Wikipedia shwiki https://sh.wikipedia.org/wiki/Glavna_stranica MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Mediji Posebno Razgovor Korisnik Razgovor sa korisnikom Wikipedia Razgovor o Wikipedia Datoteka Razgovor o datoteci MediaWiki Mediawiki razgovor Šablon Razgovor o šablonu Pomoć Razgovor o pomoći Kategorija Razgovor o kategoriji Portal Razgovor o portalu TimedText TimedText talk Modul Razgovor o modulu Spravica Razgovor o spravici Definicija spravice Razgovor o definiciji spravice 0 13354 41261600 1780641 2022-08-11T21:47:45Z 46.19.85.48 Izraelu nisi postojali tad samo Jevreji, korekcija informacije wikitext text/x-wiki [[Datoteka:JW Sexton HS - Exterior - Auditorium Reliefs - Law.jpg|thumb|right|upright|[[Mojsije]] sa Deset zapovesti.]] '''Deset Božjih zapovijedi''' ili '''Dekalog''' ([[hebrejski jezik|heb.]] '''דברימ''' ''d^evarim'' = "riječi") je skup zakona što su ga Jevreji, prema biblijskom izvještaju, primili od Boga na planini [[Sinaj]]u preko [[prorok]]a [[Mojsije|Mojsija]], nakon izlaska iz [[stari Egipat|egipatskog]] sužanjstva oko 1200. pne. One su dio zbirke zakona poznate pod nazivom "Zakon" ([[hebrejski jezik|heb.]] ''[[Tora]]'') ili "Mojsijev zakon". == Tekst Deset zapovijedi == Prijevod s hebrejskog jezika (preveo Silvije Grubišić) glasi ovako (Izlazak 20, 2-17; vidi i Ponovljeni zakon 5,6-21): ''Ja sam Jahve, Bog tvoj, koji sam te izveo iz zemlje egipatske, iz kuće ropstva. Nemoj imati drugih bogova uz mene.'' ''Ne pravi sebi lika ni obličja bilo čega što je gore na nebu, ili dolje na zemlji, ili u vodama pod zemljom. Ne klanjaj im se niti im služi. Jer ja, Jahve, Bog tvoj, Bog sam ljubomoran. Kažnjavam grijeh otaca - onih koji me mrze - na djeci do trećeg i četvrtog koljena, a iskazujem milosrđe tisućama koji me ljube i vrše moje zapovjedi.'' ''Ne uzimaj uzalud imena Jahve, Boga svoga, jer Jahve ne oprašta onome koji uzalud izgovara ime njegovo.'' ''Sjeti se da svetkuješ dan subotni. Šest dana radi i obavljaj sav svoj posao. A sedmoga je dana subota, počinak posvećen Jahvi, Bogu tvojemu. Tada nikakva posla nemoj raditi: ni ti, ni sin tvoj, ni kći tvoja, ni sluga tvoj, ni sluškinja tvoja, ni živina tvoja, niti došljak koji se nađe unutar tvojih vrata. Ta i Jahve je šest dana stvarao nebo, zemlju i more i sve što je u njima, a sedmoga je dana počinuo. Stoga je Jahve blagoslovio i posvetio dan subotni.'' ''Poštuj oca svoga i majku svoju, da imadneš dug život na zemlji koju ti dâ Jahve, Bog tvoj.'' ''Ne ubij!'' ''Ne učini preljuba!'' ''Ne ukradi!'' ''Ne svjedoči lažno na bližnjega svoga!'' ''Ne poželi kuće bližnjega svoga! Ne poželi žene bližnjega svoga; ni sluge njegova, ni sluškinje njegove, ni vola njegova, ni magarca njegova, niti išta što je bližnjega tvoga!'' Deset zapovijedi do danas čine temelj [[judaizam|židovske]] i [[hrišćanstvo|kršćanske]] vjere. Budući da u hebrejskom tekstu ne postoji numeracija ni neka druga jasna podjela zapovijedi, te nije lako odrediti njihov broj, do tradicionalnog broja od deset zapovijedi u različitim se predajama dolazi na različite načine. Osobito je ta raznolikost prisutna među raznim kršćanskim zajednicama. == Deset zapovijedi u Katoličkoj Crkvi == {{Hrišćanstvo}} Glavni članak: [[Deset Božjih zapovijedi s katoličkog gledišta]] Inačica koja se nalazi u [[katoličanstvo|katoličkom]] [[Katekizam|Katekizmu]], ali i kod nekih drugih Crkava, donosi drugačiji, sažeti, tekst. U tom se tekstu umjesto spomena "subote" spominje "dan Gospodnji". Za zapovijed koja spominje zabranu izrađivanja likova Katolička Crkva drži da je sadržana u prvoj zapovijedi (prema njenom nauku, likovi se ne štuju kao da su Bog ili sami sveci, nego samo kao podsjećanje na njih, dok se zabrana iz Deset zapovijedi odnosi na uvjerenje da božanstvo prebiva u izrađenom liku). Ove Crkve također imaju zadnje dvije koje su sadržane u zadnjoj zapovijedi, prema gornjem tekstu. Tako ovaj tekst Deset zapovijedi glasi: # Ja sam Gospodin, Bog tvoj, nemoj imati drugih bogova uz mene! # Ne uzimaj imena Gospodina, Boga svoga, uzalud! # Sjeti se da svetkuješ dan Gospodnji! # Poštuj oca i majku da dugo živiš i dobro ti bude na zemlji! # Ne ubij! # Ne sagriješi bludno! # Ne ukradi! # Ne reci lažna svjedočanstva na bližnjega svoga! # Ne poželi žene ni muža bližnjega svoga! # Ne poželi nikakve stvari bližnjega svoga! == Deset zapovijedi u Pravoslavnoj Crkvi == Sažeti, ali drugačije raspoređeni tekst zapovijedi donosi i [[Pravoslavna crkva]]: # Ja sam Gospod Bog Tvoj; nemoj imati drugih bogova osim mene. # Ne pravi sebi idola niti kakva lika; nemoj im se klanjati niti im služiti. # Ne uzimaj uzalud imena Gospoda Boga svojega. # Sjećaj se dana odmora da ga svetkuješ; šest dana radi i svrši sve svoje poslove, a sedmi dan je odmor tebi i Gospodu Bogu tvojemu. # Poštuj oca svoga i majku svoju, da ti dobro bude i da dugo poživiš na zemlji. # Ne ubij. # Ne čini preljube. # Ne kradi. # Ne svjedoči lažno na bližnjega svojega. # Ne poželi ništa što je tuđe. Umjesto izraza "subota", ima izraz "dan odmora", što je zapravo prijevod hebrejske riječi ''šabat''. Pravoslavna Crkva zabranjuje idolopoklonstvo. == Deset zapovijedi u Evangeličkoj crkvi == Tekst Deset zapovijedi [[Evangelička crkva|Evangeličke]] ili Luteranske crkve, poput Katoličke crkve, nema zabranu izrađivanja likova i zadnju zapovijed dijeli na dvije, a poput onog Pravoslavne crkve, umjesto "subote" ima "dan odmora": # Ja sam Gospod Bog tvoj, nemoj imati drugih Bogova uz mene. # Ne uzimaj uzalud imena Gospoda Boga svojega. # Sjećaj se dana odmora, da ga svetkuješ. # Poštuj oca svoga i majku svoju, da ti se produlje dani na zemlji. # Ne ubij. # Ne čini preljub. # Ne kradi. # Ne svjedoči lažno na bližnjega svojega. # Ne poželi kuće bližnjega svojega. # Ne poželi žene bližnjega svojega, ni sluge njegova, ni sluškinje njegove, ni vola njegova, ni magarca njegova, niti išta, što pripada bližnjemu tvom. == Deset zapovijedi kod adventista i njima srodnih zajednica == [[Kršćanska adventistička crkva|Adventisti sedmog dana]] i njima srodne zajednice zamjeraju ostalim kršćanima što izričito ne spominju subotu, držeći da se tako mijenjaju izvorne Božje zapovijedi, a Katoličkoj Crkvi izostavljanje druge, mijenjanje četvrte i drugačiji raspored zapovijedi. == Vidi još == * [[Mojsije]] * [[Tora]] {{Commonscat|Ten Commandments}} [[Kategorija:Stari zavjet]] [[Kategorija:Judaizam]] [[Kategorija:Kršćanstvo]] to83yyhs5rrwfv8y3ygovqs1ey05ba8 0 13805 41261597 41233238 2022-08-11T21:24:12Z 109.245.35.197 /* Prikazivanja u medijima */ wikitext text/x-wiki {{Lezbejstvo}} '''Lezbejka''' ili '''lezbijka''' je [[žena]] koju [[Estetika|estetski]], [[Ljudska seksualnost|seksualno]] i [[Ljubav|romantično]] privlače druge žene, i koja sa drugim ženama ostvaruje emocionalni, seksualni i partnerski odnos. Kao koncept, identitet lezbejki počinje da se razvija u 20. veku. Premda ženska [[homoseksualnost]] postoji u svim društvima i periodima, tek relativno nedavno ''lezbejke'' u zapadnoj kulturi počinju da se definišu kao posebna grupa. Krajem 19. veka seksolozi počinju da objavljuju svoje uvide u ljudsku seksualnost i seksualno ponašanje i počinju da posmatraju lezbejke kao poseban entitet. Kao rezultat toga, žene u Evropi i Severnoj Americi, koje su postale svesne svog novog statusa, počele su međusobno da se povezuju i formiraju socijalnu osnovu za izgradnju sopstvenog identiteta. [[Feminizam drugog vala|Drugi talas feminizma]] tokom 1970-ih bio je važan period u ovom procesu. Istoričarke i istoričari od tada počinju da iznova sagledavaju odnose između žena u istoriji, preispitujući kriterijume po kojima se osoba može smatrati lezbejkom, odnosno odnos lezbejskim. Ženska seksualnost je kroz istoriju uglavnom bila definisana i konstruisana od strane muškaraca, koji su ili odbijali da prihvate mogućnost lezbejstva ili su lezbejstvo prihvatali samo kao nužnost u slučaju nedostatka muškarca u vezi. [[Feminizam|Feminističke]] istoričarke primarnu motivaciju seksologa da opišu lezbejke prepoznaju u njihovom strahu od jačanja ženske samostalnosti, odnosno nezavisnosti od muškaraca. Žene koje su strogo propisane rodne uloge dovodile u pitanje smatrane su mentalno bolesnim. Razlike u načinu prikazivanja lezbejki sugeriše da je zapadno društvu bilo istovremeno intrigirano i ugroženo ženom koja preispituje tradicionalnu žensku ulogu, kao i fascinirano i zgroženo ženom koja stupa u romantične odnose sa drugom ženom. Dalji diskurs o ženskoj seksualnosti ispituje kako su lezbejke viđene od strane drugih, ali i kako same sebe doživljavaju; neke od žena koje stupaju u emotivno-seksualne odnose sa drugim ženama sebe ne identifikuju ni kao lezbejke niti kao [[biseksualnost|biseksualke]]. S druge strane, žene koje sebe identifikuju kao lezbejke dele međusobno identitet sličan nacionalnom. Kao homoseksualne osobe, one dele iskustvo vezano za diskriminaciju i moguće odbacivanje od strane porodice, prijatelja i drugih. Kao žene, one se susreću sa problemima koje ih odvajaju od muškaraca. Političke prilike i društveni stavovi i dalje utiču na formiranje lezbejskih veza i porodica. == Etimologija reči „lezbejka“ == [[Datoteka:Godward-In the Days of Sappho-1904.jpg|thumb|right|Pesnikinja [[Sappho|Sapfo]] sa [[Lezbos]]a dala je lezbejstvu konotaciju erotske želje između žena.<br /><small>slika [[John William Godward|Johna Williama Godwarda]]</small>.]] Reč ''lezbejka'' (lezbijka) je izvedena iz [[Lezbos]] (Λέσβος), imena grčkog ostrva u istočnom [[Egejsko more|Egejskom moru]] na kome je pesnikinja [[Sappho|Sapfo]] živela i vodila školu za devojke u [[6. vijek pne.|VI veku pre nove ere]]. Mnoge od njenih pesama opisuju strast koju ona oseća prema svojim učenicama, koju su u antici nazivali „ginerastija“, analogno muškoj „pederastiji“. U [[Engleski jezik|engleskom jeziku]] je takođe vrlo prisutan sleng izraz ''[[dyke]]'', kojim se obično opisuje lezbejka sa tradicionalno muškim [[Rodno izražavanje|rodnim izražavanjem]]. Oba termina su prihvatljiva jedino ukoliko ih koristi osoba sa pozitivnim stavom prema [[LGBT]] osobama. Ne u potpunosti adekvatan prevod na srpskohrvatski jezik bio bi "lezbača". „[[Butch i femme|Butch]]/[[butch i femme|femme]]“ identiteti su ključni deo lezbejske istorije, ali takođe i paradigme koje se prihvataju tokom razvoja. === Lezbejka ili lezbijka === Srpskohrvatski jezik poznaje, mada ne priznaje, oba oblika. U rečnicima i enciklopedijama nalazi se samo oblik lezbijka i pridevi izvedeni iz ovog oblika imenice (jednako uz objašnjenje da je lezbijka „''ženska osoba nenormalnih seksualnih sklonosti''“<ref>Milan Vujaklija, ''Leksikon stranih reči i izraza'', Prosveta, Beograd, 1991. – ISBN 978-86-07-00621-2</ref> ili slična). [[Feminizam|Ženski]] i [[LGBT pokret|lezbejski]] pokret od osnivanja se protivi definisanju ženske odnosno lezbejske egzistencije od strane akademske javnosti, bez uključivanja žena u taj proces. Mnoge rane feministkinje tvrde da ženski identitet ne postoji, upravo iz razloga što je cela ženska egzistencija (uključujući i njeno prisustvo u jeziku) u rukama muškaraca. Jednako važi za "lezbejku", koju su definisali heteroseksualni muškarci.<ref>Primer nepriznavanja identiteta je navod iz enciklopedije (''Mala enciklopedija'' (grupa autora) Prosveta, Beograd, 1986. ISBN 978-86-07-00001-2 i ISBN 978-86-07-00003-6) u kojoj postoji samo odrednica '''lezbijska ljubav''' („''vrsta protivprirodnog zadovoljavanja polnog nagona''“), dok lezbijski (lezbejski) ženski subjekt ne postoji.</ref>). Od početka delovanja ženskog lezbejskog pokreta naglašavana je važnost toga da lezbejke same sebe imenuju i da same odrede i izgrade svoje identitete. (''Vidi članak'': ''[[Feministička korekcija jezika]]'') U procesu stvaranja lezbejskog pokreta i zajednice na Balkanu lezbejke su morale da se suoče sa istim problemima sa kojima su se (iz)borile lezbejke u SAD ili Zapadnoj Evropi. Jedan od njih bio je afirmacija vlastitog identieta i izgradnja vidljivosti, što je nužno išlo putem jezičke komunikacije. Lezbijke u Hrvatskoj i Bosni su uspele da afirmišu termin „lezbijka“, prihvatajući ga i prevodeći ga u neutralan kontekst. Lezbejska zajednica u Srbiji, međutim, nije usvojila oblik „''lezbijka''“, već je afirmisan oblik „''lezbejka''“. U hrvatskoj zajednici reč lezbijka je osnova za izvođenje prideva: „''lezbijski'' kontinuum“, „''lezbijka'' egistencija“, „''lezbijsko'' savjetovalište“. Isto tako, lezbejke u Srbiji prideve izvode iz reči „''lezbejka''“. U Srbiji se, takođe, može čuti i oblik "''lezbijka''", ali samo od strane [[homofobija|homofobičnih]] grupa ili u nekim medijima, kada se upotrebljava u negativnom kontekstu. [[Labris (organizacija)|Labris]], grupa za lezbejska ljudska prava, u svojoj ''Čitanci'', objavljenoj za potrebe projekata "Edukacija ženskih nevladinih organizacija" i "Edukacija medija, omladinskih i nevladinih organizacija za ljudska prava o lezbejskim ljudskim pravima", daje posebno poglavlje o jeziku i terminologiji, u kome se koristi, a u jednom od tekstova se direktno opravdava i zagovara, upotreba oblika "''lezbejka''"<ref>Čitanka u pdf-formatu: [http://www.labris.org.rs/images/npublikacije/citanka_2009.pdf]{{Dead link|date=October 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Tekstovi: "''O terminologiji korišćenoj za istopolno orijentisane osobe''" - [[Miodrag Kojadinović]] i "''Jezik: Diskriminacija, stereotipi, predrasude''" - [[Svenka Savić]]</ref>. [[SEE-Q mreža]], koja je okupljala organizacije iz [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], [[Hrvatska|Hrvatske]], [[Kosovo|Kosova]], [[Makedonija|Makedonije]], [[Slovenija|Slovenije]] i [[Srbija|Srbije]], koristila je oba termina. == Istorija == {{main|LGBT istorija|Lezbejska istorija|Pregled LGBT istorije}} === Stari svet, antička Grčka i Rim === {{main|LGBT istorija antičke Grčke|LGBT istorija antičkog Rima}} U članovima 187, 192 i 193 [[Hamurabijev zakonik|Hamurabijevog zakonika]] pominje se reč "''salzikrum''", koja je složenica: muškarac-žena i kojom se možda označavala lezbejka.<ref>{{cite web|url=http://www.well.com/user/aquarius/section1.htm#B2|title=Eunuchs are able to procreate|work= "Born Eunuchs": Homosexual Identity in the Ancient World|author=Faris Malik|accessdate = 27. 5. 2010|year=1999}}</ref> Hamurabijev zakonik je "muškoj ženi" davao veća prava pri nasleđivanju nego drugim ženama (od 178. člana)<ref>{{cite web|url=http://www.well.com/user/aquarius/almah.htm|title=Male Daughters, Barren Women and Virgins|accessdate = 27. 5. 2010|year=1999|author=Faris Malik|work="Born Eunuchs": Homosexual Identity in the Ancient World}}</ref>.U srpskom prevodu ''salzikrum'' je prevedena kao "javna ženska".<ref name="SRHam" >{{cite web|url=http://www.alanwatson.org/sr/kutak/vezbe/hamurabi.pdf|title=Hamurabijev zakonik|accessdate = 27. 5. 2010}} prevod: Ced. Marković, 1925; [[Alan Watson Foundation]], Pravni fakultet, Univerzitet u Beogradu</ref> [[Datoteka:NAMA Sappho lisant.jpg|thumb|desno|200px|[[Sappho|Sapfo]] čita jednu od svojih pesama grupi svojih učenica.<br /><small>ca. 440–430. pne.</small>]] Osim najpoznatije lezbejke antike, pesnikinje [[Sappho|Sapfo]] sa Lezbosa, malo je sačuvanih izvora o homoseksualnim iskustvima žena, iako postoji puno beležaka o homoseksualnoj praksi muškaraca. Ima pretpostavki da su u antici razvijali slični odnosi između žena i devojaka kakvi su postojali između muškaraca i dečaka. [[Aristofan]] u [[Platon]]ovoj ''[[Gozba (Platon)|Gozbi]]'' pominje žene koje vole žene, ali koristi termin ''terpesthai'' ("usmerene"), a ne ''eros'', koji je korišćen za odnose između muškaraca, kao i između muškaraca i žena. Istoričarka Nancy Rabinowitz smatra da su slike na [[grčka keramika|grčkim vazama]] koje prikazuju žene sa rukama obavijenim oko struka drugih žena ili spuštenim na ramena drugih žena, zapravo, predstave romantičnih osećanja<ref>Rabinowitz, Nancy, Auanger, Lisa, eds. (2002). ''Among Women: From the Homosocial to the Homoerotic in the Ancient World'', University of Texas Press. ISBN 978-0-292-77113-0.</ref> Veći deo svakodnevnog života žena u antičkoj Grčkoj danas je nepoznat, posebno deo koji se tiče njihove seksualnosti. Premda su muškarci sklapali [[pederastija u antičkoj Grčkoj|pederastične]] veze izvan braka, nema dokaza da je ženama bilo dozvoljeno ili da su bile podsticane na slične odnose. Žene koje su oslikane na grčkim vazama često su erotizovane u scenama kupanja, međusobnog dodirivanja, sa [[dildo]]ima prikazanim u samoj sceni ili oko nje; te scene često podsećaju na one koje prikazuju heteroseksualne ili pederastične parove. Međutim, ostaje nepoznato da li je erotika u tim scenama namenjena posmatraču ili verno odslikava život. U [[antički Rim|Rimu]] su muškarci jednako definisali žensku seksualnost. Savremeni istoričari smatraju da su rimski muškarci gledali na lezbejstvo sa neprijateljstvom. [[Marcijal]], na primer, smatra da žene koje vole žene imaju preterano veliki [[klitoris]], kojim penetriraju žene, a ponekad i muškarce<ref name="Verstraete">Verstraete, Beert; Provencal, Vernon (eds.) (2005). Same-Sex Desire and Love in Greco-Roman Antiquity and In the Classical Tradition of the West, Harrington Park Press. ISBN 978-1-56023-604-7</ref>. Prema mišljenju Jamesa Butrice, lezbejstvo ne samo da je ugrožavalo sliku rimskog muškarca o sebi kao o jedinom davaocu seksualnog zadovoljstva, nego i mnogo dublje, bazičnu rimsku kulturu koja je dominantno muška. Ne postoje pisani tragovi o konkretnim ženama koje su imale seksualne odnose sa drugim ženama iz ovog perioda<ref name="Verstraete"/>. === Početak konstruisanja lezbejskog identiteta === [[Datoteka:Lesbiche - 1928 - D- Die freundin 1928.jpg|thumb|200px|Prvi lezbejski časopis, ''[[Die Freundin]], (1928.) - izlazio u Berlinu od 1924. do 1933. godine]] Za neke žene je shvatanje da učestvuju u ponašanju ili u vezama koje ih kategorišu kao lezbejke bio razlog za negiranje i skrivanje. Druge žene su, međutim, prihvatile svoju različitost i počele da razmišljaju o novom identitetu koji ih je odvajao od drugih, heteroseksaulnih žena i od [[gej]] muškaraca<ref name="Zimmerman">Zimmerman, Bonnie, ed (2003). Lesbian Histories and Cultures: An Encyclopedia, Garland Publishers. ISBN 978-0-203-48788-4</ref>. Tako je, na primer, američka bogatašica, [[Natalie Clifford Barney]] držala salon u Parizu u kome su se okupljale poznate ličnosti iz sveta umetnosti i gde su lezbejske teme često bile u fokusu<ref name="Zimmerman"/>. Među članicama salona koji se okupljao jednom nedeljno od 1890-ih do 1930-ih bile su slikarka [[Romaine Brooks]], sa kojom je Natalie održavala ljubavnu vezu, spisateljice [[Colette]], [[Djuna Barnes]], [[Gertrude Stein]], koja je i sama okupljala poznate ličnosti u svom stanu, [[Radclyffe Hall]] i mnoge druge. Istovremeno, [[Berlin]] se razvija u kulturni centar LGBT osoba, gde se organizuje i počinje da izlazi i prvi lezbejski časopis ''[[Die Freundin]]'' (1924-1933). Međutim, dalji razvoj lezbejske kulture u Berlinu biva sprečen dolaskom nacista na vlast. Godine 1928. [[Radclyffe Hall]], britanska spisateljica aristokratskog porekla, objavljuje čuveni roman ''[[The Well of Loneliness]]''. Radnja romana se vrti oko Stephen Gordon, koja se identifikuje kao invertit, posle čitanja [[Krafft-Ebbing]]ove ''[[Psychopathia Sexualis]]'', i živi u homoseksualnom okruženju u Parizu. Namera romana jeste bila da pozove na toleranciju prema ljudima koji su takvi kakvi jesu po rođenju. Međutim, roman je imao veoma veliki i loš publicitet u generalnoj javnosti, što je išlo čak i do organizovanja suđenja u Londonu zbog opscenosti. Među lezbejskom populacijom roman je, međutim, imao veoma jak uticaj i dugo se navodio kao najznačajnije delo lezbejske književnosti. [[Datoteka:Gladys Bentley.jpg|thumb|left|150px|[[Gladys Bentley]], [[blues]] pevačica, koja je u početku svoje karijere bila otvorena po pitanju svog lezbejstva.<ref name="glbtq">{{citation |title=Bentley, Gladys |periodical=[[glbtq.com]] |url=http://www.glbtq.com/arts/bentley_g.html |year=2002 |first=Gillian |last=Rodger |access-date=2009-06-20 |archivedate=2007-11-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071103022225/http://www.glbtq.com/arts/bentley_g.html |deadurl=yes }}</ref>]] Dvadesete godine prošlog veka označile su početak stvaranja lezbejskog identiteta i u [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]. Društveno eksperimentisanje, posebno na polju seksualnosti obeležavalo je ovaj period. Veliki gradovi, koji su davali velike mogućnosti za bogat noćni život, bili su veoma popularni i žene su počele da traže seksualne avanture. Biseksualnost je postala "šik", posebno u prvim američkim [[gej kvart]]ovima<ref name="Faderman">[[Lillian Faderman|Faderman, Lillian]] (1981). Surpassing the Love of Men: Romantic Friendship and Love Between Women from the Renaissance to the Present, Quill. ISBN 978-0-688-00396-8</ref>. Među njima, najpoznatiji je bio [[Harlem]], koji je uglavnom afro-američki deo [[New York]]a. [[Jazz]] i [[blues]] pevačice, poput [[Ma Rainey]], [[Bessie Smith]], [[Erhel Waters]] i [[Gladys Bentley]] nastupaju u noćnim klubovima, pevajući često o vezama sa ženama. Među posetiteljkama su i poznate ličnosti kao što su [[Tellulah Bankhead]], [[Beatrice Lillie]] i [[Joan Crawford]]<ref name="Faderman"/>. Lezbejke i gejevi počinju da primećuju sličnosti između svog manjinskog položaja i položaja [[Afroamerikanci|Afro-Amerikanaca]] sa kojima se susreću<ref name="Faderman"/>. Među stanovnicima Harlema lezbejske veze su bile poznate i tolerisane, mada ne i otvoreno prihvaćene. Ipak, većina žena je bila udata za muškarce, ali su održavale veze sa drugim ženama. Biseksualnost je bila bolje prihvaćena nego lezbejstvo<ref name="Zimmerman"/>. Na drugom kraju grada, u [[Greenwich Village]]-u, [[LGBT]] zajednica je takođe počela da se razvija, mada je kurs bio drugačiji. Tamo su se okupljali uglavnom boemi, intelektualci, koji su odbacivali viktorijanski moral. Među homoseksualnim osobama dominirali su muškarci, mada su ličnosti kao [[Edna St. Vincent Millay]] i [[Mabel Dodge]] takođe posećivale Village. Žene u SAD su po prvi put u Harlemu i Villegeu mogle da posećuju salune, a da ne budu ocenjene kao prostitutke. To je bio početak stvaranja javnog prostora za žene, koje su time mogle slobodno da se socijalizuju. === Velika kriza === Primarna komponenta koja je bila nužna lezbejkama kako bi otvoreno živele kao lezbejke bila je ekonomska nezavisnost, koja je praktično nestala u 1930-im, sa nastupanjem [[Velika ekonomska kriza|Velike ekonomske krize]]. Mnoge žene su se morale udati, što su često činile sa [[gej]] muškarcima, kako bi oboje imali [[ružičasti brak|"paravan" u tom braku]]. Siromaštvo je donelo dodatnu netrpeljivost. Društveni stavovi su doprineli tome da se u velikim gradovima formiraju usko povezana, mala društva, koja su se obično vezivala za barove, istovremeno se izolujući od drugih žena. Homoseksualnost je bila društveno zabranjena i žene su retko govorile o svom lezbejstvu, čak i međusobno. Frojdistička psihoanalitička teorija je bila veoma uticajna među lekarskim krugovima, koji su na lezbejstvo gledali kao na neurozu koja obuzima nezrele žene. Istovremeno, homoseksualna subkultura, koja je bila razvijena u Nemačkog, posebno u Berlinu, naglo nestaje, dolaskom [[nacionalsocijalizam|nacista]] na vlast. === Drugi svetski rat === [[Datoteka:We Can Do It!.jpg|thumb|desno|200px|Drugi svetski rat je doveo do promena u rodnim ulogama, omogućivši ženama ekonomsku nezavistnost i bavljenje do tada tradicionalno "muškim" poslovima.]] Početak [[Drugi svjetski rat|Drugog svetskog rata]] doneo je ogromne promene u životima ljudi, posebno zbog mobilizacije miliona muškaraca. Žene su bile primane u [[sjedinjene Američke Države|američku]] vojsku, ali za razliku od muškaraca, koji su proveravani u vezi sa homoseksualnošću, nije bilo nikakvih metoda za identifikovanje lezbejki. Uprkos uobičajenim stavovima o tradicionalnoj ulozi žena u 1930-im, nezavisne i maskuline žene su direktno regrutovane u vojsku tokom 1940-ih. Neke žene su dolazile do regrutnih stanica u muškoj odeći i, pošto bi odgovorile negativno na pitanje da li su ikada bile zaljubljene u drugu ženu, bile bi odmah regrutovane<ref name="Allan">[[Allan Berube|Berube, Allan]] (1990). Coming Out Under Fire: The History of Gay Men and Women in World War II, The Free Press. ISBN 978-0-7432-1071-3</ref>. Seksualni odnosi su bili zabranjeni i tzv. ''[[plavo otpuštanje]]'' bilo je zagarantovano svakoj koja bi bila identifikovana kao lezbejka. Žene su se, međutim, međusobno pronalazile, formirale su svoje male grupe, družile se u kantini i počele su da koriste poseban govor. Istoričar [[Allan Bérubé]] je dokumentovao da su gejevi i lezbejke u vojsci svesno ili nesvesno odbijali da se identifikuju kao homoseksualne osobe i nikada nisu govorili o seksualnoj orijentaciji drugih<ref name="Allan"/>. Žene koje nisu regrutovane, ili nisu želele da se prijave u vojsku, bile su agresivnim kampanjama pozivane da preuzmu poslove u fabrikama koji su ostali upražnjeni posle mobilizacije muškaraca, kako bi se održavala produktivnost. Povećana mobilnost, sofisticiranost i nezavisnost žena za vreme i posle rata omogućila je mnogim ženama da žive bez muževa, što je gotovo bilo nemoguće u drugačijim socijalnim i ekonomskim prilikama, i što je dalje oblikovalo sredinu za jačanje lezbejki. === Posleratne godine === Po završetku rata u SAD se javila nacionalna opsesija da se stvari što pre vrate na stanje kakvo je bilo pre rata<ref>Adam, Barry (1987). The Rise of a Gay and Lesbian Movement, G. K. Hall & Co. ISBN 978-0-8057-9714-5</ref>. Takvo raspoloženje, povezano sa masovnom paranojom protiv komunizma i jakim uticajem psihoanalize u medicinskim krugovima, stvorilo je 1950-ih godina lošu društvenu klimu za homoseksualne osobe. Homoseksualne osobe su smatrane slabim i podložnim ucenama, pa je vlada počela da "čisti" svoje redove, ulažući i napore da sazna pojedinosti iz privatnih života svojih radnika i radnica<ref name="Edsall">Edsall, Nicholas (2003). Toward Stonewall: Homosexuality and Society in the Modern Western World, University of Virginia Press. ISBN 978-0-8139-2211-9</ref>. Tada su počele zabrane okupljanja LGBT osoba i hapšenja u barovima i klubovima; a lokalne vlade donose i zakone o zabrani [[cross-dressing]]a za muškarce i žene. Godine 1952. [[Američka psihijatrijska asocijacija]] uvrštava homoseksualnost u [[Dijagnostički i statistički priručnik]] (DSM), kao patološki emocionalni poremećaj<ref name="Edsall"/>. Stav da je homoseksualnost bolest koja se može izlečiti bila je veoma raširena u javnosti i u medicinskim krugovima, pa čak i među samim lezbejkama. Osim u medicinskim i psihijatrijskim knjigama, bilo je veoma malo dostupnih informacija o homoseksualnosti. Zajednica se okupljala u barovima koji su često bili meta policije, a ljudi koji bi prilikom policijskih racija bili uhapšeni, osvanuli bi u novinama. U takvoj klimi, osam žena u [[San Francisco|San Francisku]] počinje da se okuplja u svojim stanovima 1955. godine, kako bi se družile. Kada su rešile da im to postane stalna aktivnost, postale su prva lezbejska organizacija u SAD, poznata pod imenom [[Daugthers of Bilitis]] (DOB – Čerke Bilitis). DOB je počeo da objavljuje časopis ''[[The Ladder]]'' 1956. godine. Na unutrašnjoj strani korica nalazila se njihova misija. Prva je bila "Edukacija drugačijih"; i časopis je nastojao da pruži informacije o homoseksualnosti – posebno povezane sa ženama, kao i o poznatim lezbejkama u istoriji. Međutim, 1956. reč "lezbejka" je imala toliko negativno značenje da su u DOB-u odlučile da umesto nje koriste reč "različita" (''variant'')<ref>Gallo, Marcia (2006). Different Daughters: A History of the Daughters of Bilitis and the Rise of the Lesbian Rights Movement, Seal Press. ISBN 978-1-58005-252-8</ref>. Uskoro je DOB počeo da organizuje ogranke u Čikagu, Njujorku i Los Anđelesu, a ''The Ladder'' su slale na stotine, kasnije hiljade, adresa članica DOB-a. Britanske lezbejske su sledile primer iz SAD i 1964. su počele da objavljuju ''[[Arena Three]]'', koji je imao sličnu misiju. Odražavajući kategorije seksualnosti koje su bile strogo postavljene u društvu, lezbejke su razvije izuzetno rigidne rodne uloge među ženama, posebno popularne u radničkoj klasi u SAD i Kanadi. Iako su mnoge lokalne vlasti zabranjivale cross-dressing, neke žene su se odlazile u klubove u muškoj odeći, predstavljajući se kao [[butch i femme|butchice]]. Druge, koje su podražavale tradicionalno žensko ponašanje i oblačile odeću koja se smatrala tradicionalno ženskom uzimale su ulogu [[butch i femme|femmeica]]. Butch i femme model je bio toliko dominantan u lezbejskoj subkulturi kakva je postojala u barovima, da žene koje nisu želele da se uklope bile bi, jednostavno, ignorisane. Takođe, bilo je neprihvatljivo za butchice da stupaju u ljubavne veze sa drugim butchicama. Isto je važilo i za femme žene. Butch/femme podela, premda izuzetno jaka u radničkoj klasi, nije bila dopadljiva bogatijim lezbejkama, koje su je smatrale vulgarnom. Mnoge lezbejke iz bogatih porodica su se udale, kako bi ispunile porodičnu obavezu, dok su druge napuštale SAD i odlazile u Evropu. Tokom posleratnog perioda butch/femme kultura počinje da se pojavljuje i u evropski državama, mada nikad nije bila jednako prihvaćena kao u SAD. === Stonewall i drugi talas feminizma === Društvena rigidnost 1950-ih i ranih 1960-ih doživela je otpor u društvenom pokretu Afro-Amerikanaca, siromašnih, žena i LGBT osoba. Od pomenutih grupa, poslednje dve, odnosno feministički i LGBT pokret su se međusobno povezali posle nemira u Nujorku, 1969. godine, poznatih kao [[Stounvolska revolucija|Stonewallska revolucija]]<ref>[[Robert Aldrich|Aldrich, Robert]], ed. (2006). Gay Life and Culture: A World History, Thames & Hudson, Ltd. ISBN 978-0-7893-1511-3</ref>.Usledilo je podizanje svesti kod LGBT i feminističkih aktivistkinja i aktivista, koje je dovelo do dalje transformacije koncepta lezbejstva. [[Seksualna revolucija]] 1970-ih uvela je razlike između identiteta i seksualnoj ponašanja žena. Mnoge žene su iskoristile novu društvenu slobodu za sticanje novog iskustva. Žene, koje su se ranije identifikovale kao heteroseksualne, imale su sada seksualne odnose sa drugim ženama, mada su mnoge zadržale heteroseksualni identititet. Međutim, sa napredovanjem [[feminizam drugog vala|drugog talasa feminizma]] pojavljuje se lezbejka kao politički identitet koji opisuje društvenu filozofiju među ženama i koji često zanemaruje seksualnu želju kao ključnu karakteristiku. Godine 1970. lezbejke, među kojima su [[Karla Jay]], [[Rita Mae Brown]], [[Lois Hart]], [[Barbara Love]] i druge, koje su pripadale [[Gay Liberation Front]]u i [[National Organization of Women]] (NOW) reagovale su izjavu predsednice NOW-a, [[Betty Friedan]], koja je izrazila bojazan da bi lezbejke mogle da ugroze ženski pokret i nazvala ih "[[ružičasta napast]]" (''lavender menace''). Obučene u ružičaste majice sa natpisom ''ružičasta napast'' one su prekinule Drugi kongres NOW-a zahtevajući da se lezbejska prava shvate kao ženska prava, na šta su naišle na podršku ostalih učesnica. [[Manifest]] koji su tom prilikom pročitale, ''[[Ženski identifikovana žena]]'', između ostalog je objavljivao: "''Lezbejka je bes svih žena kondenzovan do tačke eksplodiranja.''" "Ružičasta napast" i kasnije publikovana "Ženski identifikovana žena" bile su prelomne tačke u feminističkom pokretu i začetak [[lezbijski feminizam|lezbejskog feminizma]]. NOW je na narednoj konferenciji usvojio rezoluciju koja priznaje lezbejstvo i lezbejska prava kao "legitimnu temu feminizma"<ref>[http://www.feminist.org/research/chronicles/fc1971.html Feminist Chronicles]</ref>. Lezbejski feminizam nije bio politička filozofija samo lezbejki. Lezbejska feministkinja je bila svaka žena, koja zahteva nezavisnost od muškarca kao od opresora. Nezavisnost su neke tražile u ekonomskom i fizičkom separatisanju od muško-centrične kulture. Godine 1980. [[Adrienne Rich]], "jedna od najčitanijih i najuticajnijih pesnikinja druge polovine [20.] veka"<ref>Nelson, Cary, editor. ''Anthology of Modern American Poetry''. Oxford University Press. 2000</ref> proširila je političko značenje lezbejke uvodeći pojam [[lezbejski kontinuum|lezbejskog kontinuuma]] zasnovanog na "ženski-identifikovanom iskustvu"<ref>Rich, Adrienne (1980). "''Compulsory Heterosexuality and Lesbian Existence''"</ref>. Svi odnosi između žena, smatra Rich, imaju neki lezbejski element, bez ozbira na to da li one imaju lezbejski identitet: primeri su odnos majke i ćerke, saradnica na poslu, žene koje neguju druge žene itd. Odnos kakav žene međusobno imaju međusobno ih povezuje kroz vreme i kulture i Rich smatra da je heteroseksualnost stanje na koje muškarci prisiljavaju žene. Nekoliko godina ranije, osnivačice DOB-a, [[Del Martin i Phyllis Lyon]] su na sličan način smatrale da seksualni odnos nije ključna tačka u određivanju šta je lezbejka, nudeći definiciju: "žena čiji primarni erotski, psihološki, emocionalni i socijalni interes je na osobi istog pola, čak i kada taj interes nije otvoreno iskazan"<ref>Martin, Del, Lyon, Phyllis (1991). Lesbian / Woman, Volcano Press. ISBN 978-0-912078-91-5</ref>. Iako je lezbejski feminizam imao jak uticaj na promenu stava o lezbejkama, nisu se sve lezbejke njemu priklonile. Lezbejski feminizam je bio uglavnom pokret mladih univerzitetski obrazovanih žena. Mnoge starije lezbejke, koje su živele kao lezbejke još u konzervativnije vreme, smatrale su da je bolje držati se svog načina borbe sa [[homofobija|homofobičnom]] sredinom. Ovaj period je označio i razdvajanje gej i lezbejskog pokreta. Mnoge lezbejske feministkinje smatrale su da je neprihvatljivo raditi zajedno sa gej muškarcima zbog njihovog šovinizma. == Prava i politika == [[Datoteka:World_laws_pertaining_to_homosexual_relationships_and_expression.svg|thumb|350px|Zakonsko uređenje istopolnih osnosa u svetu {{col-begin}} {{col-break}} '''Homoseksualnost legalna''' {{legend|#025|Istopolni brak}} {{legend|#06f|Istopolna partnerstva}} {{legend|#9cf|Zajednice nisu priznate}} {{legend|#90c|Istopolni brak sklopljen drugde se priznaje}} {{legend|#ccc|Nema zakona}} {{col-break}} '''Homoseksualnost nelagalna''' {{legend|#f9dc36|Minimalna kazna}} {{legend|#ec8028|Visoka kazna}} {{legend|#e73e21|Doživotna kazna}} {{legend|#8c210f|Kazna smrću}}{{col-end}} ]] {{main|Prava LGBT osoba|Istopolni brak|Istopolno roditeljstvo|Usvajanje dece od strane istopolnih parova}} U istoriji Zapada lezbejke su često tretirane drugačije od [[gej]]eva. Eksplicitnih zabrana i kažnjavanja seksualnih odnosa između dve žene bilo je znatno manje nego zabrana seksualnih odnosa između muškaraca. Kao i u mnogim drugim državama, tako ni u [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]] i državama koje su iz nje nastale, lezbejski odnosi nikada nisu bili predmet Krivičnog zakona, iako su muško-muški odnosi podlegali kazni. Danas se, međutim, lezbejstvo zakonski tretira na isti način kao i muška homoseksualnost u velikoj većini država. Zakonske odredbe koje se tiču lezbejskih odnosa variraju od države do države u rasponu od [[smrtna kazna|smrtne kazne]] do priznavanja [[istopolni brak|istopolnih brakova]] i prava na [[istopolno roditeljstvo|roditeljstvo]]. Što se tiče [[Evropa|Evrope]], nijedna država ne zabranjuje istopolne odnose između žena i većina država zakonski štiti lezbejke od raznih vidova diskriminacije. [[Istopolni brak|Lezbejski brakovi]] su omogućeni u šest evropskih država: [[Nizozemska|Holandija]] (2001), [[Belgija]] (2003), [[Španija]] (2005), [[Norveška]] (2008), [[Švedska]] (2009) i [[Portugal]] (2010). Van Evrope, istopolni brakovi su omogućeni još i u [[Kanada|Kanadi]] (2005), [[Južna Afrika|Južnoj Africi]] (2006) i nekoliko država [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]. Pored brakova, mnoge evropske države priznaju neke oblike registrovanih i neregistrovanih [[istopolna zajednica|istopolnih zajednica]], koje garantuju, u zavisnosti od države, sva ili samo neka prava koja su garantovana brakom. Pored pitanja priznavanja prava na brak, jedno od aktuelnih političkih pitanja u svetu jeste pravo na roditeljstvo, odnosno usvajanje dece od strane istopolnih parova. U Evropi desetak država, poput [[Belgija|Belgije]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenog Kraljevstva]], [[Nizozemska|Holandije]], [[Island]]a, [[Njemačka|Nemačke]], [[Francuska|Francuske]] itd., omogućuju lezbejskim parovima u braku ili registrovanoj zajednici da usvoje dete. Još jedno od gorućih pitanja vezanih za lezbejska prava jeste pristup [[inseminacija|veštačkoj oplodnji]]. Većina država omogućava veštačku oplodnju samo heteroseksualnim parovima. Ipak, neke države ili nemaju takve uredbe, pa i one žene koje nisu u braku mogu otići na takav tretman, ili imaju direktne uredbe koje omogućuju lezbejskim parovima da dobiju dete putem veštačke oplodnje. Države u kojima lezbejke mogu dobiti dete na ovaj način su: [[Danska]], [[Nizozemska|Holandija]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo]], [[Rusija]], [[Irska]], [[Švedska]], [[Španija]] i [[Finska]]<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4315145.stm Sweden to allow IVF for lesbians] na BBC News-u</ref>. === Lezbejke u politici === [[Datoteka:Johanna sigurdardottir official portrait.jpg|thumb|200px|Ana Brnabic srpska premijerka]] Od poslednjih godina 20. veka nadalje, omogućeno ženskom emancipacijom i jačanjem pozitivnog društvenog stava prema LGBT osobama u demokratskim društvima, lezbejke su počele aktivnije da učestvuju u političkom životu i da zauzimaju značajne funkcije unutar političkih stranaka, lokalnih i državnih organa i vlade. Nekoliko lezbejki drži ministarske pozicije u vladama svojih država, kao na primer: [[Penny Wong]] u [[Australija|Australiji]] i [[Gerda Verburg]] u [[Nizozemska|Holandiji]], koje su postale ministarke 2007. godine i [[Angela Eagle]], koja je bila ministarka u vladi [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenog Kraljevstva]] od 2009. do promene vlade, maja, 2010. Najznačajniji primer je, verovatno, [[Jóhanna Sigurðardóttir]], koja je posle višegodišnjeg učešća u vladi na poziciji ministarke socijalnih pitanja, 2009. godine izabrana za [[premijer]]ku [[Island]]a, čime je postala prva lezbejka, ujedno i prva LGBT osoba, na čelu neke moderne države<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7862804.stm Iceland's PM marks gay milestone] na BBC-u</ref>. == Zdravlje == === Fizičko zdravlja === U kontekstu medicinskih tema lezbejke se najčešće nazivaju [[žene koje imaju seks sa ženama]] (''women who have sex with women'' – WSW)zbog pogrešnih shvatanja i pretpostavki o ženskoj seksualnosti, kao i zbog ustručavanja nekih žena da otvoreno govore o svojoj seksualnoj istoriji čak i sa lekarom. Mnoge lezbejke retko odlaze kod ginekologa, jer ne učestvuju u heteroseksualnim aktivnostima i nemaju potrebe za [[kontrola rađanja|kontracepcijom]], što je jedan od glavnih razloga zbog koga seksualno aktivne žene odlaze kod ginekologa. Kao posledica toga je da mnoge lezbejke ne obavljaju redovno [[papa test]]. Kako posledica nedostataka medicinskih informacija o WSW javlja se mišljenje kako u medicinskoj javnosti, tako i u lezbejskoj zajednici, da su lezbejke manje izložene riziku od [[seksualno prenosive bolesti|seksualno prenosivih bolesti]] i nekih vrsta kancera. Kada se žene javljaju lekaru, lekari često ne uzimaju celu medicinsku istoriju. U istraživanju sprovedenom na uzorku od 2.345 lezbejki i biseksualnih žena, samo je 9.3% reklo da ih je lekar pitao o seksualnoj orijentaciji. Trećina ispitanica smatra da bi otkrivanje seksualne orijentacije imalo za posledicu negativne reakcije lekara, a 30% je zaista doživelo negativne reakcije nakon što su se identifikovale kao lezbejke ili biseksualne žene. <ref name="mravack">Mravack, Sally A. (July 2006)."Primary Care for Lesbians and Bisexual Women", ''American Family Physician'' '''74''' (2) pp. 279–286.</ref> Kompletna medicinska istorija pomaže medicinskoj javnosti da identifikuje područja većeg rizika i da koriguje pretpostavke o ličnim istorijama žena. U sličnom istraživanju na uzorku od 6.935 lezbejki, čak 77% je imalo prethodna seksualna iskustva sa jednim ili više muških partnera, a 6% je imalo seksualne odnose sa muškarcem u toku prethodne godine. <ref name="mravack"/> Nedostatak diferencijacije između heteroseksualnih i homoseksualnih žena u medicinskim istraživanjima koja se tiču ženskog zdravlja daju iskrivljene podatke o lezbejkama i ne-lezbejkama. Izveštaji o pojavi [[rak dojke|kancera dojke]] kod lezbejki su nepotpuni.<ref name="mravack"/> Međutim, utvrđeno je da zbog slabe stope redovnog testiranja, teško je dijagnostifikovati [[rak grlića materice]] u ranim fazama. Faktori rizika za razvoj [[rak jajnika|raka jajnika]] su veći kod lezbejki nego kod heteroseksualnih žena, zato što mnoge lezbejke imaju manjak zaštitnih faktora, kao što su trudnoća, abortus, kontracepcija, dojenje i pobačaj. <ref>Vo, Christine, Carney, Michael (December 2007). "Ovarian Cancer Hormonal and Environmental Risk Effect", ''Obstetrics and Gynecology Clinics''34 (4) pp. 687–700.</ref> Neke od [[seksualno prenosive bolesti|seksualno prenosivih bolesti]] se mogu prenositi među ženama, uključujući [[Humani papiloma virus|Ljudski papiloma virus]] ([[kondilomi]]), [[trihomonijaza]], [[sifilis]] i [[herpes simplex|herpes simpleks]]. Prenos pojedinih seksualno prenosivih bolesti kod žena koje imaju seks sa ženama zavisi od seksualnih praksi koje upražnjavaju. Svaki predmet koji dođe u kontakt sa cervikalnim sekretom, vaginalnim sekretom ili menstrualnom krvlju, uključujući prste ili druge penetrativne predmete, može preneti infekciju.<ref>[http://www.cdc.gov/std/treatment/2006/specialpops.htm#specialpops5 Women Who Have Sex with Women (WSW)], Sexually Transmitted Diseases, Treatment Guidelines, 2006.</ref> [[vaginoza|Bakterijska vaginoza]] se češće javlja kod lezbejki, ali nije jasno da li se vaginoza prenosi seksualnim putem, jer se javlja i kod seksualno neaktivnih žena. Lezbejke nisu uključene u kategoriju čestog prenosa [[HIV]]-a, mada je prenos moguć putem vaginalnog i cervikalnog sekreta. Najveći stepen prenosa HIV infekcije kod žena koje imaju seks sa ženama je kod onih žena koje učestvuju u intravenoznom uzimanju narkotika ili koje imaju seksualne odnose sa biseksualnim muškarcima. === Psihičko zdravlje === Veliki deo literature o psihičkom zdravlju i lezbejkama koncentriše se na pojavu [[depresija|depresije]], [[zloupotreba opijata|zloupotrebe opijata]] i [[samoubstvo|samoubistva]]. Savremena literatura navodi socijalni ostrakizam, zakonsku diskriminaciju, internalizaciju negativnih stereotipa i ograničenu strukturu podrške kao faktore koji negativno utiču na mentalno zdravlje LGBT osoba.<ref name="cochran">Cochran, Susan; Sullivan, J; Mays, Vickie (February 2003). "Prevalence of Mental Disorders, Psychological Distress, and Mental Heath Services Use Among Lesbian, Gay, and Bisexual Adults in the United States", ''Journal of Consulting and Clinical Psychology'', '''71''' (1), pp. 53–61.</ref> Žene koje se identifikuju kao lezbejke prijavljuju da su se osećale drugačijim i izolovanim tokom adolescencije.<ref name="cochran"/> Ovakva osećanja se kod lezbejki najčešće javljaju oko uzrasta od 15 godina, dok se kod biseksualnih žena javljaju nešto kasnije, oko 18. godine. [[Anksioznost]] i [[depresija]] su najčešći problemi sa kojima se žene suočavaju. Depresija se kod lezbejki javlja u sličnom procentu kao kod heteroseksualnih žena,<ref name="Solarz">Solarz, Andrea L. (ed), (1999). "Lesbian Health: Current Assessment and Directions For the Future", Committee on Lesbian Health Research Priorities, Neuroscience and Behavioral Health Program [and] Health Sciences Policy Program, Health Sciences Section, Institute of Medicine. ISBN 978-0-585-04728-7</ref> ali se [[generalizovani anksiozni poremećaj]] češće javlja kod lezbejki i kod biseksualnih žena. <ref name="cochran"/> Depresija se češće javlja kod žena koje osećaju da moraju da kriju svoju seksualnu orijentaciju od prijatelja i porodice ili koje doživljavaju diskriminaciju po drugim osnovama uz diskriminaciju na osnovu seksualne orijentacije ili koje imaju dugotrajne probleme u vezi bez sistema podrške. Oblikovanje ženske seksualnosti od strane muškaraca pokazuje da ima efekta na to kako lezbejke doživljavaju svoje telo. Sturije su pokazale da heteroseksualni muškarci i lezbejke imaju drugačije standarde o tome šta smatraju privlačnim kod žena. Lezbejke koje sebe posmatraju sa stanovišta muških standarda ženske lepote imaju manje samopouzdanja, poremećaje ishrane i višu incidencu depresije. .<ref name="haines">Haines, Megan; ''et al.'' (2008). "Predictors and Effects of Self-Objectification in Lesbians", ''Psychology of Women Quarterly'' '''32''', pp. 181–187.</ref> Prema studiji Nacionalnog centra za ispitivanje alkohola, lezbejke i biseksualne žene se manje uzdržavaju od alkohola i imaju više problema sa alkoholom. Mnoge lezbejske zajednice su usmerene na barove, gde je konzumiranje alkohola faktor socijalizacije. <ref name= Solarz/> == Kultura == Kroz istoriju mnoge lezbejke su bile vrlo poznate ličnosti u oblasti umetnosti i kulture. (Vidi: [[Spisak poznatih LGBT osoba|Spisak gejeva, lezbejki i biseksualnih osoba]].) Pre početka XX veka i pojave prvih seksoloških ispitivanja, ženska homoseksualnost je bila gotovo nevidiljiva u poređenju sa muškom, koja je bila predmet zakonskih zabrana zbog čega se o njoj više pisalo. Ipak sa objavljivanjem radova seksologa kao što su [[Karl Hajnrih Ulriks]], [[Rihard fon Kraft-Ebing]], [[Hevelok Elis]], [[Edward Carpenter|Edvard Karpinter]] i [[Magnus Hirschfeld|Magnus Hiršfeld]] ideja ženske homoseksualnosti postala je poznatija. Kada je ženska homoseksualnost postala vidljivija, bila je opisana kao bolest ili poremećaj. U „Tri eseja o teoriji seksualnosti“ (1905.) [[Sigmung Frojd|Frojd]] objašnjava žensku homoseksualnost kao „inverziju“ i daje karakteristiku „ženskih inverta“ da poseduju muške osobine. Frojd je naznačio ideju „[[Treći pol|trećeg pola]]“, koju je popularizovao Hiršfeld. Iako Frojd priznaje da nikada nije ispitivao na taj način „poremećenog“ pacijenta, ipak naglašava da su u pitanju psihološki, pre nego biološki uzroci takvog ponašanja. Frojdova tumačenja lezbejsktvasu odbačena od strane savremene nauke i većine savremenih psihijatara. [[Datoteka:Black triangle.svg|thumb|desno|150px|[[Crni trougao|Crnim trouglom]] su se obeležavale "društveno neprihvatljive" žene u [[koncentracioni logor|konc-logorima]]. Lezbejke su bile uključene u ovu grupu. Iz tog razloga lezbejke su Crni trougao prihvatile kao simbol borbe protivrepresije, slično kao što je [[Ružičasti trougao]] prihvaćen od [[gej]]eva.]] Još od 1890-ih ''[[Pesme Bilitis]]'' su uticale na razvoj lezbejske kulture i naziv je poslužio za imenovanje prve lezbejske organizacije u [[Ujedinjenim Američkim Državama|SAD]] - [[Daughters of Bilitis]]. Od [[1980-e|1980-ih]] lezbejke su znatno povećale vidljivost u ''mainstream'' kulturi: u muzici ([[Melissa Etheridge]], [[K.D. Lang]] i [[Indigo Girls]]), u sportu ([[Martina Navratilova]]), u stripovima ([[Alison Bechdel]] i [[Diane DiMassa]]). Skorije, lezbejski homoerotizam je procvetao u umetničkoj fotografiji i književnosti autorki kao što su [[Pat Califia]], [[Jeanette Winterson]] i [[Sarah Waters]]. Postoji i sve veći broj filmova koji se bave lezbejskom tematikom, kao što su ''[[Desert Hearts]]'', ''[[Go Fish]]'', ''[[Watermelon Woman]]'', ''[[Oranges Are Not The Only Fruit]]'', ''[[Everything Relative]]'' i ''[[Better Than Chocolate|Better than Chocolate]]'' (Vidi [[Spisak filmova sa LGBT tematikom|Spisak LGBT filmova]].) Klasični romani se ponovo izdaju. == Prikazivanja u medijima == Prikazivanje lezbejki u književnosti, na filmu i televiziji često oblikuje promocija i nametanje na nos. Većina medijskih prikaza lezbejki napravili su muškarci<ref name="Schlager">Schlager, Neil, ed. (1998). ''Gay & Lesbian Almanac''. St. James Press. ISBN 978-1-55862-358-3</ref>. Ženske izdavačke kuće nisu pojavile sve do 1970-ih, filmovi o lezbejkama, koje su pravile žene, pojavili su se tek 1980-ih, dok su se na televiziji lezbejski likovi napisani od strane žena pojavili tek u poslednjih desetak godina. Rezultat toga je da je homoseksualnost - posebno kada se radi o ženama - isključena putem tzv. [[simbolične anihilacije]]. Kada su prikazi lezbejki počeli da se pojavljuju, njihovi likovi su bili često jednodimenzionalni, uprošćeni i stereotipni<ref name="Schlager"/>. === Književnost === {{main|Lezbejska književnost}} Pored [[Sappho|Sapfo]] i njenih pesama, istoričarka književnosti, [[Jeannette Howard Foster]] navodi i [[Ruta (knjiga)|Knjigu o Rut]] i antičku mitsku tradiciju kao primere lezbejstva u klasičnoj književnosti.<ref>Foster, Jeannette H. (1985). Sex Variant Women in Literature, Naiad Press. ISBN 978-0-930044-65-7</ref> Grčki mitovi su često sadržali priče o ženskim likovima koje su bile nevine i bavile se muškim aktivnostima , često praćene grupom posvećenih devica. Primeri koje Foster navodi su [[Kamila (mitologija)|Kamila]] i [[Dijana]], [[Artemida]] i [[Kalisto]], [[Ifis]] i [[Janta]]. Grci su imali i mit o čisto ženskom ratničkom plemenu [[Amazonke]]. Deset vekova nakon pada Rimskog carstva, lezbejstvo nije postojalo u književnosti. Žene su bile uglavnom nepismene tokom ovog perioda i sklonjene van bavljenja intelektualnim radom, tako da su muškarci oblikovali ideje o seksualnosti. U francuskim i engleskim opisima veza među ženama iz 16 veka ([[Pierre de Bourdeille, seigneur de Brantôme]], [[John Cleland]] i dr.) stav pisca se kreće od zabavljačke radoznalosti do uzbuđenja, pri čemu je prisutan muški lik koji upotpunjuje scenu. Fizički odnosi između žena su često ohrabrivani, jer muškarci nisu osećali pretnju, smatrajući da su žensko-ženski odnosi prihvatljivi kada nema muškaraca, kao i da oni ne donose jednako ispunjenje kao seksualni odnos sa muškarcem.<ref name=Faderman>[[Lillian Faderman]] (1981). ''Surpassing the Love of Men: Romantic Friendship and Love Between Women from the Renaissance to the Present'', Quill. ISBN 978-0-688-00396-8</ref> Još gore, ako bi se žena zaljubila u drugu ženu, postala bi tragičan lik. Fizičko, pa time i emocionalno zadovoljstvo smatralo se nemogućim bez prisustva falusa. Muška intervencija u veze između žena bila je neophodna jedino kada bi se žene ponašale kao muškarci i tražile jednake društvene privilegije.<ref name=Faderman/> Lezbejstvo je postalo gotovo ekskluzivno francuska tema u književnosti 19. veka, zasnovano na muškoj fantaziji i želji da se šokira buržoasko društvo. <ref name=Faderman/> [[Honoré de Balzac]] koristi temu lezbejstva u ''[[La Fille aux yeux d'or]]'' (''Devojka zlatnih očiju''), priči o troje ljudi koji žive u moralnoj degeneraciji Pariza. Lezbejstvo se javlja još i u njegovim romanima ''[[La Cousine Bette]]'' i ''[[Séraphîta]]''. Njegov rad uticao je na pisca, [[Théophile Gautier]] i njegov roman ''[[Mademoiselle de Maupin]]'', u kome se prvi put javlja fizički opis koji će kasnije biti povezan sa lezbejskim identitetom: visoka, širokih ramena, uskih kukova i atletske građe. [[Charles Baudelaire]] je koristio teme lezbejstva u pesmama ''Lesbos'', ''Femmes damnées 1'' i ''Femmes damnées 2''.<ref>Castle, Terry, ed. (2003). The Literature of Lesbianism: A Historical Anthology from Ariosto to Stonewall, Columbia University Press. ISBN 978-0-231-12510-9</ref> Odslikavajući francusko društvo, kao i doprinoseći šokantnosti lika, mnoge lezbejke u romanima bile su prostitutke ili kurtizane, personifikacija greha koje umiru mlade nasilnom smrću sa moralnim krajem.<ref name=Faderman/> [[Samuel Taylor Coleridge|Coleridgeova]] pesma ''[[Christabel (pesma)|Christabel]]'' (1816) i roman ''[[Carmilla]]'' (1872) [[Sheridan Le Fanu|Le Fanua]] prikazuju lezbejstvo povezano sa [[vampir]]izmom.<ref name=Faderman/> Oslikavanje lezbejki u književnosti ne samo da je uticalo na evropsku svest o ženskoj homoseksualnosti, već se dešavalo da, na primer, [[Krafft-Ebbing]] navodi likove iz [[Gustave Flaubert|Flaubertove]] ''[[Salammbo]]'' (1862) i [[Enest Feydeau|Feydeauovog]] ''[[Le Comete de Chalis]]'' (1867) kao primere lezbejstva, jer oba romana sadrže ženske likove koji se ne uklapaju u društvene norme i ispoljavaju "suprotna seksualna osećanja", premda nijedna ne učestvuje u istopolnoj ljubavi ili seksu.<ref>[[Foster, Jeannette H.]] (1985). ''Sex Variant Women in Literature'', Naiad Press. ISBN 978-0-930044-65-7</ref> [[Havelock Ellis]] je iskoristio književne primere iz Balzaca i drugih francuskih pisaca kako bi razvio svoj sistem identifikovanja seksualne inverzije kod žena.<ref name=Faderman/> Vremenom su žene počele da objavljuju same svoje misli i književna dela o lezbejskim vezama. Sve do pojave romana ''[[The Well of Loneliness]]'' većinu književnih dela sa lezbejskom tematikom napisali su muškarci. Fosterova smatra da bi se žene suočile sa sumnjom u vezi sa njihovim privatnim životom ako bi pisale o istopolnim temama, a neke spisateljice, uključujući [[Louise Labé]] , [[Charlotte Charke]] i [[Margaret Fuller]] su menjale lične zamenice u svojim delima, koristeći muške ili su pisale neotkrivajući rod. Spisateljica [[George Sand]] je opisala nekoliko likova u raznim delima tokom 19. veka; a pisac [[Mario Praz]] je pripisao popularnost lezbejskih tema upravo njenoj pojavi u pariskom društvu 1930-ih. ''[[Villette (roman)|Villette]]'' spisateljice [[Charlotte Brontë]] inicirao je žanr internatskih priča sa homoertskim sadržajem. Tokom 20. veka spisateljice [[Katherine Mansfield]], [[Amy Lowell]], [[Gertrude Stein]], [[H.D.|H. D.]], [[Vita Sackville-West]], [[Virginia Woolf]] i [[Gale Wilhelm]] pisale su popularna dela sa istopolnim vezama ili rodnim transformacijama u zapletu. Neke lezbejke, poput [[Marguarite Yourcenar]] i [[Mary Renault]] pisale su ili prevodile dela koja su se fokusirala na [[gej]] muškarce, isti slučaj je i sa nekim delima [[Carson McCullers]]. Sve tri žene su imale istopolne veze, ali njihovi prijatelji su prvenstveno bili gejevi. Sa pojavom knjiga sa mekim koricama lezbejke teme su postale česte u palp romanima, gde su lezbejke najčešće prikazivane kao nesrećne žene ili su se njihove veze nesrećno završavale. Nakon [[Stounvolska revolucija|Stonewalla]] lezbejske teme su postale mnogo kompleksnije i raznovrsnije i pomerile su svoj fokus sa erotike za heteroseksualne muškarce na dela napisana za lezbejke. Među spisateljicama koje koriste lezbejske junakinje u radnji svojih romana nalazi se [[Rita Mae Brown]], pesnikinja [[Audre Lorde]] se u svojim radovima bavi homofobijom i rasizmom; [[Cherríe Moraga]] je zaslužna za uvođenje latino lezbejski u književnost; [[Dorothy Allison]] se fokusira na teme zlostavljanja dece kao i na provokativne lezbejske [[sadomazohizam|sadomazohističke]] teme. === Film === : ''Vidi dalje'': ''[[Spisak filmova sa LGBT tematikom|Abecedni]] i [[Hronološki spisak filmova sa LGBT tematikom|hronološki]] spisak filmova sa LGBT tematikom''. Lezbejstvo, ili njegov nagoveštaj, pojavljuje se rano na filmu. Žene koje su dovodile u pitanje žensku rodnu ulogu bile su više tolerisane nego muškarci koji su preispitivali mušku. Glumice se pojavljuju u muškoj odeći već od 1914. godine (''[[A Florida Enchantment]]'', [[Edith Storey]]); u filmu ''[[Morocco]]'' (1930.) [[Marlene Dietrich]] u jednoj sceni poljubi drugu ženu, dok se [[Katharine Hepburn]] pojavljuje kao muškarac u filmu ''[[Christopher Strong]]'' (1933.) i ponovo u filmu ''[[Sylvia Scarlett]]'' (1936.) Otvorena lezbejska seksualnost prvi put se pojavljuje 1929. godine u filmu ''[[Pandora's Box]]'' između [[Louise Brooks]] i [[Alice Roberts]]. Međutim, sa pojavom [[Haysov kod|Haysovog koda]], 1930. godine većina referenci na homoseksualnost je cenzurisana. Nemački filmovi su prikazivali homoseksualnost i bili su distribuirani po Evropi, ali, na primer, film ''[[Mädchen in Uniform]]'' (1931.) nije prikazivan u SAD, zbog direktnog opisivanja ljubavi adolescentinje prema nastavnici. Upravo zbog Haysovog koda lezbejstvo je izbačeno iz mnogih filmova snimanih nakon 1930. godine, čak i u slučajevima kada su scenarija adaptirana tako da isključe lezbejske likove ili radnju koja postoji u originalnom izvoru. Predstava ''[[The Children's Hour (predstava)|The Children's Hour]]'' [[Lillian Hellman|Lilliane Hellman]] pretvorena je u priču o heteroseksualnom ljubavnom trouglu i preimenovana je u ''[[These Three]]''. Biografski film ''[[Queen Christina]]'' iz 1933. sa [[Greta Garbo|Gretom Garbo]] u naslovnoj ulozi, prikrivao je mnoge spekulacije o ljubavnim aferama [[Kristina Augusta|švedske kraljice]] sa ženama. Haysov kod je postao popustljiviji 1961. godine, a odmah naredne je [[William Wyler]] ponovo snimio film ''[[The Children's Hour (film)|The Children's Hour]]'' sa [[Audrey Hepburn]] i [[Shirley MacLaine]]. Lezbejski, kao i gej likovi, najpre su prikazivani kao tragični sa obaveznim fatalnim krajem. Ukoliko nisu bili tragični, onda su prikazivani kao negativci i moralno iskrivljeni likovi, kao što su gazdarice bordela u ulogama [[Barbara Stanwyck|Barbare Stanwyck]] u ''[[A Walk on the Wild Side]]'' (1962.) i [[Shelley Winters]] u ''[[The Balcony (film)|The Balcony]]'' (1963). Lezbejke kao predatori su prikazane u filmovima kao što su ''[[Rebecca (film)|Rebecca]]'' (1940), ''[[Caged]]'' (1950) i ''[[From Russia, With Love]]'' (1963). Pojavili su se filmovi sa lezbejskim vampirkama, poput ''[[Dracula's Daughter]]'' (1936.), ''[[Blood and Roses]]'' (1960.) i ''[[The Hunger]]'' (1983.) Film ''[[Basic Instinct]]'' (1991) koji prikazuje biseksualnu ubicu, koju igra [[Sharon Stone]] bio je jedan od nekoliko filmova koji su izazvali proteste zbog prikazivanja LGBT osoba kao predatora. Prvi film koji se bavio lezbejskom tematikom sa većom dubinom bio je ''[[The Killing of Sister George]]'' iz 1968. godine. Film je snimljen u [[Gateways Club]]-u, poznatom lezbejskom klubu u Londonu, koji je postojao skoro pedeset godina. ''[[Personal Best]]'' (1982.) i ''[[Lianna]]'' (1983.) su prikazivali lezbejske veze sa više simpatija i uključivali su scene seksa, mada nijedan film ne prikazuje ove veze kao srećne. ''Personal Best'' je bio kritikovan zbog klišea koji prikazuje lezbejstvo kao fazu posle koga se žena vraća muškarcu, kao i zbog pristupa lezbejskoj vezi sa "neprikrivenim voajerizmom"<ref name="Brenshoff"> Brenshoff, Harry, Griffin, Sean (2006). ''Queer Images: A History of Gay and Lesbian Film in America'', Rowman & Littlefield Publishers, Inc. ISBN 978-0-7425-1971-8</ref>. Manje eksplicitne lezbejske teme pojavljuju se u filmovima ''[[Silkwood]]'' (1983.), ''[[The Color Purple (film)|The Color Purple]]'' (1985) i ''[[Fried Green Tomatoes (film)|Fried Green Tomatoes]]'' (1991.), iako je lezbejstvo eksplicitno u originalnim materijalima po kojima su ovi filmovi snimljeni. Nezavisni film je doneo nove spisateljice, rediteljke i priče. ''[[Desert Hearts]]'' se pojavio 1985. godine i imao je velikog uspeha kod publike. Film je režirala lezbejska rediteljka [[Donna Deitch]], a film je zasnovan na romanu ''[[Desert of the Heart]]'' lezbejske spisateljice [[Jane Rule]]. Kasnih 1980-ih i početkom 1990-ih pojavio se niz filmova koji je ozbiljno tematizovao lezbejska i gej iskustva. Ova nova kinematografija dobila je naziv [[New Queer Cinema]]. Filmovi sa lezbejskom tematikom uključuju avangardnu ljubavnu komediju ''[[Go Fish]]'' (1994) autorke [[Rose Troche]], prvi film o afro-američkoj lezbejki ''[[The Watermelon Woman]]'' autorke [[Cheryl Dunye]], ''[[The Incredibly True Adventure of Two Girls in Love]]'' (1995), ''[[When Night is Falling]]'' (1995), ''[[Better Than Chocolate]]'' (1999), socijalnu satiru ''[[But I'm a Cheerleader]]'' (2001.). Preokret u filmovima koji prikazuju lezbejke kao predatore desio se sa filmovima ''[[Heavenly Creatures]]'' (1994.) [[Peter Jackson|Petera Jacksona]], kao i sa [[Oscar]]om nagrađenim ''[[Monster (film)|Monster]]'' (2003.), koji su dali likovima veću dubinu. Filmovi koji ispituju fluidni kontinuitet roda i seksualnosti žena su ''[[Chasing Amy]]'' (1997), ''[[Kissing Jessica Stein]]'' (2001) i ''[[Boys Don't Cry (film)|Boys Don't Cry]]'' (1999) <ref name="Brenshoff"/>. === Televizija === {{main|Spisak televizijskih emisija sa LGBT likovima i temama}} Prikazivanje [[homoseksualnost]]i na televiziji počelo je znatno kasnije nego na filmu. Lokalni [[talk show]]ovi su krajem 1950-ih počeli da dovode eksperte (obično koji sami nisu bili gej) da diskutuju o problemima gej muškaraca u društvu. Lezbejke su se retko pominjale. Lezbejka je prvi put prikazana u NBC-ovoj medicinskoj dramskoj seriji ''[[The Eleventh Hour (TV serija iz 1962)|The Eleventh Hour]]'' početkom 1960-ih. Glumica koja oseća da je proganja njena rediteljka je uznemirena i obraća se psihijatru koji joj objašnjava da je ona latentna lezbejka i da ima duboko usađen osećaj krivice zbog svojih osećanja prema ženama. Nakon ovog saznanja ona može da nastavi zdravu heteroseksualnu vezu.<ref name="Tropiano">Tropiano, Stephen (2002). ''Prime Time Closet: A History of Gays and Lesbians on TV'', Applause Theater and Cinema Books. ISBN 978-1-55783-557-4</ref> Lezbejski lik je ponovo nestao sa televizije tokom 1970-ih, kada su se emitovale serije, najpre medicinske drame (''[[The Bold Ones: The New Doctors]]'', ''[[Marcus Welby, M.D.]]'', ''[[Medical Center (TV serija)|Medical Center]]'') koje su prikazivale gej likove ili kao pacijente koji dolaze kod lekara ili kao člana osoblja, koje se [[coming out|outuje]] ostalima. Ove serije su omogućavale da se diskutuje o homoseksualnosti sa kliničke strane, sa glavnim likovima koji usmeravaju gej likove koji su u problemu, ili koji koriguju homofobične antagoniste, dok se homoseksualnost istovremeno poredi sa psihozama, kriminalnim ponašanjem ili upotrebom droga. <ref name=Tropiano/> Drugi vid stereotipnih radnji tokom 1970-ih vezan je za policijske serije. Gej likovi bi se prikazivali ili kao žrtve ucena ili anti-gej nasilja, ili, mnogo češće, kao kriminalci. Lezbejke su uključene kao zlikovci, motivatorke ubistava zbog svojih želja, internalizovane homofobije ili straha da ih neko ne razotkrije kao lezbejke. [[National Gay Task Force]] je organizovala proteste pre emitovanja jedne epizode serije ''[[Police Woman]]'' u kojoj je opisan trio lezbejki koje ubijaju stanovnike staračkog doma zbog njihovih para. Sredinom 1970-ih lezbejke se pojavljuju kao policajke ili detektivke koje se suočavaju sa [[coming out]]om. Ovo se nije proširio na revolucionarnu seriju ''[[Cagney & Lacey]]'' koja se fokusira na dve detektivke. CBS je svesno pokušao da omekša njihove likove, kako ne bi delovale kao lezbejke. Biseksualna advokatkinja koju je igrala [[Amanda Donohoe]] u ''[[L.A. Law]]'' imala je prvi značajan [[epizoda sa lezbejskim poljupcem|lezbejski poljubac]] na televiziji<ref>Serija ''[[21 Jump Street]]'' je zapravo prva koja je sadržala lezbejski poljubac 1990. godine. Međutim, ova scena nije privukla veliku pažnju kritičara i javnosti.</ref> sa [[Michael Greene]], što je izazvalo kontroverze, iako je poljubac ocenjen kao "nevin". Premda se gej i lezbejski likovi nisu pojavili na televiziji u stalnom sastavu neke serije do kasnih 1980-ih, neki sitkomi su imali stereotipne likove koje autor Stephen Tropiano naziva "gay-streaight": sporedni likovi su čudni ali zabavni, ne uklapaju se u rodne norme i imaju nejasne privatne živote i "po svoj prilici trebalo bi da su gej". Takvi likovi su bile Zelda iz ''[[The Many Loves of Dobie Gillis]]'', g-đica Hathaway iz ''[[The Beverly Hillbillies]]'' i Jo iz ''[[The Facts of Life (TV serija)|The Facts of Life]]''. Od sredine 1980-ih i tokom 1990-ih sitkomi su često imali "coming out epizode", u kojima prijateljica nekog od glavnih junaka/junakinja saopštava da je lezbejka i glavni lik se suočava sa tim pitanjem. Serije kao što su ''[[Designing Women]]'', ''[[The Golden Girls]]'' i ''[[Friends]]'' koristile su se ovim zapletom posebno sa ženskim likovima. Sporedni lezbejski likovi koji su se outovali bili su u serijama ''[[Married... with Children]]'', ''[[Mad About You]]'' i ''[[Roseanne (TV serija)|Roseanne]]''; poslednja je imala [[Don't Ask, Don't Tell (Roseanne)|veoma popularnu epizodu]] u kojoj se poljube Roseanne i [[Mariel Hemingway]] i za koju su se urednici ABC-a plašili da će uništiti rejting, ali je ispalo da je bila najgledanija epizoda u toku nedelje. Zasigurno najuticajnija serija koja je promenila imidž lezbejki bila je ''[[Ellen (TV serija)|Ellen]]''. Publicitet koji je dobila coming out epizoda 1997. bio je ogroman. [[Ellen DeGeneres]] se pojavila na naslovnoj stran ''[[Time (časopis)|Time]]''-a nedelju dana pre emitovanja ''[[The Puppy Episode]]'' sa naslovom "Yep, I'm Gay". Širom SAD-a su organizovane žurke za gledanje ove epizoda, a takođe, opozicija konzervativnih grupa je bila veoma glasna. Epizoda je dobila nagradu [[Emmy Award|Emmy]] za najbolji scenario, ali je serija uskoro ukinuta. Ova epizoda se generalno smatra toliko uticajnom da predstavlja prekretnicu u istoriji prikazivanja lezbejki u medijima, pa se periodizacija obično pravi u odnosu na njeno emitovanje, kao "pre-Ellen " i "after-Ellen" televizija. Serije kao što su ''[[Relativity (TV serija)|Relativity]]'', ''[[Picket Fences]]'', ''[[ER (TV serija)|ER]]'', ''[[Star Trek: The Next Generation]]'' i ''[[Deep Space Nine]]'' su uključivale lezbejske teme tokom emitovanja. Takođe, serija namenjena adolescentskoj populaciji, ''[[Buffy the Vampire Slayer]]'' je u četvrtoj sezoni predstavila ljubavnu priču između Tare i Willow, čija je tretirana kao i bilo koja druga u seriji i nije specijalno najavljivana. Nakon toga usledile su serije usmerene prvenstveno na LGBT teme, najpre ''[[Queer as Folk (US)|Queer as Folk]]'', gde su dve glavne junakinje, [[Melanie Marcus|Melanie]] i [[Lindsay Peterson|Lindsay]] lezbejski par sa decom. Od 2004. do 2009. emitovana je lezbejska serija ''[[The L Word]]'', koja se fokusirala na grupu lezbejki u [[West Hollywood, California|West Hollywoodu]]. Serija ''[[Nurse Jackie]]'' je u drugoj sezoni, 2010 predstavila jednu od junakinja, Dr. O'Hara kao lezbejku, bez ikakve pompe ili posebnog problematizovanja ove teme. == Vidi takođe == {{LGBT portal}} {{MultiCol}} ; Opšte * [[Homoseksualnost]] * [[Seksualna orijentacija]] * [[Seksualni identitet]] ** [[Biologija i seksualna orijentacija]] ** [[Homoseksualnost i psihologija|Psihologija i homoseksualnost]] ** [[Queer teorija]] * [[Feminizam]] ** [[Lezbijski feminizam|Lezbejski feminizam]] ** [[Lezbejski separatizam]] ** [[Lezbejska utopija]] * [[LGBT simboli]] ** [[Crni trougao]] ** [[Labris]] ;Istorija * [[LGBT istorija]] * [[Pregled LGBT istorije]] * [[Lezbejska istorija]] {{ColBreak}} ;Organizacije * [[Kontra (organizacija)|Kontra]] * [[Labris (organizacija)|Labris]] * [[LORI]] * [[Novosadska lezbejska organizacija|NLO]] ;Časopisi * [[Spisak lezbejskih časopisa]] * [[Curve (časopis)|Curve]] * [[Diva (časopis)|Diva]] * [[g3 (časopis)|g3]] ;Filmovi i serije * [[Hronološki spisak filmova sa LGBT tematikom]] * [[Spisak filmova sa LGBT tematikom|Spisak LGBT filmova]] * [[:Kategorija:Filmovi sa lezbejskom tematikom|Lezbejski filmovi]] * [[Spisak televizijskih emisija sa LGBT likovima i temama]] ;Događaji * [[Parada ponosa LGBT osoba]] * [[Spisak LGBT manifestacija]] * [[Dyke March]] {{EndMultiCol}} == Vanjske veze == {{WProjekti |commonscat = Lesbianism |wječnik = lezbejka }} * [http://www.labris.org.rs Labris] – Organizacija za lezbejska ljudska prava, Beograd * [http://www.kontra.hr/ Kontra] – Lezbijska grupa, Zagreb * [http://www.lori.hr/ LORI] - Lezbijska organizacija Rijeka * [http://www.ljudmila.org/lesbo/ ŠKUC LL] * [http://n-l-o.org/ NLO] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100506034217/http://n-l-o.org/ |date=2010-05-06 }} - Novosadska lezbejska organizacija * [http://www.balconn.com/ Balconn] Balkanska lezbejska konekcija * [http://www.g3mag.co.uk g3 magazine – lezbejski i bi vodič] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190225151419/http://g3mag.co.uk/ |date=2019-02-25 }} ([[Engleski jezik]]) * [http://www.nclrights.org Nacionalni centar za lezbejska prava] ([[Engleski jezik]]) * [http://www.worldpride.net/ World Pride 2012 Site] višejezični sajt * [http://www.afterellen.com AfterEllen.Com] Lezbejke i bi-žene u medijima * [http://www.clublez.com/movies/ The Encyclopedia of Lesbian Movie Scenes] ''Upozorenje: sadrži eksplicitni pornografsi sadržaj'' == Reference == {{reflist|2}} {{Seksualni identiteti}} {{LGBT }} [[Kategorija:Problemi]] [[Kategorija:LGBT]] [[Kategorija:Feminizam]] [[Kategorija:Žene]] [[Kategorija:Identiteti]] [[Kategorija:Lezbejske teme| ]] quv8eeojkhu0hfgj9o7dzi1wsdkzxur 41261598 41261597 2022-08-11T21:24:56Z 109.245.35.197 /* Prikazivanja u medijima */ wikitext text/x-wiki {{Lezbejstvo}} '''Lezbejka''' ili '''lezbijka''' je [[žena]] koju [[Estetika|estetski]], [[Ljudska seksualnost|seksualno]] i [[Ljubav|romantično]] privlače druge žene, i koja sa drugim ženama ostvaruje emocionalni, seksualni i partnerski odnos. Kao koncept, identitet lezbejki počinje da se razvija u 20. veku. Premda ženska [[homoseksualnost]] postoji u svim društvima i periodima, tek relativno nedavno ''lezbejke'' u zapadnoj kulturi počinju da se definišu kao posebna grupa. Krajem 19. veka seksolozi počinju da objavljuju svoje uvide u ljudsku seksualnost i seksualno ponašanje i počinju da posmatraju lezbejke kao poseban entitet. Kao rezultat toga, žene u Evropi i Severnoj Americi, koje su postale svesne svog novog statusa, počele su međusobno da se povezuju i formiraju socijalnu osnovu za izgradnju sopstvenog identiteta. [[Feminizam drugog vala|Drugi talas feminizma]] tokom 1970-ih bio je važan period u ovom procesu. Istoričarke i istoričari od tada počinju da iznova sagledavaju odnose između žena u istoriji, preispitujući kriterijume po kojima se osoba može smatrati lezbejkom, odnosno odnos lezbejskim. Ženska seksualnost je kroz istoriju uglavnom bila definisana i konstruisana od strane muškaraca, koji su ili odbijali da prihvate mogućnost lezbejstva ili su lezbejstvo prihvatali samo kao nužnost u slučaju nedostatka muškarca u vezi. [[Feminizam|Feminističke]] istoričarke primarnu motivaciju seksologa da opišu lezbejke prepoznaju u njihovom strahu od jačanja ženske samostalnosti, odnosno nezavisnosti od muškaraca. Žene koje su strogo propisane rodne uloge dovodile u pitanje smatrane su mentalno bolesnim. Razlike u načinu prikazivanja lezbejki sugeriše da je zapadno društvu bilo istovremeno intrigirano i ugroženo ženom koja preispituje tradicionalnu žensku ulogu, kao i fascinirano i zgroženo ženom koja stupa u romantične odnose sa drugom ženom. Dalji diskurs o ženskoj seksualnosti ispituje kako su lezbejke viđene od strane drugih, ali i kako same sebe doživljavaju; neke od žena koje stupaju u emotivno-seksualne odnose sa drugim ženama sebe ne identifikuju ni kao lezbejke niti kao [[biseksualnost|biseksualke]]. S druge strane, žene koje sebe identifikuju kao lezbejke dele međusobno identitet sličan nacionalnom. Kao homoseksualne osobe, one dele iskustvo vezano za diskriminaciju i moguće odbacivanje od strane porodice, prijatelja i drugih. Kao žene, one se susreću sa problemima koje ih odvajaju od muškaraca. Političke prilike i društveni stavovi i dalje utiču na formiranje lezbejskih veza i porodica. == Etimologija reči „lezbejka“ == [[Datoteka:Godward-In the Days of Sappho-1904.jpg|thumb|right|Pesnikinja [[Sappho|Sapfo]] sa [[Lezbos]]a dala je lezbejstvu konotaciju erotske želje između žena.<br /><small>slika [[John William Godward|Johna Williama Godwarda]]</small>.]] Reč ''lezbejka'' (lezbijka) je izvedena iz [[Lezbos]] (Λέσβος), imena grčkog ostrva u istočnom [[Egejsko more|Egejskom moru]] na kome je pesnikinja [[Sappho|Sapfo]] živela i vodila školu za devojke u [[6. vijek pne.|VI veku pre nove ere]]. Mnoge od njenih pesama opisuju strast koju ona oseća prema svojim učenicama, koju su u antici nazivali „ginerastija“, analogno muškoj „pederastiji“. U [[Engleski jezik|engleskom jeziku]] je takođe vrlo prisutan sleng izraz ''[[dyke]]'', kojim se obično opisuje lezbejka sa tradicionalno muškim [[Rodno izražavanje|rodnim izražavanjem]]. Oba termina su prihvatljiva jedino ukoliko ih koristi osoba sa pozitivnim stavom prema [[LGBT]] osobama. Ne u potpunosti adekvatan prevod na srpskohrvatski jezik bio bi "lezbača". „[[Butch i femme|Butch]]/[[butch i femme|femme]]“ identiteti su ključni deo lezbejske istorije, ali takođe i paradigme koje se prihvataju tokom razvoja. === Lezbejka ili lezbijka === Srpskohrvatski jezik poznaje, mada ne priznaje, oba oblika. U rečnicima i enciklopedijama nalazi se samo oblik lezbijka i pridevi izvedeni iz ovog oblika imenice (jednako uz objašnjenje da je lezbijka „''ženska osoba nenormalnih seksualnih sklonosti''“<ref>Milan Vujaklija, ''Leksikon stranih reči i izraza'', Prosveta, Beograd, 1991. – ISBN 978-86-07-00621-2</ref> ili slična). [[Feminizam|Ženski]] i [[LGBT pokret|lezbejski]] pokret od osnivanja se protivi definisanju ženske odnosno lezbejske egzistencije od strane akademske javnosti, bez uključivanja žena u taj proces. Mnoge rane feministkinje tvrde da ženski identitet ne postoji, upravo iz razloga što je cela ženska egzistencija (uključujući i njeno prisustvo u jeziku) u rukama muškaraca. Jednako važi za "lezbejku", koju su definisali heteroseksualni muškarci.<ref>Primer nepriznavanja identiteta je navod iz enciklopedije (''Mala enciklopedija'' (grupa autora) Prosveta, Beograd, 1986. ISBN 978-86-07-00001-2 i ISBN 978-86-07-00003-6) u kojoj postoji samo odrednica '''lezbijska ljubav''' („''vrsta protivprirodnog zadovoljavanja polnog nagona''“), dok lezbijski (lezbejski) ženski subjekt ne postoji.</ref>). Od početka delovanja ženskog lezbejskog pokreta naglašavana je važnost toga da lezbejke same sebe imenuju i da same odrede i izgrade svoje identitete. (''Vidi članak'': ''[[Feministička korekcija jezika]]'') U procesu stvaranja lezbejskog pokreta i zajednice na Balkanu lezbejke su morale da se suoče sa istim problemima sa kojima su se (iz)borile lezbejke u SAD ili Zapadnoj Evropi. Jedan od njih bio je afirmacija vlastitog identieta i izgradnja vidljivosti, što je nužno išlo putem jezičke komunikacije. Lezbijke u Hrvatskoj i Bosni su uspele da afirmišu termin „lezbijka“, prihvatajući ga i prevodeći ga u neutralan kontekst. Lezbejska zajednica u Srbiji, međutim, nije usvojila oblik „''lezbijka''“, već je afirmisan oblik „''lezbejka''“. U hrvatskoj zajednici reč lezbijka je osnova za izvođenje prideva: „''lezbijski'' kontinuum“, „''lezbijka'' egistencija“, „''lezbijsko'' savjetovalište“. Isto tako, lezbejke u Srbiji prideve izvode iz reči „''lezbejka''“. U Srbiji se, takođe, može čuti i oblik "''lezbijka''", ali samo od strane [[homofobija|homofobičnih]] grupa ili u nekim medijima, kada se upotrebljava u negativnom kontekstu. [[Labris (organizacija)|Labris]], grupa za lezbejska ljudska prava, u svojoj ''Čitanci'', objavljenoj za potrebe projekata "Edukacija ženskih nevladinih organizacija" i "Edukacija medija, omladinskih i nevladinih organizacija za ljudska prava o lezbejskim ljudskim pravima", daje posebno poglavlje o jeziku i terminologiji, u kome se koristi, a u jednom od tekstova se direktno opravdava i zagovara, upotreba oblika "''lezbejka''"<ref>Čitanka u pdf-formatu: [http://www.labris.org.rs/images/npublikacije/citanka_2009.pdf]{{Dead link|date=October 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Tekstovi: "''O terminologiji korišćenoj za istopolno orijentisane osobe''" - [[Miodrag Kojadinović]] i "''Jezik: Diskriminacija, stereotipi, predrasude''" - [[Svenka Savić]]</ref>. [[SEE-Q mreža]], koja je okupljala organizacije iz [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], [[Hrvatska|Hrvatske]], [[Kosovo|Kosova]], [[Makedonija|Makedonije]], [[Slovenija|Slovenije]] i [[Srbija|Srbije]], koristila je oba termina. == Istorija == {{main|LGBT istorija|Lezbejska istorija|Pregled LGBT istorije}} === Stari svet, antička Grčka i Rim === {{main|LGBT istorija antičke Grčke|LGBT istorija antičkog Rima}} U članovima 187, 192 i 193 [[Hamurabijev zakonik|Hamurabijevog zakonika]] pominje se reč "''salzikrum''", koja je složenica: muškarac-žena i kojom se možda označavala lezbejka.<ref>{{cite web|url=http://www.well.com/user/aquarius/section1.htm#B2|title=Eunuchs are able to procreate|work= "Born Eunuchs": Homosexual Identity in the Ancient World|author=Faris Malik|accessdate = 27. 5. 2010|year=1999}}</ref> Hamurabijev zakonik je "muškoj ženi" davao veća prava pri nasleđivanju nego drugim ženama (od 178. člana)<ref>{{cite web|url=http://www.well.com/user/aquarius/almah.htm|title=Male Daughters, Barren Women and Virgins|accessdate = 27. 5. 2010|year=1999|author=Faris Malik|work="Born Eunuchs": Homosexual Identity in the Ancient World}}</ref>.U srpskom prevodu ''salzikrum'' je prevedena kao "javna ženska".<ref name="SRHam" >{{cite web|url=http://www.alanwatson.org/sr/kutak/vezbe/hamurabi.pdf|title=Hamurabijev zakonik|accessdate = 27. 5. 2010}} prevod: Ced. Marković, 1925; [[Alan Watson Foundation]], Pravni fakultet, Univerzitet u Beogradu</ref> [[Datoteka:NAMA Sappho lisant.jpg|thumb|desno|200px|[[Sappho|Sapfo]] čita jednu od svojih pesama grupi svojih učenica.<br /><small>ca. 440–430. pne.</small>]] Osim najpoznatije lezbejke antike, pesnikinje [[Sappho|Sapfo]] sa Lezbosa, malo je sačuvanih izvora o homoseksualnim iskustvima žena, iako postoji puno beležaka o homoseksualnoj praksi muškaraca. Ima pretpostavki da su u antici razvijali slični odnosi između žena i devojaka kakvi su postojali između muškaraca i dečaka. [[Aristofan]] u [[Platon]]ovoj ''[[Gozba (Platon)|Gozbi]]'' pominje žene koje vole žene, ali koristi termin ''terpesthai'' ("usmerene"), a ne ''eros'', koji je korišćen za odnose između muškaraca, kao i između muškaraca i žena. Istoričarka Nancy Rabinowitz smatra da su slike na [[grčka keramika|grčkim vazama]] koje prikazuju žene sa rukama obavijenim oko struka drugih žena ili spuštenim na ramena drugih žena, zapravo, predstave romantičnih osećanja<ref>Rabinowitz, Nancy, Auanger, Lisa, eds. (2002). ''Among Women: From the Homosocial to the Homoerotic in the Ancient World'', University of Texas Press. ISBN 978-0-292-77113-0.</ref> Veći deo svakodnevnog života žena u antičkoj Grčkoj danas je nepoznat, posebno deo koji se tiče njihove seksualnosti. Premda su muškarci sklapali [[pederastija u antičkoj Grčkoj|pederastične]] veze izvan braka, nema dokaza da je ženama bilo dozvoljeno ili da su bile podsticane na slične odnose. Žene koje su oslikane na grčkim vazama često su erotizovane u scenama kupanja, međusobnog dodirivanja, sa [[dildo]]ima prikazanim u samoj sceni ili oko nje; te scene često podsećaju na one koje prikazuju heteroseksualne ili pederastične parove. Međutim, ostaje nepoznato da li je erotika u tim scenama namenjena posmatraču ili verno odslikava život. U [[antički Rim|Rimu]] su muškarci jednako definisali žensku seksualnost. Savremeni istoričari smatraju da su rimski muškarci gledali na lezbejstvo sa neprijateljstvom. [[Marcijal]], na primer, smatra da žene koje vole žene imaju preterano veliki [[klitoris]], kojim penetriraju žene, a ponekad i muškarce<ref name="Verstraete">Verstraete, Beert; Provencal, Vernon (eds.) (2005). Same-Sex Desire and Love in Greco-Roman Antiquity and In the Classical Tradition of the West, Harrington Park Press. ISBN 978-1-56023-604-7</ref>. Prema mišljenju Jamesa Butrice, lezbejstvo ne samo da je ugrožavalo sliku rimskog muškarca o sebi kao o jedinom davaocu seksualnog zadovoljstva, nego i mnogo dublje, bazičnu rimsku kulturu koja je dominantno muška. Ne postoje pisani tragovi o konkretnim ženama koje su imale seksualne odnose sa drugim ženama iz ovog perioda<ref name="Verstraete"/>. === Početak konstruisanja lezbejskog identiteta === [[Datoteka:Lesbiche - 1928 - D- Die freundin 1928.jpg|thumb|200px|Prvi lezbejski časopis, ''[[Die Freundin]], (1928.) - izlazio u Berlinu od 1924. do 1933. godine]] Za neke žene je shvatanje da učestvuju u ponašanju ili u vezama koje ih kategorišu kao lezbejke bio razlog za negiranje i skrivanje. Druge žene su, međutim, prihvatile svoju različitost i počele da razmišljaju o novom identitetu koji ih je odvajao od drugih, heteroseksaulnih žena i od [[gej]] muškaraca<ref name="Zimmerman">Zimmerman, Bonnie, ed (2003). Lesbian Histories and Cultures: An Encyclopedia, Garland Publishers. ISBN 978-0-203-48788-4</ref>. Tako je, na primer, američka bogatašica, [[Natalie Clifford Barney]] držala salon u Parizu u kome su se okupljale poznate ličnosti iz sveta umetnosti i gde su lezbejske teme često bile u fokusu<ref name="Zimmerman"/>. Među članicama salona koji se okupljao jednom nedeljno od 1890-ih do 1930-ih bile su slikarka [[Romaine Brooks]], sa kojom je Natalie održavala ljubavnu vezu, spisateljice [[Colette]], [[Djuna Barnes]], [[Gertrude Stein]], koja je i sama okupljala poznate ličnosti u svom stanu, [[Radclyffe Hall]] i mnoge druge. Istovremeno, [[Berlin]] se razvija u kulturni centar LGBT osoba, gde se organizuje i počinje da izlazi i prvi lezbejski časopis ''[[Die Freundin]]'' (1924-1933). Međutim, dalji razvoj lezbejske kulture u Berlinu biva sprečen dolaskom nacista na vlast. Godine 1928. [[Radclyffe Hall]], britanska spisateljica aristokratskog porekla, objavljuje čuveni roman ''[[The Well of Loneliness]]''. Radnja romana se vrti oko Stephen Gordon, koja se identifikuje kao invertit, posle čitanja [[Krafft-Ebbing]]ove ''[[Psychopathia Sexualis]]'', i živi u homoseksualnom okruženju u Parizu. Namera romana jeste bila da pozove na toleranciju prema ljudima koji su takvi kakvi jesu po rođenju. Međutim, roman je imao veoma veliki i loš publicitet u generalnoj javnosti, što je išlo čak i do organizovanja suđenja u Londonu zbog opscenosti. Među lezbejskom populacijom roman je, međutim, imao veoma jak uticaj i dugo se navodio kao najznačajnije delo lezbejske književnosti. [[Datoteka:Gladys Bentley.jpg|thumb|left|150px|[[Gladys Bentley]], [[blues]] pevačica, koja je u početku svoje karijere bila otvorena po pitanju svog lezbejstva.<ref name="glbtq">{{citation |title=Bentley, Gladys |periodical=[[glbtq.com]] |url=http://www.glbtq.com/arts/bentley_g.html |year=2002 |first=Gillian |last=Rodger |access-date=2009-06-20 |archivedate=2007-11-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071103022225/http://www.glbtq.com/arts/bentley_g.html |deadurl=yes }}</ref>]] Dvadesete godine prošlog veka označile su početak stvaranja lezbejskog identiteta i u [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]. Društveno eksperimentisanje, posebno na polju seksualnosti obeležavalo je ovaj period. Veliki gradovi, koji su davali velike mogućnosti za bogat noćni život, bili su veoma popularni i žene su počele da traže seksualne avanture. Biseksualnost je postala "šik", posebno u prvim američkim [[gej kvart]]ovima<ref name="Faderman">[[Lillian Faderman|Faderman, Lillian]] (1981). Surpassing the Love of Men: Romantic Friendship and Love Between Women from the Renaissance to the Present, Quill. ISBN 978-0-688-00396-8</ref>. Među njima, najpoznatiji je bio [[Harlem]], koji je uglavnom afro-američki deo [[New York]]a. [[Jazz]] i [[blues]] pevačice, poput [[Ma Rainey]], [[Bessie Smith]], [[Erhel Waters]] i [[Gladys Bentley]] nastupaju u noćnim klubovima, pevajući često o vezama sa ženama. Među posetiteljkama su i poznate ličnosti kao što su [[Tellulah Bankhead]], [[Beatrice Lillie]] i [[Joan Crawford]]<ref name="Faderman"/>. Lezbejke i gejevi počinju da primećuju sličnosti između svog manjinskog položaja i položaja [[Afroamerikanci|Afro-Amerikanaca]] sa kojima se susreću<ref name="Faderman"/>. Među stanovnicima Harlema lezbejske veze su bile poznate i tolerisane, mada ne i otvoreno prihvaćene. Ipak, većina žena je bila udata za muškarce, ali su održavale veze sa drugim ženama. Biseksualnost je bila bolje prihvaćena nego lezbejstvo<ref name="Zimmerman"/>. Na drugom kraju grada, u [[Greenwich Village]]-u, [[LGBT]] zajednica je takođe počela da se razvija, mada je kurs bio drugačiji. Tamo su se okupljali uglavnom boemi, intelektualci, koji su odbacivali viktorijanski moral. Među homoseksualnim osobama dominirali su muškarci, mada su ličnosti kao [[Edna St. Vincent Millay]] i [[Mabel Dodge]] takođe posećivale Village. Žene u SAD su po prvi put u Harlemu i Villegeu mogle da posećuju salune, a da ne budu ocenjene kao prostitutke. To je bio početak stvaranja javnog prostora za žene, koje su time mogle slobodno da se socijalizuju. === Velika kriza === Primarna komponenta koja je bila nužna lezbejkama kako bi otvoreno živele kao lezbejke bila je ekonomska nezavisnost, koja je praktično nestala u 1930-im, sa nastupanjem [[Velika ekonomska kriza|Velike ekonomske krize]]. Mnoge žene su se morale udati, što su često činile sa [[gej]] muškarcima, kako bi oboje imali [[ružičasti brak|"paravan" u tom braku]]. Siromaštvo je donelo dodatnu netrpeljivost. Društveni stavovi su doprineli tome da se u velikim gradovima formiraju usko povezana, mala društva, koja su se obično vezivala za barove, istovremeno se izolujući od drugih žena. Homoseksualnost je bila društveno zabranjena i žene su retko govorile o svom lezbejstvu, čak i međusobno. Frojdistička psihoanalitička teorija je bila veoma uticajna među lekarskim krugovima, koji su na lezbejstvo gledali kao na neurozu koja obuzima nezrele žene. Istovremeno, homoseksualna subkultura, koja je bila razvijena u Nemačkog, posebno u Berlinu, naglo nestaje, dolaskom [[nacionalsocijalizam|nacista]] na vlast. === Drugi svetski rat === [[Datoteka:We Can Do It!.jpg|thumb|desno|200px|Drugi svetski rat je doveo do promena u rodnim ulogama, omogućivši ženama ekonomsku nezavistnost i bavljenje do tada tradicionalno "muškim" poslovima.]] Početak [[Drugi svjetski rat|Drugog svetskog rata]] doneo je ogromne promene u životima ljudi, posebno zbog mobilizacije miliona muškaraca. Žene su bile primane u [[sjedinjene Američke Države|američku]] vojsku, ali za razliku od muškaraca, koji su proveravani u vezi sa homoseksualnošću, nije bilo nikakvih metoda za identifikovanje lezbejki. Uprkos uobičajenim stavovima o tradicionalnoj ulozi žena u 1930-im, nezavisne i maskuline žene su direktno regrutovane u vojsku tokom 1940-ih. Neke žene su dolazile do regrutnih stanica u muškoj odeći i, pošto bi odgovorile negativno na pitanje da li su ikada bile zaljubljene u drugu ženu, bile bi odmah regrutovane<ref name="Allan">[[Allan Berube|Berube, Allan]] (1990). Coming Out Under Fire: The History of Gay Men and Women in World War II, The Free Press. ISBN 978-0-7432-1071-3</ref>. Seksualni odnosi su bili zabranjeni i tzv. ''[[plavo otpuštanje]]'' bilo je zagarantovano svakoj koja bi bila identifikovana kao lezbejka. Žene su se, međutim, međusobno pronalazile, formirale su svoje male grupe, družile se u kantini i počele su da koriste poseban govor. Istoričar [[Allan Bérubé]] je dokumentovao da su gejevi i lezbejke u vojsci svesno ili nesvesno odbijali da se identifikuju kao homoseksualne osobe i nikada nisu govorili o seksualnoj orijentaciji drugih<ref name="Allan"/>. Žene koje nisu regrutovane, ili nisu želele da se prijave u vojsku, bile su agresivnim kampanjama pozivane da preuzmu poslove u fabrikama koji su ostali upražnjeni posle mobilizacije muškaraca, kako bi se održavala produktivnost. Povećana mobilnost, sofisticiranost i nezavisnost žena za vreme i posle rata omogućila je mnogim ženama da žive bez muževa, što je gotovo bilo nemoguće u drugačijim socijalnim i ekonomskim prilikama, i što je dalje oblikovalo sredinu za jačanje lezbejki. === Posleratne godine === Po završetku rata u SAD se javila nacionalna opsesija da se stvari što pre vrate na stanje kakvo je bilo pre rata<ref>Adam, Barry (1987). The Rise of a Gay and Lesbian Movement, G. K. Hall & Co. ISBN 978-0-8057-9714-5</ref>. Takvo raspoloženje, povezano sa masovnom paranojom protiv komunizma i jakim uticajem psihoanalize u medicinskim krugovima, stvorilo je 1950-ih godina lošu društvenu klimu za homoseksualne osobe. Homoseksualne osobe su smatrane slabim i podložnim ucenama, pa je vlada počela da "čisti" svoje redove, ulažući i napore da sazna pojedinosti iz privatnih života svojih radnika i radnica<ref name="Edsall">Edsall, Nicholas (2003). Toward Stonewall: Homosexuality and Society in the Modern Western World, University of Virginia Press. ISBN 978-0-8139-2211-9</ref>. Tada su počele zabrane okupljanja LGBT osoba i hapšenja u barovima i klubovima; a lokalne vlade donose i zakone o zabrani [[cross-dressing]]a za muškarce i žene. Godine 1952. [[Američka psihijatrijska asocijacija]] uvrštava homoseksualnost u [[Dijagnostički i statistički priručnik]] (DSM), kao patološki emocionalni poremećaj<ref name="Edsall"/>. Stav da je homoseksualnost bolest koja se može izlečiti bila je veoma raširena u javnosti i u medicinskim krugovima, pa čak i među samim lezbejkama. Osim u medicinskim i psihijatrijskim knjigama, bilo je veoma malo dostupnih informacija o homoseksualnosti. Zajednica se okupljala u barovima koji su često bili meta policije, a ljudi koji bi prilikom policijskih racija bili uhapšeni, osvanuli bi u novinama. U takvoj klimi, osam žena u [[San Francisco|San Francisku]] počinje da se okuplja u svojim stanovima 1955. godine, kako bi se družile. Kada su rešile da im to postane stalna aktivnost, postale su prva lezbejska organizacija u SAD, poznata pod imenom [[Daugthers of Bilitis]] (DOB – Čerke Bilitis). DOB je počeo da objavljuje časopis ''[[The Ladder]]'' 1956. godine. Na unutrašnjoj strani korica nalazila se njihova misija. Prva je bila "Edukacija drugačijih"; i časopis je nastojao da pruži informacije o homoseksualnosti – posebno povezane sa ženama, kao i o poznatim lezbejkama u istoriji. Međutim, 1956. reč "lezbejka" je imala toliko negativno značenje da su u DOB-u odlučile da umesto nje koriste reč "različita" (''variant'')<ref>Gallo, Marcia (2006). Different Daughters: A History of the Daughters of Bilitis and the Rise of the Lesbian Rights Movement, Seal Press. ISBN 978-1-58005-252-8</ref>. Uskoro je DOB počeo da organizuje ogranke u Čikagu, Njujorku i Los Anđelesu, a ''The Ladder'' su slale na stotine, kasnije hiljade, adresa članica DOB-a. Britanske lezbejske su sledile primer iz SAD i 1964. su počele da objavljuju ''[[Arena Three]]'', koji je imao sličnu misiju. Odražavajući kategorije seksualnosti koje su bile strogo postavljene u društvu, lezbejke su razvije izuzetno rigidne rodne uloge među ženama, posebno popularne u radničkoj klasi u SAD i Kanadi. Iako su mnoge lokalne vlasti zabranjivale cross-dressing, neke žene su se odlazile u klubove u muškoj odeći, predstavljajući se kao [[butch i femme|butchice]]. Druge, koje su podražavale tradicionalno žensko ponašanje i oblačile odeću koja se smatrala tradicionalno ženskom uzimale su ulogu [[butch i femme|femmeica]]. Butch i femme model je bio toliko dominantan u lezbejskoj subkulturi kakva je postojala u barovima, da žene koje nisu želele da se uklope bile bi, jednostavno, ignorisane. Takođe, bilo je neprihvatljivo za butchice da stupaju u ljubavne veze sa drugim butchicama. Isto je važilo i za femme žene. Butch/femme podela, premda izuzetno jaka u radničkoj klasi, nije bila dopadljiva bogatijim lezbejkama, koje su je smatrale vulgarnom. Mnoge lezbejke iz bogatih porodica su se udale, kako bi ispunile porodičnu obavezu, dok su druge napuštale SAD i odlazile u Evropu. Tokom posleratnog perioda butch/femme kultura počinje da se pojavljuje i u evropski državama, mada nikad nije bila jednako prihvaćena kao u SAD. === Stonewall i drugi talas feminizma === Društvena rigidnost 1950-ih i ranih 1960-ih doživela je otpor u društvenom pokretu Afro-Amerikanaca, siromašnih, žena i LGBT osoba. Od pomenutih grupa, poslednje dve, odnosno feministički i LGBT pokret su se međusobno povezali posle nemira u Nujorku, 1969. godine, poznatih kao [[Stounvolska revolucija|Stonewallska revolucija]]<ref>[[Robert Aldrich|Aldrich, Robert]], ed. (2006). Gay Life and Culture: A World History, Thames & Hudson, Ltd. ISBN 978-0-7893-1511-3</ref>.Usledilo je podizanje svesti kod LGBT i feminističkih aktivistkinja i aktivista, koje je dovelo do dalje transformacije koncepta lezbejstva. [[Seksualna revolucija]] 1970-ih uvela je razlike između identiteta i seksualnoj ponašanja žena. Mnoge žene su iskoristile novu društvenu slobodu za sticanje novog iskustva. Žene, koje su se ranije identifikovale kao heteroseksualne, imale su sada seksualne odnose sa drugim ženama, mada su mnoge zadržale heteroseksualni identititet. Međutim, sa napredovanjem [[feminizam drugog vala|drugog talasa feminizma]] pojavljuje se lezbejka kao politički identitet koji opisuje društvenu filozofiju među ženama i koji često zanemaruje seksualnu želju kao ključnu karakteristiku. Godine 1970. lezbejke, među kojima su [[Karla Jay]], [[Rita Mae Brown]], [[Lois Hart]], [[Barbara Love]] i druge, koje su pripadale [[Gay Liberation Front]]u i [[National Organization of Women]] (NOW) reagovale su izjavu predsednice NOW-a, [[Betty Friedan]], koja je izrazila bojazan da bi lezbejke mogle da ugroze ženski pokret i nazvala ih "[[ružičasta napast]]" (''lavender menace''). Obučene u ružičaste majice sa natpisom ''ružičasta napast'' one su prekinule Drugi kongres NOW-a zahtevajući da se lezbejska prava shvate kao ženska prava, na šta su naišle na podršku ostalih učesnica. [[Manifest]] koji su tom prilikom pročitale, ''[[Ženski identifikovana žena]]'', između ostalog je objavljivao: "''Lezbejka je bes svih žena kondenzovan do tačke eksplodiranja.''" "Ružičasta napast" i kasnije publikovana "Ženski identifikovana žena" bile su prelomne tačke u feminističkom pokretu i začetak [[lezbijski feminizam|lezbejskog feminizma]]. NOW je na narednoj konferenciji usvojio rezoluciju koja priznaje lezbejstvo i lezbejska prava kao "legitimnu temu feminizma"<ref>[http://www.feminist.org/research/chronicles/fc1971.html Feminist Chronicles]</ref>. Lezbejski feminizam nije bio politička filozofija samo lezbejki. Lezbejska feministkinja je bila svaka žena, koja zahteva nezavisnost od muškarca kao od opresora. Nezavisnost su neke tražile u ekonomskom i fizičkom separatisanju od muško-centrične kulture. Godine 1980. [[Adrienne Rich]], "jedna od najčitanijih i najuticajnijih pesnikinja druge polovine [20.] veka"<ref>Nelson, Cary, editor. ''Anthology of Modern American Poetry''. Oxford University Press. 2000</ref> proširila je političko značenje lezbejke uvodeći pojam [[lezbejski kontinuum|lezbejskog kontinuuma]] zasnovanog na "ženski-identifikovanom iskustvu"<ref>Rich, Adrienne (1980). "''Compulsory Heterosexuality and Lesbian Existence''"</ref>. Svi odnosi između žena, smatra Rich, imaju neki lezbejski element, bez ozbira na to da li one imaju lezbejski identitet: primeri su odnos majke i ćerke, saradnica na poslu, žene koje neguju druge žene itd. Odnos kakav žene međusobno imaju međusobno ih povezuje kroz vreme i kulture i Rich smatra da je heteroseksualnost stanje na koje muškarci prisiljavaju žene. Nekoliko godina ranije, osnivačice DOB-a, [[Del Martin i Phyllis Lyon]] su na sličan način smatrale da seksualni odnos nije ključna tačka u određivanju šta je lezbejka, nudeći definiciju: "žena čiji primarni erotski, psihološki, emocionalni i socijalni interes je na osobi istog pola, čak i kada taj interes nije otvoreno iskazan"<ref>Martin, Del, Lyon, Phyllis (1991). Lesbian / Woman, Volcano Press. ISBN 978-0-912078-91-5</ref>. Iako je lezbejski feminizam imao jak uticaj na promenu stava o lezbejkama, nisu se sve lezbejke njemu priklonile. Lezbejski feminizam je bio uglavnom pokret mladih univerzitetski obrazovanih žena. Mnoge starije lezbejke, koje su živele kao lezbejke još u konzervativnije vreme, smatrale su da je bolje držati se svog načina borbe sa [[homofobija|homofobičnom]] sredinom. Ovaj period je označio i razdvajanje gej i lezbejskog pokreta. Mnoge lezbejske feministkinje smatrale su da je neprihvatljivo raditi zajedno sa gej muškarcima zbog njihovog šovinizma. == Prava i politika == [[Datoteka:World_laws_pertaining_to_homosexual_relationships_and_expression.svg|thumb|350px|Zakonsko uređenje istopolnih osnosa u svetu {{col-begin}} {{col-break}} '''Homoseksualnost legalna''' {{legend|#025|Istopolni brak}} {{legend|#06f|Istopolna partnerstva}} {{legend|#9cf|Zajednice nisu priznate}} {{legend|#90c|Istopolni brak sklopljen drugde se priznaje}} {{legend|#ccc|Nema zakona}} {{col-break}} '''Homoseksualnost nelagalna''' {{legend|#f9dc36|Minimalna kazna}} {{legend|#ec8028|Visoka kazna}} {{legend|#e73e21|Doživotna kazna}} {{legend|#8c210f|Kazna smrću}}{{col-end}} ]] {{main|Prava LGBT osoba|Istopolni brak|Istopolno roditeljstvo|Usvajanje dece od strane istopolnih parova}} U istoriji Zapada lezbejke su često tretirane drugačije od [[gej]]eva. Eksplicitnih zabrana i kažnjavanja seksualnih odnosa između dve žene bilo je znatno manje nego zabrana seksualnih odnosa između muškaraca. Kao i u mnogim drugim državama, tako ni u [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]] i državama koje su iz nje nastale, lezbejski odnosi nikada nisu bili predmet Krivičnog zakona, iako su muško-muški odnosi podlegali kazni. Danas se, međutim, lezbejstvo zakonski tretira na isti način kao i muška homoseksualnost u velikoj većini država. Zakonske odredbe koje se tiču lezbejskih odnosa variraju od države do države u rasponu od [[smrtna kazna|smrtne kazne]] do priznavanja [[istopolni brak|istopolnih brakova]] i prava na [[istopolno roditeljstvo|roditeljstvo]]. Što se tiče [[Evropa|Evrope]], nijedna država ne zabranjuje istopolne odnose između žena i većina država zakonski štiti lezbejke od raznih vidova diskriminacije. [[Istopolni brak|Lezbejski brakovi]] su omogućeni u šest evropskih država: [[Nizozemska|Holandija]] (2001), [[Belgija]] (2003), [[Španija]] (2005), [[Norveška]] (2008), [[Švedska]] (2009) i [[Portugal]] (2010). Van Evrope, istopolni brakovi su omogućeni još i u [[Kanada|Kanadi]] (2005), [[Južna Afrika|Južnoj Africi]] (2006) i nekoliko država [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]. Pored brakova, mnoge evropske države priznaju neke oblike registrovanih i neregistrovanih [[istopolna zajednica|istopolnih zajednica]], koje garantuju, u zavisnosti od države, sva ili samo neka prava koja su garantovana brakom. Pored pitanja priznavanja prava na brak, jedno od aktuelnih političkih pitanja u svetu jeste pravo na roditeljstvo, odnosno usvajanje dece od strane istopolnih parova. U Evropi desetak država, poput [[Belgija|Belgije]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenog Kraljevstva]], [[Nizozemska|Holandije]], [[Island]]a, [[Njemačka|Nemačke]], [[Francuska|Francuske]] itd., omogućuju lezbejskim parovima u braku ili registrovanoj zajednici da usvoje dete. Još jedno od gorućih pitanja vezanih za lezbejska prava jeste pristup [[inseminacija|veštačkoj oplodnji]]. Većina država omogućava veštačku oplodnju samo heteroseksualnim parovima. Ipak, neke države ili nemaju takve uredbe, pa i one žene koje nisu u braku mogu otići na takav tretman, ili imaju direktne uredbe koje omogućuju lezbejskim parovima da dobiju dete putem veštačke oplodnje. Države u kojima lezbejke mogu dobiti dete na ovaj način su: [[Danska]], [[Nizozemska|Holandija]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo]], [[Rusija]], [[Irska]], [[Švedska]], [[Španija]] i [[Finska]]<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4315145.stm Sweden to allow IVF for lesbians] na BBC News-u</ref>. === Lezbejke u politici === [[Datoteka:Johanna sigurdardottir official portrait.jpg|thumb|200px|Ana Brnabic srpska premijerka]] Od poslednjih godina 20. veka nadalje, omogućeno ženskom emancipacijom i jačanjem pozitivnog društvenog stava prema LGBT osobama u demokratskim društvima, lezbejke su počele aktivnije da učestvuju u političkom životu i da zauzimaju značajne funkcije unutar političkih stranaka, lokalnih i državnih organa i vlade. Nekoliko lezbejki drži ministarske pozicije u vladama svojih država, kao na primer: [[Penny Wong]] u [[Australija|Australiji]] i [[Gerda Verburg]] u [[Nizozemska|Holandiji]], koje su postale ministarke 2007. godine i [[Angela Eagle]], koja je bila ministarka u vladi [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenog Kraljevstva]] od 2009. do promene vlade, maja, 2010. Najznačajniji primer je, verovatno, [[Jóhanna Sigurðardóttir]], koja je posle višegodišnjeg učešća u vladi na poziciji ministarke socijalnih pitanja, 2009. godine izabrana za [[premijer]]ku [[Island]]a, čime je postala prva lezbejka, ujedno i prva LGBT osoba, na čelu neke moderne države<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7862804.stm Iceland's PM marks gay milestone] na BBC-u</ref>. == Zdravlje == === Fizičko zdravlja === U kontekstu medicinskih tema lezbejke se najčešće nazivaju [[žene koje imaju seks sa ženama]] (''women who have sex with women'' – WSW)zbog pogrešnih shvatanja i pretpostavki o ženskoj seksualnosti, kao i zbog ustručavanja nekih žena da otvoreno govore o svojoj seksualnoj istoriji čak i sa lekarom. Mnoge lezbejke retko odlaze kod ginekologa, jer ne učestvuju u heteroseksualnim aktivnostima i nemaju potrebe za [[kontrola rađanja|kontracepcijom]], što je jedan od glavnih razloga zbog koga seksualno aktivne žene odlaze kod ginekologa. Kao posledica toga je da mnoge lezbejke ne obavljaju redovno [[papa test]]. Kako posledica nedostataka medicinskih informacija o WSW javlja se mišljenje kako u medicinskoj javnosti, tako i u lezbejskoj zajednici, da su lezbejke manje izložene riziku od [[seksualno prenosive bolesti|seksualno prenosivih bolesti]] i nekih vrsta kancera. Kada se žene javljaju lekaru, lekari često ne uzimaju celu medicinsku istoriju. U istraživanju sprovedenom na uzorku od 2.345 lezbejki i biseksualnih žena, samo je 9.3% reklo da ih je lekar pitao o seksualnoj orijentaciji. Trećina ispitanica smatra da bi otkrivanje seksualne orijentacije imalo za posledicu negativne reakcije lekara, a 30% je zaista doživelo negativne reakcije nakon što su se identifikovale kao lezbejke ili biseksualne žene. <ref name="mravack">Mravack, Sally A. (July 2006)."Primary Care for Lesbians and Bisexual Women", ''American Family Physician'' '''74''' (2) pp. 279–286.</ref> Kompletna medicinska istorija pomaže medicinskoj javnosti da identifikuje područja većeg rizika i da koriguje pretpostavke o ličnim istorijama žena. U sličnom istraživanju na uzorku od 6.935 lezbejki, čak 77% je imalo prethodna seksualna iskustva sa jednim ili više muških partnera, a 6% je imalo seksualne odnose sa muškarcem u toku prethodne godine. <ref name="mravack"/> Nedostatak diferencijacije između heteroseksualnih i homoseksualnih žena u medicinskim istraživanjima koja se tiču ženskog zdravlja daju iskrivljene podatke o lezbejkama i ne-lezbejkama. Izveštaji o pojavi [[rak dojke|kancera dojke]] kod lezbejki su nepotpuni.<ref name="mravack"/> Međutim, utvrđeno je da zbog slabe stope redovnog testiranja, teško je dijagnostifikovati [[rak grlića materice]] u ranim fazama. Faktori rizika za razvoj [[rak jajnika|raka jajnika]] su veći kod lezbejki nego kod heteroseksualnih žena, zato što mnoge lezbejke imaju manjak zaštitnih faktora, kao što su trudnoća, abortus, kontracepcija, dojenje i pobačaj. <ref>Vo, Christine, Carney, Michael (December 2007). "Ovarian Cancer Hormonal and Environmental Risk Effect", ''Obstetrics and Gynecology Clinics''34 (4) pp. 687–700.</ref> Neke od [[seksualno prenosive bolesti|seksualno prenosivih bolesti]] se mogu prenositi među ženama, uključujući [[Humani papiloma virus|Ljudski papiloma virus]] ([[kondilomi]]), [[trihomonijaza]], [[sifilis]] i [[herpes simplex|herpes simpleks]]. Prenos pojedinih seksualno prenosivih bolesti kod žena koje imaju seks sa ženama zavisi od seksualnih praksi koje upražnjavaju. Svaki predmet koji dođe u kontakt sa cervikalnim sekretom, vaginalnim sekretom ili menstrualnom krvlju, uključujući prste ili druge penetrativne predmete, može preneti infekciju.<ref>[http://www.cdc.gov/std/treatment/2006/specialpops.htm#specialpops5 Women Who Have Sex with Women (WSW)], Sexually Transmitted Diseases, Treatment Guidelines, 2006.</ref> [[vaginoza|Bakterijska vaginoza]] se češće javlja kod lezbejki, ali nije jasno da li se vaginoza prenosi seksualnim putem, jer se javlja i kod seksualno neaktivnih žena. Lezbejke nisu uključene u kategoriju čestog prenosa [[HIV]]-a, mada je prenos moguć putem vaginalnog i cervikalnog sekreta. Najveći stepen prenosa HIV infekcije kod žena koje imaju seks sa ženama je kod onih žena koje učestvuju u intravenoznom uzimanju narkotika ili koje imaju seksualne odnose sa biseksualnim muškarcima. === Psihičko zdravlje === Veliki deo literature o psihičkom zdravlju i lezbejkama koncentriše se na pojavu [[depresija|depresije]], [[zloupotreba opijata|zloupotrebe opijata]] i [[samoubstvo|samoubistva]]. Savremena literatura navodi socijalni ostrakizam, zakonsku diskriminaciju, internalizaciju negativnih stereotipa i ograničenu strukturu podrške kao faktore koji negativno utiču na mentalno zdravlje LGBT osoba.<ref name="cochran">Cochran, Susan; Sullivan, J; Mays, Vickie (February 2003). "Prevalence of Mental Disorders, Psychological Distress, and Mental Heath Services Use Among Lesbian, Gay, and Bisexual Adults in the United States", ''Journal of Consulting and Clinical Psychology'', '''71''' (1), pp. 53–61.</ref> Žene koje se identifikuju kao lezbejke prijavljuju da su se osećale drugačijim i izolovanim tokom adolescencije.<ref name="cochran"/> Ovakva osećanja se kod lezbejki najčešće javljaju oko uzrasta od 15 godina, dok se kod biseksualnih žena javljaju nešto kasnije, oko 18. godine. [[Anksioznost]] i [[depresija]] su najčešći problemi sa kojima se žene suočavaju. Depresija se kod lezbejki javlja u sličnom procentu kao kod heteroseksualnih žena,<ref name="Solarz">Solarz, Andrea L. (ed), (1999). "Lesbian Health: Current Assessment and Directions For the Future", Committee on Lesbian Health Research Priorities, Neuroscience and Behavioral Health Program [and] Health Sciences Policy Program, Health Sciences Section, Institute of Medicine. ISBN 978-0-585-04728-7</ref> ali se [[generalizovani anksiozni poremećaj]] češće javlja kod lezbejki i kod biseksualnih žena. <ref name="cochran"/> Depresija se češće javlja kod žena koje osećaju da moraju da kriju svoju seksualnu orijentaciju od prijatelja i porodice ili koje doživljavaju diskriminaciju po drugim osnovama uz diskriminaciju na osnovu seksualne orijentacije ili koje imaju dugotrajne probleme u vezi bez sistema podrške. Oblikovanje ženske seksualnosti od strane muškaraca pokazuje da ima efekta na to kako lezbejke doživljavaju svoje telo. Sturije su pokazale da heteroseksualni muškarci i lezbejke imaju drugačije standarde o tome šta smatraju privlačnim kod žena. Lezbejke koje sebe posmatraju sa stanovišta muških standarda ženske lepote imaju manje samopouzdanja, poremećaje ishrane i višu incidencu depresije. .<ref name="haines">Haines, Megan; ''et al.'' (2008). "Predictors and Effects of Self-Objectification in Lesbians", ''Psychology of Women Quarterly'' '''32''', pp. 181–187.</ref> Prema studiji Nacionalnog centra za ispitivanje alkohola, lezbejke i biseksualne žene se manje uzdržavaju od alkohola i imaju više problema sa alkoholom. Mnoge lezbejske zajednice su usmerene na barove, gde je konzumiranje alkohola faktor socijalizacije. <ref name= Solarz/> == Kultura == Kroz istoriju mnoge lezbejke su bile vrlo poznate ličnosti u oblasti umetnosti i kulture. (Vidi: [[Spisak poznatih LGBT osoba|Spisak gejeva, lezbejki i biseksualnih osoba]].) Pre početka XX veka i pojave prvih seksoloških ispitivanja, ženska homoseksualnost je bila gotovo nevidiljiva u poređenju sa muškom, koja je bila predmet zakonskih zabrana zbog čega se o njoj više pisalo. Ipak sa objavljivanjem radova seksologa kao što su [[Karl Hajnrih Ulriks]], [[Rihard fon Kraft-Ebing]], [[Hevelok Elis]], [[Edward Carpenter|Edvard Karpinter]] i [[Magnus Hirschfeld|Magnus Hiršfeld]] ideja ženske homoseksualnosti postala je poznatija. Kada je ženska homoseksualnost postala vidljivija, bila je opisana kao bolest ili poremećaj. U „Tri eseja o teoriji seksualnosti“ (1905.) [[Sigmung Frojd|Frojd]] objašnjava žensku homoseksualnost kao „inverziju“ i daje karakteristiku „ženskih inverta“ da poseduju muške osobine. Frojd je naznačio ideju „[[Treći pol|trećeg pola]]“, koju je popularizovao Hiršfeld. Iako Frojd priznaje da nikada nije ispitivao na taj način „poremećenog“ pacijenta, ipak naglašava da su u pitanju psihološki, pre nego biološki uzroci takvog ponašanja. Frojdova tumačenja lezbejsktvasu odbačena od strane savremene nauke i većine savremenih psihijatara. [[Datoteka:Black triangle.svg|thumb|desno|150px|[[Crni trougao|Crnim trouglom]] su se obeležavale "društveno neprihvatljive" žene u [[koncentracioni logor|konc-logorima]]. Lezbejke su bile uključene u ovu grupu. Iz tog razloga lezbejke su Crni trougao prihvatile kao simbol borbe protivrepresije, slično kao što je [[Ružičasti trougao]] prihvaćen od [[gej]]eva.]] Još od 1890-ih ''[[Pesme Bilitis]]'' su uticale na razvoj lezbejske kulture i naziv je poslužio za imenovanje prve lezbejske organizacije u [[Ujedinjenim Američkim Državama|SAD]] - [[Daughters of Bilitis]]. Od [[1980-e|1980-ih]] lezbejke su znatno povećale vidljivost u ''mainstream'' kulturi: u muzici ([[Melissa Etheridge]], [[K.D. Lang]] i [[Indigo Girls]]), u sportu ([[Martina Navratilova]]), u stripovima ([[Alison Bechdel]] i [[Diane DiMassa]]). Skorije, lezbejski homoerotizam je procvetao u umetničkoj fotografiji i književnosti autorki kao što su [[Pat Califia]], [[Jeanette Winterson]] i [[Sarah Waters]]. Postoji i sve veći broj filmova koji se bave lezbejskom tematikom, kao što su ''[[Desert Hearts]]'', ''[[Go Fish]]'', ''[[Watermelon Woman]]'', ''[[Oranges Are Not The Only Fruit]]'', ''[[Everything Relative]]'' i ''[[Better Than Chocolate|Better than Chocolate]]'' (Vidi [[Spisak filmova sa LGBT tematikom|Spisak LGBT filmova]].) Klasični romani se ponovo izdaju. == Prikazivanja u medijima == Većina medijskih prikaza lezbejki napravili su muškarci<ref name="Schlager">Schlager, Neil, ed. (1998). ''Gay & Lesbian Almanac''. St. James Press. ISBN 978-1-55862-358-3</ref>. Ženske izdavačke kuće nisu pojavile sve do 1970-ih, filmovi o lezbejkama, koje su pravile žene, pojavili su se tek 1980-ih, dok su se na televiziji lezbejski likovi napisani od strane žena pojavili tek u poslednjih desetak godina. Rezultat toga je da je homoseksualnost - posebno kada se radi o ženama - isključena putem tzv. [[simbolične anihilacije]]. Kada su prikazi lezbejki počeli da se pojavljuju, njihovi likovi su bili često jednodimenzionalni, uprošćeni i stereotipni<ref name="Schlager"/>. === Književnost === {{main|Lezbejska književnost}} Pored [[Sappho|Sapfo]] i njenih pesama, istoričarka književnosti, [[Jeannette Howard Foster]] navodi i [[Ruta (knjiga)|Knjigu o Rut]] i antičku mitsku tradiciju kao primere lezbejstva u klasičnoj književnosti.<ref>Foster, Jeannette H. (1985). Sex Variant Women in Literature, Naiad Press. ISBN 978-0-930044-65-7</ref> Grčki mitovi su često sadržali priče o ženskim likovima koje su bile nevine i bavile se muškim aktivnostima , često praćene grupom posvećenih devica. Primeri koje Foster navodi su [[Kamila (mitologija)|Kamila]] i [[Dijana]], [[Artemida]] i [[Kalisto]], [[Ifis]] i [[Janta]]. Grci su imali i mit o čisto ženskom ratničkom plemenu [[Amazonke]]. Deset vekova nakon pada Rimskog carstva, lezbejstvo nije postojalo u književnosti. Žene su bile uglavnom nepismene tokom ovog perioda i sklonjene van bavljenja intelektualnim radom, tako da su muškarci oblikovali ideje o seksualnosti. U francuskim i engleskim opisima veza među ženama iz 16 veka ([[Pierre de Bourdeille, seigneur de Brantôme]], [[John Cleland]] i dr.) stav pisca se kreće od zabavljačke radoznalosti do uzbuđenja, pri čemu je prisutan muški lik koji upotpunjuje scenu. Fizički odnosi između žena su često ohrabrivani, jer muškarci nisu osećali pretnju, smatrajući da su žensko-ženski odnosi prihvatljivi kada nema muškaraca, kao i da oni ne donose jednako ispunjenje kao seksualni odnos sa muškarcem.<ref name=Faderman>[[Lillian Faderman]] (1981). ''Surpassing the Love of Men: Romantic Friendship and Love Between Women from the Renaissance to the Present'', Quill. ISBN 978-0-688-00396-8</ref> Još gore, ako bi se žena zaljubila u drugu ženu, postala bi tragičan lik. Fizičko, pa time i emocionalno zadovoljstvo smatralo se nemogućim bez prisustva falusa. Muška intervencija u veze između žena bila je neophodna jedino kada bi se žene ponašale kao muškarci i tražile jednake društvene privilegije.<ref name=Faderman/> Lezbejstvo je postalo gotovo ekskluzivno francuska tema u književnosti 19. veka, zasnovano na muškoj fantaziji i želji da se šokira buržoasko društvo. <ref name=Faderman/> [[Honoré de Balzac]] koristi temu lezbejstva u ''[[La Fille aux yeux d'or]]'' (''Devojka zlatnih očiju''), priči o troje ljudi koji žive u moralnoj degeneraciji Pariza. Lezbejstvo se javlja još i u njegovim romanima ''[[La Cousine Bette]]'' i ''[[Séraphîta]]''. Njegov rad uticao je na pisca, [[Théophile Gautier]] i njegov roman ''[[Mademoiselle de Maupin]]'', u kome se prvi put javlja fizički opis koji će kasnije biti povezan sa lezbejskim identitetom: visoka, širokih ramena, uskih kukova i atletske građe. [[Charles Baudelaire]] je koristio teme lezbejstva u pesmama ''Lesbos'', ''Femmes damnées 1'' i ''Femmes damnées 2''.<ref>Castle, Terry, ed. (2003). The Literature of Lesbianism: A Historical Anthology from Ariosto to Stonewall, Columbia University Press. ISBN 978-0-231-12510-9</ref> Odslikavajući francusko društvo, kao i doprinoseći šokantnosti lika, mnoge lezbejke u romanima bile su prostitutke ili kurtizane, personifikacija greha koje umiru mlade nasilnom smrću sa moralnim krajem.<ref name=Faderman/> [[Samuel Taylor Coleridge|Coleridgeova]] pesma ''[[Christabel (pesma)|Christabel]]'' (1816) i roman ''[[Carmilla]]'' (1872) [[Sheridan Le Fanu|Le Fanua]] prikazuju lezbejstvo povezano sa [[vampir]]izmom.<ref name=Faderman/> Oslikavanje lezbejki u književnosti ne samo da je uticalo na evropsku svest o ženskoj homoseksualnosti, već se dešavalo da, na primer, [[Krafft-Ebbing]] navodi likove iz [[Gustave Flaubert|Flaubertove]] ''[[Salammbo]]'' (1862) i [[Enest Feydeau|Feydeauovog]] ''[[Le Comete de Chalis]]'' (1867) kao primere lezbejstva, jer oba romana sadrže ženske likove koji se ne uklapaju u društvene norme i ispoljavaju "suprotna seksualna osećanja", premda nijedna ne učestvuje u istopolnoj ljubavi ili seksu.<ref>[[Foster, Jeannette H.]] (1985). ''Sex Variant Women in Literature'', Naiad Press. ISBN 978-0-930044-65-7</ref> [[Havelock Ellis]] je iskoristio književne primere iz Balzaca i drugih francuskih pisaca kako bi razvio svoj sistem identifikovanja seksualne inverzije kod žena.<ref name=Faderman/> Vremenom su žene počele da objavljuju same svoje misli i književna dela o lezbejskim vezama. Sve do pojave romana ''[[The Well of Loneliness]]'' većinu književnih dela sa lezbejskom tematikom napisali su muškarci. Fosterova smatra da bi se žene suočile sa sumnjom u vezi sa njihovim privatnim životom ako bi pisale o istopolnim temama, a neke spisateljice, uključujući [[Louise Labé]] , [[Charlotte Charke]] i [[Margaret Fuller]] su menjale lične zamenice u svojim delima, koristeći muške ili su pisale neotkrivajući rod. Spisateljica [[George Sand]] je opisala nekoliko likova u raznim delima tokom 19. veka; a pisac [[Mario Praz]] je pripisao popularnost lezbejskih tema upravo njenoj pojavi u pariskom društvu 1930-ih. ''[[Villette (roman)|Villette]]'' spisateljice [[Charlotte Brontë]] inicirao je žanr internatskih priča sa homoertskim sadržajem. Tokom 20. veka spisateljice [[Katherine Mansfield]], [[Amy Lowell]], [[Gertrude Stein]], [[H.D.|H. D.]], [[Vita Sackville-West]], [[Virginia Woolf]] i [[Gale Wilhelm]] pisale su popularna dela sa istopolnim vezama ili rodnim transformacijama u zapletu. Neke lezbejke, poput [[Marguarite Yourcenar]] i [[Mary Renault]] pisale su ili prevodile dela koja su se fokusirala na [[gej]] muškarce, isti slučaj je i sa nekim delima [[Carson McCullers]]. Sve tri žene su imale istopolne veze, ali njihovi prijatelji su prvenstveno bili gejevi. Sa pojavom knjiga sa mekim koricama lezbejke teme su postale česte u palp romanima, gde su lezbejke najčešće prikazivane kao nesrećne žene ili su se njihove veze nesrećno završavale. Nakon [[Stounvolska revolucija|Stonewalla]] lezbejske teme su postale mnogo kompleksnije i raznovrsnije i pomerile su svoj fokus sa erotike za heteroseksualne muškarce na dela napisana za lezbejke. Među spisateljicama koje koriste lezbejske junakinje u radnji svojih romana nalazi se [[Rita Mae Brown]], pesnikinja [[Audre Lorde]] se u svojim radovima bavi homofobijom i rasizmom; [[Cherríe Moraga]] je zaslužna za uvođenje latino lezbejski u književnost; [[Dorothy Allison]] se fokusira na teme zlostavljanja dece kao i na provokativne lezbejske [[sadomazohizam|sadomazohističke]] teme. === Film === : ''Vidi dalje'': ''[[Spisak filmova sa LGBT tematikom|Abecedni]] i [[Hronološki spisak filmova sa LGBT tematikom|hronološki]] spisak filmova sa LGBT tematikom''. Lezbejstvo, ili njegov nagoveštaj, pojavljuje se rano na filmu. Žene koje su dovodile u pitanje žensku rodnu ulogu bile su više tolerisane nego muškarci koji su preispitivali mušku. Glumice se pojavljuju u muškoj odeći već od 1914. godine (''[[A Florida Enchantment]]'', [[Edith Storey]]); u filmu ''[[Morocco]]'' (1930.) [[Marlene Dietrich]] u jednoj sceni poljubi drugu ženu, dok se [[Katharine Hepburn]] pojavljuje kao muškarac u filmu ''[[Christopher Strong]]'' (1933.) i ponovo u filmu ''[[Sylvia Scarlett]]'' (1936.) Otvorena lezbejska seksualnost prvi put se pojavljuje 1929. godine u filmu ''[[Pandora's Box]]'' između [[Louise Brooks]] i [[Alice Roberts]]. Međutim, sa pojavom [[Haysov kod|Haysovog koda]], 1930. godine većina referenci na homoseksualnost je cenzurisana. Nemački filmovi su prikazivali homoseksualnost i bili su distribuirani po Evropi, ali, na primer, film ''[[Mädchen in Uniform]]'' (1931.) nije prikazivan u SAD, zbog direktnog opisivanja ljubavi adolescentinje prema nastavnici. Upravo zbog Haysovog koda lezbejstvo je izbačeno iz mnogih filmova snimanih nakon 1930. godine, čak i u slučajevima kada su scenarija adaptirana tako da isključe lezbejske likove ili radnju koja postoji u originalnom izvoru. Predstava ''[[The Children's Hour (predstava)|The Children's Hour]]'' [[Lillian Hellman|Lilliane Hellman]] pretvorena je u priču o heteroseksualnom ljubavnom trouglu i preimenovana je u ''[[These Three]]''. Biografski film ''[[Queen Christina]]'' iz 1933. sa [[Greta Garbo|Gretom Garbo]] u naslovnoj ulozi, prikrivao je mnoge spekulacije o ljubavnim aferama [[Kristina Augusta|švedske kraljice]] sa ženama. Haysov kod je postao popustljiviji 1961. godine, a odmah naredne je [[William Wyler]] ponovo snimio film ''[[The Children's Hour (film)|The Children's Hour]]'' sa [[Audrey Hepburn]] i [[Shirley MacLaine]]. Lezbejski, kao i gej likovi, najpre su prikazivani kao tragični sa obaveznim fatalnim krajem. Ukoliko nisu bili tragični, onda su prikazivani kao negativci i moralno iskrivljeni likovi, kao što su gazdarice bordela u ulogama [[Barbara Stanwyck|Barbare Stanwyck]] u ''[[A Walk on the Wild Side]]'' (1962.) i [[Shelley Winters]] u ''[[The Balcony (film)|The Balcony]]'' (1963). Lezbejke kao predatori su prikazane u filmovima kao što su ''[[Rebecca (film)|Rebecca]]'' (1940), ''[[Caged]]'' (1950) i ''[[From Russia, With Love]]'' (1963). Pojavili su se filmovi sa lezbejskim vampirkama, poput ''[[Dracula's Daughter]]'' (1936.), ''[[Blood and Roses]]'' (1960.) i ''[[The Hunger]]'' (1983.) Film ''[[Basic Instinct]]'' (1991) koji prikazuje biseksualnu ubicu, koju igra [[Sharon Stone]] bio je jedan od nekoliko filmova koji su izazvali proteste zbog prikazivanja LGBT osoba kao predatora. Prvi film koji se bavio lezbejskom tematikom sa većom dubinom bio je ''[[The Killing of Sister George]]'' iz 1968. godine. Film je snimljen u [[Gateways Club]]-u, poznatom lezbejskom klubu u Londonu, koji je postojao skoro pedeset godina. ''[[Personal Best]]'' (1982.) i ''[[Lianna]]'' (1983.) su prikazivali lezbejske veze sa više simpatija i uključivali su scene seksa, mada nijedan film ne prikazuje ove veze kao srećne. ''Personal Best'' je bio kritikovan zbog klišea koji prikazuje lezbejstvo kao fazu posle koga se žena vraća muškarcu, kao i zbog pristupa lezbejskoj vezi sa "neprikrivenim voajerizmom"<ref name="Brenshoff"> Brenshoff, Harry, Griffin, Sean (2006). ''Queer Images: A History of Gay and Lesbian Film in America'', Rowman & Littlefield Publishers, Inc. ISBN 978-0-7425-1971-8</ref>. Manje eksplicitne lezbejske teme pojavljuju se u filmovima ''[[Silkwood]]'' (1983.), ''[[The Color Purple (film)|The Color Purple]]'' (1985) i ''[[Fried Green Tomatoes (film)|Fried Green Tomatoes]]'' (1991.), iako je lezbejstvo eksplicitno u originalnim materijalima po kojima su ovi filmovi snimljeni. Nezavisni film je doneo nove spisateljice, rediteljke i priče. ''[[Desert Hearts]]'' se pojavio 1985. godine i imao je velikog uspeha kod publike. Film je režirala lezbejska rediteljka [[Donna Deitch]], a film je zasnovan na romanu ''[[Desert of the Heart]]'' lezbejske spisateljice [[Jane Rule]]. Kasnih 1980-ih i početkom 1990-ih pojavio se niz filmova koji je ozbiljno tematizovao lezbejska i gej iskustva. Ova nova kinematografija dobila je naziv [[New Queer Cinema]]. Filmovi sa lezbejskom tematikom uključuju avangardnu ljubavnu komediju ''[[Go Fish]]'' (1994) autorke [[Rose Troche]], prvi film o afro-američkoj lezbejki ''[[The Watermelon Woman]]'' autorke [[Cheryl Dunye]], ''[[The Incredibly True Adventure of Two Girls in Love]]'' (1995), ''[[When Night is Falling]]'' (1995), ''[[Better Than Chocolate]]'' (1999), socijalnu satiru ''[[But I'm a Cheerleader]]'' (2001.). Preokret u filmovima koji prikazuju lezbejke kao predatore desio se sa filmovima ''[[Heavenly Creatures]]'' (1994.) [[Peter Jackson|Petera Jacksona]], kao i sa [[Oscar]]om nagrađenim ''[[Monster (film)|Monster]]'' (2003.), koji su dali likovima veću dubinu. Filmovi koji ispituju fluidni kontinuitet roda i seksualnosti žena su ''[[Chasing Amy]]'' (1997), ''[[Kissing Jessica Stein]]'' (2001) i ''[[Boys Don't Cry (film)|Boys Don't Cry]]'' (1999) <ref name="Brenshoff"/>. === Televizija === {{main|Spisak televizijskih emisija sa LGBT likovima i temama}} Prikazivanje [[homoseksualnost]]i na televiziji počelo je znatno kasnije nego na filmu. Lokalni [[talk show]]ovi su krajem 1950-ih počeli da dovode eksperte (obično koji sami nisu bili gej) da diskutuju o problemima gej muškaraca u društvu. Lezbejke su se retko pominjale. Lezbejka je prvi put prikazana u NBC-ovoj medicinskoj dramskoj seriji ''[[The Eleventh Hour (TV serija iz 1962)|The Eleventh Hour]]'' početkom 1960-ih. Glumica koja oseća da je proganja njena rediteljka je uznemirena i obraća se psihijatru koji joj objašnjava da je ona latentna lezbejka i da ima duboko usađen osećaj krivice zbog svojih osećanja prema ženama. Nakon ovog saznanja ona može da nastavi zdravu heteroseksualnu vezu.<ref name="Tropiano">Tropiano, Stephen (2002). ''Prime Time Closet: A History of Gays and Lesbians on TV'', Applause Theater and Cinema Books. ISBN 978-1-55783-557-4</ref> Lezbejski lik je ponovo nestao sa televizije tokom 1970-ih, kada su se emitovale serije, najpre medicinske drame (''[[The Bold Ones: The New Doctors]]'', ''[[Marcus Welby, M.D.]]'', ''[[Medical Center (TV serija)|Medical Center]]'') koje su prikazivale gej likove ili kao pacijente koji dolaze kod lekara ili kao člana osoblja, koje se [[coming out|outuje]] ostalima. Ove serije su omogućavale da se diskutuje o homoseksualnosti sa kliničke strane, sa glavnim likovima koji usmeravaju gej likove koji su u problemu, ili koji koriguju homofobične antagoniste, dok se homoseksualnost istovremeno poredi sa psihozama, kriminalnim ponašanjem ili upotrebom droga. <ref name=Tropiano/> Drugi vid stereotipnih radnji tokom 1970-ih vezan je za policijske serije. Gej likovi bi se prikazivali ili kao žrtve ucena ili anti-gej nasilja, ili, mnogo češće, kao kriminalci. Lezbejke su uključene kao zlikovci, motivatorke ubistava zbog svojih želja, internalizovane homofobije ili straha da ih neko ne razotkrije kao lezbejke. [[National Gay Task Force]] je organizovala proteste pre emitovanja jedne epizode serije ''[[Police Woman]]'' u kojoj je opisan trio lezbejki koje ubijaju stanovnike staračkog doma zbog njihovih para. Sredinom 1970-ih lezbejke se pojavljuju kao policajke ili detektivke koje se suočavaju sa [[coming out]]om. Ovo se nije proširio na revolucionarnu seriju ''[[Cagney & Lacey]]'' koja se fokusira na dve detektivke. CBS je svesno pokušao da omekša njihove likove, kako ne bi delovale kao lezbejke. Biseksualna advokatkinja koju je igrala [[Amanda Donohoe]] u ''[[L.A. Law]]'' imala je prvi značajan [[epizoda sa lezbejskim poljupcem|lezbejski poljubac]] na televiziji<ref>Serija ''[[21 Jump Street]]'' je zapravo prva koja je sadržala lezbejski poljubac 1990. godine. Međutim, ova scena nije privukla veliku pažnju kritičara i javnosti.</ref> sa [[Michael Greene]], što je izazvalo kontroverze, iako je poljubac ocenjen kao "nevin". Premda se gej i lezbejski likovi nisu pojavili na televiziji u stalnom sastavu neke serije do kasnih 1980-ih, neki sitkomi su imali stereotipne likove koje autor Stephen Tropiano naziva "gay-streaight": sporedni likovi su čudni ali zabavni, ne uklapaju se u rodne norme i imaju nejasne privatne živote i "po svoj prilici trebalo bi da su gej". Takvi likovi su bile Zelda iz ''[[The Many Loves of Dobie Gillis]]'', g-đica Hathaway iz ''[[The Beverly Hillbillies]]'' i Jo iz ''[[The Facts of Life (TV serija)|The Facts of Life]]''. Od sredine 1980-ih i tokom 1990-ih sitkomi su često imali "coming out epizode", u kojima prijateljica nekog od glavnih junaka/junakinja saopštava da je lezbejka i glavni lik se suočava sa tim pitanjem. Serije kao što su ''[[Designing Women]]'', ''[[The Golden Girls]]'' i ''[[Friends]]'' koristile su se ovim zapletom posebno sa ženskim likovima. Sporedni lezbejski likovi koji su se outovali bili su u serijama ''[[Married... with Children]]'', ''[[Mad About You]]'' i ''[[Roseanne (TV serija)|Roseanne]]''; poslednja je imala [[Don't Ask, Don't Tell (Roseanne)|veoma popularnu epizodu]] u kojoj se poljube Roseanne i [[Mariel Hemingway]] i za koju su se urednici ABC-a plašili da će uništiti rejting, ali je ispalo da je bila najgledanija epizoda u toku nedelje. Zasigurno najuticajnija serija koja je promenila imidž lezbejki bila je ''[[Ellen (TV serija)|Ellen]]''. Publicitet koji je dobila coming out epizoda 1997. bio je ogroman. [[Ellen DeGeneres]] se pojavila na naslovnoj stran ''[[Time (časopis)|Time]]''-a nedelju dana pre emitovanja ''[[The Puppy Episode]]'' sa naslovom "Yep, I'm Gay". Širom SAD-a su organizovane žurke za gledanje ove epizoda, a takođe, opozicija konzervativnih grupa je bila veoma glasna. Epizoda je dobila nagradu [[Emmy Award|Emmy]] za najbolji scenario, ali je serija uskoro ukinuta. Ova epizoda se generalno smatra toliko uticajnom da predstavlja prekretnicu u istoriji prikazivanja lezbejki u medijima, pa se periodizacija obično pravi u odnosu na njeno emitovanje, kao "pre-Ellen " i "after-Ellen" televizija. Serije kao što su ''[[Relativity (TV serija)|Relativity]]'', ''[[Picket Fences]]'', ''[[ER (TV serija)|ER]]'', ''[[Star Trek: The Next Generation]]'' i ''[[Deep Space Nine]]'' su uključivale lezbejske teme tokom emitovanja. Takođe, serija namenjena adolescentskoj populaciji, ''[[Buffy the Vampire Slayer]]'' je u četvrtoj sezoni predstavila ljubavnu priču između Tare i Willow, čija je tretirana kao i bilo koja druga u seriji i nije specijalno najavljivana. Nakon toga usledile su serije usmerene prvenstveno na LGBT teme, najpre ''[[Queer as Folk (US)|Queer as Folk]]'', gde su dve glavne junakinje, [[Melanie Marcus|Melanie]] i [[Lindsay Peterson|Lindsay]] lezbejski par sa decom. Od 2004. do 2009. emitovana je lezbejska serija ''[[The L Word]]'', koja se fokusirala na grupu lezbejki u [[West Hollywood, California|West Hollywoodu]]. Serija ''[[Nurse Jackie]]'' je u drugoj sezoni, 2010 predstavila jednu od junakinja, Dr. O'Hara kao lezbejku, bez ikakve pompe ili posebnog problematizovanja ove teme. == Vidi takođe == {{LGBT portal}} {{MultiCol}} ; Opšte * [[Homoseksualnost]] * [[Seksualna orijentacija]] * [[Seksualni identitet]] ** [[Biologija i seksualna orijentacija]] ** [[Homoseksualnost i psihologija|Psihologija i homoseksualnost]] ** [[Queer teorija]] * [[Feminizam]] ** [[Lezbijski feminizam|Lezbejski feminizam]] ** [[Lezbejski separatizam]] ** [[Lezbejska utopija]] * [[LGBT simboli]] ** [[Crni trougao]] ** [[Labris]] ;Istorija * [[LGBT istorija]] * [[Pregled LGBT istorije]] * [[Lezbejska istorija]] {{ColBreak}} ;Organizacije * [[Kontra (organizacija)|Kontra]] * [[Labris (organizacija)|Labris]] * [[LORI]] * [[Novosadska lezbejska organizacija|NLO]] ;Časopisi * [[Spisak lezbejskih časopisa]] * [[Curve (časopis)|Curve]] * [[Diva (časopis)|Diva]] * [[g3 (časopis)|g3]] ;Filmovi i serije * [[Hronološki spisak filmova sa LGBT tematikom]] * [[Spisak filmova sa LGBT tematikom|Spisak LGBT filmova]] * [[:Kategorija:Filmovi sa lezbejskom tematikom|Lezbejski filmovi]] * [[Spisak televizijskih emisija sa LGBT likovima i temama]] ;Događaji * [[Parada ponosa LGBT osoba]] * [[Spisak LGBT manifestacija]] * [[Dyke March]] {{EndMultiCol}} == Vanjske veze == {{WProjekti |commonscat = Lesbianism |wječnik = lezbejka }} * [http://www.labris.org.rs Labris] – Organizacija za lezbejska ljudska prava, Beograd * [http://www.kontra.hr/ Kontra] – Lezbijska grupa, Zagreb * [http://www.lori.hr/ LORI] - Lezbijska organizacija Rijeka * [http://www.ljudmila.org/lesbo/ ŠKUC LL] * [http://n-l-o.org/ NLO] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100506034217/http://n-l-o.org/ |date=2010-05-06 }} - Novosadska lezbejska organizacija * [http://www.balconn.com/ Balconn] Balkanska lezbejska konekcija * [http://www.g3mag.co.uk g3 magazine – lezbejski i bi vodič] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190225151419/http://g3mag.co.uk/ |date=2019-02-25 }} ([[Engleski jezik]]) * [http://www.nclrights.org Nacionalni centar za lezbejska prava] ([[Engleski jezik]]) * [http://www.worldpride.net/ World Pride 2012 Site] višejezični sajt * [http://www.afterellen.com AfterEllen.Com] Lezbejke i bi-žene u medijima * [http://www.clublez.com/movies/ The Encyclopedia of Lesbian Movie Scenes] ''Upozorenje: sadrži eksplicitni pornografsi sadržaj'' == Reference == {{reflist|2}} {{Seksualni identiteti}} {{LGBT }} [[Kategorija:Problemi]] [[Kategorija:LGBT]] [[Kategorija:Feminizam]] [[Kategorija:Žene]] [[Kategorija:Identiteti]] [[Kategorija:Lezbejske teme| ]] jq7ruq4oxkvglh6d9r37opsh3qum6xi 41261599 41261598 2022-08-11T21:45:29Z Icmimario25 176783 /* Prikazivanja u medijima */Popravljen wikitext text/x-wiki {{Lezbejstvo}} '''Lezbejka''' ili '''lezbijka''' je [[žena]] koju [[Estetika|estetski]], [[Ljudska seksualnost|seksualno]] i [[Ljubav|romantično]] privlače druge žene, i koja sa drugim ženama ostvaruje emocionalni, seksualni i partnerski odnos. Kao koncept, identitet lezbejki počinje da se razvija u 20. veku. Premda ženska [[homoseksualnost]] postoji u svim društvima i periodima, tek relativno nedavno ''lezbejke'' u zapadnoj kulturi počinju da se definišu kao posebna grupa. Krajem 19. veka seksolozi počinju da objavljuju svoje uvide u ljudsku seksualnost i seksualno ponašanje i počinju da posmatraju lezbejke kao poseban entitet. Kao rezultat toga, žene u Evropi i Severnoj Americi, koje su postale svesne svog novog statusa, počele su međusobno da se povezuju i formiraju socijalnu osnovu za izgradnju sopstvenog identiteta. [[Feminizam drugog vala|Drugi talas feminizma]] tokom 1970-ih bio je važan period u ovom procesu. Istoričarke i istoričari od tada počinju da iznova sagledavaju odnose između žena u istoriji, preispitujući kriterijume po kojima se osoba može smatrati lezbejkom, odnosno odnos lezbejskim. Ženska seksualnost je kroz istoriju uglavnom bila definisana i konstruisana od strane muškaraca, koji su ili odbijali da prihvate mogućnost lezbejstva ili su lezbejstvo prihvatali samo kao nužnost u slučaju nedostatka muškarca u vezi. [[Feminizam|Feminističke]] istoričarke primarnu motivaciju seksologa da opišu lezbejke prepoznaju u njihovom strahu od jačanja ženske samostalnosti, odnosno nezavisnosti od muškaraca. Žene koje su strogo propisane rodne uloge dovodile u pitanje smatrane su mentalno bolesnim. Razlike u načinu prikazivanja lezbejki sugeriše da je zapadno društvu bilo istovremeno intrigirano i ugroženo ženom koja preispituje tradicionalnu žensku ulogu, kao i fascinirano i zgroženo ženom koja stupa u romantične odnose sa drugom ženom. Dalji diskurs o ženskoj seksualnosti ispituje kako su lezbejke viđene od strane drugih, ali i kako same sebe doživljavaju; neke od žena koje stupaju u emotivno-seksualne odnose sa drugim ženama sebe ne identifikuju ni kao lezbejke niti kao [[biseksualnost|biseksualke]]. S druge strane, žene koje sebe identifikuju kao lezbejke dele međusobno identitet sličan nacionalnom. Kao homoseksualne osobe, one dele iskustvo vezano za diskriminaciju i moguće odbacivanje od strane porodice, prijatelja i drugih. Kao žene, one se susreću sa problemima koje ih odvajaju od muškaraca. Političke prilike i društveni stavovi i dalje utiču na formiranje lezbejskih veza i porodica. == Etimologija reči „lezbejka“ == [[Datoteka:Godward-In the Days of Sappho-1904.jpg|thumb|right|Pesnikinja [[Sappho|Sapfo]] sa [[Lezbos]]a dala je lezbejstvu konotaciju erotske želje između žena.<br /><small>slika [[John William Godward|Johna Williama Godwarda]]</small>.]] Reč ''lezbejka'' (lezbijka) je izvedena iz [[Lezbos]] (Λέσβος), imena grčkog ostrva u istočnom [[Egejsko more|Egejskom moru]] na kome je pesnikinja [[Sappho|Sapfo]] živela i vodila školu za devojke u [[6. vijek pne.|VI veku pre nove ere]]. Mnoge od njenih pesama opisuju strast koju ona oseća prema svojim učenicama, koju su u antici nazivali „ginerastija“, analogno muškoj „pederastiji“. U [[Engleski jezik|engleskom jeziku]] je takođe vrlo prisutan sleng izraz ''[[dyke]]'', kojim se obično opisuje lezbejka sa tradicionalno muškim [[Rodno izražavanje|rodnim izražavanjem]]. Oba termina su prihvatljiva jedino ukoliko ih koristi osoba sa pozitivnim stavom prema [[LGBT]] osobama. Ne u potpunosti adekvatan prevod na srpskohrvatski jezik bio bi "lezbača". „[[Butch i femme|Butch]]/[[butch i femme|femme]]“ identiteti su ključni deo lezbejske istorije, ali takođe i paradigme koje se prihvataju tokom razvoja. === Lezbejka ili lezbijka === Srpskohrvatski jezik poznaje, mada ne priznaje, oba oblika. U rečnicima i enciklopedijama nalazi se samo oblik lezbijka i pridevi izvedeni iz ovog oblika imenice (jednako uz objašnjenje da je lezbijka „''ženska osoba nenormalnih seksualnih sklonosti''“<ref>Milan Vujaklija, ''Leksikon stranih reči i izraza'', Prosveta, Beograd, 1991. – ISBN 978-86-07-00621-2</ref> ili slična). [[Feminizam|Ženski]] i [[LGBT pokret|lezbejski]] pokret od osnivanja se protivi definisanju ženske odnosno lezbejske egzistencije od strane akademske javnosti, bez uključivanja žena u taj proces. Mnoge rane feministkinje tvrde da ženski identitet ne postoji, upravo iz razloga što je cela ženska egzistencija (uključujući i njeno prisustvo u jeziku) u rukama muškaraca. Jednako važi za "lezbejku", koju su definisali heteroseksualni muškarci.<ref>Primer nepriznavanja identiteta je navod iz enciklopedije (''Mala enciklopedija'' (grupa autora) Prosveta, Beograd, 1986. ISBN 978-86-07-00001-2 i ISBN 978-86-07-00003-6) u kojoj postoji samo odrednica '''lezbijska ljubav''' („''vrsta protivprirodnog zadovoljavanja polnog nagona''“), dok lezbijski (lezbejski) ženski subjekt ne postoji.</ref>). Od početka delovanja ženskog lezbejskog pokreta naglašavana je važnost toga da lezbejke same sebe imenuju i da same odrede i izgrade svoje identitete. (''Vidi članak'': ''[[Feministička korekcija jezika]]'') U procesu stvaranja lezbejskog pokreta i zajednice na Balkanu lezbejke su morale da se suoče sa istim problemima sa kojima su se (iz)borile lezbejke u SAD ili Zapadnoj Evropi. Jedan od njih bio je afirmacija vlastitog identieta i izgradnja vidljivosti, što je nužno išlo putem jezičke komunikacije. Lezbijke u Hrvatskoj i Bosni su uspele da afirmišu termin „lezbijka“, prihvatajući ga i prevodeći ga u neutralan kontekst. Lezbejska zajednica u Srbiji, međutim, nije usvojila oblik „''lezbijka''“, već je afirmisan oblik „''lezbejka''“. U hrvatskoj zajednici reč lezbijka je osnova za izvođenje prideva: „''lezbijski'' kontinuum“, „''lezbijka'' egistencija“, „''lezbijsko'' savjetovalište“. Isto tako, lezbejke u Srbiji prideve izvode iz reči „''lezbejka''“. U Srbiji se, takođe, može čuti i oblik "''lezbijka''", ali samo od strane [[homofobija|homofobičnih]] grupa ili u nekim medijima, kada se upotrebljava u negativnom kontekstu. [[Labris (organizacija)|Labris]], grupa za lezbejska ljudska prava, u svojoj ''Čitanci'', objavljenoj za potrebe projekata "Edukacija ženskih nevladinih organizacija" i "Edukacija medija, omladinskih i nevladinih organizacija za ljudska prava o lezbejskim ljudskim pravima", daje posebno poglavlje o jeziku i terminologiji, u kome se koristi, a u jednom od tekstova se direktno opravdava i zagovara, upotreba oblika "''lezbejka''"<ref>Čitanka u pdf-formatu: [http://www.labris.org.rs/images/npublikacije/citanka_2009.pdf]{{Dead link|date=October 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Tekstovi: "''O terminologiji korišćenoj za istopolno orijentisane osobe''" - [[Miodrag Kojadinović]] i "''Jezik: Diskriminacija, stereotipi, predrasude''" - [[Svenka Savić]]</ref>. [[SEE-Q mreža]], koja je okupljala organizacije iz [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], [[Hrvatska|Hrvatske]], [[Kosovo|Kosova]], [[Makedonija|Makedonije]], [[Slovenija|Slovenije]] i [[Srbija|Srbije]], koristila je oba termina. == Istorija == {{main|LGBT istorija|Lezbejska istorija|Pregled LGBT istorije}} === Stari svet, antička Grčka i Rim === {{main|LGBT istorija antičke Grčke|LGBT istorija antičkog Rima}} U članovima 187, 192 i 193 [[Hamurabijev zakonik|Hamurabijevog zakonika]] pominje se reč "''salzikrum''", koja je složenica: muškarac-žena i kojom se možda označavala lezbejka.<ref>{{cite web|url=http://www.well.com/user/aquarius/section1.htm#B2|title=Eunuchs are able to procreate|work= "Born Eunuchs": Homosexual Identity in the Ancient World|author=Faris Malik|accessdate = 27. 5. 2010|year=1999}}</ref> Hamurabijev zakonik je "muškoj ženi" davao veća prava pri nasleđivanju nego drugim ženama (od 178. člana)<ref>{{cite web|url=http://www.well.com/user/aquarius/almah.htm|title=Male Daughters, Barren Women and Virgins|accessdate = 27. 5. 2010|year=1999|author=Faris Malik|work="Born Eunuchs": Homosexual Identity in the Ancient World}}</ref>.U srpskom prevodu ''salzikrum'' je prevedena kao "javna ženska".<ref name="SRHam" >{{cite web|url=http://www.alanwatson.org/sr/kutak/vezbe/hamurabi.pdf|title=Hamurabijev zakonik|accessdate = 27. 5. 2010}} prevod: Ced. Marković, 1925; [[Alan Watson Foundation]], Pravni fakultet, Univerzitet u Beogradu</ref> [[Datoteka:NAMA Sappho lisant.jpg|thumb|desno|200px|[[Sappho|Sapfo]] čita jednu od svojih pesama grupi svojih učenica.<br /><small>ca. 440–430. pne.</small>]] Osim najpoznatije lezbejke antike, pesnikinje [[Sappho|Sapfo]] sa Lezbosa, malo je sačuvanih izvora o homoseksualnim iskustvima žena, iako postoji puno beležaka o homoseksualnoj praksi muškaraca. Ima pretpostavki da su u antici razvijali slični odnosi između žena i devojaka kakvi su postojali između muškaraca i dečaka. [[Aristofan]] u [[Platon]]ovoj ''[[Gozba (Platon)|Gozbi]]'' pominje žene koje vole žene, ali koristi termin ''terpesthai'' ("usmerene"), a ne ''eros'', koji je korišćen za odnose između muškaraca, kao i između muškaraca i žena. Istoričarka Nancy Rabinowitz smatra da su slike na [[grčka keramika|grčkim vazama]] koje prikazuju žene sa rukama obavijenim oko struka drugih žena ili spuštenim na ramena drugih žena, zapravo, predstave romantičnih osećanja<ref>Rabinowitz, Nancy, Auanger, Lisa, eds. (2002). ''Among Women: From the Homosocial to the Homoerotic in the Ancient World'', University of Texas Press. ISBN 978-0-292-77113-0.</ref> Veći deo svakodnevnog života žena u antičkoj Grčkoj danas je nepoznat, posebno deo koji se tiče njihove seksualnosti. Premda su muškarci sklapali [[pederastija u antičkoj Grčkoj|pederastične]] veze izvan braka, nema dokaza da je ženama bilo dozvoljeno ili da su bile podsticane na slične odnose. Žene koje su oslikane na grčkim vazama često su erotizovane u scenama kupanja, međusobnog dodirivanja, sa [[dildo]]ima prikazanim u samoj sceni ili oko nje; te scene često podsećaju na one koje prikazuju heteroseksualne ili pederastične parove. Međutim, ostaje nepoznato da li je erotika u tim scenama namenjena posmatraču ili verno odslikava život. U [[antički Rim|Rimu]] su muškarci jednako definisali žensku seksualnost. Savremeni istoričari smatraju da su rimski muškarci gledali na lezbejstvo sa neprijateljstvom. [[Marcijal]], na primer, smatra da žene koje vole žene imaju preterano veliki [[klitoris]], kojim penetriraju žene, a ponekad i muškarce<ref name="Verstraete">Verstraete, Beert; Provencal, Vernon (eds.) (2005). Same-Sex Desire and Love in Greco-Roman Antiquity and In the Classical Tradition of the West, Harrington Park Press. ISBN 978-1-56023-604-7</ref>. Prema mišljenju Jamesa Butrice, lezbejstvo ne samo da je ugrožavalo sliku rimskog muškarca o sebi kao o jedinom davaocu seksualnog zadovoljstva, nego i mnogo dublje, bazičnu rimsku kulturu koja je dominantno muška. Ne postoje pisani tragovi o konkretnim ženama koje su imale seksualne odnose sa drugim ženama iz ovog perioda<ref name="Verstraete"/>. === Početak konstruisanja lezbejskog identiteta === [[Datoteka:Lesbiche - 1928 - D- Die freundin 1928.jpg|thumb|200px|Prvi lezbejski časopis, ''[[Die Freundin]], (1928.) - izlazio u Berlinu od 1924. do 1933. godine]] Za neke žene je shvatanje da učestvuju u ponašanju ili u vezama koje ih kategorišu kao lezbejke bio razlog za negiranje i skrivanje. Druge žene su, međutim, prihvatile svoju različitost i počele da razmišljaju o novom identitetu koji ih je odvajao od drugih, heteroseksaulnih žena i od [[gej]] muškaraca<ref name="Zimmerman">Zimmerman, Bonnie, ed (2003). Lesbian Histories and Cultures: An Encyclopedia, Garland Publishers. ISBN 978-0-203-48788-4</ref>. Tako je, na primer, američka bogatašica, [[Natalie Clifford Barney]] držala salon u Parizu u kome su se okupljale poznate ličnosti iz sveta umetnosti i gde su lezbejske teme često bile u fokusu<ref name="Zimmerman"/>. Među članicama salona koji se okupljao jednom nedeljno od 1890-ih do 1930-ih bile su slikarka [[Romaine Brooks]], sa kojom je Natalie održavala ljubavnu vezu, spisateljice [[Colette]], [[Djuna Barnes]], [[Gertrude Stein]], koja je i sama okupljala poznate ličnosti u svom stanu, [[Radclyffe Hall]] i mnoge druge. Istovremeno, [[Berlin]] se razvija u kulturni centar LGBT osoba, gde se organizuje i počinje da izlazi i prvi lezbejski časopis ''[[Die Freundin]]'' (1924-1933). Međutim, dalji razvoj lezbejske kulture u Berlinu biva sprečen dolaskom nacista na vlast. Godine 1928. [[Radclyffe Hall]], britanska spisateljica aristokratskog porekla, objavljuje čuveni roman ''[[The Well of Loneliness]]''. Radnja romana se vrti oko Stephen Gordon, koja se identifikuje kao invertit, posle čitanja [[Krafft-Ebbing]]ove ''[[Psychopathia Sexualis]]'', i živi u homoseksualnom okruženju u Parizu. Namera romana jeste bila da pozove na toleranciju prema ljudima koji su takvi kakvi jesu po rođenju. Međutim, roman je imao veoma veliki i loš publicitet u generalnoj javnosti, što je išlo čak i do organizovanja suđenja u Londonu zbog opscenosti. Među lezbejskom populacijom roman je, međutim, imao veoma jak uticaj i dugo se navodio kao najznačajnije delo lezbejske književnosti. [[Datoteka:Gladys Bentley.jpg|thumb|left|150px|[[Gladys Bentley]], [[blues]] pevačica, koja je u početku svoje karijere bila otvorena po pitanju svog lezbejstva.<ref name="glbtq">{{citation |title=Bentley, Gladys |periodical=[[glbtq.com]] |url=http://www.glbtq.com/arts/bentley_g.html |year=2002 |first=Gillian |last=Rodger |access-date=2009-06-20 |archivedate=2007-11-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071103022225/http://www.glbtq.com/arts/bentley_g.html |deadurl=yes }}</ref>]] Dvadesete godine prošlog veka označile su početak stvaranja lezbejskog identiteta i u [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]. Društveno eksperimentisanje, posebno na polju seksualnosti obeležavalo je ovaj period. Veliki gradovi, koji su davali velike mogućnosti za bogat noćni život, bili su veoma popularni i žene su počele da traže seksualne avanture. Biseksualnost je postala "šik", posebno u prvim američkim [[gej kvart]]ovima<ref name="Faderman">[[Lillian Faderman|Faderman, Lillian]] (1981). Surpassing the Love of Men: Romantic Friendship and Love Between Women from the Renaissance to the Present, Quill. ISBN 978-0-688-00396-8</ref>. Među njima, najpoznatiji je bio [[Harlem]], koji je uglavnom afro-američki deo [[New York]]a. [[Jazz]] i [[blues]] pevačice, poput [[Ma Rainey]], [[Bessie Smith]], [[Erhel Waters]] i [[Gladys Bentley]] nastupaju u noćnim klubovima, pevajući često o vezama sa ženama. Među posetiteljkama su i poznate ličnosti kao što su [[Tellulah Bankhead]], [[Beatrice Lillie]] i [[Joan Crawford]]<ref name="Faderman"/>. Lezbejke i gejevi počinju da primećuju sličnosti između svog manjinskog položaja i položaja [[Afroamerikanci|Afro-Amerikanaca]] sa kojima se susreću<ref name="Faderman"/>. Među stanovnicima Harlema lezbejske veze su bile poznate i tolerisane, mada ne i otvoreno prihvaćene. Ipak, većina žena je bila udata za muškarce, ali su održavale veze sa drugim ženama. Biseksualnost je bila bolje prihvaćena nego lezbejstvo<ref name="Zimmerman"/>. Na drugom kraju grada, u [[Greenwich Village]]-u, [[LGBT]] zajednica je takođe počela da se razvija, mada je kurs bio drugačiji. Tamo su se okupljali uglavnom boemi, intelektualci, koji su odbacivali viktorijanski moral. Među homoseksualnim osobama dominirali su muškarci, mada su ličnosti kao [[Edna St. Vincent Millay]] i [[Mabel Dodge]] takođe posećivale Village. Žene u SAD su po prvi put u Harlemu i Villegeu mogle da posećuju salune, a da ne budu ocenjene kao prostitutke. To je bio početak stvaranja javnog prostora za žene, koje su time mogle slobodno da se socijalizuju. === Velika kriza === Primarna komponenta koja je bila nužna lezbejkama kako bi otvoreno živele kao lezbejke bila je ekonomska nezavisnost, koja je praktično nestala u 1930-im, sa nastupanjem [[Velika ekonomska kriza|Velike ekonomske krize]]. Mnoge žene su se morale udati, što su često činile sa [[gej]] muškarcima, kako bi oboje imali [[ružičasti brak|"paravan" u tom braku]]. Siromaštvo je donelo dodatnu netrpeljivost. Društveni stavovi su doprineli tome da se u velikim gradovima formiraju usko povezana, mala društva, koja su se obično vezivala za barove, istovremeno se izolujući od drugih žena. Homoseksualnost je bila društveno zabranjena i žene su retko govorile o svom lezbejstvu, čak i međusobno. Frojdistička psihoanalitička teorija je bila veoma uticajna među lekarskim krugovima, koji su na lezbejstvo gledali kao na neurozu koja obuzima nezrele žene. Istovremeno, homoseksualna subkultura, koja je bila razvijena u Nemačkog, posebno u Berlinu, naglo nestaje, dolaskom [[nacionalsocijalizam|nacista]] na vlast. === Drugi svetski rat === [[Datoteka:We Can Do It!.jpg|thumb|desno|200px|Drugi svetski rat je doveo do promena u rodnim ulogama, omogućivši ženama ekonomsku nezavistnost i bavljenje do tada tradicionalno "muškim" poslovima.]] Početak [[Drugi svjetski rat|Drugog svetskog rata]] doneo je ogromne promene u životima ljudi, posebno zbog mobilizacije miliona muškaraca. Žene su bile primane u [[sjedinjene Američke Države|američku]] vojsku, ali za razliku od muškaraca, koji su proveravani u vezi sa homoseksualnošću, nije bilo nikakvih metoda za identifikovanje lezbejki. Uprkos uobičajenim stavovima o tradicionalnoj ulozi žena u 1930-im, nezavisne i maskuline žene su direktno regrutovane u vojsku tokom 1940-ih. Neke žene su dolazile do regrutnih stanica u muškoj odeći i, pošto bi odgovorile negativno na pitanje da li su ikada bile zaljubljene u drugu ženu, bile bi odmah regrutovane<ref name="Allan">[[Allan Berube|Berube, Allan]] (1990). Coming Out Under Fire: The History of Gay Men and Women in World War II, The Free Press. ISBN 978-0-7432-1071-3</ref>. Seksualni odnosi su bili zabranjeni i tzv. ''[[plavo otpuštanje]]'' bilo je zagarantovano svakoj koja bi bila identifikovana kao lezbejka. Žene su se, međutim, međusobno pronalazile, formirale su svoje male grupe, družile se u kantini i počele su da koriste poseban govor. Istoričar [[Allan Bérubé]] je dokumentovao da su gejevi i lezbejke u vojsci svesno ili nesvesno odbijali da se identifikuju kao homoseksualne osobe i nikada nisu govorili o seksualnoj orijentaciji drugih<ref name="Allan"/>. Žene koje nisu regrutovane, ili nisu želele da se prijave u vojsku, bile su agresivnim kampanjama pozivane da preuzmu poslove u fabrikama koji su ostali upražnjeni posle mobilizacije muškaraca, kako bi se održavala produktivnost. Povećana mobilnost, sofisticiranost i nezavisnost žena za vreme i posle rata omogućila je mnogim ženama da žive bez muževa, što je gotovo bilo nemoguće u drugačijim socijalnim i ekonomskim prilikama, i što je dalje oblikovalo sredinu za jačanje lezbejki. === Posleratne godine === Po završetku rata u SAD se javila nacionalna opsesija da se stvari što pre vrate na stanje kakvo je bilo pre rata<ref>Adam, Barry (1987). The Rise of a Gay and Lesbian Movement, G. K. Hall & Co. ISBN 978-0-8057-9714-5</ref>. Takvo raspoloženje, povezano sa masovnom paranojom protiv komunizma i jakim uticajem psihoanalize u medicinskim krugovima, stvorilo je 1950-ih godina lošu društvenu klimu za homoseksualne osobe. Homoseksualne osobe su smatrane slabim i podložnim ucenama, pa je vlada počela da "čisti" svoje redove, ulažući i napore da sazna pojedinosti iz privatnih života svojih radnika i radnica<ref name="Edsall">Edsall, Nicholas (2003). Toward Stonewall: Homosexuality and Society in the Modern Western World, University of Virginia Press. ISBN 978-0-8139-2211-9</ref>. Tada su počele zabrane okupljanja LGBT osoba i hapšenja u barovima i klubovima; a lokalne vlade donose i zakone o zabrani [[cross-dressing]]a za muškarce i žene. Godine 1952. [[Američka psihijatrijska asocijacija]] uvrštava homoseksualnost u [[Dijagnostički i statistički priručnik]] (DSM), kao patološki emocionalni poremećaj<ref name="Edsall"/>. Stav da je homoseksualnost bolest koja se može izlečiti bila je veoma raširena u javnosti i u medicinskim krugovima, pa čak i među samim lezbejkama. Osim u medicinskim i psihijatrijskim knjigama, bilo je veoma malo dostupnih informacija o homoseksualnosti. Zajednica se okupljala u barovima koji su često bili meta policije, a ljudi koji bi prilikom policijskih racija bili uhapšeni, osvanuli bi u novinama. U takvoj klimi, osam žena u [[San Francisco|San Francisku]] počinje da se okuplja u svojim stanovima 1955. godine, kako bi se družile. Kada su rešile da im to postane stalna aktivnost, postale su prva lezbejska organizacija u SAD, poznata pod imenom [[Daugthers of Bilitis]] (DOB – Čerke Bilitis). DOB je počeo da objavljuje časopis ''[[The Ladder]]'' 1956. godine. Na unutrašnjoj strani korica nalazila se njihova misija. Prva je bila "Edukacija drugačijih"; i časopis je nastojao da pruži informacije o homoseksualnosti – posebno povezane sa ženama, kao i o poznatim lezbejkama u istoriji. Međutim, 1956. reč "lezbejka" je imala toliko negativno značenje da su u DOB-u odlučile da umesto nje koriste reč "različita" (''variant'')<ref>Gallo, Marcia (2006). Different Daughters: A History of the Daughters of Bilitis and the Rise of the Lesbian Rights Movement, Seal Press. ISBN 978-1-58005-252-8</ref>. Uskoro je DOB počeo da organizuje ogranke u Čikagu, Njujorku i Los Anđelesu, a ''The Ladder'' su slale na stotine, kasnije hiljade, adresa članica DOB-a. Britanske lezbejske su sledile primer iz SAD i 1964. su počele da objavljuju ''[[Arena Three]]'', koji je imao sličnu misiju. Odražavajući kategorije seksualnosti koje su bile strogo postavljene u društvu, lezbejke su razvije izuzetno rigidne rodne uloge među ženama, posebno popularne u radničkoj klasi u SAD i Kanadi. Iako su mnoge lokalne vlasti zabranjivale cross-dressing, neke žene su se odlazile u klubove u muškoj odeći, predstavljajući se kao [[butch i femme|butchice]]. Druge, koje su podražavale tradicionalno žensko ponašanje i oblačile odeću koja se smatrala tradicionalno ženskom uzimale su ulogu [[butch i femme|femmeica]]. Butch i femme model je bio toliko dominantan u lezbejskoj subkulturi kakva je postojala u barovima, da žene koje nisu želele da se uklope bile bi, jednostavno, ignorisane. Takođe, bilo je neprihvatljivo za butchice da stupaju u ljubavne veze sa drugim butchicama. Isto je važilo i za femme žene. Butch/femme podela, premda izuzetno jaka u radničkoj klasi, nije bila dopadljiva bogatijim lezbejkama, koje su je smatrale vulgarnom. Mnoge lezbejke iz bogatih porodica su se udale, kako bi ispunile porodičnu obavezu, dok su druge napuštale SAD i odlazile u Evropu. Tokom posleratnog perioda butch/femme kultura počinje da se pojavljuje i u evropski državama, mada nikad nije bila jednako prihvaćena kao u SAD. === Stonewall i drugi talas feminizma === Društvena rigidnost 1950-ih i ranih 1960-ih doživela je otpor u društvenom pokretu Afro-Amerikanaca, siromašnih, žena i LGBT osoba. Od pomenutih grupa, poslednje dve, odnosno feministički i LGBT pokret su se međusobno povezali posle nemira u Nujorku, 1969. godine, poznatih kao [[Stounvolska revolucija|Stonewallska revolucija]]<ref>[[Robert Aldrich|Aldrich, Robert]], ed. (2006). Gay Life and Culture: A World History, Thames & Hudson, Ltd. ISBN 978-0-7893-1511-3</ref>.Usledilo je podizanje svesti kod LGBT i feminističkih aktivistkinja i aktivista, koje je dovelo do dalje transformacije koncepta lezbejstva. [[Seksualna revolucija]] 1970-ih uvela je razlike između identiteta i seksualnoj ponašanja žena. Mnoge žene su iskoristile novu društvenu slobodu za sticanje novog iskustva. Žene, koje su se ranije identifikovale kao heteroseksualne, imale su sada seksualne odnose sa drugim ženama, mada su mnoge zadržale heteroseksualni identititet. Međutim, sa napredovanjem [[feminizam drugog vala|drugog talasa feminizma]] pojavljuje se lezbejka kao politički identitet koji opisuje društvenu filozofiju među ženama i koji često zanemaruje seksualnu želju kao ključnu karakteristiku. Godine 1970. lezbejke, među kojima su [[Karla Jay]], [[Rita Mae Brown]], [[Lois Hart]], [[Barbara Love]] i druge, koje su pripadale [[Gay Liberation Front]]u i [[National Organization of Women]] (NOW) reagovale su izjavu predsednice NOW-a, [[Betty Friedan]], koja je izrazila bojazan da bi lezbejke mogle da ugroze ženski pokret i nazvala ih "[[ružičasta napast]]" (''lavender menace''). Obučene u ružičaste majice sa natpisom ''ružičasta napast'' one su prekinule Drugi kongres NOW-a zahtevajući da se lezbejska prava shvate kao ženska prava, na šta su naišle na podršku ostalih učesnica. [[Manifest]] koji su tom prilikom pročitale, ''[[Ženski identifikovana žena]]'', između ostalog je objavljivao: "''Lezbejka je bes svih žena kondenzovan do tačke eksplodiranja.''" "Ružičasta napast" i kasnije publikovana "Ženski identifikovana žena" bile su prelomne tačke u feminističkom pokretu i začetak [[lezbijski feminizam|lezbejskog feminizma]]. NOW je na narednoj konferenciji usvojio rezoluciju koja priznaje lezbejstvo i lezbejska prava kao "legitimnu temu feminizma"<ref>[http://www.feminist.org/research/chronicles/fc1971.html Feminist Chronicles]</ref>. Lezbejski feminizam nije bio politička filozofija samo lezbejki. Lezbejska feministkinja je bila svaka žena, koja zahteva nezavisnost od muškarca kao od opresora. Nezavisnost su neke tražile u ekonomskom i fizičkom separatisanju od muško-centrične kulture. Godine 1980. [[Adrienne Rich]], "jedna od najčitanijih i najuticajnijih pesnikinja druge polovine [20.] veka"<ref>Nelson, Cary, editor. ''Anthology of Modern American Poetry''. Oxford University Press. 2000</ref> proširila je političko značenje lezbejke uvodeći pojam [[lezbejski kontinuum|lezbejskog kontinuuma]] zasnovanog na "ženski-identifikovanom iskustvu"<ref>Rich, Adrienne (1980). "''Compulsory Heterosexuality and Lesbian Existence''"</ref>. Svi odnosi između žena, smatra Rich, imaju neki lezbejski element, bez ozbira na to da li one imaju lezbejski identitet: primeri su odnos majke i ćerke, saradnica na poslu, žene koje neguju druge žene itd. Odnos kakav žene međusobno imaju međusobno ih povezuje kroz vreme i kulture i Rich smatra da je heteroseksualnost stanje na koje muškarci prisiljavaju žene. Nekoliko godina ranije, osnivačice DOB-a, [[Del Martin i Phyllis Lyon]] su na sličan način smatrale da seksualni odnos nije ključna tačka u određivanju šta je lezbejka, nudeći definiciju: "žena čiji primarni erotski, psihološki, emocionalni i socijalni interes je na osobi istog pola, čak i kada taj interes nije otvoreno iskazan"<ref>Martin, Del, Lyon, Phyllis (1991). Lesbian / Woman, Volcano Press. ISBN 978-0-912078-91-5</ref>. Iako je lezbejski feminizam imao jak uticaj na promenu stava o lezbejkama, nisu se sve lezbejke njemu priklonile. Lezbejski feminizam je bio uglavnom pokret mladih univerzitetski obrazovanih žena. Mnoge starije lezbejke, koje su živele kao lezbejke još u konzervativnije vreme, smatrale su da je bolje držati se svog načina borbe sa [[homofobija|homofobičnom]] sredinom. Ovaj period je označio i razdvajanje gej i lezbejskog pokreta. Mnoge lezbejske feministkinje smatrale su da je neprihvatljivo raditi zajedno sa gej muškarcima zbog njihovog šovinizma. == Prava i politika == [[Datoteka:World_laws_pertaining_to_homosexual_relationships_and_expression.svg|thumb|350px|Zakonsko uređenje istopolnih osnosa u svetu {{col-begin}} {{col-break}} '''Homoseksualnost legalna''' {{legend|#025|Istopolni brak}} {{legend|#06f|Istopolna partnerstva}} {{legend|#9cf|Zajednice nisu priznate}} {{legend|#90c|Istopolni brak sklopljen drugde se priznaje}} {{legend|#ccc|Nema zakona}} {{col-break}} '''Homoseksualnost nelagalna''' {{legend|#f9dc36|Minimalna kazna}} {{legend|#ec8028|Visoka kazna}} {{legend|#e73e21|Doživotna kazna}} {{legend|#8c210f|Kazna smrću}}{{col-end}} ]] {{main|Prava LGBT osoba|Istopolni brak|Istopolno roditeljstvo|Usvajanje dece od strane istopolnih parova}} U istoriji Zapada lezbejke su često tretirane drugačije od [[gej]]eva. Eksplicitnih zabrana i kažnjavanja seksualnih odnosa između dve žene bilo je znatno manje nego zabrana seksualnih odnosa između muškaraca. Kao i u mnogim drugim državama, tako ni u [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]] i državama koje su iz nje nastale, lezbejski odnosi nikada nisu bili predmet Krivičnog zakona, iako su muško-muški odnosi podlegali kazni. Danas se, međutim, lezbejstvo zakonski tretira na isti način kao i muška homoseksualnost u velikoj većini država. Zakonske odredbe koje se tiču lezbejskih odnosa variraju od države do države u rasponu od [[smrtna kazna|smrtne kazne]] do priznavanja [[istopolni brak|istopolnih brakova]] i prava na [[istopolno roditeljstvo|roditeljstvo]]. Što se tiče [[Evropa|Evrope]], nijedna država ne zabranjuje istopolne odnose između žena i većina država zakonski štiti lezbejke od raznih vidova diskriminacije. [[Istopolni brak|Lezbejski brakovi]] su omogućeni u šest evropskih država: [[Nizozemska|Holandija]] (2001), [[Belgija]] (2003), [[Španija]] (2005), [[Norveška]] (2008), [[Švedska]] (2009) i [[Portugal]] (2010). Van Evrope, istopolni brakovi su omogućeni još i u [[Kanada|Kanadi]] (2005), [[Južna Afrika|Južnoj Africi]] (2006) i nekoliko država [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]. Pored brakova, mnoge evropske države priznaju neke oblike registrovanih i neregistrovanih [[istopolna zajednica|istopolnih zajednica]], koje garantuju, u zavisnosti od države, sva ili samo neka prava koja su garantovana brakom. Pored pitanja priznavanja prava na brak, jedno od aktuelnih političkih pitanja u svetu jeste pravo na roditeljstvo, odnosno usvajanje dece od strane istopolnih parova. U Evropi desetak država, poput [[Belgija|Belgije]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenog Kraljevstva]], [[Nizozemska|Holandije]], [[Island]]a, [[Njemačka|Nemačke]], [[Francuska|Francuske]] itd., omogućuju lezbejskim parovima u braku ili registrovanoj zajednici da usvoje dete. Još jedno od gorućih pitanja vezanih za lezbejska prava jeste pristup [[inseminacija|veštačkoj oplodnji]]. Većina država omogućava veštačku oplodnju samo heteroseksualnim parovima. Ipak, neke države ili nemaju takve uredbe, pa i one žene koje nisu u braku mogu otići na takav tretman, ili imaju direktne uredbe koje omogućuju lezbejskim parovima da dobiju dete putem veštačke oplodnje. Države u kojima lezbejke mogu dobiti dete na ovaj način su: [[Danska]], [[Nizozemska|Holandija]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo]], [[Rusija]], [[Irska]], [[Švedska]], [[Španija]] i [[Finska]]<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4315145.stm Sweden to allow IVF for lesbians] na BBC News-u</ref>. === Lezbejke u politici === [[Datoteka:Johanna sigurdardottir official portrait.jpg|thumb|200px|Ana Brnabic srpska premijerka]] Od poslednjih godina 20. veka nadalje, omogućeno ženskom emancipacijom i jačanjem pozitivnog društvenog stava prema LGBT osobama u demokratskim društvima, lezbejke su počele aktivnije da učestvuju u političkom životu i da zauzimaju značajne funkcije unutar političkih stranaka, lokalnih i državnih organa i vlade. Nekoliko lezbejki drži ministarske pozicije u vladama svojih država, kao na primer: [[Penny Wong]] u [[Australija|Australiji]] i [[Gerda Verburg]] u [[Nizozemska|Holandiji]], koje su postale ministarke 2007. godine i [[Angela Eagle]], koja je bila ministarka u vladi [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenog Kraljevstva]] od 2009. do promene vlade, maja, 2010. Najznačajniji primer je, verovatno, [[Jóhanna Sigurðardóttir]], koja je posle višegodišnjeg učešća u vladi na poziciji ministarke socijalnih pitanja, 2009. godine izabrana za [[premijer]]ku [[Island]]a, čime je postala prva lezbejka, ujedno i prva LGBT osoba, na čelu neke moderne države<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7862804.stm Iceland's PM marks gay milestone] na BBC-u</ref>. == Zdravlje == === Fizičko zdravlja === U kontekstu medicinskih tema lezbejke se najčešće nazivaju [[žene koje imaju seks sa ženama]] (''women who have sex with women'' – WSW)zbog pogrešnih shvatanja i pretpostavki o ženskoj seksualnosti, kao i zbog ustručavanja nekih žena da otvoreno govore o svojoj seksualnoj istoriji čak i sa lekarom. Mnoge lezbejke retko odlaze kod ginekologa, jer ne učestvuju u heteroseksualnim aktivnostima i nemaju potrebe za [[kontrola rađanja|kontracepcijom]], što je jedan od glavnih razloga zbog koga seksualno aktivne žene odlaze kod ginekologa. Kao posledica toga je da mnoge lezbejke ne obavljaju redovno [[papa test]]. Kako posledica nedostataka medicinskih informacija o WSW javlja se mišljenje kako u medicinskoj javnosti, tako i u lezbejskoj zajednici, da su lezbejke manje izložene riziku od [[seksualno prenosive bolesti|seksualno prenosivih bolesti]] i nekih vrsta kancera. Kada se žene javljaju lekaru, lekari često ne uzimaju celu medicinsku istoriju. U istraživanju sprovedenom na uzorku od 2.345 lezbejki i biseksualnih žena, samo je 9.3% reklo da ih je lekar pitao o seksualnoj orijentaciji. Trećina ispitanica smatra da bi otkrivanje seksualne orijentacije imalo za posledicu negativne reakcije lekara, a 30% je zaista doživelo negativne reakcije nakon što su se identifikovale kao lezbejke ili biseksualne žene. <ref name="mravack">Mravack, Sally A. (July 2006)."Primary Care for Lesbians and Bisexual Women", ''American Family Physician'' '''74''' (2) pp. 279–286.</ref> Kompletna medicinska istorija pomaže medicinskoj javnosti da identifikuje područja većeg rizika i da koriguje pretpostavke o ličnim istorijama žena. U sličnom istraživanju na uzorku od 6.935 lezbejki, čak 77% je imalo prethodna seksualna iskustva sa jednim ili više muških partnera, a 6% je imalo seksualne odnose sa muškarcem u toku prethodne godine. <ref name="mravack"/> Nedostatak diferencijacije između heteroseksualnih i homoseksualnih žena u medicinskim istraživanjima koja se tiču ženskog zdravlja daju iskrivljene podatke o lezbejkama i ne-lezbejkama. Izveštaji o pojavi [[rak dojke|kancera dojke]] kod lezbejki su nepotpuni.<ref name="mravack"/> Međutim, utvrđeno je da zbog slabe stope redovnog testiranja, teško je dijagnostifikovati [[rak grlića materice]] u ranim fazama. Faktori rizika za razvoj [[rak jajnika|raka jajnika]] su veći kod lezbejki nego kod heteroseksualnih žena, zato što mnoge lezbejke imaju manjak zaštitnih faktora, kao što su trudnoća, abortus, kontracepcija, dojenje i pobačaj. <ref>Vo, Christine, Carney, Michael (December 2007). "Ovarian Cancer Hormonal and Environmental Risk Effect", ''Obstetrics and Gynecology Clinics''34 (4) pp. 687–700.</ref> Neke od [[seksualno prenosive bolesti|seksualno prenosivih bolesti]] se mogu prenositi među ženama, uključujući [[Humani papiloma virus|Ljudski papiloma virus]] ([[kondilomi]]), [[trihomonijaza]], [[sifilis]] i [[herpes simplex|herpes simpleks]]. Prenos pojedinih seksualno prenosivih bolesti kod žena koje imaju seks sa ženama zavisi od seksualnih praksi koje upražnjavaju. Svaki predmet koji dođe u kontakt sa cervikalnim sekretom, vaginalnim sekretom ili menstrualnom krvlju, uključujući prste ili druge penetrativne predmete, može preneti infekciju.<ref>[http://www.cdc.gov/std/treatment/2006/specialpops.htm#specialpops5 Women Who Have Sex with Women (WSW)], Sexually Transmitted Diseases, Treatment Guidelines, 2006.</ref> [[vaginoza|Bakterijska vaginoza]] se češće javlja kod lezbejki, ali nije jasno da li se vaginoza prenosi seksualnim putem, jer se javlja i kod seksualno neaktivnih žena. Lezbejke nisu uključene u kategoriju čestog prenosa [[HIV]]-a, mada je prenos moguć putem vaginalnog i cervikalnog sekreta. Najveći stepen prenosa HIV infekcije kod žena koje imaju seks sa ženama je kod onih žena koje učestvuju u intravenoznom uzimanju narkotika ili koje imaju seksualne odnose sa biseksualnim muškarcima. === Psihičko zdravlje === Veliki deo literature o psihičkom zdravlju i lezbejkama koncentriše se na pojavu [[depresija|depresije]], [[zloupotreba opijata|zloupotrebe opijata]] i [[samoubstvo|samoubistva]]. Savremena literatura navodi socijalni ostrakizam, zakonsku diskriminaciju, internalizaciju negativnih stereotipa i ograničenu strukturu podrške kao faktore koji negativno utiču na mentalno zdravlje LGBT osoba.<ref name="cochran">Cochran, Susan; Sullivan, J; Mays, Vickie (February 2003). "Prevalence of Mental Disorders, Psychological Distress, and Mental Heath Services Use Among Lesbian, Gay, and Bisexual Adults in the United States", ''Journal of Consulting and Clinical Psychology'', '''71''' (1), pp. 53–61.</ref> Žene koje se identifikuju kao lezbejke prijavljuju da su se osećale drugačijim i izolovanim tokom adolescencije.<ref name="cochran"/> Ovakva osećanja se kod lezbejki najčešće javljaju oko uzrasta od 15 godina, dok se kod biseksualnih žena javljaju nešto kasnije, oko 18. godine. [[Anksioznost]] i [[depresija]] su najčešći problemi sa kojima se žene suočavaju. Depresija se kod lezbejki javlja u sličnom procentu kao kod heteroseksualnih žena,<ref name="Solarz">Solarz, Andrea L. (ed), (1999). "Lesbian Health: Current Assessment and Directions For the Future", Committee on Lesbian Health Research Priorities, Neuroscience and Behavioral Health Program [and] Health Sciences Policy Program, Health Sciences Section, Institute of Medicine. ISBN 978-0-585-04728-7</ref> ali se [[generalizovani anksiozni poremećaj]] češće javlja kod lezbejki i kod biseksualnih žena. <ref name="cochran"/> Depresija se češće javlja kod žena koje osećaju da moraju da kriju svoju seksualnu orijentaciju od prijatelja i porodice ili koje doživljavaju diskriminaciju po drugim osnovama uz diskriminaciju na osnovu seksualne orijentacije ili koje imaju dugotrajne probleme u vezi bez sistema podrške. Oblikovanje ženske seksualnosti od strane muškaraca pokazuje da ima efekta na to kako lezbejke doživljavaju svoje telo. Sturije su pokazale da heteroseksualni muškarci i lezbejke imaju drugačije standarde o tome šta smatraju privlačnim kod žena. Lezbejke koje sebe posmatraju sa stanovišta muških standarda ženske lepote imaju manje samopouzdanja, poremećaje ishrane i višu incidencu depresije. .<ref name="haines">Haines, Megan; ''et al.'' (2008). "Predictors and Effects of Self-Objectification in Lesbians", ''Psychology of Women Quarterly'' '''32''', pp. 181–187.</ref> Prema studiji Nacionalnog centra za ispitivanje alkohola, lezbejke i biseksualne žene se manje uzdržavaju od alkohola i imaju više problema sa alkoholom. Mnoge lezbejske zajednice su usmerene na barove, gde je konzumiranje alkohola faktor socijalizacije. <ref name= Solarz/> == Kultura == Kroz istoriju mnoge lezbejke su bile vrlo poznate ličnosti u oblasti umetnosti i kulture. (Vidi: [[Spisak poznatih LGBT osoba|Spisak gejeva, lezbejki i biseksualnih osoba]].) Pre početka XX veka i pojave prvih seksoloških ispitivanja, ženska homoseksualnost je bila gotovo nevidiljiva u poređenju sa muškom, koja je bila predmet zakonskih zabrana zbog čega se o njoj više pisalo. Ipak sa objavljivanjem radova seksologa kao što su [[Karl Hajnrih Ulriks]], [[Rihard fon Kraft-Ebing]], [[Hevelok Elis]], [[Edward Carpenter|Edvard Karpinter]] i [[Magnus Hirschfeld|Magnus Hiršfeld]] ideja ženske homoseksualnosti postala je poznatija. Kada je ženska homoseksualnost postala vidljivija, bila je opisana kao bolest ili poremećaj. U „Tri eseja o teoriji seksualnosti“ (1905.) [[Sigmung Frojd|Frojd]] objašnjava žensku homoseksualnost kao „inverziju“ i daje karakteristiku „ženskih inverta“ da poseduju muške osobine. Frojd je naznačio ideju „[[Treći pol|trećeg pola]]“, koju je popularizovao Hiršfeld. Iako Frojd priznaje da nikada nije ispitivao na taj način „poremećenog“ pacijenta, ipak naglašava da su u pitanju psihološki, pre nego biološki uzroci takvog ponašanja. Frojdova tumačenja lezbejsktvasu odbačena od strane savremene nauke i većine savremenih psihijatara. [[Datoteka:Black triangle.svg|thumb|desno|150px|[[Crni trougao|Crnim trouglom]] su se obeležavale "društveno neprihvatljive" žene u [[koncentracioni logor|konc-logorima]]. Lezbejke su bile uključene u ovu grupu. Iz tog razloga lezbejke su Crni trougao prihvatile kao simbol borbe protivrepresije, slično kao što je [[Ružičasti trougao]] prihvaćen od [[gej]]eva.]] Još od 1890-ih ''[[Pesme Bilitis]]'' su uticale na razvoj lezbejske kulture i naziv je poslužio za imenovanje prve lezbejske organizacije u [[Ujedinjenim Američkim Državama|SAD]] - [[Daughters of Bilitis]]. Od [[1980-e|1980-ih]] lezbejke su znatno povećale vidljivost u ''mainstream'' kulturi: u muzici ([[Melissa Etheridge]], [[K.D. Lang]] i [[Indigo Girls]]), u sportu ([[Martina Navratilova]]), u stripovima ([[Alison Bechdel]] i [[Diane DiMassa]]). Skorije, lezbejski homoerotizam je procvetao u umetničkoj fotografiji i književnosti autorki kao što su [[Pat Califia]], [[Jeanette Winterson]] i [[Sarah Waters]]. Postoji i sve veći broj filmova koji se bave lezbejskom tematikom, kao što su ''[[Desert Hearts]]'', ''[[Go Fish]]'', ''[[Watermelon Woman]]'', ''[[Oranges Are Not The Only Fruit]]'', ''[[Everything Relative]]'' i ''[[Better Than Chocolate|Better than Chocolate]]'' (Vidi [[Spisak filmova sa LGBT tematikom|Spisak LGBT filmova]].) Klasični romani se ponovo izdaju. == Prikazivanja u medijima == Prikazuje savremene stavove o ženskoj seksualnosti. Većina medijskih prikaza lezbejki napravili su muškarci<ref name="Schlager">Schlager, Neil, ed. (1998). ''Gay & Lesbian Almanac''. St. James Press. ISBN 978-1-55862-358-3</ref>. Ženske izdavačke kuće nisu pojavile sve do 1970-ih, filmovi o lezbejkama, koje su pravile žene, pojavili su se tek 1980-ih, dok su se na televiziji lezbejski likovi napisani od strane žena pojavili tek u poslednjih desetak godina. Rezultat toga je da je homoseksualnost - posebno kada se radi o ženama - isključena putem tzv. [[simbolične anihilacije]]. Kada su prikazi lezbejki počeli da se pojavljuju, njihovi likovi su bili često jednodimenzionalni, uprošćeni i stereotipni<ref name="Schlager"/>. === Književnost === {{main|Lezbejska književnost}} Pored [[Sappho|Sapfo]] i njenih pesama, istoričarka književnosti, [[Jeannette Howard Foster]] navodi i [[Ruta (knjiga)|Knjigu o Rut]] i antičku mitsku tradiciju kao primere lezbejstva u klasičnoj književnosti.<ref>Foster, Jeannette H. (1985). Sex Variant Women in Literature, Naiad Press. ISBN 978-0-930044-65-7</ref> Grčki mitovi su često sadržali priče o ženskim likovima koje su bile nevine i bavile se muškim aktivnostima , često praćene grupom posvećenih devica. Primeri koje Foster navodi su [[Kamila (mitologija)|Kamila]] i [[Dijana]], [[Artemida]] i [[Kalisto]], [[Ifis]] i [[Janta]]. Grci su imali i mit o čisto ženskom ratničkom plemenu [[Amazonke]]. Deset vekova nakon pada Rimskog carstva, lezbejstvo nije postojalo u književnosti. Žene su bile uglavnom nepismene tokom ovog perioda i sklonjene van bavljenja intelektualnim radom, tako da su muškarci oblikovali ideje o seksualnosti. U francuskim i engleskim opisima veza među ženama iz 16 veka ([[Pierre de Bourdeille, seigneur de Brantôme]], [[John Cleland]] i dr.) stav pisca se kreće od zabavljačke radoznalosti do uzbuđenja, pri čemu je prisutan muški lik koji upotpunjuje scenu. Fizički odnosi između žena su često ohrabrivani, jer muškarci nisu osećali pretnju, smatrajući da su žensko-ženski odnosi prihvatljivi kada nema muškaraca, kao i da oni ne donose jednako ispunjenje kao seksualni odnos sa muškarcem.<ref name=Faderman>[[Lillian Faderman]] (1981). ''Surpassing the Love of Men: Romantic Friendship and Love Between Women from the Renaissance to the Present'', Quill. ISBN 978-0-688-00396-8</ref> Još gore, ako bi se žena zaljubila u drugu ženu, postala bi tragičan lik. Fizičko, pa time i emocionalno zadovoljstvo smatralo se nemogućim bez prisustva falusa. Muška intervencija u veze između žena bila je neophodna jedino kada bi se žene ponašale kao muškarci i tražile jednake društvene privilegije.<ref name=Faderman/> Lezbejstvo je postalo gotovo ekskluzivno francuska tema u književnosti 19. veka, zasnovano na muškoj fantaziji i želji da se šokira buržoasko društvo. <ref name=Faderman/> [[Honoré de Balzac]] koristi temu lezbejstva u ''[[La Fille aux yeux d'or]]'' (''Devojka zlatnih očiju''), priči o troje ljudi koji žive u moralnoj degeneraciji Pariza. Lezbejstvo se javlja još i u njegovim romanima ''[[La Cousine Bette]]'' i ''[[Séraphîta]]''. Njegov rad uticao je na pisca, [[Théophile Gautier]] i njegov roman ''[[Mademoiselle de Maupin]]'', u kome se prvi put javlja fizički opis koji će kasnije biti povezan sa lezbejskim identitetom: visoka, širokih ramena, uskih kukova i atletske građe. [[Charles Baudelaire]] je koristio teme lezbejstva u pesmama ''Lesbos'', ''Femmes damnées 1'' i ''Femmes damnées 2''.<ref>Castle, Terry, ed. (2003). The Literature of Lesbianism: A Historical Anthology from Ariosto to Stonewall, Columbia University Press. ISBN 978-0-231-12510-9</ref> Odslikavajući francusko društvo, kao i doprinoseći šokantnosti lika, mnoge lezbejke u romanima bile su prostitutke ili kurtizane, personifikacija greha koje umiru mlade nasilnom smrću sa moralnim krajem.<ref name=Faderman/> [[Samuel Taylor Coleridge|Coleridgeova]] pesma ''[[Christabel (pesma)|Christabel]]'' (1816) i roman ''[[Carmilla]]'' (1872) [[Sheridan Le Fanu|Le Fanua]] prikazuju lezbejstvo povezano sa [[vampir]]izmom.<ref name=Faderman/> Oslikavanje lezbejki u književnosti ne samo da je uticalo na evropsku svest o ženskoj homoseksualnosti, već se dešavalo da, na primer, [[Krafft-Ebbing]] navodi likove iz [[Gustave Flaubert|Flaubertove]] ''[[Salammbo]]'' (1862) i [[Enest Feydeau|Feydeauovog]] ''[[Le Comete de Chalis]]'' (1867) kao primere lezbejstva, jer oba romana sadrže ženske likove koji se ne uklapaju u društvene norme i ispoljavaju "suprotna seksualna osećanja", premda nijedna ne učestvuje u istopolnoj ljubavi ili seksu.<ref>[[Foster, Jeannette H.]] (1985). ''Sex Variant Women in Literature'', Naiad Press. ISBN 978-0-930044-65-7</ref> [[Havelock Ellis]] je iskoristio književne primere iz Balzaca i drugih francuskih pisaca kako bi razvio svoj sistem identifikovanja seksualne inverzije kod žena.<ref name=Faderman/> Vremenom su žene počele da objavljuju same svoje misli i književna dela o lezbejskim vezama. Sve do pojave romana ''[[The Well of Loneliness]]'' većinu književnih dela sa lezbejskom tematikom napisali su muškarci. Fosterova smatra da bi se žene suočile sa sumnjom u vezi sa njihovim privatnim životom ako bi pisale o istopolnim temama, a neke spisateljice, uključujući [[Louise Labé]] , [[Charlotte Charke]] i [[Margaret Fuller]] su menjale lične zamenice u svojim delima, koristeći muške ili su pisale neotkrivajući rod. Spisateljica [[George Sand]] je opisala nekoliko likova u raznim delima tokom 19. veka; a pisac [[Mario Praz]] je pripisao popularnost lezbejskih tema upravo njenoj pojavi u pariskom društvu 1930-ih. ''[[Villette (roman)|Villette]]'' spisateljice [[Charlotte Brontë]] inicirao je žanr internatskih priča sa homoertskim sadržajem. Tokom 20. veka spisateljice [[Katherine Mansfield]], [[Amy Lowell]], [[Gertrude Stein]], [[H.D.|H. D.]], [[Vita Sackville-West]], [[Virginia Woolf]] i [[Gale Wilhelm]] pisale su popularna dela sa istopolnim vezama ili rodnim transformacijama u zapletu. Neke lezbejke, poput [[Marguarite Yourcenar]] i [[Mary Renault]] pisale su ili prevodile dela koja su se fokusirala na [[gej]] muškarce, isti slučaj je i sa nekim delima [[Carson McCullers]]. Sve tri žene su imale istopolne veze, ali njihovi prijatelji su prvenstveno bili gejevi. Sa pojavom knjiga sa mekim koricama lezbejke teme su postale česte u palp romanima, gde su lezbejke najčešće prikazivane kao nesrećne žene ili su se njihove veze nesrećno završavale. Nakon [[Stounvolska revolucija|Stonewalla]] lezbejske teme su postale mnogo kompleksnije i raznovrsnije i pomerile su svoj fokus sa erotike za heteroseksualne muškarce na dela napisana za lezbejke. Među spisateljicama koje koriste lezbejske junakinje u radnji svojih romana nalazi se [[Rita Mae Brown]], pesnikinja [[Audre Lorde]] se u svojim radovima bavi homofobijom i rasizmom; [[Cherríe Moraga]] je zaslužna za uvođenje latino lezbejski u književnost; [[Dorothy Allison]] se fokusira na teme zlostavljanja dece kao i na provokativne lezbejske [[sadomazohizam|sadomazohističke]] teme. === Film === : ''Vidi dalje'': ''[[Spisak filmova sa LGBT tematikom|Abecedni]] i [[Hronološki spisak filmova sa LGBT tematikom|hronološki]] spisak filmova sa LGBT tematikom''. Lezbejstvo, ili njegov nagoveštaj, pojavljuje se rano na filmu. Žene koje su dovodile u pitanje žensku rodnu ulogu bile su više tolerisane nego muškarci koji su preispitivali mušku. Glumice se pojavljuju u muškoj odeći već od 1914. godine (''[[A Florida Enchantment]]'', [[Edith Storey]]); u filmu ''[[Morocco]]'' (1930.) [[Marlene Dietrich]] u jednoj sceni poljubi drugu ženu, dok se [[Katharine Hepburn]] pojavljuje kao muškarac u filmu ''[[Christopher Strong]]'' (1933.) i ponovo u filmu ''[[Sylvia Scarlett]]'' (1936.) Otvorena lezbejska seksualnost prvi put se pojavljuje 1929. godine u filmu ''[[Pandora's Box]]'' između [[Louise Brooks]] i [[Alice Roberts]]. Međutim, sa pojavom [[Haysov kod|Haysovog koda]], 1930. godine većina referenci na homoseksualnost je cenzurisana. Nemački filmovi su prikazivali homoseksualnost i bili su distribuirani po Evropi, ali, na primer, film ''[[Mädchen in Uniform]]'' (1931.) nije prikazivan u SAD, zbog direktnog opisivanja ljubavi adolescentinje prema nastavnici. Upravo zbog Haysovog koda lezbejstvo je izbačeno iz mnogih filmova snimanih nakon 1930. godine, čak i u slučajevima kada su scenarija adaptirana tako da isključe lezbejske likove ili radnju koja postoji u originalnom izvoru. Predstava ''[[The Children's Hour (predstava)|The Children's Hour]]'' [[Lillian Hellman|Lilliane Hellman]] pretvorena je u priču o heteroseksualnom ljubavnom trouglu i preimenovana je u ''[[These Three]]''. Biografski film ''[[Queen Christina]]'' iz 1933. sa [[Greta Garbo|Gretom Garbo]] u naslovnoj ulozi, prikrivao je mnoge spekulacije o ljubavnim aferama [[Kristina Augusta|švedske kraljice]] sa ženama. Haysov kod je postao popustljiviji 1961. godine, a odmah naredne je [[William Wyler]] ponovo snimio film ''[[The Children's Hour (film)|The Children's Hour]]'' sa [[Audrey Hepburn]] i [[Shirley MacLaine]]. Lezbejski, kao i gej likovi, najpre su prikazivani kao tragični sa obaveznim fatalnim krajem. Ukoliko nisu bili tragični, onda su prikazivani kao negativci i moralno iskrivljeni likovi, kao što su gazdarice bordela u ulogama [[Barbara Stanwyck|Barbare Stanwyck]] u ''[[A Walk on the Wild Side]]'' (1962.) i [[Shelley Winters]] u ''[[The Balcony (film)|The Balcony]]'' (1963). Lezbejke kao predatori su prikazane u filmovima kao što su ''[[Rebecca (film)|Rebecca]]'' (1940), ''[[Caged]]'' (1950) i ''[[From Russia, With Love]]'' (1963). Pojavili su se filmovi sa lezbejskim vampirkama, poput ''[[Dracula's Daughter]]'' (1936.), ''[[Blood and Roses]]'' (1960.) i ''[[The Hunger]]'' (1983.) Film ''[[Basic Instinct]]'' (1991) koji prikazuje biseksualnu ubicu, koju igra [[Sharon Stone]] bio je jedan od nekoliko filmova koji su izazvali proteste zbog prikazivanja LGBT osoba kao predatora. Prvi film koji se bavio lezbejskom tematikom sa većom dubinom bio je ''[[The Killing of Sister George]]'' iz 1968. godine. Film je snimljen u [[Gateways Club]]-u, poznatom lezbejskom klubu u Londonu, koji je postojao skoro pedeset godina. ''[[Personal Best]]'' (1982.) i ''[[Lianna]]'' (1983.) su prikazivali lezbejske veze sa više simpatija i uključivali su scene seksa, mada nijedan film ne prikazuje ove veze kao srećne. ''Personal Best'' je bio kritikovan zbog klišea koji prikazuje lezbejstvo kao fazu posle koga se žena vraća muškarcu, kao i zbog pristupa lezbejskoj vezi sa "neprikrivenim voajerizmom"<ref name="Brenshoff"> Brenshoff, Harry, Griffin, Sean (2006). ''Queer Images: A History of Gay and Lesbian Film in America'', Rowman & Littlefield Publishers, Inc. ISBN 978-0-7425-1971-8</ref>. Manje eksplicitne lezbejske teme pojavljuju se u filmovima ''[[Silkwood]]'' (1983.), ''[[The Color Purple (film)|The Color Purple]]'' (1985) i ''[[Fried Green Tomatoes (film)|Fried Green Tomatoes]]'' (1991.), iako je lezbejstvo eksplicitno u originalnim materijalima po kojima su ovi filmovi snimljeni. Nezavisni film je doneo nove spisateljice, rediteljke i priče. ''[[Desert Hearts]]'' se pojavio 1985. godine i imao je velikog uspeha kod publike. Film je režirala lezbejska rediteljka [[Donna Deitch]], a film je zasnovan na romanu ''[[Desert of the Heart]]'' lezbejske spisateljice [[Jane Rule]]. Kasnih 1980-ih i početkom 1990-ih pojavio se niz filmova koji je ozbiljno tematizovao lezbejska i gej iskustva. Ova nova kinematografija dobila je naziv [[New Queer Cinema]]. Filmovi sa lezbejskom tematikom uključuju avangardnu ljubavnu komediju ''[[Go Fish]]'' (1994) autorke [[Rose Troche]], prvi film o afro-američkoj lezbejki ''[[The Watermelon Woman]]'' autorke [[Cheryl Dunye]], ''[[The Incredibly True Adventure of Two Girls in Love]]'' (1995), ''[[When Night is Falling]]'' (1995), ''[[Better Than Chocolate]]'' (1999), socijalnu satiru ''[[But I'm a Cheerleader]]'' (2001.). Preokret u filmovima koji prikazuju lezbejke kao predatore desio se sa filmovima ''[[Heavenly Creatures]]'' (1994.) [[Peter Jackson|Petera Jacksona]], kao i sa [[Oscar]]om nagrađenim ''[[Monster (film)|Monster]]'' (2003.), koji su dali likovima veću dubinu. Filmovi koji ispituju fluidni kontinuitet roda i seksualnosti žena su ''[[Chasing Amy]]'' (1997), ''[[Kissing Jessica Stein]]'' (2001) i ''[[Boys Don't Cry (film)|Boys Don't Cry]]'' (1999) <ref name="Brenshoff"/>. === Televizija === {{main|Spisak televizijskih emisija sa LGBT likovima i temama}} Prikazivanje [[homoseksualnost]]i na televiziji počelo je znatno kasnije nego na filmu. Lokalni [[talk show]]ovi su krajem 1950-ih počeli da dovode eksperte (obično koji sami nisu bili gej) da diskutuju o problemima gej muškaraca u društvu. Lezbejke su se retko pominjale. Lezbejka je prvi put prikazana u NBC-ovoj medicinskoj dramskoj seriji ''[[The Eleventh Hour (TV serija iz 1962)|The Eleventh Hour]]'' početkom 1960-ih. Glumica koja oseća da je proganja njena rediteljka je uznemirena i obraća se psihijatru koji joj objašnjava da je ona latentna lezbejka i da ima duboko usađen osećaj krivice zbog svojih osećanja prema ženama. Nakon ovog saznanja ona može da nastavi zdravu heteroseksualnu vezu.<ref name="Tropiano">Tropiano, Stephen (2002). ''Prime Time Closet: A History of Gays and Lesbians on TV'', Applause Theater and Cinema Books. ISBN 978-1-55783-557-4</ref> Lezbejski lik je ponovo nestao sa televizije tokom 1970-ih, kada su se emitovale serije, najpre medicinske drame (''[[The Bold Ones: The New Doctors]]'', ''[[Marcus Welby, M.D.]]'', ''[[Medical Center (TV serija)|Medical Center]]'') koje su prikazivale gej likove ili kao pacijente koji dolaze kod lekara ili kao člana osoblja, koje se [[coming out|outuje]] ostalima. Ove serije su omogućavale da se diskutuje o homoseksualnosti sa kliničke strane, sa glavnim likovima koji usmeravaju gej likove koji su u problemu, ili koji koriguju homofobične antagoniste, dok se homoseksualnost istovremeno poredi sa psihozama, kriminalnim ponašanjem ili upotrebom droga. <ref name=Tropiano/> Drugi vid stereotipnih radnji tokom 1970-ih vezan je za policijske serije. Gej likovi bi se prikazivali ili kao žrtve ucena ili anti-gej nasilja, ili, mnogo češće, kao kriminalci. Lezbejke su uključene kao zlikovci, motivatorke ubistava zbog svojih želja, internalizovane homofobije ili straha da ih neko ne razotkrije kao lezbejke. [[National Gay Task Force]] je organizovala proteste pre emitovanja jedne epizode serije ''[[Police Woman]]'' u kojoj je opisan trio lezbejki koje ubijaju stanovnike staračkog doma zbog njihovih para. Sredinom 1970-ih lezbejke se pojavljuju kao policajke ili detektivke koje se suočavaju sa [[coming out]]om. Ovo se nije proširio na revolucionarnu seriju ''[[Cagney & Lacey]]'' koja se fokusira na dve detektivke. CBS je svesno pokušao da omekša njihove likove, kako ne bi delovale kao lezbejke. Biseksualna advokatkinja koju je igrala [[Amanda Donohoe]] u ''[[L.A. Law]]'' imala je prvi značajan [[epizoda sa lezbejskim poljupcem|lezbejski poljubac]] na televiziji<ref>Serija ''[[21 Jump Street]]'' je zapravo prva koja je sadržala lezbejski poljubac 1990. godine. Međutim, ova scena nije privukla veliku pažnju kritičara i javnosti.</ref> sa [[Michael Greene]], što je izazvalo kontroverze, iako je poljubac ocenjen kao "nevin". Premda se gej i lezbejski likovi nisu pojavili na televiziji u stalnom sastavu neke serije do kasnih 1980-ih, neki sitkomi su imali stereotipne likove koje autor Stephen Tropiano naziva "gay-streaight": sporedni likovi su čudni ali zabavni, ne uklapaju se u rodne norme i imaju nejasne privatne živote i "po svoj prilici trebalo bi da su gej". Takvi likovi su bile Zelda iz ''[[The Many Loves of Dobie Gillis]]'', g-đica Hathaway iz ''[[The Beverly Hillbillies]]'' i Jo iz ''[[The Facts of Life (TV serija)|The Facts of Life]]''. Od sredine 1980-ih i tokom 1990-ih sitkomi su često imali "coming out epizode", u kojima prijateljica nekog od glavnih junaka/junakinja saopštava da je lezbejka i glavni lik se suočava sa tim pitanjem. Serije kao što su ''[[Designing Women]]'', ''[[The Golden Girls]]'' i ''[[Friends]]'' koristile su se ovim zapletom posebno sa ženskim likovima. Sporedni lezbejski likovi koji su se outovali bili su u serijama ''[[Married... with Children]]'', ''[[Mad About You]]'' i ''[[Roseanne (TV serija)|Roseanne]]''; poslednja je imala [[Don't Ask, Don't Tell (Roseanne)|veoma popularnu epizodu]] u kojoj se poljube Roseanne i [[Mariel Hemingway]] i za koju su se urednici ABC-a plašili da će uništiti rejting, ali je ispalo da je bila najgledanija epizoda u toku nedelje. Zasigurno najuticajnija serija koja je promenila imidž lezbejki bila je ''[[Ellen (TV serija)|Ellen]]''. Publicitet koji je dobila coming out epizoda 1997. bio je ogroman. [[Ellen DeGeneres]] se pojavila na naslovnoj stran ''[[Time (časopis)|Time]]''-a nedelju dana pre emitovanja ''[[The Puppy Episode]]'' sa naslovom "Yep, I'm Gay". Širom SAD-a su organizovane žurke za gledanje ove epizoda, a takođe, opozicija konzervativnih grupa je bila veoma glasna. Epizoda je dobila nagradu [[Emmy Award|Emmy]] za najbolji scenario, ali je serija uskoro ukinuta. Ova epizoda se generalno smatra toliko uticajnom da predstavlja prekretnicu u istoriji prikazivanja lezbejki u medijima, pa se periodizacija obično pravi u odnosu na njeno emitovanje, kao "pre-Ellen " i "after-Ellen" televizija. Serije kao što su ''[[Relativity (TV serija)|Relativity]]'', ''[[Picket Fences]]'', ''[[ER (TV serija)|ER]]'', ''[[Star Trek: The Next Generation]]'' i ''[[Deep Space Nine]]'' su uključivale lezbejske teme tokom emitovanja. Takođe, serija namenjena adolescentskoj populaciji, ''[[Buffy the Vampire Slayer]]'' je u četvrtoj sezoni predstavila ljubavnu priču između Tare i Willow, čija je tretirana kao i bilo koja druga u seriji i nije specijalno najavljivana. Nakon toga usledile su serije usmerene prvenstveno na LGBT teme, najpre ''[[Queer as Folk (US)|Queer as Folk]]'', gde su dve glavne junakinje, [[Melanie Marcus|Melanie]] i [[Lindsay Peterson|Lindsay]] lezbejski par sa decom. Od 2004. do 2009. emitovana je lezbejska serija ''[[The L Word]]'', koja se fokusirala na grupu lezbejki u [[West Hollywood, California|West Hollywoodu]]. Serija ''[[Nurse Jackie]]'' je u drugoj sezoni, 2010 predstavila jednu od junakinja, Dr. O'Hara kao lezbejku, bez ikakve pompe ili posebnog problematizovanja ove teme. == Vidi takođe == {{LGBT portal}} {{MultiCol}} ; Opšte * [[Homoseksualnost]] * [[Seksualna orijentacija]] * [[Seksualni identitet]] ** [[Biologija i seksualna orijentacija]] ** [[Homoseksualnost i psihologija|Psihologija i homoseksualnost]] ** [[Queer teorija]] * [[Feminizam]] ** [[Lezbijski feminizam|Lezbejski feminizam]] ** [[Lezbejski separatizam]] ** [[Lezbejska utopija]] * [[LGBT simboli]] ** [[Crni trougao]] ** [[Labris]] ;Istorija * [[LGBT istorija]] * [[Pregled LGBT istorije]] * [[Lezbejska istorija]] {{ColBreak}} ;Organizacije * [[Kontra (organizacija)|Kontra]] * [[Labris (organizacija)|Labris]] * [[LORI]] * [[Novosadska lezbejska organizacija|NLO]] ;Časopisi * [[Spisak lezbejskih časopisa]] * [[Curve (časopis)|Curve]] * [[Diva (časopis)|Diva]] * [[g3 (časopis)|g3]] ;Filmovi i serije * [[Hronološki spisak filmova sa LGBT tematikom]] * [[Spisak filmova sa LGBT tematikom|Spisak LGBT filmova]] * [[:Kategorija:Filmovi sa lezbejskom tematikom|Lezbejski filmovi]] * [[Spisak televizijskih emisija sa LGBT likovima i temama]] ;Događaji * [[Parada ponosa LGBT osoba]] * [[Spisak LGBT manifestacija]] * [[Dyke March]] {{EndMultiCol}} == Vanjske veze == {{WProjekti |commonscat = Lesbianism |wječnik = lezbejka }} * [http://www.labris.org.rs Labris] – Organizacija za lezbejska ljudska prava, Beograd * [http://www.kontra.hr/ Kontra] – Lezbijska grupa, Zagreb * [http://www.lori.hr/ LORI] - Lezbijska organizacija Rijeka * [http://www.ljudmila.org/lesbo/ ŠKUC LL] * [http://n-l-o.org/ NLO] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100506034217/http://n-l-o.org/ |date=2010-05-06 }} - Novosadska lezbejska organizacija * [http://www.balconn.com/ Balconn] Balkanska lezbejska konekcija * [http://www.g3mag.co.uk g3 magazine – lezbejski i bi vodič] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190225151419/http://g3mag.co.uk/ |date=2019-02-25 }} ([[Engleski jezik]]) * [http://www.nclrights.org Nacionalni centar za lezbejska prava] ([[Engleski jezik]]) * [http://www.worldpride.net/ World Pride 2012 Site] višejezični sajt * [http://www.afterellen.com AfterEllen.Com] Lezbejke i bi-žene u medijima * [http://www.clublez.com/movies/ The Encyclopedia of Lesbian Movie Scenes] ''Upozorenje: sadrži eksplicitni pornografsi sadržaj'' == Reference == {{reflist|2}} {{Seksualni identiteti}} {{LGBT }} [[Kategorija:Problemi]] [[Kategorija:LGBT]] [[Kategorija:Feminizam]] [[Kategorija:Žene]] [[Kategorija:Identiteti]] [[Kategorija:Lezbejske teme| ]] 6883vfdlfk2x2094rcu4yxd3snsz8ac 41261617 41261599 2022-08-12T08:37:23Z Vipz 151311 rv vandalizmi wikitext text/x-wiki {{Lezbejstvo}} '''Lezbejka''' ili '''lezbijka''' je [[žena]] koju [[Estetika|estetski]], [[Ljudska seksualnost|seksualno]] i [[Ljubav|romantično]] privlače druge žene, i koja sa drugim ženama ostvaruje emocionalni, seksualni i partnerski odnos. Kao koncept, identitet lezbejki počinje da se razvija u 20. veku. Premda ženska [[homoseksualnost]] postoji u svim društvima i periodima, tek relativno nedavno ''lezbejke'' u zapadnoj kulturi počinju da se definišu kao posebna grupa. Krajem 19. veka seksolozi počinju da objavljuju svoje uvide u ljudsku seksualnost i seksualno ponašanje i počinju da posmatraju lezbejke kao poseban entitet. Kao rezultat toga, žene u Evropi i Severnoj Americi, koje su postale svesne svog novog statusa, počele su međusobno da se povezuju i formiraju socijalnu osnovu za izgradnju sopstvenog identiteta. [[Feminizam drugog vala|Drugi talas feminizma]] tokom 1970-ih bio je važan period u ovom procesu. Istoričarke i istoričari od tada počinju da iznova sagledavaju odnose između žena u istoriji, preispitujući kriterijume po kojima se osoba može smatrati lezbejkom, odnosno odnos lezbejskim. Ženska seksualnost je kroz istoriju uglavnom bila definisana i konstruisana od strane muškaraca, koji su ili odbijali da prihvate mogućnost lezbejstva ili su lezbejstvo prihvatali samo kao nužnost u slučaju nedostatka muškarca u vezi. [[Feminizam|Feminističke]] istoričarke primarnu motivaciju seksologa da opišu lezbejke prepoznaju u njihovom strahu od jačanja ženske samostalnosti, odnosno nezavisnosti od muškaraca. Žene koje su strogo propisane rodne uloge dovodile u pitanje smatrane su mentalno bolesnim. Razlike u načinu prikazivanja lezbejki sugeriše da je zapadno društvu bilo istovremeno intrigirano i ugroženo ženom koja preispituje tradicionalnu žensku ulogu, kao i fascinirano i zgroženo ženom koja stupa u romantične odnose sa drugom ženom. Dalji diskurs o ženskoj seksualnosti ispituje kako su lezbejke viđene od strane drugih, ali i kako same sebe doživljavaju; neke od žena koje stupaju u emotivno-seksualne odnose sa drugim ženama sebe ne identifikuju ni kao lezbejke niti kao [[biseksualnost|biseksualke]]. S druge strane, žene koje sebe identifikuju kao lezbejke dele međusobno identitet sličan nacionalnom. Kao homoseksualne osobe, one dele iskustvo vezano za diskriminaciju i moguće odbacivanje od strane porodice, prijatelja i drugih. Kao žene, one se susreću sa problemima koje ih odvajaju od muškaraca. Političke prilike i društveni stavovi i dalje utiču na formiranje lezbejskih veza i porodica. == Etimologija reči „lezbejka“ == [[Datoteka:Godward-In the Days of Sappho-1904.jpg|thumb|right|Pesnikinja [[Sappho|Sapfo]] sa [[Lezbos]]a dala je lezbejstvu konotaciju erotske želje između žena.<br /><small>slika [[John William Godward|Johna Williama Godwarda]]</small>.]] Reč ''lezbejka'' (lezbijka) je izvedena iz [[Lezbos]] (Λέσβος), imena grčkog ostrva u istočnom [[Egejsko more|Egejskom moru]] na kome je pesnikinja [[Sappho|Sapfo]] živela i vodila školu za devojke u [[6. vijek pne.|VI veku pre nove ere]]. Mnoge od njenih pesama opisuju strast koju ona oseća prema svojim učenicama, koju su u antici nazivali „ginerastija“, analogno muškoj „pederastiji“. U [[Engleski jezik|engleskom jeziku]] je takođe vrlo prisutan sleng izraz ''[[dyke]]'', kojim se obično opisuje lezbejka sa tradicionalno muškim [[Rodno izražavanje|rodnim izražavanjem]]. Oba termina su prihvatljiva jedino ukoliko ih koristi osoba sa pozitivnim stavom prema [[LGBT]] osobama. Ne u potpunosti adekvatan prevod na srpskohrvatski jezik bio bi "lezbača". „[[Butch i femme|Butch]]/[[butch i femme|femme]]“ identiteti su ključni deo lezbejske istorije, ali takođe i paradigme koje se prihvataju tokom razvoja. === Lezbejka ili lezbijka === Srpskohrvatski jezik poznaje, mada ne priznaje, oba oblika. U rečnicima i enciklopedijama nalazi se samo oblik lezbijka i pridevi izvedeni iz ovog oblika imenice (jednako uz objašnjenje da je lezbijka „''ženska osoba nenormalnih seksualnih sklonosti''“<ref>Milan Vujaklija, ''Leksikon stranih reči i izraza'', Prosveta, Beograd, 1991. – ISBN 978-86-07-00621-2</ref> ili slična). [[Feminizam|Ženski]] i [[LGBT pokret|lezbejski]] pokret od osnivanja se protivi definisanju ženske odnosno lezbejske egzistencije od strane akademske javnosti, bez uključivanja žena u taj proces. Mnoge rane feministkinje tvrde da ženski identitet ne postoji, upravo iz razloga što je cela ženska egzistencija (uključujući i njeno prisustvo u jeziku) u rukama muškaraca. Jednako važi za "lezbejku", koju su definisali heteroseksualni muškarci.<ref>Primer nepriznavanja identiteta je navod iz enciklopedije (''Mala enciklopedija'' (grupa autora) Prosveta, Beograd, 1986. ISBN 978-86-07-00001-2 i ISBN 978-86-07-00003-6) u kojoj postoji samo odrednica '''lezbijska ljubav''' („''vrsta protivprirodnog zadovoljavanja polnog nagona''“), dok lezbijski (lezbejski) ženski subjekt ne postoji.</ref>). Od početka delovanja ženskog lezbejskog pokreta naglašavana je važnost toga da lezbejke same sebe imenuju i da same odrede i izgrade svoje identitete. (''Vidi članak'': ''[[Feministička korekcija jezika]]'') U procesu stvaranja lezbejskog pokreta i zajednice na Balkanu lezbejke su morale da se suoče sa istim problemima sa kojima su se (iz)borile lezbejke u SAD ili Zapadnoj Evropi. Jedan od njih bio je afirmacija vlastitog identieta i izgradnja vidljivosti, što je nužno išlo putem jezičke komunikacije. Lezbijke u Hrvatskoj i Bosni su uspele da afirmišu termin „lezbijka“, prihvatajući ga i prevodeći ga u neutralan kontekst. Lezbejska zajednica u Srbiji, međutim, nije usvojila oblik „''lezbijka''“, već je afirmisan oblik „''lezbejka''“. U hrvatskoj zajednici reč lezbijka je osnova za izvođenje prideva: „''lezbijski'' kontinuum“, „''lezbijka'' egistencija“, „''lezbijsko'' savjetovalište“. Isto tako, lezbejke u Srbiji prideve izvode iz reči „''lezbejka''“. U Srbiji se, takođe, može čuti i oblik "''lezbijka''", ali samo od strane [[homofobija|homofobičnih]] grupa ili u nekim medijima, kada se upotrebljava u negativnom kontekstu. [[Labris (organizacija)|Labris]], grupa za lezbejska ljudska prava, u svojoj ''Čitanci'', objavljenoj za potrebe projekata "Edukacija ženskih nevladinih organizacija" i "Edukacija medija, omladinskih i nevladinih organizacija za ljudska prava o lezbejskim ljudskim pravima", daje posebno poglavlje o jeziku i terminologiji, u kome se koristi, a u jednom od tekstova se direktno opravdava i zagovara, upotreba oblika "''lezbejka''"<ref>Čitanka u pdf-formatu: [http://www.labris.org.rs/images/npublikacije/citanka_2009.pdf]{{Dead link|date=October 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Tekstovi: "''O terminologiji korišćenoj za istopolno orijentisane osobe''" - [[Miodrag Kojadinović]] i "''Jezik: Diskriminacija, stereotipi, predrasude''" - [[Svenka Savić]]</ref>. [[SEE-Q mreža]], koja je okupljala organizacije iz [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], [[Hrvatska|Hrvatske]], [[Kosovo|Kosova]], [[Makedonija|Makedonije]], [[Slovenija|Slovenije]] i [[Srbija|Srbije]], koristila je oba termina. == Istorija == {{main|LGBT istorija|Lezbejska istorija|Pregled LGBT istorije}} === Stari svet, antička Grčka i Rim === {{main|LGBT istorija antičke Grčke|LGBT istorija antičkog Rima}} U članovima 187, 192 i 193 [[Hamurabijev zakonik|Hamurabijevog zakonika]] pominje se reč "''salzikrum''", koja je složenica: muškarac-žena i kojom se možda označavala lezbejka.<ref>{{cite web|url=http://www.well.com/user/aquarius/section1.htm#B2|title=Eunuchs are able to procreate|work= "Born Eunuchs": Homosexual Identity in the Ancient World|author=Faris Malik|accessdate = 27. 5. 2010|year=1999}}</ref> Hamurabijev zakonik je "muškoj ženi" davao veća prava pri nasleđivanju nego drugim ženama (od 178. člana)<ref>{{cite web|url=http://www.well.com/user/aquarius/almah.htm|title=Male Daughters, Barren Women and Virgins|accessdate = 27. 5. 2010|year=1999|author=Faris Malik|work="Born Eunuchs": Homosexual Identity in the Ancient World}}</ref>.U srpskom prevodu ''salzikrum'' je prevedena kao "javna ženska".<ref name="SRHam" >{{cite web|url=http://www.alanwatson.org/sr/kutak/vezbe/hamurabi.pdf|title=Hamurabijev zakonik|accessdate = 27. 5. 2010}} prevod: Ced. Marković, 1925; [[Alan Watson Foundation]], Pravni fakultet, Univerzitet u Beogradu</ref> [[Datoteka:NAMA Sappho lisant.jpg|thumb|desno|200px|[[Sappho|Sapfo]] čita jednu od svojih pesama grupi svojih učenica.<br /><small>ca. 440–430. pne.</small>]] Osim najpoznatije lezbejke antike, pesnikinje [[Sappho|Sapfo]] sa Lezbosa, malo je sačuvanih izvora o homoseksualnim iskustvima žena, iako postoji puno beležaka o homoseksualnoj praksi muškaraca. Ima pretpostavki da su u antici razvijali slični odnosi između žena i devojaka kakvi su postojali između muškaraca i dečaka. [[Aristofan]] u [[Platon]]ovoj ''[[Gozba (Platon)|Gozbi]]'' pominje žene koje vole žene, ali koristi termin ''terpesthai'' ("usmerene"), a ne ''eros'', koji je korišćen za odnose između muškaraca, kao i između muškaraca i žena. Istoričarka Nancy Rabinowitz smatra da su slike na [[grčka keramika|grčkim vazama]] koje prikazuju žene sa rukama obavijenim oko struka drugih žena ili spuštenim na ramena drugih žena, zapravo, predstave romantičnih osećanja<ref>Rabinowitz, Nancy, Auanger, Lisa, eds. (2002). ''Among Women: From the Homosocial to the Homoerotic in the Ancient World'', University of Texas Press. ISBN 978-0-292-77113-0.</ref> Veći deo svakodnevnog života žena u antičkoj Grčkoj danas je nepoznat, posebno deo koji se tiče njihove seksualnosti. Premda su muškarci sklapali [[pederastija u antičkoj Grčkoj|pederastične]] veze izvan braka, nema dokaza da je ženama bilo dozvoljeno ili da su bile podsticane na slične odnose. Žene koje su oslikane na grčkim vazama često su erotizovane u scenama kupanja, međusobnog dodirivanja, sa [[dildo]]ima prikazanim u samoj sceni ili oko nje; te scene često podsećaju na one koje prikazuju heteroseksualne ili pederastične parove. Međutim, ostaje nepoznato da li je erotika u tim scenama namenjena posmatraču ili verno odslikava život. U [[antički Rim|Rimu]] su muškarci jednako definisali žensku seksualnost. Savremeni istoričari smatraju da su rimski muškarci gledali na lezbejstvo sa neprijateljstvom. [[Marcijal]], na primer, smatra da žene koje vole žene imaju preterano veliki [[klitoris]], kojim penetriraju žene, a ponekad i muškarce<ref name="Verstraete">Verstraete, Beert; Provencal, Vernon (eds.) (2005). Same-Sex Desire and Love in Greco-Roman Antiquity and In the Classical Tradition of the West, Harrington Park Press. ISBN 978-1-56023-604-7</ref>. Prema mišljenju Jamesa Butrice, lezbejstvo ne samo da je ugrožavalo sliku rimskog muškarca o sebi kao o jedinom davaocu seksualnog zadovoljstva, nego i mnogo dublje, bazičnu rimsku kulturu koja je dominantno muška. Ne postoje pisani tragovi o konkretnim ženama koje su imale seksualne odnose sa drugim ženama iz ovog perioda<ref name="Verstraete"/>. === Početak konstruisanja lezbejskog identiteta === [[Datoteka:Lesbiche - 1928 - D- Die freundin 1928.jpg|thumb|200px|Prvi lezbejski časopis, ''[[Die Freundin]], (1928.) - izlazio u Berlinu od 1924. do 1933. godine]] Za neke žene je shvatanje da učestvuju u ponašanju ili u vezama koje ih kategorišu kao lezbejke bio razlog za negiranje i skrivanje. Druge žene su, međutim, prihvatile svoju različitost i počele da razmišljaju o novom identitetu koji ih je odvajao od drugih, heteroseksaulnih žena i od [[gej]] muškaraca<ref name="Zimmerman">Zimmerman, Bonnie, ed (2003). Lesbian Histories and Cultures: An Encyclopedia, Garland Publishers. ISBN 978-0-203-48788-4</ref>. Tako je, na primer, američka bogatašica, [[Natalie Clifford Barney]] držala salon u Parizu u kome su se okupljale poznate ličnosti iz sveta umetnosti i gde su lezbejske teme često bile u fokusu<ref name="Zimmerman"/>. Među članicama salona koji se okupljao jednom nedeljno od 1890-ih do 1930-ih bile su slikarka [[Romaine Brooks]], sa kojom je Natalie održavala ljubavnu vezu, spisateljice [[Colette]], [[Djuna Barnes]], [[Gertrude Stein]], koja je i sama okupljala poznate ličnosti u svom stanu, [[Radclyffe Hall]] i mnoge druge. Istovremeno, [[Berlin]] se razvija u kulturni centar LGBT osoba, gde se organizuje i počinje da izlazi i prvi lezbejski časopis ''[[Die Freundin]]'' (1924-1933). Međutim, dalji razvoj lezbejske kulture u Berlinu biva sprečen dolaskom nacista na vlast. Godine 1928. [[Radclyffe Hall]], britanska spisateljica aristokratskog porekla, objavljuje čuveni roman ''[[The Well of Loneliness]]''. Radnja romana se vrti oko Stephen Gordon, koja se identifikuje kao invertit, posle čitanja [[Krafft-Ebbing]]ove ''[[Psychopathia Sexualis]]'', i živi u homoseksualnom okruženju u Parizu. Namera romana jeste bila da pozove na toleranciju prema ljudima koji su takvi kakvi jesu po rođenju. Međutim, roman je imao veoma veliki i loš publicitet u generalnoj javnosti, što je išlo čak i do organizovanja suđenja u Londonu zbog opscenosti. Među lezbejskom populacijom roman je, međutim, imao veoma jak uticaj i dugo se navodio kao najznačajnije delo lezbejske književnosti. [[Datoteka:Gladys Bentley.jpg|thumb|left|150px|[[Gladys Bentley]], [[blues]] pevačica, koja je u početku svoje karijere bila otvorena po pitanju svog lezbejstva.<ref name="glbtq">{{citation |title=Bentley, Gladys |periodical=[[glbtq.com]] |url=http://www.glbtq.com/arts/bentley_g.html |year=2002 |first=Gillian |last=Rodger |access-date=2009-06-20 |archivedate=2007-11-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071103022225/http://www.glbtq.com/arts/bentley_g.html |deadurl=yes }}</ref>]] Dvadesete godine prošlog veka označile su početak stvaranja lezbejskog identiteta i u [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]. Društveno eksperimentisanje, posebno na polju seksualnosti obeležavalo je ovaj period. Veliki gradovi, koji su davali velike mogućnosti za bogat noćni život, bili su veoma popularni i žene su počele da traže seksualne avanture. Biseksualnost je postala "šik", posebno u prvim američkim [[gej kvart]]ovima<ref name="Faderman">[[Lillian Faderman|Faderman, Lillian]] (1981). Surpassing the Love of Men: Romantic Friendship and Love Between Women from the Renaissance to the Present, Quill. ISBN 978-0-688-00396-8</ref>. Među njima, najpoznatiji je bio [[Harlem]], koji je uglavnom afro-američki deo [[New York]]a. [[Jazz]] i [[blues]] pevačice, poput [[Ma Rainey]], [[Bessie Smith]], [[Erhel Waters]] i [[Gladys Bentley]] nastupaju u noćnim klubovima, pevajući često o vezama sa ženama. Među posetiteljkama su i poznate ličnosti kao što su [[Tellulah Bankhead]], [[Beatrice Lillie]] i [[Joan Crawford]]<ref name="Faderman"/>. Lezbejke i gejevi počinju da primećuju sličnosti između svog manjinskog položaja i položaja [[Afroamerikanci|Afro-Amerikanaca]] sa kojima se susreću<ref name="Faderman"/>. Među stanovnicima Harlema lezbejske veze su bile poznate i tolerisane, mada ne i otvoreno prihvaćene. Ipak, većina žena je bila udata za muškarce, ali su održavale veze sa drugim ženama. Biseksualnost je bila bolje prihvaćena nego lezbejstvo<ref name="Zimmerman"/>. Na drugom kraju grada, u [[Greenwich Village]]-u, [[LGBT]] zajednica je takođe počela da se razvija, mada je kurs bio drugačiji. Tamo su se okupljali uglavnom boemi, intelektualci, koji su odbacivali viktorijanski moral. Među homoseksualnim osobama dominirali su muškarci, mada su ličnosti kao [[Edna St. Vincent Millay]] i [[Mabel Dodge]] takođe posećivale Village. Žene u SAD su po prvi put u Harlemu i Villegeu mogle da posećuju salune, a da ne budu ocenjene kao prostitutke. To je bio početak stvaranja javnog prostora za žene, koje su time mogle slobodno da se socijalizuju. === Velika kriza === Primarna komponenta koja je bila nužna lezbejkama kako bi otvoreno živele kao lezbejke bila je ekonomska nezavisnost, koja je praktično nestala u 1930-im, sa nastupanjem [[Velika ekonomska kriza|Velike ekonomske krize]]. Mnoge žene su se morale udati, što su često činile sa [[gej]] muškarcima, kako bi oboje imali [[ružičasti brak|"paravan" u tom braku]]. Siromaštvo je donelo dodatnu netrpeljivost. Društveni stavovi su doprineli tome da se u velikim gradovima formiraju usko povezana, mala društva, koja su se obično vezivala za barove, istovremeno se izolujući od drugih žena. Homoseksualnost je bila društveno zabranjena i žene su retko govorile o svom lezbejstvu, čak i međusobno. Frojdistička psihoanalitička teorija je bila veoma uticajna među lekarskim krugovima, koji su na lezbejstvo gledali kao na neurozu koja obuzima nezrele žene. Istovremeno, homoseksualna subkultura, koja je bila razvijena u Nemačkog, posebno u Berlinu, naglo nestaje, dolaskom [[nacionalsocijalizam|nacista]] na vlast. === Drugi svetski rat === [[Datoteka:We Can Do It!.jpg|thumb|desno|200px|Drugi svetski rat je doveo do promena u rodnim ulogama, omogućivši ženama ekonomsku nezavistnost i bavljenje do tada tradicionalno "muškim" poslovima.]] Početak [[Drugi svjetski rat|Drugog svetskog rata]] doneo je ogromne promene u životima ljudi, posebno zbog mobilizacije miliona muškaraca. Žene su bile primane u [[sjedinjene Američke Države|američku]] vojsku, ali za razliku od muškaraca, koji su proveravani u vezi sa homoseksualnošću, nije bilo nikakvih metoda za identifikovanje lezbejki. Uprkos uobičajenim stavovima o tradicionalnoj ulozi žena u 1930-im, nezavisne i maskuline žene su direktno regrutovane u vojsku tokom 1940-ih. Neke žene su dolazile do regrutnih stanica u muškoj odeći i, pošto bi odgovorile negativno na pitanje da li su ikada bile zaljubljene u drugu ženu, bile bi odmah regrutovane<ref name="Allan">[[Allan Berube|Berube, Allan]] (1990). Coming Out Under Fire: The History of Gay Men and Women in World War II, The Free Press. ISBN 978-0-7432-1071-3</ref>. Seksualni odnosi su bili zabranjeni i tzv. ''[[plavo otpuštanje]]'' bilo je zagarantovano svakoj koja bi bila identifikovana kao lezbejka. Žene su se, međutim, međusobno pronalazile, formirale su svoje male grupe, družile se u kantini i počele su da koriste poseban govor. Istoričar [[Allan Bérubé]] je dokumentovao da su gejevi i lezbejke u vojsci svesno ili nesvesno odbijali da se identifikuju kao homoseksualne osobe i nikada nisu govorili o seksualnoj orijentaciji drugih<ref name="Allan"/>. Žene koje nisu regrutovane, ili nisu želele da se prijave u vojsku, bile su agresivnim kampanjama pozivane da preuzmu poslove u fabrikama koji su ostali upražnjeni posle mobilizacije muškaraca, kako bi se održavala produktivnost. Povećana mobilnost, sofisticiranost i nezavisnost žena za vreme i posle rata omogućila je mnogim ženama da žive bez muževa, što je gotovo bilo nemoguće u drugačijim socijalnim i ekonomskim prilikama, i što je dalje oblikovalo sredinu za jačanje lezbejki. === Posleratne godine === Po završetku rata u SAD se javila nacionalna opsesija da se stvari što pre vrate na stanje kakvo je bilo pre rata<ref>Adam, Barry (1987). The Rise of a Gay and Lesbian Movement, G. K. Hall & Co. ISBN 978-0-8057-9714-5</ref>. Takvo raspoloženje, povezano sa masovnom paranojom protiv komunizma i jakim uticajem psihoanalize u medicinskim krugovima, stvorilo je 1950-ih godina lošu društvenu klimu za homoseksualne osobe. Homoseksualne osobe su smatrane slabim i podložnim ucenama, pa je vlada počela da "čisti" svoje redove, ulažući i napore da sazna pojedinosti iz privatnih života svojih radnika i radnica<ref name="Edsall">Edsall, Nicholas (2003). Toward Stonewall: Homosexuality and Society in the Modern Western World, University of Virginia Press. ISBN 978-0-8139-2211-9</ref>. Tada su počele zabrane okupljanja LGBT osoba i hapšenja u barovima i klubovima; a lokalne vlade donose i zakone o zabrani [[cross-dressing]]a za muškarce i žene. Godine 1952. [[Američka psihijatrijska asocijacija]] uvrštava homoseksualnost u [[Dijagnostički i statistički priručnik]] (DSM), kao patološki emocionalni poremećaj<ref name="Edsall"/>. Stav da je homoseksualnost bolest koja se može izlečiti bila je veoma raširena u javnosti i u medicinskim krugovima, pa čak i među samim lezbejkama. Osim u medicinskim i psihijatrijskim knjigama, bilo je veoma malo dostupnih informacija o homoseksualnosti. Zajednica se okupljala u barovima koji su često bili meta policije, a ljudi koji bi prilikom policijskih racija bili uhapšeni, osvanuli bi u novinama. U takvoj klimi, osam žena u [[San Francisco|San Francisku]] počinje da se okuplja u svojim stanovima 1955. godine, kako bi se družile. Kada su rešile da im to postane stalna aktivnost, postale su prva lezbejska organizacija u SAD, poznata pod imenom [[Daugthers of Bilitis]] (DOB – Čerke Bilitis). DOB je počeo da objavljuje časopis ''[[The Ladder]]'' 1956. godine. Na unutrašnjoj strani korica nalazila se njihova misija. Prva je bila "Edukacija drugačijih"; i časopis je nastojao da pruži informacije o homoseksualnosti – posebno povezane sa ženama, kao i o poznatim lezbejkama u istoriji. Međutim, 1956. reč "lezbejka" je imala toliko negativno značenje da su u DOB-u odlučile da umesto nje koriste reč "različita" (''variant'')<ref>Gallo, Marcia (2006). Different Daughters: A History of the Daughters of Bilitis and the Rise of the Lesbian Rights Movement, Seal Press. ISBN 978-1-58005-252-8</ref>. Uskoro je DOB počeo da organizuje ogranke u Čikagu, Njujorku i Los Anđelesu, a ''The Ladder'' su slale na stotine, kasnije hiljade, adresa članica DOB-a. Britanske lezbejske su sledile primer iz SAD i 1964. su počele da objavljuju ''[[Arena Three]]'', koji je imao sličnu misiju. Odražavajući kategorije seksualnosti koje su bile strogo postavljene u društvu, lezbejke su razvije izuzetno rigidne rodne uloge među ženama, posebno popularne u radničkoj klasi u SAD i Kanadi. Iako su mnoge lokalne vlasti zabranjivale cross-dressing, neke žene su se odlazile u klubove u muškoj odeći, predstavljajući se kao [[butch i femme|butchice]]. Druge, koje su podražavale tradicionalno žensko ponašanje i oblačile odeću koja se smatrala tradicionalno ženskom uzimale su ulogu [[butch i femme|femmeica]]. Butch i femme model je bio toliko dominantan u lezbejskoj subkulturi kakva je postojala u barovima, da žene koje nisu želele da se uklope bile bi, jednostavno, ignorisane. Takođe, bilo je neprihvatljivo za butchice da stupaju u ljubavne veze sa drugim butchicama. Isto je važilo i za femme žene. Butch/femme podela, premda izuzetno jaka u radničkoj klasi, nije bila dopadljiva bogatijim lezbejkama, koje su je smatrale vulgarnom. Mnoge lezbejke iz bogatih porodica su se udale, kako bi ispunile porodičnu obavezu, dok su druge napuštale SAD i odlazile u Evropu. Tokom posleratnog perioda butch/femme kultura počinje da se pojavljuje i u evropski državama, mada nikad nije bila jednako prihvaćena kao u SAD. === Stonewall i drugi talas feminizma === Društvena rigidnost 1950-ih i ranih 1960-ih doživela je otpor u društvenom pokretu Afro-Amerikanaca, siromašnih, žena i LGBT osoba. Od pomenutih grupa, poslednje dve, odnosno feministički i LGBT pokret su se međusobno povezali posle nemira u Nujorku, 1969. godine, poznatih kao [[Stounvolska revolucija|Stonewallska revolucija]]<ref>[[Robert Aldrich|Aldrich, Robert]], ed. (2006). Gay Life and Culture: A World History, Thames & Hudson, Ltd. ISBN 978-0-7893-1511-3</ref>.Usledilo je podizanje svesti kod LGBT i feminističkih aktivistkinja i aktivista, koje je dovelo do dalje transformacije koncepta lezbejstva. [[Seksualna revolucija]] 1970-ih uvela je razlike između identiteta i seksualnoj ponašanja žena. Mnoge žene su iskoristile novu društvenu slobodu za sticanje novog iskustva. Žene, koje su se ranije identifikovale kao heteroseksualne, imale su sada seksualne odnose sa drugim ženama, mada su mnoge zadržale heteroseksualni identititet. Međutim, sa napredovanjem [[feminizam drugog vala|drugog talasa feminizma]] pojavljuje se lezbejka kao politički identitet koji opisuje društvenu filozofiju među ženama i koji često zanemaruje seksualnu želju kao ključnu karakteristiku. Godine 1970. lezbejke, među kojima su [[Karla Jay]], [[Rita Mae Brown]], [[Lois Hart]], [[Barbara Love]] i druge, koje su pripadale [[Gay Liberation Front]]u i [[National Organization of Women]] (NOW) reagovale su izjavu predsednice NOW-a, [[Betty Friedan]], koja je izrazila bojazan da bi lezbejke mogle da ugroze ženski pokret i nazvala ih "[[ružičasta napast]]" (''lavender menace''). Obučene u ružičaste majice sa natpisom ''ružičasta napast'' one su prekinule Drugi kongres NOW-a zahtevajući da se lezbejska prava shvate kao ženska prava, na šta su naišle na podršku ostalih učesnica. [[Manifest]] koji su tom prilikom pročitale, ''[[Ženski identifikovana žena]]'', između ostalog je objavljivao: "''Lezbejka je bes svih žena kondenzovan do tačke eksplodiranja.''" "Ružičasta napast" i kasnije publikovana "Ženski identifikovana žena" bile su prelomne tačke u feminističkom pokretu i začetak [[lezbijski feminizam|lezbejskog feminizma]]. NOW je na narednoj konferenciji usvojio rezoluciju koja priznaje lezbejstvo i lezbejska prava kao "legitimnu temu feminizma"<ref>[http://www.feminist.org/research/chronicles/fc1971.html Feminist Chronicles]</ref>. Lezbejski feminizam nije bio politička filozofija samo lezbejki. Lezbejska feministkinja je bila svaka žena, koja zahteva nezavisnost od muškarca kao od opresora. Nezavisnost su neke tražile u ekonomskom i fizičkom separatisanju od muško-centrične kulture. Godine 1980. [[Adrienne Rich]], "jedna od najčitanijih i najuticajnijih pesnikinja druge polovine [20.] veka"<ref>Nelson, Cary, editor. ''Anthology of Modern American Poetry''. Oxford University Press. 2000</ref> proširila je političko značenje lezbejke uvodeći pojam [[lezbejski kontinuum|lezbejskog kontinuuma]] zasnovanog na "ženski-identifikovanom iskustvu"<ref>Rich, Adrienne (1980). "''Compulsory Heterosexuality and Lesbian Existence''"</ref>. Svi odnosi između žena, smatra Rich, imaju neki lezbejski element, bez ozbira na to da li one imaju lezbejski identitet: primeri su odnos majke i ćerke, saradnica na poslu, žene koje neguju druge žene itd. Odnos kakav žene međusobno imaju međusobno ih povezuje kroz vreme i kulture i Rich smatra da je heteroseksualnost stanje na koje muškarci prisiljavaju žene. Nekoliko godina ranije, osnivačice DOB-a, [[Del Martin i Phyllis Lyon]] su na sličan način smatrale da seksualni odnos nije ključna tačka u određivanju šta je lezbejka, nudeći definiciju: "žena čiji primarni erotski, psihološki, emocionalni i socijalni interes je na osobi istog pola, čak i kada taj interes nije otvoreno iskazan"<ref>Martin, Del, Lyon, Phyllis (1991). Lesbian / Woman, Volcano Press. ISBN 978-0-912078-91-5</ref>. Iako je lezbejski feminizam imao jak uticaj na promenu stava o lezbejkama, nisu se sve lezbejke njemu priklonile. Lezbejski feminizam je bio uglavnom pokret mladih univerzitetski obrazovanih žena. Mnoge starije lezbejke, koje su živele kao lezbejke još u konzervativnije vreme, smatrale su da je bolje držati se svog načina borbe sa [[homofobija|homofobičnom]] sredinom. Ovaj period je označio i razdvajanje gej i lezbejskog pokreta. Mnoge lezbejske feministkinje smatrale su da je neprihvatljivo raditi zajedno sa gej muškarcima zbog njihovog šovinizma. == Prava i politika == [[Datoteka:World_laws_pertaining_to_homosexual_relationships_and_expression.svg|thumb|350px|Zakonsko uređenje istopolnih osnosa u svetu {{col-begin}} {{col-break}} '''Homoseksualnost legalna''' {{legend|#025|Istopolni brak}} {{legend|#06f|Istopolna partnerstva}} {{legend|#9cf|Zajednice nisu priznate}} {{legend|#90c|Istopolni brak sklopljen drugde se priznaje}} {{legend|#ccc|Nema zakona}} {{col-break}} '''Homoseksualnost nelagalna''' {{legend|#f9dc36|Minimalna kazna}} {{legend|#ec8028|Visoka kazna}} {{legend|#e73e21|Doživotna kazna}} {{legend|#8c210f|Kazna smrću}}{{col-end}} ]] {{main|Prava LGBT osoba|Istopolni brak|Istopolno roditeljstvo|Usvajanje dece od strane istopolnih parova}} U istoriji Zapada lezbejke su često tretirane drugačije od [[gej]]eva. Eksplicitnih zabrana i kažnjavanja seksualnih odnosa između dve žene bilo je znatno manje nego zabrana seksualnih odnosa između muškaraca. Kao i u mnogim drugim državama, tako ni u [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]] i državama koje su iz nje nastale, lezbejski odnosi nikada nisu bili predmet Krivičnog zakona, iako su muško-muški odnosi podlegali kazni. Danas se, međutim, lezbejstvo zakonski tretira na isti način kao i muška homoseksualnost u velikoj većini država. Zakonske odredbe koje se tiču lezbejskih odnosa variraju od države do države u rasponu od [[smrtna kazna|smrtne kazne]] do priznavanja [[istopolni brak|istopolnih brakova]] i prava na [[istopolno roditeljstvo|roditeljstvo]]. Što se tiče [[Evropa|Evrope]], nijedna država ne zabranjuje istopolne odnose između žena i većina država zakonski štiti lezbejke od raznih vidova diskriminacije. [[Istopolni brak|Lezbejski brakovi]] su omogućeni u šest evropskih država: [[Nizozemska|Holandija]] (2001), [[Belgija]] (2003), [[Španija]] (2005), [[Norveška]] (2008), [[Švedska]] (2009) i [[Portugal]] (2010). Van Evrope, istopolni brakovi su omogućeni još i u [[Kanada|Kanadi]] (2005), [[Južna Afrika|Južnoj Africi]] (2006) i nekoliko država [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]. Pored brakova, mnoge evropske države priznaju neke oblike registrovanih i neregistrovanih [[istopolna zajednica|istopolnih zajednica]], koje garantuju, u zavisnosti od države, sva ili samo neka prava koja su garantovana brakom. Pored pitanja priznavanja prava na brak, jedno od aktuelnih političkih pitanja u svetu jeste pravo na roditeljstvo, odnosno usvajanje dece od strane istopolnih parova. U Evropi desetak država, poput [[Belgija|Belgije]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenog Kraljevstva]], [[Nizozemska|Holandije]], [[Island]]a, [[Njemačka|Nemačke]], [[Francuska|Francuske]] itd., omogućuju lezbejskim parovima u braku ili registrovanoj zajednici da usvoje dete. Još jedno od gorućih pitanja vezanih za lezbejska prava jeste pristup [[inseminacija|veštačkoj oplodnji]]. Većina država omogućava veštačku oplodnju samo heteroseksualnim parovima. Ipak, neke države ili nemaju takve uredbe, pa i one žene koje nisu u braku mogu otići na takav tretman, ili imaju direktne uredbe koje omogućuju lezbejskim parovima da dobiju dete putem veštačke oplodnje. Države u kojima lezbejke mogu dobiti dete na ovaj način su: [[Danska]], [[Nizozemska|Holandija]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo]], [[Rusija]], [[Irska]], [[Švedska]], [[Španija]] i [[Finska]]<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4315145.stm Sweden to allow IVF for lesbians] na BBC News-u</ref>. === Lezbejke u politici === [[Datoteka:Johanna sigurdardottir official portrait.jpg|thumb|200px|Ana Brnabic srpska premijerka]] Od poslednjih godina 20. veka nadalje, omogućeno ženskom emancipacijom i jačanjem pozitivnog društvenog stava prema LGBT osobama u demokratskim društvima, lezbejke su počele aktivnije da učestvuju u političkom životu i da zauzimaju značajne funkcije unutar političkih stranaka, lokalnih i državnih organa i vlade. Nekoliko lezbejki drži ministarske pozicije u vladama svojih država, kao na primer: [[Penny Wong]] u [[Australija|Australiji]] i [[Gerda Verburg]] u [[Nizozemska|Holandiji]], koje su postale ministarke 2007. godine i [[Angela Eagle]], koja je bila ministarka u vladi [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenog Kraljevstva]] od 2009. do promene vlade, maja, 2010. Najznačajniji primer je, verovatno, [[Jóhanna Sigurðardóttir]], koja je posle višegodišnjeg učešća u vladi na poziciji ministarke socijalnih pitanja, 2009. godine izabrana za [[premijer]]ku [[Island]]a, čime je postala prva lezbejka, ujedno i prva LGBT osoba, na čelu neke moderne države<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7862804.stm Iceland's PM marks gay milestone] na BBC-u</ref>. == Zdravlje == === Fizičko zdravlja === U kontekstu medicinskih tema lezbejke se najčešće nazivaju [[žene koje imaju seks sa ženama]] (''women who have sex with women'' – WSW)zbog pogrešnih shvatanja i pretpostavki o ženskoj seksualnosti, kao i zbog ustručavanja nekih žena da otvoreno govore o svojoj seksualnoj istoriji čak i sa lekarom. Mnoge lezbejke retko odlaze kod ginekologa, jer ne učestvuju u heteroseksualnim aktivnostima i nemaju potrebe za [[kontrola rađanja|kontracepcijom]], što je jedan od glavnih razloga zbog koga seksualno aktivne žene odlaze kod ginekologa. Kao posledica toga je da mnoge lezbejke ne obavljaju redovno [[papa test]]. Kako posledica nedostataka medicinskih informacija o WSW javlja se mišljenje kako u medicinskoj javnosti, tako i u lezbejskoj zajednici, da su lezbejke manje izložene riziku od [[seksualno prenosive bolesti|seksualno prenosivih bolesti]] i nekih vrsta kancera. Kada se žene javljaju lekaru, lekari često ne uzimaju celu medicinsku istoriju. U istraživanju sprovedenom na uzorku od 2.345 lezbejki i biseksualnih žena, samo je 9.3% reklo da ih je lekar pitao o seksualnoj orijentaciji. Trećina ispitanica smatra da bi otkrivanje seksualne orijentacije imalo za posledicu negativne reakcije lekara, a 30% je zaista doživelo negativne reakcije nakon što su se identifikovale kao lezbejke ili biseksualne žene. <ref name="mravack">Mravack, Sally A. (July 2006)."Primary Care for Lesbians and Bisexual Women", ''American Family Physician'' '''74''' (2) pp. 279–286.</ref> Kompletna medicinska istorija pomaže medicinskoj javnosti da identifikuje područja većeg rizika i da koriguje pretpostavke o ličnim istorijama žena. U sličnom istraživanju na uzorku od 6.935 lezbejki, čak 77% je imalo prethodna seksualna iskustva sa jednim ili više muških partnera, a 6% je imalo seksualne odnose sa muškarcem u toku prethodne godine. <ref name="mravack"/> Nedostatak diferencijacije između heteroseksualnih i homoseksualnih žena u medicinskim istraživanjima koja se tiču ženskog zdravlja daju iskrivljene podatke o lezbejkama i ne-lezbejkama. Izveštaji o pojavi [[rak dojke|kancera dojke]] kod lezbejki su nepotpuni.<ref name="mravack"/> Međutim, utvrđeno je da zbog slabe stope redovnog testiranja, teško je dijagnostifikovati [[rak grlića materice]] u ranim fazama. Faktori rizika za razvoj [[rak jajnika|raka jajnika]] su veći kod lezbejki nego kod heteroseksualnih žena, zato što mnoge lezbejke imaju manjak zaštitnih faktora, kao što su trudnoća, abortus, kontracepcija, dojenje i pobačaj. <ref>Vo, Christine, Carney, Michael (December 2007). "Ovarian Cancer Hormonal and Environmental Risk Effect", ''Obstetrics and Gynecology Clinics''34 (4) pp. 687–700.</ref> Neke od [[seksualno prenosive bolesti|seksualno prenosivih bolesti]] se mogu prenositi među ženama, uključujući [[Humani papiloma virus|Ljudski papiloma virus]] ([[kondilomi]]), [[trihomonijaza]], [[sifilis]] i [[herpes simplex|herpes simpleks]]. Prenos pojedinih seksualno prenosivih bolesti kod žena koje imaju seks sa ženama zavisi od seksualnih praksi koje upražnjavaju. Svaki predmet koji dođe u kontakt sa cervikalnim sekretom, vaginalnim sekretom ili menstrualnom krvlju, uključujući prste ili druge penetrativne predmete, može preneti infekciju.<ref>[http://www.cdc.gov/std/treatment/2006/specialpops.htm#specialpops5 Women Who Have Sex with Women (WSW)], Sexually Transmitted Diseases, Treatment Guidelines, 2006.</ref> [[vaginoza|Bakterijska vaginoza]] se češće javlja kod lezbejki, ali nije jasno da li se vaginoza prenosi seksualnim putem, jer se javlja i kod seksualno neaktivnih žena. Lezbejke nisu uključene u kategoriju čestog prenosa [[HIV]]-a, mada je prenos moguć putem vaginalnog i cervikalnog sekreta. Najveći stepen prenosa HIV infekcije kod žena koje imaju seks sa ženama je kod onih žena koje učestvuju u intravenoznom uzimanju narkotika ili koje imaju seksualne odnose sa biseksualnim muškarcima. === Psihičko zdravlje === Veliki deo literature o psihičkom zdravlju i lezbejkama koncentriše se na pojavu [[depresija|depresije]], [[zloupotreba opijata|zloupotrebe opijata]] i [[samoubstvo|samoubistva]]. Savremena literatura navodi socijalni ostrakizam, zakonsku diskriminaciju, internalizaciju negativnih stereotipa i ograničenu strukturu podrške kao faktore koji negativno utiču na mentalno zdravlje LGBT osoba.<ref name="cochran">Cochran, Susan; Sullivan, J; Mays, Vickie (February 2003). "Prevalence of Mental Disorders, Psychological Distress, and Mental Heath Services Use Among Lesbian, Gay, and Bisexual Adults in the United States", ''Journal of Consulting and Clinical Psychology'', '''71''' (1), pp. 53–61.</ref> Žene koje se identifikuju kao lezbejke prijavljuju da su se osećale drugačijim i izolovanim tokom adolescencije.<ref name="cochran"/> Ovakva osećanja se kod lezbejki najčešće javljaju oko uzrasta od 15 godina, dok se kod biseksualnih žena javljaju nešto kasnije, oko 18. godine. [[Anksioznost]] i [[depresija]] su najčešći problemi sa kojima se žene suočavaju. Depresija se kod lezbejki javlja u sličnom procentu kao kod heteroseksualnih žena,<ref name="Solarz">Solarz, Andrea L. (ed), (1999). "Lesbian Health: Current Assessment and Directions For the Future", Committee on Lesbian Health Research Priorities, Neuroscience and Behavioral Health Program [and] Health Sciences Policy Program, Health Sciences Section, Institute of Medicine. ISBN 978-0-585-04728-7</ref> ali se [[generalizovani anksiozni poremećaj]] češće javlja kod lezbejki i kod biseksualnih žena. <ref name="cochran"/> Depresija se češće javlja kod žena koje osećaju da moraju da kriju svoju seksualnu orijentaciju od prijatelja i porodice ili koje doživljavaju diskriminaciju po drugim osnovama uz diskriminaciju na osnovu seksualne orijentacije ili koje imaju dugotrajne probleme u vezi bez sistema podrške. Oblikovanje ženske seksualnosti od strane muškaraca pokazuje da ima efekta na to kako lezbejke doživljavaju svoje telo. Sturije su pokazale da heteroseksualni muškarci i lezbejke imaju drugačije standarde o tome šta smatraju privlačnim kod žena. Lezbejke koje sebe posmatraju sa stanovišta muških standarda ženske lepote imaju manje samopouzdanja, poremećaje ishrane i višu incidencu depresije. .<ref name="haines">Haines, Megan; ''et al.'' (2008). "Predictors and Effects of Self-Objectification in Lesbians", ''Psychology of Women Quarterly'' '''32''', pp. 181–187.</ref> Prema studiji Nacionalnog centra za ispitivanje alkohola, lezbejke i biseksualne žene se manje uzdržavaju od alkohola i imaju više problema sa alkoholom. Mnoge lezbejske zajednice su usmerene na barove, gde je konzumiranje alkohola faktor socijalizacije. <ref name= Solarz/> == Kultura == Kroz istoriju mnoge lezbejke su bile vrlo poznate ličnosti u oblasti umetnosti i kulture. (Vidi: [[Spisak poznatih LGBT osoba|Spisak gejeva, lezbejki i biseksualnih osoba]].) Pre početka XX veka i pojave prvih seksoloških ispitivanja, ženska homoseksualnost je bila gotovo nevidiljiva u poređenju sa muškom, koja je bila predmet zakonskih zabrana zbog čega se o njoj više pisalo. Ipak sa objavljivanjem radova seksologa kao što su [[Karl Hajnrih Ulriks]], [[Rihard fon Kraft-Ebing]], [[Hevelok Elis]], [[Edward Carpenter|Edvard Karpinter]] i [[Magnus Hirschfeld|Magnus Hiršfeld]] ideja ženske homoseksualnosti postala je poznatija. Kada je ženska homoseksualnost postala vidljivija, bila je opisana kao bolest ili poremećaj. U „Tri eseja o teoriji seksualnosti“ (1905.) [[Sigmung Frojd|Frojd]] objašnjava žensku homoseksualnost kao „inverziju“ i daje karakteristiku „ženskih inverta“ da poseduju muške osobine. Frojd je naznačio ideju „[[Treći pol|trećeg pola]]“, koju je popularizovao Hiršfeld. Iako Frojd priznaje da nikada nije ispitivao na taj način „poremećenog“ pacijenta, ipak naglašava da su u pitanju psihološki, pre nego biološki uzroci takvog ponašanja. Frojdova tumačenja lezbejsktvasu odbačena od strane savremene nauke i većine savremenih psihijatara. [[Datoteka:Black triangle.svg|thumb|desno|150px|[[Crni trougao|Crnim trouglom]] su se obeležavale "društveno neprihvatljive" žene u [[koncentracioni logor|konc-logorima]]. Lezbejke su bile uključene u ovu grupu. Iz tog razloga lezbejke su Crni trougao prihvatile kao simbol borbe protivrepresije, slično kao što je [[Ružičasti trougao]] prihvaćen od [[gej]]eva.]] Još od 1890-ih ''[[Pesme Bilitis]]'' su uticale na razvoj lezbejske kulture i naziv je poslužio za imenovanje prve lezbejske organizacije u [[Ujedinjenim Američkim Državama|SAD]] - [[Daughters of Bilitis]]. Od [[1980-e|1980-ih]] lezbejke su znatno povećale vidljivost u ''mainstream'' kulturi: u muzici ([[Melissa Etheridge]], [[K.D. Lang]] i [[Indigo Girls]]), u sportu ([[Martina Navratilova]]), u stripovima ([[Alison Bechdel]] i [[Diane DiMassa]]). Skorije, lezbejski homoerotizam je procvetao u umetničkoj fotografiji i književnosti autorki kao što su [[Pat Califia]], [[Jeanette Winterson]] i [[Sarah Waters]]. Postoji i sve veći broj filmova koji se bave lezbejskom tematikom, kao što su ''[[Desert Hearts]]'', ''[[Go Fish]]'', ''[[Watermelon Woman]]'', ''[[Oranges Are Not The Only Fruit]]'', ''[[Everything Relative]]'' i ''[[Better Than Chocolate|Better than Chocolate]]'' (Vidi [[Spisak filmova sa LGBT tematikom|Spisak LGBT filmova]].) Klasični romani se ponovo izdaju. == Prikazivanja u medijima == Prikazivanje lezbejki u književnosti, na filmu i televiziji često oblikuje savremene stavove o ženskoj seksualnosti. Većina medijskih prikaza lezbejki napravili su muškarci<ref name="Schlager">Schlager, Neil, ed. (1998). ''Gay & Lesbian Almanac''. St. James Press. ISBN 978-1-55862-358-3</ref>. Ženske izdavačke kuće nisu pojavile sve do 1970-ih, filmovi o lezbejkama, koje su pravile žene, pojavili su se tek 1980-ih, dok su se na televiziji lezbejski likovi napisani od strane žena pojavili tek u poslednjih desetak godina. Rezultat toga je da je homoseksualnost - posebno kada se radi o ženama - isključena putem tzv. [[simbolične anihilacije]]. Kada su prikazi lezbejki počeli da se pojavljuju, njihovi likovi su bili često jednodimenzionalni, uprošćeni i stereotipni<ref name="Schlager"/>. === Književnost === {{main|Lezbejska književnost}} Pored [[Sappho|Sapfo]] i njenih pesama, istoričarka književnosti, [[Jeannette Howard Foster]] navodi i [[Ruta (knjiga)|Knjigu o Rut]] i antičku mitsku tradiciju kao primere lezbejstva u klasičnoj književnosti.<ref>Foster, Jeannette H. (1985). Sex Variant Women in Literature, Naiad Press. ISBN 978-0-930044-65-7</ref> Grčki mitovi su često sadržali priče o ženskim likovima koje su bile nevine i bavile se muškim aktivnostima , često praćene grupom posvećenih devica. Primeri koje Foster navodi su [[Kamila (mitologija)|Kamila]] i [[Dijana]], [[Artemida]] i [[Kalisto]], [[Ifis]] i [[Janta]]. Grci su imali i mit o čisto ženskom ratničkom plemenu [[Amazonke]]. Deset vekova nakon pada Rimskog carstva, lezbejstvo nije postojalo u književnosti. Žene su bile uglavnom nepismene tokom ovog perioda i sklonjene van bavljenja intelektualnim radom, tako da su muškarci oblikovali ideje o seksualnosti. U francuskim i engleskim opisima veza među ženama iz 16 veka ([[Pierre de Bourdeille, seigneur de Brantôme]], [[John Cleland]] i dr.) stav pisca se kreće od zabavljačke radoznalosti do uzbuđenja, pri čemu je prisutan muški lik koji upotpunjuje scenu. Fizički odnosi između žena su često ohrabrivani, jer muškarci nisu osećali pretnju, smatrajući da su žensko-ženski odnosi prihvatljivi kada nema muškaraca, kao i da oni ne donose jednako ispunjenje kao seksualni odnos sa muškarcem.<ref name=Faderman>[[Lillian Faderman]] (1981). ''Surpassing the Love of Men: Romantic Friendship and Love Between Women from the Renaissance to the Present'', Quill. ISBN 978-0-688-00396-8</ref> Još gore, ako bi se žena zaljubila u drugu ženu, postala bi tragičan lik. Fizičko, pa time i emocionalno zadovoljstvo smatralo se nemogućim bez prisustva falusa. Muška intervencija u veze između žena bila je neophodna jedino kada bi se žene ponašale kao muškarci i tražile jednake društvene privilegije.<ref name=Faderman/> Lezbejstvo je postalo gotovo ekskluzivno francuska tema u književnosti 19. veka, zasnovano na muškoj fantaziji i želji da se šokira buržoasko društvo. <ref name=Faderman/> [[Honoré de Balzac]] koristi temu lezbejstva u ''[[La Fille aux yeux d'or]]'' (''Devojka zlatnih očiju''), priči o troje ljudi koji žive u moralnoj degeneraciji Pariza. Lezbejstvo se javlja još i u njegovim romanima ''[[La Cousine Bette]]'' i ''[[Séraphîta]]''. Njegov rad uticao je na pisca, [[Théophile Gautier]] i njegov roman ''[[Mademoiselle de Maupin]]'', u kome se prvi put javlja fizički opis koji će kasnije biti povezan sa lezbejskim identitetom: visoka, širokih ramena, uskih kukova i atletske građe. [[Charles Baudelaire]] je koristio teme lezbejstva u pesmama ''Lesbos'', ''Femmes damnées 1'' i ''Femmes damnées 2''.<ref>Castle, Terry, ed. (2003). The Literature of Lesbianism: A Historical Anthology from Ariosto to Stonewall, Columbia University Press. ISBN 978-0-231-12510-9</ref> Odslikavajući francusko društvo, kao i doprinoseći šokantnosti lika, mnoge lezbejke u romanima bile su prostitutke ili kurtizane, personifikacija greha koje umiru mlade nasilnom smrću sa moralnim krajem.<ref name=Faderman/> [[Samuel Taylor Coleridge|Coleridgeova]] pesma ''[[Christabel (pesma)|Christabel]]'' (1816) i roman ''[[Carmilla]]'' (1872) [[Sheridan Le Fanu|Le Fanua]] prikazuju lezbejstvo povezano sa [[vampir]]izmom.<ref name=Faderman/> Oslikavanje lezbejki u književnosti ne samo da je uticalo na evropsku svest o ženskoj homoseksualnosti, već se dešavalo da, na primer, [[Krafft-Ebbing]] navodi likove iz [[Gustave Flaubert|Flaubertove]] ''[[Salammbo]]'' (1862) i [[Enest Feydeau|Feydeauovog]] ''[[Le Comete de Chalis]]'' (1867) kao primere lezbejstva, jer oba romana sadrže ženske likove koji se ne uklapaju u društvene norme i ispoljavaju "suprotna seksualna osećanja", premda nijedna ne učestvuje u istopolnoj ljubavi ili seksu.<ref>[[Foster, Jeannette H.]] (1985). ''Sex Variant Women in Literature'', Naiad Press. ISBN 978-0-930044-65-7</ref> [[Havelock Ellis]] je iskoristio književne primere iz Balzaca i drugih francuskih pisaca kako bi razvio svoj sistem identifikovanja seksualne inverzije kod žena.<ref name=Faderman/> Vremenom su žene počele da objavljuju same svoje misli i književna dela o lezbejskim vezama. Sve do pojave romana ''[[The Well of Loneliness]]'' većinu književnih dela sa lezbejskom tematikom napisali su muškarci. Fosterova smatra da bi se žene suočile sa sumnjom u vezi sa njihovim privatnim životom ako bi pisale o istopolnim temama, a neke spisateljice, uključujući [[Louise Labé]] , [[Charlotte Charke]] i [[Margaret Fuller]] su menjale lične zamenice u svojim delima, koristeći muške ili su pisale neotkrivajući rod. Spisateljica [[George Sand]] je opisala nekoliko likova u raznim delima tokom 19. veka; a pisac [[Mario Praz]] je pripisao popularnost lezbejskih tema upravo njenoj pojavi u pariskom društvu 1930-ih. ''[[Villette (roman)|Villette]]'' spisateljice [[Charlotte Brontë]] inicirao je žanr internatskih priča sa homoertskim sadržajem. Tokom 20. veka spisateljice [[Katherine Mansfield]], [[Amy Lowell]], [[Gertrude Stein]], [[H.D.|H. D.]], [[Vita Sackville-West]], [[Virginia Woolf]] i [[Gale Wilhelm]] pisale su popularna dela sa istopolnim vezama ili rodnim transformacijama u zapletu. Neke lezbejke, poput [[Marguarite Yourcenar]] i [[Mary Renault]] pisale su ili prevodile dela koja su se fokusirala na [[gej]] muškarce, isti slučaj je i sa nekim delima [[Carson McCullers]]. Sve tri žene su imale istopolne veze, ali njihovi prijatelji su prvenstveno bili gejevi. Sa pojavom knjiga sa mekim koricama lezbejke teme su postale česte u palp romanima, gde su lezbejke najčešće prikazivane kao nesrećne žene ili su se njihove veze nesrećno završavale. Nakon [[Stounvolska revolucija|Stonewalla]] lezbejske teme su postale mnogo kompleksnije i raznovrsnije i pomerile su svoj fokus sa erotike za heteroseksualne muškarce na dela napisana za lezbejke. Među spisateljicama koje koriste lezbejske junakinje u radnji svojih romana nalazi se [[Rita Mae Brown]], pesnikinja [[Audre Lorde]] se u svojim radovima bavi homofobijom i rasizmom; [[Cherríe Moraga]] je zaslužna za uvođenje latino lezbejski u književnost; [[Dorothy Allison]] se fokusira na teme zlostavljanja dece kao i na provokativne lezbejske [[sadomazohizam|sadomazohističke]] teme. === Film === : ''Vidi dalje'': ''[[Spisak filmova sa LGBT tematikom|Abecedni]] i [[Hronološki spisak filmova sa LGBT tematikom|hronološki]] spisak filmova sa LGBT tematikom''. Lezbejstvo, ili njegov nagoveštaj, pojavljuje se rano na filmu. Žene koje su dovodile u pitanje žensku rodnu ulogu bile su više tolerisane nego muškarci koji su preispitivali mušku. Glumice se pojavljuju u muškoj odeći već od 1914. godine (''[[A Florida Enchantment]]'', [[Edith Storey]]); u filmu ''[[Morocco]]'' (1930.) [[Marlene Dietrich]] u jednoj sceni poljubi drugu ženu, dok se [[Katharine Hepburn]] pojavljuje kao muškarac u filmu ''[[Christopher Strong]]'' (1933.) i ponovo u filmu ''[[Sylvia Scarlett]]'' (1936.) Otvorena lezbejska seksualnost prvi put se pojavljuje 1929. godine u filmu ''[[Pandora's Box]]'' između [[Louise Brooks]] i [[Alice Roberts]]. Međutim, sa pojavom [[Haysov kod|Haysovog koda]], 1930. godine većina referenci na homoseksualnost je cenzurisana. Nemački filmovi su prikazivali homoseksualnost i bili su distribuirani po Evropi, ali, na primer, film ''[[Mädchen in Uniform]]'' (1931.) nije prikazivan u SAD, zbog direktnog opisivanja ljubavi adolescentinje prema nastavnici. Upravo zbog Haysovog koda lezbejstvo je izbačeno iz mnogih filmova snimanih nakon 1930. godine, čak i u slučajevima kada su scenarija adaptirana tako da isključe lezbejske likove ili radnju koja postoji u originalnom izvoru. Predstava ''[[The Children's Hour (predstava)|The Children's Hour]]'' [[Lillian Hellman|Lilliane Hellman]] pretvorena je u priču o heteroseksualnom ljubavnom trouglu i preimenovana je u ''[[These Three]]''. Biografski film ''[[Queen Christina]]'' iz 1933. sa [[Greta Garbo|Gretom Garbo]] u naslovnoj ulozi, prikrivao je mnoge spekulacije o ljubavnim aferama [[Kristina Augusta|švedske kraljice]] sa ženama. Haysov kod je postao popustljiviji 1961. godine, a odmah naredne je [[William Wyler]] ponovo snimio film ''[[The Children's Hour (film)|The Children's Hour]]'' sa [[Audrey Hepburn]] i [[Shirley MacLaine]]. Lezbejski, kao i gej likovi, najpre su prikazivani kao tragični sa obaveznim fatalnim krajem. Ukoliko nisu bili tragični, onda su prikazivani kao negativci i moralno iskrivljeni likovi, kao što su gazdarice bordela u ulogama [[Barbara Stanwyck|Barbare Stanwyck]] u ''[[A Walk on the Wild Side]]'' (1962.) i [[Shelley Winters]] u ''[[The Balcony (film)|The Balcony]]'' (1963). Lezbejke kao predatori su prikazane u filmovima kao što su ''[[Rebecca (film)|Rebecca]]'' (1940), ''[[Caged]]'' (1950) i ''[[From Russia, With Love]]'' (1963). Pojavili su se filmovi sa lezbejskim vampirkama, poput ''[[Dracula's Daughter]]'' (1936.), ''[[Blood and Roses]]'' (1960.) i ''[[The Hunger]]'' (1983.) Film ''[[Basic Instinct]]'' (1991) koji prikazuje biseksualnu ubicu, koju igra [[Sharon Stone]] bio je jedan od nekoliko filmova koji su izazvali proteste zbog prikazivanja LGBT osoba kao predatora. Prvi film koji se bavio lezbejskom tematikom sa većom dubinom bio je ''[[The Killing of Sister George]]'' iz 1968. godine. Film je snimljen u [[Gateways Club]]-u, poznatom lezbejskom klubu u Londonu, koji je postojao skoro pedeset godina. ''[[Personal Best]]'' (1982.) i ''[[Lianna]]'' (1983.) su prikazivali lezbejske veze sa više simpatija i uključivali su scene seksa, mada nijedan film ne prikazuje ove veze kao srećne. ''Personal Best'' je bio kritikovan zbog klišea koji prikazuje lezbejstvo kao fazu posle koga se žena vraća muškarcu, kao i zbog pristupa lezbejskoj vezi sa "neprikrivenim voajerizmom"<ref name="Brenshoff"> Brenshoff, Harry, Griffin, Sean (2006). ''Queer Images: A History of Gay and Lesbian Film in America'', Rowman & Littlefield Publishers, Inc. ISBN 978-0-7425-1971-8</ref>. Manje eksplicitne lezbejske teme pojavljuju se u filmovima ''[[Silkwood]]'' (1983.), ''[[The Color Purple (film)|The Color Purple]]'' (1985) i ''[[Fried Green Tomatoes (film)|Fried Green Tomatoes]]'' (1991.), iako je lezbejstvo eksplicitno u originalnim materijalima po kojima su ovi filmovi snimljeni. Nezavisni film je doneo nove spisateljice, rediteljke i priče. ''[[Desert Hearts]]'' se pojavio 1985. godine i imao je velikog uspeha kod publike. Film je režirala lezbejska rediteljka [[Donna Deitch]], a film je zasnovan na romanu ''[[Desert of the Heart]]'' lezbejske spisateljice [[Jane Rule]]. Kasnih 1980-ih i početkom 1990-ih pojavio se niz filmova koji je ozbiljno tematizovao lezbejska i gej iskustva. Ova nova kinematografija dobila je naziv [[New Queer Cinema]]. Filmovi sa lezbejskom tematikom uključuju avangardnu ljubavnu komediju ''[[Go Fish]]'' (1994) autorke [[Rose Troche]], prvi film o afro-američkoj lezbejki ''[[The Watermelon Woman]]'' autorke [[Cheryl Dunye]], ''[[The Incredibly True Adventure of Two Girls in Love]]'' (1995), ''[[When Night is Falling]]'' (1995), ''[[Better Than Chocolate]]'' (1999), socijalnu satiru ''[[But I'm a Cheerleader]]'' (2001.). Preokret u filmovima koji prikazuju lezbejke kao predatore desio se sa filmovima ''[[Heavenly Creatures]]'' (1994.) [[Peter Jackson|Petera Jacksona]], kao i sa [[Oscar]]om nagrađenim ''[[Monster (film)|Monster]]'' (2003.), koji su dali likovima veću dubinu. Filmovi koji ispituju fluidni kontinuitet roda i seksualnosti žena su ''[[Chasing Amy]]'' (1997), ''[[Kissing Jessica Stein]]'' (2001) i ''[[Boys Don't Cry (film)|Boys Don't Cry]]'' (1999) <ref name="Brenshoff"/>. === Televizija === {{main|Spisak televizijskih emisija sa LGBT likovima i temama}} Prikazivanje [[homoseksualnost]]i na televiziji počelo je znatno kasnije nego na filmu. Lokalni [[talk show]]ovi su krajem 1950-ih počeli da dovode eksperte (obično koji sami nisu bili gej) da diskutuju o problemima gej muškaraca u društvu. Lezbejke su se retko pominjale. Lezbejka je prvi put prikazana u NBC-ovoj medicinskoj dramskoj seriji ''[[The Eleventh Hour (TV serija iz 1962)|The Eleventh Hour]]'' početkom 1960-ih. Glumica koja oseća da je proganja njena rediteljka je uznemirena i obraća se psihijatru koji joj objašnjava da je ona latentna lezbejka i da ima duboko usađen osećaj krivice zbog svojih osećanja prema ženama. Nakon ovog saznanja ona može da nastavi zdravu heteroseksualnu vezu.<ref name="Tropiano">Tropiano, Stephen (2002). ''Prime Time Closet: A History of Gays and Lesbians on TV'', Applause Theater and Cinema Books. ISBN 978-1-55783-557-4</ref> Lezbejski lik je ponovo nestao sa televizije tokom 1970-ih, kada su se emitovale serije, najpre medicinske drame (''[[The Bold Ones: The New Doctors]]'', ''[[Marcus Welby, M.D.]]'', ''[[Medical Center (TV serija)|Medical Center]]'') koje su prikazivale gej likove ili kao pacijente koji dolaze kod lekara ili kao člana osoblja, koje se [[coming out|outuje]] ostalima. Ove serije su omogućavale da se diskutuje o homoseksualnosti sa kliničke strane, sa glavnim likovima koji usmeravaju gej likove koji su u problemu, ili koji koriguju homofobične antagoniste, dok se homoseksualnost istovremeno poredi sa psihozama, kriminalnim ponašanjem ili upotrebom droga. <ref name=Tropiano/> Drugi vid stereotipnih radnji tokom 1970-ih vezan je za policijske serije. Gej likovi bi se prikazivali ili kao žrtve ucena ili anti-gej nasilja, ili, mnogo češće, kao kriminalci. Lezbejke su uključene kao zlikovci, motivatorke ubistava zbog svojih želja, internalizovane homofobije ili straha da ih neko ne razotkrije kao lezbejke. [[National Gay Task Force]] je organizovala proteste pre emitovanja jedne epizode serije ''[[Police Woman]]'' u kojoj je opisan trio lezbejki koje ubijaju stanovnike staračkog doma zbog njihovih para. Sredinom 1970-ih lezbejke se pojavljuju kao policajke ili detektivke koje se suočavaju sa [[coming out]]om. Ovo se nije proširio na revolucionarnu seriju ''[[Cagney & Lacey]]'' koja se fokusira na dve detektivke. CBS je svesno pokušao da omekša njihove likove, kako ne bi delovale kao lezbejke. Biseksualna advokatkinja koju je igrala [[Amanda Donohoe]] u ''[[L.A. Law]]'' imala je prvi značajan [[epizoda sa lezbejskim poljupcem|lezbejski poljubac]] na televiziji<ref>Serija ''[[21 Jump Street]]'' je zapravo prva koja je sadržala lezbejski poljubac 1990. godine. Međutim, ova scena nije privukla veliku pažnju kritičara i javnosti.</ref> sa [[Michael Greene]], što je izazvalo kontroverze, iako je poljubac ocenjen kao "nevin". Premda se gej i lezbejski likovi nisu pojavili na televiziji u stalnom sastavu neke serije do kasnih 1980-ih, neki sitkomi su imali stereotipne likove koje autor Stephen Tropiano naziva "gay-streaight": sporedni likovi su čudni ali zabavni, ne uklapaju se u rodne norme i imaju nejasne privatne živote i "po svoj prilici trebalo bi da su gej". Takvi likovi su bile Zelda iz ''[[The Many Loves of Dobie Gillis]]'', g-đica Hathaway iz ''[[The Beverly Hillbillies]]'' i Jo iz ''[[The Facts of Life (TV serija)|The Facts of Life]]''. Od sredine 1980-ih i tokom 1990-ih sitkomi su često imali "coming out epizode", u kojima prijateljica nekog od glavnih junaka/junakinja saopštava da je lezbejka i glavni lik se suočava sa tim pitanjem. Serije kao što su ''[[Designing Women]]'', ''[[The Golden Girls]]'' i ''[[Friends]]'' koristile su se ovim zapletom posebno sa ženskim likovima. Sporedni lezbejski likovi koji su se outovali bili su u serijama ''[[Married... with Children]]'', ''[[Mad About You]]'' i ''[[Roseanne (TV serija)|Roseanne]]''; poslednja je imala [[Don't Ask, Don't Tell (Roseanne)|veoma popularnu epizodu]] u kojoj se poljube Roseanne i [[Mariel Hemingway]] i za koju su se urednici ABC-a plašili da će uništiti rejting, ali je ispalo da je bila najgledanija epizoda u toku nedelje. Zasigurno najuticajnija serija koja je promenila imidž lezbejki bila je ''[[Ellen (TV serija)|Ellen]]''. Publicitet koji je dobila coming out epizoda 1997. bio je ogroman. [[Ellen DeGeneres]] se pojavila na naslovnoj stran ''[[Time (časopis)|Time]]''-a nedelju dana pre emitovanja ''[[The Puppy Episode]]'' sa naslovom "Yep, I'm Gay". Širom SAD-a su organizovane žurke za gledanje ove epizoda, a takođe, opozicija konzervativnih grupa je bila veoma glasna. Epizoda je dobila nagradu [[Emmy Award|Emmy]] za najbolji scenario, ali je serija uskoro ukinuta. Ova epizoda se generalno smatra toliko uticajnom da predstavlja prekretnicu u istoriji prikazivanja lezbejki u medijima, pa se periodizacija obično pravi u odnosu na njeno emitovanje, kao "pre-Ellen " i "after-Ellen" televizija. Serije kao što su ''[[Relativity (TV serija)|Relativity]]'', ''[[Picket Fences]]'', ''[[ER (TV serija)|ER]]'', ''[[Star Trek: The Next Generation]]'' i ''[[Deep Space Nine]]'' su uključivale lezbejske teme tokom emitovanja. Takođe, serija namenjena adolescentskoj populaciji, ''[[Buffy the Vampire Slayer]]'' je u četvrtoj sezoni predstavila ljubavnu priču između Tare i Willow, čija je tretirana kao i bilo koja druga u seriji i nije specijalno najavljivana. Nakon toga usledile su serije usmerene prvenstveno na LGBT teme, najpre ''[[Queer as Folk (US)|Queer as Folk]]'', gde su dve glavne junakinje, [[Melanie Marcus|Melanie]] i [[Lindsay Peterson|Lindsay]] lezbejski par sa decom. Od 2004. do 2009. emitovana je lezbejska serija ''[[The L Word]]'', koja se fokusirala na grupu lezbejki u [[West Hollywood, California|West Hollywoodu]]. Serija ''[[Nurse Jackie]]'' je u drugoj sezoni, 2010 predstavila jednu od junakinja, Dr. O'Hara kao lezbejku, bez ikakve pompe ili posebnog problematizovanja ove teme. == Vidi takođe == {{LGBT portal}} {{MultiCol}} ; Opšte * [[Homoseksualnost]] * [[Seksualna orijentacija]] * [[Seksualni identitet]] ** [[Biologija i seksualna orijentacija]] ** [[Homoseksualnost i psihologija|Psihologija i homoseksualnost]] ** [[Queer teorija]] * [[Feminizam]] ** [[Lezbijski feminizam|Lezbejski feminizam]] ** [[Lezbejski separatizam]] ** [[Lezbejska utopija]] * [[LGBT simboli]] ** [[Crni trougao]] ** [[Labris]] ;Istorija * [[LGBT istorija]] * [[Pregled LGBT istorije]] * [[Lezbejska istorija]] {{ColBreak}} ;Organizacije * [[Kontra (organizacija)|Kontra]] * [[Labris (organizacija)|Labris]] * [[LORI]] * [[Novosadska lezbejska organizacija|NLO]] ;Časopisi * [[Spisak lezbejskih časopisa]] * [[Curve (časopis)|Curve]] * [[Diva (časopis)|Diva]] * [[g3 (časopis)|g3]] ;Filmovi i serije * [[Hronološki spisak filmova sa LGBT tematikom]] * [[Spisak filmova sa LGBT tematikom|Spisak LGBT filmova]] * [[:Kategorija:Filmovi sa lezbejskom tematikom|Lezbejski filmovi]] * [[Spisak televizijskih emisija sa LGBT likovima i temama]] ;Događaji * [[Parada ponosa LGBT osoba]] * [[Spisak LGBT manifestacija]] * [[Dyke March]] {{EndMultiCol}} == Vanjske veze == {{WProjekti |commonscat = Lesbianism |wječnik = lezbejka }} * [http://www.labris.org.rs Labris] – Organizacija za lezbejska ljudska prava, Beograd * [http://www.kontra.hr/ Kontra] – Lezbijska grupa, Zagreb * [http://www.lori.hr/ LORI] - Lezbijska organizacija Rijeka * [http://www.ljudmila.org/lesbo/ ŠKUC LL] * [http://n-l-o.org/ NLO] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100506034217/http://n-l-o.org/ |date=2010-05-06 }} - Novosadska lezbejska organizacija * [http://www.balconn.com/ Balconn] Balkanska lezbejska konekcija * [http://www.g3mag.co.uk g3 magazine – lezbejski i bi vodič] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190225151419/http://g3mag.co.uk/ |date=2019-02-25 }} ([[Engleski jezik]]) * [http://www.nclrights.org Nacionalni centar za lezbejska prava] ([[Engleski jezik]]) * [http://www.worldpride.net/ World Pride 2012 Site] višejezični sajt * [http://www.afterellen.com AfterEllen.Com] Lezbejke i bi-žene u medijima * [http://www.clublez.com/movies/ The Encyclopedia of Lesbian Movie Scenes] ''Upozorenje: sadrži eksplicitni pornografsi sadržaj'' == Reference == {{reflist|2}} {{Seksualni identiteti}} {{LGBT }} [[Kategorija:Problemi]] [[Kategorija:LGBT]] [[Kategorija:Feminizam]] [[Kategorija:Žene]] [[Kategorija:Identiteti]] [[Kategorija:Lezbejske teme| ]] dpkuq0k8l62wmsgvh4haqj29pyb7cko 0 14728 41261545 41058776 2022-08-11T12:27:04Z Edgar Allan Poe 29250 wikitext text/x-wiki {{Infokurija Sportsko natjecanje | ime = UEFA Liga prvaka | izvorni naziv = UEFA Champions League | logo = UEFA_Champions_League_logo_2.svg | veličina = 220px | opis = Službeni logo UEFA Lige prvaka | utemeljeno = [[1955.]] | regija = | momčadi = 32 <small>(završnica)</small> | aktualni prvak = {{nowrap|{{flagicon|Španjolska}} [[Real Madrid]] <small>(14. naslov)</small>}} | najuspješnija momčad = {{nowrap|{{flagicon|Španjolska}} [[Real Madrid]] <small>(14 naslova)</small>}} | geslo = }} '''UEFA Liga prvaka''' (ili jednostavno ''Liga prvaka''; prije službeno, ali često i danas zvana '''''Kup prvaka''''') godišnje je [[nogomet]]no natjecanje koje organizira [[UEFA]] za najbolje europske klubove. Jedan je od najprestižnijih [[sport]]skih turnira u [[Europa|Europi]], ali i u svijetu zajedno s južnoameričkim [[Copa Libertadores]]om.<ref name="UCL">{{cite news |title= Najvažnije klupsko nogometno natjecanje |url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/index.html |work= [[UEFA]].com |publisher= Union of European Football Associations |date= [[31. siječnja]] [[2010.]] |accessdate= 23 May 2010 }}</ref> [[Finale UEFA Lige prvaka|Finale ovog natjecanja]] je najgledaniji godišnji športski događaj, kojeg gleda više od 300 milijuna [[Televizija|televizijskih]] gledatelja.<ref>{{cite web |title= Ford produžio 20-godišnje partnerstvo sa UEFA Ligom prvaka, europskim najprestižnijim klupskim nogometnim natjecanjem |url= http://media.ford.com/news/fordextends20yearpartnershipwiththeuefachampionsleagueeuropesmostprestigiousclubfootballcompetition.htm | work= [[Ford]] }}</ref> Turnir je osnovan [[1955.]], na prijedlog francuskog novinara i urednika ''[[L'Équipe]]a'' [[Gabriel Hanot|Gabriela Hanota]],<ref>{{cite news |title= http://www.uefa.com/magazine/news/Kind=512/newsId=419682.html |title= Kapa dolje Hanotu |work= [[UEFA]].com |publisher= Union of European Football Associations }} {{eng icon}}</ref> kao kontinentalno natjecanje za klubove pobjednike liga iz kojih dolaze nazvano ''Europski kup klubova prvaka''. U [[UEFA Liga prvaka 1992./93.|sezoni 1992./93.]] naziv turnira promijenjen je u ''UEFA Liga prvaka'', i od tada se na turniru natječu samo najbolje momčadi europskih nogometnih liga, iako neke od njih nikad nisu bili prvaci u svojoj ligi. Liga prvaka ne bi trebala biti poistovijećena s [[UEFA Europska liga|UEFA Europskom ligom]], [[Kup UEFA|Kupom UEFA-e]] ili s već ukinutim [[Kup pobjednika kupova|Kupom pobjednika kupova]] i [[Kup velesajamskih gradova|Kupom velesajamskih gradova]]. [[Real Madrid C.F.|Real Madrid]] je najuspješniji klub u povijesti natjecanja, osvojivši naslov trinaest puta, uključujući i prvih pet sezona zaredom.<ref name="Winners">{{cite news |title= Kup euopskih prvaka |url= http://www.rsssf.com/tablese/ec1.html |publisher= [[RSSSF]] |date= [[31. siječnja]] [[2010.]] |accessdate= 23 May 2010 }}</ref> Uz to, španjolski su klubovi osvojili najviše naslova Europskih prvaka, čak 13.<ref name="Winners"/> Natjecanje su osvojila 22 različita kluba, od kojih je 12 osvojilo više od jednog naslova.<ref name="Winners"/> Otkad je natjecanje promijenilo ime i strukturu [[1992.]], nijedan klub nije obranio naslov, s [[A.C. Milan|Milanom]] kao zadnjim klubom koji je obranio naslov [[Finale UEFA Lige prvaka 1990.|1990]].<ref name="1990S">{{cite news |title= Kup prvaka 1989./90. |url= http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=1989/index.html |work= [[UEFA]].com |publisher= Union of European Football Associations |date= [[31. siječnja]] [[2010.]] |accessdate=23 May 2010 }}</ref> Trenutačni europski prvak je [[Real Madrid C.F.|Real Madrid]], koji je porazio [[Liverpool FC|Liverpool]] s 1:0 u [[Finale UEFA Lige prvaka 2022.|finalu]]. == Povijest == Izvorno nazvan '''Europski kup klubova prvaka''', ili skraćeno '''Europski kup''' (u [[Hrvatska|Hrvatskoj]] zvan '''Kup prvaka'''), turnir je započeo [[UEFA Liga Prvaka 1955./56.|1955./56.]], a koristio je dvokružni sustav izbacivanja gdje bi momčadi igrale dvije utakmice jedna protiv druge, jednu kod kuće, a jednu u gostima, a momčad kojoj je ukupni rezultat u obije utakmice donio pobjedu išla bi u idući krug natjecanja. Ulaz u natjecanje bio je ograničen samo na pobjednike domaćih liga i prošlogodišnjeg osvajača kupa. Ovakav kvalifikacijski sistem bio je sve do [[1997.]] godine. Od [[UEFA Liga Prvaka 1997./98.|sezone 1997./98.]], pravila su promijenjena kako bi turnir dobio veću napetost (i dodatni novac sponzora), i kako bi trebao biti „zanimljiviji“. Momčadi koje nisu bili prvaci u državi mogle su se natjecati, bazirane naravno na relativnoj snazi njihove lige – sa UEFA-inog gledišta, drugoplasirana momčad iz španjolske [[La Liga|La Lige]] je bila vrjednija automatske kvalifikacije u Ligu prvaka, nego na primjer, prva momčad iz poljske [[Orange Ekstraklasa|Orange Ekstraklase]]. Kao rezultat toga, sustav je promijenjen tako da „slabiji“ državni prvaci moraju na kvalifikacije za Ligu prvaka, dok drugoplasirani iz „jačih“ liga mogu direktno. Taj sustav se koristi i danas. == Sustav natjecanja == === Kvalifikacije === [[Datoteka:UEFA members Champs League group stage.gif|right|thumb|450px|Karta članica [[UEFA]]-e podjeljena po nastupima u natjecanju po skupinama Lige prvaka {{legenda|#67E863|Članice UEFA-e koje su imale predstavnika u natjecanju po skupinama}} {{legenda|#6085EF|Članice UEFA-e koje nisu imale predstavnika u natjecanju po skupinama}} {{legenda|#C0C0C0|Nisu članice UEFA-e}}]] Liga prvaka dostupna je svim državnim prvacima iz država koje pripadaju [[UEFA|UEFA-i]] (osim [[Lihtenštajn]]u, koji nema vlastitu ligu), te drugoplasiranim, trećeplasiranim i četvrtoplasiranim iz jačih liga. Od siječnja 2007. dvije najniže rangirane lige igraju kvalifikacije i predstavljaju svoju državu u natjecanju. Te dvije države su trenutno [[Andora]] i [[San Marino]]. Broj klubova u Ligi prvaka koji ima jedan savez ovisi o njezinom rankingu na UEFA-inoj listi koeficijenata: * savezi koji zauzimaju 1., 2. i 3. mjesto imaju 4 predstavnika * savezi koji zauzimaju 4., 5. i 6. mjesto imaju 3 predstavnika * savezi rangirani od 7. do 15. mjesta imaju 2 predstavnika * savezi koji su rangirani ispod 16. mjesta imaju jednog predstavnika Pozicija saveza također određuje u koju fazu natjecanja idu njezini predstavnici. Na primjer, tri najbolje rangirana saveza imaju dvije momčadi u fazi po skupinama (to su prvaci i drugoplasirani) i dvije momčadi u trećem pretkolu (za treće i četvrtoplasirane momčadi) gdje recimo najniže rangirani savezi imaju samo jednog predstavnika i to u 1. pretkolu. Devet najbolje plasiranih saveza imaju bar jednog predstavnika koji direktno ide u fazu po skupinama. Za razdoblje od [[2009]]. do [[2012]]. godine [[UEFA]] je pripremila novi sustav kvalifikacija po kojem će 22 ekipe imat izravan nastup u natjecanju po skupinama umjesto dosadašnjih 16 (6 novih kvalifikanata će biti trećeplasirane momčadi iz tri prvorangirane lige + prvaci liga rangiranih od 10. do 12. mjesta), dok će se preostalih 10 mjesta tražit kroz dvije različite kvalifikacijske putanje. Jedna će bit rezervirana za neprvake saveza rangiranih od 1 do 15, tj. ekipe su koje su u nacionalnom prvenstvu zauzele mjesta odmah ispod izravnih sudionika po skupinama. Druga će biti rezervirana za prvake saveza rangiranih od 13. mjesta naniže. Obje kvalifikacijske putanje igrat će se neovisno jedna od druge i svaka će kao konačne pobjednike izdvojit po 5 momčadi koji će biti posljednji sudionici natjecanja po skupinama. Svrha ove ideje je da se prvacima slabijih liga omogući lakši pristup do Lige prvaka kroz njihove međusobne dvoboje, nego protiv klubova iz jakih europskih liga koji to nisu učinili kroz domaće prvenstvo. Dodatno mjesto u fazi po skupinama rezervirano je za prošlogodišnje prvake, u slučaju da se oni ne kvalificiraju u Ligu prvaka. No, jedan savez je limitiran na slanje najviše četiri momčadi po sezoni. To znači da prošlogodišnji prvak, ukoliko se na plasira kao jedna od četiri (ili manje, ovisi o ligi) momčadi, zauzima mjesto četvrtoplasirane momčadi, a nju smješta na 5. mjesto, koje tu momčad vodi u [[Kup UEFA]]. Također, gledajući sportske kriterije, svaki klub mora biti licenciran od strane saveza iz kojeg dolazi kako bi sudjelovao u Ligi prvaka. Kako bi dobio licencu, klub mora zadovoljiti određene stadionske, infrastrukturne i financijske uvjete. Kontroverza se dogodila kada se Liverpool, koji je osvojio Ligu prvaka 2004/05., nije uspio kvalificirati među ćetiri najbolje momčadi u Premiershipu. [[FA]] je odlučila da će [[Everton FC]] (koji je bio četvrti) zauzeti zadnje mjesto. No, UEFA je donijela odluku da oba kluba mogu nastupiti u Ligi prvaka, no Liverpool je startao od 1. pretkola, a Everton od 3. pretkola. Liverpool je te sezone postao prvi klub, uz [[slovačka|slovačku]] [[Artmedia Petržalka|Artmediu]], koji se iz 1. pretkola kvalificirao u fazu po skupinama. Liverpool je te sezone postao i prva momčad koja je iz 1. pretkola došla do faze ispadanja Lige prvaka. [[FC Barcelona]], [[Manchester United F.C.|Manchester United]] i [[Futebol Clube do Porto|FC Porto]] momčadi su koje su najviše puta nastupile u fazi po skupinama, svaka po 12 puta. No, svaka od momčadi je Ligu prvaka osvojila samo jednom otkad je uspostavljena faza po skupinama. === Format === [[Datoteka:Beginning Arsenal Sevilla.jpg|250px|mini|Zastava Lige Prvaka rasprostire se na sredini igrališta prije početka svake utakmice (slika s utakmice [[Arsenal FC]] - [[Sevilla FC]]).]] Turnir se satoji od više faza natjecanja, a počinje s tri kvalifikacijska pretkola. Različite momčadi startaju u različitim pretkolima ovisno o njihovoj poziciji u domaćoj ligi i mjestu njihove lige prema [[UEFA-ini koeficijenti|UEFA-inim koeficijentima]], dok se šesnaest najbolje plasiranih momčadi iz najbolje plasiranih europskih liga direktno kvalificira za prvu fazu Lige Prvaka. U pretkolima, momčadi igraju jedna protiv druge na principu izbacivanja (''knockout sustav'') i to u dvije utakmice (kod kuće i u gostima). Momčad koja je ukupnim rezultatom iz obije utakmice ostvarila pobjedu ide u sljedeće pretkolo i igra protiv sljedeće momčadi s kojom se križa. Pretkola se igraju od sredine [[srpanj|srpnja]] pa do [[kolovoz]]a. Poraženi iz trećeg pretkola idu u [[Kup UEFA]], dok se šesnaest momčadi koje su ostvarile pobjede u 3. pretkolu pridružuje šesnaest momčadi koje su se kvalificirale direktno u prvu fazu po grupama. Momčadi su podijenjene u osam skupina po četiri momčadi u kojoj svaka momčad igra protiv svake dva puta (kod kuće i u gostima). Faza po skupinama igra se od sredine [[rujan|rujna]] pa do [[prosinac|prosinca]]. Trećeplasirane momčadi iz svake skupine idu u [[Kup UEFA]], dok prve dvije idu u osminu finala Lige Prvaka. Tih šesnaest momčadi igraju dalje u fazi izbacivanja i to od [[veljača|veljače]] pa do [[svibanj|svibnja]]. Sve daljnje faze natjecanja poslije skupina igraju se dvokružno, tj. svaka momčad je domaćin jedne od dvije utakmice. Momčad koja rezultatima iz obje utakmice ostvari ukupnu pobjedu ide u iduću fazu. U ovim fazama vrijedi pravilo [[Gol u gostima|gola u gostima]]. Ako je potrebno, [[produžetci (nogomet)|produžetci]] i [[jedanaesterac|jedanaesterci]] se igraju da bi se dobio pobjednik. Jedina iznimka za sva ova pravila (osim zadnjeg) je finale, koje se igra jednokružno na neutralnom terenu, no zna se dogoditi da jedan od finalista ipak igra na svom terenu, na što [[UEFA]] ne može utjecati jer se stadion finala za tu sezonu bira pri kraju prošle sezone. Ždrijebanje je danas oblikovano tako da dvije momčadi iz iste lige ne mogu igrati jedna protiv druge prije četvrtine finala. Nadalje, koriste se i UEFA-ini koeficijenti. Sustav natjecanja je bio žrtva promjena od [[UEFA Liga Prvaka 1991./92.|sezone 1991/92.]]. Trenutni sustav adaptiran je [[2009]]. === Finale === {{glavni|Finale UEFA Lige prvaka}} Finale Lige prvaka najvažnija je utakmica od svih europskim klupskim natjecanjima. Stadion domaćin finala bira se dvije godine prije same utakmice. Zadnje [[Finale UEFA Lige prvaka 2014.|finale]] održano je na [[Estádio da Luz]]u u [[Lisabon]]u između Real Madrida i Atletico Madrida, a završilo je 4:1 za Real Madrid nakon produžetaka.. [[Real Madrid]] je natjecanje osvojio 10 puta. Sljedeće najuspješnije momčadi su [[A.C. Milan]] (7), [[Liverpool F.C.]] (5), [[FC Bayern München]] (5), i [[Ajax Amsterdam]] (4). Pobjednički klub dobije trofej Lige prvaka, no UEFA-i ga mora vratiti 2 mjeseca prije sljedećeg finala. UEFA pobjednicima daje umanjenu verziju pokala za stalno čuvanje, i pobjednički klubovi su slobodni u izrađivanju replika dok god su one propisno označene kao replike i nisu veće od 80% prave veličine pokala. No, trenutna pravila nalažu da će se pravi pokal dati na čuvanje samo momčadima koje osvoje tri finala za redom ili momčadima koje su ukupno osvojile pet ili više finala.<ref>[http://www.uefa.com/newsfiles/19071.pdf Pravila za Ligu prvaka 2006./07.]</ref> Pet momčadi su dobile pokal na stalno čuvanje: * [[Real Madrid]], koji je osvojio prvih pet Liga prvaka, a 10 ukupno * [[Ajax Amsterdam]], koji je osvojio uzastopno od 1971. do 1973., a ukupno 4 * [[FC Bayern München|Bayern München]], koji je osvojio uzastopno od 1974. do 1976., a ukupno 5 * [[A.C. Milan]], koji je 5. puta osvojio 1994., a ukupno 7 * [[Liverpool F.C.|Liverpool]], koji je svoje 5. finale osvojio 2005. Prvo finale Lige prvaka u kojem su igrale dvije momčadi iz iste države je ono iz [[Finale UEFA Lige prvaka 2000.|2000.]], kada su jedno protiv drugog igrali španjolski velikani [[Real Madrid]] i [[Valencia CF]]. Ovo je ponovljeno [[Finale UEFA Lige prvaka 2003.|2003.]], kada su igrali [[AC Milan]] i [[Juventus]], [[Finale UEFA Lige prvaka 2008.|2008.]] između [[Manchester United F.C.|Manchester Uniteda]] i [[Chelsea F.C.|Chelsea]], [[Finale UEFA Lige prvaka 2013.|2013.]] između [[FC Bayern München|Bayern Münchena]] i [[Borussia Dortmund|Borussie Dortmund]] i to je bilo posljednje finale gdje su igrale dvije momčadi iz iste države. 2014. godine prvi su puta finale igrali klubovi iz istoga grada, Real Madrid i Atletico Madrid == Rekordi i statistike == === Po državi === {| class="wikitable" |- ! Država iz koje dolaze klubovi ! Pobjednici ! Drugo mjesto ! Pobjednički klubovi ! Drugoplasirani klubovi |- | {{flag|Španjolska}} |align=center| 18 |align=center| 12 | [[Real Madrid]] (13), [[FC Barcelona|Barcelona]] (5) | [[Real Madrid]] (3), [[FC Barcelona|Barcelona]] (4), [[Valencia CF|Valencia]] (2), [[Atlético de Madrid]] (3) |- | {{flagcountry|ENG}} |align=center| 14 |align=center| 9 | [[Liverpool F.C.|Liverpool]] (6), [[Manchester United F.C.|Man United]] (3), [[Nottingham Forest F.C.|Nottingham Forest]] (2), [[Chelsea FC]] (2), [[Aston Villa F.C.|Aston Villa]] (1) | [[Liverpool F.C.|Liverpool]] (3), [[Leeds United A.F.C.|Leeds United]] (1), [[Arsenal F.C.|Arsenal]] (1), [[Chelsea FC|Chelsea]] (1), [[Manchester United F.C.|Man United]] (1), [[Tottenham Hotspur F.C.|Tottenham Hotspur]] (1), [[Manchester City F.C.|Manchester City]] (1) |- | {{flagcountry|ITA}} |align=center| 12 |align=center| 15 | [[AC Milan]] (7), [[F.C. Internazionale Milano|Internazionale]] (3), [[Juventus F.C.|Juventus]] (2), | [[Juventus F.C.|Juventus]] (7), [[A.C. Milan]] (4), [[Inter Milano|Inter Milan FC]] (2), [[ACF Fiorentina|Fiorentina]] (1), [[A.S. Roma|Roma]] (1), [[U.C. Sampdoria|Sampdoria]] (1) |- | {{flagcountry|NJE}} |align=center| 8 |align=center| 10 | [[FC Bayern München|Bayern München]] (6), [[Borussia Dortmund]] (1), [[Hamburger SV|Hamburg]] (1) | [[FC Bayern München|Bayern München]] (5), [[Bayer Leverkusen]] (1), [[Borussia Mönchengladbach]] (1), [[Eintracht Frankfurt]] (1), [[Hamburger SV|Hamburg]] (1), [[Borussia Dortmund]] (1) |- | {{flagcountry|NIZ}} |align=center| 6 |align=center| 2 | [[Ajax Amsterdam]] (4), [[PSV Eindhoven]] (1), [[Feyenoord Rotterdam]] (1) | [[Ajax Amsterdam]](2) |- | {{flagcountry|POR}} |align=center| 4 |align=center| 5 | [[SL Benfica|Benfica]] (2), [[Futebol Clube do Porto|FC Porto]] (2) | [[SL Benfica|Benfica]] (5) |- | {{flagcountry|FRA}} |align=center| 1 |align=center| 6 | [[Olympique de Marseille|Marseille]] (1) | [[Stade de Reims-Champagne|Reims]] (2), [[Olympique de Marseille|Marseille]] (1), [[AS Monaco|Monaco]] (1)<ref>[[AS Monaco|Monacov]] stadion je zapravo u gradu [[Fontvieille]] u maloj državi [[Monako]], i samo je stavljen pod francusku jer [[Monegaška nogometna reprezentacija]] nema svoju vlastitu ligu. </ref>, [[AS Saint-Étienne|St-Étienne]] (1), [[Paris Saint-Germain F.C.|Paris Saint-Germain]] (1) |- | {{flagcountry|ŠKO}} |align=center| 1 |align=center| 1 | [[Celtic F.C.|Celtic]] (1) | [[Celtic F.C.|Celtic]] (1) |- | {{flag|Rumunjska}} |align=center| 1 |align=center| 1 | [[FC Steaua Bukurešt|Steaua Bukurešt]] (1) | [[FC Steaua Bukurešt|Steaua Bukurešt]] (1) |- | {{flagcountry|JUG}} |align=center|1 |align=center|1 | [[FK Crvena zvezda|Crvena zvezda]] (1) | [[FK Partizan]] (1) |- | {{flagcountry|GRČ}} |align=center| |align=center| 1 | - | [[Panathinaikos]] (1) |- | {{flagcountry|BEL}} |align=center| |align=center| 1 | - | [[Club Brugge]] (1) |- | {{flagcountry|ŠVE}} |align=center| |align=center| 1 | - | [[Malmö FF]] (1) |} === Po klubu === {| class="wikitable sortable" |- !Momčad !Pob. !Fin. !Prvaci !Drugoplasirani |- |{{flagicon|ŠPA}} [[Real Madrid C.F.|Real Madrid]] ||align=center|13||align=center|3||([[Kup prvaka 1955./56.|1956.]], [[Kup prvaka 1956./.57|1957.]], [[Kup prvaka 1957./58.|1958.]], [[Kup prvaka 1958./59.|1959.]], [[Kup prvaka 1959./60.|1960.]], [[Kup prvaka 1965./66.|1966.]], [[UEFA Liga prvaka 1997./98.|1998.]], [[UEFA Liga prvaka 1999./00.|2000.]], [[UEFA Liga prvaka 2001./02.|2002.]], [[UEFA Liga prvaka 2013./14.|2014.]], [[UEFA Liga prvaka 2015./16.|2016.]], [[UEFA Liga prvaka 2016./17.|2017.]], [[UEFA Liga prvaka 2017./18.|2018.]]) ||([[Kup prvaka 1961./62.|1962.]], [[Kup prvaka 1963./64.|1964.]], [[Kup prvaka 1980./81.|1981.]]) |- |{{flagicon|ITA}} [[AC Milan|Milan]] ||align=center|7||align=center|4||([[Kup prvaka 1962./63.|1963.]], [[Kup prvaka 1968./69.|1969.]], [[Kup prvaka 1988./89.|1989.]], [[Kup prvaka 1989./90.|1990.]], [[UEFA Liga prvaka 1993./94.|1994.]], [[UEFA Liga prvaka 2002./03.|2003.]], [[UEFA Liga prvaka 2006./07.|2007.]])||([[Kup prvaka 1957./58.|1958.]], [[UEFA Liga prvaka 1992./93.|1993.]], [[UEFA Liga prvaka 1994./95.|1995.]], [[UEFA Liga prvaka 2004./05.|2005.]]) |- |{{flagicon|NJE}} [[FC Bayern München|Bayern München]] ||align=center|6||align=center|5||([[Kup prvaka 1973./74.|1974.]], [[Kup prvaka 1974./75.|1975.]], [[Kup prvaka 1975./76.|1976.]], [[UEFA Liga prvaka 2000./01.|2001.]], [[UEFA Liga prvaka 2012./13.|2013.]], [[UEFA Liga prvaka 2019./20.|2020.]])||([[Kup prvaka 1981./82.|1982.]], [[Kup prvaka 1986./87.|1987.]], [[UEFA Liga prvaka 1998./99.|1999.]], [[UEFA Liga prvaka 2009./10.|2010.]], [[UEFA Liga prvaka 2011./12.|2012.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Liverpool F.C.|Liverpool]]||align=center|6||align=center|3||([[Kup prvaka 1976./77.|1977.]], [[Kup prvaka 1977./78.|1978.]], [[Kup prvaka 1980./81.|1981.]], [[Kup prvaka 1983./84.|1984.]], [[UEFA Liga prvaka 2004./05.|2005.]], [[UEFA Liga prvaka 2018./19.|2019.]])||([[Kup prvaka 1984./85.|1985.]], [[UEFA Liga prvaka 2006./07.|2007.]], [[UEFA Liga prvaka 2017./18.|2018.]]) |- |{{flagicon|ŠPA}} [[FC Barcelona|Barcelona]]||align=center|5||align=center|3||([[Kup prvaka 1991./92.|1992.]], [[UEFA Liga prvaka 2005./06.|2006.]], [[UEFA Liga prvaka 2008./09.|2009.]], [[UEFA Liga prvaka 2010./11.|2011.]], [[UEFA Liga prvaka 2014./15.|2015.]])||([[Kup prvaka 1960./61.|1961.]], [[Kup prvaka 1985./86.|1986.]], [[UEFA Liga prvaka 1993./94.|1994.]]) |- |{{flagicon|NIZ}} [[Ajax Amsterdam]]||align=center|4||align=center|2||([[Kup prvaka 1970./71.|1971.]], [[Kup prvaka 1971/72.|1972.]], [[Kup prvaka 1972./73|1973.]], [[UEFA Liga prvaka 1994./95.|1995.]])||([[Kup prvaka 1968./69.|1969.]], [[UEFA Liga prvaka 1995./96.|1996.]]) |- |{{flagicon|ITA}} [[Internazionale Milano F.C.|Internazionale]]||align=center|3||align=center|2||([[Kup prvaka 1963./64.|1964.]], [[Kup prvaka 1964./65.|1965.]], [[UEFA Liga prvaka 2009./10.|2010.]])||([[Kup prvaka 1966./67.|1967.]], [[Kup prvaka 1971./72.|1972.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Manchester United F.C.|Manchester United]]||align=center|3||align=center|2||([[Kup prvaka 1967./68.|1968.]], [[UEFA Liga prvaka 1998./99.|1999.]], [[UEFA Liga prvaka 2007./08.|2008.]])|| ([[UEFA Liga prvaka 2008./09.|2009.]], [[UEFA Liga prvaka 2010./11.|2011.]]) |- |{{flagicon|ITA}} [[Juventus F.C.|Juventus]]||align=center|2||align=center|7||([[Kup prvaka 1984./85.|1985.]], [[UEFA Liga prvaka 1995./96.|1996.]])||([[Kup prvaka 1972./73.|1973.]], [[Kup prvaka 1982./83.|1983.]], [[UEFA Liga prvaka 1996./97.|1997.]], [[UEFA Liga prvaka 1997./98.|1998.]], [[UEFA Liga prvaka 2002./03.|2003.]], [[UEFA Liga prvaka 2014./15.|2015.]], [[UEFA Liga prvaka 2016./17.|2017.]]) |- |{{flagicon|POR}} [[Benfica Lisabon|Benfica]]||align=center|2||align=center|5||([[Kup prvaka 1960./61.|1961.]], [[Kup prvaka 1961./62.|1962.]])||([[Kup prvaka 1962./63.|1963.]], [[Kup prvaka 1964./65.|1965.]], [[Kup prvaka 1967./68.|1968.]], [[Kup prvaka 1987./88.|1988.]], [[Kup prvaka 1989./90.|1990.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Chelsea F.C.|Chelsea]]||align=center|2||align=center|1||([[UEFA Liga prvaka 2011./12.|2012.]], [[UEFA Liga prvaka 2020./2021.|2021.]])||([[UEFA Liga prvaka 2007./08.|2008.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Nottingham Forest F.C.|Nottingham Forest]]||align=center|2||align=center|0||([[Kup prvaka 1978./79.|1979.]], [[Kup prvaka 1979./80.|1980.]])||- |- |{{flagicon|POR}} [[FC Porto|Porto]] ||align=center|2||align=center|0||([[Kup prvaka 1986./87.|1987.]], [[UEFA Liga prvaka 2003./04.|2004.]])||- |- |{{flagicon|ŠKO}} [[Celtic F.C.|Celtic]]||align=center|1||align=center|1||([[Kup prvaka 1966./67.|1967.]])||([[Kup prvaka 1969./70.|1970.]]) |- |{{flagicon|NJE}} [[Hamburger SV]]||align=center|1||align=center|1||([[Kup prvaka 1982./83.|1983.]])||([[Kup prvaka 1979./80.|1980.]]) |- |{{flagicon|RUM}} [[Steaua Bukurešt]]||align=center|1||align=center|1||([[Kup prvaka 1985./86.|1986.]])||([[Kup prvaka 1988./89.|1989.]]) |- |{{flagicon|FRA}} [[Olympique de Marseille]]||align=center|1||align=center|1||([[UEFA Liga prvaka 1992./93.|1993.]])||([[Kup prvaka 1990./91.|1991.]]) |- |{{flagicon|NJE}} [[Borussia Dortmund]]||align=center|1||align=center|1||([[UEFA Liga prvaka 1996./97.|1997.]])||([[UEFA Liga prvaka 2012./13.|2013.]]) |- |{{flagicon|NIZ}} [[Feyenoord Rotterdam|Feyenoord]]||align=center|1||align=center|0||([[Kup prvaka 1969./70.|1970.]])||- |- |{{flagicon|ENG}} [[Aston Villa F.C.|Aston Villa]]||align=center|1||align=center|0||([[Kup prvaka 1981./82.|1982.]])||- |- |{{flagicon|NIZ}} [[PSV Eindhoven]] ||align=center|1||align=center|0||([[Kup prvaka up 1987./88.|1988.]])||- |- |{{flagicon|SRB}} [[FK Crvena zvezda|Crvena zvezda]]||align=center|1||align=center|0||([[Kup prvaka 1990./91.|1991.]])||- |- |{{flagicon|ŠPA}} [[Atlético de Madrid|Atlético Madrid]]||align=center|0||align=center|3||-||([[Kup prvaka 1973./74.|1974.]], [[UEFA Liga prvaka 2013./14.|2014.]]. [[UEFA Liga prvaka 2015./16.|2016.]]) |- |{{flagicon|FRA}} [[Stade de Reims-Champagne|Stade Reims]]||align=center|0||align=center|2||-||([[Kup prvaka 1955./56.|1956.]], [[Kup prvaka 1958./59.|1959.]]) |- |{{flagicon|ŠPA}} [[Valencia C.F.|Valencia]]||align=center|0||align=center|2||-||([[UEFA Liga prvaka 1999./00.|2000.]], [[UEFA Liga prvaka 2000./01.|2001.]]) |- |{{flagicon|ITA}} [[ACF Fiorentina|Fiorentina]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1956./57.|1957.]]) |- |{{flagicon|NJE}} [[Eintracht Frankfurt]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1959./60.|1960.]]) |- |{{flagicon|SRB}} [[FK Partizan|Partizan]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1965./66.|1966.]]) |- |{{flagicon|GRČ}} [[PAE Panathinakos|Panathinaikos]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1970./71.|1971.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Leeds United A.F.C.|Leeds United]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1974./75.|1975.]]) |- |{{flagicon|FRA}} [[AS Saint-Étienne|Saint-Étienne]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1975./76.|1976.]]) |- |{{nowrap|{{flagicon|NJE}} [[Borussia Mönchengladbach]]}}||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1976./77.|1977.]]) |- |{{flagicon|BEL}} [[Club Brugge K.V.|Club Brugge]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1977./78.|1978.]]) |- |{{flagicon|ŠVE}} [[Malmö FF|Malmö]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1978./79.|1979.]]) |- |{{flagicon|ITA}} [[AS Roma|Roma]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1983./84.|1984.]]) |- |{{flagicon|ITA}} [[U.C. Sampdoria|Sampdoria]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1991./92.|1992.]]) |- |{{flagicon|NJE}} [[TSV Bayer 04 Leverkusen|Bayer Leverkusen]]||align=center|0||align=center|1||-||([[UEFA Liga prvaka 2001./02.|2002.]]) |- |{{flagicon|FRA}} [[AS Monaco|Monaco]]||align=center|0||align=center|1||-||([[UEFA Liga prvaka 2003./04.|2004.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Arsenal F.C.|Arsenal]]||align=center|0||align=center|1||-||([[UEFA Liga prvaka 2005./06.|2006.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Tottenham Hotspur F.C.|Tottenham Hotspur]]||align=center|0||align=center|1||-||([[UEFA Liga prvaka 2018./19.|2019.]]) |- |{{flagicon|FRA}} [[Paris Saint-Germain F.C.|Paris Saint-Germain]]||align=center|0||align=center|1||-||([[UEFA Liga prvaka 2019./20.|2020.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Manchester City F.C.|Manchester City]]||align=center|0||align=center|1||-||([[UEFA Liga prvaka 2020./21.|2021.]]) |} :<small>'''Napomena:''' Ako se tablica sportira po godinama koje je klub bio prvi ili drugi, sortira se po godini prvog osvajanja</small> == Himna == {{glavni|Himna UEFA Lige prvaka}} Himna UEFA-ine Lige prvaka, koja nosi ime "''Liga Prvaka''" ("''Champions League''"), je aranžman [[Tony Britten|Tonya Brittena]] prema [[Georg Friedrich Händel|Händelovom]] "[[Zadok, prorok|Zadoku]]". UEFA je [[1992]]. zamolila Brittena da aranžira njenu službenu himnu, koji je iskoristio početak '' Zadoka, proroka'' kao polazište njegova aranžmana. Himna je premijerno izvedena od strane [[Ujedinjeno Kraljevstvo|britanskog]] [[Royal Philharmonic Orchestra]] (''Kraljevski filharmonijski orkestar'') i pjevana od strane zbora iz akademije ''St. Martin in the Fields'' na 3 službena UEFA-ina jezika: [[Engleski jezik|engleskom]], [[Njemački jezik|njemačkom]] i [[Francuski jezik|francuskom]]. Pripjev (refren) [[Himna UEFA Lige prvaka|himne]] izvođen je prije prije početka svake službene UEFA-ine utakmice, te prije i poslije svakog televizijskog prijenosa. Cijela himna traje oko 3 minute. Himna nije nikad izdana za prodaju u svojoj originalnoj verziji. == Financije == Liga prvaka je iznimno profitabilno natjecanje za klubove koji dođu u fazu po skupinama. [[UEFA]] dio novca koji su dobili od TV kuća za prava snimanja podijeli momčadima. Na primjer, novac podijeljen u sezoni [[UEFA Liga prvaka 2004./05.|2004./05.]] iznosio je od €3,800,000 ([[AC Sparta Prag|Sparta Prag]]) do €30,600,000 ([[Liverpool F.C.|Liverpool]]).<ref>[http://www.uefa.com/newsfiles/77276.pdf UEFA Liga prvaka – podjela novca 2003./04.]</ref> UEFA pretpostavlja da je iznos novca koji je u sezoni [[UEFA Liga prvaka 2005./06.|2005./06.]] podijeljen momčadima u skupinama oko €430,000,000.<ref>[http://www.uefa.com/competitions/UCL/news/Kind=1/newsId=344540.html Veća plaća u Ligi prvaka]</ref> Klubovi zarađuju dodatni novac od prodaje karata, dražbi, prodaje opreme, itd. == Izvori == {{izvori|2}} == Unutarnje poveznice == * [[Dodatak:Popis nogometnih klubova koji su igrali UEFA-inu Ligu prvaka]] * [[UEFA Liga prvaka {{#expr:{{TRENUTAČNAGODINA}}-1}}./{{#expr:{{TRENUTAČNAGODINA}} - (floor ({{TRENUTAČNAGODINA}} / 100) )*100 round 0}}.]] * [[Finale UEFA Lige prvaka {{TRENUTAČNAGODINA}}.]] == Vanjske veze == {{commonscat|UEFA Champions League}} * {{službena|http://www.uefa.com/Competitions/UCL/}} * [http://www.magiaontour.com/videos/UEFA_Champions_League_-_official_theme.html Lyrics and audio file of the Himna UEFA Lige prvaka] * [http://www.rsssf.com/ec/ecomp.html RSSSF Arhiuva Kupova prvaka] * [http://www.xs4all.nl/~kassiesa/bert/uefa/ UEFA European Cup Football] - [[web-stranica]] za statistike {{Međunarodni klupski fudbal}} [[Kategorija:Međunarodna klupska fudbalska ili nogometna takmičenja]] qtyb8bo4c0z71h9pa8dv3v5y7ljz45o 41261546 41261545 2022-08-11T12:28:12Z Edgar Allan Poe 29250 /* Po klubu */ wikitext text/x-wiki {{Infokurija Sportsko natjecanje | ime = UEFA Liga prvaka | izvorni naziv = UEFA Champions League | logo = UEFA_Champions_League_logo_2.svg | veličina = 220px | opis = Službeni logo UEFA Lige prvaka | utemeljeno = [[1955.]] | regija = | momčadi = 32 <small>(završnica)</small> | aktualni prvak = {{nowrap|{{flagicon|Španjolska}} [[Real Madrid]] <small>(14. naslov)</small>}} | najuspješnija momčad = {{nowrap|{{flagicon|Španjolska}} [[Real Madrid]] <small>(14 naslova)</small>}} | geslo = }} '''UEFA Liga prvaka''' (ili jednostavno ''Liga prvaka''; prije službeno, ali često i danas zvana '''''Kup prvaka''''') godišnje je [[nogomet]]no natjecanje koje organizira [[UEFA]] za najbolje europske klubove. Jedan je od najprestižnijih [[sport]]skih turnira u [[Europa|Europi]], ali i u svijetu zajedno s južnoameričkim [[Copa Libertadores]]om.<ref name="UCL">{{cite news |title= Najvažnije klupsko nogometno natjecanje |url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/index.html |work= [[UEFA]].com |publisher= Union of European Football Associations |date= [[31. siječnja]] [[2010.]] |accessdate= 23 May 2010 }}</ref> [[Finale UEFA Lige prvaka|Finale ovog natjecanja]] je najgledaniji godišnji športski događaj, kojeg gleda više od 300 milijuna [[Televizija|televizijskih]] gledatelja.<ref>{{cite web |title= Ford produžio 20-godišnje partnerstvo sa UEFA Ligom prvaka, europskim najprestižnijim klupskim nogometnim natjecanjem |url= http://media.ford.com/news/fordextends20yearpartnershipwiththeuefachampionsleagueeuropesmostprestigiousclubfootballcompetition.htm | work= [[Ford]] }}</ref> Turnir je osnovan [[1955.]], na prijedlog francuskog novinara i urednika ''[[L'Équipe]]a'' [[Gabriel Hanot|Gabriela Hanota]],<ref>{{cite news |title= http://www.uefa.com/magazine/news/Kind=512/newsId=419682.html |title= Kapa dolje Hanotu |work= [[UEFA]].com |publisher= Union of European Football Associations }} {{eng icon}}</ref> kao kontinentalno natjecanje za klubove pobjednike liga iz kojih dolaze nazvano ''Europski kup klubova prvaka''. U [[UEFA Liga prvaka 1992./93.|sezoni 1992./93.]] naziv turnira promijenjen je u ''UEFA Liga prvaka'', i od tada se na turniru natječu samo najbolje momčadi europskih nogometnih liga, iako neke od njih nikad nisu bili prvaci u svojoj ligi. Liga prvaka ne bi trebala biti poistovijećena s [[UEFA Europska liga|UEFA Europskom ligom]], [[Kup UEFA|Kupom UEFA-e]] ili s već ukinutim [[Kup pobjednika kupova|Kupom pobjednika kupova]] i [[Kup velesajamskih gradova|Kupom velesajamskih gradova]]. [[Real Madrid C.F.|Real Madrid]] je najuspješniji klub u povijesti natjecanja, osvojivši naslov trinaest puta, uključujući i prvih pet sezona zaredom.<ref name="Winners">{{cite news |title= Kup euopskih prvaka |url= http://www.rsssf.com/tablese/ec1.html |publisher= [[RSSSF]] |date= [[31. siječnja]] [[2010.]] |accessdate= 23 May 2010 }}</ref> Uz to, španjolski su klubovi osvojili najviše naslova Europskih prvaka, čak 13.<ref name="Winners"/> Natjecanje su osvojila 22 različita kluba, od kojih je 12 osvojilo više od jednog naslova.<ref name="Winners"/> Otkad je natjecanje promijenilo ime i strukturu [[1992.]], nijedan klub nije obranio naslov, s [[A.C. Milan|Milanom]] kao zadnjim klubom koji je obranio naslov [[Finale UEFA Lige prvaka 1990.|1990]].<ref name="1990S">{{cite news |title= Kup prvaka 1989./90. |url= http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=1989/index.html |work= [[UEFA]].com |publisher= Union of European Football Associations |date= [[31. siječnja]] [[2010.]] |accessdate=23 May 2010 }}</ref> Trenutačni europski prvak je [[Real Madrid C.F.|Real Madrid]], koji je porazio [[Liverpool FC|Liverpool]] s 1:0 u [[Finale UEFA Lige prvaka 2022.|finalu]]. == Povijest == Izvorno nazvan '''Europski kup klubova prvaka''', ili skraćeno '''Europski kup''' (u [[Hrvatska|Hrvatskoj]] zvan '''Kup prvaka'''), turnir je započeo [[UEFA Liga Prvaka 1955./56.|1955./56.]], a koristio je dvokružni sustav izbacivanja gdje bi momčadi igrale dvije utakmice jedna protiv druge, jednu kod kuće, a jednu u gostima, a momčad kojoj je ukupni rezultat u obije utakmice donio pobjedu išla bi u idući krug natjecanja. Ulaz u natjecanje bio je ograničen samo na pobjednike domaćih liga i prošlogodišnjeg osvajača kupa. Ovakav kvalifikacijski sistem bio je sve do [[1997.]] godine. Od [[UEFA Liga Prvaka 1997./98.|sezone 1997./98.]], pravila su promijenjena kako bi turnir dobio veću napetost (i dodatni novac sponzora), i kako bi trebao biti „zanimljiviji“. Momčadi koje nisu bili prvaci u državi mogle su se natjecati, bazirane naravno na relativnoj snazi njihove lige – sa UEFA-inog gledišta, drugoplasirana momčad iz španjolske [[La Liga|La Lige]] je bila vrjednija automatske kvalifikacije u Ligu prvaka, nego na primjer, prva momčad iz poljske [[Orange Ekstraklasa|Orange Ekstraklase]]. Kao rezultat toga, sustav je promijenjen tako da „slabiji“ državni prvaci moraju na kvalifikacije za Ligu prvaka, dok drugoplasirani iz „jačih“ liga mogu direktno. Taj sustav se koristi i danas. == Sustav natjecanja == === Kvalifikacije === [[Datoteka:UEFA members Champs League group stage.gif|right|thumb|450px|Karta članica [[UEFA]]-e podjeljena po nastupima u natjecanju po skupinama Lige prvaka {{legenda|#67E863|Članice UEFA-e koje su imale predstavnika u natjecanju po skupinama}} {{legenda|#6085EF|Članice UEFA-e koje nisu imale predstavnika u natjecanju po skupinama}} {{legenda|#C0C0C0|Nisu članice UEFA-e}}]] Liga prvaka dostupna je svim državnim prvacima iz država koje pripadaju [[UEFA|UEFA-i]] (osim [[Lihtenštajn]]u, koji nema vlastitu ligu), te drugoplasiranim, trećeplasiranim i četvrtoplasiranim iz jačih liga. Od siječnja 2007. dvije najniže rangirane lige igraju kvalifikacije i predstavljaju svoju državu u natjecanju. Te dvije države su trenutno [[Andora]] i [[San Marino]]. Broj klubova u Ligi prvaka koji ima jedan savez ovisi o njezinom rankingu na UEFA-inoj listi koeficijenata: * savezi koji zauzimaju 1., 2. i 3. mjesto imaju 4 predstavnika * savezi koji zauzimaju 4., 5. i 6. mjesto imaju 3 predstavnika * savezi rangirani od 7. do 15. mjesta imaju 2 predstavnika * savezi koji su rangirani ispod 16. mjesta imaju jednog predstavnika Pozicija saveza također određuje u koju fazu natjecanja idu njezini predstavnici. Na primjer, tri najbolje rangirana saveza imaju dvije momčadi u fazi po skupinama (to su prvaci i drugoplasirani) i dvije momčadi u trećem pretkolu (za treće i četvrtoplasirane momčadi) gdje recimo najniže rangirani savezi imaju samo jednog predstavnika i to u 1. pretkolu. Devet najbolje plasiranih saveza imaju bar jednog predstavnika koji direktno ide u fazu po skupinama. Za razdoblje od [[2009]]. do [[2012]]. godine [[UEFA]] je pripremila novi sustav kvalifikacija po kojem će 22 ekipe imat izravan nastup u natjecanju po skupinama umjesto dosadašnjih 16 (6 novih kvalifikanata će biti trećeplasirane momčadi iz tri prvorangirane lige + prvaci liga rangiranih od 10. do 12. mjesta), dok će se preostalih 10 mjesta tražit kroz dvije različite kvalifikacijske putanje. Jedna će bit rezervirana za neprvake saveza rangiranih od 1 do 15, tj. ekipe su koje su u nacionalnom prvenstvu zauzele mjesta odmah ispod izravnih sudionika po skupinama. Druga će biti rezervirana za prvake saveza rangiranih od 13. mjesta naniže. Obje kvalifikacijske putanje igrat će se neovisno jedna od druge i svaka će kao konačne pobjednike izdvojit po 5 momčadi koji će biti posljednji sudionici natjecanja po skupinama. Svrha ove ideje je da se prvacima slabijih liga omogući lakši pristup do Lige prvaka kroz njihove međusobne dvoboje, nego protiv klubova iz jakih europskih liga koji to nisu učinili kroz domaće prvenstvo. Dodatno mjesto u fazi po skupinama rezervirano je za prošlogodišnje prvake, u slučaju da se oni ne kvalificiraju u Ligu prvaka. No, jedan savez je limitiran na slanje najviše četiri momčadi po sezoni. To znači da prošlogodišnji prvak, ukoliko se na plasira kao jedna od četiri (ili manje, ovisi o ligi) momčadi, zauzima mjesto četvrtoplasirane momčadi, a nju smješta na 5. mjesto, koje tu momčad vodi u [[Kup UEFA]]. Također, gledajući sportske kriterije, svaki klub mora biti licenciran od strane saveza iz kojeg dolazi kako bi sudjelovao u Ligi prvaka. Kako bi dobio licencu, klub mora zadovoljiti određene stadionske, infrastrukturne i financijske uvjete. Kontroverza se dogodila kada se Liverpool, koji je osvojio Ligu prvaka 2004/05., nije uspio kvalificirati među ćetiri najbolje momčadi u Premiershipu. [[FA]] je odlučila da će [[Everton FC]] (koji je bio četvrti) zauzeti zadnje mjesto. No, UEFA je donijela odluku da oba kluba mogu nastupiti u Ligi prvaka, no Liverpool je startao od 1. pretkola, a Everton od 3. pretkola. Liverpool je te sezone postao prvi klub, uz [[slovačka|slovačku]] [[Artmedia Petržalka|Artmediu]], koji se iz 1. pretkola kvalificirao u fazu po skupinama. Liverpool je te sezone postao i prva momčad koja je iz 1. pretkola došla do faze ispadanja Lige prvaka. [[FC Barcelona]], [[Manchester United F.C.|Manchester United]] i [[Futebol Clube do Porto|FC Porto]] momčadi su koje su najviše puta nastupile u fazi po skupinama, svaka po 12 puta. No, svaka od momčadi je Ligu prvaka osvojila samo jednom otkad je uspostavljena faza po skupinama. === Format === [[Datoteka:Beginning Arsenal Sevilla.jpg|250px|mini|Zastava Lige Prvaka rasprostire se na sredini igrališta prije početka svake utakmice (slika s utakmice [[Arsenal FC]] - [[Sevilla FC]]).]] Turnir se satoji od više faza natjecanja, a počinje s tri kvalifikacijska pretkola. Različite momčadi startaju u različitim pretkolima ovisno o njihovoj poziciji u domaćoj ligi i mjestu njihove lige prema [[UEFA-ini koeficijenti|UEFA-inim koeficijentima]], dok se šesnaest najbolje plasiranih momčadi iz najbolje plasiranih europskih liga direktno kvalificira za prvu fazu Lige Prvaka. U pretkolima, momčadi igraju jedna protiv druge na principu izbacivanja (''knockout sustav'') i to u dvije utakmice (kod kuće i u gostima). Momčad koja je ukupnim rezultatom iz obije utakmice ostvarila pobjedu ide u sljedeće pretkolo i igra protiv sljedeće momčadi s kojom se križa. Pretkola se igraju od sredine [[srpanj|srpnja]] pa do [[kolovoz]]a. Poraženi iz trećeg pretkola idu u [[Kup UEFA]], dok se šesnaest momčadi koje su ostvarile pobjede u 3. pretkolu pridružuje šesnaest momčadi koje su se kvalificirale direktno u prvu fazu po grupama. Momčadi su podijenjene u osam skupina po četiri momčadi u kojoj svaka momčad igra protiv svake dva puta (kod kuće i u gostima). Faza po skupinama igra se od sredine [[rujan|rujna]] pa do [[prosinac|prosinca]]. Trećeplasirane momčadi iz svake skupine idu u [[Kup UEFA]], dok prve dvije idu u osminu finala Lige Prvaka. Tih šesnaest momčadi igraju dalje u fazi izbacivanja i to od [[veljača|veljače]] pa do [[svibanj|svibnja]]. Sve daljnje faze natjecanja poslije skupina igraju se dvokružno, tj. svaka momčad je domaćin jedne od dvije utakmice. Momčad koja rezultatima iz obje utakmice ostvari ukupnu pobjedu ide u iduću fazu. U ovim fazama vrijedi pravilo [[Gol u gostima|gola u gostima]]. Ako je potrebno, [[produžetci (nogomet)|produžetci]] i [[jedanaesterac|jedanaesterci]] se igraju da bi se dobio pobjednik. Jedina iznimka za sva ova pravila (osim zadnjeg) je finale, koje se igra jednokružno na neutralnom terenu, no zna se dogoditi da jedan od finalista ipak igra na svom terenu, na što [[UEFA]] ne može utjecati jer se stadion finala za tu sezonu bira pri kraju prošle sezone. Ždrijebanje je danas oblikovano tako da dvije momčadi iz iste lige ne mogu igrati jedna protiv druge prije četvrtine finala. Nadalje, koriste se i UEFA-ini koeficijenti. Sustav natjecanja je bio žrtva promjena od [[UEFA Liga Prvaka 1991./92.|sezone 1991/92.]]. Trenutni sustav adaptiran je [[2009]]. === Finale === {{glavni|Finale UEFA Lige prvaka}} Finale Lige prvaka najvažnija je utakmica od svih europskim klupskim natjecanjima. Stadion domaćin finala bira se dvije godine prije same utakmice. Zadnje [[Finale UEFA Lige prvaka 2014.|finale]] održano je na [[Estádio da Luz]]u u [[Lisabon]]u između Real Madrida i Atletico Madrida, a završilo je 4:1 za Real Madrid nakon produžetaka.. [[Real Madrid]] je natjecanje osvojio 10 puta. Sljedeće najuspješnije momčadi su [[A.C. Milan]] (7), [[Liverpool F.C.]] (5), [[FC Bayern München]] (5), i [[Ajax Amsterdam]] (4). Pobjednički klub dobije trofej Lige prvaka, no UEFA-i ga mora vratiti 2 mjeseca prije sljedećeg finala. UEFA pobjednicima daje umanjenu verziju pokala za stalno čuvanje, i pobjednički klubovi su slobodni u izrađivanju replika dok god su one propisno označene kao replike i nisu veće od 80% prave veličine pokala. No, trenutna pravila nalažu da će se pravi pokal dati na čuvanje samo momčadima koje osvoje tri finala za redom ili momčadima koje su ukupno osvojile pet ili više finala.<ref>[http://www.uefa.com/newsfiles/19071.pdf Pravila za Ligu prvaka 2006./07.]</ref> Pet momčadi su dobile pokal na stalno čuvanje: * [[Real Madrid]], koji je osvojio prvih pet Liga prvaka, a 10 ukupno * [[Ajax Amsterdam]], koji je osvojio uzastopno od 1971. do 1973., a ukupno 4 * [[FC Bayern München|Bayern München]], koji je osvojio uzastopno od 1974. do 1976., a ukupno 5 * [[A.C. Milan]], koji je 5. puta osvojio 1994., a ukupno 7 * [[Liverpool F.C.|Liverpool]], koji je svoje 5. finale osvojio 2005. Prvo finale Lige prvaka u kojem su igrale dvije momčadi iz iste države je ono iz [[Finale UEFA Lige prvaka 2000.|2000.]], kada su jedno protiv drugog igrali španjolski velikani [[Real Madrid]] i [[Valencia CF]]. Ovo je ponovljeno [[Finale UEFA Lige prvaka 2003.|2003.]], kada su igrali [[AC Milan]] i [[Juventus]], [[Finale UEFA Lige prvaka 2008.|2008.]] između [[Manchester United F.C.|Manchester Uniteda]] i [[Chelsea F.C.|Chelsea]], [[Finale UEFA Lige prvaka 2013.|2013.]] između [[FC Bayern München|Bayern Münchena]] i [[Borussia Dortmund|Borussie Dortmund]] i to je bilo posljednje finale gdje su igrale dvije momčadi iz iste države. 2014. godine prvi su puta finale igrali klubovi iz istoga grada, Real Madrid i Atletico Madrid == Rekordi i statistike == === Po državi === {| class="wikitable" |- ! Država iz koje dolaze klubovi ! Pobjednici ! Drugo mjesto ! Pobjednički klubovi ! Drugoplasirani klubovi |- | {{flag|Španjolska}} |align=center| 18 |align=center| 12 | [[Real Madrid]] (13), [[FC Barcelona|Barcelona]] (5) | [[Real Madrid]] (3), [[FC Barcelona|Barcelona]] (4), [[Valencia CF|Valencia]] (2), [[Atlético de Madrid]] (3) |- | {{flagcountry|ENG}} |align=center| 14 |align=center| 9 | [[Liverpool F.C.|Liverpool]] (6), [[Manchester United F.C.|Man United]] (3), [[Nottingham Forest F.C.|Nottingham Forest]] (2), [[Chelsea FC]] (2), [[Aston Villa F.C.|Aston Villa]] (1) | [[Liverpool F.C.|Liverpool]] (3), [[Leeds United A.F.C.|Leeds United]] (1), [[Arsenal F.C.|Arsenal]] (1), [[Chelsea FC|Chelsea]] (1), [[Manchester United F.C.|Man United]] (1), [[Tottenham Hotspur F.C.|Tottenham Hotspur]] (1), [[Manchester City F.C.|Manchester City]] (1) |- | {{flagcountry|ITA}} |align=center| 12 |align=center| 15 | [[AC Milan]] (7), [[F.C. Internazionale Milano|Internazionale]] (3), [[Juventus F.C.|Juventus]] (2), | [[Juventus F.C.|Juventus]] (7), [[A.C. Milan]] (4), [[Inter Milano|Inter Milan FC]] (2), [[ACF Fiorentina|Fiorentina]] (1), [[A.S. Roma|Roma]] (1), [[U.C. Sampdoria|Sampdoria]] (1) |- | {{flagcountry|NJE}} |align=center| 8 |align=center| 10 | [[FC Bayern München|Bayern München]] (6), [[Borussia Dortmund]] (1), [[Hamburger SV|Hamburg]] (1) | [[FC Bayern München|Bayern München]] (5), [[Bayer Leverkusen]] (1), [[Borussia Mönchengladbach]] (1), [[Eintracht Frankfurt]] (1), [[Hamburger SV|Hamburg]] (1), [[Borussia Dortmund]] (1) |- | {{flagcountry|NIZ}} |align=center| 6 |align=center| 2 | [[Ajax Amsterdam]] (4), [[PSV Eindhoven]] (1), [[Feyenoord Rotterdam]] (1) | [[Ajax Amsterdam]](2) |- | {{flagcountry|POR}} |align=center| 4 |align=center| 5 | [[SL Benfica|Benfica]] (2), [[Futebol Clube do Porto|FC Porto]] (2) | [[SL Benfica|Benfica]] (5) |- | {{flagcountry|FRA}} |align=center| 1 |align=center| 6 | [[Olympique de Marseille|Marseille]] (1) | [[Stade de Reims-Champagne|Reims]] (2), [[Olympique de Marseille|Marseille]] (1), [[AS Monaco|Monaco]] (1)<ref>[[AS Monaco|Monacov]] stadion je zapravo u gradu [[Fontvieille]] u maloj državi [[Monako]], i samo je stavljen pod francusku jer [[Monegaška nogometna reprezentacija]] nema svoju vlastitu ligu. </ref>, [[AS Saint-Étienne|St-Étienne]] (1), [[Paris Saint-Germain F.C.|Paris Saint-Germain]] (1) |- | {{flagcountry|ŠKO}} |align=center| 1 |align=center| 1 | [[Celtic F.C.|Celtic]] (1) | [[Celtic F.C.|Celtic]] (1) |- | {{flag|Rumunjska}} |align=center| 1 |align=center| 1 | [[FC Steaua Bukurešt|Steaua Bukurešt]] (1) | [[FC Steaua Bukurešt|Steaua Bukurešt]] (1) |- | {{flagcountry|JUG}} |align=center|1 |align=center|1 | [[FK Crvena zvezda|Crvena zvezda]] (1) | [[FK Partizan]] (1) |- | {{flagcountry|GRČ}} |align=center| |align=center| 1 | - | [[Panathinaikos]] (1) |- | {{flagcountry|BEL}} |align=center| |align=center| 1 | - | [[Club Brugge]] (1) |- | {{flagcountry|ŠVE}} |align=center| |align=center| 1 | - | [[Malmö FF]] (1) |} === Po klubu === {| class="wikitable sortable" |- !Momčad !Pob. !Fin. !Prvaci !Drugoplasirani |- |{{flagicon|ŠPA}} [[Real Madrid C.F.|Real Madrid]] ||align=center|14||align=center|3||([[Kup prvaka 1955./56.|1956.]], [[Kup prvaka 1956./.57|1957.]], [[Kup prvaka 1957./58.|1958.]], [[Kup prvaka 1958./59.|1959.]], [[Kup prvaka 1959./60.|1960.]], [[Kup prvaka 1965./66.|1966.]], [[UEFA Liga prvaka 1997./98.|1998.]], [[UEFA Liga prvaka 1999./00.|2000.]], [[UEFA Liga prvaka 2001./02.|2002.]], [[UEFA Liga prvaka 2013./14.|2014.]], [[UEFA Liga prvaka 2015./16.|2016.]], [[UEFA Liga prvaka 2016./17.|2017.]], [[UEFA Liga prvaka 2017./18.|2018.]], [[UEFA Liga prvaka 2021./22.|2022.]]) ||([[Kup prvaka 1961./62.|1962.]], [[Kup prvaka 1963./64.|1964.]], [[Kup prvaka 1980./81.|1981.]]) |- |{{flagicon|ITA}} [[AC Milan|Milan]] ||align=center|7||align=center|4||([[Kup prvaka 1962./63.|1963.]], [[Kup prvaka 1968./69.|1969.]], [[Kup prvaka 1988./89.|1989.]], [[Kup prvaka 1989./90.|1990.]], [[UEFA Liga prvaka 1993./94.|1994.]], [[UEFA Liga prvaka 2002./03.|2003.]], [[UEFA Liga prvaka 2006./07.|2007.]])||([[Kup prvaka 1957./58.|1958.]], [[UEFA Liga prvaka 1992./93.|1993.]], [[UEFA Liga prvaka 1994./95.|1995.]], [[UEFA Liga prvaka 2004./05.|2005.]]) |- |{{flagicon|NJE}} [[FC Bayern München|Bayern München]] ||align=center|6||align=center|5||([[Kup prvaka 1973./74.|1974.]], [[Kup prvaka 1974./75.|1975.]], [[Kup prvaka 1975./76.|1976.]], [[UEFA Liga prvaka 2000./01.|2001.]], [[UEFA Liga prvaka 2012./13.|2013.]], [[UEFA Liga prvaka 2019./20.|2020.]])||([[Kup prvaka 1981./82.|1982.]], [[Kup prvaka 1986./87.|1987.]], [[UEFA Liga prvaka 1998./99.|1999.]], [[UEFA Liga prvaka 2009./10.|2010.]], [[UEFA Liga prvaka 2011./12.|2012.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Liverpool F.C.|Liverpool]]||align=center|6||align=center|4||([[Kup prvaka 1976./77.|1977.]], [[Kup prvaka 1977./78.|1978.]], [[Kup prvaka 1980./81.|1981.]], [[Kup prvaka 1983./84.|1984.]], [[UEFA Liga prvaka 2004./05.|2005.]], [[UEFA Liga prvaka 2018./19.|2019.]])||([[Kup prvaka 1984./85.|1985.]], [[UEFA Liga prvaka 2006./07.|2007.]], [[UEFA Liga prvaka 2017./18.|2018.]], [[UEFA Liga prvaka 2021./22.|2022.]]) |- |{{flagicon|ŠPA}} [[FC Barcelona|Barcelona]]||align=center|5||align=center|3||([[Kup prvaka 1991./92.|1992.]], [[UEFA Liga prvaka 2005./06.|2006.]], [[UEFA Liga prvaka 2008./09.|2009.]], [[UEFA Liga prvaka 2010./11.|2011.]], [[UEFA Liga prvaka 2014./15.|2015.]])||([[Kup prvaka 1960./61.|1961.]], [[Kup prvaka 1985./86.|1986.]], [[UEFA Liga prvaka 1993./94.|1994.]]) |- |{{flagicon|NIZ}} [[Ajax Amsterdam]]||align=center|4||align=center|2||([[Kup prvaka 1970./71.|1971.]], [[Kup prvaka 1971/72.|1972.]], [[Kup prvaka 1972./73|1973.]], [[UEFA Liga prvaka 1994./95.|1995.]])||([[Kup prvaka 1968./69.|1969.]], [[UEFA Liga prvaka 1995./96.|1996.]]) |- |{{flagicon|ITA}} [[Internazionale Milano F.C.|Internazionale]]||align=center|3||align=center|2||([[Kup prvaka 1963./64.|1964.]], [[Kup prvaka 1964./65.|1965.]], [[UEFA Liga prvaka 2009./10.|2010.]])||([[Kup prvaka 1966./67.|1967.]], [[Kup prvaka 1971./72.|1972.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Manchester United F.C.|Manchester United]]||align=center|3||align=center|2||([[Kup prvaka 1967./68.|1968.]], [[UEFA Liga prvaka 1998./99.|1999.]], [[UEFA Liga prvaka 2007./08.|2008.]])|| ([[UEFA Liga prvaka 2008./09.|2009.]], [[UEFA Liga prvaka 2010./11.|2011.]]) |- |{{flagicon|ITA}} [[Juventus F.C.|Juventus]]||align=center|2||align=center|7||([[Kup prvaka 1984./85.|1985.]], [[UEFA Liga prvaka 1995./96.|1996.]])||([[Kup prvaka 1972./73.|1973.]], [[Kup prvaka 1982./83.|1983.]], [[UEFA Liga prvaka 1996./97.|1997.]], [[UEFA Liga prvaka 1997./98.|1998.]], [[UEFA Liga prvaka 2002./03.|2003.]], [[UEFA Liga prvaka 2014./15.|2015.]], [[UEFA Liga prvaka 2016./17.|2017.]]) |- |{{flagicon|POR}} [[Benfica Lisabon|Benfica]]||align=center|2||align=center|5||([[Kup prvaka 1960./61.|1961.]], [[Kup prvaka 1961./62.|1962.]])||([[Kup prvaka 1962./63.|1963.]], [[Kup prvaka 1964./65.|1965.]], [[Kup prvaka 1967./68.|1968.]], [[Kup prvaka 1987./88.|1988.]], [[Kup prvaka 1989./90.|1990.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Chelsea F.C.|Chelsea]]||align=center|2||align=center|1||([[UEFA Liga prvaka 2011./12.|2012.]], [[UEFA Liga prvaka 2020./2021.|2021.]])||([[UEFA Liga prvaka 2007./08.|2008.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Nottingham Forest F.C.|Nottingham Forest]]||align=center|2||align=center|0||([[Kup prvaka 1978./79.|1979.]], [[Kup prvaka 1979./80.|1980.]])||- |- |{{flagicon|POR}} [[FC Porto|Porto]] ||align=center|2||align=center|0||([[Kup prvaka 1986./87.|1987.]], [[UEFA Liga prvaka 2003./04.|2004.]])||- |- |{{flagicon|ŠKO}} [[Celtic F.C.|Celtic]]||align=center|1||align=center|1||([[Kup prvaka 1966./67.|1967.]])||([[Kup prvaka 1969./70.|1970.]]) |- |{{flagicon|NJE}} [[Hamburger SV]]||align=center|1||align=center|1||([[Kup prvaka 1982./83.|1983.]])||([[Kup prvaka 1979./80.|1980.]]) |- |{{flagicon|RUM}} [[Steaua Bukurešt]]||align=center|1||align=center|1||([[Kup prvaka 1985./86.|1986.]])||([[Kup prvaka 1988./89.|1989.]]) |- |{{flagicon|FRA}} [[Olympique de Marseille]]||align=center|1||align=center|1||([[UEFA Liga prvaka 1992./93.|1993.]])||([[Kup prvaka 1990./91.|1991.]]) |- |{{flagicon|NJE}} [[Borussia Dortmund]]||align=center|1||align=center|1||([[UEFA Liga prvaka 1996./97.|1997.]])||([[UEFA Liga prvaka 2012./13.|2013.]]) |- |{{flagicon|NIZ}} [[Feyenoord Rotterdam|Feyenoord]]||align=center|1||align=center|0||([[Kup prvaka 1969./70.|1970.]])||- |- |{{flagicon|ENG}} [[Aston Villa F.C.|Aston Villa]]||align=center|1||align=center|0||([[Kup prvaka 1981./82.|1982.]])||- |- |{{flagicon|NIZ}} [[PSV Eindhoven]] ||align=center|1||align=center|0||([[Kup prvaka up 1987./88.|1988.]])||- |- |{{flagicon|SRB}} [[FK Crvena zvezda|Crvena zvezda]]||align=center|1||align=center|0||([[Kup prvaka 1990./91.|1991.]])||- |- |{{flagicon|ŠPA}} [[Atlético de Madrid|Atlético Madrid]]||align=center|0||align=center|3||-||([[Kup prvaka 1973./74.|1974.]], [[UEFA Liga prvaka 2013./14.|2014.]]. [[UEFA Liga prvaka 2015./16.|2016.]]) |- |{{flagicon|FRA}} [[Stade de Reims-Champagne|Stade Reims]]||align=center|0||align=center|2||-||([[Kup prvaka 1955./56.|1956.]], [[Kup prvaka 1958./59.|1959.]]) |- |{{flagicon|ŠPA}} [[Valencia C.F.|Valencia]]||align=center|0||align=center|2||-||([[UEFA Liga prvaka 1999./00.|2000.]], [[UEFA Liga prvaka 2000./01.|2001.]]) |- |{{flagicon|ITA}} [[ACF Fiorentina|Fiorentina]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1956./57.|1957.]]) |- |{{flagicon|NJE}} [[Eintracht Frankfurt]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1959./60.|1960.]]) |- |{{flagicon|SRB}} [[FK Partizan|Partizan]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1965./66.|1966.]]) |- |{{flagicon|GRČ}} [[PAE Panathinakos|Panathinaikos]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1970./71.|1971.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Leeds United A.F.C.|Leeds United]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1974./75.|1975.]]) |- |{{flagicon|FRA}} [[AS Saint-Étienne|Saint-Étienne]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1975./76.|1976.]]) |- |{{nowrap|{{flagicon|NJE}} [[Borussia Mönchengladbach]]}}||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1976./77.|1977.]]) |- |{{flagicon|BEL}} [[Club Brugge K.V.|Club Brugge]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1977./78.|1978.]]) |- |{{flagicon|ŠVE}} [[Malmö FF|Malmö]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1978./79.|1979.]]) |- |{{flagicon|ITA}} [[AS Roma|Roma]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1983./84.|1984.]]) |- |{{flagicon|ITA}} [[U.C. Sampdoria|Sampdoria]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1991./92.|1992.]]) |- |{{flagicon|NJE}} [[TSV Bayer 04 Leverkusen|Bayer Leverkusen]]||align=center|0||align=center|1||-||([[UEFA Liga prvaka 2001./02.|2002.]]) |- |{{flagicon|FRA}} [[AS Monaco|Monaco]]||align=center|0||align=center|1||-||([[UEFA Liga prvaka 2003./04.|2004.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Arsenal F.C.|Arsenal]]||align=center|0||align=center|1||-||([[UEFA Liga prvaka 2005./06.|2006.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Tottenham Hotspur F.C.|Tottenham Hotspur]]||align=center|0||align=center|1||-||([[UEFA Liga prvaka 2018./19.|2019.]]) |- |{{flagicon|FRA}} [[Paris Saint-Germain F.C.|Paris Saint-Germain]]||align=center|0||align=center|1||-||([[UEFA Liga prvaka 2019./20.|2020.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Manchester City F.C.|Manchester City]]||align=center|0||align=center|1||-||([[UEFA Liga prvaka 2020./21.|2021.]]) |} :<small>'''Napomena:''' Ako se tablica sportira po godinama koje je klub bio prvi ili drugi, sortira se po godini prvog osvajanja</small> == Himna == {{glavni|Himna UEFA Lige prvaka}} Himna UEFA-ine Lige prvaka, koja nosi ime "''Liga Prvaka''" ("''Champions League''"), je aranžman [[Tony Britten|Tonya Brittena]] prema [[Georg Friedrich Händel|Händelovom]] "[[Zadok, prorok|Zadoku]]". UEFA je [[1992]]. zamolila Brittena da aranžira njenu službenu himnu, koji je iskoristio početak '' Zadoka, proroka'' kao polazište njegova aranžmana. Himna je premijerno izvedena od strane [[Ujedinjeno Kraljevstvo|britanskog]] [[Royal Philharmonic Orchestra]] (''Kraljevski filharmonijski orkestar'') i pjevana od strane zbora iz akademije ''St. Martin in the Fields'' na 3 službena UEFA-ina jezika: [[Engleski jezik|engleskom]], [[Njemački jezik|njemačkom]] i [[Francuski jezik|francuskom]]. Pripjev (refren) [[Himna UEFA Lige prvaka|himne]] izvođen je prije prije početka svake službene UEFA-ine utakmice, te prije i poslije svakog televizijskog prijenosa. Cijela himna traje oko 3 minute. Himna nije nikad izdana za prodaju u svojoj originalnoj verziji. == Financije == Liga prvaka je iznimno profitabilno natjecanje za klubove koji dođu u fazu po skupinama. [[UEFA]] dio novca koji su dobili od TV kuća za prava snimanja podijeli momčadima. Na primjer, novac podijeljen u sezoni [[UEFA Liga prvaka 2004./05.|2004./05.]] iznosio je od €3,800,000 ([[AC Sparta Prag|Sparta Prag]]) do €30,600,000 ([[Liverpool F.C.|Liverpool]]).<ref>[http://www.uefa.com/newsfiles/77276.pdf UEFA Liga prvaka – podjela novca 2003./04.]</ref> UEFA pretpostavlja da je iznos novca koji je u sezoni [[UEFA Liga prvaka 2005./06.|2005./06.]] podijeljen momčadima u skupinama oko €430,000,000.<ref>[http://www.uefa.com/competitions/UCL/news/Kind=1/newsId=344540.html Veća plaća u Ligi prvaka]</ref> Klubovi zarađuju dodatni novac od prodaje karata, dražbi, prodaje opreme, itd. == Izvori == {{izvori|2}} == Unutarnje poveznice == * [[Dodatak:Popis nogometnih klubova koji su igrali UEFA-inu Ligu prvaka]] * [[UEFA Liga prvaka {{#expr:{{TRENUTAČNAGODINA}}-1}}./{{#expr:{{TRENUTAČNAGODINA}} - (floor ({{TRENUTAČNAGODINA}} / 100) )*100 round 0}}.]] * [[Finale UEFA Lige prvaka {{TRENUTAČNAGODINA}}.]] == Vanjske veze == {{commonscat|UEFA Champions League}} * {{službena|http://www.uefa.com/Competitions/UCL/}} * [http://www.magiaontour.com/videos/UEFA_Champions_League_-_official_theme.html Lyrics and audio file of the Himna UEFA Lige prvaka] * [http://www.rsssf.com/ec/ecomp.html RSSSF Arhiuva Kupova prvaka] * [http://www.xs4all.nl/~kassiesa/bert/uefa/ UEFA European Cup Football] - [[web-stranica]] za statistike {{Međunarodni klupski fudbal}} [[Kategorija:Međunarodna klupska fudbalska ili nogometna takmičenja]] fxoi1gyg01zzwx7s7v19fix2yauwpl9 41261547 41261546 2022-08-11T12:28:35Z Edgar Allan Poe 29250 /* Po državi */ wikitext text/x-wiki {{Infokurija Sportsko natjecanje | ime = UEFA Liga prvaka | izvorni naziv = UEFA Champions League | logo = UEFA_Champions_League_logo_2.svg | veličina = 220px | opis = Službeni logo UEFA Lige prvaka | utemeljeno = [[1955.]] | regija = | momčadi = 32 <small>(završnica)</small> | aktualni prvak = {{nowrap|{{flagicon|Španjolska}} [[Real Madrid]] <small>(14. naslov)</small>}} | najuspješnija momčad = {{nowrap|{{flagicon|Španjolska}} [[Real Madrid]] <small>(14 naslova)</small>}} | geslo = }} '''UEFA Liga prvaka''' (ili jednostavno ''Liga prvaka''; prije službeno, ali često i danas zvana '''''Kup prvaka''''') godišnje je [[nogomet]]no natjecanje koje organizira [[UEFA]] za najbolje europske klubove. Jedan je od najprestižnijih [[sport]]skih turnira u [[Europa|Europi]], ali i u svijetu zajedno s južnoameričkim [[Copa Libertadores]]om.<ref name="UCL">{{cite news |title= Najvažnije klupsko nogometno natjecanje |url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/index.html |work= [[UEFA]].com |publisher= Union of European Football Associations |date= [[31. siječnja]] [[2010.]] |accessdate= 23 May 2010 }}</ref> [[Finale UEFA Lige prvaka|Finale ovog natjecanja]] je najgledaniji godišnji športski događaj, kojeg gleda više od 300 milijuna [[Televizija|televizijskih]] gledatelja.<ref>{{cite web |title= Ford produžio 20-godišnje partnerstvo sa UEFA Ligom prvaka, europskim najprestižnijim klupskim nogometnim natjecanjem |url= http://media.ford.com/news/fordextends20yearpartnershipwiththeuefachampionsleagueeuropesmostprestigiousclubfootballcompetition.htm | work= [[Ford]] }}</ref> Turnir je osnovan [[1955.]], na prijedlog francuskog novinara i urednika ''[[L'Équipe]]a'' [[Gabriel Hanot|Gabriela Hanota]],<ref>{{cite news |title= http://www.uefa.com/magazine/news/Kind=512/newsId=419682.html |title= Kapa dolje Hanotu |work= [[UEFA]].com |publisher= Union of European Football Associations }} {{eng icon}}</ref> kao kontinentalno natjecanje za klubove pobjednike liga iz kojih dolaze nazvano ''Europski kup klubova prvaka''. U [[UEFA Liga prvaka 1992./93.|sezoni 1992./93.]] naziv turnira promijenjen je u ''UEFA Liga prvaka'', i od tada se na turniru natječu samo najbolje momčadi europskih nogometnih liga, iako neke od njih nikad nisu bili prvaci u svojoj ligi. Liga prvaka ne bi trebala biti poistovijećena s [[UEFA Europska liga|UEFA Europskom ligom]], [[Kup UEFA|Kupom UEFA-e]] ili s već ukinutim [[Kup pobjednika kupova|Kupom pobjednika kupova]] i [[Kup velesajamskih gradova|Kupom velesajamskih gradova]]. [[Real Madrid C.F.|Real Madrid]] je najuspješniji klub u povijesti natjecanja, osvojivši naslov trinaest puta, uključujući i prvih pet sezona zaredom.<ref name="Winners">{{cite news |title= Kup euopskih prvaka |url= http://www.rsssf.com/tablese/ec1.html |publisher= [[RSSSF]] |date= [[31. siječnja]] [[2010.]] |accessdate= 23 May 2010 }}</ref> Uz to, španjolski su klubovi osvojili najviše naslova Europskih prvaka, čak 13.<ref name="Winners"/> Natjecanje su osvojila 22 različita kluba, od kojih je 12 osvojilo više od jednog naslova.<ref name="Winners"/> Otkad je natjecanje promijenilo ime i strukturu [[1992.]], nijedan klub nije obranio naslov, s [[A.C. Milan|Milanom]] kao zadnjim klubom koji je obranio naslov [[Finale UEFA Lige prvaka 1990.|1990]].<ref name="1990S">{{cite news |title= Kup prvaka 1989./90. |url= http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=1989/index.html |work= [[UEFA]].com |publisher= Union of European Football Associations |date= [[31. siječnja]] [[2010.]] |accessdate=23 May 2010 }}</ref> Trenutačni europski prvak je [[Real Madrid C.F.|Real Madrid]], koji je porazio [[Liverpool FC|Liverpool]] s 1:0 u [[Finale UEFA Lige prvaka 2022.|finalu]]. == Povijest == Izvorno nazvan '''Europski kup klubova prvaka''', ili skraćeno '''Europski kup''' (u [[Hrvatska|Hrvatskoj]] zvan '''Kup prvaka'''), turnir je započeo [[UEFA Liga Prvaka 1955./56.|1955./56.]], a koristio je dvokružni sustav izbacivanja gdje bi momčadi igrale dvije utakmice jedna protiv druge, jednu kod kuće, a jednu u gostima, a momčad kojoj je ukupni rezultat u obije utakmice donio pobjedu išla bi u idući krug natjecanja. Ulaz u natjecanje bio je ograničen samo na pobjednike domaćih liga i prošlogodišnjeg osvajača kupa. Ovakav kvalifikacijski sistem bio je sve do [[1997.]] godine. Od [[UEFA Liga Prvaka 1997./98.|sezone 1997./98.]], pravila su promijenjena kako bi turnir dobio veću napetost (i dodatni novac sponzora), i kako bi trebao biti „zanimljiviji“. Momčadi koje nisu bili prvaci u državi mogle su se natjecati, bazirane naravno na relativnoj snazi njihove lige – sa UEFA-inog gledišta, drugoplasirana momčad iz španjolske [[La Liga|La Lige]] je bila vrjednija automatske kvalifikacije u Ligu prvaka, nego na primjer, prva momčad iz poljske [[Orange Ekstraklasa|Orange Ekstraklase]]. Kao rezultat toga, sustav je promijenjen tako da „slabiji“ državni prvaci moraju na kvalifikacije za Ligu prvaka, dok drugoplasirani iz „jačih“ liga mogu direktno. Taj sustav se koristi i danas. == Sustav natjecanja == === Kvalifikacije === [[Datoteka:UEFA members Champs League group stage.gif|right|thumb|450px|Karta članica [[UEFA]]-e podjeljena po nastupima u natjecanju po skupinama Lige prvaka {{legenda|#67E863|Članice UEFA-e koje su imale predstavnika u natjecanju po skupinama}} {{legenda|#6085EF|Članice UEFA-e koje nisu imale predstavnika u natjecanju po skupinama}} {{legenda|#C0C0C0|Nisu članice UEFA-e}}]] Liga prvaka dostupna je svim državnim prvacima iz država koje pripadaju [[UEFA|UEFA-i]] (osim [[Lihtenštajn]]u, koji nema vlastitu ligu), te drugoplasiranim, trećeplasiranim i četvrtoplasiranim iz jačih liga. Od siječnja 2007. dvije najniže rangirane lige igraju kvalifikacije i predstavljaju svoju državu u natjecanju. Te dvije države su trenutno [[Andora]] i [[San Marino]]. Broj klubova u Ligi prvaka koji ima jedan savez ovisi o njezinom rankingu na UEFA-inoj listi koeficijenata: * savezi koji zauzimaju 1., 2. i 3. mjesto imaju 4 predstavnika * savezi koji zauzimaju 4., 5. i 6. mjesto imaju 3 predstavnika * savezi rangirani od 7. do 15. mjesta imaju 2 predstavnika * savezi koji su rangirani ispod 16. mjesta imaju jednog predstavnika Pozicija saveza također određuje u koju fazu natjecanja idu njezini predstavnici. Na primjer, tri najbolje rangirana saveza imaju dvije momčadi u fazi po skupinama (to su prvaci i drugoplasirani) i dvije momčadi u trećem pretkolu (za treće i četvrtoplasirane momčadi) gdje recimo najniže rangirani savezi imaju samo jednog predstavnika i to u 1. pretkolu. Devet najbolje plasiranih saveza imaju bar jednog predstavnika koji direktno ide u fazu po skupinama. Za razdoblje od [[2009]]. do [[2012]]. godine [[UEFA]] je pripremila novi sustav kvalifikacija po kojem će 22 ekipe imat izravan nastup u natjecanju po skupinama umjesto dosadašnjih 16 (6 novih kvalifikanata će biti trećeplasirane momčadi iz tri prvorangirane lige + prvaci liga rangiranih od 10. do 12. mjesta), dok će se preostalih 10 mjesta tražit kroz dvije različite kvalifikacijske putanje. Jedna će bit rezervirana za neprvake saveza rangiranih od 1 do 15, tj. ekipe su koje su u nacionalnom prvenstvu zauzele mjesta odmah ispod izravnih sudionika po skupinama. Druga će biti rezervirana za prvake saveza rangiranih od 13. mjesta naniže. Obje kvalifikacijske putanje igrat će se neovisno jedna od druge i svaka će kao konačne pobjednike izdvojit po 5 momčadi koji će biti posljednji sudionici natjecanja po skupinama. Svrha ove ideje je da se prvacima slabijih liga omogući lakši pristup do Lige prvaka kroz njihove međusobne dvoboje, nego protiv klubova iz jakih europskih liga koji to nisu učinili kroz domaće prvenstvo. Dodatno mjesto u fazi po skupinama rezervirano je za prošlogodišnje prvake, u slučaju da se oni ne kvalificiraju u Ligu prvaka. No, jedan savez je limitiran na slanje najviše četiri momčadi po sezoni. To znači da prošlogodišnji prvak, ukoliko se na plasira kao jedna od četiri (ili manje, ovisi o ligi) momčadi, zauzima mjesto četvrtoplasirane momčadi, a nju smješta na 5. mjesto, koje tu momčad vodi u [[Kup UEFA]]. Također, gledajući sportske kriterije, svaki klub mora biti licenciran od strane saveza iz kojeg dolazi kako bi sudjelovao u Ligi prvaka. Kako bi dobio licencu, klub mora zadovoljiti određene stadionske, infrastrukturne i financijske uvjete. Kontroverza se dogodila kada se Liverpool, koji je osvojio Ligu prvaka 2004/05., nije uspio kvalificirati među ćetiri najbolje momčadi u Premiershipu. [[FA]] je odlučila da će [[Everton FC]] (koji je bio četvrti) zauzeti zadnje mjesto. No, UEFA je donijela odluku da oba kluba mogu nastupiti u Ligi prvaka, no Liverpool je startao od 1. pretkola, a Everton od 3. pretkola. Liverpool je te sezone postao prvi klub, uz [[slovačka|slovačku]] [[Artmedia Petržalka|Artmediu]], koji se iz 1. pretkola kvalificirao u fazu po skupinama. Liverpool je te sezone postao i prva momčad koja je iz 1. pretkola došla do faze ispadanja Lige prvaka. [[FC Barcelona]], [[Manchester United F.C.|Manchester United]] i [[Futebol Clube do Porto|FC Porto]] momčadi su koje su najviše puta nastupile u fazi po skupinama, svaka po 12 puta. No, svaka od momčadi je Ligu prvaka osvojila samo jednom otkad je uspostavljena faza po skupinama. === Format === [[Datoteka:Beginning Arsenal Sevilla.jpg|250px|mini|Zastava Lige Prvaka rasprostire se na sredini igrališta prije početka svake utakmice (slika s utakmice [[Arsenal FC]] - [[Sevilla FC]]).]] Turnir se satoji od više faza natjecanja, a počinje s tri kvalifikacijska pretkola. Različite momčadi startaju u različitim pretkolima ovisno o njihovoj poziciji u domaćoj ligi i mjestu njihove lige prema [[UEFA-ini koeficijenti|UEFA-inim koeficijentima]], dok se šesnaest najbolje plasiranih momčadi iz najbolje plasiranih europskih liga direktno kvalificira za prvu fazu Lige Prvaka. U pretkolima, momčadi igraju jedna protiv druge na principu izbacivanja (''knockout sustav'') i to u dvije utakmice (kod kuće i u gostima). Momčad koja je ukupnim rezultatom iz obije utakmice ostvarila pobjedu ide u sljedeće pretkolo i igra protiv sljedeće momčadi s kojom se križa. Pretkola se igraju od sredine [[srpanj|srpnja]] pa do [[kolovoz]]a. Poraženi iz trećeg pretkola idu u [[Kup UEFA]], dok se šesnaest momčadi koje su ostvarile pobjede u 3. pretkolu pridružuje šesnaest momčadi koje su se kvalificirale direktno u prvu fazu po grupama. Momčadi su podijenjene u osam skupina po četiri momčadi u kojoj svaka momčad igra protiv svake dva puta (kod kuće i u gostima). Faza po skupinama igra se od sredine [[rujan|rujna]] pa do [[prosinac|prosinca]]. Trećeplasirane momčadi iz svake skupine idu u [[Kup UEFA]], dok prve dvije idu u osminu finala Lige Prvaka. Tih šesnaest momčadi igraju dalje u fazi izbacivanja i to od [[veljača|veljače]] pa do [[svibanj|svibnja]]. Sve daljnje faze natjecanja poslije skupina igraju se dvokružno, tj. svaka momčad je domaćin jedne od dvije utakmice. Momčad koja rezultatima iz obje utakmice ostvari ukupnu pobjedu ide u iduću fazu. U ovim fazama vrijedi pravilo [[Gol u gostima|gola u gostima]]. Ako je potrebno, [[produžetci (nogomet)|produžetci]] i [[jedanaesterac|jedanaesterci]] se igraju da bi se dobio pobjednik. Jedina iznimka za sva ova pravila (osim zadnjeg) je finale, koje se igra jednokružno na neutralnom terenu, no zna se dogoditi da jedan od finalista ipak igra na svom terenu, na što [[UEFA]] ne može utjecati jer se stadion finala za tu sezonu bira pri kraju prošle sezone. Ždrijebanje je danas oblikovano tako da dvije momčadi iz iste lige ne mogu igrati jedna protiv druge prije četvrtine finala. Nadalje, koriste se i UEFA-ini koeficijenti. Sustav natjecanja je bio žrtva promjena od [[UEFA Liga Prvaka 1991./92.|sezone 1991/92.]]. Trenutni sustav adaptiran je [[2009]]. === Finale === {{glavni|Finale UEFA Lige prvaka}} Finale Lige prvaka najvažnija je utakmica od svih europskim klupskim natjecanjima. Stadion domaćin finala bira se dvije godine prije same utakmice. Zadnje [[Finale UEFA Lige prvaka 2014.|finale]] održano je na [[Estádio da Luz]]u u [[Lisabon]]u između Real Madrida i Atletico Madrida, a završilo je 4:1 za Real Madrid nakon produžetaka.. [[Real Madrid]] je natjecanje osvojio 10 puta. Sljedeće najuspješnije momčadi su [[A.C. Milan]] (7), [[Liverpool F.C.]] (5), [[FC Bayern München]] (5), i [[Ajax Amsterdam]] (4). Pobjednički klub dobije trofej Lige prvaka, no UEFA-i ga mora vratiti 2 mjeseca prije sljedećeg finala. UEFA pobjednicima daje umanjenu verziju pokala za stalno čuvanje, i pobjednički klubovi su slobodni u izrađivanju replika dok god su one propisno označene kao replike i nisu veće od 80% prave veličine pokala. No, trenutna pravila nalažu da će se pravi pokal dati na čuvanje samo momčadima koje osvoje tri finala za redom ili momčadima koje su ukupno osvojile pet ili više finala.<ref>[http://www.uefa.com/newsfiles/19071.pdf Pravila za Ligu prvaka 2006./07.]</ref> Pet momčadi su dobile pokal na stalno čuvanje: * [[Real Madrid]], koji je osvojio prvih pet Liga prvaka, a 10 ukupno * [[Ajax Amsterdam]], koji je osvojio uzastopno od 1971. do 1973., a ukupno 4 * [[FC Bayern München|Bayern München]], koji je osvojio uzastopno od 1974. do 1976., a ukupno 5 * [[A.C. Milan]], koji je 5. puta osvojio 1994., a ukupno 7 * [[Liverpool F.C.|Liverpool]], koji je svoje 5. finale osvojio 2005. Prvo finale Lige prvaka u kojem su igrale dvije momčadi iz iste države je ono iz [[Finale UEFA Lige prvaka 2000.|2000.]], kada su jedno protiv drugog igrali španjolski velikani [[Real Madrid]] i [[Valencia CF]]. Ovo je ponovljeno [[Finale UEFA Lige prvaka 2003.|2003.]], kada su igrali [[AC Milan]] i [[Juventus]], [[Finale UEFA Lige prvaka 2008.|2008.]] između [[Manchester United F.C.|Manchester Uniteda]] i [[Chelsea F.C.|Chelsea]], [[Finale UEFA Lige prvaka 2013.|2013.]] između [[FC Bayern München|Bayern Münchena]] i [[Borussia Dortmund|Borussie Dortmund]] i to je bilo posljednje finale gdje su igrale dvije momčadi iz iste države. 2014. godine prvi su puta finale igrali klubovi iz istoga grada, Real Madrid i Atletico Madrid == Rekordi i statistike == === Po državi === {| class="wikitable" |- ! Država iz koje dolaze klubovi ! Pobjednici ! Drugo mjesto ! Pobjednički klubovi ! Drugoplasirani klubovi |- | {{flag|Španjolska}} |align=center| 19 |align=center| 12 | [[Real Madrid]] (14), [[FC Barcelona|Barcelona]] (5) | [[Real Madrid]] (3), [[FC Barcelona|Barcelona]] (4), [[Valencia CF|Valencia]] (2), [[Atlético de Madrid]] (3) |- | {{flagcountry|ENG}} |align=center| 14 |align=center| 10 | [[Liverpool F.C.|Liverpool]] (6), [[Manchester United F.C.|Man United]] (3), [[Nottingham Forest F.C.|Nottingham Forest]] (2), [[Chelsea FC]] (2), [[Aston Villa F.C.|Aston Villa]] (1) | [[Liverpool F.C.|Liverpool]] (4), [[Leeds United A.F.C.|Leeds United]] (1), [[Arsenal F.C.|Arsenal]] (1), [[Chelsea FC|Chelsea]] (1), [[Manchester United F.C.|Man United]] (1), [[Tottenham Hotspur F.C.|Tottenham Hotspur]] (1), [[Manchester City F.C.|Manchester City]] (1) |- | {{flagcountry|ITA}} |align=center| 12 |align=center| 15 | [[AC Milan]] (7), [[F.C. Internazionale Milano|Internazionale]] (3), [[Juventus F.C.|Juventus]] (2), | [[Juventus F.C.|Juventus]] (7), [[A.C. Milan]] (4), [[Inter Milano|Inter Milan FC]] (2), [[ACF Fiorentina|Fiorentina]] (1), [[A.S. Roma|Roma]] (1), [[U.C. Sampdoria|Sampdoria]] (1) |- | {{flagcountry|NJE}} |align=center| 8 |align=center| 10 | [[FC Bayern München|Bayern München]] (6), [[Borussia Dortmund]] (1), [[Hamburger SV|Hamburg]] (1) | [[FC Bayern München|Bayern München]] (5), [[Bayer Leverkusen]] (1), [[Borussia Mönchengladbach]] (1), [[Eintracht Frankfurt]] (1), [[Hamburger SV|Hamburg]] (1), [[Borussia Dortmund]] (1) |- | {{flagcountry|NIZ}} |align=center| 6 |align=center| 2 | [[Ajax Amsterdam]] (4), [[PSV Eindhoven]] (1), [[Feyenoord Rotterdam]] (1) | [[Ajax Amsterdam]](2) |- | {{flagcountry|POR}} |align=center| 4 |align=center| 5 | [[SL Benfica|Benfica]] (2), [[Futebol Clube do Porto|FC Porto]] (2) | [[SL Benfica|Benfica]] (5) |- | {{flagcountry|FRA}} |align=center| 1 |align=center| 6 | [[Olympique de Marseille|Marseille]] (1) | [[Stade de Reims-Champagne|Reims]] (2), [[Olympique de Marseille|Marseille]] (1), [[AS Monaco|Monaco]] (1)<ref>[[AS Monaco|Monacov]] stadion je zapravo u gradu [[Fontvieille]] u maloj državi [[Monako]], i samo je stavljen pod francusku jer [[Monegaška nogometna reprezentacija]] nema svoju vlastitu ligu. </ref>, [[AS Saint-Étienne|St-Étienne]] (1), [[Paris Saint-Germain F.C.|Paris Saint-Germain]] (1) |- | {{flagcountry|ŠKO}} |align=center| 1 |align=center| 1 | [[Celtic F.C.|Celtic]] (1) | [[Celtic F.C.|Celtic]] (1) |- | {{flag|Rumunjska}} |align=center| 1 |align=center| 1 | [[FC Steaua Bukurešt|Steaua Bukurešt]] (1) | [[FC Steaua Bukurešt|Steaua Bukurešt]] (1) |- | {{flagcountry|JUG}} |align=center|1 |align=center|1 | [[FK Crvena zvezda|Crvena zvezda]] (1) | [[FK Partizan]] (1) |- | {{flagcountry|GRČ}} |align=center| |align=center| 1 | - | [[Panathinaikos]] (1) |- | {{flagcountry|BEL}} |align=center| |align=center| 1 | - | [[Club Brugge]] (1) |- | {{flagcountry|ŠVE}} |align=center| |align=center| 1 | - | [[Malmö FF]] (1) |} === Po klubu === {| class="wikitable sortable" |- !Momčad !Pob. !Fin. !Prvaci !Drugoplasirani |- |{{flagicon|ŠPA}} [[Real Madrid C.F.|Real Madrid]] ||align=center|14||align=center|3||([[Kup prvaka 1955./56.|1956.]], [[Kup prvaka 1956./.57|1957.]], [[Kup prvaka 1957./58.|1958.]], [[Kup prvaka 1958./59.|1959.]], [[Kup prvaka 1959./60.|1960.]], [[Kup prvaka 1965./66.|1966.]], [[UEFA Liga prvaka 1997./98.|1998.]], [[UEFA Liga prvaka 1999./00.|2000.]], [[UEFA Liga prvaka 2001./02.|2002.]], [[UEFA Liga prvaka 2013./14.|2014.]], [[UEFA Liga prvaka 2015./16.|2016.]], [[UEFA Liga prvaka 2016./17.|2017.]], [[UEFA Liga prvaka 2017./18.|2018.]], [[UEFA Liga prvaka 2021./22.|2022.]]) ||([[Kup prvaka 1961./62.|1962.]], [[Kup prvaka 1963./64.|1964.]], [[Kup prvaka 1980./81.|1981.]]) |- |{{flagicon|ITA}} [[AC Milan|Milan]] ||align=center|7||align=center|4||([[Kup prvaka 1962./63.|1963.]], [[Kup prvaka 1968./69.|1969.]], [[Kup prvaka 1988./89.|1989.]], [[Kup prvaka 1989./90.|1990.]], [[UEFA Liga prvaka 1993./94.|1994.]], [[UEFA Liga prvaka 2002./03.|2003.]], [[UEFA Liga prvaka 2006./07.|2007.]])||([[Kup prvaka 1957./58.|1958.]], [[UEFA Liga prvaka 1992./93.|1993.]], [[UEFA Liga prvaka 1994./95.|1995.]], [[UEFA Liga prvaka 2004./05.|2005.]]) |- |{{flagicon|NJE}} [[FC Bayern München|Bayern München]] ||align=center|6||align=center|5||([[Kup prvaka 1973./74.|1974.]], [[Kup prvaka 1974./75.|1975.]], [[Kup prvaka 1975./76.|1976.]], [[UEFA Liga prvaka 2000./01.|2001.]], [[UEFA Liga prvaka 2012./13.|2013.]], [[UEFA Liga prvaka 2019./20.|2020.]])||([[Kup prvaka 1981./82.|1982.]], [[Kup prvaka 1986./87.|1987.]], [[UEFA Liga prvaka 1998./99.|1999.]], [[UEFA Liga prvaka 2009./10.|2010.]], [[UEFA Liga prvaka 2011./12.|2012.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Liverpool F.C.|Liverpool]]||align=center|6||align=center|4||([[Kup prvaka 1976./77.|1977.]], [[Kup prvaka 1977./78.|1978.]], [[Kup prvaka 1980./81.|1981.]], [[Kup prvaka 1983./84.|1984.]], [[UEFA Liga prvaka 2004./05.|2005.]], [[UEFA Liga prvaka 2018./19.|2019.]])||([[Kup prvaka 1984./85.|1985.]], [[UEFA Liga prvaka 2006./07.|2007.]], [[UEFA Liga prvaka 2017./18.|2018.]], [[UEFA Liga prvaka 2021./22.|2022.]]) |- |{{flagicon|ŠPA}} [[FC Barcelona|Barcelona]]||align=center|5||align=center|3||([[Kup prvaka 1991./92.|1992.]], [[UEFA Liga prvaka 2005./06.|2006.]], [[UEFA Liga prvaka 2008./09.|2009.]], [[UEFA Liga prvaka 2010./11.|2011.]], [[UEFA Liga prvaka 2014./15.|2015.]])||([[Kup prvaka 1960./61.|1961.]], [[Kup prvaka 1985./86.|1986.]], [[UEFA Liga prvaka 1993./94.|1994.]]) |- |{{flagicon|NIZ}} [[Ajax Amsterdam]]||align=center|4||align=center|2||([[Kup prvaka 1970./71.|1971.]], [[Kup prvaka 1971/72.|1972.]], [[Kup prvaka 1972./73|1973.]], [[UEFA Liga prvaka 1994./95.|1995.]])||([[Kup prvaka 1968./69.|1969.]], [[UEFA Liga prvaka 1995./96.|1996.]]) |- |{{flagicon|ITA}} [[Internazionale Milano F.C.|Internazionale]]||align=center|3||align=center|2||([[Kup prvaka 1963./64.|1964.]], [[Kup prvaka 1964./65.|1965.]], [[UEFA Liga prvaka 2009./10.|2010.]])||([[Kup prvaka 1966./67.|1967.]], [[Kup prvaka 1971./72.|1972.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Manchester United F.C.|Manchester United]]||align=center|3||align=center|2||([[Kup prvaka 1967./68.|1968.]], [[UEFA Liga prvaka 1998./99.|1999.]], [[UEFA Liga prvaka 2007./08.|2008.]])|| ([[UEFA Liga prvaka 2008./09.|2009.]], [[UEFA Liga prvaka 2010./11.|2011.]]) |- |{{flagicon|ITA}} [[Juventus F.C.|Juventus]]||align=center|2||align=center|7||([[Kup prvaka 1984./85.|1985.]], [[UEFA Liga prvaka 1995./96.|1996.]])||([[Kup prvaka 1972./73.|1973.]], [[Kup prvaka 1982./83.|1983.]], [[UEFA Liga prvaka 1996./97.|1997.]], [[UEFA Liga prvaka 1997./98.|1998.]], [[UEFA Liga prvaka 2002./03.|2003.]], [[UEFA Liga prvaka 2014./15.|2015.]], [[UEFA Liga prvaka 2016./17.|2017.]]) |- |{{flagicon|POR}} [[Benfica Lisabon|Benfica]]||align=center|2||align=center|5||([[Kup prvaka 1960./61.|1961.]], [[Kup prvaka 1961./62.|1962.]])||([[Kup prvaka 1962./63.|1963.]], [[Kup prvaka 1964./65.|1965.]], [[Kup prvaka 1967./68.|1968.]], [[Kup prvaka 1987./88.|1988.]], [[Kup prvaka 1989./90.|1990.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Chelsea F.C.|Chelsea]]||align=center|2||align=center|1||([[UEFA Liga prvaka 2011./12.|2012.]], [[UEFA Liga prvaka 2020./2021.|2021.]])||([[UEFA Liga prvaka 2007./08.|2008.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Nottingham Forest F.C.|Nottingham Forest]]||align=center|2||align=center|0||([[Kup prvaka 1978./79.|1979.]], [[Kup prvaka 1979./80.|1980.]])||- |- |{{flagicon|POR}} [[FC Porto|Porto]] ||align=center|2||align=center|0||([[Kup prvaka 1986./87.|1987.]], [[UEFA Liga prvaka 2003./04.|2004.]])||- |- |{{flagicon|ŠKO}} [[Celtic F.C.|Celtic]]||align=center|1||align=center|1||([[Kup prvaka 1966./67.|1967.]])||([[Kup prvaka 1969./70.|1970.]]) |- |{{flagicon|NJE}} [[Hamburger SV]]||align=center|1||align=center|1||([[Kup prvaka 1982./83.|1983.]])||([[Kup prvaka 1979./80.|1980.]]) |- |{{flagicon|RUM}} [[Steaua Bukurešt]]||align=center|1||align=center|1||([[Kup prvaka 1985./86.|1986.]])||([[Kup prvaka 1988./89.|1989.]]) |- |{{flagicon|FRA}} [[Olympique de Marseille]]||align=center|1||align=center|1||([[UEFA Liga prvaka 1992./93.|1993.]])||([[Kup prvaka 1990./91.|1991.]]) |- |{{flagicon|NJE}} [[Borussia Dortmund]]||align=center|1||align=center|1||([[UEFA Liga prvaka 1996./97.|1997.]])||([[UEFA Liga prvaka 2012./13.|2013.]]) |- |{{flagicon|NIZ}} [[Feyenoord Rotterdam|Feyenoord]]||align=center|1||align=center|0||([[Kup prvaka 1969./70.|1970.]])||- |- |{{flagicon|ENG}} [[Aston Villa F.C.|Aston Villa]]||align=center|1||align=center|0||([[Kup prvaka 1981./82.|1982.]])||- |- |{{flagicon|NIZ}} [[PSV Eindhoven]] ||align=center|1||align=center|0||([[Kup prvaka up 1987./88.|1988.]])||- |- |{{flagicon|SRB}} [[FK Crvena zvezda|Crvena zvezda]]||align=center|1||align=center|0||([[Kup prvaka 1990./91.|1991.]])||- |- |{{flagicon|ŠPA}} [[Atlético de Madrid|Atlético Madrid]]||align=center|0||align=center|3||-||([[Kup prvaka 1973./74.|1974.]], [[UEFA Liga prvaka 2013./14.|2014.]]. [[UEFA Liga prvaka 2015./16.|2016.]]) |- |{{flagicon|FRA}} [[Stade de Reims-Champagne|Stade Reims]]||align=center|0||align=center|2||-||([[Kup prvaka 1955./56.|1956.]], [[Kup prvaka 1958./59.|1959.]]) |- |{{flagicon|ŠPA}} [[Valencia C.F.|Valencia]]||align=center|0||align=center|2||-||([[UEFA Liga prvaka 1999./00.|2000.]], [[UEFA Liga prvaka 2000./01.|2001.]]) |- |{{flagicon|ITA}} [[ACF Fiorentina|Fiorentina]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1956./57.|1957.]]) |- |{{flagicon|NJE}} [[Eintracht Frankfurt]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1959./60.|1960.]]) |- |{{flagicon|SRB}} [[FK Partizan|Partizan]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1965./66.|1966.]]) |- |{{flagicon|GRČ}} [[PAE Panathinakos|Panathinaikos]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1970./71.|1971.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Leeds United A.F.C.|Leeds United]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1974./75.|1975.]]) |- |{{flagicon|FRA}} [[AS Saint-Étienne|Saint-Étienne]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1975./76.|1976.]]) |- |{{nowrap|{{flagicon|NJE}} [[Borussia Mönchengladbach]]}}||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1976./77.|1977.]]) |- |{{flagicon|BEL}} [[Club Brugge K.V.|Club Brugge]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1977./78.|1978.]]) |- |{{flagicon|ŠVE}} [[Malmö FF|Malmö]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1978./79.|1979.]]) |- |{{flagicon|ITA}} [[AS Roma|Roma]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1983./84.|1984.]]) |- |{{flagicon|ITA}} [[U.C. Sampdoria|Sampdoria]]||align=center|0||align=center|1||-||([[Kup prvaka 1991./92.|1992.]]) |- |{{flagicon|NJE}} [[TSV Bayer 04 Leverkusen|Bayer Leverkusen]]||align=center|0||align=center|1||-||([[UEFA Liga prvaka 2001./02.|2002.]]) |- |{{flagicon|FRA}} [[AS Monaco|Monaco]]||align=center|0||align=center|1||-||([[UEFA Liga prvaka 2003./04.|2004.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Arsenal F.C.|Arsenal]]||align=center|0||align=center|1||-||([[UEFA Liga prvaka 2005./06.|2006.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Tottenham Hotspur F.C.|Tottenham Hotspur]]||align=center|0||align=center|1||-||([[UEFA Liga prvaka 2018./19.|2019.]]) |- |{{flagicon|FRA}} [[Paris Saint-Germain F.C.|Paris Saint-Germain]]||align=center|0||align=center|1||-||([[UEFA Liga prvaka 2019./20.|2020.]]) |- |{{flagicon|ENG}} [[Manchester City F.C.|Manchester City]]||align=center|0||align=center|1||-||([[UEFA Liga prvaka 2020./21.|2021.]]) |} :<small>'''Napomena:''' Ako se tablica sportira po godinama koje je klub bio prvi ili drugi, sortira se po godini prvog osvajanja</small> == Himna == {{glavni|Himna UEFA Lige prvaka}} Himna UEFA-ine Lige prvaka, koja nosi ime "''Liga Prvaka''" ("''Champions League''"), je aranžman [[Tony Britten|Tonya Brittena]] prema [[Georg Friedrich Händel|Händelovom]] "[[Zadok, prorok|Zadoku]]". UEFA je [[1992]]. zamolila Brittena da aranžira njenu službenu himnu, koji je iskoristio početak '' Zadoka, proroka'' kao polazište njegova aranžmana. Himna je premijerno izvedena od strane [[Ujedinjeno Kraljevstvo|britanskog]] [[Royal Philharmonic Orchestra]] (''Kraljevski filharmonijski orkestar'') i pjevana od strane zbora iz akademije ''St. Martin in the Fields'' na 3 službena UEFA-ina jezika: [[Engleski jezik|engleskom]], [[Njemački jezik|njemačkom]] i [[Francuski jezik|francuskom]]. Pripjev (refren) [[Himna UEFA Lige prvaka|himne]] izvođen je prije prije početka svake službene UEFA-ine utakmice, te prije i poslije svakog televizijskog prijenosa. Cijela himna traje oko 3 minute. Himna nije nikad izdana za prodaju u svojoj originalnoj verziji. == Financije == Liga prvaka je iznimno profitabilno natjecanje za klubove koji dođu u fazu po skupinama. [[UEFA]] dio novca koji su dobili od TV kuća za prava snimanja podijeli momčadima. Na primjer, novac podijeljen u sezoni [[UEFA Liga prvaka 2004./05.|2004./05.]] iznosio je od €3,800,000 ([[AC Sparta Prag|Sparta Prag]]) do €30,600,000 ([[Liverpool F.C.|Liverpool]]).<ref>[http://www.uefa.com/newsfiles/77276.pdf UEFA Liga prvaka – podjela novca 2003./04.]</ref> UEFA pretpostavlja da je iznos novca koji je u sezoni [[UEFA Liga prvaka 2005./06.|2005./06.]] podijeljen momčadima u skupinama oko €430,000,000.<ref>[http://www.uefa.com/competitions/UCL/news/Kind=1/newsId=344540.html Veća plaća u Ligi prvaka]</ref> Klubovi zarađuju dodatni novac od prodaje karata, dražbi, prodaje opreme, itd. == Izvori == {{izvori|2}} == Unutarnje poveznice == * [[Dodatak:Popis nogometnih klubova koji su igrali UEFA-inu Ligu prvaka]] * [[UEFA Liga prvaka {{#expr:{{TRENUTAČNAGODINA}}-1}}./{{#expr:{{TRENUTAČNAGODINA}} - (floor ({{TRENUTAČNAGODINA}} / 100) )*100 round 0}}.]] * [[Finale UEFA Lige prvaka {{TRENUTAČNAGODINA}}.]] == Vanjske veze == {{commonscat|UEFA Champions League}} * {{službena|http://www.uefa.com/Competitions/UCL/}} * [http://www.magiaontour.com/videos/UEFA_Champions_League_-_official_theme.html Lyrics and audio file of the Himna UEFA Lige prvaka] * [http://www.rsssf.com/ec/ecomp.html RSSSF Arhiuva Kupova prvaka] * [http://www.xs4all.nl/~kassiesa/bert/uefa/ UEFA European Cup Football] - [[web-stranica]] za statistike {{Međunarodni klupski fudbal}} [[Kategorija:Međunarodna klupska fudbalska ili nogometna takmičenja]] 6lcnbfa4z6pbnme4vsot9f6jsj2as1c 0 23736 41261567 41238510 2022-08-11T15:06:42Z Alekol 2231 /* Septembar/Rujan */ wikitext text/x-wiki {{Godina}} {{Godina u drugim kalendarima|1935}} Godina '''1935''' ('''[[Rimski brojevi|MCMXXXV]]''') bila je [[redovna godina koja počinje u utorak]] po gregorijanskom kalendaru (link pokazuje kalendar). __NOTOC__ <center> {| style="border:1px solid silver;background-color:white;padding:5px;" align=center class=radius | '''1935''': <br /> [[1935#Januar/Siječanj|1]] • [[1935#Februar/Veljača|2]] • [[1935#Mart/Ožujak|3]] • [[1935#April/Travanj|4]] • [[1935#Maj/Svibanj|5]] • [[1935#Jun/Juni/Lipanj|6]] • [[1935#Jul/Juli/Srpanj|7]] • [[1935#Avgust/August/Kolovoz|8]] • [[1935#Septembar/Rujan|9]] • [[1935#Oktobar/Listopad|10]] • [[1935#Novembar/Studeni|11]] • [[1935#Decembar/Prosinac|12]] <br /> [[1935#Rođenja|Rođenja]] • [[1935#Smrti|Smrti]] |}</center> == Događaji == === Januar/Siječanj === * [[2. 1.]] - [[13. 2.]] - Suđenje [[Bruno Hauptmann|Brunu Hauptmanu]] za otmicu [[Charles Lindbergh|Lindbergove]] bebe. * [[5. 1.]] - Prvi broj "[[Ošišani jež|Ošišanog ježa]]". * [[6. 1.]] - U Ljubljani osnovan [[Jugoslovenski narodni pokret Zbor]], lider [[Dimitrije Ljotić]]. * [[7. 1.]] - [[Franko-italijanski sporazum (1935)|Franko-italijanski sporazum]]: [[Treća Francuska Republika|Francuska]] pravi kolonijalne ustupke [[Musolini]]ju, ne bi li ga odvojila od Hitlera (italijanski parlament ga nije ratifikovao). * [[11. 1.]] - [[Amelia Earhart]] preletela sama od Havaja do Kalifornije. * [[13. 1.]] - Plebiscit u [[Saar (Društvo naroda)|Saaru]] - preko 90% za povratak [[Treći Rajh|Nemačkoj]] (izvršeno 1. marta). * januar - U [[Višegrad]]u otvoren prvi koncentracioni logor za antifašiste i komuniste u Jugoslaviji (zatvoren u martu). * 15 - 17. 1. - Tokom [[Dugi marš|Dugog marša]], održava se sastanak politbiroa [[KP Kine]] u mestu Zunyi na kome [[Mao Ze Dong]] dolazi na čelo partije, poraz grupe [[28 boljševika]]. * [[16. 1.]] - [[FBI]] u oružanom okršaju likvidirao bandu Barkerovih, uključujući [[Ma Barker]]. * 16. 1. - Visina snega u Beogradu je 61 cm.<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/01/17?pageIndex=00009 "Politika", 17. jan. 1935]</ref> * [[17. 1.]] - [[Lav Kamenjev]] i [[Grigorij Zinovjev]] osuđeni na 5 odn. 10 godina zatvora u vezi sa [[Sergej Kirov|Kirovljevim]] ubistvom (biće im ponovo suđeno u avgustu 1936). * [[19. 1.]] - Firma ''Coopers Inc.'' prodaje u Čikagu prve muške slip gaćice. * [[21. 1.]] - Eksplozija metana u rudniku "Srpski Balkan" blizu Zaječara - 11 mrtvih. * [[22. 1.]] - [[Carstvo Bugarska|Bugarski]] car [[Boris III]] iznudio ostavku premijera [[Kimon Georgijev|Kimona Georgijeva]] - postavljen gen. [[Penčo Zlatev]] (do aprila). * [[24. 1.]] - Američko ''Krueger Beer'' je prvo pivo u konzervi. * [[26. 1.]] - Prvi broj [[NIN]]-a (Nedeljne informativne novine) - zabranjen u septembru, obnovljen 1951. * [[30. 1.]] - Zakon o guvernerima Rajha (''Reichsstatthaltergesetz'') praktično ukida autonomiju nemačkih saveznih zemalja. === Februar/Veljača === * [[1. 2.]] - Komunistički i drugi studenti se zabarikadirali na Pravnom fakultetu u Beogradu zbog interniranja nekih kolega u višegradski logor, sukob sa policijom, poginuo [[Mirko Srzentić]]. * 1. 2. - [[Aja Sofija]] u Istanbulu otvorena kao muzej. * [[5. 2.]] - Pismo CK [[KPJ]] pokrajinskim komitetima za Hrvatsku i Dalmaciju o osnivanju [[KP Slovenije]] i [[KP Hrvatske]] (uz zadržavanje "demokratskog centralizma"); KP Hrvatske bi obuhvatao i organizacije dela BiH, uključujući Banju Luku. * [[6. 2.]] - Raspuštena jugoslovenska skupština, izbori zakazani za maj (lakši izborni zakon nego [[1931]]). * [[8. 2.]] - U Turskoj održani generalni izbori, prvi sa ženskim pravom glasa. * [[10. 2.]] - Predstavnici kožarske struke traže da se "Bati" zabrani izrada kožne obuće, i da se zabrani proizvodnja gumenih opanaka "kao štetnih po zdravlje".<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/02/11?pageIndex=00006 "Politika", 11. feb. 1935]</ref> * [[13. 2.]] - [[Bruno Hauptmann]] osuđen na smrt za otmicu i smrt Lindbergove bebe. * 13. 2. - Jutarnja temperatura u [[Bela Crkva (Vojvodina)|Beloj Crkvi]] -33, u Novom Sadu -22.<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/02/14?pageIndex=00007 "Politika", 14. feb. 1935]</ref> * [[15. 2.]] - U Nemačkoj objavljeno otkriće sulfonamidskog antibiotika [[prontosil]]a. * [[19. 2.]] - "[[Sibinjske žrtve]]", incident u [[Sibinj]]u kod [[Slavonski Brod|Slavonskog Broda]] - ubijeno sedam seljaka, trojica žandarma teže povređena (oni tvrde da je na njih pucano iz gomile). * [[20. 2.]] - Jugoslavenski parobrod "Vila" potonuo u sudaru s talijanskim motornim brodom "Rodi" kod ušća Pjave, stradala četvorica mornara.<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/02/22?pageIndex=00004 "Politika", 22. feb. 1935]</ref> * [[23. 2.]] - Prikazan ''[[The Band Concert]]'', prvi crtani film sa [[Mickey Mouse]]-om u koloru. * [[26. 2.]] - [[Robert Watson-Watt]] u Engleskoj prvi put isprobao [[radar]]. * 26. 2. - Protivno Versajskom ugovoru, osnovana ''[[Luftwaffe]]'', nemačke vazduhoplovne snage. * [[27. 2.]] - [[7. dodjela Oscara]]: najbolji film je ''[[It Happened One Night]]'', ukupno pet nagrada. === Mart/Ožujak === * [[1. 3.]] - [[Pokušaj puča u Grčkoj 1935.|Pokušaj puča u Grčkoj]], [[Anastasios Papulas]] u korist [[Elefterios Venizelos|Venizelosa]]; početak kraja [[Druga grčka republika|Druge grčke republike]] (Venizelos osuđen na smrt 5. maja u odsustvu, kao i još trojica). * [[2. 3.]] - Abdicirao sijamski/[[tajland]]ski kralj [[Prajadhipok]] Rama VII, nasleđuje ga maloletni [[Ananda Mahidol]] Rama VIII (do [[1946]]). * [[8. 3.]] - U Japanu umro verni pas [[Hachikō]]. * [[9. 3.]] - U crtanom filmu ''I Haven't Got a Hat'' prvi put se pojavljuje [[Gicko Prasić]] (''Porky Pig''). * [[16. 3.]] - [[Hitler]]ova Nemačka '''odbacuje vojne odredbe Versajskog sporazuma''', uvodi se opšta vojna obaveza, počinje naoružavanje. ''[[Reichswehr]]'' postaje ''[[Wehrmacht]]'' ("Odbrambene snage"). * 16. 3. - Vojni rok u Francuskoj produžen sa jedne na dve godine. * [[19. 3.]] - [[Harlemski neredi (1935)|Harlemski neredi]] nakon glasina da je crni dečak prebijen na smrt - troje mrtvih, velika materijalna šteta; ovo se smatra prvim modernim rasnim neredima i krajem optimizma [[Harlemska renesansa|Harlemske renesanse]]. * [[21. 3.]] - [[Iran]] od zapadnjačkih država traži da se u međunarodnoj upotrebi koristi endonim umesto [[Terminologija Irana i Perzije|uvreženog egzonima ''Persija'']]. * [[22. 3.]] - Berlinska televizija ''[[Fernsehsender Paul Nipkow]]'' počinje redovan program (do 1944). * [[28. 3.]] - Premijera filma "[[Trijumf volje]]" u Berlinu. * [[29. 3.]] - U Beogradu osnovan [[Muzej kneza Pavla]]. === April/Travanj === * [[8. 4.]] - U SAD osnovana ''[[Works Progress Administration]]'', najveća i najambicioznija agencija ''[[New Deal]]''-a, koja upošljava nezaposlene na javnim radovima (traje do 1943). * [[14. 4.]] - "[[Front iz Streze]]": sporazum premijera Francuske, V. Britanije i Italije u Strezi za nezavisnost [[Austrija|Austrije]] i protiv nemačkih pokušaja promene [[Versajski sporazum|Versajskog sporazuma]]. * 14. 4. - Crna nedelja: [[Dust Bowl]] oluja pogađa istočni Novi Meksiko, Kolorado i zapadnu Oklahomu. * april? - U Jugoslaviji ukinute takse i porezi na automobile, kao i banovinske takse na motorna vozila.<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/04/14?pageIndex=00005 "Politika", 14. april 1935]</ref> * [[15. 4.]] - U Washingtonu potpisan [[Roerichov pakt]]: zaštita kulturnih objekata ima prvenstvo u odnosu na vojne potrebe. [[Datoteka:(Models with Oldsmobile Automobile, Lockheed 10B Electra, Delta Air Lines) (8595048001).jpg|mini|220px|[[Kodachrome]] fotografija (foto 1940)]] * 15. 4. - Predstavljen ''[[Kodachrome]]'', kolor film sa [[suptraktivna boja|suptraktivnim]] procesom - prvo 16 mm za pokretne slike a dogodine i 8 mm, kao i 35 mm za fotografije (proizvodi se do 2009). * [[17. 4.]] - [[Društvo naroda]] osudilo nemački postupak od 16. marta - bez efekta. * 17. 4. - [[Sun Myung Moon]] tvrdi da je dobio otkrovenje od [[Isus]]a. * [[21. 4.]] - Novi bugarski premijer je [[Andrej Tošev]] (do novembra). * [[22. 4.]] - Prikazan film ''[[Bride of Frankenstein]]''. * [[23. 4.]] - Aprilski ustav u Poljskoj: uveden predsednički sistem sa elementima autoritarizma. * [[24. 4.]] - "Prolećni bal punog Meseca": američki ambasador u Moskvi William Christian Bullitt, Jr. priredio raskošan prijem (Bulgakov ga je opisao u "[[Majstor i Margarita|Majstoru i Margariti]]"). * [[25. 4.]] - ''Shark Arm case'': ajkula u sidnejskom akvarijumu povratila ljudsku ruku sa tetovažom - ispostaviće se da je to trag ubistva. * [[26. 4.]] - Pokrenuta prva TV stanica u Francuskoj, ''Radio-PTT Vision'' (današnji [[TF1]]) - odašiljač je na Ajfelovoj kuli,<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/12/08?pageIndex=00014 "Politika", 8. dec. 1935]</ref> [[mehanička televizija|mehanički]] sistem od 30 linija sa [[Nipkowljev disk|Nipkowljevim diskom]]. * [[27. 4.]] - [[6. 11.]] - [[Univerzalna izložba (1935)|Univerzalna izložba u Briselu]]. * [[29. 4.]] - [[15. 5.]] - Prva biciklistička trka ''[[Vuelta a España]]''. * proleće - Vođstvo HSS osniva neke nelegalne samoodbrambene organizacije u zagrebačkoj oblasti, odgovarajući na "četničko i policijsko zlostavljanje"<ref name="Ramet2006">{{cite book|author=Sabrina P. Ramet|title=The Three Yugoslavias: State-building and Legitimation, 1918-2005|url=http://books.google.com/books?id=FTw3lEqi2-oC|year=2006|publisher=Indiana University Press|isbn=0-253-34656-8|page=101}}</ref>. * proleće - leto? - Niz štrajkova u industrijskim preduzećima zbog smanjivanja nadnica.<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/08/05?pageIndex=00004 "Politika", 5. avg. 1935]</ref> === Maj/Svibanj === [[Datoteka:Metro Station Krasnye vorota.jpg|mini|250px|[[Moskovski metro]], stanica Krasnije vorota]] * [[2. 5.]] - [[Franko-sovjetski ugovor o uzajamnoj pomoći]]. * [[3. 5.]] - Kasni mraz u više mesta Jugoslavije.<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/05/04?pageIndex=00008 "Politika", 4. maj 1935]</ref> * [[5. 5.]] - [[Parlamentarni izbori u Kraljevini Jugoslaviji 1935.|Izbori u Jugoslaviji]] obavljeni uz falsifikate i nasilje s obe strane: poslanička mesta osvojile dve od četiri liste - [[Jugoslovenska nacionalna stranka]] ([[Bogoljub Jevtić]]) 60,6 % glasova i 303 mesta te [[Udružena opozicija]] ([[Demokratska stranka (Jugoslavija)|DS]], [[Zemljoradnička stranka (Jugoslavija)|ZS]], [[JMO]], [[Seljačko-demokratska koalicija|SDK]], nosilac liste [[Vlatko Maček]]) 37,3 % glasova i 67 mesta (izborni zakon daje veliku prednost vladinoj listi). * [[9. 5.]] - U Osijeku počelo suđenje za Našičku aferu, Svetozaru Grginu i još 104 optužena<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/05/10#page/2/mode/1up "Politika", 10. maj 1935], str. 3-6</ref> - velika firma ''Našička d.d.'' je utajila utvrđenih 230 miliona dinara poreza (moguće i mnogo više) i počinila i druge zloupotrebe; 1.400 osumnjičenih, 106 izvedeno pred sud<ref name="PrincipNašička">[http://www.princip.info/2014/04/29/nasicka-afera-kao-primer-cinovnicke-korupcije-u-kraljevini-jugoslaviji/ Našička afera kao primer činovničke korupcije u Kraljevini Jugoslaviji]. princip.info. 29.04.2014. (pristup. 23.1.2016.)</ref>. * [[12. 5.]] - Umro maršal [[Józef Piłsudski]], de fakto lider [[Druga poljska republika|Poljske]]. * [[14. 5.]] - Na [[Bernski proces|Bernskom procesu]] presuđeno da su "[[Protokoli sionskih mudraca]]" falsifikat. * [[15. 5.]] - Otvoren [[Moskovski metro]]. * [[16. 5.]] - Ugovor o uzajamnoj pomoći između [[Čehoslovačka|Čehoslovačke]] i [[SSSR]]. * [[18. 5.]] - Nakon sudara iznad Moskve, pao ogromni avion [[Tupoljev ANT-20]] "Maksim Gorki" - ukupno 45 mrtvih, što je bila najgora avionska nesreća do tada. * [[19. 5.]] - Poginuo [[T. E. Lawrence]] ("Lorens od Arabije"). * [[22. 5.|22]] - [[28. 5.]] - [[Štrajk u Copperbeltu (1935)|Štrajk u Copperbeltu]] u [[Severna Rodezija|Severnoj Rodeziji]] ([[Zambija]]), okončan nakon što je policija ubila šestoricu štrajkača. * [[27. 5.]] - Vrhovni sud SAD ocenio neustavnim Zakon o nacionalnom industrijskom oporavku (''National Industrial Recovery Act'') koji je davao ovlašćenja predsedniku da reguliše industriju. * [[27. 5.]] - Kanadska provincija Ontario preuzima starateljstvo nad [[Petorke Dionne|petorkama Dionne]]. [[Datoteka:Normandie color.jpg|mini|220px|''[[SS Normandie]]'']] * [[29. 5.]] - [[3. 6.]] - Prvo putovanje luksuznog, najvećeg i najbržeg putničkog broda ''[[SS Normandie]]'', stiže u Njujork za 4 dana, 3 sata i 14 minuta. * 29. 5. - Prvi probni let [[Messerschmitt Bf 109]]. * [[30. 5.]] - Zajednička izjava srpske i hrvatske opozicije tvrdi da su izbori bili prevara i da se diktatura nastavlja, Skupština će biti bojkotovana. * 30. 5. - [[Babe Ruth]] odigrao poslednju bejzbol utakmicu. * [[31. 5.]] - Baločistanski zemljotres razara [[Quetta|Kvetu]] u današnjem Pakistanu, 30 do 60 hiljada mrtvih. * 31. 5. - ''20th Century Pictures, Inc.'' postaje ''[[20th Century Fox|20th Century-Fox]]''. === Jun/Juni/Lipanj === [[Datoteka:Karte Chaco-Krieg.png|mini|160px|Ishod [[Rat za Čako|Rata za Čako]]]] * [[2. 6.]] - Rezolucija [[Seljačko-demokratska koalicija|SDK]] traži novi izborni zakon i izbore. * [[3. 6.]] - Prvo zasedanje novoizabrane jugoslovenske Skupštine, opozicija bojkotuje. * [[6. 6.]] - Prikazan [[Alfred Hitchcock|Hitchcockov]] film ''[[The 39 Steps (film, 1935)|The 39 Steps]]''. * [[7. 6.]] - Konzervativac [[Stanley Baldwin]] zamenjuje laburistu [[Ramsay MacDonald|MacDonalda]] na čelu koalicione britanske Nacionalne vlade (do 1937). * 7. 6. - [[Pierre Laval]] postaje francuski premijer po drugi put, sa vanrednim ovlašćenjima za rešavanje krize franka. * [[9. 6.]] - Tajni [[sporazum He — Umezu]]: Republika Kina ([[Kuomintang]]), zauzeta borbom protiv [[Komunistička partija Kine|komunista]], prepušta Japancima kontrolu severoistočne Kine. * [[10. 6.]] - Kraj [[Rat za Čako|Rata za Čako]], [[Paragvaj]] pobedio [[Bolivija|Boliviju]], kontroliše veći deo regiona, velike žrtve s obe strane. * 10. 6. - U [[Akron (Ohio)]] osnovani [[Anonimni alkoholičari]]. * [[13. 6.]] - [[James J. Braddock]], kasnije prozvan ''Cinderella Man'', pobedio u Njujorku šampiona [[Max Baer|Maxa Baera]]. * 13. 6. - Prikazan ''[[Becky Sharp]]'', prvi dugometražni film u tehnici troslojnog [[Technicolor]]a. * 13. 6. - Velika eksplozija u fabrici municije u Reinsdorfu blizu [[Wittenberg]]a, preko 100 mrtvih. * jun - Plenarna sednica CK KPJ u Splitu, [[Blagoje Parović]] za stvaranje Fronta narodne slobode, protiv fašizma. * [[18. 6.]] - [[Anglo-nemački pomorski sporazum]]: ''[[Kriegsmarine]]'' može imati 35% totalne tonaže ''[[Royal Navy]]'', što je više od versajskog limita i izaziva nesuglasice između Britanije i Francuske. * [[20. 6.]] - Ostavka vlade [[Bogoljub Jevtić|Bogoljuba Jevtića]]. [[Datoteka:Milan Stojadinović.jpg|thumb|200px|[[Milan Stojadinović]], premijer KJ 1935-39]] * [[24. 6.]] - [[Milan Stojadinović]] sastavio novu vladu. * 24. 6. - [[Carlos Gardel]], "otac [[Tango|tanga]]", poginuo u avionskoj nesreći. * [[26. 6.]] - U Nemačkoj uvedena ''[[Reichsarbeitsdienst]]'', šestomesečna radna obaveza za omladinu. * [[28. 6.]] - U [[kragujevac|Kragujevcu]] izašao prvi broj "Svetlosti". === Jul/Juli/Srpanj === * [[1. 7.]] - U Nemačkoj osnovan institut ''[[Ahnenerbe]]'' ("Nasleđe predaka") za istraživanje zamišljene prošlosti Arijevaca. * [[4. 7.]] - Deklaracija Stojadinovićeve vlade, pominju se široke narodne samouprave, novi zakoni o izborima i štampi, zborovima i dogovorima... * [[14. 7.]] - Velike manifestacije u Parizu, levičarske stranke se udružuju u [[Narodni front (Francuska)|Narodni front]]. * 14. 7. - Zajednički slet bugarskih Junaka i jugoslovenskih Sokola u Sofiji. * jul - Počela proizvodnja u [[Ulcinjska solana|Ulcinjskoj solani]]. * [[16. 7.]] - U [[Oklahoma City, Oklahoma|Oklahoma City]]-ju instaliran prvi [[parking metar]]. * [[20. 7.|20]] - [[22. 7.]] - Manifestacije povodom [[Vladko Maček|Mačekovog]] rođendana u Zagrebu su praćene sukobima i izgredima.<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/07/23?pageIndex=00005 "Politika", 23. jul 1935]</ref> * [[25. 7.]] - Potpisan [[Konkordat]] između Jugoslavije i [[Vatikan]]a<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/07/28?pageIndex=00005 "Politika", 28. jul 1935] (fotografija s potpisivanja)</ref> (ratifikacija se odlaže do [[1937]]. i [[Konkordatska kriza|nije dovršena]]). * [[25. 7.]] - [[20. 8.]] - Sedmi i poslednji kongres [[Kominterna|Kominterne]] - usvojena politika [[Narodni front|Narodnog fronta]] sa svim partijama i grupama protivnim fašizmu. * [[26. 7.]] - Grupa demonstranata u njujorškoj luci skinula nacističku zastavu sa broda ''[[SS Bremen (1928)|Bremen]]'' i bacila je u reku Hadson. * [[28. 7.]] - Prvi let prototipa [[Boeing B-17]] "Leteća tvrđava". * [[30. 7.]] - Britanska kuća ''[[Penguin Books]]'' izdala prvih deset knjiga - unose revoluciju u izdavaštvo sa ozbiljnim knjigama u jeftinom džepnom izdanju. === Avgust/August/Kolovoz === * [[1. 8.]] - Na albanskoj granici kod Đakovice ubijeno šest odmetnika i dve devojke.<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/08/06?pageIndex=00006 "Politika", 6. avg. 1935]</ref> * [[9. 8.]] - Krvavi sukobi između radnika i vojske u [[Toulon]]u. * [[12. 8.]] - Aizawin incident u Japanu: potpukovnik Aizawa ubio mačem generala Nagatu iz suparničke frakcije, indikator rastuće politizacije i polarizacije u japanskoj vojsci. * [[13. 8.]] - Preko 100 mrtvih nakon pucanja brane kod [[Ovada, Alessandria|Ovade]] u Italiji. * [[14. 8.]] - Američki predsednik Ruzvelt potpisao Zakon o socijalnoj sigurnosti (''Social Security Act''). * 14 - 15. 8. - Pobuna u Fieru, u [[Kraljevina Albanija (1928–1939)|Albaniji]] - brzo je ugušena, misli se da ju je finansirao [[Shefqet Vërlaci]]. * [[15. 8.]] - Avijatičar [[Wiley Post]] i glumac i humorista [[Will Rogers]] poginuli na Aljasci. * [[16. 8.]] - Na berlinskom sajmu radija predstavljen ''[[Magnetofon|Magnetophon]] K1'' firme [[AEG]]. * [[17. 8.]] - Zabranjene [[Masonstvo|masonske]] lože u Nemačkoj. * [[18. 8.]] - Neredi nakon [[Sinjska alka|Sinjske alke]], u sukobu žandarmerije i demonstranata ima ranjenih i jedan poginuo. * [[19. 8.]] - Prijavljena [[Jugoslovenska radikalna zajednica]] (JRZ - "jereza") - čine je Stojadinović i stari radikali, [[Mehmed Spaho|Spahovi]] muslimani i [[Anton Korošec|Korošcevi]] klerikalci. * 19 - 20. 8. - Požar na radio izložbi u Berlinu, 3 mrtvih; sutradan nesreća na gradilištu tunela u Bulevaru Hermana Geringa, stradalo 19 radnika. * [[23. 8.]] - Staljin naredio da se dvoglavi orlovi na kulama moskovskog [[Kremlj]]a zamene zvezdama. * [[29. 8.]] - Belgijska kraljica-supružnica [[Astrid Švedska|Astrid]] poginula u saobraćajnoj nesreći u Švajcarskoj. * [[30. 8.]] - Prikazan film ''[[Anna Karenina (film, 1935)|Anna Karenina]]'' sa [[Greta Garbo|Gretom Garbo]]. * [[31. 8.]] - Posljednja vožnja vlaka [[Uskotračna željeznica|uskotračnom prugom]] [[Parenzana]] ([[Trst]] - [[Poreč]]). * 31. 8. - [[Aleksej Stahanov]] navodno iskopao 102 tone uglja za 5h i 45min (norma je sedam tona) - u SSSR kreće [[Stahanovski pokret]]. * 31. 8. - Predsednik Ruzvelt potpisao prvi Zakon o neutralnosti (ta politika SAD traje do 1941). === Septembar/Rujan === * [[1. 9.]] - U Kraljevini Jugoslaviji uvedeno Ministarstvo pošta, telegrafa i telefona.<ref>[https://digitalna.nb.rs/view/URN:NB:RS:SD_2F6F6602455A67B1B521D786232CBF4A-1935-08-27#page/0/mode/1up "Politika", 27. avg. 1935], str. 5</ref> * [[2. 9.]] - [[Uragan na Dan rada 1935.]] - najjači uragan koji je pogodio SAD, najviše razaranja na Floridi, 488 mrtvih. * [[6. 9.]] - Kraljev rođendan: prvi put je to dan [[Petar II Karađorđević|Petra II Karađorđevića]]. * [[8. 9.]] - U Lujzijani ubijen [[Huey Long]], američki senator, radikalni populista. * 8. 9. - Četvorica seljaka poginula u sukobu sa žandarmima u Taborskom.<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/09/10?pageIndex=00003 "Politika", 10. sept. 1935]</ref>, 15-og još dvojica u [[Kokinac|Kokincu]] kod Bjelovara i jedan civil i jedan žandarm u [[Oriovac|Oriovcu]] kod Slavonskog Broda.<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/09/18?pageIndex=00003 "Politika", 18. sept. 1935]</ref>, čemu su se izjašnjavali i banovi Savske i Primorske banovine.<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/09/22?pageIndex=00002 "Politika", 22. sept. 1935]</ref> * [[9. 9.]] - U Dubrovniku otvoren kongres [[Međunarodna zrakoplovna federacija|Međunarodne aeronautičke federacije]]. * [[13. 9.]] - [[Howard Hughes]] leteo brzinom 566 km/h avionom ''Hughes H-1 Racer''. * 10. - 16. 9. - Sedmi nacistički kongres u Nirnbergu, nazvan "Miting slobode" (''Reichsparteitag der Freiheit''), jer se Nemačka obaveznom vojnom službom oslobodila Versajskog ugovora; [[Leni Riefenstahl]] snimila film ''[[Tag der Freiheit: Unsere Wehrmacht]]''. * [[15. 9.]] - U Nemačkoj doneseni [[Nirnberški zakoni]] protiv [[Jevreji|Jevreja]]: "Zakon za zaštitu nemačke krvi i nemačke časti" zabranjuje brak i polne odnose sa "arijevcima" a Zakon o građanstvu im ga uskraćuje. * 15. 9. - Nacistička zastava ([[Datoteka:Flag of German Reich (1935–1945).svg|30px]]) postaje jedina nacionalna zastava Nemačke (od 1933. korišćena uz carsku crno-belo-crvenu). * [[17. 9.]] - [[Manuel L. Quezon]] izabran za prvog predsednika Komonvelta [[Filipini]] (mandat od novembra, do smrti 1944). * [[19. 9.]] - Skandal [[Straperlo]] (legalizovanje nameštenog [[rulet]]a) izaziva pad vlade [[Alejandro Lerroux|Alejandra Lerrouxa]] u [[Druga Španska Republika|Španiji]]. * 22/[[23. 9.]] - Krvava tuča meštana [[Grabovac (Čeminac)|Grabovca]] i sezonskih radnika državnog dobra Belje - ubijena trojica radnika, 18 ranjenih (višegodišnje kazne potvrđene 18. marta 1937). * [[24. 9.]] - Pušten u saobraćaj put [[Pljevlja]] - Tara - [[Žabljak]], sa privremenim mostom preko [[Tara (rijeka)|Tare]] (ranije završen put prema Nikšiću). * [[27. 9.]] - Eksplozija metana u rudniku Rtanj - 12 poginulih na mestu<ref>Politika, 28. sept. 1936, str. 7</ref>, još najmanje šestorica kasnije podlegla. * [[30. 9.]] - Predsednik Ruzvelt posvetio [[Huverova brana|Huverovu branu]] (dovršena sledeće godine). * 30. 9. - Praizvedba [[George Gershwin|Gershwinove]] opere ''[[Porgy and Bess]]''. === Oktobar/Listopad === [[Datoteka:AO-Etiopia-1936-A-artiglieria-nel-Tembien.jpg|mini|250px|[[Drugi italijansko-abesinski rat]]]] * [[2. 10.]] - Odmah nakon ulaska iz Jugoslavije, u Bugarskoj uhapšen [[Damjan Velčev]] koji je pripremao državni udar, u zemlji proglašeno opsadno stanje. * 2. 10. - Završeni vojni manevri kod [[Brčko]]g. * [[3. 10.]] - Nakon višemesečne napetosti i gomilanja snaga, počinje italijanska, [[Emilio De Bono|De Bonova]], invazija [[Etiopsko Carstvo|Etiopije]], čime počinje '''[[Drugi italijansko-abesinski rat]]''' (završen maja [[1936]]). * [[10. 10.]] - Puč u Grčkoj: ukinuta republika, za regenta se proglasio gen. [[Georgios Kondilis]]. * 10. 10. - Tornado srušio drvenu radio-antenu u Langenbergu, Nemačka, visine 160 metara. * [[11. 10.]] - [[Društvo naroda]] izglasalo prve sankcije Italiji zbog rata u Abisiniji, stupaju na snagu 18. novembra, traju do sledećeg jula - neefektivno. * 11. 10. - Zemljotres u Banjoj Luci, ima materijalne štete. * [[14. 10.]] - Liberali [[William Lyon Mackenzie King|W. L. M. Kinga]] pobeđuju na izborima u Kanadi, on po treći put postaje premijer, do 1948. * [[16. 10.]] - [[Cementni incident]]: u [[Britanski mandat nad Palestinom|palestinskoj]] luci [[Jafa]] otkrivena tajna pošiljka oružja za jevrejsku [[Hagana|Haganu]], Arapi će zbog toga organizovati generalni štrajk 26.10., praćen nasiljem. * 16. 10. - Nakon [[Pandeli Evangjeli]]ja, novi albanski premijer je [[Mehdi Frashëri]] (do nov. 1936). * 16. 10. - Vežba vazdušnog napada na Beograd, sa probom veštačke magle.<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/10/17#page/6/mode/1up "Politika", 17. okt. 1935], str. 7 i 8</ref> * [[20. 10.]] - Alijansa ženskih pokreta Kraljevine Jugoslavije organizuje zborove u više gradova, zahteva jednako pravo glasa za građane oba pola.<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/10/21?pageIndex=00007 "Politika", 21. okt. 1935]</ref> * [[22. 10.]] - U Kini okončan [[Dugi marš]] komunističkih snaga, okupili su se u provinciji [[Shaanxi]], nedaleko od [[Yan'an]]a. * [[25. 10.]] - [[Clement Attlee]] postaje lider [[Laburistička partija (UK)|Laburističke partije]] (do 1955., premijer 1945-51). * 25. 10. - Od uragana Jérémie stradalo najmanje 2.000 ljudi na [[Haiti]]ju. * 25. 10. - Sudar vozova u Aračićevu ([[Novo Lanište]]) kod Jagodine, 4 mrtvih. * [[27. 10.]] - Puštena u saobraćaj pruga [[Pazarić]] - [[Tarčin]], čime je eliminisana zupčanica na pruzi Sarajevo - Dubrovnik.<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1935/10/28?pageIndex=00006 "Vreme", 28. okt. 1935]</ref> === Novembar/Studeni === * [[5. 11.]] - U SAD počinje prodaja igre "[[Monopol (igra)|Monopol]]". * [[6. 11.]] - Prvi let aviona ''[[Hawker Hurricane]]''. * [[8. 11.]] - Prikazan film ''[[Mutiny on the Bounty (film, 1935)|Mutiny on the Bounty]]''. * [[9. 11.]] - Osnovan [[Hrvatski savez hokeja na ledu]]. [[Datoteka:Pančevački most.jpg|mini|250px|left|[[Pančevački most]]]] * [[10. 11.]] - Pušten u saobraćaj prvi [[Pančevački most]] u Beogradu ("Most Nj. V. Kralja Petra II") - prvenstveno je železnički most, otvorena je i pruga prema Pančevu (most srušen 1941). * [[11. 11.]] - Na referendumu u Grčkoj, verovatno nameštenom, podržana obnova [[Kraljevina Grčka|monarhije]] (kralj [[Đorđe II (Grčka)|Đorđe II]]). * 11. 11. - Američki balon Explorer II dostiže rekordnih 22.066 m iznad Južne Dakote, snimljena fotografija pokazuje podelu između tropo- i stratosfere i zakrivljenost Zemlje. * [[14. 11.]] - U SAD osnovana federacija sindikata, Kongres industrijskih organizacija (CIO). * 14. 11. - Izbori u Velikoj Britaniji, koaliciona vlada zadržava većinu. * [[15. 11.]] - Prikazan film ''[[A Night at the Opera (film)|A Night at the Opera]]'' sa [[Braća Marx|braćom Marx]]. * novembar - Uhapšen sekretar Zemaljskog biroa [[KPJ]] Đorđe Mitrović, što dovodi do velike provale i hapšenja čak 1.000 komunista u zemlji<ref name="Požar-Gorkić">Petar Požar, ''Jugosloveni žrtve staljinskih čistki'' (str. 192-206), Beograd, 1989.</ref>. * [[18. 11.]] - U [[Aix-en-Provence]]u počelo suđenje organizatorima [[Marsejski atentat|Marsejskog atentata]]: [[Veličko Kerin]] (preminuo), [[Zvonimir Pospišil]], [[Ivan Rajić]], [[Mijo Kralj]], i u odsustvu [[Eugen Kvaternik]], [[Ante Pavelić]] i [[Ivan Perčević]]. * 18. 11. - U Osijeku pročitane presude u procesu za Našičku aferu (osuđenima će na ponovljenom procesu sledeće godine biti ublažene ili ukinute kazne)<ref name="PrincipNašička"/>. [[Datoteka:Martin 130 NC14716 "China Clipper" (5965549649).jpg|mini|240px|''[[China Clipper]]'']] * [[20. 11.]] - U oružanom okršaju ubijen [[Izz ad-Din al-Qassam]], propovednik, vođa [[Crna ruka (Palestina)|Crne ruke]], borac protiv Britanaca i [[cionizam|cionizma]] u Palestini. * [[21. 11.]] - Proglašeni prvi [[Maršal Sovjetskog Saveza|maršali Sovjetskog Saveza]]: [[Kliment Vorošilov|Vorošilov]], [[Mihail Tuhačevski|Tuhačevski]], [[Semjon Buđoni|Buđoni]], [[Aleksandar Jegorov|Jegorov]] i [[Vasilij Bljuher|Bljuher]] (trojica stradala u čistkama 1937-39). * [[22. 11.]] - Iz Kalifornije poleće "leteći brod" ''[[China Clipper]]'', na prvi komercijalni let preko Pacifika - za sedam dana stiže sa poštom na Filipine. * [[23. 11.]] - Novi bugarski premijer je [[Georgi Kjoseivanov]] (do [[1940]]). * 23. 11. - Proba električnog voza na liniji Beograd - Kraljevo.<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/11/24?pageIndex=00012 "Politika", 24. nov. 1935, str. 12]</ref> * [[23. 11.|23]] - [[27. 11.]] - ''Intentona Comunista'', [[Brazilska pobuna (1935)|Brazilska pobuna]]: levičarski mlađi oficiri dižu pobune u [[Natal]]u, [[Recife]]u i [[Rio de Janeiro|Rio de Janeiru]] - brzo su ugušene a [[Getúlio Vargas]] dobija još vlasti. * [[24. 11.]] - Proslava stogodišnjice [[Lijepa naša domovino|hrvatske himne]], u [[Mihanovićev Dol|Dol Zelenjaku]] otkriven spomenik.<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/11/24?pageIndex=00006 "Politika", 24. nov. 1935, str. 6]</ref> === Decembar/Prosinac === * [[1. 12.]] - U Beogradu počela s radom Gradska bolnica, zadužbina [[Nikola Spasić|Nikole Spasića]], današnji KBC "Zvezdara". * [[4. 12.]] - Nesreća na gradilištu mosta preko Mrežnice kod [[Generalski Stol|Generalskog Stola]], poginulo sedam radnika.<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/12/06?pageIndex=00007 "Politika", 6. dec. 1935]</ref> * [[11. 12.]] - Vardar plavi Skoplje i druge gradove, Skoplje opet 22/23. * [[12. 12.]] - [[Heinrich Himmler]] osnovao program ''[[Lebensborn]]'' ("Izvor života"), nacistički program reprodukcije. * 12. 12. - Pod narodnim pritiskom, [[Kraljevina Egipat|egipatski]] kralj [[Fuad I (Egipat)|Fuad I]] vraća ustav iz 1923. * [[13. 12.]] - Objavljen britansko-francuski [[Hoare—Lavalov pakt]] kojim bi Etiopija bila podeljena i stavljena pod italijansku dominaciju - oštra reakcija javnosti će prinuditi britanskog sekretara za ino. poslove [[Samuel Hoare|Samuela Hoarea]] na ostavku, zameniće ga [[Anthony Eden]] (prvi od tri njegova mandata). * [[14. 12.]] - [[Čehoslovačka|Čehoslovački]] predsednik [[Tomáš Garrigue Masaryk]] dao ostavku zbog starosti, naslediće ga [[Edvard Beneš]] (1935-38. i 1945-48). * [[17. 12.]] - Prvi let prototipa aviona ''[[Douglas DC-3]]'' u SAD. * 17. 12. - Venecuelanski general i predsednik [[Juan Vicente Gómez]] umro posle 27 godina formalne i neformalne vlasti; nasleđuje ga ministar vojni gen. [[Eleazar López Contreras]] (do [[1941]]). * [[20. 12.]] - [[Michael Perrin]] i tim ustanovili način sinteze [[polietilen]]a. * [[23. 12.]] - Italijani upotrebili [[iperit]] u Etiopiji. * [[28. 12.]] - Pismo [[Pavel Postišev|Pavela Postiševa]] u "Pravdi" dovodi do obnove tradicije [[Novogodišnja jelka|novogodišnje jelke]] u SSSR. === Tokom godine === * Maček osniva [[Hrvatska građanska i seljačka zaštita|Hrvatsku građansku i seljačku zaštitu]] (službeno od 1936). * Nerodna godina? * Prema "Nojes Viner Žurnalu", od 15 pregledanih zemalja, cene poljoprivrednih proizvoda u Jugoslaviji su najniže ili među najnižima, osim šećera.<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1935/05/17?pageIndex=00013 "Politika", 17. maj 1935]</ref> == Rođenja == {{glavni članak|:Kategorija:Rođeni 1935.}} === Januar/Siječanj &ndash; Februar/Veljača === * [[1. 1.]] - [[Ivo Eterović]], fotograf († [[2011]]) * [[4. 1.]] - [[Floyd Patterson]], bokser († [[2006]]) * [[8. 1.]] - [[Elvis Presley]], američki pjevač († [[1977]].) * [[11. 1.]] - [[Joško Vidošević]], hrvatski nogometaš († [[1990]].) * [[15. 1.]] - [[Artemije Radosavljević]], episkop SPC († [[2020]]) * [[18. 1.]] - [[Vojislav P. Nikčević]], cg. filolog, osnivač Dukljanske akademije nauka i umjetnosti († [[2007]]) * [[27. 1.]] - [[Lavrentije Trifunović]], episkop SPC († [[2022]]) * [[31. 1.]] - [[Kenzaburo Oe]], japanski pisac, dobitnik Nobelove nagrade za književnost * [[10. 2.]] - [[Miroslav Blažević]], hrvatski nogometni trener * [[11. 2.]] - [[Dragan Rumenčić]], arhitekta i karikaturista * 11. 2. - [[Gene Vincent]], rock muzičar († [[1971]]) * [[16. 2.]] - [[Sonny Bono]], muzičar, političar († [[1998]]) * [[17. 2.]] - [[Alenka Rančić]], srpska glumica († [[2005]]) * 17. 2. - [[Hrvoje Šarinić]], premijer Hrvatske († [[2017]]) * [[18. 2.]] - [[Boško Petrović]], hrvatski vibrafonist, skladatelj, vođa sastava, producent, promotor, diskograf i jazz edukator († [[2011.]]) * [[22. 2.]] - [[Danilo Kiš]], književnik, dopisni član SANU († [[1989]]) * [[23. 2.]] - [[Nikola Kusovac]], istoričar umetnosti, kustos Narodnog muzeja u Beogradu === Mart/Ožujak &ndash; April/Travanj === * [[3. 3.]] - [[Ljiljana Marković]], spiker RTB * 3. 3. - [[Želju Želev]], predsednik Bugarske († [[2015]]) * [[9. 3.]] - [[Marko Babac]], reditelj, scenarista († [[2014]]) * [[15. 3.]] - [[Judd Hirsch]], glumac * [[17. 3.]] - [[Vladica Popović]], fudbaler, trener († [[2020]]) * [[22. 3.]] - [[M. Emmet Walsh]], glumac * [[25. 3.]] - [[Kamenko Katić]], novinar i urednik TV Beograd († [[2018]]) * [[26. 3.]] - [[Mahmoud Abbas]], predsednik Palestine * [[1. 4.]] - [[Vojislav Rakonjac Kokan]], filmski režiser († [[1969]]) * [[14. 4.]] - [[Erich von Däniken]], misteriolog * [[19. 4.]] - [[Dudley Moore]], britanski glumac († [[2002]].) * [[21. 4.]] - [[Charles Grodin]], glumac, komičar, autor († [[2021]]) * [[25. 4.]] - [[Lola Novaković]], srpska pevačica († [[2016]]) * [[27. 4.]] - [[Theo Angelopoulos]], filmski režiser († [[2012]]) === Maj/Svibanj &ndash; Jun/Lipanj === * [[16. 5.]] - [[Vuk Krnjević]], književnik, scenarista, prevodilac († [[2018]]) * [[20. 5.]] - [[José Mujica]], urbani gerilac, predsednik Urugvaja * [[29. 5.]] - [[Boro Drašković]], reditelj i scenarista * [[1. 6.]] - [[Vladislav Lalicki]], srpski scenograf i kostimograf († [[2008]]) * 1. 6. - [[William Walker (diplomata)|William Walker]], američki diplomata * [[14. 6.]] - [[Dragiša Vitošević]], književnik i kritičar († [[1987]]) * [[21. 6.]] - [[Françoise Sagan]], francuska književnica († [[2004]]) * [[25. 6.]] - [[Predrag Golubović]], filmski režiser († [[1994]]) === Jul/Srpanj &ndash; Avgust/Kolovoz === * [[1. 7.]] - [[Oliver Mlakar]], hrvatski TV-voditelj * [[6. 7.]] - [[Dalaj Lama XIV]] (Tenzin Gjatso) * [[9. 7.]] - [[Wim Duisenberg]], prvi predsednik Evropske centralne banke († [[2005]]) * [[13. 7.]] - [[Kurt Westergaard]], danski karikaturist († [[2021]]) * [[17. 7.]] - [[Donald Sutherland]], glumac * [[18. 7.]] - [[Sabahudin Kurt]], bh. pjevač († [[2018]]) * [[25. 7.]] - [[Adnan Khashoggi]], trgovac oružjem († [[2017]]) * [[26. 7.]] - [[Marko Marković]], sportski novinar († [[2011]]) * [[8. 8.]] - [[Branislav Jovin]], arhitekta, urbanista († [[2018]]) * [[9. 8.]] - [[Zoran Rankić]], glumac († [[2019]]) * [[11. 8.]] - [[Vladimir Veličković]], slikar, akademik († [[2019]]) * [[12. 8.]] - [[John Cazale]], glumac († [[1978]]) * [[17. 8.]] - [[Vladimir Popović (glumac)|Vladimir Popović]], glumac († [[1981]]) * [[18. 8.]] - [[Ranko Radović]], arhitekta, profesor († [[2005]]) * [[20. 8.]] - [[Ron Paul]], američki političar * [[22. 8.]] - [[E. Annie Proulx]], američka književnica * [[29. 8.]] - [[William Friedkin]], filmski režiser === Septembar/Rujan &ndash; Oktobar/Listopad === * [[1. 9.]] - [[Seiji Ozawa]], dirigent * [[9. 9.]] - [[Chaim Topol]], glumac * [[11. 9.]] - [[German Titov]], kosmonaut († [[2000]]) * [[14. 9.]] - [[Žarko Domljan]], predsjednik Hrvatskog sabora * [[29. 9.]] - [[Jerry Lee Lewis]], rock muzičar * [[30. 9.]] - [[Johnny Mathis]], pevač * [[1. 10.]] - [[Julie Andrews]], britanska glumica * [[4. 10.]] - [[Nikola Kolja Milunović]], vajar i slikar * 4. 10. - [[Dragutin Furunović]], književnik, enciklopedista, akademik († [[2009]]) * [[6. 10.]] - [[Petar Pajić]], književnik i novinar Radio Beograda * [[12. 10.]] - [[Luciano Pavarotti]], talijanski operni pjevač, tenor († [[2007]].) * [[18. 10.]] - [[Nadežda Vitorović]], slikarka († [[1999]]) * 18. 10. - [[Peter Boyle]], glumac († [[2006]]) * [[20. 10.]] - [[Jerry Orbach]], glumac († [[2004]]) * [[30. 10.]] - [[Milutin Dedić]], slikar, istoričar umetnosti, putopisac († [[2021]]) === Novembar/Studeni &ndash; Decembar/Prosinac === * [[5. 11.]] - [[Milan Sijerković]], meteorolog († [[2018]]) * [[6. 11.]] - [[Toma Bebić]], glazbenik, kantautor († [[1990]]) * [[8. 11.]] - [[Alain Delon]], francuski glumac * 8. 11. - [[Dimitrije Bjelica]], novinar, šahovski majstor * [[14. 11.]] - [[Husein I., kralj Jordana]] († [[1999]]) * [[25. 11.]] - [[Mirko Sabolović]], hrvatski romanopisac, književnik i scenarist († [[2005]].) * [[30. 11.]] - [[Emir Balić]], skakač sa Starog mosta * [[1. 12.]] - [[Ivica Šerfezi]], hrvatski kantautor i pjevač zabavne glazbe († [[2004]].) * 1. 12. - [[Woody Allen]], američki glumac i redatelj * [[2. 12.]] - [[Ljubomir Simović]], književnik, srpski akademik * [[3. 12.]] - [[Žarko Komanin]] (Jovanović), književnik i kritičar, dramaturg († [[2010]]) * 3. 12. - [[Draško Ređep]], književnik, kritičar († [[2019]]) * [[8. 12.]] - [[Slobodan Boda Marković]], književnik, reditelj, ur. Dramskog programa Radio Bg. († [[2006]]) * [[14. 12.]] - [[Lee Remick]], glumica († [[1991]]) * [[21. 12.]] - [[John G. Avildsen]], režiser i producent († [[2017]]) * [[22. 12.]] - [[Semka Sokolović-Bertok]], glumica († [[2008]]) * 22. 12. - [[Alfi Kabiljo]], glazbenik, skladatelj, aranžer * [[26. 12.]] - [[Gnassingbé Eyadéma]], predsednik Togoa († [[2005]]) * [[30. 12.]] - [[Omar Bongo]], predsednik Gabona († [[2009]]) * [[31. 12.]] - [[Salman od Saudijske Arabije|Salman]], kralj Saudijske Arabije == Smrti == {{glavni članak|:Kategorija:Umrli 1935.}} === Januar/Siječanj &ndash; Mart/Ožujak === * [[13. 1.]] - [[Jovan Lalošević]], advokat, političar (* [[1870]]) * [[16. 1.]] - [[Ma Barker]], vođa bande (* [[1873]]) * [[19. 1.]] - [[Lloyd Hamilton]], glumac (* [[1891]]) * [[21. 1.]] - [[Stevan Švabić]], pukovnik (* [[1865]]) * [[25. 1.]] - [[Valerijan Kujbišev]], sovjetski političar (* [[1888]]) * [[1. 2.]] - [[Mirko Srzentić]], levičarski student (* [[1912]]) * [[9. 2.]] - [[Ksaver Šandor Gjalski]], hrvatski književnik (* [[1854]].) * [[13. 2.]] - [[Herbert Giles]], britanski diplomata, sinolog (* [[1845]]) * [[26. 2.]] - [[Liborius von Frank]], austrougarski general (* [[1848]]) * [[12. 3.]] - [[Mihajlo Pupin]], fizičar i elektrotehničar (* [[1858]]) * [[20. 3.]] - [[Vladimir G. Petković]], srpski geolog i akademik (* [[1873]]) * [[23. 3.]] - [[Aleksandër Moisiu]], pozorišni glumac (* [[1879]]) * [[27. 3.]] - [[Rudolf Lubynski]], arhitekt (* [[1873]]) === April/Travanj &ndash; Jun/Lipanj === * [[14. 4.]] - [[Emmy Noether]], matematičarka (* [[1882]]) * [[16. 4.]] - [[Panait Istrati]], rumunski književnik (* [[1884]]) * [[22. 4.]] - [[Manon Gropius]], kćerka Alme Mahler (* [[1916]]) * [[24. 4.]] - [[Anastasios Papulas]], grčki general (* [[1857]]) * [[2. 5.]] - [[Jovan Stanojković-Dovezenski]], četnički vojvoda (* [[1873]]) * [[4. 5.]] - [[Junior Durkin]], glumac (* [[1915]]) * 4. 5. - [[Sultana Cijukova-Savić]], operska pevačica (* [[1871]]) * [[12. 5.]] - [[Józef Piłsudski]], maršal Poljske i diktator (* [[1867]]) * [[15. 5.]] - [[Kazimir Maljevič]], slikar (* [[1878]]) * [[19. 5.]] - [[T. E. Lawrence]], britanski vojnik (* [[1888]]) * [[18. 6.]] - [[Qu Qiubai]], bivši lider KP Kine (* [[1899]]) * [[24. 6.]] - [[Carlos Gardel]], kantautor tanga, glumac (* [[1890]]) === Jul/Srpanj &ndash; Septembar/Rujan === * [[3. 7.]] - [[André Citroën]], industrijalac automobila (* [[1878]]) * [[6. 7.]] - [[Josip Bach]], hrvatski glumac i redatelj (* [[1874]].) * [[7. 7.]] - [[Sima Lozanić]], srpski hemičar, akademik (* [[1847]]) * [[12. 7.]] - [[Alfred Dreyfus]], francuski oficir, centar afere (* [[1859]]) * [[17. 7.]] - [[George William Russell]] (Æ), irski umetnik i političar (* [[1867]]) * [[19. 7.]] - [[Lujo Adamović]], botaničar (* [[1864]]) * [[12. 8.]] - [[Friedrich Schottky]], matematičar (* [[1851]]) * 12. 8. - [[Léonce Perret]], glumac, režiser (* [[1880]]) * [[15. 8.]] - [[Wiley Post]], avijatičar (* [[1898]]) * 15. 8. - [[Will Rogers]], glumac, humorista (* [[1879]]) * [[22. 8.]] - [[Rašid Rida]], salafistički mislilac (* [[1865]]) * [[25. 8.]] - [[Mack Swain]], glumac (* [[1876]]) * [[29. 8.]] - [[Astrid Švedska|Astrid]], kraljica-supružnica Belgijanaca (* [[1905]]) * [[30. 8.]] - [[Henri Barbusse]], književnik, član KPF (* [[1873]]) * [[10. 9.]] - [[Huey Long]], američki političar (* [[1893]]) * [[18. 9.]] - [[Vojislav Marinković]], ekonomista, bivši premijer KJ (* [[1876]]) * [[19. 9.]] - [[Konstantin Ciolkovski]], pionir astronautike (* [[1857]]) * [[28. 9.]] - [[William Kennedy Dickson]], pionir filmske kamere (* [[1860]]) === Oktobar/Listopad &ndash; Decembar/Prosinac === * [[20. 10.]] - [[Miloš Vasić (general)|Miloš Vasić]], general (* [[1859]]) * [[24. 10.]] - [[Dutch Schultz]], gangster (* [[1901]]) * [[8. 11.]] - [[Georgije Letić]], episkop banatski (* [[1872]]) * 8. 11. - [[Mileta Jakšić]], pesnik (* [[1863]]) * [[12. 11.]] - [[Đorđe Đorđević]], general (* [[1863]]) * [[15. 11.]] - [[Anastasija Stana Nikolajevna]], kćerka kralja Nikole (* [[1868]]) * [[20. 11.]] - [[John Jellicoe]], britanski admiral (* [[1859]]) * 20. 11. - [[Selena Dukić]], književnica (* [[1909])<ref>[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1938/11/20?pageIndex=00014 "Politika", 20. nov. 1938]</ref> * [[21. 11.]] - [[Sima Trojanović]], antropolog (* [[1862]]) * [[25. 11.]] - [[Jasu V]], bivši car Etiopije (* [[1895]]) * [[30. 11.]] - [[Fernando Pessoa]], portugalski književnik (* [[1888]]) * [[2. 12.]] - [[James Henry Breasted]], arheolog, egiptolog (* [[1865]]) * [[13. 12.]] - [[Victor Grignard]], hemičar, nobelovac (* [[1871]]) * [[16. 12.]] - [[Thelma Todd]], glumica (* [[1905]]) * [[17. 12.]] - [[Juan Vicente Gómez]], general, diktator Venecuele (* [[1857]]) * [[21. 12.]] - [[Kurt Tucholsky]], novinar, satiričar (* [[1890]]) * [[24. 12.]] - [[Alban Berg]], austrijski skladatelj (* [[1885]].) * [[29. 12.]] - [[Fotije II]], vaseljenski patrijarh (* [[1874]]) === Kroz godinu === * [[Marko Radulović]], bivši premijer Crne Gore (* [[1866]]) * [[Šerif Arnautović]], publicista, političar (* [[1847]]) == Nobelova nagrada za 1935. godinu == * [[Nobelova nagrada za fiziku|'''Fizika''']]: [[James Chadwick]] (otkriće [[neutron]]a) * [[Nobelova nagrada za kemiju|'''Kemija''']]: [[Frédéric Joliot]] i [[Irène Joliot-Curie]] (sinteza novih radioaktivnih elemenata) * [[Nobelova nagrada za fiziologiju ili medicinu|'''Fiziologija i medicina''']]: [[Hans Spemann]] (otkriće organizatorskog efekta u razvoju embriona) * [[Nobelova nagrada za književnost|'''Književnost''']]: nije dodijeljena * [[Nobelova nagrada za mir|'''Mir''']]: [[Carl von Ossietzky]] (njemački novinar zatvoren od nacista) == Spoljne veze == * [http://www.indiana.edu/~league/1935.htm Chronology 1935], University of Indiana * [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,787951-2,00.html Foreign News: Pioneers], ''Time'' magazin od 21. 1. 1935. (turizam) * [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,748371,00.html The Press: Native's Return], ''Time'' magazin od 28. 1. 1935. (urbana legenda) * [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,748398,00.html FRANCE: Madding Peepers], ''Time'' magazin od 11. 2. 1935. ([[Mijo Kralj]]) * [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,748673,00.html YUGOSLAVIA: Orient Express], ''Time'' magazin od 1. 4. 1935. ([http://www.imdb.com/title/tt0025608/ opskurni film] blati Jugoslaviju). * [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,754599-1,00.html Foreign News: Orient Express], ''Time'' magazin od 29. 4. 1935. (pominje se pljačka poštanskih kola Orijent Ekspresa kod Zagreba) * [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,754674,00.html YUGOSLAVIA: Appropriate Justice], ''Time'' magazin od 6. maja 1935. (kažnjavanje automobilista u Zagrebu ispuhivanjem guma). * [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,748858,00.html YUGOSLAVIA: Toys; Tactics; Tide], ''Time'' magazin od 15. jula 1935. (uopšteno) {{commonscat|1935}} [[Kategorija:1930-e]] [[Kategorija:20. vijek|35]] [[Kategorija:Godine]] 2af86kyfjtpn01rts2r4sirs273p1vi 0 26206 41261569 41255136 2022-08-11T15:41:46Z IndexAccount 69211 wikitext text/x-wiki {{Infokutija muzičar | Ime = Zabranjeno pušenje | Slika = Zabranjeno-pusenje-2021.jpg | Img_alt = | Img_capt = Zabranjeno pušenje, 2021. | Img_size = 320 | Landscape = da | Background = group_or_band | Alias = | Porijeklo = [[Sarajevo]] | Žanr = {{flatlist| * novi primitivizam * [[punk]] * [[garažni rock]] * [[Rock muzika|rock]] * [[novi val]] }} | Period_aktivnosti = {{Start date|1980}}.–do danas | Diskografska_kuća = {{flatlist| * [[Jugoton]] * [[Diskoton]] * [[Croatia Records]] }} | Povezani_izvođači = {{flatlist| * [[Elvis J. Kurtović & his Meteors]] * [[Bombaj štampa]] * [[The No Smoking Orchestra|No Smoking Orchestra]] }} | URL = {{URL|http://www.zabranjeno-pusenje.com/home/| zabranjeno-pusenje.com}} | Bivši_članovi = [[#Bivši članovi|Vidi bivše članove]] | Sadašnji_članovi = {{flatlist| *Sejo Sexon *Branko Trajkov *Robert Boldižar *Toni Lović *Dejan Orešković }} }} '''Zabranjeno pušenje''' je [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačka]] [[Rock muzika|rock]] grupa osnovana u [[Sarajevo|Sarajevu]] [[1980]]. godine. Muzički stil grupe uglavnom se sastoji od osebujnog [[Garažni rock|garažnog rock]] zvuka s utjecajima narodne muzike, često s inovativnom produkcijom i složenim pripovijedanjem. Grupa trenutno ima pet članova, i to su suosnivač benda, pjevač i gitarista [[Davor Sučić]] alias Sejo Sexon, dugogodišnji bubnjar grupe [[Branko Trajkov]], gitarista [[Toni Lović]], bas-gitarista [[Dejan Orešković]], te violinista i klavijaturista [[Robert Boldižar]]. Zabranjeno pušenje je nastlo suprotno od tada prevladavajućeg jugoslavenskog [[punk rock]]a i [[Novi val|novog vala]], tjesno povezno s kulturnim pokretom "Novi primitivizam" i radio i TV [[Satira|satiričnom]] i humorističnom emisijom ''[[Top lista nadrealista]]''. Tokom [[1980-e|osamdesetih]] godina grupa je bila jedna od najznačajnijih muzičkih pojava na prostoru [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|nekadašnje Jugoslavije]], imali su izuzetno posjećene [[koncert]]e i prodali su na stotine hiljada [[Album|ploča]]. Mnogo puta su došli u nevolje s [[Komunistička partija Jugoslavije|komunističkim vlastima]] zbog svoje, obično blage i saosjećajne kritike [[Socijalizam|socijalističkog]] sistema i navike otvaranja pitanja koja su u to vrijeme bila osjetljiva. Prvi sastav grupe, u početku poznat kao Pseudobluz Band Zabranjeno Pušenje, činili su gitarista Davor Sučić (Sejo Sexon) i pjevač [[Nenad Janković]] (Nele Karajlić), bubnjari Zenit Đozić (Fu-Do) i Predrag Rakić (Šeki Gayton), bas-gitarista Mladen Mitić, klavijaturisti Dražen Janković (Seid Mali Karajlić) i Zoran Degan, saksofonista i flautista Ognjen Gajić i gitarista Mustafa Čengić (Mujo Snažni). Njihov debitantski studijski [[album]] ''[[Das ist Walter]]'' (1984), u početku objavljen u malom tiražu a na kraju prodan u 100.000 primjeraka, postavio je rekord za prekoračenje početnog izdanja za 30 puta. Njihov sljedeći album ''[[Dok čekaš sabah sa šejtanom]]'' (1985), takođe u izdanju zagrebačkog [[Jugoton]]a, bojkotovali su glavni mediji zbog problema s komunističkim vlastima i poznatog slučaja "Crk'o Marshal". Godine 1986. Rakić, Mitić i Čengić odlučuju napustiti grupu, a pridružuju im se bubnjar Faris Arapović, bas-gitarista Darko Ostojić (Minka), gitarista Predrag Kovačević (Kowalski) i klavijaturista Jadranko Džihan.<ref name="depo" /> Tokom druge polovine osamdesetih godina grupa je s novom postavnom objavila dva albuma ''[[Pozdrav iz zemlje Safari]]'' (1987) i ''[[Male priče o velikoj ljubavi]]'' (1989) u izdanju sarajevskog [[Diskoton]]a. Tokom 1992. godine, s početkom [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u Bosni i Hercegovini]], Nenad Janković se seli u [[Beograd]] gdje nastavlja karijeru sa sastavom pod imenom [[The No Smoking Orchestra|Nele Karajlić & Zabranjeno pušenje]] (kasnije [[The No Smoking Orchestra|Emir Kusturica i The No Smoking Orchestra]]), a Sučić i drugi članovi se ponovno okupljaju u Sarajevu, koristeći izvorno ime, nastavljaju rad grupe<ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušenje at Exit 2017 |url=https://www.exitfest.org/en/zabranjeno-pusenje |work=exitfest.org |accessdate=10. 1. 2020. |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180826150339/https://www.exitfest.org/en/zabranjeno-pusenje |archivedate=10. 1. 2020. |url-status=dead }}</ref> objavaljujući peti studijski album ''[[Fildžan viška]]'' (1997.) s izmjenjenom postavom. Sastav tokom [[1990-e|1990-ih]] pored Sučića čine i vođa Novog primitivizma [[Mirko Srdić]] (Elvis J. Kurtović), pjevač Marin Gradac, gost s albuma iz 1987. Predrag Bobić (Bleka), gitarista Sejo Kovo i violinista Bruno Urlić. Nakon jednog privremenog bubnjara, Branko Trajkov dolazi u grupu 1996. godine. Ovaj sastav je snimio i šesti album ''[[Agent tajne sile]]'' (1999). Godine 2000. Srdić, Kovo i Gradac su napustili sastav, a gitarista i producent Dragomir Herendić se pridružio i nastupio na njihovom narednom albumu ''[[Bog vozi Mercedes]]'' (2001). Pet godina kasnije izlati novi dupli album ''[[Hodi da ti čiko nešto da]]'' (2006). Sredinom [[2000–2009|2000-ih]], Herendić, Bobić i Urlić odlučili napuštaju Zabranjeno pušenje, a gitarista Toni Lović, basista Dejan Orešković i violinista Robert Boldižar dolaze na njihova mjesta. Deveti studijski album grupe ''[[Muzej Revolucije]]'' (2009) objavljen je na isti dan u gotovo svim bivšim jugoslavenskim republikama na godišnjicu [[Oktobarska revolucija|Oktobarske revolucije]]. Grupa je objavila svoj jubilarni deseti studijski album, ''[[Radovi na cesti]]'', 2013. godine. Jedanaesti studijski album ''[[Šok i nevjerica]]'' objavljen je u 2018. godini. Dvanaesti, ujedno i dvostruki, album ''[[Karamba!]]'' objavljen je 2022. godine. ==Historija grupe== === Prve godine (1980–1983)=== Ono što će na kraju postati Zabranjeno pušenje započeli su 1979. godine tada 16-godišnji [[Nenad Janković]] (kasnije postao poznat kao dr. Nele Karajlić) i 18-godišnji [[Davor Sučić]] (kasnije mr. Sejo Sexon), dva tinejdžera prijatelja i komšije koji su zajedno pohađali Drugu gimnaziju u [[Sarajevo|Sarajevu]], a živjeli u istoj stambenoj zgradi u ulici Fuada Midžića u sarajevskom naselju [[Koševo]]. Uveliko zaljubljeni i duboko uronjeni u [[rock and roll]], dvojac je apsorbovao različite muzičke utjecaje u Jugoslaviji i iz inostranstva dok su očajnički pokušavali dostići osnovnu razinu tehničke osposobljenosti na svojim [[Muzički instrumenti|instrumentima]]. U toj je fazi Janković svirao [[klavir]] a Sučić [[Gitara|gitaru]]. Sučić i Janković ubrzo šire postavu grupe dovođenjem Ognjena Gajića, još jednog prijatelja iz naselja, koji je već imao osnovna znanja stečena pohađanjem muzičke škole.<ref name="neleknjiga">{{cite book |last1=Karajlić |first1=Nele |title=Fajront u Sarajevu |date=2014 |url=https://www.laguna.rs/n2420_knjiga_fajront_u_sarajevu_-_dopunjeno_izdanje_laguna.html |publisher=Laguna |location=Beograd |isbn=9788652115648 |accessdate=10. 1. 2020. }}</ref> Budući da su sva tri člana grupe, neformalno poznate kao Pseudobluz Bend, živjela sa svojim roditeljima tako su se i probe održavale u stanovima njihovih roditelja.<ref name="neleknjiga"/> Nakon nekog vremena, za bubnjara benda, Sučić dovodi Zenita Đozića (u početku poznat kao Zena, kasnije kao Fu-Do), novog kolegu iz Druge gimnazije koji se preselio iz [[Bugojno|Bugojna]] u Sarajevo. U jesen 1980. godine grupa je dobila još jednog novog člana, gitaristu Mustafu Čengića (Muče ili Mujo Snažni), koji opet dovodi Mladena Mitića (Munja ili Mitke) koji je svirao [[Bas-gitara|bas-gitaru]].<ref name="neleknjiga"/> Tih godina grupu su povremeno pratili i [[Mirko Srdić]] (kasnije postao poznat kao Elvis J. Kurtović), Zoran Degan, Boris Šiber, Samir Ćeramida itd. Krajem 1980. godine sastav je uspjeo ući u program [[Želimir Altarac Čičak|Želimira Altaraca "Čička"]] koji je organizovao predstavljanje novih muzičkih nada u Domu mladih u Sarajevu.<ref name="neleknjiga"/> Ovaj događaj održan pod mantrom "Nove nade, nove snage" bio je privi javni nastup benda koji tu nastupa pod nazivom "Pseudobluz Bend Zabranjeno pušenje". Nakon nekog vremena, brišu prvi dio naziva i nastavljaju koristiti samo naziv "Zabranjeno pušenje". Njihova prva snimka, pjesma "Penzioneri na more idu zimi", napravljena je za Radio Sarajevo početkom osamdesetih godina.<ref name="jutarnji1"/> Od maja 1981. godine Janković i nekoliko članova benda dodatno su se uključili u ''[[Top lista nadrealista|Top listu nadrealista]]'', radijsku emisiju koja se sednično emitovala kao dio Primus programa na drugom kanalu Radija Sarajevo. === Proboj i sve veća popularnost u Jugoslaviji (1984–1989) === [[Datoteka:Zabranjeno-pusenje04.jpg|mini|desno]] Zabranjeno pušenje je nastupalo po sarajevskim klubovima dvije godine prije nego što su u jesen 1983. godine počeli sa snimanjem prvih pjesama za svoj debitantski [[album]]. Proces snimanja pjesama, u skromnom studiju producenta "Paše" Ferovića, trajao je sedam mjeseci prije nego što je u aprilu 1984. godine objaven album ''[[Das ist Walter]]''.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje: Das Ist Walter |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Das-Ist-Walter/release/10689387 |work=discogs.com |accessdate=10. 1. 2020. }}</ref> Zagrebački [[Jugoton]] album prvo izdaje u samo 3.000 primjeraka, što je jasno ukazivalo na izrazito niska tržišna očekivanja. U tom trenutku postava grupe je nešto promijenjena, klavijaturista je Nenadov mlađi brat Dražen Janković (Seid Mali Karajlić) dok je bubnjar Predrag Rakić (Šeki Gayton). Iako je album bio objavljen u malom tiražu, konačni broj prodanih primjeraka od 100.000 postavlja rekord za prekoračenje početnog tiraža; za 30 puta je premašen prvi tiraž. Grupa 1984. godine kreće na koncertnu turneju od 60 koncerata po najvećim dvoranama u nekadašnjoj Jugoslaviji i vrlo brzo postaju najveća rock atrakcija nakon samo jednog objavljenog albuma.<ref name="crorec"/> Tokom spomenute turneje, na koncertu održanom 27. novembra 1984. godine u [[Rijeka (grad)|Rijeci]]<ref name="crkovox"/> Nenad Janković je rekao, govoreći o pojačalu koje se u tom trenutku pokvarilo, "Crk'o Marshal... mislim na pojačalo," što je prepoznato kao dosjetka na račun smrti [[Josip Broz Tito|Maršala Tita]]. Ovaj događaj je doveo grupu u nevolje.<ref name="jutarnji1"/> Mediji su ih kritikovali, a kampanja protiv njih rezultovala je otkazivanjem koncerata i uklanjanjem ''Top liste nadrealista'' iz programa televizije.<ref>{{cite web |title=Kako je i kad nastalo Pušenje? |url=http://www.zabranjeno-pusenje.com/home/biografije/kako-je-i-kad-nastalo-zabranjeno-pusenje/#more-83 |work=zabranjeno-pusenje.com |accessdate=10. 1. 2020. }}</ref> Skandal je čak privuko pažnju i [[UDBA]]-e. Spasili su ih neki od vodećih liberalnih intelektualca, kao i [[časopis]]i poput [[Polet]]a, Mladine i [[Slobodna Dalmacija|Slobodne Dalmacije]] koji su podigli svoj glas u odbranu članova grupe tako da se ta afera završava bez [[zatvor]]skih kazni.<ref name="crkovox"/> U takvoj atmosferi, grupa je snimila svoju drugu, dvostruku [[album|ploču]] ''[[Dok čekaš sabah sa šejtanom]]''<ref name="crkovox"/> u zagrebačkom SIM studiju, koji je objavljen u julu [[1985.]] godine.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje: Dok Čekaš Sabah Sa Šejtanom |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Dok-%C4%8Ceka%C5%A1-Sabah-Sa-%C5%A0ejtanom/release/771489 |work=discogs.com |accessdate=10. 1. 2020. }}</ref> Album je dobio priznanje javnosti i kritičara, ali bojkotovali su ga mediji. Promotivna turneja imala je velikih poteškoća zbog straha organizatora i enormnog prisustva [[Policija|policije]], kao odjeka Marshalove afere.<ref name="jutarnji1"/> Uprkos nekoliko vrhunskih koncerata kao što oni u Hali Pionir u Beogradu, Poljudu u Splitu ili Domu sportova u Zagrebu, desetke hiljada prodanih ulaznica, turneja je imala prilično razočaravajući završetak jer su grupu napustili Predrag Rakić i Mustafa Čengić u potrazi za sigurnijom egzistencijom. Krajem 1986. godine grupu je napustio i basist Mladen Mitić dok su radili na trećem studijskom albumu.<ref name="crorec"/> Ostatak grupe radio je na novom albumu te je polako sastavio novu postavu s bubnjarom Farisom Arapovićem i gitaristom Predragom Kovačevićem (Kova ili Kowalski) kao i basistom [[Emir Kusturica|Emirom Kusturicom]]. U to vrijeme Kusturica je bio poznati [[režiser|filmski režiser]] koji je osvojio [[Zlatna palma|Zlatnu palmu]] na [[Kanski filmski festival|Kanskom filmskom festivalu]] 1985. godine za film ''[[Otac na službenom putu]]'', a bio je i nominiran za [[Oscar za najbolji strani film|Oscara za najbolji strani film]].<ref name="jabuka"/> Ova osvježena postava u saradnji s nekim studijskim muzičarima, kao što su basista Predrag Bobić i prateći vokali Dado Džihan i Darko Ostojić, 1987. godine objavljuje novi album ''[[Pozdrav iz zemlje Safari]]'' u izdanju sarajevskog [[Diskoton]]a.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje – Pozdrav Iz Zemlje Safari |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Pozdrav-Iz-Zemlje-Safari/release/771500 |work=discogs.com |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref> Diskotonovi urednici su imali neke primjedbe, tako da je pjesma "Naš prijedlog za Euroviziju" morala biti preimenovana budući da je sadržavala komentare o depresivnom stanju privrede i nedostatku slobode izražavanja. Album je ponovno uključivao brojne hit pjesme, kao što su "Pišonja i Žuga", "Hadžija ili bos", "Fikreta", "Dan Republike", tako da je vratio Zabranjeno pušenje u sam vrh domaće rock scene. Sam album je snimljen u Sarajevu, a miksan u [[London]]u dok je producent bio Sven Rustempašić, sarajlija koji živi u [[Seattle]]-u. Prateća turneja, koja je uključivala 87 koncerata, bila je najveća turneja grupe do tada. Grupa nastupa u gradovima koji do tada nisu nikad imali priliku vidjeti koncert Zabranjenog pušenja uživo. Turnerja je bila presudna za sticanje najšireg kruga publike i lansirala je grupu u krug najvećih domaćih rock imena, rame uz rame sa [[Azra|Azrom]], [[Bijelo dugme|Bijelim dugmetom]] i [[Parni valjak|Parnim Valjkom]]. U januaru 1988. godine bend dobija "Zlatnu ploču" za prodanih 100.000 primjeraka.<ref name="crorec"/> Grupu napušta Kusturica zbog snimanja svog novog filma ''[[Dom za vešanje]]''. U oktobru 1988. godine grupa je objavio svoj četvrti album pod nazivom ''[[Male priče o velikoj ljubavi]]''.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje: Male Priče O Velikoj Ljubavi |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Male-Pri%C4%8De-O-Velikoj-Ljubavi/release/2844510 |work=discogs.com |accessdate=10. 1. 2020. }}</ref> Pjesme su uglavnom napisao i producirao Sučić. Na albumu su gostovali i operna pjevačica Sonja Milenković, violinist Dejan Sparavalo, kao i [[Goran Bregović]] kao prateći vokal i gitarista. Album je ostvario prosječan uspjeh. Grupa kreće na turneju s ''Top listom Nadrealista'' i grupom [[Bombaj štampa]], takođe jednim od pionira Novog primitivizma. Program je kombinacija teatra i rock and rolla i realizovan je po Sučićevoj ideji. Na 60-ak koncerata program je gledalo preko 200.000 posjetitelja, a turneja je proglašena najuspješnijom turnejom na estradi 1989. godine, ostavivši iza sebe čak i takva imena kao što su Bijelo Dugme i [[Lepa Brena]].<ref name="crorec">{{cite web |title=O Zabranjenom pušenju |url=https://shop.crorec.hr/crorec.hr/izvodjac.php?OBJECT_ID=101039&x=16&y=6 |work=on [[Croatia Records]] |accessdate=10. 1. 2020. }}</ref> === Politička neslaganja, raspad grupe i prijelazni period (1990–1995) === :''Više informacija: [[Raspad SFRJ]].'' Odnos između vodećeg dvojca grupe Davora Sučića i Nenada Jankovića, postaje sve hladniji početkom 1990., naročito za vrijeme velike turneje s Bombaj štampom i ''Top listom nadrealista'' tako da je turneja, iako izuzetno komercijalno uspješna, samo pogoršala njihov razlomljeni poslovni i prijateljski odnos.<ref name="crkovox">{{cite news|last=Tučkar|first=Zoran|url=http://www.muzika.hr/clanak/22459/interview/davor-sucic-sejo-sexon-zabranjeno-pusenje-crko-je-vox-a-ne-marshall.aspx|title=Davor Sučić aka Sejo Sexon (Zabranjeno pušenje): "Crk'o je Vox, a ne Marshall"|agency=muzika.hr|date=26 August 2009|accessdate=10. 1. 2020.|archivedate=2017-05-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170515152848/http://www.muzika.hr/clanak/22459/interview/davor-sucic-sejo-sexon-zabranjeno-pusenje-crko-je-vox-a-ne-marshall.aspx|deadurl=yes}}</ref> Grupa staje s radnom krajem ljeta 1990. kada Sučić obavještava Jankovića kako više nije zainteresovan za saradnju s njim. Tako da su Sučić kao i Darko Ostojić i Faris Arapović napustili grupu, više zbog različitih pogleda na viziju benda nego zbog razlika u političkim pogledima na jugoslavensko političko vodstvo s kraja 1980-ih.<ref name="crkovox" /> U to vrijeme, Sučić i Ostojić rade na solo projektu za Diskoton, ali taj studijski album nije objavljen zbog početka [[rat u Bosni i Hercegovini|rata u Bosni i Hercegovini]].<ref name="sejo"/> Arapović se pridružio sarajevskom alternativnom rock bendu Sikter.<ref name="crorec"/> S početkom rata u aprilu 1992. godine Janković se seli u [[Beograd]] gdje nastavlja karijeru sa sastavom pod imenom [[The No Smoking Orchestra|Nele Karajlić & Zabranjeno Pušenje]] (kasnije preimenovan u [[The No Smoking Orchestra]]), dok u [[Opsada Sarajeva|opsjednutom Sarajevu]] ostaju Sučić, [[Mirko Srdić]], Zenit Đozić, Boris Šiber i dizajner omota albuma Zabranjenog pušenja Srđan Velimirović te pokreću ratno izdanje ''Top liste Nadrealista''.<ref name="depo">{{cite web |title=Uvijek ispred svog vremena |url=http://depo.ba/clanak/1409/uvijek-ispred-svog-vremena |work=depo.ba |accessdate=10. 1. 2020. }}</ref> Krajem juna iste godine ''Top liste Nadrealista'' počinje raditi 15-minutne radio emisije. U augustu 1993. godine nakon 50 radijskih emisija, grupa snima i emituje četiri televizijske epizode. S dolaskom struje u Sarajevu ''Top lista Nadrealista'' počinje sa scenskom, muzičkom i video produkcijom. Sučić je producirao muziku za TV seriju i pozorišnu predstavu ''TLN Live'' koju je na besplatnim nastupima vidjelo 20.000 sarajlija.<ref name="sejo"/> Nakon rata, Sučić se preselio u [[Zagreb]], gdje je živio neko vrijeme. Kasnije se vratio u Sarajevo i zajedno sa Srdićem, koji je tokom osamdesetih povremeno radio na pjesmama benda te gostovao na koncertima, obnovio Zabranjeno pušenje. Nakon ponovnog spajanja grupe 1996. godine Srdić i Sučić paralelno s pripremanjem albuma rade i na nastupima ''Top liste Nadrealista'', koja nakon ratnog iskustva u BiH pa sve do 1998. godine radi preko 300 nastupa pod pokroviteljstvom USAID-a po BiH, Hrvatskoj, [[Slovenija|Sloveniji]], [[Njemačka|Njemačkoj]], [[Austrija|Austriji]], [[Danska|Danskoj]] i [[Švicarska|Švicarskoj]].<ref name="jabuka">{{cite web |title=Kako je i kad nastalo Zabranjeno Pušenje? |url=https://www.jabuka.tv/kako-je-i-kad-nastalo-zabranjeno-pusenje/ |work=jabuka.tv |accessdate=10. 1. 2020. }} </ref> === Novi počeci na području bivše Jugoslavije (1996–2001) === Godine 1996. Sučić i Srdić zajedno s članova pratećeg benda ''Top liste Nadrealista'' i njenim članovima kao što su Sejo Kovo, Đani Pervan, Dušan Vranić i Samir Ćeramida postaju jezgra nove postave Zabranjenog pušenja. U to vrijeme grupa radi na svom novom studijskom albumu. Tako se peti album Zabranjenog pušenja ''[[Fildžan viška]]'' izdaje [[1997.]] godine u izdanju Dallas Recordsa i Nimfa Sounda. Sučić je uz pomoć Srdića napisao sve pjesme te producirao album. S ovog albuma predstavljena su četiri singla, i to "Možeš imat' moje tijelo", "Mile Hašišar", "Pubertet" i naslovna pjesma "Fildžan viška" za koje su snimljeni i videospotovi koje su producirali sami članovi grupe. Produkcijsko iskustvo iz ''TLN-a'' pokazalo se dragocjenim u snimanju spotova, koji bivaju vrlo dobro ocijenjeni u Hrvatskoj, BiH i Sloveniji gdje je grupa redovno nastupala. Na promotivnoj turneji su pored spomenutih Sučića i Srdića sudjelovali i Predrag Bobić, Zoran Stojanović, Nedžad Podžić, Marin Gradac, Bruno Urlić i [[Branko Trajkov]], a povremeno i Samir Ćeramida i Đani Pervan. Ista postava je 1998. godine realizova i prvi uživo koncertni album ''[[Hapsi sve!]]'', snimljen 17. oktobra 1997. godine u zagrebačkom Domu sportova s Dariom Vitezom, novim menadžerom grupe, u ulozi organizatora koncerta i izvršnog producenta albuma.<ref name="depo"/> Početkom 1999. godine, neposredno nakon završetka promotivne turneje za ''Fildžan viška'', započelo je pisanje pjesama za sljedeći album benda u Olimpijskom centru Bjelolasica u [[Gorski kotar|Gorskom kotaru]]. Album ''[[Agent tajne sile]]'' je snimljen u Rent-A-Cow studiju u [[Amsterdam]]u, Holandija, u martu 1999. godine, a producirali su ga Sučić i Zlaja "Jeff" Hadžić. ''Agent tajne sile'' objavljen je u junu 1999.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušenje – Agent tajne sile (1999.) |url=http://novosti.hr/zabranjeno-pusenje-agent-tajne-sile-1999/ |work=novosti.hr |accessdate=10. 1. 2020. }}</ref> u izdanju TLN-Europa, nezavisne izdavačke kuće koju je osnovao Sučić. Sa albuma su izbačena četiri singla; "Pos'o, kuća, birtija", naslovni "Agent tajne sile", "Jugo 45" i "Pupoljak". Treći singl s albuma, pjesma "Jugo 45" odmah je zasjela na najviša mjesta ljestvica hitova u BiH i Hrvatskoj. Grupa je odmah po izlasku albuma krenula na promotivnu turneju u sastavu: Sučić, Srdić, Gradac, Bobić, Urlić, Dragomir Herendić i Trajkov. Međutim, naporni ritam turneje kao i druge obaveze vrlo brzo dovode do toga da grupu napuštaju Gradac i Srdić. Gradac završava [[Univerzitet u Sarajevu|Muzičku akademiju u Sarajevu]] i pridružuje se orkestru Radija Sarajeva, dok je Srdić počeo pisati svoj solo album.<ref name="rirock">{{cite web |title=RiRock: Kako je nastalo i opstalo Zabranjeno pušenje? |url=http://www.rirock.com/hrvatska-i-svijet/kako-je-nastalo-i-opstalo-zabranjeno-pusenje/ |work=rirock.com |accessdate=10. 1. 2020. }}</ref> Početkom 2000. godine bend ponovo odlazi na [[Bjelolasica|Bjelolasicu]] gdje organizuje home studio te u mjesec dana, u vlastitoj produkciji, priprema materijal za naredni album ''[[Bog vozi Mercedes]]''. U međuvremenu bend je dobio novog člana, udarkaljaša Albina Jarića, poznatijeg kao Jimi Rasta, koji je ranije radio s poznatim muzičarima kao što su Dave Stewart i [[Eric Clapton]]. Novi album ''Bog vozi Mercedes'' je sniman u improvizovanim studijima u Bjelolasici i [[Ivanić-Grad]]u od marta do juna 2001. godine. Album je bio zamišljen kao odmak od velikih muzičkih projekata tako da se nije očekivao da će to postati najprodavani album Zabranjog pušenje nakon rata,<ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušenje na Exitu |url=https://www.exitfest.org/sr/zabranjeno-pusenje |work=exitfest.org |accessdate=10. 1. 2020. |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180926131204/https://www.exitfest.org/sr/zabranjeno-pusenje |archivedate=10. 1. 2020. |url-status=dead }}</ref> koji se prodao u više od 35.000 primjeraka. Album je objavljen u decembru 2001. godine u izdanjima TLN-Europa i Menarta. Sučić je napisao i producirao četiri videspota, od ukupno šest objavljenih.<ref name="sejo">{{cite web |title=Sejo Sexon Biography in Croatian |url=http://www.zabranjeno-pusenje.com/home/biografije/sejo-sexon-davor-sucic/#more-85 |work=zabranjeno-pusenje.com |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref> Za pjesmu "Arizona Dream" bend je osvojio nagradu Davorin za najbolju rock pjesmu 2002. godine.<ref>{{cite web |title=2002 Davorin Awards |url=http://davorin.ba/nagrada/2002.htm |work=davorin.ba |accessdate=10. 1. 2020. |archivedate=2018-06-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180612114540/http://davorin.ba/nagrada/2002.htm |deadurl=yes }}</ref> Koncertna turneja grupe za promociju njihovog sedmog studijskog albuma imala je 250 koncerata. Godine 2001. članovi grupe sudjeluju u jednom društvenoodgovornom projektu u kojem su organizovali muzičke radionice za djecu i mlade koji su bili žrtve [[Kopnena mina|mina]].<ref>{{cite web |title=ZAVRŠENA RADIONICA ZA DJECU ŽRTVE MINA |url=https://www.vecernji.hr/vijesti/zavrsena-radionica-za-djecu-zrtve-mina-719961 |work=vecernji.hr |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref><ref>{{cite web |title=Predstave o opasnostima od mina i radionice za djecu žrtve mina – dio Festivala prvih |url=https://www.hcr.hr/hr/aktualnostCijela.asp?ID=43 |work=hcr.hr |accessdate=10. 1. 2020. |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180821191937/https://www.hcr.hr/hr/aktualnostCijela.asp?ID=43 |archivedate=10. 1. 2020. |url-status=dead }}</ref> Projekt su podržale ambasade [[Kanada|Kanade]], Norveške i SAD-a u Zagrebu.<ref name="depo"/> === Nastavak uspjeha (2002–2011) === Zabranjeno pušenje je 2002. godine otišlo na [[Sjeverna Amerika|sjevernoameričku]] turneju na kojoj je 26. maja snimilo svoj drugi live album na koncertu u [[St. Louis]]u.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje u Tvornici predstavlja “Live In St.Louis” |url=https://www.muzika.hr/najave/zabranjeno-pusenje-u-tvornici-predstavlja-live-in-st-louis/ |work=muzika.hr |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref> Godine 2004. bend je objavio uživo album ''[[Live in St. Louis (Zabranjeno pušenje)|Live in St. Louis]]''.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje u Tvornici predstavlja “Live In St.Louis” |url=https://www.muzika.hr/najave/zabranjeno-pusenje-u-tvornici-predstavlja-live-in-st-louis/ |work=muzika.hr |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref> Za promociju albuma snimljena su dva nova videospotaa: "Zenica Blues" i "Posljednja oaza (Fikreta)", od kojih je videospot za pjesmu "Zenica Blues", veliki hit 1980-ih, objavljen tačno 20 godina po objavljivanju ove pjesme. Videospot je snimljen u zatvoru u [[Zenica|Zenici]]. Kruna ovog perioda je nastup na festavalu Baščaršijske noći u Sarajevu, gdje na otvorenom koncertu Zabranjeno pušenje svira pred 15 hiljada ljudi, za koji su bili i nagrađeni.<ref name="depo"/> Tokom 2004. godine Albin Jarić, Bruno Urlić i Dragomir Herendić napustili su grupu zbog drugih obaveza. Jarić se posvetio [[Porodica|porodičnom]] životu u [[Kranj]]u, u Sloveniji. Herendić završava svoj studio u Ivanić-Gradu i fokusira se na svoju producentsku karijeru. Urlić je preuzeo vodstvo [[Makedonci|makedonskog]] etno sastava Ezerki & 7/8 iz Zagreba,<ref>{{cite web |title=Bruno Urlić (Ezerki & 7/8): “Gotovo sve nosimo sa sobom – hranu, piće, pa čak i malo publike” |url=https://mixer.hr/bruno-urlic-ezerki-78-gotovo-sve-nosimo-sa-sobom-hranu-pice-pa-cak-i-malo-publike/ |work=mixer.hr |accessdate=10. 1. 2020. |archivedate=2018-08-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180828134347/https://mixer.hr/bruno-urlic-ezerki-78-gotovo-sve-nosimo-sa-sobom-hranu-pice-pa-cak-i-malo-publike/ |deadurl=yes }}</ref> i radi kao studijski muzičar i producent. U kratkom razdoblju bez gitariste i violiniste, Sučić, Trajkov i Bobić započinju pisanje i rad na skicama onog što će za tri godine prerasti u dupli album. U kratkom vremenu grupi su se pridružili violinista [[Robert Boldižar]] i gitarista [[Toni Lović]].<ref name="depo"/> Boldižar je je u kraćem periodu tokom 1997. godine svirao na turneji dok je violinista benda Urlić je bio na usavršavalju u [[Pariz]]u. Nova postava počinje sa snimanjem pjesama za predstojeći album te odlazi i na kratku turneju. U međuvremenu se i klavijaturista Paul Kempf priključio grupi. Godine 2005. nakon što se muzički producent Denis Mujadžić "Denyken" pridružio radu na novom albumu, Sučić je dobio priliku napisati [[Filmska muzika|filmsku muziku]] za bosanskohercegovačku akcijsku-komediju ''Nafaka'' koji izlazi [[2006.]] godine u režiji Jasmina Durakovića.<ref name="rirock"/> Na tom projektu grupa dolazi u priliku sarađivati ​​i s renomiranim muzičarima različitih žanrova, kao što su [[Halid Bešlić]], [[Arsen Dedić]] i zbor Arabeske. 26. juna 2006. godine objavljuje se pjesma "Nema više", prvi singl s nadolazećeg albuma i soundtracka ''Nafaka'', i zasjeda na 1. mjesto mnogih radio postaja. Sučić je napisao ovu pjesmu s bosanskim piscem [[Nenad Veličković|Nenadom Veličkovićem]]. Šest mjeseci kasnije, 26. novembra, Zabranjeno pušenje je objavilo svoj osmi studijski album ''[[Hodi da ti čiko nešto da]]''<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje: Hodi Da Ti Čiko Nešto Da |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Hodi-Da-Ti-%C4%8Ciko-Ne%C5%A1to-Da/release/3829046 |work=discogs.com |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref><ref>{{cite web |title=Novi album Pušenja na kioscima Tiska |url=https://www.muzika.hr/novi-album-pusenja-na-kioscima-tiska/ |work=muzika.hr |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref> prvi dvostruki album nakon ''Dok čekaš sabah sa šejtanom'' iz 1985. godine. Iako je koncertna turneja stvarno bila uspiješna kao i ranijih, razdoblje poslije izdanja albuma 2006. godine, i pored [[Australija|australske]] turneje i koncerata u Parizu i Londonu, bendu je donijela dva velika razočaranja, i to otkaze značajnih koncerata u Beogradu i Sarajevu. Prvo se desilo otkazivanje sarajevskog koncerta kao posljedica nezajažljivosti ljudi iz uprave Sarajevskog filmskog festivala koji su uspjeli preusmjeriti sponzorska sredstva namijenjena koncertu u njihov budžet.<ref name="jutarnji1">{{cite web |title=Sarajevski odgovor na novi val |url=https://www.jutarnji.hr/arhiva/sarajevski-odgovor-na-novi-val/3987543/ |work=jutarnji.hr |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref><ref name="zp">{{cite web |title=Kako je i kad nastalo Pušenje? |url=http://www.zabranjeno-pusenje.com/home/biografije/kako-je-i-kad-nastalo-zabranjeno-pusenje/#more-83 |work=zabranjeno-pusenje.com}}</ref> Sljedeći udarac bendu bila je uzurpacija koncerta 29. novembra od strane bivših članova benda u Beogradu, okupljenih oko sastava [[The No Smoking Orchestra|No Smoking Orchestra]]. Grupa je planirala projekat manifestacije ''Dan Republike'' s ciljem da to postane tradicionalni termin koncerta za beogradske fanove.<ref name="zp"/> U septembru 2008. godine dugogodišnji basista Predrag Bobić napustio je grupu nakon oproštajnog koncerta na zagrebačkom jezeru Bundek.<ref>{{cite web |title=Predrag Bobić Životopis |url=http://www.sbrock.net/wiki/Predrag_Bobi%C4%87 |work=sbrock.net |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref> Nakon toga, gitarista [[Dejan Orešković]], bivši basista [[Divlje jagode|Divljih jagoda]], pridružio se grupi i radu na njihovom nadolazećem albumu.<ref>{{cite web |title=Sejo Sexon: Mi smo svačiji i ničiji |url=https://slobodnadalmacija.hr/scena/showbizz/clanak/id/23542/sejo-sexon-mi-smo-svaciji-i-niciji |work=slobodnadalmacija.hr |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref> Deveti studijski album ''[[Muzej Revolucije]]''<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje: Muzej Revolucije |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Muzej-Revolucije/release/6020347 |work=discogs.com |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref> objavljen je 7. novembra [[2009.]] godine na 92. godišnjicu [[Oktobarska revolucija|Oktobarske revolucije]].<ref>{{cite web |title=Protestno pismo industriji nejednakosti |url=https://www.muzika.hr/albumi/protestno-pismo-industriji-nejednakosti/ |work=muzika.hr |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref><ref>{{cite web |title='Muzej revolucije' |url=https://www.tportal.hr/magazin/clanak/muzej-revolucije-20091104 |work=tportal.hr |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref> Album je objavljen istog dana kroz različite izdavačke kuće u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj, Crnoj Gori, Srbiji i Sloveniji.<ref name="balkanrock">{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje – Radovi na cesti (2013) |url=http://balkanrock.com/autorski-clanci/recenzije/zabranjeno-pusenje-radovi-na-cesti-2013/ |work=balkanrock.com |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref> S albuma je objavljeno pet singlova i to: "Modni Guru", "Kladimo se", "Kada Sena pleše", "Tvoja bosa stopala" i "Samir-time". U 2011. godini Sučić je režirao videospot za treći singl s albuma pod nazivom "Kada Sena pleše". Bio je to njegov redateljski debi, a napisao je [[scenario]] za taj video.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušnje "Kada Sena pleše" |url=https://glazba.hrt.hr/109584/zabranjeno-pusnje-kada-sena-plese |work=glazba.hrt.hr |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref> Bend je 25. juna 2012. godine objavio video za "Samir-time", koji je bio peti i posljednji singl s albuma ''Muzej Revolucije''.<ref>{{cite web |title=Pogledajte premijeru spota "Samir-time" Zabranjenog pušenja |url=https://www.klix.ba/magazin/muzika/pogledajte-premijeru-spota-samir-time-zabranjenog-pusenja/120626020 |work=klix.ba |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref><ref>{{cite web |title=Pjesma "Samir-time": Zabranjeno pušenje ima novi spot! |url=http://24sata.info/magazin/muzika/102030-video-pjesma-samir-time-zabranjeno-pusenje-ima-novi-spot.html |work=24sata.info |accessdate=10. 1. 2020. |archivedate=2018-08-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180826164741/http://24sata.info/magazin/muzika/102030-video-pjesma-samir-time-zabranjeno-pusenje-ima-novi-spot.html |deadurl=yes }}</ref> === Deseti studijski album i posljednje godine (2012–danas) === Tokom 2012. godine Sučić i Lović su napisali i producirali deset novih pjesama koje su se našle na desetom studijskom albumu. Dana 10. oktobra 2013. godine objavljen je album ''[[Radovi na cesti]]'' u izdanju [[Croatia Records]]a i Dallas Recordsa.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje: Radovi Na Cesti |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Radovi-Na-Cesti/release/5229013 |work=discogs.com |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref><ref>{{cite web |title=“Zabranjeno pušenje” u Zagrebu obilježava 30 godina djelovanja |url=http://zg-magazin.com.hr/zabranjeno-pusenje-u-zagrebu-obiljezava-30-godina-djelovanja/#more-14182 |work=zg-magazin.com.hr |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref><ref>{{cite web |title=Besplatno preuzmite novi album Zabranjenog pušenja - "Radovi na cesti" |url=https://www.klix.ba/magazin/muzika/besplatno-preuzmite-novi-album-zabranjenog-pusenja-radovi-na-cesti/131009103 |work=klix.ba |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref><ref>{{cite web |title=Skinite novi album Zabranjenog pušenja - Radovi na cesti |url=https://www.radiosarajevo.ba/metromahala/lica/skinite-novi-album-zabranjenog-pusenja-radovi-na-cesti/128025 |work=radiosarajevo.ba |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref> Album nailazi na većinu pozitivnih kritika od strane kritičara. Ovjeljuje se i šest singlova: "Boško i Admira", "Ti voliš sapunice", "Tri kile, tri godine", "U Tvoje ime", "Klasa optimist" i "Kafana kod Keke". Dana 28. decembra 2013. godine Sučić i Zabranjeno pušenje proslavili su 30. godišnjicu rada grupe sa svojim fanovima na koncertu u [[Skenderija|Skenderiji]] u Sarajevu.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušenje večerašnjim koncertom slavi 30 godina rada |url=https://www.klix.ba/magazin/muzika/zabranjeno-pusenje-vecerasnjim-koncertom-slavi-30-godina-rada/131227096 |work=klix.ba |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref><ref>{{cite web |title=30 godina Zabranjenog pušenja i slavljenički koncert u Sarajevu |url=https://www.radiosarajevo.ba/metromahala/kultura/30-godina-zabranjenog-pusenja-i-slavljenicki-koncert-u-sarajevu/133647 |work=radiosarajevo.ba |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref> U januaru 2016. godine bendu se pridružila saksofonistica i flautistica Lana Škrgatić. Kao nova članica grupe, Škrgatić se pojavljuje po prvi puta u videospotu za peti singl "Klasa optimist".<ref>{{cite web |title=PREMIJERA SPOTA ZABRANJENOG PUŠENJA: Evo kako izgleda kada stari rokeri ‘bare’ mlade sponzoruše |url=https://net.hr/hot/glazba/premijera-spota-zabranjenog-pusenja-evo-kako-izgleda-kada-stari-rokeri-bare-mlade-sponzoruse/ |work=net.hr |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref> Klavijaturista Paul Kempf odlučio je napusiti bend početkom [[2017.]] godine. Tokom 2017. godine grupa je nastupala na [[Novi Sad|novosadskom]] festivalu EXIT 2017, kao i na beogradskom Beer Festu.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušenje 19.05.2017. |url=https://www.exitfest.org/en/zabranjeno-pusenje |work=exitfest.org |accessdate=10. 1. 2020. |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180826150339/https://www.exitfest.org/en/zabranjeno-pusenje |archivedate=10. 1. 2020. |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušenje na Exitu: Ovaj festival je jak argument da rock'n'roll još postoji |url=https://www.klix.ba/magazin/muzika/zabranjeno-pusenje-na-exitu-ovaj-festival-je-jak-argument-da-rock-n-roll-jos-postoji/170523094 |work=klix.ba |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref><ref>{{cite web |title=Direktori, Mortal Kombat, Škrtice i Zabranjeno pušenje na Belgrade Beer Festu |url=http://balkanrock.com/vesti/najave/direktori-mortal-kombat-skrtice-i-zabranjeno-pusenje-na-belgrade-beer-festu/ |work=balkanrock.com |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref> Krajem oktobra 2018. godine grupa je objavila svoj jedanaesti studijski album, ''[[Šok i nevjerica]]''. Najviše pjesama su napisali i producirali Sejo Sexon i Toni Lović. Kao gosti na ovom albumu pojavljuju se tuzlanska reperica Sassja te sarajevski interpretator sevdalinki Damir Imamović.<ref name="index1" >{{cite web |title=Šok i nevjerica: Zabranjeno pušenje nakon pet godina objavljuje novi album |url=https://www.index.hr/magazin/clanak/sok-i-nevjerica-zabranjeno-pusenje-nakon-pet-godina-objavljuje-novi-album/2027683.aspx |work=index.hr |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref><ref name="klix">{{cite web |title="Šok i nevjerica!": Zabranjeno pušenje konačno objavljuje 11. album |url=https://www.klix.ba/magazin/muzika/sok-i-nevjerica-zabranjeno-pusenje-konacno-objavljuje-11-album/181002048 |work=klix.ba |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref> U oktobru je objavljen i muzički spot za singl pod nazivom "Irska".<ref>{{cite web |title=Premijera: Prvi pogledajte novi spot Zabranjenog pušenja "Irska" |url=https://www.index.hr/magazin/clanak/premijera-prvi-pogledajte-novi-spot-zabranjenog-pusenja-irska/2031389.aspx |work=index.hr |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref> Turneja kojom se promovira novi studijski album Pušenja, a koja će se završiti 29. decembra koncertom u sarajevskoj [[Dvorana Mirza Delibašić|Skenderiji]], započela je nastupima u Beogradu i Zagrebu. Promotivna turneja je započela u Beogradu koncertom održanim 29. oktobra.<ref>[https://www.kurir.rs/zabava/pop-kultura/3164407/raspevani-dan-republike-uz-zabranjeno-pusenje-legendarni-bend-odrzao-u-beogradu-jos-jedan-koncert-za-pamcenje RASPEVANI DAN REPUBLIKE UZ ZABRANJENO PUŠENJE: Legendarni bend održao u Beogradu još jedan koncert za pamćenje!] ''kurir.rs'' pristupljeno 10. 1. 2020.</ref><ref>[http://www.novosti.rs/vesti/scena.147.html:763523-Raspevani-Dan-republike Raspevani Dan republike] ''novosti.rs'', pristupljeno 10. 1. 2020.</ref> Sarajevskim koncertom na kojem su gosti bili Zele Lipovača i [[Alen Islamović]] obilježeno je i 35 godina postojanja i rada Zabranjenog pušenja.<ref>[https://www.oslobodjenje.ba/o2/kultura/muzika/koncert-zabranjenog-pusenja-u-sarajevu-sok-i-nevjerica-u-skenderiji-421423 Koncert Zabranjenog pušenja u Sarajevu: Šok i nevjerica u Skenderiji] pristupljeno 10. 1. 2020.</ref><ref>[https://www.klix.ba/magazin/muzika/zabranjeno-pusenje-ostavilo-srce-u-prepunoj-skenderiji-raja-iz-sarajeva-uzivala-u-sjajnoj-svirci/181230001 Zabranjeno pušenje ostavilo srce u prepunoj Skenderiji, raja iz Sarajeva uživala u sjajnoj svirci]</ref> Početkom oktobra 2019. godine grupa je otišla na svjetku turneju kojom je obilježeno 35 godina od objavljivanja njihovog prvog studijskog albuma. Tom prilikom održana su četiri koncerta u Kanadi, tri u Australiji, kao i tri u sjevernom dijelu Europe. Također, održani su koncerti i u Zagrebu i Splitu sredinom oktobra 2019.<ref>[https://www.index.hr/magazin/clanak/zabranjeno-pusenje-u-zagrebu-obiljezilo-35-godina-albuma-das-ist-walter/2125561.aspx https://www.index.hr/magazin/clanak/zabranjeno-pusenje-u-zagrebu-obiljezilo-35-godina-albuma-das-ist-walter/2125561.aspx] ''index.hr'' pristupljeno 3. 12. 2019.</ref><ref>[https://www.klix.ba/magazin/muzika/zabranjeno-pusenje-u-zagrebu-obiljezilo-35-godina-albuma-das-ist-walter/191021054 Zabranjeno pušenje u Zagrebu obilježilo 35 godina albuma ''Das ist Walter''] ''klix.ba'' pristupljeno 10. 1. 2020.</ref> U novembru 2019. godine Škrgatić je napuila grupu kako bi se priključila jednom ženskom muzičkom sastavu.<ref>[https://zadovoljna.dnevnik.hr/clanak/c-u-r-e-upoznajte-cetiri-djevojke-koje-sviraju-na-otvorenju-adventa-kod-matosa---584909.html C.U.R.E.: Upoznajte četiri djevojke koje sviraju na otvorenju Adventa kod Matoša], ''zadovoljna.dnevnik.hr'' Pristupljeno 10. 1. 2020.</ref> Tokom [[2020.]] i [[2021.]] godine, za vrijeme [[Pandemija COVID-19|pandemije COVID-19]], članovi grupe su snimili 16 novih pjesama za novi studijski album. Sve pjesame su napisali i producirali Sejo Sexon i Toni Lović, dok aranžman zajednički potpisuju s ostalim članovima skupine. Prvi put nakon 15 godina pauze sarađuju na jednom albumu s Elvisom J. Kurtovićem, bivšim članom.<ref>[https://www.menart.hr/glazba/hr/novosti/zabranjeno-pusenje-ima-korona-pozitivan-hit/ Zabranjeno pušenje ima korona pozitivan hit!], ''menart.hr'' Pristupljeno 30. 05. 2022.</ref><ref name="24sata2020">[https://www.24sata.hr/promo-sadrzaj/zabranjeno-pusenje-ima-korona-pozitivan-hit-701453 Zabranjeno pušenje ima korona pozitivan hit!], ''24sata.hr'' Pristupljeno 30. svibnja 2022.</ref><ref>[https://remixpress.com/zabranjeno-pusenje-objavljuje-dvostruki-album-karamba-3-juna/ Zabranjeno pušenje objavljuje dvostruki album “Karamba!” 3. juna], ''remixpress.com'' Pristupljeno 30. svibnja 2022.</ref> Tako su u junu 2020. godine objavili singl i videospot za pjesmu "Korona hit pozitivan", koja je u urađena u saradnji s Kurtovićem.<ref name="24sata2020"/><ref>[https://www.tportal.hr/showtime/clanak/zabranjeno-pusenje-u-zagrebu-s-pozitivnim-korona-hitom-20210920 Zabranjeno pušenje u Zagrebu s 'pozitivnim korona hitom'], ''tportal.hr'' Pristupljeno 30. svibnja 2022.</ref><ref>[https://dalmatinskiportal.hr/zivot/video-zabranjeno-pusenje--nemamo-virus--imamo-korona-pozitivan-hit/68087 Zabranjeno pušenje: Nemamo virus, imamo Korona pozitivan hit], ''dalmatinskiportal.hr'' Pristupljeno 30. svibnja 2022.</ref> U aprilu [[2022.]] godine objavljen je treći album uživo ''[[Live in Skenderija Sarajevo 2018]]''. Novi studijski album, ukupno dvanaesti ali i dvostruki, objavljen je [[3. juna]] 2022. godine.<ref>[https://mondo.rs/Zabava/Muzika/a1644178/Zabranjeno-pusenje-novi-album-Karamba.html KARAMBA! 6 životnih lekcija sa novog albuma Zabranjenog pušenja!], ''mondo.rs'' Pristupljeno 4. lipnja 2022.</ref><ref>[https://m.cdm.me/zabava/muzika-film-tv/poslije-cetiri-godine-cekanja-zabranjeno-pusenje-konacno-ima-novi-album-i-to-dvostruki/ Poslije četiri godine čekanja, Zabranjeno pušenje konačno ima novi album i to dvostruki], ''cdm.me'' Pristupljeno 4. lipnja 2022.</ref> Album je najavljan pjesmom "Ekrem" za koju je snimljen i spot koji je ponovo režirao Tomislav Fiket, a u ulozi Ekrema je glumac [[Asim Ugljen]].<ref>[https://www.klix.ba/magazin/muzika/ravnozemljas-ekrem-najavljuje-novi-dvostruki-album-zabranjenog-pusenja/220524099?fbclid=IwAR2VdL6kULnQREda-abvHcS7fWPeyx2353pyXRPTr-d5XpT0o2up5_lywzI Ravnozemljaš "Ekrem" najavljuje novi dvostruki album Zabranjenog pušenja], ''klix.ba'' Pristupljeno 30. svibnja 2022.</ref><ref>[https://www.kurir.rs/stars/3940447/ravnozemljas-ekrem-najavljuje-novi-dvostruki-album-karamba-zabranjenog-pusenja?fbclid=IwAR2KOy_Djco4Xxn34z8GE10UHMn4D64JTZ4YgIhHdFGte-4ZV-Y0JskYu7c Ravnozemljaš „Ekrem“ najavljuje novi dvostruki album "Karamba!" Zabranjenog pušenja], ''Kurir'' Pristupljeno 30. svibnja 2022.</ref><ref>[https://avaz.ba/showbiz/jet-set/745048/asim-ugljen-u-novom-spotu-zabranjenog-pusenja-ja-sam-poremeceni-ravnozemljas-ekrem?fbclid=IwAR3g3PX-8kbuzYo_fjLNFgeQBpXsQvpWcdDaDwuadNymY023S-iR_MoACJw Asim Ugljen u novom spotu "Zabranjenog pušenja": Ja sam poremećeni ravnozemljaš Ekrem], ''Avaz'' Pristupljeno 30. svibnja 2022.</ref><ref>[https://www.index.hr/magazin/clanak/ravnozemljas-ekrem-najavljuje-novi-dvostruki-album-karamba-zabranjenog-pusenja/2366978.aspx?fbclid=IwAR2DvN9Vk6ddGoBsL1rBPJjv2mme5r-H8HI8VCF9pobIQ9qu4aiICQABriU Ravnozemljaš "Ekrem" najavljuje novi dvostruki album "Karamba!" Zabranjenog pušenja], ''index.hr'' Pristupljeno 30. svibnja 2022.</ref><ref>[https://www.gloria.hr/gl/zivot/preporuke/asim-ugljen-postao-ekrem-ravnozemljas-skeptican-prema-knjizi-a-pun-povjerenja-prema-googleu-15202601 Asim Ugljen postao Ekrem Ravnozemljaš: ‘Skeptičan prema knjizi, a pun povjerenja prema Googleu‘], ''gloria.hr'' Pristupljeno 30. svibnja 2022.</ref> ==Muzički stil== Početkom 1980-ih, kada je ostatak pop scene [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|bivše Jugoslavije]] pratio europske trendove (uglavnom punk rock i novi val), Zabranjeno pušenje je bio dio jedinstvenog rock pokreta sa centrom u Sarajevu. Ovaj pokret, uglavnom zasnovan na prostom, mladalačkom garažnom rocku sa utjecajima folka, je odredio jedinstveni sarajevski urbani stil nazvan Novi primitivizam. Pjesme Zabranjenog pušenja su se kretale od [[Punk muzika|punk]]a do rocka; vrlo često aranžovane da sadrže [[Truba|trube]] i [[saksofon]]e, davale su grupi jedinstven zvuk. Zabranjeno pušenje je pjevalo o Sarajevu, njegovim idolima i lokalnim herojima uz priče o ljubavi i gubicima, na drugačiji i često humoristički način. Vrlo jasni i često cinični, stihovi grupe su bili dovoljno napredni da pokažu posljednje stadijume jugoslavenskog socijalizma ("Dan republike", "Srce, ruke i lopata", "Amir", "Guzonjin sin"), drugačije klubove i i homoseksualce ("Pišonja i Žuga u paklu droge", "Javi mi"), a također su predvidjeli mračne nagovještaje [[Rat u Bosni i Hercegovini|predstojećeg rata]] ("Kanjon Drine", "Zvijezda nad Balkanom"). Pjesme kao što su "Nedelja kad je otišo Hase" (pjesma je naizgled posvećena fudbaleru [[Asim Ferhatović|Asimu Ferhatoviću Haseu]], ali je zapravo o danu kada je preminuo [[Josip Broz Tito]]), "Anarhija all over Baščaršija", "Zenica Blues", "Šeki is on the Road Again", "Balada o Pišonji i Žugi", "Pišonja i Žuga u paklu droge", "Dok jezdiš ka Alemanji", "Lutka sa naslovne strane", "Na straži pored Prizrena" i mnoge druge su osigurale svoje mjesto u historiji rok muzike bivše Jugoslavije. ==Članovi== ===Sadašnja postava=== * [[Davor Sučić|Davor Sučić "Sejo Sekson"]] – [[pjevanje|vokal]], [[gitara]], [[lirika|tekstovi]] i pjesme (1980–1990; 1995–danas) * [[Antun Lović|Toni Lović]] – [[električna gitara|solo gitara]] (2004–danas) * [[Dejan Orešković|Dejan Orešković "Klo"]] – [[bas-gitara]] (2008–danas) * [[Robert Boldižar]] – [[violina]], [[klavijature]] (2004–danas) * [[Branko Trajkov|Branko Trajkov "Trak"]] – [[bubnjevi]] (1996–danas) <small>Izvor: [http://www.zabranjeno-pusenje.com/home/biografije/ Zabranjeno Pušenje]</small> ===Bivši članovi=== {{col-begin}} {{col-2}} * Faris Arapović – bubnjevi (1987–1990) * Kristina Biluš – prateći vokal (1999) * Predrag Bobić "Bleka" – bas-gitara (1996–2008)<ref>{{cite web |title=Predrag Bobić Životopis |url=http://www.sbrock.net/wiki/Predrag_Bobi%C4%87 |work=sbrock.net |accessdate=10. 1. 2020.}}</ref> * Mustafa Čengić "Mujo Snažni" – gitara, prateći vokal (1980–1986) * Samir Ćeramida – bas-gitara (1996–1998) * Zoran Degan "Poka" – klavijature (1980–1983) * Zenit Đozić "Fu-do" – bubnjevi, udaraljke, prateći vokal (1980–1983; 1985) * Jadranko Džihan – klavijature (1987–1990) * Ognjen Gajić – [[saksofon]], [[flauta]], [[klavijature]] (1980–1987) * Marin Gradac "Mako" – pjevač, trombon (1996–1999) * Dragomir Herendić "Dragianni" – gitara (1999–2004) * Dražen Janković "Seid Mali Karajlić" – klavijature, prateći vokal (1980–1981; 1984–1987) * [[Nele Karajlić|Nenad Janković]] "Dr. Nele Karajlić" – pjevač, klavijature (1980–1990) * Albin Jarić "Jimi Rasta" – udaraljke (2001–2004) {{col-2}} * Paul Kempf "Pavo" – klavijature (2005–2017) * Predrag Kovačević "Kowalski" – gitara (1986–1990) * Sead Kovo "Sejo" – gitara (1996–1999) * [[Emir Kusturica]] – bas-gitara (1987) * Mladen Mitić "Munja" – bas-gitara, prateći vokal (1980–1986) * Darko Ostojić "Minka" – bas-gitara (1987–1990) * Đani Pervan – bubnjevi (1996) * Nedžad Podžić "Počko" – klavijature, prateći vokal (1996–1998) * Predrag Rakić "Šeki Gayton" – bubnjevi (1983–1986) * [[Mirko Srdić]] "Elvis J. Kurtović" – prateći vokal (1996–1999) * Zoran Stojanović – električna gitara (1996–1998) * Lana Škrgatić – saksofon, flauta, klavijature (2016–2019) * Bruno Urlić "Prco" – [[violina]], [[viola]], klavijature, prateći vokal (1997–2004) * Dušan Vranić "Duco" – klavijature, prateći vokal (1996–1997) {{col-end}} ==Diskografija== {{col-begin}} {{col-2}} '''Studijski albumi''' * ''Das ist Walter'' (1984) * ''Dok čekaš sabah sa šejtanom'' (1985) * ''Pozdrav iz zemlje Safari'' (1987) * ''Male priče o velikoj ljubavi'' (1989) * ''Fildžan viška'' (1997) * ''Agent tajne sile'' (1999) * ''Bog vozi Mercedes'' (2001) * ''Hodi da ti čiko nešto da'' (2006) * ''Muzej Revolucije'' (2009) * ''Radovi na cesti'' (2013) * ''Šok i nevjerica'' (2018) * ''Karamba!'' (2022) {{col-2}} '''Koncertni albumi''' *''Hapsi sve!'' (1998) *''Live in St. Louis'' (2004) * ''Live in Skenderija Sarajevo 2018'' (2022) '''Kompilacije''' *''Nikad robom, vazda taxijem - Best of 1'' (1996) *''Srce, ruke i lopata - Best of 2'' (1998) *''The Ultimate Collection'' (2009) {{col-end}} == Reference == {{commonscat|Zabranjeno pušenje}} {{reference}} == Vanjski linkovi == * [http://www.zabranjeno-pusenje.com/ Zabranjeno pušenje] * [https://www.discogs.com/artist/657453-Zabranjeno-Pu%C5%A1enje Zabranjeno pušenje] na Discogsu [[Kategorija:Bosanskohercegovačke muzičke grupe]] [[Kategorija:Novi primitivizam]] [[Kategorija:Jugoslavenske muzičke grupe]] 6jnt8pos7ipnotyvwi7ryf5gneyw1hv 0 32732 41261591 41261395 2022-08-11T19:24:10Z EmausBot 19426 Bot: Popravak dvostrukih preusmjeravanja → [[Košarkaška reprezentacija Litvanije]] wikitext text/x-wiki #PREUSMJERI [[Košarkaška reprezentacija Litvanije]] 753h649jx5cqbyypg7aildwud98b47e 0 52587 41261575 28969295 2022-08-11T16:30:20Z FMSky 160067 wikitext text/x-wiki {{Infokutija biografija | ime = James Carville | slika = James Carville (5817022049) (cropped).jpg | širina_slike = | opis = | ime_po_rođenju = Chester James Carville, Jr. | datum_rođenja = {{birth date and age|1944|10|25|df=y}} | mjesto_rođenja = [[Fort Benning (Georgia)|Fort Benning]] | prebivalište = | nacionalnost = [[sjedinjene Američke Države|američko]] | stranka = [[Demokratska stranka SAD|Demokratska]] | prebivalište = [[New Orleans]] | obrazovanje = [[Louisiana State University]] | zanimanje = [[Politički konzultant]] | supružnik = [[Mary Matalin]] (od 1993) | website = [http://www.carville.info/ Official site] }} '''James Carville''' (25. oktobar 1944.-) je [[sjedinjene Američke Države|američki]] [[politički konzultant]], komentator, glumac, advokat i [[medijska ličnost]]. Carville je pažnju javnosti stekao godine [[1992]]. kada je na [[Predsjednički izbori u SAD 1992|predsjedničkim izborima]] uspješno vodio kampanju tada relativno nepoznatog [[arkansas|arkankazaškog]] [[Demokratska stranka SAD|demokratskog]] guvernera [[Bill Clinton|Billa Clintona]]. Carville je potom bio ko-voditelj [[CNN]]-ovog političkog talk showa ''[[Crossfire (televizija)|Crossfire]]''. Godine 1993. se oženio za [[Mary Matalin]], [[Republikanska stranka SAD|republikansku]] političku operativku s kojom ima dvije kćeri. == Vanjske veze == {{Commonscat|James Carville}} * [http://www.carville.info/ The Office of James Carville] * [http://www.cnn.com/CNN/anchors_reporters/carville.james.html CNN Biography] * {{imdb ime|id=0142598|ime=James Carville}} {{Lifetime|1944| |Carville, James}} [[Kategorija:Američki politički konzultanti]] [[Kategorija:Američki politički pisci]] [[Kategorija:Američki politički komentatori]] 6nam3wfk7mjf8nnns6xkje5e8ccu5fz 41261576 41261575 2022-08-11T16:30:29Z FMSky 160067 Poništena izmjena 41261575 [[Special:Contributions/FMSky|korisnika FMSky]] ([[User talk:FMSky|razgovor]]) wikitext text/x-wiki {{Infokutija biografija | ime = James Carville | slika = James Carville 1.jpg | širina_slike = | opis = | ime_po_rođenju = Chester James Carville, Jr. | datum_rođenja = {{birth date and age|1944|10|25|df=y}} | mjesto_rođenja = [[Fort Benning (Georgia)|Fort Benning]] | prebivalište = | nacionalnost = [[sjedinjene Američke Države|američko]] | stranka = [[Demokratska stranka SAD|Demokratska]] | prebivalište = [[New Orleans]] | obrazovanje = [[Louisiana State University]] | zanimanje = [[Politički konzultant]] | supružnik = [[Mary Matalin]] (od 1993) | website = [http://www.carville.info/ Official site] }} '''James Carville''' (25. oktobar 1944.-) je [[sjedinjene Američke Države|američki]] [[politički konzultant]], komentator, glumac, advokat i [[medijska ličnost]]. Carville je pažnju javnosti stekao godine [[1992]]. kada je na [[Predsjednički izbori u SAD 1992|predsjedničkim izborima]] uspješno vodio kampanju tada relativno nepoznatog [[arkansas|arkankazaškog]] [[Demokratska stranka SAD|demokratskog]] guvernera [[Bill Clinton|Billa Clintona]]. Carville je potom bio ko-voditelj [[CNN]]-ovog političkog talk showa ''[[Crossfire (televizija)|Crossfire]]''. Godine 1993. se oženio za [[Mary Matalin]], [[Republikanska stranka SAD|republikansku]] političku operativku s kojom ima dvije kćeri. == Vanjske veze == {{Commonscat|James Carville}} * [http://www.carville.info/ The Office of James Carville] * [http://www.cnn.com/CNN/anchors_reporters/carville.james.html CNN Biography] * {{imdb ime|id=0142598|ime=James Carville}} {{Lifetime|1944| |Carville, James}} [[Kategorija:Američki politički konzultanti]] [[Kategorija:Američki politički pisci]] [[Kategorija:Američki politički komentatori]] nk2xayw86l9khlpjky3383kymgwywl2 0 60165 41261601 41249524 2022-08-11T22:37:00Z Maria Sieglinda von Nudeldorf 8751 /* Bibliografija */ wikitext text/x-wiki {{Infokutija pisac | ime = Slobodan Šnajder | slika = Slobodan Snajder.jpg | širina_slike = 250px | opis = '''Slobodan Šnajder''' | ime_po_rođenju = | datum_rođenja = {{Birth date and age|1948|7|8|df=y}} | mjesto_rođenja = [[Zagreb]], [[NR Hrvatska]], [[FNRJ]] (danas [[Hrvatska]]) | datum_smrti = <!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD|df=y}} --> | alma_mater = [[Filozofski fakultet u Zagrebu]] | zanimanje = [[književnik]], [[kolumnist]] | tema = [[historija]], [[biografija|biografije]] | jezik = [[Srpskohrvatski jezik|srpskohrvatski]]: [[Hrvatski|hrvatska varijanta]] | žanr = [[drama]] | znamenita_djela = ''Kamov, smrtopis''<br />''Hrvatski Faust''<br />''Enciklopedija izgubljenog vremena''<br />''Doba mjedi'' | nagrade = {{awd|award=[[Nagrada Meša Selimović (BiH)|Nagrada Meša Selimović]]|title=Doba mjedi|year=2016}}{{awd|award=Nagrada Mirko Kovač|title=Doba mjedi|year=2016}}{{awd|award=Nagrada Radomir Konstantinović|title=Doba mjedi|year=2016}}{{awd|award=[[Nagrada Marin Držić|Držićeva nagrada]]|title=Enciklopedija izgubljenog vremena|year=2009}}{{awd|award=[[Nagrada Marin Držić|Držićeva nagrada]]|title=Kako je Dunda spasila domovinu|year=2008}}{{awd|award=[[Nagrada Marin Držić|Držićeva nagrada]]|title=Kosti u kamenu|year=2006}}{{awd|award=Gavellina nagrada}} }} '''Slobodan Šnajder''' ([[Zagreb]], [[8. srpnja]] [[1948]].) je [[Hrvatska|hrvatski]] [[pisac]] i publicist. Diplomirao je [[filozofija|filozofiju]] i [[Engleski jezik|anglistiku]] na [[Filozofski fakultet u Zagrebu|Filozofskom fakultetu u Zagrebu]]. Bio je suosnivač i urednik teatrološkog časopisa „[[Prolog]]“, te urednik edicije izdavačke kuće [[Centar za kulturnu djelatnost omladine, Zagreb|Cekade]]. Novele, eseje i kazališne komade objavljuje od 1966. godine. Od siječnja do lipnja 1993. bio je [[kolumnist]] dnevnika ''[[Glas Slavonije]]'' ''(Početnica za melankolike''), a od 1994. do 2013. riječkog '' [[Novi list|Novog lista]]'' ''(Opasne veze)''. Izbor političkih kolumna koje je pisao u [[Rijeka (grad)|riječkom]] “[[Novi list|Novom listu]]” od 1994. do 1999. objavio je u knjizi “Kardinalna greška”, a od 1999. do sredine 2004. u knjizi “Umrijeti pod zvijezdom”. Kolumne, kao i drame, imaju svojih poštovatelja i oponenata. Od 2001. do 2004. bio je ravnatelj [[ZKM]]-a. nakon što je 2000. odbijen kao intendant [[Hrvatsko narodno kazalište Ivana pl. Zajca u Rijeci|NK Ivan Zajc, Rijeka]], kao “nepodoban”. U siječnju 2010. za crnu komediju “Enciklopedija izgubljenog vremena” dobio je priznanje za najbolji dramski tekst inspiriran djelom i životom [[Danilo Kiš|Danila Kiša]], na osnovu natječaja Kraljevskog pozorišta Zetski dom sa [[Cetinje|Cetinja]], objavljenoga na cjelokupnom prostoru [[Jugoslavija|Jugoslavije]]. Dobitnik je Gavelline nagrada za dramu ([[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]]) i trostruki [[Nagrada Marin Držić|Držićeve nagrade]] ([[RH]]). Počasni je [[Doktor (titula)|doktor]] Univerziteta za audioviozualne umjetnosti ESRA sa sjedištem u [[Skoplje|Skopju]] od 2011. Član je Savjeta časopisa ''[[Novi Plamen]]''. Obilno surađuje na III. Programu Hrvatskoga radija. Svoj prvi roman ''Morendo'' objavio je 2012. Za svoj drugi roman ''Doba mjedi'' objavljen 2015. dobio je 2016. [[Nagrada Meša Selimović (BiH)|nagradu ''Meša Selimović'']],<ref>{{cite web|author=HINA |date=4.9.2016 |title=Slobodanu Šnajderu Nagrada Meša Selimović za roman Doba mjedi |url=http://www.tportal.hr/kultura/knjizevnost/442957/Slobodanu-Snajderu-Nagrada-Mesa-Selimovic-za-roman-Doba-mjedi.html |publisher=''[http://www.tportal.hr/ T-portal]'' |location=Zagreb |issn=1334-3130 |accessdate=4.9.2016}}</ref> nagradu ''Mirko Kovač''<ref>{{Cite web |url=http://www.jutarnji.hr/kultura/knjizevnost/lovorike-za-doba-mjedi-slobodan-snajder-svojim-najnovijim-romanom-osvojio-i-nagradu-mirko-kovac/4681928/ |title=Lovorike za Doba mjedi: Slobodan Šnajder svojim najnovijim romanom osvojio i nagradu Mirko Kovač |accessdate=12.9.2016 |date=9.9.2016 |publisher=''[[Jutarnji list]]'' |location=Zagreb |issn=1331-5692}}</ref> i Nagradu ''Radomir Konstantinović''.<ref>{{cite web|first=Gordan |last=Duhaček |date= 18.10.2016 |title=Slobodan Šnajder dobio književnu nagradu 'Radomir Konstantinović' |url=http://www.tportal.hr/kultura/knjizevnost/448950/Slobodan-Snajder-dobio-knjizevnu-nagrada-Radomir-Konstantinovic.html |publisher=''[http://www.tportal.hr/ T-portal]'' |location=Zagreb |issn=1334-3130 |accessdate=18.10.2016}}</ref> == Važnije praizvedbe == Prva profesionalna izvedba bio je “Minigolf” , 1968, u tadašnjem Zagrebačkom dramskom kazalištu (danas Dramsko kazalište Gavella) u režiji Dina Radojevića. U [[Hrvatsko narodno kazalište u Zagrebu|zagrebačkom Hrvatskome narodnom kazalištu]] praizvedena su tri njegova djela, “Kamov, smrtopis” 1978. i “Držićev san” 1980. u režiji [[Ljubiša Ristić|Ljubiše Ristića]], te 2003. “Nevjesta od vjetra” u režiji Ivice Boban. “Kamov, smrtopis” izveden je 2003. u Zagrebačkom kazalištu mladih u režiji Branka Brezovca. “Dumanske tišine” idu u red njegovih izvođenijih tekstova: [[Varaždin]], [[Bitola]] (režija Vlado Milčin), [[Zagreb]], [[Rijeka (grad)|Rijeka]] (režija Zlatko Sviben), [[Novi Sad]] (režija Mira Erceg). Njegova drama koja je do danas predmet žestokih sporenja “Hrvatski Faust” imala je hrvatsku praizvedbu na Splitskom ljetu 1982. u režiji Dina Radojevića, da bi potom bila izvedena u [[Jugoslovensko dramsko pozorište|Jugoslavenskom dramskom pozorištu]] u režiji Slobodana Unkovskog. Šnajderov “izlazak u svijet” počeo je godinom 1987. i upravo tim tekstom – kad je [[Roberto Ciulli]] u Theateru a.d. Ruhr postavio njegovu dramu “Hrvatski Faust”, odigravši je oko 100 puta u njemačkim zemljama, [[Evropa|Evropi]] i [[SAD]]. Posljednja predstava u kako-tako redovitom nizu bila je “Bauhaus”, ZKM, režija Paolo Magelli, početak 1990. U 1990-ima isključen je iz hrvatskog kazališta političkom represijom i njegove drame nisu igrane do jeseni 1999. kad je u varaždinskom HNK-u Petar Veček postavio post-socijalistički grand-guignol “Kod Bijelog labuda”. Kako se politička zabrana nije dala protegnuti na Evropu, upravo su u tom razdoblju mnogi njegovi tekstovi igrani izvan domovine, od [[Irska|Irske]] do [[Izrael]]a: “Hrvatski Faust” (1993. u bečkom [[Burgtheater]]u, režija Hans Hollmann); “Zmijin svlak” ([[Tübingen]], praizvedba koju je režirao Manfred Weber), [[Mülheim]] (Roberto Ciulli), [[Frankfurt na Majni]], Veroli/Rim (režija Petar Veček, na jeziku izvornika), [[Oslo]], [[Kopenhagen]], [[Beč]], [[Varšava]], [[Krakov]], [[Dublin]], [[Beograd]]); “Utjeha sjevernih mora” (Frankfurt/Oder, praizvedba na njemačkom, režija Michael Funke, "Nevjesta od vjetra" ([[Bochum]], na [[Njemački jezik|njemačkom]], u režiji Wernera Schroetera). Miloš Lazin postavio je Šnajderovu dramu “Ines & Denise”, nastalu u naročitoj suradnji pisca i redatelja, praizvevši je u [[Sarajevo|Sarajevu]] 1997. Iste godine drama je imala [[Francuska|francusku]] premijeru u Villeneuve-lès-Avignon. Drama “Peto evanđelje”, pisana prema dnevniku [[Ilija Jakovljević|Ilije Jakovljevića]] “Konclogor na Savi”, izvedena je u dvije verzije: [[Njemačka|njemačkoj]], (Theater Kampnagel, [[Hamburg]]), te hrvatskoj (Zagreb, ZKM), obje 2004, u režiji Branka Brezovca. Praizvedba drame “Kosti u kamenu”, prema nekim elementima političke biografije [[Josip Broz Tito|Josipa Broza Tita]], izvedena je (na [[Makedonski jezik|makedonskom]]) u [[Bitola|Bitoli]], u režiji Branka Brezovca, 2007. godine. Tekst "Moja draga Tilla!", pisan za lutke postavila je 2010. Kruna Tarle, u koprodukciji [[Zagrebačko kazalište lutaka|Zagrebačkog kazališta lutaka]] i berlinske lutkarske akademije HfS Ernst Busch, koja je svoju njemačku verziju istog naslova praizvela u [[Leverkusen]]u i [[Berlin]]u. Praizvedbu “Enciklopedije izgubljenog vremena” u Varaždinu, (2011) kao i praizvedbu “Kako je Dunda spasila domovinu” u [[Pula|Puli]] ([[Istarsko narodno kazalište]], 2012), režirala je [[Snježana Banović]]. == Bibliografija == * Kamov (CKD, Zagreb 1978, 1987) YU {{ISBN|86-7091-061-6}} ** Kamov, thanatographie (na francuskom, prijevod Nicolas Raljevic, Prozor edition, Paris 2019) {{ISBN|978-2-9558962-7-3}} * Hrvatski Faust (CKD, Zagreb 1981, 1988) YU * Glasi iz Dubrave (CKD, Zagreb 1986) YU * Radosna apokalipsa (IC Rijeka, Rijeka 1988) YU {{ISBN|86-7071-083-8}} * Kroatischer Faust (Burgtheater, Beč 1993) * Utjeha sjevernih mora (Durieux, Zagreb 1996) {{ISBN|953-188-057-3}} * Knjiga o sitnom, proza (Konzor, Zagreb 1996) {{ISBN|953-6317-28-1}} * Kardinalna greška (Novi list – Adamić, Rijeka 1999) {{ISBN|953-6531-52-6}} * La dépouille du serpent, (na francuskom, prijevod Mireille Robin, L'espace d'un instant, Pariz 2002) {{ISBN|2-9516638-6-2}} * Nevjesta od vjetra (Durieux, Zagreb 2003) {{ISBN|953-188-165-0}} * Umrijeti pod zvijezdom (Novi list – Adamić, Rijeka 2005) {{ISBN|953-219-236-0}} * Le Faust croate (prijevod Mireille Robin, L'espace d'un instant, Pariz 2005) {{ISBN|2-915037-17-5}} *Odabrana djela kod Prometeja, Zagreb, devet svezaka u tri kola, 2005-2007: ** Knjiga o sitnom, proza, dramoleti, sv. prvi (Prometej, Zagreb 2005) {{ISBN|953-6460-51-3}} ** Kaspariana, eseji, sv. drugi (Prometej, Zagreb 2005) {{ISBN|953-6460-52-1}} ** Smrtopis, drame, sv. treći (Prometej, Zagreb 2005) {{ISBN|953-6460-53-X}} ** Početnica za melankolike, sv. četvrti (Prometej, Zagreb 2006) {{ISBN|953-6460-63-7}} ** Radosna apokalipsa, eseji, kritike; sv. peti (Prometej, Zagreb 2006) {{ISBN|953-6460-63-7}} ** Bosanske drame, sv. šesti (Prometej, Zagreb 2006) {{ISBN|953-6460-63-7}} ** San o mostu, sv. sedmi (Prometej, Zagreb 2007) {{ISBN|978-953-6460-76-2}} ** Neka gospođica B., sv. osmi (Prometej, Zagreb 2007) {{ISBN|978-953-6460-77-9}} ** Faustova oklada, sv. deveti (Prometej, Zagreb 2007) {{ISBN|978-953-6460-78-6}} * 505 s crtom, pripovijetke (Profil International, Zagreb 2007) {{ISBN|978-953-12-0551-1}} * Kosti u kamenu, drama (Kazalište, Vol. XVII, No. 37/38, 2009) * Morendo, roman (Profil International, Zagreb 2011) {{ISBN|978-953-319-264-2}} * Hrvatski Faust i drugi drami (na makedonskom, izbor i prijevod Jelena Lužina), BLESOK, Skopje 2011) * Le Cinquième évangile (L'espace d'un instant, Pariz 2012) {{ISBN|978-2-915037-66-1}} * Tri pjesi (na ruskom, izbor Larisa Savelljeva, prijevod Natalija Vagapova, Larisa Saveljeva, Tri kvadrata, Moskva, 2012) {{ISBN|978-5-94607-171-0}} * Svjetlucanje kome, časopis Forum, broj 1-3, Zagreb, 2015. {{ISSN|0015-8445}} * Umrijeti u Hrvatskoj : pet eseja (Fraktura, Zagreb 2019), {{ISBN|978-953358129-3}} * Doba mjedi (TIM press, Zagreb 2015) {{ISBN|978-953-8075-11-7}} ** II. izdanje (TIM press, Zagreb 2016) {{ISBN|978-953-8075-19-3}} ** III. izdanje (TIM press, Zagreb 2018) {{ISBN|978-953-8075-36-0}} ** IV. hrvatsko odnosno I. srpsko izdanje (Akademska knjiga, Novi Sad 2021), {{ISBN|978-86-6263-347-7}} ** V. izdanje (Fraktura, Zagreb 2022) {{ISBN|978-953839801-8}} ** Doba brona (na slovenskom, prijevod Sonja Polanc, V.B.Z. Ljubljana, Ljubljana 2017) {{ISBN|978-961-6468-97-8}} ** Исцелување на светот (Isceluvanje na svetot, na makedonskom, prijevod Vladimir Jankovski, Antolog, Skopje 2018) {{ISBN|978-608-243-314-1}} ** Reparatur der Welt (na njemačkom, prijevod Mirjana i Klaus Wittmann, Paul Zsolnay Verlag, Wien 2019) {{ISBN|978-3-552-0592-4-5}} ** La riparazione del mondo (na talijanskom, prijevod Alice Parmeggiani, Solferino, Milano 2019) ISBN|978-88-282-0273-8 ** Die Reparatie van de wereld (na nizozemskom, prijevod Roel Schuyt, Wereldbibliothek, Amsterdam 2020) {{ISBN|978 90 284 5046 2}} ** La reparation du monde (na francuskom, prijevod Harita Wybrands, Liana Levi, Pariz 2021) {{ISBN|979-10-349-0349-8}} ** Мідна доба (Midna doba, na ukrajinskom, prijevod Andrij Ljubka, НОРА-ДРУК, Kijev 2021 {{ISBN|978-966-688-055-3}} ** Rézkorszak (na mađarskom, prijevod Csordás Gábor, Vince Kiadó, Budimpešta 2022) {{ISBN|978-963-3031-09-4}} * Боснійські драми (Bosnijski drami, na ukrajinskom, prijevod Ala Tatarenko,Vidavnictvo Aneti Antonenko, Lavov 2021) {{ISBN|978-617-7654-74-1}} == Nagrade i priznanja == * [[Nagrada Branko Gavella]] za dramu ''Hrvatski Faust'' (1982.) * [[Nagrada Marin Držić]] za dramu ''Kosti u kamenu'' (2006.) * [[Nagrada Marin Držić]] za dramu ''Kako je Dunda spasila domovinu'' (2008.) * [[Nagrada Marin Držić]] za dramu ''Enciklopedija izgubljenog vremena'' (2009.) * Priznanje Kraljevskog pozorišta Zetski dom sa Cetinja, za najbolji dramski tekst inspiriran djelom i životom Danila Kiša, objavljen na cjelokupnom prostoru Jugoslavije, za komediju “Enciklopedija izgubljenog vremena” (2010.) * Počasni doktorat Univerziteta za audioviozualne umjetnosti ESRA u Skopju (2011.) * [[Nagrada Meša Selimović (BiH)|Nagrada Meša Selimović]] za roman ''Doba Mjedi'' (2016.) * [[Nagrada Radomir Konstantinović]] za roman ''Doba Mjedi'' (2016.) * [[Nagrada Kočićevo pero]] za roman ''Doba Mjedi'' (2016.) * [[Nagrada roman@tportal.hr]] za roman ''Doba Mjedi'' (2016.) * [[Nagrada Mirko Kovač]] za roman ''Doba Mjedi'' (2016.) * [[Nagrada Višnja Machiedo]] za najbolje književno-esejističko djelo napisano na hrvatskom jeziku za knjigu eseja "Umrijeti u Hrvatskoj" (2019.) == Vidi još == * [[Novi list]] * [[Hrvatsko narodno kazalište Ivana pl. Zajca u Rijeci]] * [[Zagrebačko kazalište lutaka]] * [[Zagrebačko kazalište mladih]] == Izvori == {{reflist}} == Eksterni linkovi == * {{NSK ime|000000857}} *{{worldcat id|id=lccn-n79030291}} * {{Imdb ime|id=0810881|ime=Slobodan Šnajder}} * [http://viaf.org/viaf/64127072/ Djela čiji je autor Slobodan Šnajder] u međunarodnoj normativnoj datoteci [[Virtual International Authority File|VIAF]] * [http://openlibrary.org/authors/OL184989A/Snježana_Kordić Djela Slobodana Šnajdera] u [[Open Library]] * [https://catalog.hathitrust.org/Search/Home?lookfor=%22%C5%A0najder,%20Slobodan,%201948-%22&type=author&inst= Djela kojima je autor Slobodan Šnajder] dostupna u digitalnoj biblioteci [[HathiTrust]] * [http://d-nb.info/gnd/119183862/about/html U Njemačkoj objavljena djela Slobodana Šnajdera] u katalogu [[Njemačka nacionalna knjižnica|Njemačke nacionalne knjižnice]] * [http://www.librarything.com/author/snajderslobodan Indeksiranost djela Slobodana Šnajdera] u [[LibraryThing]] *{{YouTube|M_8cYe45wKY|Slobodan Šnajder o djelu "Svjetlucanje kome" na HRT3 2015}} *{{YouTube|8UAvDYUuv7g|Slobodan Šnajder gost na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu 2016}} {{Lista potpisnika Deklaracije o zajedničkom jeziku}} {{Normativna kontrola}} {{Lifetime|1948||Šnajder, Slobodan}} [[Kategorija:Hrvatski dramski pisci|Š]] [[Kategorija:Hrvatski esejisti]] [[Kategorija:Hrvatski publicisti]] [[Kategorija:Hrvatski romanopisci]] [[Kategorija:Dobitnici nagrade za dramsko djelo Marin Držić]] [[Kategorija:Biografije, Zagreb]] [[Kategorija:Hrvatski pisci]] [[Kategorija:Hrvatski kolumnisti]] [[Kategorija:Hrvati u Njemačkoj]] [[Kategorija:Hrvatski ateisti]] [[Kategorija:Authority control]] e4akewcn4fxqeat9zy1pn7tqgoafozf 0 62139 41261570 40927536 2022-08-11T15:41:57Z Alekol 2231 /* Istorija */ wikitext text/x-wiki {{Naseljeno mesto u Srbiji |mesto=Slanci |slika= |opis_slike= |grad=Beograd |opština=Palilula |geografska_širina=44° 48′ 25" SGŠ |geografska_dužina=20° 34′ 22" IGD |populacija=1770 |poštanski kod=11215 |pozivni broj=011 |registarska oznaka=BG |gšir=44.804166 |gduž=20.570333 }} '''Slanci''' je naselje u [[opština Palilula|opštini Palilula]] u [[Grad Beograd|Gradu Beogradu]]. Prema popisu iz [[Popis stanovništva 2002. u Srbiji|2002.]] bilo je 1770 stanovnika (prema popisu iz [[Popis stanovništva 1991. u SFRJ|1991.]] bilo je 1736 stanovnika). == Demografija == U naselju Slanci živi 1383 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,8 godina (39,0 kod muškaraca i 40,7 kod žena). U naselju ima 400 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 4,43. Ovo naselje je u velikim delom naseljeno [[Srbi]]ma (prema popisu iz [[2002]]. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika. {| width="50%" style="background:transparent; " | valign="top" width="50%" style="border:1px solid gray; " | <!-- ============================================================================================= POČETAK GRAFIKA ===============================================================================================--> <center> :''Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka'' {| | style="padding: 0;" | <timeline> ImageSize = width:250 height:200 PlotArea = left:40 right:10 top:10 bottom:20 TimeAxis = orientation:horizontal AlignBars = justify Colors = id:gray1 value:gray(0.9) DateFormat = yyyy Period = from:1940 till:2010 ScaleMajor = unit:year increment:10 start:1940 PlotData = bar:2124 color:gray1 width:1 from:start till:end bar:1416 color:gray1 from:start till:end bar:708 color:gray1 from:start till:end bar:0 color:gray1 LineData = layer:front points:(62,136)(77,141) color:blue width:2 points:(77,141)(100,146) color:blue width:2 points:(100,146)(128,154) color:blue width:2 points:(128,154)(157,154) color:blue width:2 points:(157,154)(185,158) color:blue width:2 points:(185,158)(217,161) color:blue width:2 </timeline> |} </center> <!-- ============================================================================================= KRAJ GRAFIKA ===============================================================================================--> | valign="down" width="50%" | {{Popis |izvor=<ref>{{Stat Knjiga 9}}</ref> |p1948=1452 |p1953=1520 |p1961=1578 |p1971=1685 |p1981=1681 |p1991=1736 |p1991n=1678 |p2002s=1790 |p2002=1770 }} |} {{Grafikon postoci |izvor=<ref>{{Stat Knjiga 1}}</ref> |širina=300px |naslov=Etnički sastav prema popisu iz [[Popis stanovništva 2002. u Srbiji|2002.]] |pozadina=#ddd |pozicija=left |šipke= {{Vrsta sa postotkom|[[Srbi]]|yellow|1735|98.02}} {{Vrsta sa postotkom|[[Jugosloveni]]|blue|7|0.39}} {{Vrsta sa postotkom|[[Goranci]]|red|5|0.28}} {{Vrsta sa postotkom|[[Romi]]|green|3|0.16}} {{Vrsta sa postotkom|[[Makedonci]]|orange|3|0.16}} {{Vrsta sa postotkom|[[Crnogorci]]|cyan|2|0.11}} {{Vrsta sa postotkom|[[Slovenci]]|magenta|1|0.05}} {{Vrsta sa postotkom|[[Rumuni]]|black|1|0.05}} {{Vrsta sa postotkom|[[Albanci]]|gray|1|0.05}} {{Vrsta sa postotkom|nepoznato|pink|6|0.33}} }} {{Grafikon piramida |izvor=<ref>{{Stat Knjiga 2}}</ref> |širina=300px |naslov= |pozadina=#eee |levo2=m |desno2=ž |šipke levo desno= {{Vrsta levo desno|?|gray|3|3.19|2.12|2}} {{Vrsta levo desno|80+|gray|13|13.82|17.02|16}} {{Vrsta levo desno|75-79|gray|25|26.59|47.87|45}} {{Vrsta levo desno|70-74|gray|32|34.04|42.55|40}} {{Vrsta levo desno|65-69|gray|44|46.80|52.12|49}} {{Vrsta levo desno|60-64|gray|64|68.08|63.82|60}} {{Vrsta levo desno|55-59|gray|49|52.12|64.89|61}} {{Vrsta levo desno|50-54|gray|75|79.78|84.04|79}} {{Vrsta levo desno|45-49|gray|57|60.63|57.44|54}} {{Vrsta levo desno|40-44|gray|68|72.34|54.25|51}} {{Vrsta levo desno|35-39|gray|73|77.65|74.46|70}} {{Vrsta levo desno|30-34|gray|63|67.02|82.97|78}} {{Vrsta levo desno|25-29|gray|47|50.0|41.48|39}} {{Vrsta levo desno|20-24|gray|46|48.93|46.80|44}} {{Vrsta levo desno|15-19|gray|49|52.12|55.31|52}} {{Vrsta levo desno|10-14|gray|58|61.70|50.0|47}} {{Vrsta levo desno|5-9|gray|61|64.89|59.57|56}} {{Vrsta levo desno|0-4|gray|46|48.93|57.44|54}} |prosekm=39.0 |prosekž=40.7 }} {{DomaćinstvaNaseljaSrbija|267|266|298|323|368|461|400|35|50|47|78|59|67|35|23|5|1|4.43}} {{BrakNaseljaSrbija|708|151|497|36|14|10|740|110|498|117|13|2}} {{ZanimanjaNaseljaSrbija|464|220|-|-|47|6|14|56|8|57|334|188|-|-|26|1|4|41|3|6|798|408|-|-|73|7|18|97|11|63|1|5|6|3|9|16|-|-|16|3|4|3|8|34|3|-|-|10|4|9|9|11|43|19|-|-|26}} == Istorija == Kod Slanaca se nalazilo jedno utvrđenje rimskog dunavskog [[limes]]a. Blizu sela su vršena arheološka istraživanja manjeg obima i tada je nađena [[Kasna antika|kasnoantička]] nekropola<ref>Feliks Kanic, ''Srbija - Zemlja i stanovništvo'', SKZ Beograd 1985, str. 133 i napomena 69 na str. 647</ref>. [[Manastir Slanci]] postoji od srednjeg veka. Na brdu Osovlje u blizini, otvorena je jedriličarska škola 1937, ali je rasturena olujom u avgustu 1938.<ref>[https://digitalna.nb.rs/view/URN:NB:RS:SD_2F6F6602455A67B1B521D786232CBF4A-1938-08-27#page/0/mode/1up "Politika", 27. avg. 1938], str. 6</ref> == Reference == {{reflist}} == Vanjske veze == {{portal|Srbija}} * [http://www.fallingrain.com/world/YI/2/Slanci.html Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)] * [http://wikimapia.org/maps?ll=44.804166,20.570333&spn=0.3,0.3 Satelitska mapa (Wikimapia)] * [http://www.maplandia.com/serbia-and-montenegro/srbija/slanci/ Gugl satelitska mapa (Maplandia)] * [http://www.mapquest.com/maps/map.adp?latlongtype=decimal&latitude=44.804166&longitude=20.570333&zoom=8 Plan naselja na mapi (Mapquest)] * [http://www.digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1937/11/25#page/4/mode/1up ''Celo selo Slance kraj Beograda traga za lešom svog jedinog berberina'', Vreme, 25. nov. 1937, str. 5]. digitalna.nb.rs (ćirilica) {{Opština Palilula}} [[Kategorija:Opština Palilula (Beograd)]] [[Kategorija:Beogradska naselja]] [[Kategorija:Vikiprojekat geografija/Naselja u Srbiji]] dp1du94riqleu99vvj466p9textuxpf 0 79162 41261588 41261511 2022-08-11T18:44:28Z Alekol 2231 /* Smrti */ dop. iz en Wiki wikitext text/x-wiki {{year dab|1744}} {{godina nav}} [[Datoteka:Action off toulon 4.jpg|thumb|Bitka kod Toulona.]] {{Godina u drugim kalendarima|1744}} Godina '''1744''' ('''[[rimski brojevi|MDCCXLIV]]''') bila je [[prijestupna godina koja počinje u srijedu]] po [[Gregorijanski kalendar|gregorijanskom kalendaru]] odn. [[prijestupna godina koja počinje u nedjelju]] po [[Julijanski kalendar|julijanskom kalendaru]]. == Događaji == * februar - [[Rat za austrijsko nasljedstvo]]: Snažne oluje u [[La Manche]]u prisiljavaju [[Francuska|francuske]] vojne i mornaričke komandante da odustanu od [[Planirana francuska invazija Britanije (1744)|planirane invazije Britanije]]. * [[22. 2.]] - [[Rat Jenkinsovog uha]]: [[Bitka kod Toulona (1744)|Bitka kod Toulona]] u kojoj [[Španija|španska]] mornarica, uz [[Francuska|francusku]] pomoć nanosi težak poraz [[UK|britanskoj]] [[Royal Navy|Kraljevskoj mornarici]]. * 5 - 6. 3. - Narodno-crkveni sabor u Sremskim Karlovcima: patrijarh [[Arsenije IV Jovanović]] Šakabenta proglašen za poglavara mitropolije;<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 269</ref> proglašena je privilegija Srbima, potvrđena prošle godine.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 261</ref> "Zahtevi Budimaca" traže ograničenje despotske vlasti visokog sveštenstva itd., sastavljeni i "Postulati", adresovani na vladara.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 269-70</ref>. Marija Terezija je odbacila većinu srpskih zahteva, dogodine osnovana Ilirska dvorska komisija.<ref>''Historija n. J. II'', 1156</ref> * [[14. 3.]] - [[Emdenska konvencija]] kojom je određeno da [[Istočna Frizija]] nakon smrti vojvode [[Carl Edzard (Istočna Frizija)|Carla Edzarda]] pripadne Pruskoj. * [[15. 3.]] - [[Rat za austrijsko nasljedstvo]]: Francuska formalno objavljuje rat Velikoj Britaniji. * proleće - [[Vasilije Petrović]], Savin zamenik, dogovorio u Veneciji da se [[kotor]]ski pazar otvori za Crnogorce. Pokušao je i da falsifikovanim ispravama ostvari materijalnu dobit, zbog čega će kasnije ući u spor sa Savom.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 501</ref> * maj - Crnogorski vladika [[Sava Petrović Njegoš|Sava]] kreće kući iz Rusije.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 500</ref> * maj - U [[Nova Škotska|Novoj Škotskoj]] počinje tzv. [[Rat kralja Georgea]], odnosno neprijateljstva između britanskih i francuskih sjevernoameričkih kolonija. * [[22. 5.]] - [[Rat za austrijsko nasljedstvo]]: U [[Frankfurt na Majni|Frankfurtu]] potpisan sporazum kojim se Francuskoj i [[Bavarska|Bavarskoj]] u savezu protiv [[Habsburgovci|Habsburgovaca]] ponovno priključuje [[Kraljevina Pruska|Pruska]]. * [[5. 6.]] - U [[Versailles]]u sklopljen dodatni sporazum Francuske i Pruske, pri čemu je potonjoj obećan dio [[Češka|Češke]]. * [[28. 6.]] - Pruska princeza [[Katarina Velika|Sophia Augusta Frederica]] (buduća carica Katarina) se radi udaje za ruskog cara [[Petar III od Rusije|Petra III]] preobraćuje sa [[luteranstvo|luteranstva]] na [[Ruska pravoslavna crkva|pravoslavlje]]. * [[12. 8.]] - [[Rat za austrijsko nasljedstvo]]: [[Bitka kod Velletrija (1744)|Bitka kod Velletrija]] u kojoj španske i [[Napuljsko Kraljevstvo|napolitanske]] trupe pod kraljem [[Karlo III od Španije|Karlom VII]] nanose težak poraz Austrijancima u južnoj Italiji. * [[16. 8.]] - Pruski kralj [[Friedrich II Veliki|Friedrich II]] pokreće vojsku na Češku, čime počinje [[Drugi šleski rat]]. * [[16. 9.]] - [[Drugi šleski rat]]: Austrijski garnizon u [[Prag]]u kapitulirao pred Prusima. * krajem god. - U očekivanju inkorporacije Slavonije i Srema u Ugarsku, patrijarh moli caricu da se prethodno na ugarskoj Dijeti inartikulišu srpske privilegije.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 204</ref> === Kroz godinu === * 1744-45 - Baron [[Franjo Trenk]] regrutuje na spahilucima u Sremu, nameće teške novčane obaveze.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 202</ref> * [[Benedikt Stay Stojković]] izdao latinsku poemu u šest knjiga o [[kartezijanska filozofija|kartezijanskoj filozofiji]]. * [[Datoteka:Flag of the First Saudi State.svg|25px]] Arabija:[[Muhammad bin Saud]] sklopio savez sa propovednikom [[Muhammad ibn Abd al-Wahhab]]om, osniva [[Emirat Dirija]], poznat i kao Prva Saudijska Država. == Rođenja == {{glavni članak|:Kategorija:Rođeni 1744.}} * 10. 2. - [[William Cornwallis]], britanski admiral († [[1819]]) * [[23. 2.]] - [[Mayer Amschel Rothschild]], njemački bankar, "otac međunarodnih financija" († [[1812]]) * 19. 5. - [[Charlotte od Mecklenburg-Strelitza]], kraljica Georga III († [[1818]]) * [[1. 8.]] - [[Jean-Baptiste Lamarck]], biolog († [[1829]]) * [[4. 8.]] - [[Julije Bajamonti]], polihistor iz Dalmacije († [[1800]]) * 25. 8. - [[Johann Gottfried von Herder]], pesnik, filozof († [[1803]]) * 25. 9. - [[Friedrich Wilhelm II od Pruske|Friedrich Wilhelm II]], vladar Pruske i Brandenburga († [[1797]]) * [[22. 11.]] - [[Abigail Adams]], prva dama SAD i majka predsednika († [[1818]]) == Smrti == {{glavni članak|:Kategorija:Umrli 1744.}} * [[23. 1.]] - [[Giambattista Vico]], filozof (* [[1668]]) * [[26. 1.]] - [[Ludwig Andreas von Khevenhüller]], habsburški feldmaršal (* [[1683]]) * [[25. 4.]] - [[Anders Celsius]], švedski fizičar i astronom (* [[1701]]) * 30. 5. - [[Alexander Pope]], pjesnik (* [[1688]]) * jul - [[Mihai Racoviță]], knez Vlaške (* ca. 1660) * 18. 10. - [[Sarah Churchill, vojvotkinja od Marlborougha]] (* [[1660]]) * [[8. 12.]] - [[Marie Anne de Mailly-Nesle]], ljubavnica Louisa XV (* [[1717]]) * [[23. 12.]] - [[Élisabeth-Charlotte d'Orléans]], svekrva Marije Terezije (* [[1676]]) == Reference == {{reference|2}} ; Literatura * ''Historija naroda Jugoslavije II'', Školska knjiga Zagreb, 1959 * ''Istorija srpskog naroda'', Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1) {{Commonscat|1744}} [[Kategorija:1744]] 1ls7nzwvc6yhriv4d1sb2ocihwvo3j2 41261594 41261588 2022-08-11T20:26:59Z Alekol 2231 /* Smrti */ wikitext text/x-wiki {{year dab|1744}} {{godina nav}} [[Datoteka:Action off toulon 4.jpg|thumb|Bitka kod Toulona.]] {{Godina u drugim kalendarima|1744}} Godina '''1744''' ('''[[rimski brojevi|MDCCXLIV]]''') bila je [[prijestupna godina koja počinje u srijedu]] po [[Gregorijanski kalendar|gregorijanskom kalendaru]] odn. [[prijestupna godina koja počinje u nedjelju]] po [[Julijanski kalendar|julijanskom kalendaru]]. == Događaji == * februar - [[Rat za austrijsko nasljedstvo]]: Snažne oluje u [[La Manche]]u prisiljavaju [[Francuska|francuske]] vojne i mornaričke komandante da odustanu od [[Planirana francuska invazija Britanije (1744)|planirane invazije Britanije]]. * [[22. 2.]] - [[Rat Jenkinsovog uha]]: [[Bitka kod Toulona (1744)|Bitka kod Toulona]] u kojoj [[Španija|španska]] mornarica, uz [[Francuska|francusku]] pomoć nanosi težak poraz [[UK|britanskoj]] [[Royal Navy|Kraljevskoj mornarici]]. * 5 - 6. 3. - Narodno-crkveni sabor u Sremskim Karlovcima: patrijarh [[Arsenije IV Jovanović]] Šakabenta proglašen za poglavara mitropolije;<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 269</ref> proglašena je privilegija Srbima, potvrđena prošle godine.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 261</ref> "Zahtevi Budimaca" traže ograničenje despotske vlasti visokog sveštenstva itd., sastavljeni i "Postulati", adresovani na vladara.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 269-70</ref>. Marija Terezija je odbacila većinu srpskih zahteva, dogodine osnovana Ilirska dvorska komisija.<ref>''Historija n. J. II'', 1156</ref> * [[14. 3.]] - [[Emdenska konvencija]] kojom je određeno da [[Istočna Frizija]] nakon smrti vojvode [[Carl Edzard (Istočna Frizija)|Carla Edzarda]] pripadne Pruskoj. * [[15. 3.]] - [[Rat za austrijsko nasljedstvo]]: Francuska formalno objavljuje rat Velikoj Britaniji. * proleće - [[Vasilije Petrović]], Savin zamenik, dogovorio u Veneciji da se [[kotor]]ski pazar otvori za Crnogorce. Pokušao je i da falsifikovanim ispravama ostvari materijalnu dobit, zbog čega će kasnije ući u spor sa Savom.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 501</ref> * maj - Crnogorski vladika [[Sava Petrović Njegoš|Sava]] kreće kući iz Rusije.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 500</ref> * maj - U [[Nova Škotska|Novoj Škotskoj]] počinje tzv. [[Rat kralja Georgea]], odnosno neprijateljstva između britanskih i francuskih sjevernoameričkih kolonija. * [[22. 5.]] - [[Rat za austrijsko nasljedstvo]]: U [[Frankfurt na Majni|Frankfurtu]] potpisan sporazum kojim se Francuskoj i [[Bavarska|Bavarskoj]] u savezu protiv [[Habsburgovci|Habsburgovaca]] ponovno priključuje [[Kraljevina Pruska|Pruska]]. * [[5. 6.]] - U [[Versailles]]u sklopljen dodatni sporazum Francuske i Pruske, pri čemu je potonjoj obećan dio [[Češka|Češke]]. * [[28. 6.]] - Pruska princeza [[Katarina Velika|Sophia Augusta Frederica]] (buduća carica Katarina) se radi udaje za ruskog cara [[Petar III od Rusije|Petra III]] preobraćuje sa [[luteranstvo|luteranstva]] na [[Ruska pravoslavna crkva|pravoslavlje]]. * [[12. 8.]] - [[Rat za austrijsko nasljedstvo]]: [[Bitka kod Velletrija (1744)|Bitka kod Velletrija]] u kojoj španske i [[Napuljsko Kraljevstvo|napolitanske]] trupe pod kraljem [[Karlo III od Španije|Karlom VII]] nanose težak poraz Austrijancima u južnoj Italiji. * [[16. 8.]] - Pruski kralj [[Friedrich II Veliki|Friedrich II]] pokreće vojsku na Češku, čime počinje [[Drugi šleski rat]]. * [[16. 9.]] - [[Drugi šleski rat]]: Austrijski garnizon u [[Prag]]u kapitulirao pred Prusima. * krajem god. - U očekivanju inkorporacije Slavonije i Srema u Ugarsku, patrijarh moli caricu da se prethodno na ugarskoj Dijeti inartikulišu srpske privilegije.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 204</ref> === Kroz godinu === * 1744-45 - Baron [[Franjo Trenk]] regrutuje na spahilucima u Sremu, nameće teške novčane obaveze.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 202</ref> * [[Benedikt Stay Stojković]] izdao latinsku poemu u šest knjiga o [[kartezijanska filozofija|kartezijanskoj filozofiji]]. * [[Datoteka:Flag of the First Saudi State.svg|25px]] Arabija:[[Muhammad bin Saud]] sklopio savez sa propovednikom [[Muhammad ibn Abd al-Wahhab]]om, osniva [[Emirat Dirija]], poznat i kao Prva Saudijska Država. == Rođenja == {{glavni članak|:Kategorija:Rođeni 1744.}} * 10. 2. - [[William Cornwallis]], britanski admiral († [[1819]]) * [[23. 2.]] - [[Mayer Amschel Rothschild]], njemački bankar, "otac međunarodnih financija" († [[1812]]) * 19. 5. - [[Charlotte od Mecklenburg-Strelitza]], kraljica Georga III († [[1818]]) * [[1. 8.]] - [[Jean-Baptiste Lamarck]], biolog († [[1829]]) * [[4. 8.]] - [[Julije Bajamonti]], polihistor iz Dalmacije († [[1800]]) * 25. 8. - [[Johann Gottfried von Herder]], pesnik, filozof († [[1803]]) * 25. 9. - [[Friedrich Wilhelm II od Pruske|Friedrich Wilhelm II]], vladar Pruske i Brandenburga († [[1797]]) * [[22. 11.]] - [[Abigail Adams]], prva dama SAD i majka predsednika († [[1818]]) == Smrti == {{glavni članak|:Kategorija:Umrli 1744.}} * [[23. 1.]] - [[Giambattista Vico]], filozof (* [[1668]]) * [[26. 1.]] - [[Ludwig Andreas von Khevenhüller]], habsburški feldmaršal (* [[1683]]) * [[25. 4.]] - [[Anders Celsius]], švedski fizičar i astronom (* [[1701]]) * 30. 5. - [[Alexander Pope]], pjesnik (* [[1688]]) * 27. 6. - [[Nikola Dimitrijević]], temišvarski vladika SPC * jul - [[Mihai Racoviță]], knez Vlaške (* ca. 1660) * 18. 10. - [[Sarah Churchill, vojvotkinja od Marlborougha]] (* [[1660]]) * [[8. 12.]] - [[Marie Anne de Mailly-Nesle]], ljubavnica Louisa XV (* [[1717]]) * [[16. 12.]] - [[Maria Anna Austrijska (1718–1744)|Maria Anna Austrijska]], guvernerka Austrijske Nizozemske (* [[1718]]) * [[19. 12.]] - [[Georg Olivier von Wallis]], habsburški feldmaršal (* [[1673]]) * [[23. 12.]] - [[Élisabeth-Charlotte d'Orléans]], svekrva Marije Terezije (* [[1676]]) == Reference == {{reference|2}} ; Literatura * ''Historija naroda Jugoslavije II'', Školska knjiga Zagreb, 1959 * ''Istorija srpskog naroda'', Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1) {{Commonscat|1744}} [[Kategorija:1744]] lybvxrd7uf9kcm630gx913k82xg1jrj 41261596 41261594 2022-08-11T21:03:26Z Alekol 2231 dop. iz proleksis wikitext text/x-wiki {{year dab|1744}} {{godina nav}} [[Datoteka:Action off toulon 4.jpg|thumb|Bitka kod Toulona.]] {{Godina u drugim kalendarima|1744}} Godina '''1744''' ('''[[rimski brojevi|MDCCXLIV]]''') bila je [[prijestupna godina koja počinje u srijedu]] po [[Gregorijanski kalendar|gregorijanskom kalendaru]] odn. [[prijestupna godina koja počinje u nedjelju]] po [[Julijanski kalendar|julijanskom kalendaru]]. == Događaji == * februar - [[Rat za austrijsko nasljedstvo]]: Snažne oluje u [[La Manche]]u prisiljavaju [[Francuska|francuske]] vojne i mornaričke komandante da odustanu od [[Planirana francuska invazija Britanije (1744)|planirane invazije Britanije]]. * [[22. 2.]] - [[Rat Jenkinsovog uha]]: [[Bitka kod Toulona (1744)|Bitka kod Toulona]] u kojoj [[Španija|španska]] mornarica, uz [[Francuska|francusku]] pomoć nanosi težak poraz [[UK|britanskoj]] [[Royal Navy|Kraljevskoj mornarici]]. * 5 - 6. 3. - Narodno-crkveni sabor u Sremskim Karlovcima: patrijarh [[Arsenije IV Jovanović]] Šakabenta proglašen za poglavara mitropolije;<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 269</ref> proglašena je privilegija Srbima, potvrđena prošle godine.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 261</ref> "Zahtevi Budimaca" traže ograničenje despotske vlasti visokog sveštenstva itd., sastavljeni i "Postulati", adresovani na vladara.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 269-70</ref>. Marija Terezija je odbacila većinu srpskih zahteva, dogodine osnovana Ilirska dvorska komisija.<ref>''Historija n. J. II'', 1156</ref> * [[14. 3.]] - [[Emdenska konvencija]] kojom je određeno da [[Istočna Frizija]] nakon smrti vojvode [[Carl Edzard (Istočna Frizija)|Carla Edzarda]] pripadne Pruskoj. * [[15. 3.]] - [[Rat za austrijsko nasljedstvo]]: Francuska formalno objavljuje rat Velikoj Britaniji. * [[16. 3.]] - Na saborskoj sjednici je prisegnuo prvi zemaljski arhivar, Ladislav Kiraly.<ref>[https://www.matica.hr/hr/519/hrvatski-drzavni-arhiv-27024/ Hrvatski državni arhiv]. matica.hr</ref> * proleće - [[Vasilije Petrović]], Savin zamenik, dogovorio u Veneciji da se [[kotor]]ski pazar otvori za Crnogorce. Pokušao je i da falsifikovanim ispravama ostvari materijalnu dobit, zbog čega će kasnije ući u spor sa Savom.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 501</ref> * maj - Crnogorski vladika [[Sava Petrović Njegoš|Sava]] kreće kući iz Rusije.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 500</ref> * maj - U [[Nova Škotska|Novoj Škotskoj]] počinje tzv. [[Rat kralja Georgea]], odnosno neprijateljstva između britanskih i francuskih sjevernoameričkih kolonija. * maj - Vulkan [[Cotopaxi]] ima veliku erupciju. * [[22. 5.]] - [[Rat za austrijsko nasljedstvo]]: U [[Frankfurt na Majni|Frankfurtu]] potpisan sporazum kojim se Francuskoj i [[Bavarska|Bavarskoj]] u savezu protiv [[Habsburgovci|Habsburgovaca]] ponovno priključuje [[Kraljevina Pruska|Pruska]]. * 25. 5. - Umire [[Carl Edzard]], poslednji knez [[Istočna Frizija|Istočne Frizije]] - oblast zatim preuzima Pruska, u skladu sa Emdenskom konvencijom od prošlog marta. * [[5. 6.]] - U [[Versailles]]u sklopljen dodatni sporazum Francuske i Pruske, pri čemu je potonjoj obećan dio [[Češka|Češke]]. * 6. 6. - Francuskom ambasadoru [[Jacques-Joachim Trotti de La Chétardie|Chétardieju]] je naređeno da napusti Rusiju u roku od 24 časa. Kancelar [[Aleksej Bestužev-Rjumin|Bestužev-Rjumin]] odnosi pobedu nad francuskim intrigama. * [[28. 6.]] - Pruska princeza [[Katarina Velika|Sophia Augusta Frederica]] (buduća carica Katarina) se radi udaje za ruskog cara [[Petar III od Rusije|Petra III]] preobraćuje sa [[luteranstvo|luteranstva]] na [[Ruska pravoslavna crkva|pravoslavlje]]. * 15. 7. - [[Aleksej Bestužev-Rjumin]] postaje ruski veliki kancelar. * [[12. 8.]] - [[Rat za austrijsko nasljedstvo]]: [[Bitka kod Velletrija (1744)|Bitka kod Velletrija]] u kojoj španske i [[Napuljsko Kraljevstvo|napolitanske]] trupe pod kraljem [[Karlo III od Španije|Karlom VII]] nanose težak poraz Austrijancima u južnoj Italiji. * [[16. 8.]] - Pruski kralj [[Friedrich II Veliki|Friedrich II]] pokreće vojsku na Češku, čime počinje [[Drugi šleski rat]]. * [[16. 9.]] - [[Drugi šleski rat]]: Austrijski garnizon u [[Prag]]u kapitulirao pred Prusima. * krajem god. - U očekivanju inkorporacije Slavonije i Srema u Ugarsku, patrijarh moli caricu da se prethodno na ugarskoj Dijeti inartikulišu srpske privilegije.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 204</ref> === Kroz godinu === * 1744-45 - Baron [[Franjo Trenk]] regrutuje na spahilucima u Sremu, nameće teške novčane obaveze.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 202</ref> * [[Benedikt Stay Stojković]] izdao latinsku poemu u šest knjiga o [[kartezijanska filozofija|kartezijanskoj filozofiji]]. * [[Krsto II. Oršić]] dobio naslov grofa. * [[Datoteka:Flag of the First Saudi State.svg|25px]] Arabija:[[Muhammad bin Saud]] sklopio savez sa propovednikom [[Muhammad ibn Abd al-Wahhab]]om, osniva [[Emirat Dirija]], poznat i kao Prva Saudijska Država. == Rođenja == {{glavni članak|:Kategorija:Rođeni 1744.}} * 10. 2. - [[William Cornwallis]], britanski admiral († [[1819]]) * [[23. 2.]] - [[Mayer Amschel Rothschild]], njemački bankar, "otac međunarodnih financija" († [[1812]]) * 19. 5. - [[Charlotte od Mecklenburg-Strelitza]], kraljica Georga III († [[1818]]) * [[1. 8.]] - [[Jean-Baptiste Lamarck]], biolog († [[1829]]) * [[4. 8.]] - [[Julije Bajamonti]], polihistor iz Dalmacije († [[1800]]) * 25. 8. - [[Johann Gottfried von Herder]], pesnik, filozof († [[1803]]) * 25. 9. - [[Friedrich Wilhelm II od Pruske|Friedrich Wilhelm II]], vladar Pruske i Brandenburga († [[1797]]) * [[22. 11.]] - [[Abigail Adams]], prva dama SAD i majka predsednika († [[1818]]) == Smrti == {{glavni članak|:Kategorija:Umrli 1744.}} * [[23. 1.]] - [[Giambattista Vico]], filozof (* [[1668]]) * [[26. 1.]] - [[Ludwig Andreas von Khevenhüller]], habsburški feldmaršal (* [[1683]]) * [[25. 4.]] - [[Anders Celsius]], švedski fizičar i astronom (* [[1701]]) * 30. 5. - [[Alexander Pope]], pjesnik (* [[1688]]) * 27. 6. - [[Nikola Dimitrijević]], temišvarski vladika SPC * jul - [[Mihai Racoviță]], knez Vlaške (* ca. 1660) * 18. 10. - [[Sarah Churchill, vojvotkinja od Marlborougha]] (* [[1660]]) * [[17. 10.]] - [[Giuseppe Guarneri]], graditelj violina (* [[1698]]) * [[8. 12.]] - [[Marie Anne de Mailly-Nesle]], ljubavnica Louisa XV (* [[1717]]) * [[16. 12.]] - [[Maria Anna Austrijska (1718–1744)|Maria Anna Austrijska]], guvernerka Austrijske Nizozemske (* [[1718]]) * [[19. 12.]] - [[Georg Olivier von Wallis]], habsburški feldmaršal (* [[1673]]) * [[23. 12.]] - [[Élisabeth-Charlotte d'Orléans]], svekrva Marije Terezije (* [[1676]]) == Reference == {{reference|2}} ; Literatura * ''Historija naroda Jugoslavije II'', Školska knjiga Zagreb, 1959 * ''Istorija srpskog naroda'', Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1) {{Commonscat|1744}} [[Kategorija:1744]] hzowbjbjhd48r55nnrh49pswon2ge4k 10 115088 41261540 41058156 2022-08-11T12:24:15Z Edgar Allan Poe 29250 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Najbolji strijelci Ligue 1 | title = Najbolji strijelci [[Ligue 1]] | titlestyle = background:gold; border:1px solid silver; | list1 = <div> 1933:&nbsp;[[Walter Kaiser|Kaiser]] / [[Robert Mercier|Mercier]]{{·}} 1934:&nbsp;[[István Lukács|Lukács]]{{·}} 1935:&nbsp;[[André Abegglen|Abegglen]]{{·}} 1936:&nbsp;[[Roger Courtois|Courtois]]{{·}} 1937:&nbsp;[[Oskar Rohr|Rohr]]{{·}} 1938:&nbsp;[[Jean Nicolas|Nicolas]]{{·}} 1939:&nbsp;[[Roger Courtois|Courtois]] / [[Désiré Koranyi|Koranyi]]{{·}} 1946:&nbsp;[[René Bihel|Bihel]]{{·}} 1947:&nbsp;[[Pierre Sinibaldi|Sinibaldi]]{{·}} 1948:&nbsp;[[Jean Baratte|Baratte]]{{·}} 1949:&nbsp;[[Jean Baratte|Baratte]] / [[Josef Humpál|Humpál]]{{·}} 1950:&nbsp;[[Jean Grumellon|Grumellon]]{{·}} 1951:&nbsp;[[Roger Piantoni|Piantoni]]{{·}} 1952:&nbsp;[[Gunnar Andersson|Andersson]]{{·}} 1953:&nbsp;[[Gunnar Andersson|Andersson]]{{·}} 1954:&nbsp;[[Édouard Kargu|Kargu]]{{·}} 1955:&nbsp;[[René Bliard|Bliard]]{{·}} 1956:&nbsp;[[Thadée Cisowski|Cisowski]]{{·}} 1957:&nbsp;[[Thadée Cisowski|Cisowski]]{{·}} 1958:&nbsp;[[Just Fontaine|Fontaine]]{{·}} 1959:&nbsp;[[Thadée Cisowski|Cisowski]]{{·}} 1960:&nbsp;[[Just Fontaine|Fontaine]]{{·}} 1961:&nbsp;[[Roger Piantoni|Piantoni]]{{·}} 1962:&nbsp;[[Sékou Touré (nogometaš)|Touré]]{{·}} 1963:&nbsp;[[Serge Masnaghetti|Masnaghetti]]{{·}} 1964:&nbsp;[[Ahmed Oudjani|Oudjani]]{{·}} 1965:&nbsp;[[Jacques Simon|Simon]]{{·}} 1966:&nbsp;[[Philippe Gondet|Gondet]]{{·}} 1967:&nbsp;[[Hervé Revelli|Revelli]]{{·}} 1968:&nbsp;[[Étienne Sansonetti|Sansonetti]]{{·}} 1969:&nbsp;[[André Guy|Guy]]{{·}} 1970:&nbsp;[[Hervé Revelli|Revelli]]{{·}} 1971:&nbsp;[[Josip Skoblar|Skoblar]]{{·}} 1972:&nbsp;[[Josip Skoblar|Skoblar]]{{·}} 1973:&nbsp;[[Josip Skoblar|Skoblar]]{{·}} 1974:&nbsp;[[Carlos Bianchi|Bianchi]]{{·}} 1975:&nbsp;[[Delio Onnis|Onnis]]{{·}} 1976:&nbsp;[[Carlos Bianchi|Bianchi]]{{·}} 1977:&nbsp;[[Carlos Bianchi|Bianchi]]{{·}} 1978:&nbsp;[[Carlos Bianchi|Bianchi]]{{·}} 1979:&nbsp;[[Carlos Bianchi|Bianchi]]{{·}} 1980:&nbsp;[[Erwin Kostedde|Kostedde]] / [[Delio Onnis|Onnis]]{{·}} 1981:&nbsp;[[Delio Onnis|Onnis]]{{·}} 1982:&nbsp;[[Delio Onnis|Onnis]]{{·}} 1983:&nbsp;[[Vahid Halilhodžić|Halilhodžić]]{{·}} 1984:&nbsp;[[Patrice Garande|Garande]]{{·}} 1985:&nbsp;[[Vahid Halilhodžić|Halilhodžić]]{{·}} 1986:&nbsp;[[Jules Bocandé|Bocandé]]{{·}} 1987:&nbsp;[[Bernard Zénier|Zénier]]{{·}} 1988:&nbsp;[[Jean-Pierre Papin|Papin]]{{·}} 1989:&nbsp;[[Jean-Pierre Papin|Papin]]{{·}} 1990:&nbsp;[[Jean-Pierre Papin|Papin]]{{·}} 1991:&nbsp;[[Jean-Pierre Papin|Papin]]{{·}} 1992:&nbsp;[[Jean-Pierre Papin|Papin]]{{·}} 1993:&nbsp;[[Alen Bokšić|Bokšić]]{{·}} 1994:&nbsp;[[Roger Boli|Boli]] / [[Youri Djorkaeff|Djorkaeff]] / [[Nicolas Ouédec|Ouédec]]{{·}} 1995:&nbsp;[[Patrice Loko|Loko]]{{·}} 1996:&nbsp;[[Sonny Anderson|Anderson]]{{·}} 1997:&nbsp;[[Stéphane Guivarc'h|Guivarc'h]]{{·}} 1998:&nbsp;[[Stéphane Guivarc'h|Guivarc'h]]{{·}} 1999:&nbsp;[[Sylvain Wiltord|Wiltord]]{{·}} 2000:&nbsp;[[Sonny Anderson|Anderson]]{{·}} 2001:&nbsp;[[Sonny Anderson|Anderson]]{{·}} 2002:&nbsp;[[Djibril Cissé|Cissé]] / [[Pauleta]]{{·}} 2003:&nbsp;[[Shabani Nonda|Nonda]]{{·}} 2004:&nbsp;[[Djibril Cissé|Cissé]]{{·}} 2005:&nbsp;[[Alexander Frei|Frei]]{{·}} 2006:&nbsp;[[Pauleta]]{{·}} 2007:&nbsp;[[Pauleta]]{{·}} 2008:&nbsp;[[Karim Benzema|Benzema]]{{·}} 2009:&nbsp;[[André-Pierre Gignac|Gignac]]{{·}} 2010:&nbsp;[[Mamadou Niang|Niang]]{{·}} 2011:&nbsp;[[Moussa Sow|Sow]]{{·}} 2012:&nbsp;[[Olivier Giroud|Giroud]] / [[Anderson Luiz de Carvalho|Nene]]{{·}} 2013:&nbsp;[[Zlatan Ibrahimović|Ibrahimović]]{{·}} 2014:&nbsp;[[Zlatan Ibrahimović|Ibrahimović]]{{·}} 2015:&nbsp;[[Alexandre Lacazette|Lacazette]]{{·}} 2016:&nbsp;[[Zlatan Ibrahimović|Ibrahimović]]{{·}} 2017:&nbsp;[[Edinson Cavani|Cavani]]{{·}} 2018:&nbsp;[[Edinson Cavani|Cavani]]{{·}} 2019:&nbsp;[[Kylian Mbappé|Mbappé]]{{·}} 2020:&nbsp;[[Wissam Ben Yedder|Ben Yedder]] / [[Kylian Mbappé|Mbappé]]{{·}} 2021:&nbsp;[[Kylian Mbappé|Mbappé]]{{·}} 2022:&nbsp;[[Kylian Mbappé|Mbappé]] </div> }}<noinclude> [[Kategorija:Fudbalski ili nogometni navigacijski šabloni]] [[Kategorija:Grupni šabloni dobitnika nagrada]] [[Kategorija:Francuski sportski šabloni]] </noinclude> 57e0ha39fa7y8dikxbts57kzly8lphs 10 115089 41261543 41058159 2022-08-11T12:25:51Z Edgar Allan Poe 29250 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Najbolji strijelci UEFA Lige prvaka | title = Najbolji strijelci [[UEFA Liga prvaka|UEFA Lige prvaka]] | titlestyle = background:gold; border:1px solid silver; | list1 = <div> 1956:&nbsp;[[Miloš Milutinović|Milutinović]]{{·}} 1957:&nbsp;[[Dennis Viollet|Viollet]]{{·}} 1958:&nbsp;[[Alfredo di Stéfano|di Stéfano]]{{·}} 1959:&nbsp;[[Just Fontaine|Fontaine]]{{·}} 1960:&nbsp;[[Ferenc Puskás|Puskás]]{{·}} 1961:&nbsp;[[José Águas|J. Águas]]{{·}} 1962:&nbsp;[[Alfredo di Stéfano|di Stéfano]] / [[Bent Løfqvist|Løfqvist]] / [[Ferenc Puskás|Puskás]] / [[Heinz Strehl|Strehl]] / [[Justo Tejada|Tejada]]{{·}} 1963:&nbsp;[[José Altafini|Altafini]]{{·}} 1964:&nbsp;[[Vladica Kovačević|Kovačević]] / [[Sandro Mazzola|Mazzola]] / [[Ferenc Puskás|Puskás]]{{·}} 1965:&nbsp;[[Eusébio]] / [[José Augusto Torres|Torres]]{{·}} 1966:&nbsp;[[Flórián Albert|Albert]] / [[Eusébio]]{{·}} 1967:&nbsp;[[Jürgen Piepenburg|Piepenburg]] / [[Paul Van Himst|Van Himst]]{{·}} 1968:&nbsp;[[Eusébio]]{{·}} 1969:&nbsp;[[Denis Law|Law]]{{·}} 1970:&nbsp;[[Mick Jones|Jones]]{{·}} 1971:&nbsp;[[Antonis Antoniadis|Antoniadis]]{{·}} 1972:&nbsp;[[Antal Dunai|Dunai]] / [[Lou Macari|Macari]] / [[Silvester Takač|Takač]]{{·}} 1973:&nbsp;[[Gerd Müller|Müller]]{{·}} 1974:&nbsp;[[Gerd Müller|Müller]]{{·}} 1975:&nbsp;[[Eduard Markarov|Markarov]] / [[Gerd Müller|Müller]]{{·}} 1976:&nbsp;[[Jupp Heynckes|Heynckes]]{{·}} 1977:&nbsp;[[Franco Cucinotta|Cucinotta]] / [[Gerd Müller|Müller]]{{·}} 1978:&nbsp;[[Allan Simonsen|Simonsen]]{{·}} 1979:&nbsp;[[Claudio Sulser|Sulser]]{{·}} 1980:&nbsp;[[Søren Lerby|Lerby]]{{·}} 1981:&nbsp;[[Terry McDermott|McDermott]] / [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]] / [[Graeme Souness|Souness]]{{·}} 1982:&nbsp;[[Dieter Hoeneß|Hoeneß]]{{·}} 1983:&nbsp;[[Paolo Rossi|Rossi]]{{·}} 1984:&nbsp;[[Viktor Sokol|Sokol]]{{·}} 1985:&nbsp;[[Torbjörn Nilsson|Nilsson]] / [[Michel Platini|Platini]]{{·}} 1986:&nbsp;[[Torbjörn Nilsson|Nilsson]]{{·}} 1987:&nbsp;[[Borislav Cvetković|Cvetković]]{{·}} 1988:&nbsp;[[Rui Águas (fudbaler)|R. Águas]] / [[Jean-Marc Ferreri|Ferreri]] / [[Gheorghe Hagi|Hagi]] / [[Rabah Madjer|Madjer]] / [[Ally McCoist|McCoist]] / [[Míchel (nogometaš)|Míchel]] / [[Petar Novák|Novák]]{{·}} 1989:&nbsp;[[Marco van Basten|van Basten]]{{·}} 1990:&nbsp;[[Jean-Pierre Papin|Papin]] / [[Romário]]{{·}} 1991:&nbsp;[[Peter Pacult|Pacult]] / [[Jean-Pierre Papin|Papin]]{{·}} 1992:&nbsp;[[Jean-Pierre Papin|Papin]] / [[Sergej Juran|Juran]]{{·}} 1993:&nbsp;[[Romário]]{{·}} 1994:&nbsp;[[Ronald Koeman|Koeman]] / [[Wynton Rufer|Rufer]]{{·}} 1995:&nbsp;[[George Weah|Weah]]{{·}} 1996:&nbsp;[[Jari Litmanen|Litmanen]]{{·}} 1997:&nbsp;[[Milinko Pantić|Pantić]]{{·}} 1998:&nbsp;[[Alessandro Del Piero|Del Piero]]{{·}} 1999:&nbsp;[[Andrij Ševčenko|Ševčenko]] / [[Dwight Yorke|Yorke]]{{·}} 2000:&nbsp;[[Mário Jardel|Jardel]] / [[Raúl González|Raúl]] / [[Rivaldo]]{{·}} 2001:&nbsp;[[Raúl González|Raúl]]{{·}} 2002:&nbsp;[[Ruud van Nistelrooij|van Nistelrooij]]{{·}} 2003:&nbsp;[[Ruud van Nistelrooij|van Nistelrooij]]{{·}} 2004:&nbsp;[[Fernando Morientes|Morientes]]{{·}} 2005:&nbsp;[[Ruud van Nistelrooij|van Nistelrooij]]{{·}} 2006:&nbsp;[[Andrij Ševčenko|Ševčenko]]{{·}} 2007:&nbsp;[[Kaká]]{{·}} 2008:&nbsp;[[Cristiano Ronaldo|C. Ronaldo]]{{·}} 2009:&nbsp;[[Lionel Messi|Messi]]{{·}} 2010:&nbsp;[[Lionel Messi|Messi]]{{·}} 2011:&nbsp;[[Lionel Messi|Messi]]{{·}} 2012:&nbsp;[[Lionel Messi|Messi]]{{·}} 2013:&nbsp;[[Cristiano Ronaldo|C. Ronaldo]]{{·}} 2014:&nbsp;[[Cristiano Ronaldo|C. Ronaldo]]{{·}} 2015:&nbsp;[[Neymar]] / [[Cristiano Ronaldo|C. Ronaldo]] / [[Lionel Messi|Messi]]{{·}} 2016:&nbsp;[[Cristiano Ronaldo|C. Ronaldo]]{{·}} 2017:&nbsp;[[Cristiano Ronaldo|C. Ronaldo]]{{·}} 2018:&nbsp;[[Cristiano Ronaldo|C. Ronaldo]]{{·}} 2019:&nbsp;[[Lionel Messi|Messi]]{{·}} 2020:&nbsp;[[Robert Lewandowski|Lewandowski]]{{·}} 2021:&nbsp;[[Erling Haaland|Haaland]]{{·}} 2022:&nbsp;[[Karim Benzema|Benzema]] </div> }}<noinclude> [[Kategorija:Fudbalski ili nogometni navigacijski šabloni]] [[Kategorija:Grupni šabloni dobitnika nagrada]] [[Kategorija:Evropski šabloni]] </noinclude> l57imcxcjjj9p3x39acp6roxf1g2rnm 10 115098 41261538 41058155 2022-08-11T12:18:31Z Edgar Allan Poe 29250 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Najbolji strijelci La Lige | title = [[Trofej Pichichi|Najbolji strijelci]] [[La Liga|La Lige]] | titlestyle = background:gold; border:1px solid silver; | belowstyle = background:#FFFACD; text-align: left; | list1 = <div> 1929:&nbsp;[[Paco Bienzobas|Bienzobas]]{{·}} 1930:&nbsp;[[Guillermo Gorostiza|Gorostiza]]{{·}} 1931:&nbsp;[[Agustín Sauto Arana|Bata]]{{·}} 1932:&nbsp;[[Agustín Sauto Arana|Bata]]{{sup|a}}{{·}} 1933:&nbsp;[[Manuel Olivares|Olivares]]{{·}} 1934:&nbsp;[[Isidro Lángara|Lángara]]{{·}} 1935:&nbsp;[[Isidro Lángara|Lángara]]{{·}} 1936:&nbsp;[[Isidro Lángara|Lángara]]{{·}} 1940:&nbsp;[[Víctor Unamuno|Unamuno]]{{·}} 1941:&nbsp;[[Pruden]]{{·}} 1942:&nbsp;[[Edmundo Suárez|E. Suárez]]{{·}} 1943:&nbsp;[[Mariano Martín|Martín]]{{·}} 1944:&nbsp;[[Edmundo Suárez|E. Suárez]]{{·}} 1945:&nbsp;[[Telmo Zarra|Zarra]]{{·}} 1946:&nbsp;[[Telmo Zarra|Zarra]]{{·}} 1947:&nbsp;[[Telmo Zarra|Zarra]]{{·}} 1948:&nbsp;[[Pahiño]]{{·}} 1949:&nbsp;[[César Rodríguez Álvarez|César]]{{·}} 1950:&nbsp;[[Telmo Zarra|Zarra]]{{·}} 1951:&nbsp;[[Telmo Zarra|Zarra]]{{·}} 1952:&nbsp;[[Pahiño]]{{·}} 1953:&nbsp;[[Telmo Zarra|Zarra]]{{·}} 1954:&nbsp;[[Alfredo di Stéfano|di Stéfano]]{{·}} 1955:&nbsp;[[Juan Arza|Arza]]{{·}} 1956:&nbsp;[[Alfredo di Stéfano|di Stéfano]]{{·}} 1957:&nbsp;[[Alfredo di Stéfano|di Stéfano]]{{·}} 1958:&nbsp;[[Manuel Badenes|Badenes]] / [[Alfredo di Stéfano|di Stéfano]] / [[Ricardo de la Virgen|Ricardo]]{{·}} 1959:&nbsp;[[Alfredo di Stéfano|di Stéfano]]{{·}} 1960:&nbsp;[[Ferenc Puskás|Puskás]]{{·}} 1961:&nbsp;[[Ferenc Puskás|Puskás]]{{·}} 1962:&nbsp;[[Juan Seminario|Seminario]]{{·}} 1963:&nbsp;[[Ferenc Puskás|Puskás]]{{·}} 1964:&nbsp;[[Ferenc Puskás|Puskás]]{{·}} 1965:&nbsp;[[Cayetano Ré|Ré]]{{·}} 1966:&nbsp;[[Luis Aragonés|Aragonés]]{{sup|b}}{{·}} 1967:&nbsp;[[Waldo Machado|Waldo]]{{·}} 1968:&nbsp;[[Fidel Uriarte Macho|Uriarte]]{{·}} 1969:&nbsp;[[Amancio Amaro|Amancio]] / [[José Eulogio Gárate|Gárate]]{{·}} 1970:&nbsp;[[Amancio Amaro|Amancio]] / [[Luis Aragonés|Aragonés]] / [[José Eulogio Gárate|Gárate]]{{·}} 1971:&nbsp;[[José Eulogio Gárate|Gárate]] / [[Carles Rexach|Rexach]]{{·}} 1972:&nbsp;[[Enrique Porta|Porta]]{{·}} 1973:&nbsp;[[Marianín]]{{·}} 1974:&nbsp;[[Quini]]{{·}} 1975:&nbsp;[[Carlos Ruiz Herrero|Carlos]]{{·}} 1976:&nbsp;[[Quini]]{{·}} 1977:&nbsp;[[Mario Kempes|Kempes]]{{·}} 1978:&nbsp;[[Mario Kempes|Kempes]]{{·}} 1979:&nbsp;[[Hans Krankl|Krankl]]{{·}} 1980:&nbsp;[[Quini]]{{·}} 1981:&nbsp;[[Quini]]{{·}} 1982:&nbsp;[[Quini]]{{·}} 1983:&nbsp;[[Hipólito Rincón|Rincón]]{{·}} 1984:&nbsp;[[Jorge da Silva|da Silva]] / [[Juan Gómez González|Juanito]]{{·}} 1985:&nbsp;[[Hugo Sánchez|Sánchez]]{{·}} 1986:&nbsp;[[Hugo Sánchez|Sánchez]]{{·}} 1987:&nbsp;[[Hugo Sánchez|Sánchez]]{{·}} 1988:&nbsp;[[Hugo Sánchez|Sánchez]]{{·}} 1989:&nbsp;[[Baltazar Maria de Morais Júnior|Baltazar]]{{·}} 1990:&nbsp;[[Hugo Sánchez|Sánchez]]{{·}} 1991:&nbsp;[[Emilio Butragueño|Butragueño]]{{·}} 1992:&nbsp;[[Manolo (nogometaš)|Manolo]]{{·}} 1993:&nbsp;[[Bebeto]]{{·}} 1994:&nbsp;[[Romário]]{{·}} 1995:&nbsp;[[Iván Zamorano|Zamorano]]{{·}} 1996:&nbsp;[[Juan Antonio Pizzi|Pizzi]]{{·}} 1997:&nbsp;[[Ronaldo Luís Nazário de Lima|Ronaldo]]{{·}} 1998:&nbsp;[[Christian Vieri|Vieri]]{{·}} 1999:&nbsp;[[Raúl González|Raúl]]{{·}} 2000:&nbsp;[[Salva Ballesta|Salva]]{{·}} 2001:&nbsp;[[Raúl González|Raúl]]{{·}} 2002:&nbsp;[[Diego Tristán|Tristán]]{{·}} 2003:&nbsp;[[Roy Makaay|Makaay]]{{·}} 2004:&nbsp;[[Ronaldo Luís Nazário de Lima|Ronaldo]]{{·}} 2005:&nbsp;[[Diego Forlán|Forlán]]{{sup|c}}{{·}} 2006:&nbsp;[[Samuel Eto'o|Eto'o]]{{·}} 2007:&nbsp;[[Ruud van Nistelrooij|van Nistelrooij]]{{·}} 2008:&nbsp;[[Daniel Güiza|Güiza]]{{·}} 2009:&nbsp;[[Diego Forlán|Forlán]]{{·}} 2010:&nbsp;[[Lionel Messi|Messi]]{{·}} 2011:&nbsp;[[Cristiano Ronaldo|C. Ronaldo]]{{·}} 2012:&nbsp;[[Lionel Messi|Messi]]{{·}} 2013:&nbsp;[[Lionel Messi|Messi]]{{·}} 2014:&nbsp;[[Cristiano Ronaldo|C. Ronaldo]]{{·}} 2015:&nbsp;[[Cristiano Ronaldo|C. Ronaldo]]{{·}} 2016:&nbsp;[[Luis Suárez|L. Suárez]]{{·}} 2017:&nbsp;[[Lionel Messi|Messi]]{{·}} 2018:&nbsp;[[Lionel Messi|Messi]]{{·}} 2019:&nbsp;[[Lionel Messi|Messi]]{{·}} 2020:&nbsp;[[Lionel Messi|Messi]]{{·}} 2021:&nbsp;[[Lionel Messi|Messi]]{{·}} 2022:&nbsp;[[Karim Benzema|Benzema]]</div> |below= {{sup|a}} Iako je službeni dobitnik trofeja [[Agustín Sauto Arana|Bata]], ''Marca'' je nagradu pripisala [[Guillermo Gorostiza|Gorostizi]].<br>{{sup|b}} Iako je službenik dobitnik Trofeja Pichichi bio [[Luis Aragonés]], ''Marca'' je nagradu pripisala [[Vavá|Vavi]].<br>{{sup|c}} Iako su i Forlán i [[Samuel Eto'o|Eto'o]] imali isti broj golova, ''Marca'' je potonjem priznala jedan manje te ovaj tako nije dobio nagradu. }} <noinclude> [[Kategorija:Fudbalski ili nogometni navigacijski šabloni]] [[Kategorija:Grupni šabloni dobitnika nagrada]] [[Kategorija:Španski šabloni]] </noinclude> q7lh0c092kezlltaitynofcfz113a2m 10 115189 41261536 41058136 2022-08-11T12:16:02Z Edgar Allan Poe 29250 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Najbolji strijelci Eredivisie | title = Najbolji strijelci [[Eredivisie]] | titlestyle = background:gold; border:1px solid silver; | list1 = <div> 1957:&nbsp;[[Coen Dillen|Dillen]]&nbsp;{{·}} 1958:&nbsp;[[Leo Canjels|Canjels]]&nbsp;{{·}} 1959:&nbsp;[[Leo Canjels|Canjels]]&nbsp;{{·}} 1960:&nbsp;[[Henk Groot|Groot]]&nbsp;{{·}} 1961:&nbsp;[[Henk Groot|Groot]]&nbsp;{{·}} 1962:&nbsp;[[Dick Tol|Tol]]&nbsp;{{·}} 1963:&nbsp;[[Pierre Kerkhofs|Kerkhofs]]&nbsp;{{·}} 1964:&nbsp;[[Frans Geurtsen|Geurtsen]]&nbsp;{{·}} 1965:&nbsp;[[Frans Geurtsen|Geurtsen]]&nbsp;{{·}} 1966:&nbsp;[[Willy van der Kuijlen|van der Kuijlen]] / [[Piet Kruiver|Kruiver]]&nbsp;{{·}} 1967:&nbsp;[[Johan Cruijff|Cruijff]]&nbsp;{{·}} 1968:&nbsp;[[Ove Kindvall|Kindvall]]&nbsp;{{·}} 1969:&nbsp;[[Dick van Dijk|van Dijk]] / [[Ove Kindvall|Kindvall]]&nbsp;{{·}} 1970:&nbsp;[[Willy van der Kuijlen|van der Kuijlen]]&nbsp;{{·}} 1971:&nbsp;[[Ove Kindvall|Kindvall]]&nbsp;{{·}} 1972:&nbsp;[[Johan Cruijff|Cruijff]]&nbsp;{{·}} 1973:&nbsp;[[Cas Janssens|Janssens]] / [[Willy Brokamp|Brokamp]]&nbsp;{{·}} 1974:&nbsp;[[Willy van der Kuijlen|van der Kuijlen]]&nbsp;{{·}} 1975:&nbsp;[[Ruud Geels|Geels]]&nbsp;{{·}} 1976:&nbsp;[[Ruud Geels|Geels]]&nbsp;{{·}} 1977:&nbsp;[[Ruud Geels|Geels]]&nbsp;{{·}} 1978:&nbsp;[[Ruud Geels|Geels]]&nbsp;{{·}} 1979:&nbsp;[[Kees Kist|Kist]]&nbsp;{{·}} 1980:&nbsp;[[Kees Kist|Kist]]&nbsp;{{·}} 1981:&nbsp;[[Ruud Geels|Geels]]&nbsp;{{·}} 1982:&nbsp;[[Wim Kieft|Kieft]]&nbsp;{{·}} 1983:&nbsp;[[Peter Houtman|Houtman]]&nbsp;{{·}} 1984:&nbsp;[[Marco van Basten|van Basten]]&nbsp;{{·}} 1985:&nbsp;[[Marco van Basten|van Basten]]&nbsp;{{·}} 1986:&nbsp;[[Marco van Basten|van Basten]]&nbsp;{{·}} 1987:&nbsp;[[Marco van Basten|van Basten]]&nbsp;{{·}} 1988:&nbsp;[[Wim Kieft|Kieft]]&nbsp;{{·}} 1989:&nbsp;[[Romário]]&nbsp;{{·}} 1990:&nbsp;[[Romário]]&nbsp;{{·}} 1991:&nbsp;[[Romário]] / [[Dennis Bergkamp|Bergkamp]]&nbsp;{{·}} 1992:&nbsp;[[Dennis Bergkamp|Bergkamp]]&nbsp;{{·}} 1993:&nbsp;[[Dennis Bergkamp|Bergkamp]]&nbsp;{{·}} 1994:&nbsp;[[Jari Litmanen|Litmanen]]&nbsp;{{·}} 1995:&nbsp;[[Ronaldo Luís Nazário de Lima|Ronaldo]]&nbsp;{{·}} 1996:&nbsp;[[Luc Nilis|Nilis]]&nbsp;{{·}} 1997:&nbsp;[[Luc Nilis|Nilis]]&nbsp;{{·}} 1998:&nbsp;[[Nikos Machlas|Machlas]]&nbsp;{{·}} 1999:&nbsp;[[Ruud van Nistelrooij|van Nistelrooij]]&nbsp;{{·}} 2000:&nbsp;[[Ruud van Nistelrooij|van Nistelrooij]]&nbsp;{{·}} 2001:&nbsp;[[Mateja Kežman|Kežman]]&nbsp;{{·}} 2002:&nbsp;[[Pierre van Hooijdonk|van Hooijdonk]]&nbsp;{{·}} 2003:&nbsp;[[Mateja Kežman|Kežman]]&nbsp;{{·}} 2004:&nbsp;[[Mateja Kežman|Kežman]]&nbsp;{{·}} 2005:&nbsp;[[Dirk Kuijt|Kuijt]]&nbsp;{{·}} 2006:&nbsp;[[Klaas-Jan Huntelaar|Huntelaar]]&nbsp;{{·}} 2007:&nbsp;[[Afonso Alves|Alves]]&nbsp;{{·}} 2008:&nbsp;[[Klaas-Jan Huntelaar|Huntelaar]]&nbsp;{{·}} 2009:&nbsp;[[Mounir El Hamdaoui|El Hamdaoui]]&nbsp;{{·}} 2010:&nbsp;[[Luis Suárez|Suárez]]&nbsp;{{·}} 2011:&nbsp;[[Björn Vleminckx|Vleminckx]]&nbsp;{{·}} 2012:&nbsp;[[Bas Dost|Dost]]&nbsp;{{·}} 2013:&nbsp;[[Wilfried Bony|Bony]]&nbsp;{{·}} 2014:&nbsp;[[Alfreð Finnbogason|Finnbogason]]&nbsp;{{·}} 2015:&nbsp;[[Memphis Depay|Depay]]&nbsp;{{·}} 2016:&nbsp;[[Vincent Janssen|Janssen]]&nbsp;{{·}} 2017:&nbsp;[[Nicolai Jørgensen|Jørgensen]]{{·}} 2018:&nbsp;[[Alireza Džahanbakš|Džahanbakš]]{{·}} 2019:&nbsp;[[Luuk De Jong|De Jong]] / [[Dušan Tadić|Tadić]]{{·}} 2020:&nbsp;[[Steven Berghuis|Berghuis]] / [[Cyriel Dessers|Dessers]]{{·}} 2021:&nbsp;[[Jorgos Jakumakis|Jakumakis]]{{·}} 2022:&nbsp;[[Sébastien Haller|Haller]] </div> }}<noinclude> [[Kategorija:Fudbalski ili nogometni navigacijski šabloni]] [[Kategorija:Grupni šabloni dobitnika nagrada]] [[Kategorija:Holandski šabloni]] </noinclude> 8o5oasp4lpsw4kyfk7lcpcg0p6bwdoh 10 115238 41261541 41058157 2022-08-11T12:24:40Z Edgar Allan Poe 29250 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Najbolji strijelci Serie A | title = Najbolji strijelci [[Serie A]] | titlestyle = background:gold; border:1px solid silver; | list1 = <div> 1924:&nbsp;[[Heinrich Schönfeld|Schönfeld]]{{·}} 1925:&nbsp;[[Mario Magnozzi|Magnozzi]]{{·}} 1926:&nbsp;[[Ferenc Hirzer|Hirzer]]{{·}} 1927:&nbsp;[[Anton Powolny|Powolny]]{{·}} 1928:&nbsp;[[Julio Libonatti|Libonatti]]{{·}} 1929:&nbsp;[[Gino Rossetti|Rossetti]]{{·}} 1930:&nbsp;[[Giuseppe Meazza|Meazza]]{{·}} 1931:&nbsp;[[Rodolfo Volk|Volk]]{{·}} 1932:&nbsp;[[Pedro Petrone|Petrone]] / [[Angelo Schiavio|Schiavio]]{{·}} 1933:&nbsp;[[Felice Borel|Borel]]{{·}} 1934:&nbsp;[[Felice Borel|Borel]]{{·}} 1935:&nbsp;[[Enrique Guaita|Guaita]]{{·}} 1936&nbsp;[[Giuseppe Meazza|Meazza]]{{·}} 1937:&nbsp;[[Silvio Piola|Piola]]{{·}} 1938:&nbsp;[[Giuseppe Meazza|Meazza]]{{·}} 1939:&nbsp;[[Aldo Boffi|Boffi]] / [[Ettore Puricelli|Puricelli]]{{·}} 1940:&nbsp;[[Aldo Boffi|Boffi]]{{·}} 1941:&nbsp;[[Ettore Puricelli|Puricelli]]{{·}} 1942:&nbsp;[[Aldo Boffi|Boffi]]{{·}} 1943:&nbsp;[[Silvio Piola|Piola]]{{·}} 1946:&nbsp;[[Eusebio Castigliano|Castigliano]]{{·}} 1947:&nbsp;[[Valentino Mazzola|V. Mazzola]]{{·}} 1948:&nbsp;[[Giampiero Boniperti|Boniperti]]{{·}} 1949:&nbsp;[[István Nyers|Nyers]]{{·}} 1950:&nbsp;[[Gunnar Nordahl|Nordahl]]{{·}} 1951:&nbsp;[[Gunnar Nordahl|Nordahl]]{{·}} 1952:&nbsp;[[John Hansen (danski fudbaler)|Hansen]]{{·}} 1953:&nbsp;[[Gunnar Nordahl|Nordahl]]{{·}} 1954:&nbsp;[[Gunnar Nordahl|Nordahl]]{{·}} 1955:&nbsp;[[Gunnar Nordahl|Nordahl]]{{·}} 1956:&nbsp;[[Gino Pivatelli|Pivatelli]]{{·}} 1957:&nbsp;[[Dino da Costa|Da Costa]]{{·}} 1958:&nbsp;[[John Charles|Charles]]{{·}} 1959:&nbsp;[[Antonio Valentín Angelillo|Angelillo]]{{·}} 1960:&nbsp;[[Omar Sívori|Sívori]]{{·}} 1961:&nbsp;[[Sergio Brighenti|Brighenti]]{{·}} 1962:&nbsp;[[José Altafini|Altafini]] / [[Aurelio Milani|Milani]]{{·}} 1963:&nbsp;[[Harald Nielsen|Nielsen]] / [[Pedro Waldemar Manfredini|Manfredini]]{{·}} 1964:&nbsp;[[Harald Nielsen|Nielsen]]{{·}} 1965:&nbsp;[[Alberto Orlando|Orlando]] / [[Sandro Mazzola|S. Mazzola]]{{·}} 1966:&nbsp;[[Luís Vinício|Vinício]]{{·}} 1967:&nbsp;[[Luigi Riva|Riva]]{{·}} 1968:&nbsp;[[Pierino Prati|Prati]]{{·}} 1969:&nbsp;[[Luigi Riva|Riva]]{{·}} 1970:&nbsp;[[Luigi Riva|Riva]]{{·}} 1971:&nbsp;[[Roberto Boninsegna|Boninsegna]]{{·}} 1972:&nbsp;[[Roberto Boninsegna|Boninsegna]]{{·}} 1973:&nbsp;[[Paolino Pulici|Pulici]] / [[Gianni Rivera|Rivera]] / [[Giuseppe Savoldi|Savoldi]]{{·}} 1974:&nbsp;[[Giorgio Chinaglia|Chinaglia]]{{·}} 1975:&nbsp;[[Paolino Pulici|Pulici]]{{·}} 1976:&nbsp;[[Paolino Pulici|Pulici]]{{·}} 1977:&nbsp;[[Francesco Graziani|Graziani]]{{·}} 1978:&nbsp;[[Paolo Rossi|Rossi]]{{·}} 1979:&nbsp;[[Bruno Giordano|Giordano]]{{·}} 1980:&nbsp;[[Roberto Bettega|Bettega]]{{·}} 1981:&nbsp;[[Roberto Pruzzo|Pruzzo]]{{·}} 1982:&nbsp;[[Roberto Pruzzo|Pruzzo]]{{·}} 1983:&nbsp;[[Michel Platini|Platini]]{{·}} 1984:&nbsp;[[Michel Platini|Platini]]{{·}} 1985:&nbsp;[[Michel Platini|Platini]]{{·}} 1986:&nbsp;[[Roberto Pruzzo|Pruzzo]]{{·}} 1987:&nbsp;[[Pietro Paolo Virdis|Virdis]]{{·}} 1988:&nbsp;[[Diego Maradona|Maradona]]{{·}} 1989:&nbsp;[[Aldo Serena|Serena]]{{·}} 1990:&nbsp;[[Marco van Basten|van Basten]]{{·}} 1991:&nbsp;[[Gianluca Vialli|Vialli]]{{·}} 1992:&nbsp;[[Marco van Basten|van Basten]]{{·}} 1993:&nbsp;[[Giuseppe Signori|Signori]]{{·}} 1994:&nbsp;[[Giuseppe Signori|Signori]]{{·}} 1995:&nbsp;[[Gabriel Batistuta|Batistuta]]{{·}} 1996:&nbsp;[[Giuseppe Signori|Signori]] / [[Igor Protti|Protti]]{{·}} 1997:&nbsp;[[Filippo Inzaghi|Inzaghi]]{{·}} 1998:&nbsp;[[Oliver Bierhoff|Bierhoff]]{{·}} 1999:&nbsp;[[Márcio Amoroso|Amoroso]]{{·}} 2000:&nbsp;[[Andrij Ševčenko|Ševčenko]]{{·}} 2001:&nbsp;[[Hernán Crespo|Crespo]]{{·}} 2002:&nbsp;[[David Trézéguet|Trézéguet]] / [[Dario Hübner|Hübner]]{{·}} 2003:&nbsp;[[Christian Vieri|Vieri]]{{·}} 2004:&nbsp;[[Andrij Ševčenko|Ševčenko]]{{·}} 2005:&nbsp;[[Cristiano Lucarelli|Lucarelli]]{{·}} 2006:&nbsp;[[Luca Toni|Toni]]{{·}} 2007:&nbsp;[[Francesco Totti|Totti]]{{·}} 2008:&nbsp;[[Alessandro Del Piero|Del Piero]]{{·}} 2009:&nbsp;[[Zlatan Ibrahimović|Ibrahimović]]{{·}} 2010:&nbsp;[[Antonio Di Natale|Di Natale]]{{·}} 2011:&nbsp;[[Antonio Di Natale|Di Natale]]{{·}} 2012:&nbsp;[[Zlatan Ibrahimović|Ibrahimović]]{{·}} 2013:&nbsp;[[Edinson Cavani|Cavani]]{{·}} 2014:&nbsp;[[Ciro Immobile|Immobile]]{{·}} 2015:&nbsp;[[Luca Toni|Toni]] / [[Mauro Icardi|Icardi]]{{·}} 2016:&nbsp;[[Gonzalo Higuaín|Higuaín]]{{·}} 2017:&nbsp;[[Edin Džeko|Džeko]]{{·}} 2018:&nbsp;[[Ciro Immobile|Immobile]] / [[Mauro Icardi|Icardi]]{{·}} 2019:&nbsp;[[Fabio Quagliarella|Quagliarella]]{{·}} 2020:&nbsp;[[Ciro Immobile|Immobile]]{{·}} 2021:&nbsp;[[Cristiano Ronaldo|C. Ronaldo]]{{·}} 2022:&nbsp;[[Ciro Immobile|Immobile]] </div> }}<noinclude> [[Kategorija:Fudbalski ili nogometni navigacijski šabloni]] [[Kategorija:Grupni šabloni dobitnika nagrada]] [[Kategorija:Italijanski šabloni]] </noinclude> 0m0ejas2so843xfu3j42arv2xuie2ox 0 119621 41261589 41261530 2022-08-11T18:46:19Z Alekol 2231 /* April/Travanj &ndash; Jun/Lipanj */ wikitext text/x-wiki {{year dab|1743}} {{godina nav}} [[Datoteka:Altfinnland.png|thumb|Tzv. Stara Finska, odnosno ruske teritorije stečene u 18. vijeku; teritorije stečene 1743. označene žuto.]] {{Godina u drugim kalendarima|1743}} Godina '''1743''' ('''[[rimski brojevi|MDCCXLIII]]''') bila je [[redovna godina koja počinje u utorak]] po [[Gregorijanski kalendar|gregorijanskom kalendaru]] odn. [[redovna godina koja počinje u subotu]] po [[Julijanski kalendar|julijanskom kalendaru]]. == Događaji == === Januar/Siječanj &ndash; Mart/Ožujak === * [[1. 1.]] - Ekspedicija francuske braće Verendrye na [[Velike ravnice|Velikim ravnicama]]: prvi su Evropljani koji su videli [[Stenovite planine]] sa istoka (Španci su ih ranije videli sa zapada). * poč. godine - Pobunili se Srbi na vlastelinstvu [[Ludbreg]]-[[Rasinja]], poslednji koji su ukmećeni - ubrzo su potčinjeni.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 191</ref> * [[29. 1.]] - Umire francuski prvi ministar, kardinal [[André Hercule de Fleury]], [[Louis XV od Francuske|Louis XV]] započinje ličnu vladavinu. * [[8. 2.]] - [[Rat za austrijsko naslijeđe]]: Bitka kod Camposanta nedaleko od Modene bez jasnog pobednika. * 2. 3. - [[Rat Jenkinsovog uha]]: Bitka kod La Guaire, u dan. Venecueli, poraz je britanske flote. * mart - Crnogorski [[Sava Petrović Njegoš|vladika Sava]] je stigao u Moskvu, a sledećeg meseca i u Sankt Peterburg. Tokom odsustva, u Crnoj Gori ga zamenjuje rođak [[Vasilije Petrović|Vasilije]]. Mlečani su ove godine u Kotoru uhapsili neke crnogorske glavare i zatvorili kotorski pazar za Crnogorce.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 501</ref> * mart - [[Rusko-švedski rat (1741–1743)|Rusko-švedski rat]]: Šveđani povratili [[Åland]] * [[20. 3.]] - Đenovski brod donosi kugu sa Peloponeza u Messinu na Siciliji,<ref>Patrick Russell. ''A Treatise of the Plague: Containing an Historical Journal, and ..., Volume 1'', p. 327</ref> biće preko 30.000 žrtava. U Italiji je već prisutna smrtonosna "influenca", koja se ovog proleća širi i u Englesku.<ref>''A History of Epidemics in Britain'', Volume 2 By Charles Creighton. p 349</ref> * 22. 3. - ''[[Gin Craze]]'': novi zakon o [[Džin (piće)|džin]]u u Velikoj Britaniji: znatno smanjeni nepopularni porez i naknada za licencu iz 1736. === April/Travanj &ndash; Jun/Lipanj === * [[3. 4.]] - [[Prithvi Narayan Shah]] postaje vladar [[Kraljevina Gorkha|Kraljevine Gorkha]]. Odmah kreće u ujedinjenje Nepala, koji se sada sastoji od 54 države. * [[11. 4.]] - Iznenada umire španski "premijer" [[José del Campillo]], nasleđuje ga [[Zenón de Somodevilla, 1. markiz od Ensenade]] (do 1754). * [[24. 4.]] - Francuska vojska maršala [[Adrien Maurice de Noailles|de Noaillesa]] od 70.000 ljudi prelazi Rajnu kod Špajera - u junu se pridružuje anglo-hanoverskim snagama. * proleće? - [[Potisko-pomoriška vojna krajina|Potiski]] graničari pružaju otpor pri "izmarširavanju", postavljaju uslove; od prošle godine nemiri su u Posavskoj granici; ove godine su rasformirane tri kompanije potiskih graničara u Segedinu, što je početak sprovođenja odluke iz 1741. o razvojačenju granica i priključenju teritorije ugarskim županijama.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 196-7</ref> [[Datoteka:Carske privilegije.jpg|mini|mini|Privilegije Srbima]] * maj - Carska komisija s generalom [[Franz Anton Leopold Pontz|Engelshofenom]] stiže u Malu Vlašku (Slavoniju), pobunjenici su se razišli. Kraljevska komisija u Šiklošu je ove godine napravila elaborat o inkorporaciji Srema i Slavonije u ugarske županije.<ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 203</ref> [[Datoteka:Grb grada u povelji Privilegije komorske 1743.jpg|mini|left|Grb Subotice u povelji Privilegije komorske varoši]] * [[7. 5.]] - Marija Terezija proglasila [[Subotica|Suboticu]] za slobodnu kameralnu varoš, pod nazivom Sent Marija. * [[9. 5.]] - Austrijanci [[Karlo Aleksandar Lotarinški|Karla Lorenskog]] potukli Bavarce kod Simbacha. * [[12. 5.]] - Marija Terezija krunisana za kraljicu Češke. * [[18. 5.]] - [[Marija Terezija]] obnavlja povlastice Srbima. * [[28. 5.]] - [[Gustaaf Willem van Imhoff]] postaje guverner holandske Ostindije (do 1750). Javanski kneževi vode rat protiv [[Holandska istočnoindijska kompanija|Holandske istočnoindijske kompanije]]. * 30. 5. - U Švedskoj, u Dalarni, izbija seljačka buna - pohvatani 22. 6. nakon što su mirno ušli u Stokholm. * jun - Ruska flota je uspela da odvuče švedsku iz blizine Hangöa, što joj daje premoć jugozapadno od Finske - mirovni pregovori su ubrzani. * 20. 6. - [[George Anson]] zarobio kod Filipina španski [[manilski galeon]] ''Nuestra Señora de Covadonga'' sa preko 1,3 miliona srebrnjaka i nautičkim kartama. * [[27. 6.]] (16. 6. po j.k.) - [[Rat za austrijsko nasljedstvo]]: [[Bitka kod Dettingena]] u kojoj saveznička [[UK|britansko]]-[[hanover]]ansko-[[Habsburška Monarhija|austrijska]] vojska nanosi poraz francuskim trupama u [[Bavarska|Bavarskoj]]; obje strane su se prije bitke sporazumjele da će se brinuti o ranjenicima poražene strane koji ostanu na bojnom polju, a sporazum je nakon bitke poštovan, što predstavlja [[presedan]] iz koga se počelo razvijati moderno humanitarno [[ratno pravo]]. * polovinom godine - Persijanci opsedaju Sohar u Omanu, gine rivalski imam Sultan bin Murshid (nasleđuje ga Bal'arab bin Himyar, vlada u unutrašnjosti do 1749). Ove godine umire i raniji imam Saif bin Sultan II, a Persijanci zauzimaju Muskat. === Jul/Srpanj &ndash; Septembar/Rujan === * 13. 7. - Brod ''Hollandia'' potonuo kraj otoka Scilly sa 276 ljudi. * [[18. 8.]] - [[Aboski mir|Åboskim mirom]] je okončan Rusko-švedski rat: Rusija je proširila posed u "[[Stara Finska|Staroj Finskoj]]"; [[Adolf Frederik od Švedske|Adolf Frederik]], čiji je nećak [[Petar III od Rusije|Petar]] naslednik ruskog prestola, prihvaćen je kao krunski princ u Švedskoj (kralj 1751-71, bez stvarne vlasti). * [[27. 8.]] - [[Henry Pelham]] postaje novi [[premijer Ujedinjenog Kraljevstva|premijer Velike Britanije]] (do smrti 1754). * [[29. 8.]] - Hajderabadski vladar Nizam-ul-Mulk, Asaf Jah I zauzima nakon petomesečne opsade maratski grad Tiruchirappalli u Karnatičkom regionu, na jugoistoku Indije. * [[11. 9.]] - Ruske dvorjanke [[Natalija Lopuhina]] i Ana Bestuževa javno bičevane u Petrogradu, jezik im je iščupan i prognane su u [[Sibir]] zbog navodne zavjere protiv carice [[Elizabeta od Rusije|Elizabete]] (francuska intriga protiv austrofilskog kancelara Alekseja Bestuževa). * [[13. 9.]] - [[Sporazum iz Wormsa (1743)|Sporazum iz Wormsa]] kojim [[UK|Britanija]] i [[Habsburška Monarhija|Austrija]] na svoju stranu u [[Rat za austrijsko nasljedstvo|Ratu za austrijsko nasljedstvo]], a protiv [[Francuska|Francuske]], dovode [[Kraljevina Sardinija|Kraljevinu Sardiniju]]. * [[14. 9.]] - [[Osmansko-persijski rat (1743–1746)]]: [[Nader-šah Afšar]] opseda [[Mosul]] 40 dana, bez uspeha. ** Muhammad Hakim-bij, Naderov guverner u Buhari, umro je ove godine, nakon čega je došlo do pobune uzbečkih emira. === Oktobar/Listopad &ndash; Decembar/Prosinac === * [[8. 10.]] (27. 9. po j.k.) - Carica [[Elizabeta, ruska carica|Jelisaveta]] je rešila da se isplate [[Cetinjski manastir|Cetinjskom manastiru]] zaostale sume (od 1722), da se dade 3.000 rublja za obnovu crkava i manastira, i da se vladici pokloni i drugih potreba za crkvu (odežde i knjige).<ref>[https://www.rastko.rs/rastko-bl/istorija/corovic/istorija/6_14_l.html Ruski uticaj u Crnoj Gori i susedstvu]. rastko.rs</ref><ref>[https://www.rastko.rs/rastko-cg/povijest/istorijat/istorijat_3.html Mitropolija crnogorska za vrijeme mitropolita Petrovića]. rastko.rs</ref><ref>''Istorija s. n.'' IV-1, 500</ref> Vladika Sava se sledeće godine vraća u Crnu Goru. * [[25. 10.]] - Francuski i španski Burboni sklopili drugi Porodični pakt: porašće španski uticaj u Italiji, dogovorena akcija protiv Britanije. * novembar/decembar - Astronomi otkrili [[Veliki komet iz 1744.]] - najvidljiviji početkom sljedećeg marta. * zima - U Dunkirku se okuplja 12.000 francuskih vojnika za planiranu invaziju Engleske i povratak Stjuarta na tron. [[Јаков Фрањо Едвард од Велса|James Francis]], "Stari pretendent", postavio je u decembru svog sina [[Charles Edward Stuart|Charlesa Edwarda]] za regenta. (→ [[Jakobitski ustanak 1745.]]) === Kroz godinu === * Ukinuto [[Dvorsko ratno vijeće|Ratno vijeće]] u Grazu.<ref>''Historija n. J. II'', 1043</ref> * [[Arsenije IV Jovanović Šakabenta|Arsenije Jovanović Šakabenta]] dovodi ikonopisce iz kijevskog manastira [[Kijevsko-pečerska lavra|Pečerska Lavra]] da oslikavaju fruškogorske manastire i obučavaju srpske slikare.<ref>[https://www.rastko.rs/rastko/delo/11868 Украјинци у Србији]. rastko.rs</ref> * Po jednom izveštaju, traži se mesto u Sremu za 2.859 srpskih i albanskih porodica (posledice bežanije iz 1739).<ref>[https://www.rastko.rs/rastko-bl/istorija/corovic/istorija/6_13_l.html Austriski porazi]. rastko.rs</ref> * Srpske jedinice pod komandom puk. [[Atanasije Rašković|Raškovića]] prenele iz Heba ostatke [[Grof Đorđe Branković|Đorđa Brankovića]] u manastir Krušedol.<ref> Књижевни токови српског барока]. rastko.rs</ref> * Prestaje kovanje srebrnog talira [[bradan]]a u Dubrovniku (od 1725). * Kuga u Mesini na Siciliji. Ima je i u Pančevu.<ref>[https://www.rastko.rs/rastko/delo/15165 Три века панчевачке медицине]. rastko.rs</ref> * Nauka i tehnika: ** [[Jean d'Alembert]]: ''Traité de dynamique'', u kome razvija sopstvene zakone kretanja. ** [[Alexis Clairaut]]: ''Théorie de la figure de la terre'' - data je teorema o elipsoidnom obliku rotacionog tela. ** [[Benjamin Franklin]] i dr. osnovali [[American Philosophical Society|Američko filozofsko društvo]] u Filadelfiji. ** [[Porcelan Capodimonte]]: u Napulju je osnovana fabrika porcelana, koja će se 1759. preseliti sa vladarom u Madrid (sadašnja napuljska kraljica je unuka saksonskog vladara Augusta Jakog, koji je pokrenuo [[Meissenski porcelan]]). == Rođenja == {{glavni članak|:Kategorija:Rođeni 1743.}} * [[18. 1.]] - [[Louis Claude de Saint-Martin]], filozof i mistik († [[1803]]) * [[25. 1.]] - [[Friedrich Heinrich Jacobi]], filozof († [[1819]]) * [[19. 2.]] - [[Luigi Boccherini]], talijanski skladatelj i virtuoz na violončelu († [[1805]]) * [[23. 2.]] - [[Mayer Amschel Rothschild]], bankar, osnivač "dinastije", pionir međunarodnih finansija († [[1812]]) * [[24. 2.]] - [[Joseph Banks]], botaničar († [[1820]]) * [[28. 2.]] - [[René Just Haüy]], pionir kristalografije († [[1822]]) * mart - [[Joseph Brant]], lider Indijanaca Mohawk († [[1807]]) * 28. 3. - [[Jekaterina Romanovna Daškova]], pokroviteljka nauke i umetnosti († [[1810]]) * [[13. 4.]] - [[Thomas Jefferson]], američki pisac i državnik († [[1826]]) * [[9. 5.]] - [[Toussaint Louverture]], haićanski revolucionar. († [[1803]].) * [[24. 5.]] - [[Jean-Paul Marat]], revolucionar († [[1793]]) * [[2. 6.]] - [[Alessandro Cagliostro]], pustolov, okultist († [[1795]]) * [[14. 7.]] - [[Gavrila Deržavin]], ruski pesnik i državnik († [[1816]]) * [[19. 8.]] - [[Madame du Barry]], metresa Louisa XV († [[1793]]) * [[26. 8.]] - [[Antoine Lavoisier]], francuski plemić i hemičar († [[1794]]) * [[17. 9.]] - [[Nicolas de Condorcet|Markiz de Condorcet]], filozof, matematičar († [[1794]]) * [[1. 12.]] - [[Martin Heinrich Klaproth]], kemičar, otkrivač uranija i cirkonija († [[1817]]) * [[Simeon Gavrilović Zorić-Nerandžić]], ruski general († 1799) * [[Josif Jovanović Šakabenta]], episkop SPC († 1805) * [[Jovan Muškatirović]], prvi Srbin advokat u Ugarskoj, književnik († 1809) == Smrti == {{glavni članak|:Kategorija:Umrli 1743.}} * [[3. 1.]] - [[Ferdinando Galli da Bibiena]], slikar, arhitekt, scenograf (* [[1657]]) * [[14. 1.]] - [[Anselmo Banduri]], hrvatski povjesničar, numizmatičar i bizantolog (* [[1675]]) * [[29. 1.]] - [[André Hercule de Fleury]], francuski kardinal i prvi ministar (* [[1653]]) * [[18. 2.]] - [[Anna Maria Luisa de' Medici]], poslednja od Medicija (* [[1667]]) * [[2. 7.]] - [[Spencer Compton, 1st Earl of Wilmington|Lord Wilmington]], britanski političar i premijer (* 1674) * [[14. 9.]] - [[Nicolas Lancret]], slikar (* [[1690]]) * [[21. 9.]] - [[Sawai Jai Singh]], vladar Džajpura, pokrovitelj nauke (* [[1681]]) * [[29. 12.]] - [[Hyacinthe Rigaud]], slikar (* [[1659]]) * [[Hadži Ivaz Mehmed-paša]], bivši veliki vezir * [[Saif bin Sultan II]], bivši imam Omana (* ca. 1706) == Reference == {{reference|2}} ; Literatura * ''Historija naroda Jugoslavije II'', Školska knjiga Zagreb, 1959 * ''Istorija srpskog naroda'', Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1) == Vanjske poveznice == {{commonscat|1743}} <!-- interwiki --> [[Kategorija:1743| ]] di5f0p0bd9s83z8w4bzte99swdnyt76 3 150583 41261559 41261526 2022-08-11T14:12:15Z Vipz 151311 /* Global ban proposal notification */ wikitext text/x-wiki ==Upustva za Wikipediju== Najosnovnija uputstva su [[Wikipedia:Kurs/Tečaj|ovdje]]. Za konkretne stvari se mogu postaviti konkretna pitanja. --[[Korisnik:OC Ripper|OC Ripper]] ([[Razgovor sa korisnikom:OC Ripper|razgovor]]) 09:44, 12 ožujak-март 2012 (CET) <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> == Global ban proposal notification == Apologies for writing in English. {{int:Please-translate}} There is an on-going discussion about a proposal that you be globally banned from editing all Wikimedia projects. You are invited to participate at [[:m:Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic|Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic]] on Meta-Wiki. {{int:Feedback-thanks-title}} [[Korisnik:Liuxinyu970226|Liuxinyu970226]] ([[Razgovor sa korisnikom:Liuxinyu970226|razgovor]]) 06:48, 11 august 2022 (CEST) :@[[Korisnik:Edgar Allan Poe|Edgar Allan Poe]] pogledaj ovu gore stranicu. Misle da Kolega2357 ima veze sa ovim računom, koji naime ima veze sa svim onim vulgarnim računima na ćirilici i dr. Mislim da su ga nekako krivo povezali zbog sličnog IP-a i bana na SR projektu, ali sam znaš koliko bi bilo blesavo da je Kolega od sviju počinitelj dugoročnog šikaniranja ''SH'' projekta. Mnogo se veće šanse da onaj napakosni fijuman ili Obsuser/5.43.166.59, kako si rekao, stoje iza toga, nego naš neaktivan nebanovan admin Kolega. Mislim da se nekako trebamo izjasniti na ovoj diskusiji. -[[Korisnik:Vipz|Vipz]] ([[Razgovor sa korisnikom:Vipz|razgovor]]) 16:12, 11 august 2022 (CEST) ptwtjgan2s1xstsz1ultxj5z18bhbb8 41261560 41261559 2022-08-11T14:33:20Z Edgar Allan Poe 29250 /* Global ban proposal notification */ odgovor wikitext text/x-wiki ==Upustva za Wikipediju== Najosnovnija uputstva su [[Wikipedia:Kurs/Tečaj|ovdje]]. Za konkretne stvari se mogu postaviti konkretna pitanja. --[[Korisnik:OC Ripper|OC Ripper]] ([[Razgovor sa korisnikom:OC Ripper|razgovor]]) 09:44, 12 ožujak-март 2012 (CET) <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> == Global ban proposal notification == Apologies for writing in English. {{int:Please-translate}} There is an on-going discussion about a proposal that you be globally banned from editing all Wikimedia projects. You are invited to participate at [[:m:Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic|Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic]] on Meta-Wiki. {{int:Feedback-thanks-title}} [[Korisnik:Liuxinyu970226|Liuxinyu970226]] ([[Razgovor sa korisnikom:Liuxinyu970226|razgovor]]) 06:48, 11 august 2022 (CEST) :@[[Korisnik:Edgar Allan Poe|Edgar Allan Poe]] pogledaj ovu gore stranicu. Misle da Kolega2357 ima veze sa ovim računom, koji naime ima veze sa svim onim vulgarnim računima na ćirilici i dr. Mislim da su ga nekako krivo povezali zbog sličnog IP-a i bana na SR projektu, ali sam znaš koliko bi bilo blesavo da je Kolega od sviju počinitelj dugoročnog šikaniranja ''SH'' projekta. Mnogo se veće šanse da onaj napakosni fijuman ili Obsuser/5.43.166.59, kako si rekao, stoje iza toga, nego naš neaktivan nebanovan admin Kolega. Mislim da se nekako trebamo izjasniti na ovoj diskusiji. -[[Korisnik:Vipz|Vipz]] ([[Razgovor sa korisnikom:Vipz|razgovor]]) 16:12, 11 august 2022 (CEST) ::@[[Korisnik:Vipz|Vipz]]: Što se tiče IP-a, to sigurno nisu Fijumani; Obsuser bi mogao biti temeljen neke povijesti izmjena, mislm da mu se tu omaklo, al' možda je samo slučajnost. Što se Kolege tiče, znam da ga nema dugo, i on nije admin ovdje, koliko znam, ali ima Kolega ''record'' sranja, da ti budem iskren. Bio se smirio u jednom trenutku i radio je doista konstruktivno; onda je nestao. Ja mu, istinabog, nisam vjerovao ni tada, što je on jako dobro znao, al' u samom početku je imao jako ozbiljna kršenja privatnosti, pokušaje hakiranja računa, otkrivanja identiteta, spornih i uznemirujućhi mejlova... ne znam gdje je to sve zapisano, ali koliko vidim tamo na Meti, utvrđena je veza između ovog accounta i niza onih IP-jeva. A Velimir Ivanović jest Kolega, to je poznata stvar. Mislim da čak ni on to nije krio. Ja bih osobno ovo prepustio ekipi na Meti, jer ako je doista utvrđena veza - ovo je ne samo za blok, nego je strašno, ali poznavajuć' Kolegu, on ima profil nolajfera, stalkera i zlostavljača koji bi tako nešto radio. Nadao sam se samo da se bio smirio. Ako je to stvarno on, onda je to prilično otužno. -- [[Korisnik:Edgar Allan Poe|<font face="Freestyle Script" color="black" size="4px">E.A.</font>]][[Razgovor sa korisnikom:Edgar Allan Poe|<font face="Freestyle Script" color="black" size="4px">Poe</font>]] 16:33, 11 august 2022 (CEST) c9bqg5gd1ujjsy8hl992kp8qz7ghx4u 41261564 41261560 2022-08-11T14:55:37Z Vipz 151311 /* Global ban proposal notification */ odgovor wikitext text/x-wiki ==Upustva za Wikipediju== Najosnovnija uputstva su [[Wikipedia:Kurs/Tečaj|ovdje]]. Za konkretne stvari se mogu postaviti konkretna pitanja. --[[Korisnik:OC Ripper|OC Ripper]] ([[Razgovor sa korisnikom:OC Ripper|razgovor]]) 09:44, 12 ožujak-март 2012 (CET) <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> == Global ban proposal notification == Apologies for writing in English. {{int:Please-translate}} There is an on-going discussion about a proposal that you be globally banned from editing all Wikimedia projects. You are invited to participate at [[:m:Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic|Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic]] on Meta-Wiki. {{int:Feedback-thanks-title}} [[Korisnik:Liuxinyu970226|Liuxinyu970226]] ([[Razgovor sa korisnikom:Liuxinyu970226|razgovor]]) 06:48, 11 august 2022 (CEST) :@[[Korisnik:Edgar Allan Poe|Edgar Allan Poe]] pogledaj ovu gore stranicu. Misle da Kolega2357 ima veze sa ovim računom, koji naime ima veze sa svim onim vulgarnim računima na ćirilici i dr. Mislim da su ga nekako krivo povezali zbog sličnog IP-a i bana na SR projektu, ali sam znaš koliko bi bilo blesavo da je Kolega od sviju počinitelj dugoročnog šikaniranja ''SH'' projekta. Mnogo se veće šanse da onaj napakosni fijuman ili Obsuser/5.43.166.59, kako si rekao, stoje iza toga, nego naš neaktivan nebanovan admin Kolega. Mislim da se nekako trebamo izjasniti na ovoj diskusiji. -[[Korisnik:Vipz|Vipz]] ([[Razgovor sa korisnikom:Vipz|razgovor]]) 16:12, 11 august 2022 (CEST) ::@[[Korisnik:Vipz|Vipz]]: Što se tiče IP-a, to sigurno nisu Fijumani; Obsuser bi mogao biti temeljen neke povijesti izmjena, mislm da mu se tu omaklo, al' možda je samo slučajnost. Što se Kolege tiče, znam da ga nema dugo, i on nije admin ovdje, koliko znam, ali ima Kolega ''record'' sranja, da ti budem iskren. Bio se smirio u jednom trenutku i radio je doista konstruktivno; onda je nestao. Ja mu, istinabog, nisam vjerovao ni tada, što je on jako dobro znao, al' u samom početku je imao jako ozbiljna kršenja privatnosti, pokušaje hakiranja računa, otkrivanja identiteta, spornih i uznemirujućhi mejlova... ne znam gdje je to sve zapisano, ali koliko vidim tamo na Meti, utvrđena je veza između ovog accounta i niza onih IP-jeva. A Velimir Ivanović jest Kolega, to je poznata stvar. Mislim da čak ni on to nije krio. Ja bih osobno ovo prepustio ekipi na Meti, jer ako je doista utvrđena veza - ovo je ne samo za blok, nego je strašno, ali poznavajuć' Kolegu, on ima profil nolajfera, stalkera i zlostavljača koji bi tako nešto radio. Nadao sam se samo da se bio smirio. Ako je to stvarno on, onda je to prilično otužno. -- [[Korisnik:Edgar Allan Poe|<font face="Freestyle Script" color="black" size="4px">E.A.</font>]][[Razgovor sa korisnikom:Edgar Allan Poe|<font face="Freestyle Script" color="black" size="4px">Poe</font>]] 16:33, 11 august 2022 (CEST) :::Nisam znao, iz starih poruka koje sam čitao mi se ne čini kao tip koji bi ovo radio. Ipak jest interfejs admin :P, da stvarno toliko želi napakostiti našem projektu odjednom, ne bi li se ulogirao u svoj Kolega2357 račun i napravio nered na MediaWiki stranicama? Zar nije Fijuman aktivan na SH projektu otprilike koliko i ovi uvredljivi računi? Fijuman isto ne štedi na vulgarnosti, kao ni svi ovi računi. Čim je prestao vandalizirati istarske članke, počela je veća aktivnost ovih ćiriličnih računa. S obzirom na okolnosti, kladio bih se na njega. No, nisam znao ove detalje o Kolegi, možda sam u krivu i pak je on. -[[Korisnik:Vipz|Vipz]] ([[Razgovor sa korisnikom:Vipz|razgovor]]) 16:55, 11 august 2022 (CEST) slp205gme2b2ruma4p5x5vaf93sty0y 41261565 41261564 2022-08-11T14:57:05Z Edgar Allan Poe 29250 /* Global ban proposal notification */ odgovor wikitext text/x-wiki ==Upustva za Wikipediju== Najosnovnija uputstva su [[Wikipedia:Kurs/Tečaj|ovdje]]. Za konkretne stvari se mogu postaviti konkretna pitanja. --[[Korisnik:OC Ripper|OC Ripper]] ([[Razgovor sa korisnikom:OC Ripper|razgovor]]) 09:44, 12 ožujak-март 2012 (CET) <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> == Global ban proposal notification == Apologies for writing in English. {{int:Please-translate}} There is an on-going discussion about a proposal that you be globally banned from editing all Wikimedia projects. You are invited to participate at [[:m:Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic|Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic]] on Meta-Wiki. {{int:Feedback-thanks-title}} [[Korisnik:Liuxinyu970226|Liuxinyu970226]] ([[Razgovor sa korisnikom:Liuxinyu970226|razgovor]]) 06:48, 11 august 2022 (CEST) :@[[Korisnik:Edgar Allan Poe|Edgar Allan Poe]] pogledaj ovu gore stranicu. Misle da Kolega2357 ima veze sa ovim računom, koji naime ima veze sa svim onim vulgarnim računima na ćirilici i dr. Mislim da su ga nekako krivo povezali zbog sličnog IP-a i bana na SR projektu, ali sam znaš koliko bi bilo blesavo da je Kolega od sviju počinitelj dugoročnog šikaniranja ''SH'' projekta. Mnogo se veće šanse da onaj napakosni fijuman ili Obsuser/5.43.166.59, kako si rekao, stoje iza toga, nego naš neaktivan nebanovan admin Kolega. Mislim da se nekako trebamo izjasniti na ovoj diskusiji. -[[Korisnik:Vipz|Vipz]] ([[Razgovor sa korisnikom:Vipz|razgovor]]) 16:12, 11 august 2022 (CEST) ::@[[Korisnik:Vipz|Vipz]]: Što se tiče IP-a, to sigurno nisu Fijumani; Obsuser bi mogao biti temeljen neke povijesti izmjena, mislm da mu se tu omaklo, al' možda je samo slučajnost. Što se Kolege tiče, znam da ga nema dugo, i on nije admin ovdje, koliko znam, ali ima Kolega ''record'' sranja, da ti budem iskren. Bio se smirio u jednom trenutku i radio je doista konstruktivno; onda je nestao. Ja mu, istinabog, nisam vjerovao ni tada, što je on jako dobro znao, al' u samom početku je imao jako ozbiljna kršenja privatnosti, pokušaje hakiranja računa, otkrivanja identiteta, spornih i uznemirujućhi mejlova... ne znam gdje je to sve zapisano, ali koliko vidim tamo na Meti, utvrđena je veza između ovog accounta i niza onih IP-jeva. A Velimir Ivanović jest Kolega, to je poznata stvar. Mislim da čak ni on to nije krio. Ja bih osobno ovo prepustio ekipi na Meti, jer ako je doista utvrđena veza - ovo je ne samo za blok, nego je strašno, ali poznavajuć' Kolegu, on ima profil nolajfera, stalkera i zlostavljača koji bi tako nešto radio. Nadao sam se samo da se bio smirio. Ako je to stvarno on, onda je to prilično otužno. -- [[Korisnik:Edgar Allan Poe|<font face="Freestyle Script" color="black" size="4px">E.A.</font>]][[Razgovor sa korisnikom:Edgar Allan Poe|<font face="Freestyle Script" color="black" size="4px">Poe</font>]] 16:33, 11 august 2022 (CEST) :::Nisam znao, iz starih poruka koje sam čitao mi se ne čini kao tip koji bi ovo radio. Ipak jest interfejs admin :P, da stvarno toliko želi napakostiti našem projektu odjednom, ne bi li se ulogirao u svoj Kolega2357 račun i napravio nered na MediaWiki stranicama? Zar nije Fijuman aktivan na SH projektu otprilike koliko i ovi uvredljivi računi? Fijuman isto ne štedi na vulgarnosti, kao ni svi ovi računi. Čim je prestao vandalizirati istarske članke, počela je veća aktivnost ovih ćiriličnih računa. S obzirom na okolnosti, kladio bih se na njega. No, nisam znao ove detalje o Kolegi, možda sam u krivu i pak je on. -[[Korisnik:Vipz|Vipz]] ([[Razgovor sa korisnikom:Vipz|razgovor]]) 16:55, 11 august 2022 (CEST) ::::Fijumani ti nemaju veze sa sr.wiki, ovo je nama uvezeno od tamo :) -- [[Korisnik:Edgar Allan Poe|<font face="Freestyle Script" color="black" size="4px">E.A.</font>]][[Razgovor sa korisnikom:Edgar Allan Poe|<font face="Freestyle Script" color="black" size="4px">Poe</font>]] 16:57, 11 august 2022 (CEST) jcvk88jpfwmberihzfxocn5vnzziv5v 41261566 41261565 2022-08-11T14:57:28Z Vipz 151311 /* Global ban proposal notification */ odgovor wikitext text/x-wiki ==Upustva za Wikipediju== Najosnovnija uputstva su [[Wikipedia:Kurs/Tečaj|ovdje]]. Za konkretne stvari se mogu postaviti konkretna pitanja. --[[Korisnik:OC Ripper|OC Ripper]] ([[Razgovor sa korisnikom:OC Ripper|razgovor]]) 09:44, 12 ožujak-март 2012 (CET) <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> == Global ban proposal notification == Apologies for writing in English. {{int:Please-translate}} There is an on-going discussion about a proposal that you be globally banned from editing all Wikimedia projects. You are invited to participate at [[:m:Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic|Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic]] on Meta-Wiki. {{int:Feedback-thanks-title}} [[Korisnik:Liuxinyu970226|Liuxinyu970226]] ([[Razgovor sa korisnikom:Liuxinyu970226|razgovor]]) 06:48, 11 august 2022 (CEST) :@[[Korisnik:Edgar Allan Poe|Edgar Allan Poe]] pogledaj ovu gore stranicu. Misle da Kolega2357 ima veze sa ovim računom, koji naime ima veze sa svim onim vulgarnim računima na ćirilici i dr. Mislim da su ga nekako krivo povezali zbog sličnog IP-a i bana na SR projektu, ali sam znaš koliko bi bilo blesavo da je Kolega od sviju počinitelj dugoročnog šikaniranja ''SH'' projekta. Mnogo se veće šanse da onaj napakosni fijuman ili Obsuser/5.43.166.59, kako si rekao, stoje iza toga, nego naš neaktivan nebanovan admin Kolega. Mislim da se nekako trebamo izjasniti na ovoj diskusiji. -[[Korisnik:Vipz|Vipz]] ([[Razgovor sa korisnikom:Vipz|razgovor]]) 16:12, 11 august 2022 (CEST) ::@[[Korisnik:Vipz|Vipz]]: Što se tiče IP-a, to sigurno nisu Fijumani; Obsuser bi mogao biti temeljen neke povijesti izmjena, mislm da mu se tu omaklo, al' možda je samo slučajnost. Što se Kolege tiče, znam da ga nema dugo, i on nije admin ovdje, koliko znam, ali ima Kolega ''record'' sranja, da ti budem iskren. Bio se smirio u jednom trenutku i radio je doista konstruktivno; onda je nestao. Ja mu, istinabog, nisam vjerovao ni tada, što je on jako dobro znao, al' u samom početku je imao jako ozbiljna kršenja privatnosti, pokušaje hakiranja računa, otkrivanja identiteta, spornih i uznemirujućhi mejlova... ne znam gdje je to sve zapisano, ali koliko vidim tamo na Meti, utvrđena je veza između ovog accounta i niza onih IP-jeva. A Velimir Ivanović jest Kolega, to je poznata stvar. Mislim da čak ni on to nije krio. Ja bih osobno ovo prepustio ekipi na Meti, jer ako je doista utvrđena veza - ovo je ne samo za blok, nego je strašno, ali poznavajuć' Kolegu, on ima profil nolajfera, stalkera i zlostavljača koji bi tako nešto radio. Nadao sam se samo da se bio smirio. Ako je to stvarno on, onda je to prilično otužno. -- [[Korisnik:Edgar Allan Poe|<font face="Freestyle Script" color="black" size="4px">E.A.</font>]][[Razgovor sa korisnikom:Edgar Allan Poe|<font face="Freestyle Script" color="black" size="4px">Poe</font>]] 16:33, 11 august 2022 (CEST) :::Nisam znao, iz starih poruka koje sam čitao mi se ne čini kao tip koji bi ovo radio. Ipak jest interfejs admin :P, da stvarno toliko želi napakostiti našem projektu odjednom, ne bi li se ulogirao u svoj Kolega2357 račun i napravio nered na MediaWiki stranicama? Zar nije Fijuman aktivan na SH projektu otprilike koliko i ovi uvredljivi računi? Fijuman isto ne štedi na vulgarnosti, kao ni svi ovi računi. Čim je prestao vandalizirati istarske članke, počela je veća aktivnost ovih ćiriličnih računa. S obzirom na okolnosti, kladio bih se na njega. No, nisam znao ove detalje o Kolegi, možda sam u krivu i pak je on. -[[Korisnik:Vipz|Vipz]] ([[Razgovor sa korisnikom:Vipz|razgovor]]) 16:55, 11 august 2022 (CEST) ::::Fijumani ti nemaju veze sa sr.wiki, ovo je nama uvezeno od tamo :) -- [[Korisnik:Edgar Allan Poe|<font face="Freestyle Script" color="black" size="4px">E.A.</font>]][[Razgovor sa korisnikom:Edgar Allan Poe|<font face="Freestyle Script" color="black" size="4px">Poe</font>]] 16:57, 11 august 2022 (CEST) :::::Ako Kolega2357 ima nekih problema sa SR projektom i Sadkom, kakva je logika se iskaljava tu, a ne tamo? -[[Korisnik:Vipz|Vipz]] ([[Razgovor sa korisnikom:Vipz|razgovor]]) 16:57, 11 august 2022 (CEST) 3j50d1sorhy3wxhd5fkohz5rnqavmsw 41261579 41261566 2022-08-11T16:58:18Z Edgar Allan Poe 29250 /* Global ban proposal notification */ odgovor wikitext text/x-wiki ==Upustva za Wikipediju== Najosnovnija uputstva su [[Wikipedia:Kurs/Tečaj|ovdje]]. Za konkretne stvari se mogu postaviti konkretna pitanja. --[[Korisnik:OC Ripper|OC Ripper]] ([[Razgovor sa korisnikom:OC Ripper|razgovor]]) 09:44, 12 ožujak-март 2012 (CET) <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> == Global ban proposal notification == Apologies for writing in English. {{int:Please-translate}} There is an on-going discussion about a proposal that you be globally banned from editing all Wikimedia projects. You are invited to participate at [[:m:Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic|Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic]] on Meta-Wiki. {{int:Feedback-thanks-title}} [[Korisnik:Liuxinyu970226|Liuxinyu970226]] ([[Razgovor sa korisnikom:Liuxinyu970226|razgovor]]) 06:48, 11 august 2022 (CEST) :@[[Korisnik:Edgar Allan Poe|Edgar Allan Poe]] pogledaj ovu gore stranicu. Misle da Kolega2357 ima veze sa ovim računom, koji naime ima veze sa svim onim vulgarnim računima na ćirilici i dr. Mislim da su ga nekako krivo povezali zbog sličnog IP-a i bana na SR projektu, ali sam znaš koliko bi bilo blesavo da je Kolega od sviju počinitelj dugoročnog šikaniranja ''SH'' projekta. Mnogo se veće šanse da onaj napakosni fijuman ili Obsuser/5.43.166.59, kako si rekao, stoje iza toga, nego naš neaktivan nebanovan admin Kolega. Mislim da se nekako trebamo izjasniti na ovoj diskusiji. -[[Korisnik:Vipz|Vipz]] ([[Razgovor sa korisnikom:Vipz|razgovor]]) 16:12, 11 august 2022 (CEST) ::@[[Korisnik:Vipz|Vipz]]: Što se tiče IP-a, to sigurno nisu Fijumani; Obsuser bi mogao biti temeljen neke povijesti izmjena, mislm da mu se tu omaklo, al' možda je samo slučajnost. Što se Kolege tiče, znam da ga nema dugo, i on nije admin ovdje, koliko znam, ali ima Kolega ''record'' sranja, da ti budem iskren. Bio se smirio u jednom trenutku i radio je doista konstruktivno; onda je nestao. Ja mu, istinabog, nisam vjerovao ni tada, što je on jako dobro znao, al' u samom početku je imao jako ozbiljna kršenja privatnosti, pokušaje hakiranja računa, otkrivanja identiteta, spornih i uznemirujućhi mejlova... ne znam gdje je to sve zapisano, ali koliko vidim tamo na Meti, utvrđena je veza između ovog accounta i niza onih IP-jeva. A Velimir Ivanović jest Kolega, to je poznata stvar. Mislim da čak ni on to nije krio. Ja bih osobno ovo prepustio ekipi na Meti, jer ako je doista utvrđena veza - ovo je ne samo za blok, nego je strašno, ali poznavajuć' Kolegu, on ima profil nolajfera, stalkera i zlostavljača koji bi tako nešto radio. Nadao sam se samo da se bio smirio. Ako je to stvarno on, onda je to prilično otužno. -- [[Korisnik:Edgar Allan Poe|<font face="Freestyle Script" color="black" size="4px">E.A.</font>]][[Razgovor sa korisnikom:Edgar Allan Poe|<font face="Freestyle Script" color="black" size="4px">Poe</font>]] 16:33, 11 august 2022 (CEST) :::Nisam znao, iz starih poruka koje sam čitao mi se ne čini kao tip koji bi ovo radio. Ipak jest interfejs admin :P, da stvarno toliko želi napakostiti našem projektu odjednom, ne bi li se ulogirao u svoj Kolega2357 račun i napravio nered na MediaWiki stranicama? Zar nije Fijuman aktivan na SH projektu otprilike koliko i ovi uvredljivi računi? Fijuman isto ne štedi na vulgarnosti, kao ni svi ovi računi. Čim je prestao vandalizirati istarske članke, počela je veća aktivnost ovih ćiriličnih računa. S obzirom na okolnosti, kladio bih se na njega. No, nisam znao ove detalje o Kolegi, možda sam u krivu i pak je on. -[[Korisnik:Vipz|Vipz]] ([[Razgovor sa korisnikom:Vipz|razgovor]]) 16:55, 11 august 2022 (CEST) ::::Fijumani ti nemaju veze sa sr.wiki, ovo je nama uvezeno od tamo :) -- [[Korisnik:Edgar Allan Poe|<font face="Freestyle Script" color="black" size="4px">E.A.</font>]][[Razgovor sa korisnikom:Edgar Allan Poe|<font face="Freestyle Script" color="black" size="4px">Poe</font>]] 16:57, 11 august 2022 (CEST) :::::Ako Kolega2357 ima nekih problema sa SR projektom i Sadkom, kakva je logika se iskaljava tu, a ne tamo? -[[Korisnik:Vipz|Vipz]] ([[Razgovor sa korisnikom:Vipz|razgovor]]) 16:57, 11 august 2022 (CEST) ::::::To ćeš već morati pitati njega :D Da je racionalan, ne bi to uopće radio, isto kao što meni svojedobno ne bi kovao zavjere protiv Rippera na privatnom mailu ;) -- [[Korisnik:Edgar Allan Poe|<font face="Freestyle Script" color="black" size="4px">E.A.</font>]][[Razgovor sa korisnikom:Edgar Allan Poe|<font face="Freestyle Script" color="black" size="4px">Poe</font>]] 18:58, 11 august 2022 (CEST) 7uo8i0rfs9wle68cb4qcx3ic1ul9tsy 0 153341 41261611 41250345 2022-08-12T01:43:29Z Inokosni organ 160059 /* Titula */ wikitext text/x-wiki '''Veliki vezir''' ({{jez-mađ|nagyfejedelem, vezér}}) je bila titula koja je bila korišćena u izvorima savremenika u [[10. vijek|10. veku]] da bi označili vođu zajednice [[Mađarska plemena|mađarskih plemena]]<ref>[[Konstantin Porfirogenit|Konstantin VII Porfirogenit]] je spominjao [[Arpad]]a u svojoj knjizi ''' De Administrando Imperio''' kao ''"megas Turkias arkhon"'', dok je [[Bruno Kverfurtski]] ''(Brun von Querfurt fl. 974-1009)'' pisao o [[Geza|Gezi]] u svojoj knjizi ''Sancti Adalberti Pragensis episcopi et martyris vita altera'' kao ''"Ungarorum senior magnus"''.</ref>. == Titula == Veliki vezir ''(vezér)'' je bio biran od ostalih vođa, vezira, plemenskih zajednica Federacije sedam [[Mađarska plemena|mađarskih]] i tri [[Kabardinci|kabarska]] plemena, koji su se odmetnule od [[Hazari|Hazarskih]] plemena, i pridružili mađarima posle [[881|881.]] godine. Prvi Veliki vezir Mađara je bio [[Almoš]], [[Arpad]]ov otac i najverovatnije je bio postavljen od strane Velikog Kana [[Hazari|Hazara]]. Ne zna se tačno da li je Veliki vezir bio vojni vođa [[Gyula (titula)|Đula]] (''gyula''), duhovni vođa [[Kende]] (''kende'') ili je ta titula bila nova za tadašnje potrebe. Kada su mađari bili potisnuti iz svoje tadašnje postojbine [[Etelkez]]a i krenuli prema [[Panonska nizija|Panonskoj niziji]], upravna moć Velikog vezir je bila opala. U vreme Velikog vezira [[Geza|Geze]], [[Transilvanija|Erdeljom]] je vladao polunezavisni vođa đula (''gyula''). Iz tog razloga je [[Sveti Stefan Mađarski|Vajk]] morao da prilikom stvaranja Mađarske države ponovo podčinjava okolna plemena i osvaja njihove teritorije [[Ahtum]] ''(Ajtony)'' i [[Crni Mađari]]. Titula Velikog vezira je nestala krunisanjem Vajka u prvog mađarskog hrišćanskog kralja [[Sveti Stefan Mađarski|Stefana I]], oko [[25. 12.|25. decembra]] [[1000|1000.]] ili [[1. 1.|1. januara]] [[1001|1001.]] godine. == Veliki veziri Mađara == * [[Almoš]], ''(Álmos)'' (oko [[855]] – oko [[895]]) * [[Arpad]], ''(Árpád)'' (oko [[895]]– oko [[907]]) * [[Zolta]] (Zolta) (? – ?) * [[Fajs]] ''(Fajsz)'' (oko [[950]]) * [[Takšonj]] ''(Taksony)'' (oko [[955]] – oko [[973]]) * [[Geza]] ''(Géza)'' (oko [[973]] – [[997]]) * [[Sveti Stefan Mađarski|Sveti Stefan]] ''(Vajk)'' ([[997]] – [[1000]]/[[1001]]) == Izvori == * ''Korai Magyar Történeti Lexikon (9-14. század)'', főszerkesztő: Kristó, Gyula, szerkesztők: Engel, Pál és Makk, Ferenc (Akadémiai Kiadó, Budapest, 1994) * Kristó, Gyula: ''A Kárpát-medence és a magyarság régmúltja (1301-ig)'' (Szegedi Középkortörténeti Könyvtár, Szeged, 1993) == Reference == {{izvori}} == Vidi još == * [[Spisak vladara Mađarske]] [[Kategorija:Mađarski vladari]] [[Kategorija:Historija Mađarske]] 5pshdscepgiq4wjxmb1f2w7hukt68ek 0 159631 41261580 41116617 2022-08-11T17:48:20Z Zavičajac 76707 /* Manastiri */ wikitext text/x-wiki {{Eparhija | Eparhija = Eparhija zvorničko-tuzlanska | Pomjesna crkva = [[Srpska pravoslavna crkva]] | Datoteka = | Opis = | Država = [[Bosna i Hercegovina]] | Površina = | Stanovništvo = | Arhiepiskopija = | Mitropolija = | Sjedište = [[Bijeljina]] | Osnovana = | Ukinuta = | Broj namjesništava = 6 | Broj crkvenih opština = | Broj parohija = 142 | Broj manastira = | Broj hramova = | Broj sveštenika = | Broj monaha = | Broj vjernika = | Zvanična stranica = http://eparhijazt.com/ | Eparhijski arhijerej = | Čin arhijereja = [[Episkopos|Episkop]] | Titula arhijereja = ''Episkop zvorničko-tuzlanski'' | Arhiepiskop = | Mitropolit = | Vikarni arhijerej = | Titula vikarnog arhijereja = | Karta = [[Datoteka:Map of Eparchies of Serbian Orthodox Church-sr.svg|270px]] }} '''Eparhija zvorničko-tuzlanska''' je eparhija [[Srpska pravoslavna crkva|Srpske pravoslavne crkve]]. Sjedište eparhije se nalazi u [[Tuzla|Tuzli]] — izmješteno u [[Bijeljina|Bijeljinu]]. Takođe, [[saborna crkva]] eparhije više nije u [[Tuzla|Tuzli]], već je trenutno u izgradnji u [[Saborna crkva u Zvorniku|Zvorniku]]. == Prostiranje == Zvorničko-tuzlanska eparhija zahvata područje sjeveroistočne [[Bosna|Bosne]], kojim je na prelazu iz 13. u 14. vijek upravljao srpski kralj [[Dragutin Nemanjić|Stefan Dragutin]]. Prema predanju i očuvanim crkvama i manastirima, on je mnogo doprinio utvrđivanju pravoslavne vjere u ovom dijelu Bosne. ''„Bosanski“'' episkop Vasilije, koji se [[1293]]. nalazio u kraljevoj deputaciji upućenoj u Veneciju, u vezi sa ženidbom njegovog sina Vladislava, svakako je bio episkop onog dijela Bosne kojim je upravljao kralj Dragutin. Sjedište Zvorničko-tuzlanske eparhije je privremeno u [[Bijeljina|Bijeljini]], do povratka u [[Tuzla|Tuzlu]]. Eparhija ima 6 namjesništava sa 142 parohije i 106 aktivnih sveštenika.<ref>{{Cite web |title=Svetosavlje. org, „Pregled eparhija Srpske pravoslavne vere“ |url=http://www.svetosavlje.org/biblioteka/Istorija/SPC05.htm |access-date=2012-06-26 |archivedate=2011-11-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111128024333/http://svetosavlje.org/biblioteka/Istorija/SPC05.htm |deadurl=yes }}</ref> == Istorijat == Sredinom [[15. vijek]]a, u vrijeme Brankovića, sjedište pravoslavnog episkopa za područje Bosne bilo je u [[Srebrenica|Srebrenici]]. Pošto je pod Turcima [[Zvornik]] dobio veći značaj, kao sjedište [[Sandžak]]a, u Zvorniku je utvrđeno i sjedište episkopa, a njegova teritorija se prostirala na obje strane Drine. Tek početkom [[18. vijek]]a mjesta sa desne strane rijeke Drine potpašće pod upravu [[Valjevska eparhija|Valjevske]] i [[Užička eparhija|Užičke eparhije]]. === Postanak Zvorničke eparhije === [[Datoteka:Tavna3.jpg|thumb|200px|[[Manastir Tavna]] u selu Banjica, crkvena opština [[Bijeljina]].]] Godina [[1463]], kada su [[Turci]] zauzeli kraljevsku prestonicu [[Bobovac]] i u [[Ključ (grad)|Ključu]] uhvatili i pogubili posljednjeg bosanskog kralja [[Stefan Tomašević|Stefana Tomaševića]], smatra se godinom pada Bosne pod tursku vlast. Međutim, osvajanje Bosne bio je duži proces. Turci su decenijama otkidali dijelove bosanske teritorije. Vrhbosna ([[Sarajevo]]) i Hodidjed su bili pod turskom vlašću već od [[1435]]. godine. Od [[1411]]. do [[1463]], [[Srebrenica]] je bila jedanput [[Kraljevina Ugarska (1000—1918)|ugarska]] (u početku), pet puta srpska, četiri puta bosanska i tri puta turska. Kroz sjeveroistočni dio Bosne, kojim su ranije upravljali srpski [[despot]]i kao vazali ugarskog kralja, Turci su [[1463]], prilikom pada Bosne, samo prošli, da bi se već [[1464]]. povukli, te je ovo područje opet došlo pod Ugarsku kao [[Srebrenička banovina]] (po tvrđavi [[Srebrenik]]u). Ta banovina će konačno pasti pod Turke tek [[1512]], dakle nešto prije [[Beograd]]a ([[1521]]) i sudbonosne [[Mohačka bitka|Mohačke bitke]] ([[1526]]), koja će otvoriti put Turcima do više [[Budim]]a. [[Datoteka:Manastir svetog Nikole - Ozren.jpg|thumb|200px|[[Manastir Ozren]] kod [[Petrovo|Petrova]].]] U vrijeme turskih osvajanja, kada je nestalo [[Srebrenička mitropolija|Srebreničke mitropolije]], vjerovatno je onaj dio koji je potpao pod Turke pripao ariljskom mitropolitu, a onaj koji je ostao pod ugarskom vlašću ušao je u sastav Sremske eparhije. Padom pod Turke, krajem [[15. vijek|15.]] i u prvim decenijama [[16. vijek]]a, ušla je u sjeveroistočna Bosna i [[Mačva]] u sastav nove, Zvorničke eparhije, koja se teritorijalno poklapala sa Zvorničkim sandžakom i imala sjedište u [[Zvornik]]u kao sjedištu tog sandžaka. U sastav te eparhije ulazili su krajevi između rijeke [[Bosna (rijeka)|Bosne]], [[Sava|Save]], [[Spreča|Spreče]] i planine [[Majevica|Majevice]], a na desnoj obali Drine cijelo [[Podrinje]] i [[Brvenik na Ibru|Brvenički kadiluk]], a od [[1528]]. do [[1533]]. i Mačva. Prva nesigurna vijest o zvorničkom mitropolitu je iz [[1488]], a prve pouzdane vijesti o ovoj eparhiji i njenim episkopima potiču iz vremena kad je smederevski episkop Pavle pokušao da u [[Pećka patrijaršija|Pećkoj patrijaršiji]] zavede normalno organizaciono stanje (1528—1541). Uz njega se u tom pokretu isticao i zvornički mitropolit Teofan, koga je Pavle i hirotonisao, a ohridski sabor 1532. odlučio od crkve zajedno sa Pavlom, pa i čak i prokleo. Međutim, oni se na to nisu obazirali, već su i dalje vršili svoju dužnost, tako da novi episkop zvornički Domentijan, koga je ohridski arhiepiskop sa svojim saborom izabrao na mjesto Teofana, i koji je učestvovao na saboru u osudi Teofanovoj, nikad nije ni došao u Zvornik. Tako je bilo i sa Teodosijem, koga je ohridski sabor postavio za smederevskog episkopa umjesto svrgnutog Pavla. Teofan je ostao na zvorničkoj katedri do [[1541]]. kad ga je novi ohridski sabor ponovo osudio zajedno sa Pavlom Smederevskim, Neofitom Lesnovskim i Pahomijem Kratovskim. Ne zna se koliko se Teofan poslije toga zadržao na katedri u Zvorniku, ali se zna da se on kasnije spominjao kao srpski arhiepiskop. U Sopoćanskom pomeniku, upisan on je među srpskim patrijarsima između Pavla i Makarija. O crkvenom životu u Zvorničkoj eparhiji u vrijeme episkopa Teofana ne zna se ništa konkretno. Kada se zna da su u to vrijeme izdavane naredbe turskih vlasti o rušenju crkava koje nisu stare ni podignute na mjestima starih bogomolja, teško je pretpostaviti da je vrijeme episkopa Teofana bilo vrijeme veće graditeljske aktivnosti. Ipak, prema jednom fragmentarno sačuvanom natpisu u [[Manastir Papraća|manastiru Papraći]], izgleda da je ova velika crkva bila obnavljana i živopisana u vrijeme (Teo)fana prv(ago) episkopa zvorničkog. To nam ujedno kazuje da je Teofan bio prvi episkop pod Turcima kreirane Zvorničke eparhije i da je manastir Papraća, udaljen svega dvadesetak kilometara od Zvornika, bio tada pod jurisdikcijom zvorničkog episkopa, dok je kasnije, sve do [[1941]], bila u sastavu Dabrobosanske mitropolije, da bi tada opet pripala Zvorničko-tuzlanskoj eparhiji. === Zvornička eparhija u obnovljenoj Pećkoj patrijaršiji === [[Datoteka:Tutnjevac-Crkva.jpg|thumb|left|200px|Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u selu [[Tutnjevac (Ugljevik)|Tutnjevac]], Crkvena opština [[Opština Ugljevik|Ugljevik]].]] Obnova Pećke patrijaršije ([[1557]]) predstavljala je normalizovanje organizacionog poretka u Srpskoj crkvi pod Turskom vlašću. Tu je prije svega spadalo uredno popunjavanje eparhija episkopima i osnivanje novih eparhija u krajevima koje su Turci osvojili sa nebosanske strane Save i [[Dunav]]a, jer su tamo ojačala srpska naselja usljed emigracije i kolonizacije. Tada je normalizovano stanje i u Zvorničkoj eparhiji koju su sačinjavale Sokolska nahija, Jada i Mačva na desnoj strani [[Drine]], a na lijevoj nahije, odnosno kadiluci: [[Srebrenica]], [[Zvornik]], [[Bijeljina]], Soli ([[Tuzla]]) i [[Gračanica]]. [[Donja Spreča]] je sve do 19. vijeka bila sjeverna granica Maglajskog sreza u sastavu Bosanskog (sarajevskog) sandžaka, pa su i sva sela oko planine [[Ozre]]na, i sam [[manastir Ozren]], pripadali Sarajevu, a u crkvenom pogledu sve do [[1896]]. i Dabrobosanskoj eparhiji. Episkope je birao pećki patrijarh sa svojim [[sinod]]om, a od sultana su dobijali [[berat]] u kome su bile naznačene i episkopove obaveze prema državi kao i njihove povlastice i prava u vršenju crkvene vlasti. Prvi zvornički episkop u obnovljenoj Patrijaršiji bio je [[mitropolit Pavle]], koji se pominje [[1561]]. i [[1576]]. godine. Za neke od kasnijih episkopa znaju se samo djelimično godine u kojima su upravljali ovom eparhijom, a za neke se znaju samo imena, upisana u crkvenim pomenicima. Odmah po obnovljenju Patrijaršije, kada je patrijarh Makarije dobio od [[sultan]]a dozvolu ([[ferman]] ili [[hatišerif]]) da se mogu graditi i obnavljati crkve, zahvatio je opšti elan i Zvorničku eparhiju. Već 1559. kaluđeri Genadije i Arsenije sa igumanom Pajsijem su obnovili crkvu manastira [[Tronoše]] na starom crkvištu, [[Zograf Longin]] (1577—1578) je slikao ikone u Lovnici, koju će 1608. iguman Prohor dati da se živopiše. Pop Jakov, kasniji iguman Joakim, je obnovio [[manastir Ozren]] 1587, a 1609. doveo zografa popa Strahinju i još jednog vrsnog zografa koji su živopisali cijelu crkvu. U to vrijeme je obnovljen [[manastir Tavna]], a u Petkovici i Radovašnici su se prepisivale knjige. Podizane su crkve i po selima, ali kako su one bile mahom od drveta, većinom su stradale u burnim vremenima, turskim represalijama i osvetama. Karakteristično je da su crkve bile rijetke u gradovima, jer su se u njima nastanjivali Turci, koji nisu u svojim naseljima trpjeli hrišćanske bogomolje. U Srebrenici, koja je nekad imala više pravoslavnih crkava, sad nije bilo nijedne. Čak ni Zvornik, u kome je sjedište episkopa, iako ima episkopski dvor, nije imao prave crkve, kao što je nije imala ni susjedna episkopska rezidencija u [[Valjevo|Valjevu]], gdje se čak početkom 18. vijeka bogosluženje vršilo u jednoj sobi u domu bivšeg egzarha Visariona. Seoski svještenici su vršili sveštenoradnje po domovima svojih parohijana, a povremeno, u određene praznične dane, odlazili su zajedno s narodom u obližnje manastire radi bogosluženja i pričešća. [[Vuk Stefanović Karadžić|Vuk Karadžić]] je to slikovito prikazao opisujući svoj kraj i narodne običaje u njemu. Zvornička eparhija nije uvijek bila popunjena, i u vremenu kad nije imala svog episkopa njom su upravljala susjedni episkopi, mahom ariljski. Od kraja 17. vijeka pa do ukidanja Pećke patrijaršije (1776), svakako usljed velikih austrijsko-turskih ratova (1683—1699; 1716—1718; 1737—1739), Zvornička eparhija nije bila popunjavana, odnosno ne pominju se njeni posebni mitropoliti. U to vrijeme pominju se mnogi ariljski episkopi, od kojih se neki, pored ostalih naziva, zovu i zvorničkim. Pred kraj ovog perioda ovom eparhijom su upravljali dabrobosanski mitropoliti Gavrilo Mihajlović, zatim Pajsije valjevski „i sandžaka zvorničkog“ i njegov nasljednik Teodisije, dok je u vrijeme ukidanja Pećke patrijaršije ([[1766]]) zvornička eparhija bila ujedinjena sa užičkom. Zato se zvornički episkop ne spominje među onim episkopima koji su potpisali prijedlog za ukidanje Patrijaršije, ni među onima svrgnutim koji su za mitropolita crnogorskog Save tražili njeno ponovno uspostavljanje. Međutim, ona se i dalje vodila kao samostalna eparhija i poslije ukidanja Patrijaršije i Porta ju je opteretila najvećim porezom, od 16.500 akči, dok su sve ostale srpske eparhije pod Turcima davale manje: raško-prizrenska 9.000, skopska 5.000, samokovska 6.300, niška 7.000, ćustendilska 4.200, hercegovačka 9.000, beogradska 15.000, bosanska 15.500 i užička 12.000 akči. [[Datoteka:Crkva Svete Petke Paraskeve u Ugljevik.jpg|thumb|200px|Crkva svete Petke Paraskeve u [[Ugljevik]]u.]] Ovaj danak, koji je trebalo da se skupi i preda sultanu, ubirali su svještenici i eparhijski službenici, a u kritičnim situacijama išli su uz narod i episkopi, pa i sami patrijarsi. U pogledu ličnih obaveza sveštenika prema turskim lokalnim i centralnim vlastima nije se uvijek i svagdje postupalo jednako. Negdje su sveštenici plaćali [[glavarina|glavarinu]] (džiziju) i druge poreze i desetinu u žitu, a negdje su bili oslobođeni, bar djelimično. Veliki iznosi plaćani su za episkopske berate (sultanske ukaze o postavljenju), a pošto je svaki berat važio samo za života onog sultana koji ga je izdao, morala se ova suma, ili veća, plaćati kod svake promjene na prijestolu kao da episkop ranije i nije imao berat. U krajnjoj liniji sve je to išlo na teret naroda od koga je sveštenstvo moralo da sakupi potrebnu sumu. Iako su porezi bili uglavnom regulisani propisima carskih vlasti, ipak je na terenu bilo mnogo zloupotreba: zakoni nisu uvijek poštovani, vjerski fanatizam bivao je neobuzdan, samovolja nije znala za mjeru, te su nameti određivani po volji onih kojima su pripadali i narod je sve više siromašio. Korišćeni su razni slučajevi da bi se moglo manastiru ili sveštenom licu, pa i svetovnjaku, odrediti kazna ili otkup, pa kada ne bi mogao da plati, prodavana mu je imovina ili je sam prodavan u ropstvo. Tako su prodavani i pojedini manastiri kad ne bi mogli da plate određeni otkup, ali za takav slučaj se ne zna u Zvorničkoj eparhiji. Crkve i manastiri su naročito stradali u ratnim vremenima. Manastir Tavna je stradao već pri turskom osvajanju Bosne, ali je obnovljen u drugoj polovini 17. vijeka da bi opet stradao za vrijeme Prvog srpskog ustanka. Manastir Ozren je za vrijeme velikog austrijsko-turskog rata krajem 17. vijeka razoren, a kaluđeri pobijeni; Papraća je 1717. postala zapuštena, kao i Lovnica, manastir Stuplje je [[1691]]. izgorio i konačno opustošen, Liplje je [[1696]]. gorilo, a preživjeli kaluđeri prebjegli u slavnosku Orahovicu itd. Narod i sveštenstvo dijelili su zajedničku sudbinu u oskudici i potištenosti. Zato je svještenstvo, parohijsko i manastirsko, bio jedini faktor u životu naroda koji je djelovao ublažavajuće, iskreno, sapatnički. Ljubav tog, za naše pojmove slabo kulturnog, sveštenstva prema svojoj pastvi naročito se ogledala u vremenima borbe za slobodu ili snošljiviji život pod Turcima. Nema nijedne bune ni ustanka u čijem vođstvu nije bio poneki svještenik. === Zvorničko-tuzlanska eparhija u obnovljenoj Srpskoj patrijaršiji === Tokom Drugog svjetskog rata, na području zvorničko-tuzlanske eparhije izvršen je pravi duhovni genocid. Mučki je postradalo 36 sveštenika i dva kaluđera. Tokom ratnih godina, porušeno je 17 a oštećeno 37 srpskih pravoslavnih hramova. Uništen je jedan manastir i 25 parohijskih domova (10 je minirano, a 15 spaljeno). Pored navedenog, još 20 raznih crkvenih objekata je znatno oštećeno. Uništene su 62 crkvene arhive, a 49 crkveno-opštinskih i manastirskih biblioteka je zauvijek nestalo. Najveći broj srpskih pravoslavnih hramova u [[rat u Bosni i Hercegovini|ratu u Bosni i Hercegovini]] (1991—1995) stradao je na području zvorničko-tuzlanske eparhije. Srpske svetinje ovog vladičanstva podjednakom žestinom razarali su [[muslimani|muslimanske]] i [[Hrvati|hrvatske]] snage. Srušeno je 38 crkava, a 60 je teško oštećeno. Jedan manastir je takođe znatno oštećen. Porušen je 31, a oštećeno 19 parohijskih objekata i drugih crkvenih zdanja. == Arhijereji zvornički i zvorničko-tuzlanski == [[Datoteka:Hram_Svetog_Nikole_Milosevac.jpg|thumb|200px|Hram Svetog Nikole u [[Miloševac (Modriča)|Miloševcu]].]] * Vasilije, episkop bosanski (1293) * Teofan, episkop zvornički (1532—1541) * Mitropolit Pavle (...1561, 1576...) * Mitropolit Georgije * Mitropolit Teodisije (...1601—1602...) * „Vladika“ Gavrilo (umro 1627) * Mitropolit Konstantin (1629) * Mitropolit Luka * Mitropolit Venijamin * Mitropolit Isaija * Mitropolit Ananija (1674) * Mitropolit Gerasim * Mitropolit Grigorije (1767—1773) * Mitropolit Gerasim (...1776—1804) * Mitropolit Joanikije (1804—1807) * Mitropolit Evgenije (1807/8) * Mitropolit Gavrilo „Hromi“ (1808—1837) * Mitropolit Kiril (1837—1848) * Mitropolit Agatangel (1848—1858) * Mitropolit Dionisije -{I}- (1861—1865) * Mitropolit Dionisije -{II}- (1865—1891) * [[Aleksandar Simić|Arhimandrit Aleksandar (Simić)]] (1891—1892) * [[Nikolaj Mandić|Mitropolit Nikolaj (Mandić)]] (1892—1897) * [[Grigorije Živković|Mitropolit Grigorije (Živković)]] (1897—1909) * [[Ilarion Radonić|Mitropolit Ilarion (Radonić)]] (1910—1921) * [[Nektarije Krulj|Episkop Nektarije (Krulj)]] (1929—1955) * [[Longin (Tomić)|Episkop Longin (Tomić)]] (1955—1977) * [[Vasilije Kačavenda|Episkop Vasilije (Kačavenda)]] (1978—2013) * Episkop Hrizostom (Jević) (2013-2017) * Episkop Fotije (Sladojevic) (od 2017)[https://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%A4%D0%BE%D1%82%D0%B8%D1%98%D0%B5_%D0%A1%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%98%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%9B] == Manastiri == * [[Manastir Tavna]] * [[Manastir Ozren]] * [[Manastir Papraća]] * [[Manastir Lomnica]] * [[Manastir Dragaljevac]] * [[Manastir Sase]] * [[Manastir Svetog Vasilija Ostroškog|Manastir Sv. Vasilija (Bijeljina)]] * [[Manastir Sv. Nikole (etno selo Stanišići)|Manastir Sv. Nikole]] ([[Stanišići (etno selo)|Etno selo Stanišići]]) * [[Manastir Bišnja]] *Manastir Svete Matrone (Ritešić) == Arhijerejska namjesništva == * Arhijerejsko namjesništvo Bijeljinsko u Bijeljini * Arhijerejsko namjesništvo Brčansko u Brčkom * Arhijerejsko namjesništvo Derventsko u Derventi * Arhijerejsko namjesništvo Dobojsko u Doboju * Arhijerejsko namjesništvo Zvorničko u Zvorniku * Arhijerejsko namjesništvo Tuzlansko u Tuzli == Vanjske veze == * [http://eparhijazt.com/ Zvanična stranica Eparhije zvorničko-tuzlanske] == Literatura == * „Srpska pravoslavna eparhija zvorničko-tuzlanska – Šematizam“, Grupa autora, Tuzla, 1977. godine. == Reference == {{reflist}} {{Srpska pravoslavna crkva}} [[Kategorija:Eparhija zvorničko-tuzlanska]] [[Kategorija:Eparhije Srpske pravoslavne crkve]] 446su71trqxjvaj0c0lkkag3v6r0y3q 0 168131 41261613 8808909 2022-08-12T05:27:35Z 178.221.50.173 wikitext text/x-wiki {{Bitka | bitka = Proboj Armijske grupe E kroz istočnu Bosnu | deo = [[Drugi svetski rat u Jugoslaviji|Drugog svetskog rata]] | slika = Bundesarchiv Bild 183-J28413, Jugoslawien, deutscher Rückzug.jpg | opis_slike = Nemački vojnici kod Višegrada u novembru 1944. | datum = oktobar i novembar 1944 | mesto = okolina Višegrada | uzrok = | teritorija = | rezultat = | strana1 = [[Datoteka:Yugoslav Partisans flag (1942-1945).svg|22px|border]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|NOVJ]] | strana2 = {{zastava|Nacistička Nemačka}}<br />[[Datoteka:Naval Ensign of the Kingdom of Yugoslavia.svg|22px|border]] [[JVuO]] | zapovednik1 = | zapovednik2 = | jedinice1 = | jedinice2 = | jačina1 = | jačina2 = | gubici1 = | gubici2 = }} Prostor istočne [[Bosna|Bosne]] dobio je za nemačku vojsku ključni značaj [[10. oktobar|10. oktobra]] [[1944]], nakon prekidanja moravske komunikacije u [[Beogradska operacija|Beogradskoj operaciji]], kao jedina potencijalna veza [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]] sa ostalim snagama. Nakon [[7. novembar|7. novembra]] [[1944]], sa razvijanjem napada Trećeg ukrajinskog fronta [[Crvena armija|Crvene armije]] severno od [[Drava|Drave]], opasnost razdvajanja i opkoljavanja se dodatno povećala, istovremeno dovodeći u opasnost samu [[Armijska grupa "E"|Armijsku grupu "E"]] i lišavajući kritični front u južnoj [[Mađarska|Mađarskoj]] njenih resursa. [[NOVJ]] je od [[17. septembar|17. septembra]] [[1944]]. čvrsto držala [[Tuzla|Tuzlu]], ali je ključna saobraćajnica [[Sarajevo]] - [[Višegrad]] velikim delom bila ničija zemlja, sa mestimičnim nemačko-ustaškim posadama izloženim napadima lakih formacija [[NOVJ]]. Borba za ovu komunikaciju počela je [[22. oktobar|22. oktobra]] napadom NOVJ na [[Rogatica|Rogaticu]], a proboj prethodnice [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]], borbene grupe "Šojerlen" ({{jez-nem|Scheuerlen}}), trajao je od [[14. novembar|14.]] do [[21. novembar|21. novembra]]. Nakon ovog prodora, saobraćajnica je bila neprekidno ugrožena od snaga [[NOVJ]], sve do [[Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni decembra 1944|napada glavnine]] [[JVuO]] sa ove saobraćajnice u dubinu slobodne teritorije [[8. decembar|8. decembra]]. Od tada, pa do sredine januara [[1945]], ovu saobraćajnicu su Nemci koristili slobodno, a žarište borbi prenelo se na njenu bočnu vezu, liniju [[Rogatica]] - [[Vlasenica]] - [[Zvornik]]. Na ovoj liniji oštre i dinamične borbe vođene su do početka marta [[1945]]. == Sukobljene strane, snage i namere == [[Datoteka:Proboj 21 AK okt dec 1944.png|thumb|250px|Proboj nemačke Armijske grupe E kroz Sandžak i istočnu Bosnu.]] {{citiranje|„Draža Mihailović će nastaviti borbu protiv komunizma... Sada je stvar u tome, kako upotrebiti četničke jedince kao prethodnice i osiguranje za komunikacije prilikom predstojećeg izmještanja njemačkih trupa iz Srbije.“ <ref>[http://sr.wikisource.org/wiki/Zabilje%C5%A1ka_sa_savjetovanja_visokih_njema%C4%8Dkih_politi%C4%8Dkih,_vojnih_i_policijskih_li%C4%8Dnosti_o_%C4%8Detni%C4%8Dkom_pitanju_u_Srbiji,_8._oktobra_1944. Zabilješka sa savjetovanja visokih njemačkih političkih, vojnih i policijskih ličnosti o četničkom pitanju u Srbiji, 8. oktobra 1944.]</ref>|Zabilješka sa savjetovanja njemačkog okupacionog vrha o četničkom pitanju u Srbiji, 8. oktobra 1944.}} Nakon [[10. novembar|10. novembra]] [[1944]]. severno od [[Drava|Drave]] počeo je da se razvija napad Trećeg ukrajinskog fronta [[Crvena armija|Crvene armije]], što je izazvalo krizu nemačke odbrane. Napredovanje zajedničkih snaga [[NOVJ]] i [[Crvena armija|Crvene armije]] u [[Srem]]u pretilo je da odseče nemačke jedinice južno od [[Sava (reka)|Save]]. U to vreme glavnina [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]] još se nalazila u proboju kroz [[Srbija|Srbiju]] i [[Crna Gora|Crnu Goru]]. Ovoj grupaciji naređeno je još [[18. oktobar|18. oktobra]] da se probije u tri paralelna pravca na zapad i poveže sa nemačkim snagama u [[NDH]] odnosno [[Druga oklopna armija (Nemačka)|Drugom oklopnom armijom]]. {{citat|"Posle operativnog proboja protivnika s obe strane Dunava u rejon Beograda i sa ovim nastalog prekida svih dosadašnjih pozadinskih (saobraćajnih) veza, nastala je za Grupu armija "E" nužnost da promeni pravac ka severozapadu prema teritoriji između Jadrana i Save i da tako otvori nove veze i dobije naslon na sopstvene snage na severu Balkana (Komanda 2. oklopne armije). Cilj ove naše operacije je (da se) od sada cjelokupne snage Jugoistoka prikupe na teritoriji zapadne Hrvatske da bi se odavde mogla povesti odbrana jugoistočnih granica Rajha, i to po mogućnosti ofanzivno. Za ovo Grupa armija "E" mora za sebe da oslobodi borbom i drži otvorenim sledeće pravce puteva koji vode na prostoriju Mostar - Sarajevo: * Put A: Uroševac - Prizren - Kukes - Skadar - Podgorica - Nikšić - Trebinje - Mostar. * Put B: Mitrovica - Novi Pazar - Sjenica - Prijepolje - Višegrad, odnosno Prijepolje - Pljevlja - Goražde - Rogatica - Sarajevo. * Put C: Kraljevo - Čačak - Užice, a odavde kao C, - Višegrad - Rogatica - Sarajevo, a kao C2 preko Zvornika - Tuzla - Doboj. Dok će se za putne pravce A i C izboriti komande 21. armijskog korpusa, odnosno korpusa "Miler", uz raspored sopstvenih snaga po dubini, dotle će se za otvaranje putnog pravca B upotebiti specijalni štab 'Šojerlen'. Posle dostizanja rejona Višegrada, štab 'Šojerlen' ima zadatak da, u vezi sa snagama 2. oklopne armije, izgradi novu pozadinsku bazu Grupe armija "E" uz držanje otvorenim puteva koji idu prema Višegradu...<ref>[http://www.znaci.net/00001/4_12_4_219.htm Ratni dnevnik Armijske grupe "E" 1. oktobar – 31. decembar 1944, 18. oktobar] - Zbornik dokumenata i podataka o NOR-u, tom XII (nemački dokumenti), knjiga 4, Vojnoistorijski institut, Beograd, Prilog 2</ref>}} Usled teškoća i borbi prilikom izvlačenja kroz [[Srbija|Srbiju]], proboj glavnine [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]] kroz istočnu [[Bosna|Bosnu]] počeo je sredinom novembra. Prema pregledu brojnog stanja [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]] od 16. novembra [[1944]], još oko 170.000 boraca Armijske grupe nalazilo se istočno od zaprečne linije [[Boka Kotorska]] - [[Nikšić]] - [[Višegrad]] - [[Valjevo]]. Pred njom su se nalazile snage glavnine [[Treći udarni korpus NOVJ|Drugog udarnog korpusa NOVJ]] i [[Treći udarni korpus NOVJ|Trećeg udarnog korpusa NOVJ]], koje su zajedno brojale oko 20.000 boraca, tako da je [[Armijska grupa "E"]] imala ubedljivu brojčanu premoć. U završnoj fazi, počev od 15. decembra, ispoljilo se i dejstvo delova [[Južna operativna grupa NOVJ|Južne operativne grupe NOVJ]] (oko 30.000 ljudi) koja je forsirala [[Drina (reka)|Drinu]] u donjem toku, sa namerom da preseče izvlačenje nemačkih snaga preko [[Zvornik]]a i [[Bijeljina|Bijeljine]]. Budući da proboj kroz [[Hercegovina|Hercegovinu]] nije uspeo, na značaju je dobio centralni pravac, saobraćajnica [[Višegrad]] – [[Sarajevo]], na koju je bila usmerena glavnina [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]]. Usled teških borbi tokom [[1944]]. i odvajanja znatnog dela snaga za operacije u [[Srbija|Srbiji]], [[Treći udarni korpus NOVJ]] u tom periodu raspolagao je sa svega oko 5-6.000 ljudi pod oružjem. {{citat|Da bi se spriječilo bjekstvo nemačkih trupa, kojima je odsječena odstupnica preko Beograda, naređujem da na vašem sektoru porušite što solidnije sve komunikacije koje iz Srbije vode preko vaše teritorije ka zapadu. Sa rušenjem odmah otpočeti i angažovati i stanovnike. Tu dolaze komunikacije: # Put Zvornik - Tuzla - Doboj. Most u Zvorniku treba solidno porušiti. # Put od Zvornika i Drinjače - Vlasenica - Sokolac - Romanija - Sarajevo. # Pruga i put Višegrad - Pale - Sarajevo. Za rušenje komunikacija preko Romanije i dolinom Prače izdvojite lako pokretne jedinice... Puteve rušiti po cijeloj dužini i u slučaju neprijateljevog povlačenja postavljati dubinske otpore, radi što dužeg usporavanja neprijatelja...<ref>[http://www.znaci.net/00001/4_2_14.htm Zbornik NOR, tom II. knjiga 14], direktiva Vrhovnog štaba 3. korpusu, 9.10. 1944, dokument br. 291</ref>}} Za komunikaciju [[Višegrad]] – [[Sarajevo]] bila je zadužena [[27. istočnobosanska divizija NOVJ|27. udarna divizija]], laka ali kompaktna jedinica partizanskog tipa snage oko 2.000 boraca. Odnos snaga još je dodatno pogoršan za [[NOVJ]] uvođenjem glavnine [[JVuO]] u napad početkom decembra. == Proboj prethodnice Armijske grupe "E" == {{main|Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni 1944}} {{citiranje|Upotreba četnika u različitim područjima je je dala dobre rezultate. Pogotovo je njihovo poznavanje terena i izviđačka aktivnost protiv Titovih bandi od koristi Wehrmachtu. Naslanjanje četnika na Wehrmacht je ipak samo posljedica njihove slabosti u odnosu na Titove snage. Oružana intervencija Anglo-amerikanaca bi sigurno izazvala njihov trenutačni prelazak u neprijateljski tabor.<ref>NAW, T-314, Roll 1630, 000770: Uputstvo načelnika štaba 91. armijskog korpusa o „srpskim četnicima“. (decembar 1944)</ref>|Uputstvo načelnika štaba 91. armijskog korpusa o „srpskim četnicima“. (decembar 1944)}} Na ovom glavnom pravcu [[5. SS dobrovoljački brdski korpus|5. SS korpus]] uspeo je u promenljivim borbama da odbrani garnizone [[Rogatica]] i [[Sokolac]] od napada [[27. istočnobosanska divizija NOVJ|27. divizije NOVJ]] tokom [[Borbe za Rogaticu oktobra i novembra 1944|tronedeljnih borbi]] do 12. novembra. Nemačka "prethodnica Šojerlen" (nazvana po komandantu, generalu Šojerlenu ({{jez-nem|Scheuerlen}}) nastupila je 14. novembra sa mostobrana [[Višegrad]], sa težnjom da se spoji sa ovim garnizonima, probije u [[Sarajevo]], i otvori ovu komunikaciju za saobraćaj. Ona je uspela da se probije do Sarajeva 22. novembra, ali je komunikacija i dalje ostala izložena bočnim udarima [[27. istočnobosanska divizija NOVJ|27. divizije NOVJ]]. Usled teškoća na koje su Nemci naišli u proboju na glavnom pravcu, bili su prinuđeni da snagama [[34. armijski korpus (Nemačka)|34. korpusa]] sa [[Kraljevački mostobran|Kraljevačkog mostobrana]] otvore bočnu komunikaciju od [[Užice|Užica]] preko [[Ljubovija|Ljubovije]], [[Zvornik]]a i [[Bijeljina|Bijeljine]] prema Brčkom. [[34. armijski korpus (Nemačka)|34. armijski korpus]] počeo je izvlačenje svojih delova sa [[Kraljevački mostobran|Kraljevačkog mostobrana]] krajem novembra [[1944]]. [[10. decembar|10. decembra]] njegove snage krenule su u nastupanje iz [[Užice|Užica]], glavnom kolonom prema [[Ljubovija|Ljuboviji]], a pomoćnom prema [[Valjevo|Valjevu]]. Napad prema [[Valjevo|Valjevu]] je bio demonstrativnog karaktera, sa ciljem vezivanja snaga [[NOVJ]] i sprečavanja ometanja glavne kolone. [[13. decembar|13. decembra]] ova grupacija spojila se sa zaštitnicama u [[Zvornik]]u, i ubrzanim maršem nastavila nastupanje prema [[Bijeljina|Bijeljini]]. Na tom pravcu morala je savladati jak otpor [[38. istočnobosanska divizija NOVJ|38. divizije NOVJ]], a od [[15. decembar|15. decembra]] izdržati pritisak [[17. istočnobosanska divizija NOVJ|17.]] i [[28. slavonska divizija NOVJ|28. divizije NOVJ]] koje su se prebacivale preko [[Drina (reka)|Drine]]. Zaštitnicu ovog korpusa južno od Zvornika razbila je 19. decembra [[27. istočnobosanska divizija NOVJ|27. divizija NOVJ]]. Da bi otklonio opasnost po komunikaciju, pomogao proboj [[34. armijski korpus (Nemačka)|34. armijski korpus]] preko [[Zvornik]]a i učvrstio front na [[Drina (reka)|Drini]], komandant [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]] uputio je [[25. novembar|25. novembra]] [[11. vazduhoplovna poljska divizija (Nemačka)|11. vazduhoplovnu poljsku diviziju]] u napad od [[Sokolac|Sokolca]] prema Vlasenici i [[Zvornik]]u. Ova divizija je međutim zbog pogoršanja situacije na severu morala hitno da se evakuiše na [[Sremski front]]. U tom periodu izvršeni su najuspešniji napadi na saobraćajnicu, kao što je bila [[Zaseda na Sjemeću novembra 1944|zaseda u Sjemeću 29. novembra]]. Napad [[JVuO]] istim pravcem (sa osnovice [[Sokolac]] - [[Rogatica]] prema [[Vlasenica|Vlasenici]] i [[Zvornik]]u), koji je počeo [[8. decembar|8. decembra]], privukao je na sebe sve snage [[27. istočnobosanska divizija NOVJ|27]], a zatim i [[38. istočnobosanska divizija NOVJ|38. divizije NOVJ]], tako da je do polovine januara nemački saobraćaj između [[Višegrad]]a i [[Sarajevo|Sarajeva]] tekao nesmetano. Južna grupacija [[JVuO]] predstavljala je prepreku napadima delova [[29. hercegovačka divizija NOVJ|29. hercegovačke divizije]] na saobraćajnicu sa juga. Nakon što su snage [[Treći udarni korpus NOVJ|Trećeg udarnog korpusa]] odbile [[Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni decembra 1944|napad JVuO na Tuzlu]], Mihailovićeva grupacija se povukla na zapad, na planinu Ozren i prema reci Bosni. Kad je izbila na reku [[Bosna (reka)|Bosnu]] kod [[Maglaj]]a, [[Dragoljub Mihailović|Mihailovićeva]] grupacija se uključila u nemačku odbranu vitalne komunikacije [[Sarajevo]] - [[Bosanski Brod|Brod]]. Uspostavili su kontakt sa Štefanom Hedrihom ({{jez-nem|Stefan Hedrich}}), SS-oberfirerom i inspektorom u glavnom štabu SS ({{jez-nem|SS-Oberführer und Inspekteur der Gebirgstruppen der Waffen-SS im [http://en.wikipedia.org/wiki/SS_F%C3%BChrungshauptamt SS-FHA]}}), komandantom SS-oblasti Severozapadna Bosna. Prema sećanjima Hedriha, Mihailovićeva grupa mu je ponudila da se stavi pod nemačku komandu, nudila zajedničku borbu i tražila municiju: {{citat|Jednog dana (decembra 1944) pojavio se preda mnom iznenada jedan četnički general sa dva generalštabna oficira (bili su aktivni u srpskoj vojsci) i rekao sledeće: Kad su Rusi upali u Srbiju, njegovih 40.000 četnika povuklo se preko Drine i stoje na obali Bosne 10-20 km od Maglaja. Oni su spremni da se stave pod nemačku komandu i prime moju podršku prema istoku, dok bih ja trebalo da im stavim na raspolaganje neophodnu pešadijsku municiju.<ref>Stefan Hedrich: Erinnerungen an ein wechselvolles Leben in den Jahren 1880-1975. strane 115. i dalje, navedeno u: [http://www.znaci.net/00001/181.htm Roland Kaltenegger: Totenkopf & Edelweiß], četvrti deo: Das Kriegsjahr 1944 (Ares verlag, Graz), strana 268. ({{jez-nem|Eines Tages (Dezember 1944) tauchten bei mir plötzlich ein Cetnik-General mit 2 Generalstäblern auf (gewesene aktive Offiziere der serbischen Armee) und erzählten mir Folgendes: Beim Einmarsch der Russen in Serbien seien 40.000 Tschetniks über die Drina zurückgewichen und stünden nun am rechten Bosnaufer auf 10—20 km vor Maglaj. Sie seien bereit, sich unter deutsches Kommando zu stellen und meine Rückendeckung gegen Osten zu übernehmen, wenn ich ihnen die nötige Infanteriemunition zur Verfügung stelle.}})</ref>}} Proboj Nemaca kroz Jugoslaviju su neprestano ometali partizani. Nemci su čak bacali propagandne letke namijenjene partizanima, u kojima se tvrdi da oni samo žele da napuste njihovu zemlju.<ref>NAW, T-314, Roll 1630, 000774-5: Dva letka namijenjena partizanima, u kojima se tvrdi da Nijemci samo žele da napuste njihovu zemlju (decembar 1944).</ref> == Dalje borbe u istočnoj Bosni == Tokom januara [[1945]]. pravcem odvijalo se izvlačenje [[21. brdski armijski korpus (Nemačka)|21. nemačkog korpusa]] pravcem [[Višegrad]] – [[Sarajevo]]. Nemačke zaštitnice uspele su da odbiju napad [[Druga armija JA|2. armije JA]] na [[Vlasenica|Vlasenicu]] i održe širok pojas zaštite oko ove komunikacije. Počev od [[25. januar]]a [[Armijska grupa "E"]] obnovila je napad pravcem [[Vlasenica]] – [[Zvornik]], ovaj put koristeći 22. diviziju. Ova divizija je tokom februara [[1945]]. zapala u tešku situaciju u okolini [[Zvornik]]a i bila prinuđena da se pod teškim uslovima izvlači iz okruženja. Nakon [[Mostarska operacija 1945.|Mostarske operacije]], tokom marta [[Armijska grupa "E"]] vodila je ofanzivne akcije za ojačanje pozicije [[Sarajevo|Sarajeva]], a zatim krajem marta napadne akcije za obezbeđenje povlačenja iz [[Sarajevo|Sarajeva]]. Njeno prisustvo u istočnoj [[Bosna|Bosni]] okončano je [[6. april]]a 1945. nakon [[Sarajevska operacija 1945|Sarajevske operacije]]. == Literatura == * [http://www.znaci.net/00001/291.htm Karl Hnilicka: DAS ENDE AUF DEM BALKAN 1944/45], Musterschmidt-Verlag Göttingen (Gebundene Ausgabe - 1970). {{de}} * [http://www.znaci.net/00001/289.htm Erich Schmidt-Richberg: DER ENDKAMPF AUF DEM BALKAN], Vowinckel (Gebundene Ausgabe - 1955). {{de}} * [http://www.znaci.net/00001/228.htm Vojni istorijski institut: ZAVRŠNE OPERACIJE ZA OSLOBOĐENjE JUGOSLAVIJE 1944-45], Beograd 1957. * [http://www.znaci.net/00001/153.htm OSLOBODILAČKI RAT NARODA JUGOSLAVIJE - knjiga 2], prepravljeno i dopunjeno izdanje, Vojnoistorijski institut, Beograd 1963. * [[Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda|Zbornik dokumenata NOR-a]], tom XII (nemački dokumenti), [http://www.znaci.net/00001/4_12_4.htm knjiga 4], Vojnoistorijski institut, Beograd * [[Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda|Zbornik dokumenata NOR-a]], tom IV (borbe u Bosni i Hercegovini), knjiga 30 (novembar 1944), Vojnoistorijski institut, Beograd * [[Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda|Zbornik dokumenata NOR-a]], tom II (dokumenti Vrhovnog štaba NOV i POJ), knjiga 14, Vojnoistorijski institut, Beograd * [http://www.znaci.net/00001/150.htm Ahmet Đonlagić: 27. istočnobosanska divizija], Vojnoizdavački zavod, Beograd 1983. * [http://www.znaci.net/00001/118.htm Grupa autora: ŠESNAESTA MUSLIMANSKA NOU BRIGADA], Istorijski arhiv Sarajevo, Tuzla, 1981. * [http://www.znaci.net/00001/251.htm OSAMNAESTA HRVATSKA ISTOČNOBOSANSKA BRIGADA], Tuzla 1988. * [http://www.znaci.net/00001/250.htm DVADESET PRVA TUZLANSKA BRIGADA], Tuzla 1988. * [http://www.znaci.net/00001/75.htm Gligo Mandić: 17. ISTOČNOBOSANSKA NOU DIVIZIJA], Vojnoizdavački zavod, Beograd 1976. * [http://www.znaci.net/00001/133.htm Milorad Gončin: DRUGA KRAJIŠKA UDARNA BRIGADA], Vojnoizdavački zavod, Beograd 1984. * [http://www.znaci.net/00001/288.htm DRUGA KRAJIŠKA BRIGADA - RATNA SJEĆANjA], Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1988. * [http://www.znaci.net/00001/140.htm Rudi Petovar - Savo Trikić: ŠESTA PROLETERSKA ISTOČNOBOSANSKA BRIGADA], Vojnoizdavački zavod, Beograd 1982. * [http://www.znaci.net/00001/254.htm Bogdan Bosiočić: 21. SLAVONSKA NOU BRIGADA], Vojnoizdavački zavod, Beograd 1981. * [http://www.znaci.net/00001/262.htm Nail Redžić: DVADESET PETA BRODSKA BRIGADA], Vojnoizdavački zavod, Beograd 1976. == Reference == {{izvori}} {{Drugi svjetski rat u Jugoslaviji}} [[Kategorija:Proboj Armijske grupe E kroz istočnu Bosnu]] [[Kategorija:Proboj Armijske grupe E iz Grčke]] [[Kategorija:NOB u 1944.]] [[Kategorija:Jugoslavija u Drugom svjetskom ratu]] [[Kategorija:Bitke Drugog svetskog rata na jugoslovenskom ratištu]] [[Kategorija:Historija Jugoslavije]] [[Kategorija:Borbe između NOVJ i Nemaca]] [[Kategorija:Borbe između NOVJ i JVUO]] [[Kategorija:Zajedničke borbe JVUO i Nemaca]] [[Kategorija:Jugoslovenska vojska u otadžbini]] [[Kategorija:Saradnja NOVJ i Saveznika]] kp9caot4w86arem7cs0puy6rl9nvkn9 41261614 41261613 2022-08-12T05:28:55Z 178.221.50.173 wikitext text/x-wiki {{Bitka | bitka = Proboj Armijske grupe E kroz istočnu Bosnu | deo = [[Drugi svetski rat u Jugoslaviji|Drugog svetskog rata]] | slika = Bundesarchiv Bild 183-J28413, Jugoslawien, deutscher Rückzug.jpg | opis_slike = Nemački vojnici kod Višegrada u novembru 1944. | datum = oktobar i novembar 1944. | mesto = okolina Višegrada | uzrok = ulazak crvene armije u Jugoslaviju | teritorija = Istocna Bosna | rezultat = Pobeda Uvačkih snaga | strana1 = [[Datoteka:Yugoslav Partisans flag (1942-1945).svg|22px|border]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|NOVJ]] | strana2 = {{zastava|Nacistička Nemačka}}<br />[[Datoteka:Naval Ensign of the Kingdom of Yugoslavia.svg|22px|border]] [[JVuO]] | zapovednik1 = | zapovednik2 = | jedinice1 = | jedinice2 = | jačina1 = | jačina2 = | gubici1 = | gubici2 = }} Prostor istočne [[Bosna|Bosne]] dobio je za nemačku vojsku ključni značaj [[10. oktobar|10. oktobra]] [[1944]], nakon prekidanja moravske komunikacije u [[Beogradska operacija|Beogradskoj operaciji]], kao jedina potencijalna veza [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]] sa ostalim snagama. Nakon [[7. novembar|7. novembra]] [[1944]], sa razvijanjem napada Trećeg ukrajinskog fronta [[Crvena armija|Crvene armije]] severno od [[Drava|Drave]], opasnost razdvajanja i opkoljavanja se dodatno povećala, istovremeno dovodeći u opasnost samu [[Armijska grupa "E"|Armijsku grupu "E"]] i lišavajući kritični front u južnoj [[Mađarska|Mađarskoj]] njenih resursa. [[NOVJ]] je od [[17. septembar|17. septembra]] [[1944]]. čvrsto držala [[Tuzla|Tuzlu]], ali je ključna saobraćajnica [[Sarajevo]] - [[Višegrad]] velikim delom bila ničija zemlja, sa mestimičnim nemačko-ustaškim posadama izloženim napadima lakih formacija [[NOVJ]]. Borba za ovu komunikaciju počela je [[22. oktobar|22. oktobra]] napadom NOVJ na [[Rogatica|Rogaticu]], a proboj prethodnice [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]], borbene grupe "Šojerlen" ({{jez-nem|Scheuerlen}}), trajao je od [[14. novembar|14.]] do [[21. novembar|21. novembra]]. Nakon ovog prodora, saobraćajnica je bila neprekidno ugrožena od snaga [[NOVJ]], sve do [[Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni decembra 1944|napada glavnine]] [[JVuO]] sa ove saobraćajnice u dubinu slobodne teritorije [[8. decembar|8. decembra]]. Od tada, pa do sredine januara [[1945]], ovu saobraćajnicu su Nemci koristili slobodno, a žarište borbi prenelo se na njenu bočnu vezu, liniju [[Rogatica]] - [[Vlasenica]] - [[Zvornik]]. Na ovoj liniji oštre i dinamične borbe vođene su do početka marta [[1945]]. == Sukobljene strane, snage i namere == [[Datoteka:Proboj 21 AK okt dec 1944.png|thumb|250px|Proboj nemačke Armijske grupe E kroz Sandžak i istočnu Bosnu.]] {{citiranje|„Draža Mihailović će nastaviti borbu protiv komunizma... Sada je stvar u tome, kako upotrebiti četničke jedince kao prethodnice i osiguranje za komunikacije prilikom predstojećeg izmještanja njemačkih trupa iz Srbije.“ <ref>[http://sr.wikisource.org/wiki/Zabilje%C5%A1ka_sa_savjetovanja_visokih_njema%C4%8Dkih_politi%C4%8Dkih,_vojnih_i_policijskih_li%C4%8Dnosti_o_%C4%8Detni%C4%8Dkom_pitanju_u_Srbiji,_8._oktobra_1944. Zabilješka sa savjetovanja visokih njemačkih političkih, vojnih i policijskih ličnosti o četničkom pitanju u Srbiji, 8. oktobra 1944.]</ref>|Zabilješka sa savjetovanja njemačkog okupacionog vrha o četničkom pitanju u Srbiji, 8. oktobra 1944.}} Nakon [[10. novembar|10. novembra]] [[1944]]. severno od [[Drava|Drave]] počeo je da se razvija napad Trećeg ukrajinskog fronta [[Crvena armija|Crvene armije]], što je izazvalo krizu nemačke odbrane. Napredovanje zajedničkih snaga [[NOVJ]] i [[Crvena armija|Crvene armije]] u [[Srem]]u pretilo je da odseče nemačke jedinice južno od [[Sava (reka)|Save]]. U to vreme glavnina [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]] još se nalazila u proboju kroz [[Srbija|Srbiju]] i [[Crna Gora|Crnu Goru]]. Ovoj grupaciji naređeno je još [[18. oktobar|18. oktobra]] da se probije u tri paralelna pravca na zapad i poveže sa nemačkim snagama u [[NDH]] odnosno [[Druga oklopna armija (Nemačka)|Drugom oklopnom armijom]]. {{citat|"Posle operativnog proboja protivnika s obe strane Dunava u rejon Beograda i sa ovim nastalog prekida svih dosadašnjih pozadinskih (saobraćajnih) veza, nastala je za Grupu armija "E" nužnost da promeni pravac ka severozapadu prema teritoriji između Jadrana i Save i da tako otvori nove veze i dobije naslon na sopstvene snage na severu Balkana (Komanda 2. oklopne armije). Cilj ove naše operacije je (da se) od sada cjelokupne snage Jugoistoka prikupe na teritoriji zapadne Hrvatske da bi se odavde mogla povesti odbrana jugoistočnih granica Rajha, i to po mogućnosti ofanzivno. Za ovo Grupa armija "E" mora za sebe da oslobodi borbom i drži otvorenim sledeće pravce puteva koji vode na prostoriju Mostar - Sarajevo: * Put A: Uroševac - Prizren - Kukes - Skadar - Podgorica - Nikšić - Trebinje - Mostar. * Put B: Mitrovica - Novi Pazar - Sjenica - Prijepolje - Višegrad, odnosno Prijepolje - Pljevlja - Goražde - Rogatica - Sarajevo. * Put C: Kraljevo - Čačak - Užice, a odavde kao C, - Višegrad - Rogatica - Sarajevo, a kao C2 preko Zvornika - Tuzla - Doboj. Dok će se za putne pravce A i C izboriti komande 21. armijskog korpusa, odnosno korpusa "Miler", uz raspored sopstvenih snaga po dubini, dotle će se za otvaranje putnog pravca B upotebiti specijalni štab 'Šojerlen'. Posle dostizanja rejona Višegrada, štab 'Šojerlen' ima zadatak da, u vezi sa snagama 2. oklopne armije, izgradi novu pozadinsku bazu Grupe armija "E" uz držanje otvorenim puteva koji idu prema Višegradu...<ref>[http://www.znaci.net/00001/4_12_4_219.htm Ratni dnevnik Armijske grupe "E" 1. oktobar – 31. decembar 1944, 18. oktobar] - Zbornik dokumenata i podataka o NOR-u, tom XII (nemački dokumenti), knjiga 4, Vojnoistorijski institut, Beograd, Prilog 2</ref>}} Usled teškoća i borbi prilikom izvlačenja kroz [[Srbija|Srbiju]], proboj glavnine [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]] kroz istočnu [[Bosna|Bosnu]] počeo je sredinom novembra. Prema pregledu brojnog stanja [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]] od 16. novembra [[1944]], još oko 170.000 boraca Armijske grupe nalazilo se istočno od zaprečne linije [[Boka Kotorska]] - [[Nikšić]] - [[Višegrad]] - [[Valjevo]]. Pred njom su se nalazile snage glavnine [[Treći udarni korpus NOVJ|Drugog udarnog korpusa NOVJ]] i [[Treći udarni korpus NOVJ|Trećeg udarnog korpusa NOVJ]], koje su zajedno brojale oko 20.000 boraca, tako da je [[Armijska grupa "E"]] imala ubedljivu brojčanu premoć. U završnoj fazi, počev od 15. decembra, ispoljilo se i dejstvo delova [[Južna operativna grupa NOVJ|Južne operativne grupe NOVJ]] (oko 30.000 ljudi) koja je forsirala [[Drina (reka)|Drinu]] u donjem toku, sa namerom da preseče izvlačenje nemačkih snaga preko [[Zvornik]]a i [[Bijeljina|Bijeljine]]. Budući da proboj kroz [[Hercegovina|Hercegovinu]] nije uspeo, na značaju je dobio centralni pravac, saobraćajnica [[Višegrad]] – [[Sarajevo]], na koju je bila usmerena glavnina [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]]. Usled teških borbi tokom [[1944]]. i odvajanja znatnog dela snaga za operacije u [[Srbija|Srbiji]], [[Treći udarni korpus NOVJ]] u tom periodu raspolagao je sa svega oko 5-6.000 ljudi pod oružjem. {{citat|Da bi se spriječilo bjekstvo nemačkih trupa, kojima je odsječena odstupnica preko Beograda, naređujem da na vašem sektoru porušite što solidnije sve komunikacije koje iz Srbije vode preko vaše teritorije ka zapadu. Sa rušenjem odmah otpočeti i angažovati i stanovnike. Tu dolaze komunikacije: # Put Zvornik - Tuzla - Doboj. Most u Zvorniku treba solidno porušiti. # Put od Zvornika i Drinjače - Vlasenica - Sokolac - Romanija - Sarajevo. # Pruga i put Višegrad - Pale - Sarajevo. Za rušenje komunikacija preko Romanije i dolinom Prače izdvojite lako pokretne jedinice... Puteve rušiti po cijeloj dužini i u slučaju neprijateljevog povlačenja postavljati dubinske otpore, radi što dužeg usporavanja neprijatelja...<ref>[http://www.znaci.net/00001/4_2_14.htm Zbornik NOR, tom II. knjiga 14], direktiva Vrhovnog štaba 3. korpusu, 9.10. 1944, dokument br. 291</ref>}} Za komunikaciju [[Višegrad]] – [[Sarajevo]] bila je zadužena [[27. istočnobosanska divizija NOVJ|27. udarna divizija]], laka ali kompaktna jedinica partizanskog tipa snage oko 2.000 boraca. Odnos snaga još je dodatno pogoršan za [[NOVJ]] uvođenjem glavnine [[JVuO]] u napad početkom decembra. == Proboj prethodnice Armijske grupe "E" == {{main|Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni 1944}} {{citiranje|Upotreba četnika u različitim područjima je je dala dobre rezultate. Pogotovo je njihovo poznavanje terena i izviđačka aktivnost protiv Titovih bandi od koristi Wehrmachtu. Naslanjanje četnika na Wehrmacht je ipak samo posljedica njihove slabosti u odnosu na Titove snage. Oružana intervencija Anglo-amerikanaca bi sigurno izazvala njihov trenutačni prelazak u neprijateljski tabor.<ref>NAW, T-314, Roll 1630, 000770: Uputstvo načelnika štaba 91. armijskog korpusa o „srpskim četnicima“. (decembar 1944)</ref>|Uputstvo načelnika štaba 91. armijskog korpusa o „srpskim četnicima“. (decembar 1944)}} Na ovom glavnom pravcu [[5. SS dobrovoljački brdski korpus|5. SS korpus]] uspeo je u promenljivim borbama da odbrani garnizone [[Rogatica]] i [[Sokolac]] od napada [[27. istočnobosanska divizija NOVJ|27. divizije NOVJ]] tokom [[Borbe za Rogaticu oktobra i novembra 1944|tronedeljnih borbi]] do 12. novembra. Nemačka "prethodnica Šojerlen" (nazvana po komandantu, generalu Šojerlenu ({{jez-nem|Scheuerlen}}) nastupila je 14. novembra sa mostobrana [[Višegrad]], sa težnjom da se spoji sa ovim garnizonima, probije u [[Sarajevo]], i otvori ovu komunikaciju za saobraćaj. Ona je uspela da se probije do Sarajeva 22. novembra, ali je komunikacija i dalje ostala izložena bočnim udarima [[27. istočnobosanska divizija NOVJ|27. divizije NOVJ]]. Usled teškoća na koje su Nemci naišli u proboju na glavnom pravcu, bili su prinuđeni da snagama [[34. armijski korpus (Nemačka)|34. korpusa]] sa [[Kraljevački mostobran|Kraljevačkog mostobrana]] otvore bočnu komunikaciju od [[Užice|Užica]] preko [[Ljubovija|Ljubovije]], [[Zvornik]]a i [[Bijeljina|Bijeljine]] prema Brčkom. [[34. armijski korpus (Nemačka)|34. armijski korpus]] počeo je izvlačenje svojih delova sa [[Kraljevački mostobran|Kraljevačkog mostobrana]] krajem novembra [[1944]]. [[10. decembar|10. decembra]] njegove snage krenule su u nastupanje iz [[Užice|Užica]], glavnom kolonom prema [[Ljubovija|Ljuboviji]], a pomoćnom prema [[Valjevo|Valjevu]]. Napad prema [[Valjevo|Valjevu]] je bio demonstrativnog karaktera, sa ciljem vezivanja snaga [[NOVJ]] i sprečavanja ometanja glavne kolone. [[13. decembar|13. decembra]] ova grupacija spojila se sa zaštitnicama u [[Zvornik]]u, i ubrzanim maršem nastavila nastupanje prema [[Bijeljina|Bijeljini]]. Na tom pravcu morala je savladati jak otpor [[38. istočnobosanska divizija NOVJ|38. divizije NOVJ]], a od [[15. decembar|15. decembra]] izdržati pritisak [[17. istočnobosanska divizija NOVJ|17.]] i [[28. slavonska divizija NOVJ|28. divizije NOVJ]] koje su se prebacivale preko [[Drina (reka)|Drine]]. Zaštitnicu ovog korpusa južno od Zvornika razbila je 19. decembra [[27. istočnobosanska divizija NOVJ|27. divizija NOVJ]]. Da bi otklonio opasnost po komunikaciju, pomogao proboj [[34. armijski korpus (Nemačka)|34. armijski korpus]] preko [[Zvornik]]a i učvrstio front na [[Drina (reka)|Drini]], komandant [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]] uputio je [[25. novembar|25. novembra]] [[11. vazduhoplovna poljska divizija (Nemačka)|11. vazduhoplovnu poljsku diviziju]] u napad od [[Sokolac|Sokolca]] prema Vlasenici i [[Zvornik]]u. Ova divizija je međutim zbog pogoršanja situacije na severu morala hitno da se evakuiše na [[Sremski front]]. U tom periodu izvršeni su najuspešniji napadi na saobraćajnicu, kao što je bila [[Zaseda na Sjemeću novembra 1944|zaseda u Sjemeću 29. novembra]]. Napad [[JVuO]] istim pravcem (sa osnovice [[Sokolac]] - [[Rogatica]] prema [[Vlasenica|Vlasenici]] i [[Zvornik]]u), koji je počeo [[8. decembar|8. decembra]], privukao je na sebe sve snage [[27. istočnobosanska divizija NOVJ|27]], a zatim i [[38. istočnobosanska divizija NOVJ|38. divizije NOVJ]], tako da je do polovine januara nemački saobraćaj između [[Višegrad]]a i [[Sarajevo|Sarajeva]] tekao nesmetano. Južna grupacija [[JVuO]] predstavljala je prepreku napadima delova [[29. hercegovačka divizija NOVJ|29. hercegovačke divizije]] na saobraćajnicu sa juga. Nakon što su snage [[Treći udarni korpus NOVJ|Trećeg udarnog korpusa]] odbile [[Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni decembra 1944|napad JVuO na Tuzlu]], Mihailovićeva grupacija se povukla na zapad, na planinu Ozren i prema reci Bosni. Kad je izbila na reku [[Bosna (reka)|Bosnu]] kod [[Maglaj]]a, [[Dragoljub Mihailović|Mihailovićeva]] grupacija se uključila u nemačku odbranu vitalne komunikacije [[Sarajevo]] - [[Bosanski Brod|Brod]]. Uspostavili su kontakt sa Štefanom Hedrihom ({{jez-nem|Stefan Hedrich}}), SS-oberfirerom i inspektorom u glavnom štabu SS ({{jez-nem|SS-Oberführer und Inspekteur der Gebirgstruppen der Waffen-SS im [http://en.wikipedia.org/wiki/SS_F%C3%BChrungshauptamt SS-FHA]}}), komandantom SS-oblasti Severozapadna Bosna. Prema sećanjima Hedriha, Mihailovićeva grupa mu je ponudila da se stavi pod nemačku komandu, nudila zajedničku borbu i tražila municiju: {{citat|Jednog dana (decembra 1944) pojavio se preda mnom iznenada jedan četnički general sa dva generalštabna oficira (bili su aktivni u srpskoj vojsci) i rekao sledeće: Kad su Rusi upali u Srbiju, njegovih 40.000 četnika povuklo se preko Drine i stoje na obali Bosne 10-20 km od Maglaja. Oni su spremni da se stave pod nemačku komandu i prime moju podršku prema istoku, dok bih ja trebalo da im stavim na raspolaganje neophodnu pešadijsku municiju.<ref>Stefan Hedrich: Erinnerungen an ein wechselvolles Leben in den Jahren 1880-1975. strane 115. i dalje, navedeno u: [http://www.znaci.net/00001/181.htm Roland Kaltenegger: Totenkopf & Edelweiß], četvrti deo: Das Kriegsjahr 1944 (Ares verlag, Graz), strana 268. ({{jez-nem|Eines Tages (Dezember 1944) tauchten bei mir plötzlich ein Cetnik-General mit 2 Generalstäblern auf (gewesene aktive Offiziere der serbischen Armee) und erzählten mir Folgendes: Beim Einmarsch der Russen in Serbien seien 40.000 Tschetniks über die Drina zurückgewichen und stünden nun am rechten Bosnaufer auf 10—20 km vor Maglaj. Sie seien bereit, sich unter deutsches Kommando zu stellen und meine Rückendeckung gegen Osten zu übernehmen, wenn ich ihnen die nötige Infanteriemunition zur Verfügung stelle.}})</ref>}} Proboj Nemaca kroz Jugoslaviju su neprestano ometali partizani. Nemci su čak bacali propagandne letke namijenjene partizanima, u kojima se tvrdi da oni samo žele da napuste njihovu zemlju.<ref>NAW, T-314, Roll 1630, 000774-5: Dva letka namijenjena partizanima, u kojima se tvrdi da Nijemci samo žele da napuste njihovu zemlju (decembar 1944).</ref> == Dalje borbe u istočnoj Bosni == Tokom januara [[1945]]. pravcem odvijalo se izvlačenje [[21. brdski armijski korpus (Nemačka)|21. nemačkog korpusa]] pravcem [[Višegrad]] – [[Sarajevo]]. Nemačke zaštitnice uspele su da odbiju napad [[Druga armija JA|2. armije JA]] na [[Vlasenica|Vlasenicu]] i održe širok pojas zaštite oko ove komunikacije. Počev od [[25. januar]]a [[Armijska grupa "E"]] obnovila je napad pravcem [[Vlasenica]] – [[Zvornik]], ovaj put koristeći 22. diviziju. Ova divizija je tokom februara [[1945]]. zapala u tešku situaciju u okolini [[Zvornik]]a i bila prinuđena da se pod teškim uslovima izvlači iz okruženja. Nakon [[Mostarska operacija 1945.|Mostarske operacije]], tokom marta [[Armijska grupa "E"]] vodila je ofanzivne akcije za ojačanje pozicije [[Sarajevo|Sarajeva]], a zatim krajem marta napadne akcije za obezbeđenje povlačenja iz [[Sarajevo|Sarajeva]]. Njeno prisustvo u istočnoj [[Bosna|Bosni]] okončano je [[6. april]]a 1945. nakon [[Sarajevska operacija 1945|Sarajevske operacije]]. == Literatura == * [http://www.znaci.net/00001/291.htm Karl Hnilicka: DAS ENDE AUF DEM BALKAN 1944/45], Musterschmidt-Verlag Göttingen (Gebundene Ausgabe - 1970). {{de}} * [http://www.znaci.net/00001/289.htm Erich Schmidt-Richberg: DER ENDKAMPF AUF DEM BALKAN], Vowinckel (Gebundene Ausgabe - 1955). {{de}} * [http://www.znaci.net/00001/228.htm Vojni istorijski institut: ZAVRŠNE OPERACIJE ZA OSLOBOĐENjE JUGOSLAVIJE 1944-45], Beograd 1957. * [http://www.znaci.net/00001/153.htm OSLOBODILAČKI RAT NARODA JUGOSLAVIJE - knjiga 2], prepravljeno i dopunjeno izdanje, Vojnoistorijski institut, Beograd 1963. * [[Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda|Zbornik dokumenata NOR-a]], tom XII (nemački dokumenti), [http://www.znaci.net/00001/4_12_4.htm knjiga 4], Vojnoistorijski institut, Beograd * [[Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda|Zbornik dokumenata NOR-a]], tom IV (borbe u Bosni i Hercegovini), knjiga 30 (novembar 1944), Vojnoistorijski institut, Beograd * [[Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda|Zbornik dokumenata NOR-a]], tom II (dokumenti Vrhovnog štaba NOV i POJ), knjiga 14, Vojnoistorijski institut, Beograd * [http://www.znaci.net/00001/150.htm Ahmet Đonlagić: 27. istočnobosanska divizija], Vojnoizdavački zavod, Beograd 1983. * [http://www.znaci.net/00001/118.htm Grupa autora: ŠESNAESTA MUSLIMANSKA NOU BRIGADA], Istorijski arhiv Sarajevo, Tuzla, 1981. * [http://www.znaci.net/00001/251.htm OSAMNAESTA HRVATSKA ISTOČNOBOSANSKA BRIGADA], Tuzla 1988. * [http://www.znaci.net/00001/250.htm DVADESET PRVA TUZLANSKA BRIGADA], Tuzla 1988. * [http://www.znaci.net/00001/75.htm Gligo Mandić: 17. ISTOČNOBOSANSKA NOU DIVIZIJA], Vojnoizdavački zavod, Beograd 1976. * [http://www.znaci.net/00001/133.htm Milorad Gončin: DRUGA KRAJIŠKA UDARNA BRIGADA], Vojnoizdavački zavod, Beograd 1984. * [http://www.znaci.net/00001/288.htm DRUGA KRAJIŠKA BRIGADA - RATNA SJEĆANjA], Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1988. * [http://www.znaci.net/00001/140.htm Rudi Petovar - Savo Trikić: ŠESTA PROLETERSKA ISTOČNOBOSANSKA BRIGADA], Vojnoizdavački zavod, Beograd 1982. * [http://www.znaci.net/00001/254.htm Bogdan Bosiočić: 21. SLAVONSKA NOU BRIGADA], Vojnoizdavački zavod, Beograd 1981. * [http://www.znaci.net/00001/262.htm Nail Redžić: DVADESET PETA BRODSKA BRIGADA], Vojnoizdavački zavod, Beograd 1976. == Reference == {{izvori}} {{Drugi svjetski rat u Jugoslaviji}} [[Kategorija:Proboj Armijske grupe E kroz istočnu Bosnu]] [[Kategorija:Proboj Armijske grupe E iz Grčke]] [[Kategorija:NOB u 1944.]] [[Kategorija:Jugoslavija u Drugom svjetskom ratu]] [[Kategorija:Bitke Drugog svetskog rata na jugoslovenskom ratištu]] [[Kategorija:Historija Jugoslavije]] [[Kategorija:Borbe između NOVJ i Nemaca]] [[Kategorija:Borbe između NOVJ i JVUO]] [[Kategorija:Zajedničke borbe JVUO i Nemaca]] [[Kategorija:Jugoslovenska vojska u otadžbini]] [[Kategorija:Saradnja NOVJ i Saveznika]] 1yfcja8ymb6whij4jbqelvx1w9xrf5e 41261615 41261614 2022-08-12T05:29:59Z 178.221.50.173 wikitext text/x-wiki {{Bitka | bitka = Proboj Armijske grupe E kroz istočnu Bosnu | deo = [[Drugi svetski rat u Jugoslaviji|Drugog svetskog rata]] | slika = Bundesarchiv Bild 183-J28413, Jugoslawien, deutscher Rückzug.jpg | opis_slike = Nemački vojnici kod Višegrada u novembru 1944. | datum = oktobar i novembar 1944. | mesto = okolina Višegrada | uzrok = ulazak crvene armije u Jugoslaviju | teritorija = Oslobođen region | rezultat = Pobeda NOVJ | strana1 = [[Datoteka:Yugoslav Partisans flag (1942-1945).svg|22px|border]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|NOVJ]] | strana2 = {{zastava|Nacistička Nemačka}}<br />[[Datoteka:Naval Ensign of the Kingdom of Yugoslavia.svg|22px|border]] [[JVuO]] | zapovednik1 = | zapovednik2 = | jedinice1 = | jedinice2 = | jačina1 = | jačina2 = | gubici1 = | gubici2 = }} Prostor istočne [[Bosna|Bosne]] dobio je za nemačku vojsku ključni značaj [[10. oktobar|10. oktobra]] [[1944]], nakon prekidanja moravske komunikacije u [[Beogradska operacija|Beogradskoj operaciji]], kao jedina potencijalna veza [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]] sa ostalim snagama. Nakon [[7. novembar|7. novembra]] [[1944]], sa razvijanjem napada Trećeg ukrajinskog fronta [[Crvena armija|Crvene armije]] severno od [[Drava|Drave]], opasnost razdvajanja i opkoljavanja se dodatno povećala, istovremeno dovodeći u opasnost samu [[Armijska grupa "E"|Armijsku grupu "E"]] i lišavajući kritični front u južnoj [[Mađarska|Mađarskoj]] njenih resursa. [[NOVJ]] je od [[17. septembar|17. septembra]] [[1944]]. čvrsto držala [[Tuzla|Tuzlu]], ali je ključna saobraćajnica [[Sarajevo]] - [[Višegrad]] velikim delom bila ničija zemlja, sa mestimičnim nemačko-ustaškim posadama izloženim napadima lakih formacija [[NOVJ]]. Borba za ovu komunikaciju počela je [[22. oktobar|22. oktobra]] napadom NOVJ na [[Rogatica|Rogaticu]], a proboj prethodnice [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]], borbene grupe "Šojerlen" ({{jez-nem|Scheuerlen}}), trajao je od [[14. novembar|14.]] do [[21. novembar|21. novembra]]. Nakon ovog prodora, saobraćajnica je bila neprekidno ugrožena od snaga [[NOVJ]], sve do [[Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni decembra 1944|napada glavnine]] [[JVuO]] sa ove saobraćajnice u dubinu slobodne teritorije [[8. decembar|8. decembra]]. Od tada, pa do sredine januara [[1945]], ovu saobraćajnicu su Nemci koristili slobodno, a žarište borbi prenelo se na njenu bočnu vezu, liniju [[Rogatica]] - [[Vlasenica]] - [[Zvornik]]. Na ovoj liniji oštre i dinamične borbe vođene su do početka marta [[1945]]. == Sukobljene strane, snage i namere == [[Datoteka:Proboj 21 AK okt dec 1944.png|thumb|250px|Proboj nemačke Armijske grupe E kroz Sandžak i istočnu Bosnu.]] {{citiranje|„Draža Mihailović će nastaviti borbu protiv komunizma... Sada je stvar u tome, kako upotrebiti četničke jedince kao prethodnice i osiguranje za komunikacije prilikom predstojećeg izmještanja njemačkih trupa iz Srbije.“ <ref>[http://sr.wikisource.org/wiki/Zabilje%C5%A1ka_sa_savjetovanja_visokih_njema%C4%8Dkih_politi%C4%8Dkih,_vojnih_i_policijskih_li%C4%8Dnosti_o_%C4%8Detni%C4%8Dkom_pitanju_u_Srbiji,_8._oktobra_1944. Zabilješka sa savjetovanja visokih njemačkih političkih, vojnih i policijskih ličnosti o četničkom pitanju u Srbiji, 8. oktobra 1944.]</ref>|Zabilješka sa savjetovanja njemačkog okupacionog vrha o četničkom pitanju u Srbiji, 8. oktobra 1944.}} Nakon [[10. novembar|10. novembra]] [[1944]]. severno od [[Drava|Drave]] počeo je da se razvija napad Trećeg ukrajinskog fronta [[Crvena armija|Crvene armije]], što je izazvalo krizu nemačke odbrane. Napredovanje zajedničkih snaga [[NOVJ]] i [[Crvena armija|Crvene armije]] u [[Srem]]u pretilo je da odseče nemačke jedinice južno od [[Sava (reka)|Save]]. U to vreme glavnina [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]] još se nalazila u proboju kroz [[Srbija|Srbiju]] i [[Crna Gora|Crnu Goru]]. Ovoj grupaciji naređeno je još [[18. oktobar|18. oktobra]] da se probije u tri paralelna pravca na zapad i poveže sa nemačkim snagama u [[NDH]] odnosno [[Druga oklopna armija (Nemačka)|Drugom oklopnom armijom]]. {{citat|"Posle operativnog proboja protivnika s obe strane Dunava u rejon Beograda i sa ovim nastalog prekida svih dosadašnjih pozadinskih (saobraćajnih) veza, nastala je za Grupu armija "E" nužnost da promeni pravac ka severozapadu prema teritoriji između Jadrana i Save i da tako otvori nove veze i dobije naslon na sopstvene snage na severu Balkana (Komanda 2. oklopne armije). Cilj ove naše operacije je (da se) od sada cjelokupne snage Jugoistoka prikupe na teritoriji zapadne Hrvatske da bi se odavde mogla povesti odbrana jugoistočnih granica Rajha, i to po mogućnosti ofanzivno. Za ovo Grupa armija "E" mora za sebe da oslobodi borbom i drži otvorenim sledeće pravce puteva koji vode na prostoriju Mostar - Sarajevo: * Put A: Uroševac - Prizren - Kukes - Skadar - Podgorica - Nikšić - Trebinje - Mostar. * Put B: Mitrovica - Novi Pazar - Sjenica - Prijepolje - Višegrad, odnosno Prijepolje - Pljevlja - Goražde - Rogatica - Sarajevo. * Put C: Kraljevo - Čačak - Užice, a odavde kao C, - Višegrad - Rogatica - Sarajevo, a kao C2 preko Zvornika - Tuzla - Doboj. Dok će se za putne pravce A i C izboriti komande 21. armijskog korpusa, odnosno korpusa "Miler", uz raspored sopstvenih snaga po dubini, dotle će se za otvaranje putnog pravca B upotebiti specijalni štab 'Šojerlen'. Posle dostizanja rejona Višegrada, štab 'Šojerlen' ima zadatak da, u vezi sa snagama 2. oklopne armije, izgradi novu pozadinsku bazu Grupe armija "E" uz držanje otvorenim puteva koji idu prema Višegradu...<ref>[http://www.znaci.net/00001/4_12_4_219.htm Ratni dnevnik Armijske grupe "E" 1. oktobar – 31. decembar 1944, 18. oktobar] - Zbornik dokumenata i podataka o NOR-u, tom XII (nemački dokumenti), knjiga 4, Vojnoistorijski institut, Beograd, Prilog 2</ref>}} Usled teškoća i borbi prilikom izvlačenja kroz [[Srbija|Srbiju]], proboj glavnine [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]] kroz istočnu [[Bosna|Bosnu]] počeo je sredinom novembra. Prema pregledu brojnog stanja [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]] od 16. novembra [[1944]], još oko 170.000 boraca Armijske grupe nalazilo se istočno od zaprečne linije [[Boka Kotorska]] - [[Nikšić]] - [[Višegrad]] - [[Valjevo]]. Pred njom su se nalazile snage glavnine [[Treći udarni korpus NOVJ|Drugog udarnog korpusa NOVJ]] i [[Treći udarni korpus NOVJ|Trećeg udarnog korpusa NOVJ]], koje su zajedno brojale oko 20.000 boraca, tako da je [[Armijska grupa "E"]] imala ubedljivu brojčanu premoć. U završnoj fazi, počev od 15. decembra, ispoljilo se i dejstvo delova [[Južna operativna grupa NOVJ|Južne operativne grupe NOVJ]] (oko 30.000 ljudi) koja je forsirala [[Drina (reka)|Drinu]] u donjem toku, sa namerom da preseče izvlačenje nemačkih snaga preko [[Zvornik]]a i [[Bijeljina|Bijeljine]]. Budući da proboj kroz [[Hercegovina|Hercegovinu]] nije uspeo, na značaju je dobio centralni pravac, saobraćajnica [[Višegrad]] – [[Sarajevo]], na koju je bila usmerena glavnina [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]]. Usled teških borbi tokom [[1944]]. i odvajanja znatnog dela snaga za operacije u [[Srbija|Srbiji]], [[Treći udarni korpus NOVJ]] u tom periodu raspolagao je sa svega oko 5-6.000 ljudi pod oružjem. {{citat|Da bi se spriječilo bjekstvo nemačkih trupa, kojima je odsječena odstupnica preko Beograda, naređujem da na vašem sektoru porušite što solidnije sve komunikacije koje iz Srbije vode preko vaše teritorije ka zapadu. Sa rušenjem odmah otpočeti i angažovati i stanovnike. Tu dolaze komunikacije: # Put Zvornik - Tuzla - Doboj. Most u Zvorniku treba solidno porušiti. # Put od Zvornika i Drinjače - Vlasenica - Sokolac - Romanija - Sarajevo. # Pruga i put Višegrad - Pale - Sarajevo. Za rušenje komunikacija preko Romanije i dolinom Prače izdvojite lako pokretne jedinice... Puteve rušiti po cijeloj dužini i u slučaju neprijateljevog povlačenja postavljati dubinske otpore, radi što dužeg usporavanja neprijatelja...<ref>[http://www.znaci.net/00001/4_2_14.htm Zbornik NOR, tom II. knjiga 14], direktiva Vrhovnog štaba 3. korpusu, 9.10. 1944, dokument br. 291</ref>}} Za komunikaciju [[Višegrad]] – [[Sarajevo]] bila je zadužena [[27. istočnobosanska divizija NOVJ|27. udarna divizija]], laka ali kompaktna jedinica partizanskog tipa snage oko 2.000 boraca. Odnos snaga još je dodatno pogoršan za [[NOVJ]] uvođenjem glavnine [[JVuO]] u napad početkom decembra. == Proboj prethodnice Armijske grupe "E" == {{main|Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni 1944}} {{citiranje|Upotreba četnika u različitim područjima je je dala dobre rezultate. Pogotovo je njihovo poznavanje terena i izviđačka aktivnost protiv Titovih bandi od koristi Wehrmachtu. Naslanjanje četnika na Wehrmacht je ipak samo posljedica njihove slabosti u odnosu na Titove snage. Oružana intervencija Anglo-amerikanaca bi sigurno izazvala njihov trenutačni prelazak u neprijateljski tabor.<ref>NAW, T-314, Roll 1630, 000770: Uputstvo načelnika štaba 91. armijskog korpusa o „srpskim četnicima“. (decembar 1944)</ref>|Uputstvo načelnika štaba 91. armijskog korpusa o „srpskim četnicima“. (decembar 1944)}} Na ovom glavnom pravcu [[5. SS dobrovoljački brdski korpus|5. SS korpus]] uspeo je u promenljivim borbama da odbrani garnizone [[Rogatica]] i [[Sokolac]] od napada [[27. istočnobosanska divizija NOVJ|27. divizije NOVJ]] tokom [[Borbe za Rogaticu oktobra i novembra 1944|tronedeljnih borbi]] do 12. novembra. Nemačka "prethodnica Šojerlen" (nazvana po komandantu, generalu Šojerlenu ({{jez-nem|Scheuerlen}}) nastupila je 14. novembra sa mostobrana [[Višegrad]], sa težnjom da se spoji sa ovim garnizonima, probije u [[Sarajevo]], i otvori ovu komunikaciju za saobraćaj. Ona je uspela da se probije do Sarajeva 22. novembra, ali je komunikacija i dalje ostala izložena bočnim udarima [[27. istočnobosanska divizija NOVJ|27. divizije NOVJ]]. Usled teškoća na koje su Nemci naišli u proboju na glavnom pravcu, bili su prinuđeni da snagama [[34. armijski korpus (Nemačka)|34. korpusa]] sa [[Kraljevački mostobran|Kraljevačkog mostobrana]] otvore bočnu komunikaciju od [[Užice|Užica]] preko [[Ljubovija|Ljubovije]], [[Zvornik]]a i [[Bijeljina|Bijeljine]] prema Brčkom. [[34. armijski korpus (Nemačka)|34. armijski korpus]] počeo je izvlačenje svojih delova sa [[Kraljevački mostobran|Kraljevačkog mostobrana]] krajem novembra [[1944]]. [[10. decembar|10. decembra]] njegove snage krenule su u nastupanje iz [[Užice|Užica]], glavnom kolonom prema [[Ljubovija|Ljuboviji]], a pomoćnom prema [[Valjevo|Valjevu]]. Napad prema [[Valjevo|Valjevu]] je bio demonstrativnog karaktera, sa ciljem vezivanja snaga [[NOVJ]] i sprečavanja ometanja glavne kolone. [[13. decembar|13. decembra]] ova grupacija spojila se sa zaštitnicama u [[Zvornik]]u, i ubrzanim maršem nastavila nastupanje prema [[Bijeljina|Bijeljini]]. Na tom pravcu morala je savladati jak otpor [[38. istočnobosanska divizija NOVJ|38. divizije NOVJ]], a od [[15. decembar|15. decembra]] izdržati pritisak [[17. istočnobosanska divizija NOVJ|17.]] i [[28. slavonska divizija NOVJ|28. divizije NOVJ]] koje su se prebacivale preko [[Drina (reka)|Drine]]. Zaštitnicu ovog korpusa južno od Zvornika razbila je 19. decembra [[27. istočnobosanska divizija NOVJ|27. divizija NOVJ]]. Da bi otklonio opasnost po komunikaciju, pomogao proboj [[34. armijski korpus (Nemačka)|34. armijski korpus]] preko [[Zvornik]]a i učvrstio front na [[Drina (reka)|Drini]], komandant [[Armijska grupa "E"|Armijske grupe "E"]] uputio je [[25. novembar|25. novembra]] [[11. vazduhoplovna poljska divizija (Nemačka)|11. vazduhoplovnu poljsku diviziju]] u napad od [[Sokolac|Sokolca]] prema Vlasenici i [[Zvornik]]u. Ova divizija je međutim zbog pogoršanja situacije na severu morala hitno da se evakuiše na [[Sremski front]]. U tom periodu izvršeni su najuspešniji napadi na saobraćajnicu, kao što je bila [[Zaseda na Sjemeću novembra 1944|zaseda u Sjemeću 29. novembra]]. Napad [[JVuO]] istim pravcem (sa osnovice [[Sokolac]] - [[Rogatica]] prema [[Vlasenica|Vlasenici]] i [[Zvornik]]u), koji je počeo [[8. decembar|8. decembra]], privukao je na sebe sve snage [[27. istočnobosanska divizija NOVJ|27]], a zatim i [[38. istočnobosanska divizija NOVJ|38. divizije NOVJ]], tako da je do polovine januara nemački saobraćaj između [[Višegrad]]a i [[Sarajevo|Sarajeva]] tekao nesmetano. Južna grupacija [[JVuO]] predstavljala je prepreku napadima delova [[29. hercegovačka divizija NOVJ|29. hercegovačke divizije]] na saobraćajnicu sa juga. Nakon što su snage [[Treći udarni korpus NOVJ|Trećeg udarnog korpusa]] odbile [[Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni decembra 1944|napad JVuO na Tuzlu]], Mihailovićeva grupacija se povukla na zapad, na planinu Ozren i prema reci Bosni. Kad je izbila na reku [[Bosna (reka)|Bosnu]] kod [[Maglaj]]a, [[Dragoljub Mihailović|Mihailovićeva]] grupacija se uključila u nemačku odbranu vitalne komunikacije [[Sarajevo]] - [[Bosanski Brod|Brod]]. Uspostavili su kontakt sa Štefanom Hedrihom ({{jez-nem|Stefan Hedrich}}), SS-oberfirerom i inspektorom u glavnom štabu SS ({{jez-nem|SS-Oberführer und Inspekteur der Gebirgstruppen der Waffen-SS im [http://en.wikipedia.org/wiki/SS_F%C3%BChrungshauptamt SS-FHA]}}), komandantom SS-oblasti Severozapadna Bosna. Prema sećanjima Hedriha, Mihailovićeva grupa mu je ponudila da se stavi pod nemačku komandu, nudila zajedničku borbu i tražila municiju: {{citat|Jednog dana (decembra 1944) pojavio se preda mnom iznenada jedan četnički general sa dva generalštabna oficira (bili su aktivni u srpskoj vojsci) i rekao sledeće: Kad su Rusi upali u Srbiju, njegovih 40.000 četnika povuklo se preko Drine i stoje na obali Bosne 10-20 km od Maglaja. Oni su spremni da se stave pod nemačku komandu i prime moju podršku prema istoku, dok bih ja trebalo da im stavim na raspolaganje neophodnu pešadijsku municiju.<ref>Stefan Hedrich: Erinnerungen an ein wechselvolles Leben in den Jahren 1880-1975. strane 115. i dalje, navedeno u: [http://www.znaci.net/00001/181.htm Roland Kaltenegger: Totenkopf & Edelweiß], četvrti deo: Das Kriegsjahr 1944 (Ares verlag, Graz), strana 268. ({{jez-nem|Eines Tages (Dezember 1944) tauchten bei mir plötzlich ein Cetnik-General mit 2 Generalstäblern auf (gewesene aktive Offiziere der serbischen Armee) und erzählten mir Folgendes: Beim Einmarsch der Russen in Serbien seien 40.000 Tschetniks über die Drina zurückgewichen und stünden nun am rechten Bosnaufer auf 10—20 km vor Maglaj. Sie seien bereit, sich unter deutsches Kommando zu stellen und meine Rückendeckung gegen Osten zu übernehmen, wenn ich ihnen die nötige Infanteriemunition zur Verfügung stelle.}})</ref>}} Proboj Nemaca kroz Jugoslaviju su neprestano ometali partizani. Nemci su čak bacali propagandne letke namijenjene partizanima, u kojima se tvrdi da oni samo žele da napuste njihovu zemlju.<ref>NAW, T-314, Roll 1630, 000774-5: Dva letka namijenjena partizanima, u kojima se tvrdi da Nijemci samo žele da napuste njihovu zemlju (decembar 1944).</ref> == Dalje borbe u istočnoj Bosni == Tokom januara [[1945]]. pravcem odvijalo se izvlačenje [[21. brdski armijski korpus (Nemačka)|21. nemačkog korpusa]] pravcem [[Višegrad]] – [[Sarajevo]]. Nemačke zaštitnice uspele su da odbiju napad [[Druga armija JA|2. armije JA]] na [[Vlasenica|Vlasenicu]] i održe širok pojas zaštite oko ove komunikacije. Počev od [[25. januar]]a [[Armijska grupa "E"]] obnovila je napad pravcem [[Vlasenica]] – [[Zvornik]], ovaj put koristeći 22. diviziju. Ova divizija je tokom februara [[1945]]. zapala u tešku situaciju u okolini [[Zvornik]]a i bila prinuđena da se pod teškim uslovima izvlači iz okruženja. Nakon [[Mostarska operacija 1945.|Mostarske operacije]], tokom marta [[Armijska grupa "E"]] vodila je ofanzivne akcije za ojačanje pozicije [[Sarajevo|Sarajeva]], a zatim krajem marta napadne akcije za obezbeđenje povlačenja iz [[Sarajevo|Sarajeva]]. Njeno prisustvo u istočnoj [[Bosna|Bosni]] okončano je [[6. april]]a 1945. nakon [[Sarajevska operacija 1945|Sarajevske operacije]]. == Literatura == * [http://www.znaci.net/00001/291.htm Karl Hnilicka: DAS ENDE AUF DEM BALKAN 1944/45], Musterschmidt-Verlag Göttingen (Gebundene Ausgabe - 1970). {{de}} * [http://www.znaci.net/00001/289.htm Erich Schmidt-Richberg: DER ENDKAMPF AUF DEM BALKAN], Vowinckel (Gebundene Ausgabe - 1955). {{de}} * [http://www.znaci.net/00001/228.htm Vojni istorijski institut: ZAVRŠNE OPERACIJE ZA OSLOBOĐENjE JUGOSLAVIJE 1944-45], Beograd 1957. * [http://www.znaci.net/00001/153.htm OSLOBODILAČKI RAT NARODA JUGOSLAVIJE - knjiga 2], prepravljeno i dopunjeno izdanje, Vojnoistorijski institut, Beograd 1963. * [[Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda|Zbornik dokumenata NOR-a]], tom XII (nemački dokumenti), [http://www.znaci.net/00001/4_12_4.htm knjiga 4], Vojnoistorijski institut, Beograd * [[Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda|Zbornik dokumenata NOR-a]], tom IV (borbe u Bosni i Hercegovini), knjiga 30 (novembar 1944), Vojnoistorijski institut, Beograd * [[Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda|Zbornik dokumenata NOR-a]], tom II (dokumenti Vrhovnog štaba NOV i POJ), knjiga 14, Vojnoistorijski institut, Beograd * [http://www.znaci.net/00001/150.htm Ahmet Đonlagić: 27. istočnobosanska divizija], Vojnoizdavački zavod, Beograd 1983. * [http://www.znaci.net/00001/118.htm Grupa autora: ŠESNAESTA MUSLIMANSKA NOU BRIGADA], Istorijski arhiv Sarajevo, Tuzla, 1981. * [http://www.znaci.net/00001/251.htm OSAMNAESTA HRVATSKA ISTOČNOBOSANSKA BRIGADA], Tuzla 1988. * [http://www.znaci.net/00001/250.htm DVADESET PRVA TUZLANSKA BRIGADA], Tuzla 1988. * [http://www.znaci.net/00001/75.htm Gligo Mandić: 17. ISTOČNOBOSANSKA NOU DIVIZIJA], Vojnoizdavački zavod, Beograd 1976. * [http://www.znaci.net/00001/133.htm Milorad Gončin: DRUGA KRAJIŠKA UDARNA BRIGADA], Vojnoizdavački zavod, Beograd 1984. * [http://www.znaci.net/00001/288.htm DRUGA KRAJIŠKA BRIGADA - RATNA SJEĆANjA], Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1988. * [http://www.znaci.net/00001/140.htm Rudi Petovar - Savo Trikić: ŠESTA PROLETERSKA ISTOČNOBOSANSKA BRIGADA], Vojnoizdavački zavod, Beograd 1982. * [http://www.znaci.net/00001/254.htm Bogdan Bosiočić: 21. SLAVONSKA NOU BRIGADA], Vojnoizdavački zavod, Beograd 1981. * [http://www.znaci.net/00001/262.htm Nail Redžić: DVADESET PETA BRODSKA BRIGADA], Vojnoizdavački zavod, Beograd 1976. == Reference == {{izvori}} {{Drugi svjetski rat u Jugoslaviji}} [[Kategorija:Proboj Armijske grupe E kroz istočnu Bosnu]] [[Kategorija:Proboj Armijske grupe E iz Grčke]] [[Kategorija:NOB u 1944.]] [[Kategorija:Jugoslavija u Drugom svjetskom ratu]] [[Kategorija:Bitke Drugog svetskog rata na jugoslovenskom ratištu]] [[Kategorija:Historija Jugoslavije]] [[Kategorija:Borbe između NOVJ i Nemaca]] [[Kategorija:Borbe između NOVJ i JVUO]] [[Kategorija:Zajedničke borbe JVUO i Nemaca]] [[Kategorija:Jugoslovenska vojska u otadžbini]] [[Kategorija:Saradnja NOVJ i Saveznika]] ifrdaj1mwxsne7aqwatijxkrw5ki2bb 0 177815 41261539 41221703 2022-08-11T12:23:38Z Edgar Allan Poe 29250 wikitext text/x-wiki {{Infokutija nogometaš | imenogometaša = Karim Benzema | slika = [[Datoteka:Karim Benzema wearing Real Madrid home kit 2021-2022.jpg|220px]] | punoime = Karim Mostafa Benzema | nadimak = | datumrođenja = [[19. prosinca]] [[1987.]] | rodnigrad = {{flagicon|FRA|1976}} [[Lyon]] | rodnadržava = [[Francuska]] | datumsmrti = | gradsmrti = | državasmrti = | nacionalnost = [[Alžirci|Alžirac]] | državljanstvo = {{flagicon|FRA}} [[Francuska|francusko]] | visina = 1.84m | pozicija = napadač | trenutniklub = {{flagicon|ŠPA}} [[Real Madrid]] | brojnadresu = 9 | datumimjestodebija = | omladinskegodine = 1995 – 1996<br />1996 – 2004 | omladinskipogoni = {{flagicon|FRA|1976}} [[SC Bron Terraillon]]<br />{{flagicon|FRA|1976}} [[Olympique Lyon]] | godine1 = 2004 – 2009 | klubovi1 = {{flagicon|FRA|1976}} [[Olympique Lyon]] | nastupi(golovi)1 = 112 (43) | godine2 = 2009 – | klubovi2 = {{flagicon|ŠPA}} [[Real Madrid]] | nastupi(golovi)2 = 415 (219) | godine15 = | klubovi15 = | nastupi(golovi)15 = | reprezentacija = da | nacionalnegodine1 = 2007 – | nacionalneekipe1 = {{flagicon|FRA}} [[Francuska nogometna reprezentacija|Francuska]] | nacionalninastupi(golovi)1 = 97 (37) | nacionalnegodine4 = | nacionalneekipe4 = | nacionalninastupi(golovi)4 = | trenergodine = | trenerklubovi = | zadnjiuređaj = 11.8.2022 }} '''Karim Mostafa Benzema''' ([[arapski]]: '''كريم بنزمّة‎'''; [[Lyon]], [[19. prosinca]] [[1987.]]) [[Francuska|francuski]] je [[nogomet]]aš [[alžir]]skih korijena, [[Napadač (nogomet)|napadač]] [[Real Madrid]]a i [[Francuska nogometna reprezentacija|francuske reprezentacije]] te jedan od najperspektivnijih svjetskih nogometaša.<ref>{{Cite web |title=Young, fresh & new: The World’s Top 10 Young Footballers (engleski) |url=http://www.101greatgoals.com/2007/10/31/young-fresh-new-the-worlds-top-10-young-footballers/ |access-date=2012-08-25 |archivedate=2007-12-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071218214845/http://www.101greatgoals.com/2007/10/31/young-fresh-new-the-worlds-top-10-young-footballers/ |deadurl=yes }}</ref> == Lyon == Benzema je proizvod Lyonove omladinske škole, posjeduje veliku brzinu i mogućnost nagle promjene smjera kretanja, a istovremeno i zavidnu fizičku konstituciju, što mu omogućava da jednako kvalitetno igra kao krilo ili klasični napadač. Izgledom i načinom igre podsjeća na [[Ronaldo Luís Nazário de Lima|Ronalda]], kojeg je u nekoliko navrata spomenuo kao svoj uzor. Od svoje prve seniorske sezone bio je na meti gotovo svih velikih europskih klubova, a među ostalima njegove su usluge željeli osigurati [[Internazionale Milano F.C.|Inter]], [[A.C. Milan|Milan]], [[Juventus F.C.|Juventus]], [[Real Madrid]], [[Arsenal F.C.|Arsenal]] i drugi, ali unatoč tome Benzema je izrazio želju da nastavi igrati za matični klub, kako bi sudjelovao u možebitnom osvajanju [[UEFA Liga prvaka|UEFA-ine Lige prvaka]].<ref>[http://www.lyoncapitale.fr/index.php?menu=05&article=3264 Benzema veut gagner la Ligue des Champions avec l'OL (francuski)]</ref><ref>[http://www.uefa.com/competitions/ucl/news/kind=1/newsid=569665.html Benzema lengthens Lyon contract (engleski)]</ref> Upravo je on, sa svoja dva gola [[Glasgow Rangers]]ima [[12. prosinca]] [[2007]]., pomogao Lyonu da uđe među 16 najboljih u Europi.<ref>[http://www.uefa.com/competitions/ucl/fixturesresults/round=15105/match=301239/report=rp.html Lyon seal revival as Rangers slump (engleski)]</ref> Prepreka Benzeminom transferu bio je i izuzetno visok odštetni zahtjev od 60 milijuna [[€]] kojeg je postavio Lyonov predsjednik Jean-Michel Aulas. <ref>[http://www.agoravox.fr/article.php3?id_article=30915 L’Homme qui valait 60 millions (francuski)]</ref> Ipak, dana [[1. srpnja]] [[2009.]] mladi je napadač potpisao šestogodišnji ugovor za madridski Real u transferu vrijednom 35 milijuna €.<ref>[http://www.index.hr/sport/clanak/benzema-u-realu-za-35-milijuna-eura/439911.aspx Benzema u Realu za 35 milijuna eura!], index.hr</ref> == Real Madrid == Benzema je prvi nastup za novi klub ubilježio [[20. srpnja]] [[2009.]], postigavši jedini gol u pobjedi Reala nad [[Shamrock Rovers]]ima. Ukupno je u predsezoni postigao pet [[Gol|pogodaka]]. Debitirao je za Real u službenoj utakmici [[29. kolovoza]] 2009., u pobjedi nad [[Deportivo de La Coruña|Deportivom]] od 3:2.<ref>[http://www.index.hr/sport/clanak/video-deportivo-namucio-realove-galacticose-u-prvom-kolu-primere/448077.aspx Deportivo namučio Galacticose u prvom kolu Primere, Ronaldo zabio], index.hr</ref> == Reprezentacija == Nakon mnogo golova za mladu francusku reprezentaciju <ref>[http://www.rlfoot.fr/Joueurs/BENZEMA_Karim.htm Karim BENZEMA detailed stats with French national teams (engleski)]</ref>, Benzemu je pozvao Alžirski nogometni savez da nastupi za alžirsku reprezentaciju, što je on odbio, odlučivši se za Francusku. Za "galske pijetlove" je debitirao [[28. ožujka]] [[2007]]. u prijateljskoj utakmici protiv [[Austrija|Austrije]] i bio strijelac jedinog gola na utakmici. Od tada je stalni član selekcije [[Raymond Domenech|Raymonda Domenecha]] i sudionik [[Europsko prvenstvo u nogometu - Austrija i Švicarska 2008.|Europskog nogometnog prvenstva 2008]]. == Trofeji == * [[Ligue 1]]: 2005., 2006., 2007. i 2008. - prvak s Lyonom * [[Trofej prvaka Francuske|Trofej prvaka (francuski superkup)]]: 2005., 2006. i 2007. - osvajač s Lyonom * Europsko nogometno prvenstvo U-17: 2004. - prvak s francuskom U-17 reprezentacijom == Izvori == {{izvori|2}} == Vanjske veze == {{Commonscat|Karim Benzema}} * [http://www.benzema.com/ Službena stranica] {{Webarchive|url=http://webarchive.loc.gov/all/20090219093038/http://www.benzema.com// |date=2009-02-19 }} {{fr icon}} * [http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1193041476158/1202775163178/jugador/Jugador/Benzema.htm Profil na realmadrid.com] {{en icon}} * [http://www.karim-benzema.com/ Fan stranica] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071014012316/http://www.karim-benzema.com/ |date=2007-10-14 }} {{fr icon}} {{Sastav Francuska 2008 EP}} {{Sastav Francuska 2012 EP}} {{Sastav Francuska 2014 SP}} {{Sastav Francuska 2020 EP}} {{Sastav Real Madrid CF}} {{Najbolji strijelci Ligue 1}} {{Najbolji strijelci La Lige}} {{Normativna kontrola}} {{Lifetime|1987||Benzema, Karim}} [[Kategorija:Francuski fudbaleri ili nogometaši]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Olympique Lyona]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Real Madrida]] [[Kategorija:Biografije, Lyon]] in7e0ckva22h0vz98hwlv6ale8lrjhu 41261544 41261539 2022-08-11T12:26:04Z Edgar Allan Poe 29250 wikitext text/x-wiki {{Infokutija nogometaš | imenogometaša = Karim Benzema | slika = [[Datoteka:Karim Benzema wearing Real Madrid home kit 2021-2022.jpg|220px]] | punoime = Karim Mostafa Benzema | nadimak = | datumrođenja = [[19. prosinca]] [[1987.]] | rodnigrad = {{flagicon|FRA|1976}} [[Lyon]] | rodnadržava = [[Francuska]] | datumsmrti = | gradsmrti = | državasmrti = | nacionalnost = [[Alžirci|Alžirac]] | državljanstvo = {{flagicon|FRA}} [[Francuska|francusko]] | visina = 1.84m | pozicija = napadač | trenutniklub = {{flagicon|ŠPA}} [[Real Madrid]] | brojnadresu = 9 | datumimjestodebija = | omladinskegodine = 1995 – 1996<br />1996 – 2004 | omladinskipogoni = {{flagicon|FRA|1976}} [[SC Bron Terraillon]]<br />{{flagicon|FRA|1976}} [[Olympique Lyon]] | godine1 = 2004 – 2009 | klubovi1 = {{flagicon|FRA|1976}} [[Olympique Lyon]] | nastupi(golovi)1 = 112 (43) | godine2 = 2009 – | klubovi2 = {{flagicon|ŠPA}} [[Real Madrid]] | nastupi(golovi)2 = 415 (219) | godine15 = | klubovi15 = | nastupi(golovi)15 = | reprezentacija = da | nacionalnegodine1 = 2007 – | nacionalneekipe1 = {{flagicon|FRA}} [[Francuska nogometna reprezentacija|Francuska]] | nacionalninastupi(golovi)1 = 97 (37) | nacionalnegodine4 = | nacionalneekipe4 = | nacionalninastupi(golovi)4 = | trenergodine = | trenerklubovi = | zadnjiuređaj = 11.8.2022 }} '''Karim Mostafa Benzema''' ([[arapski]]: '''كريم بنزمّة‎'''; [[Lyon]], [[19. prosinca]] [[1987.]]) [[Francuska|francuski]] je [[nogomet]]aš [[alžir]]skih korijena, [[Napadač (nogomet)|napadač]] [[Real Madrid]]a i [[Francuska nogometna reprezentacija|francuske reprezentacije]] te jedan od najperspektivnijih svjetskih nogometaša.<ref>{{Cite web |title=Young, fresh & new: The World’s Top 10 Young Footballers (engleski) |url=http://www.101greatgoals.com/2007/10/31/young-fresh-new-the-worlds-top-10-young-footballers/ |access-date=2012-08-25 |archivedate=2007-12-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071218214845/http://www.101greatgoals.com/2007/10/31/young-fresh-new-the-worlds-top-10-young-footballers/ |deadurl=yes }}</ref> == Lyon == Benzema je proizvod Lyonove omladinske škole, posjeduje veliku brzinu i mogućnost nagle promjene smjera kretanja, a istovremeno i zavidnu fizičku konstituciju, što mu omogućava da jednako kvalitetno igra kao krilo ili klasični napadač. Izgledom i načinom igre podsjeća na [[Ronaldo Luís Nazário de Lima|Ronalda]], kojeg je u nekoliko navrata spomenuo kao svoj uzor. Od svoje prve seniorske sezone bio je na meti gotovo svih velikih europskih klubova, a među ostalima njegove su usluge željeli osigurati [[Internazionale Milano F.C.|Inter]], [[A.C. Milan|Milan]], [[Juventus F.C.|Juventus]], [[Real Madrid]], [[Arsenal F.C.|Arsenal]] i drugi, ali unatoč tome Benzema je izrazio želju da nastavi igrati za matični klub, kako bi sudjelovao u možebitnom osvajanju [[UEFA Liga prvaka|UEFA-ine Lige prvaka]].<ref>[http://www.lyoncapitale.fr/index.php?menu=05&article=3264 Benzema veut gagner la Ligue des Champions avec l'OL (francuski)]</ref><ref>[http://www.uefa.com/competitions/ucl/news/kind=1/newsid=569665.html Benzema lengthens Lyon contract (engleski)]</ref> Upravo je on, sa svoja dva gola [[Glasgow Rangers]]ima [[12. prosinca]] [[2007]]., pomogao Lyonu da uđe među 16 najboljih u Europi.<ref>[http://www.uefa.com/competitions/ucl/fixturesresults/round=15105/match=301239/report=rp.html Lyon seal revival as Rangers slump (engleski)]</ref> Prepreka Benzeminom transferu bio je i izuzetno visok odštetni zahtjev od 60 milijuna [[€]] kojeg je postavio Lyonov predsjednik Jean-Michel Aulas. <ref>[http://www.agoravox.fr/article.php3?id_article=30915 L’Homme qui valait 60 millions (francuski)]</ref> Ipak, dana [[1. srpnja]] [[2009.]] mladi je napadač potpisao šestogodišnji ugovor za madridski Real u transferu vrijednom 35 milijuna €.<ref>[http://www.index.hr/sport/clanak/benzema-u-realu-za-35-milijuna-eura/439911.aspx Benzema u Realu za 35 milijuna eura!], index.hr</ref> == Real Madrid == Benzema je prvi nastup za novi klub ubilježio [[20. srpnja]] [[2009.]], postigavši jedini gol u pobjedi Reala nad [[Shamrock Rovers]]ima. Ukupno je u predsezoni postigao pet [[Gol|pogodaka]]. Debitirao je za Real u službenoj utakmici [[29. kolovoza]] 2009., u pobjedi nad [[Deportivo de La Coruña|Deportivom]] od 3:2.<ref>[http://www.index.hr/sport/clanak/video-deportivo-namucio-realove-galacticose-u-prvom-kolu-primere/448077.aspx Deportivo namučio Galacticose u prvom kolu Primere, Ronaldo zabio], index.hr</ref> == Reprezentacija == Nakon mnogo golova za mladu francusku reprezentaciju <ref>[http://www.rlfoot.fr/Joueurs/BENZEMA_Karim.htm Karim BENZEMA detailed stats with French national teams (engleski)]</ref>, Benzemu je pozvao Alžirski nogometni savez da nastupi za alžirsku reprezentaciju, što je on odbio, odlučivši se za Francusku. Za "galske pijetlove" je debitirao [[28. ožujka]] [[2007]]. u prijateljskoj utakmici protiv [[Austrija|Austrije]] i bio strijelac jedinog gola na utakmici. Od tada je stalni član selekcije [[Raymond Domenech|Raymonda Domenecha]] i sudionik [[Europsko prvenstvo u nogometu - Austrija i Švicarska 2008.|Europskog nogometnog prvenstva 2008]]. == Trofeji == * [[Ligue 1]]: 2005., 2006., 2007. i 2008. - prvak s Lyonom * [[Trofej prvaka Francuske|Trofej prvaka (francuski superkup)]]: 2005., 2006. i 2007. - osvajač s Lyonom * Europsko nogometno prvenstvo U-17: 2004. - prvak s francuskom U-17 reprezentacijom == Izvori == {{izvori|2}} == Vanjske veze == {{Commonscat|Karim Benzema}} * [http://www.benzema.com/ Službena stranica] {{Webarchive|url=http://webarchive.loc.gov/all/20090219093038/http://www.benzema.com// |date=2009-02-19 }} {{fr icon}} * [http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1193041476158/1202775163178/jugador/Jugador/Benzema.htm Profil na realmadrid.com] {{en icon}} * [http://www.karim-benzema.com/ Fan stranica] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071014012316/http://www.karim-benzema.com/ |date=2007-10-14 }} {{fr icon}} {{Sastav Francuska 2008 EP}} {{Sastav Francuska 2012 EP}} {{Sastav Francuska 2014 SP}} {{Sastav Francuska 2020 EP}} {{Sastav Real Madrid CF}} {{Najbolji strijelci Ligue 1}} {{Najbolji strijelci La Lige}} {{Najbolji strijelci UEFA Lige prvaka}} {{Normativna kontrola}} {{Lifetime|1987||Benzema, Karim}} [[Kategorija:Francuski fudbaleri ili nogometaši]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Olympique Lyona]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Real Madrida]] [[Kategorija:Biografije, Lyon]] 0bbjnec88m88f31yuyew80hk5krj3r7 0 204562 41261605 41260274 2022-08-12T00:48:13Z Inokosni organ 160059 /* Uspon države (896—1000) i Kraljevina Mađarska (1000—1918) */ wikitext text/x-wiki Ovo je spisak '''[[Mađarska|mađarskih]] vladara''' od [[Arpad]]a do [[1918]]. Za spisak posle [[1918]]. vidi [[Mađarski šefovi države]]. == Uspon države ([[896]]—[[1000]]) i [[Kraljevina Mađarska]] ([[1000]]—[[1918]]) == {| class="wikitable" |- !style=background:#aadead;| Dinastija !style=background:#ababab;| Vladar !style=background:#efdead;| Razdoblje !style=background:#dfdead;| Napomene |- | [[Arpadi]] || [[Almoš]]<br/><small>(''Álmos'')</small> || oko [[854]]. – oko [[895]]. || Almoš je bio prvi istorijski zabeleženi vođa [[veliki vezir Mađara]], otac Arpada. On je ojačao vrhovnu vlast nad svim od sedam tada postojećih mađarskih plemena. |- | [[Arpadi]] || [[Arpad]]<br/><small>(''Árpád'')</small> || oko [[895.]] – oko [[907.]] || Arpad je doveo [[Mađari|Mađare]] u [[Srednja Evropa|srednju Evropu]]; vladao je zajedno sa [[Kursan]]om ({{Šablon:Jez-hu|Kurszán}}). To je bilo zbog [[Hazari|hazarskog]] načina deobe vlasti, stvarne [[Gyula (titula)|đula]] ({{Šablon:Jez-hu|Gyula}}) čiji je nosilac bio Arpad i duhovne [[kende]] ({{Šablon:Jez-hu|Kende}}) čiji je nosilac bio Kursan. |- | [[Arpadi]] || (<small>vidi napomene</small>) || oko [[907.]] – oko [[955.]] || U ovom razdoblju mađarski narod je bio podeljen na više plemena, koje su vodile različite vođe. Najčešće je najjače pleme vladalo ostalim plemenima ili su u drugim slučajevima koristili savet plemenskih vladara. Mada je već tada uveliko postojala nasledna loza Arpadovih potomaka. Vladar za koga se zna da je vladao oko [[950.]] godine je bio [[Fajs]] ({{Šablon:Jez-hu|Fajsz}}). Ostali iz tog perioda koji su sledili i smenjivali, sa datumima orijentacione prirode, jedan drugog su: * [[Sabolč, vladar Mađarske|Sabolč]] (oko 907. – ?, bez loze) * [[Tarhoš]] (oko 907. – posle 922., Arpadi) * [[Zolta, vladar Mađarske|Zoltan]] (907. – oko 947, Arpadov sin) * [[Fajs]] (948. – 955.) |- | [[Arpadi]] || [[Takšonj]]<br/><small>(''Taksony'')</small> || [[955]]. – [[972]]. || sin [[Zolta, Veliki vezir Mađara|Zoltana]] |- | [[Arpadi]] || [[Gejza|Geza]]<br/><small>(''Géza'')</small> || [[972]].–[[997]]. || Sin [[Takšonj]]a; * [[973]]. - traži hrišćanske [[misionar]]e od [[Car Svetog rimskog carstva|cara Svetog rimskog carstva]] [[Oton I|Otona I]]; * prima hrišćansku veru od [[Benediktinci|benediktinskih]] misionara; * osnivanje prve biskupije u Ugarskoj u [[Veszprém]]u <ref>Istorija Mađara, str. 22-23.</ref>; |- | [[Arpadi]] || [[Sveti Stefan Mađarski|Ištvan I.]]<br/><small>(''Szent István'')</small><br/><small>(''Vajk'')</small> || [[997]].–[[1038]]. || [[Gejza|Gezin]] sin, poslednji veliki vezir Mađara ([[997]]-[[1000]]) i prvi kralj Ugarske ([[1000]]-[[1038]]) * prvobitno poznat pod imenom Vajk, na krštenju dobio ime Stefan (mađ. Ištvan) * na početku vladavine slomio otpor paganske aristokratije; * pomagao hristijanizaciju Ugarske i osnovao deset biskupija među kojima je prvo mesto po rangu imala [[Ostrogon]]ska [[nadbiskupija]]; * [[1000]]. - krunisan za kralja krunom koju je poslao papa [[Silvestar II (papa)|Silvestar II]]; * prisajedinio Ugarskoj [[Banat]], [[Erdelj]] i [[Slavonija|Slavoniju]] (?); * podelio državu na županije (mađ. varmeđe); * doneo prve pisane zakone u Ugarskoj; * sukobio se sa carem [[Konrad II, car Svetog rimskog carstva|Konradom II]] oko krajeva između Fiše i Lajte; * pošto su sinovi poumirali, odredio za naslednika sestrića [[Petar Orseolo|Petra Orseola]] * proglašen za sveca rimokatoličke crkve [[1083]], za sveca pravoslavne crkve [[2000]]. godine <ref>isto, str. 23-32.</ref>; |- |bgcolor=#c0ffff colspan=4 align=center| '''Borbe između dinastija [[1038]]. – [[1046]].''' |- | Orseolo || [[Petar Orseolo|Petar I]]<br/><small>(''Velencei Péter'')</small><br/><small>(''Pietro Orseolo'')</small> || [[1038]].-[[1041]].|| Stefanov sestrić, sin [[Mletačka republika|mletačkog dužda]] Otona Orseola; * [[1041]]. - proteran iz Ugarske <ref>isto, str. 34</ref>; |- | Aba || [[Šamuel Aba|Samuel]]<br/><small>(''Aba Sámuel'')</small> || [[1041]].–[[1044]]. || Stefanov sestrić; * [[1044]]. - Petar Orseolo proteruje Samuela uz pomoć cara Svetog rimskog carstva [[Henrik III, car Svetog rimskog carstva|Hajnriha III]] <ref>isto.</ref>; |- | Orseolo || [[Petar Orseolo|Petar I]]<br/><small>(''Velencei Péter'')</small><br/><small>(''Pietro Orseolo'')</small> || druga vladavina: [[1044]].-[[1046]].,|| * proteran tokom [[Ustanak Vata|Vatinog ustanka]]<ref>isto, str. 34-35.</ref>; |- |bgcolor=#c0ffff colspan=3 align=center| ''[[Ustanak Vata]] [[1046]].-[[1047]].'' || '''Povratak proteranih predstavnika dinastije Arpada iz Poljske i Rusije''' |- | [[Arpadovići]] || [[Andrija I od Mađarske|Andrija I]]<br/><small>(''András'')</small><br/><small>(''Endre'')</small> || [[1047]].–[[1061]]. || [[Vazul]]ov sin, * stradao u sukobu sa bratom [[Bela I|Belom]] pokušavajući da presto obezbedi svojim sinovima Salomonu i Davidu <ref>isto, str. 35.</ref>. |- | [[Arpadovići]] || [[Béla I od Mađarske|Bela I]]<br/><small>(''Béla'')</small><br/><small>(''Bajnok'')</small>|| [[1061]].–[[1063]]. || [[Vazul]]ov drugi sin * ugušio pobunu Vatinog sina Januša, poslednju pobunu pagana protiv hristijanizacije Ugarske; * umro, navodno, posle hiljadu dana vladavine <ref>isto, str. 35-36.</ref>. |- | [[Arpadi]] || [[Šolomon Mađarski|Šolomon]]<br/><small>(''Salamon'')</small> || [[1063]].–[[1074]]. || sin [[Andrija I od Mađarske|Andrije I]] * na presto došao uz [[Sveto rimsko carstvo|nemačku]] podršku; oženio [[Judith od Švapske|Juditu Salijsku]]; * morao je izdrži borbu sa braćom od strica Gezom i Ladislavom, sinovima Bele I, koji su uživali [[Vizantija|vizantijsku]] pomoć; * [[1068]]. - [[Bitka kod Kerleša]]: ugarska pobeda nad [[Pečenezi]]ma i [[Kumani]]ma; * [[1074]]. - [[Bitka kod Mođoroda]]: Geza i Ladislav pobedili Salomona koji beži u Austriju; * od [[1075]]. do [[1081]]. je vladao zapadnom Ugarskom iz [[Bratislava|Požuna]]; * [[1081]]. - odrekao se krune u korist Ladislava I; * [[1083]]. - napušta Ugarsku i odlazi u progonstvo<ref>isto, str. 36-38.</ref>. |- | [[Arpadi]] || [[Geza I od Mađarske|Geza I]]<br/><small>(''Géza'')</small> || [[1074]].–[[1077]]. || [[sin]] [[Bela I|Bele I]] * [[Vizantija|vizantijski car]] [[Mihajlo VII Parapinak|Mihailo VII Duka]] ([[1071]]-[[1078]]) mu poslao kraljevsku krunu, osnovu tzv. [[Kruna Svetog Stefana|krune svetog Stefana]]<ref>Istorija Mađara, str. 36-37.</ref>; |- | [[Arpadi]] || [[Ladislav I Sveti|Ladislav I Sveti]]<br/><small>(''Szent László'')</small> || [[1077]].–[[1095]]. || [[sin]] [[Bela I|Bele I]] * [[1068]]. - istakao se u bici kod Kerleša; * doba unutrašnje konsolidacije Ugarske; * početak osvajanja [[Hrvatsko Kraljevstvo|Hrvatske]]; * [[1091]]. - osniva [[Zagrebačka katedrala|Zagrebačku katedralu]] i posvećuje je [[Sveti Stefan Mađarski|Svetom Stefanu]]; * u srednjem veku ideal viteštva u Ugarskoj * kao svetac zaštitnik hrišćanske Ugarske, zaštitnik ženske časti, [[Sekelji|sekeljskih]] graničara i Mađara u [[Dijaspora|dijaspori]]<ref>Istorija Mađara, str. 36-41, 44.</ref>; |- | [[Arpadi]] || [[Koloman]]<br/><small>(''Könyves Kálmán'')</small> || [[1095]].–[[1116]]. || sin [[Geza I od Mađarske|Geze I]]; * prvobitno školovan za [[biskup]]a te je zbog učenosti bio poznat pod nadimkom Knjižar; * [[1097]]. - [[Bitka na Gvozdu]]: pogibija poslednjeg hrvatskog narodnog kralja [[Petar Svačić|Petra Svačića]]; Koloman u [[Biograd na Moru|Biogradu]] krunisan za kralja Hrvatske; * [[1102]]. - prisajedinjenje Hrvatske posle Kolomanovog sporazuma sa hrvatskim plemstvom; * [[1108]]. - osvajanje [[Dalmacija|Dalmacije]]; * početak ugarsko-[[Mletačka republika|mletačkog]] suparništva oko Dalmacije; * stalni sukobi kralja i njegovog brata [[Princ Almoš|Almoša]] koji je na kraju oslepljen sa maloletnim sinom [[Bela II. Slijepi|Belom]]<ref>Istorija Mađara, str. 41-45</ref>. |- | [[Arpadi]] || [[Stjepan II., kralj Ugarske i Hrvatske|Stefan II]]<br/><small>(''II. István'')</small> || [[1116]].–[[1131]]. || sin kralja Kolomana; * [[1116]]-[[1123]]. - rat sa Češkom * [[1127]]-[[1129]]. - rat sa Vizantijom oko [[Beograd]]a i južne granice Ugarske * odredio za naslednika sestrića Šaula<ref>Istorija Mađara, str. 45, 47-50</ref>; |- | [[Arpadi]] || [[Bela II. Slijepi]]<br/><small>(''II. Vak Béla'')</small> || [[1131]].–[[1141]]. || [[sin]] [[Princ Almoš|Almoša]] i sinovac Stefana II; * oženjen [[Jelena Vukanović|Jelenom]], ćerkom raškog [[Veliki župan|velikog župana]] [[Uroš I Vukanović|Uroša I]]; * [[1131]] - Sabor u [[Arad]]u: kraljica [[Jelena Vukanović|Jelena]] naređuje pogubljenje šezdeset osam učesnika u oslepljivanju Bele II; * [[1132]] - [[Bitka na reci Šajo (1132)|Bitka na reci Šajo]]: odbijen upad pretendenta na presto [[Boris Kolomanović|Borisa]], nepriznatog sina kralja Kolomana; * zauzeo [[Rama (oblast)|Ramu]] koja od tada ulazi u kraljevsku titulu ugarskih vladara<ref>Istorija Mađara, str. 49-50</ref>; |- | [[Arpadi]] || [[Gejza II.|Geza II]]<br/><small>(''II. Géza'')</small> || [[1141]].–[[1162]]. || sin Bele II; * tokom njegovog maloletstva državom je upravljala kraljica-majka [[Jelena Vukanović|Jelena]] i njen brat [[Beloš]]; * sukobi sa [[Vizantija|Vizantijom]] oko Srema ([[1150]]-[[1155]]) tokom kojih Geza vojno pomaže svog ujaka [[Uroš II Primislav|Uroša II]]<ref>Istorija Mađara, str. 50-53</ref>; |- | [[Arpadi]] || [[Stjepan III., hrvatsko-ugarski kralj|Stefan III]]<br/><small>(''III. István'')</small> || [[1162]].–[[1172]]. || [[sin]] Geze II; * [[1152]]. - [[otac]] ga imenovao za savladara; * njegov dolazak na presto nije priznao vizantijski car [[Manojlo I Komnin]] koji je podržao kao pretendente Stefanove stričeve [[Ladislav II.|Ladislava II]] i [[Stjepan IV., hrvatsko-ugarski kralj|Stefana IV]]; * [[1167]]. - predao [[Vizantija|Vizantiji]] brata [[Bela III.|Belu]] kao taoca i tzv. [[Belina baština|Belinu baštinu]] ([[Mačva]], Hrvatska, [[Dalmacija]])<ref>Istorija Mađara, str. 53-55, </ref>; |- | [[Arpadi]] || [[Ladislav II.]]<br/><small>(''II. László'')</small> || [[1162]].–[[1163]]. || sin Bele II; * [[Bizantsko Carstvo|vizantijski]] štićenik i protivkralj; * navodno otrovan po nalogu ostrogonskog nadbiskupa; |- | [[Arpadi]] || [[Stjepan IV., hrvatsko-ugarski kralj|Stefan IV]]<br/><small>(''IV. István'')</small> || [[1163]].- [[1165]]. || sin Bele II; * vizantijski štićenik i protivkralj; * [[1163]]. - odlučno poražen kod [[Sekešfehervar|Stonog Beograda]]; * ubijen u [[Zemun|zemunskoj]] tvrđavi od strane sopstvenih pristalica; |- | [[Arpadi]] || [[Bela III.]]<br/><small>(''III. Nagy Béla'')</small> || [[1172]].–[[1196]]. || sin Geze II; * obrazovan u [[Carigrad]]u; * do [[1180]]. lojalni saveznik [[Bizantsko Carstvo|cara]] [[Manojlo I Komnin|Manojla Komnina]]; * [[1180]]-[[1185]]: rat sa [[Vizantija|Vizantijom]] tokom koga je pomagao [[Stefan Nemanja|Stefana Nemanju]] i ponovo zauzeo [[Dalmacija|Dalmaciju]], [[Bosna (regija)|Bosnu]], [[Mačva|Mačvu]], [[Beograd]] i [[Браничево (област)|Braničevo]]; * doba unutrašnje konsolidacije Ugarske i snaženja vlasti [[monarh]]a; |- | [[Arpadi]] || [[Emerik, hrvatsko-ugarski kralj|Emerih]]<br/><small>(''Imre'')</small> || [[1196]].–[[1204]]. || sin Bele III; * [[1197]]-[[1203]]. - teški sukobi sa bratom [[Andrija II.|Andrijom]]; * [[1201]]. - vojno pomaže [[Vukan Nemanjić|Vukana Nemanjića]] da privremeno svrgne [[Veliki župan|velikog župana]] [[Stefan Prvovenčani|Stefana]]; Posle toga dodaje Srbiju ugarskoj kraljevskoj tituli; * [[1202]]. - [[Četvrti krstaški rat|krstaši]] za račun Mlečana zauzimaju ugarski [[Zadar]]; |- | [[Arpadi]] || [[Ladislav III.]]<br/><small>(''III. László'')</small> || [[1204]].–[[1205]]. || sin Emeriha i Konstance Aragonske; * [[1204]]. - nasledio presto kao [[Dijete|četvorogodiši dečak]]; * [[1205]]. - umro u progonstvu u [[Beč]]u; |- | [[Arpadi]] || [[Andrija II.]]<br/><small>(''II. Jeruzsálemi András'')</small> || [[1205]].–[[1235]]. || sin Bele III; * dodao svojoj vladarskoj tituli ranije osvojene ruske krajeve, [[Galicija|Galiciju]] i [[Volinija|Voliniju]]; * [[1217]]-[[1218]]. - jedan od predvodnika [[Peti krstaški rat|Petog krstaškog rata]]; * [[1222]]. - [[Zlatna bula (1222)|Zlatnom bulom]]. odriče se brojnih kraljevskih prava u korist krupnog plemstva. |- | [[Arpadi]] || [[Béla IV od Ugarske i Hrvatske|Bela IV]]<br/><small>(''IV. Béla'')</small> || [[1235]].–[[1270]] || sin Andrije II; * kao princ erdeljski knez; * osvojio [[Oltenija|Olteniju]] i [[1233]]. je uvrstio kao ''Kumaniju'' u kraljevsku titulu; * Ugarska pretrpela navalu [[Mongoli|Mongola]] [[1241]]. godine; * ostatak vladavine kralj je podsticao podizanje utvrđenih naselja; * naselio [[Kumani|Kumane]] između [[Pešta|Pešte]] i [[Subotica|Subotice]]; * od [[1261]]. u povremenim sukobima sa sinom Stefanom V kome je morao da prepusti istočnu i južnu Ugarsku; * [[1267]]/[[1268]]. - porazio i zarobio srpskog kralja [[Stefan Uroš I|Stefana Uroša I]] tokom borbi oko Mačvanske banovine<ref>Istorija Mađara, str. 68-79,84-87, 621</ref>; |- | [[Arpadi]] || [[Stjepan V., hrvatsko-ugarski kralj|Stefan V]]<br/><small>(''V. István'')</small> || [[1270]]–[[1272]]. || sin Bele IV; * od [[1245]]. godine [[mladi kralj]] ; * od [[1261]]. godine vladar istočne i južne Ugarske; * [[1266]]. - osvojio [[Vidin]] i dodao Bugarsku ugarskoj kraljevskoj tituli; * [[1272]]. - umro tokom rata sa slavonskim banom Joakimom koji je oteo prestolonaslednika Ladislava IV<ref>Istorija Mađara, str. 87-88, 621</ref>; |- | [[Arpadi]] || [[Ladislav IV. Kumanac]]<br/><small>(''IV. Kun László'')</small> || [[1272]].–[[1290]] || sin Stefana V i Jelisavete, ćerke kumanskog poglavara Sajana; * tokom maloletstva Ladislava IV državom upravljala njegova majka Jelisaveta; * doba feudalne anarhije u Ugarskoj; * [[1280]]/[[1281]]. - [[bitka kod Hodskog jezera]]: porazio pobunjene [[Kumani|Kumane]] koji zatim napuštaju Ugarsku<ref>Istorija Mađara, str. 88-90, 621-622</ref>; |- | [[Arpadi]] || [[Andrija III. Mlečanin]]<br/><small>(''III. Velencei András'')</small> || [[1290]]–[[1301]]. || [[unuk]] [[Andrija II.|Andrije II]] i poslednji vladar iz dinastije Arpada; * neuspeli pokušaji obnove kraljevske vlasti<ref>Istorija Mađara, str. 90-92</ref>; |- |bgcolor=#c0ffff colspan=4 align=center| '''Početak vladavine nemađarskih dinastija''' |- | [[Pšemislovići]] || [[Vaclav III od Češke|Ladislav V Pšemisl]]<br/><small>(''Václav III.'')</small>|| [[1301]].–[[1305]]. || [[Vaclav III Pšemisl|Vaclav]], češki prestolonaslednik, čukununuk Bele IV; * [[1301]]. - krunisan kao Ladislav V. * [[1305]]. - odrekao se ugarske krune u korist svog rođaka bavarskog vojvode Otona III<ref>Istorija Mađara, str. 93-94, 622</ref>. |- | [[Vitelsbah]] || [[Oton III Vitelsbah|Bela V]]<br/><small>(''Otto III. von Wittelsbach'')</small> || [[1305]].–[[1307]]. || Oton III, [[Bavarska|bavarski]] vojvoda [[1290]].–[[1312]], [[unuk]] [[Bela IV|Bele IV]]; * [[1305]]. - krunisan kao Bela V. * [[1307]]. - zarobio ga i proterao erdeljski vojvoda<ref>Istorija Mađara, str. 94, 622</ref>; |- | [[Anžuvinci|Anžujci]] || [[Karlo I. Robert]]<br/><small>(''Károly Róbert'')</small> || [[1301]].–[[1342]]. || [[unuk]] napuljskog kralja [[Karlo II Napuljski|Karla II]] po ocu, praunuk Stefana V; * rodonačelnik ugarskih Anžujaca; * [[1301]]. - krunisan u [[Ostrogon]]u uz podršku papstva i katoličke crkve u Ugarskoj; * [[1301]]-[[1310]]. - borba sa drugim pretendentima na presto; * [[1310]]-[[1322]]. - borba protiv osamostaljenih velikaša i snaženje kraljevske vlasti; * [[1330]]. - [[Bitka kod Posade]]: ugarski kralj teško poražen u pokušaju da vazalnu poslušnost nametne vlaškom vojvodi Basarabu I; * [[1335]]. i [[1342]]. - pohodi protiv srpskog kralja [[Stefan Dušan|Stefana Dušana]] sa promenljivim uspehom<ref>Istorija Mađara, str. 92-107</ref>; |- | [[Anžuvinci|Anžujci]] || [[Ludovik I. Veliki|Lajoš I Veliki]]<br/><small>(''Nagy Lajos'')</small> || [[1342]].–[[1382]]. || sin Karla I Roberta; kralj Poljske (1370-1382); * [[1344]]. [[Vlaška|Vlaški vojvoda]] [[Vladislav I Vlaški|Vlajko]] se privremeno prihvata vazalne obaveze prema ugarskom kralju; * [[1345]]. - ubistvo Lajoševog mlađeg brata Andrije, muža napuljske kraljice [[Jovana I Napuljska|Jovane]]; * [[1346]]. - Mlečani zauzimaju ugarski [[Zadar]]; početak borbi sa [[Mletačka republika|Mletačkom republikom]]; * [[1347]]-[[1348]]. - zauzima [[Napuljsko Kraljevstvo|Napuljsku kraljevinu]] kako bi osvetio bratovljevu smrt i proglašava se za napuljskog kralja; * [[1350]]. - Drugi Lajošev pohod na [[Napulj]]; * [[1358]]. - [[Zadarski mir]]: [[Venecija]] se u korist Ugarske odriče istočne obale [[Jadransko more|Jadranskog mora]]; [[Dubrovačka republika]] priznaje vrhovnu vlast ugarskog kralja; * [[1366]]. - pomaže [[Banovina Bosna|bosanskog bana]] [[Tvrtko I Kotromanić|Tvrtka I Kotromanića]] u borbi sa bratom Vukom; * [[1367]]. osnivanje univerziteta u [[Pečuj]]u; * [[1369]]. - posle kraće okupacije ([[1365]]-[[1369]]), vraća [[Vidin]] caru [[Ivan Stracimir|Ivanu Stracimiru]] koji od tada vlada kao ugarski vazal; * [[1370]]. - nasleđuje svog ujaka [[Kazimierz III od Poljske|Kazimira III]] i postaje kralj Poljske; Ugarska i Poljska u personalnoj uniji ([[1370]]-[[1382]]); [[Moldavija|Moldavski vojvoda]] [[Bogdan Moldavski|Bogdan]] priznaje vrhovnu vlast ugarskog kralja; * [[1373]]. - šalje vojnu pomoć banu Tvrku I i [[Knez Lazar|knezu Lazaru]] protiv [[Nikola Altomanović|Nikole Altomanovića]] koji je ugrožavao [[Dubrovnik]], ugarskog vazala; * [[1377]]. - posle nekoliko neuspešnih pohoda nanosi poraz paganskim [[Litvanci]]ma i osvaja [[Galicija|Galiciju]] i [[Podolija|Podoliju]]; * [[1380]]. - papa mu nudi [[Napuljsko Kraljevstvo|Napuljsku kraljevinu]] koju Lajoš prepušta [[Karlo II. Drački|Karlu Dračkom]]; * [[1381]]. - [[Torinski mir]]: potvrđena prevlast Ugarske na Jadranu i odredbe Zadarskog mira; * Srednjovekovna Ugarska na vrhuncu moći<ref>Istorija Mađara, str. 108-122, 623-625</ref>; |- | [[Anžuvinci|Anžujci]] || [[Marija, hrvatsko-ugarska kraljica|Marija]]<br/><small>(''Mária'')</small> || [[1382]].–[[1385]]. || ćerka [[Ludovik I. Veliki|Lajoša I Velikog]] i [[Elizabeta Kotromanić|Jelisavete]], ćerke bosanskog bana [[Stjepan II Kotromanić|Stjepana II Kotromanića]]; * [[1372]]. verena sa [[Žigmund Luksemburški|Žigmundom]], sinom cara Svetog rimskog carstva [[Karlo IV, car Svetog rimskog carstva|Karla IV Luksemburškog]]; * [[1382]]. - krunisana, po očevoj oporuci, za ''kralja'' Ugarske. * [[1384]]. - [[Jadwiga od Poljske|Jadviga]], Marijina mlađa [[sestra]], krunisana za kraljicu Poljske; formalni raspad ugarsko-poljske personalne unije; * [[1385]]. - svadba Žigmunda i Marije u [[Budim]]u, posle koje mladoženja odlazi u Češku da traži vojnu pomoć od brata, češkog kralja [[Vaclav IV|Vaclava IV]] * jedan deo plemstva krunu nudi napuljskom kralju [[Karlo III Napuljski|Karlu III]]; po Karlovom dolasku u Ugarsku Marija se zvanično odriče krune<ref>Istorija Mađara, str. 122-124, 625</ref>; |- | [[Anžuvinci|Anžujci]] || [[Karlo II. Drački]]<br/><small>(''Carlo d'Angiò-Durazzo'')</small> || [[1385]].–[[1386]]. || Karlo III Drački, napuljski kralj ([[1382]]-[[1386]]), praunuk [[Stjepan V., hrvatsko-ugarski kralj|Stefana V]]; * [[1385]]. - stigao u Ugarsku i krunisan za kralja 31. decembra kao Karlo II; * [[1386]]. - umro od posledica atentata koji je organizovala kraljica-majka [[Elizabeta Kotromanić|Jelisaveta]]<ref>Istorija Mađara, str. 123-124, 625</ref>; |- | [[Anžuvinci|Anžujci]] || [[Marija, hrvatsko-ugarska kraljica|Marija]]<br/><small>(''Mária'')</small>|| druga vladavina: [[1386]].–[[1395]]. || * [[1386]]. - zarobljena sa majkom kod Gorjana od pristalica napuljskih Anžujaca; * [[1387]]. - [[Elizabeta Kotromanić|Jelisaveta]] ubijena u Novigradu u Dalmaciji; pristalice napuljaca napuštaju Ugarsku; Marija se pridružuje Žigmundu; * [[1387]].-[[1395]]. - zajednička vladavina Žigmunda i Marije; * [[1395]]. - Marija umire posle nesrećnog pada sa [[konj]]a<ref>Istorija Mađara, str. 124-127, 625-626</ref>; |- | [[Luksemburzi]] || [[Žigmund Luksemburški]]<br/><small>(''Sigismund von Luxemburg'')</small>|| [[1387]].–[[1437]]. || suprug kraljice Marije; sin cara Svetog rimskog carstva [[Karlo IV, car Svetog rimskog carstva|Karla IV Luksemburškog]]; bio je i car Svetog rimskog carstva i kralj [[Češka|Češke]] * [[1372]]. - veren sa [[Marija, hrvatsko-ugarska kraljica|Marijom]], ćerkom kralja Lajoša I Velikog; * [[1385]]. - svadba Žigmunda i Marije u [[Budim]]u, posle koje mladoženja odlazi u Češku da traži vojnu pomoć od brata, češkog kralja [[Vaclav IV|Vaclava IV]] * [[1387]]. - krunisan za ugarskog kralja uz pomoć pristalica zatočene Marije; * [[1390]]. - prvi upad [[Osmansko carstvo|Turaka Osmanlija]] u Ugarsku; * [[1394]]. - Žigmund nameće vazalnu pokornost kralju Srba i Bosne [[Stefan Dabiša|Stefanu Dabiši]]; * [[1395]]. - [[Bitka na Rovinama]]: Žigmundov vazal vlaški vojvoda [[Mirča Stariji]] nanosi poraz osmanskom sultanu [[Bajazit I|Bajazitu I]]; * [[1396]]. - [[Bitka kod Nikopolja]]: [[Bajazit I]] odnosi ubedljivu pobedu nad Žigmundom i zapadnim [[Krstaši|krstašima]] i pokorava [[Vidinska Bugarska|Vidinsku Bugarsku]]; * [[1397]]. - Sabor u [[Temišvar]]u: Žigmund kažnjava neverne velikaše i ukida odredbe [[Zlatna bula (1222)|Zlatne bule]] iz [[1222]]. koje plemstvu dozvoljavaju oružan otpor kralju. * [[1401]]. - kralj u zatočeništvu velikaša (28. april - 29. oktobar) * [[1402]].- Žigmund zaključuje sporazum o uzajamnom nasleđivanju sa austrijskim vojvodom [[Albrecht IV Habsburgški|Albertom IV Habsburškim]]. * [[1403]]. - [[Ladislav Napuljski]], sin Karla II Dračkog, krunisan u [[Zadar|Zadru]] za kralja Ugarske; Žigmund pobeđuje pristalice napuljskih Anžujaca; * [[1404]]. - Srpski [[despot]] [[Stefan Lazarević]] postaje ugarski vazal; * [[1405]]. - Ugri prodiru u [[Kraljevina Bosna|Bosnu]], svrgavaju kralja [[Ostoja Kotromanić|Stefana Ostoju]] i na njegovo mesto dovode [[Stefan Tvrtko II Kotromanić|Stefana Tvrtka II]]; * [[1408]]. - Žigmund lično dolazi u Bosnu i vraća Stefana Ostoju na presto; * [[1409]]. - [[Ladislav Napuljski]] prodaje [[Mletačka Republika|Veneciji]] svoja prava na Dalmaciju; Mlečani osvajaju [[Dalmacija|Dalmaciju]] od Ugarske; * [[1411]]. - Žigmund postaje kralj Nemačke; * [[1414]]. - [[1418]]. - [[Sabor u Konstanci]]: Žigmund saziva sabor da bi se zalečila [[Zapadna šizma]]; * [[1415]]. - Sabor u Konstanci osuđuje na smrt zbog [[jeres]]i češkog reformatora [[Jan Hus|Jana Husa]]; * [[1419]]. - postaje kralj Češke posle smrti [[brat]]a [[Vaclav IV|Vaclava IV]]; * [[1419]]-[[1434]]. - Žigmundovi ratovi sa češkim [[Husiti|husitima]] ([[Husitski ratovi]]); * [[1426]]. - [[Sporazum u Tati]]: ugarski kralj odobrava da despota Stefana Lazarevića nasledi njegov sestrić [[Đurađ Branković]]; * [[1433]]. - Žigmund krunisan za [[Sveto rimsko carstvo|cara Svetog rimskog carstva]]; * [[1434]]-[[1436]]. - Žigmundov poslednji boravak u Ugarskoj<ref>Istorija Mađara, str. 122-150, 625-628</ref>; |- | [[Habsburg]]zi || [[Albrecht II. Habsburški|Albert]]<br/><small>(''Albrecht II. Habsburg'')</small>|| [[1437]].–[[1439]]. || Albert V, nadvojvoda [[Austrija|Austrije]] i kralj Nemačke (kao Albert II); [[muž]] [[Elizabeta Luksemburška|Jelisavete]], ćerke kralja Žigmunda Luksemburškog. |- |bgcolor=#c0ffff colspan=3 align=center| Međuvlada || Borba za vlast između Vladislava I i Ladislava V |- | [[Habsburg]]zi || [[Ladislav V. Posmrtni|Ladislav V Posmrče]]<br/><small>(''Ladislaus Postumus'')</small>|| [[1440]].–[[1457]]. || sin kralja Alberta i [[Elizabeta Luksemburška|Jelisavete]], ćerke kralja [[Žigmund Luksemburški|Žigmunda]]; austrijski vojvoda (1440-1457) i kralj [[Češka|Češke]] (1440-1457). * [[1440]]. - rođen nekoliko meseci od očeve smrti zbog čega dobija nadimak ''Posmrče''; ** krunisan [[Kruna Svetog Stefana|krunom sv. Stefana]]; *** deo plemstva bira za kralja poljskog kralja Vladislava III tako da kraljica sa sinom i krunom odlazi u [[Beč]] pod zaštitu [[Friedrich III., car Svetog Rimskog Carstva|Fridriha III Habsburškog]]; * [[1442]]-[[1452]]. - živi u Beču pod starateljstvom [[Friedrich III., car Svetog Rimskog Carstva|Fridriha III]]; * [[1444]]. - posle pogibije Vladislava I [[Bitka kod Varne|kod Varne]] plemstvo prihvata Ladislava V za kralja; Fridrih III zahteva da ugarska kruna postane nasledna u porodici Habsburga što ugarski Državni sabor odbija; * [[1446]]-[[1453]]. - plemstvo bira za regenta u Ladislavovom odsustvu [[Janoš Hunjadi|Janoša Hunjadija]]; * [[1448]]. - [[Kosovska bitka (1448)|Druga bitka na Kosovu polju]]: [[Murat II]] teško porazio Hunjadija; * [[1452]]. - Ladislav V se vraća u Ugarsku, ulogu njegovog staratelja preuzima grof [[Ulrih II Celjski]]; * [[1456]]. - [[Opsada Beograda (1456)|Opsada Beograda]]: [[Janoš Hunjadi]] odbija opsadu koju je započeo osmanski sultan [[Mehmed II Osvajač]]; ** [[11. avgust]]: [[Janoš Hunjadi]] umire u [[Zemun]]u od [[Kuga|kuge]]; *** [[Ladislav Hunjadi]], stariji Janošev sin, odbija da preda Beograd kralju Ladislavu i ubija grofa Ulriha Celjskog; **** Ladislav V u [[Budim]]u osuđuje na smrt Ladislava Hunjadija i zatvara njegovog brata [[Matija Korvin|Matiju]]; početak sukoba kralja i pristalica Hunjadijevih; * [[1457]]. - umire u [[Prag]]u bez naslednika<ref>Istorija Mađara, str. 152-159, 629</ref>; |- | [[Jagelonci]] || [[Vladislav I.]]<br/><small>(''Władysław III Warneńczyk'')</small> || [[1440]]–[[1444]]. || Vladislav III Jagelonac, kralj Poljske ([[1434]]-[[1444]]); * [[1440]]. - pozvan u Ugarsku da preuzme tron pre rođenja [[Ladislav V Posmrče|Ladislava V Posmčeta]]; ** [[Opsada Beograda (1440)|Opsada Beograda]]: prva osmanska opsada ugarskog Beograda; neuspeh i povlačenje [[Murat II|Murata II]]; *** Vladislav krunisan za ugarskog kralja kao Vladislav I; * [[1440]]-[[1442]]. - sukobi pristalica Vladislava I i Ladislava V; kraljica Elizabeta vodi sina u Beč pod zaštitu Fridriha III Habsburškog; * [[1443]]. - [[Duga vojna]]: Vladislav I u društvu [[Janoš Hunjadi|Janoša Hunjadija]] i [[despot]]a [[Đurađ Branković|Đurđa Brankovića]] prodire na tursku teritoriju sve do [[Sofija|Sofije]], ali se zatim povlači usled nastupajuće zime; * [[1444]]. - Sabor u [[Segedin]]u: Vladislav I odbacuje mir sa Osmanlijama unapred; ** [[Mir u Velikom Varadinu]]: [[Murat II]] odobrava obnovu [[Srpska despotovina|Srpske despotovine]]; *** [[Bitka kod Varne]]: Vladislav I teško poražen i ubijen u sukobu sa Muratom II; **** Ugarski državni sabor prihvata za kralja maloletnog Ladislava V Posmrčeta<ref>Istorija Mađara, str. 152-155, 629</ref>; |- | [[Hunjadi]]|| [[Matija Korvin|Matija I Korvin]]<br/><small>(''Hunyadi Mátyás'')</small> || [[1458]].-[[1490]] || [[sin]] [[Janoš Hunjadi|Janoša Hunjadija]], regenta Ugarske ([[1446]]-[[1453]]); * [[1459]]. - [[Bitka kod Šimontornje]]: pobeda nad velikašima koji su na ugarski presto hteli da dovedu cara Svetog rimskog carstva [[Friedrich III., car Svetog Rimskog Carstva|Fridriha III Habsburškog]]. ** Pad [[Srpska Despotovina|Srpske despotovine]] pod [[Osmansko Carstvo|otomansku vlast]]; * [[1463]]. - Sporazum u [[Viner Nojštat|Bečkom Novom Mestu]] između Matije I i Fridriha III; Sporazum o uzajamnom nasleđivanju u slučaju nedostatka muškog naslednika; Matija otkupljuje [[Kruna Svetog Stefana|krunu sv. Stefana]] od cara; ** Pad [[Kraljevina Bosna|Kraljevine Bosne]] pod [[Osmansko Carstvo|otomansku vlast]]; * [[1465]]. - pokorava češkog velikaša Švehlu koji je vladao severozapadnom Ugarskom; * [[1467]]. - osnivanje univerziteta u [[Bratislava|Požunu]]; * [[1468]]. - kreće u [[krstaški pohod]] protiv [[Husiti|husitskog]] češkog kralja [[Jirži Podjebradski|Jiržija Podjebradskog]]; * [[1469]]. - u [[Olomouc]]u se krunisao za kralja Češke; Podjebradski imenuje za svog naslednika poljskog princa [[Vladislav II.|Vladislava Jagelonca]]; * [[1471]]-[[1478]]. - rat sa [[Jagelonci]]ma koji pretenduju i na ugarski presto; završen bez teritorijalnih izmena; * [[1474]] i [[1477]]. - ugarski odredi pustoše teritorije Fridriha III, ali ugarski kralj ne uspeva da natera cara na reviziju sporazuma u Bečkom Novom Mestu; * [[1476]]. - osvaja turski [[Šabac]]; * od [[1480]]. počinje redovno da se upliće u prilike na [[Apeninsko poluostrvo|Apeninskom poluostrvu]] kao zet napuljskog kralja [[Ferdinand I Napuljski|Ferdinanda I]]; * [[1482]]-[[1487]]. - obnova neprijateljstava sa Fridrihom III; * [[1483]]. - posle nekoliko godina ratovanja sklapa primirje sa sultanom [[Bajazit II|Bajazitom II]]; * [[1485]]. - zauzima [[Beč]] i [[Opava|Opavu]]; * [[1488]]. - [[Ankona]] privremeno prihvata ugarsku vrhovnu vlast; * [[1490]]. - umire u [[Beč]]u od moždane kapi; * za naslednika odredio vanbračnog sina Ivaniša<ref>Istorija Mađara, str. 159-175, 629-631</ref>; |- | [[Jagelonci]] || [[Vladislav II.|Vladislav II Jagelonac]]<br/><small>(''Vladislav Jagellonský'')</small>|| [[1490]]–[[1516]]. ||Vladislav II Jagelonac Mlađi, kralj [[Češka|Češke]] (1471-1516), sin poljskog kralja [[Kazimir IV Jagelović|Kazimira IV]] i sinovac kralja Ugarske i Poljske [[Vladislav I.|Vladislava I]]. * tajno se oženio Matijinom udovicom Beatrisom Aragonskom. * prilikom stupanja na presto obećava da će ukinuti kraljevsku stajaću vojsku ([[Crna armada]]) i ubiranje stalnog poreza. * [[Maksimilijan I. Habsburški|Maksimilijan I.]], sin cara Fridriha III, bez borbe zauzima [[Beč]] i austrijske teritorije koje je prethodno osvojio [[Matija Korvin]]. * [[1492]]. - mir sa Maksmilijanom Habsburškim i potvrda ugovora o međusobnom nasleđivanju. * [[1493]]. - [[Bitka na Krbavskom polju]]: hrvatski ban Emerih Derenčenji gine u sukobu sa Osmanlijama. * [[1495]]. - primirje između Ugarske i Osmanlija. * [[1500]]. - [[Papa Aleksandar VI]] odobrava razvod Vladislava II i Beatrise Aragonske; * [[1505]]. - [[Sabor na Rakoškom polju (1505)|Sabor na Rakoškom polju]]: Plemstvo zabranjuje izbor stranca za kralja posle smrti Vladislava II; * [[1516]]. - Pripreme za [[krstaški rat]] protiv Turaka se pretvaraju u seljački ustanak pod vođstvom [[Đerđ Doža|Đerđa Dože]]<ref>Istorija Mađara, str. 175-182, 631-632</ref>; |- | [[Jagelonci]] || [[Ludovik II. Jagelović|Lajoš II Jagelonac]]<br/><small>(''II. Lajos'')</small>|| [[1516]].–[[1526]]. || Bio je i kralj [[Češka|Češke]]; * kralj Ugarske i Češke; * sin Vladislava II i francuske grofice Ane Kandal od Foa. * [[1515]]. - oženjen [[Marija od Ugarske|Marijom]], [[unuka|unukom]] cara Svetog rimskog carstva [[Maksimilijan I. Habsburški|Maksimilijana I.]] * [[1516]]. - nasledio presto kao desetogodišnji dečak zbog čega je osnovano namesništvo od 28 članova među kojima je najuticajniji bio erdeljski vojvoda [[Ivan Zapolja|Jovan Zapolja]]. * [[1521]]. - Osmanlije [[Pad Beograda (1521)|osvajaju Beograd]], [[Šabac]] i gradove [[Srem]]a. * [[1526]]. - [[Mohačka bitka]]: teški poraz u borbi sa [[Osmansko carstvo|Osmanlijama]] i smrt Lajoša II<ref>Istorija Mađara, str. 178,182-183,185-187, 632</ref>; |- |bgcolor=#c0ffff colspan=4 align=center| '''Ferdinand Habsburški i Janoš Zapolja su bili istovremeno vladari različitih delova Mađarske.''' |- | [[Habsburg]]zi || [[Ferdinand I, car Svetog rimskog carstva|Ferdinand I.]]<br/><small>(''Ferdinand I. von Habsburg'')</small> || [[1526]].–[[1564]]. || šurak Lajoša II.; bio je i car Svetog rimskog carstva. |- | [[Zapolje]] || [[Ivan Zapolja|Jovan I Zapolja]]<br/><small>(''Szapolyai János'')</small> || [[1526]].–[[1540]] || Vođa mađarskih plemića, koji su se zalagali za domaćeg vladara (kralja). Priznat za kralja od strane mađarskog plemstva i [[Sulejman I|Sulejmana I Veličanstvenog]].(''Szapolyai''.) |- | [[Zapolje]] || [[Jovan II Žigmund Zapolja]]<br/><small>(''Szapolyai János Zsigmond'')</small> || [[1540]]-[[1571]]. || Sin Jovana I Zapolje. Kralj Mađarske i knez [[Transilvanija|Transilvanije]] ''(Erdelj)'' po odobrenju osmanskog sultana. |- |bgcolor=#c0ffff colspan=4 align=center| '''Mađarska je bila podeljena na tri dela: [[Habsburška Mađarska|habsburški]] deo koji je bio na severnom i zapadnom delu države, [[Osmanlijska Mađarska|osmanski]] u sredini, i poluvazalnu [[Transilvanija|Transilvaniju]] na istoku, posle [[1562]].''' |- | [[Habsburg]]zi || [[Maksimilijan II, car Svetog rimskog carstva|Maksimilijan II]]<br/><small>(''Maximilian II. von Habsburg'')</small>|| [[1563]].–[[1576]]. || &nbsp; |- | [[Habsburg]]zi || [[Rudolf II, car Svetog rimskog carstva|Rudolf II]]<br/><small>(''Rudolf II. von Habsburg'')</small> || [[1572]].–[[1608]]. || &nbsp; |- | [[Habsburg]]zi || [[Matija, car Svetog rimskog carstva|Matija II]]<br/><small>(''Matthias von Habsburg'')</small> || [[1608]].–[[1619]]. || &nbsp; |- | [[Habsburg]]zi || [[Ferdinand II, car Svetog rimskog carstva|Ferdinand II]]<br/><small>(''Ferdinand II. von Habsburg'')</small> || [[1618]].–[[1637]]. || &nbsp; |- | [[Habsburg]]zi || [[Ferdinand III, car Svetog rimskog carstva|Ferdinand III]]<br/><small>(''Ferdinand III. von Habsburg'')</small> || [[1625]].–[[1657]]. || &nbsp; |- | [[Habsburg]]zi || [[Ferdinand IV]]<br/><small>(''Ferdinand IV. von Habsburg'')</small> || [[1647]].–[[1654]]. || Vladao ''de facto'' samo godinu dana (1653/1654). Umro u 21. godini od velikih boginja. |- | [[Habsburg]]zi || [[Leopold I, car Svetog rimskog carstva|Leopold I]]<br/><small>(''Leopold I. von Habsburg'')</small> || [[1655]].–[[1705]]. || Vodio [[Veliki turski rat]], osvojio [[Panonska nizija|Panoniju]] od [[Osmansko carstvo|Osmanlija]] ([[Eugen Savojski]]). Sa [[Karlovački mir|Karlovačkim mirom]], Habsburzi postaju glavna sila u Panoniji i šire se prema jugo–istočnoj Europi. |- |bgcolor=#c0ffff colspan=4 align=center| '''Pokret za oslobađanje mađarske od Turaka. Habzburzi naseljavaju [[Srbi|Srbe]] ([[1690]].) i [[Nemci|Nemce]] ([[1682]].–[[1699]].) u Južnu Ugarsku.''' |- | [[Habsburg]]zi || [[Joseph I, car Svetog rimskog carstva|Jozef I]]<br/><small>(''Joseph I. von Habsburg'')</small> || [[1687]].–[[1711]]. || &nbsp; |- | [[Habsburg]]zi || [[Karl VI od Svetog Rimskog Carstva|Karlo III]]<br/><small>(''Karl VI.'')</small> || [[1711]].–[[1740]]. || &nbsp; |- |bgcolor=#c0ffff colspan=4 align=center| '''Velike seobe Nemaca u Mađarsku ([[1720]].–[[1800]].)''' |- | [[Habsburg]]zi || [[Marija Terezija Austrijska|Marija Terezija]]<br/><small>(''Maria Theresia von Habsburg'' ili ''Mária Terézia'')</small> || [[1740]].–[[1780]]. || &nbsp; |- | [[Habsburg]]zi || [[Joseph II od Svetog Rimskog Carstva|Jozef II]]<br/><small>(''Joseph II. von Habsburg-Lothringen'')</small>|| [[1780]].–[[1790]]. || &nbsp; |- | [[Habsburg]]zi || [[Leopold II, car Svetog rimskog carstva|Leopold II]]<br/><small>(''Leopold II. von Habsburg-Lothringen'' ili ''II. Lipót'')</small> || [[1790]]-[[1792]]. || &nbsp; |- | [[Habsburg]]zi || [[Franz II od Svetog Rimskog Carstva|Franc]]<br/><small>(''Franz II. von Habsburg-Lothringen'')</small> || [[1792]].–[[1835]]. || Abdicirao od naslova ''[[Lista njemačkih vladara|rimskog cara]]'' 6. augusta [[1806]]. (kraj [[Sveto Rimsko Carstvo|Svetog rimskog carstva]]). Od 11. augusta [[1804]]. je vladar [[Austrijsko Carstvo|Austrijskog carstva]] (1804–1867). Bio je jedan od pokrovitelja [[Bečki kongres|Bečkog kongresa]]. |- | [[Habsburg]]zi || [[Ferdinand I od Austrije|Ferdinand V]]<br/><small>(''Ferdinand I. der Gütige'')</small> || [[1835]].–[[1848]]. || Bori se protiv revolucije nikle [[1848]]. (''[[Revolucija 1848–1849.|Proljeće naroda]]''). Mađari pod vodstvom [[Lajos Kossuth|Kossutha]] su proglasili [[Republika|republiku]], stoga je [[Ferdinand I od Austrije|car Ferdinand]] ovlastio generala [[Josip Jelačić|Jelačića]] [[ban]]om Hrvatske u svrhu borbe protiv mađarske revolucije. |- | [[Habsburg]]zi || [[Franc Jozef I]]<br/><small>(''Franz Joseph von Habsburg-Lothringen'' ili ''Ferenc József'')</small> || [[2. decembar]] [[1848]]. – [[21. novembar]] [[1916]]. || Sin nadvojvode [[Franjo Karlo Austrijski|Franza Karla]] od [[Habsburg]]a i [[Sofija Bavarska|Sophie]] [[Wittelsbach]]; * [[1848.]] Ustoličenje [[Austrijsko Carstvo|Austrijskog cara]] [[Franc Jozef I|Franca Jozefa]] (2. decembra 1848.) * [[1854]]. [[Franc Jozef I|Franc Jozef]] se ženi sa rodicom [[Elizabeta od Bavarske (carica)|Elisabethom von Wittelsbach]] ([[Beč]], Augustinerkirche, 24. aprila 1854.) * Okrunjen 8. juna 1867. u [[Budimpešta|Budimpešti]] kraljem dvojne monarhije [[Austro-Ugarska|Austrije i Ugarske]] (''[[Austro-ugarska nagodba|Ausgleich]]'' [[1867]]). * Umro na [[Schönbrunn]]u u svojoj 86. godini od [[Upala pluća|upale pluća]] (21. novembra 1916.) |- | [[Habsburg]]zi || [[Karlo I. Austrijski|Karlo IV]]<br/><small>(''Karl von Habsburg-Lothringen'')</small><br/><small>(''IV. Boldog Károly'')</small> || [[21. novembar]] [[1916]]. – [[13. novembar]] [[1918]]. || &nbsp; Sin nadvojvode [[Oton Franjo Austrijski|Otona Franje]] i [[Marija Josipa Saska (1867–1944)|Marije Josipe Saske]]; * [[Karlo I. Austrijski|Karlo IV]] stupa na presto (21. novembra 1916.) * [[Astrova revolucija]] (oktobar 1918.) * [[Primirje Ville Giusti]] (3. novembra 1918.): predaja austro–ugarske armije. * [[Compiegnesko primirje (1918.)|Compiegnesko primirje]] (11. novembra 1918.) * [[Karl Seitz]] osniva [[Republika Austrija|Austrijsku republiku]] (12. novembra 1918.) * [[Austrijski parlament]] donosi [[Habsburški Zakon]] (3. aprila 1919.) s kojim svrgava s prijestolja i protjeruje [[Habsburg|Habsburgovce]]. * [[Mađarska Sovjetska Republika]] (mart/august 1919.) * Stvaranje nove [[Kraljevina Mađarska|Kraljevine Mađarske]] (29. februara 1920.) * [[Ugovor iz Trianona]] (4. juna 1920.) * [[Karlo I. Austrijski|Karlo IV]] odlazi u [[egzil]] (1. novembra 1921.) |} == Povezano == * [[Mađarske kraljice]] == Reference == {{izvori}} == Literatura == * [[Peter Rokai|P. Rokai]], [[Zoltan Đere|Z. Đere]], [[Tibor Pal|T. Pal]], [[Aleksandar Kasaš|A. Kasaš]], Istorija Mađara, Clio, Beograd 2002. == Spoljašnje veze == * [http://www.magyarorszag.hu/angol/orszaginfo/tortenelem/uralkodok/kiralyok_a.html Mađarski vladari i šefovi države] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040813082356/http://www.magyarorszag.hu/angol/orszaginfo/tortenelem/uralkodok/kiralyok_a.html |date=2004-08-13 }} [[Kategorija:Mađarski vladari|#]] [[Kategorija:Popisi vladara|Mađarski]] [[Kategorija:Historija Mađarske|#]] ogtfrzgw04pt5r6pqt16r9xqodlwb0f 0 212728 41261619 41014615 2022-08-12T11:32:35Z Лобачев Владимир 36699 Coin of Vladimir the Great (reverse).svg wikitext text/x-wiki {{Okvir bivše zemlje svijeta |ime=Rusko Kraljevstvo |hr_ime=Galičko-Volinjsko Kneževstvo |izvorno_ime= |genitiv = Galičko-Volinjskog Kneževstva |kontinent = Europa |regija = Istočna Europa |status = Kraljevstvo |era = Srednji vijek |godina_start = [[1199|1199.]] |godina_kraj = [[1349|1349.]] |datum_start = |datum_kraj = |događaj_start = Formiranje |događaj_kraj = |p1 = Kijevska Rusija |flag_p1 = Coin of Vladimir the Great (reverse).svg |s1 = Povijest Poljske |flag_s1 = Kingdom of Poland-flag.svg |s2 = |flag_s2 = |s3 = |flag_s3 = |s4 = |flag_s4 = |s5= |image_s5= |s6 = |flag_s6 = |s7 = |flag_s7 = |zastava = Alex K Halych-Volhynia-flag.svg |zastava_i = |grb = Alex K Halych-Volhynia.svg |grb_i = |mapa = Korolivstvo_Ruske_13-14_stolittia.png |jezik = [[staroruski]], [[staroslavenski jezik|staroslavenski]] |glavni_grad = [[Lavov]] |vlada_tip = monarhija |titula_vođa = Kraljevi, kneževi |vođa1 = [[Roman Veliki]] (prvi knez) |godina_vođa1 = [[1199|1199.]] - [[1205|1205.]] |vođa2 = [[Danilo Galički]] (prvi kralj) |godina_vođa2 = [[1253|1253.]] - [[1264|1264.]] |vođa3 = [[Jurij II. Voleslav Trojdenovič]] |godina_vođa3 = [[1323|1323.]] - [[1340|1340.]] |vođa4 = |godina_vođa4 = |događaj1 = |datum_događaj1 = |događaj2 = |datum_događaj2 = |događaj_poslije = |datum_poslije = |valuta = [[ukrajinska hrivnja|grivnja]] |stat_godina1 = |stat_pop1 = |stat_površina1 = |himna = |geslo = |vjera = [[pravoslavlje]] |legislatura = }} '''Galičko-Volinjsko Kneževstvo''' ili '''Galičko-Volinjsko Kraljevstvo''', ili '''Rusko Kraljevstvo''', je bilo vazalno [[kneževstvo]] uzdignuto u rang [[kraljevstvo|kraljevstva]] od [[katoličanstvo|rimokatoličkog]] pape [[Inocent IV.|Inocenta]] 1245. godine. Ova država će postojati između 1199 kada nastaje tokom raspada [[Kijevska Rusija|Kijevske Rusije]] i 1349. godine kada će biti anektirana od [[Poljska|Poljske]]. Zbog svoje pozicije na pre svega području današnje zapadne [[Ukrajina|Ukrajine]], a manje i na onom [[Belorusija|Belorusije]] ruski historičari će ovu državu početkom 20 veka početi nazivati Jugozapadna Rusija nasuprot pre svega [[Veliko Kneževstvo Vladimira|Velikog Kneževstva Vladimira]] kojeg će nazvati Severoistočna Rusija <ref>Книга:Кучкин В.А.: Формирование государственной территории Северо-Восточной Руси в X — XIV вв.</ref>. Galičko-Volinjsko Kneževstvo nastaje 1199 godine kada ruski princ [[Roman Veliki]] osvaja Galičko Kneževstvo. Novonastala [[pravoslavlje|pravoslavna]] država se našla s zapada, severa i juga okružena [[katoličanstvo|katoličkim]] državama u ratu s kojima će poginuti državni osnivač odbijajući prihvatiti katoličku vjeru. Njegov naslednik Danilo Galički će biti fleksibilnih pa postaje Ugarski vazal, a potom i [[Mongoli|Mongola]] nakon što ovi unište ostatke Kijevske države 1246. godine nakon čega će od pape dobiti krunu Kralja Rusije 1253. godine. Njegov sin [[Lev od Galicije]] će uzdignutu državu na vrhunac moći oslobodivši se na neko vreme moći [[Ugarska|Ugarske]] protiv koje je pobednički ratovao kao i protiv Poljske. Nakon njegove smrti se ubrzo počela raspadati tako da će biti anektirana od Poljske 1349. godine čime je ujedno i završio [[vazal]]ni odnos Galičko-Volinjskog kneževstva s [[Zlatna Horda|Zlatnom Hordom]] <ref name="Michael B 1957 p. 522">Michael B. Zdan - The Dependence of Halych-Volyn' Rus' on the Golden Horde, The Slavonic and East European Review, Vol. 35, No. 85 (Jun., 1957), p. 522</ref> . == Reference == {{reflist|2}} [[Kategorija:Bivše države u Evropi]] [[Kategorija:Historija Ukrajine]] 3rlsbwrhs3y0ml5mnmxc6fht1q8iy1q 0 254545 41261593 40893106 2022-08-11T20:12:46Z Zavičajac 76707 wikitext text/x-wiki [[File:Manastir Knežina.jpg|mini|desno|Manastir Knežina]] {{location map start|Republika Srpska|float=right|width=250}} {{location map marker|Republika Srpska|label=Manastir Knežina|position=left|lat=44.02|long=18.75889}} {{location map end|Republika Srpska|caption=[[Manastiri u Republici Srpskoj]]}} '''Manastir Knežina''' je [[manastir]] [[Srpska pravoslavna crkva|Srpske pravoslavne crkve]] i nalazi u selu [[Knežina]], 11 kilometara od [[Sokolac|Sokoca]]. Manastir je posvećen presvetoj Bogorodici, a manastirska crkva nosi naziv hram svetih ravnoapostola cara Konstantina i carice Jelene. == Istorijat == Prema predanju o čemu svjedoče temelji, prijašnji manastir je izgrađen u 14. vijeku kod izvora Knežine.<ref name="Crkva svetih ravnoapostola cara Konstantina i carice Jelene">[http://www.opstinasokolac.org/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=41 Opština Sokolac: Crkva svetih ravnoapostola cara Konstantina i carice Jelene] {{sr}}</ref> Graditelj manastira je bio Andrijaš, brat Kraljevića Marka, a manastir su uništile Osmanlije.<ref name="Crkva svetih ravnoapostola cara Konstantina i carice Jelene" /> Sadašnji hram je sagrađen [[1962]]. godine na temeljima drvene crkve koja je uništena za vrijeme [[Drugi svetski rat|Drugog svjetskog rata]].<ref name="Turistička organizacija Republike Srpske: Manastir Knežina">[http://www.turizamrs.org/pocetna.php?menu_id=27&cid=2&page=124 Turistička organizacija Republike Srpske: Manastir Knežina] {{sr}}</ref> Prijašnja postradala drvena crkva je sagrađena [[1926]]. godine. Parohijska Crkva je u vrijeme vladike Vasilija, [[1989]]. godine u prisustvu 100.000 vjernika proglašena za manastir Knežina.<ref name="Crkva svetih ravnoapostola cara Konstantina i carice Jelene" /> U neposrednoj blizini hrama se nalaze neistraženi stećci, termomineralni izvor Toplik, i neistražena pećina iz koje izvire rijeka [[Bioštica]].<ref name="Turistička organizacija Republike Srpske: Manastir Knežina" /><ref name="Opština Sokolac">[http://www.opstinasokolac.org/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=41 Opština Sokolac: Manastir Knežina] {{sr}}</ref> == Vidi još == * [[Manastiri u Republici Srpskoj]] == Reference == {{reflist}} == Spoljašnje veze == * [http://www.turizamrs.org/pocetna.php?menu_id=27&cid=2&page=124 Turistička organizacija Republike Srpske: Manastir Knežina] {{sr}} * [http://www.tors.rs.sr/index.php?option=btg_firma&firmaid=17 Turizam Republike Srpske: Manastir Knežina] {{sr}} * [http://www.republikasrpska.org/biblioteka/manastiri/manastir-knezina/ Portal Republike Srpske: Manastir Knežina] * [http://www.palelive.com/vodic/vjerski-objekti/4548-manastir-sokolica-ravna-romanija.html Portal Pale: Manastir Sokolica] {{sr}} * [http://www.opstinasokolac.org/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=41 Opština Sokolac: Manastir Knežina] {{sr}} {{DEFAULTSORT:Knežina, manastir}} {{Commonscat|Knežina Monastery}} [[Kategorija:Opština Sokolac]] [[Kategorija:Manastiri u Republici Srpskoj]] [[Kategorija:Manastiri Mitropolije dabrobosanske]] do50nl6wxiqv22dz1qieweruglmx8g0 0 1359602 41261618 31919293 2022-08-12T09:54:01Z Gliwi 135182 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Marktgraitz.png]] → [[File:DEU Marktgraitz COA.svg]] PNG → SVG wikitext text/x-wiki {{Grad u Nemačkoj | naziv = Marktgrajc | izvorni_naziv = ''Marktgraitz'' | slika = | opis_slike = Marktgrajc | gradska_zastava = | grb = DEU Marktgraitz COA.svg | država = [[Njemačka]] | pokrajina = [[Bavarska]] | lokacija = | osnivanje = | stanovništvo = 1.303<ref>Broj stanovnika po [http://web.archive.org/web/20100919050210/http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Content/Statistiken/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/AdministrativeUebersicht,templateId=renderPrint.psml njem. Saveznom zavodu za statistiku]. [http://web.archive.org/web/20100827050647/http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Content/Statistiken/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Archiv/GV2000VJ/2Q__30062010__Auszug,property=file.xls Stanje] 30. 6. 2010.</ref> | gustina = 347 | aglomeracija = | površina = 3,8 | gšir = 50.16667 | gduž = 11.18333 | nadmorska_visina = 292 | registarska_oznaka = LIF | pozivni_broj = 09574 | poštanski_kod = 96257 | dan_grada = | veb-strana = [http://www.marktgraitz.de www.marktgraitz.de] | gradonačelnik = ''Jochen Partheymüller'' | stranka = Bürgerblock Freie Wähler Marktgraitz | ije = da }} '''Marktgrajc''' ({{jez-nem|Marktgraitz}}) je grad u [[Njemačka|njemačkoj]] saveznoj državi [[Bavarska]]. Jedno je od 11 opštinskih središta okruga [[Okrug Lihtenfels|Lihtenfels]]. Prema procjeni iz 2010. u gradu je živjelo 1.303 stanovnika. Posjeduje regionalnu šifru (''AGS'') 9478143. == Geografski i demografski podaci == [[Datoteka:Marktgraitz in LIF.svg|mini|levo|250px|Položaj grada u okrugu Lihtenfels]] Marktgrajc se nalazi u saveznoj državi [[Bavarska]] u okrugu Lihtenfels. Grad se nalazi na nadmorskoj visini od 292 metra. Površina opštine iznosi 3,8&nbsp;km². U samom gradu je, prema procjeni iz 2010. godine, živjelo 1.303 stanovnika. Prosječna gustina stanovništva iznosi 347 stanovnika/km². == Reference == {{reflist}} == Literatura == {{refbegin|2}} * {{BergerGeographischeNamenInDeutschland}} * {{FulbrookConciseHistoryOfGermany}} * {{ShawUrbanHistoricalGeography}} * {{HomeGermany}} * {{HammDemographicChange}} * {{BerghahnModernGermany}} * {{KleinerAtlas}} * {{GrosserAtlas}} {{refend}} == Vidi još == {{refbegin|2}} * [[Njemačka]] * [[Njemačke pokrajine]] * [[Popis gradova u Njemačkoj]] * [[Nemački jezik]] * [[Nemci]] * [[Institucije Savezne Republike Nemačke]] {{refend}} == Vanjske veze == {{portal|Nemačka}} {{Commonscat|Marktgraitz}} * [http://www.marktgraitz.de Zvanični sajt opštine] {{de}} * [http://www.destatis.de/ Nem. Savezni zavod za statistiku] {{de}} * [http://www.staedtetag.de Stalna konferencija gradova i opština] {{de}} * [http://www.kommon.de/ KommOn] - Informacioni sistem gradova, opština i okruga. {{de}} {{Nezavisni gradovi i opštine u okrugu Lihtenfels}} [[Kategorija:Gradovi u Bavarskoj|Marktgrajc]] gtolrrwcgizo9xp0b3bzwxbp82mu93r 0 1360049 41261595 31921215 2022-08-11T20:33:30Z Calle Cool 36538 coa wikitext text/x-wiki {{Grad u Nemačkoj | naziv = Gamertingen | izvorni_naziv = ''Gammertingen'' | slika = | opis_slike = Gamertingen | gradska_zastava = | grb = DEU Gammertingen COA.svg | država = [[Njemačka]] | pokrajina = [[Baden-Virtemberg]] | lokacija = | osnivanje = | stanovništvo = 6.614<ref>Broj stanovnika po [http://web.archive.org/web/20100919050210/http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Content/Statistiken/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/AdministrativeUebersicht,templateId=renderPrint.psml njem. Saveznom zavodu za statistiku]. [http://web.archive.org/web/20100827050647/http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Content/Statistiken/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Archiv/GV2000VJ/2Q__30062010__Auszug,property=file.xls Stanje] 30. 6. 2010.</ref> | gustina = 125 | aglomeracija = | površina = 53,0 | gšir = 48.24944 | gduž = 9.2175 | nadmorska_visina = 662 | registarska_oznaka = SIG | pozivni_broj = 07574 | poštanski_kod = 72501 | dan_grada = | veb-strana = [http://www.gammertingen.de/ www.gammertingen.de] | gradonačelnik = ''Holger Jerg'' | stranka = <!-- [[Musterpartei|MPA]] --> | ije = da }} '''Gamertingen''' ({{jez-nem|Gammertingen}}) je grad u [[Njemačka|njemačkoj]] saveznoj državi [[Baden-Virtemberg]]. Jedno je od 25 opštinskih središta okruga [[Okrug Zigmaringen|Zigmaringen]]. Prema procjeni iz 2010. u gradu je živjelo 6.614 stanovnika. Posjeduje regionalnu šifru (''AGS'') 8437031, ''[[NUTS]]'' (<!-- DEXXX (wird nicht angezeigt) -->) i ''[[UN/LOCODE|LOCODE]]'' (<!-- DE XXX (wird nicht angezeigt) -->) kod. == Geografski i demografski podaci == [[Datoteka:Karte Gammertingen.png|mini|levo|250px|Položaj grada u okrugu Zigmaringen]] Gamertingen se nalazi u saveznoj državi [[Baden-Virtemberg]] u okrugu Zigmaringen. Grad se nalazi na nadmorskoj visini od 662 metra. Površina opštine iznosi 53,0&nbsp;km². U samom gradu je, prema procjeni iz 2010. godine, živjelo 6.614 stanovnika. Prosječna gustina stanovništva iznosi 125 stanovnika/km². == Međunarodna saradnja == <div style="width:30%"> {{partnerstvo_gradova_zaglavlje}} {{partnerstvo_gradova_red|[[Tregueux]]|[[Francuska]]|partnerstvo|[[1998]]}} {{partnerstvo_gradova_podnožje|Izvor<ref>[http://www.rgre.de/rgre-partnerschaften/?dt_orgname=Gammertingen&dt_plz=&dt_einwohnerzahl_min=&dt_einwohnerzahl_max=&dt_bundesland=&aus_orgname=&aus_plz=&aus_land=&aus_kontinent=&partner_seit_von=&partner_seit_bis=&partner_form=&submit=Suche Savjet opština i regiona Evrope - Pregled međuopštinske saradnje], Pristupljeno 30. 6. 2010.</ref>}} </div> == Reference == {{reflist}} == Literatura == {{refbegin|2}} * {{BergerGeographischeNamenInDeutschland}} * {{FulbrookConciseHistoryOfGermany}} * {{ShawUrbanHistoricalGeography}} * {{HomeGermany}} * {{HammDemographicChange}} * {{BerghahnModernGermany}} * {{KleinerAtlas}} * {{GrosserAtlas}} {{refend}} == Vidi još == {{refbegin|2}} * [[Njemačka]] * [[Njemačke pokrajine]] * [[Popis gradova u Njemačkoj]] * [[Nemački jezik]] * [[Nemci]] * [[Institucije Savezne Republike Nemačke]] {{refend}} == Vanjske veze == {{portal|Nemačka}} {{Commonscat|Gammertingen}} * [http://www.gammertingen.de/ Zvanični sajt opštine] {{de}} * [http://www.destatis.de/ Nem. Savezni zavod za statistiku] {{de}} * [http://www.staedtetag.de Stalna konferencija gradova i opština] {{de}} * [http://www.kommon.de/ KommOn] - Informacioni sistem gradova, opština i okruga. {{de}} {{Nezavisni gradovi i opštine u okrugu Zigmaringen}} [[Kategorija:Gradovi u Baden-Virtembergu|Gamertingen]] r6h2tc3vd9cyii1uc1b5vgsirjm5gco 0 1414096 41261534 41147766 2022-08-11T12:14:03Z Edgar Allan Poe 29250 wikitext text/x-wiki {{Infokutija nogometaš | imenogometaša = Mario Götze | slika = [[Datoteka:FIFA WC-qualification 2014 - Austria vs. Germany 2012-09-11 - Mario Götze 01.JPG|250px]] | punoime = | nadimak = | datumrođenja = [[3. lipnja]] [[1992.]] | rodnigrad = {{flagicon|NJE}} [[Memmingen]] | rodnadržava = [[Njemačka]] | datumsmrti = | gradsmrti = | državasmrti = | nacionalnost = [[Nijemci|Nijemac]] | državljanstvo = {{flagicon|NJE}} [[Njemačka|njemačko]] | visina = 1.76m | pozicija = ofenzivni vezni | trenutniklub = {{flagicon|NJE}} [[Eintracht Frankfurt]] | brojnadresu = 27 | datumimjestodebija = | omladinskegodine = 1995 – 1998<br />1998 – 2001<br />2001 – 2009 | omladinskipogoni = {{flagicon|NJE}} [[SC Ronsberg]]<br />{{flagicon|NJE}} [[FC Eintracht Hombruch]]<br />{{flagicon|NJE}} [[Borussia Dortmund]] | godine1 = 2009 – 2010 | klubovi1 = {{nowrap|{{flagicon|NJE}} [[Borussia Dortmund II]]}} | nastupi(golovi)1 = 1 (0) | godine2 = 2009 – 2013 | klubovi2 = {{flagicon|NJE}} [[Borussia Dortmund]] | nastupi(golovi)2 = 83 (22) | godine3 = 2013 – 2016 | klubovi3 = {{flagicon|NJE}} [[FC Bayern München|Bayern München]] | nastupi(golovi)3 = 73 (22) | godine4 = 2016 – 2020 | klubovi4 = {{flagicon|NJE}} [[Borussia Dortmund]] | nastupi(golovi)4 = 75 (13) | godine5 = 2020 – 2022 | klubovi5 = {{flagicon|NIZ}} [[PSV Eindhoven]] | nastupi(golovi)5 = 47 (9) | godine6 = 2022 – | klubovi6 = {{flagicon|NJE}} [[Eintracht Frankfurt]] | nastupi(golovi)6 = 1 (0) | reprezentacija = | nacionalnegodine1 = 2010 – 2017 | nacionalneekipe1 = {{flagicon|NJE}} [[Fudbalska ili nogometna reprezentacija Njemačke|Njemačka]] | nacionalninastupi(golovi)1 = 63 (17) | nacionalnegodine4 = | nacionalneekipe4 = | nacionalninastupi(golovi)4 = | trenergodine = | trenerklubovi = | zadnjiuređaj = 22.7.2016 }} '''Mario Götze''' ([[Memmingen]], [[3. lipnja]] [[1992.]]) je [[Njemačka|njemački]] nogometaš i bivši nacionalni reprezentativac. Igra na poziciji polušpice i desnog krila te je trenutno član kluba [[Eintracht Frankfurt]]. Tehnički direktor [[Njemačka nogometna reprezentacija|njemačke nogometne reprezentacije]], [[Matthias Sammer]] nazvao je Götzea "''jednim od najvećih talenata koje je Njemačka ikad imala''".<ref>[http://www.goal.com/en/news/15/germany/2010/08/13/2069066/matthias-sammer-praises-borussia-dortmunds-german-wunderkind. Matthias Sammer Praises Borussia Dortmund's German Wunderkind Mario Goetze]</ref> == Karijera == === Klupska karijera === ==== Borussia Dortmund ==== Igrač je proizvod škole nogometa [[Borussia Dortmund|Borussije Dortmund]] u koju je došao kao osmogodišnjak. Za klub je kao profesionalac debitirao [[21. studenog]] [[2009.]] u utakmici [[Bundesliga|Bundeslige]] protiv Mainza ušavši u igru pred sam kraj susreta. Ubrzo je postao standardan u klubu te je bio važna karika Borussije koja je u sezoni 2010./11. osvojila [[Bundesliga|Bundesligu]]. Dana [[27. ožujka]] [[2012.]] Götze je s klubom potpisao novi četverogodišnji ugovor. Iste godine igrač je s klubom obranio naslov prvaka Njemačke te je osvojio i nacionalni kup. ==== Bayern München ==== Dana [[3. srpnja]] [[2013.]] Mario je predstavljen kao novo pojačanje [[Bayern München|Bayerna]]. Njemačko čudo od djeteta stiglo je iz [[Borussia Dortmund|Borussije]] nakon što su Bavarci platiti 37 milijuna [[Euro|eura]] koliko je iznosila klauzula za raskid ugovora. === Reprezentativna karijera === Mario Götze je prije poziva u seniorsku, igrao za njemačke U15, U16, U17 i U21 reprezentacije. Godine [[2009.]] je sa U17 selekcijom osvojio europski naslov. Za [[Njemačka nogometna reprezentacija|Elf]] je debitirao [[17. studenog]] [[2010.]] u susretu protiv [[Švedska nogometna reprezentacija|Švedske]]. U igru je ušao u 78. minuti kao zamjena suigraču iz Borussije, [[Kevin Großkreutz|Kevinu Großkreutzu]].<ref>[http://www.kicker.de/news/fussball/intligen/intwettbewerbe/fussball-nationalteams-freundschaftsspiele/2010/8/1001931/livematch_schweden_deutschland.html Schweden – Deutschland]</ref> Tim debijem je postao najmlađi reprezentativac u [[Njemačka nogometna reprezentacija|njemačkoj reprezentaciji]].<ref>[http://www.dfb.de/index.php?id=500014&tx_dfbnews_pi1%5BshowUid%5D=27771&tx_dfbnews_pi4%5Bcat%5D=56 Goldene Aussichten: Mit 18 schon Meister und Nationalspieler]</ref> Također, Götze i [[André Schürrle]] su prva dva njemačka reprezentativca koji su rođeni u ujedinjenoj [[Njemačka|Njemačkoj]]. Götze je drugu utakmicu za Elf odigrao [[9. veljače]] [[2011.]] u prijateljskom susretu protiv [[Talijanska nogometna reprezentacija|Italije]]. Prvim pogotkom za reprezentaciju protiv [[Brazilska nogometna reprezentacija|Brazila]] [[10. kolovoza]] [[2011.]] Mario je postao najmlađi reprezentativni strijelac od njemačke poslijeratne ere.<ref>{{Cite web |title=Youngest Debutants |url=http://www.schwarzundweiss.co.uk/andere/stats/youngest-debutants.html |access-date=2014-06-23 |archivedate=2011-08-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110818173934/http://www.schwarzundweiss.co.uk/andere/stats/youngest-debutants.html |deadurl=yes }}</ref> Tada je imao 19 godina i 68 dana. Igrač je s reprezentacijom sudjelovao na [[EURO 2012|EURO-u 2012.]] ==== Golovi za reprezentaciju ==== {| class="wikitable" style="text-align:left; margin:auto;" |- ! Gol !! Datum !! Lokacija !! Protivnik !! Rezulzat !! Ishod !! Natjecanje |- | 1. || [[10. kolovoza]] [[2011.]] || [[Mercedes-Benz Arena (Stuttgart)|Mercedes-Benz Arena]], [[Stuttgart]], [[Njemačka]] || {{flagcountry|BRA}} || '''2'''–0 || 3–2 || Prijateljska |- | 2. || [[2. rujna]] [[2011.]] || [[Veltins-Arena]], [[Gelsenkirchen]], [[Njemačka]] || {{flagcountry|AUT}} || '''6'''–2 || 6–2 || Kvalifikacije za UEFA Euro 2012 |- | 3. || [[7. rujna]] [[2012.]] || [[AWD-Arena]], [[Hanover]], [[Njemačka]] || {{flagcountry|FRO}} || '''1'''–0 || 3–0 || Kvalifikacije za FIFA Svjetsko prvenstvo 2014 |- | 4. || [[22. ožujka]] [[2013.]] || [[Astana Arena]], [[Astana]], [[Kazahstan]] || {{flagcountry|KAZ}} || '''2'''–0 || 3–0 || Kvalifikacije za FIFA Svjetsko prvenstvo 2014 |- | 5. || [[26. ožujka]] [[2013.]] || [[Stadion Nürnberg|Frankenstadion]], [[Nürnberg]], [[Njemačka]] || {{flagcountry|KAZ}} || '''2'''–0 || 4–1 || Kvalifikacije za FIFA Svjetsko prvenstvo 2014 |- | 6. || [[15. listopada]] [[2013.]] || [[Friends Arena]], [[Solna Municipality|Solna]], [[Švedska]] || {{flagcountry|SWE}} || '''2'''–2 || 5–3 || Kvalifikacije za FIFA Svjetsko prvenstvo 2014 |- | 7. || [[5. ožujka]] [[2014.]] || [[Mercedes-Benz Arena (Stuttgart)|Mercedes-Benz Arena]], [[Stuttgart]], [[Njemačka]] || {{flagcountry|CHI}} || '''1'''–0 || 1–0 || Prijateljska |- | 8. || rowspan=2|[[6. lipnja]] [[2014.]]|| rowspan=2|[[Coface Arena]], [[Mainz]], [[Njemačka]] || rowspan=2|{{flagcountry|ARM}} || '''5'''–1 || rowspan=2|6–1 || rowspan=2|Prijateljska |- | 9. || '''6'''–1 |- | 10. || [[21. lipnja]] [[2014.]] || [[Castelão (Ceará)|Castelão]], [[Fortaleza]], [[Brazil]] || {{flagcountry|GHA}} || '''1'''–0 || 2–2 || [[FIFA Svjetsko prvenstvo 2014]] |} == Privatni život == Marijev otac Jürgen Götze je sveučilišni profesor na dortmundskom tehnološkom sveučilištu.<ref>{{Cite web |title=Prof. Dr. Ing. Jürgen Götze |url=http://www.dt.e-technik.uni-dortmund.de/mitarbeiter/goetze/index.shtml |access-date=2014-06-23 |archivedate=2014-10-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141009184107/http://www.dt.e-technik.uni-dortmund.de/mitarbeiter/goetze/index.shtml |deadurl=yes }}</ref><ref>[http://www.stern.de/sport/fussball/mario-goetze-der-kleine-gott-des-deutschen-fussballs-1715582.html Der "kleine Gott" des deutschen Fußballs]</ref> == Osvojeni trofeji == === Klupski trofeji === {| class="wikitable" |- !Klub!!Trofej!!Godina |- !colspan="3"|{{flag|Njemačka}} |- |[[Borussia Dortmund]]||[[Bundesliga]]||[[2011.]] |- |[[Borussia Dortmund]]||[[Bundesliga]]||[[2012.]] |- |[[Borussia Dortmund]]||[[DFB-Pokal]]||[[2012.]] |- |[[Bayern München]]||[[Bundesliga]]||[[2014.]] |- |} === Reprezentativni trofeji === {| class="wikitable" |- !Turnir!!Trofej!!Godina |- !colspan="3"|{{flag|Njemačka}} |- |EURO U17||Zlato||[[2009.]] |- |} == Izvori == {{izvori}} == Vanjske poveznice == * [http://www.mario-goetze.com/ Službena web stranica igrača] * [http://www.national-football-teams.com/v2/player.php?id=43214 Profil igrača na National Football Teams.com] {{Sastav Njemačka 2012 EP}} {{Sastav Njemačka 2014 SP}} {{Sastav Njemačka 2016 EP}} {{Životni vijek|1992||Goeötze, Mario}} [[Kategorija:Njemački fudbaleri ili nogometaši]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Borussije Dortmund]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Bayern Münchena]] [[Kategorija:Svjetski prvaci u fudbalu ili nogometu]] tvwc355dyjng4nqjodho88360odwnsj 41261535 41261534 2022-08-11T12:14:34Z Edgar Allan Poe 29250 +[[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši PSV Eindhovena]]; +[[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Eintracht Frankfurta]] pomoću gadgeta [[Wikipedia:Alati/Gadgeti/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infokutija nogometaš | imenogometaša = Mario Götze | slika = [[Datoteka:FIFA WC-qualification 2014 - Austria vs. Germany 2012-09-11 - Mario Götze 01.JPG|250px]] | punoime = | nadimak = | datumrođenja = [[3. lipnja]] [[1992.]] | rodnigrad = {{flagicon|NJE}} [[Memmingen]] | rodnadržava = [[Njemačka]] | datumsmrti = | gradsmrti = | državasmrti = | nacionalnost = [[Nijemci|Nijemac]] | državljanstvo = {{flagicon|NJE}} [[Njemačka|njemačko]] | visina = 1.76m | pozicija = ofenzivni vezni | trenutniklub = {{flagicon|NJE}} [[Eintracht Frankfurt]] | brojnadresu = 27 | datumimjestodebija = | omladinskegodine = 1995 – 1998<br />1998 – 2001<br />2001 – 2009 | omladinskipogoni = {{flagicon|NJE}} [[SC Ronsberg]]<br />{{flagicon|NJE}} [[FC Eintracht Hombruch]]<br />{{flagicon|NJE}} [[Borussia Dortmund]] | godine1 = 2009 – 2010 | klubovi1 = {{nowrap|{{flagicon|NJE}} [[Borussia Dortmund II]]}} | nastupi(golovi)1 = 1 (0) | godine2 = 2009 – 2013 | klubovi2 = {{flagicon|NJE}} [[Borussia Dortmund]] | nastupi(golovi)2 = 83 (22) | godine3 = 2013 – 2016 | klubovi3 = {{flagicon|NJE}} [[FC Bayern München|Bayern München]] | nastupi(golovi)3 = 73 (22) | godine4 = 2016 – 2020 | klubovi4 = {{flagicon|NJE}} [[Borussia Dortmund]] | nastupi(golovi)4 = 75 (13) | godine5 = 2020 – 2022 | klubovi5 = {{flagicon|NIZ}} [[PSV Eindhoven]] | nastupi(golovi)5 = 47 (9) | godine6 = 2022 – | klubovi6 = {{flagicon|NJE}} [[Eintracht Frankfurt]] | nastupi(golovi)6 = 1 (0) | reprezentacija = | nacionalnegodine1 = 2010 – 2017 | nacionalneekipe1 = {{flagicon|NJE}} [[Fudbalska ili nogometna reprezentacija Njemačke|Njemačka]] | nacionalninastupi(golovi)1 = 63 (17) | nacionalnegodine4 = | nacionalneekipe4 = | nacionalninastupi(golovi)4 = | trenergodine = | trenerklubovi = | zadnjiuređaj = 22.7.2016 }} '''Mario Götze''' ([[Memmingen]], [[3. lipnja]] [[1992.]]) je [[Njemačka|njemački]] nogometaš i bivši nacionalni reprezentativac. Igra na poziciji polušpice i desnog krila te je trenutno član kluba [[Eintracht Frankfurt]]. Tehnički direktor [[Njemačka nogometna reprezentacija|njemačke nogometne reprezentacije]], [[Matthias Sammer]] nazvao je Götzea "''jednim od najvećih talenata koje je Njemačka ikad imala''".<ref>[http://www.goal.com/en/news/15/germany/2010/08/13/2069066/matthias-sammer-praises-borussia-dortmunds-german-wunderkind. Matthias Sammer Praises Borussia Dortmund's German Wunderkind Mario Goetze]</ref> == Karijera == === Klupska karijera === ==== Borussia Dortmund ==== Igrač je proizvod škole nogometa [[Borussia Dortmund|Borussije Dortmund]] u koju je došao kao osmogodišnjak. Za klub je kao profesionalac debitirao [[21. studenog]] [[2009.]] u utakmici [[Bundesliga|Bundeslige]] protiv Mainza ušavši u igru pred sam kraj susreta. Ubrzo je postao standardan u klubu te je bio važna karika Borussije koja je u sezoni 2010./11. osvojila [[Bundesliga|Bundesligu]]. Dana [[27. ožujka]] [[2012.]] Götze je s klubom potpisao novi četverogodišnji ugovor. Iste godine igrač je s klubom obranio naslov prvaka Njemačke te je osvojio i nacionalni kup. ==== Bayern München ==== Dana [[3. srpnja]] [[2013.]] Mario je predstavljen kao novo pojačanje [[Bayern München|Bayerna]]. Njemačko čudo od djeteta stiglo je iz [[Borussia Dortmund|Borussije]] nakon što su Bavarci platiti 37 milijuna [[Euro|eura]] koliko je iznosila klauzula za raskid ugovora. === Reprezentativna karijera === Mario Götze je prije poziva u seniorsku, igrao za njemačke U15, U16, U17 i U21 reprezentacije. Godine [[2009.]] je sa U17 selekcijom osvojio europski naslov. Za [[Njemačka nogometna reprezentacija|Elf]] je debitirao [[17. studenog]] [[2010.]] u susretu protiv [[Švedska nogometna reprezentacija|Švedske]]. U igru je ušao u 78. minuti kao zamjena suigraču iz Borussije, [[Kevin Großkreutz|Kevinu Großkreutzu]].<ref>[http://www.kicker.de/news/fussball/intligen/intwettbewerbe/fussball-nationalteams-freundschaftsspiele/2010/8/1001931/livematch_schweden_deutschland.html Schweden – Deutschland]</ref> Tim debijem je postao najmlađi reprezentativac u [[Njemačka nogometna reprezentacija|njemačkoj reprezentaciji]].<ref>[http://www.dfb.de/index.php?id=500014&tx_dfbnews_pi1%5BshowUid%5D=27771&tx_dfbnews_pi4%5Bcat%5D=56 Goldene Aussichten: Mit 18 schon Meister und Nationalspieler]</ref> Također, Götze i [[André Schürrle]] su prva dva njemačka reprezentativca koji su rođeni u ujedinjenoj [[Njemačka|Njemačkoj]]. Götze je drugu utakmicu za Elf odigrao [[9. veljače]] [[2011.]] u prijateljskom susretu protiv [[Talijanska nogometna reprezentacija|Italije]]. Prvim pogotkom za reprezentaciju protiv [[Brazilska nogometna reprezentacija|Brazila]] [[10. kolovoza]] [[2011.]] Mario je postao najmlađi reprezentativni strijelac od njemačke poslijeratne ere.<ref>{{Cite web |title=Youngest Debutants |url=http://www.schwarzundweiss.co.uk/andere/stats/youngest-debutants.html |access-date=2014-06-23 |archivedate=2011-08-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110818173934/http://www.schwarzundweiss.co.uk/andere/stats/youngest-debutants.html |deadurl=yes }}</ref> Tada je imao 19 godina i 68 dana. Igrač je s reprezentacijom sudjelovao na [[EURO 2012|EURO-u 2012.]] ==== Golovi za reprezentaciju ==== {| class="wikitable" style="text-align:left; margin:auto;" |- ! Gol !! Datum !! Lokacija !! Protivnik !! Rezulzat !! Ishod !! Natjecanje |- | 1. || [[10. kolovoza]] [[2011.]] || [[Mercedes-Benz Arena (Stuttgart)|Mercedes-Benz Arena]], [[Stuttgart]], [[Njemačka]] || {{flagcountry|BRA}} || '''2'''–0 || 3–2 || Prijateljska |- | 2. || [[2. rujna]] [[2011.]] || [[Veltins-Arena]], [[Gelsenkirchen]], [[Njemačka]] || {{flagcountry|AUT}} || '''6'''–2 || 6–2 || Kvalifikacije za UEFA Euro 2012 |- | 3. || [[7. rujna]] [[2012.]] || [[AWD-Arena]], [[Hanover]], [[Njemačka]] || {{flagcountry|FRO}} || '''1'''–0 || 3–0 || Kvalifikacije za FIFA Svjetsko prvenstvo 2014 |- | 4. || [[22. ožujka]] [[2013.]] || [[Astana Arena]], [[Astana]], [[Kazahstan]] || {{flagcountry|KAZ}} || '''2'''–0 || 3–0 || Kvalifikacije za FIFA Svjetsko prvenstvo 2014 |- | 5. || [[26. ožujka]] [[2013.]] || [[Stadion Nürnberg|Frankenstadion]], [[Nürnberg]], [[Njemačka]] || {{flagcountry|KAZ}} || '''2'''–0 || 4–1 || Kvalifikacije za FIFA Svjetsko prvenstvo 2014 |- | 6. || [[15. listopada]] [[2013.]] || [[Friends Arena]], [[Solna Municipality|Solna]], [[Švedska]] || {{flagcountry|SWE}} || '''2'''–2 || 5–3 || Kvalifikacije za FIFA Svjetsko prvenstvo 2014 |- | 7. || [[5. ožujka]] [[2014.]] || [[Mercedes-Benz Arena (Stuttgart)|Mercedes-Benz Arena]], [[Stuttgart]], [[Njemačka]] || {{flagcountry|CHI}} || '''1'''–0 || 1–0 || Prijateljska |- | 8. || rowspan=2|[[6. lipnja]] [[2014.]]|| rowspan=2|[[Coface Arena]], [[Mainz]], [[Njemačka]] || rowspan=2|{{flagcountry|ARM}} || '''5'''–1 || rowspan=2|6–1 || rowspan=2|Prijateljska |- | 9. || '''6'''–1 |- | 10. || [[21. lipnja]] [[2014.]] || [[Castelão (Ceará)|Castelão]], [[Fortaleza]], [[Brazil]] || {{flagcountry|GHA}} || '''1'''–0 || 2–2 || [[FIFA Svjetsko prvenstvo 2014]] |} == Privatni život == Marijev otac Jürgen Götze je sveučilišni profesor na dortmundskom tehnološkom sveučilištu.<ref>{{Cite web |title=Prof. Dr. Ing. Jürgen Götze |url=http://www.dt.e-technik.uni-dortmund.de/mitarbeiter/goetze/index.shtml |access-date=2014-06-23 |archivedate=2014-10-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141009184107/http://www.dt.e-technik.uni-dortmund.de/mitarbeiter/goetze/index.shtml |deadurl=yes }}</ref><ref>[http://www.stern.de/sport/fussball/mario-goetze-der-kleine-gott-des-deutschen-fussballs-1715582.html Der "kleine Gott" des deutschen Fußballs]</ref> == Osvojeni trofeji == === Klupski trofeji === {| class="wikitable" |- !Klub!!Trofej!!Godina |- !colspan="3"|{{flag|Njemačka}} |- |[[Borussia Dortmund]]||[[Bundesliga]]||[[2011.]] |- |[[Borussia Dortmund]]||[[Bundesliga]]||[[2012.]] |- |[[Borussia Dortmund]]||[[DFB-Pokal]]||[[2012.]] |- |[[Bayern München]]||[[Bundesliga]]||[[2014.]] |- |} === Reprezentativni trofeji === {| class="wikitable" |- !Turnir!!Trofej!!Godina |- !colspan="3"|{{flag|Njemačka}} |- |EURO U17||Zlato||[[2009.]] |- |} == Izvori == {{izvori}} == Vanjske poveznice == * [http://www.mario-goetze.com/ Službena web stranica igrača] * [http://www.national-football-teams.com/v2/player.php?id=43214 Profil igrača na National Football Teams.com] {{Sastav Njemačka 2012 EP}} {{Sastav Njemačka 2014 SP}} {{Sastav Njemačka 2016 EP}} {{Životni vijek|1992||Goeötze, Mario}} [[Kategorija:Njemački fudbaleri ili nogometaši]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Borussije Dortmund]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Bayern Münchena]] [[Kategorija:Svjetski prvaci u fudbalu ili nogometu]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši PSV Eindhovena]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Eintracht Frankfurta]] lwi3kvkv0h10dp516uoy61u711txwtm 0 2322373 41261616 41181303 2022-08-12T06:49:30Z Kulmalukko 41455 wikitext text/x-wiki {{Naselje u Italiji | naziv = Vieyes | izvorni_naziv = | država = {{flag|Italija}} [[Italija]] | regija = [[Valle d'Aosta]] | okrug = [[Valle d'Aosta]] | slika = Vieyes.jpg | opis_slike = | grb = | gradska_zastava = | osnivanje = | stanovništvo = 9 | godina_stanovništvo = 2011 | aglomeracija = | godina_aglomeracija = | gustina = | površina = | vremenska_zona = | poštanski_kod = | pozivni_broj = | registarska_oznaka = | ostalo1l = | ostalo1 = | veb-strana = | gradonačelnik = | stranka = | gšir = 45.64987 | gduž = 7.25355 | nadmorska_visina = 1149 | geonameid = 3164384 }} '''Vieyes''' je naselje u [[Italija|Italiji]] u provinciji [[Valle d'Aosta]], u regiji [[Valle d'Aosta]]. Prema proceni iz [[2011]]. u naselju je živelo 9 stanovnika.<ref name="GeoNames">{{GeoNames}}</ref><ref name="Istat">{{Istat}}</ref> Naselje se nalazi na [[Nadmorska visina|nadmorskoj visini]] od 1149 m. == Vidi još == * [[Italijanski jezik]] * [[Italijani]] == Reference == {{reflist}} == Literatura == {{refbegin|2}} * {{MoliternoEncyclopediaOfContemporaryItalianCulture}} * {{ArmieroNatureAndHistoryInModernItaly}} * {{GuicciardiniHistoryOfItaly}} * {{DomenicoRegionsOfItaly}} * {{AveryNewCenturyItalianRenaissanceEncyclopedia}} * {{CoppaDictionaryOfModernItalianHistory}} {{refend}} == Vanjske veze == {{Commonscat|Vieyes}} {{Wikiatlas|Italy}} * [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/it.html by the CIA Factbook] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170709111211/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/it.html |date=2017-07-09 }} * [http://www.trenitalia.it/en/index.html Italian Railways] * [http://www.parks.it/Eindex.html Italian National and Regional Parks] * [http://eudocs.lib.byu.edu/index.php/History_of_Italy:_Primary_Documents History of Italy: Primary Documents] * [http://www.fastionline.org/ List and maps of archaeological sites in Italy] * [http://vlib.iue.it/hist-italy/Index.html WWW-VL: History: Italy] at IUE {{Italijanska provincija Valle d'Aosta}} {{Spisak provincija u Italiji}} {{Naselje-Italija-začetak}} [[Kategorija:Naselja u provinciji Valle d'Aosta]] [[Kategorija:Wikiprojekat geografija/Naselja u Italiji]] glbhsflcucjimqswnx5v2vo4g7vzcss 0 3741077 41261558 40558476 2022-08-11T14:01:22Z GrandEscogriffe 154261 Preusmjereno na [[Villa Guerrero, México]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT[[Villa Guerrero, México]] g73r5qb184vnwka08xsvy44k9d28mx6 0 3745810 41261557 40567328 2022-08-11T14:01:02Z GrandEscogriffe 154261 wikitext text/x-wiki {{Naselje u Meksiku | naziv = Villa Guerrero | izvorni_naziv = | država = {{MEK}} | savezna_država = [[México (savezna država)|México]] | opština = [[Opština Villa Guerrero, México|Villa Guerrero]] | slika = | opis_slike = | grb = | gradska_zastava = | osnivanje = | stanovništvo = 9509<ref name="GeoNames" /> | godina_stanovništvo = 2013. | aglomeracija = | godina_aglomeracija = | gustina = | gšir = 18.96 | gduž = -99.64 | nadmorska_visina = 2150<ref name="GeoNames" /> | vremenska_zona = [[UTC-6]], leti [[UTC-5]] | površina = | poštanski_kod = | pozivni_broj = | registarska_oznaka = | ostalo1l = | ostalo1 = | veb-strana = | gradonačelnik = | stranka = | geonameid = 3817501 }} '''Villa Guerrero''' je naselje u [[Meksiko|Meksiku]], u [[Administrativna podjela Meksika|saveznoj državi]] [[México (savezna država)|México]], u [[Opštine Meksika|opštini]] [[Opština Villa Guerrero, México|Villa Guerrero]]. Prema [[Nacionalni institut za statistiku i geografiju (Meksiko)|proceni]] iz [[2013]]. godine u naselju je živelo 9509 stanovnika.<ref name="GeoNames">{{GeoNames}}</ref><ref name="Inegi">{{Inegi}}</ref> Naselje se nalazi na [[nadmorska visina|nadmorskoj visini]] od 2150 m. == Vidite još == {{refbegin}} * [[Meksiko]] * [[Administrativna podjela Meksika]] * [[Popis gradova u Meksiku]] {{refend}} == Reference == {{reflist}} == Literatura == {{refbegin|2}} * {{BurtonHistoryOfMexico}} * {{KrauzeMexicoBiographyOfPower}} * {{MeyerTheOxfordHistoryOfMexico}} * {{SantiagoMexico}} * {{MeyerTheCourseOfMexicanHistory}} * {{RussellTheHistoryOfMexico}} * {{WernerEncyclopediaOfMexico}} * {{WernerConciseEncyclopediaOfMexico}} {{refend}} == Vanjske veze == {{Commonscat|Villa Guerrero}} {{refbegin|2}} * {{CIA World Factbook link|mx|Mexico}} * {{UCB Libraries Mexico}} * {{Dmoz|Regional/North_America/Mexico}} * {{BBC Mexico}} * {{Britannica Mexico}} * {{Wikiatlas|Mexico}} {{refend}} {{-}} {{Meksička opština Villa Guerrero, México}} {{Opštine meksičke savezne države Meksiko}} {{Savezne države Meksika}} {{Naselje-Meksiko-začetak}} [[Kategorija:Naselja u opštini Villa Guerrero, Meksiko]] [[Kategorija:Wikiprojekat geografija/Naselja u Meksiku]] hb8579kzhozf0wtiej2cf429belrnuk 0 4476532 41261554 40922486 2022-08-11T13:38:30Z Nauall 176772 add salary wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |name = Andrzej Duda |image = Andrzej Duda portrait - 2013-09-12.jpg |birth_name = Andrzej Sebastian Duda |birth_date = {{birth date and age|1972|05|16|df=y}} |birth_place = [[Kraków]], [[NR Poljska|Poljska]] |death_date = |death_place = |office = [[Popis državnih poglavara Poljske#predsjednik Republike 4|6.]] [[predsjednik Poljske]]<br />{{small|izabran}} |primeminister = [[Ewa Kopacz]] |term_start = 6. august 2015 |term_end = |predecessor = |successor = |succeeding = [[Bronisław Komorowski]] |constituency_MP1 = [[Mala Poljska i Świętokrzyskie (izborna jedinica Evropskog parlamenta)|Mala Poljska i Świętokrzyskie]] |parliament1 = Evropski |term_start1 = 1. jul 2014 |term_end1 = |party = [[Pravo i pravda]] |spouse = Agata Kornhauser |children = Kinga Duda |alma_mater = [[Jagelonski univerzitet]] |profession = pravnik |religion = [[Katolička crkva|rimokatoličanstvo]] |signature = Andrzej Duda Signature 0.jpg |website = {{URL|http://andrzejduda.pl|Službeni website}} |Zarada=~ €68 000 годишно <ref>[https://www.gowork.pl/poradnik/20/zarobki/pensja-prezydenta-ile-wynosi-jaka-jest-wysokosc-emerytury-prezydenta-polski/; Ile zarabia prezydent Polski?]</ref>}} '''Andrzej Sebastian Duda''' [[međunarodna fonetska abeceda|<nowiki>[</nowiki>ˈandʐɛj sɛˈbastjan ˈduda<nowiki>]</nowiki>]] ({{Audio|Pl-Andrzej Duda.ogg|poslušaj}}) (16. maj 1972.), [[Poljska|poljski]] pravnik i [[konzervativizam|konzervativni]] političar koji je 2015. godine kao kandidat stranke [[Pravo i pravda]] (PiS) izabran za [[predsjednik Poljske|predsjednika Poljske]]. Kao kandidat PiS je 2011. godine izabran u [[Sejm]]. Tokom kampanje je naveo kako će predložiti, odnosno podržati zakon kojim bi se ljekari koji izvode [[umjetna oplodnja|umjetnu oplodnju]] kažnjavali zatvorom do dvije godine. <ref>{{cite web|title=Bartosz Arłukowicz: Duda chce wsadzać ludzi do więzienia za in vitro|url=http://wiadomosci.onet.pl/kraj/bartosz-arlukowicz-duda-chce-wsadzac-ludzi-do-wiezienia-za-in-vitro/ytsq52}}</ref> == Izvori == {{izvori}} {{Commonscat|Andrzej Duda}} {{Predsjednici Poljske}} {{Normativna kontrola}} {{Lifetime|1972||Duda, Andrzej}} [[Kategorija:Predsjednici Poljske]] [[Kategorija:Poljski političari]] 8m8cfupi77z6v23zllm1ksvc1b7d0n7 0 4549871 41261550 41261255 2022-08-11T13:20:44Z Smiroje 153576 wikitext text/x-wiki {{Infokutija Političar | ime = Todor Dimitrov Pavlov | slika = Todor Pavlov.jpg|220px]] | opis_slike = | datum_rođenja = [[14. februar]] [[1890]]. | mesto_rođenja = [[Štip]] | država_rođenja = [[Osmansko carstvo]] | datum_smrti = {{Datum smrti|1977|5|8|1890|2|14}} | mesto_smrti = [[Sofija]] | država_smrti = [[Narodna Republika Bugarska]] | državljanstvo = [[Narodna Republika Bugarska]] | narodnost = [[Bugari|Bugar]]<br>''([[Makedonci|Makedonskog]] porekla)'' | veroispovest = [[Ateizam|ateista]] | partija = [[Bugarska komunistička partija]] | supružnik = | deca = Vera Pavlov | univerzitet = [[Univerzitet u Sofiji]] | profesija = [[Doktor (titula)|doktor filozofskih nauka]] | funkcija 1 = [[regent]] [[Kraljevina Bugarska|Bugarske]] | početak funkcije 1 = [[9. septembar]] [[1944]] | kraj funkcije 1= [[15. septembar]] [[1946]]. | naslednik 1 = monarhija ukinuta | monarh 1 = [[Simeon II od Bugarske]] | funkcija 2 = [[predsednik]] [[Bugarska akademija nauka|Bugarske akademija nauka]] | početak funkcije 2 = [[1947]] | kraj funkcije 2 = [[1962]] }} '''Todor Dimitrov Pavlov''' ([[Štip]], [[Osmansko carstvo]], [[14. februar]] [[1890]] — [[Sofija]], [[Narodna Republika Bugarska|NR Bugarska]], [[8. maj]] [[1977]]) je istaknuta ličnost [[Bugarska komunistička partija|Bugarske komunističke partije]], [[regent]] [[Kraljevina Bugarska|Bugarske]] ([[9. septembar|9. septembra]] [[1944]] — [[15. septembar|15. septembra]] [[1946]].). == Biografija == Todor Pavlov je rođen [[14. februar]]a [[1890]]. u [[Štip]]u (tada [[Osmansko carstvo|Otomanska imperija]]) u porodici učitelja Dimitra Pavlova Grozdanofa. [[1914]]. godine diplomirao je na [[Sofijski univerzitet|Univerzitetu u Sofiji]] specijalizovo je filozofiju i pedagogiju, a zatim predavao kao nastavnik. U [[1919]]. godini, pridružio se [[Bugarska komunistička partija|Bugarskoj komunističkoj partiji]]. Od [[1922]]—[[1923]], bio je urednik pro-komunističkih novine "mladih". U leto 1923. je bio uhapšen, ali je kasnije pušten. [[1924]]. godine je izabran u rukovodstvu pravno legalne Laburističke partije i Centralnog komiteta Кomunističke partije u ilegali. Nakon napada na Crkvu "Svete Nedelje" i [[16. april]]a [[1925]]. godine je uhapšen i osuđen na zatvor u trajanju od dvanajst godina. [[1929]]. godine je pomilovan i pušten. Radi u nastavi kao profesor u antiratnoj ligi. [[1932]]. godine je emigrirao u [[Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika|SSSR]] i postao profesor [[Dijalektički materijalizam|dijalektičkog materijalizma]] na Institutu za Crvene profesore u [[Moskva|Moskvi]]. [[1936]]. godine se vratio u [[Kraljevina Bugarska|Bugarsku]] kada se posvećuje novinarskim radom. Između [[1941]]—[[1943]], bio je interniran u koncentracione logore. Dana [[9. septembar|9. septembra]] [[1944]]. odlukom Nacionalnog komiteta [[Otadžbinski front (Bugarska)|Otačbinskog fronta]] i vladinom uredbom je imenovan za regenta [[Kraljevina Bugarska|Кraljevine Bugarske]]. Кao regent vežbe sva prava zadržana su u Ustavu iz [[Veliko Trnovo|Trnova]], uključujući i pravo da imenuje i razrešava visoku vojnu komandu. U januaru [[1945]]. godine izabran je počasnog predsednika "makedonskog Naučnog instituta Dimitar Vlahov". Učestvujte u izradi "makedonske ideje" i štiti probugarske i promakedonske nacionalne ideje. [[1945]]. godine je izabran za [[akademija|akademika]]. Pavlov je bio profesor na [[Sofijski univerzitet|Univerzitetu u Sofiji]] u periodu [[1946]]—[[1948]], kao i nacionalni predstavnik od [[1946]]. do [[1976]]. godine. Bio je član Centralnog komiteta [[Bugarska komunistička partija|Кomunističke partije Bugarske]] od [[1957]]. do [[1977]]. član Politbiroa Кomunističke partije od [[1966]]. do [[1976]]. i dva puta član Prezidijuma Narodne skupštine ([[1947]]—[[1954]] i [[1962]]—[[1971]]). Predsednik Bugarske akademije nauka bio je u periodu [[1947]]—[[1962]], direktor Instituta za filozofiju Akademije nauka ([[1949]]—[[1952]] i [[1960]]—[[1977]]), počasni predsednik Saveza književnika Bugarske. Dva puta je proglašen za "[[Heroj socijalističkog rada]]" ([[1960]]. i [[1965]].) i jednom za "[[Heroj Narodne Republike Bugarske|Heroja Narodne Republike Bugarske]]" ([[1970]]). == Literatura == {{refbegin|2}} * -{Tašev, T., „Bъlgarskata voйska 1941-1945 - enciklopedičen spravočnik“, Sofiя, 2008, „Voenno izdatelstvo“ EOOD, ISBN 978-954-509-407-1}- * -{Grebenarov, Aleksandъr. Legalni i taйni organizacii na makedonskite bežanci v Bъlgariя (1918 - 1947), MNI, Sofiя, 2006. pp. 375, 377, 386.}- * -{„Rečnik na bъlgarskata literatura“, 3 tom, IК na BAN, Sofiя, 1982. pp. 8-9.}-<br /> * -{"Rečnik na bugarskata literatura", 3 tom, Izdavačka kuќa na BAN, Sofija, 1982. pp. 8-9.}- * [-{http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-51636.ln-ru}-] {{refend}} == Spoljašnje veze == * [http://www.sanu.ac.rs/Clanstvo/IstClan.aspx?arg=1146, Biografija na sajtu SANU] {{Lifetime|1890|1977|Todor, Pavlov}} [[Kategorija:Biografije, Štip]] [[Kategorija:Bugarski komunisti]] l2dt63rzo9jsdnua7s6kyju8mjbaab2 41261551 41261550 2022-08-11T13:21:40Z Smiroje 153576 wikitext text/x-wiki {{Infokutija Političar | ime = Todor Dimitrov Pavlov | slika = Todor Pavlov.jpg|200px]] | opis_slike = | datum_rođenja = [[14. februar]] [[1890]]. | mesto_rođenja = [[Štip]] | država_rođenja = [[Osmansko carstvo]] | datum_smrti = {{Datum smrti|1977|5|8|1890|2|14}} | mesto_smrti = [[Sofija]] | država_smrti = [[Narodna Republika Bugarska]] | državljanstvo = [[Narodna Republika Bugarska]] | narodnost = [[Bugari|Bugar]]<br>''([[Makedonci|Makedonskog]] porekla)'' | veroispovest = [[Ateizam|ateista]] | partija = [[Bugarska komunistička partija]] | supružnik = | deca = Vera Pavlov | univerzitet = [[Univerzitet u Sofiji]] | profesija = [[Doktor (titula)|doktor filozofskih nauka]] | funkcija 1 = [[regent]] [[Kraljevina Bugarska|Bugarske]] | početak funkcije 1 = [[9. septembar]] [[1944]] | kraj funkcije 1= [[15. septembar]] [[1946]]. | naslednik 1 = monarhija ukinuta | monarh 1 = [[Simeon II od Bugarske]] | funkcija 2 = [[predsednik]] [[Bugarska akademija nauka|Bugarske akademija nauka]] | početak funkcije 2 = [[1947]] | kraj funkcije 2 = [[1962]] }} '''Todor Dimitrov Pavlov''' ([[Štip]], [[Osmansko carstvo]], [[14. februar]] [[1890]] — [[Sofija]], [[Narodna Republika Bugarska|NR Bugarska]], [[8. maj]] [[1977]]) je istaknuta ličnost [[Bugarska komunistička partija|Bugarske komunističke partije]], [[regent]] [[Kraljevina Bugarska|Bugarske]] ([[9. septembar|9. septembra]] [[1944]] — [[15. septembar|15. septembra]] [[1946]].). == Biografija == Todor Pavlov je rođen [[14. februar]]a [[1890]]. u [[Štip]]u (tada [[Osmansko carstvo|Otomanska imperija]]) u porodici učitelja Dimitra Pavlova Grozdanofa. [[1914]]. godine diplomirao je na [[Sofijski univerzitet|Univerzitetu u Sofiji]] specijalizovo je filozofiju i pedagogiju, a zatim predavao kao nastavnik. U [[1919]]. godini, pridružio se [[Bugarska komunistička partija|Bugarskoj komunističkoj partiji]]. Od [[1922]]—[[1923]], bio je urednik pro-komunističkih novine "mladih". U leto 1923. je bio uhapšen, ali je kasnije pušten. [[1924]]. godine je izabran u rukovodstvu pravno legalne Laburističke partije i Centralnog komiteta Кomunističke partije u ilegali. Nakon napada na Crkvu "Svete Nedelje" i [[16. april]]a [[1925]]. godine je uhapšen i osuđen na zatvor u trajanju od dvanajst godina. [[1929]]. godine je pomilovan i pušten. Radi u nastavi kao profesor u antiratnoj ligi. [[1932]]. godine je emigrirao u [[Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika|SSSR]] i postao profesor [[Dijalektički materijalizam|dijalektičkog materijalizma]] na Institutu za Crvene profesore u [[Moskva|Moskvi]]. [[1936]]. godine se vratio u [[Kraljevina Bugarska|Bugarsku]] kada se posvećuje novinarskim radom. Između [[1941]]—[[1943]], bio je interniran u koncentracione logore. Dana [[9. septembar|9. septembra]] [[1944]]. odlukom Nacionalnog komiteta [[Otadžbinski front (Bugarska)|Otačbinskog fronta]] i vladinom uredbom je imenovan za regenta [[Kraljevina Bugarska|Кraljevine Bugarske]]. Кao regent vežbe sva prava zadržana su u Ustavu iz [[Veliko Trnovo|Trnova]], uključujući i pravo da imenuje i razrešava visoku vojnu komandu. U januaru [[1945]]. godine izabran je počasnog predsednika "makedonskog Naučnog instituta Dimitar Vlahov". Učestvujte u izradi "makedonske ideje" i štiti probugarske i promakedonske nacionalne ideje. [[1945]]. godine je izabran za [[akademija|akademika]]. Pavlov je bio profesor na [[Sofijski univerzitet|Univerzitetu u Sofiji]] u periodu [[1946]]—[[1948]], kao i nacionalni predstavnik od [[1946]]. do [[1976]]. godine. Bio je član Centralnog komiteta [[Bugarska komunistička partija|Кomunističke partije Bugarske]] od [[1957]]. do [[1977]]. član Politbiroa Кomunističke partije od [[1966]]. do [[1976]]. i dva puta član Prezidijuma Narodne skupštine ([[1947]]—[[1954]] i [[1962]]—[[1971]]). Predsednik Bugarske akademije nauka bio je u periodu [[1947]]—[[1962]], direktor Instituta za filozofiju Akademije nauka ([[1949]]—[[1952]] i [[1960]]—[[1977]]), počasni predsednik Saveza književnika Bugarske. Dva puta je proglašen za "[[Heroj socijalističkog rada]]" ([[1960]]. i [[1965]].) i jednom za "[[Heroj Narodne Republike Bugarske|Heroja Narodne Republike Bugarske]]" ([[1970]]). == Literatura == {{refbegin|2}} * -{Tašev, T., „Bъlgarskata voйska 1941-1945 - enciklopedičen spravočnik“, Sofiя, 2008, „Voenno izdatelstvo“ EOOD, ISBN 978-954-509-407-1}- * -{Grebenarov, Aleksandъr. Legalni i taйni organizacii na makedonskite bežanci v Bъlgariя (1918 - 1947), MNI, Sofiя, 2006. pp. 375, 377, 386.}- * -{„Rečnik na bъlgarskata literatura“, 3 tom, IК na BAN, Sofiя, 1982. pp. 8-9.}-<br /> * -{"Rečnik na bugarskata literatura", 3 tom, Izdavačka kuќa na BAN, Sofija, 1982. pp. 8-9.}- * [-{http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-51636.ln-ru}-] {{refend}} == Spoljašnje veze == * [http://www.sanu.ac.rs/Clanstvo/IstClan.aspx?arg=1146, Biografija na sajtu SANU] {{Lifetime|1890|1977|Todor, Pavlov}} [[Kategorija:Biografije, Štip]] [[Kategorija:Bugarski komunisti]] 052wtwwsqwoslu5nkxs63hcwqpnp2ms 41261555 41261551 2022-08-11T13:40:10Z Smiroje 153576 wikitext text/x-wiki {{Infokutija Političar | ime = Todor Dimitrov Pavlov | slika = Todor Pavlov.jpg|200px]] | opis_slike = | datum_rođenja = [[14. februar]] [[1890]]. | mesto_rođenja = [[Štip]] | država_rođenja = [[Osmansko carstvo]] | datum_smrti = {{Datum smrti|1977|5|8|1890|2|14}} | mesto_smrti = [[Sofija]] | država_smrti = [[Narodna Republika Bugarska]] | državljanstvo = [[Narodna Republika Bugarska]] | narodnost = [[Bugari|Bugar]]<br>''([[Makedonci|Makedonskog]] porekla)'' | veroispovest = [[Ateizam|ateista]] | partija = [[Bugarska komunistička partija]] | supružnik = | deca = Vera Pavlov | univerzitet = [[Univerzitet u Sofiji]] | profesija = [[Doktor (titula)|doktor filozofskih nauka]] | funkcija 1 = [[regent]] [[Kraljevina Bugarska|Bugarske]] | početak funkcije 1 = [[9. septembar]] [[1944]] | kraj funkcije 1= [[15. septembar]] [[1946]]. | naslednik 1 = monarhija ukinuta | monarh 1 = [[Simeon II od Bugarske]] | funkcija 2 = [[predsednik]] [[Bugarska akademija nauka|Bugarske akademija nauka]] | početak funkcije 2 = [[1947]] | kraj funkcije 2 = [[1962]] }} '''Todor Dimitrov Pavlov''' ([[Štip]], [[Osmansko carstvo]], [[14. februar]] [[1890]] — [[Sofija]], [[Narodna Republika Bugarska|NR Bugarska]], [[8. maj]] [[1977]]) je istaknuta ličnost [[Bugarska komunistička partija|Bugarske komunističke partije]], [[regent]] [[Kraljevina Bugarska|Bugarske]] ([[9. septembar|9. septembra]] [[1944]] — [[15. septembar|15. septembra]] [[1946]].). == Biografija == Todor Pavlov je rođen [[14. februar]]a [[1890]]. u [[Štip]]u (tada [[Osmansko carstvo|Otomanska imperija]]) u porodici učitelja Dimitra Pavlova Grozdanofa. [[1914]]. godine diplomirao je na [[Sofijski univerzitet|Univerzitetu u Sofiji]] specijalizovo je filozofiju i pedagogiju, a zatim predavao kao nastavnik. U [[1919]]. godini, pridružio se [[Bugarska komunistička partija|Bugarskoj komunističkoj partiji]]. Od [[1922]]—[[1923]], bio je urednik pro-komunističkih novine "Mladih". U leto 1923. je bio uhapšen, ali je kasnije pušten. [[1924]]. godine je izabran u rukovodstvu pravno legalne Laburističke partije i Centralnog komiteta Кomunističke partije u ilegali. Nakon napada na Crkvu "Svete Nedelje" i [[16. april]]a [[1925]]. godine je uhapšen i osuđen na zatvor u trajanju od dvanajst godina. [[1929]]. godine je pomilovan i pušten. Radi u nastavi kao profesor u antiratnoj ligi. [[1932]]. godine je emigrirao u [[Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika|SSSR]] i postao profesor [[Dijalektički materijalizam|dijalektičkog materijalizma]] na Institutu za Crvene profesore u [[Moskva|Moskvi]]. [[1936]]. godine se vratio u [[Kraljevina Bugarska|Bugarsku]] kada se posvećuje novinarskim radom. Između [[1941]]—[[1943]], bio je interniran u koncentracione logore. Dana [[9. septembar|9. septembra]] [[1944]]. odlukom Nacionalnog komiteta [[Otadžbinski front (Bugarska)|Otačbinskog fronta]] i vladinom uredbom je imenovan za regenta [[Kraljevina Bugarska|Кraljevine Bugarske]]. Кao regent vežbe sva prava zadržana su u Ustavu iz [[Veliko Trnovo|Trnova]], uključujući i pravo da imenuje i razrešava visoku vojnu komandu. U januaru [[1945]]. godine izabran je počasnog predsednika "makedonskog Naučnog instituta Dimitar Vlahov". Učestvujte u izradi "makedonske ideje" i štiti probugarske i promakedonske nacionalne ideje. [[1945]]. godine je izabran za [[akademija|akademika]]. Pavlov je bio profesor na [[Sofijski univerzitet|Univerzitetu u Sofiji]] u periodu [[1946]]—[[1948]], kao i nacionalni predstavnik od [[1946]]. do [[1976]]. godine. Bio je član Centralnog komiteta [[Bugarska komunistička partija|Кomunističke partije Bugarske]] od [[1957]]. do [[1977]]. član Politbiroa Кomunističke partije od [[1966]]. do [[1976]]. i dva puta član Prezidijuma Narodne skupštine ([[1947]]—[[1954]] i [[1962]]—[[1971]]). Predsednik Bugarske akademije nauka bio je u periodu [[1947]]—[[1962]], direktor Instituta za filozofiju Akademije nauka ([[1949]]—[[1952]] i [[1960]]—[[1977]]), počasni predsednik Saveza književnika Bugarske. Dva puta je proglašen za "[[Heroj socijalističkog rada]]" ([[1960]]. i [[1965]].) i jednom za "[[Heroj Narodne Republike Bugarske|Heroja Narodne Republike Bugarske]]" ([[1970]]). == Literatura == {{refbegin|2}} * -{Tašev, T., „Bъlgarskata voйska 1941-1945 - enciklopedičen spravočnik“, Sofiя, 2008, „Voenno izdatelstvo“ EOOD, ISBN 978-954-509-407-1}- * -{Grebenarov, Aleksandъr. Legalni i taйni organizacii na makedonskite bežanci v Bъlgariя (1918 - 1947), MNI, Sofiя, 2006. pp. 375, 377, 386.}- * -{„Rečnik na bъlgarskata literatura“, 3 tom, IК na BAN, Sofiя, 1982. pp. 8-9.}-<br /> * -{"Rečnik na bugarskata literatura", 3 tom, Izdavačka kuќa na BAN, Sofija, 1982. pp. 8-9.}- * [-{http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-51636.ln-ru}-] {{refend}} == Spoljašnje veze == * [http://www.sanu.ac.rs/Clanstvo/IstClan.aspx?arg=1146, Biografija na sajtu SANU] {{Lifetime|1890|1977|Todor, Pavlov}} [[Kategorija:Biografije, Štip]] [[Kategorija:Bugarski komunisti]] q2khapf39utmjmpilg71tcfwjyboc4v 41261556 41261555 2022-08-11T13:40:37Z Smiroje 153576 wikitext text/x-wiki {{Infokutija Političar | ime = Todor Dimitrov Pavlov | slika = Todor Pavlov.jpg|200px]] | opis_slike = | datum_rođenja = [[14. februar]] [[1890]]. | mesto_rođenja = [[Štip]] | država_rođenja = [[Osmansko carstvo]] | datum_smrti = {{Datum smrti|1977|5|8|1890|2|14}} | mesto_smrti = [[Sofija]] | država_smrti = [[Narodna Republika Bugarska]] | državljanstvo = [[Narodna Republika Bugarska]] | narodnost = [[Bugari|Bugar]]<br>''([[Makedonci|Makedonskog]] porekla)'' | veroispovest = [[Ateizam|ateista]] | partija = [[Bugarska komunistička partija]] | supružnik = | deca = Vera Pavlov | univerzitet = [[Univerzitet u Sofiji]] | profesija = [[Doktor (titula)|doktor filozofskih nauka]] | funkcija 1 = [[regent]] [[Kraljevina Bugarska|Bugarske]] | početak funkcije 1 = [[9. septembar]] [[1944]] | kraj funkcije 1= [[15. septembar]] [[1946]]. | naslednik 1 = monarhija ukinuta | monarh 1 = [[Simeon II od Bugarske]] | funkcija 2 = [[predsednik]] [[Bugarska akademija nauka|Bugarske akademija nauka]] | početak funkcije 2 = [[1947]] | kraj funkcije 2 = [[1962]] }} '''Todor Dimitrov Pavlov''' ([[Štip]], [[Osmansko carstvo]], [[14. februar]] [[1890]] — [[Sofija]], [[Narodna Republika Bugarska|NR Bugarska]], [[8. maj]] [[1977]]) je istaknuta ličnost [[Bugarska komunistička partija|Bugarske komunističke partije]], [[regent]] [[Kraljevina Bugarska|Bugarske]] ([[9. septembar|9. septembra]] [[1944]] — [[15. septembar|15. septembra]] [[1946]].). == Biografija == Todor Pavlov je rođen [[14. februar]]a [[1890]]. u [[Štip]]u (tada [[Osmansko carstvo|Otomanska imperija]]) u porodici učitelja Dimitra Pavlova Grozdanofa. [[1914]]. godine diplomirao je na [[Sofijski univerzitet|Univerzitetu u Sofiji]] specijalizovo je filozofiju i pedagogiju, a zatim predavao kao nastavnik. U [[1919]]. godini, pridružio se [[Bugarska komunistička partija|Bugarskoj komunističkoj partiji]]. Od [[1922]]—[[1923]], bio je urednik pro-komunističkih novine ''"Mladih"''. U leto 1923. je bio uhapšen, ali je kasnije pušten. [[1924]]. godine je izabran u rukovodstvu pravno legalne Laburističke partije i Centralnog komiteta Кomunističke partije u ilegali. Nakon napada na Crkvu "Svete Nedelje" i [[16. april]]a [[1925]]. godine je uhapšen i osuđen na zatvor u trajanju od dvanajst godina. [[1929]]. godine je pomilovan i pušten. Radi u nastavi kao profesor u antiratnoj ligi. [[1932]]. godine je emigrirao u [[Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika|SSSR]] i postao profesor [[Dijalektički materijalizam|dijalektičkog materijalizma]] na Institutu za Crvene profesore u [[Moskva|Moskvi]]. [[1936]]. godine se vratio u [[Kraljevina Bugarska|Bugarsku]] kada se posvećuje novinarskim radom. Između [[1941]]—[[1943]], bio je interniran u koncentracione logore. Dana [[9. septembar|9. septembra]] [[1944]]. odlukom Nacionalnog komiteta [[Otadžbinski front (Bugarska)|Otačbinskog fronta]] i vladinom uredbom je imenovan za regenta [[Kraljevina Bugarska|Кraljevine Bugarske]]. Кao regent vežbe sva prava zadržana su u Ustavu iz [[Veliko Trnovo|Trnova]], uključujući i pravo da imenuje i razrešava visoku vojnu komandu. U januaru [[1945]]. godine izabran je počasnog predsednika "makedonskog Naučnog instituta Dimitar Vlahov". Učestvujte u izradi "makedonske ideje" i štiti probugarske i promakedonske nacionalne ideje. [[1945]]. godine je izabran za [[akademija|akademika]]. Pavlov je bio profesor na [[Sofijski univerzitet|Univerzitetu u Sofiji]] u periodu [[1946]]—[[1948]], kao i nacionalni predstavnik od [[1946]]. do [[1976]]. godine. Bio je član Centralnog komiteta [[Bugarska komunistička partija|Кomunističke partije Bugarske]] od [[1957]]. do [[1977]]. član Politbiroa Кomunističke partije od [[1966]]. do [[1976]]. i dva puta član Prezidijuma Narodne skupštine ([[1947]]—[[1954]] i [[1962]]—[[1971]]). Predsednik Bugarske akademije nauka bio je u periodu [[1947]]—[[1962]], direktor Instituta za filozofiju Akademije nauka ([[1949]]—[[1952]] i [[1960]]—[[1977]]), počasni predsednik Saveza književnika Bugarske. Dva puta je proglašen za "[[Heroj socijalističkog rada]]" ([[1960]]. i [[1965]].) i jednom za "[[Heroj Narodne Republike Bugarske|Heroja Narodne Republike Bugarske]]" ([[1970]]). == Literatura == {{refbegin|2}} * -{Tašev, T., „Bъlgarskata voйska 1941-1945 - enciklopedičen spravočnik“, Sofiя, 2008, „Voenno izdatelstvo“ EOOD, ISBN 978-954-509-407-1}- * -{Grebenarov, Aleksandъr. Legalni i taйni organizacii na makedonskite bežanci v Bъlgariя (1918 - 1947), MNI, Sofiя, 2006. pp. 375, 377, 386.}- * -{„Rečnik na bъlgarskata literatura“, 3 tom, IК na BAN, Sofiя, 1982. pp. 8-9.}-<br /> * -{"Rečnik na bugarskata literatura", 3 tom, Izdavačka kuќa na BAN, Sofija, 1982. pp. 8-9.}- * [-{http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-51636.ln-ru}-] {{refend}} == Spoljašnje veze == * [http://www.sanu.ac.rs/Clanstvo/IstClan.aspx?arg=1146, Biografija na sajtu SANU] {{Lifetime|1890|1977|Todor, Pavlov}} [[Kategorija:Biografije, Štip]] [[Kategorija:Bugarski komunisti]] hxnpo3dlbynn3wri9z0m0j73vb0mhje 0 4561234 41261606 40890926 2022-08-12T00:49:58Z Inokosni organ 160059 Inokosni organ je premjestio stranicu [[Gyula]] na [[Gyula (grad)]]: razlikovanje wikitext text/x-wiki {{Naselje | ime =Gyula | ime_genitiv = | izvorno_ime = | slika_panorama =Gyula városkép1.jpg | veličina_slike =280px | opis_slike=Centar grada | slika_zastava=Flag of Gyula.svg | slika_zastava_veličina= | slika_pečat = | slika_pečat_veličina = | slika_grb =HUN Gyula Címer.svg | slika_grb_veličina = | slika_amblem_prazno = | slika_amblem_prazno_veličina = | slika_amblem_prazno_opis = | slika_lokacijska_karta_država =Mađarska | širina-stupnjevi =46 | širina-minute =39 | širina-oznaka= N | dužina-stupnjevi =21 | dužina-minute =17 | dužina-oznaka= E | lokacija_ime =[[Popis država|Država]] | lokacija_info ={{flag|Mađarska}} | lokacija1_ime =[[Županije u Mađarskoj|Županija]] | lokacija1_info =[[Békés (županija)|Békés]] | lokacija2_ime = | lokacija2_info = | lokacija3_ime = | lokacija3_info = | dijelovi = | vrsta_dijelova = | titula_vođe=[[gradonačelnik]] | ime_vođe =Ernő Görgényi | površina_bilješke = | površina_ukupna = | površina_kopna = | površina_vode = | postotak_vode = | površina_uža = 255.78 [[km²]]<ref name=mam/> | površina_šira = | površina_prazno1_ime = | površina_prazno1 = | površina_prazno2_ime = | površina_prazno2 = | visina = | visina_izvor = | visina_max = | visina_min = | stanovništvo_godina =[[2015]]. | stanovništvo_bilješke = | stanovništvo = | stanovništvo_gustoća= | stanovništvo_uže =30,658<ref name=mam/> | stanovništvo_uže_gustoća =119.9 stan./[[km²]]<ref name=mam/> | stanovništvo_šire = | stanovništvo_šire_gustoća = | vremenska_zona=[[UTC+1]] | utc_pomak =+2 | vremenska_zona_DST = | utc_pomak_DST= | poštanski_broj =5700 | pozivni_broj=066 | gradovi_prijatelji = | web_stranica =[http://www.gyula.hu/ www.gyula] | bilješke = }} '''Gyula''' čita se ''Đula'' ([[njemački]]: ''Jula'') je [[grad]] na [[jugoistok]]u [[Mađarska|Mađarske]] od 30,658 stanovnika.<ref name=mam>{{cite web | url =http://www.citypopulation.de/php/hungary-bekes.php | title =Hungary: Békés | accessdate = 29. 04. 2016. | language=engleski | publisher=City population}}</ref> Gyula [[državna uprava|administrativno]] podpada pod [[Békés (županija)|Županiju Békés]], u kojoj je drugi po veličini grad nakon [[glavni grad|prijestolnice]] [[Békéscsaba|Békéscsabe]]. Danas je poznata po [[terme|termama]] i [[srednji vijek|srednjovjekovnom]] [[zamak|zamku]]. ==Geografske karakteristike== Gyula leži nedaleko od [[granica|granice]] sa [[rumunjska|Rumunjskom]], udaljena oko 235 [[km]] [[jugoistok|jugoistočno]] od [[budimpešta|Budimpešte]]. ==Historija== Prvi pouzdani spomen Gyule nalazi se u dva dokumenta iz [[1313]]. koje je izdao [[kralj]] [[Karlo I. Robert]] u [[samostan]]u - ''Gyulamonostora'' ili ''Julamonustra''. Svega dvije dekade kasnije - [[1332]]. i samo naselje se zvalo Gyula.<ref name=nat/> Prve [[gradska prava|gradske privilegije]] Gyuli je dodijelio [[kralj]] [[Karlo I. Robert]], one su se svodile na pravo da izaberu [[gradonačelnik]]a i održavaju [[sajam]].<ref name=nat/> Čitav set novih [[gradska prava|privilegija]] mjestu je dodjelio [[ban]] János Maróti, od prava da samostalno naplaćuje [[porez]], do toga da [[sud]]i vlastitim građanima, a kralj [[Žigmund Luksemburški]] oslobodio ga je od plaćanja nekih poreza. Ban Maróti učinio je puno tog za razvoj grada, od tog da je doselio [[franjevci|franjevce]] do tog da je podigao [[zamak]].<ref name=nat/> Kad je [[1476]]. njegova porodica - Maróti izumrla, - Gyula je kao [[feud|domena]] vraćena kralju. Te iste - [[1476]] kralj [[Matija Korvin]] potvrdio je sve dotadašnje [[gradska prava|gradske privilegije]] date građanima Gyule, i čak ih proširio oslobodivši ih od plaćanja carine po cijeloj zemlji. <ref name=nat/> Šest godina kasnije - [[8. april]]a [[1482]] kralj [[Matija Korvin]] poklonio je tadašnju [[grofovija|Grofoviju]] [[Hunedoara (okrug)|Hunedoara]] svom sinu [[Ivaniš Korvin|Jánosu Korvinu]], a idućeg dana tome je dodao i [[feud|domenu]] Gyula.<ref name=nat/> U namjeri da učvrsti poziciju svog sina u Gyuli, reorganizirao je [[državna uprava|administraciju]] u Gyuli - [[1484]]. i smjestio je u [[zamak|zamku]], a sve u namjeri da spriječi lokalno [[plemstvo]] da mu istjera nasljednike.<ref name=nat/> Sve to nije mu puno vrijedilo kad su se pred vratima Gyule pojavile [[Osmanlije]]. Borbe između [[Osmanlije|Osmanlija]] i [[Mađari|Mađara]] koje su se rastegle na preko sto godina, potpuno su unazadile taj kraj i sam grad Gyulu, koji se pretvorio u [[Osmanlije|osmansku]] [[granica|pograničnu]] [[fortifikacija|utvrdu]].<ref name=nat/> [[Dugi rat]] vođen krajem [[16. vijek]]a potpuno je unazadio krajeve između [[Rijeka (vodotok)|rijeka]] [[Körös]] i [[Moriš]].<ref name=nat>{{cite web |url=http://www.budapest.com/hungary/cities/gyula/history.en.html |title = ''History of Gyula'' |publisher =Budapest com |language = engleski |accessdate = 28. 04. 2016}}</ref> == Pobratimski gradovi == * {{flag|Rumunjska}}, [[Arad]] * {{flag|Moldavija}}, [[Bălţi]] * {{flag|Italija}}, [[Budrio, Bologna|Budrio]] * {{flag|Njemačka}}, [[Ditzingen]] * {{flag|UK}}, [[Droitwich Spa]] * {{flag|Austrija}}, [[Krumpendorf]] * {{flag|Rumunjska}}, [[Miercurea-Ciuc]] * {{flag|Austrija}}, [[Schenkenfelden]] * {{flag|Rumunjska}}, [[Zalău]] == Izvori == {{reflist}} == Vanjske veze == {{commonscat|Gyula}} * [http://www.gyula.hu/ ''Službene stranice Gyule''] {{hu icon}} [[Kategorija:Naselja u Županiji Bekeš]] [[Kategorija:Gradovi u Mađarskoj]] se85bhs6abjr337p7e3ov4f295is1sp 41261609 41261606 2022-08-12T01:14:33Z Inokosni organ 160059 wikitext text/x-wiki {{drugo značenje3|Gyula (razvrstavanje)}} {{Naselje | ime =Gyula | ime_genitiv = | izvorno_ime = | slika_panorama =Gyula városkép1.jpg | veličina_slike =280px | opis_slike=Centar grada | slika_zastava=Flag of Gyula.svg | slika_zastava_veličina= | slika_pečat = | slika_pečat_veličina = | slika_grb =HUN Gyula Címer.svg | slika_grb_veličina = | slika_amblem_prazno = | slika_amblem_prazno_veličina = | slika_amblem_prazno_opis = | slika_lokacijska_karta_država =Mađarska | širina-stupnjevi =46 | širina-minute =39 | širina-oznaka= N | dužina-stupnjevi =21 | dužina-minute =17 | dužina-oznaka= E | lokacija_ime =[[Popis država|Država]] | lokacija_info ={{flag|Mađarska}} | lokacija1_ime =[[Županije u Mađarskoj|Županija]] | lokacija1_info =[[Békés (županija)|Békés]] | lokacija2_ime = | lokacija2_info = | lokacija3_ime = | lokacija3_info = | dijelovi = | vrsta_dijelova = | titula_vođe=[[gradonačelnik]] | ime_vođe =Ernő Görgényi | površina_bilješke = | površina_ukupna = | površina_kopna = | površina_vode = | postotak_vode = | površina_uža = 255.78 [[km²]]<ref name=mam/> | površina_šira = | površina_prazno1_ime = | površina_prazno1 = | površina_prazno2_ime = | površina_prazno2 = | visina = | visina_izvor = | visina_max = | visina_min = | stanovništvo_godina =[[2015]]. | stanovništvo_bilješke = | stanovništvo = | stanovništvo_gustoća= | stanovništvo_uže =30,658<ref name=mam/> | stanovništvo_uže_gustoća =119.9 stan./[[km²]]<ref name=mam/> | stanovništvo_šire = | stanovništvo_šire_gustoća = | vremenska_zona=[[UTC+1]] | utc_pomak =+2 | vremenska_zona_DST = | utc_pomak_DST= | poštanski_broj =5700 | pozivni_broj=066 | gradovi_prijatelji = | web_stranica =[http://www.gyula.hu/ www.gyula] | bilješke = }} '''Gyula''' čita se ''Đula'' ([[njemački]]: ''Jula'') je [[grad]] na [[jugoistok]]u [[Mađarska|Mađarske]] od 30,658 stanovnika.<ref name=mam>{{cite web | url =http://www.citypopulation.de/php/hungary-bekes.php | title =Hungary: Békés | accessdate = 29. 04. 2016. | language=engleski | publisher=City population}}</ref> Gyula [[državna uprava|administrativno]] podpada pod [[Békés (županija)|Županiju Békés]], u kojoj je drugi po veličini grad nakon [[glavni grad|prijestolnice]] [[Békéscsaba|Békéscsabe]]. Danas je poznata po [[terme|termama]] i [[srednji vijek|srednjovjekovnom]] [[zamak|zamku]]. ==Geografske karakteristike== Gyula leži nedaleko od [[granica|granice]] sa [[rumunjska|Rumunjskom]], udaljena oko 235 [[km]] [[jugoistok|jugoistočno]] od [[budimpešta|Budimpešte]]. ==Historija== Prvi pouzdani spomen Gyule nalazi se u dva dokumenta iz [[1313]]. koje je izdao [[kralj]] [[Karlo I. Robert]] u [[samostan]]u - ''Gyulamonostora'' ili ''Julamonustra''. Svega dvije dekade kasnije - [[1332]]. i samo naselje se zvalo Gyula.<ref name=nat/> Prve [[gradska prava|gradske privilegije]] Gyuli je dodijelio [[kralj]] [[Karlo I. Robert]], one su se svodile na pravo da izaberu [[gradonačelnik]]a i održavaju [[sajam]].<ref name=nat/> Čitav set novih [[gradska prava|privilegija]] mjestu je dodjelio [[ban]] János Maróti, od prava da samostalno naplaćuje [[porez]], do toga da [[sud]]i vlastitim građanima, a kralj [[Žigmund Luksemburški]] oslobodio ga je od plaćanja nekih poreza. Ban Maróti učinio je puno tog za razvoj grada, od tog da je doselio [[franjevci|franjevce]] do tog da je podigao [[zamak]].<ref name=nat/> Kad je [[1476]]. njegova porodica - Maróti izumrla, - Gyula je kao [[feud|domena]] vraćena kralju. Te iste - [[1476]] kralj [[Matija Korvin]] potvrdio je sve dotadašnje [[gradska prava|gradske privilegije]] date građanima Gyule, i čak ih proširio oslobodivši ih od plaćanja carine po cijeloj zemlji. <ref name=nat/> Šest godina kasnije - [[8. april]]a [[1482]] kralj [[Matija Korvin]] poklonio je tadašnju [[grofovija|Grofoviju]] [[Hunedoara (okrug)|Hunedoara]] svom sinu [[Ivaniš Korvin|Jánosu Korvinu]], a idućeg dana tome je dodao i [[feud|domenu]] Gyula.<ref name=nat/> U namjeri da učvrsti poziciju svog sina u Gyuli, reorganizirao je [[državna uprava|administraciju]] u Gyuli - [[1484]]. i smjestio je u [[zamak|zamku]], a sve u namjeri da spriječi lokalno [[plemstvo]] da mu istjera nasljednike.<ref name=nat/> Sve to nije mu puno vrijedilo kad su se pred vratima Gyule pojavile [[Osmanlije]]. Borbe između [[Osmanlije|Osmanlija]] i [[Mađari|Mađara]] koje su se rastegle na preko sto godina, potpuno su unazadile taj kraj i sam grad Gyulu, koji se pretvorio u [[Osmanlije|osmansku]] [[granica|pograničnu]] [[fortifikacija|utvrdu]].<ref name=nat/> [[Dugi rat]] vođen krajem [[16. vijek]]a potpuno je unazadio krajeve između [[Rijeka (vodotok)|rijeka]] [[Körös]] i [[Moriš]].<ref name=nat>{{cite web |url=http://www.budapest.com/hungary/cities/gyula/history.en.html |title = ''History of Gyula'' |publisher =Budapest com |language = engleski |accessdate = 28. 04. 2016}}</ref> == Pobratimski gradovi == * {{flag|Rumunjska}}, [[Arad]] * {{flag|Moldavija}}, [[Bălţi]] * {{flag|Italija}}, [[Budrio, Bologna|Budrio]] * {{flag|Njemačka}}, [[Ditzingen]] * {{flag|UK}}, [[Droitwich Spa]] * {{flag|Austrija}}, [[Krumpendorf]] * {{flag|Rumunjska}}, [[Miercurea-Ciuc]] * {{flag|Austrija}}, [[Schenkenfelden]] * {{flag|Rumunjska}}, [[Zalău]] == Izvori == {{reflist}} == Vanjske veze == {{commonscat|Gyula}} * [http://www.gyula.hu/ ''Službene stranice Gyule''] {{hu icon}} [[Kategorija:Naselja u Županiji Bekeš]] [[Kategorija:Gradovi u Mađarskoj]] 2wgnhzb53vuwoie44mhgg1echuaf00p 0 4564880 41261553 40963022 2022-08-11T13:33:05Z HapHaxion 102947 wikitext text/x-wiki {{Infokutija politička stranka | ime = Hizb ut-Tahrir | ime_domaće = {{ar icon}} حزب التحرير | logo = HizbTahrir logo main.jpg | logo_širina = 200px | bojakod = #000000 | predsjednik = | osnivač = [[Takijudin al-Nabhani]] | vođa1_titula = Vođa | vođa1_ime = [[Ata Abu Rašta]] | osnivanje = [[1953]]. ([[Jeruzalem]]) | ideologija = [[panislamizam]], [[Sunizam|sunitski]] [[islamizam]] | pozicija = | podmladak = | sjedište = | boje = | međunarodna = | mandata1_naslov = | mandata1 = | mandata2_naslov = | mandata2 = | website = [http://www.hizb-ut-tahrir.org/ www.hizb-ut-tahrir.org] | zastava = [[File:Flag of Hizb ut-Tahrir.svg|200px]] }} '''Hizb ut-Tahrir''' ({{jez-ar|حزب التحرير}}, dosl. "Stranka oslobođenja") je međunarodna [[Panislamizam|panislamistička]] i [[Sunizam|sunitska]] [[Islamizam|islamistička]] organizacija osnovana [[1953]]. godine u [[Jeruzalem]]u. U početku je insistirala prije svega na političkoj borbi, da bi se nakon niza neuspješnih iskustava na tom polju sve češće okretala [[militant]]izmu. == Osnivač == Osnivač pokreta ili stranke je [[Takijudin al-Nabhani]] ([[1909]]–[[1979]]). Al-Nabhani se rodio u [[Haifa|Haifi]] u [[Palestina|Palestini]] gdje je stekao i svoje osnovno obrazovanje. Kasnije školovanje nastavio je u [[Dar al-Ulum]]u na [[Kairo|kairskom]] [[Univerzitet Al-Azhar|Univerzitetu Al-Azhar]]. Po završetku studija vratio se u Palestinu gdje je neko vrijeme radio kao [[učitelj]], a kasnije kao [[sudija]] u više palestinskih gradova. Nakon osnivanja države [[Izrael]] kao i veliki broj njegovih sugrađana biva protjeran u susjedni [[Libanon]] ([[1948]]). Kasnije će raditi kao profesor na Fakultetu islamskih nauka u [[Aman]]u gdje će [[1953]]. godine osnovati Hizb ut-Tahrir. Nakon što je postavio temelje pokretu Takijudin al-Nabhani se u potpunosti posvetio širenju ideja pokreta i jačanju njegovog članstva. Djelovao je ne samo u [[Jordan]]u već i susjednoj [[Sirija|Siriji]] i Libanonu. Umro je u Libanonu [[1979]]. gdje je i pokopan. Nakon smrti osnivača vodeću ulogu u stranci uzima [[Abdul-Kadim Zalum]], također rođeni Palestinac iz [[Hebron]]a (arap. al-Halil). Zalum je široj javnosti poznat po svoj knjizi ''Ovako je srušen kalifat'', koja se smatra ideološkim [[pamflet]]om pokreta. == Učenje == Pripadnici Hizb ut-Tahrira za sebe tvrde da su samo jedna od islamističkih grupa, te da ne izlaze iz okvira [[Sunizam|sunitskog]] učenja. Prvobitni cilj za koji se zalažu jest osnivanje [[Islamska država|islamske države]] u nekoj od [[Arapski svijet|arapskih država]] koja će biti osnova za ujedinjenje svih muslimanskih zemalja. Ovo je podrazumijevalo da niti jedna država današnjice ne zaslužuje da nosi prefiks "islamska" i da niti jedno [[Muslimani (vjernici)|muslimansko]] društvo nije islamsko. Ideološko vodstvo je trebalo uložiti mnogo truda kako bi se članstvo uvjerilo u ovako radikalne postavke. Upravo zato je prva točka u metodologiji pokreta bila i ostala: ideološko pripremanje pojedinca, zatim grupe (odnosno čitave zajednice) za prihvaćanje njihove vizije islamizacije društva. Tek nakon okupljanja "kritične mase" ideološki potkovanih i odlučnih pojedinaca prelazi se na preuzimanje vlasti. Za provođenje ovog plana u stvarnost ideolozi pokreta su napravili operativni plan prema kome su na vlast trebali doći za trinaest godina. Nije slučajno da su odredili broj od trinaest godina, jer je trinaest godina [[Muhamed]] proveo u [[Meka|Meki]] pripremajući muslimansku zajednicu za osnivanje islamske države u [[Medina|Medini]]. Kada se uspostava islamske države nije desila u predviđenom roku, izmijenili su plan dajući sebi dodatnih trideset godina za preuzimanje jedne od arapskih država. Insistiranje na tome da zemlja oko koje će se okupiti ostale muslimanske zemlje treba biti arapska je, prema mišljenju velikog broja analitičara, posljedica [[Arapski nacionalizam|nacionalističkih tendencija]] pod kojima se pokret našao u prvim godinama svog osnivanja. Ideje arapskog nacionalizma su, preko osnivača Hizb ut-Tahrira koji je u ranim 1950-im bio jedan od zagovornika tada aktualnog arapskog nacionalnog buđenja, definirale ideološku pozadinu pokreta. Nacionalistički stavovi Takijudina al-Nabhanija se mogu jasno vidjeti u njegovoj knjizi ''Poruka Arapa'' koju je izdao [[1950]]. odnosno tri godine prije osnivanja stranke. Glavne prepreke za neuspostavljanje islamske države u predviđenom roku al-Nabhani je sumirao u par točaka i time je definirao prioritetne probleme koje pokret mora riješiti: * neislamske ideologije koje se šire u muslimanskim zajednicama * obrazovni sistemi koje su uspostavili kolonizatori i koji baštine neislamsku tradiciju * razvoj određenih kulturno-umjetničkih disciplina (suprotstavljanje filmu, teatru i muzici koje po samoj njihovoj prirodi, neovisno o sadržaju, smatraju neislamskim) * konstatacija da muslimanska društva današnjice ne žive u skladu sa islamskim učenjem * demokratizacija muslimanskih društava (prema njihovom mišljenju demokratija i islam su dva isključiva pojma) Borba protiv ovih i sličnih problema postati će okosnica djelovanja pokreta. Druga ključna odrednica, pored [[Arapski nacionalizam|arapskog nacionalizma]], koja je odredila ideološki profil Hizb ut-Tahrira preko njenog osnivača jeste pripadnost al-Nabhanija pokretu [[Muslimansko bratstvo|Muslimanskog bratstva]]. Naime, al-Nabhani je duži niz godina bio član jordanskog ogranka ovog pokreta. Bio je redovan gost na svim njihovim skupovima, držeći prigodne govore na svim simpozijima i seminarima. U svojim predavanjima je često citirao tvrdnje ili prerađivao ideje [[Sajid Kutb|Sajida Kutba]]. Međutim, nakon što je na jednom od svojih predavanja u [[Jeruzalem]]u kritizirao, ono što je on smatrao, pretjeranim insistiranjem dijela Muslimanske braće na promoviranju moralnih vrijednosti na račun drugih vidova islamističkog aktivizma, al-Nabhani je ušao u žučnu raspravu sa pripadnicima Muslimanskog bratstva nakon čega je počeo izdavati vlastite proglase. Kako bi dodatno argumentirao takvu kritiku napisao je knjigu ''Al-Takattul al-Hizbi'' ("Struktura stranke"). Njegovo odcjepljenje od pokreta i osnivanje vlastite stranke imalo je poražavajuće posljedice za popularnost Muslimanskog bratstva ne samo u [[Jordan]]u već i u svim drugim zemljama [[Bliski Istok|Bliskog Istoka]] gdje je djelovalo. Nije razlog tome bilo to što je al-Nabhani uspio pridobiti veći broj simpatizera Muslimanske braće već što je po prvi put zbunio širi sloj slabije obrazovanih arapskih masa, koji su generalno bili osnovna glasačka mašinerija Bratstva. Osnovna argumentacija članova Muslimanske braće kojom su nastupali pred sve izbore bila je do kosti pojednostavljena: mi predstavljamo "islamsku" opciju, a svi ostali "neislamsku". U nedostatku prosvijetljene građanske mase i institucija civilnog društva ovo je bila više nego prihvatljiva argumentacija koja je redovno davala dobre rezultate. Međutim, pojavom Hizb ut-Tahrira stvari su se zakomplicirale jer odtad su postojale dvije islamske opcije. Podrška Muslimanskoj braći je ubrzano opadala, a popularnost Hizb ut-Tahrira se povećavala. Ideolozi Muslimanske braće su u više navrata pokušali razuvjeriti al-Nabhanija tražeći od njega da se ponovo vrati u okvire pokreta. Međutim, svi pokušaji su bili bezuspješni jer je on bio odlučan da istraje na svojoj verziji islamizacije društva. U više navrata i sam Sajid Kutb je vodio rasprave s al-Nabhanijem s istim ciljem. Ni to nije dalo rezultate. U skoro svim osvrtima na Hizb ut-Tahrir koje je izdao pokret Muslimanske braće navodi se jedan takav susret između Kutba i al-Nabhanija u Jeruzalemu [[1953]]. na kraju kojeg je ovaj prvi izreko svoje kasnije često citirano mišljenje o tahrirovcima: "Pustite ih! Oni će završiti tamo gdje su Muslimanska braća počela". == Terorizam == Hizb ut-Tahrir se vodi kao [[Terorizam|teroristička]] organizacija u [[Rusija|Rusiji]] i [[Kirgistan]]u, a u [[Njemačka|Njemačkoj]] je zabranjen. == Povezano == * [[Muslimansko bratstvo]] == Literatura == * {{en icon}} {{cite book|ref=Roy2002|last=Roy|first=Olivier|title=Globalized Islam: The Search for a New Ummah|publisher=[[C. Hurst & Co.]]|location=London|year=2002|isbn=9781850655985|oclc=49238887}} == Vanjske veze == {{Commonscat|Hizb ut-Tahrir}} * {{ar icon}}{{de icon}}{{en icon}}{{ru icon}}{{tr icon}} [http://www.hizb-ut-tahrir.org/ Službene stranice Hizb ut-Tahrira] * {{en icon}} [http://www.globalsecurity.org/military/world/para/hizb-ut-tahrir.htm ''Hizb ut-Tahrir al-Islami (Islamic Party of Liberation)''], [[GlobalSecurity.org]] [[Kategorija:Nastanci 1953.]] [[Kategorija:Islamske organizacije]] [[Kategorija:Islamizam]] [[Kategorija:Sunizam]] [[Kategorija:Terorizam]] siqxeco98kt7xzajs2e9h9p3my51clb 0 4602932 41261590 40767206 2022-08-11T19:24:00Z EmausBot 19426 Bot: Popravak dvostrukih preusmjeravanja → [[Kayı (pleme)]] wikitext text/x-wiki #PREUSMJERI [[Kayı (pleme)]] 55a64xy9p6a3wj0k21bi2dtnovsfxmu 0 4615368 41261549 41252695 2022-08-11T12:40:39Z 46.188.177.109 wikitext text/x-wiki {{Infokutija Filmska biografija | ime = Steven Bochco | slika = Steven Bochco.jpg | opis = Bochco 1994. godine | ime_po_rođenju = Steven Ronald Bochco | datum_rođenja = {{birth date and age|1943|12|16|df=y}} | mjesto_rođenja = [[New York]], [[New York (država)|New York]], [[SAD]] | zanimanje = producent, scenarist | period = 1968–2017 | supružnik={{marriage|Gabrielle Levin|1964|1969|end=razvod}}<br />{{marriage|[[Barbara Bosson]]|1970|1997|end=razvod}}<br />{{marriage|Dayna Kalins|2000|2018|end=razvod}} | djeca = 2, među njima [[Jesse Bochco]] | roditelji = Rudolph Bochco (otac)<br>Mimi Bochco (majka) | rodbina = Joanna Frank (sestra) | znamenite_serije = ''[[Hill Street Blues]]''<br>''[[L.A. Law]]''<br>''[[NYPD Blue]]'' }} '''Steven Ronald Bochco''' (16. decembar 1943 - 1. april 2018) bio je [[SAD|američki]] televizijski producent i scenarist, poznat kao tvorac popularnih TV-serija kao što su ''[[Hill Street Blues]]'', ''[[L.A. Law]]'' i ''[[NYPD Blue]]''. ==Izvori== {{reflist|2}} ==Vanjske veze== *{{IMDb name|0004766|Steven Bochco}} *[http://www.museum.tv/eotv/bochcosteve.htm Biography at Museum TV] * {{EmmyTVLegends name|steven-bochco}} {{Lifetime|1943|2018|Bochco, Steven}} [[Kategorija:Američki televizijski producenti]] [[Kategorija:Američki scenaristi]] o78uoh60v98gptwgvp1prkquvi566b7 41261568 41261549 2022-08-11T15:19:39Z Vipz 151311 Vraćene izmjene [[Special:Contributions/46.188.177.109|46.188.177.109]] ([[User talk:46.188.177.109|razgovor]]) na posljednju izmjenu korisnika [[User:Vipz|Vipz]] wikitext text/x-wiki {{Infokutija Filmska biografija | ime = Steven Bochco | slika = Steven Bochco.jpg | opis = Bochco 1994. godine | ime_po_rođenju = Steven Ronald Bochco | datum_rođenja = {{birth date|1943|12|16|df=y}} | mjesto_rođenja = [[New York]], [[New York (država)|New York]], [[SAD]] | datum_smrti = {{Death date and age|2018|4|1|1943|12|16|df=y}} | mjesto_smrti = [[Los Angeles]], [[Kalifornija]], SAD | zanimanje = producent, scenarist | period = 1968–2017 | supružnik={{marriage|Gabrielle Levin|1964|1969|end=razvod}}<br />{{marriage|[[Barbara Bosson]]|1970|1997|end=razvod}}<br />{{marriage|Dayna Kalins|2000|2018|end=njegova smrt}} | djeca = 2, među njima [[Jesse Bochco]] | znamenite_serije = ''[[Hill Street Blues]]''<br>''[[L.A. Law]]''<br>''[[NYPD Blue]]'' }} '''Steven Ronald Bochco''' (16. decembar 1943 - 1. april 2018) bio je [[SAD|američki]] televizijski producent i scenarist, poznat kao tvorac popularnih TV-serija kao što su ''[[Hill Street Blues]]'', ''[[L.A. Law]]'' i ''[[NYPD Blue]]''. ==Izvori== {{reflist|2}} ==Vanjske veze== *{{IMDb name|0004766|Steven Bochco}} *[http://www.museum.tv/eotv/bochcosteve.htm Biography at Museum TV] * {{EmmyTVLegends name|steven-bochco}} {{Lifetime|1943|2018|Bochco, Steven}} [[Kategorija:Američki televizijski producenti]] [[Kategorija:Američki scenaristi]] b7z11rx7ysx1unpkk4eq1s3t2e6gwq6 0 4625693 41261571 40851478 2022-08-11T15:50:37Z 188.117.212.92 /* Filmografija */ wikitext text/x-wiki {{Infokutija glumac | ime = Kiril Andonovski | datum_rođenja = {{bda|1942|7|15|df=y}} | mesto_rođenja = [[Pehčevo]], [[Kraljevina Jugoslavija]] (pod [[Treće bugarsko carstvo|bugarskom]] okupacijom) | zanimanje = glumac }} '''Kiril Andonovski''' ([[Pehčevo]], [[15. jul]] [[1942]]) je makedonski [[film]]ski i [[pozorište|pozorišni]] [[glumac]]. == Filmografija == {{Filmografija-domaći|glumca=}} |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |1970.e |- | 1970. || [[Vetar vo kutiče kibrit]] TV film || / |- | 1973. || [[Smilevskiot kongres]] TV film || Pando Kljasev |- | 1975. || [[Volšebnoto samarče]] TV serija || / |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |1980.e |- | 1982. || [[Edno leto]] TV serija || / |- | 1982. || [[Ilinden (TV serija)|Ilinden]] TV serija || / |- | 1983. || [[Premiera (TV film)|Premiera]] TV film || / |- | 1984. || [[Beloto ciganče]] TV serija || Ramo |- | 1985. || [[Jazol]] || / |- | 1986. || [[Sonce na dlanka]] TV serija || / |- | 1987. || [[Slučki od životot]] TV serija || / |- | 1988 1989. || [[Tvrdokorni]] TV serija || / |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |1990.e |- | 1990. || [[Trst via Skopje]] TV serija || / |- | 1991. || [[Do, re, mi]] TV serija || / |- | 1991. || [[Opstanok]] TV serija || / |- | 1991. || [[Poštar (TV film)|Poštar]] TV film || Profesor |- | 1991. || [[Eleliga pepeliga]] TV serija || / |- | 1989 1992. || [[Makedonski narodni prikazni]] TV serija || / |- | 1989 1993. || [[Eureka (TV serija)|Eureka]] TV serija || Direktor |- | 1994. || [[Prekaleni]] TV serija || Gospodinot / Kodos Ii |- | 1995. || [[Angeli na otpad]] || Službenik od ministerstvoto |- | 1995 1999. || [[Vo svetot na bajkite]] TV serija || / |- | 1995 1999. || [[Makedonski narodni prikazni 2]] TV serija || / |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |2000.e |- | 2001. || [[Vo svetot na bajkite 2]] TV serija || / |- | 2000 2001. || [[Pogrešno vreme]] TV serija || Sokole |- | 2006. || [[Navi (TV film)|Navi]] TV film || Tatko Kosta |- | 2006. || [[Most (TV film)|Most]] TV film || Mitre |- | 2009. || [[Narodni prikazni]] TV serija || / |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |2010.e |- | 2010 2011. || [[Makedonski stari prikazni]] TV serija || / |- | 2010 2011. || [[Makedonski narodni prikazni 3]] TV serija || / |- | 2013 2014. || [[Tvrdokorni]] TV serija || Selanecot / Koljo Meskov / Dime Malako |- | 2015. || [[Cimeri]] TV serija || Dedoto |- | 2016-2017 || [[Komsiski prikazni]] TV serija || |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4"|2020.e |- | 2020. || [[Zoki Poki]] TV serija || Sime |- | 2021-2023. || [[Makedonski narodni prikazni]] TV serija || |- | 2022. || [[Lena i Vladimir]] TV film || |- | 2022. || [[Bistra voda]] TV serija || |} == Spoljašnje veze == * {{IMDb ime|id=1714612|name=Kiril Andonovski}} {{Lifetime|1942||Andonovski, Kiril}} [[Kategorija:Makedonski glumci]] [[Kategorija:Jugoslavenski glumci]] 4e277ndgwz272ppv521e91r0zxpao2k 41261572 41261571 2022-08-11T15:51:41Z 188.117.212.92 /* Filmografija */ wikitext text/x-wiki {{Infokutija glumac | ime = Kiril Andonovski | datum_rođenja = {{bda|1942|7|15|df=y}} | mesto_rođenja = [[Pehčevo]], [[Kraljevina Jugoslavija]] (pod [[Treće bugarsko carstvo|bugarskom]] okupacijom) | zanimanje = glumac }} '''Kiril Andonovski''' ([[Pehčevo]], [[15. jul]] [[1942]]) je makedonski [[film]]ski i [[pozorište|pozorišni]] [[glumac]]. == Filmografija == {{Filmografija-domaći|glumca=}} |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |1970.e |- | 1970. || [[Vetar vo kutiče kibrit]] TV film || / |- | 1973. || [[Smilevskiot kongres]] TV film || Pando Kljasev |- | 1975. || [[Volšebnoto samarče]] TV serija || / |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |1980.e |- | 1982. || [[Edno leto]] TV serija || / |- | 1982. || [[Ilinden (TV serija)|Ilinden]] TV serija || / |- | 1983. || [[Premiera (TV film)|Premiera]] TV film || / |- | 1984. || [[Beloto ciganče]] TV serija || Ramo |- | 1985. || [[Jazol]] || / |- | 1986. || [[Sonce na dlanka]] TV serija || / |- | 1987. || [[Slučki od životot]] TV serija || / |- | 1988 1989. || [[Tvrdokorni]] TV serija || / |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |1990.e |- | 1990. || [[Trst via Skopje]] TV serija || / |- | 1991. || [[Do, re, mi]] TV serija || / |- | 1991. || [[Opstanok]] TV serija || / |- | 1991. || [[Poštar (TV film)|Poštar]] TV film || Profesor |- | 1991. || [[Eleliga pepeliga]] TV serija || / |- | 1989 1992. || [[Makedonski narodni prikazni]] TV serija || / |- | 1989 1993. || [[Eureka (TV serija)|Eureka]] TV serija || Direktor |- | 1994. || [[Prekaleni]] TV serija || Gospodinot / Kodos Ii |- | 1995. || [[Angeli na otpad]] || Službenik od ministerstvoto |- | 1995 1999. || [[Vo svetot na bajkite]] TV serija || / |- | 1995 1999. || [[Makedonski narodni prikazni 2]] TV serija || / |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |2000.e |- | 2001. || [[Vo svetot na bajkite 2]] TV serija || / |- | 2000 2001. || [[Pogrešno vreme]] TV serija || Sokole |- | 2006. || [[Navi (TV film)|Navi]] TV film || Tatko Kosta |- | 2006. || [[Most (TV film)|Most]] TV film || Mitre |- | 2009. || [[Narodni prikazni]] TV serija || / |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |2010.e |- | 2010 2015. || [[Makedonski stari prikazni]] TV serija || / |- | 2010 2015. || [[Makedonski narodni prikazni 3]] TV serija || / |- | 2013 2014. || [[Tvrdokorni]] TV serija || Selanecot / Koljo Meskov / Dime Malako |- | 2015. || [[Cimeri]] TV serija || Dedoto |- | 2016-2017 || [[Komsiski prikazni]] TV serija || |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4"|2020.e |- | 2020. || [[Zoki Poki]] TV serija || Sime |- | 2021-2023. || [[Makedonski narodni prikazni]] TV serija || |- | 2022. || [[Lena i Vladimir]] TV film || |- | 2022. || [[Bistra voda]] TV serija || |} == Spoljašnje veze == * {{IMDb ime|id=1714612|name=Kiril Andonovski}} {{Lifetime|1942||Andonovski, Kiril}} [[Kategorija:Makedonski glumci]] [[Kategorija:Jugoslavenski glumci]] jdlxxdcoxszszzk6ehnjhjv0varao7l 41261573 41261572 2022-08-11T15:51:57Z 188.117.212.92 /* Filmografija */ wikitext text/x-wiki {{Infokutija glumac | ime = Kiril Andonovski | datum_rođenja = {{bda|1942|7|15|df=y}} | mesto_rođenja = [[Pehčevo]], [[Kraljevina Jugoslavija]] (pod [[Treće bugarsko carstvo|bugarskom]] okupacijom) | zanimanje = glumac }} '''Kiril Andonovski''' ([[Pehčevo]], [[15. jul]] [[1942]]) je makedonski [[film]]ski i [[pozorište|pozorišni]] [[glumac]]. == Filmografija == {{Filmografija-domaći|glumca=}} |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |1970.e |- | 1970. || [[Vetar vo kutiče kibrit]] TV film || / |- | 1973. || [[Smilevskiot kongres]] TV film || Pando Kljasev |- | 1975. || [[Volšebnoto samarče]] TV serija || / |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |1980.e |- | 1982. || [[Edno leto]] TV serija || / |- | 1982. || [[Ilinden (TV serija)|Ilinden]] TV serija || / |- | 1983. || [[Premiera (TV film)|Premiera]] TV film || / |- | 1984. || [[Beloto ciganče]] TV serija || Ramo |- | 1985. || [[Jazol]] || / |- | 1986. || [[Sonce na dlanka]] TV serija || / |- | 1987. || [[Slučki od životot]] TV serija || / |- | 1988 1989. || [[Tvrdokorni]] TV serija || / |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |1990.e |- | 1990. || [[Trst via Skopje]] TV serija || / |- | 1991. || [[Do, re, mi]] TV serija || / |- | 1991. || [[Opstanok]] TV serija || / |- | 1991. || [[Poštar (TV film)|Poštar]] TV film || Profesor |- | 1991. || [[Eleliga pepeliga]] TV serija || / |- | 1989 1992. || [[Makedonski narodni prikazni]] TV serija || / |- | 1989 1993. || [[Eureka (TV serija)|Eureka]] TV serija || Direktor |- | 1994. || [[Prekaleni]] TV serija || Gospodinot / Kodos Ii |- | 1995. || [[Angeli na otpad]] || Službenik od ministerstvoto |- | 1995 1999. || [[Vo svetot na bajkite]] TV serija || / |- | 1995 1999. || [[Makedonski narodni prikazni 2]] TV serija || / |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |2000.e |- | 2001. || [[Vo svetot na bajkite 2]] TV serija || / |- | 2000 2001. || [[Pogrešno vreme]] TV serija || Sokole |- | 2006. || [[Navi (TV film)|Navi]] TV film || Tatko Kosta |- | 2006. || [[Most (TV film)|Most]] TV film || Mitre |- | 2009. || [[Narodni prikazni]] TV serija || / |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |2010.e |- | 2010 2015. || [[Makedonski stari prikazni]] TV serija || / |- | 2010 2015. || [[Makedonski narodni prikazni 3]] TV serija || / |- | 2013 2014. || [[Tvrdokorni]] TV serija || Selanecot / Koljo Meskov / Dime Malako |- | 2015. || [[Cimeri]] TV serija || Dedoto |- | 2016-2017 || [[Komsiski prikazni]] TV serija || |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4"|2020.e |- | 2020. || [[Zoki Poki]] TV serija || Sime |- | 2021-2023. || [[Makedonski narodni prikazni]] TV serija || |- | 2022. || [[Lena i Vladimir]] TV film || |- | 2022. || [[Bistra voda]] TV serija || Inspektorot |} == Spoljašnje veze == * {{IMDb ime|id=1714612|name=Kiril Andonovski}} {{Lifetime|1942||Andonovski, Kiril}} [[Kategorija:Makedonski glumci]] [[Kategorija:Jugoslavenski glumci]] h17w8q2embfskidxh1giyma3djb7tg8 41261574 41261573 2022-08-11T15:52:14Z 188.117.212.92 /* Filmografija */ wikitext text/x-wiki {{Infokutija glumac | ime = Kiril Andonovski | datum_rođenja = {{bda|1942|7|15|df=y}} | mesto_rođenja = [[Pehčevo]], [[Kraljevina Jugoslavija]] (pod [[Treće bugarsko carstvo|bugarskom]] okupacijom) | zanimanje = glumac }} '''Kiril Andonovski''' ([[Pehčevo]], [[15. jul]] [[1942]]) je makedonski [[film]]ski i [[pozorište|pozorišni]] [[glumac]]. == Filmografija == {{Filmografija-domaći|glumca=}} |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |1970.e |- | 1970. || [[Vetar vo kutiče kibrit]] TV film || / |- | 1973. || [[Smilevskiot kongres]] TV film || Pando Kljasev |- | 1975. || [[Volšebnoto samarče]] TV serija || / |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |1980.e |- | 1982. || [[Edno leto]] TV serija || / |- | 1982. || [[Ilinden (TV serija)|Ilinden]] TV serija || / |- | 1983. || [[Premiera (TV film)|Premiera]] TV film || / |- | 1984. || [[Beloto ciganče]] TV serija || Ramo |- | 1985. || [[Jazol]] || / |- | 1986. || [[Sonce na dlanka]] TV serija || / |- | 1987. || [[Slučki od životot]] TV serija || / |- | 1988 1989. || [[Tvrdokorni]] TV serija || / |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |1990.e |- | 1990. || [[Trst via Skopje]] TV serija || / |- | 1991. || [[Do, re, mi]] TV serija || / |- | 1991. || [[Opstanok]] TV serija || / |- | 1991. || [[Poštar (TV film)|Poštar]] TV film || Profesor |- | 1991. || [[Eleliga pepeliga]] TV serija || / |- | 1989 1992. || [[Makedonski narodni prikazni]] TV serija || / |- | 1989 1993. || [[Eureka (TV serija)|Eureka]] TV serija || Direktor |- | 1994. || [[Prekaleni]] TV serija || Gospodinot / Kodos Ii |- | 1995. || [[Angeli na otpad]] || Službenik od ministerstvoto |- | 1995 1999. || [[Vo svetot na bajkite]] TV serija || / |- | 1995 1999. || [[Makedonski narodni prikazni 2]] TV serija || / |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |2000.e |- | 2001. || [[Vo svetot na bajkite 2]] TV serija || / |- | 2000 2001. || [[Pogrešno vreme]] TV serija || Sokole |- | 2006. || [[Navi (TV film)|Navi]] TV film || Tatko Kosta |- | 2006. || [[Most (TV film)|Most]] TV film || Mitre |- | 2009. || [[Narodni prikazni]] TV serija || / |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |2010.e |- | 2010 2015. || [[Makedonski stari prikazni]] TV serija || / |- | 2010 2015. || [[Makedonski narodni prikazni 3]] TV serija || / |- | 2013 2014. || [[Tvrdokorni]] TV serija || Selanecot / Koljo Meskov / Dime Malako |- | 2015. || [[Cimeri]] TV serija || Dedoto |- | 2016-2017 || [[Komsiski prikazni]] TV serija || |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4"|2020.e |- | 2020. || [[Zoki Poki]] TV serija || Sime |- | 2021-2023. || [[Makedonski narodni prikazni]] TV serija || |- | 2022. || [[Lena i Vladimir]] TV film || |- | 2022-2023. || [[Bistra voda]] TV serija || Inspektorot |} == Spoljašnje veze == * {{IMDb ime|id=1714612|name=Kiril Andonovski}} {{Lifetime|1942||Andonovski, Kiril}} [[Kategorija:Makedonski glumci]] [[Kategorija:Jugoslavenski glumci]] ohf7d17ppm86jh75532mmy8j4tyfiyt 10 4634326 41261537 41058140 2022-08-11T12:17:56Z Edgar Allan Poe 29250 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Najbolji strijelci Kineske Super lige |title = Najbolji strijelci kineske [[Jia-A liga|Jia-A lige]] i [[Kineska Super liga|Super lige]] |state = {{{state|autocollapse}}} |listclass = hlist |nowrapitems = yes | titlestyle = background:gold; border:1px solid silver; | groupstyle = background:gold; |group1 = Jia-A liga<br>{{small|(1994–2003)}} |list1 = * 1994: [[Hu Zhijun]] * 1995: [[Fan Zhiyi]] * 1996: [[Su Maozhen]] * 1997: [[Hao Haidong]] * 1998: [[Hao Haidong]] * 1999: [[Qu Shengqing]] * 2000: [[Casiano Delvalle|Casiano]] * 2001: [[Hao Haidong]] * 2002: [[Li Jinyu]] * 2003: [[Saúl Martínez|S. Martínez]] / [[Kwame Ayew|Ayew]] / [[Li Yi (fudbaler)|Li Yi]] |group2 = Super liga<br>{{small|(2004–''danas'')}} |list2 = * 2004: [[Kwame Ayew|Ayew]] * 2005: [[Branko Jelić|Jelić]] * 2006: [[Li Jinyu]] * 2007: [[Li Jinyu]] * 2008: [[Éber Luís Cucchi|Éber Luís]] * 2009: [[Luis Alfredo Ramírez|Ramírez]] / [[Hernán Barcos|Barcos]] * 2010: [[Duvier Riascos|Riascos]] * 2011: [[Muriqui (fudbaler)|Muriqui]] * 2012: [[Cristian Dănălache|Dănălache]] * 2013: [[Elkeson]] * 2014: [[Elkeson]] * 2015: [[Aloísio dos Santos Gonçalves|Aloísio]] * 2016: [[Ricardo Goulart|Goulart]] * 2017: [[Eran Zahavi|Zahavi]] * 2018: [[Wu Lei (fudbaler)|Wu Lei]] * 2019: [[Eran Zahavi|Zahavi]] * 2020: [[Cédric Bakambu|Bakambu]] * 2021: [[Júnior Negrão|Negrão]] }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Kategorija:Fudbalski ili nogometni navigacijski šabloni]] [[Kategorija:Grupni šabloni dobitnika nagrada]] [[Kategorija:Kineski sportski šabloni]] </noinclude> lesq5frhr5fsgqfoh7mjqmr1z2ikqnu 2 4665760 41261603 41261461 2022-08-12T00:22:26Z Inokosni organ 160059 wikitext text/x-wiki Pozdrav svima! Dobrodošli u ured vašeg Inokosnog organa. Pridružio sam se [[Srpskohrvatska Wikipedia|Srpskohrvatskoj Wikipediji]] kada je točno imala 454.760 članaka na [[Srpskohrvatski jezik|srpskohrvatskom]] od kojih su neki <del>357 (tj. 0,07%)</del> 369 (0,08%) [[Wikipedia:Izabrani članci|izabrani]]. <br/> ::: 11.05.2022: 390 izabranih; ukupno 456.578 članaka na srpskohrvatskoj Wikipediji. <br/> ==Rabota== <small> * ''[[Zapadno-istočni Divan]]'' * [[Johann Wolfgang von Goethe|Jovan Vukohod Gothe]] iz [[Frankfurt am Main|Frankonovurda]] * [[Honoré de Balzac|Honorije Balsakić]] * [[Kraljevina Ugarska (1000–1526)|Hungarorum Regnum]] {{za}} * [[Smederevo|Semendire]] * [[Lista turcizama u srpskohrvatskom jeziku]] {{za}} i [[Turcizam]] * [[Giacomo Leopardi]] {{za}} * [[Vuk Stefanović Karadžić|Wolf Stefanssohn Karatschitz]] * [[Turski jezik]] * [[Hronologija Osmanskog carstva|Vremeplov Osmanskog carstva]] | [[Osmansko Carstvo]] | [[Istorija Osmanskog carstva]] | [[Administrativna podjela Osmanskog Carstva]] </small> ==Turska književnost== <small> * '''[[Turska književnost]]''' * <nowiki>[[Kategorija:Turska književnost]]</nowiki> * <nowiki>[[Kategorija:Turski pisci]]</nowiki> * <nowiki>[[Kategorija:Turski pjesnici]]</nowiki> * [[Arapska poezija]] ; [[Perzijska književnost]] ;[[Arapska književnost]] ; [[Kuran]] ::: [[Muhamed Šemsudin Hafiz|Hafiz]] | [[Firdusi]] (''[[Šahname]]'') | [[Sanai]] (''Hakim Abul-Madžd Madždud ibn Adam Sanai Gaznavi'') | [[Atar Nišapuri]] | [[Sadi]] (''[[Bostan (Sadi)|Bostan]]'', ''[[Golestan (Sadi)|Golestan]]'') | [[Nezami Gandžavi]] | [[Omar Hajjam]] | [[Abu Said]] (1350-1335) | [[Baba Taher]] | [[Baba Afzal]] (''Afdal al-Din Kashani'') | [[Al-Mutanabi]] | [[Imrul Kajs]] | [[Adi Ibn Zayd]] | [[Al-Hansa]] | [[Samaval ibn Adiya]] (''Samaw al ibn Adiya'') | [[Ibn Batuta]] | [[Al-Džahiz]] | [[Al-Tabari]] | [[Rabija od Basre]] | [[al-Hariri]] {{za}} | [[Al-Gazali]] | [[Ibn Quzman]] | [[Jakut al-Hamavi]] | [[Ibn Khallikan]] | [[Halil Džubran]] | [[Rudaki]] | [[Farohi]] | [[Ibn Rušd]] | [[Ibn Sina]] | [[Ibn Arabi]] * [[Religija]] : [[Sufizam]] * <nowiki>[[Kategorija:Mitološki arhetipovi]]</nowiki> </small> ___________________________________ <small> * [[Lütfi Paşa]] * [[Aşık Çelebi]] * [[Mehmet Fuad Köprülü]] * [[Mehmet Köprülü]] * [[Junus-paša]] * [[Safija Sultanija]] </small> ___________________________________ <small> * sultan [[Mustafa III]] (1717–1774, vlad. 1757–21. i januar 1774) * sultan [[Selim III]] (1761–1808, vlad. 1789–1807) * sultan [[Murat IV]] (1612–1640, vlad. 1623–1640) * sultan [[Osman II]] (1604–1622, vlad. 1618–1622) * sultan [[Ahmed I]] (1590–1617, vlad. 1603–1617) * sultan [[Sulejman I]] (1494–1566, vlad. 1520–1566) * sultan [[Selim I]] (1470–1520, vlad. 1512–1520) * sultan [[Bajazid II]] (1447–1512, vlad. 1481–1512) </small> ___________________________________ ==Turska književnost (nastavak)== <small> * [[Mahmud al-Kašgari]] (1008-1105) {{tick|13}} * [[Jusuf Has Hadžib]] (+1085?) {{tick|13}} : ''[[Kutadgu Bilig]]'' (1069/70.) {{tick|13}} * [[Šeik Edebali]] (1206–1326) {{za}} {{tick|13}} * [[Sulejman Čelebija (pjesnik)|Sulejman Čelebija]] (1351–1422) {{za}} (nedostaje izvora ; slika turbeta ; A. Bom.) * proširenje : [[Darir]] (14. stolj.) {{za}} {{tick|13}}, [[Ebul Hasan Bekri]], [[Ibn Arabi]] * ''[[Osmanov san]]'' (''Osman Gazi'nin rüyası'') {{za}} (malo preciznije u izvorima ; kategorije) * '''[[Rumi]]''' * [[Hacı Bektaş Veli]] (1209-1271) {{za}} * '''[[Sultan Valad]]''' (1226-1312) {{za}} * [[Ašik-paša|Aşık Paşa]] (1272-1333) * [[Yunus Emre]] (1238-1321) {{za}} {{tick|13}} * [[Ahmedi|Ahmedî]] (1334-1413) * [[Imadadin Nasimi|Imādud-Dīn Nasīmī]] (1369-1417) * [[Ahmed Bican Yazıcıoğlu]] (?–1466) * [[Aşıkpaşazade|Âşıkpaşazâde]] (oko 1400–1484) * [[Mahmud Paša Abogović|Adni]] (1420-1474) {{tick|13}} * [[Ahmed Paşa]] (1426-1497) * [[Zeynep Hatun]] (1430?-1474) {{za}} {{tick|13}} * [[Ali Şir Nevai]] (1441-1501) {{za}} * [[Sultan Cem]] (1459-1495) {{tick|13}} * [[Suzi Çelebi]] (oko 1455-1524) {{za}} * ''[[Dede Korkut]]'' {{za}} (dodati) * [[Nešri]] (oko 1450-1520) (klica) * [[Uzun Firdevsi]] (1453-1512){{za}} (proširiti) * [[Latifi|Latîfî]] (16. stoljeće) * [[Guvahi|Güvahî]] (um. 1526) {{za}} (klica) * [[Afitabi]], [[Makami]], [[Munirî]] * [[Kemalpaşazade]] (1469-1534) {{za}} (puno toga nedostaje...) * [[Priştineli Mesihi]] (1470-1512) {{za}} {{tick|13}} * [[Zati]] (1471-1546) {{za}} (nedostaje izvora...) * [[Revani]] (1475-1524) {{za}} {{tick|13}} * [[Isa Necati]] (fl. 1480-1509) * [[Lütfi Paşa]] (1488-1564){{za}} * '''[[Fuzuli]]''' (1495-1556) {{za}} * [[Taşlıcalı Yahya]] (1498-1582) * [[Seydi Ali Reis]] (1498–1563) {{za}} (nedostaje: izvori, slike / vr / pr) * [[Hayali]] (c. 1500 – 1557) {{za}} (izvori, još podataka, djela) * [[Mihri Hatun]] (1460 - 1506) {{za}} (dopuniti) * [[Ali Çelebi]] (1510-1572) * [[Dukakinoğlu Ahmed]] (1514-1515) * '''[[Aşık Çelebi]]''' (1520-1572) * [[Ahdi|Ahdî]] (fl. 1552–1573) * '''[[Baki (pisac)|Bâḳî]]''' (1526-1600) {{za}} * [[Hubbi Hatun]] (fl. 1550-1590) {{za}} * [[Gelibolulu Mustafa Ali]] (1541–1600) * [[Nefi]] (1572-1636) {{za}} * [[Abdullah Bosnevi]] (1584–1644) {{za}} {{tick|13}} (dopuniti) * '''[[Evlija Čelebija|Evliya Çelebi]]''' (1611-1685) : ''[[Seyahatname]]'' {{za}} * [[Katip Çelebi]] (1609-1657) * [[Mustafa Naima|Naîmâ]] (1655-1716) * [[Sari Mehmet Paša]] (1656-1717) * [[Neşati]] (+1674) * [[Yirmisekiz Mehmed Çelebi]] (oko 1670–1732) * [[Mehmed Raşid]] (1670–1735) {{za}} * [[Osman-aga Temišvarski]] (1671-1725) * [[Seyyid Vehbi]] (1674-1736) {{za}} (nedostaje izvora) * [[Ibrahim Muteferika]] (1674—1745) {{za}} (nedostaje podataka, izvora i preciznosti) * ''[[Karađoz|Karađoz i Hadživat]]'' (''Karagöz ve Hacivat'') * ''[[Nasredin hodža]]'' * ''[[Keloğlan]]'' {{za}} * [[Nezim Frakulla]] (oko 1680–1760), [[Sulejman Naibi]], [[Hasan Zyko Kamberi]], [[Shahin Frashëri]], [[Dalip Frashëri]] ([[Bejtadži]]) * [[Ahmed Ibrahim Resmi]] (1700-1780) * [[Fıtnat Hanım]] (1725-1780) * [[Aziz Efendi]] (1749-1798) * '''[[Şeyh Galip|Şeyh Gâlib]]''' (1757-1799) {{za}} (nedostaju izvori) * [[Umihana Čuvidina]] (oko 1794 - oko 1870) * [[Ahmed Cevdet Paşa]] (1822-1895) * [[Ibrahim Şinasi]] (1826 – 1871) * [[Sami Frašeri]] (1850-1904) {{tick|13}} (nedostaje podataka, izvora i preciznosti) * [[Ahmet Mithat]] (1844-1912), turski roman * [[Namik Kemal]] (1840-1888) {{za}} (nedostaje izvora) * [[Ebüzziya Mehmed Tevfik]] (1849 – 1913) * [[Bursali Mehmet Tahir]] (1861 – 1925) * [[Halid Ziya Uşaklıgil]] (1866 – 1945) * [[Mehmet Akif Ersoy]] (1873–1936): ''[[Safahat]]'' (1911-1933) * [[Ömer Seyfettin]] (1884-1920) * [[Mehmet Fuad Köprülü]] (1890-1966) * [[Ismail Habip Sevük]] (1892-1954) * [[Recaizade Mahmud Ekrem]] (1847-1913) * [[Selma Rıza]] (1872—1931) {{za}} * [[Ziya Gökalp]] (1876-1924) * [[Halide Edib Adıvar]] (1884 – 1964) * [[Yahya Kemal Beyatlı]] (1884–1958) * [[Mithat Cemal Kuntay]] (1885 - 1956) * [[Cevat Şakir Kabaağaçlı]] (1886 – 1973) * [[Abdülhak Şinasi Hisar]] (1887 – 1963) * [[Refik Halit Karay]] (1889 – 1965) * [[Reşat Nuri Güntekin]] (1889 – 1956) * '''[[Yakup Kadri Karaosmanoğlu]]''' (1889-1974) {{za}} {{tick|13}} * [[Ahmet Faruk Çamlıbel]] (1898–1973) * [[Peyami Safa]] (1899–1961) * [[Ruşen Eşref Ünaydın]] (1892–1959) * [[Falih Rıfkı Atay]] (1894–1971) * [[Mladoturci|Genç Türkler]] (1908-1922) i [[Mladoturska revolucija]] * '''[[Nazım Hikmet]]''' (1902-1963) * [[Ahmet Hamdi Tanpınar]] (1901-1962) * '''[[Sait Faik Abasıyanık]]''' (1906 – 1954) * [[Sabahattin Ali]] (1907 – 1948) {{za}} * [[Irfan Orga]] (1908-1970) {{za}} {{tick|13}} * [[Ahmet Muhip Dıranas]] (1909–1980) * [[Kemal Tahir]] (1910 – 1973) * '''[[Orhan Kemal]]''' (1914 – 1970) * [[Fazıl Hüsnü Dağlarca]] (1914 – 2008) * ''[[Garip]]'' : [[Orhan Veli]] (1914 – 1950), [[Oktay Rifat]] (1914 – 1988), [[Melih Cevdet]] (1915 – 2002) * '''[[Tevfik Fikret]]''' (1867-1915) * [[Yusuf Atılgan]] (1921 – 1989) * [[Vüs'at Orhan Bener]] (1922 - 2005) * '''[[Yaşar Kemal]]''' (1923-2015) * [[Attila İlhan]] (1925-2005) * [[Fakir Baykurt]] (1929 – 1999) * [[Adalet Ağaoğlu]] (1929 – 2020) * [[Bilge Karasu]] (1930 - 1995) {{za}} {{tick|13}} * [[Furuzan Yerdelen]] (1932) {{za}} (nedostaju izvori, stilski je drven clanak) * [[Oguz Atay|Oğuz Atay]] (1934-1977) * [[Yılmaz Güney]] (1937-1984) {{tick|13}} * [[Nazlı Eray]] (1945) * [[Zeynep Oral]] (1946) * [[Zülfü Livaneli]] (1946) * [[Mehmet Eroğlu]] (1948) {{za}} {{tick|13}} * [[Fethiye Cetin]] (1950) {{za}} * [[Feride Çiçekoğlu]] (1951) * [[Nobelova nagrada za književnost|nobelovac]] '''[[Orhan Pamuk]]''' (1952) * [[Tarık Günersel]] (1953) * [[Murathan Mungan]] (1955) * [[Latife Tekin]] (1957) * [[Ayşe Sarısayın]] (1957) * [[Hasan Ali Toptaş]] (1958) * [[İhsan Oktay Anar]] (1960) * [[Dikmen Gürün]] (1961) * [[Suzan Samancı]] (1962) * [[Duran Çetin]] (1964) {{za}} (klica...) * [[Mehmet Murat İldan]] (1965) * [[Burhan Sönmez]] (1965) * [[Elif Šafak|Elif Şafak]] (1971) {{tick|13}} (dopuniti bio, popraviti stil teksta) * [[Seyhan Kurt]] (1971) {{za}} (izvori...) * [[Murat Uyurkulak]] (1972) * [[Çiler İlhan]] (1972) * [[Birgül Oğuz]] (1981) * [[Sine Ergün]] (1982) {{za}} {{tick|13}} </small> ==Osmanska povijest== <small> * [[Mehmed II]] | [[Sulejman I]] | [[Mehmed-paša Sokolović]] | * [[Spisak sultana Osmanskog carstva|Spisak sultana]]{{tick|13}} | [[Spisak velikih vezira Osmanskog carstva|Spisak sadrazama]] | [[Lista sultanija Osmanskog carstva|Spisak sultanija]] {{tick|13}}{{tick|13}} (izvori...) * <nowiki>[[Kategorija:Osmansko Carstvo]]</nowiki> * [[Hronologija Osmanskog carstva]] | * [[Osman I]] | [[Orhan]] | [[Dursun Fakih]] | * [[Osmanska vojska]] | [[Danak u krvi|devşirme]] | [[Janjičari]] | [[Sejmeni]] | [[Spahija]] | [[Akindžije]] | [[Bašibozuk]] | * [[Doba lala]] {{za}} {{tick|13}} | * [[Mahmud-paša Anđelović|Veli Mahmud-paša]] | [[Ahmed-paša Hercegović|Hersekli Ahmed-paša]] | [[Mustafa Fazıl Paşa]] | [[Isa-beg Isaković]] | [[Lala Mustafa-paša]] | [[Hajrudin Barbarosa]] | [[Ibrahim-paša Pargalija]] | [[Koča Sinan-paša]] | [[Hekimoglu Ali-paša]] | [[Čandarli Halil Hajredin-paša]] | [[Alejdin-paša]] | [[Zagan-paša]] | [[Sulejman Baltaoğlu]] | * [[Ćuprilići]] {{za}} {{tick|13}} | [[Zurnazen Mustafa Paşa]] {{za}} {{tick|13}} | [[Mutasarif]] {{za}} {{tick|13}} | [[Mutasarifat Libanonske planine]] {{za}} {{tick|13}} {{tick|13}} | <br/> <br/> [[Bitka kod Mancikerta]] | [[Prvi križarski rat]] | [[Opsada Nikomedije]] | [[Bitka na Kosovu]] | [[Lazar Hrebeljanović]] | [[Bitka kod Nikopolja]] | [[Timur]] | [[Bitka kod Ankare|Bitka kod Ancyre]] | [[Osmanski interegnum]] | [[Bitka kod Galipolja (1416)|Bitka kod Galipolja]] | [[Pad Carigrada (1453)|Opsada Kostantinopole]] | [[Opsada Kroje]]{{za}}{{tick|13}} | [[Kroja]] | [[Skenderbeg]] | [[Opsada Beograda (1456)|Opsada Beograda]] | [[Opsada Beča 1529.|Prva opsada Beča]] | [[Mohačka bitka]] | [[Bitka kod Sigeta|Opsada Sigeta]] | [[Bitka kod Lepanta]] | <br/> [[Opsada Beča 1683.|Druga psada Beča]] | [[Bitka kod Sente]] | [[Bitka kod Petrovaradina]] | <br/> [[Prvi srpski ustanak]] | [[Drugi srpski ustanak]] | [[Ali-paša Janjinski]] | [[Husein Gradaščević]] | [[Ali-paša Rizvanbegović]] | [[Veliki bosanski ustanak]] | [[Grčki rat za nezavisnost|Grčka revolucija]] | [[Bosansko-hercegovački ustanak]] | [[Albanski ustanak 1912.|Albanski ustanak]] | <br/> [[Arhitektura]]: [[Hovsep Aznavur]] | [[Kolyu Ficheto]] | [[Mimar Kasemi]] | [[Kegham Kavafyan]] | [[Mimar Kemaleddin]] | [[Sarkis Lole]] | [[Antoine Ignace Melling]] | [[Mimar Hayruddin]] | [[Matrakçı Nasuh]] | [[Xenophon Paionidis]] | [[Sedefkar Mehmed Agha]] | [[Atik Sinan]] | [[Mimar Sinan]] | [[Vedat Tek]] | [[Alexander Vallaury]] | [[Krikor Amira Balyan]] | [[Garabet Amira Balyan]] | [[Nigoğayos Balyan]] | [[Sarkis Balyan]] | <br/> [[Osmansko Carstvo]] | [[Hronologija Osmanskog carstva]] | [[Neoosmanizam]] | [[Osmanski turski jezik]] | [[Veliki vezir]] {{tick|13}} | [[Abdülcelil Levni]] | [[Joseph von Hammer-Purgstall]] </small> ==Geografija i ostalo== <small> [[Popis gradova u Turskoj]] {{tick|13}} | Kategorija:Gradovi u Turskoj | '''[[Istanbul]]''' | '''[[Amasya]]''' | '''[[Manisa]]''' | [[Sredozemno more]] | [[Arnavutköy]] | [[Izmir]] | [[Ankara]] | [[Bursa]] | [[Adana]] | [[Gaziantep]] | [[Antalya]] | [[Diyarbakır]] | [[Söğüt]] | [[İznik]] | [[İzmit]] | [[Mersin]] | [[Van]] | [[Kayseri]] | [[Üsküdar]] | [[Sinop]] | [[Trabzon]] | [[Şanlıurfa]] | [[Malatya]] | [[Kahramanmaraş]] | [[Samsun]] | [[Gebze]] | [[Antiohija|Antakya]] | [[Tokat]] | [[Jedrene]] | [[Fetihiye]] | [[Denizli]] | [[Pamukkale]] | [[Bodrum]] | [[Çeşme]] | [[İskenderun]] | [[Karaman]] | [[Osmaniye]] | [[Kars]] | [[Rize]] | [[Erzincan]] | [[Aksaray]] | [[Merzifon]] | [[Kütahya]] | [[Via Egnatia]] | [[Via Militaris]] | [[Via Pontica]] | [[Strata Diocletiana]] | [[Kültepe|Kaneš]] | [[Tarhuntassa]] | [[Hattusa]] | [[Poluotok Teke]] {{za}} {{tick|13}} | [[Arnavutköy (okrug)]] {{za}} | [[Anatolska ploča]] | [[Anatolija]] | [[Ararat]] | [[Beşiktaş]] | [[Galata|Karaköy]] | [[Beyoğlu|Pera]] | [[Maslak]] | [[Levent]] | [[Rumelija]] | [[Dardaneli]] | [[Bosfor]] | [[Zlatni rog]].<br/> [[Bajazitova džamija]] | [[Edirnekapı]] | [[Yenikapı]] | [[Yedikule]] (''Yaldızlıkapı'', ''Altınkapı'', ''Porta Aurea'')<br/> [[Selimija]] | [[Bursa]] | [[Cumalıkızık]] | [[Safranbolu]] | [[Diyarbakırska tvrđava]] | [[Hevselski vrtovi]] | [[Velika džamija i bolnica u Divriğiju]] | [[Hattusa]] | [[Topkapi Saraj]] | [[Sulejmanije džamija]] | [[Kuşadası]] | <br/> [[Letoon]] | [[Arslantepe]] | [[Afrodizija]] | [[Ani (grad)|Ani]] | [[Ksantos]] | [[Çatalhöyük]] | [[Nemrut]] | [[Ararat]] | [[Efes]] | [[Göbekli Tepe]] | [[Hijerapolis]] | [[Pamukkale]] | [[Hipodrom u Carigradu]] | [[Aja Sofija]] | [[Milet]] | [[Pergam]] | [[Kos (otok)|Kos]] | [[Santorini]] | [[Minojska erupcija]] | [[Eresos]] | [[Sinop]] | [[Lampsak]] | [[Kizik]] | [[Tars]] | [[Bitinija]] | [[Pont]] | [[Trakija]] | [[Alkej]] | <br/> [[Hatun]]{{za}} | [[Aja Sofija]] | [[Biblioteka Celsa]] | [[Džamija sultana Ahmeta|Sultanahmetova džamija]] | [[Džamija Bajazita I.|Yildirimova džamija]] | [[Göreme]] | [[Pergamska biblioteka]] | [[Wilusa]] ili [[Troja]] | [[Topkapi Saraj]] | [[Harem]] | [[Hipodrom u Carigradu|Konstantinov hipodrom]] | [[Zmijski stub]] | [[Yedikule]] | [[Dolmabahçe Saraj]] | [[Kula Galata]] {{za}}{{tick|13}}| '''[[Beyoğlu]]''' {{za}} | [[Zelena grobnica]] | <br/> '''[[Turski jezik]]''' | [[Turska]] | [[Turkijski jezici]] | [[Staroanatolski turski jezik]] | [[Osmanski turski jezik]] | [[Oguzi]] {{za}} </small> ==Politika i povijest 19. i 20. stoljeća:== <small> '''[[Tanzimat]]''' | [[Nahda]] | [[Rusko-turski rat (1877–1878)|Rusko-turski rat]] | [[Sanstefanski mir]] | '''[[Mlade Osmanlije]]''' {{za}} {{tick|13}} | '''[[Mladoturci]]''' | [[Panturkizam]] | [[Kolonijalizam]] | <br/> [[Prvi balkanski rat]] i [[Drugi balkanski rat]] | [[Prvi svjetski rat]] | [[Armenski genocid]] | [[Grčko-turski rat (1919–1922)|Grčko-turski rat]] | '''[[Turski rat za nezavisnost|Turska revolucija]]''' | <br/> '''[[Kemal Atatürk]]''' | [[İsmet İnönü]] | [[Kemalizam]] {{za}} | '''[[Ataturkove reforme]]''' | [[Sporazum u Sèvresu]] | [[Velika narodna skupština Turske]] {{za}} | [[Republikanska narodna stranka|Stranka CHP]] | [[Zakon o prezimenu (Turska)]] (1934) {{za}} {{tick|13}} | <br/> [[Adnan Menderes]] | [[Celal Bayar]] | [[Cemal Gürsel]] | [[Fahri Korutürk]] | [[Kenan Evren]] | [[Süleyman Demirel]] | [[Sivi vukovi]] | [[Abdullah Çatlı]] | [[Alparslan Türkeş]] | [[Državni udar u Turskoj]] | [[Državni udar u Turskoj 1960.|Državni udar 1960.]] | [[Vojni memorandum u Turskoj 1971.|Državni udar 1971.]] | [[Državni udar u Turskoj 1980.|Državni udar 1980.]] | [[Navodni državni udar u Turskoj 1993.|Državni udar 1993.]] | [[Vojni memorandum u Turskoj 1997.|Državni udar 1997.]] | [[Državni udar u Turskoj 2016.|Državni udar 2016.]] | [[Millî Görüş]] | <br/> [[Necmettin Erbakan]] | [[Recep Tayyip Erdoğan]] | [[Stranka pravde i razvoja (Turska)|Stranka AKP]] | [[Državni udar u Turskoj 1980.]] | ''[[Ugovor o zapošljavanju između Zapadne Njemačke i Turske|Ugovor o gastarbajterima]]'' {{za}} | </small> ==[[Stil]]== <small> [[Anti-heroj]] | [[Ašik]] | [[Biografija]] | [[Divan (književnost)]] {{za}} | [[Divan (razvrstavanje)]] {{za}} | [[Gazel]] {{za}} | [[Hadis]] | [[Hagiografija]] | [[Hikaye]] {{za}} | [[Historiografija]] | [[Kaligrafija]] | [[Kaside]] | [[Makam]] | [[Mawize]] | [[Mesnevija|Mesnevi]]{{tick|13}} | [[Metrika]] | [[Muhammes]] | [[Münacaat]] | [[Muraba]] | [[Müstezat]] | [[Naat]] | [[Nasib (književnost)|Nasib]] | [[Novela]] | [[Oda]] | [[Parodija]] | [[Poezija]] | [[Pripovijetka]] | [[Roman]] | [[Satira]] | [[Stih]] | [[Teatar sjena]] | [[Tughra]] | [[Tuyugh]] | [[Putopis]] | [[Dvostih]] | [[Katren]] | [[Rima]] </small> == Šablon:Turska književnost == Nacrt za '''[[Šablon:Turska književnost]]''' : <br/> {{Navbox | basestyle = background:#e20e0e;color:#fff;{{box-shadow border|a|black|1px}} | name = Turska književnost | title = [[:Turska književnost|{{color|white|Turska književnost}}]] | image = <!-- [[Datoteka:*]] --> | bodyclass = hlist | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | group1 = Turkijsko doba | list1 = * [[Mahmud al-Kašgari]] * [[Jusuf Has Hadžib]] * ''[[Kutadgu Bilig]]'' * ''[[Dede Korkut]]'' |group2 = Osmanska književnost |list2 = {{Navbox|child|evenodd=swap | group1 = Rano–osmansko doba | list1 = * [[Šeik Edebali]] * [[Sulejman Čelebija (pjesnik)|Sulejman Čelebija]] * [[Darir]] * ''[[Osmanov san]]'' * [[Rumi]] * [[Hacı Bektaş Veli]] * [[Imadadin Nasimi|Nasīmī]] * [[Sultan Valad]] * [[Ašik-paša|Aşık Paşa]] * [[Yunus Emre]] | group2 = Zlatno doba | list2 = * [[Mahmud-paša Anđelović|Adni]] * [[Ali Şir Nevai]] * [[Sultan Cem]] * [[Aşıkpaşazade]] * [[Latifi]] * [[Aşık Çelebi]] * [[Nešri|Neşrî]] * [[Kemalpaşazade]] * [[Priştineli Mesihi|Mesihi]] * [[Zeynep Hatun]] * [[Mihri Hatun]] * [[Suzi Çelebi]] * [[Uzun Firdevsi]] * [[Guvahi|Güvahî]] * [[Revani]] * [[Fuzuli]] * [[Hayâlî]] * [[Taşlıcalı Yahya]] * [[Zati]] * [[Hubbi Hatun]] * [[Lütfi Paşa]] * [[Seydi Ali Reis]] * [[Ahdi|Ahdî]] * [[Baki (pisac)|Bâkî]] | group3 = Suton | list3 = * [[Nefi]] * [[Abdullah Bosnevi]] * [[Katip Çelebi]] * [[Evliya Çelebi]] * [[Seyyid Vehbi]] * [[Mehmed Raşid]] * [[Osman-aga Temišvarski|Temeşvarlı Osman Ağa]] | group4 = Opadanje | list4 = * [[Ibrahim Muteferika]] * [[Şeyh Galip]] * [[Sami Frashëri]] * [[Namık Kemal]] * [[Ibrahim Şinasi]] }} | group3 = Republikansko doba | list3 = * [[Reşat Nuri Güntekin]] * [[Ömer Seyfettin]] * [[Mehmet Fuad Köprülü]] * [[Peyami Safa]] * [[Selma Rıza]] * [[Yakup Kadri Karaosmanoğlu]] * [[Ahmet Hamdi Tanpınar]] * [[Sabahattin Ali]] * [[Kemal Tahir]] * [[Orhan Veli]] * [[Oktay Rifat]] * [[Melih Cevdet]] * [[Irfan Orga]] * [[Nazım Hikmet]] * [[Sait Faik Abasıyanık|Sait Faik]] * [[Attila İlhan]] * [[Bilge Karasu]] * [[Orhan Kemal]] * [[Tevfik Fikret]] * [[Yaşar Kemal]] * [[Yılmaz Güney]] * [[Füruzan]] * [[Mehmet Eroğlu]] * [[Fethiye Cetin]] * [[Nazlı Eray]] * [[Feride Çiçekoğlu]] * [[Orhan Pamuk]] * [[Murathan Mungan]] * [[Burhan Sönmez]] * [[Suzan Samancı]] * [[Çiler İlhan]] * [[Elif Şafak]] * [[Duran Çetin]] * [[Sine Ergün]] * [[Birgül Oğuz]] * [[Seyhan Kurt]] }}<noinclude> [[Kategorija:Književni šabloni]] <noinclude> ==Alati== {| class="wikitable" |- style="background:*ccf;" |- | <small> * <nowiki>[[Kategorija:Filozofski romani]]</nowiki> * <nowiki>[[Kategorija:Šabloni po strukama]]</nowiki> * <nowiki>[[Kategorija:Jezični šabloni]]</nowiki> * <nowiki>[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_book]]</nowiki> * <nowiki>[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_AV_media]]</nowiki> * <nowiki>[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_conference]]</nowiki> * <nowiki>[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_encyclopedia]]</nowiki> * <nowiki>[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_magazine]]</nowiki> * <nowiki>[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_map]]</nowiki> * <nowiki>[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_news]]</nowiki> * <nowiki>[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_podcast]]</nowiki> * <nowiki>[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_web]]</nowiki> * <nowiki>[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_thesis]]</nowiki> <nowiki>{{cite web |url= |title= |last= |first= |date= |website= |publisher= |access-date=01. 01. 1900 |quote=}} </ref></nowiki><br/> <nowiki>{{cite book|last= |first= |year= |title= |url= |location= |publisher= |pages= |ref = }}</nowiki><br/> <nowiki><ref name="abc"></nowiki><br/> <nowiki><ref name="abc"/></nowiki><br/> </small> |} * [https://commons.wikimedia.org/wiki/Accueil Commons] == Nagrade == {| style="float: left; background:transparent; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em" |- |{{barnstar-rad i trud|Nagrada za rad i trud|Orijentolog}} | <gallery>Image:Wiki_medal.jpg|<center>'''Wiki medalja'''</br>Za albanske, turske i druge književne teme [[User:Igor Windsor|Igor Windsor]]</center></gallery> |{{Wikipedia:CEE Proljeće 2022/spomenica}} |} {{clear}} <div style="float:right; border:thin solid green; background-color:*f9f9f9"> {{Currentdate}} Ovaj ogranak Wikipedija projekta ima : '''<div id="articlecount" style="font-size:85%;">[[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] {{plural:{{NUMBEROFARTICLES}}|članak|članka|članaka}} na [[srpskohrvatski jezik|srpskohrvatskom]]</div> </div>''' ==<big>'''''Reference'''''</big> (pa da!)== * [[Izvori]] {{reflist}} == Vanjske veze == * [https://vukajlija.com/ Leksikografski zavod] как я люблю naš [[:wikt:Glavna strana|vikiriječnik]] :P [[Kategorija:User sh]] rhxxlh73cunsypfgmgpj4k1jiwq6b9b 0 4667593 41261552 41057909 2022-08-11T13:31:58Z Nauall 176772 /* Vanjske veze */ wikitext text/x-wiki {{Vslika | ime =Poljski predsjednici | izvorno_ime =<small>Prezydenci Polski</small> | slika_panorama =Flag_of_the_President_of_Poland.svg | veličina_slike =280px | opis_slike =<center>Predsjednička [[zastava]] | lokacija_ime =[[Spisak država|Država]] | lokacija_info ={{flag|Poljska}} }} Ovo je popis [[Poljska|poljskih]] [[predsjednik]]a od obnove [[nezavisnost]]i [[1918]]. do danas.<ref name=pol>{{cite web | url =https://www.president.pl/en/president/polish-presidents/ | title =''Polish Presidents'' | accessdate =20.05. 2021. | language=engleski | publisher=President of the Republic of Poland}}</ref> Za vladare od [[srednji vijek|srednjeg vijeka]] do [[Podjela_Poljske#Treća_Podjela_Poljske|Treće podjele Poljske]], pogledajte članak [[Popis poljskih vladara]]. == Lista == == Predsjednici [[Druga Poljska Republika|Druge Poljske Republike]] (1918–1939) == {| class="wikitable zebra" style="width:100%" |- class="hintergrundfarbe6" ! style="width:25px"| # ! style="width:80px"| Slika ! style="width:220px"| Ime ! style="width:140px"| Početak<br>[[mandat]]a ! style="width:140px"| Kraj<br>[[mandat]]a ! style="width:80px"| Partija |- class="hintergrundfarbe5" ! – | [[datoteka:Jozef Pilsudski1.jpg|80px|Józef Piłsudski]] | [[Józef Piłsudski]]<br /> | 14. novembar 1918 | 11. decembar 1922 | Nezavisni |- ! 1 | [[datoteka:Gabriel narutowicz.jpg|80px|Gabriel Narutowicz]] | [[Gabriel Narutowicz]] | 11. decembar 1922 | 16. decembar 1922 | Nezavisni |- class="hintergrundfarbe5" ! – | [[datoteka:Rataj.jpg|80px|Maciej Rataj]] | [[Maciej Rataj]] | 16. decembar1922 | 20. decembar1922 | [[Poljska narodna partija-Piast]] |- ! 2 | [[datoteka:Stanisław Wojciechowski.jpg|80px|Stanisław Wojciechowski]] | [[Stanisław Wojciechowski]] | 20. decembar1922 | 15. maj 1926 | [[Poljska narodna partija-Piast]] |- class="hintergrundfarbe5" ! – | [[datoteka:Rataj.jpg|80px|Maciej Rataj]] | [[Maciej Rataj]] | 15. maj 1926 | 4. jun 1926 | [[Poljska narodna partija-Piast]] |- ! 3 | [[datoteka:Mościcki Kalendarz.jpg|80px|Ignacy Mościcki]] | [[Ignacy Mościcki]] | 4. jun 1926 | 30. septembar 1939 | Nezavisni |} == Predsjednici [[Poljska vlada u egzilu|Vlade u egzilu]] (1939–1990) == Od [[jul]]a [[1945]]. [[predsjednik|predsjednici]] [[Poljska vlada u egzilu|Vlade u egzilu]] nisu više međunarodno priznati, pa su i vlade raspuštene. {| class="wikitable zebra" style="width:100%" |- class="hintergrundfarbe6" ! style="width:25px"| # ! style="width:80px"| Slika ! style="width:220px"| Ime ! style="width:140px"| Početak<br>[[mandat]]a ! style="width:140px"| Kraj<br>[[mandat]]a ! style="width:80px"| Partija |- ! 1 | [[datoteka:Wieniawa długoszowski.jpg|80px|Bolesław Wieniawa-Długoszowski]] | [[Bolesław Wieniawa-Długoszowski]] | 25. septembar 1939 | 26. septembar 1939 | Nezavisni |- ! 2 | [[datoteka:Władysław Raczkiewicz.jpg|80px|Władysław Raczkiewicz]] | [[Władysław Raczkiewicz]] | 30. septembar 1939 | 9. jun 1947 | Nezavisni |- ! 3 | [[datoteka:Bundesarchiv_Bild_102-11032,_August_Zaleski.jpg|80px|August Zaleski]] | [[August Zaleski]] | 9. jun 1947 | 7. april 1972 | Nezavisni |- ! 4 | [[datoteka:Wladyslaw Anders.jpg|40px|Władysław Anders]]<br />[[datoteka:Edward Bernard Raczynski 1932.jpg|40px|Edward Raczyński]][[datoteka:Tadeusz Bor Komorowski.jpg|40px|Tadeusz Komorowski]] | [[Poljski Trijumvirat]] | 1954 | 7. april 1972 | Nezavisni |- ! 4 | [[datoteka:Stanislaw Ostrowski.gif|80px|Stanisław Ostrowski]] | [[Stanisław Ostrowski]] | 9. april 1972 | 24. mart 1979 | Nezavisni |- ! 5 | [[datoteka:Edward Raczynski.jpg|80px|Edward Raczyński]] | [[Edward Raczyński (Politiker)|Edward Raczyński]] | 8. april 1979 | 8. april 1986 | Nezavisni |- ! 6 | [[datoteka:Kazimierz Sabbat.jpg|80px|Kazimierz Sabbat]] | [[Kazimierz Sabbat]] | 8. april 1986 | 19. jul 1989 | Nezavisni |- ! 7 | [[datoteka:Ryszard Kaczorowski 2008 v2.JPG|80px|Ryszard Kaczorowski]] | [[Ryszard Kaczorowski]] | 19. jul 1989 | 22. decembar 1990 | Nezavisni |} == Predsjednici [[Narodna Republika Poljska|Narodne Republike Poljske]] (1944–1989) == {| class="wikitable zebra" style="width:100%" |- class="hintergrundfarbe6" ! style="width:25px"| # ! style="width:80px"| Slika ! style="width:220px"| Ime ! style="width:140px"| Početak<br>[[mandat]]a ! style="width:140px"| Kraj<br>[[mandat]]a ! style="width:80px"| Partija |- ! rowspan="2"| 1 |rowspan="2"| [[datoteka:PL Bolesław Bierut (1892-1956).jpg|80px|Bolesław Bierut]] |rowspan="2"| [[Bolesław Bierut]] | 20. novembar 1944 | 4. februar 1947 |rowspan="2"| Formalno nezavisni (prikriveno [[Poljska radnička partija|PRP]]), od 1948 [[Poljska ujedinjena radnička partija]] |- | 5. februar 1947 | 20. novembar 1952 |- ! 2 | [[datoteka:Aleksander Zawadzki 01.jpg|80px|Aleksander Zawadzki]] | [[Aleksander Zawadzki]] | 20. novembar 1952 | 7. august 1964 | [[Poljska ujedinjena radnička partija]] |- ! 3 | [[datoteka:Edward Ochab(1).jpg|80px|Edward Ochab]] | [[Edward Ochab]] | 12. august 1964 | 10. april 1968 | [[Poljska ujedinjena radnička partija]] |- ! 4 | [[datoteka:Marian Spychalski.jpg|80px|Marian Spychalski]] | [[Marian Spychalski]] | 10. april 1968 | 23. decembar1970 | [[Poljska ujedinjena radnička partija]] |- ! 5 | [[datoteka:Cyrankiewicz.jpg|80px|Józef Cyrankiewicz]] | [[Józef Cyrankiewicz]] | 23. decembar1970 | 28. mart 1972 | [[Poljska ujedinjena radnička partija]] |- ! 6 | [[datoteka:Henryk Jabłoński, The Chairman of the Council of State (Head of State) of the People's Republic of Poland 1972-1985.jpg|80px|Henryk Jabłoński]] | [[Henryk Jabłoński]] | 28. mart 1972 | 6. novembar 1985 | [[Poljska ujedinjena radnička partija]] |- ! rowspan="2"| 7 |rowspan="2"| [[datoteka:Wojciech Jaruzelski 2006 (cropped).jpg|80px|Wojciech Jaruzelski]] |rowspan="2"| [[Wojciech Jaruzelski]] | 6. novembar 1985 | 29. jul 1989 |rowspan="2"| [[Poljska ujedinjena radnička partija]] |- | 19. jul 1989 | 30. decembar1989 |} == Predjednici (Treće) Republike Poljske od 1989 == {| class="wikitable zebra" style="width:100%" |- class="hintergrundfarbe6" ! style="width:25px"| # ! style="width:80px"| Slika ! style="width:220px"| Ime ! style="width:140px"| Početak<br>[[mandat]]a ! style="width:140px"| Kraj<br>[[mandat]]a ! style="width:80px"| Partija |- ! 1 | [[datoteka:Wojciech Jaruzelski 2006 (cropped).jpg|80px|Wojciech Jaruzelski]] | [[Wojciech Jaruzelski]] | 31. decembar1989 | 21. decembar1990 | Nezavisni |- ! 2 | [[datoteka:Lech Walesa - 2009.jpg|80px|Lech Wałęsa]] | [[Lech Wałęsa]] | 22. decembar 1990 | 22. decembar 1995 | [[Solidarnost (sindikat)|Solidarnost]] |- ! 3 | [[datoteka:Aleksander Kwasniewski (cropped).jpg|80px|Aleksander Kwaśniewski]] | [[Aleksander Kwaśniewski]] | 23. decembar1995 | 23. decembar2005 | Nezavisni |- ! 4 | [[datoteka:Lech Kaczyński.jpg|80px|Lech Kaczyński]] | [[Lech Kaczyński]] | 23. decembar2005 | † 10. april 2010 | [[Pravo i pravda]] |- class="hintergrundfarbe5" ! – | [[datoteka:Bronisław Komorowski official cropped.jpg|80px|Bronisław Komorowski]] | [[Bronisław Komorowski]]<br />(vršioc dužnosti) | 10. april 2010 | 8. jul 2010 | [[Građanska platforma]] |- ! – | [[datoteka:Borusewicz.jpg|80px|Bogdan Borusewicz]] | [[Bogdan Borusewicz]]<br />(vršioc dužnosti) | 8. jul 2010 | 8. jul 2010 | [[Građanska platforma]] |- class="hintergrundfarbe5" ! – | [[datoteka:Grzegorz Schetyna (cropped).jpg|80px|Grzegorz Schetyna]] | [[Grzegorz Schetyna]]<br />(vršioc dužnosti) | 8. jul 2010 | 6. august 2010 | [[Građanska platforma]] |- ! 5 | [[datoteka:KPRP 20130131 WG 305 BRONISLAW KOMOROWSKI.jpg|80px|Bronisław Komorowski]] | [[Bronisław Komorowski]] | 6. august 2010 | 6. august 2015 | [[Građanska platforma]] |- ! 6 | [[datoteka:Andrzej Duda (9851867824) (cropped).jpg|80px|Andrzej Duda]] | [[Andrzej Duda]] | 6. august 2015 |''do danas'' | [[Pravo i pravda]] |} == Povezano == * [[Poljska]] == Izvori == {{reflist}} == Vanjske veze == {{Commonscat|Presidents of Poland}} * [https://www.gowork.pl/poradnik/4/kariera/jak-zostac-prezydentem-ile-lat-musi-miec-kandydat/ Jak zostac prezydentem Polski?] (pl) * [https://www.president.pl/en/president/polish-presidents ''President of the Republic of Poland'' (službene stranice poljskog predsjednika)] {{en icon}} [[Kategorija:Predsjednici Poljske]] d5q3b3seiyeso8yqa0yawfkf0v1aosu 10 4667895 41261542 41061099 2022-08-11T12:25:21Z Edgar Allan Poe 29250 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Najbolji striejlci UEFA Europa lige |title = Najbolji striejlci [[UEFA Kup]]a i [[UEFA Europska liga|UEFA Europske lige]] |state = {{{state|autocollapse}}} |listclass = hlist |basestyle = background: gold; <!-- help prevent overflow outside of the Navbox --> |group1=[[UEFA Kup]] |list1= * 1971–72: [[Ludwig Bründl|Bründl]] * 1972–73: [[Jupp Heynckes|Heynckes]] / [[Jan Jeuring|Jeuring]] * 1973–74: [[Lex Schoenmaker|Schoenmaker]] * 1974–75: [[Jupp Heynckes|Heynckes]] * 1975–76: [[Ruud Geels|Geels]] * 1976–77: [[Stan Bowles|Bowles]] * 1977–78: [[Gerrie Deijkers|Deijkers]] / [[Raimondo Ponte|Ponte]] * 1978–79: [[Allan Simonsen|Simonsen]] * 1979–80: [[Dieter Hoeneß|Hoeneß]] / [[Harald Nickel|Nickel]] * 1980–81: [[John Wark|Wark]] * 1981–82: [[Torbjörn Nilsson|Nilsson]] * 1982–83: [[Zoran Filipović|Filipović]] * 1983–84: [[Tibor Nyilasi|Nyilasi]] * 1984–85: [[Edin Bahtić|Bahtić]] / [[Gary Bannister|Bannister]] * 1985–86: [[Klaus Allofs|Allofs]] * 1986–87: [[Paulinho Cascavel|Cascavel]] / [[Peter Houtman|Houtman]] / [[Wim Kieft|Kieft]] / [[Jari Rantanen|Rantanen]] * 1987–88: [[Kenneth Brylle Larsen|Brylle]] / [[Dimitris Saravakos|Saravakos]] * 1988–89: [[Torsten Gütschow|Gütschow]] * 1989–90: [[Falko Götz|Götz]] / [[Karl-Heinz Riedle|Riedle]] * 1990–91: [[Rudi Völler|Völler]] * 1991–92: [[Dean Saunders|Saunders]] * 1992–93: [[Gérald Baticle|Baticle]] * 1993–94: [[Dennis Bergkamp|Bergkamp]] / [[Edgar Schmitt|Schmitt]] * 1994–95: [[Ulf Kirsten|Kirsten]] * 1995–96: [[Jürgen Klinsmann|Klinsmann]] * 1996–97: [[Maurizio Ganz|Ganz]] * 1997–98: [[Stéphane Guivarc'h|Guivarc'h]] * 1998–99: [[Enrico Chiesa|Chiesa]] / [[Darko Kovačević|Kovačević]] / [[Tomasz Kulawik|Kulawik]] * 1999–2000: [[Darko Kovačević|Kovačević]] * 2000–01: [[Dimitar Berbatov|Berbatov]] / [[Bolo (nogometaš)|Bolo]] * 2001–02: [[Pierre van Hooijdonk|Van Hooijdonk]] * 2002–03: [[Derlei]] / [[Henrik Larsson|Larsson]] * 2003–04: [[Sonny Anderson|Anderson]] * 2004–05: [[Alan Shearer|Shearer]] * 2005–06: [[Matías Emilio Delgado|Delgado]] * 2006–07: [[Walter Pandiani|Pandiani]] * 2007–08: [[Pavel Pogrebnjak|Pogrebnjak]] / [[Luca Toni|Toni]] * 2008–09: [[Vágner Love]] |group2=[[UEFA Europska liga]] |list2= * 2009–10: [[Óscar Cardozo|Cardozo]] / [[Claudio Pizarro|Pizarro]] * 2010–11: [[Radamel Falcao|Falcao]] * 2011–12: [[Radamel Falcao|Falcao]] * 2012–13: [[Libor Kozák|Kozák]] * 2013–14: [[Jonathan Soriano|Soriano]] * 2014–15: [[Alan Carvalho|Alan]] / [[Romelu Lukaku|Lukaku]] * 2015–16: [[Aritz Aduriz|Aduriz]] * 2016–17: [[Edin Džeko|Džeko]] / [[Giuliano de Paula|Giuliano]] * 2017–18: [[Aritz Aduriz|Aduriz]] / [[Ciro Immobile|Immobile]] * 2018–19: [[Olivier Giroud|Giroud]] * 2019–20: [[Bruno Fernandes|Fernandes]] * 2020–21: [[Pizzi (portugalski fudbaler)|Pizzi]] / [[Yusuf Yazıcı|Yazıcı]] / [[Borja Mayoral|Mayoral]] / [[Gerard Moreno (fudbaler)|Moreno]] * 2021–22: [[James Tavernier|Tavernier]] }}<noinclude> [[Kategorija:Fudbalski ili nogometni navigacijski šabloni]] [[Kategorija:Grupni šabloni dobitnika nagrada]] [[Kategorija:Evropski šabloni]] </noinclude> bw6f2fowf0bp2ki63ufywxcge44i3md 0 4668054 41261548 41061436 2022-08-11T12:34:14Z Edgar Allan Poe 29250 wikitext text/x-wiki {{Infokutija nogometaš | imenogometaša = Mikkel Damsgaard | slika = | punoime = Mikkel Krogh Damsgaard | nadimak = | datumrođenja = [[3. srpnja]] [[2000.]] | rodnigrad = {{flagicon|DAN}} [[Jyllinge]] | rodnadržava = [[Danska]] | datumsmrti = | gradsmrti = | državasmrti = | nacionalnost = | državljanstvo = | visina = 1.80 m | pozicija = krilo, napadač | trenutniklub = {{flagicon|ENG}} [[Brentford F.C.|Brentford]] | brojnadresu = | datumimjestodebija = | omladinskegodine = | omladinskipogoni = | godine1 = 2017 – 2020 | klubovi1 = {{flagicon|DAN}} [[FC Nordsjælland|Nordsjælland]] | nastupi(golovi)1 = 84 (13) | godine2 = 2020 – 2022 | klubovi2 = {{flagicon|ITA}} [[U.C. Sampdoria|Sampdoria]] | nastupi(golovi)2 = 46 (2) | godine3 = 2022 – | klubovi3 = {{flagicon|ENG}} [[Brentford F.C.|Brentford]] | nastupi(golovi)3 = 0 (0) | godine4 = | klubovi4 = | nastupi(golovi)4 = | godine5 = | klubovi5 = | nastupi(golovi)5 = | godine6 = | klubovi6 = | nastupi(golovi)6 = | godine7 = | klubovi7 = | nastupi(golovi)7 = | godine8 = | klubovi8 = | nastupi(golovi)8 = | godine9 = | klubovi9 = | nastupi(golovi)9 = | godine10 = | klubovi10 = | nastupi(golovi)10 = | godine11 = | klubovi11 = | nastupi(golovi)11 = | godine12 = | klubovi12 = | nastupi(golovi)12 = | godine13 = | klubovi13 = | nastupi(golovi)13 = | godine14 = | klubovi14 = | nastupi(golovi)14 = | godine15 = | klubovi15 = | nastupi(golovi)15 = | godine16 = | klubovi16 = | nastupi(golovi)16 = | godine17 = | klubovi17 = | nastupi(golovi)17 = | godine18 = | klubovi18 = | nastupi(golovi)18 = | godine19 = | klubovi19 = | nastupi(golovi)19 = | godine20 = | klubovi20 = | nastupi(golovi)20 = | godine21 = | klubovi21 = | nastupi(golovi)21 = | godine22 = | klubovi22 = | nastupi(golovi)22 = | godine23 = | klubovi23 = | nastupi(golovi)23 = | godine24 = | klubovi24 = | nastupi(golovi)24 = | godine25 = | klubovi25 = | nastupi(golovi)25 = | reprezentacija = | nacionalnegodine1 = 2020 – | nacionalneekipe1 = {{NogRep|DAN}} | nacionalninastupi(golovi)1 = 16 (4) | nacionalnegodine2 = | nacionalneekipe2 = | nacionalninastupi(golovi)2 = | nacionalnegodine3 = | nacionalneekipe3 = | nacionalninastupi(golovi)3 = | nacionalnegodine4 = | nacionalneekipe4 = | nacionalninastupi(golovi)4 = | trenergodine = | trenerklubovi = | zadnjiuređaj = 11.8.2022 | zadnjiuređajrep = }} '''Mikkel Krogh Damsgaard''' ([[Jyllinge]], [[3. srpnja]] [[2000.]]), [[Danska|danski]] nogometaš i reprezentativac koji igra kao krilo ili napadač. Od [[2022.]] godine igra za [[Brentford F.C.|Brentford]], odakle je prešao iz talijanske [[U.C. Sampdoria|Sampdorije]]. Od [[2020.]] godine nastupa i za [[Nogometna reprezentacija Danske|reprezentaciju Danske]], s kojom je nastupio na [[UEFA Euro 2020.|UEFA Euru 2020.]] godine. == Vanjske veze == * {{Soccerway|mikkel-damsgaard/525402}} * [https://www.dbu.dk/landshold/landsholdsdatabasen/PlayerInfo/7913 Mikkel Damsgaard] at DBU {{Sastav Danska 2020 EP}} {{Authority control}} {{Životni vijek|2000||Damsgaard, Mikkel}} [[Kategorija:Danski fudbaleri ili nogometaši]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Sampdorije]] ha0f1upumebydnuvpkn3wmzwmzx4nbn 0 4668067 41261562 41221926 2022-08-11T14:54:30Z Edgar Allan Poe 29250 wikitext text/x-wiki {{Infokutija nogometaš | imenogometaša = Nikola Vlašić | slika = [[File:Nikola Vlašić (CSKA Moscow, 19.08.2019).jpg|220px]] | punoime = | nadimak = | datumrođenja = [[4. listopada]] [[1997.]] | rodnigrad = {{flagicon|HRV}} [[Split]] | rodnadržava = [[Hrvatska]] | datumsmrti = | gradsmrti = | državasmrti = | nacionalnost = | državljanstvo = {{flagicon|HRV}} [[Hrvatska|hrvatsko]] | visina = 1.78 m | pozicija = ofenzivni vezni | trenutniklub = {{nowrap|{{flagicon|ITA}} [[Torino F.C.|Torino]] {{small|(posudba)}}}} | brojnadresu = | datumimjestodebija = | omladinskegodine = | omladinskipogoni = | godine1 = 2014 – 2017 | klubovi1 = {{flagicon|HRV}} [[HNK Hajduk Split|Hajduk]] | nastupi(golovi)1 = 86 (11) | godine2 = 2017 – 2019 | klubovi2 = {{flagicon|ENG}} [[Everton F.C.|Everton]] | nastupi(golovi)2 = 12 (0) | godine3 = 2018 – 2019 | klubovi3 = → {{flagicon|RUS}} [[PFK CSKA Moskva|CSKA Moskva]] | nastupi(golovi)3 = 25 (5) | godine4 = 2019 – 2021 | klubovi4 = {{flagicon|RUS}} [[PFK CSKA Moskva|CSKA Moskva]] | nastupi(golovi)4 = 61 (23) | godine5 = 2021 – | klubovi5 = {{nowrap|{{flagicon|ENG}} [[West Ham United F.C.|West Ham United]]}} | nastupi(golovi)5 = 19 (1) | godine6 = 2022 – | klubovi6 = → {{flagicon|ITA}} [[Torino F.C.|Torino]] | nastupi(golovi)6 = 0 (0) | godine7 = | klubovi7 = | nastupi(golovi)7 = | godine8 = | klubovi8 = | nastupi(golovi)8 = | godine9 = | klubovi9 = | nastupi(golovi)9 = | godine10 = | klubovi10 = | nastupi(golovi)10 = | godine11 = | klubovi11 = | nastupi(golovi)11 = | godine12 = | klubovi12 = | nastupi(golovi)12 = | godine13 = | klubovi13 = | nastupi(golovi)13 = | godine14 = | klubovi14 = | nastupi(golovi)14 = | godine15 = | klubovi15 = | nastupi(golovi)15 = | godine16 = | klubovi16 = | nastupi(golovi)16 = | godine17 = | klubovi17 = | nastupi(golovi)17 = | godine18 = | klubovi18 = | nastupi(golovi)18 = | godine19 = | klubovi19 = | nastupi(golovi)19 = | godine20 = | klubovi20 = | nastupi(golovi)20 = | godine21 = | klubovi21 = | nastupi(golovi)21 = | godine22 = | klubovi22 = | nastupi(golovi)22 = | godine23 = | klubovi23 = | nastupi(golovi)23 = | godine24 = | klubovi24 = | nastupi(golovi)24 = | godine25 = | klubovi25 = | nastupi(golovi)25 = | reprezentacija = | nacionalnegodine1 = 2017 – | nacionalneekipe1 = {{NogRep|HRV}} | nacionalninastupi(golovi)1 = 39 (7) | nacionalnegodine2 = | nacionalneekipe2 = | nacionalninastupi(golovi)2 = | nacionalnegodine3 = | nacionalneekipe3 = | nacionalninastupi(golovi)3 = | nacionalnegodine4 = | nacionalneekipe4 = | nacionalninastupi(golovi)4 = | trenergodine = | trenerklubovi = | zadnjiuređaj = 11.8.2021 | zadnjiuređajrep = }} '''Nikola Vlašić''' ([[Split]], [[4. listopada]] [[1997.]]) je [[Hrvatska|hrvatski]] [[nogomet]]aš i [[Hrvatska nogometna reprezentacija|nogometni reprezentativac]]. Trenutačno nastupa za [[West Ham United F.C.|West Ham United]], iako je od [[2022.]] godine na posudbi u [[Torino F.C.|Torinu]]. == Klupska karijera == Igrao je u mlađim uzrasnim kategorijama [[HNK Hajduk Split|Hajduka]]. Prvoj momčadi Hajduka priključuje se u lipnju 2014. godine. Za Hajduk je u službenim utakmicama debitirao [[17. srpnja]] [[2014.]] godine, sa samo 16 godina i 286 dana, u utakmici kvalifikacija za [[UEFA Europska liga|Europsku ligu]] protiv irskog predstavnika [[Dundalk F.C.|Dundalka]] (0:2). U istoj utakmici zabio je i prvi pogodak u seniorskoj konkurenciji te postao najmlađi strijelac Hajduka u europskim natjecanjima.<ref>I.M., [http://gol.dnevnik.hr/clanak/nogomet/rijeka-protiv-fradija-na-kantridi-hajduk-u-irskoj-split-na-parku-mladezi---344500.html ''Hajduk slavio u Irskoj: Nikola Vlašić najmlađi strijelac 'bijelih' u povijesti!''], gol.dnevnik.hr, 17. srpnja 2014., preuzeto 11. kolovoza 2014.</ref>. Tijekom sezone 2014./2015. postao je standardan prvotimac Hajduka. U mnogim stranim medijima proglašivan je jednim od brojnih svjetskih mladih nada. Dne [[14. srpnja]] [[2016.]] godine u utakmici pretkola [[UEFA Europska liga|Europske lige]] protiv rumunjskog [[CS Municipal Studențesc Iași|Iași]]a Nikola je prvi put predvodio momčad Hajduka kao kapetan.<ref>[http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/matches/round=2000789/match=2020096/postmatch/index.html Iași - Hajduk 2:2], uefa.com {{eng oznaka}}</ref> Dana [[31. kolovoza]] [[2017.]] godine, posljednjeg dana ljetnog prijelaznog roka, prelazi u engleski [[Everton F.C.|Everton]], u rekordnom transferu Hajduka. Potpisao je petogodišnji ugovor.<ref>Tomislav Gabelić, Marko Šnidarić, [https://www.24sata.hr/sport/rekordni-hajdukov-transfer-je-zavrsen-vlasic-je-evertonov-538164 ''Nikola Vlašić je potpisao i uzeo broj 27: Tu sam zbog Koemana''], 24sata.hr, 31. kolovoza 2017.</ref> Everton ga je poslao na posudbu u [[Moskva|moskovski]] [[PFK CSKA Moskva|CSKA]] koji je u lipnju [[Sport u 2019.|2019. godine]] otkupio za 15 milijuna [[Euro|eura]] njegov ugovor. Vlašić je potpisao petogodišnji ugovor.<ref>[http://hr.n1info.com/Sport-Klub/Nogomet/a412382/Nikola-Vlasic-potpisao-petogodisnji-ugovor-sa-moskovskim-CSKA-om.html ''Nikola Vlašić potpisao petogodišnji ugovor sa moskovskim CSKA-om''], [[HINA]], [[N1]], 19. lipnja 2019., pristupljeno 20. lipnja 2019.</ref><ref name="dalmatinskiportal.hr">B. D., [https://dalmatinskiportal.hr/sport/puna-saka-brade-hajduku-od-transfera-vlasica-cak15-milijuna-eura/47263 ''Puna šaka brade: Hajduku od transfera Vlašića čak 1,5 milijuna eura!''], dalmatinskiportal.hr, 19. lipnja 2019., pristupljeno 20. lipnja 2019.</ref> [[HNK Hajduk Split|Hajduk]] je od iznosa dobio 1,5 milijuna [[Euro|eura]].<ref name="dalmatinskiportal.hr"/> Godine [[2020.]] za CSKA je u 28 odigranih utakmica ostvario učinak od 13 zgoditaka i 8 asistencija, te je u izboru [[Sport Express]]a izabran za najboljeg igrača godine u Rusiji.<ref>[https://telesport.telegram.hr/na-prvu/ovo-nije-mala-stvar-nikola-vlasic-proglasen-je-najboljim-nogometasem-u-rusiji/ Ovo nije mala stvar: Nikola Vlašić proglašen je najboljim nogometašem u Rusiji], [[Telegram (portal)|Telegram]], telesport.telegram.hr, pristupljeno 21. prosinca 2020.</ref> == Reprezentativna karijera == Vlašić je nastupao za sve omladinske uzraste [[Hrvatska nogometna reprezentacija|hrvatske reprezentacije]]. Dana [[28. svibnja]] 2017. godine, debitirao je za seniorski sastav u prijateljskoj utakmici protiv [[Meksička nogometna reprezentacija|Meksika]].<ref>[https://hns-cff.hr/matches/8698989/meksiko-hrvatska-1-2/ ''BORBENA HRVATSKA NADJAČALA MEKSIKO, ČOP I TUDOR ZA POBJEDU''], hns-cff.hr, 28. svibnja 2017., preuzeto 11. listopada 2020.</ref> Dana [[6. rujna]] [[2019.]] godine, Vlašić je postigao prvi pogodak za [[Hrvatska|Hrvatsku]] u pobjedi (4:0) protiv [[Slovačka nogometna reprezentacija|Slovačke]].<ref>[https://gol.dnevnik.hr/clanak/hrvatska-reprezentacija/golovi-s-utakmice-slovacka-hrvatska-vlasic-majstorski-doveo-hrvatsku-u-vodstvo---574326.html ''VIDEO Pogledajte golove za veliku pobjedu Hrvatske: Majstorije za pamćenje Vlašića i Petkovića''], gol.dnevnik.hr, 6. rujna 2019., preuzeto 11. listopada 2020.</ref> == Privatni život == Otac mu je [[Joško Vlašić (atletičar)|Joško Vlašić]] koji je bio atletičar, desetobojac i osvajač zlatne medalje na [[IX. Mediteranske igre - Casablanca 1983.|Mediteranskim igrama u Casablanci]], a sestra mu je atletičarka [[Blanka Vlašić]]. == Reference == {{reflist}} == Vanjske veze == {{commons category}} *[http://hajduk.hr/prva-momcad/nikola-vlasic/8 Nikola Vlašić] at hajduk.hr *{{Soccerbase}} {{Sastav Hrvatska 2020 EP}} {{Authority control}} {{Životni vijek|1997||Vlašić, Nikola}} [[Kategorija:Hrvatski fudbaleri ili nogometaši]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Hajduka]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Evertona]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši West Ham Uniteda]] [[Kategorija:Biografije, Split]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši CSKA Moskve]] ic7riy3ov9a6s9jkqggu5hd6y1gyp1s 41261563 41261562 2022-08-11T14:54:44Z Edgar Allan Poe 29250 dodana kategorija [[:Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Torina|Fudbaleri ili nogometaši Torina]] pomoću gadgeta [[Wikipedia:Alati/Gadgeti/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infokutija nogometaš | imenogometaša = Nikola Vlašić | slika = [[File:Nikola Vlašić (CSKA Moscow, 19.08.2019).jpg|220px]] | punoime = | nadimak = | datumrođenja = [[4. listopada]] [[1997.]] | rodnigrad = {{flagicon|HRV}} [[Split]] | rodnadržava = [[Hrvatska]] | datumsmrti = | gradsmrti = | državasmrti = | nacionalnost = | državljanstvo = {{flagicon|HRV}} [[Hrvatska|hrvatsko]] | visina = 1.78 m | pozicija = ofenzivni vezni | trenutniklub = {{nowrap|{{flagicon|ITA}} [[Torino F.C.|Torino]] {{small|(posudba)}}}} | brojnadresu = | datumimjestodebija = | omladinskegodine = | omladinskipogoni = | godine1 = 2014 – 2017 | klubovi1 = {{flagicon|HRV}} [[HNK Hajduk Split|Hajduk]] | nastupi(golovi)1 = 86 (11) | godine2 = 2017 – 2019 | klubovi2 = {{flagicon|ENG}} [[Everton F.C.|Everton]] | nastupi(golovi)2 = 12 (0) | godine3 = 2018 – 2019 | klubovi3 = → {{flagicon|RUS}} [[PFK CSKA Moskva|CSKA Moskva]] | nastupi(golovi)3 = 25 (5) | godine4 = 2019 – 2021 | klubovi4 = {{flagicon|RUS}} [[PFK CSKA Moskva|CSKA Moskva]] | nastupi(golovi)4 = 61 (23) | godine5 = 2021 – | klubovi5 = {{nowrap|{{flagicon|ENG}} [[West Ham United F.C.|West Ham United]]}} | nastupi(golovi)5 = 19 (1) | godine6 = 2022 – | klubovi6 = → {{flagicon|ITA}} [[Torino F.C.|Torino]] | nastupi(golovi)6 = 0 (0) | godine7 = | klubovi7 = | nastupi(golovi)7 = | godine8 = | klubovi8 = | nastupi(golovi)8 = | godine9 = | klubovi9 = | nastupi(golovi)9 = | godine10 = | klubovi10 = | nastupi(golovi)10 = | godine11 = | klubovi11 = | nastupi(golovi)11 = | godine12 = | klubovi12 = | nastupi(golovi)12 = | godine13 = | klubovi13 = | nastupi(golovi)13 = | godine14 = | klubovi14 = | nastupi(golovi)14 = | godine15 = | klubovi15 = | nastupi(golovi)15 = | godine16 = | klubovi16 = | nastupi(golovi)16 = | godine17 = | klubovi17 = | nastupi(golovi)17 = | godine18 = | klubovi18 = | nastupi(golovi)18 = | godine19 = | klubovi19 = | nastupi(golovi)19 = | godine20 = | klubovi20 = | nastupi(golovi)20 = | godine21 = | klubovi21 = | nastupi(golovi)21 = | godine22 = | klubovi22 = | nastupi(golovi)22 = | godine23 = | klubovi23 = | nastupi(golovi)23 = | godine24 = | klubovi24 = | nastupi(golovi)24 = | godine25 = | klubovi25 = | nastupi(golovi)25 = | reprezentacija = | nacionalnegodine1 = 2017 – | nacionalneekipe1 = {{NogRep|HRV}} | nacionalninastupi(golovi)1 = 39 (7) | nacionalnegodine2 = | nacionalneekipe2 = | nacionalninastupi(golovi)2 = | nacionalnegodine3 = | nacionalneekipe3 = | nacionalninastupi(golovi)3 = | nacionalnegodine4 = | nacionalneekipe4 = | nacionalninastupi(golovi)4 = | trenergodine = | trenerklubovi = | zadnjiuređaj = 11.8.2021 | zadnjiuređajrep = }} '''Nikola Vlašić''' ([[Split]], [[4. listopada]] [[1997.]]) je [[Hrvatska|hrvatski]] [[nogomet]]aš i [[Hrvatska nogometna reprezentacija|nogometni reprezentativac]]. Trenutačno nastupa za [[West Ham United F.C.|West Ham United]], iako je od [[2022.]] godine na posudbi u [[Torino F.C.|Torinu]]. == Klupska karijera == Igrao je u mlađim uzrasnim kategorijama [[HNK Hajduk Split|Hajduka]]. Prvoj momčadi Hajduka priključuje se u lipnju 2014. godine. Za Hajduk je u službenim utakmicama debitirao [[17. srpnja]] [[2014.]] godine, sa samo 16 godina i 286 dana, u utakmici kvalifikacija za [[UEFA Europska liga|Europsku ligu]] protiv irskog predstavnika [[Dundalk F.C.|Dundalka]] (0:2). U istoj utakmici zabio je i prvi pogodak u seniorskoj konkurenciji te postao najmlađi strijelac Hajduka u europskim natjecanjima.<ref>I.M., [http://gol.dnevnik.hr/clanak/nogomet/rijeka-protiv-fradija-na-kantridi-hajduk-u-irskoj-split-na-parku-mladezi---344500.html ''Hajduk slavio u Irskoj: Nikola Vlašić najmlađi strijelac 'bijelih' u povijesti!''], gol.dnevnik.hr, 17. srpnja 2014., preuzeto 11. kolovoza 2014.</ref>. Tijekom sezone 2014./2015. postao je standardan prvotimac Hajduka. U mnogim stranim medijima proglašivan je jednim od brojnih svjetskih mladih nada. Dne [[14. srpnja]] [[2016.]] godine u utakmici pretkola [[UEFA Europska liga|Europske lige]] protiv rumunjskog [[CS Municipal Studențesc Iași|Iași]]a Nikola je prvi put predvodio momčad Hajduka kao kapetan.<ref>[http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/matches/round=2000789/match=2020096/postmatch/index.html Iași - Hajduk 2:2], uefa.com {{eng oznaka}}</ref> Dana [[31. kolovoza]] [[2017.]] godine, posljednjeg dana ljetnog prijelaznog roka, prelazi u engleski [[Everton F.C.|Everton]], u rekordnom transferu Hajduka. Potpisao je petogodišnji ugovor.<ref>Tomislav Gabelić, Marko Šnidarić, [https://www.24sata.hr/sport/rekordni-hajdukov-transfer-je-zavrsen-vlasic-je-evertonov-538164 ''Nikola Vlašić je potpisao i uzeo broj 27: Tu sam zbog Koemana''], 24sata.hr, 31. kolovoza 2017.</ref> Everton ga je poslao na posudbu u [[Moskva|moskovski]] [[PFK CSKA Moskva|CSKA]] koji je u lipnju [[Sport u 2019.|2019. godine]] otkupio za 15 milijuna [[Euro|eura]] njegov ugovor. Vlašić je potpisao petogodišnji ugovor.<ref>[http://hr.n1info.com/Sport-Klub/Nogomet/a412382/Nikola-Vlasic-potpisao-petogodisnji-ugovor-sa-moskovskim-CSKA-om.html ''Nikola Vlašić potpisao petogodišnji ugovor sa moskovskim CSKA-om''], [[HINA]], [[N1]], 19. lipnja 2019., pristupljeno 20. lipnja 2019.</ref><ref name="dalmatinskiportal.hr">B. D., [https://dalmatinskiportal.hr/sport/puna-saka-brade-hajduku-od-transfera-vlasica-cak15-milijuna-eura/47263 ''Puna šaka brade: Hajduku od transfera Vlašića čak 1,5 milijuna eura!''], dalmatinskiportal.hr, 19. lipnja 2019., pristupljeno 20. lipnja 2019.</ref> [[HNK Hajduk Split|Hajduk]] je od iznosa dobio 1,5 milijuna [[Euro|eura]].<ref name="dalmatinskiportal.hr"/> Godine [[2020.]] za CSKA je u 28 odigranih utakmica ostvario učinak od 13 zgoditaka i 8 asistencija, te je u izboru [[Sport Express]]a izabran za najboljeg igrača godine u Rusiji.<ref>[https://telesport.telegram.hr/na-prvu/ovo-nije-mala-stvar-nikola-vlasic-proglasen-je-najboljim-nogometasem-u-rusiji/ Ovo nije mala stvar: Nikola Vlašić proglašen je najboljim nogometašem u Rusiji], [[Telegram (portal)|Telegram]], telesport.telegram.hr, pristupljeno 21. prosinca 2020.</ref> == Reprezentativna karijera == Vlašić je nastupao za sve omladinske uzraste [[Hrvatska nogometna reprezentacija|hrvatske reprezentacije]]. Dana [[28. svibnja]] 2017. godine, debitirao je za seniorski sastav u prijateljskoj utakmici protiv [[Meksička nogometna reprezentacija|Meksika]].<ref>[https://hns-cff.hr/matches/8698989/meksiko-hrvatska-1-2/ ''BORBENA HRVATSKA NADJAČALA MEKSIKO, ČOP I TUDOR ZA POBJEDU''], hns-cff.hr, 28. svibnja 2017., preuzeto 11. listopada 2020.</ref> Dana [[6. rujna]] [[2019.]] godine, Vlašić je postigao prvi pogodak za [[Hrvatska|Hrvatsku]] u pobjedi (4:0) protiv [[Slovačka nogometna reprezentacija|Slovačke]].<ref>[https://gol.dnevnik.hr/clanak/hrvatska-reprezentacija/golovi-s-utakmice-slovacka-hrvatska-vlasic-majstorski-doveo-hrvatsku-u-vodstvo---574326.html ''VIDEO Pogledajte golove za veliku pobjedu Hrvatske: Majstorije za pamćenje Vlašića i Petkovića''], gol.dnevnik.hr, 6. rujna 2019., preuzeto 11. listopada 2020.</ref> == Privatni život == Otac mu je [[Joško Vlašić (atletičar)|Joško Vlašić]] koji je bio atletičar, desetobojac i osvajač zlatne medalje na [[IX. Mediteranske igre - Casablanca 1983.|Mediteranskim igrama u Casablanci]], a sestra mu je atletičarka [[Blanka Vlašić]]. == Reference == {{reflist}} == Vanjske veze == {{commons category}} *[http://hajduk.hr/prva-momcad/nikola-vlasic/8 Nikola Vlašić] at hajduk.hr *{{Soccerbase}} {{Sastav Hrvatska 2020 EP}} {{Authority control}} {{Životni vijek|1997||Vlašić, Nikola}} [[Kategorija:Hrvatski fudbaleri ili nogometaši]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Hajduka]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Evertona]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši West Ham Uniteda]] [[Kategorija:Biografije, Split]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši CSKA Moskve]] [[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Torina]] 0ltmnsverwofonv9m9bchss5urpdgej 0 4669475 41261561 41232587 2022-08-11T14:51:53Z Sillerkiil 165595 Drone video Loksa 2022 wikitext text/x-wiki {{Naselje | ime =Loksa | ime_genitiv =Lokse | izvorno_ime = | slika_panorama =LoksaLV.JPG | veličina_slike =280px | opis_slike=[[Gradska vijećnica]] | slika_lokacijska_karta_država =Estonia | slika_lokacijska_karta_opis=Pozicija Lokse u Estoniji | nadimak = | širina-stupnjevi =59 | širina-minute =35 | širina-oznaka =N | dužina-stupnjevi =25 | dužina-minute =49 | dužina-oznaka =E | lokacija_ime =[[Popis država|Država]] | lokacija_info ={{flag|Estonija}} | lokacija1_ime =[[Okruzi Estonije|Okrug]] | lokacija1_info =[[Harju]] | lokacija2_ime = | lokacija2_info = | lokacija3_ime = | lokacija3_info = | utemeljenje_ime= [[Gradska prava]] | utemeljenje_datum =[[1926]].<ref name=brit/> | dijelovi = | vrsta_dijelova = | d1-d50 | vrsta_vlasti = | vlast_bilješke = | titula_vođe=[[gradonačelnik]] | ime_vođe=Värner Lootsmann | stranka_vođe = | površina_bilješke = | površina_ukupna=3.82 [[km²]]<ref name=city/> | visina = | visina_izvor= | visina_max = | visina_min= | stanovništvo_godina =[[2021]]. | stanovništvo_bilješke = | stanovništvo=297.0<ref name=city/> | stanovništvo_gustoća =645.8 stan. / [[km²]]<ref name=city/> | stanovništvo_uže= | stanovništvo_uže_gustoća = | stanovništvo_šire = | stanovništvo_šire_gustoća = | stanovništvo_prazno1_ime = | stanovništvo_prazno1 = | stanovništvo_gustoća_prazno1 = | stanovništvo_prazno2_ime = | stanovništvo_prazno2 = | stanovništvo_gustoća_prazno2 = | vremenska_zona =[[UTC+2]] | utc_pomak =+3 | vremenska_zona_DST = | utc_pomak_DST = | poštanski_broj =74805<ref name=city/> | pozivni_broj = | gradovi_prijatelji = | web_stranica = }} [[Datoteka:Drone video of Loksa in Estonia (July 2022).webm|mini|Drone video Loksa 2022]] '''Loksa''' je [[grad]] od 2,467 [[Stanovništvo|stanovnika]]<ref name=city>{{cite web | url =https://www.citypopulation.de/en/estonia/cities/ | title =''Estonia: Counties, Cities and Towns'' | accessdate =11.10. 2021. | language=engleski | publisher=City population}}</ref> na [[sjever]]u [[Estonija|Estonije]] u [[Harju|Okrugu Harju]].<ref name=brit/> == Geografske karakteristike == Grad se prostire na [[ušće|ušću]] [[rijeka|rijeke]] [[Valgejõgi]] u [[Hara (zaljev)|Zaljev Hara]]<ref name=brit/>, udaljen 68 [[km]] od [[Tallinn]]a. Grad je okružen [[Lahemaa (nacionalni park)|Nacionalnoim parkom Lahemaa]].<ref name=brit/> == Historija == Loksa je prvi put [[dokument]]irana [[1687]]. kao [[selo]].<ref name=brit/> Prekretnica u životu tog sela bila je [[1874]]. kad je tadašnji [[feud]] ''Kolga'' podignuo [[tvornica|tvornicu]] [[cigla|opeke]] na terenu bivšeg [[kamenolom]]a. Uz [[tvornica|tvornicu]] podignuta je i [[luka]] za [[transport]] opeke do [[Tallinn]]a, [[Helsinki]]ja i [[Sankt Peterburg]]a.<ref name=brit/> [[Brodogradilište]] je otpočelo radom [[1899]]. izgradivši prvi [[jedrenjak]], - [[1903]]. podignut je prvi [[dok]] pa od [[1905]]. radi na remontu [[brod]]ova. Nakon tog je [[1907]]. proradila i velika [[pilana]].<ref name=brit/> Rastu Lokse pomogla je iprodaja građevinskih parcela koja je započela nakon [[1900]]., pa je od kraja [[19. vijek]]a kad je imala 36, narasla u naselje u 150 [[kuća]] [[1934]]..<ref name=brit/> [[Tvornica]] [[cigla|opeke]] koja od [[1973]]. radi u grupi ''Tallinn Construction Ceramics'' prestala je s proizvodnjom [[1981]].<ref name=brit/> == Privreda== Loksa je još [[2000]]. imala 1650 zaposlenih, koji su radili u [[Brodogradilište|brodogradilištu]], [[metalurgija|metalurgiji]] i [[tekstilna industrija|tekstilnoj industriji]]. Brodogradilište je [[2010]]. otpustilo većinu radnika (danas ih ima stotinjak) pa su danas glavni pogoni [[tekstilna industrija|tekstilaca]], koji zapošljavaju uglavnom žensku radnu snagu.<ref name=brit> {{cite web |url=http://entsyklopeedia.ee/artikkel/loksa1 |title =Loksa |publisher =Eesti Entsüklopeedia |language =estonski |accessdate =11.10.2021}}</ref> == Izvori == {{izvori}} == Vanjske veze == {{Commonscat|Loksa}} * [https://www.loksalinn.ee/ ''Loksa linn'' (službene stranice)] {{et icon}} {{Gradovi u Estoniji}} [[Kategorija:Gradovi u Estoniji]] 9sylvolwcj3eugi51lehg9qsqkhqy3q 0 4670052 41261581 41232004 2022-08-11T18:06:06Z Vrtleska225 76440 wikitext text/x-wiki {{Infokutija biografija | počasni_prefiks = | ime = [[šejh]] [[Mesnevija|mesnevihân]]<br>Fejzulah [[Efendija|ef.]] Hadžibajrić | počasni_sufiks = | slika = Fejzulah Hadžibajrić.jpg|200px | veličina_slike = | alt = | opis = | izvorno_ime = | izvorni_jezik = | datum_rođenja = [[13. januara]] [[1913.]], [[Sarajevo]] | mjesto_rođenja = | datum_smrti = | mjesto_smrti = [[21. travnja]] [[1990.]], [[Sarajevo]] | nacionalnost = [[Bošnjak]] | državljanstvo = | obrazovanje = | alma_mater = | zanimanje = | godine_aktivnosti = | titula = 1. [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|Šejh-ul-mešaih]] | vrijeme_držanja_titule = 1977-1990. | prethodnik = ''niko (ured osnovan)'' | nasljednik = šejh [[Behauddin Hadžimejlić|Behauddin ef. Hadžimejlić]] | stranka = | pokret = | opozicija = | odbori = | religija = [[Islam]] | supružnik = | djeca = | roditelji = | nagrade = | web-sajt = <!-- {{URL|primjer.com}} --> }} '''[[Šejh]] [[Mesnevija|mesnevihân]] Fejzulah [[Efendija|ef.]] Hadžibajrić''' ([[Sarajevo]], [[13. januara]] [[1913.]] – [[Sarajevo]], [[21. aprila]] [[1990.]]), [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovački]] je teolog [[Bošnjaci|bošnjačkog]] podrijetla, šejh kadirijskog, [[Rifaije|rifaijskog]], nakšibendijskog, [[Mevlevije|mevlevijskog]], bedevijskog i šazilijskog tarikata, [[znanstvenik]], [[prevoditelj]] i orijentalist, prvi po redu [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|šejh-ul-mešaih]]. == Biografija == Fejzulah Hadžibajrić rođen je u [[Sarajevo|Sarajevu]] , 1913. godine. Djetinjstvo je proveo u dijelu grada pod nazivom Hrid, a potom se preselio ispod područja poznatog kao Alifakovac, u ulicu Toplik. Rano je ostao bez oca pa je radio je u porodičnoj aščinici kako bi pomogao porodici. Završio je [[mekteb]] i osnovnu školu, a potom upisao Srednju građevinsku školu u Sarajevu, koju poslije tri godine napušta, upisuje i završava [[Gazi Husrev-begova medresa|Gazi Husrev-begovu medresu]] ([[1933.]]). Od [[1933.]] do smrti bio je [[imam]] u sarajevskim džamijama, do [[1943.]] bio je predavač u Gazi Husrev-begovoj medresi, od [[1947.]] prvi hafiz kutub u Gazi Husrev-begovoj biblioteci. Završava Višu islamsku šerijatsko-teološku školu u Sarajevu, a potom i studij orijentalistike na Filozofskom fakultetu [[Univerzitet u Sarajevu|Univerziteta u Sarajevu]] ([[1955.]]). Od [[1953.]] bibliotekar je na Veterinarskom fakultetu Univerziteta u Sarajevu, pa viši bibliotekar na Odsjeku za historiju Filozofskog fakulteta u Univerziteta u Sarajevu ([[1954.]] – [[1972.]]). U penziju je otišao [[1972.]] godine. [[Derviš|Derviška]] znanja Fejzulah ef. Hadžibajrić stekao je kod svoga šejha Selima Samija Jašara iz [[Vučitrn]]a ([[Kosovo]]), koji ga [[1939.]], prima u kadirijski tarikat (red). Šejh kadirijskog tarikata Hadžibajrić postao je [[1965.]] u [[Istanbul]]u u Ajni Ali-babinoj tekiji na Kasumpaši od šejha Muhjiddina Ensarije i u [[Bagdad]]u [[1969.]] od pročelnika kadirijske centrale šejha Jusufa Gejlanija s diplomom. Počasno je primio rifaijski, nakšibendijski, mevlevijski, bedevijski, i šazilijski tarikat od šejhova ovih tarikata u Istanbulu, [[Konya|Konyi]], [[Meka|Meki]] i Tauti. Hadžibajrić je bio aktivan i u osnivanju [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|Tarikatskog centra u Bosni i Hercegovini]], a kada je isti osnovan 1977. godine izabran je za njegovog prvog šejh-ul-mešaiha (predstavnika). Tu dužnost obavljao je do smrti 1990. godine. Dužnost šejha Hadži Sinanove tekije u Sarajevu obavljao je od 1978. pa do smrti 1990. godine. Objavio je veći broj radova u velikom broju izdanja. Prevodio je sa [[Turski jezik|turskog]], [[Perzijski jezik|perzijskog]] i [[Arapski jezik|arapskog jezika]]. Prvi i Drugi svezak njegovog prijevoda [[Mesnevija|Mesnevije]] štampani su kao prva izdanja prijevoda Mesnevije na [[Bosanski jezik|bosanskom jeziku]]. S prevođenjem i kazivanjem Mesnevije došao je do Trećeg sveska. U posljednjih 100 godina, bio je jedan od pet [[Mesnevija|mesnevihâna]] u Sarajevu. Prije njega Mesneviju su samo tumačili [[Džemaludin Čaušević|Mehmed Džemaluddin ef. Čaušević]] (od 1911. do 1928.) i Mujaga ef. Merhemić (od 1942. do 1959.), a poslije njega [[Hafiz|hfz.]] Halid ef. Hadžimulić (od 1988. do 2011.) i hfz. Mehmed ef. Karahodžić (od 2011.). Šejh Fejzulah ef. Hadžibajrić je Mesneviju tumačio od 1965. do 1988. godine.<ref>[https://buziminfo.ba/tradicija-prevodenja-kazivanja-i-tumacenja-mesnevije-u-sarajevu-i-nekim-drugim-mjestima-u-bih/ buziminfo.ba] Tradicija prevođenja, kazivanja i tumačenja Mesnevije u Sarajevu i nekim drugim mjestima u BiH (pristupljeno 27. listopada 2019.)</ref> Umro je u Sarajevu, 21. aprila 1990. godine.<ref>[http://www.ibn-sina.net/images/pdf/znakovi/25/010_SAMIR_BEGLEROVIC.pdf Samir Beglerović] ''Nekoliko crtica iz života hadži šejha Fejzulaha Hadžibajrića'' (pristupljeno 27. listopada 2019.)</ref> == Bibliografija == === Autor === *''Ilmihal'' (Sarajevo, 1964.) === Prijevodi === *''[[Mesnevija]]'', Prvi svezak (Sarajevo, 1985.) *''[[Mesnevija]]'', Drugi svezak (Sarajevo, 1985.) === O Hadžibajriću === *''Tesavvuf Bosne u vidicima Fejzulaha Hadžibajrića: Vjerski i kulturni razvoj bosanskih muslimana u prvoj polovini XX st.'' (Sarajevo, 2014) – Samir Beglerović == Reference == {{reference|2}} == Spoljašnje veze == * [https://www.preporod.com/index.php/sve-vijesti/magazin/sjecanja/item/4444-fejzullah-hadzibajric-bio-je-svjetiljka Fejzulah Hadžibajrić: Bio je svjetiljka] {{start box}} {{succession box| title= [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|Šejh-ul-mešaih]]| years=[[1977.]] — [[1990.]]| before= | after=šejh [[Behauddin Hadžimejlić|Behauddin ef. Hadžimejlić]] }} {{end box}} {{Lifetime|1913|1990|Hadžibajrić, Fejzulah}} [[Kategorija:Bošnjački derviški šejhovi]] [[Kategorija:Biografije, Sarajevo]] 6xy2jbt48rxrgo4ujgo9ixjbbm250qy 41261584 41261581 2022-08-11T18:08:05Z Vrtleska225 76440 wikitext text/x-wiki {{Infokutija biografija | počasni_prefiks = | ime = [[šejh]] [[Mesnevija|mesnevihân]]<br>Fejzulah [[Efendija|ef.]] Hadžibajrić | počasni_sufiks = | slika = Fejzulah Hadžibajrić.jpg|200px | veličina_slike = | alt = | opis = | izvorno_ime = | izvorni_jezik = | datum_rođenja = [[13. januara]] [[1913.]], [[Sarajevo]] | mjesto_rođenja = | datum_smrti = | mjesto_smrti = [[21. travnja]] [[1990.]], [[Sarajevo]] | nacionalnost = [[Bošnjak]] | državljanstvo = | obrazovanje = | alma_mater = | zanimanje = | godine_aktivnosti = | titula = 1. [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|Šejh-ul-mešaih]] | vrijeme_držanja_titule = 1977-1990. | prethodnik = ''niko (ured osnovan)'' | nasljednik = šejh [[Behauddin Hadžimejlić|Behauddin ef. Hadžimejlić]] | stranka = | pokret = | opozicija = | odbori = | religija = [[Islam]] | supružnik = | djeca = | roditelji = | nagrade = | web-sajt = <!-- {{URL|primjer.com}} --> }} '''[[Šejh]] [[Mesnevija|mesnevihân]] Fejzulah [[Efendija|ef.]] Hadžibajrić''' ([[Sarajevo]], [[13. januara]] [[1913.]] – [[Sarajevo]], [[21. aprila]] [[1990.]]), [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovački]] je teolog [[Bošnjaci|bošnjačkog]] porijekla, šejh kadirijskog, [[Rifaije|rifaijskog]], nakšibendijskog, [[Mevlevije|mevlevijskog]], bedevijskog i šazilijskog tarikata, [[znanstvenik]], [[prevoditelj]] i orijentalist, prvi po redu [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|šejh-ul-mešaih]]. == Biografija == Fejzulah Hadžibajrić rođen je u [[Sarajevo|Sarajevu]] , 1913. godine. Djetinjstvo je proveo u dijelu grada pod nazivom Hrid, a potom se preselio ispod područja poznatog kao Alifakovac, u ulicu Toplik. Rano je ostao bez oca pa je radio je u porodičnoj aščinici kako bi pomogao porodici. Završio je [[mekteb]] i osnovnu školu, a potom upisao Srednju građevinsku školu u Sarajevu, koju poslije tri godine napušta, upisuje i završava [[Gazi Husrev-begova medresa|Gazi Husrev-begovu medresu]] ([[1933.]]). Od [[1933.]] do smrti bio je [[imam]] u sarajevskim džamijama, do [[1943.]] bio je predavač u Gazi Husrev-begovoj medresi, od [[1947.]] prvi hafiz kutub u Gazi Husrev-begovoj biblioteci. Završava Višu islamsku šerijatsko-teološku školu u Sarajevu, a potom i studij orijentalistike na Filozofskom fakultetu [[Univerzitet u Sarajevu|Univerziteta u Sarajevu]] ([[1955.]]). Od [[1953.]] bibliotekar je na Veterinarskom fakultetu Univerziteta u Sarajevu, pa viši bibliotekar na Odsjeku za historiju Filozofskog fakulteta u Univerziteta u Sarajevu ([[1954.]] – [[1972.]]). U penziju je otišao [[1972.]] godine. [[Derviš|Derviška]] znanja Fejzulah ef. Hadžibajrić stekao je kod svoga šejha Selima Samija Jašara iz [[Vučitrn]]a ([[Kosovo]]), koji ga [[1939.]], prima u kadirijski tarikat (red). Šejh kadirijskog tarikata Hadžibajrić postao je [[1965.]] u [[Istanbul]]u u Ajni Ali-babinoj tekiji na Kasumpaši od šejha Muhjiddina Ensarije i u [[Bagdad]]u [[1969.]] od pročelnika kadirijske centrale šejha Jusufa Gejlanija s diplomom. Počasno je primio rifaijski, nakšibendijski, mevlevijski, bedevijski, i šazilijski tarikat od šejhova ovih tarikata u Istanbulu, [[Konya|Konyi]], [[Meka|Meki]] i Tauti. Hadžibajrić je bio aktivan i u osnivanju [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|Tarikatskog centra u Bosni i Hercegovini]], a kada je isti osnovan 1977. godine izabran je za njegovog prvog šejh-ul-mešaiha (predstavnika). Tu dužnost obavljao je do smrti 1990. godine. Dužnost šejha Hadži Sinanove tekije u Sarajevu obavljao je od 1978. pa do smrti 1990. godine. Objavio je veći broj radova u velikom broju izdanja. Prevodio je sa [[Turski jezik|turskog]], [[Perzijski jezik|perzijskog]] i [[Arapski jezik|arapskog jezika]]. Prvi i Drugi svezak njegovog prijevoda [[Mesnevija|Mesnevije]] štampani su kao prva izdanja prijevoda Mesnevije na [[Bosanski jezik|bosanskom jeziku]]. S prevođenjem i kazivanjem Mesnevije došao je do Trećeg sveska. U posljednjih 100 godina, bio je jedan od pet [[Mesnevija|mesnevihâna]] u Sarajevu. Prije njega Mesneviju su samo tumačili [[Džemaludin Čaušević|Mehmed Džemaluddin ef. Čaušević]] (od 1911. do 1928.) i Mujaga ef. Merhemić (od 1942. do 1959.), a poslije njega [[Hafiz|hfz.]] Halid ef. Hadžimulić (od 1988. do 2011.) i hfz. Mehmed ef. Karahodžić (od 2011.). Šejh Fejzulah ef. Hadžibajrić je Mesneviju tumačio od 1965. do 1988. godine.<ref>[https://buziminfo.ba/tradicija-prevodenja-kazivanja-i-tumacenja-mesnevije-u-sarajevu-i-nekim-drugim-mjestima-u-bih/ buziminfo.ba] Tradicija prevođenja, kazivanja i tumačenja Mesnevije u Sarajevu i nekim drugim mjestima u BiH (pristupljeno 27. listopada 2019.)</ref> Umro je u Sarajevu, 21. aprila 1990. godine.<ref>[http://www.ibn-sina.net/images/pdf/znakovi/25/010_SAMIR_BEGLEROVIC.pdf Samir Beglerović] ''Nekoliko crtica iz života hadži šejha Fejzulaha Hadžibajrića'' (pristupljeno 27. listopada 2019.)</ref> == Bibliografija == === Autor === *''Ilmihal'' (Sarajevo, 1964.) === Prijevodi === *''[[Mesnevija]]'', Prvi svezak (Sarajevo, 1985.) *''[[Mesnevija]]'', Drugi svezak (Sarajevo, 1985.) === O Hadžibajriću === *''Tesavvuf Bosne u vidicima Fejzulaha Hadžibajrića: Vjerski i kulturni razvoj bosanskih muslimana u prvoj polovini XX st.'' (Sarajevo, 2014) – Samir Beglerović == Reference == {{reference|2}} == Spoljašnje veze == * [https://www.preporod.com/index.php/sve-vijesti/magazin/sjecanja/item/4444-fejzullah-hadzibajric-bio-je-svjetiljka Fejzulah Hadžibajrić: Bio je svjetiljka] {{start box}} {{succession box| title= [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|Šejh-ul-mešaih]]| years=[[1977.]] — [[1990.]]| before= | after=šejh [[Behauddin Hadžimejlić|Behauddin ef. Hadžimejlić]] }} {{end box}} {{Lifetime|1913|1990|Hadžibajrić, Fejzulah}} [[Kategorija:Bošnjački derviški šejhovi]] [[Kategorija:Biografije, Sarajevo]] 4hk8bo7r4n3tv6rfomqontn02ff9g3i 0 4670053 41261582 41232063 2022-08-11T18:07:23Z Vrtleska225 76440 wikitext text/x-wiki {{Infokutija biografija | počasni_prefiks = | ime = [[šejh]]<br>Behauddin [[Efendija |ef.]] Hadžimejlić | počasni_sufiks = | slika =Behauddin Hadžimejlić.jpg | veličina_slike = | alt = | opis = | izvorno_ime = | izvorni_jezik = | datum_rođenja = [[1920.]], [[Vukeljići]] | mjesto_rođenja = | datum_smrti = | mjesto_smrti = [[18. prosinca]] [[1996.]], [[Vukeljići]] | nacionalnost = [[Bošnjak]] | državljanstvo = | obrazovanje = | alma_mater = | zanimanje = | godine_aktivnosti = | titula = 2. [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|Šejh-ul-mešaih]] | vrijeme_držanja_titule = 1990-1996. | prethodnik = šejh [[Fejzulah Hadžibajrić|Fejzulah ef. Hadžibajrić]] | nasljednik = šejh [[Mesud Hadžimejlić|Mesud ef. Hadžimejlić]] | stranka = | pokret = | opozicija = | odbori = | religija = [[Islam]] | supružnik = | djeca = | roditelji = | nagrade = | web-sajt = <!-- {{URL|primjer.com}} --> }} '''[[Šejh]] Behauddin [[Efendija|ef.]] Hadžimejlić''' ([[Vukeljići]], [[1920.]] – [[Vukeljići]], [[18. prosinca]] [[1996.]]), [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovački]] je teolog [[Bošnjaci|bošnjačkog]] podrijetla, šejh nakšibendijskog, [[Rifaije|rifaijskog]] i kadirijskog tarikata, drugi po redu [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|šejh-ul-mešaih]]. == Biografija == Behauddin Hadžimejlić je rođen u [[Vukeljići]]ma pored [[Fojnica|Fojnice]] 1920. godine, kao najstariji sin šejha Abdullatifa ef. Hadžimejlića, unuk šejha ̟[[Hasan Hadžimejlić|Hasana ef. Hadžimejlića]], praunuk šejha [[Muhamed Mejlija|Mejli-babe]]. Osnovano obrazovanje je stekao pred svojim ocem, a nakon toga školovanje nastavlja u [[Travnik]]u, u Elči Ibrahim-pašinoj medresi. Po završetku medrese, 1938. godine, radio je kao [[imam]] do odlaska u penziju. Radio je na izgradnji i obnovi raznih vjerskih objekata, kao i lokalne infrastrukture. Obnavio je i proširio [[tekija|tekiju]] u Vukeljićima 1957. godine. Pored nje obnavio je mnoge ranije zatvorene tekije, te učestvovao u otvaranju novih u [[Sarajevo|Sarajevu]], [[Jajce|Jajcu]], [[Foča|Foči]], [[Mali Zvornik|Malom Zvorniku]] i [[Tuzla|Tuzli]]. Behauddin Hadžimejlić je postavljen za upravitelja tekije u Vukeljićima, 1961 godine. Hilafetnamu za šejha nakšibendijskog tarikata je dobio od svog oca i strica šejh hafiz Musa Kjazima ef. Hadžimejlića . U [[Jeruzalem]]u, Mesdžidu-l-Kudusu se 1964. upoznao sa šejhom Jusufom Buharijom. U [[Istanbul]]u 1969. u Ajni Ali Baba tekiji, dobiva hilafet od šejh Muhidin Ensarije za rifaijski i kadirijski tarikat. Učestvovao u formiranju Saveza islamskih derviških redova, kao i u osnivanju [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|Tarikatskog centra]] 1977. godine. Bio je aktivan i u radu komisija za obavljanje zikrova te u savjetima za formiranje i rad tekija i [[derviš]]a. Obavljao je dužnost šejh-ul-mešaiha od 1990. do 1996. godine. Umro je u Vukeljićima 18. decembra 1996. godine. Ukopan je u turbetu svoga djeda šejh Hasan Babe.<ref>[http://tarikatskicentar.ba/biografije-laureta/ Tarikatski centar] ''Šejh Behauddin ef. Hadžimejlić'' (pristupljeno 27. aprila 2020.)</ref> == Reference == {{reference}} == Spoljašnje veze == * [http://tarikatskicentar.ba/biografije-laureta/ šejh Behauddin ef. Hadžimejlić] {{start box}} {{succession box| title= [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|Šejh-ul-mešaih]]| years=[[1990.]] — [[1996.]]| before=šejh [[Fejzulah Hadžibajrić|Fejzulah ef. Hadžibajrić]] | after= šejh [[Mesud Hadžimejlić|Mesud ef. Hadžimejlić]] }} {{end box}} {{Lifetime|1920|1996|Hadžimejlić, Behauddin}} [[Kategorija:Biografije, Fojnica]] [[Kategorija:Bošnjački derviški šejhovi]] ljaudotle4xa1fccw1fztc7mgizgmy1 41261583 41261582 2022-08-11T18:07:45Z Vrtleska225 76440 wikitext text/x-wiki {{Infokutija biografija | počasni_prefiks = | ime = [[šejh]]<br>Behauddin [[Efendija |ef.]] Hadžimejlić | počasni_sufiks = | slika =Behauddin Hadžimejlić.jpg | veličina_slike = | alt = | opis = | izvorno_ime = | izvorni_jezik = | datum_rođenja = [[1920.]], [[Vukeljići]] | mjesto_rođenja = | datum_smrti = | mjesto_smrti = [[18. prosinca]] [[1996.]], [[Vukeljići]] | nacionalnost = [[Bošnjak]] | državljanstvo = | obrazovanje = | alma_mater = | zanimanje = | godine_aktivnosti = | titula = 2. [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|Šejh-ul-mešaih]] | vrijeme_držanja_titule = 1990-1996. | prethodnik = šejh [[Fejzulah Hadžibajrić|Fejzulah ef. Hadžibajrić]] | nasljednik = šejh [[Mesud Hadžimejlić|Mesud ef. Hadžimejlić]] | stranka = | pokret = | opozicija = | odbori = | religija = [[Islam]] | supružnik = | djeca = | roditelji = | nagrade = | web-sajt = <!-- {{URL|primjer.com}} --> }} '''[[Šejh]] Behauddin [[Efendija|ef.]] Hadžimejlić''' ([[Vukeljići]], [[1920.]] – [[Vukeljići]], [[18. prosinca]] [[1996.]]), [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovački]] je teolog [[Bošnjaci|bošnjačkog]] porijekla, šejh nakšibendijskog, [[Rifaije|rifaijskog]] i kadirijskog tarikata, drugi po redu [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|šejh-ul-mešaih]]. == Biografija == Behauddin Hadžimejlić je rođen u [[Vukeljići]]ma pored [[Fojnica|Fojnice]] 1920. godine, kao najstariji sin šejha Abdullatifa ef. Hadžimejlića, unuk šejha ̟[[Hasan Hadžimejlić|Hasana ef. Hadžimejlića]], praunuk šejha [[Muhamed Mejlija|Mejli-babe]]. Osnovano obrazovanje je stekao pred svojim ocem, a nakon toga školovanje nastavlja u [[Travnik]]u, u Elči Ibrahim-pašinoj medresi. Po završetku medrese, 1938. godine, radio je kao [[imam]] do odlaska u penziju. Radio je na izgradnji i obnovi raznih vjerskih objekata, kao i lokalne infrastrukture. Obnavio je i proširio [[tekija|tekiju]] u Vukeljićima 1957. godine. Pored nje obnavio je mnoge ranije zatvorene tekije, te učestvovao u otvaranju novih u [[Sarajevo|Sarajevu]], [[Jajce|Jajcu]], [[Foča|Foči]], [[Mali Zvornik|Malom Zvorniku]] i [[Tuzla|Tuzli]]. Behauddin Hadžimejlić je postavljen za upravitelja tekije u Vukeljićima, 1961 godine. Hilafetnamu za šejha nakšibendijskog tarikata je dobio od svog oca i strica šejh hafiz Musa Kjazima ef. Hadžimejlića . U [[Jeruzalem]]u, Mesdžidu-l-Kudusu se 1964. upoznao sa šejhom Jusufom Buharijom. U [[Istanbul]]u 1969. u Ajni Ali Baba tekiji, dobiva hilafet od šejh Muhidin Ensarije za rifaijski i kadirijski tarikat. Učestvovao u formiranju Saveza islamskih derviških redova, kao i u osnivanju [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|Tarikatskog centra]] 1977. godine. Bio je aktivan i u radu komisija za obavljanje zikrova te u savjetima za formiranje i rad tekija i [[derviš]]a. Obavljao je dužnost šejh-ul-mešaiha od 1990. do 1996. godine. Umro je u Vukeljićima 18. decembra 1996. godine. Ukopan je u turbetu svoga djeda šejh Hasan Babe.<ref>[http://tarikatskicentar.ba/biografije-laureta/ Tarikatski centar] ''Šejh Behauddin ef. Hadžimejlić'' (pristupljeno 27. aprila 2020.)</ref> == Reference == {{reference}} == Spoljašnje veze == * [http://tarikatskicentar.ba/biografije-laureta/ šejh Behauddin ef. Hadžimejlić] {{start box}} {{succession box| title= [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|Šejh-ul-mešaih]]| years=[[1990.]] — [[1996.]]| before=šejh [[Fejzulah Hadžibajrić|Fejzulah ef. Hadžibajrić]] | after= šejh [[Mesud Hadžimejlić|Mesud ef. Hadžimejlić]] }} {{end box}} {{Lifetime|1920|1996|Hadžimejlić, Behauddin}} [[Kategorija:Biografije, Fojnica]] [[Kategorija:Bošnjački derviški šejhovi]] civ26bxv5tfe51v9hsgdchnf4itjm4x 0 4670065 41261585 41232061 2022-08-11T18:09:00Z Vrtleska225 76440 wikitext text/x-wiki {{Infokutija biografija | počasni_prefiks = | ime = [[šejh]] <br> Mesud [[Efendija |ef.]] Hadžimejlić | počasni_sufiks = | slika =Mesud Hadžimejlić.jpg | veličina_slike = | alt = | opis = | izvorno_ime = | izvorni_jezik = | datum_rođenja = [[5. svibnja]] [[1937.]], [[Vukeljići]] | mjesto_rođenja = | datum_smrti = | mjesto_smrti = [[9. veljače]] [[2009.]], [[Kaćuni (Busovača, BiH)|Kaćuni]] | nacionalnost = [[Bošnjak]] | državljanstvo = | obrazovanje = | alma_mater = | zanimanje = | godine_aktivnosti = | titula = 3. [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|Šejh-ul-mešaih]] | vrijeme_držanja_titule = 1997-2009. | prethodnik = šejh [[Behauddin Hadžimejlić|Behauddin ef. Hadžimejlić]] | nasljednik = šejh [[Sirrija Hadžimejlić|Sirrija ef. Hadžimejlić]] | stranka = | pokret = | opozicija = | odbori = | religija = [[Islam]] | supružnik = | djeca = | roditelji = | nagrade = | web-sajt = <!-- {{URL|primjer.com}} --> }} '''[[Šejh]] Mesud [[Efendija |ef.]] Hadžimejlić''' ([[Vukeljići]], [[5. maja]] [[1937.]] – [[Kaćuni (Busovača, BiH)|Kaćuni]], [[9. februara]] [[2009.]]), [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovački]] je teolog [[Bošnjaci|bošnjačkog]] porijekla, šejh nakšibendijskog, [[Rifaije|rifaijskog]] i [[mevlevije|mevlevijskog]] tarikata, treći po redu [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|šejh-ul-mešaih]]. == Biografija == Mesud Hadžimejlić je rođen u [[Vukeljići|Vukeljićima]] kraj [[Fojnica|Fojnice]]. Bio je sin šejha, [[Hafiz|hafiza]], [[muftija|muftije]] i muderrisa [[Musa Kjazim Hadžimejlić|Musa Kjazima ef. Hadžimejlića]], unuk šejha [[Hasan Hadžimejlić|Hasana ef. Hadžimejlića]] i praunuk šejha [[Muhamed Mejlija|Mejli-babe]]. Svoje prvo znanje je stekao u prvoj privatnoj medresi u Vukeljićima kod svoga oca, što je potvrdio je na državnim ispitima i stekao zvanje [[imam]]a, muallima i hatiba. Obrazovanje je nastavio u [[Visoko|Visokom]], pred stricom, šejhom [[Refik Hadžimejlić|Refikom ef. Hadžimejlićem]] koji mu je dao vekiletnamu. Kao imam, hatib i muallim radio je u džematima: Dražev Do kod [[Bugojno|Bugojna]] (1961-1963), u Gorica kod [[Zenica|Zenice]] Zenice (1963-1969) i u Kaćunima kod Busovače (1969-1990). Od 1967. do 1974., u [[Sirija|Siriji]] stječe znanje kod šejha Bedruddin ef. Abidina koji mu daje idžazetnamu za šejha nakšibendijskog tarikata. Hilafetnamu za šejha rifaijskog tarikata je dobio 1989. od šejha Džemaluddina er-Rifai iz [[Prizren]]a, a 2001. postaje teberruken šejh mevlevijskog tarikata koji mu predaje postinišin šejh Mehmet Sülükçü iz [[Konya|Konye]].<ref>[http://www.mesudija.ba/sejh-mesud-hadzimejlic/ Tekija Mesudija] ''Šejh Mesud ef. Hadžimejlić'' (pristupljeno 29. listopada 2019.)</ref> Svoj život je posvetio vjerskom i duhovnom obrazovanju mnogih generacija. Inicirao je obnavljanje porušenih [[džamija]], [[turbe|turbeta]] i [[tekija]] učestvovao u projektima obnove u mnogim mjestima. Učestvovao je u obnavljanju mnogih dovišta u Bosni i Hercegovini, od kojih su najznačajnija dovišta u Blagaju 1973. godine, na Vranduku i u Ključu 2000. godine. Zalagao se mnogo na zbližavanju [[Islamska zajednica u Bosni i Hercegovini|Islamske zajednice u BiH]] i Tarikatskog centra. Na dužnosti šejh-ul-mešaiha se nalazio od 1997. do 2009. godine. Hadžimejlić je izgradio prvi privatni porodični muzej u Vukeljićima, kao i kompleks u [[Kaćuni (Busovača, BiH)|Kaćunima]] koji obuhvata: Tekiju Mesudiju, Polikliniku Hadžimejlić, musafirhanu i biblioteku. Tekija Mesudija je trenutno najveća tekija na Balkanu. Dužnost šejha Tekije Mesudije obavljao je do smrti 2009. godine. Pokrenuo je i časopis za kulturu, historiju, umjetnost i [[sufizam|tesavvuf]] ''Kelamu'l Šifa''. Ulagao je u obrazovanje, pokrenuo je aktivnost stipendiranja učenika i studenata.<ref>[http://www.mesudija.ba/sejh-mesud-hadzimejlic/ Tekija Mesudija] ''Šejh Mesud ef. Hadžimejlić'' (pristupljeno 29. listopada 2019.)</ref> Umro je u Kaćunima kod [[Busovača|Busovače]] 9. februara 2009. godine. == Bibliografija == *''O čovjeku'' (Sarajevo, 2015) == Reference == {{reference}} == Spoljašnje veze == * [https://avaz.ba/vijesti/teme/347048/devet-godina-od-preseljenja-sejha-mesuda-ef-hadzimejlica-kod-njega-je-dusama-bilo-lijepo Devet godina od preseljenja šejha Mesuda ef. Hadžimejlića: Kod njega je dušama bilo lijepo] {{start box}} {{succession box| title= [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|Šejh-ul-mešaih]]| years=[[1997.]] — [[2009.]] | before=šejh [[Behauddin Hadžimejlić|Behauddin ef. Hadžimejlić]] | after= šejh [[Sirrija Hadžimejlić|Sirrija ef. Hadžimejlić]] }} {{end box}} {{Lifetime|1937|2009|Hadžimejlić, Mesud}} [[Kategorija:Biografije, Fojnica]] [[Kategorija:Bošnjački derviški šejhovi]] ox7x2r699skbog76wwsogtqd3vil9zb 0 4670067 41261586 41232072 2022-08-11T18:09:58Z Vrtleska225 76440 wikitext text/x-wiki {{Infokutija biografija | počasni_prefiks = | ime = [[šejh]] <br> Sirrija [[Efendija|ef.]] Hadžimejlić | počasni_sufiks = | slika = Sirrija Hadžimejlić1.jpg | veličina_slike = | alt = | opis = | izvorno_ime = | izvorni_jezik = | datum_rođenja = [[1. veljače]] [[1942.]], Radinovići | mjesto_rođenja = | datum_smrti = | mjesto_smrti = [[31. ožujka]] [[2021.]], [[Visoko]] | nacionalnost = [[Bošnjak]] | državljanstvo = | obrazovanje = | alma_mater = | zanimanje = | godine_aktivnosti = | titula = 4. [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|Šejh-ul-mešaih]] | vrijeme_držanja_titule = 2009-2021. | prethodnik = šejh [[Mesud Hadžimejlić|Mesud ef. Hadžimejlić]] | nasljednik = šejh Ćazim ef. Hadžimejlić | stranka = | pokret = | opozicija = | odbori = | religija = [[Islam]] | supružnik = | djeca = | roditelji = | nagrade = | web-sajt = <!-- {{URL|primjer.com}} --> }} '''[[Šejh]] Sirrija [[Efendija |ef.]] Hadžimejlić''' (Radinovići pokraj [[Visoko]]g, [[1. veljače]] [[1942.]] – [[Visoko]], [[31. ožujka]] [[2021.]]), [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovački]] je teolog [[Bošnjaci|bošnjačkog]] porijekla, šejh nakšibendijskog tarikata, četvrti po redu [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|šejh-ul-mešaih]]. == Biografija == Sirrija Hadžimejlić je rođen 1. februara 1942. godine, u Radinovićima pokraj [[Visoko]]g, u [[Bosna i Hercegovina|Bosni Hercegovini]]. Sin je šejha [[Refik Hadžimejlić|Refika ef. Hadžimejlića]], unuk šejha [[Hasan Hadžimejlić|Hasana ef. Hadžimejlića]] i praunuk šejha [[Muhamed Mejlija|Mejli-babe]]. Znanje iz islamskih nauka usvojio je od svoga oca šejha [[Refik Hadžimejlić|Refika ef. Hadžimejlića]]. Godine 1972. diplomirao je u [[Damask]]u na Višoj šerijatskoj medresi Furkan. Nakon toga je 37 godina radio kao kao [[imam]], hatib i muallim širom Bosne i Hercegovine. Za to vrijeme pomagao je u izgradnji nekoliko [[džamija]] i [[mekteb]]a. Godine 1997. je otišao u penziju, a potom je u svom rodnom mjestu Radinovići sagradio [[Tekija|tekiju]], gdje je nastavio sa svojim vjersko-obrazovnim aktivnostima. Gradeći tekiju, ni od koga nije tražio sredstva, a bilo je ljudi koji su mu pomogli u građevinskom materijalu. Tekiju su posjetili reis-ul-uleme [[Mustafa Cerić|Mustafa ef. Cerić]] i [[Husein Kavazović|Husein ef. Kavazović]], a tokom rata u njegovu kuću su navraćali brojni, među kojima i generali Mehmed Alagić i [[Rasim Delić]]. U tekiju je svojevremeno navratio i fra Marko Oršolić, poznati bosanski franjevac, teolog, publicist i politikolog, osnivač je Međunarodnog interreligijskog i interkulturalnog centra koji promovira međureligijski dijalog. Fra Marko se vraćao sa mlade mise nekom svećeniku u [[Kraljeva Sutjeska|Kraljevoj Sutjesci]] i tako navratio u tekiju.<ref>[https://radiosarajevo.ba/metromahala/lica/umro-sejh-sirrija-ef-hadzimejlic-u-njegovoj-tekiji-i-fratri-su-napajali-dusu/412007 Radio Sarajevo] ''Umro šejh Sirrija ef. Hadžimejlić: U njegovoj tekiji i fratri su napajali dušu'' (pristupljeno 1. aprila 2021.)</ref> Sirrija Hadžimejlić je od svog šejha Sejjida Muhammeda Bedruddin Abidina dobio 1976. godine u Damasku hilafetnamu (ovlaštenje) za šejha nakšibendijskog tarikata. U [[Alep]]u mu je 1985. šejh Abdulhalik bin Abdulbasit ebu Nasri dodijelio i drugu hilafetnamu za nakšibendijski tarikat. Šejh Sirrija ef. Hadžimejlić je bio šejh-ul-mešaih od 2009. do 2021. godine. Predstavljao je [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|Tarikatski centar BiH]] na svim značajnim vjerskim manifestacijama u zemlji i inostranstvu. Zalagao se za ravnopravnu zastupljenost Tarikatskog centra BiH, u okviru svih nivoa [[Islamska zajednica u Bosni i Hercegovini|Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini]].<ref>[http://tarikatskicentar.ba/biografije-laureta/ Tarikatski centar] ''Šejh Sirrija ef. Hadžimejlić'' (pristupljeno 2. maja 2020.)</ref> Preminuo je u [[Visoko]]m, 31. marta 2021. godine.<ref>[https://faktor.ba/vijest/preminuo-predsjednik-tarikatskog-centra-u-bih-sejh-sirrija-ef-hadzimejlic/120161 Faktor] ''Preminuo predsjednik Tarikatskog centra u BiH šejh Sirrija ef. Hadžimejlić'' (pristupljeno 31. ožujka 2021.)</ref> Dženazu ispred Tekije u Radinovićima predvodio mu je [[reis-ul-ulema]] [[Husein Kavazović|Husein ef. Kavazović]].<ref>[https://mostarski.ba/klanjana-dzenaza-sejh-sirriji-ef-hadzimejlicu/?fbclid=IwAR3_9bPrDSN6Jm-hpdsH87JO9BE7Q_e3LfprBAsqMxE_RGT_nE8ZM4bUA-I Mostarski.ba] ''Klanjana dženaza šejh Sirriji ef. Hadžimejliću'' (pristupljeno 5. aprila 2021.)</ref> == Reference == {{reference|2}} == Spoljašnje veze == * [http://tarikatskicentar.ba/biografije-laureta/ šejh Sirrija Hadžimejlić] {{start box}} {{succession box| title= [[Tarikatski centar u Bosni i Hercegovini|Šejh-ul-mešaih]]| years=[[2009.]] — [[2021.]] | before=šejh [[Mesud Hadžimejlić|Mesud ef. Hadžimejlić]] | after= šejh Ćazim ef. Hadžimejlić }} {{end box}} {{Lifetime|1942|2021|Hadžimejlić, Sirrija}} [[Kategorija:Biografije, Visoko]] [[Kategorija:Bošnjački derviški šejhovi]] i7b670whq0nxfwejgxcr2yvhg8xck0g 0 4671530 41261587 41244623 2022-08-11T18:10:32Z Vrtleska225 76440 wikitext text/x-wiki {{Infokutija biografija | počasni_prefiks = | ime = Zakir [[Efendija|ef.]] Bektić | počasni_sufiks = | slika = Zakir Bektić.jpg | veličina_slike = | alt = | opis = | izvorno_ime = | izvorni_jezik = | datum_rođenja = [[1933.]], [[Sarajevo]] | mjesto_rođenja = | datum_smrti = | mjesto_smrti = [[2005.]], [[Sarajevo]] | nacionalnost = [[Bošnjak]] | državljanstvo = | obrazovanje = | alma_mater = | zanimanje = | godine_aktivnosti = | titula = | vrijeme_držanja_titule = | prethodnik = | nasljednik = | stranka = | pokret = | opozicija = | odbori = | religija = [[Islam]] | supružnik = | djeca = | roditelji = | nagrade = | web-sajt = <!-- {{URL|primjer.com}} --> }} '''[[Šejh]] Zakir [[Efendija |ef.]] Bektić''' ([[Sarajevo]], [[1933.]] – [[Sarajevo]], [[25. novembra]] [[2005.]]), [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovački]] je teolog [[Bošnjaci|bošnjačkog]] porijekla, šejh kadirijskog, [[Rifaije|rifaijskog]] i bedevijskog tarikata. == Životopis == Zakir Bektić je rođen 1933. godine u [[Sarajevo|Sarajevu]]. Radni vijek je proveo baveći se bravarskim i mehaničarskim zanatom, kao i poslom vozača, da bi na kraju bio umirovljen kao šef transporta u sarajevskom GRAS-u. Prvi učitelj koji ga je uveo u tarikat bio je kadirijski šejh Mehmed ef. Kelerdžić pred kojim je položio bejat (prisegu) 1964. godine, a sam Mehmed ef. je bio [[Kalif|kalif]] šejh Kadri ef. iz [[Kosovska Mitrovica|Kosovske Mitrovice]]. Nakon smrti ove dvojice šejhova, Zakir Bektić se druži i uči od Adem–bega ef. Karadžozovića i to druženje trajalo je jedanaest godina. Godine 1969. Fahri ef. Ilijasi iz [[Đakovica|Đakovice]] daje mu izun (dozvolu) za vođenje zikra i ovlašćuje ga za davanje [[derviš]]kih virdova. Prvu halku Zakir Bektić okuplja i zikir vodi u privatnoj kući Ahmed Šehbajraktarevića, da bi 1972. godine, obnovio oronulu Hadži-Timurhanovu [[Džamija|džamiju]] na Čeljigovićima i uz nju izgradio [[Tekija|tekiju]] i tu nastavio sa svojim aktivnostima. Godine 1988. godine na poziv tamošnjih šejhova odlazi u [[Sirija|Siriju]] u grad [[Alep]] i tamo dobija izun (dozvolu) za upućivanje u kadirijski, [[Rifaije|rifaijski]] i bedevijski usul. Šejh Zakir Bektić je preminuo u [[Sarajevo|Sarajevu]], 25. novembra 2005. godine. Sahranjen je na groblju Faletići u Sarajevu. Iza njega su ostale četiri medžlis-halke u Sarajevu sa tekijama u naseljima: Čeljigovići, Aneks i Kovači, kao i tekije u [[Pazarić]]u, [[Travnik]]u i [[Tešanj|Tešnju]] i po jedna tekija u [[Sandžak]]u i [[Sjeverna Makedonija|Sjevernoj Makedoniji]].<ref>{{cite web |url=https://hanefijskimezheb.wixsite.com/bosna/post/%C5%A1ejh-zakir-ef-bekti%C4%87-r-a|title=Šejh Zakir ef. Bektić r.a.|publisher=hanefijskimezheb.wixsite.com |date=2017-08-05 |accessdate=2020-12-30}}</ref> == Reference == {{reference}} == Spoljašnje veze == * [https://hanefijskimezheb.wixsite.com/bosna/post/%C5%A1ejh-zakir-ef-bekti%C4%87-r-a Šejh Zakir ef. Bektić r.a.] {{GLAVNIRASPORED:Bektić, Zakir}} [[Kategorija:Bošnjački derviški šejhovi]] [[Kategorija:Biografije, Sarajevo]] 17pw46biu3nqjrl6ytefzha13jtwgmc 0 4673357 41261577 2022-08-11T16:47:37Z Akul59 131397 Nova stranica wikitext text/x-wiki {{Naseljeno mesto u Slovačkoj |mesto = Chminjanska Nova Ves |originalni_naziv = Chminianska Nová Ves |slika = Slovakia Sariska highlands 176.jpg |opis_slike = |kraj = [[Prešovski kraj|Prešovski]] |okrug = [[Okrug Prešov|Prešov]] |populacija = 1259<ref name="populacija" /> |nadm visina = 423 |poštanski_kod = 082 33 |pozivni_broj = (+421) 51 |registarska_oznaka = PO |gšir = 49.0039 |gduž = 21.0815 |popis = 1.1.2021 }} '''Chminjani''' ({{jez-svk|Chminianska Nová Ves}}) je naseljeno mjesto u [[okrug Prešov|okrugu Prešov]], u [[Prešovski kraj|Prešovskom kraju]], [[Slovačka|Slovačka Republika]]. == Stanovništvo == Prema podacima o broju stanovnika iz 2021. godine naselje je imalo 1259 stanovnika.<ref name="populacija" /> == Reference == {{reflist|refs= <ref name="populacija">{{Cite web |url=https://www.scitanie.sk/obyvatelia/zakladne-vysledky/pocet-obyvatelov/OK/SK0417/OB |title=Obyvatelia - Základné výsledky |language=sk |date= |website=www.scitanie.sk |publisher= Statistički zavod Republike Slovačke|accessdate=2022-08-03}}</ref> }} == Spoljašnje veze == * {{Commons category-inline|Chminianska Nová Ves}} * {{Zvanični veb-sajt}} {{sk}} * [http://www.e-obce.sk/okres/presov.html Naselja okruga Prešov] {{sk}} {{klica-selo-Slovačka}} {{Okrug Prešov}} [[Kategorija:Okrug Prešov]] [[Kategorija:Prešovski kraj]] 4cwdavu3mves7difuc8nk9vzgf7gogz 41261578 41261577 2022-08-11T16:50:44Z Akul59 131397 normativna kontrola wikitext text/x-wiki {{Naseljeno mesto u Slovačkoj |mesto = Chminjanska Nova Ves |originalni_naziv = Chminianska Nová Ves |slika = Slovakia Sariska highlands 176.jpg |opis_slike = |kraj = [[Prešovski kraj|Prešovski]] |okrug = [[Okrug Prešov|Prešov]] |populacija = 1259<ref name="populacija" /> |nadm visina = 423 |poštanski_kod = 082 33 |pozivni_broj = (+421) 51 |registarska_oznaka = PO |gšir = 49.0039 |gduž = 21.0815 |popis = 1.1.2021 }} '''Chminjani''' ({{jez-svk|Chminianska Nová Ves}}) je naseljeno mjesto u [[okrug Prešov|okrugu Prešov]], u [[Prešovski kraj|Prešovskom kraju]], [[Slovačka|Slovačka Republika]]. == Stanovništvo == Prema podacima o broju stanovnika iz 2021. godine naselje je imalo 1259 stanovnika.<ref name="populacija" /> == Reference == {{reflist|refs= <ref name="populacija">{{Cite web |url=https://www.scitanie.sk/obyvatelia/zakladne-vysledky/pocet-obyvatelov/OK/SK0417/OB |title=Obyvatelia - Základné výsledky |language=sk |date= |website=www.scitanie.sk |publisher= Statistički zavod Republike Slovačke|accessdate=2022-08-03}}</ref> }} == Spoljašnje veze == * {{Commons category-inline|Chminianska Nová Ves}} * {{Zvanični veb-sajt}} {{sk}} * [http://www.e-obce.sk/okres/presov.html Naselja okruga Prešov] {{sk}} {{klica-selo-Slovačka}} {{Okrug Prešov}} {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Okrug Prešov]] [[Kategorija:Prešovski kraj]] j566tm4nm4y4i4f4r7g7tnwzh1adrdw 0 4673358 41261592 2022-08-11T20:00:05Z Zavičajac 76707 Nova stranica: [[File:Манастир Сасе.jpg|mini|desno|Manastir Sase]] '''Manastir Sase''', ili [[manastir]] Svete Trojice, pripada [[Srpska pravoslavna crkva|Srpskoj pravoslavnoj crkvi]], [[eparhija zvorničko-tuzlanska]].<ref>[https://tours-srebrenica.ba/objekti/471/manasitir-sase Manastir Sase, pristupljeno 10.8.2022.]</ref> Nalazi se u naselju [[Sase (Srebrenica)|Sase]], opština [[Srebrenica]], [[Republika Srpska]], [[Bosna i Hercegovina]] na putu prema [[Bratunac|Bratuncu]]<re… wikitext text/x-wiki [[File:Манастир Сасе.jpg|mini|desno|Manastir Sase]] '''Manastir Sase''', ili [[manastir]] Svete Trojice, pripada [[Srpska pravoslavna crkva|Srpskoj pravoslavnoj crkvi]], [[eparhija zvorničko-tuzlanska]].<ref>[https://tours-srebrenica.ba/objekti/471/manasitir-sase Manastir Sase, pristupljeno 10.8.2022.]</ref> Nalazi se u naselju [[Sase (Srebrenica)|Sase]], opština [[Srebrenica]], [[Republika Srpska]], [[Bosna i Hercegovina]] na putu prema [[Bratunac|Bratuncu]]<ref>[https://orthodox-world.org/en/i/15380/Bosnia-and-Herzegovina/Republika-Srpska/Vlasenica/Monastery/Sase-Orthodox-Monastery Manastir Sase]{{en}}</ref> Smješten je u neposrednoj blizini antičkog lokaliteta [[Domavia]]. Podigao ga je 1242. god srpski kralj [[Stefan Uroš I|Uroš I]]. Vjeruje se da su upravo u ovom periodu, bježeći od Mongolskih hordi, [[Germani|germanski]] narod [[Sasi]], došli u [[Srbija|Srbiju]]. Ovaj narod je sa sobom donio nove tehnike u pronalaženju i preradi ruda plemenitih metala što će kasnije izuzetno doprinijeti razvoju Srbije i na kraju do njenog uzdizanja u carstvo. Vijekovima su temelji nekadašnjeg manastirskog hrama bili prekriveni naslagom zemlje. Tek 1858. godine otkopani su temelji i na njima sagrađena nova crkvu, koja je preko 100 godina služila kao bratunačka parohijska crkva. Obnova manastira počela je 1989. god, ali je prekinuta [[Rat u Bosni i Hercegovini|ratom u Bosni i Hercegovini]], uz znatna oštećenja. Obnova je završena 2010. god.<ref>[https://katera.news/lat/obiljezena-krsna-slava-manastira-sase Obilježena krsna slava manastira Sase, pristupljeno 10.8.2022.]</ref> Crkva je živopisana 2007. godine. Duborezi i živopisi na ostalim objektima ostavljaju jak utisak na posjetioce. Poseban utisak ostavlja stil gradnje čitavog kompleksa koji podsjeća na [[Gruzija|gruzijski]]. U obnovljenom manastiru nalaze se mošti kralja Uroša I i [[Stefan Uroš V|cara Uroša V]], koji je pokrovitelj manastira.<ref>[https://www.republikasrpska.net/manastiri/manastir-sase/ Manastir Sase, pristupljeno 10.8.2022.]</ref> Manastirski kompleks uređen je kao park, pun je voća i zelenila. Pristup je omogučen [[asvalt]]nim putem. == Reference == {{reference}} {{Commonscat|Sase Monastery}} {{DEFAULTSORT:Sase, manastir}} [[Kategorija:Srebrenica]] [[Kategorija:Zadužbine Nemanjića|Sase]] [[Kategorija:Manastiri Eparhije zvorničko-tuzlanske|Sase]] [[Kategorija:Manastiri u Republici Srpskoj|Sase]] 5x5ymcv40mrnf0l85kkjz2oqdx86xg9 0 4673359 41261602 2022-08-12T00:19:07Z Inokosni organ 160059 Nova stranica: {{klica-književnost}} {{Infokutija pisac | ime = Ahdî | slika = | širina_slike = | opis = | datum_rođenja = ... | mjesto_rođenja = [[Bagdad]] | datum_smrti = [[1573.]] | mjesto_smrti = [[Bagdad]] | zanimanje = | jezik = [[turski jezik|turski]] | nacionalnost = | žanr = | pokret = | znamenita_djela = <div> * ''Gülşen-i Şuara'' * * </div> | uticaj_od= | uticaj_na = | potpis= }} '''Ahdî''' ili ''Ahdî-i Bağdadî'' ([[Bagdad]], fl. 1552 – 1573.) bio je tu… wikitext text/x-wiki {{klica-književnost}} {{Infokutija pisac | ime = Ahdî | slika = | širina_slike = | opis = | datum_rođenja = ... | mjesto_rođenja = [[Bagdad]] | datum_smrti = [[1573.]] | mjesto_smrti = [[Bagdad]] | zanimanje = | jezik = [[turski jezik|turski]] | nacionalnost = | žanr = | pokret = | znamenita_djela = <div> * ''Gülşen-i Şuara'' * * </div> | uticaj_od= | uticaj_na = | potpis= }} '''Ahdî''' ili ''Ahdî-i Bağdadî'' ([[Bagdad]], fl. 1552 – 1573.) bio je turski pjesnik i biograf. == Život == Rođen u [[Bagdad]]u pravim imenom ''Ahmed bin Şemsî'', bio je perzijskog porijekla. Njegov otac je bio Mevlânâ Şemsî, jedan od vodećih učenjaka u Bagdadu.<br/> Kao i većina bagdadskih pjesnika u [[16. vijek|16. stoljeću]], želio je živjeti u osmanskoj prijestolnici. Nakon što je stekao prvo obrazovanje, napustio je Bagdad sa svojim prijateljem pjesnikom Husrevom i poslije dugog putovanja između [[1552]] i [[1553]] doselio je u [[Istanbul]], gdje je u poznim godinama vladavine [[Sulejman I|sultana Sulejmana]] naučio [[osmanski turski jezik]] i stupio u kontakt sa mnogim uglednim pjesnicima i učenjacima toga doba. Sprijateljio je se s [[Piri Mehmed Paşa|Pîrî-pašom]], tada namjesnik u blizini [[Adana|Adane]], i ušao je u krug Temerrüd Ali-paše, namjesnik [[Konya|Konyije]] od [[1554.]] godine. Nakon jedanaest godina u carskom gradu, vratio je se [[1564.]] u Bagdad. Tu je se pridružio pjesničkom krugu i oko 1585. se spomonje kao jedan od najpoznatijih arapskih pjesnika u Bagdadu.<br/> Umro je u [[Bagdad]]u pred kraj Selimove vladavine, dakle oko [[1573.]] == Djela == * ''Divan'' * ''Gülşen-i Şuara'' Ahdî je jedan od prva četiri osmanska pjesnika koji su napisali biografski rječnik poezije (''tezkire''). Njegovo glavno djelo vodi se pod naslovom ''Gülşen-i Şuara'' (Pjesnikova postelja od ruža), napisao godine njegovog povratka kući ([[1564.]]) i posvećeno princu [[Selim II|Selimu]], koji će nešto kasnije ([[1566]]) postati sultan. Djelo je se razlikovalo od dotad napisanih tezkira jer je obuhvaćalo samo svoje suvremenike, sakupljivši podatke o 147 pjesnika iz Sulejmanovog doba. == Spoljašne veze == == Bilješke == {{notelist}} == Izvori == {{reflist}} == Bibliografija == [[Kategorija:Turski pisci]] [[Kategorija:Turski pjesnici]] 54lwc647nt7ncmrhal1fkfbs2rvbxxd 0 4673360 41261604 2022-08-12T00:46:35Z Inokosni organ 160059 Nova stranica: '''''Kende''''' ili '''''kündü''''' je bio jedan od kraljeva u dvojnoj [[Monarhija|monarhiji]] ranih [[Mađari|Ugara]] zajedno s ''[[Gyula (titula)|gyulom]]'' ili [[Dux|ratnim poglavarom]]. Vjeruje se da je funkcija ''kendea'' bila vjerska («[[Pontifex maximus|sakralni princ]]»). Za vrijeme seobe Mađara u [[Panonska nizija|Panoniju]] ''kende'' se zvao Kurszán. Nakon Kurszánove smrti u pohodu otprilike [[904.]] godine, dužnost je preuzeo ''[[Gyula (titula)|gyula]]'' … wikitext text/x-wiki '''''Kende''''' ili '''''kündü''''' je bio jedan od kraljeva u dvojnoj [[Monarhija|monarhiji]] ranih [[Mađari|Ugara]] zajedno s ''[[Gyula (titula)|gyulom]]'' ili [[Dux|ratnim poglavarom]]. Vjeruje se da je funkcija ''kendea'' bila vjerska («[[Pontifex maximus|sakralni princ]]»). Za vrijeme seobe Mađara u [[Panonska nizija|Panoniju]] ''kende'' se zvao Kurszán. Nakon Kurszánove smrti u pohodu otprilike [[904.]] godine, dužnost je preuzeo ''[[Gyula (titula)|gyula]]'' [[Arpad|Árpád]], stvarajući jednoglavu monarhiju nad Mađarima. [[Kategorija:Titule]] [[Kategorija:Historija Mađarske]] gl8mx77hjhyo4klpbjejo9hbzd2huof 0 4673361 41261607 2022-08-12T00:49:59Z Inokosni organ 160059 Inokosni organ je premjestio stranicu [[Gyula]] na [[Gyula (grad)]]: razlikovanje wikitext text/x-wiki #PREUSMJERI [[Gyula (grad)]] dbyixvttvg7vxycpydt4p46r4p7zcq6 0 4673362 41261608 2022-08-12T01:09:39Z Inokosni organ 160059 Nova stranica: [[Mađarski jezik|Mađarska]] riječ ''Gyula'' može imati više značenja: * '''Gyula''' (čitaj «đula» ili točnije [ˈɟulɒ]) je staro mađarsko muško ime koje često zapadni tekstovi latiniziraju imenom «Julius»; * '''[[Gyula (grad)|Gyula]]''' je pogranični mađarski grad u okolini [[Békéscsaba|Békéscsabe]]; * '''[[Gyula (titula)|Gyula]]''' je stari mađarski čin s kojim je se obilježavao vojno–politički vođa ranih [[Mađari|Ugara]]; * '''[[Gyula II]]'''… wikitext text/x-wiki [[Mađarski jezik|Mađarska]] riječ ''Gyula'' može imati više značenja: * '''Gyula''' (čitaj «đula» ili točnije [ˈɟulɒ]) je staro mađarsko muško ime koje često zapadni tekstovi latiniziraju imenom «Julius»; * '''[[Gyula (grad)|Gyula]]''' je pogranični mađarski grad u okolini [[Békéscsaba|Békéscsabe]]; * '''[[Gyula (titula)|Gyula]]''' je stari mađarski čin s kojim je se obilježavao vojno–politički vođa ranih [[Mađari|Ugara]]; * '''[[Gyula II]]''', mađarski vođa u [[10. vijek]]u, kršten je u [[Konstantinopolj]]u oko [[950.]] godine; * '''[[Gyula III]]''', mađarski vođa kojeg je oko [[1003.]] godine porazio kralj [[Sveti Stefan Mađarski|Stjepan]]; * '''[[Gyula Illyés]]''' (1902–1983), mađarski pjesnik i romanopisac. s90hpxem8g8y2ktxsdpz3qqp20mo6d9 41261612 41261608 2022-08-12T01:44:31Z Inokosni organ 160059 wikitext text/x-wiki [[Mađarski jezik|Mađarska]] riječ ''Gyula'' može imati više značenja: * '''Gyula''' (čitaj «đula» ili točnije [ˈɟulɒ]) je staro mađarsko muško ime koje često zapadni tekstovi latiniziraju imenom «Julius»; * '''[[Gyula (grad)|Gyula]]''' je pogranični mađarski grad u okolini [[Békéscsaba|Békéscsabe]]; * '''[[Gyula (titula)|Gyula]]''' je stari mađarski čin s kojim je se obilježavao vojno–politički vođa ranih [[Mađari|Ugara]]; * '''[[Gyula II]]''', mađarski vođa u [[10. vijek]]u, kršten je u [[Konstantinopolj]]u oko [[950.]] godine; * '''[[Gyula III]]''', mađarski vođa kojeg je oko [[1003.]] godine porazio kralj [[Sveti Stefan Mađarski|Stjepan]]; * '''[[Đula Kakaš|Gyula Kakas]]''' (1876-1928), mađarski gimnastičar; * '''[[Gyula Hajdu]]''' (1886-1973), mađarski komunistički revolucionar; * '''[[Gyula Illyés]]''' (1902–1983), mađarski pjesnik i romanopisac. tch02ytnmsts1a61f0j782u00v03q76 0 4673363 41261610 2022-08-12T01:38:34Z Inokosni organ 160059 Nova stranica: {{drugo značenje3|Gyula (razvrstavanje)}} '''''Gyula''''' je bila (prema muslimanskim i bizantskim izvorima) titula jednog od vođa, drugog po rangu, u savezu [[Mađari|mađarskih]] [[pleme]]na između [[9. vijek|9.]] i [[10. vijek|10. vijeka]]. U prvim mađarskim izvorima naslovno ime je zabilježeno samo kao osobno ime (''Gyyla'', ''Geula'', ''Gyla'', ''Iula'').<br/> Prvi [[Mađari|Ugari]] su sklopili jednu plemensku konfederaciju za vrijeme kada su još bili pristaše [… wikitext text/x-wiki {{drugo značenje3|Gyula (razvrstavanje)}} '''''Gyula''''' je bila (prema muslimanskim i bizantskim izvorima) titula jednog od vođa, drugog po rangu, u savezu [[Mađari|mađarskih]] [[pleme]]na između [[9. vijek|9.]] i [[10. vijek|10. vijeka]]. U prvim mađarskim izvorima naslovno ime je zabilježeno samo kao osobno ime (''Gyyla'', ''Geula'', ''Gyla'', ''Iula'').<br/> Prvi [[Mađari|Ugari]] su sklopili jednu plemensku konfederaciju za vrijeme kada su još bili pristaše [[Tengrizam|tengrizma]]. Oblik svoje političke organizacije preuzeli od [[Hazari|Hazara]]. Prvi podaci o naslovu ''gyula'', koje su zabilježili Ibn Rusta i Gardizi, mogu se pratiti do ranijih djela Ebu Abdallaha al-Jayhanija (fl. 914-922). Prema ovim najranijim dokazima, Mađarima su zajednički vladala dva «kralja».<br/> Ime se na [[Srpskohrvatski jezik|srpskohrvatskom]] često piše «đula» a u izvorima se pojavljuju i oblici ''Yula'', ''Gula'', ''Gila''. Naziv naslova nema uvjerljivu etimologiju, ali je vjerojatno [[Turkijski jezici|turkijskog]] podrijetla, prema obliku *yula, tj «baklja». [[Kategorija:Titule]] [[Kategorija:Historija Mađarske]] lyu2kxky2gbd6mjawemed4h3eoodspn