[varhidhi]]; varidhi, varidha, varhidha; [[Rhozi|Varhii]]; warhii- kureva [[rhozi]], rakatorwa kubva pashoko re[[ChiSwahili|Chiswahiri]] rinonzi ''Waridi''.
* [[Vuzima]], uzima, - kureva ''existence''
* '''viraya''' - tarisai futi [[wiraya]] kureva kuti "district"
== W ==
* [[wiraya]] kana viraya, kureva "district"
== Mabviro eruzivo ==
[[Category:Madorongodzwa]]
[[Category:Mashoko eChishona akabva kuChiswahiri]]
sssn1u8bc61lvcrjs13a0nkfx2aavrs
Longe sezita
0
20345
97855
94842
2022-08-26T13:43:26Z
Holani Mina
12412
/* Mitauro yeAfrika */
wikitext
text/x-wiki
Longe izita remhuri rinowanikwa mu[[Zambia]], ne[[Nigeria]].
*Vanhu vane zita iri: David Longe; Olufemi Longe; Folarin Longe; Taiwo Longe.
==Mitauro yeAfrika==
Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro ye[[Africa]], asi zvinoreva zita zvigona kusiyana [[zvachose]] nemazwi ari pasi aya.
*[[Kutuk]] inoti longe (n. information) kureva [[mashoko]].
*[[VaSena]] vanoti '''longa''' (to speak) kureva '''kutaura'''.
*[[VaZigula]] vanoti '''kulonga''' (to speak, talk, narrate, tell) kureva '''kutaura'''. Mamwe mazwi: '''kulonganya''' (to talk together) kureva '''kutaura mese'''.
[[Category:Mazita eVanhu kuZambia]]
[[Category:Mazita eVanhu kuNigeria]]
aggu0fd13462237trcowiikp100i0lx
97856
97855
2022-08-26T13:44:32Z
Holani Mina
12412
wikitext
text/x-wiki
Longe izita remhuri rinowanikwa mu[[Zambia]], ne[[Nigeria]].
*Vanhu vane zita iri: David Longe; Olufemi Longe; Folarin Longe; Taiwo Longe.
*Mazwi ari pedyo: [[Chilonga]]; [[Muronge]]; [[Murongo sezita|Murongo]]; [[Chironga]]; [[Chirongwe]], [[Kilongozi]] mazita emhuri.
==Mitauro yeAfrika==
Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro ye[[Africa]], asi zvinoreva zita zvigona kusiyana [[zvachose]] nemazwi ari pasi aya.
*[[Kutuk]] inoti longe (n. information) kureva [[mashoko]].
*[[VaSena]] vanoti '''longa''' (to speak) kureva '''kutaura'''.
*[[VaZigula]] vanoti '''kulonga''' (to speak, talk, narrate, tell) kureva '''kutaura'''. Mamwe mazwi: '''kulonganya''' (to talk together) kureva '''kutaura mese'''.
[[Category:Mazita eVanhu kuZambia]]
[[Category:Mazita eVanhu kuNigeria]]
7g9kpltm4zrk1yxkszrjiopl377zf27
Chiswahili
0
20419
97860
97445
2022-08-26T13:57:40Z
Holani Mina
12412
/* Horokodzwa */
wikitext
text/x-wiki
[[File:WIKITONGUES- Iddy speaking Swahili.webm|thumb]]
'''Chiswahiri''' kana '''Chiswahili''' (sw. Kiswahili) mutauro we [[Mitauro ye Chibantu|Chibantu]] unevatauri vakabva ku[[Tanzania]] unotaurwa munyika zhinji dze[[Africa|Afurika]] kunyaya ku[[Mabvazuva e Afurika|Mabvazuva]], dzinosangananisa: iyo Tanzania, [[Democratic Republic of the Congo|Utemabanze weRudhende rwe Vakongo]], [[Kenya]], [[Mozambique|Mozambiki]], [[Burundi|Vurundi]], [[Rwanda]], ne[[Uganda|Vuganda]]. Chiswahiri mutauro we[[Vaswahili]].
Chishona chinemashoko mazhinji akafanana neChiswahiri nokuti chakawanza kufanana nemitauro ye kumabvazuva eAfurika, uye zve ine mashoko mazhinji yayakatora kubva kuChiswahiri.
Chiswahiri pachacho, chinemashoko mazhinji achakatodza kubva kuChiarabhu uye kumimwe mitauro nekuda kweizvi chinotaurwa kakuru muAfurika nokuti munhu anokwanisa kutauro nezvemisoro yese ye nyaya neChiswahiri, kubva ku[[Sainzi]], kuenda ku[[masvomhu]] uye ku[[Tarachisi]]. Nekuda kweizvi vanhu vazhinji vanotoda kuti Chiswahiri chive mutauro weAfurika.
== Horokodzwa ==
=== Mashoko anotodza Chishona ===
{| class="wikitable"
!Chiswahiri
!Chishona
!Tsananguro
|-
|'''moyo''', mtima
|'''moyo''', mhumba
|
|-
|'''nyama'''
|[[nyama]]
|
|-
|'''usiku'''
|usiku, husiku
|
|-
|'''lini'''
|riinhi
|
|-
|'''chisekwe'''
|[[sekwe]]
|
|-
|'''kusamba'''
|kushamba
|
|-
|'''nzhiba'''
|[[njiva]]
|
|-
|'''makoa'''
|[[Gaka|magaka]]
|
|-
|'''makamba'''
|[[mufarinya]]
|
|-
|'''mabuzu'''
|[[Uyu|mauyu]]
|
|-
|'''nyati'''
|[[nyati]]
|
|-
|'''twiga'''
|[[twiza]] (furiramudenga)
|
|-
|'''ng'ombe'''
|[[n'ombe]], mombe
|
|-
|'''jumbe'''
|[[jumbe]], [[ishe]]
|
|-
|'''udongo'''
|[[dongo]], udongo
|
|-
|'''kufa'''
|[[kufa]]
|
|-
|'''uzima'''
|[[uzima]], vuzima
|shoko iri rakatorgwa kubva kuChiswahiri wo
|-
|'''upofu'''
|[[upofu]]
|
|-
|'''ndoto'''
|[[Chiroto|ndoto]]
|
|-
|'''mbwa'''
|[[imbwa]]
|
|-
|'''bata'''
|[[Dhadha|bata]] (dhadha)
|dhadha rakakuChinhuni, Chivanhu chaiti bata wo
|-
|'''tembo,''' '''ndovu'''
|nzou, zhou
|
|-
|'''ngoma'''
|[[ngoma]]
|
|-
|'''ngano'''
|[[ngano]]
|
|-
|'''njaa, ndaa'''
|nzara, zhara
|
|-
|'''baba'''
|[[baba]]
* bambo/abambo, tate/atate, atsano
|
|-
|'''pole pole'''
|pore pore
|kureva "slowly"
|-
|'''mpofu'''
|[[mhofu]]
|
|-
|'''kula'''
|[[kudya]]
|
|-
|'''taka'''
|[[daka]], dakara
|kureva "want"
|-
|'''bahari'''
|bhahari
|kureva "sea", shoko iri rakabva kuChiarabhu
rakatorwa ne Vashona kubva kuChiswahiri wo
|-
|'''jenga'''
|jenga
|
|}
=== Mamwe mashoko ===
*Swahili inoti '''shamba''' (garden), kureva [[bindu]].
*Swahili inoti '''mtume''' (Apostle), kureva [[nhume yaMwari]].
*Swahili inoti '''nyani''' (Ape) . [[Chinyani]] izita remhuri.
*Swahili inoti '''nanga''' (Anchor) .
*Swahili inoti '''maziwa''' (breasts) kureva [[mazamu]].
*Swahili inoti '''kwapa''' kana '''makwapa''' (armpit), kureva [[hapwa]].
*Swahili inoti '''mpaka''' kana '''mipaka''' (border or boundary), kureva [[mudzivo]] wenyika.
*Swahili inoti '''jangwa''' kana '''majangwa''' (desert) kureva [[gwenga]].
*Swahili inoti '''bongo''' kana '''mabongo''' (brains) kureva [[huropi]].
*Swahili inoti '''mkate''' (bread) kureva [[chingwa]].
*Swahili inoti '''rushwa''' (bribe) .
*Swahili inoti '''ukiwa''' (desolation; solitude) .
*Swahili inoti '''mchana''' (daylight) kureva [[muswere wezuva]].
*Swahili inoti '''makaa''' (coals), kureva [[marasha]].
*Swahili inoti '''mavi''' (feces) kureva [[dhodhi]].
*Swahili inoti '''tawa''' kana '''matawa''' pakuwanda (frying pan of metal) .
*Swahili inoti '''jicho''' (eye) kureva [[ziso]].
*Swahili inoti '''umbo''' kana '''maumbo''' (form; outward shape) kureva [[chimiro]].
*Swahili inoti '''chula''' (frog) kureva [[datya]].
*Swahili inoti '''majani''' (foliage) kureva [[kuveza]]
== Mabviro eruzivo ==
=== ekunze ===
# https://www.weltladen-moemlingen.de/download/swa_eng_dict_text.pdf
[[Category:Mitauro ye Chibantu|Swahiri]]
[[Category:Chiswahiri|Swahiri]]
[[Category:Mitauro ye Tanzania|Swahiri]]
[[Category:Mbeu dze mutauro|Swahiri]]
[[Category:Mitauro ye Kenya|Swahiri]]
tuwdasl2py6uto4udj1q4dy16mqrxxm
Amire
0
20460
97871
97762
2022-08-26T16:55:25Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
'''Amire''' ([[Chiarabhu]]:أمير ''ʾamīr)'' kana kuti '''amiri''''','' ishoko renemavambo kuChiarabhu rinomirira chimamborume (''male mornachy''), [[mbinga]], munhu ane rheniki huru mumawuto kana hofisi ye hupolitika, kana munhu ane [[mukondo]] we[[Seremoni|useremoni]]. Dumidzo iri rakagara richishandiswa kubva munhoroondo ye [[Vuarabhu]] (Nyika ye Arabhia), [[Mabvazuva eAfurika]], [[Madokero e Afurika|Madokero e Afurika,]] [[Afghanistan|Afughanistani]] uye Ziwumbedzasi re Indiya. Muzera ramazuvano, parinoshandiswa sedumidzo rechimambo rinomirira "[[muchinda]]", richigona kutsigorwa pamusoro pemwanakomana wechimambo chiugombwa, uye kuchimambo chinenge chichitonga [[utungamiriri]] we muvusi, senge Amireti. Fomu ye chikadzi inonzi '''emira''' (أميرة ''ʾamīrah''), zvichirevawo kuti [[Chandakadzi|'''chandakadzi''']]. Mushure mekushandiswa sedumidzo rechimambo, izwi rokuti "Amire" raishandiswa kureva "komanda", "jenerari" uye "mtungamiri" (senge Amir Mu'min, kana kwedu kuChishona [[Changamire Dombo]] (kana dzimwe nguva ''Changamir Dombo'')). Mumashandisirwo anyamushi, "Amire" ravakushandiswa wo dzimwenguva se dumidzo rouremekedzo kana reukudzo kuvatungamiri vechYiziramu, kana chiArabhu (zvisina basa nechitendero) we[[Sangano|shangano]] kana [[vuendo]] (''movement'').
== Chishona ne Chishemu ==
''<small>Peji huru ndeiri: [[Hukama pakati pe Chishona ne Chishemu (Chisemiti)|Hukama pakati pe Chishona ne Chishemu (Chisemiti).]]</small>''
=== Changamire ===
Kuwanikwa kwe shoko iri ku[[mitauro ye Chivanhu]] senge pazita rokuti [[Changamire]] (uye ''tjangamile'' pa[[Chikalanga]], Chishona chokumadokero), kunogona kunge kwakadaro nokuda kwokuti Vashona vakambogara kumabvazuva eAfurika muTanganyika (Tanzania ya nhasi) vasati vafamba kudzika ku[[Zimbabwe]]. Chishona chine hukama huri pedyo-pedyo nemitauro inowanikwa kuMabvazuva eAfurika.
Chishona chinemashoko mazhinji akafanana uye ane chirevo chakafanana nemashoko anowanikwa kumitauro inowanikwa kunyika zhinji ye pasirose, ku[[Mitauro ye Chiafurika-Ezhiya|Afurika-Ezhiya]] kunowanikwa mitauro inenge [[Chijapani]] kana wo [[Chichayina]]. Asi mimwe mitauro ine mashoko akafanana ne eChishona mitauro ye mhuri ye [[Mitauro ye Chishemu|Chishemu (kana Chisemiti)]], senge Chiarabhu, Chihebheru uye mimwe wo. Shoko rinonyanyo taurwa panguva ino[[Kuwundura|undurwa]] kufanan kweChishona ne Chishemu ndi [[Mwari (muChivanhu)|Mwari]], richinzi rakabva kumashoko anosanganisa ''Mu + el'' kana ''Mu + Ali'' kureva kuti ''Muari (Muel/Muali)'' zvichizova ''Mwari'' nokuti ndomatauriro edu Mashona. Nezhira imwechete, zvinonzi shoko reChishona rekuti [[Changamire]] rine mavamba eChishemu zve, rinonzi rakabva pausangano hwe mashoko ''changa'' + ''amir'', e akawedzerwawo nokuti mitauro zhinji ye Chibantu haipedze shoko risina [[nzvovera]].
== Mashoko ashandiswa ==
* [[uvumambo]] kana [[Umarika|'''umarika''']] - kubva pashoko reChiarabhu roku malika rinoreva kuti ''mornachy'' - shoko rokuti [[monaki]] harina kushandiswa nokuti ragara richishandiswa kuChishona pakutaura nezve ''monarch'' ([[Bhegi|bheke]]) uye shoko rokuti umambo/humambo harikwanisi kushandiswa zve nokuti ragara richishandiswa kureva ''royalty''. Shoko rokuti chimambo ririkubva pa Chishona.
** '''umarikarume''' kana '''chimamborume''' - kureva ''male mornachy.''
* '''useremoni''' - kureva ''ceremonial'', kubva pashoko rokuti [[seremoni]] rakatorwa kubva kuChingezi.
* [[Ziwumbedzasi]] - kureva ''subcontinent'', kusanganisa mashoko okuti [[ziwumbe]] uye dzasi (zasi).
* [[Utungamiriri]] - kureva ''principality''
* '''Jandakadzi''' kana [[Chandakadzi]] - zvinoreva kuti ''princess'', ririkubva pashoko rokuti jinda kana muchinda/muchanda kureva ''prince''.
* Shangano - kureva hoganizesheni (organisation)
* Vuendo kana vuyendo uyewo uyendo/uendo kureva - ''movement. S''enge Vuyendo weKodzero yeChikaya- ''civil rights movement'' kana kuti Hushingairi hweKodzero dzeVanhu (human rights activism).
** '''ukaya''' kana '''vukaya''' - kanyi ishoko re[[Chindau]], [[Mitauro ye Chivanhu|mutauro weChivanhu]] rinoreva kuti kumba asi ririkushandiswa zve kureva "civil".
** '''chikaya''' kurev "civic"
== Mabviro eruzivo ==
* [[:en:Emir|enwiki]]
[[Category:Vaamire]]
[[Category:Marheniki emawuto eMaarabhu]]
[[Category:Mashoko ne mafhurezi eChiarabhu]]
[[Category:Mashoko eChishona anemavambo kuChiarabhu]]
[[Category:Rheniki]]
[[Category:Marheniki emawuto]]
[[Category:Matumidzo ehumambo]]
[[Category:Matumidzo ekuAfughanistani]]
[[Category:Matumidzo ekuIrani]]
[[Category:Matumidzo ekuPakistani]]
[[Category:Matumidzo eOtomani]]
mbhhq5mz2y9j354xqu4bie243e2vvwk
Dausi
0
20892
97873
97767
2022-08-26T16:57:32Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
[[File:White peacock front view.jpg|thumb|228x228px|Dausi jena]]
'''Dausi''' ([[Chingezi|nge]]. ''peafowl; peacock'') pamwe futi '''dhausi,''' izita rinjee re [[Rudzi (ruambamhenyu)|ndudzi]] nhatu dze [[shiri]] dze [[mbari]] ye [[Pavho (shiri)|Pavho]] ne [[Afropavho|Afurikapavho]] mukati me rusinga rwe [[msingapavho]] (''Pavonini'') ye mhuri ye [[Mhuri-Fesini|Hamafesini]] (''Phasianidae''), mafesini ne vangani vavo. Dausi rechirume ndiro rinonzi '''dausirume''' kana pikoko pa[[Chishongrish]], uye dausi rechikadzi rinonzi '''dausihadzi''' kunyangwe hawo matausi achizvarwa ne ubare wechirume ne ukadzi, anowanzo danwa ose achinzi "dausi" kana "pikoko" zvimwe, chero hadzi kana rume.
Zita rayo chimwe chikamu chemashoko e[[ChiShona|Chishona]] akabva ku[[Chiswahili|Chiswahiri]]. Pahuwandu anonzi '''matausi''', kufana ne Chiswahiri zve nekuti chinoshandisa mitemo ye mutauro imwe neye Chishona.
[[Mhuri (ruambamhenyu)|Dzasimhuri]] ye mhuri ye matausi inonzi [[gamofesini]]'''.'''
== Mashoko ashandiswa ==
=== Zvivaamberi zve Chingezi ===
Mhuka ne madzinde dzinowanzo wa ne zvivakashure sezviri zasiyo:
* '''-ini''' (inowanzo wanikwa [[Dzinza (ruambamhenyu)|pamasinga]] ezvifundwa) kuChishona chivakamberi ichi chirikududzirwa na '''msinga''' kana '''rusinga'''
* '''-idae''' (rinowanzo wanikwa pa [[Mhuri (ruambamhenyu)|mhuri]] ezvifundwa) muChishona chivakamberi ichi chirikunzi '''[[hama]]'''
* '''-inae''' (rinowanzo wanikwa pa [[Mhuri (ruambamhenyu)|dzasimhuri]] kana nyasimhuri ye zvifundwa) uye [[Gamo|'''gamo''']] (kubva pa Shoko reChimanyika rinoreva [[hama]]
=== Mazwi ===
* vangani kubva pa[[mungani]] - kushandiswa kumirir ''ally''
* ma[[fesini]] - ''pheasants''
[[Category:Dausi]]
[[Category:Shiri dzekuEzhiya]]
[[Category:Mashoko eChishona akabva kuChiswahiri]]
tf6zwdhu9cmpq0hxd7fpto56k7cmoox
Bonde sezita
0
20932
97863
97813
2022-08-26T14:10:58Z
Holani Mina
12412
/* Mitauro yeBantu */
wikitext
text/x-wiki
'''Bondera''' izita remhuri rinowanikwa mu[[Zimbabwe]].
*Vanhu vane zita iri: Tinashe Bonde; Simbarashe Bonde; Itayi Bonde; Rumbidzai Bonde.
*Mazwi ari pedyo: [[Mapondera sezita]].
==Mitauro yeBantu==
Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro ye[[ChiBantu]], asi zvinoreva zita zvigona kusiyana [[zvachose]] nemazwi ari pasi aya.
*[[Lugungu]] inoti '''mponderana''' (n. sequence) kureva [[kuteverana]].
*[[Lugungu]] inoti '''kuhondera''' (v. be next, follow; come straight after something or somebody in time, sequence, or space).
*[[Swahili]] inoti '''bonde''' (n. valley, hollow, low ground). Mamwe mazwi: '''bonde la mto''' (n. river bed).
[[Category:Mazita eVanhu muZimbabwe]]
jvi8vb2g76xk7j70am5202q8td4y09r
97864
97863
2022-08-26T14:11:17Z
Holani Mina
12412
wikitext
text/x-wiki
'''Bonde''' izita remhuri rinowanikwa mu[[Zimbabwe]].
*Vanhu vane zita iri: Tinashe Bonde; Simbarashe Bonde; Itayi Bonde; Rumbidzai Bonde.
*Mazwi ari pedyo: [[Mapondera sezita]].
==Mitauro yeBantu==
Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro ye[[ChiBantu]], asi zvinoreva zita zvigona kusiyana [[zvachose]] nemazwi ari pasi aya.
*[[Lugungu]] inoti '''mponderana''' (n. sequence) kureva [[kuteverana]].
*[[Lugungu]] inoti '''kuhondera''' (v. be next, follow; come straight after something or somebody in time, sequence, or space).
*[[Swahili]] inoti '''bonde''' (n. valley, hollow, low ground). Mamwe mazwi: '''bonde la mto''' (n. river bed).
[[Category:Mazita eVanhu muZimbabwe]]
aoxwu8ttdpgdhtbkm9e2rv0ym0j3rwd
Mwandani sezita
0
20939
97867
2022-08-26T14:33:17Z
Holani Mina
12412
Created page with "Mwandani izita remhuri rinowanikwa mu[[Tanzania]] ne[[Kenya]]. *Vanhu vane zita iri: Susan Mwandani; Majaliwa Mwandani; Jose Mwandani; Tamani Mwandani. ==Mitauro yeBantu== Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro ye[[ChiBantu]], asi zvinoreva zita zvigona kusiyana [[zvachose]] nemazwi ari pasi aya. *[[Swahili]] vanoti '''mwandani''' (n. follower, companion, ally). Mamwe mazwi: '''mwandamo''' (n. act of following or accompanying, 2. succession, heri..."
wikitext
text/x-wiki
Mwandani izita remhuri rinowanikwa mu[[Tanzania]] ne[[Kenya]].
*Vanhu vane zita iri: Susan Mwandani; Majaliwa Mwandani; Jose Mwandani; Tamani Mwandani.
==Mitauro yeBantu==
Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro ye[[ChiBantu]], asi zvinoreva zita zvigona kusiyana [[zvachose]] nemazwi ari pasi aya.
*[[Swahili]] vanoti '''mwandani''' (n. follower, companion, ally). Mamwe mazwi: '''mwandamo''' (n. act of following or accompanying, 2. succession, heritability. 3. file, line).
*[[Swahili]] vanoti '''mwandamizi''' (1. one who follows or accom�panies someone. 2. successor).
[[Category:Mazita eVanhu muTanzania]]
2vq6dztnzzgirc4q6i2j4ucultpdcxj
97868
97867
2022-08-26T14:33:53Z
Holani Mina
12412
/* Mitauro yeBantu */
wikitext
text/x-wiki
Mwandani izita remhuri rinowanikwa mu[[Tanzania]] ne[[Kenya]].
*Vanhu vane zita iri: Susan Mwandani; Majaliwa Mwandani; Jose Mwandani; Tamani Mwandani.
==Mitauro yeAfrika==
Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mime mitauro ye[[Afrika]], asi zvinoreva zita zvigona kusiyana [[zvachose]] nemazwi ari pasi aya.
*[[Swahili]] vanoti '''mwandani''' (n. follower, companion, ally). Mamwe mazwi: '''mwandamo''' (n. act of following or accompanying, 2. succession, heritability. 3. file, line).
*[[Swahili]] vanoti '''mwandamizi''' (1. one who follows or accompanies someone. 2. successor).
[[Category:Mazita eVanhu muTanzania]]
k5tru2gwr5l258neab8g16nj2j47lss
97869
97868
2022-08-26T14:34:46Z
Holani Mina
12412
/* Mitauro yeAfrika */
wikitext
text/x-wiki
Mwandani izita remhuri rinowanikwa mu[[Tanzania]] ne[[Kenya]].
*Vanhu vane zita iri: Susan Mwandani; Majaliwa Mwandani; Jose Mwandani; Tamani Mwandani.
==Mitauro yeAfrika==
Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro ye[[Afrika]], asi zvinoreva zita zvigona kusiyana [[zvachose]] nemazwi ari pasi aya.
*[[Swahili]] vanoti '''mwandani''' (n. follower, companion, ally). Mamwe mazwi: '''mwandamo''' (n. act of following or accompanying, 2. succession, heritability. 3. file, line).
*[[Swahili]] vanoti '''mwandamizi''' (1. one who follows or accompanies someone. 2. successor).
[[Category:Mazita eVanhu muTanzania]]
7a526xoam1g9qqouxjkd6sejh3jzm7v
Mwenzi sezita
0
20940
97870
2022-08-26T14:43:04Z
Holani Mina
12412
Created page with "Mwenzi izita remhuri rinowanikwa mu[[Zambia]]. *Vanhu vane zita iri: Mwenzi Moyo; Mwenzi Zulu; Mwenzi Kamanga; Petronella Mwenzi. ==Mitauro yeAfrika== Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro ye[[Afrika]], asi zvinoreva zita zvigona kusiyana [[zvachose]] nemazwi ari pasi aya. *[[Swahili]] vanoti '''mwenzi''' (n. friend, acquaintance, companion, comrade, colleague). Mamwe mazwi: '''mwenzangu''' (my friend) kureva shamwari yangu. *[[Swahili]] vanoti..."
wikitext
text/x-wiki
Mwenzi izita remhuri rinowanikwa mu[[Zambia]].
*Vanhu vane zita iri: Mwenzi Moyo; Mwenzi Zulu; Mwenzi Kamanga; Petronella Mwenzi.
==Mitauro yeAfrika==
Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro ye[[Afrika]], asi zvinoreva zita zvigona kusiyana [[zvachose]] nemazwi ari pasi aya.
*[[Swahili]] vanoti '''mwenzi''' (n. friend, acquaintance, companion, comrade, colleague). Mamwe mazwi: '''mwenzangu''' (my friend) kureva shamwari yangu.
*[[Swahili]] vanoti '''mwenziwe''' (his friend, 2. associate, partner (in a business). 3, accomplice.).
[[Category:Mazita eVanhu muZambia]]
1juqa7aj1lfplzg9yxdnasb5beet37l
Category:Mashoko eChishona akabva kuChiswahiri
14
20941
97874
2022-08-26T16:58:55Z
Masiziva
13430
Created page with "Mashoko e Chishona ane ruvambo kumutauro we [[Chiswahili|Chiswahiri]]. [[Category:Mashoko eChishona]] [[Category:Mashoko eChikaranga]] [[Category:Mashoko eChimanyika]] [[Category:Mashoko eChindau]]"
wikitext
text/x-wiki
Mashoko e Chishona ane ruvambo kumutauro we [[Chiswahili|Chiswahiri]].
[[Category:Mashoko eChishona]]
[[Category:Mashoko eChikaranga]]
[[Category:Mashoko eChimanyika]]
[[Category:Mashoko eChindau]]
69q8g19qq9grjomxp4n9x8dw1km3y9q
Zerere
0
20942
97876
2022-08-26T17:09:04Z
Masiziva
13430
Created page with "[[File:Paardenkastanje2.jpg|left|thumb|Muti ne sora re zerere]] [[File:Shades of green.png|left|thumb|Mabvute e zerere]] '''Zerere''' ([[Chirungu|Nge.]]: ''Green'') '''rumbishi''', [[Mavara eKutanga|ruvara rwokutanga]] (''primary colour''), uye huri pakati pe[[Ungu (Ruvara)|ungu]] ne[[Huroro (Ruvara)|huroro]] pane sipekitirumu inoonekwa. Zerere nderimwe [[Muvara|ruvara]] rwokutanga yekuwedzera kana kusanganisa kuti mamawe mavara agadzirwe, pamwe chete netsvuku uye ungu...."
wikitext
text/x-wiki
[[File:Paardenkastanje2.jpg|left|thumb|Muti ne sora re zerere]]
[[File:Shades of green.png|left|thumb|Mabvute e zerere]]
'''Zerere''' ([[Chirungu|Nge.]]: ''Green'') '''rumbishi''', [[Mavara eKutanga|ruvara rwokutanga]] (''primary colour''), uye huri pakati pe[[Ungu (Ruvara)|ungu]] ne[[Huroro (Ruvara)|huroro]] pane sipekitirumu inoonekwa. Zerere nderimwe [[Muvara|ruvara]] rwokutanga yekuwedzera kana kusanganisa kuti mamawe mavara agadzirwe, pamwe chete netsvuku uye ungu. Nechakakura zvikuru, ruvara rwezerere runowanikwa muzvisikwa zvakadyarwa se[[Zererefi|Kurorofiwu]] kana [[Zererefi]] (''chlorophyll''), kemikari inoshandiswa nezvidyarwa pa[[Chirukanerujeko|rukanerujeko]] (''photosynthesis'') ne kushandura [[chiedza]] chezuva kuita simba remakemikari. Zvisikwa zvakawanda zvino shanduka kutora hyu yezerere yenharaunda sechifukidzo kana kamofuraji (''camourflage''). Zvicherwa (maminarausi) zvakawanda zvine ruvara rwezerere, kusanganisira iyo emerodhi, inopihwa ruvara rwayo rweshedhi yezerere ne[[rhangi]] (''chromium; chrome'') yainayo.
Mune ongororo dzakaitwa mu[[America|Amerika]], [[Europe|Yuropu]], uye nyika dze[[Isiramu]] (Islam), zerere ndiro ruvara runowanzo batanidzwa nehunhu, hupenyu, hutano, uhwana, chitubu, tariro, negodo.<ref name=":0">Heller 2009, pp. 87–104.</ref> MuBatanidzo re Yuropu (Europe Union) neAmerika, zerere zvakare dzimwe nguva inosanganisirwa nehuturu uye hutano husina kunaka,<ref>Heller 2009, pp. 96-97.</ref> asi kuChayina nenzvimbo zhinji dzeEzhiya, masangano ayo akanaka kwazvo, sechiratidzo chekubereka uye mufaro.<ref name=":0" /> Nekuda kwekudyidzana kwaro nemasikirwo, ihwo ruvara rwekufamba kwezvakatipoteredza. Mapato ezvematongerwo enyika anotsigira kuchengetedzwa kwezvakatipoteredza uye hutongi hwemagariro vanozvitsanangura pachavo sechikamu chezerere kufamba, vamwe vachizviti mapato ezerere.
== Vambo rezita ==
=== Ezhiya ===
Mune mimwe mitauro, kusanganisira [[Chichayina]] chekare, Chitai, [[Chijapani]] chekare, ne[[Vietnamese|Chivhiyetinamu]], shoko rimwe rinogona kureva Ungu (bhuruu) kana Zerere.<ref>Paul Kay and Luisa Maffi, "Color Appearance and the Emergence and Evolution of Basic Color Lexicons", ''American Anthropologist'', March 1999 [1]</ref>
==== Chiyina ====
Hunhu hwe[[China|Chayina]] shoko rekuti: '''青''' rinosheedzwa se:
* '''qīng''' MuChimandirini,
* '''Ao''' MuChijapani,
* '''thanh''' MuChisino-Vhiyetinamu
Shoko iri rine chirevo chinofukidza zvese ungu ne zerere; ungu uye zerere zvakajairwa kutaridzwa mumvuri we "青". Mune mamwe mashoko epanguva ino, ivo '''藍''' (''lán'', MuChimandarini) uye '''綠''' (''lǜ'', muChimandarini) zvichiteerana.
==== Chijapani ====
Chijapani kana Chijapanisi, chinewo mashoko maviri anonongedzera chaizvo kuruvara rwezerere, '''緑''' (''midori'', iro rinotorwa kubva Chijapani chechinyakare chinotsanangura chiito ''midoru'' "kuva mumashizha; kukura" zvichireva miti).
Pamusoro pezvo pane shoko rekuti; グリーン (''guriin'', iro rakatorwa kubva kushoko reChirungu ''"green"''). Nekudaro, kuJapani, kunyangwe marobhoti aine mavara akafanana needzimwe nyika, mwenje wezerere unotsanangurwa uchishandisa izwi rimwe chete seiri ''aoi'' zvichireva ungu, nekuti zerere inoonekwa semumvuri we-''aoi''; Saizvozvowo, zvakasvibirira zvakasiyana zvezvimwe michero nemiriwo senge maapuro ezerere, ''Shiso'' ''zerere'' (zvinopesana nemaapuro matsvuku uye ''Shiso tsvuku'') zvinotsanangurwa neshoko rekuti aoi.
Asi muChijapani chemazuvano vane mashoko anosiyanisa ungu ne zerere, kunyangwe kana pane Kanji (mhando yemabhii eJapani) inonyorwa ichisanganisa mashoko acho dzimwe nguva.
* '''aoi''' (ungu; blue)
* '''midori''' (zerere; green)
==== Chivhiyetinamu ====
Chivhiyetinamu kana Chivhiyetinamisi chinoshandisa shoko rimwechete kune ese mavara zerere ne ungu:
* ''xanh'',
nemhando dzakasiyana senge
* ''xanh da trời''
Vachireva azhuri (''azure''), zvichireva. "ungu yedenga",
* ''lam'' ([[ungu]]), uye ''lục'' (zerere; zvakare ''xanh lá cây'', zvichireva kuti; "shizha zerere").
== Zvinhu zve Zerere ==
=== Zvichero ===
<gallery>
File:Green grape fruit.jpg|'''Mazambiringa''' kana '''tsambatsi''' zerere
File:Green Apples fruits.jpg|Ma'''apuro''' mazerere
File:Kiwi (Actinidia chinensis) 1 Luc Viatour.jpg|Mukati mema '''kiwi''' ndeezerere
File:Four pears.jpg|Ma '''Péé''' kana '''Peya''' ezerere
File:The green avocado.jpg|'''Avho'''
File:Bursera linanoe fruits.jpg
</gallery>
=== Mavheji ===
<gallery>
File:HK SYP Best of Best Vegetable green Cucumbers Aug-2012.JPG|Ma'''gaka''' ezerere
File:Green leafy vegetable.jpg|Mavheji
File:Green organic vegetables.jpg|mavheji zvekare
File:HK SYP Best of Best Vegetable Green 燈籠椒 bell pepper Aug-2012.JPG|mhiripiri yebhero yeruvara zerere
File:Chopped Green beans (family of Phaseolus) at Nizampet 02.jpg|'''bhinzi''' dzakachekwa
File:NCI 2 green olives.jpg|maorivhi
File:Green vegetables (Okro) from northern Ghana.jpg|'''Derere'''
File:Green leaves of Chayote.jpg|'''Muboora'''
File:A woman selling cabbage in suburbs of Mbale town.jpg|'''Makabichi''' ezerere yakapfava
File:A large cabbage.jpg|Kabichi
File:Green onion flower.jpg|'''Hanyanisi''' zerere
</gallery>
=== Maruva ===
<gallery>
File:9984Green flowers in the Philippines 01.jpg|Zuva zerere
File:Green milkweed flower - unknown Asclepias.jpg|'''Mukakabundo''' (milkweed)
File:GreenFlowers.jpg|Zuva zerere
File:Succulent green flower (6967268021).jpg|Rimwe ruva rezerere
File:Speerdistel (Cirsium vulgare) 03.jpg|Rimwe ruva
</gallery>
=== Mhuka ===
<gallery>
File:A green colored animal.jpg|Datya rezerere
File:Close-up of Chrysomya (Old World blow fly) on a green leaf.jpg|Svosve rine mavara ezerere
File:Rough Green Snake (Opheodrys aestivus) (17002000829).jpg|Nyoka yezerere
File:Green Bird at Busch Gardens.JPG|Shiri yezerere
File:Green Peafowl.jpg|'''Pikoko'''
</gallery>
== ChiBantu ==
* MuChitsonga vanoti '''Ruhlaza''' vachireva Zerere.
* MuChiswahili vanoti '''Kinjani''' vachireva iyo Zerere
* Chixhosa neChizulu Zerere ndi '''Luhlala'''
* MuChivhenda '''mudala''' zvinoreva kuti Zerere.<ref>smlwardafterall, [https://app.memrise.com/course/360102/intro-to-tshivenda/11/ 'Mavara eChivhenda'] ''Intro to Tshivenda.'' Yakatariswa: 19 Chikumi 2021</ref>
== Mabviro eruzivo ==
<references />
inwyxmmvkvrv573v3ffjsxhn5bbt6pm
97878
97876
2022-08-26T17:10:36Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
[[File:Paardenkastanje2.jpg|left|thumb|Muti ne sora re zerere]]
'''Zerere''' ([[Chirungu|Nge.]]: ''Green'') '''rumbishi''', [[Mavara eKutanga|ruvara rwokutanga]] (''primary colour''), uye huri pakati pe[[Ungu (Ruvara)|ungu]] ne[[Huroro (Ruvara)|huroro]] pane sipekitirumu inoonekwa. Zerere nderimwe [[Muvara|ruvara]] rwokutanga yekuwedzera kana kusanganisa kuti mamawe mavara agadzirwe, pamwe chete netsvuku uye ungu. Nechakakura zvikuru, ruvara rwezerere runowanikwa muzvisikwa zvakadyarwa se[[Zererefi|Kurorofiwu]] kana [[Zererefi]] (''chlorophyll''), kemikari inoshandiswa nezvidyarwa pa[[Chirukanerujeko|rukanerujeko]] (''photosynthesis'') ne kushandura [[chiedza]] chezuva kuita simba remakemikari. Zvisikwa zvakawanda zvino shanduka kutora hyu yezerere yenharaunda sechifukidzo kana kamofuraji (''camourflage''). Zvicherwa (maminarausi) zvakawanda zvine ruvara rwezerere, kusanganisira iyo emerodhi, inopihwa ruvara rwayo rweshedhi yezerere ne[[rhangi]] (''chromium; chrome'') yainayo.
Mune ongororo dzakaitwa mu[[America|Amerika]], [[Europe|Yuropu]], uye nyika dze[[Isiramu]] (Islam), zerere ndiro ruvara runowanzo batanidzwa nehunhu, hupenyu, hutano, uhwana, chitubu, tariro, negodo.<ref name=":0">Heller 2009, pp. 87–104.</ref> MuBatanidzo re Yuropu (Europe Union) neAmerika, zerere zvakare dzimwe nguva inosanganisirwa nehuturu uye hutano husina kunaka,<ref>Heller 2009, pp. 96-97.</ref> asi kuChayina nenzvimbo zhinji dzeEzhiya, masangano ayo akanaka kwazvo, sechiratidzo chekubereka uye mufaro.<ref name=":0" /> Nekuda kwekudyidzana kwaro nemasikirwo, ihwo ruvara rwekufamba kwezvakatipoteredza. Mapato ezvematongerwo enyika anotsigira kuchengetedzwa kwezvakatipoteredza uye hutongi hwemagariro vanozvitsanangura pachavo sechikamu chezerere kufamba, vamwe vachizviti mapato ezerere.
== Vambo rezita ==
=== Ezhiya ===
Mune mimwe mitauro, kusanganisira [[Chichayina]] chekare, Chitai, [[Chijapani]] chekare, ne[[Vietnamese|Chivhiyetinamu]], shoko rimwe rinogona kureva Ungu (bhuruu) kana Zerere.<ref>Paul Kay and Luisa Maffi, "Color Appearance and the Emergence and Evolution of Basic Color Lexicons", ''American Anthropologist'', March 1999 [1]</ref>
==== Chiyina ====
Hunhu hwe[[China|Chayina]] shoko rekuti: '''青''' rinosheedzwa se:
* '''qīng''' MuChimandirini,
* '''Ao''' MuChijapani,
* '''thanh''' MuChisino-Vhiyetinamu
Shoko iri rine chirevo chinofukidza zvese ungu ne zerere; ungu uye zerere zvakajairwa kutaridzwa mumvuri we "青". Mune mamwe mashoko epanguva ino, ivo '''藍''' (''lán'', MuChimandarini) uye '''綠''' (''lǜ'', muChimandarini) zvichiteerana.
==== Chijapani ====
Chijapani kana Chijapanisi, chinewo mashoko maviri anonongedzera chaizvo kuruvara rwezerere, '''緑''' (''midori'', iro rinotorwa kubva Chijapani chechinyakare chinotsanangura chiito ''midoru'' "kuva mumashizha; kukura" zvichireva miti).
Pamusoro pezvo pane shoko rekuti; グリーン (''guriin'', iro rakatorwa kubva kushoko reChirungu ''"green"''). Nekudaro, kuJapani, kunyangwe marobhoti aine mavara akafanana needzimwe nyika, mwenje wezerere unotsanangurwa uchishandisa izwi rimwe chete seiri ''aoi'' zvichireva ungu, nekuti zerere inoonekwa semumvuri we-''aoi''; Saizvozvowo, zvakasvibirira zvakasiyana zvezvimwe michero nemiriwo senge maapuro ezerere, ''Shiso'' ''zerere'' (zvinopesana nemaapuro matsvuku uye ''Shiso tsvuku'') zvinotsanangurwa neshoko rekuti aoi.
Asi muChijapani chemazuvano vane mashoko anosiyanisa ungu ne zerere, kunyangwe kana pane Kanji (mhando yemabhii eJapani) inonyorwa ichisanganisa mashoko acho dzimwe nguva.
* '''aoi''' (ungu; blue)
* '''midori''' (zerere; green)
==== Chivhiyetinamu ====
Chivhiyetinamu kana Chivhiyetinamisi chinoshandisa shoko rimwechete kune ese mavara zerere ne ungu:
* ''xanh'',
nemhando dzakasiyana senge
* ''xanh da trời''
Vachireva azhuri (''azure''), zvichireva. "ungu yedenga",
* ''lam'' ([[ungu]]), uye ''lục'' (zerere; zvakare ''xanh lá cây'', zvichireva kuti; "shizha zerere").
== Zvinhu zve Zerere ==
=== Zvichero ===
<gallery>
File:Green grape fruit.jpg|'''Mazambiringa''' kana '''tsambatsi''' zerere
File:Green Apples fruits.jpg|Ma'''apuro''' mazerere
File:Kiwi (Actinidia chinensis) 1 Luc Viatour.jpg|Mukati mema '''kiwi''' ndeezerere
File:Four pears.jpg|Ma '''Péé''' kana '''Peya''' ezerere
File:The green avocado.jpg|'''Avho'''
File:Bursera linanoe fruits.jpg
</gallery>
=== Mavheji ===
<gallery>
File:HK SYP Best of Best Vegetable green Cucumbers Aug-2012.JPG|Ma'''gaka''' ezerere
File:Green leafy vegetable.jpg|Mavheji
File:Green organic vegetables.jpg|mavheji zvekare
File:HK SYP Best of Best Vegetable Green 燈籠椒 bell pepper Aug-2012.JPG|mhiripiri yebhero yeruvara zerere
File:Chopped Green beans (family of Phaseolus) at Nizampet 02.jpg|'''bhinzi''' dzakachekwa
File:NCI 2 green olives.jpg|maorivhi
File:Green vegetables (Okro) from northern Ghana.jpg|'''Derere'''
File:Green leaves of Chayote.jpg|'''Muboora'''
File:A woman selling cabbage in suburbs of Mbale town.jpg|'''Makabichi''' ezerere yakapfava
File:A large cabbage.jpg|Kabichi
File:Green onion flower.jpg|'''Hanyanisi''' zerere
</gallery>
=== Maruva ===
<gallery>
File:9984Green flowers in the Philippines 01.jpg|Zuva zerere
File:Green milkweed flower - unknown Asclepias.jpg|'''Mukakabundo''' (milkweed)
File:GreenFlowers.jpg|Zuva zerere
File:Succulent green flower (6967268021).jpg|Rimwe ruva rezerere
File:Speerdistel (Cirsium vulgare) 03.jpg|Rimwe ruva
</gallery>
=== Mhuka ===
<gallery>
File:A green colored animal.jpg|Datya rezerere
File:Close-up of Chrysomya (Old World blow fly) on a green leaf.jpg|Svosve rine mavara ezerere
File:Rough Green Snake (Opheodrys aestivus) (17002000829).jpg|Nyoka yezerere
File:Green Bird at Busch Gardens.JPG|Shiri yezerere
File:Green Peafowl.jpg|'''Pikoko'''
</gallery>
== ChiBantu ==
* MuChitsonga vanoti '''Ruhlaza''' vachireva Zerere.
* MuChiswahili vanoti '''Kinjani''' vachireva iyo Zerere
* Chixhosa neChizulu Zerere ndi '''Luhlala'''
* MuChivhenda '''mudala''' zvinoreva kuti Zerere.<ref>smlwardafterall, [https://app.memrise.com/course/360102/intro-to-tshivenda/11/ 'Mavara eChivhenda'] ''Intro to Tshivenda.'' Yakatariswa: 19 Chikumi 2021</ref>
== Mabviro eruzivo ==
<references />
8ahzl3bhziuvs2dhbdr7yg28gs7w4n6
97879
97878
2022-08-26T17:19:47Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
[[File:Paardenkastanje2.jpg|left|thumb|Muti ne sora re zerere]]
'''Zerere''' ([[Chirungu|Nge.]]: ''Green'') '''rumbishi''', [[Mavara eKutanga|ruvara rwokutanga]] (''primary colour''), uye huri pakati pe[[Ungu (Ruvara)|ungu]] ne[[Huroro (Ruvara)|huroro]] pane sipekitirumu inoonekwa. Zerere nderimwe [[Muvara|ruvara]] rwokutanga yekuwedzera kana kusanganisa kuti mamawe mavara agadzirwe, pamwe chete ne[[tsvuku]] uye [[ungu]]. Nechakakura zvikuru, ruvara rwezerere runowanikwa muzvisikwa zvakadyarwa se[[Zererefi|Kurorofiwu]] (''chlorophyll''), kemikari inoshandiswa nezvidyarwa pa[[Chirukanerujeko|rukanerujeko]] (''photosynthesis'') ne kushandura [[chiedza]] chezuva kuita simba remakemikari. Zvisikwa zvakawanda zvino shanduka kutora hyu yezerere yenharaunda sechifukidzo kana kamofuraji. Zvicherwa (maminarausi) zvakawanda zvine ruvara rwezerere, kusanganisira iyo emerodhi, inopihwa ruvara rwayo nebvute re zerere ne[[rhangi]] (''chromium; chrome'') yainayo.
Mune ongororo dzakaitwa mu[[America|Amerika]], [[Europe|Yuropu]], uye nyika dze[[Uyisalama]], zerere ndiro ruvara runowanzo batanidzwa nehunhu, hupenyu, hutano, uhwana, chitubu, tariro, negodo.<ref name=":0">Heller 2009, pp. 87–104.</ref> Mu[[Mubatanidzwa we Yuropu]] (Europe Union) ne Amerika, zerere zvakare dzimwe nguva inosanganisirwa nehuturu uye hutano husina kunaka,<ref>Heller 2009, pp. 96-97.</ref> asi ku[[Chayina]] nenzvimbo zhinji dze [[Asia|Ezhiya]], masangano ayo akanaka kwazvo, sechiratidzo chekubereka uye mufaro.<ref name=":0" /> Nekuda kwekudyidzana kwaro nemasikirwo, ihwo ruvara rwekufamba kwezvakatipoteredza. Mapato ezvematongerwo enyika anotsigira kuchengetedzwa kwezvakatipoteredza uye hutongi hwemagariro vanozvitsanangura pachavo sechikamu chezerere kufamba, vamwe vachizviti mapato ezerere.
== Vambo rezita ==
=== Ezhiya ===
Mune mimwe mitauro, kusanganisira [[Chichayina]] chekare, Chitai, [[Chijapani]] chekare, ne[[Vietnamese|Chivhiyetinamu]], shoko rimwe rinogona kureva Ungu (bhuruu) kana Zerere.<ref>Paul Kay and Luisa Maffi, "Color Appearance and the Emergence and Evolution of Basic Color Lexicons", ''American Anthropologist'', March 1999 [1]</ref>
==== Chiyina ====
Hunhu hwe[[China|Chayina]] shoko rekuti: '''青''' rinosheedzwa se:
* '''qīng''' MuChimandirini,
* '''Ao''' MuChijapani,
* '''thanh''' MuChisino-Vhiyetinamu
Shoko iri rine chirevo chinofukidza zvese ungu ne zerere; ungu uye zerere zvakajairwa kutaridzwa mumvuri we "青". Mune mamwe mashoko epanguva ino, ivo '''藍''' (''lán'', MuChimandarini) uye '''綠''' (''lǜ'', muChimandarini) zvichiteerana.
==== Chijapani ====
Chijapani kana Chijapanisi, chinewo mashoko maviri anonongedzera chaizvo kuruvara rwezerere, '''緑''' (''midori'', iro rinotorwa kubva Chijapani chechinyakare chinotsanangura chiito ''midoru'' "kuva mumashizha; kukura" zvichireva miti).
Pamusoro pezvo pane shoko rekuti; グリーン (''guriin'', iro rakatorwa kubva kushoko reChirungu ''"green"''). Nekudaro, kuJapani, kunyangwe marobhoti aine mavara akafanana needzimwe nyika, mwenje wezerere unotsanangurwa uchishandisa izwi rimwe chete seiri ''aoi'' zvichireva ungu, nekuti zerere inoonekwa semumvuri we-''aoi''; Saizvozvowo, zvakasvibirira zvakasiyana zvezvimwe michero nemiriwo senge maapuro ezerere, ''Shiso'' ''zerere'' (zvinopesana nemaapuro matsvuku uye ''Shiso tsvuku'') zvinotsanangurwa neshoko rekuti aoi.
Asi muChijapani chemazuvano vane mashoko anosiyanisa ungu ne zerere, kunyangwe kana pane Kanji (mhando yemabhii eJapani) inonyorwa ichisanganisa mashoko acho dzimwe nguva.
* '''aoi''' (ungu; blue)
* '''midori''' (zerere; green)
==== Chivhiyetinamu ====
Chivhiyetinamu kana Chivhiyetinamisi chinoshandisa shoko rimwechete kune ese mavara zerere ne ungu:
* ''xanh'',
nemhando dzakasiyana senge
* ''xanh da trời''
Vachireva azhuri (''azure''), zvichireva. "ungu yedenga",
* ''lam'' ([[ungu]]), uye ''lục'' (zerere; zvakare ''xanh lá cây'', zvichireva kuti; "shizha zerere").
== Zvinhu zve Zerere ==
=== Zvichero ===
<gallery>
File:Green grape fruit.jpg|'''Mazambiringa''' kana '''tsambatsi''' zerere
File:Green Apples fruits.jpg|Ma'''apuro''' mazerere
File:Kiwi (Actinidia chinensis) 1 Luc Viatour.jpg|Mukati mema '''kiwi''' ndeezerere
File:Four pears.jpg|Ma '''Péé''' kana '''Peya''' ezerere
File:The green avocado.jpg|'''Avho'''
File:Bursera linanoe fruits.jpg
</gallery>
=== Mavheji ===
<gallery>
File:HK SYP Best of Best Vegetable green Cucumbers Aug-2012.JPG|Ma'''gaka''' ezerere
File:Green leafy vegetable.jpg|Mavheji
File:Green organic vegetables.jpg|mavheji zvekare
File:HK SYP Best of Best Vegetable Green 燈籠椒 bell pepper Aug-2012.JPG|mhiripiri yebhero yeruvara zerere
File:Chopped Green beans (family of Phaseolus) at Nizampet 02.jpg|'''bhinzi''' dzakachekwa
File:NCI 2 green olives.jpg|maorivhi
File:Green vegetables (Okro) from northern Ghana.jpg|'''Derere'''
File:Green leaves of Chayote.jpg|'''Muboora'''
File:A woman selling cabbage in suburbs of Mbale town.jpg|'''Makabichi''' ezerere yakapfava
File:A large cabbage.jpg|Kabichi
File:Green onion flower.jpg|'''Hanyanisi''' zerere
</gallery>
=== Maruva ===
<gallery>
File:9984Green flowers in the Philippines 01.jpg|Zuva zerere
File:Green milkweed flower - unknown Asclepias.jpg|'''Mukakabundo''' (milkweed)
File:GreenFlowers.jpg|Zuva zerere
File:Succulent green flower (6967268021).jpg|Rimwe ruva rezerere
File:Speerdistel (Cirsium vulgare) 03.jpg|Rimwe ruva
</gallery>
=== Mhuka ===
<gallery>
File:A green colored animal.jpg|Datya rezerere
File:Close-up of Chrysomya (Old World blow fly) on a green leaf.jpg|Svosve rine mavara ezerere
File:Rough Green Snake (Opheodrys aestivus) (17002000829).jpg|Nyoka yezerere
File:Green Bird at Busch Gardens.JPG|Shiri yezerere
File:Green Peafowl.jpg|'''Pikoko'''
</gallery>
== ChiBantu ==
* MuChitsonga vanoti '''Ruhlaza''' vachireva Zerere.
* MuChiswahili vanoti '''Kinjani''' vachireva iyo Zerere
* Chixhosa neChizulu Zerere ndi '''Luhlala'''
* MuChivhenda '''mudala''' zvinoreva kuti Zerere.<ref>smlwardafterall, [https://app.memrise.com/course/360102/intro-to-tshivenda/11/ 'Mavara eChivhenda'] ''Intro to Tshivenda.'' Yakatariswa: 19 Chikumi 2021</ref>
== Mabviro eruzivo ==
<references />
969ejkv33q4tdegctut11gcks843gzq
97881
97879
2022-08-27T04:50:31Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
[[File:Paardenkastanje2.jpg|left|thumb|Muti ne sora re zerere]]
'''Zerere''' ([[Chirungu|Nge.]]: ''Green'') '''rumbishi''', [[Mavara eKutanga|ruvara rwokutanga]] (''primary colour''), uye huri pakati pe[[Ungu (Ruvara)|ungu]] ne[[Huroro (Ruvara)|huroro]] pane sipekitirumu inoonekwa. Zerere nderimwe [[Muvara|ruvara]] rwokutanga yekuwedzera kana kusanganisa kuti mamawe mavara agadzirwe, pamwe chete ne[[tsvuku]] uye [[ungu]]. Nechakakura zvikuru, ruvara rwezerere runowanikwa muzvisikwa zvakadyarwa se[[Zererefi|Kurorofiwu]] (''chlorophyll''), kemikari inoshandiswa nezvidyarwa pa[[Chirukanerujeko|rukanerujeko]] (''photosynthesis'') ne kushandura [[chiedza]] chezuva kuita simba remakemikari. Zvisikwa zvakawanda zvino shanduka kutora hyu yezerere yenharaunda sechifukidzo kana kamofuraji. Zvicherwa (maminarausi) zvakawanda zvine ruvara rwezerere, kusanganisira iyo emerodhi, inopihwa ruvara rwayo nebvute re zerere ne[[rhangi]] (''chromium; chrome'') yainayo.
Mune ongororo dzakaitwa mu[[America|Amerika]], [[Europe|Yuropu]], uye nyika dze[[Uyisalama]], zerere ndiro ruvara runowanzo batanidzwa nehunhu, hupenyu, hutano, uhwana, chitubu, tariro, negodo.<ref name=":0">Heller 2009, pp. 87–104.</ref> Mu[[Mubatanidzwa we Yuropu]] (Europe Union) ne Amerika, zerere zvakare dzimwe nguva inosanganisirwa nehuturu uye hutano husina kunaka,<ref>Heller 2009, pp. 96-97.</ref> asi ku[[Chayina]] nenzvimbo zhinji dze [[Asia|Ezhiya]], masangano ayo akanaka kwazvo, sechiratidzo chekubereka uye mufaro.<ref name=":0" /> Nekuda kwekudyidzana kwaro nemasikirwo, ihwo ruvara rwekufamba kwezvakatipoteredza. Mapato ezvematongerwo enyika anotsigira kuchengetedzwa kwezvakatipoteredza uye hutongi hwemagariro vanozvitsanangura pachavo sechikamu chezerere kufamba, vamwe vachizviti mapato ezerere.
== Vambo rezita ==
=== Ezhiya ===
Mune mimwe mitauro, kusanganisira [[Chichayina]] chekare, Chitai, [[Chijapani]] chekare, ne[[Vietnamese|Chivhiyetinamu]], shoko rimwe rinogona kureva Ungu (bhuruu) kana Zerere.<ref>Paul Kay and Luisa Maffi, "Color Appearance and the Emergence and Evolution of Basic Color Lexicons", ''American Anthropologist'', March 1999 [1]</ref>
Hunhu hwe[[China|Chayina]] shoko rekuti: '''青''' rinosheedzwa se '''qīng''' mu[[Chimandirini]], '''Ao''' mu[[Chijapani]], '''thanh''' mu[[Vhokariraibhurari re Chisino-Vhiyetinamu|Chisino-Vhiyetinamu]]
Shoko iri rine chirevo chinofukidza zvese ungu ne zerere; ungu uye zerere zvakajairwa kutaridzwa mumvuri we "青". Mune mamwe mashoko epanguva ino, ivo '''藍''' (''lán'', MuChimandarini) uye '''綠''' (''lǜ'', muChimandarini) zvichiteerana.
[[Chijapani]] chinewo mashoko maviri anonongedzera chaizvo kuruvara rwezerere, '''緑''' (''midori'', iro rinotorwa kubva Chijapani chechinyakare chinotsanangura chiito ''midoru'' "kuva mumashizha; kukura" zvichireva miti).
Pamusoro pezvo pane shoko rekuti; グリーン (''guriin'', rakabva pa Chingezi ''"green"''). Nekudaro, kuJapani, kunyangwe marobhoti aine mavara akafanana needzimwe nyika, mwenje wezerere unotsanangurwa uchishandisa izwi rimwe chete seiri ''aoi'' zvichireva ungu, nekuti zerere inoonekwa semumvuri we-''aoi''; Saizvozvowo, zvakasvibirira zvakasiyana zvezvimwe michero nemiriwo senge maapuro ezerere, ''Shiso'' ''zerere'' (zvinopesana nemaapuro matsvuku uye ''Shiso tsvuku'') zvinotsanangurwa neshoko rekuti aoi.
Asi muChijapani chemazuvano vane mashoko anosiyanisa ungu ne zerere, kunyangwe kana pane [[Kanji]] inonyorwa ichisanganisa mashoko acho dzimwe nguva.
* '''aoi''' (ungu)
* '''midori''' (zerere)
[[Chivhiyetinamu]] chinoshandisa shoko rimwechete kune ese mavara zerere ne ungu, "''xanh"'', nemhando dzakasiyana seng "''xanh da trời" v''achireva [[yazuru]] (azure), zvichireva "ungu ye denga", ''lam'' ([[ungu]]), uye ''lục'' (zerere; zvakare ''xanh lá cây'', zvichireva kuti; "shizha zerere").
== Zvinhu zve Zerere ==
=== Zvichero ===
<gallery>
File:Green grape fruit.jpg|'''Mazambiringa''' kana '''tsambatsi''' zerere
File:Green Apples fruits.jpg|Ma'''apuro''' mazerere
File:Kiwi (Actinidia chinensis) 1 Luc Viatour.jpg|Mukati mema '''kiwi''' ndeezerere
File:Four pears.jpg|Ma '''Péé''' kana '''Peya''' ezerere
File:The green avocado.jpg|'''Avho'''
File:Bursera linanoe fruits.jpg
</gallery>
=== Mavheji ===
<gallery>
File:HK SYP Best of Best Vegetable green Cucumbers Aug-2012.JPG|Ma'''gaka''' ezerere
File:Green leafy vegetable.jpg|Mavheji
File:Green organic vegetables.jpg|mavheji zvekare
File:HK SYP Best of Best Vegetable Green 燈籠椒 bell pepper Aug-2012.JPG|mhiripiri yebhero yeruvara zerere
File:Chopped Green beans (family of Phaseolus) at Nizampet 02.jpg|'''bhinzi''' dzakachekwa
File:NCI 2 green olives.jpg|maorivhi
File:Green vegetables (Okro) from northern Ghana.jpg|'''Derere'''
File:Green leaves of Chayote.jpg|'''Muboora'''
File:A woman selling cabbage in suburbs of Mbale town.jpg|'''Makabichi''' ezerere yakapfava
File:A large cabbage.jpg|Kabichi
File:Green onion flower.jpg|'''Hanyanisi''' zerere
</gallery>
=== Maruva ===
<gallery>
File:9984Green flowers in the Philippines 01.jpg|Zuva zerere
File:Green milkweed flower - unknown Asclepias.jpg|'''Mukakabundo''' (milkweed)
File:GreenFlowers.jpg|Zuva zerere
File:Succulent green flower (6967268021).jpg|Rimwe ruva rezerere
File:Speerdistel (Cirsium vulgare) 03.jpg|Rimwe ruva
</gallery>
=== Mhuka ===
<gallery>
File:A green colored animal.jpg|Datya rezerere
File:Close-up of Chrysomya (Old World blow fly) on a green leaf.jpg|Svosve rine mavara ezerere
File:Rough Green Snake (Opheodrys aestivus) (17002000829).jpg|Nyoka yezerere
File:Green Bird at Busch Gardens.JPG|Shiri yezerere
File:Green Peafowl.jpg|'''Pikoko'''
</gallery>
== ChiBantu ==
* MuChitsonga vanoti '''Ruhlaza''' vachireva Zerere.
* MuChiswahili vanoti '''Kinjani''' vachireva iyo Zerere
* Chixhosa neChizulu Zerere ndi '''Luhlala'''
* MuChivhenda '''mudala''' zvinoreva kuti Zerere.<ref>smlwardafterall, [https://app.memrise.com/course/360102/intro-to-tshivenda/11/ 'Mavara eChivhenda'] ''Intro to Tshivenda.'' Yakatariswa: 19 Chikumi 2021</ref>
== Mabviro eruzivo ==
<references />
chunn6dn7q34sbwkgu4uqfqnpgsbc31
97882
97881
2022-08-27T04:54:34Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
[[File:Paardenkastanje2.jpg|left|thumb|Muti ne sora re zerere]]
'''Zerere''' ([[Chirungu|Nge.]]: ''Green'') '''rumbishi''', [[Mavara eKutanga|ruvara rwokutanga]] (''primary colour''), uye huri pakati pe[[Ungu (Ruvara)|ungu]] ne[[Huroro (Ruvara)|huroro]] pane sipekitirumu inoonekwa. Zerere nderimwe [[Muvara|ruvara]] rwokutanga yekuwedzera kana kusanganisa kuti mamawe mavara agadzirwe, pamwe chete ne[[tsvuku]] uye [[ungu]]. Nechakakura zvikuru, ruvara rwezerere runowanikwa muzvisikwa zvakadyarwa se[[Zererefi|Kurorofiwu]] (''chlorophyll''), kemikari inoshandiswa nezvidyarwa pa[[Chirukanerujeko|rukanerujeko]] (''photosynthesis'') ne kushandura [[chiedza]] chezuva kuita simba remakemikari. Zvisikwa zvakawanda zvino shanduka kutora hyu yezerere yenharaunda sechifukidzo kana kamofuraji. Zvicherwa (maminarausi) zvakawanda zvine ruvara rwezerere, kusanganisira iyo emerodhi, inopihwa ruvara rwayo nebvute re zerere ne[[rhangi]] (''chromium; chrome'') yainayo.
Mune ongororo dzakaitwa mu[[America|Amerika]], [[Europe|Yuropu]], uye nyika dze[[Uyisalama]], zerere ndiro ruvara runowanzo batanidzwa nehunhu, hupenyu, hutano, uhwana, chitubu, tariro, negodo.<ref name=":0">Heller 2009, pp. 87–104.</ref> Mu[[Mubatanidzwa we Yuropu]] (Europe Union) ne Amerika, zerere zvakare dzimwe nguva inosanganisirwa nehuturu uye hutano husina kunaka,<ref>Heller 2009, pp. 96-97.</ref> asi ku[[Chayina]] nenzvimbo zhinji dze [[Asia|Ezhiya]], masangano ayo akanaka kwazvo, sechiratidzo chekubereka uye mufaro.<ref name=":0" /> Nekuda kwekudyidzana kwaro nemasikirwo, ihwo ruvara rwekufamba kwezvakatipoteredza. Mapato ezvematongerwo enyika anotsigira kuchengetedzwa kwezvakatipoteredza uye hutongi hwemagariro vanozvitsanangura pachavo sechikamu chezerere kufamba, vamwe vachizviti mapato ezerere.
== Vambo rezita ==
=== Ezhiya ===
Mune mimwe mitauro, kusanganisira [[Chichayina]] chekare, Chitai, [[Chijapani]] chekare, ne[[Vietnamese|Chivhiyetinamu]], shoko rimwe rinogona kureva Ungu (bhuruu) kana Zerere.<ref>Paul Kay and Luisa Maffi, "Color Appearance and the Emergence and Evolution of Basic Color Lexicons", ''American Anthropologist'', March 1999 [1]</ref>
Hunhu hwe[[China|Chayina]] shoko rekuti: '''青''' rinosheedzwa se '''qīng''' mu[[Chimandirini]], '''Ao''' mu[[Chijapani]], '''thanh''' mu[[Vhokariraibhurari re Chisino-Vhiyetinamu|Chisino-Vhiyetinamu]]
Shoko iri rine chirevo chinofukidza zvese ungu ne zerere; ungu uye zerere zvakajairwa kutaridzwa mumvuri we "青". Mune mamwe mashoko epanguva ino, ivo '''藍''' (''lán'', MuChimandarini) uye '''綠''' (''lǜ'', muChimandarini) zvichiteerana.
[[Chijapani]] chinewo mashoko maviri anonongedzera chaizvo kuruvara rwezerere, '''緑''' (''midori'', iro rinotorwa kubva Chijapani chechinyakare chinotsanangura chiito ''midoru'' "kuva mumashizha; kukura" zvichireva miti).
Pamusoro pezvo pane shoko rekuti; グリーン (''guriin'', rakabva pa Chingezi ''"green"''). Nekudaro, kuJapani, kunyangwe marobhoti aine mavara akafanana needzimwe nyika, mwenje wezerere unotsanangurwa uchishandisa izwi rimwe chete seiri ''aoi'' zvichireva ungu, nekuti zerere inoonekwa semumvuri we-''aoi''; Saizvozvowo, zvakasvibirira zvakasiyana zvezvimwe michero nemiriwo senge maapuro ezerere, ''Shiso'' ''zerere'' (zvinopesana nemaapuro matsvuku uye ''Shiso tsvuku'') zvinotsanangurwa neshoko rekuti aoi.
Asi muChijapani chemazuvano vane mashoko anosiyanisa ungu ne zerere, kunyangwe kana pane [[Kanji]] inonyorwa ichisanganisa mashoko acho dzimwe nguva.
* '''aoi''' (ungu)
* '''midori''' (zerere)
[[Chivhiyetinamu]] chinoshandisa shoko rimwechete kune ese mavara zerere ne ungu, "''xanh"'', nemhando dzakasiyana seng "''xanh da trời" v''achireva [[yazuru]] (azure), zvichireva "ungu ye denga", ''lam'' ([[ungu]]), uye ''lục'' (zerere; zvakare ''xanh lá cây'', zvichireva kuti; "shizha zerere").
== Zvinhu zve Zerere ==
=== Zvichero ===
<gallery>
File:Green grape fruit.jpg|'''Mazambiringa''' kana '''tsambatsi''' zerere
File:Green Apples fruits.jpg|Ma'''apuro''' mazerere
File:Kiwi (Actinidia chinensis) 1 Luc Viatour.jpg|Mukati mema '''kiwi''' ndeezerere
File:Four pears.jpg|Ma '''Péé''' kana '''Peya''' ezerere
File:The green avocado.jpg|'''Avho'''
File:Bursera linanoe fruits.jpg
</gallery>
=== Mavheji ===
<gallery>
File:HK SYP Best of Best Vegetable green Cucumbers Aug-2012.JPG|Ma'''gaka''' ezerere
File:Green leafy vegetable.jpg|Mavheji
File:Green organic vegetables.jpg|mavheji zvekare
File:HK SYP Best of Best Vegetable Green 燈籠椒 bell pepper Aug-2012.JPG|mhiripiri yebhero yeruvara zerere
File:Chopped Green beans (family of Phaseolus) at Nizampet 02.jpg|'''bhinzi''' dzakachekwa
File:NCI 2 green olives.jpg|maorivhi
File:Green vegetables (Okro) from northern Ghana.jpg|'''Derere'''
File:Green leaves of Chayote.jpg|'''Muboora'''
File:A woman selling cabbage in suburbs of Mbale town.jpg|'''Makabichi''' ezerere yakapfava
File:A large cabbage.jpg|Kabichi
File:Green onion flower.jpg|'''Hanyanisi''' zerere
</gallery>
=== Maruva ===
<gallery>
File:9984Green flowers in the Philippines 01.jpg|Zuva zerere
File:Green milkweed flower - unknown Asclepias.jpg|'''Mukakabundo''' (milkweed)
File:GreenFlowers.jpg|Zuva zerere
File:Succulent green flower (6967268021).jpg|Rimwe ruva rezerere
File:Speerdistel (Cirsium vulgare) 03.jpg|Rimwe ruva
</gallery>
=== Mhuka ===
<gallery>
File:A green colored animal.jpg|Datya rezerere
File:Close-up of Chrysomya (Old World blow fly) on a green leaf.jpg|Svosve rine mavara ezerere
File:Rough Green Snake (Opheodrys aestivus) (17002000829).jpg|Nyoka yezerere
File:Green Bird at Busch Gardens.JPG|Shiri yezerere
File:Green Peafowl.jpg|'''Pikoko'''
</gallery>
== ChiBantu ==
* MuChitsonga vanoti '''Ruhlaza''' vachireva Zerere.
* MuChiswahili vanoti '''Kinjani''' vachireva iyo Zerere
* Chixhosa neChizulu Zerere ndi '''Luhlala'''
* MuChivhenda '''mudala''' zvinoreva kuti Zerere.<ref>smlwardafterall, [https://app.memrise.com/course/360102/intro-to-tshivenda/11/ 'Mavara eChivhenda'] ''Intro to Tshivenda.'' Yakatariswa: 19 Chikumi 2021</ref>
== Mabviro eruzivo ==
<references />
[[Category:Mabvute e Zerere]]
[[Category:Mavara Okutanga]]
[[Category:Mavara Echepiri]]
[[Category:Mavara e Muraraungu]]
a3gommb4bl9zd2qyy7z3tqmozk6uaei
97883
97882
2022-08-27T04:58:03Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
[[File:Paardenkastanje2.jpg|left|thumb|Muti ne sora re zerere]]
'''Zerere''' ([[Chirungu|Nge.]]: ''Green'') '''rumbishi''', [[Mavara eKutanga|ruvara rwokutanga]] (''primary colour''), uye huri pakati pe[[Ungu (Ruvara)|ungu]] ne[[Huroro (Ruvara)|huroro]] pane sipekitirumu inoonekwa. Zerere nderimwe [[Muvara|ruvara]] rwokutanga yekuwedzera kana kusanganisa kuti mamawe mavara agadzirwe, pamwe chete ne[[tsvuku]] uye [[ungu]]. Nechakakura zvikuru, ruvara rwezerere runowanikwa muzvisikwa zvakadyarwa se[[Zererefi|Kurorofiwu]] (''chlorophyll''), kemikari inoshandiswa nezvidyarwa pa[[Chirukanerujeko|rukanerujeko]] (''photosynthesis'') ne kushandura [[chiedza]] chezuva kuita simba remakemikari. Zvisikwa zvakawanda zvino shanduka kutora hyu yezerere yenharaunda sechifukidzo kana kamofuraji. Zvicherwa (maminarausi) zvakawanda zvine ruvara rwezerere, kusanganisira iyo emerodhi, inopihwa ruvara rwayo nebvute re zerere ne[[rhangi]] (''chromium; chrome'') yainayo.
Mune ongororo dzakaitwa mu[[America|Amerika]], [[Europe|Yuropu]], uye nyika dze[[Uyisalama]], zerere ndiro ruvara runowanzo batanidzwa nehunhu, hupenyu, hutano, uhwana, chitubu, tariro, negodo.<ref name=":0">Heller 2009, pp. 87–104.</ref> Mu[[Mubatanidzwa we Yuropu]] (Europe Union) ne Amerika, zerere zvakare dzimwe nguva inosanganisirwa nehuturu uye hutano husina kunaka,<ref>Heller 2009, pp. 96-97.</ref> asi ku[[Chayina]] nenzvimbo zhinji dze [[Asia|Ezhiya]], masangano ayo akanaka kwazvo, sechiratidzo chekubereka uye mufaro.<ref name=":0" /> Nekuda kwekudyidzana kwaro nemasikirwo, ihwo ruvara rwekufamba kwezvakatipoteredza. Mapato ezvematongerwo enyika anotsigira kuchengetedzwa kwezvakatipoteredza uye hutongi hwemagariro vanozvitsanangura pachavo sechikamu chezerere kufamba, vamwe vachizviti mapato ezerere.
== Vambo rezita ==
=== Ezhiya ===
Mune mimwe mitauro, kusanganisira [[Chichayina]] chekare, Chitai, [[Chijapani]] chekare, ne[[Vietnamese|Chivhiyetinamu]], shoko rimwe rinogona kureva Ungu (bhuruu) kana Zerere.<ref>Paul Kay and Luisa Maffi, "Color Appearance and the Emergence and Evolution of Basic Color Lexicons", ''American Anthropologist'', March 1999 [1]</ref>
Hunhu hwe[[China|Chayina]] shoko rekuti: '''青''' rinosheedzwa se '''qīng''' mu[[Chimandirini]], '''Ao''' mu[[Chijapani]], '''thanh''' mu[[Vhokariraibhurari re Chisino-Vhiyetinamu|Chisino-Vhiyetinamu]]
Shoko iri rine chirevo chinofukidza zvese ungu ne zerere; ungu uye zerere zvakajairwa kutaridzwa mumvuri we "青". Mune mamwe mashoko epanguva ino, ivo '''藍''' (''lán'', MuChimandarini) uye '''綠''' (''lǜ'', muChimandarini) zvichiteerana.
[[Chijapani]] chinewo mashoko maviri anonongedzera chaizvo kuruvara rwezerere, '''緑''' (''midori'', iro rinotorwa kubva Chijapani chechinyakare chinotsanangura chiito ''midoru'' "kuva mumashizha; kukura" zvichireva miti).
Pamusoro pezvo pane shoko rekuti; グリーン (''guriin'', rakabva pa Chingezi ''"green"''). Nekudaro, kuJapani, kunyangwe marobhoti aine mavara akafanana needzimwe nyika, mwenje wezerere unotsanangurwa uchishandisa izwi rimwe chete seiri ''aoi'' zvichireva ungu, nekuti zerere inoonekwa semumvuri we-''aoi''; Saizvozvowo, zvakasvibirira zvakasiyana zvezvimwe michero nemiriwo senge maapuro ezerere, ''Shiso'' ''zerere'' (zvinopesana nemaapuro matsvuku uye ''Shiso tsvuku'') zvinotsanangurwa neshoko rekuti aoi.
Asi muChijapani chemazuvano vane mashoko anosiyanisa ungu ne zerere, kunyangwe kana pane [[Kanji]] inonyorwa ichisanganisa mashoko acho dzimwe nguva.
* '''aoi''' (ungu)
* '''midori''' (zerere)
[[Chivhiyetinamu]] chinoshandisa shoko rimwechete kune ese mavara zerere ne ungu, "''xanh"'', nemhando dzakasiyana seng "''xanh da trời" v''achireva [[yazuru]] (azure), zvichireva "ungu ye denga", ''lam'' ([[ungu]]), uye ''lục'' (zerere; zvakare ''xanh lá cây'', zvichireva kuti; "shizha zerere").
== Zvinhu zve Zerere ==
=== Zvichero ===
<gallery>
File:Green grape fruit.jpg|'''Mazambiringa''' kana '''tsambatsi''' zerere
File:Green Apples fruits.jpg|Ma'''apuro''' mazerere
File:Kiwi (Actinidia chinensis) 1 Luc Viatour.jpg|Mukati mema '''kiwi''' ndeezerere
File:Four pears.jpg|Ma '''Péé''' kana '''Peya''' ezerere
File:The green avocado.jpg|'''Avho'''
File:Bursera linanoe fruits.jpg
</gallery>
=== Mavheji ===
<gallery>
File:HK SYP Best of Best Vegetable green Cucumbers Aug-2012.JPG|Ma'''gaka''' ezerere
File:Green leafy vegetable.jpg|Mavheji
File:Green organic vegetables.jpg|mavheji zvekare
File:HK SYP Best of Best Vegetable Green 燈籠椒 bell pepper Aug-2012.JPG|mhiripiri yebhero yeruvara zerere
File:Chopped Green beans (family of Phaseolus) at Nizampet 02.jpg|'''bhinzi''' dzakachekwa
File:NCI 2 green olives.jpg|maorivhi
File:Green vegetables (Okro) from northern Ghana.jpg|'''Derere'''
File:Green leaves of Chayote.jpg|'''Muboora'''
File:A woman selling cabbage in suburbs of Mbale town.jpg|'''Makabichi''' ezerere yakapfava
File:A large cabbage.jpg|Kabichi
File:Green onion flower.jpg|'''Hanyanisi''' zerere
</gallery>
=== Maruva ===
<gallery>
File:9984Green flowers in the Philippines 01.jpg|Zuva zerere
File:Green milkweed flower - unknown Asclepias.jpg|'''Mukakabundo''' (milkweed)
File:GreenFlowers.jpg|Zuva zerere
File:Succulent green flower (6967268021).jpg|Rimwe ruva rezerere
File:Speerdistel (Cirsium vulgare) 03.jpg|Rimwe ruva
</gallery>
=== Mhuka ===
<gallery>
File:A green colored animal.jpg|Datya rezerere
File:Close-up of Chrysomya (Old World blow fly) on a green leaf.jpg|Svosve rine mavara ezerere
File:Rough Green Snake (Opheodrys aestivus) (17002000829).jpg|Nyoka yezerere
File:Green Bird at Busch Gardens.JPG|Shiri yezerere
File:Green Peafowl.jpg|'''Pikoko'''
</gallery>
== ChiBantu ==
* MuChitsonga vanoti '''Ruhlaza''' vachireva Zerere.
* MuChiswahili vanoti '''Kinjani''' vachireva iyo Zerere
* Chixhosa neChizulu Zerere ndi '''Luhlala'''
* MuChivhenda '''mudala''' zvinoreva kuti Zerere.<ref>smlwardafterall, [https://app.memrise.com/course/360102/intro-to-tshivenda/11/ 'Mavara eChivhenda'] ''Intro to Tshivenda.'' Yakatariswa: 19 Chikumi 2021</ref>
== Mabviro eruzivo ==
<references />
[[Category:Mabvute e Zerere]]
[[Category:Mavara Okutanga]]
[[Category:Mavara Echepiri]]
[[Category:Mavara e Muraraungu]]
[[Category:Mavara Outande]]
2uc1h9ak72j1djvjpc87znih3qvdglw
97884
97883
2022-08-27T05:00:05Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
[[File:Paardenkastanje2.jpg|left|thumb|Muti ne sora re zerere]]
'''Zerere''' ([[Chirungu|Nge.]]: ''Green'') '''rumbishi''', [[Mavara eKutanga|ruvara rwokutanga]] (''primary colour''), uye huri pakati pe[[Ungu (Ruvara)|ungu]] ne[[Huroro (Ruvara)|huroro]] pane sipekitirumu inoonekwa. Zerere nderimwe [[Muvara|ruvara]] rwokutanga yekuwedzera kana kusanganisa kuti mamawe mavara agadzirwe, pamwe chete ne[[tsvuku]] uye [[ungu]]. Nechakakura zvikuru, ruvara rwezerere runowanikwa muzvisikwa zvakadyarwa se[[Zererefi|Kurorofiwu]] (''chlorophyll''), kemikari inoshandiswa nezvidyarwa pa[[Chirukanerujeko|rukanerujeko]] (''photosynthesis'') ne kushandura [[chiedza]] chezuva kuita simba remakemikari. Zvisikwa zvakawanda zvino shanduka kutora hyu yezerere yenharaunda sechifukidzo kana kamofuraji. Zvicherwa (maminarausi) zvakawanda zvine ruvara rwezerere, kusanganisira iyo emerodhi, inopihwa ruvara rwayo nebvute re zerere ne[[rhangi]] (''chromium; chrome'') yainayo.
Mune ongororo dzakaitwa mu[[America|Amerika]], [[Europe|Yuropu]], uye nyika dze[[Uyisalama]], zerere ndiro ruvara runowanzo batanidzwa nehunhu, hupenyu, hutano, uhwana, chitubu, tariro, negodo.<ref name=":0">Heller 2009, pp. 87–104.</ref> Mu[[Mubatanidzwa we Yuropu]] (Europe Union) ne Amerika, zerere zvakare dzimwe nguva inosanganisirwa nehuturu uye hutano husina kunaka,<ref>Heller 2009, pp. 96-97.</ref> asi ku[[Chayina]] nenzvimbo zhinji dze [[Asia|Ezhiya]], masangano ayo akanaka kwazvo, sechiratidzo chekubereka uye mufaro.<ref name=":0" /> Nekuda kwekudyidzana kwaro nemasikirwo, ihwo ruvara rwekufamba kwezvakatipoteredza. Mapato ezvematongerwo enyika anotsigira kuchengetedzwa kwezvakatipoteredza uye hutongi hwemagariro vanozvitsanangura pachavo sechikamu chezerere kufamba, vamwe vachizviti mapato ezerere.
== Vambo rezita ==
=== Ezhiya ===
Mune mimwe mitauro, kusanganisira [[Chichayina]] chekare, Chitai, [[Chijapani]] chekare, ne[[Vietnamese|Chivhiyetinamu]], shoko rimwe rinogona kureva Ungu (bhuruu) kana Zerere.<ref>Paul Kay and Luisa Maffi, "Color Appearance and the Emergence and Evolution of Basic Color Lexicons", ''American Anthropologist'', March 1999 [1]</ref>
Hunhu hwe[[China|Chayina]] shoko rekuti: '''青''' rinosheedzwa se '''qīng''' mu[[Chimandirini]], '''Ao''' mu[[Chijapani]], '''thanh''' mu[[Vhokariraibhurari re Chisino-Vhiyetinamu|Chisino-Vhiyetinamu]]
Shoko iri rine chirevo chinofukidza zvese ungu ne zerere; ungu uye zerere zvakajairwa kutaridzwa mumvuri we "青". Mune mamwe mashoko epanguva ino, ivo '''藍''' (''lán'', MuChimandarini) uye '''綠''' (''lǜ'', muChimandarini) zvichiteerana.
[[Chijapani]] chinewo mashoko maviri anonongedzera chaizvo kuruvara rwezerere, '''緑''' (''midori'', iro rinotorwa kubva Chijapani chechinyakare chinotsanangura chiito ''midoru'' "kuva mumashizha; kukura" zvichireva miti).
Pamusoro pezvo pane shoko rekuti; グリーン (''guriin'', rakabva pa Chingezi ''"green"''). Nekudaro, kuJapani, kunyangwe marobhoti aine mavara akafanana needzimwe nyika, mwenje wezerere unotsanangurwa uchishandisa izwi rimwe chete seiri ''aoi'' zvichireva ungu, nekuti zerere inoonekwa semumvuri we-''aoi''; Saizvozvowo, zvakasvibirira zvakasiyana zvezvimwe michero nemiriwo senge maapuro ezerere, ''Shiso'' ''zerere'' (zvinopesana nemaapuro matsvuku uye ''Shiso tsvuku'') zvinotsanangurwa neshoko rekuti aoi.
Asi muChijapani chemazuvano vane mashoko anosiyanisa ungu ne zerere, kunyangwe kana pane [[Kanji]] inonyorwa ichisanganisa mashoko acho dzimwe nguva.
* '''aoi''' (ungu)
* '''midori''' (zerere)
[[Chivhiyetinamu]] chinoshandisa shoko rimwechete kune ese mavara zerere ne ungu, "''xanh"'', nemhando dzakasiyana seng "''xanh da trời" v''achireva [[yazuru]] (azure), zvichireva "ungu ye denga", ''lam'' ([[ungu]]), uye ''lục'' (zerere; zvakare ''xanh lá cây'', zvichireva kuti; "shizha zerere").
== Zvinhu zve Zerere ==
=== Zvichero ===
<gallery>
File:Green grape fruit.jpg|'''Mazambiringa''' kana '''tsambatsi''' zerere
File:Green Apples fruits.jpg|Ma'''apuro''' mazerere
File:Kiwi (Actinidia chinensis) 1 Luc Viatour.jpg|Mukati mema '''kiwi''' ndeezerere
File:Four pears.jpg|Ma '''Péé''' kana '''Peya''' ezerere
File:The green avocado.jpg|'''Avho'''
File:Bursera linanoe fruits.jpg
</gallery>
=== Mavheji ===
<gallery>
File:HK SYP Best of Best Vegetable green Cucumbers Aug-2012.JPG|Ma'''gaka''' ezerere
File:Green leafy vegetable.jpg|Mavheji
File:Green organic vegetables.jpg|mavheji zvekare
File:HK SYP Best of Best Vegetable Green 燈籠椒 bell pepper Aug-2012.JPG|mhiripiri yebhero yeruvara zerere
File:Chopped Green beans (family of Phaseolus) at Nizampet 02.jpg|'''bhinzi''' dzakachekwa
File:NCI 2 green olives.jpg|maorivhi
File:Green vegetables (Okro) from northern Ghana.jpg|'''Derere'''
File:Green leaves of Chayote.jpg|'''Muboora'''
File:A woman selling cabbage in suburbs of Mbale town.jpg|'''Makabichi''' ezerere yakapfava
File:A large cabbage.jpg|Kabichi
File:Green onion flower.jpg|'''Hanyanisi''' zerere
</gallery>
=== Maruva ===
<gallery>
File:9984Green flowers in the Philippines 01.jpg|Zuva zerere
File:Green milkweed flower - unknown Asclepias.jpg|'''Mukakabundo''' (milkweed)
File:GreenFlowers.jpg|Zuva zerere
File:Succulent green flower (6967268021).jpg|Rimwe ruva rezerere
File:Speerdistel (Cirsium vulgare) 03.jpg|Rimwe ruva
</gallery>
=== Mhuka ===
<gallery>
File:A green colored animal.jpg|Datya rezerere
File:Close-up of Chrysomya (Old World blow fly) on a green leaf.jpg|Svosve rine mavara ezerere
File:Rough Green Snake (Opheodrys aestivus) (17002000829).jpg|Nyoka yezerere
File:Green Bird at Busch Gardens.JPG|Shiri yezerere
File:Green Peafowl.jpg|'''Pikoko'''
</gallery>
== ChiBantu ==
* MuChitsonga vanoti '''Ruhlaza''' vachireva Zerere.
* MuChiswahili vanoti '''Kinjani''' vachireva iyo Zerere
* Chixhosa neChizulu Zerere ndi '''Luhlala'''
* MuChivhenda '''mudala''' zvinoreva kuti Zerere.<ref>smlwardafterall, [https://app.memrise.com/course/360102/intro-to-tshivenda/11/ 'Mavara eChivhenda'] ''Intro to Tshivenda.'' Yakatariswa: 19 Chikumi 2021</ref>
== Mabviro eruzivo ==
<references />
[[Category:Mabvute e Zerere]]
[[Category:Mavara ekutanga]]
[[Category:Mavara echepiri]]
[[Category:Mavara e Muraraungu]]
[[Category:Mavara outande]]
s9uzktdn8curu0exn3y09phdnh163cc
97885
97884
2022-08-27T05:00:39Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
[[File:Paardenkastanje2.jpg|left|thumb|Muti ne sora re zerere]]
'''Zerere''' ([[Chirungu|Nge.]]: ''Green'') '''rumbishi''', [[Mavara eKutanga|ruvara rwokutanga]] (''primary colour''), uye huri pakati pe[[Ungu (Ruvara)|ungu]] ne[[Huroro (Ruvara)|huroro]] pane sipekitirumu inoonekwa. Zerere nderimwe [[Muvara|ruvara]] rwokutanga yekuwedzera kana kusanganisa kuti mamawe mavara agadzirwe, pamwe chete ne[[tsvuku]] uye [[ungu]]. Nechakakura zvikuru, ruvara rwezerere runowanikwa muzvisikwa zvakadyarwa se[[Zererefi|Kurorofiwu]] (''chlorophyll''), kemikari inoshandiswa nezvidyarwa pa[[Chirukanerujeko|rukanerujeko]] (''photosynthesis'') ne kushandura [[chiedza]] chezuva kuita simba remakemikari. Zvisikwa zvakawanda zvino shanduka kutora hyu yezerere yenharaunda sechifukidzo kana kamofuraji. Zvicherwa (maminarausi) zvakawanda zvine ruvara rwezerere, kusanganisira iyo emerodhi, inopihwa ruvara rwayo nebvute re zerere ne[[rhangi]] (''chromium; chrome'') yainayo.
Mune ongororo dzakaitwa mu[[America|Amerika]], [[Europe|Yuropu]], uye nyika dze[[Uyisalama]], zerere ndiro ruvara runowanzo batanidzwa nehunhu, hupenyu, hutano, uhwana, chitubu, tariro, negodo.<ref name=":0">Heller 2009, pp. 87–104.</ref> Mu[[Mubatanidzwa we Yuropu]] (Europe Union) ne Amerika, zerere zvakare dzimwe nguva inosanganisirwa nehuturu uye hutano husina kunaka,<ref>Heller 2009, pp. 96-97.</ref> asi ku[[Chayina]] nenzvimbo zhinji dze [[Asia|Ezhiya]], masangano ayo akanaka kwazvo, sechiratidzo chekubereka uye mufaro.<ref name=":0" /> Nekuda kwekudyidzana kwaro nemasikirwo, ihwo ruvara rwekufamba kwezvakatipoteredza. Mapato ezvematongerwo enyika anotsigira kuchengetedzwa kwezvakatipoteredza uye hutongi hwemagariro vanozvitsanangura pachavo sechikamu chezerere kufamba, vamwe vachizviti mapato ezerere.
== Vambo rezita ==
=== Ezhiya ===
Mune mimwe mitauro, kusanganisira [[Chichayina]] chekare, Chitai, [[Chijapani]] chekare, ne[[Vietnamese|Chivhiyetinamu]], shoko rimwe rinogona kureva Ungu (bhuruu) kana Zerere.<ref>Paul Kay and Luisa Maffi, "Color Appearance and the Emergence and Evolution of Basic Color Lexicons", ''American Anthropologist'', March 1999 [1]</ref>
Hunhu hwe[[China|Chayina]] shoko rekuti: '''青''' rinosheedzwa se '''qīng''' mu[[Chimandirini]], '''Ao''' mu[[Chijapani]], '''thanh''' mu[[Vhokariraibhurari re Chisino-Vhiyetinamu|Chisino-Vhiyetinamu]]
Shoko iri rine chirevo chinofukidza zvese ungu ne zerere; ungu uye zerere zvakajairwa kutaridzwa mumvuri we "青". Mune mamwe mashoko epanguva ino, ivo '''藍''' (''lán'', MuChimandarini) uye '''綠''' (''lǜ'', muChimandarini) zvichiteerana.
[[Chijapani]] chinewo mashoko maviri anonongedzera chaizvo kuruvara rwezerere, '''緑''' (''midori'', iro rinotorwa kubva Chijapani chechinyakare chinotsanangura chiito ''midoru'' "kuva mumashizha; kukura" zvichireva miti).
Pamusoro pezvo pane shoko rekuti; グリーン (''guriin'', rakabva pa Chingezi ''"green"''). Nekudaro, kuJapani, kunyangwe marobhoti aine mavara akafanana needzimwe nyika, mwenje wezerere unotsanangurwa uchishandisa izwi rimwe chete seiri ''aoi'' zvichireva ungu, nekuti zerere inoonekwa semumvuri we-''aoi''; Saizvozvowo, zvakasvibirira zvakasiyana zvezvimwe michero nemiriwo senge maapuro ezerere, ''Shiso'' ''zerere'' (zvinopesana nemaapuro matsvuku uye ''Shiso tsvuku'') zvinotsanangurwa neshoko rekuti aoi.
Asi muChijapani chemazuvano vane mashoko anosiyanisa ungu ne zerere, kunyangwe kana pane [[Kanji]] inonyorwa ichisanganisa mashoko acho dzimwe nguva.
* '''aoi''' (ungu)
* '''midori''' (zerere)
[[Chivhiyetinamu]] chinoshandisa shoko rimwechete kune ese mavara zerere ne ungu, "''xanh"'', nemhando dzakasiyana seng "''xanh da trời" v''achireva [[yazuru]] (azure), zvichireva "ungu ye denga", ''lam'' ([[ungu]]), uye ''lục'' (zerere; zvakare ''xanh lá cây'', zvichireva kuti; "shizha zerere").
== Zvinhu zve Zerere ==
=== Zvichero ===
<gallery>
File:Green grape fruit.jpg|'''Mazambiringa''' kana '''tsambatsi''' zerere
File:Green Apples fruits.jpg|Ma'''apuro''' mazerere
File:Kiwi (Actinidia chinensis) 1 Luc Viatour.jpg|Mukati mema '''kiwi''' ndeezerere
File:Four pears.jpg|Ma '''Péé''' kana '''Peya''' ezerere
File:The green avocado.jpg|'''Avho'''
File:Bursera linanoe fruits.jpg
</gallery>
=== Mavheji ===
<gallery>
File:HK SYP Best of Best Vegetable green Cucumbers Aug-2012.JPG|Ma'''gaka''' ezerere
File:Green leafy vegetable.jpg|Mavheji
File:Green organic vegetables.jpg|mavheji zvekare
File:HK SYP Best of Best Vegetable Green 燈籠椒 bell pepper Aug-2012.JPG|mhiripiri yebhero yeruvara zerere
File:Chopped Green beans (family of Phaseolus) at Nizampet 02.jpg|'''bhinzi''' dzakachekwa
File:NCI 2 green olives.jpg|maorivhi
File:Green vegetables (Okro) from northern Ghana.jpg|'''Derere'''
File:Green leaves of Chayote.jpg|'''Muboora'''
File:A woman selling cabbage in suburbs of Mbale town.jpg|'''Makabichi''' ezerere yakapfava
File:A large cabbage.jpg|Kabichi
File:Green onion flower.jpg|'''Hanyanisi''' zerere
</gallery>
=== Maruva ===
<gallery>
File:9984Green flowers in the Philippines 01.jpg|Zuva zerere
File:Green milkweed flower - unknown Asclepias.jpg|'''Mukakabundo''' (milkweed)
File:GreenFlowers.jpg|Zuva zerere
File:Succulent green flower (6967268021).jpg|Rimwe ruva rezerere
File:Speerdistel (Cirsium vulgare) 03.jpg|Rimwe ruva
</gallery>
=== Mhuka ===
<gallery>
File:A green colored animal.jpg|Datya rezerere
File:Close-up of Chrysomya (Old World blow fly) on a green leaf.jpg|Svosve rine mavara ezerere
File:Rough Green Snake (Opheodrys aestivus) (17002000829).jpg|Nyoka yezerere
File:Green Bird at Busch Gardens.JPG|Shiri yezerere
File:Green Peafowl.jpg|'''[[Dausi]]'''
</gallery>
== ChiBantu ==
* MuChitsonga vanoti '''Ruhlaza''' vachireva Zerere.
* MuChiswahili vanoti '''Kinjani''' vachireva iyo Zerere
* Chixhosa neChizulu Zerere ndi '''Luhlala'''
* MuChivhenda '''mudala''' zvinoreva kuti Zerere.<ref>smlwardafterall, [https://app.memrise.com/course/360102/intro-to-tshivenda/11/ 'Mavara eChivhenda'] ''Intro to Tshivenda.'' Yakatariswa: 19 Chikumi 2021</ref>
== Mabviro eruzivo ==
<references />
[[Category:Mabvute e Zerere]]
[[Category:Mavara ekutanga]]
[[Category:Mavara echepiri]]
[[Category:Mavara e Muraraungu]]
[[Category:Mavara outande]]
s5hrqqmflh8lwgn93t1muv7ay2szwh1
Mwandamo sezita
0
20943
97880
2022-08-26T20:17:38Z
Holani Mina
12412
Created page with "Mwandano izita remhuri rinowanikwa mu[[Tanzania]], [[Kenya]] ne[[Zimbabwe]]. *Vanhu vane zita iri: Lovejoy Mwandano; Stera Mwandano; John Mwandano; Tumiani Mwandano. ==Mitauro yeAfrika== Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro ye[[Afrika]], asi zvinoreva zita zvigona kusiyana [[zvachose]] nemazwi ari pasi aya. *[[Swahili]] vanoti '''mwandano''' (1. suite, entourage, retinue. 2. procession). Mamwe mazwi: '''mwandano''' (n. follower, companion, all..."
wikitext
text/x-wiki
Mwandano izita remhuri rinowanikwa mu[[Tanzania]], [[Kenya]] ne[[Zimbabwe]].
*Vanhu vane zita iri: Lovejoy Mwandano; Stera Mwandano; John Mwandano; Tumiani Mwandano.
==Mitauro yeAfrika==
Pano panyorwa mazwi ari pedyo nezita iri kune mimwe mitauro ye[[Afrika]], asi zvinoreva zita zvigona kusiyana [[zvachose]] nemazwi ari pasi aya.
*[[Swahili]] vanoti '''mwandano''' (1. suite, entourage, retinue. 2. procession). Mamwe mazwi: '''mwandano''' (n. follower, companion, ally).
*Swahili inoti '''mwandamo''' (n. act of following or accompanying, 2. succession, heritability. 3. file, line).
*Swahili vanoti '''mwandamizi''' (1. one who follows or accompanies someone. 2. successor).
[[Category:Mazita eVanhu muTanzania]]
gwk1c53ifjh5wrfi4hgc6l9z3m7j9qp
Ungu
0
20944
97886
2022-08-27T05:13:26Z
Masiziva
13430
Created page with "[[File:Blue Tree 2.jpg|thumb|253x253px|Muti muungu]] '''Ungu''' ([[Chingezi]]: Blue) kana '''bhuruu''', kana '''Bhuluu''' nderimwe [[Muvara|ruvara]] pamwechete ne[[Huroro (Ruvara)|Huroro]] uye [[Tsvuku (Ruvara)|tsvuku]] anozivikwa se[[Mavara Ekutanga]] (''primary colours''). Zvinhu zvine ruvara ungu zvinosanganisa: [[denga]] ne [[mvura]]. Muchikare yaiwanzonzi '''Fifu'''<ref>[https://ufdc.ufl.edu/AA00000228/00001/53?search=fashuka 'A vocabulary of the dialects of Masho..."
wikitext
text/x-wiki
[[File:Blue Tree 2.jpg|thumb|253x253px|Muti muungu]]
'''Ungu''' ([[Chingezi]]: Blue) kana '''bhuruu''', kana '''Bhuluu''' nderimwe [[Muvara|ruvara]] pamwechete ne[[Huroro (Ruvara)|Huroro]] uye [[Tsvuku (Ruvara)|tsvuku]] anozivikwa se[[Mavara Ekutanga]] (''primary colours'').
Zvinhu zvine ruvara ungu zvinosanganisa: [[denga]] ne [[mvura]].
Muchikare yaiwanzonzi '''Fifu'''<ref>[https://ufdc.ufl.edu/AA00000228/00001/53?search=fashuka 'A vocabulary of the dialects of Mashonaland in the new orthography'] Peji 31. Yakatariswa: 24 Chikumi 2021</ref>, kana tema uye pfumbu, nekuti mutsika dzechishona paive nemavara mana: mavara matema ('''ungu''', [[tema]]), mavara matsvuku ([[tsvuku]], [[Ranjisi (Ruvara)|raranji/ranjisi]]), mavara machena ([[Chena|jena]], [[huroro]] nezv.) uye mavara tsvuku zve ([[hute]], [[kiwani]])
== Mhando dzeruvara ==
=== Mavara eUngu ===
[[File:Blue_tints_and_shades.svg|thumb|251x251px|Nangazira yemavara [[Ungu (Ruvara)|Ungu]].]]
Mavara ma[[Ungu (Ruvara)|Ungu]] kana Bhuruu (shoko rinobva ku[[Chirungu|Chingezi]]). Ruvara rweungu runodeedza kunzi ruvara tema nekuti bvute rayo harina kuchena sehuroro kana chena.
{| class="wikitable"
!Ruvara
!Enzano
!Khodhi
![[Chingezi]]<ref name=":0">enwiki: [https://htmlcolorcodes.com/colors/shades-of-blue/ Shades of blue]</ref>
!Vambo rezita
|-
|[[Fifu (ruvara)|Fifu]]<ref name=":02">[https://ufdc.ufl.edu/AA00000228/00001/53?search=fashuka 'A vocabulary of the dialects of Mashonaland in the new orthography'] Peji 31. Yakatariswa: 24 Chikumi 2021</ref>
!
|#000080
|Navy; Dark blue
|
|-
|[[arutramarini]]
!
|#120A8F
|Ultramarine
'beyond the sea'
|darika/pfuura (beyond)
[[bhahari]] (sea)
|-
|[[Ijipita ungu]]
!
|#1034A6
|egyptian blue
|
|-
|[[Safira (Ruvara)|Safira]]
!
|#0F52BA
|Sapphire blue
|
|-
|[[Indigo (ruvara)|Indigo]]
!
|#3F00FF
|Indigo
|
|-
|[[Getsi ungu (ruvara)|Getsi ungu]]; etsi
!
|#3137FD
|Electric blue
|<ref>enwiki: 1.2 ''Iridescent electric blue'' [[:en:Electric_blue_(color)|Electric blue (colour)]]</ref>
|-
|[[Ungu (Ruvara)|Ungu]]
!
|#0000FF
|Blue
|
|-
|[[kobharuti ungu]]
!
|#0047AB
|cobalt blue
|
|-
|rapisi
!
|#004C94
|lapis/deep blue
|
|-
|serurani
!
|#2A52BE
|cerulean blue
|
|-
|[[azuri]]
!
|#007FFF
|azure
|
|-
|ungu ye
!
|#87CEEB
|Sky blue
|ruvara serwedenga
|-
|ungu chena
!
|#ADD8E6
|light blue
|
|-
|[[Siyeni (ruvara)|Siyeni]]
!
|#00FFFF
|Cyan
|
|-
|[[Terukosi (ruvara)|Terukosi]]
!
|#40E0D0
|Turqoise
|
|-
|[[Tiro (ruvara)|Tiro]]
!
|#008080
|Teal
|
|-
|aigesi tiro
!
|#4E6E81
|aegean teal
|αἶγες (aîges, “waves”)
|}
==== Mabvute emavara maungu ====
{| class="wikitable"
!Ruvara
!Enzano
!Khodhi
![[Chingezi]]<ref name=":0" />
!Vambo rezita
|-
|ungu se gungwa
!
|#4F42B5
|ocean blue
|
|-
|ungu se usiku
!
|#191970
|midnight blue
|
|}
'''''Mhando dzeruvara rweungu.'''''<gallery>
File:Shades of blue.png|Mavara eUngu
File:Color icon blue.svg|Mavara eUngu yakajeka
File:Shades of light blue.png|Mavara eUngu yakapfava
File:Sapphire Necklace.jpg|Ruvara rwesafira.
File:Electric blue hap.jpg|[[Hove]] yeruvara rwe Etsi (''electric blue''
</gallery>
== Mabviro eruzivo ==
[[Category:Muvara]]
[[Category:Ungu]]
[[Category:Mabvute e Ungu]]
[[Category:Mavara ekutanga]]
[[Category:Mavara echepiri]]
[[Category:Mavara e Muraraungu]]
[[Category:Mavara outande]]
lnhzzqs3c7h86x5tj3xzb71m2vctl2u
97887
97886
2022-08-27T05:13:40Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
[[File:Blue Tree 2.jpg|thumb|253x253px|Muti muungu]]
'''Ungu''' ([[Chingezi]]: Blue) kana '''wungu''' nderimwe [[Muvara|ruvara]] pamwechete ne[[Huroro (Ruvara)|Huroro]] uye [[Tsvuku (Ruvara)|tsvuku]] anozivikwa se[[Mavara Ekutanga]] (''primary colours'').
Zvinhu zvine ruvara ungu zvinosanganisa: [[denga]] ne [[mvura]].
Muchikare yaiwanzonzi '''Fifu'''<ref>[https://ufdc.ufl.edu/AA00000228/00001/53?search=fashuka 'A vocabulary of the dialects of Mashonaland in the new orthography'] Peji 31. Yakatariswa: 24 Chikumi 2021</ref>, kana tema uye pfumbu, nekuti mutsika dzechishona paive nemavara mana: mavara matema ('''ungu''', [[tema]]), mavara matsvuku ([[tsvuku]], [[Ranjisi (Ruvara)|raranji/ranjisi]]), mavara machena ([[Chena|jena]], [[huroro]] nezv.) uye mavara tsvuku zve ([[hute]], [[kiwani]])
== Mhando dzeruvara ==
=== Mavara eUngu ===
[[File:Blue_tints_and_shades.svg|thumb|251x251px|Nangazira yemavara [[Ungu (Ruvara)|Ungu]].]]
Mavara ma[[Ungu (Ruvara)|Ungu]] kana Bhuruu (shoko rinobva ku[[Chirungu|Chingezi]]). Ruvara rweungu runodeedza kunzi ruvara tema nekuti bvute rayo harina kuchena sehuroro kana chena.
{| class="wikitable"
!Ruvara
!Enzano
!Khodhi
![[Chingezi]]<ref name=":0">enwiki: [https://htmlcolorcodes.com/colors/shades-of-blue/ Shades of blue]</ref>
!Vambo rezita
|-
|[[Fifu (ruvara)|Fifu]]<ref name=":02">[https://ufdc.ufl.edu/AA00000228/00001/53?search=fashuka 'A vocabulary of the dialects of Mashonaland in the new orthography'] Peji 31. Yakatariswa: 24 Chikumi 2021</ref>
!
|#000080
|Navy; Dark blue
|
|-
|[[arutramarini]]
!
|#120A8F
|Ultramarine
'beyond the sea'
|darika/pfuura (beyond)
[[bhahari]] (sea)
|-
|[[Ijipita ungu]]
!
|#1034A6
|egyptian blue
|
|-
|[[Safira (Ruvara)|Safira]]
!
|#0F52BA
|Sapphire blue
|
|-
|[[Indigo (ruvara)|Indigo]]
!
|#3F00FF
|Indigo
|
|-
|[[Getsi ungu (ruvara)|Getsi ungu]]; etsi
!
|#3137FD
|Electric blue
|<ref>enwiki: 1.2 ''Iridescent electric blue'' [[:en:Electric_blue_(color)|Electric blue (colour)]]</ref>
|-
|[[Ungu (Ruvara)|Ungu]]
!
|#0000FF
|Blue
|
|-
|[[kobharuti ungu]]
!
|#0047AB
|cobalt blue
|
|-
|rapisi
!
|#004C94
|lapis/deep blue
|
|-
|serurani
!
|#2A52BE
|cerulean blue
|
|-
|[[azuri]]
!
|#007FFF
|azure
|
|-
|ungu ye
!
|#87CEEB
|Sky blue
|ruvara serwedenga
|-
|ungu chena
!
|#ADD8E6
|light blue
|
|-
|[[Siyeni (ruvara)|Siyeni]]
!
|#00FFFF
|Cyan
|
|-
|[[Terukosi (ruvara)|Terukosi]]
!
|#40E0D0
|Turqoise
|
|-
|[[Tiro (ruvara)|Tiro]]
!
|#008080
|Teal
|
|-
|aigesi tiro
!
|#4E6E81
|aegean teal
|αἶγες (aîges, “waves”)
|}
==== Mabvute emavara maungu ====
{| class="wikitable"
!Ruvara
!Enzano
!Khodhi
![[Chingezi]]<ref name=":0" />
!Vambo rezita
|-
|ungu se gungwa
!
|#4F42B5
|ocean blue
|
|-
|ungu se usiku
!
|#191970
|midnight blue
|
|}
'''''Mhando dzeruvara rweungu.'''''<gallery>
File:Shades of blue.png|Mavara eUngu
File:Color icon blue.svg|Mavara eUngu yakajeka
File:Shades of light blue.png|Mavara eUngu yakapfava
File:Sapphire Necklace.jpg|Ruvara rwesafira.
File:Electric blue hap.jpg|[[Hove]] yeruvara rwe Etsi (''electric blue''
</gallery>
== Mabviro eruzivo ==
[[Category:Muvara]]
[[Category:Ungu]]
[[Category:Mabvute e Ungu]]
[[Category:Mavara ekutanga]]
[[Category:Mavara echepiri]]
[[Category:Mavara e Muraraungu]]
[[Category:Mavara outande]]
75my37n69g30r9jl1x3o7vtw60xrkz9
97889
97887
2022-08-27T05:21:18Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
[[File:Blue Tree 2.jpg|thumb|253x253px|Muti muungu]]
'''Ungu''' ([[Chingezi|Nge]]: ''Blue''; [[Chishongrish|Shongrish]]: ''bhuruu; bhuluu'') kana '''wungu''' nderimwe [[Muvara|ruvara]] pamwechete ne[[Huroro (Ruvara)|Huroro]] uye [[Tsvuku (Ruvara)|tsvuku]] anozivikwa se[[Mavara Ekutanga]] (''primary colours'').
Zvinhu zvine ruvara ungu zvinosanganisa: [[denga]] ne [[mvura]].
Muchikare yaiwanzonzi '''Fifu'''<ref>[https://ufdc.ufl.edu/AA00000228/00001/53?search=fashuka 'A vocabulary of the dialects of Mashonaland in the new orthography'] Peji 31. Yakatariswa: 24 Chikumi 2021</ref>, kana tema uye pfumbu, nekuti mutsika dzechishona paive nemavara mana: mavara matema ('''ungu''', [[tema]]), mavara matsvuku ([[tsvuku]], [[Ranjisi (Ruvara)|raranji/ranjisi]]), mavara machena ([[Chena|jena]], [[huroro]] nezv.) uye mavara tsvuku zve ([[hute]], [[kiwani]])
== Mhando dzeruvara ==
=== Mavara eUngu ===
[[File:Blue_tints_and_shades.svg|thumb|251x251px|Nangazira yemavara [[Ungu (Ruvara)|Ungu]].]]
Mavara maUngu kana Bhuruu (shoko rinobva ku[[Chirungu|Chingezi]]). Ruvara rweungu runodeedza kunzi ruvara tema nekuti bvute rayo harina kuchena sehuroro kana chena.
{| class="wikitable"
!Ruvara
!Enzano
!Khodhi
![[Chingezi]]<ref name=":0">enwiki: [https://htmlcolorcodes.com/colors/shades-of-blue/ Shades of blue]</ref>
!Vambo rezita
|-
|[[Fifu (ruvara)|Fifu]]<ref name=":02">[https://ufdc.ufl.edu/AA00000228/00001/53?search=fashuka 'A vocabulary of the dialects of Mashonaland in the new orthography'] Peji 31. Yakatariswa: 24 Chikumi 2021</ref>
!
|#000080
|Navy; Dark blue
|
|-
|[[arutramarini]]
!
|#120A8F
|Ultramarine
'beyond the sea'
|darika/pfuura (beyond)
[[bhahari]] (sea)
|-
|[[Ijipita ungu]]
!
|#1034A6
|egyptian blue
|
|-
|[[Safira (ruvara)|Safira]]
!
|#0F52BA
|Sapphire blue
|
|-
|[[Indigo (ruvara)|Indigo]]
!
|#3F00FF
|Indigo
|
|-
|[[Getsi ungu (ruvara)|Getsi ungu]]; etsi
!
|#3137FD
|Electric blue
|<ref>enwiki: 1.2 ''Iridescent electric blue'' [[:en:Electric_blue_(color)|Electric blue (colour)]]</ref>
|-
|'''Ungu'''
!
|#0000FF
|Blue
|
|-
|[[kobharuti ungu]]
!
|#0047AB
|cobalt blue
|
|-
|rapisi
!
|#004C94
|lapis/deep blue
|
|-
|serurani
!
|#2A52BE
|cerulean blue
|
|-
|[[Yazuru]]
!
|#007FFF
|azure
|
|-
|ungu ye
!
|#87CEEB
|Sky blue
|ruvara serwedenga
|-
|ungu chena
!
|#ADD8E6
|light blue
|
|-
|[[Siyeni (ruvara)|Siyeni]]
!
|#00FFFF
|Cyan
|
|-
|[[Terukosi (ruvara)|Terukosi]]
!
|#40E0D0
|Turqoise
|
|-
|[[Tiro (ruvara)|Tiro]]
!
|#008080
|Teal
|
|-
|aigesi tiro
!
|#4E6E81
|aegean teal
|αἶγες (aîges, “waves”)
|}
==== Mabvute emavara maungu ====
{| class="wikitable"
!Ruvara
!Enzano
!Khodhi
![[Chingezi]]<ref name=":0" />
!Vambo rezita
|-
|ungu se gungwa
!
|#4F42B5
|ocean blue
|
|-
|ungu se usiku
!
|#191970
|midnight blue
|
|}
'''''Mhando dzeruvara rweungu.'''''<gallery>
File:Shades of blue.png|Mavara eUngu
File:Color icon blue.svg|Mavara eUngu yakajeka
File:Shades of light blue.png|Mavara eUngu yakapfava
File:Sapphire Necklace.jpg|Ruvara rwesafira.
File:Electric blue hap.jpg|[[Hove]] yeruvara rwe Etsi (''electric blue''
</gallery>
== Mabviro eruzivo ==
[[Category:Muvara]]
[[Category:Ungu]]
[[Category:Mabvute e Ungu]]
[[Category:Mavara ekutanga]]
[[Category:Mavara echepiri]]
[[Category:Mavara e Muraraungu]]
[[Category:Mavara outande]]
9wb7exh88e22hs91gpeus88p3x9k383
97890
97889
2022-08-27T05:21:47Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
[[File:Blue Tree 2.jpg|thumb|253x253px|Muti muungu]]
'''Ungu''' ([[Chingezi|Nge]]: ''Blue''; [[Chishongrish|Shongrish]]: ''bhuruu; bhuluu'') kana '''wungu''' nderimwe [[Muvara|ruvara]] pamwechete ne[[Huroro (Ruvara)|Huroro]] uye [[Tsvuku (Ruvara)|tsvuku]] anozivikwa se[[Mavara Ekutanga]] (''primary colours'').
Zvinhu zvine ruvara ungu zvinosanganisa: [[denga]] ne [[mvura]].
Muchikare yaiwanzonzi '''Fifu'''<ref>[https://ufdc.ufl.edu/AA00000228/00001/53?search=fashuka 'A vocabulary of the dialects of Mashonaland in the new orthography'] Peji 31. Yakatariswa: 24 Chikumi 2021</ref>, kana tema uye pfumbu, nekuti mutsika dzechishona paive nemavara mana: [[mavara matema]] ('''ungu''', [[tema]]), [[mavara matsvuku]] ([[tsvuku]], [[Ranjisi (Ruvara)|raranji/ranjisi]]), [[mavara machena]] ([[Chena|jena]], [[huroro]] nezv.) uye mavara tsvuku zve ([[hute]], [[kiwani]])
== Mhando dzeruvara ==
=== Mavara eUngu ===
[[File:Blue_tints_and_shades.svg|thumb|251x251px|Nangazira yemavara [[Ungu (Ruvara)|Ungu]].]]
Mavara maUngu kana Bhuruu (shoko rinobva ku[[Chirungu|Chingezi]]). Ruvara rweungu runodeedza kunzi ruvara tema nekuti bvute rayo harina kuchena sehuroro kana chena.
{| class="wikitable"
!Ruvara
!Enzano
!Khodhi
![[Chingezi]]<ref name=":0">enwiki: [https://htmlcolorcodes.com/colors/shades-of-blue/ Shades of blue]</ref>
!Vambo rezita
|-
|[[Fifu (ruvara)|Fifu]]<ref name=":02">[https://ufdc.ufl.edu/AA00000228/00001/53?search=fashuka 'A vocabulary of the dialects of Mashonaland in the new orthography'] Peji 31. Yakatariswa: 24 Chikumi 2021</ref>
!
|#000080
|Navy; Dark blue
|
|-
|[[arutramarini]]
!
|#120A8F
|Ultramarine
'beyond the sea'
|darika/pfuura (beyond)
[[bhahari]] (sea)
|-
|[[Ijipita ungu]]
!
|#1034A6
|egyptian blue
|
|-
|[[Safira (ruvara)|Safira]]
!
|#0F52BA
|Sapphire blue
|
|-
|[[Indigo (ruvara)|Indigo]]
!
|#3F00FF
|Indigo
|
|-
|[[Getsi ungu (ruvara)|Getsi ungu]]; etsi
!
|#3137FD
|Electric blue
|<ref>enwiki: 1.2 ''Iridescent electric blue'' [[:en:Electric_blue_(color)|Electric blue (colour)]]</ref>
|-
|'''Ungu'''
!
|#0000FF
|Blue
|
|-
|[[kobharuti ungu]]
!
|#0047AB
|cobalt blue
|
|-
|rapisi
!
|#004C94
|lapis/deep blue
|
|-
|serurani
!
|#2A52BE
|cerulean blue
|
|-
|[[Yazuru]]
!
|#007FFF
|azure
|
|-
|ungu ye
!
|#87CEEB
|Sky blue
|ruvara serwedenga
|-
|ungu chena
!
|#ADD8E6
|light blue
|
|-
|[[Siyeni (ruvara)|Siyeni]]
!
|#00FFFF
|Cyan
|
|-
|[[Terukosi (ruvara)|Terukosi]]
!
|#40E0D0
|Turqoise
|
|-
|[[Tiro (ruvara)|Tiro]]
!
|#008080
|Teal
|
|-
|aigesi tiro
!
|#4E6E81
|aegean teal
|αἶγες (aîges, “waves”)
|}
==== Mabvute emavara maungu ====
{| class="wikitable"
!Ruvara
!Enzano
!Khodhi
![[Chingezi]]<ref name=":0" />
!Vambo rezita
|-
|ungu se gungwa
!
|#4F42B5
|ocean blue
|
|-
|ungu se usiku
!
|#191970
|midnight blue
|
|}
'''''Mhando dzeruvara rweungu.'''''<gallery>
File:Shades of blue.png|Mavara eUngu
File:Color icon blue.svg|Mavara eUngu yakajeka
File:Shades of light blue.png|Mavara eUngu yakapfava
File:Sapphire Necklace.jpg|Ruvara rwesafira.
File:Electric blue hap.jpg|[[Hove]] yeruvara rwe Etsi (''electric blue''
</gallery>
== Mabviro eruzivo ==
[[Category:Muvara]]
[[Category:Ungu]]
[[Category:Mabvute e Ungu]]
[[Category:Mavara ekutanga]]
[[Category:Mavara echepiri]]
[[Category:Mavara e Muraraungu]]
[[Category:Mavara outande]]
214ev1sb7d2gky4gpylrf5l6rl8ziri
97891
97890
2022-08-27T05:22:34Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
[[File:Blue Tree 2.jpg|thumb|253x253px|Muti muungu]]
'''Ungu''' ([[Chingezi|Nge]]: ''Blue''; [[Chishongrish|Shongrish]]: ''bhuruu; bhuluu'') kana '''wungu''' nderimwe [[Muvara|ruvara]] pamwechete ne[[Huroro (Ruvara)|Huroro]] uye [[Tsvuku (Ruvara)|tsvuku]] anozivikwa se[[Mavara Ekutanga]] (''primary colours'').
Zvinhu zvine ruvara ungu zvinosanganisa: [[denga]] ne [[mvura]].
Muchikare yaiwanzonzi '''Fifu'''<ref>[https://ufdc.ufl.edu/AA00000228/00001/53?search=fashuka 'A vocabulary of the dialects of Mashonaland in the new orthography'] Peji 31. Yakatariswa: 24 Chikumi 2021</ref>, kana tema uye pfumbu, nekuti mutsika dzechishona paive nemavara mana: [[mavara matema]] ('''ungu''', [[tema]]), [[mavara matsvuku]] ([[tsvuku]], [[Ranjisi (Ruvara)|raranji/ranjisi]]), [[mavara machena]] ([[Chena|jena]], [[huroro]] nezv.) uye mavara tsvuku zve ([[hute]], [[kiwani]])
== Mhando dzeruvara ==
=== Mavara eUngu ===
[[File:Blue_tints_and_shades.svg|thumb|251x251px|Nangazira yemavara [[Ungu (Ruvara)|Ungu]].]]
Mavara maUngu kana Bhuruu (shoko rinobva ku[[Chirungu|Chingezi]]). Ruvara rweungu runodeedza kunzi ruvara tema nekuti bvute rayo harina kuchena sehuroro kana chena.
{| class="wikitable"
!Ruvara
!Enzano
!Khodhi
![[Chingezi]]<ref name=":0">enwiki: [https://htmlcolorcodes.com/colors/shades-of-blue/ Shades of blue]</ref>
!Vambo rezita
|-
|[[Fifu (ruvara)|Fifu]]<ref name=":02">[https://ufdc.ufl.edu/AA00000228/00001/53?search=fashuka 'A vocabulary of the dialects of Mashonaland in the new orthography'] Peji 31. Yakatariswa: 24 Chikumi 2021</ref>
!
|#000080
|Navy; Dark blue
|
|-
|[[arutramarini]]
!
|#120A8F
|Ultramarine
'beyond the sea'
|darika/pfuura (beyond)
[[bhahari]] (sea)
|-
|[[Ijipita ungu]]
!
|#1034A6
|egyptian blue
|
|-
|[[Safira (ruvara)|Safira]]
!
|#0F52BA
|Sapphire blue
|
|-
|[[Indigo (ruvara)|Indigo]]
!
|#3F00FF
|Indigo
|
|-
|[[Getsi ungu (ruvara)|Getsi ungu]]; etsi
!
|#3137FD
|Electric blue
|<ref>enwiki: 1.2 ''Iridescent electric blue'' [[:en:Electric_blue_(color)|Electric blue (colour)]]</ref>
|-
|'''Ungu'''
!
|#0000FF
|Blue
|
|-
|[[kobharuti ungu]]
!
|#0047AB
|cobalt blue
|
|-
|rapisi
!
|#004C94
|lapis/deep blue
|
|-
|serurani
!
|#2A52BE
|cerulean blue
|
|-
|[[Yazuru]]
!
|#007FFF
|azure
|
|-
|denga
!
|#87CEEB
|Sky blue
|ruvara serwedenga
|-
|unguchena
!
|#ADD8E6
|light blue
|
|-
|[[Siyeni (ruvara)|Siyeni]]
!
|#00FFFF
|Cyan
|
|-
|[[Terukosi (ruvara)|Terukosi]]
!
|#40E0D0
|Turqoise
|
|-
|[[Tiro (ruvara)|Tiro]]
!
|#008080
|Teal
|
|-
|aigesi tiro
!
|#4E6E81
|aegean teal
|αἶγες (aîges, “waves”)
|}
==== Mabvute emavara maungu ====
{| class="wikitable"
!Ruvara
!Enzano
!Khodhi
![[Chingezi]]<ref name=":0" />
!Vambo rezita
|-
|ungu se gungwa
!
|#4F42B5
|ocean blue
|
|-
|ungu se usiku
!
|#191970
|midnight blue
|
|}
'''''Mhando dzeruvara rweungu.'''''<gallery>
File:Shades of blue.png|Mavara eUngu
File:Color icon blue.svg|Mavara eUngu yakajeka
File:Shades of light blue.png|Mavara eUngu yakapfava
File:Sapphire Necklace.jpg|Ruvara rwesafira.
File:Electric blue hap.jpg|[[Hove]] yeruvara rwe Etsi (''electric blue''
</gallery>
== Mabviro eruzivo ==
[[Category:Muvara]]
[[Category:Ungu]]
[[Category:Mabvute e Ungu]]
[[Category:Mavara ekutanga]]
[[Category:Mavara echepiri]]
[[Category:Mavara e Muraraungu]]
[[Category:Mavara outande]]
1c8mz2z4um91rsfbpb5zoxokdxvatpo
97897
97891
2022-08-27T06:31:45Z
Masiziva
13430
wikitext
text/x-wiki
[[File:Blue Tree 2.jpg|thumb|253x253px|Muti muungu]]
'''Ungu''' ([[Chingezi|Nge]]: ''Blue''; [[Chishongrish|Shongrish]]: ''bhuruu; bhuluu'') kana '''wungu''' nderimwe [[Muvara|ruvara]] pamwechete ne[[Huroro (Ruvara)|Huroro]] uye [[Tsvuku (Ruvara)|tsvuku]] anozivikwa se[[Mavara Ekutanga]] (''primary colours'').
Zvinhu zvine ruvara ungu zvinosanganisa: [[denga]] ne [[mvura]].
Muchikare yaiwanzonzi '''Fifu'''<ref>[https://ufdc.ufl.edu/AA00000228/00001/53?search=fashuka 'A vocabulary of the dialects of Mashonaland in the new orthography'] Peji 31. Yakatariswa: 24 Chikumi 2021</ref>, kana tema uye pfumbu, nekuti mutsika dzechishona paive nemavara mana: [[mavara matema]] ('''ungu''', [[tema]]), [[mavara matsvuku]] ([[tsvuku]], [[Ranjisi (Ruvara)|raranji/ranjisi]]), [[mavara machena]] ([[Chena|jena]], [[huroro]] nezv.) uye mavara tsvuku zve ([[hute]], [[kiwani]])
== Mhando dzeruvara ==
{| class="wikitable floatright mw-collapsible"
!Mabvute e Ungu
|-
|
{| width="100%"
| style="background-color: #f0ffff;" |Yazuru Misti (muvara weutande "[[Yazuru]]") (Hex: #F0FFFF) (RGB: 240, 255, 255)
|-
| style="background-color: #f0f8ff;" |Alice Ungu (muvara weutande) (Hex: #F0F8FF) (RGB: 240, 248, 255)
|-
| style="background-color: #e7feff;" |Bubbles (Xona.com Udorongodzwa wemuvara) (Hex: #E7FEFF) (RGB: 231, 254, 255)
|-
| style="background-color: #e0ffff;" |Sienichena (Hex: #E0FFFF) (RGB: 244, 255, 255)
|-
| style="background-color: #e6e6fa;" |Farata Misti (muvara weutande [[Farata]]) (Hex: #E6E6FA) (RGB: 230, 230, 250)
|-
| style="background-color: #ccccff;" |Periwinko (Farata Ungu) (Indigo Yakapfava) (Hex: #CCCCFF) (RGB: 204, 204, 255)
|-
| style="background-color: #b0e0e6;" |Ungu Paudha (muvara weutande) (Hex: #B0E0E6) (RGB: 176, 224, 230)
|-
| style="background-color: #add8e6;" |Unguchena (Hex: #ADD8E6) (RGB: 173, 216, 230)
|-
| style="background-color: #a3e3ed;" |Ultra-Ungu (Blizadhi Ungu) (Krayola) (Hex: #ACE5EE) (RGB: 172, 229, 238)
|-
| style="background-color: #89cffd;" |Ungwana (bby blue) (Hex: 89CFFD) (RGB: 137, 207, 240)
|-
| style="background-color: #87Cefa;" |Ungudenga chena (muvara weutande) (Hex: #87CEFA) (RGB: 135, 196, 250)
|-
| style="background-color: #87ceeb;" |Ungudenga (muvara weutande) (Hex: #87CEEB) (RGB: 135, 206, 235)
|-
| style="background-color: #93ccea;" |Ungu ye Koniflawa ichena (ye Krayola) (Hex: #93CCEA) (RGB: 147, 204, 234)
|-
| style="background-color: #76d7ea;" |Medium Dengaungu (ye Krayola) (Hex: #76D7EA) (RGB: 118, 215, 234)
|-
| style="background-color: #71d9e2;" |Andhleungu ungu (ye Krayola) (Hex: #71D9E2) (RGB: 113, 217, 226)
|-
| style="background-color: #7fffd4;" |Andhleungu (muvara weutande) (Hex: #7FFFD4) (RGB: 127, 255, 212)
|-
| style="background-color: #7df9ff;" |Getsiungu (Hex:7DF9FF) (RGB: 125, 249, 255)
|-
| style="background-color: #00ffff;" |Sieni (muvara weutande Andhle) (Getsisieni) (Hex: #00FFFF) (RGB: 0, 255, 255)
|-
| style="background-color: #00ffef;" |Terukosi (Hex: #00FFEF) (RGB: 0, 255, 239)
|-
| style="background-color: #08e8de;" |Bright Terukosi (Hex: #08E8DE) (RGB: 8, 232, 222)
|-
| style="background-color: #30d5c8;" |Terukosi (muvara weutande) (Hex: #30D5C8) (RGB: 48, 213, 200)
|-
| style="background-color: #00bfff;" |Kapri (muvara weutande "Dengaungu yakadzama") (Hex: #00BFFF) (RGB: 0, 191, 255)
|-
| style="background-color: #00b7eb;" |Process Sieni (Pigment Sieni) (Hex: #00B7EB) (RGB: 0, 180, 247)
|-
| style="background-color: #42adde;" |Yazuru ye Yukureni (mureza weYukureni) (Hex: #42ADDE) (RGB: 66, 173, 222)
|-
| style="background-color: #5b92e5; color: #000000" |Ungu ye [[Mubatanidzwa weNyika Pasirose|UN]] (Yazuru) (Hex: #5B92E5) (RGB: 91, 146, 229)
|-
| style="background-color: #6495ed; color: #000000" |Koniflawa Ungu (muvara weutande) (Hex: #6495ED) (RGB: 100, 149, 237)
|-
| style="background-color: #02a4d3; color: #000000" |Bright Serurani (Krayola) (Hex: #02A4D3) (RGB: 2, 164, 211)
|-
| style="background-color: #0095b6; color: #black" |Bhondi Ungu (Krayola Ungu-Zerere) (Hex: #0095B6) (RGB: 0, 149, 182)
|-
| style="background-color: #0892d0; color:#ffffff" |Rich Getsiungu (Hex: #0892D0) (RGB: 8, 146, 208)
|-
| style="background-color: #007bA7; color: #ffffff" |Serurani (Hex: #007BA7) (RGB: 0, 123, 167)
|-
| style="background-color: #4682b4; color: #ffffff" |Chisa Ungu (web color) (Hex: #4682B4) (RGB: 70, 130, 180)
|-
| style="background-color: #5d8aa8; color: #ffffff" |Air Force Ungu (Hex: #5D8AA8) (RGB: 93, 138, 168)
|-
| style="background-color: #44719B; color: #ffffff" |Agate Ungu (Hex: #44719B) (RGB: 68, 113, 155)
|-
| style="background-color: #0067a5; color: #ffffff" |Medium Perusiya Ungu (Hex: #0067A5) (RGB: 0, 103, 165)
|-
| style="background-color: #005b99; color: #ffffff" |Yazuru ye Swidheni (mureza we Swidheni) (Hex: #005B99) (RGB: 0, 91, 153)
|-
| style="background-color: #1a5798; color: #ffffff" |Mukando we Indigo (Hex: #1A5798) (RGB: 17, 80, 147)
|-
| style="background-color: #4f69c6; color: #ffffff" |Bright Indigo (Krayola) (Hex: #4F69C6) (RGB: 79, 105, 198)
|-
| style="background-color: #4169E1; color: #ffffff" |Royal Ungu (muvara weutande) (Hex: #4169E1) (RGB: 65, 105, 225)
|-
| style="background-color: #1e90ff; color: #ffffff" |Dodger Ungu (muvara weutande)(Hex: #1E90FF) (RGB: 30, 144, 255)
|-
| style="background-color: #007fff; color: #ffffff" |Yazuru (Hex: #007FFF) (RGB: 0, 127, 255)
|-
| style="background-color: #0066ff; color: #ffffff" |Deep Yazuru (ungu ye Krayola) (Hex: #0066FF) (RGB: 0, 102, 255)
|-
| style="background-color: #0000ff; color: #ffffff" |UNGU (Hex: #0000FF) (RGB: 0, 0, 255)
|-
| style="background-color: #2a52be; color: #ffffff" |Serurani Ungu (Hex: #2A52BE) (RGB: 42, 82, 190)
|-
| style="background-color: #1560bd; color: #ffffff" |Dhenimu (Hex: #1560bd) (RGB: 21, 96, 189)
|-
| style="background-color: #0066cc; color: #ffffff" |Medium Fifu (Crayola Navy Blue) (Hex: #0066CC) (RGB: 0, 102, 204)
|-
| style="background-color: #0F52BA; color: #ffffff" |Safira (Maerz na Paul) (Hex: #0F52BA) (RGB: 15, 82, 186)
|-
| style="background-color: #035096; color:#ffffff" |Medium Getsiungu (Hex: #035096) (RGB: 3, 80, 150)
|-
| style="background-color: #0047ab; color: #ffffff" |Kobharuti Ungu (Hex: #0047AB) (RGB: 0, 71, 171)
|-
| style="background-color: #1C39bb; color: #ffffff" |Perusiya Ungu (Hex: #1C39BB) (RGB: 28, 57, 187)
|-
| style="background-color: #002bb8; color: #ffffff" |Azul (Hex: #002BB8) (RGB: 0, 43, 184)
|-
| style="background-color: #0000cd; color: #ffffff" |Medium Ungu (web color) (Hex: #0000CD) (RGB: 0, 0, 205)
|-
| style="background-color: #5218fa; color: #ffffff" |Ungu ye Han (Hex: #5218FA) (RGB: 82, 24, 250)
|-
| style="background-color: #3f00ff; color: #ffffff" |Electric Ultramarine (Hex: #3F00FF) (RGB: 63, 0, 255)
|-
| style="background-color: #5f00ff; color: #ffffff" |Westminster (Hex: #5F00FF) (RGB: 95, 0, 255)
|-
| style="background-color: #6600ff; color: #ffffff" |Indigo (Getsiindigo) (Hex: #6600FF) (RGB: 102, 0, 255)
|-
| style="background-color: #7b68ee; color: #ffffff" |Medium Slate Blue (web color) (Hex: #7B68EE) (RGB: 123, 104, 138)
|-
| style="background-color: #9370db; color: #ffffff" |Deep Lavender (web color Medium Purple) (Hex: #9370DB) (RGB: 147, 112, 219)
|-
| style="background-color: #b57edc; color: #000000" |Lavender (Hex: #B57EDC) (RGB: 181, 126, 220)
|-
| style="background-color: #9457eb; color: #ffffff;" |Lavender Indigo (Hex: #9457EB) (RGB: 148, 87, 235)
|-
| style="background-color: #8a2be2; color: #ffffff" |Deep Indigo (web color Blue-Violet) (Hex: #8A2BE2) (RGB: 138, 43, 226)
|-
| style="background-color: #4b0082; color: #ffffff" |Pigment Indigo (web color Indigo) (Hex: #4B0082) (RGB: 75, 0, 130)
|-
| style="background-color: #32127a; color: #ffffff" |Persian Indigo (Regimental) (Hex: #32127A) (RGB: 50, 18, 122)
|-
| style="background-color: #0038a8; color: #ffffff" |Dark Azure (Pantone Blue #286) (Hex: #0038A8) (RGB: 0, 56, 186)
|-
| style="background-color: #002FA7; color: #ffffff" |International Klein Blue (Hex: #002FA7) (RGB: 0, 47, 167)
|-
| style="background-color: #003399; color: #ffffff" |Dark Powder Blue (Smalt) (Hex: #003399) (RGB: 0, 51, 153)
|-
| style="background-color: #120A8f; color: #ffffff" |Ultramarine (Hex: #120A8F) (RGB: 18, 10, 143)
|-
| style="background-color: #00008b; color: #ffffff" |Dark Blue (web color) (Hex: #100826) (RGB: 0, 0, 139)
|-
| style="background-color: #000080; color: #ffffff" |Navy blue (web color) (Hex: #100826) (RGB: 0, 0, 128)
|-
| style="background-color: #23297a; color: #ffffff" |St. Patrick's Blue (Hex: #23297A) (RGB: 35, 41, 122)
|-
| style="background-color: #082567; color: #ffffff" |Dark Sapphire (Sapphire (PerBang.dk)) (Hex: #082567) (RGB: 8, 37, 103)
|-
| style="background-color: #191970; color: #ffffff" |Midnight Blue (web color) (Hex: #191970) (RGB: 25, 25, 112)
|-
| style="background-color: #003366; color: #ffffff" |Dark Midnight Blue (Crayola Midnight Blue) (Hex: #100826) (RGB: 0, 51, 102)
|-
| style="background-color: #003153; color: #ffffff" |Prussian Blue (Berlin Blue) (Hex: #003153) (RGB: 0, 49, 83)
|-
| style="background-color: #310062; color: #ffffff" |Dark Indigo (Hex: #310062) (RGB: 49, 0, 98)
|-
| style="background-color: #536878; color: #ffffff" |Dark Electric Blue (Hex: #536878) (RGB: 83, 104, 120)
|}
|}
=== Mavara eUngu ===
Mavara maUngu kana Bhuruu (shoko rinobva ku[[Chirungu|Chingezi]]). Ruvara rweungu runodeedza kunzi ruvara tema nekuti bvute rayo harina kuchena sehuroro kana chena.
{| class="wikitable"
!Ruvara
!Enzano
!Khodhi
![[Chingezi]]<ref name=":0">enwiki: [https://htmlcolorcodes.com/colors/shades-of-blue/ Shades of blue]</ref>
!Vambo rezita
|-
|[[Fifu (ruvara)|Fifu]]<ref name=":02">[https://ufdc.ufl.edu/AA00000228/00001/53?search=fashuka 'A vocabulary of the dialects of Mashonaland in the new orthography'] Peji 31. Yakatariswa: 24 Chikumi 2021</ref>
!
|#000080
|Navy; Dark blue
|
|-
|[[arutramarini|ultraandye]];
ultraandhle
!
|#120A8F
|Ultramarine
'beyond the sea'
|darika/pfuura (beyond)
[[bhahari]] (sea)
|-
|[[Ijipita ungu]]
!
|#1034A6
|egyptian blue
|
|-
|[[Safira (ruvara)|Safira]]
!
|#0F52BA
|Sapphire blue
|
|-
|[[Indigo (ruvara)|Indigo]]
!
|#3F00FF
|Indigo
|
|-
|[[Getsi ungu (ruvara)|Getsi ungu]]; etsi
!
|#3137FD
|Electric blue
|<ref>enwiki: 1.2 ''Iridescent electric blue'' [[:en:Electric_blue_(color)|Electric blue (colour)]]</ref>
|-
|'''Ungu'''
!
|#0000FF
|Blue
|
|-
|[[kobharuti ungu]]
!
|#0047AB
|cobalt blue
|
|-
|rapisi
!
|#004C94
|lapis
deep blue
|
|-
|serurani
!
|#2A52BE
|cerulean blue
|
|-
|[[Yazuru]]
!
|#007FFF
|azure
|
|-
|dengaungu
!
|#87CEEB
|Sky blue
|ruvara serwedenga
|-
|unguchena
!
|#ADD8E6
|light blue
|
|-
|[[Sieni]]
!
|#00FFFF
|Cyan
|
|-
|[[Terukosi (ruvara)|Terukosi]]
!
|#40E0D0
|Turqoise
|
|-
|[[Tiro (ruvara)|Tiro]]
!
|#008080
|Teal
|
|-
|aigesi tiro
!
|#4E6E81
|aegean teal
|αἶγες (aîges, “waves”)
|-
|ruandhleungu
ruandyeungu
!
|
|aquamarine
|[[ruandhle]] ndau for ''marine''
''ruandye'' karanga
|-
|andhle/andye
!
|
|aqua
|
|}
==== Mabvute emavara maungu ====
{| class="wikitable"
!Ruvara
!Enzano
!Khodhi
![[Chingezi]]<ref name=":0" />
!Vambo rezita
|-
|ungu se gungwa
!
|#4F42B5
|ocean blue
|
|-
|ungu se usiku
!
|#191970
|midnight blue
|
|}
'''''Mhando dzeruvara rweungu.'''''<gallery>
File:Shades of blue.png|Mavara eUngu
File:Color icon blue.svg|Mavara eUngu yakajeka
File:Shades of light blue.png|Mavara eUngu yakapfava
File:Sapphire Necklace.jpg|Ruvara rwesafira.
File:Electric blue hap.jpg|[[Hove]] yeruvara rwe Etsi (''electric blue''
</gallery>
== Mabviro eruzivo ==
[[Category:Muvara]]
[[Category:Ungu]]
[[Category:Mabvute e Ungu]]
[[Category:Mavara ekutanga]]
[[Category:Mavara echepiri]]
[[Category:Mavara e Muraraungu]]
[[Category:Mavara outande]]
jq99j9kohu3poy74283q1zsv3aqq71b