Albert Einstein

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="sh">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedia</sitename>
    <dbname>shwiki</dbname>
    <base>https://sh.wikipedia.org/wiki/Glavna_stranica</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Mediji</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Posebno</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Razgovor</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Korisnik</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Razgovor sa korisnikom</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedia</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Razgovor o Wikipedia</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Datoteka</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Razgovor o datoteci</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Mediawiki razgovor</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Šablon</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Razgovor o šablonu</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Pomoć</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Razgovor o pomoći</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Kategorija</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Razgovor o kategoriji</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Portal</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Razgovor o portalu</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Modul</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Razgovor o modulu</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Spravica</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Razgovor o spravici</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Definicija spravice</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Razgovor o definiciji spravice</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Albert Einstein</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2560</id>
    <revision>
      <id>41261188</id>
      <parentid>41252626</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T15:43:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>62.68.114.20</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="94603" xml:space="preserve">{{Infookvir znanstvenik
| ime                     = [[Datoteka:Nobel prize medal.svg|22px]] Albert Einstein
| slika                   = Albert Einstein 1947.jpg
| slika_širina            = 220px
| naslov                  = Slikao Oren J. Turner (1947.)
| datum_rođenja           = [[14. ožujka]] [[1879]].
| mjesto_rođenja          = {{flagicon|NJEM}} [[Ulm]], [[Njemačka]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;(tada {{flag|Njemačko Carstvo}})&lt;/small&gt;
| datum_smrti             = [[18. travnja]], [[1955]]. 
| mjesto_smrti            = {{nowrap|{{flagicon|SAD}} [[Princeton, New Jersey|Princeton]], [[New Jersey|NJ]], [[Sjedinjene Američke Države|Sjedinjene Države]]}}
| prebivalište            = 
| državljanstvo           = {{flagicon|Njemačka}} [[nemačka|njemačko]] &lt;small&gt;(1879.–96., 1914.–33.)&lt;/small&gt;&lt;/br&gt;{{flagicon|Švicarska}} [[švajcarska|švicarsko]] &lt;small&gt;(1901.–55.)&lt;/small&gt;&lt;/br&gt;{{flagicon|SAD}} [[sjedinjene Američke Države|američko]] &lt;small&gt;(1940.–55.)&lt;/small&gt;
| narodnost               = 
| etnicitet               = [[Jevreji|Židov]]
| polje                   = [[fizika]]
| radna_institucija       = [[Švajcarska|Švicarski]] [[patentni ured]] [[Bern|(Berne)]]&lt;/br&gt;[[Sveučilište u Zürichu]]&lt;/br&gt; [[Sveučilište Charles u Pragu]]&lt;/br&gt;[[Pruska akademija znanosti]]&lt;/br&gt; [[Institut Kaiser Wilhelm]]&lt;/br&gt;[[Sveučilište u Leidenu]]&lt;/br&gt;[[Institut za napredna istraživanja]]
| alma_mater              = [[ETH Zürich]]
| doktorski_mentor        = [[Alfred Kleiner]]
| doktorski_studenti      = 
| poznat_po               = [[Opća teorija relativnosti]]&lt;/br&gt;[[Posebna teorija relativnosti|Specijalna teorija relativnosti]]&lt;/br&gt;[[Brownovo gibanje]]&lt;/br&gt;[[Fotoelektrični efekt]]&lt;/br&gt;[[Ekvivalencija mase i energije]]&lt;/br&gt;[[Einsteinove jednadžbe polja]]&lt;/br&gt;[[klasične teorije ujedinjenja polja|Teorija ujedinjenog polja]]&lt;/br&gt; [[Bose-Einsteinova statistika]]&lt;/br&gt; [[EPR paradoks]]&lt;br /&gt;[[Bose-Einsteinov kondenzat]]
| autor_kratica_bot       = 
| autor_kratica_zoo       = 
| nagrade                 = [[Nobelova nagrada za fiziku]]&lt;br /&gt;(1921.)&lt;/br&gt;[[Copley medalja]]&lt;br /&gt;(1925.)&lt;/br&gt;[[Max Planck medalja]]&lt;br /&gt;(1929.)
| religija                = 
| fusnote                 = 
}}
'''Albert Einstein''' ( {{audio|De-Albert Einstein-Pronuciation.ogg|njemački izgovor}} )([[Ulm]], [[14. 3.|14. ožujka]] [[1879|1879.]] - [[Princeton]], [[18. 4.|18. travnja]] [[1955|1955.]]) bio je teorijski fizičar, jedan od najvećih umova i najznačajnijih ličnosti u povijesti svijeta.&lt;ref&gt;{{cite news | url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/541840.stm | title=Einstein najveći | publisher=BBC | date=29. 11. 1999}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url=http://www.cerncourier.com/main/article/40/1/10 | title=Einstein najbolji fizičar | publisher=Institute Of Physics | accessdate=28. 9. 2006 | archivedate=2008-12-05 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20081205064809/http://www.cerncourier.com/main/article/40/1/10 | deadurl=yes }}&lt;/ref&gt; Rođen je u [[14. 3.|14. ožujka]] [[2022|2022]] godine u [[Ulm]]u, u [[Nemačka|Njemačkoj]], a preminuo je [[18. 4.|18. travnja]] [[1955|1955.]] godine u [[Princeton]]u u [[New Jersey]]ju, u [[Sjedinjene Američke Države|Sjedinjenim Američkim Državama]].

Albert Einstein formulirao je [[posebna teorija relativnosti|posebnu]] i [[opća teorija relativnosti|opću teoriju relativnosti]] kojima je uveo revoluciju u modernu fiziku. Pored toga, doprinio je napretku kvantne teorije i statističke mehanike. Iako je najpoznatiji po [[teorija relativnosti|teoriji relativnosti]] (posebno po ekvivalenciji mase i energije ''E=mc&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;''), [[Nobelova nagrada za fiziku]] mu je dodijeljena [[1921|1921.]] godine za objašnjenje [[fotoelektrični efekt|fotoelektričnog efekta]] (rada objavljenog [[1905|1905.]] u ''Anno Mirabile'' ili ''„Godini čuda“'') kao i za doprinos razvoju teorijske fizike. U narodu, ime „Einstein“ je sinonim za čovjeka visoke inteligencije ili za genija.

Predmet njegovih istraživanja bile su [[kapilarne sile]], [[posebna teorija relativnosti]] (kojom je ujedinio zakone mehanike i elektromagnetike), [[opća teorija relativnosti]], [[kosmologija|kozmologija]], [[statistička mehanika]], [[Brownovo gibanje]], [[kritična opalescencija]], vjerojatnost elektronskih prijelaza u atomu, problemi probabilističke interpretacije kvantne teorije, termodinamika svjetlosti pri maloj gustoći zračenja, [[fotoelektrični efekt]], [[fotoluminiscencija]], [[fotoionizacija]], [[Voltin efekt]], stimulirana emisija zračenja, [[Teorija polja|ujedinjene teorije polja]], unifikacija bazičnih fizikalnih koncepata preko njihove geometrizacije itd.

== Životopis ==
=== Djetinjstvo i srednjoškolsko doba ===
{{Dvostruka slika|left|Hermann einstein.jpg|177|Pauline Koch edit.jpg|180|&lt;center&gt;[[Hermann Einstein]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Albertov otac&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;|&lt;center&gt;[[Pauline Koch]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Albertova majka&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;}}
Albert Einstein je rođen [[14. 3.|14. ožujka]] [[1879|1879.]] godine, otprilike u 11:30 sati, u židovskoj obitelji, nastanjenoj u gradu [[Ulm]] u pokrajini [[Württemberg]], što je oko 100 km istočno od [[Stuttgart]]a. Njegov otac bio je [[Hermann Einstein]], po zanimanju trgovac, koji se kasnije bavio [[elektrokemija|elektrokemijskim]] poslovima, a majka mu je bila [[Pauline Koch|Paulina Einstein]], djevojačko Koch. Oni su se vjenčali u [[Stuttgart-Bad Cannstatt]]u. Po Albertovom rođenju, njegova majka navodno je bila preplašena, jer je mislila da je glava njenog novorođenčeta previše velika i da je loše oblikovana. Pošto je veličina njegove glave, čini se, bila manje vrijedna pažnje kako je on bivao stariji (što je očigledno sa svih fotografija na kojima se vidi da mu je glava bila proporcionalna veličini tijela u svim periodima života), ovu njegovu ''&quot;osobinu&quot;'' na dalje su tretirali kao neku vrstu [[mekrocefalizacija|benigne makrocefalnosti]] odnosno smatrali su da proporcije njegove glave nisu ni u kakvoj vezi sa nekom eventualnom bolešću, niti da imaju bilo kakvog utjecaja na njegove kognitivne sposobnosti.
[[Datoteka:Albert_Einstein_at_the_age_of_three_(1882).jpg|thumb|220px|Albert Einstein kao dijete, ovo je ujedno i najstarija postojeća slika Alberta Einsteina.]]
Još jedan, poznatiji, aspekt Einsteinovog djetinjstva predstavlja činjenica da je on progovorio kasnije nego većina prosječne djece. Einstein je sam tvrdio da nije progovorio prije svoje treće godine i da je i tada to nevoljko radio sve do uzrasta od devet godina. Zbog ovog Einsteinovog zakasnjelog razvoja govornih sposobnosti i njegove kasnije dječačke sklonosti da izbjegava svaku temu u školi koja mu je dosadna, a da se intenzivno koncentrira samo na ono što ga interesira, neki od njegovih poznavalaca iz tog vremena, kao na primjer jedna obiteljska kućna pomoćnica, sugerirali su čak da je on možda retardiran. Ovo posljednje zapažanje nije, međutim, bilo i jedino u Einsteinovom životu koje je išlo za tim da mu se prikače nekakvi kontroverzni epiteti ili da se etiketira nekom ''&quot;patološkom naljepnicom&quot;''. Pošto se nitko od članova Albertove obitelji nije strogo pridržavao židovskih vjerskih običaja, i za njega je bilo dozvoljeno da pohađa katoličku osnovnu školu. Iako mu se u početku nisu baš sviđale sve lekcije koje je čuo u toj školi, a nerijetko ih je i propuštao, on je kasnije, na primjer, često nalazio veliko zadovoljstvo i utjehu u [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozartovim]] [[violina|violinskim]] [[sonata]]ma.

Kada je Einsteinu bilo pet godina, njegov mu je otac pokazao mali džepni [[kompas]] i Einstein je tada shvatio da nešto u &quot;praznom&quot; prostoru djeluje na magnetnu iglu kompasa, da bi kasnije ovaj doživljaj opisao kao najveći događaj njegovog života. On je, zabave radi, pravio modele i mehaničke spravice pokazujući tako od malena velike tehničke i matematičke sposobnosti.

Počevši od [[1889|1889.]] godine, student medicine po imenu [[Max Talmud]] (kasnije Talmey), koji je četvrtkom navečer posjećivao Einsteinove u periodu od šest godina,&lt;ref name=HarvChemAE&gt;Dudley Herschbach, &quot;Einstein as a Student,&quot; Odjel za kemiju i biokemiju, Sveučilište Harvard, Cambridge, MA, SAD, str. 3, web: [http://www.chem.harvard.edu/herschbach/Einstein_Student.pdf HarvardChem-Einstein-PDF]: O Talmudovim šestogodišnjim posjetama četvrtkom.&lt;/ref&gt; upoznaje Einsteina sa ključnim znanstvenim i filozofskim tekstovima, uključujući [[Immanuel Kant|Kantovu]] ''[[Kritika čistog uma|Kritiku čistog uma]]''. Dvojica njegovih ujaka na dalje će ''&quot;hraniti&quot;'' ovu njegovu intelektualnu radoznalost, tijekom njegovog kasnijeg djetinjstva i perioda rane adolescencije, nabavljajući mu ili mu preporučavajući za čitanje knjige iz oblasti [[nauka|znanosti]], [[matematika|matematike]] i [[filozofija|filozofije]]. Einstein je pohađao Gimnaziju Luitpold, gdje je stekao relativno napredno i, za to vrijeme, moderno obrazovanje. S učenjem matematike započeo je negdje oko dvanaeste godine ([[1891|1891.]]), učeći samostalno iz školskih udžbenika [[Euklid]]ovu geometriju u ravnini, a [[infinitezimalni račun]] počeo je izučavati četiri godine kasnije. Einstein je shvatio kolika je moć aksiomatskog, [[dedukcija|deduktivnog]], razmišljanja proučavajući Euklidove ''[[Elementi (Euklid)|Elemente]]'', koje je on nazivao ''&quot;svetom geometrijskom knjižicom&quot;''&lt;ref name=HarvChemAE/&gt;. Dok je bio u gimnaziji, Einstein se često sukobljavao sa školskim autoritetima i vrijeđao upravu, vjerujući da je duh učenja i kreativnog razmišljanja izgubljen uslijed nastojanja na čistoj memorizaciji gradiva.
[[Datoteka:Albert Einstein as a child.jpg|thumb|left|220px|Einstein u dobi od 14 godina, fotografiran malo prije odlaska obitelji Einstein u [[Italija|Italiju]].]]
Godine 1894., nakon propasti elektrokemijskih poslova njegovog oca Hermanna, Albert se seli iz [[Minhen|Münchena]] u [[Pavia|Paviju]], talijanski grad blizu [[Milano|Milana]]. Einsteinov prvi znanstveni rad, pod nazivom ''&quot;Istraživanje stanja etera u magnetskom polju&quot;'', bio je ujedno tada napisan i za jednog od njegovih ujaka. Albert je ostao u [[Minhen|Münchenu]] želeći završiti školu, ali je završio samo jedan semestar, prije nego što je napustio gimnaziju u proljeće [[1895|1895.]], da bi se pridružio svojoj obitelji u Paviji. On napušta školu godinu i pol dana prije završnih ispita, ne govoreći o tome ništa svojim roditeljima, uvjeravajući školsku upravu da mu dozvole odlazak uz pomoć lijekarskog uvjerenja dobivenog od jednog prijateljski nastrojenog liječnika. Ali to je ujedno značilo i da neće dobiti svjedodžbu o završenoj srednjoj školi. Te godine, u uzrastu od 16 godina, on stvara misaoni eksperiment poznat kao ''[[Einsteinovo ogledalo]]''. Zureći u ogledalo, on je pokušavao dokučiti što bi se dogodilo sa njegovom slikom u zrcalu ako bi se on počeo kretati brzinom svjetlosti. Njegov zaključak, da je [[brzina svjetlosti]] neovisna o brzini promatrača (brzine njenog izvora), koji je, između ostalog, bio potaknut i ovim razmišljanjem, kasnije će postati jedan od dva postulata specijalne relativnosti.

Mada je pokazao odličan uspjeh na matematičkom i znanstvenom dijelu prijemnog ispita za upis na Savezni politehnički institut u [[Zürich]]u, današnji [[ETH Zürich]], njegov neuspjeh u dijelu ispita iz slobodnih vještina osujetio je ove njegove planove. Njegova ga obitelj tada šalje u [[Arau]], u [[Švajcarska|Švicarskoj]], da završi srednju školu. Tada postaje jasno da on neće biti inženjer elektrotehnike, kao što se njegov otac dotada nadao. Tamo, on sluša povremena predavanja iz [[James Clerk Maxwell|Maxwellove]] [[Elektromangetski valovi|elektromagnetne teorije]] i konačno prima svoju diplomu u rujnu [[1896|1896.]] godine. U to vrijeme on stanuje u obitelji profesora Josta Wintelera gdje se zaljubljuje u Sofiju Winteler, kćerku profesora Wintelera. Einsteinova sestra [[Maja Einstein|Maja]], koja je vjerojatno bila njemu najbliža osoba u to vrijeme, kasnije će se udati za Wintelerovog sina Paula, a Einsteinov prijatelj [[Michele Besso]] oženit će Wintelerovu drugu kćerku, Annu. Einstein se u listopadu upisuje na Savezni politehnički institut i prelazi u Zürich, dok Sofia odlazi u [[Olsberg]] gdje je čeka posao učiteljice. Iste godine on obnavlja svoje njemačko državljanstvo.

U jesen [[1896|1896.]], Srpkinja [[Mileva Marić]] započinje svoje studije medicine u Zürichu, da bi se već poslije prvog semestra prebacila na Savezni politehnički institut gdje, kao jedina žena upisana te godine, studira na istom smjeru kao i Albert. Milevino druženje s Albertom razvit će se u pravu ljubavnu romansu tijekom sljedećih par godina, unatoč negodovanju Albertove majke kojoj je smetalo to što je ona previše stara za njega, što nije Židovka i što ima fizičku manu (jedna noga bila joj je nešto kraća od druge).&lt;ref&gt;{{cite web |title= Einsteinova supruga | url=http://www.pbs.org/opb/einsteinswife/| accessdate=8. listopada 2006. }}&lt;/ref&gt; 

Godine [[1900|1900.]], Einstein je stekao diplomu Saveznog politehničkog instituta koja mu je omogućavala da se bavi nastavnim radom. Iste godine on prijavljuje za objavljivanje svoj prvi rad o kapilarnim silama, pod naslovom ''&quot;Rezultati promatranja kapilarnih pojava&quot;'' (''&quot;Folgerungen aus den Capillaritätserscheinungen&quot;''). U ovom svom radu, on pokušava ujediniti različite zakone fizike, dakle čini pokušaj u onome što će bez prekida nastojati tijekom cijelog svog života. Preko svoga prijatelja, inženjera Michelea Bessoa, Einstein će se upoznati sa djelom [[Ernst Mach|Ernsta Macha]], kojeg će kasnije nazivati ''&quot;najboljom rezonatorskom kutijom Europe&quot;'' za fizikalne ideje. Tijekom tog vremena, Einstein razmjenjuje i dijeli svoje znanstvene zanimacije sa grupom bliskih prijatelja, uključujući Bessoa i Milenu. Oni tada sami sebe nazivaju ''&quot;Olimpija Akademijom&quot;''. Einstein i Milena dobivaju u to vrijeme izvanbračnu kćerku, Lieserl Einstein, rođenu u siječnju [[1902|1902.]] Sudbina ovoga djeteta do danas je nepoznata. Neki vjeruju da je ona umrla odmah po rođenju, dok drugi vjeruju da su je roditelji dali na usvajanje.

=== Zaposlenje i doktorat ===
Einstein poslije diplomiranja nije mogao odmah naći nastavničko zaposlenje, ponajviše zato što je kao mladić svojom drskošću očigledno iritirao većinu svojih profesora. Otac prijatelja iz razreda mu je pomogao da se domogne zaposlenja kao pomoćni tehnički ispitivač u Švicarskom patentnom birou{{#tag:ref|Službenog naziva &quot;Federalni ured za intelektualne posjede&quot;, u to rijeme, a danas Švicarski federalni institut za intelektualne posjede.&lt;ref&gt;{{cite web | title=Švicarski federalni institut za intelektualne posjede | url=http://www.ipi.ch/E/institut/i1.shtm | 3= | access-date=2007-04-17 | archivedate=2007-09-28 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20070928123827/http://www.ipi.ch/E/institut/i1.shtm | deadurl=yes }}&lt;/ref&gt; Vidi i {{cite web | title=FAQ o Einsteinu na Institutu | url=http://www.ipi.ch/E/institut/i1094.shtm | 3= | access-date=2007-04-17 | archivedate=2007-09-28 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20070928123835/http://www.ipi.ch/E/institut/i1094.shtm | deadurl=yes }}|group=nb}} [[1902|1902.]] godine. Tu je Einstein procjenjivao vrijednost patenata raznih pronalazača, koji su se prijavljivali u ovaj biro, kao i mogućnosti primjene tih patenata u tehničkim uređajima, radio je dakle posao koji je ipak zahtijevao poznavanje njegove struke - fizike. Posebno je bio zadužen za ocjenjivanje patenata koji su u nekoj vezi sa elektromagnetnim uređajima.&lt;ref&gt;[[Peter Galison]], &quot;Einstein's Clocks: The Question of Time&quot; ''Critical Inquiry'' 26, br. 2 (zima 2000): 355–389, str 368.&lt;/ref&gt; On je ovdje morao naučiti kako raspoznati suštinu primjene patenta usprkos, ponekad, veoma šturom opisu, a i njegov direktor poučio ga je kako da „samog sebe izrazi korektno“. Dok je ocjenjivao praktičnost njihovog rada on je povremeno i ispravljao greške u njihovim dizajnima.
[[Datoteka:Mileva Maric.jpg|thumb|210px|Einsteinova prva supruga, srpska matematičarka [[Mileva Marić]].]]
Einstein je [[6. 1.|6. siječnja]] [[1903|1903.]] oženio [[Mileva Marić|Milevu Marić]]. Einsteinova ženidba s Marićevom, koja je bila matematičarka, predstavljala je u isto vrijeme i osobno, ali i intelektualno partnerstvo i vezu. Einstein je za Milevu govorio:

{{citat|Ona je stvorenje jednako meni samom i koje je jednako neovisno i jako kao što sam i ja.}}

[[Ronald W. Clark]], Einsteinov biograf, tvrdi da distanca koja je postojala u Einsteinovom braku sa Milevom, za njega bila prijeko potrebna, jer da bi upotpunio svoj rad on je morao postići neku vrstu intelektualne izolacije. [[Abram Joffe]], sovjetski fizičar koji je poznavao Einsteina, u jednoj osmrtnici piše o njemu ''“Autor radova iz [[1905|1905.]] bio je... birokrat u Patentnom birou u [[Bern]]u, Einstein-Marić”'', i ovo je nedavno bilo uzeto kao dokaz suradničke strane njihove veze. Međutim, prema Albertu A. Martínezu iz Centra za studije Sveučilišta Einstein u [[Boston]]u, Joffe je jedino time pripisao autorstvo Einsteinu, jer, kako on misli, bio je to uvriježeni švicarski običaj da se dodaje ženino prezime iza muževljevog imena.&lt;ref&gt;{{cite web | title= O Milevi Marić (travanj 2004.) - Physics World - PhysicsWeb| url= http://physicsweb.org/articles/world/17/4/2 |  }}&lt;/ref&gt; Ipak, razmjeri Milevinog utjecaja na Einsteinovo djelo još uvijek su kontroverzno i diskutabilno pitanje.

Godine [[1903|1903.]], Einsteinovo zaposlenje u Švicarskom patentnom birou postalo je stalno, mada ga je unapređenje mimoišlo sve dok ''“se u potpunosti ne usavrši za strojarsku tehnologiju”''.&lt;ref&gt;[[Peter Galison]], &quot;Einstein's Clocks: The Question of Time&quot; ''Critical Inquiry'' 26, br. 2 (zima 2000.): 355–389, str. 370.&lt;/ref&gt; On svoj doktorat stiče pod mentorstvom Alfreda Kleinera na Sveučilištu u [[Zürich]]u, nakon prijavljivanja svoje doktorske teze pod nazivom ''&quot;Jedno novo određivanje molekularnih dimenzija&quot;'' (''&quot;Eeine neue Bestimmung der Moleküldimensionen&quot;'') iz [[1905|1905.]] godine.

==== 1905. - &quot;čudesna godina&quot; (''Anus Mirabilis'') ====
Tijekom [[1905|1905.]] godine, u svoje slobodno vrijeme, Einstein je napisao četiri članka koja su poslužila u osnivanju moderne fizike, bez mnogo znanstvene literature na koju bi se mogao pozvati, ili mnogo kolega znanstvenika sa kojima bi o tome mogao prodiskutirati. Većina fizičara se slaže da su tri od ova četiri članaka (oni o [[Brownovo gibanje|Brownovom gibanju]], [[fotoelektrični efekt|fotoelektričnom efektu]] i [[Posebna teorija relativnosti|posebnoj relativnosti]]) zasluživali da budu nagrađeni [[Nobelova nagrada|Nobelovom nagradom]]. Ali samo rad o fotoelektričnom efektu bio je spomenut od strane Nobelovog komiteta prilikom dodeljivanja nagrade, jer je u to vreme samo iza njega stajalo mnogo neospornih, eksperimentalnih, dokaza, dok je za druge Einsteinove radove Nobelov komitet izrazio mišljenje da bi oni trebali biti potvrđeni u budućnosti.

Netko bi mogao smatrati ironičnim što je nagrada dodeljena za fotoelektrični efekt, ne samo zato što je Einstein najviše poznat po [[teorija relativnosti|teoriji relativnosti]], nego i zato što je fotoefekt kvantni fenomen, a Einstein je, zbog nečega, kasnije postao razočaran putem kojeg [[kvantna teorija]] zauzela u svojem daljnjem razvoju. Einstein je ove znanstvene radove objavio u časopisu ''[[Annalen der Physik]]''. Uobičajeno je da se oni danas nazivaju znansvteni radovi'' Annus Mirabilis'' (od latinske fraze ''Annus mirabilis'' što na latinskom znači ''“Godina čuda”''). Međunarodna unija za čistu i primenjenu fiziku (IUPAP) obilježila je 100. godinu od objavljivanja njegovih opsežnih radova [[1905|1905.]] kao ''Svjetsku godinu fizike 2005.'' (''World Year of Physics 2005'').
[[Datoteka:EinsteinZeemanEhrenfest.jpg|thumb|350px|Einstein sa [[Pieter Zeeman|Pieterom Zeemanom]] i [[Paul Ehrenfest|Paulom Ehrenfestom]] u [[Amsterdam]]u oko [[1920|1920.]]]]
Prvi rad, nazvan ''&quot;O jednom heurističkom gledanju na proizvodnju i transformaciju svjetlosti''&quot; (''&quot;Über einen die Erzeugung und Verwandlung des Lichtes betreffenden heuristischen Gesichtspunkt&quot;'') bio je posebno citiran u priopćenju povodom dodjele Nobelove nagrade. U ovom radu, Einstein proširuje [[Max Planck|Planckovu]] [[Kvant|hipotezu]] (&lt;math&gt;E = h\nu&lt;/math&gt;) o diskretnim djelićima energije, na svoju vlastitu hipotezu da se elektromagnetska energija (svjetlost) takođe emitira iz materije ili apsorbira u diskretnim djelićima, [[kvant]]ima, čiji je iznos &lt;math&gt;h \nu&lt;/math&gt; (gdjе је &lt;math&gt;h&lt;/math&gt; [[Planckova konstanta]], a &lt;math&gt;\nu&lt;/math&gt; je [[frekvencija svjetlosti]]) predlažući tako novi zakon:

:&lt;math&gt;E_{\mathrm{max}}  = h\nu - P\,&lt;/math&gt;

kao objašnjenje fotoelektričnog efekta, jednako kao i svojstava drugih pojava [[fotoluminiscencija|fotoluminiscencije]] i [[fotoionizacija|fotoionizacije]]. U kasnijim radovima, Einstein koristi ovaj zakon da opiše [[Voltin efekt]] ([[1906|1906.]]), nastanak sekundarnih katodnih zraka ([[1909|1909.]]) i visokofrekventnu granicu [[zakočno zračenje|zakočnog zračenja]] ([[1911|1911.]]). Ključni Einsteinov doprinos je u njegovom tvrđenju da je [[kvantizacija]] energije uopće, suštinsko svojstvo svjetlosti, a ne samo, kao što je [[Max Planck]] vjerovao, neka vrsta ograničenja u interakciji između svjetlosti i materije. Jedan drugi, često previđani, doprinos ovoga rada predstavlja Einsteinova izvanredna procjena (&lt;math&gt;6.17&lt;/math&gt; &lt;math&gt;\times&lt;/math&gt; &lt;math&gt;10^{23}&lt;/math&gt;) [[Avogadrov broj|Avogadrove konstante]] (&lt;math&gt;6.02&lt;/math&gt; &lt;math&gt;\times&lt;/math&gt; &lt;math&gt;10^{23}&lt;/math&gt;). Međutim, kako Einstein u ovom radu ''„nije“'' predložio da je svjetlost sastavljena od čestica, koncept svjetlosti kao snopa ''„[[foton]]a“'' neće ni biti predložen sve do [[1909|1909.]] 
{{Dvostruka slika|left|Lorentz 2.jpg|160|JH Poincare.jpg|163|[[Hendrik Antoon Lorentz]], nizozemski fizičar i Nobelovac. Lorentz je svojim [[Lorentzove transformacije|transformacijama]], kao i uvođenjem [[Lorentzov faktor|faktora γ]], uvelike doprinio na području teorije relativnosti.|[[Henri Poincaré|Jules Henri Poincaré]], slavni francuski matematičar i teoretski fizičar. Iako je najpoznatiji po svojim radovima na matematici i [[teorija kaosa|teoriji kaosa]], Poincaré je začajan i po tome što je par tjedana prije Einsteina objavio jednadžbe relativnosti. Unatoč različitosti od Einsteinovih, ove jednadžbe su u ono vrijeme bile važa tema povjesničara znanosti.}}
Njegov drugi članak iz 1905., pod nazivom ''&quot;O kretanju — potrebnom od strane Molekularne kinetičke teorije topline — malih čestica suspendiranih u nepokretnom fluidu&quot;'' (''&quot;Über die von der molekularkinetischen Theorie der Wärme geforderte Bewegung von in ruhenden Flüssigkeiten suspendierten Teilchen&quot;''), pokriva njegovu studiju Brownovog gibanja i osigurava emprijske dokaze za postojanje [[atom]]a. Prije pojave ovog članka, atom je bio prihvaćen kao koristan koncept, ali fizičari i kemičari su se vatreno raspravljali jesu li atomi realni entiteti ili nisu. Einsteinovo statističko razmatranje ponašanja atoma dalo je eksperimentatorima način da broje atome gledajući kroz obični mikroskop. [[Wilhelm Ostwald]], jedan od vođa anti-atomske škole, kasnije se povjerio [[Arnold Sommerfeld|Arnoldu Sommerfeldu]] da se njegova sumnja u atome preobratila u vjerovanje zahvaljujući Einsteinovom potpunom objašnjenju Brownovog gibanja.&lt;ref&gt;Smoluchowski je radio na Brownovom gibanju istovremeno kad i Einstein. On je [[1906|1906.]] objavio istu formulu kao i Einstein (izvedenu na drugi način), jedino što je pogrešio je činioc. Vidjeti: {{cite web | title =Članak Paula Langevina iz [[1908|1908.]] - „О teoriji Brownovog gibanja“ | url=http://www.physik.uni-augsburg.de/theo1/hanggi/History/Langevin1908.pdf| }} za detalje.&lt;/ref&gt; Brownovo gibanje bilo je također objašnjeno i od strane [[Louis Bachelier|Louisa Bacheliera]] [[1900|1900.]] godine.

Einsteinov treći rad iz ove godine, ''&quot;O elektrodinamici pokretnih tijela&quot;'' (''&quot;Zur Elektrodynamik bewegter Körper&quot;''), bio je objavljen u lipnju 1905. Ovaj rad predstavlja uvod u [[posebna teorija relativnosti|posebnu teoriju relativnosti]], kao teoriju [[vrijeme (fizika)|vremena]], [[prostor]]a, [[masa|mase]] i [[energija|energije]], koja je u suglasnosti sa [[teorija elektromagnetizma|teorijom elektromagnetizma]], ali ne opisuje pojavu gravitacije. Dok je razvijao ovaj svoj članak, Einstein je o njemu pisao [[Mileva Marić|Milevi]] kao o ''„našem radu o relativnom kretanju“'', i ovo je navelo neke da pretpostave da je i Mileva imala svoju ulogu u stvaranju ovog čuvenog znanstvenog rada.

Nekolicina povjesničara znanosti vjeruje da su i Einstein i njegova žena oboje bili upoznati s time da je čuveni francuski matematičar i fizičar [[Henri Poincaré]] bio već objavio relativističke jednadžbe, par tjedana prije nego što je Einstein prijavio svoj rad za objavljivanje. Ali, mnogi vjeruju da je njihov rad neovisan i da se razlikuje od Poincaréovog rada u mnogo prelomnih trenutaka, naime, u pogledu „[[Eter (fizika)|Etera]]“, Einstein negira postojanje etera, dok ga Poincaré smatra suvišnim. Slično tome, još uvijek je diskutabilno je li je on znao za rad [[Hendrik Antoon Lorentz|Hendrika Antoona Lorentza]] iz [[1904|1904.]], koji sadrži u sebi veći dio jednadžbi ove teorije i na koga se Poincaré poziva u svom radu. Većina povjesničara, međutim, vjeruje da se ajnštajnovska relativnost razlikuje na mnogo ključnih načina od drugih teorija relativnosti koje su kružile u to vrijeme, i da mnoga pitanja u vezi sa prioritetom ovog otkrića izrastaju iz obmanjive slike Einsteina kao genija koji je radio u potpunoj izolaciji.&lt;ref&gt;Vidjeti: Helge Kragh, &quot;Einstein's Relativity, and Others'&quot; u djelu ''Quantum Generations: A History of Physics in the Twentieth Century'' (Princeton, NJ: Princeton University Press, 1999): 87-104. O Einsteinvom nedostatku potpune izoliranosti i o razlikama između njegovih i Poincaréovih teorija relativnosti, vidjeti [[Peter Galison]], ''Einstein's clocks, Poincarés maps: empires of time'' (New York: W.W. Norton, 2003).&lt;/ref&gt; Mada je sigurno da je Einstein diskutirao o fizici sa Milevom, ne postoje solidni dokazi o tome da je ona učinila neki značajan doprinos njegovom radu.

U četvrtom radu, ''&quot;Ovisi li inercija tijela o njegovom energetskom sadržaju?&quot;'' (''&quot;Ist die Trägheit eines Körpers von seinem Energieinhalt abhängig?&quot;''), objavljenom krajem [[1905|1905.]], on pokazuje da je iz relativističkih [[aksiom]]a moguće izvesti čuvenu jednakost koja izražava [[ekvivalencija mase i energije|ekvivalenciju između mase i energije]]. Energetski ekvivalent (E) nekog iznosa mase (m) jednak je masi pomnoženoj sa kvadratom brzine svetlosti (c): 

:&lt;math&gt; E = mc^2 \,&lt;/math&gt; 

Međutim, Poincaré je bio prvi koji je objavio ovu “energetsku jednakost” [[1900|1900.]] godine, u neznatno drugačijoj formi, naime kao:
 
:&lt;math&gt;m = E/c^2&lt;/math&gt;

=== Srednje godine ===

Godine [[1906|1906.]], Einstein je promoviran u zvanje tehničkog ispitivača druge klase. Godine [[1908|1908.]], dobio je licencu za rad u [[Bern]]u, [[Švajcarska|Švicarska]], kao ''Privatdozent'' (neplaćeni nastavnik na sveučilištu). Tijekom tog vremena, Einstein opisuje zašto je [[nebo]] plavo u svome radu o pojavi kritične [[opalescencija|opalescencije]], koji pokazuje kumulativne efekte rasipanja [[svjetlost]]i na pojedinačnim molekulama u atomosferi.&lt;ref&gt;[http://www.pbs.org/wgbh/nova/einstein/genius/ PBS - NOVA - Einstein's Big Idea - &quot;Genius Among Geniuses&quot;, by Thomas Levenson]
&lt;/ref&gt;

Godine [[1911|1911.]], Einstein postaje najprije vanredni profesor na Sveučilištu u [[Zürich]]u, a ubrzo poslije toga i redovni profesor na njemačkoj govorničkoj sekciji Karlovog sveučilišta u [[Prag]]u. Dok je bio u Pragu, Einstein objavljuje rad u kojem poziva astronome da provjere dva predviđanja njegove [[opća teorija relativnosti|opće teorije relativnosti]] koja je još u razvoju, a radi se o savijanju svijetlosti u gravitaciijskom polju, mjerljivom za vrijeme pomrčine Sunca, i o gravitaciijskom crvenom pomaku sunčevih spektralnih linija u odnosu na odgovarajuće spektralne linije proizvedene na površini Zemlje. Mladi njemački astronom [[Erwin Freundlich]], započinje suradnju sa Einsteinom i obavještava druge astronome širom svijeta u vezi o ovim Einsteinovim astronomskim provjerama.&lt;ref&gt;
[Crelinsten, Jeffrey, &quot;Einstein's Jury: The Race to Test Relativity,&quot; Princeton University Press, 2006]
&lt;/ref&gt; 

Godine [[1912|1912.]], Einstein se vraća u Zürich u namjeri da postane redovni profesor na [[ETH Zürich]]. U to vrijeme, on tijesno surađuje sa matematičarom [[Marcel Grossmann|Marcelom Grossmannom]], koji ga upoznaje sa [[Georg Friedrich Bernhard Riemann|Riemannnovom geometrijom]]. Godine [[1912|1912.]], Einstein počinje vrijeme nazivati četvrtom dimenzijom (ma da je [[H. G. Wells|H.G. Wells]] uradio to isto ranije, u svome djelu ''“Vremenplov”'' iz [[1895|1895.]] godine) Godine [[1914|1914.]], odmah pred početak [[prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]], Einstein se nastanjuje u [[Berlin]]u kao profesor na lokalnom sveučilištu i postaje član Pruske akademije znanosti. Tada uzima i prusko (njemačko) državljanstvo. Od [[1914]]. do [[1933|1933.]], obavlja funkciju direktora Instituta za fiziku ''Kaiser Wilhelm'' u Berlinu. [[Datoteka:Yerkes Observatory Astro4p7.jpg|thumb|left|300px|Einstein sa timom observatorija Yerkes u [[Wisconsin]]u [[1921|1921.]]]] Također zadržava mjesto vanrednog profesora na Sveučilištu u [[Leiden]]u od [[1920|1920.]] do [[1946|1946.]], gdje redovno održava gostujuća predavanja. Godine [[1917|1917.]], Einstein objavljuje rad ''&quot;O Kvantnoj mehanici zračenja&quot;'' (''&quot;Zur Quantentheorie der Strahlung&quot;'', ''Physkalische Zeitschrift'' 18, str. 121–128). Ovim člankom uvodi se koncept stimulirane emisije, fizičkog principa koji omogućava pojačavanje svjetlosti u [[laser]]u. Također, iste godine, objavljuje i rad u kojem koristi opću teoriju relativnosti da bi izgradio model cijelog svemira, pripremajući tako pozornicu za nastupanje moderne fizikalne [[kosmologija|kozmologije]]. U tom radu on uvodi i poznatu [[kozmološka konstanta|kozmološku konstantu]], koju je kasnije, u jednom razgovoru nazvao ''“najvećom pogreškom u njegovom životu”'' (''“the biggest blunder of his life”'').&lt;ref&gt;[http://scienceweek.com/2005/sw051230-2.htm History of Physics: Einstein and the Cosmological Constant]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.nap.edu/nap-cgi/skimit.cgi?isbn=0309084075&amp;chap=138-159.com.The Nacional Academies Press]{{Dead link|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

==== Opća relativnost ====
{{glavni|Opća teorija relativnosti}}

U studenom [[1915|1915.]], Einstein je održao niz predavanja pred Pruskom akademijom znanosti na kojima je predstavio novu teoriju gravitacije, poznatu kao [[opća teorija relativnosti]]. Posljednje predavanje završava se njegovim uvođenjem jednadžbi koje zamjenjuju [[Newtonov zakon gravitacije]] i nazivaju se [[Einsteinove jednadžbe polja]]. [[David Hilbert]] je, zapravo, objavio jednadžbe polja u članku koji je datiran pet dana prije Einsteinovih predavanja. Ali prema Thorneu (117 - 118), Hilbert je otkrio ispravne jednadžbe tek poslije ''“premišljanja nad stvarima koje je naučio”'' tijekom nedavnog Einsteinovog posjeta [[Göttingen]]u. Thorn ide i dalje pa kaže: 

{{citat|Sasvim prirodno, i u skladu sa Hilbertovim viđenjem stvari, rezultujući zakoni zakrivljenosti hitro su nazvani imenom &quot;Einsteinove jednadžbe polja&quot;, radije nego da budu nazvane po Hilbertu. U stvari, da nije bilo Einsteina, opće relativistički zakoni gravitacije možda bi bili otkriveni tek nekoliko desetljeća kasnije.}}

Ova teorija sve promatrače smatra ekvivalentnim, a ne samo one koji se kreću ravnomjerno, odnosno stalnom brzinom. U općoj relativnosti gravitacija nije više sila (kao što je to kod [[Isaac Newton|Newtona]]) nego je posljedica zakrivljenosti [[prostor-vreme]]na.
[[Datoteka:1919 eclipse negative.jpg|thumb|200px|Pomrčina sunca [[1919|1919.]] godine.]]
Einsteinovi objavljeni radovi iz opće relativnosti za vrijeme rata nisu bili dostupni nigdje izvan Njemačke. Vijesti o Einsteinovoj novoj teoriji stigle su do astronoma sa engleskog govornog područja u Engleskoj i Americi preko nizozemskih fizičara [[Hendrik Antoon Lorentz|Hendrika Antoona Lorentza]] i [[Paul Ehrenfest|Paula Ehrenfesta]] kao i njihovog kolege [[Willem de Sitter|Willema de Sittera]], ravnatelja Leidenskog sveučilišta. Englez [[Arthur Stanley Eddington]], koji je bio tajnik Kraljevskog astronomskog društva, zatražio je od de Sittera da u korist njegovih astronoma napiše seriju članaka na engleskom. On je bio fasciniran novom teorijom i postao je vodeći pobornik i popularizator teorije relativnosti.&lt;ref&gt;Crelinsten, ''Einsteinova porota'', str. 94–98.&lt;/ref&gt;

Većini astronoma nije se sviđala Einsteinova geometrizacija gravitacije i smatrali su da njegova predviđanja pojava savijanja svjetlosti i gravitacijskog crvenog pomaka ne mogu biti točna. Godine [[1917|1917.]], astronomi observatorija Mt. Wilson u južnoj [[Kalifornija|Kaliforniji]] objavili su rezultate [[spektroskopija|spektroskopskih analiza]] [[sunce|sunčevog spektra]] koje su, činilo se, ukazivale na to da nema nikakvog gravitacijskog crvenog pomaka u sunčevoj svjetlosti.&lt;ref&gt;Crelinsten, str. 103-108&lt;/ref&gt; Godine [[1918|1918.]], astronomi observatorija Lick u sjevernoj Kaliforniji načinili su fotografije pomrčine sunca vidljive u [[Sjedinjene Američke Države|Sjedinjenim Državama]]. Nakon završetka rata, oni su proglasili svoje nalaze tvrdeći da su Einsteinova opće-relativistička predviđanja o savijanju svjetlosti pogrešna, ali nisu nikada objavili njihove rezultate, pravdajući to mogućim velikim greškama pri mjerenju.&lt;ref&gt;Crelinsten, str. 114–119, 126–140.&lt;/ref&gt;

U svibnju [[1919|1919.]], tijekom britanskih promatranja pomrčina Sunca napravljenih u [[Brazil]]u kao i na otoku [[Príncipe]], na zapadnoj obali Afrike, [[Arthur Stanley Eddington]] je nadgledao mjerenje savijanja svjetlosti zvijezda prilikom njenog prolaska u blizini Sunca, što rezultira u prividnom pomicanju položaja promatranih zvijezda dalje od Sunca. Ovaj je fenomen nazvan [[efekt gravitacijske leće]] i u ovom je slučaju opaženo pomicanje položaja zvijezda bilo dvostruko veće nego što je bilo predviđeno [[klasična mehanika|klasičnom mehanikom]].&lt;ref&gt;Ironija je u tome da je kasnije ispitivanje fotografija napravljenih tijekom ove ekspedicije pokazalo da su njihove mjerne greške bile usporedive s efektima koje su oni htjeli izmjeriti. Ipak, skretanje svjetlosti u gravitacijskom polju kasnije je bilo precizno potvrđeno mnogobrojnim novim promatranjima.&lt;/ref&gt; Ova opažanja slagala su se sa predviđanjima proisteklim iz Einsteinovih jednadžbi polja iz opće teorije relativnosti. Eddington je objavio da rezultati potvrđuju Einsteinovo predviđanje i časopis ''The Times'' izvjestio je o ovoj potvrdi Einsteinove teorije [[7. 11.|7. studenog]] iste godine, pod naslovom ''&quot;Revolucija u znanosti – Nova teorija svemira – Njutnovske ideje su odbačene&quot;''. Nobelovac [[Max Born]] je izrazio svoje poglede o općoj relativnosti rekavši da je ona ''&quot;najveći podvig ljudskog razmišljanja o prirodi&quot;''; njegov kolega Nobelovac [[Paul Dirac]] nazvao je to ''&quot;vjerojatno najvećim znanstvenim otkrićem ikada učinjenim&quot;''.&lt;ref&gt;{{cite web | title=  ALBERT EINSTEIN (1879. - 1955.) i &quot;Najveće znanstveno otkriće svih vremena&quot;  [[Jürgen Schmidhuber|autor: J. Schmidhuber]]: | url=http://www.idsia.ch/~juergen/einstein.html | }}&lt;/ref&gt; Ovi komentari i rezultujući publicitet zacementirali su Einsteinovu slavu. On je postao svjetski slavan, što je i danas neuobičajeno dostignuće za jednog znanstvenika.
[[Datoteka:Albert Einstein (Nobel).png|frame|Službeni portret Alberta Einsteina iz [[1921|1921.]] povodom dodjele Nobelove nagrade.]]
Mnogi znanstvenici još uvijek nisu uvjereni u sve to zbog raznoraznih razloga, počevši od onih znanstvenih (neslaganje sa Einsteinovim tumačenjem eksperimenata, vjerovanje u [[Eter (fizika)|Eter]] ili u to da je apsolutni sustav referencije neophodan) pa sve do psiho-socijalnih ([[konzervativizam]], [[antisemitizam]]). Prema Einsteinovom gledištu, većina primedbi dolazila je od praktičara koji su imali vrlo malo razumijevanja teorije koja je u to uključena.&lt;ref&gt;Vidi: Albert Einstein, ''&quot;My Reply. On the Anti-Relativity Theoretical Co., Ltd.'' [August 27, 1920.,&quot; - Klaus Hentschel, ed. ''Physics and National Socialism: An anthology of primary sources'' (Basel: Birkhaeuser, 1996), str.1-5.&lt;/ref&gt; Einsteinova popularnost u javnosti, koja je nastupila poslije članka iz [[1919|1919.]], stvorila je ozlojađenost kod tih znanstvenika, a kod nekih se ova ozlojađenost zadržala i tijekom [[1930-e|1930-ih]] godina.&lt;ref&gt;Postoji zanimljiva rasprava o ozlojađenosti nekih znanstvenika Einsteinovom slavom, posebno onih njemačkih fizičara koji su kasnije započeli anti-ajnštajnovski pokret ''&quot;Njemačka fizika&quot;'', u uvodu Klaus Hentschelove knjige ''&quot;Fizika i nacizam&quot;'' (''Physics and National Socialism: An anthology of primary sources''; Basel: Birkhaeuser, 1996.), na str.lxxi. U vezi diskusije među astronomima njihovom stavu i debati u vezi relativnosti, vidjeti Crelinstenovu ''Einsteinovu porotu'': ''Trka za testiranje relativnosti'' (''The Race to Test Relativity'') (Princeton University Press, 2006.), stranice 6, 9, 10 i 11.&lt;/ref&gt;

Dana [[30. 3.|30. ožujka]] [[1921]]., Einstein odlazi u [[New York]] da održi predavanja o svojoj novoj teoriji relativnosti, a iste godine on će biti nagrađen i [[Nobelova nagrada za fiziku|Nobelovom nagradom za fiziku]]. Mada je on tada, ali i sada, najslavniji po svome radu na relativnosti, Nobelova nagrada mu je dodeljena za raniji rad kojim je objasnio [[fotoelektrični efekt]] (kojeg je već prije uočio [[Heinrich Hertz]]), jer je njegova opća relativnost još uvijek bila predmet debate. Nobelov komitet je, dakle, donio odluku da navodeći njegov najmanje osporavani rad prilikom dodijele nagrade, učine to prihvatljivijim za znanstvenu zajednicu.

==== Kopenhagensko tumačenje ====
[[Datoteka:Niels Bohr Albert Einstein by Ehrenfest.jpg|thumb|left|200px|Einstein i [[Niels Bohr]]. Fotografirao ih je [[Paul Ehrenfest]] za vrijeme njihove posjete [[Leiden]]u u prosincu [[1925|1925.]] Einstein i Borh su vodili nekoliko [[gnoseologija|epistemoloških]] [[Bohr-Einsteinove debate|rasprava]] oko Einsteinovog negiranja [[Kopenhagensko tumačenje|Kopenhagenskog tumačenja]] kvantne mehanike.]]

Godine [[1909|1909.]], Einstein predstavlja svoj rad ''“Razvoj naših pogleda na sastav i suštinu zračenja”'' (njem. ''Über die Entwicklung unserer Anschauungen über das Wesen und die Konstitution der Strahlung;'' eng. ''The Development of Our Views on the Composition and Essence of Radiation'') u kojem sumira dotadašnja gledišta fizičara na koncept luminoferusnog (propusnog za svjetlost) [[Eter (fizika)|Etera]] i, što je još važnije, u kojem razmatra o pojavi kvantizacije svjetlosti. U ovome, kao i u ranijem članku iz [[1909|1909.]] godine, Einstein pokazuje da kvanti energije, koje je u fiziku uveo [[Max Planck]], također posjeduju i dobro definiran impuls i da se u mnogim pogledima ponašaju kao da su neovisne točkaste čestice. Ovaj članak obilježava uvođenje modernog „fotonskog“ koncepta (mada je termin kao takav uveden znatno kasnije, u radu [[Gilbert Newton Lewis|Gilberta Newtona Lewisa]] iz [[1926|1926.]] godine ). Možda je još značajnije to što Einstein pokazuje da svjetlost može istovremeno biti i val i čestica, i točno predviđa da fizika stoji na ivici revolucije koja će zahtjevati od nje da ujedini ove dva dualna svojstva svjetlosti. Međutim, njegov prijedlog da [[James Clerk Maxwell|Maxwellove]] [[Maxwellove jednadžbe|jednadžbe elektromagnetnog polja]] treba izmijeniti tako da one dozvole u graničnim slučajevima i singularitete polja, nikada nije dalje razvijan, mada je mogao imati utjecaja na [[Louis de Broglie|de Broglieovu]] valno-čestičnu pilot hipotezu [[kvantna mehanika|kvantne mehanike]].

===== Determinizam =====
Početkom [[1920-e|1920-ih]], kako je originalna [[kvantna teorija]] sve više zamjenjivana s novom teorijom kvantne mehanike, Einstein je glasno počeo kritizirati [[Kopenhagensko tumačenje]] novih jednadžbi. Njegov opozicijski stav po ovom pitanju zadržat će cijeli svoj život. Većina razloge ovog njegovog protivljenja vidi u tome što je on bio snažni [[determinizam|determinist]]. Pri tome, oni se pozivaju na pismo upućeno [[Max Born|Maxu Bornu]] [[1926|1926.]] u kojem Einstein navodi primjedbu koju povjesničari najviše pamte:

{{citat|Kvantna mehanika je zaista impozantna. Ali neki unutrašnji glas mi govori da to još nije prava stvar. Ova teorija kaže nam mnogo toga, ali nas zaista ne dovodi nimalo bliže tajni Onog Starog. Ja sam, po svaku cijenu, uvjeren da se On ne igra s kockicama.}}

Na ovo je [[Niels Bohr]], koji se najviše sporio sa Einsteinom oko kvantne teorije, odgovorio: 

{{citat|Prestani govoriti Bogu što da radi!}}

[[Bohr-Einsteinove debate|Bohr-Einsteinova debata o fundamentalnim aspektima kvantne mehanike]] dogodila se tijekom jedne Solvayjske konferencije. Još jedan važan dio Einsteinove točke gledišta na [[probabilizam]] kvantne mehanike predstavlja čuveni EPR članak&lt;ref&gt;A. Einstein, B. Podolsky i N. Rosen, ''Phys. Rev.'' '''47''', str. 777 (1935.)&lt;/ref&gt; koji je on napisao zajedno sa [[Boris Podolsky|Borisom Podolskym]] i [[Nathan Rosen|Nathanom Rosenom]] ([[Einstein-Podolsky-Rosenov paradoks]]). Neki fizičari ovaj rad smatraju kao dodatni dokaz tvrđenja da je Einstein bio u determinist.
[[Datoteka:Pauli.jpg|mini|[[Wolfgang Pauli]], austrijski fizičar, Einsteinov prijatelj i jedan od vodećih fizičara XX. stoljeća. Godine [[1945|1945.]] dobio je [[Nobelova nagrada za fiziku|Nobelovu nagradu za fiziku]]. Pauli je najznačajniji po svom [[Paulijev princip isključenja|principu isključenja]] u kojem isključuje mogućnost da dva elektrona imaju isto [[kvantno stanje]] u isto vrijeme.]]
Ima mjesta i za sasvim drugačije gledanje na ove Einsteinove primjedbe upućene “kvantnim pravovjercima”. Jer Einstein je, osim ove prethodno navedene izjave, davao i neke druge, tako da je Einsteinov suvremenik [[Wolfgang Pauli]], našao za njega po ovome pitanju i riječi razumijevanja. Prethodno citirana izjava ''“Bog se ne igra s kockicama”'' dana je prilično rano, a Einsteinove kasnije izjave tiču se nekih drugih tema. Paulijev citat po ovom pitanju je sljedeći:&lt;ref&gt;M. Born (urednik), '' Born-Einsteinova pisma'', str. 221 (Macmillan, London (1971.)).&lt;/ref&gt;

{{citat|Ja nisam u stanju prepoznati Einsteina kada god vi govorite o njemu, bilo u vašem pismu ili u manuskriptu. Čini mi se kao da ste vi sami za sebe napravili i podigli neku lutku Einsteina, koju zatim oborite na pod s velikom pompom. Posebno zato što Einstein nije smatrao koncept determinizma toliko fundamentalnim kao što je često držano da je (ovo mi je on rekao nedvosmisleno mnogo puta). (…) On odbija da je ikada koristio, kao kriterij prihvatljivosti neke teorije, pitanje &quot;Je li ona rigorozno deterministička?&quot; (…) on nije uopće ljut na vas, nego samo kaže da ste vi osoba koja neće slušati.}}

===== Nepotpunost i realizam =====
Mnogi Einsteinovi komentari ukazuju na njegovo vjerovanje da je [[kvantna mehanika]] ''nepotpuna'' teorija. Ovo tvrđenje je prvi put izneseno u čuvenom Einstein–Podolsky–Rosen članku ([[EPR paradoks]]), iz [[1935|1935.]] godine&lt;ref&gt;A. Einstein, B. Podolsky, N. Rosen, ''Phys. Rev.'' '''47''' 777 (1935.)&lt;/ref&gt;, a ponovo se pojavljuje i [[1949|1949.]] godine u knjizi ''Albert Einstein, Filozof-znanstvenik''.&lt;ref&gt;P.A. Schilpp, Ed. ''Albert Einstein, Filozof-znanstvenik'', Tudor, N.Y. (1949.).&lt;/ref&gt; EPR članak — naslovljen sa &quot;''Može li se kvantno mehanički opis fizikalne stvarnosti smatrati potpunim?''&quot; — završava se zaključkom: 

{{citat|Budući da smo tako pokazali da [[valna funkcija]] ne osigurava potpuni opis fizikalne stvarnosti, otvara se pitanje je li takav opis uopće i postoji ili ne. Mi vjerujemo, međutim, da je takva jedna teorija ipak moguća.}}

U Schilppovoj knjizi, Einstein postavlja fascinantan eksperimentalni prijedlog u nečemu sličan sa ''[[Schrödingerova mačka|Schrödingerovom mačkom]]''. U uvodu on podsjeća na problem (radioaktivnog raspada) atoma. Ako imamo na početku jedan neraspadnuti atom i ako čekamo određeni period vremena, kvantna mehanika daje nam vjerojatnost s kojom će ovaj atom u danom vremenu podleći transformaciji putem radioaktivnog raspada.&lt;ref&gt;Home &amp; Whitaker (2007), str. 142&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=The Measurement Problem|author=John D. Norton|publisher=Department of History and Philosophy of Science, University of Pittsburgh|url=http://www.pitt.edu/~jdnorton/teaching/HPS_0410/chapters/quantum_theory_measurement/index.html#L386}}&lt;/ref&gt; Einstein zatim zamišlja sljedeći sustav kao sredstvo za detekciju raspada:

{{citat|Umjesto da razmatramo sustav koji sadrži samo radioaktivni atom (i njegov proces transformacije), bolje je razmatrati sistem koji uključuje u sebe također i sredstvo za konstataciju radioaktivne transformacije – na primjer [[Geigerov brojač]] s mehanizmom za automatsko registriranje. Neka ovo uključuje i registarsku traku, koju pokreće satni mehanizam, po kojoj će oznake biti ispisivane okidanjem brojača. Istina, sa točke gledišta kvantne mehanike, ovaj je sustav u cjelini veoma složen i prostor koji zauzima njegova konfiguracija je veoma velikih dimenzija. Ali u principu nema zamjerki na tretiranje cijelog ovog sustava s točke gledišta kvantne mehanike. Ovdje također, teorija određuje vjerojatnost za svaku konfiguraciju, za sve koordinate i za svaki vremenski trenutak. Ako bi se uzele u obzir sve konfiguracije koordinata, za vrijeme dovoljno veliko u usporedbi s prosječnim vremenom raspada jednog radioaktivnog atoma, trebala bi biti (najviše) jedna takva registarska oznaka na papirnoj traci. Za svaku konfiguraciju koordinata treba odgovarati određena pozicija oznake na papirnoj traci. Ali, ukoliko teorija donosi samo relativnu vjerojatnost zamislivih koordinatnih konfiguracija, to također nudi samo relativne vjerojatnosti za položaje oznaka na papirnoj traci, ali ne i točno određene položaje ovih oznaka.}}

Einstein dalje nastavlja:

{{citat|…Ako se mi pokušamo pozabaviti tumačenjem da kvantni teoretski opis treba biti shvaćen kao potpuni opis nekog pojedinačnog ssustava, tada smo prisiljeni na tumačenje da položaj oznake na traci nije nešto što pripada sustavu po sebi, nego da je postojanje tog položaja suštinski ovisno o izvršenju opažanja načinjenog na registracijskoj traci. Ovakvo tumačenje u stvari nije ni na koji način apsurdno sa čisto logičke točke gledišta, ali teško da postoji bilo tko, tko bi bio sklon ovo uzeti ozbiljno u razmatranje. Zato što u makroskopskom svijetu jednostavno se podrazumijeva da se moramo držati programa realističkog opisa u prostoru i vremenu, dok u oblasti mikroskopskih pojava, skloni smo odustati od ovog programa, ili da ga, u najmanju ruku, izmjeniti.}}

Einstein nikadau potpunosti nije odbacio probabilističke tehnike i način mišljenja. On se osobno iskazao kao veliki &quot;statističar&quot;.&lt;ref&gt;[http://www.economist.com/displaystory.cfm?story_id=3518580 ''The Economist'' - 100 godina Einsteina]&lt;/ref&gt; koristeći statističku analizu u njegovom radu o [[Brownovo gibanje|Brownovom gibanje]] i [[fotoelektricitet]]u, a u radovima objavljenim prije [[1905|1905.]] Einstein je čak otkrio i [[Josiah Willard Gibbs|Gibbsove]] ansamble. Prema mišljenju većine fizičara, međutim, on je vjerovao da se na indeterminizmu mogu zasnivati razlozi za ozbiljne primjedbe na račun fizikalne teorije. Paulijevo svjedočenje, kao što smo vidjeli, u suprotnosti je sa ovim, a Einsteinove osobne izjave pokazuju da se on fokusirao na nepotpunost, kao njegovu glavnu brigu.

U nešto kasnijim vremenima došlo je do novog zaokreta u ovom poslu. [[John Stewart Bell]] otkrio je dalje zanimljive rezultate ([[Bellov teorem]] i [[Bellova nejednakost]]) prilikom njegovog istraživanja Einstein-Podolsky-Rosenovog članka. Postoji razilaženje u mišljenjima u odnosu na zaključke koji su iz ovoga izvodljivi, u vezi sa EPR analizom. Prema Bellu, [[kvantna nelokalnost]] time je ustanovljena, dok drugi u tome vide smrt determinizma.

===== Pregled =====
Što god da su bila njegova unutrašnja uvjerenja, Einstein se slagao da je [[kvantna teorija]] najbolja koja je trenutno na raspolaganju, ali on je tragao za „potpunijim“ objašnjenjem, bilo da je ono više [[determinizam|determinističko]] ili da je ono koje može fundamentalnijie objasniti razloge za probabilizme [[kvantna mehanika|kvantne mehanike]] na jedan logičan način. On se nije mogao odreći vjerovanja da fizika opisuje zakone kojima se podčinjavaju „realne stvari“, niti se mogao odreći vjerovanja da ne postoji takvo objašnjenje koje bi u sebi sadržavalo kontradikcije, što ga je, između ostalog, dovelo do njegovih uspješnih objašnjenja [[foton]]a, relativnosti, atoma i gravitacije.

==== Bose-Einsteinova statistika ====
{{glavni|Bose-Einstein statistika}}
[[Datoteka:SatyenBose1925.jpg|thumb|left|200px|Indijski fizičar [[Satyendra Nath Bose]] koji je pomogao Einsteinu u njegovom radu razvitkom [[Bose-Einsteinova statistika|Bose-Einsteinove statistike]] i [[Bose-Einsteinov kondenzat|kondenzata]].]]
Godine [[1924|1924.]], Einstein je primio kratko pismo od mladog indijskog fizičara po imenu [[Satyendra Nath Bose]] u kojem on opisuje svjetlost kao plin fotona i moli Einsteina za pomoć oko objavljivanja. Einstein shvaća da ista ta statistika može biti primijenjena i na atome i objavljuje članak na njemačkom jeziku (u to vrijeme ''lingua franca'' fizike) u kojem opisuje Boseov model i objašnjava njegove posljedice. [[Bose-Einsteinova statistika]] sada opisuje skupove takvih, identičnih čestica, cjelobrojnog [[spin]]a, poznatih kao [[bozon]]i. 

[[Bose-Einsteinov kondenzat]] je fenomen otkriven [[1920|1920.]], od strane Bosea i Einsteina, zasnovan na Boseovom radu o [[statistička mehanika|statističkoj mehanici]] [[foton]]a, koji je potom bio formaliziran i generaliziran od strane Einsteina. Prvi takav kondenzat u alkalnim plinovima proizveli su [[Eric Cornell]] i [[Carl Wieman]] [[1995|1995.]] godine na Sveučilištu [[Colorado]], mada je [[Bose-Einsteinova kondenzacija]] bila opažana u superfluidnom [[helij]]u-4 još od [[1930-e|1930-ih]]. Einsteinove originalne skice ove teorije bile su ponovo otkrivene u kolovozu [[2005|2005.]] u biblioteci Sveučilišta u [[Leiden]]u.

Einstein je također pripomogao [[Erwin Schrödinger|Erwinu Schrödingeru]] u razvoju kvantne [[Ludwig Boltzmann|Boltzmannove]] [[Boltzmannova distribucija|distribucije]], mješavine klasičnog i kvantno-mehaničkog plinskog modela, ali je odbio Schrödingerovu pozivnicu da njegovo ime bude uključeno u ovaj rad jer je shvatio da će to biti manje značajno od Bose-Einsteinovog modela.

==== Einsteinov hladnjak ====
[[Datoteka:Einstein Refrigerator.png|thumb|right|222px|Patentni dijagram za [[Einsteinov hladnjak]] kojeg su zajedno patentirali Einstein i [[Leó Szilárd]].]]
Godine [[1926|1926.]], Einstein i njegov bivši učenik [[Leó Szilárd]] zajednički su patentirali [[Einsteinov hladnjak]]. Američki patentni biro je nagradio Einsteina i Szilárda za ovaj hladnjak [[11. 11.|11. studenog]] [[1930|1930.]] Patent pokriva termodinamičke cikluse rashlađivanja, koji omogućavaju hlađenje bez pokretnih dijelova, na konstantnom tlaku, s toplotom kao jedinim ulazom. Rashladni ciklusi koriste amonijak, butan i vodu.

==== Emigracija iz nacističke Nemačke ====

Kada je [[Adolf Hitler]] došao na vlast u siječnju [[1933|1933.]], Einstein je bio gostujući profesor na Sveučilištu u Princetonu, položaj koji je on preuzeo u prosincu [[1932|1932.]], na poziv američkog predavača [[Abraham Flexner|Abrahama Flexnera]]. 

U [[1933|1933.]] godini, [[nacionalsocijalizam|nacisti]] donose „Zakon o restauraciji civilne službe“ koji prisiljava sve sveučilišne profesire židovske nacionalnosti da napuste njihov posao i tijekom [[1930-e|1930-ih]] vodi se kampanja da se Einsteinovo djelo etiketira kao ''“židovska fizika”'', nasuprot ''„njemačkoj“'' ili ''„arijevskoj“'' fizici, koju predvode nobelovci [[Philipp Lenard]] i [[Johannes Stark]]. Podržani od strane [[SS]]-a, pobornici ''“njemačke fizike”'' objavljuju na sve strane pamflete i knjige u kojima sramote Einsteinove teorije i pokušavaju staviti njemačke fizičare koji poučavaju ove teorije na crnu listu. Einstein se odriče svoga njemačkog državljanstva i ostaje u Sjedinjenim Državama, gdje mu je dan stan na stalno korištenje. Ajnštajn prihvaća položaj na novoosnovanom Institutu za napredne studije u [[Princeton]]u, [[New Jersey]], gdje se koncentrira na razvoj ujedinjene teorije polja. 

Međunarodni spasilački komitet bio je osnovan [[1933|1933.]], na zahtjev Alberta Einsteina, s ciljem da se pomognu protivnici Adolfa Hitlera.

==== Drugi svjetski rat ====

[[Datoteka:Einstein-Roosevelt-letter.png|thumb|left|250px|Einstein-Szilárdovo pismo iz [[1939|1939.]] u vezi nuklearnog programa.]]

Godine [[1939|1939.]], uz Szilárda, Einstein šalje pismo američkom predsjedniku [[Franklin Delano Roosevelt|Franklinu Delanu Rooseveltu]] zauzimajući se za proučavanje nuklearne fisije u vojne svrhe, zbog straha da bi nacistička vlada Njemačke mogla biti prva koja će proizvesti [[nuklearno oružje]]. Roosevelt počinje s malom istragom u vezi ovog problema koja će s vremenom prerasti u masivni [[projekat Menhetn|projekt Manhattan]]. Einstein osobno nije bio uključen u ovaj projekt stvaranja prve [[nuklearno oružje|atomske bombe]], ali je ipak, prema tvrdnjama [[Linus Pauling|Linusa Paulinga]], kasnije zažalio što je potpisao ovo pismo.

Einstein postaje američki državljanin 1940., mada još uvijek zadržava i švicarsko državljanstvo.

==== Ujedinjena teorija polja ====
Einsteinovi istraživački napori, nakon razvitka [[opća teorija relativnosti|opće relativnosti]] bili su primarno sastavljeni od dugačke serije pokušaja da uopći još više svoju [[teorija gravitacije|teoriju gravitacije]] s namjerom ujedinjenja i pojednostavljenja osnovnih fizikalnih zakona, posebno zakona gravitacije i [[elektromagnetizam|elektromagnetizma]]. Godine [[1950|1950.]], on opisuje taj rad, koji naziva [[ujedinjena teorija polja|ujedinjenom teorijom polja]], u jednom članku objavljenom u znanstvenom časopisu ''Scientific American''. Einstein je vođen svojom vjerom u jedinstveno porijeklo svih fizikalnih zakona.

Einstein je postajao sve više izoliran u ovim svojim istraživanjima opće teorije gravitacije i njegovi napori su u konačnom ostali bezuspješni. Konkretno, njegova potraga za ujedinjenjem fundamentalnih sila ignorirala je rad zajednice fizičara u većini (i obrnuto), gdje je posebno značajno otkriće jakih i slabih nuklearnih sila, koje nisu shvaćane kao nezavisne sve do otprilike [[1970|1970.]], što je petnaest godina poslije Einsteinove smrti. Einsteinova težnja za ujedinjenjem zakona fizike pod jednim jedinim modelom preživjela je do današnjih dana kroz namjeru da bude izgrađena jedna nova velika unifikacijska teorija.

=== Pozne godine ===
[[Datoteka:Albert Einstein in later years.jpg|thumb|250px|Einstein u svojim kasnijim godinama. Ovo je jedan od poslijednjih Einsteinovih portreta.]]
Godine [[1948|1948.]] Einstein je jedan od članova osnivačkog komiteta koji će prerasti u Sveučilište Brandeis. Iste godine, [[11. 2.|11. veljače]]., [[Yousuf Karsh]] je napravio Einsteinov portret. Godine [[1952|1952.]], izraelska vlada predlaže Einsteinu da preuzme dužnost drugog izraelskog predsjednika. On odbija ovu ponudu uz poruku:

{{citat|Jako sam pogođen ponudom naše Države Izrael, no u isto vrijeme sam žalostan i posramljen što je nemogu prihvatiti.}}

Zanimljivo je da je to jednini slučaj da je nekom državljaninu Sjedinjenih Država bilo ponuđen položaj predsjednika neke strane države. Ovo Einsteinovo odbijanje možda ima neke veze s njegovim neodobravanjem nekih dijelova izraelske politike tijekom rata za neovisnost. U pismu koji je on potpisao, zajedno s drugim istaknutim [[Jevreji|Židovima]] u Sjedinjenim Državama on kritizira Oslobodilačku stranku koju vodi [[Menachem Begin]] zbog „naci-fašističkih“ metoda i filozofije.&lt;ref&gt;[http://www.thirdworldtraveler.com/Dissent/Einstein_NYTimes_Israel.html Einsteinovo pismo NY Timesu, 4. prosinca 1948.]&lt;/ref&gt; Dana [[30. 3.|30. ožujka]] [[1953|1953.]], Einstein objavljuje prerađenu ujedinjenu teoriju polja.

Einstein umire u 1:15 poslije ponoći&lt;ref&gt;[http://faculty.washington.edu/chudler/ein.html neuroznanost za djecu - &quot;Što je bilo s Einsteinovim mozgom?&quot;]&lt;/ref&gt; u Princetonskoj bolnici&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Einstein na Princetonu |url=http://www.princetonhistory.org/museum_alberteinstein.cfm |access-date=2007-04-17 |archivedate=2007-02-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070208202014/http://www.princetonhistory.org/museum_alberteinstein.cfm |deadurl=yes }}&lt;/ref&gt; u Princetonu, [[New Jersey]], [[18. 4.|18. travnja]] [[1955|1955.]], u svojoj 76. godini života. Uzrok smrti bilo je unutarnje krvarenje, izazvano prskanjem [[aorta|aorte]]. Njegova [[opća teorija gravitacije]] ostaje tako nedovršena. Jedina osoba prisutna u trenutku njegove smrti bila je jedna medicinska sestra, koja je rekla da je on neposredno pred smrt promrmljao nekoliko riječi na njemačkom koje ona nije razumjela. Bio je kremiran bez ceremonije, istoga dana kad je i umro, u [[Trenton]]u, New Jersey, što je bilo u skladu s njegovim željama. Njegov pepeo je potom rasut na otvorenom prostoru.

Doktor [[Thomas Stoltz Harvey]] izvršio je autopsiju nad Einsteinom, pri čemu je odstranio i sačuvao njegov [[mozak]]. Harvey nije našao ništa neuobičajeno na njegovom mozgu, ali [[1999|1999.]], u novoj analizi koju je uradio tim sa Sveučilišta McMaster, otkriveno je da njegov tjemeni operkulum nedostaje i da je, kao kompenzacija tome, njegov donji parijetalni režanj 15% veći nego što je normalno.&lt;ref&gt;{{cite web | title=BBC News : Sci/Tech : Zašto je veličina bila važna za Einsteina | url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/371698.stm| }}&lt;/ref&gt; Donji parijetalni režanj je odgovoran za matematičko mišljenje, vizualnu spoznaju prostora i slikovito prikazivanje pokreta. Einsteinov mozak također je sadržavao 73% više glajalnih ćelija od prosječnog mozga.

== Uvjerenja ==
=== Religijski pogledi ===
[[Datoteka:Tagore Gandhi.jpg|thumb|right|225px|[[Rabindranath Tagore]], indijski Nobelovac i [[Mahatma Gandhi]] [[1940|1940.]] godine. Tagore i Gandhi su bili veliki pacifisti i jako dobri Einsteinovi prijatelji, a [[14. 7.|14. srpnja]] [[1930|1930.]] Einstein je održao razgovor s Tagoreom koji je i dan danas jako čitan.]]
Einstein je bio počasni član Racionalističkog novinskog udruženja, počevši od [[1934|1934.]] i bio je veliki poklonik Etničke kulture.&lt;ref&gt;{{cite web | title=The Humanist Way: An Introduction to Ethical Humanist Religion | url=http://www.aeu.org/ericson2.html | accessdate=25. veljače | 4= | archivedate=2007-08-10 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20070810010529/http://www.aeu.org/ericson2.html | deadurl=yes }}&lt;/ref&gt; Bio je član i savjetodavnog vijeća Prvog udruženja humanista [[New York]]a.&lt;ref&gt;{{cite web | title=Charles Francis Potter | url=http://www.uua.org/uuhs/duub/articles/charlesfrancispotter.html | access-date=2007-04-17 | archivedate=2009-02-18 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20090218045309/http://www25.uua.org/uuhs/duub/articles/charlesfrancispotter.html | deadurl=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | title=Genesis of a Humanist Manifesto | url= http://www.infidels.org/library/modern/edwin_wilson/manifesto/ch2.html | }}&lt;/ref&gt;

==== O religiji ====
{{citat|Ja sam zapao — mada sam bio dijete potpuno ireligioznih (židovskih) roditelja — u duboku religioznost, koja je, međutim, dostigla iznenadni završetak u uzrastu od dvanaest godina. &lt;ref&gt;{{ cite web | title=EinsteinAndReligion.COM/freethink.html | url= http://www.EinsteinAndReligion.COM/freethink.html }}&lt;/ref&gt;}}

{{citat|Ja ne mislim da su neophodni slučajevi u kojima su znanost i religija u prirodnoj suprotnosti. U stvari, ja mislim da ima veoma malo veze između ovo dvoje. Dalje, ja mislim da je znanost bez religije hroma i, u obrnutom smislu, da je religija bez znanosti slijepa. Oboje su značajni i zato trebaju raditi ruku pod ruku.&lt;ref&gt;Peter A. Bucky, et. al., ''The Private Albert Einstein'' (Kansas City, 1992), str. 85.&lt;/ref&gt;}}

{{citat|Židov koji odbaci usput svoju vjeru, ili koji čak preuzme neku drugu, još uvijek je Židov.&lt;ref&gt;Peter A. Bucky, et. al., ''The Private Albert Einstein'' (Kansas City, 1992), str. 87.&lt;/ref&gt;}}

{{citat|Znanost bez vjere je neuvjerljiva, a vjera bez znanosti slijepa!. &lt;ref&gt;Keyes (2007), str. 51&lt;/ref&gt;}}

Kao odrastao čovjek on je nazivao svoju religiju &quot;kozmičkim religioznim osjećajem&quot;.&lt;ref&gt;{{ cite web | title= Science and cosmic religion | url=http://www.EndlessSearch.CO.UK/science_cosmicreligion.htm }}&lt;/ref&gt;

U ''Svijetu kako ga ja vidim'' on je napisao: 

{{citat|Teško ćete naći bar jednog među vrstom dubokih znanstvenih umova bez naročitog religioznog osjećanja koje je njegovo osobno. Ali to je drugačije od religije naivnog čovjeka.}}

{{citat|Najposlije, Bog je biće od koga traže nečiju želju da nagradi i kazni nečiji strah, sublimacija osjećanja bliskim onima koje gaji dijete prema svome ocu, biće u odnosu na koje neko stoji do određene mjere u osobnom odnosu, ma koliko duboko to bilo obojeno sa strahopoštovanjem.}}

{{citat|Ali znanstvenik je opsjednut osjećajem za univerzalnu kauzalnost. Budućnost je, za njega, do svake sitnice jednako neophodna i određena kao i prošlost. Nema ničeg božanskog u moralnosti, to je čisto čovjekova stvar. Njegov religiozni osjećaj uzima formu ushićene zadivljenosti pred harmonijom prirodnih zakona, koji otkrivaju inteligenciju takve nadmoćnosti da, u usporedbi s tim, svako sistematsko razmišljanje i djelovanje ljudskih bića je sasvim beznačajna refleksija.&lt;ref&gt;{{ cite web | title= Einstein and religion | url= http://www.EinsteinAndReligion.COM/sciencereligious.html }}&lt;/ref&gt;}}

Odazivajući se na [[telegram]]sko pitanje njujorškog [[rabin]]a Herberta S. Goldsteina, [[1929]]: ''&quot;Vjerujete li vi u Boga? Stop. Odgovorite mi u 50 riječi.&quot;'', Einstein odgovara ''&quot;Ja vjerujem u [[Baruch de Spinoza|Spinozinog]] boga, koji otkriva samog sebe u zakonitoj harmoniji svijeta, ali ne u Boga čiji je vlastita briga vjera i činjenje ljudskih bića.&quot;'' Einsteinov odgovor sadržavao je samo 25 (njemačkih) riječi.

=== Znanstvena filozofija ===
U poglavlju '''Kopenhagensko tumačenje''' navedena je primjedba o neslaganju u pogledu Einsteinove trenutne pozicije u odnosu na kvantnu teoriju. Čuvena izjava ''&quot;Bog se ne igra s kockicama&quot;'' često je korištena da podrži mišljenje većine kako se njemu nije sviđala ova teorija zbog njenog indeterminizma.

Drugi navode slučajeve za jedan drugačiji pogled na ovo pitanje. Oni napominju da se izjava o &quot;kockicama&quot; iz 1926. pojavljuje u vrijeme kada je [[kvantna teorija]] tek u prvoj godini svoga otkrića i da u sljedećih 30 godina njegovog života teško bi se mogao naći neki njegov sličan komentar o ovome. Umjesto toga Einstein se koncentrira na konceptualno nezavisan problem “nepotpunosti” kvantne mehanike. Njegovo ukazivanje na ''“nepotpunost”'' iskazano je u njegovom EPR članku iz [[1935|1935.]], kao i u misaonom eksperimentu “Registracijska traka Geigerovog brojača” iz [[1949|1949.]] Dodatna potvrda protiv ''“Einstein-determinist”'' gledišta je i [[Wolfgang Pauli|Paulijeva]] izjava: ''&quot;On odbija da je ikada koristio, kao kriterij prihvatljivosti neke teorije, pitanje &quot;Je li ona rigorozno deterministička?&quot;''.

U korist determinističkog viđenja su sljedeće Einsteinove izjave:

{{citat|Ali znanstvenik je opsjednut osjećajem za univerzalnu kauzalnost. Budućnost je, za njega, do svake sitnice neophodna i određena kao i prošlost. &lt;ref&gt;{{ cite web | title=EinsteinAndReligion.COM/sciencereligious.html | url=http://www.EinsteinAndReligion.COM/sciencereligious.html }}&lt;/ref&gt;}}

Kao i:

{{citat|Ljudi poput nas, koji vjeruju u fiziku, znaju da je razlika između prošlosti, sadašnjosti i budućnosti ništa drugo nego tvrdoglavo postojana iluzija.&lt;ref&gt;{{ cite web | title=SpeakingOfFaith.PublicRadio.ORG/programs/einsteinsgod/unheardcuts.shtml | url=http://SpeakingOfFaith.PublicRadio.ORG/programs/einsteinsgod/unheardcuts.shtml }}&lt;/ref&gt;}}

Njegova privrženost [[Arthur Schopenhauer|Schopenhaueru]] trebala bi se također spomenuti:

{{citat|Ja ne vjerujem u slobodu volje. Schopenhauerove riječi: “Čovjek može činiti što hoće, ali ne može željeti ono što želi” pratile su me u svim situacijama u mome životu i pomirile me sa djelovanjima drugih ljudi čak i kada su ona bila prilično bolna za mene samog. Ova svijest o nedostatku slobodne volje sačuvala me je od toga da previše ozbiljno shvatim samoga sebe kao i moje prijatelje kada su djelovali i odlučivali individualno, a sačuvala me je i da ne izgubim svoje živce.&lt;ref&gt;{{ cite web | title=EinsteinAndReligion.COM/credo.html | url=http://www.EinsteinAndReligion.COM/credo.html }}&lt;/ref&gt;}}

Einstein je vjerovao da svaki istinski teoretičar uvijek zauzima i poziciju [[metafizika|metafizičara]] bez obzira što radio:

{{citat|Ja vjerujem da je svaki istinski teoretičar neka vrsta pripitomljenog metafizičara, bez obzira koliko čistim pozitivistom on samoga sebe smatrao. Metafizičar vjeruje da je ono što je logički jednostavno također i realno. Pripitomljeni metafizičar vjeruje da nije sve ono što je logički jednostavno istovremeno i uključeno u iskustvenu realnost, ali da se zato sveukupnost svih čulnih iskustava može razumjeti na bazi konceptualnog sustava izgrađenog na premisama velike jednostavnosti.&lt;ref&gt;{{cite web
| title=leiwen.tripod.com/eingra.htm
| url=http://leiwen.tripod.com/eingra.htm
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20010412042043/http://leiwen.tripod.com/eingra.htm
| archivedate=2001-04-12
| access-date=2007-04-17
| deadurl=no
}}&lt;/ref&gt;}}

Sljedeća opća ocjena je dana od strane njegovog kolege Nathana Rosena:

{{citat|Ja mislim da je stvar koja me je kod njega najviše impresionirala bila jednostavnost njegovog mišljenja i njegova vjera u sposobnost ljudskog uma da razume djelovanja prirode. Kroz cijeli svoj život, Einstein je vjerovao da je ljudski razum sposoban da nas dovede do teorije koja će nam omogućiti ispravan opis fizičkih pojava. U izgrađivanju teorija, on je imao pristup sličan pristupu jednog umjetnika; on je žudio za jednostavnošću i ljepotom (a ljepota je za njega bila, na kraju krajeva, opet u suštini jednostavnost). Krucijalno pitanje koje bi on pitao, dok je odvagivao neke od elemenata teorije bilo je: &quot;Da li je ovo razumno?&quot; Bez obzira kako uspješnom bi se neka teorija činila, ukoliko bi mu se učinilo da ona nije i razumna (njemačka riječ koju je on koristio bila je &quot;vernunftig&quot;), on bi bio uvjeren da ta teorija ne može osigurati zaista fundamentalno razumijevanje prirode.&lt;ref&gt;Nathan Rosen str. 649 u djelu ''Einstein: The Life and Times'' Avon Books, New York 1971.&lt;/ref&gt;}}

=== Politički pogledi ===
Einstein je za sebe smatrao da je [[pacifizam|pacifist]]&lt;ref&gt;{{cite web | title=Einstein : American Museum of Natural History | url=http://www.amnh.org/exhibitions/einstein/peace/index.php }}&lt;/ref&gt; i [[humanizam|humanist]], a u kasnijim godinama i [[Socijaldemokratija|socijaldemokrat]]. On je jednom rekao:
 
{{citat|Ja mislim da su gledišta [[Mahatma Gandhi|Mahatme Gandhija]] najviše prosvjetiteljska od gledišta svih političkih ličnosti našeg vremena. Mi treba težiti ka tome da činimo stvari koje su u njegovom duhu, ne koristeći nasilje u borbi za našu stvar i ne sudjelujući u bilo čemu za što mislimo da je zlo.}}

Duboko impresioniran Gandhijem, Einstein je jednom o Gandhiju rekao:

{{citat|Generacije koje dolaze teško će moći povjerovati da je takav čovjek od krvi i mesa ikada hodao po ovoj planeti.}}

Einsteinova gledišta ponekad su bila kontroverzna. U članku iz [[1949|1949.]] godine, pod naslovom ''&quot;Zašto socijalizam?&quot;'',&lt;ref&gt;{{cite news|title=Zašto socijalizam?|first=Albert|last=Einstein|publisher=Monthly Review|date=1949|url=http://www.monthlyreview.org/598einst.htm|accessdate=2006}}&lt;/ref&gt; Albert Einstein opisuje ''&quot;grabežljivu fazu razvoja čovječanstva&quot;'' na primjeru kaotičnog kapitalističkog društva, kao izvora zla koje će nadvladati. On ne odobrava totalitarne režime u [[Sovjetski Savez|Sovjetskom Savezu]] ili drugdje i iznosi argumente u prilog socijaldemokratskom sustavu koji treba kombinirati plansku ekonomiju s dubokim poštovanjem za ljudska prava. Einstein je bio suosnivač Njemačke demokratske stranke i član AFL-CIO udruženog sa Američkim savezom nastavnika.

Einstein je u velikoj mjeri bio uključen i u Američki pokret za [[ljudska prava]]. Bio je blizak prijatelj sa Paulom Robesonom preko 20 godina. Einstein je bio član nekoliko grupa za ljudska prava (uključujući prinstonski odjeljak NAACP-a) od kojih su mnoge bile pod vodstvom Paula Robesona. On je zajedno sa Paulom Robesonom bio dopredsjednik Američkog kršćanskog pohoda za zaustavljanje linčovanja. Kada je DuBois, tijekom [[Joseph McCarthy|McCarthyjeve]] ere, u svojoj 80-toj godini bio optužen da je komunistički špijun, Einstein se dobrovoljno prijavio da na ovome suđenju svjedoči u korist njegovog karaktera. Ovaj proces je ubrzo završen nakon što je objavljeno da će se Einstein na njemu pojaviti u ovom svojstvu. Einsteinove riječi da je ''&quot;[[rasizam]] najveća bolest bijelaca&quot;'' često su citirane.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Albert Einstein, Civil Rights activist| url=http://news.harvard.edu/gazette/story/2007/04/albert-einstein-civil-rights-activist/|date=12.4. 2007| publisher=Harvard Gazette|author=Ken Gewertz}}&lt;/ref&gt;

[[FBI]] je u svojim arhivama držao 1427 datoteka o Einsteinovim aktivnostima i preporučivao je da mu se zabrani useljenje u Sjedinjene Države, po osnovu Čina o isključenju stranaca, navodeći da Einstein ''&quot;vjeruje u, savjetuje, brani ili poučava doktrine koje, u zakonskom smislu, kao što je sudski dokazano u drugim slučajevima, mogu izazvati nezaustavljivo srljanje države ka anarhiji, što bi imalo za rezultat postojanje države samo na papiru&quot;''. Pored ostalih optužbi Einsteinu se stavlja na teret također i da je ''&quot;bio član, pokrovitelj, ili u vezi sa trideset četiri komunistička pokreta između [[1937|1937.]] i [[1954|1954.]] i da je također bio počasni predsjednik tri komunističke organizacije&quot;''.&lt;ref&gt;{{cite web | title=FBI - Freedom of Information Privacy Act | url=http://foia.fbi.gov/foiaindex/einstein.htm | accessdate=21. studenog 2005. | archiveurl=https://web.archive.org/web/20040810044240/http://foia.fbi.gov/foiaindex/einstein.htm | archivedate=2004-08-10 | deadurl=no }}&lt;/ref&gt; 

[[Datoteka:Einsteinwiezmann.PNG|thumb|300px|Einstein sa svojom drugom suprugom Elsom i cionističkim vođama [[Haim Weizmann|Haimom Weizmannom]], njegovom suprugom Dr. Verom Weizmann, [[Menahem Usiškin|Menahemom Usiškin]] i Ben-Zionom Mosinsonom u [[New York]]u [[1921|1921.]]]]
Einstein je bio protivnik tiranskog oblika vladavine i zbog tog razloga (i židovskog porijekla) usprotivio se i nacističkom režimu i napustio je Njemačku ubrzo nakon što je on došao na vlast. U isto vrijeme, Einsteinov nećak [[Carl Einstein]] koji je bio [[anarhizam|anarhist]], dijelio je sa njim mnoga njegova gledišta i borio se protiv [[fašizam|fašizma]] u [[Španski građanski rat|Španjolskom građanskom ratu]]. Einstein je u početku bio pristalica stvaranja atomske bombe, ne želeći da se [[Adolf Hitler]] dočepa ovoga oružja prvi. Da bi se u tome osigurao on je zajedno sa Leom Szilárd (Szilárd je vjerojatno i napisao ovo pismo) uputio pismo predsjedniku [[Franklin Delano Roosevelt|Franklinu Delanu Rooseveltu]], datirano [[2. 8.|2. kolovoza]] [[1939|1939.]], neposredno prije početka [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] u kojem su ga ohrabrivali da započne program stvaranja nuklearnog oružja. Roosevelt je na to odgovorio uspostavljanjem Komiteta za istragu upotrebe [[uranijum|uranija]] kao oružja, što je za par godina dovelo do stvaranja [[projekat Menhetn|projekta Manhattan]].

Po završetku rata, međutim, Einstein se počeo zalagati za nuklearno razoružanje i za svjetsku vladu: 

{{citat|Ja ne znam kako će [[treći svetski rat|treći svjetski rat]] biti vođen, ali znam da će se u četvrtom svjetskom ratu ljudi tući toljagama i kamenjem.&lt;ref&gt;Calaprice str. 173. Postoje i druge, slične, verzije citata.&lt;/ref&gt;}}
 
[[Datoteka:Einstein paper money.jpg|thumb|left|270px|Einstein na novčanici od 5 izraelskih liri.]]

Dok je Einstein podržavao [[cionizam]] u kulturološkom smislu, on je često izražavao rezerve u pogledu njegove primjene u smislu nacionalizma. Tijekom govora održanog u hotelu u [[New York]]u, on je pred okupljenim slušateljima rekao:

{{citat|Moja svijest o suštinskoj prirodi Judaizma odbija ideju židovske države sa granicama, vojskom i određenom mjerom zemaljske vlasti ma kako skromna ona bila. Ja se bojim da će se unutrašnje urušavanje Judaizma nastaviti.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Algemeiner.com - &quot;Smrt modernog cionizma?&quot; - Simon Jacobson |url=http://www.algemeiner.com/generic.asp?id=454 |access-date=2007-04-17 |archivedate=2008-05-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080517201256/http://www.algemeiner.com/generic.asp?id=454 |deadurl=yes }}&lt;/ref&gt;}} 

On je također potpisao &lt;ref&gt;Letters to The Times New York Times. Decembar 4., 1948. [http://phys4.harvard.edu/~wilson/NYTimes1948.html New Palestine Party Visit of Menachem Begin and Aims of Political Movement Discussed] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071217113044/http://phys4.harvard.edu/~wilson/NYTimes1948.html |date=2007-12-17 }}&lt;/ref&gt; otvoreno pismo objavljeno u ''Timesu'' u kojem se strogo kritizira [[Menachem Begin]] i njegova nacionalistička stranka, posebno zbog tretmana domorodačkih Arapa u Deir Jasin masakru od strane strankine prethodnice [[Irgun]]a.

Unatoč ovoj njegovoj rezerviranosti, Einstein je aktivno sudjelovao u uspostavljanju židovskog sveučilišta u [[Jeruzalem]]u. Kasnije, [[1952|1952.]] godine, Einsteinu je ponuđeno da bude drugi predsjednik tek stvorene države [[Izrael]], ali je on to odbio, rekavši da mu za to nedostaju neophodne radne sposobnosti. Ipak, Einstein je bio duboko posvećen blagostanju države Izrael i židovskog naroda sve do kraja svog života.

Albert Einstein je bio u bliskoj vezi sa planovima za formiranje, kako su ga novine nazvale, sveučilišta koje bi financirali [[Jevreji|Židovi]] iz [[19. 8.|19. kolovoza]] [[1946|1946.]], kao i sa obavještenjem o formiranju Fondacije za više studije Albert Einsteinove, Inc. do [[22. 6.|22. lipnja]] [[1947|1947.]], kada on povlači svoju podršku i ne dozvoljava fondaciji korištenje njegovog imena. Već spomenuto sveučilište otvoreno je [[1948|1948.]] kao Sveučilište Brandeis. 

Einstein se, zajedno sa [[Albert Schweitzer|Albertom Schweitzerom]] i [[Bertrand Russell|Bertrandom Russellom]], borio protiv nuklearnih bombi kao i njihovih testova. Kao njegov posljednji javni čin, i samo dan prije njegove smrti, on je potpisao [[Russell-Einsteinov manifest]], koji je doveo do Pugwashove konferencije o znanosti i svjetskim poslovima.

== Državljanstvo ==
[[Datoteka:Albert Einstein citizenship NYWTS.jpg|thumb|300px|Sudac Phillip Forman predaje Einsteinu papir kojim potvrđuje da je Einstein američki državljanin; [[1. 10.|1. listopada]] [[1940|1940.]]]]
Einstein je po rođenju bio njemački državljanin ali je sa 17 godina, [[28. 1.|28. siječnja]] [[1896|1896.]], na vlastiti zahtjev i uz odobrenje oca, razriješen njemačkog državljanstva. Sljedećih pet godina bio je bez državljanstva do [[21. 2.|21. veljače]] ''1901.'' kada stiče švicarsko državljanstvo, kojega se nikada nije odrekao. Stekao je prusko državljanstvo [[14. 4.|14. travnja]] [[1914|1914.]] kada je stupio u prusku civilnu službu. Zbog političke situacije i progona [[Jevreji|Židova]] u [[treći rajh|nacističkoj Njemačkoj]], u ožujku [[1933|1933.]] napušta civilnu službu, čime je izgubio i prusko državljanstvo. Dana [[1. 10.|1. listopada]] [[1940|1940.]] godine Einstein je postao državljanin [[Sjedinjene Američke Države|Sjedinjenih Američkih Država]] i do smrti je ostao dvojni državljanin (SAD i Švicarske).&lt;ref&gt;{{cite web | title=  Einsteinova državljanstva na einstein-website.de | url=http://www.einstein-website.de/z_information/variousthings.html#national | accessdate=4. listopada 2006. }}&lt;/ref&gt;

== Popularnost i utjecaj na kulturu ==
Prema &quot;Top listi najutjecajnijih osoba u povijesti&quot;, on je &quot;najveći znanstvenik dvadesetog stoljeća i jedan od najsuperiornijih intelektualaca svih vremena&quot;.&lt;ref&gt;npr. ''The 100: A Ranking of the Most Influential Persons in History'' - Michael H. Hart; 1992.; Citadel Press ISBN 0-8065-1350-0&lt;/ref&gt; Einsteinova popularnost je također dovela do široko rasprostranjenog korištenja njegovih slika u svrhu reklamiranja i prodavanja robe, uključujući i registraciju “Alberta Einsteina” kao zaštitnog znaka.

=== Zanimljivosti ===
Albert Einstein je postao tema mnogobrojnih romana, filmova i drama, uključujući Jean-Claude Carrierov francuski roman iz [[2005|2005.]], ''Einstein, molim vas'' (''Einstein S'il Vous Plait''), [[Nicolas Roeg|Roegov]] film ''Beznačajnost'' (''Insignificance''), [[Fred Schepisi|Schepisijev]] film ''[[I.Q. (film)|I.Q.]]'' (gdje ga je glumio [[Walter Matthau]]), [[Alan Lightman|Lightmanovu]] zbirku ''Einsteinovi snovi'' i [[Steve Martin|Martinovu]] komediju ''[[Picasso na Lapen Agileu]]'' (''Picasso at the Lapin Agile''). On je bio i tema [[Philip Glass|Glassove]] opere iz [[1976|1976.]], ''“[[Einstein na plaži]]”''.

On je također često korišten kao model za oslikavanje likova ludog znanstvenika u raznim djelima i romanima, jer njegov karakter i prepoznatljiva frizura sugeriraju ekscentričnost ili čak i ludilo, zbog čega je naširoko kopiran ili karikiran. Suradnik časopisa ''TIME'', Frederic Golden, rekao je da je Einstein ''“ostvarenje snova svih karikaturista”''.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=TIME 100: Osoba stoljeća - Albert Einstein |url=http://www.time.com/time/time100/poc/magazine/albert_einstein5a.html |access-date=2007-04-17 |archivedate=2006-02-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060221080452/http://www.time.com/time/time100/poc/magazine/albert_einstein5a.html |deadurl=yes }}&lt;/ref&gt;

Na Einsteinov 72. rođendan, [[1951|1951.]], fotograf UPI-ja ([[United Press International]]) Arthur Sasse pokušavao ga je nagovoriti da se nasmiješi u kameru. Pošto je to već učinio mnogo puta tog dana, Einstein je umjesto osmjeha isplazio svoj jezik.&lt;ref&gt;{{cite web | title=mental_floss library | url=https://www.mentalfloss.com/article/573985/albert-einstein-facts | accessdate=21. studenog 2005. | archivedate=2005-11-05 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20051105050533/http://www.mentalfloss.com/archives/archive2003-03-14.htm | deadurl=yes }}&lt;/ref&gt; Ova slika postala je jako poznata zbog njenog kontrasta genijalnog znanstvenika koji se prikazuje u trenutku svoje lakomislenosti. [[Yahoo Serious]], australski filmaš, koristio je ovu fotografiju kao inspiraciju za svoj film ''“Mladi Einstein”''.

=== Spekulacije i kontroverze ===
Postoji bezbroj spekulacija kojim se sugerira da je Einstein bio slab učenik, spor u učenju ili da je imao neki oblik [[autizam|autizma]] (kao što je [[visoko-funkcionalni autizam]]) ili [[Aspergerov sindrom]], [[disleksija|disleksiju]] ili [[nedostatak pažnje uslijed hiperaktivnog poremećaja]]. Prema biografiji koju je napisao [[Abraham Pais]] (strana 36, između ostalih), sve ove spekulacije su neosnovane. Neki istraživači periodično su davali drugačije tvrdnje,&lt;ref&gt;See, i.e., ''[http://news.bbc.co.uk/1/hi/health/2988647.stm Einstein i Newton 'su imali autizam']''&lt;/ref&gt; ali većina povjesničara i doktora su sumnjičavi po pitanju retrospektivne medicinske dijagnoze, posebno kod kompleksnih oboljenja, a u slučaju ADHD radi se i o kontroverznom stanju zdravlja. Ispitivanja Einsteinovog mozga nakon njegove smrti nisu dala nikakav presudan dokaz za bilo koje od ovih stanja.
[[Datoteka:Albert_Einstein's_exam_of_maturity_grades_(color2).jpg|thumb|200px|Einsteinova maturalna svjedodžba.]]
Često ponavljana priča da je Einstein tijekom svog školovanja imao slabu ocjenu iz matematike je netočna. Naprotiv, Einstein je uvijek pokazivao veliki talent iz [[matematika|matematike]], a kada je stekao svoju diplomu imao je najveće moguće ocjene (6/6) upravo iz [[algebra|algebre]], [[geometrija|geometrije]] i [[fizika|fizike]].&lt;ref&gt;Reprodukcija Einsteinove mature iz ''Rosenkranza'', str. 29. Jedini predmet koji je pao bio je francuski jezik, gdje je imao ocjenu 3/6.&lt;/ref&gt; Sustav ocjenjivanja u [[Švajcarska|Švicarskoj]], gdje je 6 najbolja ocjena možda je mogao izazvati konfuziju u usporedbi s njemačkim sustavom gdje je 1 najbolja ocjena. Kada je imao 15 godina, međutim, Albert Einstein je dobio slabe ocjene iz [[historija|povijesti]], jezika i [[geografija|geografije]].&lt;ref&gt;Encyclopaedia Britannica. 15. izdanje. Knjiga 18. &quot;Albert Einstein&quot;. str. 155&lt;/ref&gt;

Što se tiče Einsteinovog zakasnjelog razvoja govora (ovo je samo po sebi argument protiv spekulacija da je imao Aspergerov sindrom jer klinički opis ovog sindroma ne uključuje zakasnjeli razvoj govora), pojedini spekuliraju da je on imao vrstu izborne [[mutavost]]i, pa je zbog toga odbijao govoriti dok nije bio u stanju sastavljati kompletne rečenice. Mada se ova verzija uklapa u profil osjetljivog perfekcionista (kada je Einstein progovorio, on bi obično meko “uvježbavao” ono što bi htio reći prije nego što bi to jasno i glasno i izgovorio), to se zbog nečega povezuje sa selektivnom mutavošću - kao što je sada poznato - to se više ne smatra stanjem dobrovoljne šutljivosti već se povezuje sa pojedincima koji imaju verbalne sposobnosti, ali nisu u stanju govoriti u određenim socijalnim situacijama.&lt;ref&gt;{{cite book | author = Johnson, Maggie | title = &quot;The Selective Mutism Resource Manual&quot; | publisher = Speechmark | year = 2001. | id = ISBN 0-86388-280-3 }}&lt;/ref&gt; Ovo se ne može primijeniti na Einsteina koji nije mogao uopće govoriti do vremena kada je to počeo svojevoljno raditi.

=== Počasti i priznanja ===
[[Datoteka:Estatua de Einstein. Parque de Ciencias Granada.jpg|thumb|200px|Einsteinov kip u [[Granada|Granadi]].]]
Einstein je posthumno primio veliki broj priznanja. Među njih spadaju:
* Godine [[1999|1999.]] proglašen je za osobu stoljeća u anketi magazina ''[[TIME]]''
* [[UNESCO]] je [[2005|2005.]] proglasio “Svjetskom godinom fizike” u čast stogodišnjice objavljivanja Einsteinovih radova iz ''&quot;Anni Mirabilis&quot;''.
* Po narudžbi Nacionalne akademije znanosti SAD-a, u njenom kampusu u [[Washington D.C.|Washingtonu]] podignuta je monumentalna brončana skulptura Alberta Einsteina.

Među mnogim stvarima koje su nazvane po Einsteinu su:
* Jedinica koja se koristi u [[fotokemija|fotokemiji]], &quot;[[albert Einstein|ajnštajn]]&quot;
* [[Kemijski element]] čiji je redni broj 99 pod nazivom [[ajnštajnijum|einsteinij]]
* Asteroid 2001 Einstein
* [[Nagrada Albert Einstein]]
* [[Nagrada za mir Albert Einstein]] 
* Medicinski fakultet Albert Einstein na Sveučilištu Yeshiva&lt;ref&gt;{{cite web | title= Medicinski fakultet Albert Einstein na Sveučilištu Yeshiva | url=http://www.aecom.yu.edu }}&lt;/ref&gt; otvoren [[1955|1955.]]
* Medicinski centar Albert Einstein&lt;ref&gt;{{cite web | title= Medicinski centar Albert Einstein | url= http://www.einstein.edu/facilities/aemc/ | 3=  | access-date= 2007-04-17 | archivedate= 2008-01-25 | archiveurl= https://web.archive.org/web/20080125040846/http://www.einstein.edu/facilities/aemc/ | deadurl= yes }}&lt;/ref&gt; u [[Philadelphia|Philadelphiji]], [[Pennsylvania]].

== Einsteinovi radovi ==
Einstein je tijekom svog života objavio preko pedeset znanstvenih radova. Također je objavio i nekoliko radova koji se ne bave znanošću, uključujući ''O cionizmu'' ([[1930|1930.]]), ''Zašto rat?'' ([[1933|1933.]], zajedno sa [[Sigmund Freud|Sigmundom Freudom]] kao koautorom), ''Svijet kako ga ja vidim'' ([[1934|1934.]]) i ''Izvan mojih poznih godina'' ([[1950|1950.]]).

Glavna djela Alberta Einsteina su: 
* [[Teorija Brownovog gibanja]]; 
* Elektrodinamika tijela u kretanju; 
* Osnovne opće teorije relativiteta; 
* [[O posebnoj i općoj teoriji relativiteta]]; 
* Evolucija fizike; 
* Moja slika svijeta; 
* Značenje relativnosti 
* Ideje i mišljenja.

== Bilješke ==
{{Reflist|group=nb}}

== Reference ==
{{reflist|2}}

== Bibliografija ==
{{refbegin|2}}
* {{cite web | author = American Institute of Physics | year = 1996 | url = http://www.aip.org/history/einstein/index.html | title = Einstein-Image and Impact | accessdate = 25. 02. 2006. }}
* {{cite web | author = Bodanis, David | year = June 2005 | url = http://www.pbs.org/wgbh/nova/einstein/bodanis.html | title = Einstein the Nobody | accessdate = 25. 02. 2006. }}
* {{Cite book | author = [[Edmund Blair Bolles|Bolles, Edmund Blair]] | year = 2004 | month = April | title = Einstein Defiant: Genius versus Genius in the Quantum Revolution | publisher = National Academy Press | id = ISBN 0-309-08998-0 |ref=harv}}
* {{Cite book | last=Brian|first=Dennis| year = 1996 | title = Einstein: A Life | publisher = New York: John Wiley &amp; Sons | id = ISBN 0-471-11459-6 |ref=harv}}
* {{cite web | author = Butcher, Sandra Ionno | date = March 2005 | url = http://www.pugwash.org/publication/phs/phslist.htm | title = The Origins of the Russell-Einstein Manifesto | access-date = 2007-04-17 | archivedate = 2006-10-10 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20061010130809/http://www.pugwash.org/publication/phs/phslist.htm | deadurl = yes }}
* {{Cite book | first = Alice | last = Calaprice | title = The new quotable Einstein | pages = p. 173 | publisher = Princeton University Press | year = 2005 | id = ISBN 0-691-12075-7 |ref=harv}}
* {{Cite book | author = [[Ronald W. Clark|Clark, Ronald W.]] | year = 1971 | title = Einstein: The Life and Times | publisher = Avon | id = ISBN 0-380-44123-3 |ref=harv}}
* {{cite web | author = Crelinsten, Jeffrey | year = 2006 | url = http://www.pupress.princeton.edu/titles/8165.html | title = Einstein's Jury: The Race to Test Relativity | publisher = Princeton University Press | access-date = 2007-04-17 | archivedate = 2014-08-28 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20140828093308/http://www.pupress.princeton.edu/titles/8165.html | deadurl = yes }}
* {{cite journal | author = Galison, Peter | authorlink = Peter Galison | title = Einstein's Clocks: The Question of Time | journal = Critical Inquiry | year = Winter 2000 | volume = 26 | issue = 2 | pages = 355–389 }}
* {{cite web | author = Golden, Frederic | date = 3. 1. 2000 | url = http://www.time.com/time/time100/poc/magazine/albert_einstein5a.html | title = Person of the Century: Albert Einstein | accessdate = 25. 2. 2006 | archivedate = 2006-02-21 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20060221080452/http://www.time.com/time/time100/poc/magazine/albert_einstein5a.html | deadurl = yes }}
* {{Cite book |last=Hawking |first=Stephen|authorlink=Stephen Hawking |coauthors=Mlodinow Leonards|title=A Briefer History of Time |year=2005  |edition= 1st |publisher=Bantam Books |location=New York |language=English |pages=44 |chapter=6 |ref=harv}}
* {{Cite book | author = Highfield, Roger; Carter, Paul | title = The Private Lives of Albert Einstein | publisher = Faber and Faber, London, Boston | year = 1993 | id = ISBN 0-571-17170-2 (US ed. ISBN 0-312-11047-2) |ref=harv}}
* {{cite web | author = Holt, Jim | year = February 2005 | url = http://www.newyorker.com/critics/atlarge/?050228crat_atlarge | title = Time Bandits | accessdate = 18. 03. 2006. | archiveurl = https://archive.is/0eqA | archivedate = 2012-12-06 }}
* {{cite book|first1=Dipankar|last1=Home|first2=Andrew|last2=Whitaker|title=Einstein’s Struggles with Quantum Theory: A Reappraisal|6=|publisher=Springer Science &amp; Business Media|year=2007|isbn=0387715207, 9780387715209|url=https://books.google.hr/books?id=CB4AOrraj-8C&amp;pg=PA142&amp;dq=einstein+schilpp+geiger&amp;hl=hr&amp;sa=X&amp;ved=0CBkQ6AEwAGoVChMIk6ej9eb2yAIVRBYsCh37xwV8#v=onepage&amp;q=einstein%20schilpp%20geiger&amp;f=false}}
* {{cite book|last=Keyes|url=https://books.google.hr/books?id=d6JZryGvfxYC&amp;pg=PA51&amp;dq=einstein+science+without+religion&amp;hl=hr&amp;sa=X&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q=einstein%20science%20without%20religion&amp;f=false|title=The Quote Verifier: Who Said What, Where, and When|first=Ralph|publisher=Macmillan|year=2007|isbn=1429906170, 9781429906173}}
* {{cite web | author = Levenson, Thomas | year = June 2005 | url = http://www.pbs.org/wgbh/nova/einstein/genius/ | title = Genius Among Geniuses | accessdate = 25. 02. 2006. }}
* {{cite web | producer= Dan Levitt | date=2003 | title=Brilliant Minds: Secrets of the Cosmos | medium=TV-Series | location=Boston | distributor=Veriscope Pictures}}
* {{cite web | author = Martínez, Alberto A. | year = April 2004 | url = http://physicsweb.org/articles/world/17/4/2 | title = Arguing about Einstein's wife | publisher = Physics World | accessdate = 23. 11. 2005. }}
* {{cite book | author = [[Abraham Pais|Pais, Abraham]] | year = 1982 | title = Subtle is the Lord. The Science and the Life of Albert Einstein | publisher = Oxford University Press | location = Oxford | id = ISBN 0-19-520438-7 }} This is the definitive scientific biography.
* {{cite book | author = [[Abraham Pais|Pais, Abraham]] | year = 1994 | title = Einstein Lived Here | publisher = [[Oxford University Press]] | location = Oxford | id = ISBN 0-19-853994-0 }} This book discusses non-science aspects of Einstein; marriages, affairs, illegitimate daughter, public image.
* {{Cite book | author = [[Clifford A. Pickover|Pickover, Clifford A.]]|year=2005 | title = Sex, Drugs, Einstein, and Elves: Sushi, Psychedelics, Parallel Universes, and the Quest for Transcendence | publisher = Smart Publications | id = ISBN 1-890572-17-9 }} Discusses the final disposition of Einstein's brain, hair, and eyes as well as the importance of Einstein and his work in the shaping of science and culture.
* {{Cite book | author = [[Andrew Robinson|Robinson, Andrew]] | year = 2005 | title = Einstein: A Hundred Years of Relativity | publisher = Palazzo Editions | id = ISBN 0-9545103-4-8 |ref=harv}}
* {{cite book | author = Rosenkranz, Ze'ev | year = 2005 | title = Albert Einstein — Derrière l'image | publisher = Editions NZZ, Zürich | id = ISBN 3-03823-182-7 }} Copies of many of Einstein's original personal documents.
* {{Cite book | author = [[Peter D. Smith|Smith, Peter D.]] | year = 2000 | title = Einstein (Life &amp; Times Series) | publisher = Haus Publishing | id = ISBN 1-904341-15-2 |ref=harv}}
* {{Cite book | author = [[John Stachel|Stachel, John]] |year=1998 | title = Einstein's Miraculous Year: Five Papers That Changed the Face of Physics | publisher = Princeton University Press | id = ISBN 0-691-05938-1 |ref=harv}}
* {{Cite book | author = [[Fritz Stern|Stern, Fritz]] | year = 1999| title = Einstein's German World | publisher = Princeton, N.J, Princeton University Press, | id = ISBN 0-691-05939-X|ref=harv}}
* {{Cite book | authorlink = Kip Thorne | last = Thorne | first = Kip | year = 1995 | title = [[Black Holes and Time Warps|Black Holes and Time Warps: Einstein's Outrageous Legacy]] | publisher = W. W. Norton &amp; Company|edition = Reprint edition|date = 1. 1. 1995 | id = ISBN 0-393-31276-3 |ref=harv}}
{{refend}}

== Vanjske veze ==
{{Commonscat|Albert Einstein}}
* [http://www.alberteinstein.info/ Albert Einstein archives] {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/60qXwH4mf?url=http://www.alberteinstein.info/ |date=2011-08-11 }}
* {{gutenberg author| id=Albert+Einstein | name=Albert Einstein}}
* ''Audio excerpts of famous speeches: '' [http://www.time.com/time/time100/poc/audio/einstein1.ram E=mc² and relativity]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [http://www.time.com/time/time100/poc/audio/einstein2.ram Impossibility of atomic energy] {{Webarchive|url=http://webarchive.loc.gov/all/20050415131730/http://www.time.com/time/time100/poc/audio/einstein2.ram |date=2005-04-15 }}, [http://www.time.com/time/time100/poc/audio/einstein3.ram arms race] {{Webarchive|url=http://webarchive.loc.gov/all/20050415131729/http://www.time.com/time/time100/poc/audio/einstein3.ram |date=2005-04-15 }} (from Time magazine archives)
* [[FBI]]: [https://web.archive.org/web/20040810044240/http://foia.fbi.gov/foiaindex/einstein.htm FBI files]—investigation regarding affiliation with the Communist Party
* [[American Institute of Physics]]: [http://www.aip.org/history/einstein/index.html Albert Einstein] includes life and work, audio files and full site as downloadable PDF for classroom use
* PBS [http://www.pbs.org/wgbh/nova/einstein/ PBS NOVA—Einstein]
* [http://www.adherents.com/people/pe/Albert_Einstein.html Einstein's religious position] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070410131208/http://www.adherents.com/people/pe/Albert_Einstein.html |date=2007-04-10 }}

{{Nobelova nagrada za fiziku}}
{{Normativna kontrola}}
{{Izabran}}

{{Životni vijek|1879|1955|Einstein, Albert}}
[[Kategorija:Njemački fizičari]]
[[Kategorija:Američki fizičari]]
[[Kategorija:Švicarski fizičari]]
[[Kategorija:Njemački Jevreji]]
[[Kategorija:Američki Jevreji]]
[[Kategorija:Relativnost]]
[[Kategorija:Dobitnici Nobelove nagrade za fiziku]]
[[Kategorija:Biografije, Ulm]]
[[Kategorija:Biografije, München]]
[[Kategorija:Biografije, Pavia]]
[[Kategorija:Bern]]</text>
      <sha1>ly5b3h2jq72codj886unamj9j90ie3y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>41261189</id>
      <parentid>41261188</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T15:45:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Edgar Allan Poe</username>
        <id>29250</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Vraćene izmjene [[Special:Contributions/62.68.114.20|62.68.114.20]] ([[User talk:62.68.114.20|razgovor]]) na posljednju izmjenu korisnika [[User:Vipz|Vipz]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="94604" xml:space="preserve">{{Infookvir znanstvenik
| ime                     = [[Datoteka:Nobel prize medal.svg|22px]] Albert Einstein
| slika                   = Albert Einstein 1947.jpg
| slika_širina            = 220px
| naslov                  = Slikao Oren J. Turner (1947.)
| datum_rođenja           = [[14. ožujka]] [[1879]].
| mjesto_rođenja          = {{flagicon|NJEM}} [[Ulm]], [[Njemačka]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;(tada {{flag|Njemačko Carstvo}})&lt;/small&gt;
| datum_smrti             = [[18. travnja]], [[1955]]. 
| mjesto_smrti            = {{nowrap|{{flagicon|SAD}} [[Princeton, New Jersey|Princeton]], [[New Jersey|NJ]], [[Sjedinjene Američke Države|Sjedinjene Države]]}}
| prebivalište            = 
| državljanstvo           = {{flagicon|Njemačka}} [[nemačka|njemačko]] &lt;small&gt;(1879.–96., 1914.–33.)&lt;/small&gt;&lt;/br&gt;{{flagicon|Švicarska}} [[švajcarska|švicarsko]] &lt;small&gt;(1901.–55.)&lt;/small&gt;&lt;/br&gt;{{flagicon|SAD}} [[sjedinjene Američke Države|američko]] &lt;small&gt;(1940.–55.)&lt;/small&gt;
| narodnost               = 
| etnicitet               = [[Jevreji|Židov]]
| polje                   = [[fizika]]
| radna_institucija       = [[Švajcarska|Švicarski]] [[patentni ured]] [[Bern|(Berne)]]&lt;/br&gt;[[Sveučilište u Zürichu]]&lt;/br&gt; [[Sveučilište Charles u Pragu]]&lt;/br&gt;[[Pruska akademija znanosti]]&lt;/br&gt; [[Institut Kaiser Wilhelm]]&lt;/br&gt;[[Sveučilište u Leidenu]]&lt;/br&gt;[[Institut za napredna istraživanja]]
| alma_mater              = [[ETH Zürich]]
| doktorski_mentor        = [[Alfred Kleiner]]
| doktorski_studenti      = 
| poznat_po               = [[Opća teorija relativnosti]]&lt;/br&gt;[[Posebna teorija relativnosti|Specijalna teorija relativnosti]]&lt;/br&gt;[[Brownovo gibanje]]&lt;/br&gt;[[Fotoelektrični efekt]]&lt;/br&gt;[[Ekvivalencija mase i energije]]&lt;/br&gt;[[Einsteinove jednadžbe polja]]&lt;/br&gt;[[klasične teorije ujedinjenja polja|Teorija ujedinjenog polja]]&lt;/br&gt; [[Bose-Einsteinova statistika]]&lt;/br&gt; [[EPR paradoks]]&lt;br /&gt;[[Bose-Einsteinov kondenzat]]
| autor_kratica_bot       = 
| autor_kratica_zoo       = 
| nagrade                 = [[Nobelova nagrada za fiziku]]&lt;br /&gt;(1921.)&lt;/br&gt;[[Copley medalja]]&lt;br /&gt;(1925.)&lt;/br&gt;[[Max Planck medalja]]&lt;br /&gt;(1929.)
| religija                = 
| fusnote                 = 
}}
'''Albert Einstein''' ( {{audio|De-Albert Einstein-Pronuciation.ogg|njemački izgovor}} )([[Ulm]], [[14. 3.|14. ožujka]] [[1879|1879.]] - [[Princeton]], [[18. 4.|18. travnja]] [[1955|1955.]]) bio je teorijski fizičar, jedan od najvećih umova i najznačajnijih ličnosti u povijesti svijeta.&lt;ref&gt;{{cite news | url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/541840.stm | title=Einstein najveći | publisher=BBC | date=29. 11. 1999}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url=http://www.cerncourier.com/main/article/40/1/10 | title=Einstein najbolji fizičar | publisher=Institute Of Physics | accessdate=28. 9. 2006 | archivedate=2008-12-05 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20081205064809/http://www.cerncourier.com/main/article/40/1/10 | deadurl=yes }}&lt;/ref&gt; Rođen je u [[14. 3.|14. ožujka]] [[1879|1879.]] godine u [[Ulm]]u, u [[Nemačka|Njemačkoj]], a preminuo je [[18. 4.|18. travnja]] [[1955|1955.]] godine u [[Princeton]]u u [[New Jersey]]ju, u [[Sjedinjene Američke Države|Sjedinjenim Američkim Državama]].

Albert Einstein formulirao je [[posebna teorija relativnosti|posebnu]] i [[opća teorija relativnosti|opću teoriju relativnosti]] kojima je uveo revoluciju u modernu fiziku. Pored toga, doprinio je napretku kvantne teorije i statističke mehanike. Iako je najpoznatiji po [[teorija relativnosti|teoriji relativnosti]] (posebno po ekvivalenciji mase i energije ''E=mc&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;''), [[Nobelova nagrada za fiziku]] mu je dodijeljena [[1921|1921.]] godine za objašnjenje [[fotoelektrični efekt|fotoelektričnog efekta]] (rada objavljenog [[1905|1905.]] u ''Anno Mirabile'' ili ''„Godini čuda“'') kao i za doprinos razvoju teorijske fizike. U narodu, ime „Einstein“ je sinonim za čovjeka visoke inteligencije ili za genija.

Predmet njegovih istraživanja bile su [[kapilarne sile]], [[posebna teorija relativnosti]] (kojom je ujedinio zakone mehanike i elektromagnetike), [[opća teorija relativnosti]], [[kosmologija|kozmologija]], [[statistička mehanika]], [[Brownovo gibanje]], [[kritična opalescencija]], vjerojatnost elektronskih prijelaza u atomu, problemi probabilističke interpretacije kvantne teorije, termodinamika svjetlosti pri maloj gustoći zračenja, [[fotoelektrični efekt]], [[fotoluminiscencija]], [[fotoionizacija]], [[Voltin efekt]], stimulirana emisija zračenja, [[Teorija polja|ujedinjene teorije polja]], unifikacija bazičnih fizikalnih koncepata preko njihove geometrizacije itd.

== Životopis ==
=== Djetinjstvo i srednjoškolsko doba ===
{{Dvostruka slika|left|Hermann einstein.jpg|177|Pauline Koch edit.jpg|180|&lt;center&gt;[[Hermann Einstein]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Albertov otac&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;|&lt;center&gt;[[Pauline Koch]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Albertova majka&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;}}
Albert Einstein je rođen [[14. 3.|14. ožujka]] [[1879|1879.]] godine, otprilike u 11:30 sati, u židovskoj obitelji, nastanjenoj u gradu [[Ulm]] u pokrajini [[Württemberg]], što je oko 100 km istočno od [[Stuttgart]]a. Njegov otac bio je [[Hermann Einstein]], po zanimanju trgovac, koji se kasnije bavio [[elektrokemija|elektrokemijskim]] poslovima, a majka mu je bila [[Pauline Koch|Paulina Einstein]], djevojačko Koch. Oni su se vjenčali u [[Stuttgart-Bad Cannstatt]]u. Po Albertovom rođenju, njegova majka navodno je bila preplašena, jer je mislila da je glava njenog novorođenčeta previše velika i da je loše oblikovana. Pošto je veličina njegove glave, čini se, bila manje vrijedna pažnje kako je on bivao stariji (što je očigledno sa svih fotografija na kojima se vidi da mu je glava bila proporcionalna veličini tijela u svim periodima života), ovu njegovu ''&quot;osobinu&quot;'' na dalje su tretirali kao neku vrstu [[mekrocefalizacija|benigne makrocefalnosti]] odnosno smatrali su da proporcije njegove glave nisu ni u kakvoj vezi sa nekom eventualnom bolešću, niti da imaju bilo kakvog utjecaja na njegove kognitivne sposobnosti.
[[Datoteka:Albert_Einstein_at_the_age_of_three_(1882).jpg|thumb|220px|Albert Einstein kao dijete, ovo je ujedno i najstarija postojeća slika Alberta Einsteina.]]
Još jedan, poznatiji, aspekt Einsteinovog djetinjstva predstavlja činjenica da je on progovorio kasnije nego većina prosječne djece. Einstein je sam tvrdio da nije progovorio prije svoje treće godine i da je i tada to nevoljko radio sve do uzrasta od devet godina. Zbog ovog Einsteinovog zakasnjelog razvoja govornih sposobnosti i njegove kasnije dječačke sklonosti da izbjegava svaku temu u školi koja mu je dosadna, a da se intenzivno koncentrira samo na ono što ga interesira, neki od njegovih poznavalaca iz tog vremena, kao na primjer jedna obiteljska kućna pomoćnica, sugerirali su čak da je on možda retardiran. Ovo posljednje zapažanje nije, međutim, bilo i jedino u Einsteinovom životu koje je išlo za tim da mu se prikače nekakvi kontroverzni epiteti ili da se etiketira nekom ''&quot;patološkom naljepnicom&quot;''. Pošto se nitko od članova Albertove obitelji nije strogo pridržavao židovskih vjerskih običaja, i za njega je bilo dozvoljeno da pohađa katoličku osnovnu školu. Iako mu se u početku nisu baš sviđale sve lekcije koje je čuo u toj školi, a nerijetko ih je i propuštao, on je kasnije, na primjer, često nalazio veliko zadovoljstvo i utjehu u [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozartovim]] [[violina|violinskim]] [[sonata]]ma.

Kada je Einsteinu bilo pet godina, njegov mu je otac pokazao mali džepni [[kompas]] i Einstein je tada shvatio da nešto u &quot;praznom&quot; prostoru djeluje na magnetnu iglu kompasa, da bi kasnije ovaj doživljaj opisao kao najveći događaj njegovog života. On je, zabave radi, pravio modele i mehaničke spravice pokazujući tako od malena velike tehničke i matematičke sposobnosti.

Počevši od [[1889|1889.]] godine, student medicine po imenu [[Max Talmud]] (kasnije Talmey), koji je četvrtkom navečer posjećivao Einsteinove u periodu od šest godina,&lt;ref name=HarvChemAE&gt;Dudley Herschbach, &quot;Einstein as a Student,&quot; Odjel za kemiju i biokemiju, Sveučilište Harvard, Cambridge, MA, SAD, str. 3, web: [http://www.chem.harvard.edu/herschbach/Einstein_Student.pdf HarvardChem-Einstein-PDF]: O Talmudovim šestogodišnjim posjetama četvrtkom.&lt;/ref&gt; upoznaje Einsteina sa ključnim znanstvenim i filozofskim tekstovima, uključujući [[Immanuel Kant|Kantovu]] ''[[Kritika čistog uma|Kritiku čistog uma]]''. Dvojica njegovih ujaka na dalje će ''&quot;hraniti&quot;'' ovu njegovu intelektualnu radoznalost, tijekom njegovog kasnijeg djetinjstva i perioda rane adolescencije, nabavljajući mu ili mu preporučavajući za čitanje knjige iz oblasti [[nauka|znanosti]], [[matematika|matematike]] i [[filozofija|filozofije]]. Einstein je pohađao Gimnaziju Luitpold, gdje je stekao relativno napredno i, za to vrijeme, moderno obrazovanje. S učenjem matematike započeo je negdje oko dvanaeste godine ([[1891|1891.]]), učeći samostalno iz školskih udžbenika [[Euklid]]ovu geometriju u ravnini, a [[infinitezimalni račun]] počeo je izučavati četiri godine kasnije. Einstein je shvatio kolika je moć aksiomatskog, [[dedukcija|deduktivnog]], razmišljanja proučavajući Euklidove ''[[Elementi (Euklid)|Elemente]]'', koje je on nazivao ''&quot;svetom geometrijskom knjižicom&quot;''&lt;ref name=HarvChemAE/&gt;. Dok je bio u gimnaziji, Einstein se često sukobljavao sa školskim autoritetima i vrijeđao upravu, vjerujući da je duh učenja i kreativnog razmišljanja izgubljen uslijed nastojanja na čistoj memorizaciji gradiva.
[[Datoteka:Albert Einstein as a child.jpg|thumb|left|220px|Einstein u dobi od 14 godina, fotografiran malo prije odlaska obitelji Einstein u [[Italija|Italiju]].]]
Godine 1894., nakon propasti elektrokemijskih poslova njegovog oca Hermanna, Albert se seli iz [[Minhen|Münchena]] u [[Pavia|Paviju]], talijanski grad blizu [[Milano|Milana]]. Einsteinov prvi znanstveni rad, pod nazivom ''&quot;Istraživanje stanja etera u magnetskom polju&quot;'', bio je ujedno tada napisan i za jednog od njegovih ujaka. Albert je ostao u [[Minhen|Münchenu]] želeći završiti školu, ali je završio samo jedan semestar, prije nego što je napustio gimnaziju u proljeće [[1895|1895.]], da bi se pridružio svojoj obitelji u Paviji. On napušta školu godinu i pol dana prije završnih ispita, ne govoreći o tome ništa svojim roditeljima, uvjeravajući školsku upravu da mu dozvole odlazak uz pomoć lijekarskog uvjerenja dobivenog od jednog prijateljski nastrojenog liječnika. Ali to je ujedno značilo i da neće dobiti svjedodžbu o završenoj srednjoj školi. Te godine, u uzrastu od 16 godina, on stvara misaoni eksperiment poznat kao ''[[Einsteinovo ogledalo]]''. Zureći u ogledalo, on je pokušavao dokučiti što bi se dogodilo sa njegovom slikom u zrcalu ako bi se on počeo kretati brzinom svjetlosti. Njegov zaključak, da je [[brzina svjetlosti]] neovisna o brzini promatrača (brzine njenog izvora), koji je, između ostalog, bio potaknut i ovim razmišljanjem, kasnije će postati jedan od dva postulata specijalne relativnosti.

Mada je pokazao odličan uspjeh na matematičkom i znanstvenom dijelu prijemnog ispita za upis na Savezni politehnički institut u [[Zürich]]u, današnji [[ETH Zürich]], njegov neuspjeh u dijelu ispita iz slobodnih vještina osujetio je ove njegove planove. Njegova ga obitelj tada šalje u [[Arau]], u [[Švajcarska|Švicarskoj]], da završi srednju školu. Tada postaje jasno da on neće biti inženjer elektrotehnike, kao što se njegov otac dotada nadao. Tamo, on sluša povremena predavanja iz [[James Clerk Maxwell|Maxwellove]] [[Elektromangetski valovi|elektromagnetne teorije]] i konačno prima svoju diplomu u rujnu [[1896|1896.]] godine. U to vrijeme on stanuje u obitelji profesora Josta Wintelera gdje se zaljubljuje u Sofiju Winteler, kćerku profesora Wintelera. Einsteinova sestra [[Maja Einstein|Maja]], koja je vjerojatno bila njemu najbliža osoba u to vrijeme, kasnije će se udati za Wintelerovog sina Paula, a Einsteinov prijatelj [[Michele Besso]] oženit će Wintelerovu drugu kćerku, Annu. Einstein se u listopadu upisuje na Savezni politehnički institut i prelazi u Zürich, dok Sofia odlazi u [[Olsberg]] gdje je čeka posao učiteljice. Iste godine on obnavlja svoje njemačko državljanstvo.

U jesen [[1896|1896.]], Srpkinja [[Mileva Marić]] započinje svoje studije medicine u Zürichu, da bi se već poslije prvog semestra prebacila na Savezni politehnički institut gdje, kao jedina žena upisana te godine, studira na istom smjeru kao i Albert. Milevino druženje s Albertom razvit će se u pravu ljubavnu romansu tijekom sljedećih par godina, unatoč negodovanju Albertove majke kojoj je smetalo to što je ona previše stara za njega, što nije Židovka i što ima fizičku manu (jedna noga bila joj je nešto kraća od druge).&lt;ref&gt;{{cite web |title= Einsteinova supruga | url=http://www.pbs.org/opb/einsteinswife/| accessdate=8. listopada 2006. }}&lt;/ref&gt; 

Godine [[1900|1900.]], Einstein je stekao diplomu Saveznog politehničkog instituta koja mu je omogućavala da se bavi nastavnim radom. Iste godine on prijavljuje za objavljivanje svoj prvi rad o kapilarnim silama, pod naslovom ''&quot;Rezultati promatranja kapilarnih pojava&quot;'' (''&quot;Folgerungen aus den Capillaritätserscheinungen&quot;''). U ovom svom radu, on pokušava ujediniti različite zakone fizike, dakle čini pokušaj u onome što će bez prekida nastojati tijekom cijelog svog života. Preko svoga prijatelja, inženjera Michelea Bessoa, Einstein će se upoznati sa djelom [[Ernst Mach|Ernsta Macha]], kojeg će kasnije nazivati ''&quot;najboljom rezonatorskom kutijom Europe&quot;'' za fizikalne ideje. Tijekom tog vremena, Einstein razmjenjuje i dijeli svoje znanstvene zanimacije sa grupom bliskih prijatelja, uključujući Bessoa i Milenu. Oni tada sami sebe nazivaju ''&quot;Olimpija Akademijom&quot;''. Einstein i Milena dobivaju u to vrijeme izvanbračnu kćerku, Lieserl Einstein, rođenu u siječnju [[1902|1902.]] Sudbina ovoga djeteta do danas je nepoznata. Neki vjeruju da je ona umrla odmah po rođenju, dok drugi vjeruju da su je roditelji dali na usvajanje.

=== Zaposlenje i doktorat ===
Einstein poslije diplomiranja nije mogao odmah naći nastavničko zaposlenje, ponajviše zato što je kao mladić svojom drskošću očigledno iritirao većinu svojih profesora. Otac prijatelja iz razreda mu je pomogao da se domogne zaposlenja kao pomoćni tehnički ispitivač u Švicarskom patentnom birou{{#tag:ref|Službenog naziva &quot;Federalni ured za intelektualne posjede&quot;, u to rijeme, a danas Švicarski federalni institut za intelektualne posjede.&lt;ref&gt;{{cite web | title=Švicarski federalni institut za intelektualne posjede | url=http://www.ipi.ch/E/institut/i1.shtm | 3= | access-date=2007-04-17 | archivedate=2007-09-28 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20070928123827/http://www.ipi.ch/E/institut/i1.shtm | deadurl=yes }}&lt;/ref&gt; Vidi i {{cite web | title=FAQ o Einsteinu na Institutu | url=http://www.ipi.ch/E/institut/i1094.shtm | 3= | access-date=2007-04-17 | archivedate=2007-09-28 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20070928123835/http://www.ipi.ch/E/institut/i1094.shtm | deadurl=yes }}|group=nb}} [[1902|1902.]] godine. Tu je Einstein procjenjivao vrijednost patenata raznih pronalazača, koji su se prijavljivali u ovaj biro, kao i mogućnosti primjene tih patenata u tehničkim uređajima, radio je dakle posao koji je ipak zahtijevao poznavanje njegove struke - fizike. Posebno je bio zadužen za ocjenjivanje patenata koji su u nekoj vezi sa elektromagnetnim uređajima.&lt;ref&gt;[[Peter Galison]], &quot;Einstein's Clocks: The Question of Time&quot; ''Critical Inquiry'' 26, br. 2 (zima 2000): 355–389, str 368.&lt;/ref&gt; On je ovdje morao naučiti kako raspoznati suštinu primjene patenta usprkos, ponekad, veoma šturom opisu, a i njegov direktor poučio ga je kako da „samog sebe izrazi korektno“. Dok je ocjenjivao praktičnost njihovog rada on je povremeno i ispravljao greške u njihovim dizajnima.
[[Datoteka:Mileva Maric.jpg|thumb|210px|Einsteinova prva supruga, srpska matematičarka [[Mileva Marić]].]]
Einstein je [[6. 1.|6. siječnja]] [[1903|1903.]] oženio [[Mileva Marić|Milevu Marić]]. Einsteinova ženidba s Marićevom, koja je bila matematičarka, predstavljala je u isto vrijeme i osobno, ali i intelektualno partnerstvo i vezu. Einstein je za Milevu govorio:

{{citat|Ona je stvorenje jednako meni samom i koje je jednako neovisno i jako kao što sam i ja.}}

[[Ronald W. Clark]], Einsteinov biograf, tvrdi da distanca koja je postojala u Einsteinovom braku sa Milevom, za njega bila prijeko potrebna, jer da bi upotpunio svoj rad on je morao postići neku vrstu intelektualne izolacije. [[Abram Joffe]], sovjetski fizičar koji je poznavao Einsteina, u jednoj osmrtnici piše o njemu ''“Autor radova iz [[1905|1905.]] bio je... birokrat u Patentnom birou u [[Bern]]u, Einstein-Marić”'', i ovo je nedavno bilo uzeto kao dokaz suradničke strane njihove veze. Međutim, prema Albertu A. Martínezu iz Centra za studije Sveučilišta Einstein u [[Boston]]u, Joffe je jedino time pripisao autorstvo Einsteinu, jer, kako on misli, bio je to uvriježeni švicarski običaj da se dodaje ženino prezime iza muževljevog imena.&lt;ref&gt;{{cite web | title= O Milevi Marić (travanj 2004.) - Physics World - PhysicsWeb| url= http://physicsweb.org/articles/world/17/4/2 |  }}&lt;/ref&gt; Ipak, razmjeri Milevinog utjecaja na Einsteinovo djelo još uvijek su kontroverzno i diskutabilno pitanje.

Godine [[1903|1903.]], Einsteinovo zaposlenje u Švicarskom patentnom birou postalo je stalno, mada ga je unapređenje mimoišlo sve dok ''“se u potpunosti ne usavrši za strojarsku tehnologiju”''.&lt;ref&gt;[[Peter Galison]], &quot;Einstein's Clocks: The Question of Time&quot; ''Critical Inquiry'' 26, br. 2 (zima 2000.): 355–389, str. 370.&lt;/ref&gt; On svoj doktorat stiče pod mentorstvom Alfreda Kleinera na Sveučilištu u [[Zürich]]u, nakon prijavljivanja svoje doktorske teze pod nazivom ''&quot;Jedno novo određivanje molekularnih dimenzija&quot;'' (''&quot;Eeine neue Bestimmung der Moleküldimensionen&quot;'') iz [[1905|1905.]] godine.

==== 1905. - &quot;čudesna godina&quot; (''Anus Mirabilis'') ====
Tijekom [[1905|1905.]] godine, u svoje slobodno vrijeme, Einstein je napisao četiri članka koja su poslužila u osnivanju moderne fizike, bez mnogo znanstvene literature na koju bi se mogao pozvati, ili mnogo kolega znanstvenika sa kojima bi o tome mogao prodiskutirati. Većina fizičara se slaže da su tri od ova četiri članaka (oni o [[Brownovo gibanje|Brownovom gibanju]], [[fotoelektrični efekt|fotoelektričnom efektu]] i [[Posebna teorija relativnosti|posebnoj relativnosti]]) zasluživali da budu nagrađeni [[Nobelova nagrada|Nobelovom nagradom]]. Ali samo rad o fotoelektričnom efektu bio je spomenut od strane Nobelovog komiteta prilikom dodeljivanja nagrade, jer je u to vreme samo iza njega stajalo mnogo neospornih, eksperimentalnih, dokaza, dok je za druge Einsteinove radove Nobelov komitet izrazio mišljenje da bi oni trebali biti potvrđeni u budućnosti.

Netko bi mogao smatrati ironičnim što je nagrada dodeljena za fotoelektrični efekt, ne samo zato što je Einstein najviše poznat po [[teorija relativnosti|teoriji relativnosti]], nego i zato što je fotoefekt kvantni fenomen, a Einstein je, zbog nečega, kasnije postao razočaran putem kojeg [[kvantna teorija]] zauzela u svojem daljnjem razvoju. Einstein je ove znanstvene radove objavio u časopisu ''[[Annalen der Physik]]''. Uobičajeno je da se oni danas nazivaju znansvteni radovi'' Annus Mirabilis'' (od latinske fraze ''Annus mirabilis'' što na latinskom znači ''“Godina čuda”''). Međunarodna unija za čistu i primenjenu fiziku (IUPAP) obilježila je 100. godinu od objavljivanja njegovih opsežnih radova [[1905|1905.]] kao ''Svjetsku godinu fizike 2005.'' (''World Year of Physics 2005'').
[[Datoteka:EinsteinZeemanEhrenfest.jpg|thumb|350px|Einstein sa [[Pieter Zeeman|Pieterom Zeemanom]] i [[Paul Ehrenfest|Paulom Ehrenfestom]] u [[Amsterdam]]u oko [[1920|1920.]]]]
Prvi rad, nazvan ''&quot;O jednom heurističkom gledanju na proizvodnju i transformaciju svjetlosti''&quot; (''&quot;Über einen die Erzeugung und Verwandlung des Lichtes betreffenden heuristischen Gesichtspunkt&quot;'') bio je posebno citiran u priopćenju povodom dodjele Nobelove nagrade. U ovom radu, Einstein proširuje [[Max Planck|Planckovu]] [[Kvant|hipotezu]] (&lt;math&gt;E = h\nu&lt;/math&gt;) o diskretnim djelićima energije, na svoju vlastitu hipotezu da se elektromagnetska energija (svjetlost) takođe emitira iz materije ili apsorbira u diskretnim djelićima, [[kvant]]ima, čiji je iznos &lt;math&gt;h \nu&lt;/math&gt; (gdjе је &lt;math&gt;h&lt;/math&gt; [[Planckova konstanta]], a &lt;math&gt;\nu&lt;/math&gt; je [[frekvencija svjetlosti]]) predlažući tako novi zakon:

:&lt;math&gt;E_{\mathrm{max}}  = h\nu - P\,&lt;/math&gt;

kao objašnjenje fotoelektričnog efekta, jednako kao i svojstava drugih pojava [[fotoluminiscencija|fotoluminiscencije]] i [[fotoionizacija|fotoionizacije]]. U kasnijim radovima, Einstein koristi ovaj zakon da opiše [[Voltin efekt]] ([[1906|1906.]]), nastanak sekundarnih katodnih zraka ([[1909|1909.]]) i visokofrekventnu granicu [[zakočno zračenje|zakočnog zračenja]] ([[1911|1911.]]). Ključni Einsteinov doprinos je u njegovom tvrđenju da je [[kvantizacija]] energije uopće, suštinsko svojstvo svjetlosti, a ne samo, kao što je [[Max Planck]] vjerovao, neka vrsta ograničenja u interakciji između svjetlosti i materije. Jedan drugi, često previđani, doprinos ovoga rada predstavlja Einsteinova izvanredna procjena (&lt;math&gt;6.17&lt;/math&gt; &lt;math&gt;\times&lt;/math&gt; &lt;math&gt;10^{23}&lt;/math&gt;) [[Avogadrov broj|Avogadrove konstante]] (&lt;math&gt;6.02&lt;/math&gt; &lt;math&gt;\times&lt;/math&gt; &lt;math&gt;10^{23}&lt;/math&gt;). Međutim, kako Einstein u ovom radu ''„nije“'' predložio da je svjetlost sastavljena od čestica, koncept svjetlosti kao snopa ''„[[foton]]a“'' neće ni biti predložen sve do [[1909|1909.]] 
{{Dvostruka slika|left|Lorentz 2.jpg|160|JH Poincare.jpg|163|[[Hendrik Antoon Lorentz]], nizozemski fizičar i Nobelovac. Lorentz je svojim [[Lorentzove transformacije|transformacijama]], kao i uvođenjem [[Lorentzov faktor|faktora γ]], uvelike doprinio na području teorije relativnosti.|[[Henri Poincaré|Jules Henri Poincaré]], slavni francuski matematičar i teoretski fizičar. Iako je najpoznatiji po svojim radovima na matematici i [[teorija kaosa|teoriji kaosa]], Poincaré je začajan i po tome što je par tjedana prije Einsteina objavio jednadžbe relativnosti. Unatoč različitosti od Einsteinovih, ove jednadžbe su u ono vrijeme bile važa tema povjesničara znanosti.}}
Njegov drugi članak iz 1905., pod nazivom ''&quot;O kretanju — potrebnom od strane Molekularne kinetičke teorije topline — malih čestica suspendiranih u nepokretnom fluidu&quot;'' (''&quot;Über die von der molekularkinetischen Theorie der Wärme geforderte Bewegung von in ruhenden Flüssigkeiten suspendierten Teilchen&quot;''), pokriva njegovu studiju Brownovog gibanja i osigurava emprijske dokaze za postojanje [[atom]]a. Prije pojave ovog članka, atom je bio prihvaćen kao koristan koncept, ali fizičari i kemičari su se vatreno raspravljali jesu li atomi realni entiteti ili nisu. Einsteinovo statističko razmatranje ponašanja atoma dalo je eksperimentatorima način da broje atome gledajući kroz obični mikroskop. [[Wilhelm Ostwald]], jedan od vođa anti-atomske škole, kasnije se povjerio [[Arnold Sommerfeld|Arnoldu Sommerfeldu]] da se njegova sumnja u atome preobratila u vjerovanje zahvaljujući Einsteinovom potpunom objašnjenju Brownovog gibanja.&lt;ref&gt;Smoluchowski je radio na Brownovom gibanju istovremeno kad i Einstein. On je [[1906|1906.]] objavio istu formulu kao i Einstein (izvedenu na drugi način), jedino što je pogrešio je činioc. Vidjeti: {{cite web | title =Članak Paula Langevina iz [[1908|1908.]] - „О teoriji Brownovog gibanja“ | url=http://www.physik.uni-augsburg.de/theo1/hanggi/History/Langevin1908.pdf| }} za detalje.&lt;/ref&gt; Brownovo gibanje bilo je također objašnjeno i od strane [[Louis Bachelier|Louisa Bacheliera]] [[1900|1900.]] godine.

Einsteinov treći rad iz ove godine, ''&quot;O elektrodinamici pokretnih tijela&quot;'' (''&quot;Zur Elektrodynamik bewegter Körper&quot;''), bio je objavljen u lipnju 1905. Ovaj rad predstavlja uvod u [[posebna teorija relativnosti|posebnu teoriju relativnosti]], kao teoriju [[vrijeme (fizika)|vremena]], [[prostor]]a, [[masa|mase]] i [[energija|energije]], koja je u suglasnosti sa [[teorija elektromagnetizma|teorijom elektromagnetizma]], ali ne opisuje pojavu gravitacije. Dok je razvijao ovaj svoj članak, Einstein je o njemu pisao [[Mileva Marić|Milevi]] kao o ''„našem radu o relativnom kretanju“'', i ovo je navelo neke da pretpostave da je i Mileva imala svoju ulogu u stvaranju ovog čuvenog znanstvenog rada.

Nekolicina povjesničara znanosti vjeruje da su i Einstein i njegova žena oboje bili upoznati s time da je čuveni francuski matematičar i fizičar [[Henri Poincaré]] bio već objavio relativističke jednadžbe, par tjedana prije nego što je Einstein prijavio svoj rad za objavljivanje. Ali, mnogi vjeruju da je njihov rad neovisan i da se razlikuje od Poincaréovog rada u mnogo prelomnih trenutaka, naime, u pogledu „[[Eter (fizika)|Etera]]“, Einstein negira postojanje etera, dok ga Poincaré smatra suvišnim. Slično tome, još uvijek je diskutabilno je li je on znao za rad [[Hendrik Antoon Lorentz|Hendrika Antoona Lorentza]] iz [[1904|1904.]], koji sadrži u sebi veći dio jednadžbi ove teorije i na koga se Poincaré poziva u svom radu. Većina povjesničara, međutim, vjeruje da se ajnštajnovska relativnost razlikuje na mnogo ključnih načina od drugih teorija relativnosti koje su kružile u to vrijeme, i da mnoga pitanja u vezi sa prioritetom ovog otkrića izrastaju iz obmanjive slike Einsteina kao genija koji je radio u potpunoj izolaciji.&lt;ref&gt;Vidjeti: Helge Kragh, &quot;Einstein's Relativity, and Others'&quot; u djelu ''Quantum Generations: A History of Physics in the Twentieth Century'' (Princeton, NJ: Princeton University Press, 1999): 87-104. O Einsteinvom nedostatku potpune izoliranosti i o razlikama između njegovih i Poincaréovih teorija relativnosti, vidjeti [[Peter Galison]], ''Einstein's clocks, Poincarés maps: empires of time'' (New York: W.W. Norton, 2003).&lt;/ref&gt; Mada je sigurno da je Einstein diskutirao o fizici sa Milevom, ne postoje solidni dokazi o tome da je ona učinila neki značajan doprinos njegovom radu.

U četvrtom radu, ''&quot;Ovisi li inercija tijela o njegovom energetskom sadržaju?&quot;'' (''&quot;Ist die Trägheit eines Körpers von seinem Energieinhalt abhängig?&quot;''), objavljenom krajem [[1905|1905.]], on pokazuje da je iz relativističkih [[aksiom]]a moguće izvesti čuvenu jednakost koja izražava [[ekvivalencija mase i energije|ekvivalenciju između mase i energije]]. Energetski ekvivalent (E) nekog iznosa mase (m) jednak je masi pomnoženoj sa kvadratom brzine svetlosti (c): 

:&lt;math&gt; E = mc^2 \,&lt;/math&gt; 

Međutim, Poincaré je bio prvi koji je objavio ovu “energetsku jednakost” [[1900|1900.]] godine, u neznatno drugačijoj formi, naime kao:
 
:&lt;math&gt;m = E/c^2&lt;/math&gt;

=== Srednje godine ===

Godine [[1906|1906.]], Einstein je promoviran u zvanje tehničkog ispitivača druge klase. Godine [[1908|1908.]], dobio je licencu za rad u [[Bern]]u, [[Švajcarska|Švicarska]], kao ''Privatdozent'' (neplaćeni nastavnik na sveučilištu). Tijekom tog vremena, Einstein opisuje zašto je [[nebo]] plavo u svome radu o pojavi kritične [[opalescencija|opalescencije]], koji pokazuje kumulativne efekte rasipanja [[svjetlost]]i na pojedinačnim molekulama u atomosferi.&lt;ref&gt;[http://www.pbs.org/wgbh/nova/einstein/genius/ PBS - NOVA - Einstein's Big Idea - &quot;Genius Among Geniuses&quot;, by Thomas Levenson]
&lt;/ref&gt;

Godine [[1911|1911.]], Einstein postaje najprije vanredni profesor na Sveučilištu u [[Zürich]]u, a ubrzo poslije toga i redovni profesor na njemačkoj govorničkoj sekciji Karlovog sveučilišta u [[Prag]]u. Dok je bio u Pragu, Einstein objavljuje rad u kojem poziva astronome da provjere dva predviđanja njegove [[opća teorija relativnosti|opće teorije relativnosti]] koja je još u razvoju, a radi se o savijanju svijetlosti u gravitaciijskom polju, mjerljivom za vrijeme pomrčine Sunca, i o gravitaciijskom crvenom pomaku sunčevih spektralnih linija u odnosu na odgovarajuće spektralne linije proizvedene na površini Zemlje. Mladi njemački astronom [[Erwin Freundlich]], započinje suradnju sa Einsteinom i obavještava druge astronome širom svijeta u vezi o ovim Einsteinovim astronomskim provjerama.&lt;ref&gt;
[Crelinsten, Jeffrey, &quot;Einstein's Jury: The Race to Test Relativity,&quot; Princeton University Press, 2006]
&lt;/ref&gt; 

Godine [[1912|1912.]], Einstein se vraća u Zürich u namjeri da postane redovni profesor na [[ETH Zürich]]. U to vrijeme, on tijesno surađuje sa matematičarom [[Marcel Grossmann|Marcelom Grossmannom]], koji ga upoznaje sa [[Georg Friedrich Bernhard Riemann|Riemannnovom geometrijom]]. Godine [[1912|1912.]], Einstein počinje vrijeme nazivati četvrtom dimenzijom (ma da je [[H. G. Wells|H.G. Wells]] uradio to isto ranije, u svome djelu ''“Vremenplov”'' iz [[1895|1895.]] godine) Godine [[1914|1914.]], odmah pred početak [[prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]], Einstein se nastanjuje u [[Berlin]]u kao profesor na lokalnom sveučilištu i postaje član Pruske akademije znanosti. Tada uzima i prusko (njemačko) državljanstvo. Od [[1914]]. do [[1933|1933.]], obavlja funkciju direktora Instituta za fiziku ''Kaiser Wilhelm'' u Berlinu. [[Datoteka:Yerkes Observatory Astro4p7.jpg|thumb|left|300px|Einstein sa timom observatorija Yerkes u [[Wisconsin]]u [[1921|1921.]]]] Također zadržava mjesto vanrednog profesora na Sveučilištu u [[Leiden]]u od [[1920|1920.]] do [[1946|1946.]], gdje redovno održava gostujuća predavanja. Godine [[1917|1917.]], Einstein objavljuje rad ''&quot;O Kvantnoj mehanici zračenja&quot;'' (''&quot;Zur Quantentheorie der Strahlung&quot;'', ''Physkalische Zeitschrift'' 18, str. 121–128). Ovim člankom uvodi se koncept stimulirane emisije, fizičkog principa koji omogućava pojačavanje svjetlosti u [[laser]]u. Također, iste godine, objavljuje i rad u kojem koristi opću teoriju relativnosti da bi izgradio model cijelog svemira, pripremajući tako pozornicu za nastupanje moderne fizikalne [[kosmologija|kozmologije]]. U tom radu on uvodi i poznatu [[kozmološka konstanta|kozmološku konstantu]], koju je kasnije, u jednom razgovoru nazvao ''“najvećom pogreškom u njegovom životu”'' (''“the biggest blunder of his life”'').&lt;ref&gt;[http://scienceweek.com/2005/sw051230-2.htm History of Physics: Einstein and the Cosmological Constant]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.nap.edu/nap-cgi/skimit.cgi?isbn=0309084075&amp;chap=138-159.com.The Nacional Academies Press]{{Dead link|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

==== Opća relativnost ====
{{glavni|Opća teorija relativnosti}}

U studenom [[1915|1915.]], Einstein je održao niz predavanja pred Pruskom akademijom znanosti na kojima je predstavio novu teoriju gravitacije, poznatu kao [[opća teorija relativnosti]]. Posljednje predavanje završava se njegovim uvođenjem jednadžbi koje zamjenjuju [[Newtonov zakon gravitacije]] i nazivaju se [[Einsteinove jednadžbe polja]]. [[David Hilbert]] je, zapravo, objavio jednadžbe polja u članku koji je datiran pet dana prije Einsteinovih predavanja. Ali prema Thorneu (117 - 118), Hilbert je otkrio ispravne jednadžbe tek poslije ''“premišljanja nad stvarima koje je naučio”'' tijekom nedavnog Einsteinovog posjeta [[Göttingen]]u. Thorn ide i dalje pa kaže: 

{{citat|Sasvim prirodno, i u skladu sa Hilbertovim viđenjem stvari, rezultujući zakoni zakrivljenosti hitro su nazvani imenom &quot;Einsteinove jednadžbe polja&quot;, radije nego da budu nazvane po Hilbertu. U stvari, da nije bilo Einsteina, opće relativistički zakoni gravitacije možda bi bili otkriveni tek nekoliko desetljeća kasnije.}}

Ova teorija sve promatrače smatra ekvivalentnim, a ne samo one koji se kreću ravnomjerno, odnosno stalnom brzinom. U općoj relativnosti gravitacija nije više sila (kao što je to kod [[Isaac Newton|Newtona]]) nego je posljedica zakrivljenosti [[prostor-vreme]]na.
[[Datoteka:1919 eclipse negative.jpg|thumb|200px|Pomrčina sunca [[1919|1919.]] godine.]]
Einsteinovi objavljeni radovi iz opće relativnosti za vrijeme rata nisu bili dostupni nigdje izvan Njemačke. Vijesti o Einsteinovoj novoj teoriji stigle su do astronoma sa engleskog govornog područja u Engleskoj i Americi preko nizozemskih fizičara [[Hendrik Antoon Lorentz|Hendrika Antoona Lorentza]] i [[Paul Ehrenfest|Paula Ehrenfesta]] kao i njihovog kolege [[Willem de Sitter|Willema de Sittera]], ravnatelja Leidenskog sveučilišta. Englez [[Arthur Stanley Eddington]], koji je bio tajnik Kraljevskog astronomskog društva, zatražio je od de Sittera da u korist njegovih astronoma napiše seriju članaka na engleskom. On je bio fasciniran novom teorijom i postao je vodeći pobornik i popularizator teorije relativnosti.&lt;ref&gt;Crelinsten, ''Einsteinova porota'', str. 94–98.&lt;/ref&gt;

Većini astronoma nije se sviđala Einsteinova geometrizacija gravitacije i smatrali su da njegova predviđanja pojava savijanja svjetlosti i gravitacijskog crvenog pomaka ne mogu biti točna. Godine [[1917|1917.]], astronomi observatorija Mt. Wilson u južnoj [[Kalifornija|Kaliforniji]] objavili su rezultate [[spektroskopija|spektroskopskih analiza]] [[sunce|sunčevog spektra]] koje su, činilo se, ukazivale na to da nema nikakvog gravitacijskog crvenog pomaka u sunčevoj svjetlosti.&lt;ref&gt;Crelinsten, str. 103-108&lt;/ref&gt; Godine [[1918|1918.]], astronomi observatorija Lick u sjevernoj Kaliforniji načinili su fotografije pomrčine sunca vidljive u [[Sjedinjene Američke Države|Sjedinjenim Državama]]. Nakon završetka rata, oni su proglasili svoje nalaze tvrdeći da su Einsteinova opće-relativistička predviđanja o savijanju svjetlosti pogrešna, ali nisu nikada objavili njihove rezultate, pravdajući to mogućim velikim greškama pri mjerenju.&lt;ref&gt;Crelinsten, str. 114–119, 126–140.&lt;/ref&gt;

U svibnju [[1919|1919.]], tijekom britanskih promatranja pomrčina Sunca napravljenih u [[Brazil]]u kao i na otoku [[Príncipe]], na zapadnoj obali Afrike, [[Arthur Stanley Eddington]] je nadgledao mjerenje savijanja svjetlosti zvijezda prilikom njenog prolaska u blizini Sunca, što rezultira u prividnom pomicanju položaja promatranih zvijezda dalje od Sunca. Ovaj je fenomen nazvan [[efekt gravitacijske leće]] i u ovom je slučaju opaženo pomicanje položaja zvijezda bilo dvostruko veće nego što je bilo predviđeno [[klasična mehanika|klasičnom mehanikom]].&lt;ref&gt;Ironija je u tome da je kasnije ispitivanje fotografija napravljenih tijekom ove ekspedicije pokazalo da su njihove mjerne greške bile usporedive s efektima koje su oni htjeli izmjeriti. Ipak, skretanje svjetlosti u gravitacijskom polju kasnije je bilo precizno potvrđeno mnogobrojnim novim promatranjima.&lt;/ref&gt; Ova opažanja slagala su se sa predviđanjima proisteklim iz Einsteinovih jednadžbi polja iz opće teorije relativnosti. Eddington je objavio da rezultati potvrđuju Einsteinovo predviđanje i časopis ''The Times'' izvjestio je o ovoj potvrdi Einsteinove teorije [[7. 11.|7. studenog]] iste godine, pod naslovom ''&quot;Revolucija u znanosti – Nova teorija svemira – Njutnovske ideje su odbačene&quot;''. Nobelovac [[Max Born]] je izrazio svoje poglede o općoj relativnosti rekavši da je ona ''&quot;najveći podvig ljudskog razmišljanja o prirodi&quot;''; njegov kolega Nobelovac [[Paul Dirac]] nazvao je to ''&quot;vjerojatno najvećim znanstvenim otkrićem ikada učinjenim&quot;''.&lt;ref&gt;{{cite web | title=  ALBERT EINSTEIN (1879. - 1955.) i &quot;Najveće znanstveno otkriće svih vremena&quot;  [[Jürgen Schmidhuber|autor: J. Schmidhuber]]: | url=http://www.idsia.ch/~juergen/einstein.html | }}&lt;/ref&gt; Ovi komentari i rezultujući publicitet zacementirali su Einsteinovu slavu. On je postao svjetski slavan, što je i danas neuobičajeno dostignuće za jednog znanstvenika.
[[Datoteka:Albert Einstein (Nobel).png|frame|Službeni portret Alberta Einsteina iz [[1921|1921.]] povodom dodjele Nobelove nagrade.]]
Mnogi znanstvenici još uvijek nisu uvjereni u sve to zbog raznoraznih razloga, počevši od onih znanstvenih (neslaganje sa Einsteinovim tumačenjem eksperimenata, vjerovanje u [[Eter (fizika)|Eter]] ili u to da je apsolutni sustav referencije neophodan) pa sve do psiho-socijalnih ([[konzervativizam]], [[antisemitizam]]). Prema Einsteinovom gledištu, većina primedbi dolazila je od praktičara koji su imali vrlo malo razumijevanja teorije koja je u to uključena.&lt;ref&gt;Vidi: Albert Einstein, ''&quot;My Reply. On the Anti-Relativity Theoretical Co., Ltd.'' [August 27, 1920.,&quot; - Klaus Hentschel, ed. ''Physics and National Socialism: An anthology of primary sources'' (Basel: Birkhaeuser, 1996), str.1-5.&lt;/ref&gt; Einsteinova popularnost u javnosti, koja je nastupila poslije članka iz [[1919|1919.]], stvorila je ozlojađenost kod tih znanstvenika, a kod nekih se ova ozlojađenost zadržala i tijekom [[1930-e|1930-ih]] godina.&lt;ref&gt;Postoji zanimljiva rasprava o ozlojađenosti nekih znanstvenika Einsteinovom slavom, posebno onih njemačkih fizičara koji su kasnije započeli anti-ajnštajnovski pokret ''&quot;Njemačka fizika&quot;'', u uvodu Klaus Hentschelove knjige ''&quot;Fizika i nacizam&quot;'' (''Physics and National Socialism: An anthology of primary sources''; Basel: Birkhaeuser, 1996.), na str.lxxi. U vezi diskusije među astronomima njihovom stavu i debati u vezi relativnosti, vidjeti Crelinstenovu ''Einsteinovu porotu'': ''Trka za testiranje relativnosti'' (''The Race to Test Relativity'') (Princeton University Press, 2006.), stranice 6, 9, 10 i 11.&lt;/ref&gt;

Dana [[30. 3.|30. ožujka]] [[1921]]., Einstein odlazi u [[New York]] da održi predavanja o svojoj novoj teoriji relativnosti, a iste godine on će biti nagrađen i [[Nobelova nagrada za fiziku|Nobelovom nagradom za fiziku]]. Mada je on tada, ali i sada, najslavniji po svome radu na relativnosti, Nobelova nagrada mu je dodeljena za raniji rad kojim je objasnio [[fotoelektrični efekt]] (kojeg je već prije uočio [[Heinrich Hertz]]), jer je njegova opća relativnost još uvijek bila predmet debate. Nobelov komitet je, dakle, donio odluku da navodeći njegov najmanje osporavani rad prilikom dodijele nagrade, učine to prihvatljivijim za znanstvenu zajednicu.

==== Kopenhagensko tumačenje ====
[[Datoteka:Niels Bohr Albert Einstein by Ehrenfest.jpg|thumb|left|200px|Einstein i [[Niels Bohr]]. Fotografirao ih je [[Paul Ehrenfest]] za vrijeme njihove posjete [[Leiden]]u u prosincu [[1925|1925.]] Einstein i Borh su vodili nekoliko [[gnoseologija|epistemoloških]] [[Bohr-Einsteinove debate|rasprava]] oko Einsteinovog negiranja [[Kopenhagensko tumačenje|Kopenhagenskog tumačenja]] kvantne mehanike.]]

Godine [[1909|1909.]], Einstein predstavlja svoj rad ''“Razvoj naših pogleda na sastav i suštinu zračenja”'' (njem. ''Über die Entwicklung unserer Anschauungen über das Wesen und die Konstitution der Strahlung;'' eng. ''The Development of Our Views on the Composition and Essence of Radiation'') u kojem sumira dotadašnja gledišta fizičara na koncept luminoferusnog (propusnog za svjetlost) [[Eter (fizika)|Etera]] i, što je još važnije, u kojem razmatra o pojavi kvantizacije svjetlosti. U ovome, kao i u ranijem članku iz [[1909|1909.]] godine, Einstein pokazuje da kvanti energije, koje je u fiziku uveo [[Max Planck]], također posjeduju i dobro definiran impuls i da se u mnogim pogledima ponašaju kao da su neovisne točkaste čestice. Ovaj članak obilježava uvođenje modernog „fotonskog“ koncepta (mada je termin kao takav uveden znatno kasnije, u radu [[Gilbert Newton Lewis|Gilberta Newtona Lewisa]] iz [[1926|1926.]] godine ). Možda je još značajnije to što Einstein pokazuje da svjetlost može istovremeno biti i val i čestica, i točno predviđa da fizika stoji na ivici revolucije koja će zahtjevati od nje da ujedini ove dva dualna svojstva svjetlosti. Međutim, njegov prijedlog da [[James Clerk Maxwell|Maxwellove]] [[Maxwellove jednadžbe|jednadžbe elektromagnetnog polja]] treba izmijeniti tako da one dozvole u graničnim slučajevima i singularitete polja, nikada nije dalje razvijan, mada je mogao imati utjecaja na [[Louis de Broglie|de Broglieovu]] valno-čestičnu pilot hipotezu [[kvantna mehanika|kvantne mehanike]].

===== Determinizam =====
Početkom [[1920-e|1920-ih]], kako je originalna [[kvantna teorija]] sve više zamjenjivana s novom teorijom kvantne mehanike, Einstein je glasno počeo kritizirati [[Kopenhagensko tumačenje]] novih jednadžbi. Njegov opozicijski stav po ovom pitanju zadržat će cijeli svoj život. Većina razloge ovog njegovog protivljenja vidi u tome što je on bio snažni [[determinizam|determinist]]. Pri tome, oni se pozivaju na pismo upućeno [[Max Born|Maxu Bornu]] [[1926|1926.]] u kojem Einstein navodi primjedbu koju povjesničari najviše pamte:

{{citat|Kvantna mehanika je zaista impozantna. Ali neki unutrašnji glas mi govori da to još nije prava stvar. Ova teorija kaže nam mnogo toga, ali nas zaista ne dovodi nimalo bliže tajni Onog Starog. Ja sam, po svaku cijenu, uvjeren da se On ne igra s kockicama.}}

Na ovo je [[Niels Bohr]], koji se najviše sporio sa Einsteinom oko kvantne teorije, odgovorio: 

{{citat|Prestani govoriti Bogu što da radi!}}

[[Bohr-Einsteinove debate|Bohr-Einsteinova debata o fundamentalnim aspektima kvantne mehanike]] dogodila se tijekom jedne Solvayjske konferencije. Još jedan važan dio Einsteinove točke gledišta na [[probabilizam]] kvantne mehanike predstavlja čuveni EPR članak&lt;ref&gt;A. Einstein, B. Podolsky i N. Rosen, ''Phys. Rev.'' '''47''', str. 777 (1935.)&lt;/ref&gt; koji je on napisao zajedno sa [[Boris Podolsky|Borisom Podolskym]] i [[Nathan Rosen|Nathanom Rosenom]] ([[Einstein-Podolsky-Rosenov paradoks]]). Neki fizičari ovaj rad smatraju kao dodatni dokaz tvrđenja da je Einstein bio u determinist.
[[Datoteka:Pauli.jpg|mini|[[Wolfgang Pauli]], austrijski fizičar, Einsteinov prijatelj i jedan od vodećih fizičara XX. stoljeća. Godine [[1945|1945.]] dobio je [[Nobelova nagrada za fiziku|Nobelovu nagradu za fiziku]]. Pauli je najznačajniji po svom [[Paulijev princip isključenja|principu isključenja]] u kojem isključuje mogućnost da dva elektrona imaju isto [[kvantno stanje]] u isto vrijeme.]]
Ima mjesta i za sasvim drugačije gledanje na ove Einsteinove primjedbe upućene “kvantnim pravovjercima”. Jer Einstein je, osim ove prethodno navedene izjave, davao i neke druge, tako da je Einsteinov suvremenik [[Wolfgang Pauli]], našao za njega po ovome pitanju i riječi razumijevanja. Prethodno citirana izjava ''“Bog se ne igra s kockicama”'' dana je prilično rano, a Einsteinove kasnije izjave tiču se nekih drugih tema. Paulijev citat po ovom pitanju je sljedeći:&lt;ref&gt;M. Born (urednik), '' Born-Einsteinova pisma'', str. 221 (Macmillan, London (1971.)).&lt;/ref&gt;

{{citat|Ja nisam u stanju prepoznati Einsteina kada god vi govorite o njemu, bilo u vašem pismu ili u manuskriptu. Čini mi se kao da ste vi sami za sebe napravili i podigli neku lutku Einsteina, koju zatim oborite na pod s velikom pompom. Posebno zato što Einstein nije smatrao koncept determinizma toliko fundamentalnim kao što je često držano da je (ovo mi je on rekao nedvosmisleno mnogo puta). (…) On odbija da je ikada koristio, kao kriterij prihvatljivosti neke teorije, pitanje &quot;Je li ona rigorozno deterministička?&quot; (…) on nije uopće ljut na vas, nego samo kaže da ste vi osoba koja neće slušati.}}

===== Nepotpunost i realizam =====
Mnogi Einsteinovi komentari ukazuju na njegovo vjerovanje da je [[kvantna mehanika]] ''nepotpuna'' teorija. Ovo tvrđenje je prvi put izneseno u čuvenom Einstein–Podolsky–Rosen članku ([[EPR paradoks]]), iz [[1935|1935.]] godine&lt;ref&gt;A. Einstein, B. Podolsky, N. Rosen, ''Phys. Rev.'' '''47''' 777 (1935.)&lt;/ref&gt;, a ponovo se pojavljuje i [[1949|1949.]] godine u knjizi ''Albert Einstein, Filozof-znanstvenik''.&lt;ref&gt;P.A. Schilpp, Ed. ''Albert Einstein, Filozof-znanstvenik'', Tudor, N.Y. (1949.).&lt;/ref&gt; EPR članak — naslovljen sa &quot;''Može li se kvantno mehanički opis fizikalne stvarnosti smatrati potpunim?''&quot; — završava se zaključkom: 

{{citat|Budući da smo tako pokazali da [[valna funkcija]] ne osigurava potpuni opis fizikalne stvarnosti, otvara se pitanje je li takav opis uopće i postoji ili ne. Mi vjerujemo, međutim, da je takva jedna teorija ipak moguća.}}

U Schilppovoj knjizi, Einstein postavlja fascinantan eksperimentalni prijedlog u nečemu sličan sa ''[[Schrödingerova mačka|Schrödingerovom mačkom]]''. U uvodu on podsjeća na problem (radioaktivnog raspada) atoma. Ako imamo na početku jedan neraspadnuti atom i ako čekamo određeni period vremena, kvantna mehanika daje nam vjerojatnost s kojom će ovaj atom u danom vremenu podleći transformaciji putem radioaktivnog raspada.&lt;ref&gt;Home &amp; Whitaker (2007), str. 142&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=The Measurement Problem|author=John D. Norton|publisher=Department of History and Philosophy of Science, University of Pittsburgh|url=http://www.pitt.edu/~jdnorton/teaching/HPS_0410/chapters/quantum_theory_measurement/index.html#L386}}&lt;/ref&gt; Einstein zatim zamišlja sljedeći sustav kao sredstvo za detekciju raspada:

{{citat|Umjesto da razmatramo sustav koji sadrži samo radioaktivni atom (i njegov proces transformacije), bolje je razmatrati sistem koji uključuje u sebe također i sredstvo za konstataciju radioaktivne transformacije – na primjer [[Geigerov brojač]] s mehanizmom za automatsko registriranje. Neka ovo uključuje i registarsku traku, koju pokreće satni mehanizam, po kojoj će oznake biti ispisivane okidanjem brojača. Istina, sa točke gledišta kvantne mehanike, ovaj je sustav u cjelini veoma složen i prostor koji zauzima njegova konfiguracija je veoma velikih dimenzija. Ali u principu nema zamjerki na tretiranje cijelog ovog sustava s točke gledišta kvantne mehanike. Ovdje također, teorija određuje vjerojatnost za svaku konfiguraciju, za sve koordinate i za svaki vremenski trenutak. Ako bi se uzele u obzir sve konfiguracije koordinata, za vrijeme dovoljno veliko u usporedbi s prosječnim vremenom raspada jednog radioaktivnog atoma, trebala bi biti (najviše) jedna takva registarska oznaka na papirnoj traci. Za svaku konfiguraciju koordinata treba odgovarati određena pozicija oznake na papirnoj traci. Ali, ukoliko teorija donosi samo relativnu vjerojatnost zamislivih koordinatnih konfiguracija, to također nudi samo relativne vjerojatnosti za položaje oznaka na papirnoj traci, ali ne i točno određene položaje ovih oznaka.}}

Einstein dalje nastavlja:

{{citat|…Ako se mi pokušamo pozabaviti tumačenjem da kvantni teoretski opis treba biti shvaćen kao potpuni opis nekog pojedinačnog ssustava, tada smo prisiljeni na tumačenje da položaj oznake na traci nije nešto što pripada sustavu po sebi, nego da je postojanje tog položaja suštinski ovisno o izvršenju opažanja načinjenog na registracijskoj traci. Ovakvo tumačenje u stvari nije ni na koji način apsurdno sa čisto logičke točke gledišta, ali teško da postoji bilo tko, tko bi bio sklon ovo uzeti ozbiljno u razmatranje. Zato što u makroskopskom svijetu jednostavno se podrazumijeva da se moramo držati programa realističkog opisa u prostoru i vremenu, dok u oblasti mikroskopskih pojava, skloni smo odustati od ovog programa, ili da ga, u najmanju ruku, izmjeniti.}}

Einstein nikadau potpunosti nije odbacio probabilističke tehnike i način mišljenja. On se osobno iskazao kao veliki &quot;statističar&quot;.&lt;ref&gt;[http://www.economist.com/displaystory.cfm?story_id=3518580 ''The Economist'' - 100 godina Einsteina]&lt;/ref&gt; koristeći statističku analizu u njegovom radu o [[Brownovo gibanje|Brownovom gibanje]] i [[fotoelektricitet]]u, a u radovima objavljenim prije [[1905|1905.]] Einstein je čak otkrio i [[Josiah Willard Gibbs|Gibbsove]] ansamble. Prema mišljenju većine fizičara, međutim, on je vjerovao da se na indeterminizmu mogu zasnivati razlozi za ozbiljne primjedbe na račun fizikalne teorije. Paulijevo svjedočenje, kao što smo vidjeli, u suprotnosti je sa ovim, a Einsteinove osobne izjave pokazuju da se on fokusirao na nepotpunost, kao njegovu glavnu brigu.

U nešto kasnijim vremenima došlo je do novog zaokreta u ovom poslu. [[John Stewart Bell]] otkrio je dalje zanimljive rezultate ([[Bellov teorem]] i [[Bellova nejednakost]]) prilikom njegovog istraživanja Einstein-Podolsky-Rosenovog članka. Postoji razilaženje u mišljenjima u odnosu na zaključke koji su iz ovoga izvodljivi, u vezi sa EPR analizom. Prema Bellu, [[kvantna nelokalnost]] time je ustanovljena, dok drugi u tome vide smrt determinizma.

===== Pregled =====
Što god da su bila njegova unutrašnja uvjerenja, Einstein se slagao da je [[kvantna teorija]] najbolja koja je trenutno na raspolaganju, ali on je tragao za „potpunijim“ objašnjenjem, bilo da je ono više [[determinizam|determinističko]] ili da je ono koje može fundamentalnijie objasniti razloge za probabilizme [[kvantna mehanika|kvantne mehanike]] na jedan logičan način. On se nije mogao odreći vjerovanja da fizika opisuje zakone kojima se podčinjavaju „realne stvari“, niti se mogao odreći vjerovanja da ne postoji takvo objašnjenje koje bi u sebi sadržavalo kontradikcije, što ga je, između ostalog, dovelo do njegovih uspješnih objašnjenja [[foton]]a, relativnosti, atoma i gravitacije.

==== Bose-Einsteinova statistika ====
{{glavni|Bose-Einstein statistika}}
[[Datoteka:SatyenBose1925.jpg|thumb|left|200px|Indijski fizičar [[Satyendra Nath Bose]] koji je pomogao Einsteinu u njegovom radu razvitkom [[Bose-Einsteinova statistika|Bose-Einsteinove statistike]] i [[Bose-Einsteinov kondenzat|kondenzata]].]]
Godine [[1924|1924.]], Einstein je primio kratko pismo od mladog indijskog fizičara po imenu [[Satyendra Nath Bose]] u kojem on opisuje svjetlost kao plin fotona i moli Einsteina za pomoć oko objavljivanja. Einstein shvaća da ista ta statistika može biti primijenjena i na atome i objavljuje članak na njemačkom jeziku (u to vrijeme ''lingua franca'' fizike) u kojem opisuje Boseov model i objašnjava njegove posljedice. [[Bose-Einsteinova statistika]] sada opisuje skupove takvih, identičnih čestica, cjelobrojnog [[spin]]a, poznatih kao [[bozon]]i. 

[[Bose-Einsteinov kondenzat]] je fenomen otkriven [[1920|1920.]], od strane Bosea i Einsteina, zasnovan na Boseovom radu o [[statistička mehanika|statističkoj mehanici]] [[foton]]a, koji je potom bio formaliziran i generaliziran od strane Einsteina. Prvi takav kondenzat u alkalnim plinovima proizveli su [[Eric Cornell]] i [[Carl Wieman]] [[1995|1995.]] godine na Sveučilištu [[Colorado]], mada je [[Bose-Einsteinova kondenzacija]] bila opažana u superfluidnom [[helij]]u-4 još od [[1930-e|1930-ih]]. Einsteinove originalne skice ove teorije bile su ponovo otkrivene u kolovozu [[2005|2005.]] u biblioteci Sveučilišta u [[Leiden]]u.

Einstein je također pripomogao [[Erwin Schrödinger|Erwinu Schrödingeru]] u razvoju kvantne [[Ludwig Boltzmann|Boltzmannove]] [[Boltzmannova distribucija|distribucije]], mješavine klasičnog i kvantno-mehaničkog plinskog modela, ali je odbio Schrödingerovu pozivnicu da njegovo ime bude uključeno u ovaj rad jer je shvatio da će to biti manje značajno od Bose-Einsteinovog modela.

==== Einsteinov hladnjak ====
[[Datoteka:Einstein Refrigerator.png|thumb|right|222px|Patentni dijagram za [[Einsteinov hladnjak]] kojeg su zajedno patentirali Einstein i [[Leó Szilárd]].]]
Godine [[1926|1926.]], Einstein i njegov bivši učenik [[Leó Szilárd]] zajednički su patentirali [[Einsteinov hladnjak]]. Američki patentni biro je nagradio Einsteina i Szilárda za ovaj hladnjak [[11. 11.|11. studenog]] [[1930|1930.]] Patent pokriva termodinamičke cikluse rashlađivanja, koji omogućavaju hlađenje bez pokretnih dijelova, na konstantnom tlaku, s toplotom kao jedinim ulazom. Rashladni ciklusi koriste amonijak, butan i vodu.

==== Emigracija iz nacističke Nemačke ====

Kada je [[Adolf Hitler]] došao na vlast u siječnju [[1933|1933.]], Einstein je bio gostujući profesor na Sveučilištu u Princetonu, položaj koji je on preuzeo u prosincu [[1932|1932.]], na poziv američkog predavača [[Abraham Flexner|Abrahama Flexnera]]. 

U [[1933|1933.]] godini, [[nacionalsocijalizam|nacisti]] donose „Zakon o restauraciji civilne službe“ koji prisiljava sve sveučilišne profesire židovske nacionalnosti da napuste njihov posao i tijekom [[1930-e|1930-ih]] vodi se kampanja da se Einsteinovo djelo etiketira kao ''“židovska fizika”'', nasuprot ''„njemačkoj“'' ili ''„arijevskoj“'' fizici, koju predvode nobelovci [[Philipp Lenard]] i [[Johannes Stark]]. Podržani od strane [[SS]]-a, pobornici ''“njemačke fizike”'' objavljuju na sve strane pamflete i knjige u kojima sramote Einsteinove teorije i pokušavaju staviti njemačke fizičare koji poučavaju ove teorije na crnu listu. Einstein se odriče svoga njemačkog državljanstva i ostaje u Sjedinjenim Državama, gdje mu je dan stan na stalno korištenje. Ajnštajn prihvaća položaj na novoosnovanom Institutu za napredne studije u [[Princeton]]u, [[New Jersey]], gdje se koncentrira na razvoj ujedinjene teorije polja. 

Međunarodni spasilački komitet bio je osnovan [[1933|1933.]], na zahtjev Alberta Einsteina, s ciljem da se pomognu protivnici Adolfa Hitlera.

==== Drugi svjetski rat ====

[[Datoteka:Einstein-Roosevelt-letter.png|thumb|left|250px|Einstein-Szilárdovo pismo iz [[1939|1939.]] u vezi nuklearnog programa.]]

Godine [[1939|1939.]], uz Szilárda, Einstein šalje pismo američkom predsjedniku [[Franklin Delano Roosevelt|Franklinu Delanu Rooseveltu]] zauzimajući se za proučavanje nuklearne fisije u vojne svrhe, zbog straha da bi nacistička vlada Njemačke mogla biti prva koja će proizvesti [[nuklearno oružje]]. Roosevelt počinje s malom istragom u vezi ovog problema koja će s vremenom prerasti u masivni [[projekat Menhetn|projekt Manhattan]]. Einstein osobno nije bio uključen u ovaj projekt stvaranja prve [[nuklearno oružje|atomske bombe]], ali je ipak, prema tvrdnjama [[Linus Pauling|Linusa Paulinga]], kasnije zažalio što je potpisao ovo pismo.

Einstein postaje američki državljanin 1940., mada još uvijek zadržava i švicarsko državljanstvo.

==== Ujedinjena teorija polja ====
Einsteinovi istraživački napori, nakon razvitka [[opća teorija relativnosti|opće relativnosti]] bili su primarno sastavljeni od dugačke serije pokušaja da uopći još više svoju [[teorija gravitacije|teoriju gravitacije]] s namjerom ujedinjenja i pojednostavljenja osnovnih fizikalnih zakona, posebno zakona gravitacije i [[elektromagnetizam|elektromagnetizma]]. Godine [[1950|1950.]], on opisuje taj rad, koji naziva [[ujedinjena teorija polja|ujedinjenom teorijom polja]], u jednom članku objavljenom u znanstvenom časopisu ''Scientific American''. Einstein je vođen svojom vjerom u jedinstveno porijeklo svih fizikalnih zakona.

Einstein je postajao sve više izoliran u ovim svojim istraživanjima opće teorije gravitacije i njegovi napori su u konačnom ostali bezuspješni. Konkretno, njegova potraga za ujedinjenjem fundamentalnih sila ignorirala je rad zajednice fizičara u većini (i obrnuto), gdje je posebno značajno otkriće jakih i slabih nuklearnih sila, koje nisu shvaćane kao nezavisne sve do otprilike [[1970|1970.]], što je petnaest godina poslije Einsteinove smrti. Einsteinova težnja za ujedinjenjem zakona fizike pod jednim jedinim modelom preživjela je do današnjih dana kroz namjeru da bude izgrađena jedna nova velika unifikacijska teorija.

=== Pozne godine ===
[[Datoteka:Albert Einstein in later years.jpg|thumb|250px|Einstein u svojim kasnijim godinama. Ovo je jedan od poslijednjih Einsteinovih portreta.]]
Godine [[1948|1948.]] Einstein je jedan od članova osnivačkog komiteta koji će prerasti u Sveučilište Brandeis. Iste godine, [[11. 2.|11. veljače]]., [[Yousuf Karsh]] je napravio Einsteinov portret. Godine [[1952|1952.]], izraelska vlada predlaže Einsteinu da preuzme dužnost drugog izraelskog predsjednika. On odbija ovu ponudu uz poruku:

{{citat|Jako sam pogođen ponudom naše Države Izrael, no u isto vrijeme sam žalostan i posramljen što je nemogu prihvatiti.}}

Zanimljivo je da je to jednini slučaj da je nekom državljaninu Sjedinjenih Država bilo ponuđen položaj predsjednika neke strane države. Ovo Einsteinovo odbijanje možda ima neke veze s njegovim neodobravanjem nekih dijelova izraelske politike tijekom rata za neovisnost. U pismu koji je on potpisao, zajedno s drugim istaknutim [[Jevreji|Židovima]] u Sjedinjenim Državama on kritizira Oslobodilačku stranku koju vodi [[Menachem Begin]] zbog „naci-fašističkih“ metoda i filozofije.&lt;ref&gt;[http://www.thirdworldtraveler.com/Dissent/Einstein_NYTimes_Israel.html Einsteinovo pismo NY Timesu, 4. prosinca 1948.]&lt;/ref&gt; Dana [[30. 3.|30. ožujka]] [[1953|1953.]], Einstein objavljuje prerađenu ujedinjenu teoriju polja.

Einstein umire u 1:15 poslije ponoći&lt;ref&gt;[http://faculty.washington.edu/chudler/ein.html neuroznanost za djecu - &quot;Što je bilo s Einsteinovim mozgom?&quot;]&lt;/ref&gt; u Princetonskoj bolnici&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Einstein na Princetonu |url=http://www.princetonhistory.org/museum_alberteinstein.cfm |access-date=2007-04-17 |archivedate=2007-02-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070208202014/http://www.princetonhistory.org/museum_alberteinstein.cfm |deadurl=yes }}&lt;/ref&gt; u Princetonu, [[New Jersey]], [[18. 4.|18. travnja]] [[1955|1955.]], u svojoj 76. godini života. Uzrok smrti bilo je unutarnje krvarenje, izazvano prskanjem [[aorta|aorte]]. Njegova [[opća teorija gravitacije]] ostaje tako nedovršena. Jedina osoba prisutna u trenutku njegove smrti bila je jedna medicinska sestra, koja je rekla da je on neposredno pred smrt promrmljao nekoliko riječi na njemačkom koje ona nije razumjela. Bio je kremiran bez ceremonije, istoga dana kad je i umro, u [[Trenton]]u, New Jersey, što je bilo u skladu s njegovim željama. Njegov pepeo je potom rasut na otvorenom prostoru.

Doktor [[Thomas Stoltz Harvey]] izvršio je autopsiju nad Einsteinom, pri čemu je odstranio i sačuvao njegov [[mozak]]. Harvey nije našao ništa neuobičajeno na njegovom mozgu, ali [[1999|1999.]], u novoj analizi koju je uradio tim sa Sveučilišta McMaster, otkriveno je da njegov tjemeni operkulum nedostaje i da je, kao kompenzacija tome, njegov donji parijetalni režanj 15% veći nego što je normalno.&lt;ref&gt;{{cite web | title=BBC News : Sci/Tech : Zašto je veličina bila važna za Einsteina | url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/371698.stm| }}&lt;/ref&gt; Donji parijetalni režanj je odgovoran za matematičko mišljenje, vizualnu spoznaju prostora i slikovito prikazivanje pokreta. Einsteinov mozak također je sadržavao 73% više glajalnih ćelija od prosječnog mozga.

== Uvjerenja ==
=== Religijski pogledi ===
[[Datoteka:Tagore Gandhi.jpg|thumb|right|225px|[[Rabindranath Tagore]], indijski Nobelovac i [[Mahatma Gandhi]] [[1940|1940.]] godine. Tagore i Gandhi su bili veliki pacifisti i jako dobri Einsteinovi prijatelji, a [[14. 7.|14. srpnja]] [[1930|1930.]] Einstein je održao razgovor s Tagoreom koji je i dan danas jako čitan.]]
Einstein je bio počasni član Racionalističkog novinskog udruženja, počevši od [[1934|1934.]] i bio je veliki poklonik Etničke kulture.&lt;ref&gt;{{cite web | title=The Humanist Way: An Introduction to Ethical Humanist Religion | url=http://www.aeu.org/ericson2.html | accessdate=25. veljače | 4= | archivedate=2007-08-10 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20070810010529/http://www.aeu.org/ericson2.html | deadurl=yes }}&lt;/ref&gt; Bio je član i savjetodavnog vijeća Prvog udruženja humanista [[New York]]a.&lt;ref&gt;{{cite web | title=Charles Francis Potter | url=http://www.uua.org/uuhs/duub/articles/charlesfrancispotter.html | access-date=2007-04-17 | archivedate=2009-02-18 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20090218045309/http://www25.uua.org/uuhs/duub/articles/charlesfrancispotter.html | deadurl=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | title=Genesis of a Humanist Manifesto | url= http://www.infidels.org/library/modern/edwin_wilson/manifesto/ch2.html | }}&lt;/ref&gt;

==== O religiji ====
{{citat|Ja sam zapao — mada sam bio dijete potpuno ireligioznih (židovskih) roditelja — u duboku religioznost, koja je, međutim, dostigla iznenadni završetak u uzrastu od dvanaest godina. &lt;ref&gt;{{ cite web | title=EinsteinAndReligion.COM/freethink.html | url= http://www.EinsteinAndReligion.COM/freethink.html }}&lt;/ref&gt;}}

{{citat|Ja ne mislim da su neophodni slučajevi u kojima su znanost i religija u prirodnoj suprotnosti. U stvari, ja mislim da ima veoma malo veze između ovo dvoje. Dalje, ja mislim da je znanost bez religije hroma i, u obrnutom smislu, da je religija bez znanosti slijepa. Oboje su značajni i zato trebaju raditi ruku pod ruku.&lt;ref&gt;Peter A. Bucky, et. al., ''The Private Albert Einstein'' (Kansas City, 1992), str. 85.&lt;/ref&gt;}}

{{citat|Židov koji odbaci usput svoju vjeru, ili koji čak preuzme neku drugu, još uvijek je Židov.&lt;ref&gt;Peter A. Bucky, et. al., ''The Private Albert Einstein'' (Kansas City, 1992), str. 87.&lt;/ref&gt;}}

{{citat|Znanost bez vjere je neuvjerljiva, a vjera bez znanosti slijepa!. &lt;ref&gt;Keyes (2007), str. 51&lt;/ref&gt;}}

Kao odrastao čovjek on je nazivao svoju religiju &quot;kozmičkim religioznim osjećajem&quot;.&lt;ref&gt;{{ cite web | title= Science and cosmic religion | url=http://www.EndlessSearch.CO.UK/science_cosmicreligion.htm }}&lt;/ref&gt;

U ''Svijetu kako ga ja vidim'' on je napisao: 

{{citat|Teško ćete naći bar jednog među vrstom dubokih znanstvenih umova bez naročitog religioznog osjećanja koje je njegovo osobno. Ali to je drugačije od religije naivnog čovjeka.}}

{{citat|Najposlije, Bog je biće od koga traže nečiju želju da nagradi i kazni nečiji strah, sublimacija osjećanja bliskim onima koje gaji dijete prema svome ocu, biće u odnosu na koje neko stoji do određene mjere u osobnom odnosu, ma koliko duboko to bilo obojeno sa strahopoštovanjem.}}

{{citat|Ali znanstvenik je opsjednut osjećajem za univerzalnu kauzalnost. Budućnost je, za njega, do svake sitnice jednako neophodna i određena kao i prošlost. Nema ničeg božanskog u moralnosti, to je čisto čovjekova stvar. Njegov religiozni osjećaj uzima formu ushićene zadivljenosti pred harmonijom prirodnih zakona, koji otkrivaju inteligenciju takve nadmoćnosti da, u usporedbi s tim, svako sistematsko razmišljanje i djelovanje ljudskih bića je sasvim beznačajna refleksija.&lt;ref&gt;{{ cite web | title= Einstein and religion | url= http://www.EinsteinAndReligion.COM/sciencereligious.html }}&lt;/ref&gt;}}

Odazivajući se na [[telegram]]sko pitanje njujorškog [[rabin]]a Herberta S. Goldsteina, [[1929]]: ''&quot;Vjerujete li vi u Boga? Stop. Odgovorite mi u 50 riječi.&quot;'', Einstein odgovara ''&quot;Ja vjerujem u [[Baruch de Spinoza|Spinozinog]] boga, koji otkriva samog sebe u zakonitoj harmoniji svijeta, ali ne u Boga čiji je vlastita briga vjera i činjenje ljudskih bića.&quot;'' Einsteinov odgovor sadržavao je samo 25 (njemačkih) riječi.

=== Znanstvena filozofija ===
U poglavlju '''Kopenhagensko tumačenje''' navedena je primjedba o neslaganju u pogledu Einsteinove trenutne pozicije u odnosu na kvantnu teoriju. Čuvena izjava ''&quot;Bog se ne igra s kockicama&quot;'' često je korištena da podrži mišljenje većine kako se njemu nije sviđala ova teorija zbog njenog indeterminizma.

Drugi navode slučajeve za jedan drugačiji pogled na ovo pitanje. Oni napominju da se izjava o &quot;kockicama&quot; iz 1926. pojavljuje u vrijeme kada je [[kvantna teorija]] tek u prvoj godini svoga otkrića i da u sljedećih 30 godina njegovog života teško bi se mogao naći neki njegov sličan komentar o ovome. Umjesto toga Einstein se koncentrira na konceptualno nezavisan problem “nepotpunosti” kvantne mehanike. Njegovo ukazivanje na ''“nepotpunost”'' iskazano je u njegovom EPR članku iz [[1935|1935.]], kao i u misaonom eksperimentu “Registracijska traka Geigerovog brojača” iz [[1949|1949.]] Dodatna potvrda protiv ''“Einstein-determinist”'' gledišta je i [[Wolfgang Pauli|Paulijeva]] izjava: ''&quot;On odbija da je ikada koristio, kao kriterij prihvatljivosti neke teorije, pitanje &quot;Je li ona rigorozno deterministička?&quot;''.

U korist determinističkog viđenja su sljedeće Einsteinove izjave:

{{citat|Ali znanstvenik je opsjednut osjećajem za univerzalnu kauzalnost. Budućnost je, za njega, do svake sitnice neophodna i određena kao i prošlost. &lt;ref&gt;{{ cite web | title=EinsteinAndReligion.COM/sciencereligious.html | url=http://www.EinsteinAndReligion.COM/sciencereligious.html }}&lt;/ref&gt;}}

Kao i:

{{citat|Ljudi poput nas, koji vjeruju u fiziku, znaju da je razlika između prošlosti, sadašnjosti i budućnosti ništa drugo nego tvrdoglavo postojana iluzija.&lt;ref&gt;{{ cite web | title=SpeakingOfFaith.PublicRadio.ORG/programs/einsteinsgod/unheardcuts.shtml | url=http://SpeakingOfFaith.PublicRadio.ORG/programs/einsteinsgod/unheardcuts.shtml }}&lt;/ref&gt;}}

Njegova privrženost [[Arthur Schopenhauer|Schopenhaueru]] trebala bi se također spomenuti:

{{citat|Ja ne vjerujem u slobodu volje. Schopenhauerove riječi: “Čovjek može činiti što hoće, ali ne može željeti ono što želi” pratile su me u svim situacijama u mome životu i pomirile me sa djelovanjima drugih ljudi čak i kada su ona bila prilično bolna za mene samog. Ova svijest o nedostatku slobodne volje sačuvala me je od toga da previše ozbiljno shvatim samoga sebe kao i moje prijatelje kada su djelovali i odlučivali individualno, a sačuvala me je i da ne izgubim svoje živce.&lt;ref&gt;{{ cite web | title=EinsteinAndReligion.COM/credo.html | url=http://www.EinsteinAndReligion.COM/credo.html }}&lt;/ref&gt;}}

Einstein je vjerovao da svaki istinski teoretičar uvijek zauzima i poziciju [[metafizika|metafizičara]] bez obzira što radio:

{{citat|Ja vjerujem da je svaki istinski teoretičar neka vrsta pripitomljenog metafizičara, bez obzira koliko čistim pozitivistom on samoga sebe smatrao. Metafizičar vjeruje da je ono što je logički jednostavno također i realno. Pripitomljeni metafizičar vjeruje da nije sve ono što je logički jednostavno istovremeno i uključeno u iskustvenu realnost, ali da se zato sveukupnost svih čulnih iskustava može razumjeti na bazi konceptualnog sustava izgrađenog na premisama velike jednostavnosti.&lt;ref&gt;{{cite web
| title=leiwen.tripod.com/eingra.htm
| url=http://leiwen.tripod.com/eingra.htm
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20010412042043/http://leiwen.tripod.com/eingra.htm
| archivedate=2001-04-12
| access-date=2007-04-17
| deadurl=no
}}&lt;/ref&gt;}}

Sljedeća opća ocjena je dana od strane njegovog kolege Nathana Rosena:

{{citat|Ja mislim da je stvar koja me je kod njega najviše impresionirala bila jednostavnost njegovog mišljenja i njegova vjera u sposobnost ljudskog uma da razume djelovanja prirode. Kroz cijeli svoj život, Einstein je vjerovao da je ljudski razum sposoban da nas dovede do teorije koja će nam omogućiti ispravan opis fizičkih pojava. U izgrađivanju teorija, on je imao pristup sličan pristupu jednog umjetnika; on je žudio za jednostavnošću i ljepotom (a ljepota je za njega bila, na kraju krajeva, opet u suštini jednostavnost). Krucijalno pitanje koje bi on pitao, dok je odvagivao neke od elemenata teorije bilo je: &quot;Da li je ovo razumno?&quot; Bez obzira kako uspješnom bi se neka teorija činila, ukoliko bi mu se učinilo da ona nije i razumna (njemačka riječ koju je on koristio bila je &quot;vernunftig&quot;), on bi bio uvjeren da ta teorija ne može osigurati zaista fundamentalno razumijevanje prirode.&lt;ref&gt;Nathan Rosen str. 649 u djelu ''Einstein: The Life and Times'' Avon Books, New York 1971.&lt;/ref&gt;}}

=== Politički pogledi ===
Einstein je za sebe smatrao da je [[pacifizam|pacifist]]&lt;ref&gt;{{cite web | title=Einstein : American Museum of Natural History | url=http://www.amnh.org/exhibitions/einstein/peace/index.php }}&lt;/ref&gt; i [[humanizam|humanist]], a u kasnijim godinama i [[Socijaldemokratija|socijaldemokrat]]. On je jednom rekao:
 
{{citat|Ja mislim da su gledišta [[Mahatma Gandhi|Mahatme Gandhija]] najviše prosvjetiteljska od gledišta svih političkih ličnosti našeg vremena. Mi treba težiti ka tome da činimo stvari koje su u njegovom duhu, ne koristeći nasilje u borbi za našu stvar i ne sudjelujući u bilo čemu za što mislimo da je zlo.}}

Duboko impresioniran Gandhijem, Einstein je jednom o Gandhiju rekao:

{{citat|Generacije koje dolaze teško će moći povjerovati da je takav čovjek od krvi i mesa ikada hodao po ovoj planeti.}}

Einsteinova gledišta ponekad su bila kontroverzna. U članku iz [[1949|1949.]] godine, pod naslovom ''&quot;Zašto socijalizam?&quot;'',&lt;ref&gt;{{cite news|title=Zašto socijalizam?|first=Albert|last=Einstein|publisher=Monthly Review|date=1949|url=http://www.monthlyreview.org/598einst.htm|accessdate=2006}}&lt;/ref&gt; Albert Einstein opisuje ''&quot;grabežljivu fazu razvoja čovječanstva&quot;'' na primjeru kaotičnog kapitalističkog društva, kao izvora zla koje će nadvladati. On ne odobrava totalitarne režime u [[Sovjetski Savez|Sovjetskom Savezu]] ili drugdje i iznosi argumente u prilog socijaldemokratskom sustavu koji treba kombinirati plansku ekonomiju s dubokim poštovanjem za ljudska prava. Einstein je bio suosnivač Njemačke demokratske stranke i član AFL-CIO udruženog sa Američkim savezom nastavnika.

Einstein je u velikoj mjeri bio uključen i u Američki pokret za [[ljudska prava]]. Bio je blizak prijatelj sa Paulom Robesonom preko 20 godina. Einstein je bio član nekoliko grupa za ljudska prava (uključujući prinstonski odjeljak NAACP-a) od kojih su mnoge bile pod vodstvom Paula Robesona. On je zajedno sa Paulom Robesonom bio dopredsjednik Američkog kršćanskog pohoda za zaustavljanje linčovanja. Kada je DuBois, tijekom [[Joseph McCarthy|McCarthyjeve]] ere, u svojoj 80-toj godini bio optužen da je komunistički špijun, Einstein se dobrovoljno prijavio da na ovome suđenju svjedoči u korist njegovog karaktera. Ovaj proces je ubrzo završen nakon što je objavljeno da će se Einstein na njemu pojaviti u ovom svojstvu. Einsteinove riječi da je ''&quot;[[rasizam]] najveća bolest bijelaca&quot;'' često su citirane.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Albert Einstein, Civil Rights activist| url=http://news.harvard.edu/gazette/story/2007/04/albert-einstein-civil-rights-activist/|date=12.4. 2007| publisher=Harvard Gazette|author=Ken Gewertz}}&lt;/ref&gt;

[[FBI]] je u svojim arhivama držao 1427 datoteka o Einsteinovim aktivnostima i preporučivao je da mu se zabrani useljenje u Sjedinjene Države, po osnovu Čina o isključenju stranaca, navodeći da Einstein ''&quot;vjeruje u, savjetuje, brani ili poučava doktrine koje, u zakonskom smislu, kao što je sudski dokazano u drugim slučajevima, mogu izazvati nezaustavljivo srljanje države ka anarhiji, što bi imalo za rezultat postojanje države samo na papiru&quot;''. Pored ostalih optužbi Einsteinu se stavlja na teret također i da je ''&quot;bio član, pokrovitelj, ili u vezi sa trideset četiri komunistička pokreta između [[1937|1937.]] i [[1954|1954.]] i da je također bio počasni predsjednik tri komunističke organizacije&quot;''.&lt;ref&gt;{{cite web | title=FBI - Freedom of Information Privacy Act | url=http://foia.fbi.gov/foiaindex/einstein.htm | accessdate=21. studenog 2005. | archiveurl=https://web.archive.org/web/20040810044240/http://foia.fbi.gov/foiaindex/einstein.htm | archivedate=2004-08-10 | deadurl=no }}&lt;/ref&gt; 

[[Datoteka:Einsteinwiezmann.PNG|thumb|300px|Einstein sa svojom drugom suprugom Elsom i cionističkim vođama [[Haim Weizmann|Haimom Weizmannom]], njegovom suprugom Dr. Verom Weizmann, [[Menahem Usiškin|Menahemom Usiškin]] i Ben-Zionom Mosinsonom u [[New York]]u [[1921|1921.]]]]
Einstein je bio protivnik tiranskog oblika vladavine i zbog tog razloga (i židovskog porijekla) usprotivio se i nacističkom režimu i napustio je Njemačku ubrzo nakon što je on došao na vlast. U isto vrijeme, Einsteinov nećak [[Carl Einstein]] koji je bio [[anarhizam|anarhist]], dijelio je sa njim mnoga njegova gledišta i borio se protiv [[fašizam|fašizma]] u [[Španski građanski rat|Španjolskom građanskom ratu]]. Einstein je u početku bio pristalica stvaranja atomske bombe, ne želeći da se [[Adolf Hitler]] dočepa ovoga oružja prvi. Da bi se u tome osigurao on je zajedno sa Leom Szilárd (Szilárd je vjerojatno i napisao ovo pismo) uputio pismo predsjedniku [[Franklin Delano Roosevelt|Franklinu Delanu Rooseveltu]], datirano [[2. 8.|2. kolovoza]] [[1939|1939.]], neposredno prije početka [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] u kojem su ga ohrabrivali da započne program stvaranja nuklearnog oružja. Roosevelt je na to odgovorio uspostavljanjem Komiteta za istragu upotrebe [[uranijum|uranija]] kao oružja, što je za par godina dovelo do stvaranja [[projekat Menhetn|projekta Manhattan]].

Po završetku rata, međutim, Einstein se počeo zalagati za nuklearno razoružanje i za svjetsku vladu: 

{{citat|Ja ne znam kako će [[treći svetski rat|treći svjetski rat]] biti vođen, ali znam da će se u četvrtom svjetskom ratu ljudi tući toljagama i kamenjem.&lt;ref&gt;Calaprice str. 173. Postoje i druge, slične, verzije citata.&lt;/ref&gt;}}
 
[[Datoteka:Einstein paper money.jpg|thumb|left|270px|Einstein na novčanici od 5 izraelskih liri.]]

Dok je Einstein podržavao [[cionizam]] u kulturološkom smislu, on je često izražavao rezerve u pogledu njegove primjene u smislu nacionalizma. Tijekom govora održanog u hotelu u [[New York]]u, on je pred okupljenim slušateljima rekao:

{{citat|Moja svijest o suštinskoj prirodi Judaizma odbija ideju židovske države sa granicama, vojskom i određenom mjerom zemaljske vlasti ma kako skromna ona bila. Ja se bojim da će se unutrašnje urušavanje Judaizma nastaviti.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Algemeiner.com - &quot;Smrt modernog cionizma?&quot; - Simon Jacobson |url=http://www.algemeiner.com/generic.asp?id=454 |access-date=2007-04-17 |archivedate=2008-05-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080517201256/http://www.algemeiner.com/generic.asp?id=454 |deadurl=yes }}&lt;/ref&gt;}} 

On je također potpisao &lt;ref&gt;Letters to The Times New York Times. Decembar 4., 1948. [http://phys4.harvard.edu/~wilson/NYTimes1948.html New Palestine Party Visit of Menachem Begin and Aims of Political Movement Discussed] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071217113044/http://phys4.harvard.edu/~wilson/NYTimes1948.html |date=2007-12-17 }}&lt;/ref&gt; otvoreno pismo objavljeno u ''Timesu'' u kojem se strogo kritizira [[Menachem Begin]] i njegova nacionalistička stranka, posebno zbog tretmana domorodačkih Arapa u Deir Jasin masakru od strane strankine prethodnice [[Irgun]]a.

Unatoč ovoj njegovoj rezerviranosti, Einstein je aktivno sudjelovao u uspostavljanju židovskog sveučilišta u [[Jeruzalem]]u. Kasnije, [[1952|1952.]] godine, Einsteinu je ponuđeno da bude drugi predsjednik tek stvorene države [[Izrael]], ali je on to odbio, rekavši da mu za to nedostaju neophodne radne sposobnosti. Ipak, Einstein je bio duboko posvećen blagostanju države Izrael i židovskog naroda sve do kraja svog života.

Albert Einstein je bio u bliskoj vezi sa planovima za formiranje, kako su ga novine nazvale, sveučilišta koje bi financirali [[Jevreji|Židovi]] iz [[19. 8.|19. kolovoza]] [[1946|1946.]], kao i sa obavještenjem o formiranju Fondacije za više studije Albert Einsteinove, Inc. do [[22. 6.|22. lipnja]] [[1947|1947.]], kada on povlači svoju podršku i ne dozvoljava fondaciji korištenje njegovog imena. Već spomenuto sveučilište otvoreno je [[1948|1948.]] kao Sveučilište Brandeis. 

Einstein se, zajedno sa [[Albert Schweitzer|Albertom Schweitzerom]] i [[Bertrand Russell|Bertrandom Russellom]], borio protiv nuklearnih bombi kao i njihovih testova. Kao njegov posljednji javni čin, i samo dan prije njegove smrti, on je potpisao [[Russell-Einsteinov manifest]], koji je doveo do Pugwashove konferencije o znanosti i svjetskim poslovima.

== Državljanstvo ==
[[Datoteka:Albert Einstein citizenship NYWTS.jpg|thumb|300px|Sudac Phillip Forman predaje Einsteinu papir kojim potvrđuje da je Einstein američki državljanin; [[1. 10.|1. listopada]] [[1940|1940.]]]]
Einstein je po rođenju bio njemački državljanin ali je sa 17 godina, [[28. 1.|28. siječnja]] [[1896|1896.]], na vlastiti zahtjev i uz odobrenje oca, razriješen njemačkog državljanstva. Sljedećih pet godina bio je bez državljanstva do [[21. 2.|21. veljače]] ''1901.'' kada stiče švicarsko državljanstvo, kojega se nikada nije odrekao. Stekao je prusko državljanstvo [[14. 4.|14. travnja]] [[1914|1914.]] kada je stupio u prusku civilnu službu. Zbog političke situacije i progona [[Jevreji|Židova]] u [[treći rajh|nacističkoj Njemačkoj]], u ožujku [[1933|1933.]] napušta civilnu službu, čime je izgubio i prusko državljanstvo. Dana [[1. 10.|1. listopada]] [[1940|1940.]] godine Einstein je postao državljanin [[Sjedinjene Američke Države|Sjedinjenih Američkih Država]] i do smrti je ostao dvojni državljanin (SAD i Švicarske).&lt;ref&gt;{{cite web | title=  Einsteinova državljanstva na einstein-website.de | url=http://www.einstein-website.de/z_information/variousthings.html#national | accessdate=4. listopada 2006. }}&lt;/ref&gt;

== Popularnost i utjecaj na kulturu ==
Prema &quot;Top listi najutjecajnijih osoba u povijesti&quot;, on je &quot;najveći znanstvenik dvadesetog stoljeća i jedan od najsuperiornijih intelektualaca svih vremena&quot;.&lt;ref&gt;npr. ''The 100: A Ranking of the Most Influential Persons in History'' - Michael H. Hart; 1992.; Citadel Press ISBN 0-8065-1350-0&lt;/ref&gt; Einsteinova popularnost je također dovela do široko rasprostranjenog korištenja njegovih slika u svrhu reklamiranja i prodavanja robe, uključujući i registraciju “Alberta Einsteina” kao zaštitnog znaka.

=== Zanimljivosti ===
Albert Einstein je postao tema mnogobrojnih romana, filmova i drama, uključujući Jean-Claude Carrierov francuski roman iz [[2005|2005.]], ''Einstein, molim vas'' (''Einstein S'il Vous Plait''), [[Nicolas Roeg|Roegov]] film ''Beznačajnost'' (''Insignificance''), [[Fred Schepisi|Schepisijev]] film ''[[I.Q. (film)|I.Q.]]'' (gdje ga je glumio [[Walter Matthau]]), [[Alan Lightman|Lightmanovu]] zbirku ''Einsteinovi snovi'' i [[Steve Martin|Martinovu]] komediju ''[[Picasso na Lapen Agileu]]'' (''Picasso at the Lapin Agile''). On je bio i tema [[Philip Glass|Glassove]] opere iz [[1976|1976.]], ''“[[Einstein na plaži]]”''.

On je također često korišten kao model za oslikavanje likova ludog znanstvenika u raznim djelima i romanima, jer njegov karakter i prepoznatljiva frizura sugeriraju ekscentričnost ili čak i ludilo, zbog čega je naširoko kopiran ili karikiran. Suradnik časopisa ''TIME'', Frederic Golden, rekao je da je Einstein ''“ostvarenje snova svih karikaturista”''.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=TIME 100: Osoba stoljeća - Albert Einstein |url=http://www.time.com/time/time100/poc/magazine/albert_einstein5a.html |access-date=2007-04-17 |archivedate=2006-02-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060221080452/http://www.time.com/time/time100/poc/magazine/albert_einstein5a.html |deadurl=yes }}&lt;/ref&gt;

Na Einsteinov 72. rođendan, [[1951|1951.]], fotograf UPI-ja ([[United Press International]]) Arthur Sasse pokušavao ga je nagovoriti da se nasmiješi u kameru. Pošto je to već učinio mnogo puta tog dana, Einstein je umjesto osmjeha isplazio svoj jezik.&lt;ref&gt;{{cite web | title=mental_floss library | url=https://www.mentalfloss.com/article/573985/albert-einstein-facts | accessdate=21. studenog 2005. | archivedate=2005-11-05 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20051105050533/http://www.mentalfloss.com/archives/archive2003-03-14.htm | deadurl=yes }}&lt;/ref&gt; Ova slika postala je jako poznata zbog njenog kontrasta genijalnog znanstvenika koji se prikazuje u trenutku svoje lakomislenosti. [[Yahoo Serious]], australski filmaš, koristio je ovu fotografiju kao inspiraciju za svoj film ''“Mladi Einstein”''.

=== Spekulacije i kontroverze ===
Postoji bezbroj spekulacija kojim se sugerira da je Einstein bio slab učenik, spor u učenju ili da je imao neki oblik [[autizam|autizma]] (kao što je [[visoko-funkcionalni autizam]]) ili [[Aspergerov sindrom]], [[disleksija|disleksiju]] ili [[nedostatak pažnje uslijed hiperaktivnog poremećaja]]. Prema biografiji koju je napisao [[Abraham Pais]] (strana 36, između ostalih), sve ove spekulacije su neosnovane. Neki istraživači periodično su davali drugačije tvrdnje,&lt;ref&gt;See, i.e., ''[http://news.bbc.co.uk/1/hi/health/2988647.stm Einstein i Newton 'su imali autizam']''&lt;/ref&gt; ali većina povjesničara i doktora su sumnjičavi po pitanju retrospektivne medicinske dijagnoze, posebno kod kompleksnih oboljenja, a u slučaju ADHD radi se i o kontroverznom stanju zdravlja. Ispitivanja Einsteinovog mozga nakon njegove smrti nisu dala nikakav presudan dokaz za bilo koje od ovih stanja.
[[Datoteka:Albert_Einstein's_exam_of_maturity_grades_(color2).jpg|thumb|200px|Einsteinova maturalna svjedodžba.]]
Često ponavljana priča da je Einstein tijekom svog školovanja imao slabu ocjenu iz matematike je netočna. Naprotiv, Einstein je uvijek pokazivao veliki talent iz [[matematika|matematike]], a kada je stekao svoju diplomu imao je najveće moguće ocjene (6/6) upravo iz [[algebra|algebre]], [[geometrija|geometrije]] i [[fizika|fizike]].&lt;ref&gt;Reprodukcija Einsteinove mature iz ''Rosenkranza'', str. 29. Jedini predmet koji je pao bio je francuski jezik, gdje je imao ocjenu 3/6.&lt;/ref&gt; Sustav ocjenjivanja u [[Švajcarska|Švicarskoj]], gdje je 6 najbolja ocjena možda je mogao izazvati konfuziju u usporedbi s njemačkim sustavom gdje je 1 najbolja ocjena. Kada je imao 15 godina, međutim, Albert Einstein je dobio slabe ocjene iz [[historija|povijesti]], jezika i [[geografija|geografije]].&lt;ref&gt;Encyclopaedia Britannica. 15. izdanje. Knjiga 18. &quot;Albert Einstein&quot;. str. 155&lt;/ref&gt;

Što se tiče Einsteinovog zakasnjelog razvoja govora (ovo je samo po sebi argument protiv spekulacija da je imao Aspergerov sindrom jer klinički opis ovog sindroma ne uključuje zakasnjeli razvoj govora), pojedini spekuliraju da je on imao vrstu izborne [[mutavost]]i, pa je zbog toga odbijao govoriti dok nije bio u stanju sastavljati kompletne rečenice. Mada se ova verzija uklapa u profil osjetljivog perfekcionista (kada je Einstein progovorio, on bi obično meko “uvježbavao” ono što bi htio reći prije nego što bi to jasno i glasno i izgovorio), to se zbog nečega povezuje sa selektivnom mutavošću - kao što je sada poznato - to se više ne smatra stanjem dobrovoljne šutljivosti već se povezuje sa pojedincima koji imaju verbalne sposobnosti, ali nisu u stanju govoriti u određenim socijalnim situacijama.&lt;ref&gt;{{cite book | author = Johnson, Maggie | title = &quot;The Selective Mutism Resource Manual&quot; | publisher = Speechmark | year = 2001. | id = ISBN 0-86388-280-3 }}&lt;/ref&gt; Ovo se ne može primijeniti na Einsteina koji nije mogao uopće govoriti do vremena kada je to počeo svojevoljno raditi.

=== Počasti i priznanja ===
[[Datoteka:Estatua de Einstein. Parque de Ciencias Granada.jpg|thumb|200px|Einsteinov kip u [[Granada|Granadi]].]]
Einstein je posthumno primio veliki broj priznanja. Među njih spadaju:
* Godine [[1999|1999.]] proglašen je za osobu stoljeća u anketi magazina ''[[TIME]]''
* [[UNESCO]] je [[2005|2005.]] proglasio “Svjetskom godinom fizike” u čast stogodišnjice objavljivanja Einsteinovih radova iz ''&quot;Anni Mirabilis&quot;''.
* Po narudžbi Nacionalne akademije znanosti SAD-a, u njenom kampusu u [[Washington D.C.|Washingtonu]] podignuta je monumentalna brončana skulptura Alberta Einsteina.

Među mnogim stvarima koje su nazvane po Einsteinu su:
* Jedinica koja se koristi u [[fotokemija|fotokemiji]], &quot;[[albert Einstein|ajnštajn]]&quot;
* [[Kemijski element]] čiji je redni broj 99 pod nazivom [[ajnštajnijum|einsteinij]]
* Asteroid 2001 Einstein
* [[Nagrada Albert Einstein]]
* [[Nagrada za mir Albert Einstein]] 
* Medicinski fakultet Albert Einstein na Sveučilištu Yeshiva&lt;ref&gt;{{cite web | title= Medicinski fakultet Albert Einstein na Sveučilištu Yeshiva | url=http://www.aecom.yu.edu }}&lt;/ref&gt; otvoren [[1955|1955.]]
* Medicinski centar Albert Einstein&lt;ref&gt;{{cite web | title= Medicinski centar Albert Einstein | url= http://www.einstein.edu/facilities/aemc/ | 3=  | access-date= 2007-04-17 | archivedate= 2008-01-25 | archiveurl= https://web.archive.org/web/20080125040846/http://www.einstein.edu/facilities/aemc/ | deadurl= yes }}&lt;/ref&gt; u [[Philadelphia|Philadelphiji]], [[Pennsylvania]].

== Einsteinovi radovi ==
Einstein je tijekom svog života objavio preko pedeset znanstvenih radova. Također je objavio i nekoliko radova koji se ne bave znanošću, uključujući ''O cionizmu'' ([[1930|1930.]]), ''Zašto rat?'' ([[1933|1933.]], zajedno sa [[Sigmund Freud|Sigmundom Freudom]] kao koautorom), ''Svijet kako ga ja vidim'' ([[1934|1934.]]) i ''Izvan mojih poznih godina'' ([[1950|1950.]]).

Glavna djela Alberta Einsteina su: 
* [[Teorija Brownovog gibanja]]; 
* Elektrodinamika tijela u kretanju; 
* Osnovne opće teorije relativiteta; 
* [[O posebnoj i općoj teoriji relativiteta]]; 
* Evolucija fizike; 
* Moja slika svijeta; 
* Značenje relativnosti 
* Ideje i mišljenja.

== Bilješke ==
{{Reflist|group=nb}}

== Reference ==
{{reflist|2}}

== Bibliografija ==
{{refbegin|2}}
* {{cite web | author = American Institute of Physics | year = 1996 | url = http://www.aip.org/history/einstein/index.html | title = Einstein-Image and Impact | accessdate = 25. 02. 2006. }}
* {{cite web | author = Bodanis, David | year = June 2005 | url = http://www.pbs.org/wgbh/nova/einstein/bodanis.html | title = Einstein the Nobody | accessdate = 25. 02. 2006. }}
* {{Cite book | author = [[Edmund Blair Bolles|Bolles, Edmund Blair]] | year = 2004 | month = April | title = Einstein Defiant: Genius versus Genius in the Quantum Revolution | publisher = National Academy Press | id = ISBN 0-309-08998-0 |ref=harv}}
* {{Cite book | last=Brian|first=Dennis| year = 1996 | title = Einstein: A Life | publisher = New York: John Wiley &amp; Sons | id = ISBN 0-471-11459-6 |ref=harv}}
* {{cite web | author = Butcher, Sandra Ionno | date = March 2005 | url = http://www.pugwash.org/publication/phs/phslist.htm | title = The Origins of the Russell-Einstein Manifesto | access-date = 2007-04-17 | archivedate = 2006-10-10 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20061010130809/http://www.pugwash.org/publication/phs/phslist.htm | deadurl = yes }}
* {{Cite book | first = Alice | last = Calaprice | title = The new quotable Einstein | pages = p. 173 | publisher = Princeton University Press | year = 2005 | id = ISBN 0-691-12075-7 |ref=harv}}
* {{Cite book | author = [[Ronald W. Clark|Clark, Ronald W.]] | year = 1971 | title = Einstein: The Life and Times | publisher = Avon | id = ISBN 0-380-44123-3 |ref=harv}}
* {{cite web | author = Crelinsten, Jeffrey | year = 2006 | url = http://www.pupress.princeton.edu/titles/8165.html | title = Einstein's Jury: The Race to Test Relativity | publisher = Princeton University Press | access-date = 2007-04-17 | archivedate = 2014-08-28 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20140828093308/http://www.pupress.princeton.edu/titles/8165.html | deadurl = yes }}
* {{cite journal | author = Galison, Peter | authorlink = Peter Galison | title = Einstein's Clocks: The Question of Time | journal = Critical Inquiry | year = Winter 2000 | volume = 26 | issue = 2 | pages = 355–389 }}
* {{cite web | author = Golden, Frederic | date = 3. 1. 2000 | url = http://www.time.com/time/time100/poc/magazine/albert_einstein5a.html | title = Person of the Century: Albert Einstein | accessdate = 25. 2. 2006 | archivedate = 2006-02-21 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20060221080452/http://www.time.com/time/time100/poc/magazine/albert_einstein5a.html | deadurl = yes }}
* {{Cite book |last=Hawking |first=Stephen|authorlink=Stephen Hawking |coauthors=Mlodinow Leonards|title=A Briefer History of Time |year=2005  |edition= 1st |publisher=Bantam Books |location=New York |language=English |pages=44 |chapter=6 |ref=harv}}
* {{Cite book | author = Highfield, Roger; Carter, Paul | title = The Private Lives of Albert Einstein | publisher = Faber and Faber, London, Boston | year = 1993 | id = ISBN 0-571-17170-2 (US ed. ISBN 0-312-11047-2) |ref=harv}}
* {{cite web | author = Holt, Jim | year = February 2005 | url = http://www.newyorker.com/critics/atlarge/?050228crat_atlarge | title = Time Bandits | accessdate = 18. 03. 2006. | archiveurl = https://archive.is/0eqA | archivedate = 2012-12-06 }}
* {{cite book|first1=Dipankar|last1=Home|first2=Andrew|last2=Whitaker|title=Einstein’s Struggles with Quantum Theory: A Reappraisal|6=|publisher=Springer Science &amp; Business Media|year=2007|isbn=0387715207, 9780387715209|url=https://books.google.hr/books?id=CB4AOrraj-8C&amp;pg=PA142&amp;dq=einstein+schilpp+geiger&amp;hl=hr&amp;sa=X&amp;ved=0CBkQ6AEwAGoVChMIk6ej9eb2yAIVRBYsCh37xwV8#v=onepage&amp;q=einstein%20schilpp%20geiger&amp;f=false}}
* {{cite book|last=Keyes|url=https://books.google.hr/books?id=d6JZryGvfxYC&amp;pg=PA51&amp;dq=einstein+science+without+religion&amp;hl=hr&amp;sa=X&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q=einstein%20science%20without%20religion&amp;f=false|title=The Quote Verifier: Who Said What, Where, and When|first=Ralph|publisher=Macmillan|year=2007|isbn=1429906170, 9781429906173}}
* {{cite web | author = Levenson, Thomas | year = June 2005 | url = http://www.pbs.org/wgbh/nova/einstein/genius/ | title = Genius Among Geniuses | accessdate = 25. 02. 2006. }}
* {{cite web | producer= Dan Levitt | date=2003 | title=Brilliant Minds: Secrets of the Cosmos | medium=TV-Series | location=Boston | distributor=Veriscope Pictures}}
* {{cite web | author = Martínez, Alberto A. | year = April 2004 | url = http://physicsweb.org/articles/world/17/4/2 | title = Arguing about Einstein's wife | publisher = Physics World | accessdate = 23. 11. 2005. }}
* {{cite book | author = [[Abraham Pais|Pais, Abraham]] | year = 1982 | title = Subtle is the Lord. The Science and the Life of Albert Einstein | publisher = Oxford University Press | location = Oxford | id = ISBN 0-19-520438-7 }} This is the definitive scientific biography.
* {{cite book | author = [[Abraham Pais|Pais, Abraham]] | year = 1994 | title = Einstein Lived Here | publisher = [[Oxford University Press]] | location = Oxford | id = ISBN 0-19-853994-0 }} This book discusses non-science aspects of Einstein; marriages, affairs, illegitimate daughter, public image.
* {{Cite book | author = [[Clifford A. Pickover|Pickover, Clifford A.]]|year=2005 | title = Sex, Drugs, Einstein, and Elves: Sushi, Psychedelics, Parallel Universes, and the Quest for Transcendence | publisher = Smart Publications | id = ISBN 1-890572-17-9 }} Discusses the final disposition of Einstein's brain, hair, and eyes as well as the importance of Einstein and his work in the shaping of science and culture.
* {{Cite book | author = [[Andrew Robinson|Robinson, Andrew]] | year = 2005 | title = Einstein: A Hundred Years of Relativity | publisher = Palazzo Editions | id = ISBN 0-9545103-4-8 |ref=harv}}
* {{cite book | author = Rosenkranz, Ze'ev | year = 2005 | title = Albert Einstein — Derrière l'image | publisher = Editions NZZ, Zürich | id = ISBN 3-03823-182-7 }} Copies of many of Einstein's original personal documents.
* {{Cite book | author = [[Peter D. Smith|Smith, Peter D.]] | year = 2000 | title = Einstein (Life &amp; Times Series) | publisher = Haus Publishing | id = ISBN 1-904341-15-2 |ref=harv}}
* {{Cite book | author = [[John Stachel|Stachel, John]] |year=1998 | title = Einstein's Miraculous Year: Five Papers That Changed the Face of Physics | publisher = Princeton University Press | id = ISBN 0-691-05938-1 |ref=harv}}
* {{Cite book | author = [[Fritz Stern|Stern, Fritz]] | year = 1999| title = Einstein's German World | publisher = Princeton, N.J, Princeton University Press, | id = ISBN 0-691-05939-X|ref=harv}}
* {{Cite book | authorlink = Kip Thorne | last = Thorne | first = Kip | year = 1995 | title = [[Black Holes and Time Warps|Black Holes and Time Warps: Einstein's Outrageous Legacy]] | publisher = W. W. Norton &amp; Company|edition = Reprint edition|date = 1. 1. 1995 | id = ISBN 0-393-31276-3 |ref=harv}}
{{refend}}

== Vanjske veze ==
{{Commonscat|Albert Einstein}}
* [http://www.alberteinstein.info/ Albert Einstein archives] {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/60qXwH4mf?url=http://www.alberteinstein.info/ |date=2011-08-11 }}
* {{gutenberg author| id=Albert+Einstein | name=Albert Einstein}}
* ''Audio excerpts of famous speeches: '' [http://www.time.com/time/time100/poc/audio/einstein1.ram E=mc² and relativity]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [http://www.time.com/time/time100/poc/audio/einstein2.ram Impossibility of atomic energy] {{Webarchive|url=http://webarchive.loc.gov/all/20050415131730/http://www.time.com/time/time100/poc/audio/einstein2.ram |date=2005-04-15 }}, [http://www.time.com/time/time100/poc/audio/einstein3.ram arms race] {{Webarchive|url=http://webarchive.loc.gov/all/20050415131729/http://www.time.com/time/time100/poc/audio/einstein3.ram |date=2005-04-15 }} (from Time magazine archives)
* [[FBI]]: [https://web.archive.org/web/20040810044240/http://foia.fbi.gov/foiaindex/einstein.htm FBI files]—investigation regarding affiliation with the Communist Party
* [[American Institute of Physics]]: [http://www.aip.org/history/einstein/index.html Albert Einstein] includes life and work, audio files and full site as downloadable PDF for classroom use
* PBS [http://www.pbs.org/wgbh/nova/einstein/ PBS NOVA—Einstein]
* [http://www.adherents.com/people/pe/Albert_Einstein.html Einstein's religious position] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070410131208/http://www.adherents.com/people/pe/Albert_Einstein.html |date=2007-04-10 }}

{{Nobelova nagrada za fiziku}}
{{Normativna kontrola}}
{{Izabran}}

{{Životni vijek|1879|1955|Einstein, Albert}}
[[Kategorija:Njemački fizičari]]
[[Kategorija:Američki fizičari]]
[[Kategorija:Švicarski fizičari]]
[[Kategorija:Njemački Jevreji]]
[[Kategorija:Američki Jevreji]]
[[Kategorija:Relativnost]]
[[Kategorija:Dobitnici Nobelove nagrade za fiziku]]
[[Kategorija:Biografije, Ulm]]
[[Kategorija:Biografije, München]]
[[Kategorija:Biografije, Pavia]]
[[Kategorija:Bern]]</text>
      <sha1>4uk8znrvetgcdmpnw79ofjquwrwnmq6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Anarhija</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3224</id>
    <revision>
      <id>41261216</id>
      <parentid>41243409</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T10:49:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>178.221.182.117</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3526" xml:space="preserve">{{Anarhizam}}
Reč anarhija dolazi od grčkog αναρχία (anarchia), što kurac veliki palac '&lt;nowiki/&gt;'''vlada ili vlast''''). 

'''Anarhija''' je oblik društva u kom se nastoji poništiti svaki oblik nametnutog autoriteta; anarhisti veruju u čovekovu prirodnu sposobnost autokontrole u društvu. Postojanje društvenih pravila i ugovora nije a priori isključeno u anarhiji, bitno je samo da je ta pravila i te ugovore slobodno odredila i prihvatila zajednica koje se ona i tiču i da nisu nametnuta odozgo, kao što se događa tamo gde jedni ljudi imaju veću moć od drugih. No, to je, svakako, obzirom na realnosti ljudskog razvoja, tek ideal. 

Mada je u ljudskoj povijesti bilo brojnih ostvarenja društava i organizacija baziranih na anarhičnim principima, [[Pariška komuna]] iz [[1871.]] je bila verojatno prvi pokušaj anarhične društvene organizacije koji je globalno odjeknuo; kao što je komentarisao [[Mihail Bakunjin]], jedan od velikih mislilaca anarhije. Još je konkretnih i opširnih ostvarenja anarhičnih principa u društvu bilo i u vreme [[Španski građanski rat|građanskog rata]] u  [[Španija|Španiji]], za vrijeme kojeg su radnici, često kao članovi anarhosindikalnih organizacija kao što je [[CNT]] u [[Katalonija|Kataloniji]] i [[Aragon|Aragonu]], dokazali delotvornost samouprave javnog prevoza i proizvodnih preduzeća - industrijskih, kao i poljopriverednih: preko horizontalnih skupština su bile ostvarene kolektivizacije zemlje zaplenjene od veleposednika i u nekim slučajevima je čak bilo ukinuto i [[privatno vlasništvo]]; sve je to, međutim, bilo nasilno prekinuto zbog ratnog poraza, naime osim što su se borili protiv nacionalista i fašista pod vodstvom [[Francisco Franco|Franciska Franca]] (koji su imali i podršku [[Fašistička Italija|fašističke Italije]] i [[Nacistička Njemačka|nacističke Nemačke]]), anarhisti su se morali čuvati i Komunističke partije, koja je imala podršku od [[Josif Staljin|Staljina]] s izričitom zabranom naoružavanja anarhista i s naredbom da se sabotiraju postignuća anarhičnih organizacija i pojedinaca. Bilo je, međutim vrlo bitno i iskustvo [[Mahnovšćina|Mahnovšćine]], tj. pobunjeničke [[Ukrajina|Ukrajine]] pod vodstvom seljačkog generala [[Nestor Ivanovič Mahno|Nestora Ivanoviča Mahna]] i [[Kronstadt|Kronstadtskog]] otpora u [[Rusija|Rusiji]]. Oba ova otpora su bila slomljena i izbrisana od strane boljševika i njihove [[Crvena armija|Crvene armije]] kojom je zapovedao general [[Lav Trocki]]. Za takav ishod pomalo su zaslužni i anarhisti, koji nisu imali mehanizam zaštite od posledica nastalih divljačkim postupanjem određenih grupacija, koje su bile deo anarhističkog pokreta.

Reč anarhija danas se pogrešno koristi kao sinonim za haos, što je rezultat decenija pogrešnog tumačenja i definisanja pojma, bilo namerno ili zbog neznanja i neinformisanosti, ponajprije u medijima, popularnoj kulturi i svakodnevnom javnom diskursu.  

Anarhistička misao danas uživa velik broj poštovalaca, kao što je [[Noam Chomsky]] - poznati predstavnik [http://www.mit.edu/ MIT-a].

Temeljni princip anarhističke misli se temelji na idealu krajnje slobode koja sprečava svaki oblik vladavine (&quot;Sve stranke bez iznimke, u meri u kojoj nameravaju osvojiti vlast, su razni oblici apsolutizma.&quot;, &quot;Vladavina čoveka nad čovekom je ropstvo.&quot;, &quot;Ko god me uhvati da bi zavladao mnome je uzurpator i tiranin: ja ga proglašavam svojim neprijateljem.&quot; - [[Pierre-Joseph Proudhon]])

[[Kategorija:Država]]</text>
      <sha1>8jw8u32ce3rlt1u77xvwcn2fm03i1o9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1937</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4362</id>
    <revision>
      <id>41261198</id>
      <parentid>41258979</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T19:05:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alekol</username>
        <id>2231</id>
      </contributor>
      <comment>/* Avgust/August/Kolovoz */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="59710" xml:space="preserve">{{godina nav}}
{{Godina u drugim kalendarima|1937}}
Godina '''1937'' (''[[Rimski brojevi|MCMXXXVII]]''') bila je [[redovna godina koja počinje u petak]] po gregorijanskom kalendaru (link pokazuje kalendar).
__NOTOC__
&lt;center&gt;
{| style=&quot;border:1px solid silver;background-color:white;padding:5px;&quot; align=center class=radius 
| '''1937''': &lt;br /&gt; [[1937#Januar/Siječanj|1]] • [[1937#Februar/Veljača|2]] • [[1937#Mart/Ožujak|3]] • [[1937#April/Travanj|4]] • [[1937#Maj/Svibanj|5]] • [[1937#Jun/Juni/Lipanj|6]] • [[1937#Jul/Juli/Srpanj|7]] • [[1937#Avgust/August/Kolovoz|8]] • [[1937#Septembar/Rujan|9]] • [[1937#Oktobar/Listopad|10]] • [[1937#Novembar/Studeni|11]] • [[1937#Decembar/Prosinac|12]] &lt;br /&gt; [[1937#Rođenja|Rođenja]] • [[1937#Smrti|Smrti]]
|}&lt;/center&gt;

== Događaji ==
=== Januar/Siječanj ===
* početkom godine - Inostrani dug Kraljevine Jugoslavije procenjen na 45 milijardi dinara a unutrašnji 7,9 milijardi&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1937/02/14?pageIndex=00008 &quot;Politika&quot;, 14. feb. 1937]&lt;/ref&gt; (kurs dinara je oko 48 za dolar&lt;ref&gt;[http://www.kunalipa.com/katalog/tecaj/tecaj-1913-1945.php Povijesne tečajne liste 1913.-1945.]. kunalipa.com&lt;/ref&gt;).
* [[1. 1.]] - [[Anastasio Somoza García]] postao predsednik [[Nikaragva|Nikaragve]] (praktično diktator od 1936. do '[[1956|56]].).
* [[2. 1.]] - Anglo-italijanski &quot;džentlmenski sporazum&quot; o interesima na Mediteranu.
* [[4. 1.]] - Patrijarh Varnava u božićnoj poslanici upozorava da se &quot;...širi komunistički otrov... naročito omladini našoj...&quot;.
* [[6. 1.]] - [[Popis stanovništva u SSSR (1937)|Popis stanovništva u SSSR]]: rezultati uništeni, organizatori poslati u gulage. 
* [[9. 1.]] - [[Lav Trocki]] stigao u Meksiko. 
* 9. 1. - Sudar talijanskih parobroda &quot;Moreja&quot; i &quot;Ubertas&quot; kod Tajerskih sestrica - &quot;Ubertas&quot; je potonuo bez žrtava.&lt;ref&gt;Vreme, 11. jan. 1937&lt;/ref&gt;
* [[15. 1.]] - [[Španski građanski rat]] &amp;mdash; Druga bitka na Korunjskom drumu: nacionalisti su ga presekli, ali Madrid nije opkoljen. 
* [[16. 1.]] - Sastanak [[Milan Stojadinović|Stojadinovića]] i [[Vladko Maček|Mačeka]] kod Brežica - bez pomaka.
* januar - Poplave u osam država SAD, 333 mrtvih, od čega 225 u Kentakiju. 
* [[19. 1.]] - [[Howard Hughes]] postavlja rekord: od Los Anđelesa do Njujorka za 7 sati, 28 minuta and 25 sekundi.
* [[20. 1.]] - Inauguracija američkog predsednika [[FDR|Ruzvelta]] za drugi mandat, prvi put na ovaj datum umesto 4. marta.
[[Datoteka:Spomenik Internacionalnim brigadama Beograd.jpg|160px|left|mini|Spomenik [[Jugosloveni u Španskom građanskom ratu|interbrigadistima]]]]
* [[23. 1.]] - Prva grupa [[Jugosloveni u Španskom građanskom ratu|jugoslovenskih dobrovoljaca]] se pridružila [[internacionalne brigade|Internacionalnim brigadama]] u [[španski građanski rat|španskom ratu]].
* 23. 1. - Odlukom Kraljevske banske uprave [[Dunavska Banovina|Dunavske Banovine]], u Novom Sadu odobren je rad i pravila Hrvatske kulturne zajednice u [[Subotica|Subotici]].
* [[24. 1.]] - Ugovor o večnom prijateljstvu [[Kraljevina Jugoslavija|Jugoslavije]] i [[Carstvo Bugarska|Bugarske]].
* [[26. 1.]] - Košava od 20-25 m/s i hladnoća od -13 stepeni u Beogradu, brodovi zarobljeni ledom na rekama.
* [[29. 1.]] - Potpredsjednik HSS [[August Košutić]] se vratio u zemlju iz emigracije.
* 23 - [[30. 1.]] - Drugo [[Moskovska suđenja|Moskovsko suđenje]], Sedamnaestorici iz &quot;Antisovjetskog trockističkog centra&quot; ([[Karl Radek]], [[Georgij Pjatakov]], [[Grigorij Sokoljnikov]]...) - 13 smrtnih kazni.
* [[30. 1.]] - Hitler otkazao i poslednje obaveze prema Versajskom ugovoru, Rajshtag produžuje Zakon o vanrednom ovlašćenju iz [[1933]]. za još četiri godine. 
* [[31. 1.]] - [[Bataljon Dimitrov]] se pridružio [[XV internacionalna brigada|XV internacionalnoj brigadi]], u njemu je i 25 Jugoslovena, npr. [[Veljko Vlahović]], [[Franc Rozman]].

=== Februar/Veljača ===
[[Datoteka:Opel Kadett 1937.jpg|mini|220px|Prvi [[Opel Kadett]]]]
* [[4. 2.]] - Prva skupština [[Srpski kulturni klub|Srpskog kulturnog kluba]] u Beogradu.
* 4. 2. - Bombarderi bezuspešno pokušali razbiti led na Velikoj Moravi kod [[Dragovac (Požarevac)|Dragovca]], u požarevačkom srezu su poplave.
* februar, početkom - Probijen put kroz Platije u Crnoj Gori, sledi proširivanje i završetak puta.&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 10. feb. 1937, str. 7&lt;/ref&gt;
* [[5. 2.]] - Predsednik Ruzvelt predlaže da se broj sudija [[Vrhovni sud SAD|Vrhovnog suda SAD]] poveća sa 9 na 15 (reforma prozvana &quot;plan za pakovanje suda&quot;).
* [[7. 2.]] - Osnovan Savez jugoslovenske aeronautičke industrije.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1938/06/12?pageIndex=00019 &quot;Vreme&quot;, 12. jun 1938]&lt;/ref&gt;
* 3 - [[8. 2.]] - [[Španski građanski rat]] &amp;ndash; [[Bitka za Málagu (1937)|Bitka za Málagu]] se okončava pobedom nacionalista i Italijana i zauzećem [[Malaga|grada]]; ubijene hiljade republikanaca, otvorena paljba i na kolonu izbeglica ([[Masakr na putu Málaga–Almería]]). 
* [[6. 2.]] - U Beogradu radi Odsek dečje policije, za postupanje sa napuštenom decom i mlađim maloletnicima.&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 8. feb. 1937, str. 7&lt;/ref&gt;
* [[6. 2.]] - [[27. 2.]] - Bitka na Harami, istočno od Madrida: nacionalisti postižu neke uspehe ali ne uspevaju postići proboj. 
* [[11. 2.]] - Završen je veliki ''sit-down'' štrajk u [[General Motors]]ovoj fabrici u [[Flint, Michigan]]: radnici su dobili povišicu, ''[[United Automobile Workers]]'' postaju važan sindikat, koji se širi auto-industrijom.
* 11. 2. - [[Joachim von Ribbentrop]] uručuje u Londonu formalni zahtev za povratak bivših [[Njemačko kolonijalno carstvo|nemačkih kolonija]]. Pre neki dan je napravio gaf kada se kralj George VI trgao od njegovog nacističkog pozdrava.
* 13. 2. - Požar u bioskopu u (Š)Antoungu u Mandžuriji, izveštava se o 685 (ili 658) žrtava.&lt;ref&gt;Vreme, 15. feb. 1937, str. 1&lt;/ref&gt;
* [[15. 2.]] - Odbor za nemešanje u Londonu odlučio da se po zemljama zabrani vrbovanje i slanje dobrovoljaca za Španiju, od 20. februara, i da španske granice budu pod međunarodnom kontrolom.
* februar - Afera Dijamantštajn - &quot;Tehnička unija&quot; - Zbor u Jugoslaviji&lt;ref&gt;npr. [http://www.digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1937/02/19#page/3/mode/1up Politika 19. 2. 1937, str. 4-5] i [http://www.digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1937/02/21?pageIndex=00007 Politika, 21.2.1937. str. 7]. i 15. 2. str. 7 digitalna.nb.rs&lt;/ref&gt;.
* februar - Opijumska krijumčarska afera u Beogradu: u kući na Karaburmi nađeno 94 kg prerađenog i 64 neprerađenog [[opijum]]a.&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 25. feb. 1937, str. 1 i 10&lt;/ref&gt;
* februar - Objavljeni rezultati provincijskih izbora u [[Britanska Indija|Britanskoj Indiji]]: [[Indijski nacionalni kongres]] dobija vlast u osam od 11 provincija. 
* [[18. 2.]] - Umro [[Grigorij Ordžonikidze]], član Politbiroa i narodni komesar teške industrije SSSR. 
* [[19. 2.]] - [[Yekatit 12]]: pokušaj ubistva italijanskog vicekralja Etiopije [[Rodolfo Graziani|Gracijanija]] u Adis Abebi, slede krvave represalije sa hiljadama ubijenih.
* [[25. 2.]] - Zemljotres blizu Čačka, ima materijalne štete.
* 25. 2. - Objavljena [[John Steinbeck|Steinbeckova]] novela &quot;[[O miševima i ljudima]]&quot;. 
* [[27. 2.]] - Nekoliko studenata frankovaca upalo u prostorije &quot;Hrvatskog dnevnika&quot;, bliskog Vlatku Mačeku.&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 28. feb. 1937, str. 7&lt;/ref&gt;
* [[28. 2.]] - Predat je saobraćaju podmorski telegrafski kabl između Jugoslavije i Francuske, preko [[Igalo|Igala]] i Tunisa.
* 28. 2. - Tuča u Beogradu između antifašističkih studenata i [[ZBOR]]-ovih &quot;letećih odreda&quot; ispred bioskopa Triglav u Sarajevskoj.

=== Mart/Ožujak ===
* [[4. 3.]] - U jugoslovenskim vodama zaustavljen francuski brod ''La Corse'' koji je trebao prevesti 400 dobrovoljaca u Španiju, među uhapšenima je [[Adolf Muk]], član CK [[KPJ]].
* 4. 3. - [[9. dodjela Oscara]]: najbolji film je ''[[The Great Ziegfeld]]'', ukupno tri nagrade, ''[[Anthony Adverse]]'' četiri, ''[[The Story of Louis Pasteur]]'' tri.
* [[8. 3.]] - [[Bitka kod Gvadalahare]] počinje [[Corpo Truppe Volontarie|italijanskom]] ofanzivom. 
* [[10. 3.]] - Objavljena [[enciklika]] pape [[Pio XI.|Pija XI]] ''[[Mit brennender Sorge]]'' (&quot;S gorljivom brigom&quot;), u kojoj se kritikuje nacistički režim.
* [[15. 3.]] - U Beogradu štampan prvi broj lista &quot;Student&quot;, osnivač i prvi urednik [[Ivo Lola Ribar]].
* mart - [[Ernest Hemingway]] prvi put u Španiji. 
* mart - Centralna omladinska komisija pri CK [[KPJ]] ([[Ivo Lola Ribar]], [[Leo Mates]], [[Lidija Šentjurc]]).
* [[15. 3.]] - [[31. 5.]] - Panpacifička mirovna izložba u Nagoji.
* [[16. 3.]] - Uveče dolazi do krvavih nereda između [[François de La Rocque|de La Rocqueovih]] fašista i komunista u pariskom predgrađu [[Clichy]].
* [[18. 3.]] - Eksplozija gasa u školi u mestu [[New London, Texas]] ubija najmanje 295 đaka i nastavnika (najsmrtonosnija katastrofa u američkim školama).
*   18. 3. - Mussolini dobio &quot;Mač Islama&quot; u Tripoliju. 
* [[19. 3.]] - Papina enciklika ''[[Divini Redemptoris]]'' protiv komunizma.
* 20/[[21. 3.]] - Kurdi dižu pobunu u turskoj provinciji Dersim (danas [[Tunceli (provincija)|Tunceli]]), tokom gušenja dolazi do [[Dersimski masakr|Dersimskog masakra]]. 
* [[21. 3.]] - [[Masakr u Ponceu]]: policija ubila 21 nacionalističkog demonstranta na [[Portoriko|Portoriku]].
* [[23. 3.]] - Španska vlada odnosi pobedu u [[Bitka kod Gvadalahare|Bici kod Gvadalahare]] - podignut moral republikanaca, blamaža za Musolinija.
* [[25. 3.]] - U Beogradu potpisan petogodišnji ugovor o nenapadanju i neutralnosti sa [[Fašistička Italija|Italijom]] (poštovanje granica, povlastice manjinama, likvidacija ustaškog problema, priznanje italijanske vlasti u Etiopiji...). Demonstracije protiv [[Galeaco Ćano|grofa Ćana]].
* [[28. 3.]] - Na lokalnim izborima u [[Sofija|Sofiji]] prvi put glasaju žene.
* [[29. 3.]] - ''West Coast Hotel Co. v. Parrish'': Vrhovni sud SAD sa 5:4 potvrdio ustavnost minimalne plate u državi Washington - ovo se smatra krajem [[Era Lochner|ere Lochner]] (od 1905. odn. 1897.) u kojem su obarane mere ekonomske regulacije u saveznim državama, kao i odlukom koja je odvratila Ruzveltov plan reforme suda (''The switch in time that saved nine''). 
* 29. 3. - U lavini na Storžiču kod [[Tržič]]a stradalo devet smučara.&lt;ref&gt;[http://www.grs-trzic.si/galerije.php?pid=7 Storžiški plaz, 1937]. grs-trzic.si&lt;/ref&gt;
* [[31. 3.]] - Donete uredbe o osnivanju Muzičke akademije i Umetničke akademije u Beogradu, rade od sledeće jeseni (osvećena 21. novembra, → [[Univerzitet umetnosti u Beogradu]]).
*   31. 3. - [[Španski građanski rat]]: počinje [[Rat na severu]], nacionalistička ofanziva protiv severne republikanske eksklave, prva faza je [[Biskajska kampanja]]. Bombardovanjem razoren baskijski grad [[Durango (Baskija)|Durango]], oko 250 mrtvih.

=== April/Travanj ===
* [[1. 4.]] - [[Datoteka:British Raj Red Ensign.svg|25px]] Stupa na snagu britanski Zakon o vladi Indije: 
** kvalifikovana autonomija za provincije, direktni izbori, više indijskih predstavnika.
** [[Datoteka:Flag of Aden (1937–1963).svg|25px]] [[Kolonija Aden|Aden]] i [[Datoteka:Flag of British Burma (1937).svg|25px]] [[Britanska Burma|Burma]] postaju zasebne [[krunska kolonija|kolonije]].
*   1. 4. - [[Legija Kondor]] bombardovala [[Jaén]] u Andaluziji, 159 mrtvih. 
* 1. 4. - Počelo &quot;intenzivno podizanje&quot; [[Unska pruga|Unske pruge]] - rokovi se rastežu do jeseni 1941, procenjeni troškovi nadnica 400 miliona dinar&lt;ref&gt;[http://www.digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1938/10/26#page/7/mode/1up Vreme, 26. okt. 1938, str. 8]. digitalna.nb.rs&lt;/ref&gt;a (u prometu od 1948).
* [[4. 4.]] - [[Charles Lindbergh]] i supruga sleteli u Zagreb, na proputovanju iz Afrike.
* [[5. 4.]] - Čehoslovački predsednik [[Edvard Beneš]] u poseti Jugoslaviji, pozdravljen vojnim defileom.
* [[12. 4.]] - [[Frank Whittle]] testira [[mlazni motor]] na zemlji.
* 12. 4. - Vaseljenska patrijaršija priznala autokefalnost [[Albanska pravoslavna crkva|Albanske pravoslavne crkve]], proglašene 1922; novi episkop je [[Hristofor Kisi]].
* [[14. 4.]] - Sukob ljevičarskih i frankovačkih studenata u Zagrebu, ubijen [[Krsto Ljubičić]].
* 14. 4. - Olujna [[košava]] od 28 m/s u Beogradu, šteta pored Dunava i kod Jaćimovića ciglane na Zvezdari.
[[Datoteka:Mural del Gernika.jpg|mini|280px|&quot;[[Guernica (Picasso)|Guernica]]&quot;]]
* [[17. 4.]] - Prva pojava [[Patak Dača|Patka Dače]], u crtanom filmu ''Porky's Duck Hunt''.
*   17. 4. - Završen Staljinov kanal Moskva-Volga, od 1947. [[Moskovski kanal]]. 
* 17-[[18. 4.]] - U [[Čebine|Čebinama]] održan osnivački kongres [[SK Slovenije|KP Slovenije]], integralnog dela [[KPJ]], sekretar CK [[Franc Leskošek]].
* [[19. 4.]] - Franko ujedinio karliste i falangiste: Tradicionalistička španska falanga i Komiteti nacionalne sindikalističke ofanzive (FET y de las JONS) biće jedina partija tokom diktature u Španiji (→ ''[[Movimiento Nacional]]''). 
* [[20. 4.]] - Prikazan film ''[[A Star Is Born]]''.
* 20. 4. - Požar u štali Poljoprivrednog fakulteta na Maksimiru: stradalo je troje skitnica koji su tu spavali.
* [[23. 4.]] - Raspušten Savet odbrane Madrida (rastuće tenzije između komunista i anarhista). 
*   23. 4. - Mađarski fašista [[Ferenc Szálasi]] osuđen na tri meseca zatvora zbog huškanja protiv države i Jevreja. 
* [[25. 4.]] - U Sovjetskom Savezu objavljeno da su ispunjeni planovi druge [[Petoletka (SSSR)|Petoletke]]. 
* [[26. 4.]] - [[Španski građanski rat]] &amp;mdash; Rat na severu: [[Bombardiranje Guernice]] od strane [[Legija Kondor|Legije Kondor]], nacionalisti zauzimaju grad dva dana kasnije i tvrde da su ga razrušili komunisti.
* ca. 27. 4. - Poplave oko Save i Velike Morave.
* [[28. 4.]] - U Rimu otvoren filmski studio ''[[Cinecittà]]''.

=== Maj/Svibanj ===
[[Datoteka:Hindenburg over New York 1937.jpg|mini|180px|&quot;[[LZ 129 Hindenburg|Hindenburg]]&quot; iznad Njujorka]]
* [[1. 5.]] - Krenula informativna emisija Radio Beograda &quot;Aktuelni čas&quot;.
* [[2. 5.]] - Tajni sastanak [[Herman Gering|Hermana Geringa]] sa namesnikom [[Pavle Karađorđević|Pavlom]] i premijerom [[Milan Stojadinović|Stojadinovićem]] na [[Bled]]u - neuspeli pokušaj privlačenja Jugoslavije Nemačkoj (Tanjug).
* [[3. 5.|3]] - [[8. 5.]] - [[Majski dani (1937)|Majski dani]]: sukob među republikancima u Barseloni i Kataloniji, vlada i KP Španije protiv anarhista i [[POUM]]-a (bivši trockisti i komunistička Desna opozicija).
* [[6. 5.]] - Katastrofa &quot;[[LZ 129 Hindenburg|Hindenburga]]&quot;: nemački dirižabl izgoreo u Nju Džersiju, poginulo 36 ljudi.
* [[9. 5.]] - [[Senjske žrtve]]: žandarmi pucali na kamion sa pristalicama HSS, navodno uzvraćajući paljbu, poginulo šest gospićkih omladinaca&lt;ref&gt;Manojlović, Koraljka (1991). [http://hrcak.srce.hr/file/110324 DOGAĐAJI U SENJU 9. SVIBNJA 1937. Prilog proučavanju političkog terora u Hrvatskoj]. hrcak.srce.hr&lt;/ref&gt;. 
[[Datoteka:GoldenGateBridge-001.jpg|mini|220px|[[Most Golden Gate]]]]
* [[12. 5.]] - Krunidba britanskog kralja [[Džordž VI|Džordža VI]], prva snimljena na filmu i prenošena preko radija (prisustvuju i knez namesnik Pavle i kneginja Olga); procesiju je prenosila televizija BBC.
* [[13. 5.]] - [[Ivana Brlić-Mažuranić]] je prva žena akademik u Jugoslaviji, dopisna članica [[JAZU]].
* [[14. 5.]] - Železnička nesreća na pruzi uskog koloseka Zaječar - Paraćin kod [[Manastir Svete Petke u Izvoru|Manastira Svete Petke]] - pet mrtvih.
* [[15. 5.]] - Bivši albanski ministar unutrašnjih dela [[Et'hem Toto]] diže pobunu u Delvini na jugu Albanije - poražen je i ubijen pre kraja meseca&lt;ref name=&quot;Pearson2004&quot;&gt;{{cite book|author=Owen Pearson|title=Albania in the Twentieth Century, A History: Volume I: Albania and King Zog, 1908-39|url=https://books.google.com/books?id=3_Sh3y9IMZAC&amp;pg=PA388|year=2004|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-013-0|pages=386–}}&lt;/ref&gt;.
* [[17. 5.]] - Španski republikanski premijer [[Francisco Largo Caballero]] dao ostavku, nasleđuje ga [[Juan Negrín]], takođe socijalista, u boljim odnosima sa komunistima. 
* 17. 5. - Seljanka iz Žumberka izvela nad sobom carski rez (tj. kasni abortus) - umrla 10. juna od &quot;slabosti srca&quot;&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1937/06/10?pageIndex=00009 &quot;Vreme&quot;, 10. jun 1937], kao i 8. i 11. jun&lt;/ref&gt;
[[Datoteka:Neville-Chamberlain (cropped).jpg|mini|150px|[[Neville Chamberlain]]]]
* [[21. 5.]] - Masakrirana cela zajednica etiopskog manastira [[Debre Libanos]] - 297 monaha i 23 mirjana (još jedna odmazda za atentat na vicekralja Gracijanija u februaru).
*   21. 5. - Sovjeti postavili istraživačku stanicu [[Severni pol-1]]. 
* [[24. 5.]] - Oluja sa gradom izazvala veliku materijalnu štetu sinoć u Beogradu.
* [[25. 5.]] - [[25. 11.]] - [[Univerzalna izložba (1937)|Univerzalna izložba]] u Parizu, tj. Međunarodna izložba umetnosti i tehnike u modernom životu. U španskom paviljonu izložena ''[[Guernica (Picasso)|Guernica]]'', Jugoslavija je imala svoj paviljon a najupadljiviji su bili nemački i sovjetski, postavljeni jedan naspram drugog.
* [[26. 5.]] - [[Kraljevina Egipat|Egipat]] je poslednja zemlja koja se priključila [[Društvo naroda|Društvu naroda]]. 
* 26. 5. - ''Battle of the Overpass'' (&quot;Bitka na pasareli&quot;): Fordovi zaštitari napali sindikalce u kompleksu River Rouge - udarac za reputaciju [[Henry Ford|Henryja Forda]] i njegove tvrtke.
* [[27. 5.]] - [[Most Golden Gate]] otvoren za pešački saobraćaj, sutradan i za kolski.
*   27. 5. - Italijansko Ministarstvo za štampu i propagandu postaje [[Ministarstvo popularne kulture]]. Između osalog, zabranjuju strane fraze pa i imena: Maksim Gorki postaje Massimo Amaro, Louis Armstrong je Luigi Fortebraccio a Benny Goodman Beniamino Buonuomo&lt;ref name=&quot;Drndic2014&quot;&gt;{{cite book|author=Dasa Drndic|title=Trieste: A Novel|url=http://books.google.com/books?id=2peHAgAAQBAJ&amp;pg=PA47|year=2014|publisher=Houghton Mifflin Harcourt|isbn=978-0-547-72514-7|pages=47–}}&lt;/ref&gt;. 
* [[28. 5.]] - Nakon povlačenja [[Stanley Baldwin|Stanleya Baldwina]], novi britanski premijer je [[Neville Chamberlain]] (do [[1940]]), takođe konzervativac.
* 28. 5. - Osnovana [[Volkswagen Group]] (''Gesellschaft zur Vorbereitung des Deutschen Volkswagens mbH'') za proizvodnju &quot;[[Volkswagen Buba|buba]]&quot;; početkom jula za smeštaj radnika osnovan [[Wolfsburg]] (''Stadt des KdF-Wagens bei Fallersleben'').
* [[29. 5.]] - Republikanski avioni sa sovjetskim pilotima greškom gađali kod Ibice nemačku krstaricu ''Deutschland'', deo patrole Komiteta neintervencije, na šta nemački ratni brodovi odgovaraju dva dana kasnije bombardovanjem Almerije. 
* [[30. 5.]] - ''Memorial Day massacre'': čikaška policija ubila desetoricu nenaoružanih demonstranata-štrajkača iz industrije čelika.
* [[31. 5.]] - [[6. 6.]] - [[Segovijska ofanziva]]: neuspešni republikanski pokušaj prema [[Segovia|Segoviji]] i diverzija za severni front.

=== Jun/Juni/Lipanj ===
* [[3. 6.]] - [[Edward VIII od Ujedinjenog Kraljevstva|Edward]], vojvoda od Windsora, i [[Wallis Simpson]] se venčali u Francuskoj.
* 3. 6. - Španski nacionalistički general [[Emilio Mola]] poginuo u avionskom udesu.
* [[4. 6.]] - [[Sylvan Goldman]] uveo [[kolica za kupovinu]] u svoj supermarket u [[Oklahoma City, Oklahoma|Oklahoma City]]-ju. 
[[Datoteka:Tukhachevsky-mikhail-2.jpg|mini|120px|† [[Mihail Tuhačevski]]]]
* [[7.6.|8]] - [[9. 6.]] - [[Konstantin von Neurath]], nemački ministar inostranih poslova, u poseti Beogradu - demonstracije prokomunističkih radnika i studenata, sukobi sa policijom (takođe obišao Mađarsku i Bugarsku).
* [[8. 6.]] - Premijera [[Carl Orff|Orfove]] kantate &quot;[[Carmina Burana (kantata)|Carmine Burane]]&quot; u Frankfurtu.
* 8. 6. - Prikazan [[Jean Renoir|Renoirov]] film &quot;[[Velika iluzija]]&quot;. 
* 5 - 8. 6. - Poseta [[Petar Živković|Petra Živkovića]], lidera [[Jugoslovenska nacionalna stranka|JNS]], nekim gradovima Slovenije (Ljubljana, [[Maribor]], [[Celje]]) izaziva proteste. Sukob pristalica JNS i [[Jugoslovenska radikalna zajednica|JRZ]] kod Maribora, jedan poginuo.
* [[9. 6.]] - Italijanski antifašistički aktivisti, braća [[Carlo Rosselli|Carlo]] i [[Nello Rosselli]] ubijeni u Francuskoj od strane pripadnika ''[[La Cagoule]]''.
* [[11. 6.]] - &quot;Slučaj trockističke antisovjetske vojne organizacije&quot; odn. Slučaj Tuhačevskog: maršal [[Mihail Tuhačevski]] i sedmorica generala osuđeni na smrt u Moskvi i streljani iste noći.
*   11. 6. - Prikazan film ''[[A Day at the Races]]'' [[Braća Marx|braće Marx]]. 
* [[12. 6.|12]] - [[19. 6.]] - [[Bitka za Bilbao]]: nacionalisti osvajaju ovaj [[Bilbao|grad]] i ostatak Baskije; istovremeno, republikanci neuspešno pokušavaju osvojiti [[Huesca|Huescu]] u Aragonu, poginuo general [[Máté Zalka]]. 
* [[14. 6.]] - Potpaljena renovirana visoka peć u [[Vareš]]u, predviđeno 160 tona sirovog željeza dnevno.&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 16. jun 1937&lt;/ref&gt;
* {{circa}} 14. 6. - Nemačka ekspedicija uz [[Nanga Parbat]] stradala od lavine, poginulo sedam Nemaca i devet Šerpi.
[[Datoteka:Monument to Liberators - Nish.jpg|mini|150px|[[Spomenik oslobodiocima Niša]]]]
* jun - [[Pablo Picasso]] završio &quot;[[Guernica (Picasso)|Gerniku]]&quot;.
* [[16. 6.]] - Španska republikanska vlada zabranila [[Radnička partija marksističkog ujedinjenja|POUM]], [[Andrés Nin]] i ostali lideri uhapšeni, Nin ubrzo ubijen u tajnosti. Bio je ugrožen i Eric Blair ([[George Orwell]]) ali je uspeo da pobegne u Francusku. 
* [[19. 6.]] - &quot;Masakr na ženski dan&quot;: sukob policije i štrajkača čeličane u [[Youngstown, Ohio]], 16 mrtvih. 
* 18 - [[20. 6.]] - [[Valerij Čkalov]] sa Bjeljakovom i Bajdukovom leteo 63 sata preko Arktika od Moskve do [[Vancouver, Washington]], (primljeni u Beloj kući 28. 6.).
* [[21. 6.]] - Ostavka francuske vlade [[Léon Blum|Léona Bluma]].
* [[28. 6.]] - Otkriven [[Spomenik oslobodiocima Niša]]. 
* [[30. 6.]] - U Londonu uveden prvi telefonski broj za hitne pozive: 999.
* sredinom godine ? - [[Konferencija KPJ u Barceloni]]: za novog sekretara izabran [[Petko Miletić]] (na robiji), organizacioni sekretar [[Blagoje Parović]] (svi učesnici će biti optuženi za &quot;[[trockizam]]&quot;).

=== Jul/Juli/Srpanj ===
[[Datoteka:Column of tanks of 2nd Independent Light Armored Car Company, 1937.jpg|mini|270px|[[Drugi kinesko-japanski rat]]]]
* jun - jul - Masovno hapšenje komunista u Srbiji, počevši od Kragujevca, nakon provale. Među uhapšenima su [[Spasenija Babović]] i [[Krsto Popivoda]], &quot;Heroji ćutanja&quot; nakon izdržane torture.
* [[1. 7.]] - U Nemačkoj uhapšen luteranski pastor i antinacista [[Martin Niemöller]] (u logorima do 1945). 
* jul, početkom - Završeno snimanje filma &quot;Princeza korala&quot;, jugoslovensko-nemačke koprodukcije koja se naziva prvim jugoslovenskim ton-filmom.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1937/07/10?pageIndex=00007 &quot;Vreme&quot;, 10. jul 1937]&lt;/ref&gt;
* [[2. 7.]] - [[Amelia Earhart]] i njen navigator [[Fred Noonan]] nestali na Pacifiku.
* [[4. 7.]] - Pokušaj atentata na [[António de Oliveira Salazar|Salazara]] podmetnutom bombom - nije povređen.
* [[6. 7.|6]] - [[25. 7.]] - [[Bitka kod Brunete]]: republikanci napadaju zapadno od Madrida, početni uspeh se pretvara u poraz. Učestvuje i [[Bataljon Đuro Đaković]]; član Politbiroa CK KPJ [[Blagoje Parović]] poginuo prvog dana.
* [[7. 7.]] - [[Incident na mostu Marka Pola]]: sukobom japanskih i kineskih snaga na [[Most Marka Pola|Mostu Marka Pola]] otpočeo '''[[Drugi kinesko-japanski rat]]''' (1937-45), najveći rat u Aziji tokom 20. veka. Po kineskom shvaćanju ovo je početak [[drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]]. Prva je [[Bitka za Peiping-Tjencin]].
* 7. 7. - Britanska [[Peelova komisija]] preporučuje podelu [[Britanski mandat nad Palestinom|mandatne Palestine]] na arapsku i jevrejsku državu (→ [[:File:Peel map pd.png|karta]]) - odbacuju i jedni i drugi.
* 7. 7. - Probni pogon Tvornice aluminija u [[Lozovac|Lozovcu]] kraj Šibenika, a svečano otvorenje 1. kolovoza - prva tvornica aluminija u ovom dijelu Europe.
* [[8. 7.]] - [[Saadabadski pakt]]: u Teheranu potpisan pakt o nenapadanju između Turske, Iraka, Irana i Afganistana (traje do 1948). 
* 8. 7. - Oko 150 članova [[Hrvatska bratska zajednica|Hrvatske bratske zajednice]] iz Amerike stiglo u posjetu Zagrebu.
* [[9. 7.]] - Požar u Foxovom depou u [[Little Ferry, New Jersey]] usled spontanog sagorevanja [[nitratni film|nitratnog]] filma: izgubljena većina ''[[Fox Film|Fox]]''-ovih nemih filmova starijih od 1932. i mnogi materijali ''[[Educational Pictures]]''-a. 
* [[10. 7.]] - [[Nikola Tesla]] odlikovan jugoslovenskim i [[čehoslovačka|čehoslovačkim]] ordenjem, [[Orden belog orla|Belog orla]] odn. [[Orden belog lava|Belog lava]]&lt;ref&gt;[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,882764,00.html Milestones, Jul. 19, 1937], ''Time'', 19. jul 1937.&lt;/ref&gt;.
* [[12. 7.]] - Otvoren španski paviljon na pariskoj izložbi i u njemu prvi put izložena Picassova ''[[Guernica (Picasso)|Guernica]]''.
* [[14. 7.]] - Sovjetski pilot [[Mihail M. Gromov]] sa još dvojicom postigao daljinski rekord avionom [[Tupoljev ANT-25]], od Moskve do [[San Jacinto, California]] preko Severnog pola, 10.148 km ([[Valerij Čkalov]] je prošlog meseca leteo do Oregona).
* [[15. 7.]] - Otvoren [[Koncentracioni logor Buchenwald]] blizu [[Weimar]]a. 
* jul - U Nemačkoj osnovan državni industrijski konglomerat ''[[Reichswerke Hermann Göring]]'' (rudarstvo, čelik, municija). 
* [[19. 7.]] - Vrhunac [[Konkordatska kriza|Konkordatske krize]]: &quot;Krvava litija&quot; - nakon molepstvija u beogradskoj Sabornoj crkvi za zdravlje patrijarha Varnave, vernici krenuli u povorku do Savinačke crkve, iako je Uprava grada zabranila povorke i skupove. Izbija sukob žandarmerije i vernika, koji se protive ratifikaciji [[Konkordat]]a.
* ca. 19. 7. - Nepogode s poplavama izazivaju veliku štetu na Kosovu, jugozapadu Srbije i Bosni.
* [[19. 7.]] - [[30. 11.]] - [[Izložba degenerisane umetnosti]] u Minhenu.
* [[20. 7.]] - Potres izaziva materijalnu štetu na [[Hvar]]u.
* [[22. 7.]] - Američki Senat odbio Ruzveltov predlog da se proširi Vrhovni sud.
[[Datoteka:Патриарх Варнава.jpg|mini|130px|† [[Patrijarh Varnava]]]]
* [[23. 7.]] - Narodna skupština (donji dom Narodnog predstavništva KJ) uveče usvojila Konkordat sa 167 prema 129 glasova, ali [[Milan Stojadinović|Stojadinović]] odlučuje da ga još ne šalje pred Senat. U ponoć umro [[patrijarh Varnava]], posle osmonedeljnog bolovanja.
* [[25. 7.]] - [[Bitka kod Brunete]] - strateška pobeda Nacionalista nad španskom vladom.
* [[26. 7.]] - [[Guanganmenski incident]]: napad na japansku vojsku u Pekingu. 
* [[29. 7.]] - Sahrana patrijarha Varnave na Vračaru - Crkva nije htela državnu sahranu (ministri i poslanici pristalice Konkordata će biti isključeni iz Crkve).
* 29. 7. - Japanci ulaze u Peiping/[[Peking]]. [[Pobuna u Tongzhou]]: pripadnici Armije Istočnog Hopeia napali japanske vojnike i civile.
* [[30. 7.]] - Japanci zauzeli [[Tianjin]], dan nakon bombardovanja u kome je uništen [[Univerzitet Nankai]]. Otvorili su put za osvajanje [[Velika kineska nizina|Velike kineske nizine]], Kinezi se povlače sve [[Bitka za Taierzhuang|do Taierzhuanga]] sledećeg marta. 
* 30. 7. - Najintenzivniji period [[Velika čistka|Velike čistke]] u SSSR: [[NKVD-ovo naređenje № 00447]], &quot;O represiranju bivših kulaka, kriminalaca i drugih antisovjetskih elemenata&quot;, za šta su stvorene [[NKVD-ove trojke]], vansudsko sredstvo za brzo pogubljenje i zatočenje  (ukinute 1938).
* krajem jula - [[Milan Gorkić]] pozvan u Moskvu, odakle se neće vratiti (→ [[KPJ tokom Velike čistke]]).

=== Avgust/August/Kolovoz ===
{{Dvostruka slika|right|Paris-expo-1937-pavillon de l'Allemagne-02.jpg|125|Paris-expo-1937-pavillon de l'URSS-13 (colorized).jpg|125|Nemački i sovjetski paviljon u Parizu}}
* 1-[[2. 8.]] - U [[Anindol]]u kod Samobora održan osnivački kongres [[SK Hrvatske|KP Hrvatske]], integralnog dela [[KPJ]]; sekretar CK [[Đuro Špoljarić]] - za sporazum naroda Jugoslavije.
* [[2. 8.]] - Pojačan [[Radio Beograd]]: osvećen predajnik u Makišu od 20 kilovata, prva emisija iz dvorane u Poenkareovoj 21 (Studio 10, Makedonska 21, do 2014). Novi predajnik omogućuje jačine polja 4-6 puta jače nego ranije.&lt;ref&gt;Vreme, 26. nov. 1937, str. 4&lt;/ref&gt;
* [[2. 8.]] - U SAD potpisan zakon o porezu na prodaju [[marihuana|marihuane]], korak prema kriminalizaciji.
* [[5. 8.]] - Proba aerodinamične lokomotive između Beograda i Zagreba - 5 sati i 37 minuta.&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 6. avg. 1937, [https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1937/08/06?pageIndex=00011 str. 11] i [https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1937/08/06?pageIndex=00016 16]&lt;/ref&gt;
* [[6. 8.]] - Falangistička artiljerija bombarduje [[Madrid]].
* 6. 8. - [[Aero-put]] otvorio direktnu liniju Beograd-Dubrovnik, zvanu &quot;Jadranska strela&quot;.
* 7. 8. - U Sarajevu osnovano preduzeće ''Montania'', za podizanje &quot;fabrike&quot; [[antimon]]a u Loznici (Zajači).&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 8. avg. 1937&lt;/ref&gt;
* [[8. 8.]] - Japanci zauzeli [[Peking]] (tada se zvao Peiping).
* [[9. 8.]] - [[Poljska operacija NKVD (1937-38)|Poljska operacija NKVD]]: sovjetski politbiro odobrio naredbu № 00485 za &quot;likvidaciju poljskih sabotera i špijuna&quot;, do novembra 1938. 111.091 ljudi osuđeno na smrt. 
* [[11. 8.]] - Ubijen moćni irački general [[Bakr Sidqi]]. 
* [[13. 8.]] - Počinje [[Bitka za Šangaj]], niz teških okršaja koji će trajati do novembra.
* [[14. 8.]] - [[17. 9.]] - [[Santanderska bitka]], odlučujuća pobeda nacionalista na severu Španije, grad [[Santander (Španjolska)|Santander]] zauzimaju 26-og. 
* [[16. 8.|16]] - [[25. 8.]] - Seljački štrajk u [[Druga poljska republika|Poljskoj]] protiv režima [[Sanacija (Poljska)|Sanacije]].  
* [[17. 8.]] - Prema zvaničnoj verziji, [[Josip Broz]] stiže u Pariz, na poziv [[Rodoljub Čolaković|Čolakovića]] i [[Sreten Žujović|Žujovića]], i preuzima dužnost sekretara KPJ (Milan Gorkić je uhapšen u Moskvi, kao i [[Ivan Gržetić]], predstavnik KPJ u Kominterni).
* [[18. 8.]] - [[Hugo Black]] postaje sudija Vrhovnog suda SAD (kontroverzan zbog ranijeg članstva u [[Ku Klux Klan]]u, ali biće liberalan). 
* [[21. 8.]] - U Nankingu potpisan [[Sovjetsko-kineski pakt o nenapadanju]] (Sovjeti šalju nešto pomoći); ironično da je SSSR umešan u [[Islamska pobuna u Xinjiangu (1937)|islamsku pobunu u Xinjiangu]] protiv kineske vlasti.
* [[24. 8.]] - [[7. 9.]] - [[Saragoska ofanziva]] je strateški republikanski neuspeh. 
* [[28. 8.]] - [[H. S. Wong]] snimio fotografiju &quot;[[Krvava subota (fotografija)|Krvava subota]]&quot; - uplakana ranjena beba u ruševinama šangajske železničke stanice. 
*   28. 8. - Vatikan priznao Frankov režim.
* [[31. 8.]] - U oružanom okršaju sa žandarmima na [[Gradačka Poljana|Gradačkoj Poljani]] kod Nikšića poginuo &quot;poslednji hajduk&quot; u Crnoj Gori, Gojko Sandić.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1937/09/01?pageIndex=00005 &quot;Vreme&quot;, 1. sept. 1937]&lt;/ref&gt;

=== Septembar/Rujan ===
[[Datoteka:Staro sajmište 3.jpg|mini|260px|Beogradski sajam (Staro sajmište)]]
* [[1. 9.]] - Uvodi se radničko osiguranje u bolesti, iznemoglosti i smrti, predviđeno još zakonom iz 1922.&lt;ref&gt;Vreme, 24. avg. 1937&lt;/ref&gt;
* [[1. 9.]] - [[9. 11.]] - [[Bitka za Taiyuan]], glavni grad severne kineske provincije [[Shanxi]]. 
* [[1. 9.]] - [[21. 10.]] - [[Asturijaska ofanziva]], nacionalisti zauzimaju preostalu republikansku teritoriju na severu. 
* [[2. 9.]] - Veliki hongkonški tajfun ubija 11.000 ljudi.
*   2. 9. - Prikazan film ''[[The Prisoner of Zenda (film, 1937)|The Prisoner of Zenda]]''. 
* [[9. 9.]] - Hitler položio kamen temeljac za ''[[Deutsches Stadion]]'' u [[Nirnberg]]u koji bi trebao primati 400.000 gledalaca, ali nije završen. 
* [[10. 9.|10]] - [[14. 9.]] - [[Nyonska konferencija]]: postignut načelan sporazum o suzbijanju &quot;gusarenja&quot; u Sredozemnom moru (u stvari italijanske i nemačke podmornice koje ometaju plovidbu prema Španiji).
* [[11. 9.]] - Otvoren prvi Beogradski sajam (danas Staro sajmište).
* [[13. 9.]] - [[11. 11.]] - [[Bitka za Xinkou]], japanska pobeda na severu Kine. 
* [[21. 9.]] - Prvo izdanje [[J. R. R. Tolkien|Tolkienovog]] romana ''[[The Hobbit]]''.
* [[22. 9.]] - [[NKVD]]-ovi agenti kidnapovali u Parizu gen. [[Jevgenij Miler|Jevgenija Milera]], lidera [[Ruski opšte-vojni savez|Ruskog opšte-vojnog saveza]] - pogubljen u Moskvi 1939.
* 21 - 25. 9. - Održani veliki manevri jugoslovenske vojske na Kupi.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1937/10/16?pageIndex=00009 Vreme, 16. okt. 1937], str. 9. digitalna.nb.rs&lt;/ref&gt;
* [[25. 9.]] - [[Bitka kod Pingxingguana]] - uspeh kineskih komunista u manjem okršaju sa Japancima, podsticaj njihovom moralu i ugledu.
* [[26. 9.]] - [[Arapska pobuna u Palestini (1936–1939)|Arapska pobuna u Palestini]]: ubijen [[Lewis Yelland Andrews]], britanski okružni komesar u Galileji.
* [[28. 9.]] - Hitler i Mussolini se obraćaju milionskoj masi u Berlinu. 
*   28. 9. - Predsednik Ruzvelt posvetio [[Bonnevilleska brana|Bonnevillesku branu]] između država Oregon i Washington.

=== Oktobar/Listopad ===
[[Datoteka:Espagne guerre octo.png|mini|180px|[[Španski građanski rat]], oktobar 1937.]]
* [[2. 10.|2]] - [[8. 10.]] - &quot;[[Peršunski masakr]]&quot; - [[Dominikanska Republika|dominikanski]] diktator [[Rafael Trujillo]] organizovao ubistvo do 20.000 [[Haićani|Haićana]] u zemlji.
* [[3. 10.]] - U [[Zenica|Zenici]] otvorena nova valjaonica, &quot;gruba pruga&quot;, za proizvodnju prvih jugoslavenskih šina normalnog kolosijeka (prva isporuka 8. februara sljedeće godine).
* 3. 10. - U [[Pokrovnik]]u kod Šibenika položen kamen temeljac za vodovod Dalmatinske Zagore.
* [[4. 10.]] - Rekonstrukcija Stojadinovićeve vlade, šest ministara koji su dali ostavke zamenjeno novim.
* [[5. 10.]] - &quot;Karantinski govor&quot; u Čikagu: američki predsjednik [[Franklin D. Roosevelt]] objavio je kako će [[SAD]] napustiti izolacionističku politiku kako bi se suprotstavile ekspanziji &quot;agresivnih&quot; država, koje treba staviti u &quot;karantin&quot;.
* [[8. 10.]] - U [[Farkašić]]u kod Zagreba, srpske i hrvatske opozicione partije (Udružena Opozicija i [[Seljačko-demokratska koalicija]]) formirale Blok narodnog sporazuma protiv vlade Milana Stojadinovića i za novi ustav.
[[Datoteka:Fallingwater miniature model at MRRV, Carnegie Science Center.JPG|mini|left|220px|Maketa kuće ''[[Fallingwater]]'']]
* [[12. 10.]] - U Parizu produžen jugoslovensko-francuski ugovor o prijateljstvu i arbitraži iz 1927.
* 12. 10. - Osoba neodređenog pola pretvorena operacijom u muškarca u Beogradu.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1937/10/13?pageIndex=00005 &quot;Politika&quot;, 13. okt. 1937]&lt;/ref&gt;
*   12. 10. - Japanska vlada osnovala [[Nacionalni pokret duhovne mobilizacije]]. 
* 13/[[14. 10.]] - Jerusalimski muftija [[Muhamed Amin al-Huseini|al-Huseini]] pobegao u Liban. 
* [[15. 10.]] - Prvo izdanje [[Ernest Hemingway|Hemingwayevog]] romana &quot;[[Imati i nemati]]&quot;.
* [[16. 10.]] - Udruženje glumaca Kraljevine Jugoslavije uručilo Zlatni prsten bardu [[Dobrica Milutinović|Dobrici Milutinoviću]] (od [[1980]]. &quot;[[Dobričin prsten]]&quot; se dodeljuje glumcima kao najveća nagrada za životno delo).
* oktobar - U Pensilvaniji izgrađena kuća ''[[Fallingwater]]'' po projektu [[Frank Lloyd Wright]]a. 
* oktobar - Berba kukuruza u KJ rekordnih 5,33 miliona tona.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1937/10/13?pageIndex=00006 &quot;Politika&quot;, 13. okt. 1937]&lt;/ref&gt;
* [[18. 10.]] - Recesija 1937-38 u SAD: njujorška berza je na najnižem nivou od 1935. 
[[Datoteka:Зебрњак.jpg|mini|150px|Spomenik na [[Zebrnjak]]u]]
* [[21. 10.]] - Padom [[Gijón]]-a je okončana Asturijaska ofanziva, Frankisti su zavladali celom Asturijom i severnom obalom Španije.
* [[25. 10.]] - [[Bernd Rosemeyer]] vozio 406,32 km/h na autoputu Frankfurt–Darmstadt.
* [[26. 10.]] - [[1. 11.]] - [[Odbrana skladišta Sihang]] tokom Bitke za Šangaj: kineski branitelji se moraju povući ali ih slave kao heroje. 
* [[28. 10.]] - Pošto je robnoj kući Ta-Ta dozvoljen rad, beogradske trgovačke radnje zatvorene u znak protesta protiv Ta-te, [[Obuća Bata|Bate]] i stranog kapitala.
* [[31. 10.]] - Velika proslava 25. godišnjice oslobođenja &quot;Južne Srbije&quot; u Skoplju, otkriveni spomenici kralju Petru I i kralju Aleksandru, osvećen novi vodovod. Prethodnog dana osvećena spomen-kosturnica na [[Zebrnjak]]u kod Kumanova. 
*   31. 10. - Španska republikanska vlada odlazi iz Valensije u Barselonu.

=== Novembar/Studeni ===
[[Datoteka:Spomenik Vuku Karadžiću u Beogradu 07.jpg|mini|180px|Spomenik Vuku Karadžiću]]
* [[3. 11.]] - U [[Zavidovići]]ma opet puštena u rad pilana &quot;Krivaja&quot;, nakon sedam godina pauze.
* [[3. 11.|3]] - [[24. 11.]] - Jalova konferencija [[Ugovor devet sila|Ugovora devet sila]] u Briselu za smirivanje japansko-kineskog konflikta. 
* [[5. 11.]] - [[Hossbachov memorandum]]: na sastanku sa delom vojno-političkog vođstva Hitler izlaže svoje ekspanzionističke težnje (ostvarenje autarkije putem zauzeća u Istočnoj Evropi pre mogućeg rata sa Francuskom i Britanijom).
* [[6. 11.]] - [[Kraljevina Italija|Italija]] se pridružila [[Treći Reich|Nemačkoj]] i [[Japan]]u u [[Antikominterna pakt]]u (→ [[Sile Osovine]]).
* [[7. 11.]] - U Beogradu otkriven spomenik [[Vuk Karadžić|Vuku Karadžiću]], na uglu Grobljanske (Ruzveltove) i Kralja Aleksandra.
* [[8. 11.]] - U Minhenu otvorena izložba ''[[Der ewige Jude (izložba)|Der ewige Jude]]'', tokom 1938-39. i u Beču i Berlinu. 
* [[9. 11.]] - Japanci zauzeli [[Šangaj]].
* [[10. 11.]] - ''[[Vargasova era|Estado Novo]]'' (&quot;Nova država&quot;) u Brazilu: predsednik [[Getúlio Vargas]] objavljuje da uzima vanredna ovlašćenja i odmah donosi novi ustav (diktatura traje do [[1945]]).
* [[15. 11.]] - Francuska policija rastura tajni profašistički pokret ''[[La Cagoule]]'' koji je planirao rušenje vlade.
* novembar - [[Sandžak Aleksandreta]] izdvojen iz francuske Sirije - Turska ima pretenzije, zbog velikog broja Turaka. 
* [[16. 11.]] - [[Chiang Kai-shek]] odlučio da prestonicu premesti iz [[Nanking]]a u [[Wuhan]].
* 16. 11. - Sabenin [[Junkers Ju 52]] pao kod [[Ostend]]a u Belgiji, 12 mrtvih među kojima nasledni veliki vojvoda od Hesena sa rođacima, išao je na bratovljevo venčanje u London. 
* [[21. 11.]] - Osnovana Muzička akademija u Beogradu.
* [[25. 11.]] - Obavezno penziono osiguranje privatnih nameštenika, do tada samo u Sloveniji i Dalmaciji, prošireno na celu zemlju&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 27. nov. 1937&lt;/ref&gt; (od 1. januara).
* [[29. 11.]] - Otkriven [[asteroid]] [[1550 Tito]] (astronom [[Milorad B. Protić]]).

=== Decembar/Prosinac ===
[[Datoteka:Stepinac.jpg|mini|150px|Msgr. [[Alojzije Stepinac]]]]
* [[1. 12.]] - Počinje [[Bitka za Nanking]]. 
* [[5. 12.]] - Predsednik vlade [[Milan Stojadinović]] stigao u posetu Rimu.
*   5. 12. - [[Datoteka:Flag of the Dadao Municipal Government of Shanghai.svg|25px]] Japanci proglasili u Šangaju marionetsku [[Vlada Velikog puta|Vladu Velikog puta]] (raspuštena već sledećeg maja). 
* [[7. 12.]] - Umro zagrebački nadbiskup [[Antun Bauer]], nasljeđuje ga nadbiskup-koadjutor [[Alojzije Stepinac]] (do 1960, kardinal od 1952). 
* [[9. 12.]] - CK KPJ zbog &quot;frakcionaštva&quot; smenio Kaznionički komitet [[Petko Miletić|Petka Miletića]] u Sremskomitrovačkom zatvoru; za poverenika postavljen [[Moša Pijade]].
* 10/11. 12. - Oluja na Jadranu, kod Palagruže potonuo grčki parobrod, nasukala se dva domaća broda.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1937/12/12?pageIndex=00007 &quot;Politika&quot;, 12. dec. 1937]&lt;/ref&gt;
* [[11. 12.]] - Fašistička Italija napušta [[Društvo naroda]].
* 11. 12. - Francuski ministar inostranih poslova [[Yvon Delbos]] stiže u Beograd (na turneji u Poljskoj, Rumuniji i Jugoslaviji&lt;ref&gt;[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,758736,00.html INTERNATIONAL: Delbos' Return], ''Time'', 27. decembar 1937.&lt;/ref&gt;).
* 11. 12. - Streljan bivši sanktpetersburški mitropolit [[Serafim (Čičagov)|Serafim]].
* [[12. 12.]] - Japanci kod Nankinga potopili američku topovnjaču ''USS Panay''.
*   12. 12. - Jednopartijski izbori u SSSR. 
* [[13. 12.]] - Japanci zauzimaju [[Nanking]], počinje [[Nankinški masakr]] - u šest nedelja ubijeno nekoliko stotina hiljada Kineza i silovano nekoliko desetina hiljada žena.
* 13. 12. - U kolegij kardinala ušao kardinal [[Ermenegildo Pellegrinetti]], papski [[nuncio]] u Jugoslaviji [[1922]]-1937.
* [[14. 12.]] - [[Datoteka:Flag of the Republic of China (1912-1928).svg|25px]] Japanci u Pekingu osnovali [[Privremena vlada Republike Kine (1937–40)|Privremenu vladu Republike Kine]] (do 1940). 
[[Datoteka:Photo 13 (The &quot;Shame&quot; Album).jpg|mini|200px|[[Nankinški masakr]]]]
* [[15. 12.]] - Počinje duga i krvava [[Teruelska bitka]] u Aragonu (do februara), odlučujuća nacionalistička pobeda. 
* [[16. 12.]] - Dionicom Koprivnica-Varaždin, kompletirana je [[Željeznička pruga Varaždin–Dalj]].
* [[decembar]] - U &quot;Politici&quot; cenzurisani neki nastavci stripa &quot;[[Miki Maus]] i njegov dvojnik&quot; zbog percipirane sličnosti sa odnosima na vrhu Jugoslavije. Dopisnik &quot;[[Reuter]]-a&quot; proteran jer je pogrešno izvestio da je strip trajno zabranjen&lt;ref&gt;[http://www.cenzolovka.rs/dokumenti/zasto-je-politika-naljutila-dvor-karadordevica/ Zašto je „Politika” naljutila dvor Karađorđevića]. cenzolovka.rs iz Politike (pristup. 24.2.2016.)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,758693,00.html The Press: Mouse Affair], ''Time'', 20. decembar 1937.&lt;/ref&gt;.
* [[16. 12.]] - U Majdanpeku upaljena prva visoka peć u Srbiji.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1937/12/17#page/4/mode/1up Vreme, 16. dec. 1937, str. 5]. digitalna.nb.rs&lt;/ref&gt;
* ca. 19. 12. - Poplave oko Save.
* [[20. 12.]] - Izbori u [[Kraljevina Rumunjska|Rumunjskoj]]: liberali ostaju najveća stranka, ali su izgubili mnogo mesta; [[Željezna garda]] (partija &quot;Sve za zemlju&quot;) na trećem mestu sa 15,8% glasova.
* [[21. 12.]] - Premijera &quot;[[Snjeguljica i sedam patuljaka (1937)|Snjeguljice i sedam patuljaka]]&quot; u Los Anđelesu - prvi dugometražni zvučni animirani film.
* [[23. 12.]] - U Nantu porinut razarač &quot;Beograd&quot;, prvi iz [[Razarači klase Beograd|istoimene klase]] (završen 1939).
* [[28. 12.]] - Nakon ostavke liberala [[Gheorghe Tătărescu|Tătărescua]], za novog rumunskog premijera postavljen antisemit [[Octavian Goga]] (do februara), mada je njegova partija bila četvrta na izborima. Uvedeni su antisemitski zakoni, ovo se smatra prvim periodom fašizma u [[Kraljevina Rumunija|Rumuniji]].
* 28/29. 12. - Srđ, brod Dubrovačke parobrodske plovidbe, sudario se na Šeldi blizu Antverpena sa drugim brodom i potonuo.
* [[29. 12.]] - {{flagicon|Irska}} Stupa na snagu novi irski ustav: neformalna republika [[Irska]] (''Ireland'' ili ''Éire'') umesto [[Irska Slobodna Država|Irske Slobodne Države]]; dosadašnji predsednik izvršnog veća [[Éamon de Valera]] postaje prvi premijer (''Taoiseach'', /tiš'h/).

=== Kroz godinu ===
* U selima Savske i Dunavske banovine svako treće dete ne doživi pet godina (&quot;Svakih pet minuta u Jugoslaviji umre jedno dete&quot;&lt;ref&gt;[http://www.digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1937/12/11#page/6/mode/1up Vreme, 11. dec. 1937, str. 7]. digitalna.nb.rs&lt;/ref&gt;); od 8.000 lekara u KJ, samo 600 leči po selima; pet odsto zemljoradnika drži 50% obradive zemlje; jedan hektar donosi 1.000 kg žita, a u inostranstvu do 2.400. S druge strane, broj zdravstvenih zadruga je usedmostručen i ostvaren je napredak.&lt;ref&gt;[http://www.digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1937/10/16#page/7/mode/1up ''Najinteresantniju izložbu u Beogradu niko ne posećuje''. Vreme, 16. okt. 1937., str. 8], digitalna.nb.rs&lt;/ref&gt;
* Glavni uzrok mortaliteta u Beogradu je [[tuberkuloza]], 772 od 3413 umrlih (23%), najčešće u proleće i jesen, često mladići od 20 do 25 godina&lt;ref&gt;Vreme, 19. okt. 1938, str. 8&lt;/ref&gt;.
* Rudnik u Zenici izgradio elektrocentralu od 15 megavata i sa dimnjakom visokim 95 metara.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1937/12/29?pageIndex=00011 &quot;Politika&quot;, 29. dec. 1937]&lt;/ref&gt;
* Snimljen kratkometražni [[Oktavijan Miletić|Miletićev]] film &quot;[[Šešir (film)|Šešir]]&quot; sa snimljenom glazbom i šumovima. 
* U Jugoslaviji ima ukupno 383 kinematografa (bioskopa/kina), od čega 330 zvučnih.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1938/02/23?pageIndex=00012 &quot;Politika&quot;, 23. feb. 1938]&lt;/ref&gt;
* Američka firma ''Hormel'' predstavila ''spam'' ([[mesni doručak]]).
* Nauka i tehnika:
** [[Hans Adolf Krebs]] otkrio [[Krebsov ciklus]]. 
** [[Pjotr Kapica]] otkrio [[superfluid]]nost.
** [[Hans von Halban]] i [[Otto Frisch]] otkrili u Kopenhagenu da je [[teška voda]] efikasan [[Moderator neutrona|moderator]] u nuklearnoj reakciji&lt;ref name=&quot;Meggitt2008&quot;&gt;{{cite book|author=Geoff Meggitt|title=Taming the Rays|url=http://books.google.com/books?id=IuEcAgAAQBAJ&amp;pg=PA37|year=2008|publisher=Lulu.com|isbn=978-1-4092-4667-1|pages=37–}}&lt;/ref&gt;.

=== U toku ===
* [[Velika čistka]] u Sovjetskom Savezu, &quot;Ježovščina&quot;, u kojoj su stradali i mnogi jugoslovenski komunisti.

== Rođenja ==
{{glavni članak|:Kategorija:Rođeni 1937.}}
=== Januar/Siječanj ===
* [[1. 1.]] - [[Vlatko Marković]], hrvatski nogometaš i nogometni izbornik († [[2013]])
* [[2. 1.]] - [[Borivoje Mirković (novinar)|Borivoje Mirković]], srpski novinar († [[1980]])
* [[7. 1.]] - [[Carlos Westendorp]], španjolski političar, Visoki predstavnik u BiH
* [[8. 1.]] - [[Shirley Bassey]], pevačica
* [[13. 1.]] - [[Milka Stojanović]], operska pevačica
* [[21. 1.]] - [[Rade Mihaljčić]], istoričar († [[2020]])
* [[30. 1.]] - [[Vanessa Redgrave]], britanska glumica
* 30. 1. - [[Boris Spaski]], šahista
* [[31. 1.]] - [[Ivan Klajn]], srpski lingvista († [[2021]])
* 31. 1. - [[Philip Glass]], kompozitor

=== Februar/Veljača ===
* [[4. 2.]] - [[Čedomil Šilić]], botaničar († [[2010]])
* [[6. 2.]] - [[Darinka Matić Marović]], dirigent, prva žena rektor BU
* [[13. 2.]] - [[Slobodan Stojanović (pisac)|Slobodan Stojanović]], dramaturg († [[2000]])
* [[15. 2.]] - [[Velimir Milošević]], pjesnik za djecu
* [[17. 2.]] - [[Mato Dujmov]], bunjevački književnik († [[1998]])
* [[21. 2.]] - [[Harald V (Norveška)|Harald V]], kralj Norveške
* [[24. 2.]] - [[Srđa M. Popović]], advokat, borac za ljudska prava († [[2013]])
* [[25. 2.]] - [[Tom Courtenay]], glumac
* [[26. 2.]] - [[Zvonko Špišić]], skladatelj, šansonjer († [[2017]])
* [[27. 2.]] - [[Ognjen Lakićević]], srpski književnik i izdavač († [[2005]])

=== Mart/Ožujak ===
* [[2. 3.]] - [[Abdelaziz Bouteflika]], predsednik Alžira († [[2021]])
* [[5. 3.]] - [[Olusegun Obasanjo]], predsednik Nigerije
* [[6. 3.]] - [[Valentina Terješkova]], prva žena u svemiru
* [[8. 3.]] - [[Juvénal Habyarimana]], predsednik Ruande († [[1994]])
* [[11. 3.]] - [[Jovan Divjak]], general ARBIH, pisac († [[2021]])
* [[13. 3.]] - [[Vlajko Stojiljković]], srpski političar († [[2002]])
* [[16. 3.]] - [[Vlado Kovačić]], hrvatski glumac († [[2007]].)
* [[19. 3.]] - [[Egon Krenz]], istočnonemački političar
* [[20. 3.]] - [[Krzysztof Kowalewski]], poljski glumac († [[2021]])
* [[23. 3.]] - [[Milo Miranović]], glumac († [[2003]])
* [[30. 3.]] - [[Warren Beatty]], američki glumac, scenarist, redatelj i producent

=== April/Travanj ===
* [[5. 4.]] - [[Colin Powell]], general, državni sekretar SAD († [[2021]])
* [[6. 4.]] - [[Billy Dee Williams]], glumac
* [[7. 4.]] - [[Branislav Petrović]], srpski pesnik i novinar († [[2002]])
* [[8. 4.]] - [[Momo Kapor]], književnik i slikar († [[2010]])
* [[14. 4.]] - [[Miroslav Bijelić]], glumac, pisac († [[2010]])
* [[17. 4.]] - [[Andrej Mitrović]], istoričar, profesor, srpski akademik († [[2013]])
* 17. 4. - [[Branka Petrić]]-Fehmiu, srpska glumica
* [[19. 4.]] - [[Joseph Estrada]], glumac, predsednik Filipina
* [[20. 4.]] - [[George Takei]], glumac
* [[22. 4.]] - [[Jack Nicholson]], američki filmski glumac i redatelj
* [[28. 4.]] - [[Sadam Husein]], predsednik Iraka († [[2006]])

=== Maj/Svibanj ===
* [[8. 5.]] - [[Thomas Pynchon]], književnik
* 8. 5. - [[Drago Čumić]], glumac († [[2013]])
* [[10. 5.]] - [[Stevan Marković]], telohranitelj Alaina Delona († [[1968]])
* [[13. 5.]] - [[Roger Zelazny]], SF pisac († [[1995]])
* [[15. 5.]] - [[Madeleine Albright]], prva žena državni sekretar SAD († [[2022]])
* [[18. 5.]] - [[Jacques Santer]], premijer Luksemburga, predsednik Evropske komisije
* [[21. 5.]] - [[Mengistu Haile Mariam]], predsednik Etiopije
* [[24. 5.]] - [[Zdravko Tomac]], hrvatski političar i pisac
* [[25. 5.]] - [[Vera Jeftimijades]], arhitekta, mačevalka
* [[31. 5.]] - [[Radoje Kontić]], premijer SRJ

=== Jun/Juni/Lipanj ===
* [[1. 6.]] - [[Morgan Freeman]], američki glumac i redatelj
* [[16. 6.]] - [[Hamdija Jusufspahić]], beogradski muftija i prvi reisu-l-ulema Islamske zajednice Srbije († [[2016]])
* 16. 6. - [[Simeon Sakskoburggotski]] (Simeon II), car Bugarske, premijer
* [[19. 6.]] - [[André Glucksmann]], francuski filozof († [[2015]])
* [[20. 6.]] - [[Ljubomir Draškić Muci]], pozorišni režiser († [[2004]])
* [[23. 6.]] - [[Martti Ahtisaari]], predsednik Finske, spec. izaslanik UN za Kosovo
* [[25. 6.]] - [[Keizō Obuchi]], premijer Japana († [[2000]])

=== Jul/Juli/Srpanj ===
* [[3. 7.]] - [[Milovan Danojlić]], srpski književnik
* [[6. 7.]] - [[Ned Beatty]], glumac († [[2021]])
* 6. 7. - [[Marin Srakić]], nadbiskup đakovačko-osječki
* [[12. 7.]] - [[Bill Cosby]], glumac, komičar
* 12. 7. - [[Lionel Jospin]], premijer Francuske
* [[14. 7.]] - [[Yoshirō Mori]], premijer Japana
* [[16. 7.]] - [[Andrija Anković]], hrvatski nogometaš († [[1980]].)
* [[18. 7.]] - [[Hunter S. Thompson]], američki pisac i novinar
* [[21. 7.]] - [[Božidar Stošić]] - Bole, srpski glumac († [[2018]])
* [[24. 7.]] - [[Meho Puzić]], pjevač († [[2007]])
* [[27. 7.]] - [[Mirko Marjanović]], privrednik, premijer Srbije († [[2006]])
* [[29. 7.]] - [[Ryutaro Hashimoto]], premijer Japana († [[2006]])

=== Avgust/August/Kolovoz ===
* [[8. 8.]] - [[Dustin Hoffman]], američki glumac
* [[15. 8.]] - [[Živko Radišić]], član Predsjedništva BiH († [[2021]])
* [[17. 8.]] - [[Aleksandar Šišić]], narodni violinista († [[2007]])
* [[21. 8.]] - [[Luka Bebić]], hrvatski političar
* [[30. 8.]] - [[Bruce McLaren]], vozač, inženjer, dizajner († [[1970]])

=== Septembar/Rujan ===
* [[3. 9.]] - [[Dragan Babić]], TV novinar († [[2013]])

=== Oktobar/Listopad ===
* [[4. 10.]] - [[Franz Vranitzky]], kancelar Austrije
* [[4. 10.]]. — [[Jackie Collins]], britanska književnica († [[2015]])
* [[6. 10.]] - [[Ivo Daneu]], košarkaš, trener
* [[11. 10.]] - [[Bobby Charlton]], fudbaler
* [[24. 10.]] - [[Petar Stipetić]], general HV, načelnik Glavnog stožera († [[2018]])
* [[25. 10.]] - [[Kasim Prohić]], filozof († [[1984]])
* [[29. 10.]] - [[Vid Stipetić]], admiral, zapovjednik HRM († [[2011]])

=== Novembar/Studeni ===
* [[8. 11.]] - [[Dragoslav Šekularac]], fudbaler i trener († [[2019]])
* [[10. 11.]] - [[Dimitrije Kalezić]], teolog
* 10. 11. - [[Dragan Stojnić]], srpski šansonjer († [[2003]])
* [[14. 11.]] - [[Zekerijah Đezić]], pjevač sevdalinke († [[2002]])
* [[21. 11.]] - [[Marija Čudina]], hrvatska pjesnikinja († [[1986]])
* [[29. 11.]] - [[Branislav Martinović]], rvač, olimpijac († [[2015]])
* [[30. 11.]] - [[Ridley Scott]], režiser

=== Decembar/Studeni ===
* [[4. 12.]] - [[Milan Gvero]], general VRS († [[2013]])
* 4. 12. - [[Radomir Bajo Šaranović]], reditelj, profesor († [[2001]])
* [[9. 12.]] - [[Petar Anđelović]], bosanski franjevac († [[2009]].)
* 9. 12. - [[Andrija Rašeta]], general JNA
* [[21. 12.]] - [[Jane Fonda]], američka glumica
* [[28. 12.]] - [[Oskar Kovač]], srpski ekonomista († [[2021]])
* [[30. 12.]] - [[Gordon Banks]], nogometni vratar († [[2019]])
* [[31. 12.]] - [[Anthony Hopkins]], velško-američki glumac
* 31. 12. - [[Milutin Šoškić]], golman, trener

== Smrti ==
{{glavni članak|:Kategorija:Umrli 1937.}}
=== Januar/Siječanj &amp;ndash; Mart/Ožujak ===
* [[12. 1.]] - [[Đorđe Vajfert]], srpski industrijalac, guverner Narodne banke (* [[1850]])
* [[21. 1.]] - [[Marie Prevost]], glumica (* [[1896]])
* [[23. 1.]] - [[Marija Jambrišak]], prosvjetiteljica (* [[1847]])

* [[5. 2.]] - [[Lou Andreas-Salomé]], psihoanalitičarka, spisateljica (* [[1861]])
* [[15. 2.]] - [[Vincenzo Lancia]], automobilista, inženjer, osnivač firme ''Lancia'' (* [[1881]])
* [[18. 2.]] - [[Grigorij Ordžonikidze]], član Politbiroa KPSS (* [[1886]])

* [[8. 3.]] - [[Milan Pribićević]], političar (* 1877)
* [[10. 3.]] - [[Jevgenij Zamjatin]], književnik (* [[1884]])
* [[11. 3.]] - [[Joseph S. Cullinan]], osnivač ''Texaco''-a (* [[1860]])
* [[15. 3.]] - [[H. P. Lovecraft]], pisac horora (* [[1890]])
* [[22. 3.]] - [[Đuro Šurmin]], povjesničar, književnik kritičar, političar (* [[1867]])

=== April/Travanj &amp;ndash; Jun/Lipanj ===
* [[12. 4.]] - [[Milan Srškić]], bivši predsednik vlade KJ (* [[1880]])
* [[14. 4.]] - [[Krsto Ljubičić]], studentski aktivist (* [[1915]])
* april - [[Josip Bračun]], španski borac (* [[1914]])
* [[27. 4.]] - [[Antonio Gramsci]], politički teoretičar, suosnivač KP Italije (* [[1891]])

* [[23. 5.]] - [[John D. Rockefeller]], milijarder, filantrop (* [[1839]])
* [[28. 5.]] - [[Alfred Adler]], austrijski psiholog (* [[1870]].)

* [[1. 6.]] - [[Frano Uccellini-Tice]], kotorski biskup (* [[1847]])
* [[3. 6.]] - [[Emilio Mola]], španski nacionalistički general (* [[1887]])
* [[7. 6.]] - [[Jean Harlow]], američka filmska glumica (* [[1911]].)
* [[12. 6.]] - [[Mihail Tuhačevski]], maršal SSSR, žrtva čistke (* [[1893]])
* [[18. 6.]] - [[Gaston Doumergue]], bivši predsednik Francuske (* [[1863]])
* [[19. 6.]] - [[J. M. Barrie]], književnik (* [[1860]])
* [[20. 6.]] - [[Andrés Nin]], španski komunistički političar (* [[1892]])
* [[25. 6.]] - [[Mijat Mijatović]], pevač (* [[1887]])

=== Jul/Srpanj &amp;ndash; Septembar/Rujan ===
* [[2. 7.]] - [[Anton Bonaventura Jeglič]], ljubljanski nadbiskup (* [[1850]])
* [[2. 7.]]? - [[Amelia Earhart]], američka letačica (* [[1898]].)
* [[6. 7.]] - [[Blagoje Parović]] &quot;Šmit&quot;, rukovodilac KPJ, španski borac (* [[1903]])
* 6. 7. - [[Ivan Turk]], španski borac (* [[1913]])
* [[11. 7.]] - [[George Gershwin]], američki skladatelj (* [[1898]].)
* [[18. 7.]] - [[Božidar Petrović]], španski borac (* [[1911]])
* [[20. 7.]] - [[Guglielmo Marconi]], talijanski inženjer i fizičar (* [[1874]].)
* [[23. 7.]] - [[Patrijarh Varnava]], poglavar Srpske pravoslavne crkve (* [[1880]])
* [[28. 7.]] - [[Danilo Srdić]], učesnik Oktobarske revolucije, žrtva čistke (* [[1896]])
* [[30. 7.]] - [[Stanoje Stanojević]], istoričar, enciklopedista, akademik (* [[1874]])

* [[11. 8.]] - [[Edith Wharton]], književnica (* [[1862]])
* [[24. 8.]] - [[Gojko Bjedov]], španski borac (* [[1913]])
* 24. 8. - [[Mijat Mašković]], španski borac (* [[1910]])

* [[2. 9.]] - [[Pierre de Coubertin]], francuski sportski djelatnik, &quot;otac&quot; modernih Olimpijskih igara (* [[1863]].)
* [[10. 9.]] - [[Sergej Tretjakov]], književnik, žrtva čistke (* [[1892]])
* [[14. 9.]] - [[Tomáš Masaryk]], prvi predsednik Čehoslovačke, novinar, filozof (* [[1850]].)
* [[26. 9.]] - [[Bessie Smith]], američka jazz pjevačica (* [[1894]].)
* [[28. 9.]] - [[Marija Ružička Strozzi]], hrvatska glumica (* [[1850]].)

=== Oktobar/Listopad &amp;ndash; Decembar/Prosinac ===
* [[3. 10.]] - [[Ivan Gržetić]], član KPJ, žrtva čistke (* [[1896]])
* [[7. 10.]] - [[Renate Müller]], glumica i pevačica (* [[1906]])
* [[19. 10.]] - [[Ernest Rutherford]], britanski fizičar, nobelovac (* [[1871]].)
* [[26. 10.]] - [[Nikola Ćuk]], privrednik, dobrotvor (* [[1860]])
* [[30. 10.]] - [[Vladimir Miljutin]], sovjetski političar (* [[1884]])

* [[1. 11.]] - [[Milan Gorkić]], generalni sekretar KPJ, žrtva čistke (* [[1904]])
* [[9. 11.]] - [[Ramsay MacDonald]], bivši premijer UK (* [[1866]])

* [[10. 11.]] - [[Mahmut Behmen]], muslimanski političar (* [[1895]])
* [[11. 11.]] - Vojislav Tomić, gen. JKV, komandant Beograda (* 1878)
* [[20. 11.]] - [[Ivo Badalić]], hrvatski glumac i redatelj (* [[1890]].)
* [[23. 11.]] - [[Jagadish Chandra Bose]], polihistor, pronalazač (* [[1858]])

* [[7. 12.]] - [[Antun Bauer]], teološki i filozofski pisac, zagrebački nadbiskup (* [[1856]].)
* [[9. 12.]] - [[Gustaf Dalén]], fizičar, nobelovac, pronalazač, industrijalac (* [[1869]])
* [[20. 12.]] - [[Erich Ludendorff]], nemački general (* [[1865]])
* [[21. 12.]] - [[Frank B. Kellogg]], američki ministar vanjskih poslova (* [[1856]])
* [[23. 12.]] - [[Osman Nuri Hadžić]], publicist (* [[1869]])
* [[27. 12.]] - Mihailo Laza Kurtović, šabački milionar 
* [[28. 12.]] - [[Maurice Ravel]], francuski skladatelj (* [[1875]].)

=== Kroz godinu ===
* Žrtve čistki u SSSR:
** [[Gustav Barabaš]], učesnik Oktobarske revolucije (* [[1889]])
** [[Sima Miljuš]], član KPJ (* [[1894]])
** [[Rudolf Hercigonja]], član KPJ (* [[1896]])
** [[Ivan Potocki]], član KPJ (* [[1898]])
** [[Mladen Čonić]], član KPJ (* [[1900]])
** [[Grgur Vujović]], član KPJ (* [[1901]])
** [[Mehmed Jakubović]], član KPJ (* [[1902]])
* [[Todor Mijailović]], privrednik, dobrotvor (* [[1856]])
* [[Mihailo Merćep]], pionir letenja, svetski putnik (* 1864)
* [[Zafir Premčević]], četnički vojvoda (* 1872)
* [[Franjo Puškarić]], španski borac (* [[1908]])

== Nobelova nagrada za 1937. godinu ==
* [[Nobelova nagrada za fiziku|'''Fizika''']]: [[Clinton Joseph Davisson]] i [[George Paget Thomson]] (eksperimentalno otkriće [[elektronska difrakcija|elektronske difrakcije]])
* [[Nobelova nagrada za kemiju|'''Kemija''']]: [[Walter Norman Haworth]] (istraživanje [[Ugljeni hidrati|ugljenih hidrata]] i vitamina [[vitamin C|C]]) i [[Paul Karrer]] (istraživanje na [[karotenoid]]ima, [[flavin]]ima, i vitaminima [[Vitamin A|A]] i [[Vitamin B2|B2]])
* [[Nobelova nagrada za fiziologiju ili medicinu|'''Fiziologija i medicina''']]: [[Albert Szent-Györgyi]] (otkrića u vezi bioloških procesa sagorevanja, naročito s obzirom na vitamin C i katalizu [[Fumarna kiselina|fumarne kiseline]])
* [[Nobelova nagrada za književnost|'''Književnost''']]: [[Roger Martin du Gard]] (za umetničku moć i istinu s kojom je predstavio ljudski konflikt kao i neke fundamentalne aspekte savremenog života u ciklusu novela ''[[Les Thibault]]'')
* [[Nobelova nagrada za mir|'''Mir''']]: [[Robert Cecil, 1st Viscount Cecil of Chelwood]] (ko-arhitekta Društva naroda, u vođstvu Međunarodne mirovne kampanje)

== Reference ==
{{reference}}

== Spoljne veze ==
* [http://www.indiana.edu/~league/1937.htm Chronology 1937], University of Indiana
* [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,882750,00.html Art: Millvale Murals], magazin ''Time'', 19. jul 1937 (murali Maksimilijana Vanke)
* [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,770725,00.html YUGOSLAVIA: Orthodox Ragout], ''Time'', 2. avgust 1937. (&quot;Krvava litija&quot;)
* [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,758081,00.html YUGOSLAVIA: Difficult Choice], ''Time'', 9. avgust 1937. (Izopštenje premijera Stojadinovića i nekih članova vlade i poslanika iz SPC; takođe i u [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,770797,00.html narednom broju]).
* [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,758423,00.html Religion: Balaban &amp; Cash], ''Time'' 22. novembar 1937. (pravoslavni sveštenik uhapšen u St. Louisu zbog falsifikovanja)
&lt;!-- internacionalni linkovi --&gt;

{{commonscat|1937}}

[[Kategorija:1930-e]]
[[Kategorija:20. vijek|37]]
[[Kategorija:Godine]]</text>
      <sha1>shmrv0ym9d8z3d71twt5r06r9ce0k6i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sveti Kristofor i Nevis</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5104</id>
    <revision>
      <id>41261213</id>
      <parentid>40913859</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T08:58:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Martin Macha 2111</username>
        <id>151421</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6801" xml:space="preserve">{{Infokutija zemlja
|domaće_ime              = &lt;small&gt;Federation of Saint Christopher and Nevis&lt;/small&gt;
|konvencionalno_dugo_ime = Sveti Kristofor i Nevis{{smallsup|1}}
|ime_genitiv              = Saint Kittsa i Nevisa
|slika_zastave               = Flag of Saint Kitts and Nevis.svg
|slika_grba               = Coat of arms of Saint Kitts and Nevis.svg
|slika_karte                = LocationSaintKittsAndNevis.png
|državno_geslo           = &quot;Country Above Self&quot;&lt;br /&gt;&lt;small&gt;&quot;Zemlja iznad samog sebe&quot; (engleski)&lt;/small&gt;
|državna_himna          = ''O Land of Beauty!''
|kraljevska_himna             = ''[[God Save the Queen]]''
|službeni_jezici       = [[Engleski jezik|engleski]]
|demonim                  = 
|glavni_grad                  = [[Basseterre]]
|latd=17 |latm=18 |latNS=N |longd=62 |longm=44 |longEW=W
|najveći_grad             = glavni_grad
|tip_vlade          = [[Parlamentarni sistem|Parlamentarna demokracija]] i [[Federativna ustavna monarhija]]
|vođa_titula1            = [[Monarh]]
|vođa_ime1             = [[Elizabeth II od Ujedinjenog Kraljevstva|Kraljica Elizabeta II]]
|vođa_titula2            = [[guverner|Generalni guverner]]
|vođa_ime2             = Sir [[Tapley Seaton]]
|vođa_titula3            = [[Premijer]]
|vođa_ime3             = Dr. [[Terrance Drew]]
|površina_rank                = 207.
|površina_magnitude           = 
|površina_km2 = 26,9
|površina_sq_mi= 101
|postotak_voda            = 
|stanovništvo_proc      = 46,398
|stanovništvo_proc_rang = 209.
|stanovništvo_proc_godina = 2018.
|stanovništvo_popis        = 
|stanovništvo_popis_godina   = 
|stanovništvo_gustina_km2       = 164
|stanovništvo_gustina_sq_mi    = 424
|stanovništvo_gustina_rang  = 64.
|GDP_PPP                  = $750 million&lt;ref name=imf2&gt;{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/01/weodata/weorept.aspx?sy=2006&amp;ey=2009&amp;scsm=1&amp;ssd=1&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1&amp;c=361&amp;s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&amp;grp=0&amp;a=&amp;pr.x=48&amp;pr.y=14 |title=Saint Kitts and Nevis|publisher=International Monetary Fund|accessdate = 22. 04. 2009.}}&lt;/ref&gt;
|GDP_PPP_rang             = 
|GDP_PPP_godina             = 2008
|GDP_PPP_per_capita       = 14.169 $&lt;ref name=imf2/&gt;
|GDP_PPP_per_capita_rang  = 
|GDP_nominal              = 555 mil. $&lt;ref name=imf2/&gt;
|GDP_nominal_godina         = 2008
|GDP_nominal_per_capita   = 10.483 $&lt;ref name=imf2/&gt;
|suverenitet_tip         = [[Nezavisnost]]
|uspostava_događaj1       = {{nowrap|od [[UK|Ujedinjenog Kraljevstva]]}}
|uspostava_datum1        = 19. septembar 1983.
|HDI                      = 0.825
|HDI_rang                 = 54
|HDI_godina                 = 2007
|HDI_kategorija             = &lt;font color=&quot;green&quot;&gt;visok&lt;/font&gt;
|valuta                 = [[Istočnokaripski dolar]]
|valuta_kod            = XCD
|vremenska_zona                = 
|utc_nadom               = -4
|vremenska_zona_DST            = 
|DST_napomena                 = 
|utc_nadom_DST           = 
|vozi_na                    = lijeva
|cctld                    = [[.kn]]
|pozivni_broj             = +1-869
|fusnota1                = ili Federacija Saint Kittsa i Nevisa
|fusnota2                = [http://hdr.undp.org/hdr2006/statistics/countries/data_sheets/cty_ds_KNA.html hdr.undp.org]
}}

'''Federacija Sveti Kristofor i Nevis''' (ili Saint Kitts i Nevis) je otočna [[država]] u [[arhipelag]]u [[Mali Antili]] u [[Karipsko more|Karipskom moru]]. Nalazi se zapadno od [[Antigva i Barbuda|Antigve i Barbude]] i jugoistočno od [[Nizozemski Antili|Nizozemskih Antila]]. Svojom površinom od 26,9 [[km²]] i brojem [[Stanovništvo|stanovnika]] od svega 46.398&lt;ref name=city&gt;{{cite web
 | url =http://www.citypopulation.de/StKittsNevis.html
 | title =''St. Kitts and Nevis''
 | accessdate =03. 5. 2019
 | language=engleski
 | publisher=City population}}&lt;/ref&gt; predstavlja najmanju [[suverena država|suverenu državu]] u [[Amerike|Amerikama]].

== Historija ==
Prije dolaska Europljana ovo područje bilo je naseljeno [[Indijanci|indijanskim]] plemenima [[Karibi|Kariba]]. [[Kristofor Kolumbo]] se na svom drugom putovanju [[1493]]. iskrcao na veći otok i nazvao ga [[Sveti Kristofor]], prema svom [[svetac zaštitnik|svecu zaštitniku]]. Manji otok nazvao je Nevis ([[španjolski jezik|španj.]] ''nieves'' = snijeg).&lt;ref name=brit/&gt; Kolonizacija je počela oko [[1623]]. kada na Sv. Kristofor dolaze [[Francuska|Francuzi]] i [[Engleska|Englezi]]. Kao prva engleska kolonija u ovom području, otok postaje polazište za daljnju kolonizaciju Karipskog područja. Tokom [[17. vijek|17.]] i [[18. vijek]]a otoci nekoliko puta prelaze iz francuske uprave pod britansku i obratno. Konačno, ostaju u britanskom posjedu nakon [[1783]]. godine. Vlastitu upravu dobivaju [[1967]]. godine, a punu samostalnost [[19. septembar]] [[1983]]. godine.

== Geografija ==
{{glavni|Geografija Saint Kittsa i Nevisa}}
[[Datoteka:Saint Kitts and Nevis-CIA WFB Map.png|thumb|Karta Svetog Kristofera i Nevisa]]
[[Datoteka:Stkitts-view-lookingatsea.jpg|left|thumb|190px|Pogled na Nevis sa Sv. Kristofera]]
Država se sastoji od dva otoka, [[Saint Kitts]] i [[Nevis]]. Najviši vrh je [[Mount Liamuiga]], visok 1156 m. Otoci su [[vulkan]]skog porijekla, s najvišim vrhovima koje pokrivaju [[tropska kišna šuma|tropske kišne šume]]. Strme padine koje vode do tih vrhova su uglavnom nenastanjene. Većina stanovništva na oba otoka živi bliže moru gdje je teren ravniji. Postoje brojne [[rijeke]] s planinskih vrhova na oba otoka, što daje svježu vodu stanovništvu. Sv. Kristofer također ima manje [[jezero]].

== Ekonomija ==
Sve donedavno je uzgoj [[šećerna trska|šećerne trske]] bio glavna [[privreda|privredna]] aktivnost, ali je to prestalo nakon pada cijena i potražnje [[2005]]. godine. Danas je [[turizam]] glavni pokretač [[ekonomija|ekonomije]], uz nešto malo [[poljoprivreda|poljoprivrede]] poput uzgoja [[voće|voća]] ([[kokos]]i) i [[povrće|povrća]].&lt;ref name=brit/&gt;

== Stanovništvo ==
Većina [[Stanovništvo|stanovnika]] su [[negroidi]], dok se manjina sastoji od [[mulati|mulata]], [[azijati|azijata]] i [[bijelci|bijalaca]]. [[Religija|Religijski]] su uglavnom [[Anglikanska zajednica|anglikanci]] i [[metodisti]], a [[katolik|katolici]] predstavljaju manjinu.&lt;ref name=brit&gt;{{cite web
   |url=https://www.britannica.com/place/Saint-Kitts-and-Nevis
   |title = ''Nevis and Nevis''
   |publisher=Encyclopaedia Britannica
   |language =engleski
   |accessdate = 3.  5. 2019}}&lt;/ref&gt; 

== Reference ==
{{reflist}}

== Vanjske veze==
{{Commonscat|Saint Kitts and Nevis}}
* [https://www.britannica.com/place/Saint-Kitts-and-Nevis ''Saint Kitts and Nevis''] {{en icon}}

{{Sjeverna Amerika}}
{{Normativna kontrola}}

[[Kategorija:Sveti Kristofor i Nevis| ]]
[[Kategorija:Države u Sjevernoj Americi]]
[[Kategorija:Male arhipelaške države u razvoju]]</text>
      <sha1>pnwjumkjcwtd661rwfx6tk680p09wcr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1938</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23730</id>
    <revision>
      <id>41261199</id>
      <parentid>41235127</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T19:27:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alekol</username>
        <id>2231</id>
      </contributor>
      <comment>/* Avgust/August/Kolovoz */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62817" xml:space="preserve">{{Year dab|1933}}
{{godina nav}}
{{Godina u drugim kalendarima|1938}}
Godina '''1938''' ('''[[Rimski brojevi|MCMXXXVIII]]''') po gregorijanskom kalendaru bila je [[redovna godina koja počinje u subotu]] (link pokazuje godišnji kalendar).
__NOTOC__
&lt;center&gt;
{| style=&quot;border:1px solid silver;background-color:white;padding:5px;&quot; align=center class=radius 
| '''1938''': &lt;br /&gt; [[1938#Januar/Siječanj|1]] • [[1938#Februar/Veljača|2]] • [[1938#Mart/Ožujak|3]] • [[1938#April/Travanj|4]] • [[1938#Maj/Svibanj|5]] • [[1938#Jun/Juni/Lipanj|6]] • [[1938#Jul/Juli/Srpanj|7]] • [[1938#Avgust/August/Kolovoz|8]] • [[1938#Septembar/Rujan|9]] • [[1938#Oktobar/Listopad|10]] • [[1938#Novembar/Studeni|11]] • [[1938#Decembar/Prosinac|12]] &lt;br /&gt; [[1938#Rođenja|Rođenja]] • [[1938#Smrti|Smrti]]
|}&lt;/center&gt;

== Događaji ==
=== Januar/Siječanj ===
* [[2. 1.]] - Izgorio Kolobara han u Sarajevu&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 3. jan. 1938, str. 5&lt;/ref&gt; (odn. 29. decembra&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1937/12/30?pageIndex=00005 &quot;Politika&quot;, 30. dec. 1937]&lt;/ref&gt;).
* [[6. 1.]] - Najniža temperatura ove zime u [[Beograd]]u: -19,5 C. Ovih dana se zaledila uvala sv. Petra u [[Šibenik]]u.
* [[8. 1.]] - [[Španski građanski rat]] &amp;mdash; [[Teruelska bitka]]: republikanci zauzimaju [[Teruel]] posle borbe za Guvernerovu zgrad, ali bitka se nastavlja - sada nacionalisti vrše opsadu. 
* [[9. 1.]] - Grčki princ [[Pavle (Grčka)|Pavle]] se oženio [[Frederika Hanoverska|Frederikom Hanoverskom]] (kraljevski par 1947-64, roditelji španske kraljice [[Sofija od Grčke|Sofije]]). 
* [[10. 1.]] - [[Drugi kinesko-japanski rat]]: Japanci zauzeli [[Qingdao]] na poluostrvu Šantung. 
* [[12. 1.]] - Prvo zasedanje [[Vrhovni sovjet SSSR|Vrhovnog sovjeta SSSR]], prvi predsednik Prezidijuma VS je [[Mihail Kalinjin]]. 
* 12. 1. - Masovna tuča i pucnjava na sajmu u [[Omarska|Omarskoj]] kod Prijedora, stradalo šest seljaka.&lt;ref&gt;Vreme, 14. jan. 1938, str. 5&lt;/ref&gt;
* [[15. 1.|15]] - [[22. 1.]] - Predsednik vlade [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]] [[Milan Stojadinović]] u poseti Nemačkoj.
* [[17. 1.]] - [[24. 2.]] - [[Exposition Internationale du Surréalisme|Međunarodna izložba nadrealizma]] u Parizu. 
* [[19. 1.]] - Umro [[Branislav Nušić]], pored njegovog odra u Narodnom pozorištu sutradan prolazi &quot;15.000&quot; Beograđana.
* 19. 1. - Najjače bombardovanje Barselone ovog meseca, preko 170 mrtvih. 
* [[21. 1.]] - Dekret o reviziji državljanstva Jevreja u Rumuniji, tvrdi se da ih ima 250-500 hiljada &quot;nelegalnih&quot;&lt;ref&gt;[http://www.romanianjewish.org/en/cap1.html The Legal Status of the Jews in Romania]. romanianjewish.org&lt;/ref&gt;.
* [[23. 1.]] - Prva predstava dečijeg &quot;Rodinog pozorišta&quot; u Beogradu.
* [[25. 1.]] - Uveče i tokom noći u većem delu Evrope, uključujući Jugoslaviju, videla se jaka krvavocrvena [[polarna svjetlost]]&lt;ref&gt;[http://www.digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1938/01/27?pageIndex=00005 Politika, 27.1.1938., str. 5]. digitalna.nb.rs (pristup 1.3.2016.)&lt;/ref&gt;, sujeverni to već smatraju predznakom rata i velike nesreće&lt;ref&gt;[http://www.digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1938/01/27?pageIndex=00005 Vreme, 27.1.1938., str. 5]. digitalna.nb.rs (pristup 1.3.2016.)&lt;/ref&gt;, a neki katolici povezuju pojavu sa proročanstvom iz Fatime.
* [[26. 1.]] - U pariskom predgrađu Villejuif eksplodiralo 3.000 ručnih granata zaplenjenih od [[kagulari|kagulara]] - 14 mrtvih.
* [[27. 1.]] - Nemački ministar rata feldmaršal [[Werner von Blomberg]] daje ostavku, ucenjen pornografskim slikama supruge kojom se oženio ranije tokom meseca (→ [[Afera Blomberg–Fritsch]]).
* [[28. 1.]] - Na autoputu Frankfurt–Darmstadt, [[Mercedes-Benz|Mercedes]]ov vozač [[Rudolf Caracciola]] postiže rekordnih 432,7 km/h za leteći kilometar; [[Bernd Rosemeyer]] iz [[Auto Union]]a vozi 432 km/h, zatim gine u sledećem pokušaju, sletevši s puta.
* [[29. 1.]] - Nemački hemičar [[Paul Schlack]], sintetisao [[Nilon 6|najlon 6]], poznatiji po trgovačkoj oznaci [[perlon]]. 
* [[30. 1.]] - Prvi put dodeljena [[Nemačka nacionalna nagrada za umetnost i nauku]], Hitlerova alternativa za [[Nobelova nagrada|Nobela]].

=== Februar/Veljača ===
* [[1. 2.]] - Jak zemljotres u [[Bandsko more|Bandskom moru]], [[Nizozemska Istočna Indija]], praćen cunamijem, ali nema žrtava. 
* [[4. 2.]] - Promene u [[Treći Rajh|Trećem Rajhu]]:
** Hitler ukida Ministarstvo rata i uvodi Visoku komandu (''[[Oberkommando der Wehrmacht]]'' - OKW) na čelu sa [[Wilhelm Keitel|Wilhelmom Keitelom]], čime nemačku vojsku stavlja pod svoju kontrolu. 
** [[Walther von Brauchitsch]] je komandant kopnene vojske umesto [[Werner von Fritsch|von Fritscha]] koji je ucenjen optužbama za homoseksualnost. 
** [[Joachim von Ribbentrop]] je novi ministar spoljnih poslova umesto [[Konstantin von Neurath|Konstantina von Neuratha]].
* [[5. 2.]] - Poslednji sastanak [[Hitlerov kabinet|Hitlerovog kabineta]]. [[Walther Funk]] je novi rajhsministar za ekonomiku umesto [[Hermann Göring|Göringa]] (narednog meseca za utehu dobija feldmaršalsku palicu). 
* 4. 2. - &quot;[[Snow White and the Seven Dwarves (1937)|Snežana i sedam patuljaka]]&quot; kreće u redovnu distribuciju u SAD, daleko najgledanije ostvarenje ove godine.
* 5 - [[7. 2.]] - [[Bitka kod Alfambre]] je ubedljiva nacionalistička pobeda severno od Teruela, u valjda poslednjoj konjičkoj bici na zapadu Evrope. 
* [[6. 2.]] - Izabrana 23 [[Senat Kraljevine Jugoslavije|senatora KJ]]: 17 mandata za JRZ i 6 za bivšu [[Seljačko-demokratska koalicija|SDK]].
* 6. 2. - Slučaj Butenko: sovjetski diplomata u Rumuniji Fjodor Butenko nestao iz Bukurešta - SSSR optužuje Rumuniju za ubistvo, mada se Butenko kasnije javio iz Italije kao prebeg. Ovim se otežava položaj Čehoslovačke, jer bi SSSR mogao uputiti pomoć samo preko Rumunije.&lt;ref name=&quot;Lukes1996&quot;&gt;{{cite book|author=Igor Lukes|title=Czechoslovakia between Stalin and Hitler: The Diplomacy of Edvard Bene%s in the 1930s|url=https://books.google.com/books?id=rqbxm_xNBg8C&amp;pg=PT335|date=23 May 1996|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-988025-6|pages=335–}}&lt;/ref&gt;
* 6. 2. - Sovjetski dirižabl [[SSSR-V6 Osoaviahim]] udario u brdo, na putu da pomogne [[Ivan Papanjin|Papanjinovoj]] arktičkoj ekspediciji - stradalo 13 od 19 ljudi.
* [[8. 2.]] - Nakon što je vlada odustala od Konkordata, Sveti arhijerejski sinod [[SPC]] ukinuo sankcije političarima [[Konkordatska kriza|povodom izglasavanja]] istog [[1937]]. Istog dana je donesen Kraljevski ukaz kojim je objavljena amnestija i obustava progona protivnika Konkordata.&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 11. feb. 1938, str. 4&lt;/ref&gt;
* 8. 2. - Železara Zenica isporučila prvu pošiljku domaćih železničkih šina normalnog koloseka - 20 vagona šina za prugu Vršac-Pančevo.
* [[9. 2.]] - Požar na svadbi u [[Sretnice|Sretnicama]] kod Mostara, 31 žrtva.
* [[10. 2.]] - [[Kraljevina Rumunija|Rumunski]] kralj [[Karol II]], uzima diktatorska ovlašćenja nakon što je antisemitski premijer [[Octavian Goga]] dogovorio izborni sporazum sa liderom [[Gvozdena garda|Gvozdene garde]] [[Corneliu Zelea Codreanu|Codreanuom]]; na čelu koncentracione vlade &quot;nacionalne sloge&quot; je patrijarh [[Miron Cristea|Miron]].
* 10. 2. - Prva predstava dečijeg Rodinog pozorišta u Beogradu (navodno nazvano po rodi koja je krajem prošle godine sletela na Paviljon &quot;Cvijeta Zuzorić&quot;&lt;ref&gt;Vreme, 31. dec. 1937, str. 5&lt;/ref&gt;).
* [[12. 2.]] - Austrijski kancelar [[Kurt von Schuschnigg]] u [[Berchtesgaden]]u primoran pod pretnjom invazije da prihvati veće učešće nacista u vladi.
* 12. 2. - Demonstracije protiv predavanja [[Dimitrije Ljotić|Dimitrija Ljotića]] u Šibeniku, u sukobu sa žandarmerijom poginuo jedan mladić.&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 14. feb. 1938, str. 4&lt;/ref&gt;
* [[13. 2.]] - Na Tehničkom fakultetu otvoren prvi Salon arhitekture u Beogradu.&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 14. feb. 1938, str. 5&lt;/ref&gt;
* [[14. 2.]] - Britanci posvetili pomorsku bazu u [[Singapur]]u, sa najvećim suvim dokom na svetu (morali ga dići u vazduh 1942. pred japanskim zauzećem). 
* 14. 2. - Nadbiskup [[Alojzije Stepinac|Stepinac]] odbacuje ideju katoličkih protestnih zborova po pitanju Konkordata.&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 15. feb. 1938, str. 5&lt;/ref&gt;
[[Datoteka:Патријарх Гаврило (Дожић).jpg|mini|150px|left|[[Patrijarh srpski Gavrilo]]]]
* [[16. 2.]] - Rekonstrukcija austrijske vlade, ušli su nacisti [[Arthur Seyss-Inquart]] (MUP, umesto [[Edmund Glaise-Horstenau|Glaise-Horstenaua]] koji je sada ministar bez portfelja) i [[Ludwig Adamovich senior|Ludwig Adamovich]] (pravda). 
*   16. 2. - Prikazana komedija ''[[Bringing Up Baby]]''. 
* [[17. 2.]] - Prikazan film ''[[The Adventures of Tom Sawyer (film, 1938)|The Adventures of Tom Sawyer]]''. 
* [[18. 2.]] - Japanci prvi put bombarduju [[Chongqing|Čungking]], ukupno 268 napada do avgusta 1943, preko 10.000 mrtvih.
* [[19. 2.]] - Ekspedicija [[Sjeverni pol-1]]: [[Ivan Papanjin]] i još trojica istraživača su otišli sovjetskim ledolomcima sa leda blizu Grenlanda.
* [[20. 2.]] - Hitler se obraća Rajhstagu: zalaže se za pravo samoopredeljenja &quot;10 miliona Nemaca&quot; koji žive u dve susedne države.
* [[21. 2.]] - Izabran [[patrijarh srpski Gavrilo]], ustoličen u Peći 2. avgusta.
*   21. 2. - Nakon [[Anthony Eden|Edenove]] ostavke, novi britanski ministar ino. poslova je pristalica ''[[appeasement]]''-a [[Edward Frederick Lindley Wood, 1st Earl of Halifax|Lord Halifax]] (do 1940). 
* [[22. 2.]] - [[Španski građanski rat]]: završena [[Bitka za Teruel]], nacionalisti povratili Teruelsku izbočinu.
* [[24. 2.]] - Prva komercijalna upotreba [[najlon]]a - četkica za zube u SAD.
* 2x. 2. - Kod Bosanske Rače potonula drvarica &quot;Morava&quot;, pet utopljenih.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1938/02/27?pageIndex=00006 &quot;Politika&quot;, 27. feb. 1938]&lt;/ref&gt;
* [[27. 2.]] - Rumunija dobila novi ustav: legalizovana diktatura kralja Karola.
*   27. 2. - Sastanak stalnog saveta [[Balkanski pakt (1934)|Balkanskog pakta]] u Ankari, priznata italijanska imperija u Africi.

=== Mart/Ožujak ===
[[Datoteka:Bundesarchiv Bild 183-1987-0922-500, Wien, Heldenplatz, Rede Adolf Hitler.jpg|mini|300px|[[Anšlus]]: Hitler govori u Beču]]
* [[1. 3.|1]] - [[3. 3.]] - Velika poplava na području [[Los Angeles]]a, 113 mrtvih. 
* [[3. 3.]] - Kod [[Damam]]a otkrivena prva [[nafta]] u [[Saudi Arabija|Saudi Arabiji]].
* [[5. 3.]] - Otvoren prvi salon automobila u Beogradu.
*   5. 3. - Nemački teniser [[Gottfried von Cramm]] uhapšen po optužbi za homoseksualnost. 
* 5 - [[6. 3.]] - [[Bitka kod rta Palos (1938)|Bitka kod rta Palos]] je najveća pomorska bitka Španskog rata i pobeda republikanaca, ali od male vrednosti. Nacionalistička krstarica ''Baleares'' potonula sa preko 700 ljudi, uključujući admirala Vierna Belanda.
* [[7. 3.]] - [[19. 4.]] - [[Aragonska ofanziva]] je veliki uspeh španskih nacionalista.
* [[8. 3.]] - Dekretom francuske vlade, arapski jezik proglašen za strani u [[Francuski Alžir|Alžiru]]. 
[[Datoteka:Stimmzettel-Anschluss.jpg|mini|200px|Glasački listić na austrijskom plebiscitu]]
* [[9. 3.]] - Austrijski kancelar Šušnik najavio za 13. mart plebiscit o nezavisnosti Austrije; pravo glasa imaju stariji od 24 godine, što je nepovoljno za naciste.
*   9. 3. - [[Centralna televizija SSSR]] počela redovno emitovanje u Moskvi. 
* [[10. 3.]] - [[10. dodjela Oscara]]: najbolji film je ''[[The Life of Emile Zola]]'', tri nagrade od 10 nominacija.
*   10. 3. - Prikazan film ''[[Jezebel (film)|Jezebel]]'' sa [[Bette Davis]]. 
* [[11. 3.]] - Austrijski kancelar Šušnik daje ostavku usled gomilanja nemačkih trupa na granici i nemira u zemlji. 
* [[12. 3.]] - [[Anšlus]]: Nemačka vojska ušla u [[Austrija|Austriju]], novi kancelar Seyss-Inquart sutradan proglašava aneksiju (potvrđeno referendumom 10. 4.). Austrija (''Österreich'', &quot;Istočni rajh&quot;) postaće ''[[Ostmark (Austrija)|Ostmark]]'' (&quot;Istočna marka&quot; ili &quot;krajište&quot;). 
* 2 - [[13. 3.]] - [[Velika čistka]] &amp;mdash; Treći [[Moskovski procesi|Moskovski proces]], &quot;Proces desno-trockističkom bloku&quot;, Suđenje 21-om: tri zatvorske i 18 smrtnih kazni - [[Nikolaj Buharin|Buharin]], [[Aleksej Rikov|Rikov]], [[Nikolaj Krestinski|Krestinski]], [[Hristijan Rakovski|Rakovski]], [[Genrih Jagoda|Jagoda]] i dr. (streljani 15. 3., takođe i [[Kamilo Horvatin]], član CK KPJ). 
* 13. 3. - [[Léon Blum]] ponovo postaje premijer Francuske, na manje od mesec dana - obećava pomoć Čehoslovačkoj, šalje opremu republikanskoj vladi u Španiji.
* 13. 3. - [[Rusifikacija]]: ruski jezik postaje obavezan predmet u svim neruskim školama u SSSR. 
[[Datoteka:Nikolai Bukharin2.PNG|mini|150px|† [[Nikolaj Buharin]]]]
* 13. 3. - Bokser Dragan Miletić umro u Beogradu od posledica sinoćnjeg nokauta.&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 14. mart 1938, str. 1 i 5.&lt;/ref&gt;
* [[14. 3.]] - Hitler trijumfalno stiže u Beč. 
* 16 - [[19. 3.]] - Jako bombardovanje Barselone, gine preko 1.000 civila
* [[17. 3.]] - [[Druga poljska republika|Poljski]] ultimatum [[Litvanija|Litvaniji]] za uspostavljanje diplomatskih odnosa - Litvanija pristaje na odnose ali se ne odriče ni prava na region [[Vilnius]]a.
* [[18. 3.]] - Meksički predsednik [[Lazaro Cardenas]] nacionalizovao naftne resurse i postrojenja, što će izazvati spor sa SAD i Britanijom; biće osnovan [[Pemex]].
* [[20. 3.]] - Otkriveni [[asteroid]]i [[1517 Beograd]] i [[1675 Simonida]] (astronom [[Milorad B. Protić]]).
* [[24. 3.]] - U Japanu donesen [[Zakon nacionalne mobilizacije]], ekonomija se stavlja u ratni režim, kontrola nad organizacijama i medijima. 
* [[27. 3.]] - U beogradskom [[Muzej kneza Pavla|Muzeju kneza Pavla]] otvorena velika Izložba italijanskog portreta kroz vekove.
* 27. 3. - [[Podravina|Podravinu]] pogodio jak potres, materijalne štete ima i u Zagrebu.
* 27. 3. - Tajanstveni nestanak italijanskog fizičara [[Ettore Majorana|Majorane]] na brodu između Palerma i Napulja.
* 27. 3. - Završeni parlamentarni izbori u Bugarskoj, prvi od 1931. i prvi na kome su učestvovale žene (samo aktivno pravo, bez neudatih žena).
* [[28. 3.]] - Sastanak Hitlera i [[Konrad Henlein|Konrada Henleina]] u Berlinu: čehoslovačkoj vladi postavljati neprihvatljive zahteve.
* [[30. 3.]] - U Splitu porinut razarač &quot;[[Zagreb (razarač)|Zagreb]]&quot;, prvi ratni brod izrađen u domaćem brodogradilištu.
* 30. 3. - U Italiji kreiran čin [[Prvi maršal Imperije]] koji nose samo kralj i Musolini, čime se izjednačuju u komandi nad vojskom.

=== April/Travanj ===
* [[1. 4.]] - ''[[Nestlé]]'' predstavio instant-kafu ''[[Nescafé]]''. 
* [[4. 4.]] - Počinje Bitka na Segreu, niz okršaja do januara, republikanci zadržavaju nacionalističko nadiranje u Kataloniji. To obuhvata Balaguersku ofanzivu (april-maj), neuspešnu republikansku ofanzivu.
* [[6. 4.]] - [[Roy J. Plunkett]] otkrio [[politetrafluoroetilen]], poznatiji po trgovačkoj oznaci [[teflon]]. 
* 24. 3. - [[7. 4.]] - [[Bitka kod Taierzhuanga]], provincija Šantung, je prva veća kineska pobeda u ratu sa Japancima. 
* [[8. 4.]] - Uveče, jak ciklon na Jadranu, potonulo nekoliko jedrenjaka.&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 10. apr. 1938&lt;/ref&gt;
* [[9. 4.]] - Demonstracije u [[Francuski protektorat u Tunisu|francuskom Tunisu]], traži se parlament, dolazi do krvoprolića. 
* [[10. 4.]] - [[Édouard Daladier]] po treći put francuski premijer (do 1940), ministar inostranih poslova je [[Georges Bonnet]], zastupnik ''[[appeasement]]''-a i &quot;svetog egoizma&quot;. Daladier dobija vanredna ovlašćenja 13-tog za rešenje valutnog problema i štrajkova. 
*   10. 4. - Jednopartijski izbori za Rajhstag uvećane Nemačke i referendum o priključenju Austrije. 
* [[11. 4.]] - [[Jackie Coogan]] tužio majku i očuha koji su potrošili skoro sav novac koji je zaradio kao dete glumac. 
* [[14. 4.]] - [[Kontekst Zimskog rata]]: počinju sovjetsko-finski pregovori o stvaranju tampon-zone za zaštitu Lenjingrada u slučaju nemačko-sovjetskog rata. 
* [[15. 4.]] - Tokom Aragonske ofanzive, španski Nacionalisti izbili na Sredozemno more, čime je Katalonija odsečena od ostatka Republike.
* [[16. 4.]] - U Rimu zaključeni [[Uskršnji sporazumi (1938)|Uskršnji sporazumi]] između Britanije i Italije - priznata italijanska okupacija Etiopije u zamenu za povlačenje Italijana iz Španije nakon rata.
* 16/[[17. 4.]] - U Rumuniji uhapšen [[Corneliu Zelea Codreanu]] i ostalo vođstvo [[Gvozdena garda|Gvozdene garde]], optuženi da su spremali pobunu. 
* [[18. 4.]] - Izašao ''[[Action Comics 1]]'', prva sveska serijala koji traje do 2011, prva pojava ''[[Superman]]''-a. 
* 18. 4. - Kod Rajhenburga ([[Brestanica]] kod Krškog) pao avion Savoja-marketi, koji je rumunjsko zrakoplovstvo kupilo od Italije, poginuli časnici.&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 20. apr. 1938, str. 4 i 21. apr. str. 4&lt;/ref&gt;
* [[19. 4.]] - Aragonska ofanziva okončana ubedljivom nacionalističkom pobedom. 
* [[20. 4.]] - Premijera filma ''[[Olympia (film, 1938)|Olympia]]'' redateljice [[Leni Riefenstahl]]. 
* 20. 4. - Sneg pada u celoj Jugoslaviji, u Sarajevu 20 cm, u beogradskoj Posavini oko 10.
* [[21. 4.]] - Kreće [[Nemačka ekspedicija na Tibet]], na čelu sa [[Ernst Schäfer|Ernstom Schäferom]] (na Lhasu stižu sledećeg januara). 
* [[23. 4.]] - [[Sudeti|Sudetski]] Nemci traže punu autonomiju u [[Čehoslovačka|Čehoslovačkoj]].
* 25 - 26. 4. - Prvi kongres Jugoslovenskog radničkog saveza (Jugoras), vladinog sindikata.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1938/04/27?pageIndex=00007 &quot;Politika&quot;, 27. april 1938]&lt;/ref&gt;
* [[27. 4.]] - Albanski kralj [[Zog od Albanije|Zog]] se venčao u Tirani sa groficom [[Géraldine Apponyi]]. 
* [[30. 4.]] - Prikazan crtani film ''[[Porky's Hare Hunt]]'' u kome se pojavljuje zec nalik budućem [[Duško Dugouško|Dušku Dugoušku]]/Zekoslavu Mrkvi.

=== Maj/Svibanj ===
* 24. 3. - [[1. 5.]] - [[Bitka za Xuzhou]]: Japanci uspevaju zauzeti [[Xuzhou|grad]], ali većina kineskih trupa se uspeva probiti iz okruženja. 
* [[3. 5.|3]] - [[9. 5.]] - Hitler u poseti Italiji. 
*   3. 5. - Uhapšen [[Stanislav Kosior]], zamenik predsednika sovjetske vlade i bivši šef ukrajinske partije (streljan sledećeg februara). 
* poč. maja - [[Josip Broz]] u Sloveniji formirao Privremeno rukovodstvo [[KPJ]] (zvanična verzija?).
* [[11. 5.]] - U Nemačkoj potpisan zakon o gradnji [[Kanal Rajna – Majna – Dunav|kanala Rajna – Majna – Dunav]].
* [[12. 5.]] - Japanci zauzeli luku Amoj ([[Xiamen]]), deo plana za blokadu Kine. 
* [[14. 5.]] - Prikazan film ''[[The Adventures of Robin Hood (film)|The Adventures of Robin Hood]]'' sa [[Errol Flynn|Errolom Flynnom]]. 
* 14. 5. - Mussolinijev govor u Đenovi: [[Front iz Streze|Streza]] je mrtva, Italija se drži Osovine.
* [[15. 5.]] - Meksička država San Luis Potosi proglasila neustavnom vladu preds. Cardenasa - pobunu predvodi Saturnino Cedillo.&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 25. maj 1938, str. 1 i 4&lt;/ref&gt;
* maj - U Zenici je puštena u rad i četvrta [[Simens-Martenova peć]], najveća, kapaciteta 30.000 tona (prethodne tri ukupno 50.000).&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 18. i 23. maj 1938&lt;/ref&gt;
* maj - &quot;Lovćen&quot; je plovio međubalkanskom turističkom linijom Sušak - Konstanca.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1938/05/22?pageIndex=00006 &quot;Vreme&quot;, 22. maj 1938]&lt;/ref&gt;
* maj - &quot;Majska provala&quot; na Tehničkom fakultetu u Beogradu, zaplenjen komunistički štampani materijal,&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1938/05/23?pageIndex=00004 &quot;Politika&quot;, 23. maj 1938]&lt;/ref&gt; uhapšeno mnogo studenata (među kojima [[Rifat Burdžević]]).
* maj - Devalviran [[francuski franak]].
* [[21. 5.]] - Delimična mobilizacija u Čehoslovačkoj nakon glasova o gomilanju nemačke vojske na granici, Francuska i Britanija upozoravaju Nemačku.
* 21. 5. - [[Masakr u Tsujami]]: jedan Japanac ubio 30 svojih suseljana blizu [[Tsujama|Tsujame]] (do 1982. najgore masovno ubistvo koje je počinio pojedinac).
* [[22. 5.]] - U Beogradu prvi put priređene automobilske i motociklističke trke (ulice Dušanova i Strahinića bana), pobednik je [[Boško Milenković]].
* [[23. 5.]] - U Roterdamu ubijen šef [[Organizacija ukrajinskih nacionalista|Organizacije ukrajinskih nacionalista]] [[Jevhen Konovalec]]. Nasleđuje ga [[Andrij Melnik]], lider umerene struje ([[Stepan Bandera|Banderina]] frakcija se izdvaja 1940).
* [[25. 5.]] - Sovjetski ambasador u SAD Trojanovski izjavljuje da je SSSR spreman da brani Čehoslovačku (SAD i Britanija ignorišu).
* 25. 5. - [[Španski građanski rat]]: nacionalisti bombardovali [[Alicante]], preko 300 poginulih civila.
* [[26. 5.]] - Hitler polaže kamen-temeljac fabrike ''[[Volkswagen]]'' u selu Fallersleben u donjoj Saksoniji. 
* [[28. 5.]] - Na Beogradskom sajmištu otvorena Prva međunarodna vazduhoplovna izložba, narednih dana je postavljena i kula za skakanje padobranom. Izložbu je posetila i nemačka bombarderska grupa na čelu sa gen. [[Helmuth Förster|Försterom]].&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1938/05/30?pageIndex=00005 &quot;Politika&quot;, 30. maj 1938]&lt;/ref&gt;
* 28. 5. - Hitler drži konferenciju sa generalima: naređuje pojačanje snage vojske i vazduhoplovstva i gradnju fortifikacija na francuskoj granici.

=== Jun/Juni/Lipanj ===
[[Datoteka:Spomenik 3.JPG|mini|250px|[[Spomenik Neznanom junaku]]]]
* [[4. 6.]] - [[Sigmund Freud]] napustio Beč, dva dana kasnije stiže u London. 
* 4. 6. - Hajduk Jorgovan Mihailović ubijen kod Žagubice, sledi velika potera za njegovim ranjenim drugom Pavlom Dokićem.
* [[6. 6.]] - [[Drugi japansko-kineski rat]]: Japanci zauzeli [[Kaifeng]] na Žutoj reci, bliže se [[Zhengzhou]]. Kako bi zaustavili japansko nadiranje, nacionalisti probijaju nasipe - [[Izlivanje Žute reke (1938)|Izlivanje Žute reke]] odnosi ne manje od 400.000 života.
* [[9. 6.]] - U Sarajevu ustoličen novi [[reis-ul-ulema]] [[Fehim Spaho]]. Istog dana je izvedena prva proba motornog voza, zvanog &quot;Ludi Sarajlija&quot;, koji je mestimično dostizao brzinu 74 km/h.
*  9. 6. - Srušena glavna sinagoga u Minhenu. 
* [[11. 6.]] - [[4. 7.]] - [[Međunarodna nadrealistička izložba (London)|Međunarodna nadrealistička izložba]] u Londonu. 
* [[11. 6.]] - [[27. 10.]] - [[Bitka za Wuhan]], najduža u [[Drugi kinesko-japanski rat|Drugom kinesko-japanskom ratu]]. 
* [[13. 6.]] - [[Genrih Ljuškov]], šef [[NKVD]] SSSR na Dalekom istoku, prebegao Japancima u Mandžuriji. 
* [[15. 6.]] - [[László Bíró]] u Britaniji patentirao [[hemijska olovka|hemijsku olovku]].
* [[17. 6.]] - Izbori u Irskoj: [[Eamon De Valera|De Valerin]] [[Fianna Fáil]] prvi put osvaja apsolutnu većinu.
* 4 - [[19. 6.]] - [[FIFA Svjetsko prvenstvo 1938.|Svjetski kup u Francuskoj]]: Italija-Mađarska 4:2 u finalu, Italija odbranila titulu. 
* [[19. 6.]] - Preteča [[Jadranska magistrala|Jadranske magistrale]]: otvoren turistički put [[Šibenik]] - [[Biograd na Moru]].&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1938/06/21?pageIndex=00007 &quot;Vreme&quot;, 21. jun 1938]&lt;/ref&gt;
* [[22. 6.]] - Tamnoputi [[Joe Luis]] nokautirao za dva minuta i četiri sekunde Nemca [[Max Schmeling|Maxa Schmelinga]] u revanš-meču. 
* 22. 6. - Student Krešimir Blažević iz Mostara ustrelio četvoricu na beogradskoj železničkoj stanici, dvojicu smrtno&lt;ref&gt;[http://www.digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1938/06/24#page/4/mode/1up Politika, 24. jun 1938, str. 5-6]. digitalna.nb.rs&lt;/ref&gt;.
* [[24. 6.]] - Meteor eksplodirao iznad mesta [[Chicora, Pennsylvania]].
* 24. 6. - Vlada KJ donela uredbu o osnivanju akcionarskog društva &quot;Jugoslovenski čelik&quot; s kapitalom od 600 miliona dinara - udruženi rudnici u Zenici, Brezi i Ljubiji sa železarom u Zenici (osnovano u Sarajevu 31. jula&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1938/08/01?pageIndex=00008 &quot;Politika&quot;, 1. avg. 1938]&lt;/ref&gt;).
* [[25. 6.]] - [[Douglas Hyde]] je prvi predsednik [[Irska|Irske]] (mada još uvek nije formalno proglašena za republiku).
* 25. 6. - Propisano osmočasovno radno vreme na jugoslovenskim trgovačkim pomorskim brodovima.&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 26. jun 1938, str. 5&lt;/ref&gt;
* [[28. 6.]] - U [[Spomenik Neznanom junaku]] na [[Avala|Avali]] prenete kosti Neznanog junaka.
* 28. 6. - U Splitu porinut razarač &quot;[[Ljubljana (razarač)|Ljubljana]]&quot; (u službi od septembra 1939).

=== Jul/Juli/Srpanj ===
* [[1. 7.]] - Osnovan ''Stadt des KdF-Wagens bei Fallersleben'', naselje za radnike Volkswagena, od 1945. [[Wolfsburg]]. 
* [[2. 7.]] - Osvećena nova fabrika za elektrolizu bakra u Boru. Istog dana objavljeno da je vlada KJ donela uredbu o podizanju topionice olova u Zvečanu i cinka u Šapcu - nije dozvoljen izvoz rude ni koncentrata olova a cinka ograničeno.&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 2. jul 1938&lt;/ref&gt;
* 2. 7. - Masakr na brodu &quot;Rad&quot; u Antverpenu: mornar ubio zapovednika i još trojicu i ranio dvojicu.
* [[3. 7.]] - Britanska parna lokomotiva ''[[lokomotiva Mallard|Mallard]]'' postavila svetski rekord - 202 km/h.
* 3. 7. - Francuzi postavili garnizon na [[Paracelska ostrva|Paracelskim ostrvima]] istočno od Vijetnama.
* [[5. 7.]] - Premijer Stojadinović pustio u rad hidrocentralu &quot;Sveti Andrej&quot; na Treski, snage 4,4 MW.
* 5. 7. - Komitet o neintervenciji u [[Španski građanski rat]] postiže sporazum da se povuku svi [[Internacionalne brigade|strani dobrovoljci]] - vlade Nemačke i Italije ignoriraju.
* [[6. 7.|6]] - [[15. 7.]] - [[Evijanska konferencija]]: nijedna evropska zemlja ne želi primiti nemačke Jevreje, Amerika bi primila samo 27.370.
* [[7. 7.]] - Turske trupe ušle u [[Aleksandreta|Aleksandretu]], po sporazumu sa Francuzima.
* [[10. 7.]] - Osvećena restaurirana [[Katedrala u Reimsu]].
* [[11. 7.]] - [[Iseljavanje Albanaca sa Kosova (1912–1941)#Jugoslovensko-Turska konvencija|Jugoslovensko-turska konvencija]] o preseljenju 25.000 albanskih porodica u Tursku tokom 1939-44.
* [[12. 7.]] - Prvi voz na pruzi uskog kolosjeka [[Bileća]] - [[Nikšić]], prvoj željezničkoj vezi Crne Gore sa ostatkom zemlje (radi do 1976).
* [[14. 7.]] - [[Howard Hughes]] postavio novi rekord - avionom oko sveta za 91 sat.
*   14. 7. - U Italiji objavljen [[Manifest rase]], priprema za antisemitske [[Rasni zakoni (Italija)|rasne zakone]]. 
* [[16. 7.]] - Japan objavio da se odriče [[Olimpijada 1940|Olimpijade 1940]] u Tokiju, zatim dodeljene Helsinkiju. 
* [[18. 7.]] - [[Douglas Corrigan]] preleteo Atlantik do Irske - poleteo iz Njujorka i navodno greškom krenuo na istok umesto na zapad u Kaliforniju, zbog čega je dobio nadimak ''Wrong Way Corrigan''.
* [[20. 7.]] - Počeo redovan saobraćaj motornim vozovima uskotračnom prugom Beograd-Dubrovnik - 16,5 sati po redu vožnje&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1938/07/20?pageIndex=00012 &quot;Vreme&quot;, 20. jul 1938, str. 12] digitalna.nb.rs (Digitalna narodna biblioteka Srbije)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1938/07/28?pageIndex=00008 &quot;Vreme&quot;, 28. jul 1938]&lt;/ref&gt; umesto 24 (skupi su i poluprazni,&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1939/01/19?pageIndex=00013 &quot;Politika&quot;, 19. jan. 1939]&lt;/ref&gt; ukinuti maja 1940.&lt;ref&gt;[http://www.digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1940/05/16?pageIndex=00020 Politika, 16. maj 1940, str. 20]. digitalna.nb.rs&lt;/ref&gt;).
* [[21. 7.]] - U Buenos Airesu potpisan mir između Bolivije i Paragvaja, nakon [[Rat za Čako|Rata za Čako]] 1932-35: [[Paragvaj]] dobija 3/4 tj. 52.000 kv.km severnog [[Gran Chaco|Čaka]] (očekivana nafta je otkrivena tek 2012).
* [[22. 7.]] - Poljski avion Lockheed 14-H Super Electra pao u Rumuniji - 14 mrtvih.
* [[23. 7.]] - Španski republikanci zaustavili na liniji XYZ nacionalističko napredovanje ka [[Valencia|Valensiji]], republikanskoj prestonici.
* 23. 7. - Prva međunarodna utakmica ženskoga nogometa u Zagrebu, došle gošće iz Češke.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1938/07/26?pageIndex=00013 &quot;Politika&quot;, 26. jul 1938]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Stipica Grgić. ''Kratka povijest ženskoga nogometa u Hrvatskoj/Jugoslaviji u međuratnom razdoblju''&lt;/ref&gt;
* [[24. 7.]] - Dvokrilac pao na aeromitingu blizu Bogote, ukupno 53 mrtvih.
* [[25. 7.]] - Republikanci započinju za njih katastrofalnu [[Bitka na Ebru (1938)|Bitku na Ebru]], najdužu bitku Španskog građanskog rata (do novembra).
*   25. 7. - Od [[Irgun]]ove bombe gine 43 Arapa na pijaci u [[Haifa|Haifi]]. 
*   25. 7. - [[Franz Josef II. (Lihtenštajn)|Franz Josef II.]] postaje knez [[Lihtenštajn]]a (do [[1989]]). 
* [[28. 7.]] - Pobuna protiv grčkog diktatora [[Ioannis Metaxas|Metaxasa]] u [[Kanija|Haniji]] na Kritu brzo ugušena.
* 28. 7. - U Brazilu ubijen romantizovani bandit [[Lampião]] (kraj &quot;socijalnog banditizma&quot; ''[[Cangaço]]''). 
* 28. 7. - Avion ''[[Hawaii Clipper]]'' nestao na putu iz Guama u Manilu sa 15 osoba (šest putnika i devet članova posade).
* [[29. 7.]] - [[11. 8.]] - [[Bitka kod jezera Hasan]], prvi od [[Sovjetsko-japanski pogranični sukobi|Sovjetsko-japanskih pograničnih sukoba]] - Japanci upali na sovjetsku teritoriju.
* ca. 30. 7. - Završen autoput Beograd - Novi Sad.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1938/07/31?pageIndex=00018 &quot;Politika&quot;, 31. jul 1938]&lt;/ref&gt;
* [[31. 7.]] - [[Solunski sporazum]] između Bugarske i [[Balkanski pakt (1934)|Balkanskog pakta]] (Jugoslavija, Rumunija, Grčka, Turska): Bugarskoj dozvoljeno ponovno naoružavanje.
*   31. 7. - Republikanci započinju neuspešnu opsadu [[Gandesa|Gandese]] u Kataloniji (do novembra). 
* 31. 7. - Finale evropske zone [[Davis Cup]]a u Berlinu: Njemačka - Jugoslavija 3:2.

* leto - Vrhunac [[Arapska pobuna u Palestini (1936–1939)|Arapske pobune u Palestini]].

=== Avgust/August/Kolovoz ===
* [[1. 8.]] - Sedište [[Dunavska komisija|Dunavske komisije]] prelazi iz Beča u Beograd.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1938/07/15?pageIndex=00011 &quot;Politika&quot;, 15. jul 1938]&lt;/ref&gt;
* [[3. 8.]] - Britanska [[Runcimanova misija]] stigla u Prag radi posredovanja između čehoslovačke vlade i partije sudetskih Nemaca - vrši veći pritisak na vladu. 
* [[8. 8.]] - Počela gradnja uskotračne pruge Banja Luka - Tuzla - Valjevo - Beograd, počevši od deonice Banja Luka - Čelinac.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1938/08/09?pageIndex=00001 &quot;Vreme&quot;, 9. avg. 1938]&lt;/ref&gt;
* [[14. 8.]] - [[Vlatko Maček]] došao u Beograd na razgovore sa šefovima Udružene opozicije, pozdravljen je od mase Beograđana.
* avgust - Osnovan [[Koncentracioni logor Mauthauzen]] u Austriji.
* [[17. 8.]] - Po Hitlerovom dekretu, ''[[SS-Verfügungstruppe]]'' (dispozicione trupe [[Schutzstaffel|SS]]) nisu deo ni vojske ni policije, već su na raspolaganju Fireru (od 1940. ''[[Waffen-SS]]''). 
* [[18. 8.]] - Načelnik nemačkog generalštaba gen. [[Ludwig Beck]] daje ostavku jer se ne slaže sa otvaranjem rata protiv Čehoslovačke - ali Hitler je pridobio ostale generale; novi načelnik je gen. [[Franz Halder]].
* [[21. 8.]] - Dimitrije Ljotić povređen na konferenciji u Preljini kod Čačka, dva seljaka ranjena vatrenim oružjem. 
* [[22. 8.]] - [[Bledski sporazum (1938)|Bledski sporazum]] između Mađarske i zemalja [[Mala Antanta|Male Antante]] (Čehoslovačka, Rumunija, Jugoslavija): Mađarskoj je dozvoljeno ponovno naoružavanje.
* 22. - 25. 8. - Mađarski regent [[Miklós Horthy]] u poseti Nemačkoj, prisustvuje reviji ratne mornarice kod Kila i velikoj paradi u Berlinu. 
* [[24. 8.]] - Josip Broz u Moskvi (hotel &quot;Luks&quot;).
* 24. 8. - Arapski napadači ubili britanskog komesara u Dženinu, Waltera Moffatta.
* 24. 8. - Incident Kweilin: Japanci oborili putnički avion DC-2 iznad Kine - prvi takav događaj u istoriji.

=== Septembar/Rujan ===
* [[5. 9.]] - U SSSR prikazan film &quot;[[Profesor Mamlok (film, 1938)|Profesor Mamlok]]&quot;, prvi o progonu Jevreja u Nemačkoj. 
* [[5. 9.|5]] - [[12. 9.]] - Poslednji Nirnberški sabor (''[[Reichsparteitag]]''), &quot;Sabor Velike Nemačke&quot;, u centru pažnje je situacija sa Čehoslovačkom.
* [[7. 9.]] - [[Datoteka:Flag of Hatay.svg|25px]] Sirijski [[Sandžak Aleksandreta]] postaje [[Država Hataj]], sledeće godine priključena Turskoj.
* [[10. 9.]] - Otvoren Beogradski jesenji sajam, na kome je firma &quot;[[Filips]]&quot; prvi put na Balkanu predstavila [[televizija|televiziju]] (prva proba odrađena dan ranije).&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1938/09/10?pageIndex=00007 &quot;Politika&quot;, 10. sept. 1938]&lt;/ref&gt;
* [[12. 9.]] - Hitlerov govor u Nirnbergu - napada Čehe, pribaviće &quot;prava&quot; Sudetskim Nemcima ako ih sami ne dobiju.
* [[13. 9.]] - Pristalice [[Konrad Henlein|Konrada Henleina]] dižu pobunu u Sudetima, proglašeno vanredno stanje.
* [[14. 9.]] - Železnička nesreća u stanici [[Ovčar Banja]] kod [[Čačak|Čačka]], šest mrtvih na mestu.
* [[15. 9.]] - [[Neville Chamberlain]] se sastaje sa Hitlerom u [[Berchtesgaden]]u.
[[Datoteka:Beograd 5.JPG|mini|250px|[[Palata Glavne pošte]] u Beogradu]]
* septembar - [[Dersimski masakr]]: dovršavaju se operacije protiv kurdskih pobunjenika u provinciji Dersim ([[Tunceli (provincija)|Tunceli]]). 
* [[18. 9.]] - Britanija i Francuska neće ratovati zbog Čehoslovačke, SSSR će ispuniti svoje obaveze ako to učini i Francuska.
* [[19. 9.]] - Anglo-francuski predlog: ustupiti Sudete Nemačkoj, neutralizovati ostatak Čehoslovačke. 
* 19. 9. - Mussolini posetio pogranično mesto [[Planina (Postojna, Slovenija)|Planina]], izražava prijateljstvo sa jugoslovenskim narodom.
* [[21. 9.]] - Neuobičajeni uragan pogađa [[Nova Engleska|Novu Englesku]] u SAD, preko 700 mrtvih.
* [[22. 9.]] - General [[Jan Syrovy]] čehoslovački premijer nakon ostavke [[Milan Hodža|Milana Hodže]]. U razgovoru sa Čemberlenom, Hitler traži okupaciju Sudeta do 1. oktobra; Čemberlen se privremeno predomislio, Česima savetuje mobilizaciju.
* [[23. 9.]] - Mobilizacija čehoslovačke armije; Poljska gomila vojsku na čehoslovačkoj granici - SSSR ih upozorava da ne napadaju.
* [[24. 9.]] - U 01:30 Čemberlen i Hitler završavaju razgovore o Sudetima, prihvatanjem Hitlerovih zahteva (''Godesberg Memorandum''), što u početku svi ostali odbijaju.
* 29/[[30. 9.]] - '''[[Minhenski sporazum]]''' - bez učešća Čehoslovačke odlučeno da [[Sudeti]] pripadnu Nemačkoj.
* [[30. 9.]] - Premijer Neville Chamberlain se vraća u London i izjavljuje da se vratio iz Nemačke sa &quot;[[Peace for our time|mirom za naše doba]]&quot;.

=== Oktobar/Listopad ===
[[Datoteka:Czechoslovakia 1939 sr.SVG|thumb|330px|Početak rasturanja [[Čehoslovačka|Čehoslovačke]]]]
* [[1. 10.]] - [[Njemačka okupacija Čehoslovačke|Nemačke trupe ulaze u Sudete]] (''Sudetenland'').
* oktobar, početkom - Služavka Ana Višner iz okoline Celja uhapšena pod optužbom da je ubila šestoro dece svojih različitih poslodavaca.&lt;ref&gt;Politika, 9. okt. 1938, str 15&lt;/ref&gt;
* [[2. 10.]] - [[Arapska pobuna u Palestini (1936–1939)|Arapska pobuna u Palestini]], [[Tiberijaski masakr (1938)|Tiberijaski masakr]] - Arapi ubili 19 Jevreja, od toga 11 dece.
*   2. 10. - Poljska vojska ušla u čehoslovačku [[Tješinska oblast|Tješinsku oblast]]. 
* [[4. 10.]] - Republikanske španske snage počinju povlačenje [[Internacionalne brigade|stranih dobrovoljaca]], prema sporazumu od 5. jula.
* [[5. 10.]] - Čehoslovački predsednik [[Edvard Beneš]] dao ostavku (napustio zemlju [[22. 10.]]).
* [[6. 10.]] - Žilinski sporazum: [[Slovačka republika (1939-1945)|Slovačka]] dobila punu autonomiju u okviru nove [[Druga Čehoslovačka Republika|Češko-Slovačke]] (zajednički su odbrana, inostrani poslovi i finansije).
* [[7. 10.]] - Prikazan [[Alfred Hitchcock|Hitchcockov]] film ''[[The Lady Vanishes (film, 1938)|The Lady Vanishes]]''. 
* [[8. 10.]] - Potkarpatska Rusija, najistočniji deo Čehoslovačke, dobija autonomiju kao [[Karpato-Ukrajina]].
[[Datoteka:Monument de la Paix rue de Rome Marseille.jpg|mini|200px|Spomenik miru u Marseju (inauguriran 1941)]]
* [[10. 10.]] - Završena nemačka okupacija Sudeta i poljska okupacija Tješina.
* 10. 10. - Raspuštena jugoslovenska skupština, izbori u decembru.
* 10. 10. - U Beogradu osvećena Palata Poštanske štedionice, Glavne pošte i Glavnog telegrafa, poznata kao [[Palata Glavne pošte]].
* 10. 10. - U Sofiji ubijen načelnik bugarskog generalštaba Jordan Peev. 
* [[11. 10.]] - Završena [[Bitka kod Wanjialing]]a, Kinezi uništili dve japanske divizije. 
* oktobar, sredinom - &quot;Poslednji homoljski hajduk&quot; Pavle Dokić izvršio samoubistvo u [[Brodica|Brodici]] kod Kučeva, nakon što je ranjen u pokušaju silovanja.&lt;ref&gt;Vreme, 18. okt. 1938, str. 4 i 19. okt. str. 7&lt;/ref&gt;
* [[21. 10.]] - Japanske trupe ušle u [[Kanton (Kina)|Kanton]]. 
* [[24. 10.]] - &quot;Prijateljski ručak&quot; ministra [[Joachim von Ribbentrop|von Ribbentropa]] i poljskog ambasadora [[Józef Lipski|Lipskog]]: od Poljske se zahteva da mora predati [[Slobodni Grad Danzig]], dati ekstrateritorijalna prava Nemcima u [[Poljski koridor|Poljskom koridoru]] i pristupiti [[Antikominternski pakt|Anti-Kominterna paktu]].
* [[27. 10.]] - [[Drugi kinesko-japanski rat]], [[Bitka za Vuhan]] - Japanci osvajaju [[Wuhan|grad]] uz velike žrtve, kineska prestonica premeštena u [[Chongqing|Čungking]].
* 27. 10. - [[DuPont]] objavio ime svog novog sintetičkog vlakna: [[najlon]].
* [[28. 10.]] - Nemačka vlada proteruje 12.000 poljskih Jevreja, Poljska prima samo 4.000, koji moraju živeti na ničijoj zemlji na granici.
*   28. 10. - Veliki požar u centru [[Marseille]]a. 
*   28. 10. - Oproštajna parada [[Internacionalne brigade|Internacionalnih brigada]] u Barseloni. 
* [[30. 10.]] - Emitovana senzacionalna radio-drama [[Orson Vels|Orsona Velsa]] &quot;[[Rat svetova (radio)|Rat svetova]]&quot;, o napadu Marsovaca.
*   30. 10. - Kandidat [[Narodni front (Čile)|Narodnog fronta]] [[Pedro Aguirre Cerda]] tesno pobedio na izborima za predsednika [[Čile]]a (mandat od 25. 12. do 1941).

=== Novembar/Studeni ===

* [[1. 11.]] - Konjske trke: [[Seabiscuit]] pobedio [[War Admiral]]a u Baltimoru za četiri dužine.
* [[2. 11.]] - Prva [[Bečka arbitraža]] - jug Slovačke i jugozapad Karpato-Ukrajine dodeljeni Mađarskoj (mađarske trupe prelaze Dunav 5. 11.).
* [[7. 11.]] - Poljski Jevrejin [[Herschel Grynszpan]], čija je porodica nedavno proterana iz Nemačke, smrtno ranio trećeg sekretara nemačke ambasade u Parizu [[Ernst vom Rath|Ernsta vom Ratha]] - umire dva dana kasnije.
* [[8. 11.]] - U [[Šabac|Šapcu]] otvorena hemijska industrija &quot;Zorka&quot;, preseljena iz Subotice.
* [[9. 11.|9.]]/[[10. 11.]] - [[Kristalna noć]] u [[Treći Rajh|Njemačkoj]]: uništavanje jevrejskih lokala i sinagoga, nasilje prema Jevrejima uz veći broj mrtvih, u organizaciji nacista, predstavljeno kao spontana reakcija. Jevrejima će biti nametnuta kolektivna kazna od milijardu maraka, donesene nove zabrane i ograničenja. 
* [[10. 11.]] - Umro [[Mustafa Kemal Atatürk]], prvi predsednik Turske, nasleđuje ga [[İsmet İnönü]] (do [[1950]]).
* [[12. 11.]] - Francuski ministar finansija [[Paul Reynaud]] uvodi niz zakona koji trebaju povećati francusku produktivnost - poništava se većina ekonomskih i socijalnih zakona [[Narodni front (Francuska)|Narodnog fronta]].
* [[13. 11.]] - Počinje [[Požar u Changsha (1938)|Požar u Changsha]], spaljivanje [[Changsha|grada]] da ne padne Japancima u ruke, preko 30.000 mrtvih.
* [[16. 11.]] - Završena [[Bitka na Ebru (1938)|Bitka na Ebru]] - odlučujući poraz španskih Republikanaca.
* 16. 11. - [[Albert Hofmann]] sintetisao [[LSD]] u Sandozovoj laboratoriji u Bazelu (efekti otkriveni 1943). 
* 16. 11. - ''Halifax Slasher'', masovna histerija u engleskom gradu Halifax traje do kraja meseca jer neko navodno napada žene.
* 16. 11. - Probijen tunel za isušivanje Vrgorskog jezera prema [[Baćinska jezera|Bačinskom]].&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1938/11/19?pageIndex=00009 &quot;Politika&quot;, 19. nov. 1938]&lt;/ref&gt;
* [[17. 11.]] - U Italiji doneseni antisemitski [[Rasni zakoni (Italija)|rasni zakoni]].
* [[20. 11.]] - Beogradsko &quot;[[Vreme (novine)|Vreme]]&quot; uvodi &quot;svetlosni dnevnik&quot; tj. tiker na vrhu svoje zgrade.
* 20. 11. - Ustoličen [[Mukačevsko-prešovska eparhija|mukačevsko-prešovski]] episkop [[Vladimir Rajić]].
[[Datoteka:Spanish Civil War, map November 1938.png|mini|180px|Španija, novembar '38.]]
* [[21. 11.]] - Knez namesnik [[Pavle Karađorđević|Pavle]] i kneginja [[Olga Karađorđević|Olga]] stigli u posetu [[London]]u.
*   21. 11. - Ataturkova sahrana u Ankari, jugoslovenski odred je jedan od osam stranih koji učestvuju u defileu. 
* [[25. 11.]] - [[Lavrentij Berija]] je novi ministar [[NKVD|unutrašnjih poslova]] SSSR umesto [[Nikolaj Ježov|Ježova]] (1938-45. i 1953.) - popuštanje [[Velika čistka|Velike čistke]]. 
* [[26. 11.]] - Prikazan film ''[[Angels with Dirty Faces]]''. 
* [[27. 11.]] - Sukob grupe pristalica HSS i žandarmerijske patrole u [[Primošten]]u, četvoro (petoro) mrtvih.&lt;ref&gt;Vreme, 30. nov. 1938, str. 4&lt;/ref&gt; 
* 27. 11. - Bačene dve bombe u Temišvarskom pozorištu, četvoro mrtvih - Gvozdena garda celog meseca vodi kampanju terora protiv Jevreja u Banatu i južnoj Transilvaniji.&lt;ref&gt;Mihai Visan, Mihaela Martin. ''The Banat Jews during the War Dictatorship''&lt;/ref&gt;
* 29/[[30. 11.]] - [[Corneliu Zelea Codreanu]] i još 13 [[Gvozdena garda|gardista]] ubijeno &quot;u pokušaju bekstva&quot; u Rumuniji. Na čelu garde ostaje ekstremista [[Horia Sima]].
* 30. 11. - Pokušaj generalnog štrajka u Francuskoj nije uspeo.
* 30. 11. - Zasedanje fašističkog parlamenta u Italiji, u &quot;spontanim&quot; manifestacijama se zahtevaju &quot;Tunis, Džibuti, Korzika!&quot; - dolazi do zategnutosti sa Francuskom i nereda u Tunisu.
* 30. 11. - [[Emil Hácha]] novi čehoslovački predsednik.
* 30. 11. - Letak, navodno odobren od Vlatka Mačeka, poziva Zagrepčane da ne ističu državne zastave na Dan ujedinjenja&lt;ref&gt;[http://www.digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1938/12/03#page/2/mode/1up Vreme, 3. dec. 1938, str. 5]. digitalna.nb.rs&lt;/ref&gt;.

=== Decembar/Prosinac ===
[[Datoteka:ZagrebMestrovicevPaviljon.jpg|mini|250px|[[Dom hrvatskih likovnih umjetnika]]]]
* [[1. 12.]] - U Zagrebu otvoren [[Dom hrvatskih likovnih umjetnika|Dom likovnih umjetnosti]] kralja Petra I. Velikoga Oslobodioca, poznat i kao Meštrovićev paviljon. Prva izložba je &quot;Pola vijeka hrvatske umjetnosti&quot;, otvorena 18. prosinca. Slikar [[Ljubo Babić]] je vodio kampanju protiv izložbe i paviljona.&lt;ref&gt;Vreme, 22. nov. 1938, str. 7&lt;/ref&gt;
* 1. 12. - U Moskvi prikazan film &quot;[[Aleksandar Nevski (film)|Aleksandar Nevski]]&quot;. 
* [[2. 12.]] - ''[[Kindertransport]]'': prva grupa jevrejske dece stiže u Englesku, do izbijanja rata ih stiže blizu 10.000. 
* [[6. 12.]] - Nemačko-francuska izjava smatra međusobne granice konačnim. 
* [[7. 12.]] - Knez Pavle u poseti Francuskoj. 
* [[8. 12.]] - [[Heinrich Himmler|Himmlerov]] cirkular o borbi protiv &quot;ciganske napasti&quot; (→ [[Porajmos]]). 
* 9/10. 12. - U [[Stojnik (Aranđelovac)|Stojniku]] kod Aranđelovca ubijen Miloje Ignjatijević Koreja, poslednji šumadijski hajduk.&lt;ref&gt;Vreme, 12. dec. 1938, str. 8&lt;/ref&gt;
* [[10. 12.]] - U Stokholmu dodeljene Nobelove nagrade; [[Enrico Fermi]] se ne vraća u Italiju, već odlazi u SAD a [[Richard Kuhn]] će dobiti nagradu tek posle rata, jer je zbog kontroverze oko [[Carl von Ossietzky|Carla von Ossietzkog]] Nemcima zabranjeno da primaju Nobelove nagrade.
* [[11. 12.]] - [[Parlamentarni izbori u Kraljevini Jugoslaviji 1938.|Parlamentarni izbori]]: [[Milan Stojadinović|Stojadinovićeva]] [[Jugoslavenska radikalna zajednica|JRZ]] 54,1 % glasova i 304 poslanika, [[Udružena opozicija]] (srpske i hrvatske opozicione stranke na čelu sa [[Vlatko Maček|Vlatkom Mačekom]]) 44,9 % glasova i 68 poslanika, [[Dimitrije Ljotić|Ljotićev]] [[Jugoslavenski narodni pokret Zbor|&quot;Zbor&quot;]] 1 % glasova, bez poslanika. Opozicija ostvarila uspeh u Savskoj i Primorskoj banovini, što vlast objašnjava &quot;Mačekovim terorom&quot;.&lt;ref&gt;[http://www.digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1938/12/12#page/4/mode/1up Vreme, 12. dec. 1938, str. 5]. digitalna.nb.rs&lt;/ref&gt; JRZ je dobila većinu u 234 sreza, Udružena opozicija u 120 a Ljotić u dva.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1938/12/18#page/4/mode/1up Vreme, 18. dec. 1938, str. 5]. digitalna.nb.rs&lt;/ref&gt; U Valjevu ubijeni socijalista Miljko Korać i radnik Dragan Nikolić.&lt;ref&gt;&quot;Vreme&quot;, 10. mart 1940, str. 7&lt;/ref&gt;
* 11/12. 12. - Automobil naleteo na grupu seljaka u Batajnici, više stradalih, uključujući jednog putnika automobila koji je ustreljen.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1938/12/13?pageIndex=00010 &quot;Politika&quot;, 13. dec. 1938]&lt;/ref&gt;
* [[12. 12.]] - Knez [[Pavle Karađorđević]] na naslovnoj strani američkog magazina &quot;Time&quot; (potpis: &quot;If I only had more time!&quot;)
[[Datoteka:Bundesarchiv Bild 183-E04492, Berlin, Neue Reichskanzlei.jpg|mini|250px|[[Nova Rajhskancelarija]] u Berlinu]]
* [[15. 12.]] - Osnovan [[Front nacionalnog preporoda]] kao jedina partija u Rumuniji.
* decembar - [[Adolf Hitler]] je &quot;Čovek godine&quot; časopisa ''Time'' (najuticajnija osoba godine).
* decembar - Prestanak aktivnosti [[Zelena internacionala|Zelene internacionale]]&lt;ref&gt;Vreme, 31. dec. 1938, str. 3&lt;/ref&gt;, čije je sjedište bilo u Pragu - reaktivirana 1947.
* [[17. 12.]] - Nemački fizičar [[Otto Hahn]] otkriva [[Nuklearna fisija|nuklearnu fisiju]].
* [[19. 12.]] - Velika hladnoća u Evropi zahvatila i Jugoslaviju: u [[Glamoč]]u -22, u [[Split]]u juče -5.
* [[20. 12.]] - [[Vladimir Zvorikin]] konačno dobio patent za [[ikonoskop]], 15 godina nakon prijave. 
* [[21. 12.]] - [[Milan Stojadinović]] dao ostavku, odmah dobio mandat za novu vladu i sastavio je istog dana.
* 21. 12. - Savet Reis ul Uleme i Ulema Medžlisa u Sarajevu zabranio sklapanje brakova muslimana sa nemuslimankama pred Šerijatskim sudovima.&lt;ref&gt;Vreme, 22. dec. 1938, str. 7&lt;/ref&gt;
* [[22. 12.]] - Kod Južne Afrike ulovljena riba [[coelacanth]], za koju se mislilo da je izumrla.
* 22. 12. - Objavljeno da Italija otkazuje sporazum sa Francuskom iz 1938. (koji, doduše, nije ni bio ratifikovan).
* [[23. 12.]] - Franko započinje uspešnu [[Katalonska ofanziva|Katalonsku ofanzivu]] - do februara pada cela pokrajina sa Barselonom.
* [[24. 12.]] - Prikazan film ''[[The Dawn Patrol (film, 1938)|The Dawn Patrol]]'' sa [[Errol Flynn|Errolom Flynnom]].
* 24/[[25. 12.]] - Sudar vozova na jugu rumunske Besarabije - 85 mrtvih, 320 povređenih.
* [[28. 12.]] - Prekinuti diplomatski odnosi između Irana i Francuske, pod izgovorom satiričnih članaka (reč za &quot;mačku&quot; i &quot;šaha&quot; se izgovara &quot;ša&quot; na francuskom, obnovljeni u martu).

=== Kroz godinu ===
[[Datoteka:Walther P38N (6825680204).jpg|mini|120px|[[Walther P38]]]]
* U Beogradu ima 2.530 putničkih i 582 teretna automobila.&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/vreme/1938/05/19?pageIndex=00006 &quot;Vreme&quot;, 19. maj 1938]&lt;/ref&gt;
* Prosečna osigurana nadnica u Jugoslaviji 1938. iznosi 23,64 dinara.
* Pištolj [[Walther P38]].
* [[Konrad Zuse]] napravio programabilni mehanički računar [[Z1 (računar)|Z1]].

== Rođenja ==
{{glavni članak|:Kategorija:Rođeni 1938.}}
=== Januar/Siječanj ===
* [[1. 1.]] - [[Vladimir Trifunović]], general JNA († [[2017]])
* 1. 1. - [[Ante Dabro]], australski umjetnik hrvatskog porijekla
* [[5. 1.]] - [[Svetozar Vlajković]], književnik i novinar
* 5. 1. - [[Juan Carlos I od Španjolske|Juan Carlos I]], kralj Španjolske
* [[6. 1.]] - [[Adriano Celentano]], pevač, glumac
* [[7. 1.]] - [[Amfilohije Radović]], mitropolit crnogorsko-primorski († [[2020]])
* [[8. 1.]] - [[Atanasije Jevtić]], episkop zahumsko-hercegovački († [[2021]])
* [[12. 1.]] - [[Aleksandar Gruden|Saša Gruden]], glumac i reditelj
* [[19. 1.]] - [[Marko Culej]], prvi varaždinski biskup († [[2006]].)
* [[21. 1.]] - [[Wolfman Jack]], DJ, glumac († [[1995]])
* [[23. 1.]] - Miroslav Rankov, istoričar književnosti, sekretar Matice srpske († [[2007]])
* 23. 1. - [[Vladimir Veselica]], hrvatski političar i ekonomist († [[2013]])
* [[25. 1.]] - [[Vladimir Visocki]], sovjetski pevač, glumac († [[1980]])
* [[26. 1.]] - [[Zvonimir Majdak]], književnik († [[2017]])
* 26. 1. - [[Ferdinand Radovan]], hrvatski operni pjevač († [[2009]].)
* [[29. 1.]] - [[Husein Kurtagić]], kompozitor, harmonikaš († [[2008]])
* [[30. 1.]] - [[Islam Karimov]], predsednik Uzbekistana († [[2016]])
* [[31. 1.]] - [[Beatrix od Nizozemske|Beatrix]], kraljica Nizozemske

=== Februar/Veljača ===
* [[3. 2.]] - [[Dušan Mitević]], novinar, direktor RTS († [[2003]])
* [[8. 2.]] - [[Lidija Pilipenko]], srpska balerina i koreograf († [[2020]])
* [[13. 2.]] - [[Oliver Reed]], glumac († [[1999]])
* [[23. 2.]] - [[Jiří Menzel]], režiser, glumac († [[2020]])

=== Mart/Ožujak ===
* [[6. 3.]] - [[Radmilo Armenulić]], teniser i trener
* [[8. 3.]] - [[Milan Galić]], fudbaler († [[2014]])
* [[17. 3.]] - [[Rudolf Nurejev]], baletski igrač († [[1993]])
* [[24. 3.]] - [[David Irving]], engleski historičar i poricatelj Holokausta

=== April/Travanj ===
* [[4. 4.]] - [[Melita Bihali]], glumica
* [[8. 4.]] - [[Radislav Trkulja]], slikar, dir. Muzeja savremene umetnosti u Bg.
* 8. 4. - [[Kofi Annan]], generalni sekretar UN, nobelovac za mir († [[2018]])
* [[9. 4.]] - [[Viktor Černomirdin]], ruski političar († [[2010]])
* [[15. 4.]] - [[Claudia Cardinale]], glumica
* [[18. 4.]] - [[Stanko Poklepović]], hrvatski nogometni trener  († [[2018]])
* [[26. 4.]] - [[Božo Biškupić]], hrvatski političar
* [[30. 4.]] - Dragiša Kalezić, književnik

=== Maj/Svibanj ===
* [[8. 5.]] - [[Jean Giraud]], autor stripa, dizajner († [[2012]])
* [[9. 5.]] - [[Charles Simić]], književnik
* [[16. 5.]] - [[Ivan Sutherland]], programer, pionir interneta
* [[21. 5.]] - [[Anto Gardaš]], hrvatski književnik († [[2004]])
* [[22. 5.]] - [[Mirjana Marić (modna kreatorka)|Mirjana Marić]], modna kreatorka († [[2021]])
* [[24. 5.]] - [[Mihajlo Janketić]], glumac († [[2019]])
* [[28. 5.]] - [[Jerry West]], košarkaš, trener, simbol NBA

=== Jun/Juni/Lipanj ===
* [[4. 6.]] - Slobodan Bukvić, novinar i urednik TV Beograd († [[2010]])
* [[6. 6.]] - [[Iva Marjanović]], hrvatska glumica
* [[10. 6.]] - [[Branislav Glumac]], književnik
* [[16. 6.]] - [[Kemal Coco]], bosanskohercegovački novinar i književnik
* [[20. 6.]] - [[Stjepan Šiber]], general ARBiH († [[2016]])
* [[28. 6.]] - [[Leon Panetta]], direktor CIA
* [[30. 6.]] - [[Mirko Novosel]], hrvatski košarkaški trener

=== Jul/Juli/Srpanj ===
* [[2. 7.]] - [[David Owen]], britanski političar, posrednik u eks-Jugoslaviji
* [[4. 7.]] - [[Bill Withers]], kantautor († [[2020]])
* [[8. 7.]] - [[Aleksandar Vasiljević]], general JNA, kontraobaveštajac
* [[9. 7.]] - [[Brian Dennehy]], glumac († [[2020]])
* [[18. 7.]] - [[Radomir Reljić]], srpski slikar († [[2006]])
* 18. 7. - [[Paul Verhoeven]], filmski režiser
* [[19. 7.]] - [[Vladeta Kandić]] - Bata Kanda, harmonikaš, pevač
* [[20. 7.]] - [[Natalie Wood]], američka glumica († [[1981]])
* 20. 7. - [[Diana Rigg]], engleska glumica († [[2020]])
* [[21. 7.]] - [[Janet Reno]], prva žena državni tužilac SAD († [[2016]])
* [[22. 7.]] - [[Terence Stamp]], glumac 
* [[28. 7.]] - [[Arsen Dedić]], pjevač, muzičar i književnik († [[2015]])
* 28. 7. - [[Alberto Fujimori]], predsednik Perua
* 28. 7. - [[Luis Aragonés]], fudbaler, trener († [[2014]])
* [[30. 7.]] - [[Zoran Hristić]], kompozitor († [[2019]])
* [[31. 7.]] - [[Anđelko Runjić]], hrvatski političar († [[2015]])

=== Avgust/August/Kolovoz ===
* [[3. 8.]] - [[Terry Wogan]], RTV novinar BBC-ja († [[2016]])
* [[6. 8.]] - [[August Kovačević]], hrvatski jezikoslovac, akademik HAZU
* [[8. 8.]] - [[Otto Rehhagel]], fudbaler, trener
* [[9. 8.]] - [[Leonid Kučma]], predsednik Ukrajine
* 9. 8. - [[Rod Laver]], australski tenisač
* [[11. 8.]] - [[Ante Kostelić]], hrvatski skijaški trener
* [[22. 8.]] - [[Fedor Kritovac]], hrvatski arhitekt i kritičar († [[2011.]])
* [[29. 8.]] - [[Dragan Kolundžija]], književnik
* 29. 8. - [[Elliott Gould]], glumac

=== Septembar/Rujan ===
* [[13. 9.]] - [[Alek Vukadinović]], pesnik
* [[19. 9.]] - [[Gordan Mihić]], književnik, reditelj († [[2019]])
* [[23. 9.]] - [[Romy Schneider]], glumica († [[1982]])
* [[28. 9.]]. - [[Ljubo Stipišić]], hrvatski glazbenik, skladatelj i folklorist († [[2011.]])
* 28. 9. - [[Ben E. King]], ''soul'' i ''R&amp;B'' pevač († [[2015]])
* [[30. 9.]] - [[Ljubomir Madžar]], ekonomista

=== Oktobar/Listopad ===
* [[3. 10.]] - [[Tereza Kesovija]], hrvatska pjevačica
* 3. 10. - [[Eddie Cochran]], ''rockabilly'' muzičar († [[1960]])
* [[5. 10.]] - [[Tomislav Babić]], hrvatski filozof apsurda
* [[9. 10.]] - [[Heinz Fischer]], predsednik Austrije
* [[12. 10.]] - [[Milutin Popović Zahar]], violinista, kompozitor
* [[14. 10.]] - [[Farah Pahlavi]], iranska carica
* [[17. 10.]] - [[Evel Knievel]], &quot;nebojša&quot;, zabavljač († [[2007]])
* [[22. 10.]] - [[Derek Jacobi]], engleski glumac
* 22. 10. - [[Christopher Lloyd]], glumac
* [[28. 10.]] - [[Ljubiša Jeremić]], književnik i teoretičar
* [[29. 10.]] - [[Momčilo Antonović]], slikar i profesor

=== Novembar/Studeni ===
* [[2. 11.]] - [[Sofija od Grčke]], španska kraljica
* 2. 11. - [[Pat Buchanan]], američki političar
* [[5. 11.]] - [[Joe Dassin]], američko-francuski pjevač († [[1980]].)
* 5. 11. - [[Radivoj Korać]]-Žućko, srpski košarkaš († [[1969]])
* 5. 11. - [[Milovan Ilić]] Minimaks, srpski humorista, radio-TV novinar († [[2005]])
* [[6. 11.]] - [[Branko Mikasinovich]], novinar
* [[7. 11.]] - [[Dejan Đurović]], glumac, voditelj
* [[8. 11.]] - [[Minja Subota]], kompozitor, pevač, TV voditelj († [[2021]])
* 8. 11. - [[Miraš Dedeić]], lider CPC
* [[13. 11.]] - [[Jean Seberg]], glumica († [[1979]])
* [[19. 11.]] - [[Ted Turner]], medijski magnat
* [[20. 11.]] - [[Toma Zdravković]], pevač († [[1991]])
* [[21. 11.]] - [[Manojlo Vukotić]] - Manjo, književnik, novinar, direktor &quot;Novosti&quot;
* [[29. 11.]] - [[Mirko Đorđević]], književnik, verski analitičar († [[2014]])

=== Decembar/Studeni ===
* [[9. 12.]] - [[Zehra Deović]], pjevačica sevdalinki († [[2015]])
* [[16. 12.]] - [[Vera Čukić]], srpska glumica
* 16. 12. - [[Liv Ullmann]], glumica
* [[19. 12.]] - [[Vasilije Tapušković]], publicista, novinar, pred. AKUD &quot;Krsmanović&quot; († [[2007]])
* 19. 12. - [[Vasilije Kačavenda]], episkop zvorničko-tuzlanski
* [[23. 12.]] - [[Bob Kahn]], pionir interneta
* [[26. 12.]] - [[Mirko Kovač]], književnik († [[2013]])
* [[29. 12.]] - [[Jon Voight]], glumac
* [[30. 12.]] - [[Ljiljana Molnar Talajić]], operna umjetnica († [[2007]])

=== Kroz godinu ===
* [[Uglješa Uzelac]], gradonačelnik Sarajeva († [[1997]])
* [[Slobodan Pavlović (privrednik)]], graditelj Slobomira i Pavlovića mosta
* [[Ivan Čolović]], etnolog, antropolog
* [[Zvonimir Milčec]], književnik
* [[Trivo Inđić]], sociolog, političar

== Smrti ==
{{glavni članak|:Kategorija:Umrli 1938.}}
=== Januar/Siječanj &amp;ndash; Mart/Ožujak ===
* [[15. 1.]] - [[Tomislav Maretić]], gramatičar, leksikograf (* [[1854]])
* [[19. 1.]] - [[Branislav Nušić]], srpski književnik i satiričar (* [[1864]].)
* [[21. 1.]] - [[Georges Méliès]], pionir filma (* [[1861]])
*   21. 1. - [[Rudolf Kolarić Kišur]], književnik (* [[1882]])

* [[7. 2.]] - [[Harvey Samuel Firestone]], proizvođač auto-guma (* [[1868]])
* [[11. 2.]] - [[Ante Pavelić (stariji)]], hrvatski političar (* [[1869]])
* [[13. 2.]] - [[Momčilo Nastasijević]], pesnik (* [[1894]])

* [[1. 3.]] - [[Gabriele D'Annunzio]], italijanski književnik i političar (* [[1863]])
* [[13. 3.]] - [[Clarence Darrow]], američki pravnik (* [[1857]])
* [[15. 3.]] - [[Nikolaj Buharin]], bivši član Politbiroa boljševičke partije, žrtva čistke (* [[1888]])
* 15. 3. - [[Aleksej Rikov]], bivši premijer SSSR, žrtva čistke (* [[1881]])
* 15. 3. - [[Genrih Jagoda]], bivši direktor NKVD, žrtva čistke (* [[1891]])
* 15. 3. - [[Kamilo Horvatin]], bivši član CK KPJ, žrtva čistke (* [[1896]].)
* [[28. 3.]] - [[Džemaludin Čaušević]], bivši reis-ul-ulema (* [[1870]])

=== April/Travanj &amp;ndash; Jun/Lipanj ===
* [[3. 4.]] - [[Marko Nešić]], kompozitor, tamburaš (* [[1873]])
* [[7. 4.]] - [[Suzanne Valadon]], slikarka i model (* [[1865]])
* [[12. 4.]] - [[Fjodor Šaljapin]], operski pevač (* [[1873]])
* [[15. 4.]] - [[César Vallejo]], peruanski pesnik († [[1891]])
* april - [[Filip Filipović]], rukovodilac KPJ, žrtva čistke (* [[1878]])
* [[25. 4.]] - [[Živko Pavlović]], srpski general i vojni pisac (* [[1871]])
* [[27. 4.]] - [[Edmund Husserl]], njemački filozof (* [[1859]].)

* [[4. 5.]] - [[Kanō Jigorō]], osnivač džudoa (* [[1860]])
* [[7. 5.]] - [[Octavian Goga]], rumunski književnik i bivši premijer (* [[1881]])
* [[16. 5.]] - [[Dragutin Vladisavljević]], lekar, književnik, prevodilac (* [[1875]])
* [[29. 5.]] - [[Friedrich Salomon Krauss]], seksolog, etnograf (* [[1859]])

* [[15. 6.]] - [[Ernst Ludwig Kirchner]], slikar (* [[1880]])
* [[23. 6.]] - [[Cecilia Bowes-Lyon]], grofica od Strathmora i Kinghorna, baka Elizabete II (* [[1862]])
* [[27. 6.]] - [[Dragutin Brahm]], planinar (* [[1909]])
* [[30. 6.]] - [[Milan Rakić]], srpski pisac i diplomata (* [[1876]])

=== Jul/Srpanj &amp;ndash; Septembar/Rujan ===
* [[4. 7.]] - [[Otto Bauer]], austrijski političar (* [[1881]])
* 4. 7. - [[Suzanne Lenglen]], francuska teniserka (* [[1899]])
* [[12. 7.]] - [[Mihailo Isailović]], pozorišni glumac i reditelj (* [[1870]])
* [[14. 7.]] - [[Artur Keršner]], član KPJ, španski borac (* [[1912]])
* [[17. 7.]] - [[Robert Wiene]], filmski režiser (* [[1873]])
* [[18. 7.]] - [[Marija od Edinburga]], majka kraljice Marije (* [[1875]])
* [[25. 7.]] - [[Franz I (Lihtenštajn)|Franz I]], knez Lihtenštajna (* [[1853]])
* [[28. 7.]] - Marija Golubović-Cvetić, glumica (* 1846)&lt;ref&gt;[https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1938/07/29?pageIndex=00010 &quot;Politika&quot;, 29. jul 1938]&lt;/ref&gt;
* [[29. 7.]] - [[Draga Spasić]], operska pevačica i poz. glumica (* [[1876]])
* 29. 7. - [[Boris Šumjacki]], filmski radnik, žrtva čistke (* [[1886]])

* [[7. 8.]] - [[Konstantin Stanislavski]], ruski kazališni glumac, režiser i teatrolog (* [[1863]].)
* [[12. 8.]] - [[Đoko Kovačević]], član KPJ, španski borac (* [[1912]])
* [[16. 8.]] - [[Andrej Hlinka]], slovački svećenik i političar (* [[1864]])
* 16. 8. - [[Robert Johnson]], ''blues'' kantautor i gitarista (* [[1911]])
* [[29. 8.]] - [[Béla Kun]], mađarski komunistički političar (* [[1886]])

* [[15. 9.]] - [[Thomas Wolfe]], američki književnik (* [[1900]].)
* [[21. 9.]] - [[Ivana Brlić-Mažuranić]], hrvatska književnica (* [[1874]].)
* [[29. 9.]] - [[Alfred Krauss]], austrougarski general (* [[1862]])

=== Oktobar/Listopad &amp;ndash; Decembar/Prosinac ===
* [[2. 10.]] - [[Alexandru Averescu]], maršal Rumunije, bivši premijer (* [[1859]])
* [[5. 10.]] - [[Faustina Kowalska]], katolička svetica (* [[1905]])
* [[7. 10.]] - [[Stjepan Ištvanek]], učesnik Oktobarske revolucije, žrtva čistke (* [[1895]])
* [[13. 10.]] - [[E. C. Segar]], tvorac Popaja (* [[1894]])
* [[17. 10.]] - [[Karl Kautsky]], novinar, filozof-marksista (* [[1854]])
* [[19. 10.]] - [[Arsen Karađorđević]], brat Petra I, otac kneza Pavla (* [[1859]])
*   19. 10. - [[Đorđe Genčić]], industrijalac, političar (* [[1861]])
* [[24. 10.]] - [[Ernst Barlach]], njemački kipar i književnik (* [[1870]].)

* [[9. 11.]] - [[Ernst vom Rath]], nemački diplomata (* [[1909]])
* [[10. 11.]] - [[Mustafa Kemal Atatürk]], otac moderne Turske (* [[1881]])
* [[11. 11.]] - [[Vasilije Popović (mitropolit)|Vasilije Popović]], mitropolit banjalučko-bihaćki (* [[1860]])
* [[14. 11.]] - [[Hans Christian Gram]], bakteriolog (* [[1853]])
* [[17. 11.]] - [[Ante Trumbić]], hrvatski političar (* [[1864]])
* [[30. 11.]] - [[Corneliu Zelea Codreanu]], rumunski fašista, vođa Gvozdene garde (* [[1899]])

* [[15. 12.]] - [[Valerij Čkalov]], sovjetski probni pilot (* [[1904]])
* decembar? - [[Stanko Dragić]], rukovodilac KPJ, žrtva čistke (* 1898)
* [[24. 12.]] - [[Bruno Taut]], nemački arhitekta, urbanista (* [[1880]])
* [[25. 12.]] - [[Karel Čapek]], češki književnik (* [[1890]].)
* [[27. 12.]] - [[Emile Vandervelde]], bivši predsednik Radničko-socijalističke internacionale (* [[1866]])
* [[28. 12.]] - [[Florence Lawrence]], &quot;prva filmska zvezda&quot; (* 1886)

=== Kroz godinu ===
* [[Lotika Cilermajer]], uzor Lotike iz &quot;Na Drini ćuprija&quot; (* 1860)
* [[Ivan Matuzović]], učesnik Oktobarske revolucije, žrtva čistke (* [[1886]])
* [[Radomir Vujović]], rukovodilac KPJ, žrtva čistke (* [[1895]])
* [[Đuro Cvijić]], rukovodilac KPJ, žrtva čistke (* [[1896]])
* [[Pavle Janićijević]], komunista, žrtva čistke (* [[1898]])
* [[Nikola Kotur]], rukovodilac KPJ, žrtva čistke (* [[1899]])
* [[Antun Mavrak]], rukovodilac KPJ, žrtva čistke (* [[1899]])
* [[Nikola Orovčanac]], komunista, žrtva čistke (* [[1903]])
* [[Stjepan Cvijić]], rukovodilac KPJ, žrtva čistke (* [[1905]])
* [[Zvonimir Cerić]], član KPJ, španski borac (* [[1910]])

== Nobelova nagrada za 1938. godinu ==
* [[Nobelova nagrada za fiziku|'''Fizika''']]: [[Enrico Fermi]] (demonstracije postojanja [[transuranski elementi|novih radioaktivnih elemenata]] proizvedenih neutronskom iradijacijom i za povezano otkriće nuklearnih reakcija [[indukovana radioktivnost|izazvanih sporim neutronima]])
* [[Nobelova nagrada za kemiju|'''Kemija''']]: [[Richard Kuhn]] (rad na [[karotenoid]]ima i vitaminima [konkretno [[Vitamin B2|B2]] i [[Vitamin B6|B6]]])
* [[Nobelova nagrada za fiziologiju ili medicinu|'''Fiziologija i medicina''']]: [[Corneille Heymans]] (otkriće uloge koju igraju sinusni i aortički mehanizmi u regulaciji respiracije)
* [[Nobelova nagrada za književnost|'''Književnost''']]: [[Pearl S. Buck]] (za njene bogate i zaista epske opise seoskog života u Kini i za njena biografska remek-dela)
* [[Nobelova nagrada za mir|'''Mir''']]: [[Nansenov međunarodni ured za izbjeglice]]

== Spoljne veze ==
* [http://www.indiana.edu/~league/1938.htm Chronology 1938], University of Indiana
* [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,788228,00.html Religion: Reheaded], ''Time'' od 21. 3. 1938. (o izboru patrijarha Gavrila)
* [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,788207,00.html YUGOSLAVIA: Optimist No. 1], ''Time'' od 21. 3. 1938. (Stojadinovićev optimizam)
* [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,883135,00.html Foreign News: Funk's Finance], ''Time'' od 31. oktobra 1938. (nemačka ekonomska politika)
* [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,760461,00.html YUGOSLAVIA: Trustee] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100826064024/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,760461,00.html |date=2010-08-26 }}, ''Time'' od 12. dec. 1938. (o položaju Jugoslavije)
* [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,772086-2,00.html Letters, Dec. 19, 1938], ''Time'' (Pismo jednog Jevrejina iz Starog Bečeja)

== Izvori ==
{{izvori}}
&lt;!-- internacionalni linkovi --&gt;

[[Kategorija:1930-e]]
[[Kategorija:20. vijek|38]]
[[Kategorija:Godine]]</text>
      <sha1>9s3ql8vxz2ykyo0zm8wjlmydfh1w4y9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>South Park</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25685</id>
    <revision>
      <id>41261196</id>
      <parentid>41245558</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T17:59:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>86.32.49.186</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12138" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width: 20em; text-align: left; font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;2&quot;
! style=&quot;font-size: 110%; background: #7DBEA2;&quot; align=&quot;center&quot; colspan=&quot;2&quot; | ''South Park''
|-
{{{image|&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;}}}
{{!}} style=&quot;text-align: center;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} {{#if: {{{caption|&lt;noinclude&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}} |&lt;br /&gt;&lt;small&gt;&lt;/small&gt;
{{!}}-
}}
{{#if: {{{žanr|&lt;noinclude&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}} |
! Žanr
{{!}} [[Komedija]]&lt;br /&gt;[[Crtani film]]
{{!}}-
}}
{{#if: {{{autor|&lt;noinclude&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}} |
! Autor(i)
{{!}} [[Met Stoun]] &lt;br /&gt; [[Trej Parker]]
{{!}}-
}}
{{#if: {{{razvoj|&lt;noinclude&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}} |
! Razvoj
{{!}} 
{{!}}-
}}
{{#if: {{{glumci|&lt;noinclude&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}} |
! Glumci
{{!}} [[Trey Parker]]&lt;br /&gt;[[Matt Stone]]&lt;br /&gt;[[Isaac Hayes]] (1997–2006)&lt;br /&gt;[[Mary Kay Bergman]] (1997–1999)&lt;br /&gt;[[Eliza Schneider]] (2000–2003)&lt;br /&gt;[[Mona Marshall]]&lt;br /&gt;[[April Stewart]]&lt;br /&gt;[[John 'Nancy' Hansen|John Hansen]]&lt;br /&gt;[[Jennifer Howell]]&lt;br /&gt; [[Adrien Beard]]
{{!}}-
}}
{{#if: {{{država proizvodae&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}} |
! Država proizvoda
{{!}} [[SAD]]
{{!}}-
}}
{{#if: {{{jezik|&lt;noinclude&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}} |           
! Jezik(ci)
{{!}} [[Engleski jezik|engleski]]
{{!}}-
}}
{{#if: {{{broj sezona|&lt;noinclude&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}} |
!  Broj sezona
{{!}} 25
{{!}}-
}}
{{#if: {{{broj epizoda|&lt;noinclude&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}} |
! Broj epizoda
{{!}} 317
{{!}}-
}}
{{#ifeq: {{#expr: {{#if:{{{producer|&lt;noinclude&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}}|1|0}} or {{#if:{{{executive_producer|}}}|1|0}} or {{#if:{{{location|}}}|1|0}} or {{#if:{{{camera|}}}|1|0}} or {{#if:{{{runtime|}}}|1|0}} }} | 1 |
! style=&quot;font-size: 110%; background: #7DBEA2;&quot; align=&quot;center&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} Produkcija
{{!}}-
{{#if: {{{izvršni producent|&lt;noinclude&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}} |
! Izvršni producent(i)
{{!}} 
{{!}}-
}}
{{#if: {{{Trajanje epizode|&lt;noinclude&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}} |
! Trajanje epizode
{{!}} 21 - 23 [[Minut|minuta]]
{{!}}-
}}
|
}}
! style=&quot;font-size: 110%; background: #7DBEA2;&quot; align=&quot;center&quot; colspan=&quot;2&quot; | Televizija
|-
{{#if: {{{tv kuća|&lt;noinclude&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}} |
! TV kuća
{{!}} [[Comedy Central]]
{{!}}-
| 
}}
{{#if: {{{Prva epizoda|&lt;noinclude&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}} |
! Prva epizoda
{{!}} [[13. avgust]] [[1997]] - Danas
{{!}}-
|
}}
{{#if: {{{u Srbiji|&lt;noinclude&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}} |
! U [[Srbija|Srbiji]]
{{!}} [[TV B92|B92]]   
{{!}}-
| 
}}
{{#ifeq: {{#expr: {{#if:{{{website|&lt;noinclude&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}}|1|0}} or {{#if:{{{imdb_id|}}}|1|0}} or {{#if:{{{tv_com_id|}}}|1|0}} }} | 1 |
! style=&quot;font-size: 110%; background: #7DBEA2;&quot; align=&quot;center&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} Linkovi
{{!}}-
{{#if: {{{vebsajt|&lt;noinclude&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}} |
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align: center;&quot; {{!}} [http://www.southparkstudios.com Zvanični sajt]
{{!}}-
}}
{{#if: {{{imdb_id|&lt;noinclude&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}} |
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align: center;&quot; {{!}} [http://imdb.com/title/tt0121955/ IMDb]
{{!}}-
}}
{{#if: {{{tv_com_id|&lt;noinclude&gt;-&lt;/noinclude&gt;}}} |
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align: center;&quot; {{!}} [http://www.tv.com/show/344/summary.html TV.com summary]
{{!}}-
}}
|
}}
|}
'''''South Park''''' je [[Sjedinjene Američke Države|američka]] [[Crtani film|animirana]] serija koja se emitira od [[1997]]. godine, a autori su joj [[Trey Parker]] i [[Matt Stone]]. Serija se bavi doživljajima četvorice dječaka i njihovih poznanika u gradiću South Park u američkoj saveznoj državi [[Colorado]]. Karakterizira ju [[nadrealizam]], [[Parodija|parodiranje]], [[satira]] i [[crni humor]] koji kao temu imaju američku kulturu, tabue te razna aktualna društvena i politička zbivanja. Humor i poruke serije često su predmet kritika raznih društvenih grupa.

Serija je u početku rađena ručno, ''stop-motion'' animacijom, a kasnije je uvedena računarska tehnika. Epizode u prosjeku traju oko 22 minute. Do kraja [[2018]]. je snimljeno 22 sezone i emitovano 297 epizoda. Tako je South Park druga najduža američka animirana serija, iza [[Simpsoni|Simpsona]].

== Historija serije ==
South Park je započeo [[1992]]. kada su Trey Parker i Matt Stone, tada studenti filma na sveučilištu u Coloradu kreirali kratki animirani film nazvan ''The Spirit of Christmas''. Ugrubo napravljeni film je prikazivao prototipske verzije likova iz kasnijeg South Parka uključujući lik nalik Cartmanu koji je nazvan &quot;Kenny&quot; i neimenovani lik nalik Kyleu.

[[1995]]. član izvršnog odbora tv-kuće FOX, Brian Graden, vidio je film i zatražio od Parkera i Stonea da naprave novi film koji će poslati prijateljima kao božićnu čestitku. Novi film je prikazivao borilački dvoboj između [[Djed Mraz|Djeda Mraza]] i [[Isus]]a, a brzo se proširio kopiranjem i [[Internet]]om te postao hit. Popularnost njihovog uratka dovela je Parkera i Stonea u pregovore za kreiranje serije, prvo s FOX-om, a kasnije s ''Comedy Central'' gdje je serija i emitirana [[13. oktobra]] [[1997]].

Provokativni sadržaj crtića za odrasle brzo je izazvao prosvjede raznih organizacije koje su ga smatrale uvredljivim; proizvodi s likovima iz South Parka uskoro su zabranjeni u školama i nekim drugim javnim mjestima. No serija je ipak stekla poprilično veliku popularnost.

[[1999]]. napravljen je i dugometražni film, [[South Park: Bigger, Longer &amp; Uncut]], koji je dobro primljen od publike i kritike. U filmu je popriličan broj pjesma što je pohvaljeno kao doprinos odumirućem [[mjuzikl]]u, a jedna pjesma, ''Blame Canada'' nominirana je i za [[Oscar]]a. Smatra se da je između svih ostalih pjesma u filmu ta izabrana jer je najpristojnija. Oscara je ipak dobio Phil Collins za pjesmu ''You'll be in my Heart'' iz animiranog filma Tarzan; to po postao razlog brojnih šala na njegov račun u jednoj kasnijoj epizodi serije. Film je također u ušao u Guinessovu knigu rekorda kao animirani film s najvećom količinom prostota, 399.

U septembru [[2005]]. ''Comedy Central'' je potpisao ugovor s Parkerom i Stoneom za još tri sezone serije u sljedeće tri godine. Parker i Stone će nastaviti pisati, režirati i uređivati svaku svaki epizodu serije i doći do brojke od ukupno 182 epizode u 12 sezona.

== Razvoj ==
Pilot-epizoda, ''Cartman Gets an Anal Probe'', je rađena tradicionalnim načinom animacije pomoću papira u boji i ''stop-motion'' tehnike. Kasnije epizode su rađene modernim računarskim alatima za animaciju; prvo je korišten ''PowerAnimator'', a zatim ''Maya''. Iako se i njima oponaša originalni amaterski izgled, produkcija je znatno brža, što omogućuje autorima pravljenje epizoda o aktualnim događajima. Epizoda o hvatanju [[Saddam Hussein|Saddama Husseina]] je emitirana samo tri dana nakon što je on stvarno uhvaćen, a epizoda s referencom na rezultate glasanja u Floridi [[2000]]. osam dana nakon njihovog objavljivanja.

Humor je u početnim epizodama većinom bio usmjeren na šokiranje gledatelja dok je s vremenom naglasak prešao na satiru i parodiju. Način prikazivanja tema se također promijenio. Parker i Stone su komentirali kako su od sredine četvrte sezone počeli praviti epizode koje se koncentriraju na jednu temu i zaplet umjesto na više njih.

== Česte teme ==
Autori South Parka imaju [[libertarijanstvo|libertarijanske]] političke stavove. [[Liberalizam|Liberalni]] američki političari i druge javne ličnosti često su predmet ismijavanja u seriji, iako su tome izloženi i neki [[Konzervativizam|konzervativci]] i njihove ideje. Kombinacija političkih stavova South Parka je vrlo neuobičajena, primjerice ismijavanje teorija o [[Globalno zatopljenje|globalnom zatopljenju]] (karakteristično za konzervativne američke političare) te istodobno prilično pozitivni stavovi o homoseksualnosti i kritiziranje [[Homofobija|homofobije]] (karakteristika liberala). Zbog nemogućnosti jednostavnog određenja političke, izmišljen je termin ''South Park - republikanci'' kojim se opisuju mlađi naraštaji čiji su politički stavovi srodni onima iz serije. [[Matt Stone]] je član [[Republikanska stranka SAD|Republikanske stranke]], a [[Trey Parker]] [[Libertarijanska stranka SAD|Libertarijanske]].

[[Religija]] je vrlo česta tema; autori ismijavaju brojne aspekte [[mormoni]]zma, [[islam]]a, [[Judaizam|judaizma]], fundamentalističkog [[Kršćanstvo|kršćanstva]], katolicizma i [[Scientologija|scientologije]]. [[Bog]] je u seriji prikazan kao neugledna mješavina različitih životinja i tvrdi da je budist; [[Isus]] je lik koji živi u South Parku i vodi svoj vlastiti talk-show, a u jednoj epizodi umire kako bi spasio Djeda Mraza; [[Sotona]] se također nekoliko puta pojavio, a prikazan je kao homoseksualac koji nije tako loša osoba i samo nastoji obavljati svoj posao. Odnos spram religije je izazvao veliko negodovanje među katolicima i scijentolozima. No iako su vjerske nelogičnosti često ismijavane, [[Ateizam|ateisti]] i antireligiozni ljudi su također prikazani u lošem svijetlu, kao pretjerano arogantni.

U nekoliko epizoda se na meti našao [[Ekologija|ekološki]] aktivizam. Kritizirano je slabo stvarno poznavanje problematike među ljudima koji se smatraju ekološki svjesnima, kao i njihovo ponašanje. Također su česta tema kontroverze vezane uz [[globalno zatopljenje]].

Osim toga, česte teme su zlostavljanje djece, [[homoseksualnost]] i društvena zaostalost malih sredina.

== Glavni likovi ==
Glavni likovi su petorica osnovnoškolskih dječaka:
* '''Stanley Randall William &quot;Stan&quot; Marsh''' je, uz najboljeg prijatelja Kylea, ''najnormalniji'' član. Stan je prilično pošten, zreo i dobronamjeran dječak koji često iznosi moralnu poruku na kraju epizode. Pojedinosti iz njegovog života često se podudaraju s onima [[Matt Stone|Matta Stonea]] pa ga se smatra njegovim alter-egom.
* '''Kyle Matthew Broflovski''' je [[Židovi|Židov]], ''vođa'' grupe djece, iako ne posebno religiozan; prikazan kao inteligentan, skeptičan, ponekad naprasit, ali općenito razuman i vjerojatno najmoralniji član grupe. U vrlo lošim odnosima je s Cartmanom koji ga često zadirkuje zbog porijekla. [[Matt Stone]] je izjavio da Kyle podsjeća na njega u danima djetinjstva.
* '''Eric Theodore Cartman''' je najproblematičniji član grupe, često u sukobu s Stanom i Kyleom. Prikazan je ako pokvaren, licemjeran, pohlepan, [[Egoizam|egoističan]], manipulativan, nepristojan, agresivan, a uz to je i [[Antisemitizam|antisemit]], [[Rasizam|rasist]] i [[Seksizam|seksist]]. Dio je njegovih mana možda proizlazi iz činjenice da je pretio, nema oca te da ga je razmazila majka koja je hemafrodit, narkomanka i prostitutka, a potajno i porno glumica. Cartman je ipak vrlo pametan, s nevjerojatnim sposobnostima za poslovanje i vodstvo. Baziran je na liku Archija Bunkera, protagonista nekad popularne američke serije ''All in the Family''.
* '''Kenneth James &quot;Kenny&quot; McCormick''' je siromašni dječak, uvijek u narandžastom skafanderu koji mu skriva lice i čini govor nerazumljivim. Njegovi prijatelji ga ipak razumiju i često od njega traže pojašnjenje riječi, uglavnom prostota, koje ne razumiju. U prvih pet sezona Kenny bi poginuo u svakoj epizodi i vratio se u sljedećoj. U sezoni šest se uopće nije pojavljivao, a zatim je vraćen i više ne umire.
* '''Leopold &quot;Butters&quot; Stotch''' je najvažniji lik izvan grupe četvorice prijatelja, a u šestoj sezoni je privremeno postao dio društva zamijenivši Kennyja. On je naivan, lako manipuliran, vječna žrtva, često nesretan, ali istovremeno i nevjerojatno [[Optimizam|optimističan]]. Roditelji ga često kažnjavaju za sitnice, a prijatelji zadirkuju. Buttersove frustracije izražava njegov alter-ego ''Profesor Kaos'', poremećeni negativac koji pokušava uništiti svijet. Uzor za Buttersov lik je Eric Stough, direktor animacije South Parka.

== Vanjski linkovi ==
* [http://southparkstudios.com South Park Studios] - službene stranice
* [http://www.comedycentral.com/tv_shows/southpark ''South Park''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040727081851/http://www.comedycentral.com/tv_shows/southpark/ |date=2004-07-27 }} na Comedy Central's
* [http://www.spscriptorium.com South Park Scriptorium]
* {{imdb title|id=0121955|title=South Park}}
{{Commonscat|South Park (cartoon)|South Park}}

[[Kategorija:Animirane TV-serije]]</text>
      <sha1>humoo8y9zfx38r3tx7gr97mxf1gv6wb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Vlada Srbije</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29110</id>
    <revision>
      <id>41261204</id>
      <parentid>41033967</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T22:03:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Εὐθυμένης</username>
        <id>54459</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Vlada Srbije logo.png]] → [[File:Government of Serbia logo.svg]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1794" xml:space="preserve">[[Datoteka:Government of Serbia logo.svg|mini|desno|197px|[[Logo]]tip Vlade Republike Srbije]]

'''Vlada Republike Srbije''' predstavlja izvršni organ vlasti [[Republika Srbija|Republike Srbije]]. Vladu bira većina poslanika [[Narodna skupština Republike Srbije|Narodne skupštine Srbije]], a čine je [[predsednik Vlade]], jedan ili više potpredsednika i [[ministri]].

Nadežnost [[Vlada Republike Srbije|Vlade Republike Srbije]] je utvrđena [[Ustav]]om [[Srbija|Republike Srbije]] koji je donesen [[2006]]. godine. Njene nadležnosti su sledeće : 

* utvrđuje i vodi politiku 
* izvršava zakone i druge opšte akte Narodne skupštine 
* donosi uredbe i druge opšte akte radi izvršavanja zakona 
* predlaže Narodnoj skupštini zakone i druge opšte akte i daje o njima mišljenje kad ih * podnese drugi predlagač 
* usmerava i usklađuje rad organa državne uprave i vrši nadzor nad njihovim radom 
* vrši i druge poslove određene Ustavom i zakonom 
* Takođe, Vlada je odgovorna Narodnoj skupštini za politiku Republike Srbije, za izvršavanje zakona i drugih opštih akata Narodne skupštine i za rad organa državne uprave.

== Sadašnja Vlada Republike Srbije ==

=== Trenutni sastav Vlade Srbije ===
Sadašnja vlada je formirana je [[2016]]. godine i nakon izbora [[Aleksandar Vučić|Aleksandra Vučić]]a za [[Predsednik Srbije|predsednika Srbije]] funkciju vršioca dužnosti premijera obavlja [[Ivica Dačić]] dok je za mandatara nove vlade predložena [[Ana Brnabić]].

== Spoljašnje veze ==
{{Commonscat|Government of Serbia}}
* [http://www.srbija.gov.rs/ Zvanična internet stranica Vlade republike srbije]

{{Šablon:Premijeri Srbije}}

[[Kategorija:Politika Srbije]]
[[Kategorija:Predsednici Vlade Republike Srbije| ]]
[[Kategorija:Vlada po državama|Srbija]]</text>
      <sha1>cf48qy2ow33a4x6xry6cd3if1k5dv0d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Granada (razvrstavanje)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>48861</id>
    <revision>
      <id>41261219</id>
      <parentid>40687602</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T11:34:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>19426</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bot: migracija 1 međuwiki veza sada dostupnih na stranici [[d:Q223845]] na [[d:|Wikidati]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="962" xml:space="preserve">'''Granada''' može značiti: 

'''Geografija''':
* [[Granada]], grad u istoimenoj [[Španija|Španjolskoj]] provinciji
* [[Granada (provincija)]], provincija u Španjolskoj
* [[Granada (Nikaragva)]], grad u [[Nikaragva|Nikaragvi]]
* [[Granada (departman u Nikaragvi)]] departman u Nikaragvi
* [[Okrug Granada (Chachapoyas, Peru)]], okrug u provinciji [[Chachapoyas]], [[Peru]]
* [[Granada, Colorado]], grad u SADu, u državi [[Colorado]]

'''Ostalo''':
* [[Ford Granada]], marka automobila
* [[Granada (igra)]], videoigra
* [[Granada (pjesma)]], latinoamerička pjesma, vrlo popularna [[1932]]. 
* [[Granada (asteroid)]], asteroid koji je dobio ime po gradu u Španjolskoj
* [[Granada Ltd.]], bivši britanski medijski i prehrambeni konglomerat danas poznat kao ITV plc.
** [[Granada Television]], TV-stanica u [Manchester]u
** [[Granada Productions]], britanska firma za TV-produkciju i distribuciju 

Vidi i:
* [[Grenada (razvrstavanje)]]


{{Razvrstavanje}}</text>
      <sha1>c0zwla1ihwrm3405g5gzaqds67fnb5p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Banatski Karlovac</title>
    <ns>0</ns>
    <id>84704</id>
    <revision>
      <id>41261220</id>
      <parentid>41177639</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T11:51:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>212.200.247.66</ip>
      </contributor>
      <comment>Dodat sadržaj</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14835" xml:space="preserve">{{Naseljeno mesto u Srbiji
|mesto=Banatski Karlovac
|slika= Nkarolyfalva2.jpg
|opis_slike=Pravoslavna crkva u mestu
|pokrajina=Vojvodina
|okrug=Južno-banatski
|opština=Alibunar
|nadm visina=99
|populacija=5820
|površina=60,2
|gustina=97
|poštanski kod=26320 
|pozivni broj=013
|registarska oznaka=PA
|internet=http://www.banatskikarlovac.rs
|gšir=45.041666
|gduž=21.009666
}}
'''Banatski Karlovac''' je grad u [[južnobanatski okrug|južnom Banatu]] u [[Vojvodina|Vojvodini]] u [[Srbija|Srbiji]]. Pripada [[Opština Alibunar|opštini Alibunar]]. Zanimljivo je da je Banatski Karlovac veće mesto od [[Alibunar]]a, ali da ipak nije opštinsko središte. 

Prema popisu iz [[Popis stanovništva 2002. u Srbiji|2002]]. bilo je 5820 stanovnika (prema popisu iz [[Popis stanovništva 1991. u SFRJ|1991]]. bilo je 6286 stanovnika. VUK STEFANOVIĆ je kralj Karlovca od 2012 godine.

== Geografija ==
Veći deo katastarskog područja Banatskog Karlovca pripada prirodnom rezervatu Deliblatska Peščara. Vikend naselje [[Devojački Bunar]] pripada Banatskom Karlovcu.

Kroz naselje prolazi međunarodni put [[Beograd]]-[[Vršac]]-[[Temišvar]], magistralni put E-94. Takođe, kroz naselje prolazi i železnički pravac Beograd-Vršac-Temišvar. Od Beograda je udaljen 65 [[kilometar|km]], od [[Pančevo|Pančeva]] 40 km i Vršca 25 km.

== Istorija ==
Mesto je naseljeno [[1802]]. godine planski i dobilo je naziv ''Karlsdorf'' po ondašnjem ministru rata i mornarice nadvojvodi Karlu. Prvobitno su bili naseljeni Nemci iz badenske oblasti, a uskoro se doseljava i [[slaveni|slovensko]] stanovništvo, uglavnom katoličke veroispovesti, iz opština [[Krašovani|Karašova,Lupak i Klokotič]].

Tokom istorije mesto je menjalo nazive. Od osnivanja nosi naziv ''Karlsdorf'', potom [[1894]]. postaje ''Karolyfalva'', pa [[1902]]. ''Temeskarolyfalva'', onda [[1911]]. ''Karolyfalva'', da bi [[1912]]. postao ''Oca''. Posle [[Prvi svjetski rat|Prvog svetskog rata]] ulazi u sastav [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca]] i [[1921]]. menja naziv u ''Karlovo selo'', pa [[1922]]. postaje ''Karlsdorf'' da bi [[1926]]. konačno postao ''Banatski Karlovac''. Jedno kraće vreme, od [[1950]]. do [[1953]]. je bio ''Banatsko Rankovićevo''.

Reskriptom Ratnog saveta, od 17.septembra 1800 godine, naređeno je osnivanje jedne naseobine na poljskim dobrima „Podbršće“ i „Mali [[Alibunar]]“ za doseljenike [[Nemci|Nemace]] iz Rajha. 1801 god.organizovana je naseobina, 14. maja prispelo je već 212 porodica. 25 jula odobrio je ratni Savet da se nova naseobina nazove „Karlzdorf“ (Karlsdorf), po erchercogu Karlu. Sem pomenuta dva poljska dobra, karlzdorvskom ataru je dodeljeno i poljsko dobro „Oca“. U proleće 1803 godine uselili se kolonisti u svoje kuće. 28. oktobra osvećeno je [[groblje]]. Krajem novembra 1804 god. dobila je naseobina [[svećenik|sveštenika]], a 1806 počela graditi [[hrišćanska crkva|crkva]]. Na mesta nekih pomrlih [[kolonista]], doselili su se drugi, poneki iz [[Krašovani|Krašove]]. 1809. bilo je 190 naseljenih domova.

1845 god.Karlsdorf, koji je do toga vremena pripadao nemačko-banatskoj graničarskoj regimenti, dodeljen je srpsko-banatskoj graničarskoj regimenti i postao sedištekompanije. Iste godine osnovale su zanatlije svoju rufetsku organizaciju.

Za vreme vojnih operacija 1848 god. [[alibunar]]ski tabor srpske vojske imao je svoju predstražu u Karlzdorfu, koja je 30. novembra i 8. decembra potisnuta od [[Mađari|Mađara]], 1849 god.naneli su skakavci grdnu štetu. [[vršac|Vrščani]] su požurili u pomoć stanovnicima da unište skakavce.

1854 god.popisano je u mestu 2278, aukopno u kompaniji, kojoj su sem Kalzdorfa pripadali Petrovoselo i [[Nikolinci]], 9430 duša.

1869 god.otvorio je Gustav Jaroš prvu apoteku. Iste godine osnovao je Lorenc Kalitović ciglanu. 1870 god. uređena [[pošta]]nska služba; 1871. telegrafska, a 1893 [[telef]]onska.

1873 god. dozvoljeno je opštini održavanje nedeljnih i godišnjih [[vašar]]a.

1873 god. pripojen je Kalzdorf temišvarskom komitatu, postao sedište okružnog [[sud]]a i dobio je sreski sud. Ali je već 1876 god. prenet je okružni sud u Belu Crkvu.
1881 god. uređeno je viđenje posedne knjige ( grundbuh ). 1890 god. sazidana je nova opštinska kuća. 1874 god. osnivan je novčani zavod „Kalsdorfer Sarkasa“, akciono društvo, a 1882 god.“Karsdorfer Spar-und Kreditverein“,koi je 1884 god. kao prvi postao [[akcionarsko društvo]].

1876 god.osnovao Filip Herc fabriku salame i mesnih proizvoda, a 1879 god.i dobro uređen obor. A od društva treba spomenuti: Poljoprivredno Društvo ( osnovano 1868 god ), Kasinu ( osnovano 1879. ) Pogrebno Društvo ( osnovano 1891 god.) Dobrovoljne Vatrogasce ( osnovano 1884 god.) Zemljoradničko Društvo ( osnovano 1901 god.) 1875 god. podigao je Filip Herc jedan moderan [[hotel]]. 1880 parkiran je jedan deo pijace.

1881 god. Johan Matje i njegova [[supruga]] podižu grobljansku kapelu, posvećenu Sv. Martinu. 1885 god. organizovana je rimokatolička crkvena opština.

8. decembra 1894 god. otvorena je karlzdorfska železnička stanica, na novosagrađenoj pruzi [[Vršac]]-[[Opština Kovin|Kovin]]. 1894 god. osnovana je Šegrtska [[Škola]], a 1898. poljoprivredna povrtna škola. 1. septembra 1900 god. preuzela je država opštinsku osnovnu školu i zavela [[mađari|mađarski]] nastavni jezik. 1902 god. sazidana je nova školska zgrada sa osam učionica.

Od 1897 .do 1902 god. izlazile su u Karlzdorfu novine „Karolyfalvaer Wuchenblatt“. Urednik je bio tamošnji [[advokat]] Dr. Jovan Verner, a štampane u vršaćkoj štampriji Vetela i Veronića.

1903 god. prenela je „Karlzdorfska [[Štedionica]]“ a,d. Svoje sedište u Belu Crkvu, a u Karlzdorfu je ostao samo filijala iste štedionice. 1915 god. prestao je samostalno da radi „Zavod za štednju i predujam“ i postao je filijala Pančevačke Pučke Banke.

1907 god. premeštana nedeljna pijaca do železničke stanice, a iduće, 1908 god. i godišnji [[vašar]]i. Stoga je to zemljište u tu svrhu nasipano i isplanirano.

Napredovnje ove bogate opštine pokazuje najbolje brojni prirast stanovništva. Popisano je: 1869 g. 2762 [[stanovništvo|stanovnika]], 1880.:2832 stanovnika, 1890 g.3378 stanovnika, 1900 g.3504 stanovnika, 1910 g.3835 stanovnika, 1921 g. Popisano 3604 stanovnika, od kojih je bilo Srba-101, Čehoslovaka-2, ostalih [[Slaveni|Slovena]]-21, [[Rumun]]a-44, [[Italijani|Italijana]]-1, [[Nemci|Nemaca]]- 3360, [[Mađari|Mađara]]-74.

Značajna je bila 1923 godina. Podignuta je [[električna centrala]] svotom od 400.000.-[[dinar]]a. 1926 god. otvorena je u Karlzdorfu sekcija šumske uprave za područje [[Deliblatska peščara|Deliblatske Peščare]]. Iste godine osnovana je srpska čitaonica. U prvoj polovini 1927 godine instalisano je prvih osam radioprijemnih aparata.

== Demografija ==
U naselju Banatski Karlovac živi 4721 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,3 godina (39,8 kod muškaraca i 42,7 kod žena). U naselju ima 1985 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,93.

Etnički sastav mesta je znatno promenjen posle [[Drugi svjetski rat|Drugog svetskog rata]] kada je nemačko stanovništvo deportovano, a kolonizovano je stanovništvo iz zapadne Srbije.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno [[Srbi]]ma (prema popisu iz [[2002]]. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je blaži pad u broju stanovnika.

{| width=&quot;50%&quot; style=&quot;background:transparent; &quot;
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot; style=&quot;border:1px solid gray; &quot; |
&lt;!-- =============================================================================================
                                       POČETAK GRAFIKA
===============================================================================================--&gt;
&lt;center&gt;
:''Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka''
{|  
| style=&quot;padding: 0;&quot; | 

&lt;timeline&gt;
ImageSize  = width:250 height:200
PlotArea   = left:40 right:10 top:10 bottom:20
TimeAxis   = orientation:horizontal
AlignBars  = justify
Colors = 
  id:gray1 value:gray(0.9)

DateFormat = yyyy
Period     = from:1940 till:2010
ScaleMajor = unit:year increment:10 start:1940

PlotData = 
  bar:7582 color:gray1 width:1
  from:start till:end
  bar:5054 color:gray1
  from:start till:end
  bar:2527 color:gray1
  from:start till:end
  bar:0 color:gray1

LineData = 
  layer:front
  points:(62,150)(77,136) color:blue  width:2 
  points:(77,136)(100,155) color:blue  width:2
  points:(100,155)(128,160) color:blue  width:2
  points:(128,160)(157,161) color:blue  width:2
  points:(157,161)(185,160) color:blue  width:2
  points:(185,160)(217,150) color:blue  width:2

&lt;/timeline&gt;
|}
&lt;/center&gt;
&lt;!-- =============================================================================================
                                       KRAJ GRAFIKA
===============================================================================================--&gt;
| valign=&quot;down&quot; width=&quot;50%&quot; |
{{Popis
|izvor=&lt;ref&gt;{{Stat Knjiga 9}}&lt;/ref&gt;
|p1948=5834
|p1953=5186
|p1961=6025
|p1971=6273
|p1981=6319
|p1991=6286
|p1991n=5926
|p2002s=6223
|p2002=5820
}}

{{Grafikon postoci
|izvor=&lt;ref&gt;{{Stat Knjiga 1}}&lt;/ref&gt;
|širina=300px
|naslov=Etnički sastav prema popisu iz [[Popis stanovništva 2002. u Srbiji|2002]].
|pozadina=#ddd
|pozicija=left
|šipke=
{{Vrsta sa postotkom|[[Srbi]]|yellow|5336|91.68}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Mađari]]|blue|103|1.76}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Rumuni]]|red|71|1.21}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Jugoslaveni|Jugosloveni]]|green|53|0.91}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Makedonci]]|orange|37|0.63}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Romi]]|cyan|33|0.56}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Crnogorci]]|magenta|20|0.34}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Hrvati]]|black|15|0.25}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Slovaci]]|gray|15|0.25}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Slovenci]]|pink|7|0.12}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Nemci]]|navy|7|0.12}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Vlasi (Srbija)|Vlasi]]|silver|7|0.12}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Bugari]]|purple|7|0.12}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Česi]]|yellow|4|0.06}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Muslimani]]|blue|4|0.06}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Rusi]]|red|3|0.05}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Ukrajinci]]|green|1|0.01}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Goranci]]|orange|1|0.01}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Bunjevci]]|cyan|1|0.01}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Albanci]]|magenta|1|0.01}}
{{Vrsta sa postotkom|nepoznato|black|28|0.48}}
}}

{{Grafikon piramida
|izvor=&lt;ref&gt;{{Stat Knjiga 2}}&lt;/ref&gt;
|širina=300px
|naslov=
|pozadina=#eee
|levo2=m
|desno2=ž
|šipke levo desno=
{{Vrsta levo desno|?|gray|5|1.44|1.44|5}}
{{Vrsta levo desno|80+|gray|38|10.98|16.18|56}}
{{Vrsta levo desno|75-79|gray|58|16.76|41.90|145}}
{{Vrsta levo desno|70-74|gray|145|41.90|60.69|210}}
{{Vrsta levo desno|65-69|gray|182|52.60|61.84|214}}
{{Vrsta levo desno|60-64|gray|186|53.75|60.69|210}}
{{Vrsta levo desno|55-59|gray|120|34.68|44.21|153}}
{{Vrsta levo desno|50-54|gray|220|63.58|59.82|207}}
{{Vrsta levo desno|45-49|gray|289|83.52|69.65|241}}
{{Vrsta levo desno|40-44|gray|246|71.09|61.84|214}}
{{Vrsta levo desno|35-39|gray|188|54.33|60.40|209}}
{{Vrsta levo desno|30-34|gray|156|45.08|44.50|154}}
{{Vrsta levo desno|25-29|gray|165|47.68|48.84|169}}
{{Vrsta levo desno|20-24|gray|188|54.33|47.68|165}}
{{Vrsta levo desno|15-19|gray|228|65.89|54.33|188}}
{{Vrsta levo desno|10-14|gray|163|47.10|53.17|184}}
{{Vrsta levo desno|5-9|gray|149|43.06|41.04|142}}
{{Vrsta levo desno|0-4|gray|117|33.81|32.08|111}}
|prosekm=39.8
|prosekž=42.7
}}

{{DomaćinstvaNaseljaSrbija|1107|1298|1671|1823|1919|1996|1985|400|512|361|422|176|72|33|2|4|3|2.93}}

{{BrakNaseljaSrbija|2414|732|1477|115|82|8|2540|456|1475|495|107|7}}

{{ZanimanjaNaseljaSrbija|1032|288|-|21|377|16|19|82|33|50|812|99|-|3|376|4|-|102|19|13|1844|387|-|24|753|20|19|184|52|63|9|13|46|20|10|7|-|-|41|13|8|21|61|57|10|-|-|26|22|21|67|81|67|17|-|-|67}}

== Galerija ==
&lt;gallery&gt;
Datoteka:Banatski_Karlovac,_Orthodox_Church.jpg|Novi pravoslavni hram
Datoteka:Banatski_Karlovac,_Catholic_Church.jpg|Katolička crkva
&lt;/gallery&gt;

== Reference ==
{{reflist}}
Korišćena Literatura
# Letopisi opština u južnom Banatu napisao Filiks Mileker ISBN 86-85075-04-1
# Izvor Monografija Podunavske oblasti 1812-1927 sastavio Dr, Vladimir Margan biv. Predsednik Oblasnog odbora Komesar Oblasne Samouprave, objavljeno 1927„Napredak Pančevo,,
# Teritorija Podunavske Oblasti napisao Dr. Vladimir Margan Predsednik Obl. Odbora Smederevu 1928.*
# Istorijiski preglad Podunavske Oblasti Banatski deo napisao: '''Felix Milecker''' bibliotekar i kustos gradske biblioteke i muzeja u Vršcu 1928.
# A delibláti homok hőmérséklet ingadozása-u.a. (Mathem. És természtud. Ertes. 1903)
# Délmagyar. őskori régisiségi leletei; Milecker Felix Temesvár 1891.
# Der europäische Flugsand J. 1873.
# Banatski živi pesak. H.Košanin. (Politika. 22/ XII-1923.).
# Letopisa Period 1812 – 2009. Šušara u Deliblatskoj Peščari Napisao M. Marina:( Beč 2009) Sastavio od Pisanih tragova, Letopisa, po predanju o selu Banatskom Karlovcu nastanak sela ko su bili Dosenjenici čime se bavili meštani: :[http://www2.genealogy.net/privat/flacker/omos.htm]
# „M.Marina“[http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d7/MMarina_Predsenik_MZ._perid_1982-1993_g.jpg] 2009 g. Ma kakve mu bile mane i nedostaci, nedorečenosti, ali je suština i jezgro ovog rada je ostalo i ostaće netaknut. Neki delovi imaće samo svoj istorijski značaj, ali svi ostali zadržače i sačuvaće u punoj meri svoju naučnu vrednost. Jedno se ipak ne može osporiti, da smo bar udarili temelj, da smo pokazali pravac i obeležili put na kome se valja kretati ako želimo uspešan rad na polju naše istorije. Pa ako i nismo postigli više, nego samo toliko da smo dali podstrek drugima, od nas vičnimjima, mudrijima, koji će ovaj i ovakav posao bolje i savršenije obaviti nego mi tada smo već time učinili dosta „M. Marina“

== Vanjske veze ==
{{portal|Srbija}}
{{Commonscat|Banatski Karlovac}}
*[http://www.banatskikarlovac.c1.biz Prezentacija Banatskog Karlovca]
* [http://www.banatskikarlovac.rs Zvanična prezentacija Banatskog Karlovca]
* [http://www.leader.org.rs/ Prezentacija LIDER+ Banatski Karlovac]
* [http://www.alibunar.org.rs/mdfa Zvanična prezentacija Opštine Alibunar]
* [http://www.fallingrain.com/world/RI/00/Banatski_Karlovac.html Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)]
* [http://wikimapia.org/maps?ll=45.041666,21.009666&amp;spn=0.3,0.3 Satelitska mapa (Wikimapia)]
* [http://www.maplandia.com/serbia-and-montenegro/vojvodina/banatski-karlovac/ Gugl satelitska mapa (Maplandia)]
* [http://www.mapquest.com/maps/map.adp?latlongtype=decimal&amp;latitude=45.041666&amp;longitude=21.009666&amp;zoom=8 Plan naselja na mapi (Mapquest)]

{{Opština Alibunar}}

[[Kategorija:Opština Alibunar]]
[[Kategorija:Naselja u Vojvodini]]</text>
      <sha1>9pyfl9e3h5tyg6y2fhaa1hcm6nccwbf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>41261223</id>
      <parentid>41261220</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T11:54:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>212.200.247.66</ip>
      </contributor>
      <comment>Dodat sadržaj</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14785" xml:space="preserve">{{Naseljeno mesto u Srbiji
|mesto=Banatski Karlovac
|slika= Nkarolyfalva2.jpg
|opis_slike=Pravoslavna crkva u mestu
|pokrajina=Vojvodina
|okrug=Južno-banatski
|opština=Alibunar
|nadm visina=99
|populacija=5820
|površina=60,2
|gustina=97
|poštanski kod=26320 
|pozivni broj=013
|registarska oznaka=PA
|internet=http://www.banatskikarlovac.rs
|gšir=45.041666
|gduž=21.009666
}}
'''Banatski Karlovac''' je grad u [[južnobanatski okrug|južnom Banatu]] u [[Vojvodina|Vojvodini]] u [[Srbija|Srbiji]]. Pripada [[Opština Alibunar|opštini Alibunar]]. Zanimljivo je da je Banatski Karlovac veće mesto od [[Alibunar]]a, ali da ipak nije opštinsko središte. 

Prema popisu iz [[Popis stanovništva 2002. u Srbiji|2002]]. bilo je 5820 stanovnika (prema popisu iz [[Popis stanovništva 1991. u SFRJ|1991]]. bilo je 6286 stanovnika.

== Geografija ==
Veći deo katastarskog područja Banatskog Karlovca pripada prirodnom rezervatu Deliblatska Peščara. Vikend naselje [[Devojački Bunar]] pripada Banatskom Karlovcu.

Kroz naselje prolazi međunarodni put [[Beograd]]-[[Vršac]]-[[Temišvar]], magistralni put E-94. Takođe, kroz naselje prolazi i železnički pravac Beograd-Vršac-Temišvar. Od Beograda je udaljen 65 [[kilometar|km]], od [[Pančevo|Pančeva]] 40 km i Vršca 25 km.

== Istorija ==
Mesto je naseljeno [[1802]]. godine planski i dobilo je naziv ''Karlsdorf'' po ondašnjem ministru rata i mornarice nadvojvodi Karlu. Prvobitno su bili naseljeni Nemci iz badenske oblasti, a uskoro se doseljava i [[slaveni|slovensko]] stanovništvo, uglavnom katoličke veroispovesti, iz opština [[Krašovani|Karašova,Lupak i Klokotič]].

Tokom istorije mesto je menjalo nazive. Od osnivanja nosi naziv ''Karlsdorf'', potom [[1894]]. postaje ''Karolyfalva'', pa [[1902]]. ''Temeskarolyfalva'', onda [[1911]]. ''Karolyfalva'', da bi [[1912]]. postao ''Oca''. Posle [[Prvi svjetski rat|Prvog svetskog rata]] ulazi u sastav [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca]] i [[1921]]. menja naziv u ''Karlovo selo'', pa [[1922]]. postaje ''Karlsdorf'' da bi [[1926]]. konačno postao ''Banatski Karlovac''. Jedno kraće vreme, od [[1950]]. do [[1953]]. je bio ''Banatsko Rankovićevo''.

Reskriptom Ratnog saveta, od 17.septembra 1800 godine, naređeno je osnivanje jedne naseobine na poljskim dobrima „Podbršće“ i „Mali [[Alibunar]]“ za doseljenike [[Nemci|Nemace]] iz Rajha. 1801 god.organizovana je naseobina, 14. maja prispelo je već 212 porodica. 25 jula odobrio je ratni Savet da se nova naseobina nazove „Karlzdorf“ (Karlsdorf), po erchercogu Karlu. Sem pomenuta dva poljska dobra, karlzdorvskom ataru je dodeljeno i poljsko dobro „Oca“. U proleće 1803 godine uselili se kolonisti u svoje kuće. 28. oktobra osvećeno je [[groblje]]. Krajem novembra 1804 god. dobila je naseobina [[svećenik|sveštenika]], a 1806 počela graditi [[hrišćanska crkva|crkva]]. Na mesta nekih pomrlih [[kolonista]], doselili su se drugi, poneki iz [[Krašovani|Krašove]]. 1809. bilo je 190 naseljenih domova.

1845 god.Karlsdorf, koji je do toga vremena pripadao nemačko-banatskoj graničarskoj regimenti, dodeljen je srpsko-banatskoj graničarskoj regimenti i postao sedištekompanije. Iste godine osnovale su zanatlije svoju rufetsku organizaciju.

Za vreme vojnih operacija 1848 god. [[alibunar]]ski tabor srpske vojske imao je svoju predstražu u Karlzdorfu, koja je 30. novembra i 8. decembra potisnuta od [[Mađari|Mađara]], 1849 god.naneli su skakavci grdnu štetu. [[vršac|Vrščani]] su požurili u pomoć stanovnicima da unište skakavce.

1854 god.popisano je u mestu 2278, aukopno u kompaniji, kojoj su sem Kalzdorfa pripadali Petrovoselo i [[Nikolinci]], 9430 duša.

1869 god.otvorio je Gustav Jaroš prvu apoteku. Iste godine osnovao je Lorenc Kalitović ciglanu. 1870 god. uređena [[pošta]]nska služba; 1871. telegrafska, a 1893 [[telef]]onska.

1873 god. dozvoljeno je opštini održavanje nedeljnih i godišnjih [[vašar]]a.

1873 god. pripojen je Kalzdorf temišvarskom komitatu, postao sedište okružnog [[sud]]a i dobio je sreski sud. Ali je već 1876 god. prenet je okružni sud u Belu Crkvu.
1881 god. uređeno je viđenje posedne knjige ( grundbuh ). 1890 god. sazidana je nova opštinska kuća. 1874 god. osnivan je novčani zavod „Kalsdorfer Sarkasa“, akciono društvo, a 1882 god.“Karsdorfer Spar-und Kreditverein“,koi je 1884 god. kao prvi postao [[akcionarsko društvo]].

1876 god.osnovao Filip Herc fabriku salame i mesnih proizvoda, a 1879 god.i dobro uređen obor. A od društva treba spomenuti: Poljoprivredno Društvo ( osnovano 1868 god ), Kasinu ( osnovano 1879. ) Pogrebno Društvo ( osnovano 1891 god.) Dobrovoljne Vatrogasce ( osnovano 1884 god.) Zemljoradničko Društvo ( osnovano 1901 god.) 1875 god. podigao je Filip Herc jedan moderan [[hotel]]. 1880 parkiran je jedan deo pijace.

1881 god. Johan Matje i njegova [[supruga]] podižu grobljansku kapelu, posvećenu Sv. Martinu. 1885 god. organizovana je rimokatolička crkvena opština.

8. decembra 1894 god. otvorena je karlzdorfska železnička stanica, na novosagrađenoj pruzi [[Vršac]]-[[Opština Kovin|Kovin]]. 1894 god. osnovana je Šegrtska [[Škola]], a 1898. poljoprivredna povrtna škola. 1. septembra 1900 god. preuzela je država opštinsku osnovnu školu i zavela [[mađari|mađarski]] nastavni jezik. 1902 god. sazidana je nova školska zgrada sa osam učionica.

Od 1897 .do 1902 god. izlazile su u Karlzdorfu novine „Karolyfalvaer Wuchenblatt“. Urednik je bio tamošnji [[advokat]] Dr. Jovan Verner, a štampane u vršaćkoj štampriji Vetela i Veronića.

1903 god. prenela je „Karlzdorfska [[Štedionica]]“ a,d. Svoje sedište u Belu Crkvu, a u Karlzdorfu je ostao samo filijala iste štedionice. 1915 god. prestao je samostalno da radi „Zavod za štednju i predujam“ i postao je filijala Pančevačke Pučke Banke.

1907 god. premeštana nedeljna pijaca do železničke stanice, a iduće, 1908 god. i godišnji [[vašar]]i. Stoga je to zemljište u tu svrhu nasipano i isplanirano.

Napredovnje ove bogate opštine pokazuje najbolje brojni prirast stanovništva. Popisano je: 1869 g. 2762 [[stanovništvo|stanovnika]], 1880.:2832 stanovnika, 1890 g.3378 stanovnika, 1900 g.3504 stanovnika, 1910 g.3835 stanovnika, 1921 g. Popisano 3604 stanovnika, od kojih je bilo Srba-101, Čehoslovaka-2, ostalih [[Slaveni|Slovena]]-21, [[Rumun]]a-44, [[Italijani|Italijana]]-1, [[Nemci|Nemaca]]- 3360, [[Mađari|Mađara]]-74.

Značajna je bila 1923 godina. Podignuta je [[električna centrala]] svotom od 400.000.-[[dinar]]a. 1926 god. otvorena je u Karlzdorfu sekcija šumske uprave za područje [[Deliblatska peščara|Deliblatske Peščare]]. Iste godine osnovana je srpska čitaonica. U prvoj polovini 1927 godine instalisano je prvih osam radioprijemnih aparata.

== Demografija ==
U naselju Banatski Karlovac živi 4721 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,3 godina (39,8 kod muškaraca i 42,7 kod žena). U naselju ima 1985 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,93.

Etnički sastav mesta je znatno promenjen posle [[Drugi svjetski rat|Drugog svetskog rata]] kada je nemačko stanovništvo deportovano, a kolonizovano je stanovništvo iz zapadne Srbije.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno [[Srbi]]ma (prema popisu iz [[2002]]. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je blaži pad u broju stanovnika.

{| width=&quot;50%&quot; style=&quot;background:transparent; &quot;
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot; style=&quot;border:1px solid gray; &quot; |
&lt;!-- =============================================================================================
                                       POČETAK GRAFIKA
===============================================================================================--&gt;
&lt;center&gt;
:''Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka''
{|  
| style=&quot;padding: 0;&quot; | 

&lt;timeline&gt;
ImageSize  = width:250 height:200
PlotArea   = left:40 right:10 top:10 bottom:20
TimeAxis   = orientation:horizontal
AlignBars  = justify
Colors = 
  id:gray1 value:gray(0.9)

DateFormat = yyyy
Period     = from:1940 till:2010
ScaleMajor = unit:year increment:10 start:1940

PlotData = 
  bar:7582 color:gray1 width:1
  from:start till:end
  bar:5054 color:gray1
  from:start till:end
  bar:2527 color:gray1
  from:start till:end
  bar:0 color:gray1

LineData = 
  layer:front
  points:(62,150)(77,136) color:blue  width:2 
  points:(77,136)(100,155) color:blue  width:2
  points:(100,155)(128,160) color:blue  width:2
  points:(128,160)(157,161) color:blue  width:2
  points:(157,161)(185,160) color:blue  width:2
  points:(185,160)(217,150) color:blue  width:2

&lt;/timeline&gt;
|}
&lt;/center&gt;
&lt;!-- =============================================================================================
                                       KRAJ GRAFIKA
===============================================================================================--&gt;
| valign=&quot;down&quot; width=&quot;50%&quot; |
{{Popis
|izvor=&lt;ref&gt;{{Stat Knjiga 9}}&lt;/ref&gt;
|p1948=5834
|p1953=5186
|p1961=6025
|p1971=6273
|p1981=6319
|p1991=6286
|p1991n=5926
|p2002s=6223
|p2002=5820
}}

{{Grafikon postoci
|izvor=&lt;ref&gt;{{Stat Knjiga 1}}&lt;/ref&gt;
|širina=300px
|naslov=Etnički sastav prema popisu iz [[Popis stanovništva 2002. u Srbiji|2002]].
|pozadina=#ddd
|pozicija=left
|šipke=
{{Vrsta sa postotkom|[[Srbi]]|yellow|5336|91.68}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Mađari]]|blue|103|1.76}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Rumuni]]|red|71|1.21}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Jugoslaveni|Jugosloveni]]|green|53|0.91}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Makedonci]]|orange|37|0.63}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Romi]]|cyan|33|0.56}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Crnogorci]]|magenta|20|0.34}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Hrvati]]|black|15|0.25}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Slovaci]]|gray|15|0.25}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Slovenci]]|pink|7|0.12}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Nemci]]|navy|7|0.12}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Vlasi (Srbija)|Vlasi]]|silver|7|0.12}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Bugari]]|purple|7|0.12}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Česi]]|yellow|4|0.06}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Muslimani]]|blue|4|0.06}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Rusi]]|red|3|0.05}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Ukrajinci]]|green|1|0.01}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Goranci]]|orange|1|0.01}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Bunjevci]]|cyan|1|0.01}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Albanci]]|magenta|1|0.01}}
{{Vrsta sa postotkom|nepoznato|black|28|0.48}}
}}

{{Grafikon piramida
|izvor=&lt;ref&gt;{{Stat Knjiga 2}}&lt;/ref&gt;
|širina=300px
|naslov=
|pozadina=#eee
|levo2=m
|desno2=ž
|šipke levo desno=
{{Vrsta levo desno|?|gray|5|1.44|1.44|5}}
{{Vrsta levo desno|80+|gray|38|10.98|16.18|56}}
{{Vrsta levo desno|75-79|gray|58|16.76|41.90|145}}
{{Vrsta levo desno|70-74|gray|145|41.90|60.69|210}}
{{Vrsta levo desno|65-69|gray|182|52.60|61.84|214}}
{{Vrsta levo desno|60-64|gray|186|53.75|60.69|210}}
{{Vrsta levo desno|55-59|gray|120|34.68|44.21|153}}
{{Vrsta levo desno|50-54|gray|220|63.58|59.82|207}}
{{Vrsta levo desno|45-49|gray|289|83.52|69.65|241}}
{{Vrsta levo desno|40-44|gray|246|71.09|61.84|214}}
{{Vrsta levo desno|35-39|gray|188|54.33|60.40|209}}
{{Vrsta levo desno|30-34|gray|156|45.08|44.50|154}}
{{Vrsta levo desno|25-29|gray|165|47.68|48.84|169}}
{{Vrsta levo desno|20-24|gray|188|54.33|47.68|165}}
{{Vrsta levo desno|15-19|gray|228|65.89|54.33|188}}
{{Vrsta levo desno|10-14|gray|163|47.10|53.17|184}}
{{Vrsta levo desno|5-9|gray|149|43.06|41.04|142}}
{{Vrsta levo desno|0-4|gray|117|33.81|32.08|111}}
|prosekm=39.8
|prosekž=42.7
}}

{{DomaćinstvaNaseljaSrbija|1107|1298|1671|1823|1919|1996|1985|400|512|361|422|176|72|33|2|4|3|2.93}}

{{BrakNaseljaSrbija|2414|732|1477|115|82|8|2540|456|1475|495|107|7}}

{{ZanimanjaNaseljaSrbija|1032|288|-|21|377|16|19|82|33|50|812|99|-|3|376|4|-|102|19|13|1844|387|-|24|753|20|19|184|52|63|9|13|46|20|10|7|-|-|41|13|8|21|61|57|10|-|-|26|22|21|67|81|67|17|-|-|67}}

== Galerija ==
&lt;gallery&gt;
Datoteka:Banatski_Karlovac,_Orthodox_Church.jpg|Novi pravoslavni hram
Datoteka:Banatski_Karlovac,_Catholic_Church.jpg|Katolička crkva
&lt;/gallery&gt;

== Reference ==
{{reflist}}
Korišćena Literatura
# Letopisi opština u južnom Banatu napisao Filiks Mileker ISBN 86-85075-04-1
# Izvor Monografija Podunavske oblasti 1812-1927 sastavio Dr, Vladimir Margan biv. Predsednik Oblasnog odbora Komesar Oblasne Samouprave, objavljeno 1927„Napredak Pančevo,,
# Teritorija Podunavske Oblasti napisao Dr. Vladimir Margan Predsednik Obl. Odbora Smederevu 1928.*
# Istorijiski preglad Podunavske Oblasti Banatski deo napisao: '''Felix Milecker''' bibliotekar i kustos gradske biblioteke i muzeja u Vršcu 1928.
# A delibláti homok hőmérséklet ingadozása-u.a. (Mathem. És természtud. Ertes. 1903)
# Délmagyar. őskori régisiségi leletei; Milecker Felix Temesvár 1891.
# Der europäische Flugsand J. 1873.
# Banatski živi pesak. H.Košanin. (Politika. 22/ XII-1923.).
# Letopisa Period 1812 – 2009. Šušara u Deliblatskoj Peščari Napisao M. Marina:( Beč 2009) Sastavio od Pisanih tragova, Letopisa, po predanju o selu Banatskom Karlovcu nastanak sela ko su bili Dosenjenici čime se bavili meštani: :[http://www2.genealogy.net/privat/flacker/omos.htm]
# „M.Marina“[http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d7/MMarina_Predsenik_MZ._perid_1982-1993_g.jpg] 2009 g. Ma kakve mu bile mane i nedostaci, nedorečenosti, ali je suština i jezgro ovog rada je ostalo i ostaće netaknut. Neki delovi imaće samo svoj istorijski značaj, ali svi ostali zadržače i sačuvaće u punoj meri svoju naučnu vrednost. Jedno se ipak ne može osporiti, da smo bar udarili temelj, da smo pokazali pravac i obeležili put na kome se valja kretati ako želimo uspešan rad na polju naše istorije. Pa ako i nismo postigli više, nego samo toliko da smo dali podstrek drugima, od nas vičnimjima, mudrijima, koji će ovaj i ovakav posao bolje i savršenije obaviti nego mi tada smo već time učinili dosta „M. Marina“

== Vanjske veze ==
{{portal|Srbija}}
{{Commonscat|Banatski Karlovac}}
*[http://www.banatskikarlovac.c1.biz Prezentacija Banatskog Karlovca]
* [http://www.banatskikarlovac.rs Zvanična prezentacija Banatskog Karlovca]
* [http://www.leader.org.rs/ Prezentacija LIDER+ Banatski Karlovac]
* [http://www.alibunar.org.rs/mdfa Zvanična prezentacija Opštine Alibunar]
* [http://www.fallingrain.com/world/RI/00/Banatski_Karlovac.html Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)]
* [http://wikimapia.org/maps?ll=45.041666,21.009666&amp;spn=0.3,0.3 Satelitska mapa (Wikimapia)]
* [http://www.maplandia.com/serbia-and-montenegro/vojvodina/banatski-karlovac/ Gugl satelitska mapa (Maplandia)]
* [http://www.mapquest.com/maps/map.adp?latlongtype=decimal&amp;latitude=45.041666&amp;longitude=21.009666&amp;zoom=8 Plan naselja na mapi (Mapquest)]

{{Opština Alibunar}}

[[Kategorija:Opština Alibunar]]
[[Kategorija:Naselja u Vojvodini]]</text>
      <sha1>1c4xsy2rede7d4qq19xoz5ywcu9q7s5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Velsen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89771</id>
    <revision>
      <id>41261190</id>
      <parentid>41087406</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T16:15:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Εὐθυμένης</username>
        <id>54459</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Velsen wapen.png]] → [[File:Velsen wapen.svg]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2755" xml:space="preserve">{{For|teretni brod|SS Velsen}}
{{Infobox settlement
|official_name = Velsen
|image_skyline = Velserbroek-xndr.jpg
|imagesize = 250px
|image_caption = Pogled iz zraka na Velserbroek i IJmuiden
|image_flag = Velsen vlag.svg
|flag_size = 120x100px
|image_shield = Velsen wapen.svg
|shield_size = 120x100px
|image_map = Dutch Municipality Velsen 2006.png
|mapsize = 250px
|coordinates_display = inline,title
|coordinates_region = NL
|subdivision_type = Zemlja
|subdivision_name = [[Holandija|Nizozemska]]
|subdivision_type1 = Provincija
|subdivision_name1 = [[Sjeverna Holandija]]
|leader_name = P.A.G. Cammaert
|leader_party = [[Kršćanski demokratski poziv|CDA]]
|area_footnotes = (2006)
|area_total_km2 = 63.03
|area_land_km2 = 44.42
|area_water_km2 = 18.61
|population_as_of = 1. januar 2007
|population_note = Izvor: [[Statistics Netherlands|CBS]], [http://statline.cbs.nl/ Statline].
|settlement_type = općina
|population_total = 67608
|population_density_km2 = 1522
|timezone = [[Srednjoevropsko vrijeme|CET]]
|utc_offset = +1
|timezone_DST = [[Srednjeoveropsko ljetno vrijeme|CEST]]
|utc_offset_DST = +2
|latd = 52.47
|latNS = N
|longd = 4.60
|longEW = E
|website = [http://www.velsen.nl www.velsen.nl]
}}

'''Velsen''' je općina u [[Holandija|Nizozemskoj]], koja administrativno pripada provinciji [[Sjeverna Holandija]]. Obuhvaća obje strane [[Noordzeekanaal]]a.

Na sjevernoj strani kanala, u [[IJmuiden]]u, se nalazi čeličana [[Corus Group|Corus]] Strip Products IJmuiden, ranije poznata kao ''[[Koninklijke Hoogovens]]''. Sjedište kompanije [[Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij]] je u [[IJmuiden]]u.

Plaža Kennemerstrand na južnoj strani [[Noordzeekanaal]]a je pred kraj Kennemerboulevarda, koji je južno od sportske luke.

Na jugu je plaža [[Bloemendaal aan Zee]]. Između njih se nalazi [[nudistička plaža]].

== Vanjske veze ==
{{Commonscat|Velsen}}
* [http://www.velsen.nl Official website]
* [http://www.plattegronden.nl/velsen/ Detailed map of Velsen, excluding Santpoort-Noord, Santpoort-Zuid and Velserbroek] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110604222559/http://www.plattegronden.nl/velsen/ |date=2011-06-04 }}
* [http://www.spaarnwoude.nl/images/plattegrond/spaarnwoude.jpg Map of Spaarnwoude] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051221112823/http://www.spaarnwoude.nl/images/plattegrond/spaarnwoude.jpg |date=2005-12-21 }}
* [http://www.ijmuidenstrand.nl Many photos of IJmuiden, includes a text page in English] (Plattegronden.nl)
* [http://www.livius.org/ga-gh/germania/flevum.html Livius.org: Velsen]

{{Normativna kontrola}}

[[Kategorija:Velsen| ]]
[[Kategorija:Gradovi u Nizozemskoj]]
[[Kategorija:Opštine u Nizozemskoj]]
[[Kategorija:Vikiprojekat geografija/Naselja u Holandiji]]</text>
      <sha1>afgvs4bh54ae1zz6zh0ngfiilgng2td</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mister No</title>
    <ns>0</ns>
    <id>158208</id>
    <revision>
      <id>41261200</id>
      <parentid>40998585</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T21:22:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>91.232.106.216</ip>
      </contributor>
      <comment>mogu</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6125" xml:space="preserve">{{Junak stripa (HR)|
|slika lika=  
|ime strip junaka= Mister No
|pravo ime= Jerome &quot;Jerry&quot; Drake
|ime u stripu= Mister No
|izdavač= [[Sergio Bonelli Editore]]
|nacrtao= [[Gallieno Ferri]] 
|scenarist= [[Sergio Bonelli]]
|prvi broj ime i godina= ''Mister No'', [[jun|lipanj]] [[1975]]. 
|izlazi ne izlazi= Ne izlazi (1975.-2006.)
|nad sposobnosti i tajna oružja=&amp;nbsp;
|uzrečica= Judine mi krvi!
|saveznici prijatelji= Otto Kruger, Phil Mulligan, Paolo Adolf, Dana Winter...
|neprijatelji= Kenzo Ishikawa...
|}}

'''Mister No''' je [[Italija|talijanski]] akcijski [[strip]] junak i glavni lik istoimenog pustolovnog stripa u izdanju izdavačke kuće [[Sergio Bonelli Editore]]. Lik su osmislili tekstopisac [[Sergio Bonelli]], pod pseudonimom '''Guido Nolitta''', i crtač [[Gallieno Ferri]] u [[jun|lipnju]] [[1975]]. godine.

== Podaci o strip junaku ==

Jerome Drake je simpatičan mladić koji živi u [[Manaus]]u u [[Brazil]]u i zarađuje za život prevozeći putnike, turiste i avanturiste svojim malim [[avion]]om marke &quot;[[Piper (zrakoplov)|Piper]]&quot;. Dobro poznaje [[džungla|džunglu]]. Stalno upada u nevolje i doživljava romanse s brojnim djevojkama.

Rođen je u [[New York]]u [[1922]]. godine, a radnja stripa odvija se najvećim dijelom tijekom [[50-e|50-ih]] godina [[20. vijek|20. stoljeća]]. Jerry Drake zaradio je svoj nadimak '''Mister No''' [[1941]]. godine, za vrijeme [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] kada je sudjelovao u dragovoljačkom odredu ''Letećih tigrova'' na [[Tihi ocean|Pacifiku]]. Tom prilikom zarobio ga je okrutni [[Japanci|japanski]] [[pukovnik]] ''Saiko'' koji ga je ispitivao i mučio, ali Mister No je uporno na sva pitanja odgovarao ''NE''. Tako je njegov nadimak postao simbol otpora [[tiranin|tiraniji]], ugnjetavanju, užasima [[rat]]a, licemjerju i tlačenju slabijih od strane jačih.&lt;ref name=&quot;Stripovi.com - Mister No&quot;&gt;[http://www.stripovi.com/enciklopedija/strip/mn/mister-no/ Stripovi.com - Mister No]&lt;/ref&gt;

Osim na pacifičkom bojištu ([[Filipini]], [[Mianmar]]...), borio se i u Italiji i na [[Zapadno bojište (Drugi svjetski rat)|zapadnom bojištu]]. Kao ratni [[veteran]] osjetio se nesposobnim uklopiti u normalan život nakon rata, zbog čega kupuje kartu za &quot;negdje što dalje&quot; i [[1950]]. godine odlazi u [[Južna Amerika|Južnu Ameriku]], u Brazil i nastanjuje se u malom gradiću Manausu, u srcu [[amazonska prašuma|amazonske prašume]] kako bi pobjegao od problema suvremenog čovjeka i &quot;američkog načina života&quot;.

Sergio Bonelli je u jednom intervju priznao kako je lik Mister Noa zasnovao na stvarnoj osobi koju je upoznao za vrijeme putovanja Latinskom Amerikom&lt;ref name=&quot;Stripovi.com - Mister No&quot;/&gt;:
{{Citat5|...Da, bio sam u Palenqueu, u Meksiku i susreo sam mladog i zgodnog mladića na ruševnom aerodromu.Nosio je kožnu jaknu i zvao se Kapetan Vega, ime koje je perfektno odgovaralo strip junaku! Imao je opasač s pištoljem i letio je po Yucatanu gore dolje prevozeći životinje, povrće i razne namirnice i kad god je sreo turiste, samo bi pokazao na sjedalo za putnike i rekao:'Ok, odvest ću vas gdje god želite'! Tada mi se rodila ideja o junaku koji će biti pilot Pipera, ali sam odlučio serijal smjestiti u Amazoniju....|}}

Mister No većinu svog vremena provodi ispijajući bezbrojne boce kačaka i [[whiskey]]ja sa svojim prijateljima ili zavodeći djevojke. Rijetko ima novaca, pa gotovo nikad ne odbija klijente, čak nim kada su mu sumnjivi. Najveći prijatelj mu je bivši [[nemci|njemački]] vojnik ''Otto Wolfgang Kruger'' kojega zbog toga svi zovu '''SS''' (''Esse Esse''). Iako bivši njemački vojnik, Kruger nije [[nacionalsocijalizam|nacist]], jer je bio prisiljen sudjelovati u ratu mimo svoje volje. Još jedan Mister Noov prijatelj je i ''Phil Mulligan'', bivši suborac na Pacifiku i [[detektiv|privatni detektiv]].

== Podaci o stripu u kojem se pojavljuje ==

Prvi strip o Mister Nou izdala je izdavačka kuća ''Sergio Bonelli Editoriale'' (tada ''Editoriale Cepim'') u proljeće 1975. godine pod jednostavnim naslovom ''Mister No''. Serijal uključuje 379 mjesečnih izdanja i tri specijalna broja.

Strip je, osim u Italiji, stekao veliku popularnost u [[Turska|Turskoj]], [[Grčka|Grčkoj]] i zemljama bivše [[Jugoslavija|Jugoslavije]], osobito u [[Hrvatska|Hrvatskoj]], [[Srbija|Srbiji]], [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] i [[Crna Gora|Crnoj Gori]]. U Jugoslaviji je izlazio u ediciji ''[[Lunov Magnus Strip]]'', koja je izlazila i u [[Socijalistička Republika Hrvatska|SR Hrvatskoj]] do kraja 80-ih. U samostalnoj [[Hrvatska|Hrvatskoj]] izlazio je isprva u izdanju ''[[Slobodna Dalmacija|Slobodne Dalmacije]]'', a potom u izdanju ''[[Ludens]]a''.

== Podaci o autoru ==

Sergio Bonelli i Gallieno Ferri su tvorci stripa ''Mister No''. Bonelli je dugo vremena bio scenarist, ali je krajem [[80-e|80-ih]] pritisnut obvezama svoje izdavačke kuće, pisanje scenarija prepustio drugima, osobito ''Luigiju Mignaccou''. U kreiranju i razvoju lika i stripa veliki doprinos dali su scenaristi [[Alfredo Castelli]], autor ''[[Martin Mystère]]a'', [[Tiziano Sclavi]], autor ''[[Dylan Dog]]a'', Maurizio Colombo, Stefano Marzorati, Michele Masiero, dok velike zasluge za grafičku relizaciju lika nosi [[Roberto Diso]] koje je redizajnirao lik i podario mu svoje lice i tako definirao suvremeni izgled Mister Noa. Na dizajn lika utjecali su i crtači [[Franco Bignotti]], [[Franco Donatelli]], Marco Bianchini, Fabio Civitelli, braća Domenico i Stefano Di Vitto i mnogi drugi autori.&lt;ref name=&quot;Stripovi.com - Mister No&quot;/&gt; ps dilan dog je bolji

== Bilješke ==
{{izvori}}

== Vanjske poveznice ==
{{commonscat|Mister No}}
* [http://www.sergiobonellieditore.it Službena stranica izdavača] {{it icon}} {{en icon}}
* [http://www.stripovi.com/enciklopedija/strip/mn/mister-no/ Stripovi.com - Mister No]

{{Authority control}}

[[Kategorija:Stripovski likovi]]
[[Kategorija:Fiktivni vojnici]]
[[Kategorija:Italijanski stripovi]]
[[Kategorija:Stripovi 1975.]]
[[Kategorija:Pustolovni stripovi]]
[[Kategorija:Ratni stripovi]]
[[Kategorija:Sergio Bonelli Editore]]
[[Kategorija:Dvoslovnik-N|NO]]</text>
      <sha1>m0qca65tv1ze3dl5u6ybu46z1wtjsq5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>41261203</id>
      <parentid>41261200</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T21:43:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vipz</username>
        <id>151311</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Vraćene izmjene [[Special:Contributions/91.232.106.216|91.232.106.216]] ([[User talk:91.232.106.216|razgovor]]) na posljednju izmjenu korisnika [[User:Edgar Allan Poe|Edgar Allan Poe]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6103" xml:space="preserve">{{Junak stripa (HR)|
|slika lika=  
|ime strip junaka= Mister No
|pravo ime= Jerome &quot;Jerry&quot; Drake
|ime u stripu= Mister No
|izdavač= [[Sergio Bonelli Editore]]
|nacrtao= [[Gallieno Ferri]] 
|scenarist= [[Sergio Bonelli]]
|prvi broj ime i godina= ''Mister No'', [[jun|lipanj]] [[1975]]. 
|izlazi ne izlazi= Ne izlazi (1975.-2006.)
|nad sposobnosti i tajna oružja=&amp;nbsp;
|uzrečica= Judine mi krvi!
|saveznici prijatelji= Otto Kruger, Phil Mulligan, Paolo Adolf, Dana Winter...
|neprijatelji= Kenzo Ishikawa...
|}}

'''Mister No''' je [[Italija|talijanski]] akcijski [[strip]] junak i glavni lik istoimenog pustolovnog stripa u izdanju izdavačke kuće [[Sergio Bonelli Editore]]. Lik su osmislili tekstopisac [[Sergio Bonelli]], pod pseudonimom '''Guido Nolitta''', i crtač [[Gallieno Ferri]] u [[jun|lipnju]] [[1975]]. godine.

== Podaci o strip junaku ==

Jerome Drake je simpatičan mladić koji živi u [[Manaus]]u u [[Brazil]]u i zarađuje za život prevozeći putnike, turiste i avanturiste svojim malim [[avion]]om marke &quot;[[Piper (zrakoplov)|Piper]]&quot;. Dobro poznaje [[džungla|džunglu]]. Stalno upada u nevolje i doživljava romanse s brojnim djevojkama.

Rođen je u [[New York]]u [[1922]]. godine, a radnja stripa odvija se najvećim dijelom tijekom [[50-e|50-ih]] godina [[20. vijek|20. stoljeća]]. Jerry Drake zaradio je svoj nadimak '''Mister No''' [[1941]]. godine, za vrijeme [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] kada je sudjelovao u dragovoljačkom odredu ''Letećih tigrova'' na [[Tihi ocean|Pacifiku]]. Tom prilikom zarobio ga je okrutni [[Japanci|japanski]] [[pukovnik]] ''Saiko'' koji ga je ispitivao i mučio, ali Mister No je uporno na sva pitanja odgovarao ''NE''. Tako je njegov nadimak postao simbol otpora [[tiranin|tiraniji]], ugnjetavanju, užasima [[rat]]a, licemjerju i tlačenju slabijih od strane jačih.&lt;ref name=&quot;Stripovi.com - Mister No&quot;&gt;[http://www.stripovi.com/enciklopedija/strip/mn/mister-no/ Stripovi.com - Mister No]&lt;/ref&gt;

Osim na pacifičkom bojištu ([[Filipini]], [[Mianmar]]...), borio se i u Italiji i na [[Zapadno bojište (Drugi svjetski rat)|zapadnom bojištu]]. Kao ratni [[veteran]] osjetio se nesposobnim uklopiti u normalan život nakon rata, zbog čega kupuje kartu za &quot;negdje što dalje&quot; i [[1950]]. godine odlazi u [[Južna Amerika|Južnu Ameriku]], u Brazil i nastanjuje se u malom gradiću Manausu, u srcu [[amazonska prašuma|amazonske prašume]] kako bi pobjegao od problema suvremenog čovjeka i &quot;američkog načina života&quot;.

Sergio Bonelli je u jednom intervju priznao kako je lik Mister Noa zasnovao na stvarnoj osobi koju je upoznao za vrijeme putovanja Latinskom Amerikom&lt;ref name=&quot;Stripovi.com - Mister No&quot;/&gt;:
{{Citat5|...Da, bio sam u Palenqueu, u Meksiku i susreo sam mladog i zgodnog mladića na ruševnom aerodromu.Nosio je kožnu jaknu i zvao se Kapetan Vega, ime koje je perfektno odgovaralo strip junaku! Imao je opasač s pištoljem i letio je po Yucatanu gore dolje prevozeći životinje, povrće i razne namirnice i kad god je sreo turiste, samo bi pokazao na sjedalo za putnike i rekao:'Ok, odvest ću vas gdje god želite'! Tada mi se rodila ideja o junaku koji će biti pilot Pipera, ali sam odlučio serijal smjestiti u Amazoniju....|}}

Mister No većinu svog vremena provodi ispijajući bezbrojne boce kačaka i [[whiskey]]ja sa svojim prijateljima ili zavodeći djevojke. Rijetko ima novaca, pa gotovo nikad ne odbija klijente, čak nim kada su mu sumnjivi. Najveći prijatelj mu je bivši [[nemci|njemački]] vojnik ''Otto Wolfgang Kruger'' kojega zbog toga svi zovu '''SS''' (''Esse Esse''). Iako bivši njemački vojnik, Kruger nije [[nacionalsocijalizam|nacist]], jer je bio prisiljen sudjelovati u ratu mimo svoje volje. Još jedan Mister Noov prijatelj je i ''Phil Mulligan'', bivši suborac na Pacifiku i [[detektiv|privatni detektiv]].

== Podaci o stripu u kojem se pojavljuje ==

Prvi strip o Mister Nou izdala je izdavačka kuća ''Sergio Bonelli Editoriale'' (tada ''Editoriale Cepim'') u proljeće 1975. godine pod jednostavnim naslovom ''Mister No''. Serijal uključuje 379 mjesečnih izdanja i tri specijalna broja.

Strip je, osim u Italiji, stekao veliku popularnost u [[Turska|Turskoj]], [[Grčka|Grčkoj]] i zemljama bivše [[Jugoslavija|Jugoslavije]], osobito u [[Hrvatska|Hrvatskoj]], [[Srbija|Srbiji]], [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] i [[Crna Gora|Crnoj Gori]]. U Jugoslaviji je izlazio u ediciji ''[[Lunov Magnus Strip]]'', koja je izlazila i u [[Socijalistička Republika Hrvatska|SR Hrvatskoj]] do kraja 80-ih. U samostalnoj [[Hrvatska|Hrvatskoj]] izlazio je isprva u izdanju ''[[Slobodna Dalmacija|Slobodne Dalmacije]]'', a potom u izdanju ''[[Ludens]]a''.

== Podaci o autoru ==

Sergio Bonelli i Gallieno Ferri su tvorci stripa ''Mister No''. Bonelli je dugo vremena bio scenarist, ali je krajem [[80-e|80-ih]] pritisnut obvezama svoje izdavačke kuće, pisanje scenarija prepustio drugima, osobito ''Luigiju Mignaccou''. U kreiranju i razvoju lika i stripa veliki doprinos dali su scenaristi [[Alfredo Castelli]], autor ''[[Martin Mystère]]a'', [[Tiziano Sclavi]], autor ''[[Dylan Dog]]a'', Maurizio Colombo, Stefano Marzorati, Michele Masiero, dok velike zasluge za grafičku relizaciju lika nosi [[Roberto Diso]] koje je redizajnirao lik i podario mu svoje lice i tako definirao suvremeni izgled Mister Noa. Na dizajn lika utjecali su i crtači [[Franco Bignotti]], [[Franco Donatelli]], Marco Bianchini, Fabio Civitelli, braća Domenico i Stefano Di Vitto i mnogi drugi autori.&lt;ref name=&quot;Stripovi.com - Mister No&quot;/&gt;

== Bilješke ==
{{izvori}}

== Vanjske poveznice ==
{{commonscat|Mister No}}
* [http://www.sergiobonellieditore.it Službena stranica izdavača] {{it icon}} {{en icon}}
* [http://www.stripovi.com/enciklopedija/strip/mn/mister-no/ Stripovi.com - Mister No]

{{Authority control}}

[[Kategorija:Stripovski likovi]]
[[Kategorija:Fiktivni vojnici]]
[[Kategorija:Italijanski stripovi]]
[[Kategorija:Stripovi 1975.]]
[[Kategorija:Pustolovni stripovi]]
[[Kategorija:Ratni stripovi]]
[[Kategorija:Sergio Bonelli Editore]]
[[Kategorija:Dvoslovnik-N|NO]]</text>
      <sha1>jdy10dpxeicx8qf70qmubmxwq01mba7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Napadi na garnizone NDH</title>
    <ns>0</ns>
    <id>165631</id>
    <revision>
      <id>41261191</id>
      <parentid>41157964</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T16:37:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>87.116.167.19</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="93883" xml:space="preserve">[[Datoteka:Izvori nafte u plamenu Gojilo 1942.jpg|thumb|Naftna postrojenja u plamenu nakon [[Napad na Gojlo 1942.|napada na Gojilo]] [[1942]].]]
[[Datoteka:Jedinice Trećeg korpusa u Tuzli 1943.jpg|mini|Jedinice [[Treći korpus NOVJ|NOVJ]] [[Prva tuzlanska operacija NOVJ|ulaze u Tuzlu]] [[1943]].]]

'''Napadi na [[garnizon]]e''' bili su, uz napade na [[komunikacije]], sastavni deo [[narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|partizanske]] [[Strategija i taktika partizanskog rata u Jugoslaviji tokom Drugog svetskog rata|strategije i taktike]] razvijene na teritoriji [[okupacija Jugoslavije u Drugom svetskom ratu|okupirane Jugoslavije]] tokom Drugog svetskog rata. Ti napadi imali su višestruki značaj:

# Omogućavali su obrazovanje i proširivanje [[slobodne teritorije u Narodnooslobodilačkom ratu|slobodne teritorije]]
# Bili su način snabdevanja trupa i naroda na slobodnoj teritoriji
# Predstavljali su važan deo napora za vojno, političko i moralno slabljenje neprijatelja.

[[Nezavisna Država Hrvatska]] formirana je uz pomoć okupacionih trupa, ali kao marionetska tvorevina bez dovoljnog uporišta u narodu, za sve vreme rata nije uspela da ostvari kontrolu nad svojom teritorijom. Upravni sistem [[Nezavisna Država Hrvatska|NDH]] veoma je uzdrman [[ustanak u NDH|ustankom u NDH]] [[1941]]. Kasnije tokom rata, naročito od polovine [[1942]]. godine, [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|NOVJ]] je svojim [[gerila|partizanskim ratom]] uspela da prinudi NDH na strategijsku defanzivu na svojoj teritoriji. NDH nije bila u stanju da pruži bilo kakvu pomoć svojim osovinskim saveznicima. Naprotiv, kako je rat odmicao, njeni tvorci, a naročito nacistička [[Nemačka]], morali su da joj pružaju sve veću vojnu pomoć. Počev od avgusta [[1943]]. praktično sve snage nemačke [[Druga oklopna armija (Nemačka)|Druge oklopne armije]] bile su angažovane na odbrani teritorije, komunikacija i proizvodnih resursa NDH. Koristeći u punoj meri vojničku, političku i moralnu slabost [[Nezavisna Država Hrvatska|NDH]], partizani su upravo protiv njenih snaga razvili i usavršili ovaj oblik ofanzivnog delovanja.

Napad na garnizone u taktičkom i operativnom pogledu sastojao se iz dve komponente: od izolacije i likvidacije.

Izolacijom neprijateljskog garnizona prekidane su komunikacije sa susednim formacijama i postavljana obezbeđenja u cilju sprečavanja intervencije tokom samog napada. Budući da je napad na [[garnizon]] u pravilu izazivao intervenciju susednih formacija, to je predstavljalo motiv za postavljanje [[zasjeda|zaseda]] na pogodnim položajima i priliku za nanošenje napadnutoj strani dodatnih gubitaka. Borba sa kolonama koje intervenišu radi pomoći napadnutom garnizonu često je ustvari bila glavno težište samog napada, a na obezbeđenju su najčešće angažovane jače snage nego na izvođenju samog napada. Za likvidaciju [[garnizon]]a [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|NOVJ]] je retko raspolagala dovoljnim snagama i ratnom tehnikom prema uobičajenim normativima u vojnoj nauci. Stoga je posebna pažnja posvećivana mogućnosti postizanja iznenađenja i mogućnosti ubacivanju delova trupa unutar neprijateljskih linija odbrane. Nedostatak teške tehnike nadoknađivan je formiranjem bombaških grupa.

Napadi na garnizone [[Nezavisna Država Hrvatska|NDH]] postali su počev od [[1943]]. godine gotovo svakodnevna pojava. Otuda su gotovo sva naseljena mesta bila utvrđena za odbranu: opasana [[Bodljikava žica|bodljikavom žicom]], rovovima i [[bunker]]ima i sa organizovanim sistemom vatre za sprečavanje prilaska napadača. Sva važnija mesta bila su ojačana nemačkim trupama. Ipak, to nije sprečilo dosledno nepovoljan razvoj rata po Nezavisnu Državu Hrvatsku.

== Spisak napada na garnizone NDH ==

U tabeli su hronološki prikazane značajnije operacije ustanika i kasnije [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|NOVJ]] (kao i [[četnici|četnika]] u nekoliko navrata) protiv garnizona NDH:

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! '''datum'''
! '''garnizon'''
! '''napadač'''
! '''odbrana''' 
! '''ishod''' 
! '''više o napadu''' 
|-
| [[27. 7.|27. juli]] [[1941]].
| '''[[Drvar]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Ustanak u Drvaru 1941.]]
|-
| [[27. 7.|27. juli]] [[1941]].
| '''[[Srb (grad)|Srb]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[28. 7.|28. juli]] [[1941]].
| '''[[Bosansko Grahovo]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Pokolj u Bosanskom Grahovu]]
|-
| [[30. 7.|30. juli]] [[1941]].
| '''[[Kozarska Dubica|Bosanska Dubica]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[30. 7.|30. juli]] [[1941]].
| '''[[Glamoč]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[30. 7.|30. juli]] [[1941]].
| '''[[Donji Lapac]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[5. 8.|5. avgust]] [[1941]].
| '''[[Šekovići]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[24. 8.|24. avgust]] [[1941]].
| '''[[Kladanj]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[28. 8.|28. avgust]] [[1941]].
| '''[[Bileća]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[29. 8.|29. avgust]] [[1941]].
| '''[[Mrkonjić Grad]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[31. 8.|31. avgust]] [[1941]].
| '''[[Ljubinje]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 9.|5. septembar]] [[1941]].
| '''[[Kladanj]]'''
| [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]]&lt;br /&gt;[[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]] [[Četnici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 9.|5. septembar]] [[1941]].
| '''[[Gacko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 9.|5. septembar]] [[1941]].
| '''[[Rogatica]]'''
| [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]]&lt;br /&gt;[[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]] [[Četnici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[6. 9.|6. septembar]] [[1941]].
| '''[[Kulen Vakuf]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[18. 9.|18. septembar]] [[1941]].
| '''[[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[22. 9.|22. septembar]] [[1941]].
| '''[[Zvornik]]'''
| [[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[28. 9.|28. septembar]] [[1941]].
| '''[[Kalinovik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;5b
| Napad odbijen
| 
|-
| [[23. 10.|23. oktobar]] [[1941]].
| '''[[Rogatica]]'''
| [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]]&lt;br /&gt;[[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]] [[Četnici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[2. 11.|2. novembar]] [[1941]].
| '''[[Jajce]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[8. 12.|8. decembar]] [[1941]].
| '''[[Pale]]'''
| [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]]&lt;br /&gt;[[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]] [[Četnici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[17. 12.|17. decembar]] [[1941]].
| '''[[Olovo]]'''
| [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]]&lt;br /&gt;[[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]] [[Četnici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[12. 1.|12. januar]] [[1942]].
| '''[[Vojnić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[19. 2.|19. februar]] [[1942]].
| '''[[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[23. 2.|23. februar]] [[1942]].
| '''[[Velika Kladuša]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Italijanske trupe [[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946).svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| 
|-
| [[25. 2.|25. februar]] [[1942]].
| '''[[Mrkonjić Grad]]'''
| [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]]&lt;br /&gt;[[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]] [[Četnici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Italijanske trupe [[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946).svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[27. 2.|27. februar]] [[1942]].
| '''[[Donji Lapac]]'''
| [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]]
| Italijanske trupe [[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946).svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| [[Napad partizana na Donji Lapac februara 1942.]]
|-
| [[7. 4.|7. april]] [[1942]].
| '''[[Rogatica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[7. 4.|7. april]] [[1942]].
| '''[[Borač]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| [[Napad partizana na Borač aprila 1942.]]
|-
| [[22. 4.|22. april]] [[1942]].
| '''[[Kozarska Dubica|Bosanska Dubica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[16. 5.|16. maj]] [[1942]].
| '''[[Prijedor]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[26. 5.|26. maj]] [[1942]].
| '''[[Bosanski Petrovac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[3. 6.|3. jun]] [[1942]].
| '''[[Udbina (Lika)|Udbina]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[7. 6.|7. jun]] [[1942]].
| '''[[Topusko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[15. 6.|15. jun]] [[1942]].
| '''[[Vlasenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
|  Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Vlasenicu 1942.|Napad NOVJ na Vlasenicu juna 1942.]]
|-
| [[20. 6.|20. jun]] [[1942]].
| '''[[Bosanska Krupa]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[26. 6.|26. jun]] [[1942]].
| '''[[Sanski Most]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[3. 7.|3. juli]] [[1942]].
| '''[[Dobrljin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[5. 7.|5. juli]] [[1942]].
| '''[[Slunj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;
| Napad odbijen
| 
|-
| [[7. 7.|7. juli]] [[1942]].
| '''[[Novi Grad|Bosanski Novi]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;
| Napad odbijen
| 
|-
| [[8. 7.|8. juli]] [[1942]].
| '''[[Konjic]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[11. 7.|11. juli]] [[1942]].
| '''[[Gornji Vakuf-Uskoplje|Gornji Vakuf]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[13. 7.|13. juli]] [[1942]].
| '''[[Prozor]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[16. 7.|16. juli]] [[1942]].
| '''[[Bugojno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[20. 7.|20. juli]] [[1942]].
| '''[[Glamoč]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[20. 7.|20. juli]] [[1942]].
| '''[[Bugojno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[24. 7.|24. juli]] [[1942]].
| '''[[Šujica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[25. 7.|25. juli]] [[1942]].
| '''[[Tomislavgrad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[30. 7.|30. juli]] [[1942]].
| '''[[Ključ (grad)|Ključ]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[1. 8.|1. avgust]] [[1942]].
| '''[[Tomislavgrad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[4. 8.|4. avgust]] [[1942]].
| '''[[Livno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Borbe za Livno 1942.]]
|-
| [[11. 8.|11. avgust]] [[1942]].
| '''[[Kupres]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Bitka za Kupres 1942.|Bitka za Kupres 1942. godine]]
|-
| [[13. 8.|13. avgust]] [[1942]].
| '''[[Kupres]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Bitka za Kupres 1942.|Bitka za Kupres 1942. godine]]
|-
| [[19. 8.|19. avgust]] [[1942]].
| '''[[Foča]]'''
| [[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad četnika na Foču u avgustu 1942.]]
|-
| [[22. 8.|22. avgust]] [[1942]].
| '''[[Udbina (Lika)|Udbina]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Udbinu avgusta 1942.]]
|-
| [[23. 8.|23. avgust]] [[1942]].
| '''[[Mrkonjić Grad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt; Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Borbe za Jajce 1942.]]
|-
| [[26. 8.|26. avgust]] [[1942]].
| '''[[Jastrebarsko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[2. 9.|2. septembar]] [[1942]].
| '''[[Cazin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[6. 9.|6. septembar]] [[1942]].
| '''[[Gojlo|Gojilo]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad na Gojlo 1942.|Napad na Gojilo 1942.]]
|-
| [[19. 9.|19. septembar]] [[1942]].
| '''[[Fojnica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[25. 9.|25. septembar]] [[1942]].
| '''[[Jajce]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Borbe za Jajce 1942.]]
|-
| [[12. 10.|12. oktobar]] [[1942]].
| '''[[Mrkonjić Grad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt; [[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Borbe za Jajce 1942.]]
|-
| [[15. 10.|15. oktobar]] [[1942]].
| '''[[Fojnica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[15. 10.|15. oktobar]] [[1942]].
| '''[[Čazma]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[23. 10.|23. oktobar]] [[1942]].
| '''[[Gline|Glina]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Glinu 1942.|Napad NOVJ na Glinu oktobra 1942.]]
|-
| [[2. 11.|2. novembar]] [[1942]].
| '''[[Bihać]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Bihaćka operacija 1942.]]
|-
| [[5. 11.|5. novembar]] [[1942]].
| '''[[Bosanska Krupa]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[6. 11.|6. novembar]] [[1942]].
| '''[[Slunj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[14. 11.|14. novembar]] [[1942]].
| '''[[Slunj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[15. 11.|15. novembar]] [[1942]].
| '''[[Lopare]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]] [[Četnici]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[18. 11.|18. novembar]] [[1942]].
| '''[[Novi Grad|Bosanski Novi]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Bosanski Novi 1942.|Napad NOVJ na Bosanski Novi novembra 1942.]]
|-
| [[26. 11.|26. novembar]] [[1942]].
| '''[[Jajce]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Borbe za Jajce 1942.]]
|-
| [[26. 11.|26. novembar]] [[1942]].
| '''[[Dvor (općina)|Dvor na Uni]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Dvor na Uni novembra 1942.]]
|-
| [[2. 12.|2. decembar]] [[1942]].
| '''[[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[6. 12.|6. decembar]] [[1942]].
| '''[[Slatina (Podravina)|Podravska Slatina]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[10. 12.|10. decembar]] [[1942]].
| '''[[Sanski Most]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Sanski Most 1942.|Napad NOVJ na Sanski Most decembra 1942.]]
|-
| [[12. 12.|12. decembar]] [[1942]].
| '''[[Voćin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[15. 12.|15. decembar]] [[1942]].
| '''[[Krašić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[15. 12.|15. decembar]] [[1942]].
| '''[[Topusko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[17. 12.|17. decembar]] [[1942]].
| '''[[Livno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Borbe za Livno 1942.]]
|-
| [[19. 12.|19. decembar]] [[1942]].
| '''[[Tomislavgrad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Borbe za Livno 1942.]]
|-
| [[28. 12.|28. decembar]] [[1942]].
| '''[[Kupres]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[28. 12.|28. decembar]] [[1942]].
| '''[[Kostajnički Majur]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Yugoslav Partisans flag 1945.svg|32px|border]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Kostajnički Majur decembra 1942.]]
|-
| [[2. 1.|2. januar]] [[1943]].
| '''[[Teslić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| '''[[Napad NOVJ na Teslić 1943.|Borbe za Teslić januara 1943]]'''
|-
| [[2. 1.|2. januar]] [[1943]].
| '''[[Krašić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Krašić januara 1943.]]
|-
| [[14. 1.|14. januar]] [[1943]].
| '''[[Gračac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| [[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]&lt;br /&gt;Italijanske trupe [[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946).svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[14. 1.|14. januar]] [[1943]].
| '''[[Teslić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Teslić 1943.|Borbe za Teslić januara 1943.]]
|-
| [[14. 1.|14. januar]] [[1943]].
| '''[[Tešanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Tešanj januara 1943.]]
|-
| [[16. 1.|16. januar]] [[1943]].
| '''[[Prnjavor]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Teslić 1943.|Borbe za Teslić januara 1943.]]
|-
| [[22. 1.|22. januar]] [[1943]].
| '''[[Okučani]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napadi NOVJ na Okučane januara 1943.|Napadi NOVJ na Okučane januara 1943.]]
|-
| [[28. 1.|28. januar]] [[1943]].
| '''[[Okučani]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napadi NOVJ na Okučane januara 1943.|Napadi NOVJ na Okučane januara 1943.]]
|-
| [[1. 2.|1. februar]] [[1943]].
| '''[[Pakrac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Pakrac februara 1943.]]
|-
| [[10. 2.|10. februar]] [[1943]].
| '''[[Imotski]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[11. 2.|11. februar]] [[1943]].
| '''[[Virovitica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[15. 2.|15. februar]] [[1943]].
| '''[[Gornji Lapac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Italijanske trupe [[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946).svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| 
|-
| [[15. 2.|15. februar]] [[1943]].
| '''[[Prozor]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Italijanske trupe [[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946).svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| [[Napad NOVJ na Prozor februara 1943.]]
|-
| [[19. 2.|19]]-[[26. 2.|26. februar]] [[1943]].
| '''[[Konjic]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Italijanske trupe [[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946).svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]] [[Četnici]]
| Napad odbijen
| [[Bitka za Konjic 1943.]]
|-

| [[21. 2.|21]]-[[22. 2.|22. februar]] [[1943]].
| '''[[Jablanica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Italijanske trupe [[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946).svg|32px]] &lt;br /&gt; Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| [[Napad NOVJ na Jablanicu 1943.]]
|-
| [[10. 3.|10. mart]] [[1943]].
| '''[[Sunja]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| 
|-
| [[18. 3.|18. mart]] [[1943]].
| '''[[Lovinac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[29. 3.|29. mart]] [[1943]].
| '''[[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[9. 4.|9. april]] [[1943]].
| '''[[Otočac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Ofanziva NOVJ u Lici 1943.|Ofanziva NOVJ u Lici proleća 1943.]]
|-
| [[25. 4.|25. april]] [[1943]].
| '''[[Glamoč]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Glamoč aprila 1943.]]
|-
| [[2. 5.|2. maj]] [[1943]].
| '''[[Gospić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Ofanziva NOVJ u Lici 1943.|Ofanziva NOVJ u Lici proleća 1943.]]
|-
| [[9. 5.|9. maj]] [[1943]].
| '''[[Voćin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[17. 5.|17. maj]] [[1943]].
| '''[[Velika Kladuša]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[31. 5.|31. maj]] [[1943]].
| '''[[Glamoč]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Glamoč maja 1943.]]
|-
| [[3. 6.|3. jun]] [[1943]].
| '''[[Slunj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[4. 6.|4. jun]] [[1943]].
| '''[[Našice]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[17. 6.|17. jun]] [[1943]].
| '''[[Cetingrad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[19. 6.|19. jun]] [[1943]].
| '''[[Slunj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[20. 6.|20. jun]] [[1943]].
| '''[[Velika Kladuša]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[24. 6.|24. jun]] [[1943]].
| '''[[Han Pijesak]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[24. 6.|24. jun]] [[1943]].
| '''[[Olovo]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[25. 6.|25. jun]] [[1943]].
| '''[[Vlasenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Vlasenicu 1943.|Napad NOVJ na Vlasenicu juna 1943.]]
|-
| [[25. 6.|25. jun]] [[1943]].
| '''[[Srebrenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[27. 6.|27. jun]] [[1943]].
| '''[[Kladanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[28. 6.|28. jun]] [[1943]].
| '''[[Drinjača (Zvornik)|Drinjača]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[28. 6.|28. jun]] [[1943]].
| '''[[Kakanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[4. 7.|4. juli]] [[1943]].
| '''[[Sokolac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 7.|5. juli]] [[1943]].
| '''[[Zvornik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Zvornik 1943.|Napad NOVJ na Zvornik jula 1943.]]
|-
| [[17. 7.|17. juli]] [[1943]].
| '''[[Ključ (grad)|Ključ]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[18. 7.|18. juli]] [[1943]].
| '''[[Kiseljak]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[28. 7.|28. juli]] [[1943]].
| '''[[Gradačac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[3. 8.|3. avgust]] [[1943]].
| '''[[Gornji Vakuf-Uskoplje|Gornji Vakuf]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 8.|5. avgust]] [[1943]].
| '''[[Maglaj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[5. 8.|5. avgust]] [[1943]].
| '''[[Vrlika]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[9. 8.|9. avgust]] [[1943]].
| '''[[Bijeljina]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[10. 8.|10. avgust]] [[1943]].
| '''[[Rajlovac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad na aerodrom Rajlovac 1943.|Napad na aerodrom u Rajlovcu avgusta 1943]]
|-
| [[11. 8.|11. avgust]] [[1943]].
| '''[[Slunj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[11. 8.|11. avgust]] [[1943]].
| '''[[Cetingrad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[16. 8.|16. avgust]] [[1943]].
| '''[[Donji Vakuf]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[16. 8.|16. avgust]] [[1943]].
| '''[[Topusko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[22. 8.|22. avgust]] [[1943]].
| '''[[Bugojno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Bugojno 1943.|Napad NOVJ na Bugojno avgusta 1943.]]
|-
| [[23. 8.|23. avgust]] [[1943]].
| '''[[Derventa]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[26. 8.|26. avgust]] [[1943]].
| '''[[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[28. 8.|28. avgust]] [[1943]].
| '''[[Olovo]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[30. 8.|30. avgust]] [[1943]].
| '''[[Livno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[30. 8.|30. avgust]] [[1943]].
| '''[[Gračanica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[2. 9.|2. septembar]] [[1943]].
| '''[[Čazma]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[7. 9.|7. septembar]] [[1943]].
| '''[[Modriča]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[8. 9.|8. septembar]] [[1943]].
| '''[[Teslić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[9. 9.|9. septembar]] [[1943]].
| '''[[Zrin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Bitka za Zrin]]
|-
| [[10. 9.|10. septembar]] [[1943]].
| '''[[Vlasenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[16. 9.|16. septembar]] [[1943]].
| '''[[Šamac|Bosanski Šamac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[22. 9.|22. septembar]] [[1943]].
| '''[[Sinj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[23. 9.|23. septembar]] [[1943]].
| '''[[Karlobag]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[24. 9.|24. septembar]] [[1943]].
| '''[[Bijeljina]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[28. 9.|28. septembar]] [[1943]].
| '''[[Varaždinske Toplice]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[28. 9.|28. septembar]] [[1943]].
| '''[[Ogulin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[29. 9.|29. septembar]] [[1943]].
| '''[[Zvornik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[29. 9.|29. septembar]] [[1943]].
| '''[[Tuzla]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Prva tuzlanska operacija NOVJ]]
|-
| [[2. 10.|2. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Livno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[2. 10.|2. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Tomislavgrad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[3. 10.|3. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Ludbreg]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Ludbreg oktobra 1943.]]
|-
| [[3. 10.|3. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Karlobag]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[4. 10.|4. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Kupres]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[5. 10.|5. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Višegrad]]'''
| [[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni 1943.|Napad četnika na Višegrad u oktobru 1943.]]
|-
| [[6. 10.|6. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Prozor]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[7. 10.|7. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Gospić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Drugi napad NOVJ na Gospić]]
|-
| [[10. 10.|10. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Zenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Zenicu 1943.|Napad NOVJ na Zenicu oktobra 1943.]]
|-
| [[12. 10.|12. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Kozarska Dubica|Bosanska Dubica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[12. 10.|12. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Pakrac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[12. 10.|12. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Vrgorac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[13. 10.|13. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Rogatica]]'''
| [[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad četnika na Rogaticu u oktobru 1943.]]
|-
| [[14. 10.|14. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Ljubija (Prijedor)|Ljubija]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[15. 10.|15. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Travnik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Borbe za Travnik 1943.]]
|-
| [[19. 10.|19. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Posušje]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| 
|-
| [[19. 10.|19. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Brčko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[20. 10.|20. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Vareš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[20. 10.|20. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Sanski Most]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Sanski Most 1943.|Napad NOVJ na Sanski Most oktobra 1943.]]
|-
| [[22. 10.|22. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Zlatar|Zlatar (Hrvatska)]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
|
|-
| [[31. 10.|31. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Sokolac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[5. 11.|5. novembar]] [[1943]]
| '''[[Visoko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 11.|5. novembar]] [[1943]]
| '''[[Benkovac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[6. 11.|6. novembar]] [[1943]]
| '''[[Virovitica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Viroviticu novembra 1943.]]
|-
| [[7. 11.|7. novembar]] [[1943]]
| '''[[Koprivnica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Koprivnicu 1943.|Napad NOVJ na Koprivnicu novembra 1943.]]
|-
| [[11. 11.|11. novembar]] [[1943]]
| '''[[Virovitica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Viroviticu novembra 1943.]]
|-
| [[14. 11.|14. novembar]] [[1943]]
| '''[[Olovo]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[23. 11.|23. novembar]] [[1943]]
| '''[[Gline|Glina]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Glinu 1943.|Napad NOVJ na Glinu novembra 1943.]]
|-
| [[26. 11.|26. novembar]] [[1943]]
| '''[[Vrbovsko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[29. 11.|29. novembar]] [[1943]]
| '''[[Čazma]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[29. 11.|29. novembar]] [[1943]].
| '''[[Travnik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Borbe za Travnik 1943.]]
|-
| [[9. 12.|9. decembar]] [[1943]]
| '''[[Kladanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[9. 12.|9. decembar]] [[1943]]
| '''[[Livno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Operacija Ziethen|Operacija &quot;Citen&quot;]]
|-
| [[14. 12.|14. decembar]] [[1943]]
| '''[[Đakovo]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[14. 12.|14. decembar]] [[1943]]
| '''[[Vojnić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[15. 12.|15. decembar]] [[1943]]
| '''[[Vrbovsko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[16. 12.|16. decembar]] [[1943]]
| '''[[Šujica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Operacija Ziethen|Operacija &quot;Citen&quot;]]
|-
| [[17. 12.|17. decembar]] [[1943]]
| '''[[Livno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| [[Operacija Ziethen|Operacija &quot;Citen&quot;]]
|-
| [[18. 12.|18. decembar]] [[1943]]
| '''[[Vrbovsko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| 
|-
| [[18. 12.|18. decembar]] [[1943]]
| '''[[Vareš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[19. 12.|19. decembar]] [[1943]]
| '''[[Šamac|Bosanski Šamac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[29. 12.|29. decembar]] [[1943]]
| '''[[Vlasenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[31. 12.|31. decembar]] [[1943]]
| '''[[Banja Luka]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Prva banjalučka operacija|Prva banjalučka operacija NOVJ]]
|-
| [[7. 1.|7. januar]] [[1944]].
| '''[[Zlatar|Zlatar (Hrvatska)]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
|
|-
| [[9. 1.|9. januar]] [[1944]]
| '''[[Vareš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[11. 1.|11. januar]] [[1944]]
| '''[[Oštarije]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[15. 1.|15. januar]] [[1944]]
| '''[[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[16. 1.|16. januar]] [[1944]]
| '''[[Gračanica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[17. 1.|17. januar]] [[1944]]
| '''[[Tuzla]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Druga tuzlanska operacija NOVJ]]
|-
| [[17. 1.|17. januar]] [[1944]]
| '''[[Kreka]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[17. 1.|17. januar]] [[1944]]
| '''[[Jajce]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[20. 1.|20. januar]] [[1944]]
| '''[[Prnjavor]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[22. 1.|22. januar]] [[1944]]
| '''[[Čaglin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Čaglin januara 1944.]]
|-
| [[26. 1.|26. januar]] [[1944]]
| '''[[Tešanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[30. 1.|30. januar]] [[1944]]
| '''[[Donji Vakuf]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[6. 2.|6. februar]] [[1944]]
| '''[[Veliki Zdenci]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[13. 2.|13. februar]] [[1944]]
| '''[[Rogatica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[16. 2.|16. februar]] [[1944]]
| '''[[Gračanica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[12. 3.|12. mart]] [[1944]]
| '''[[Plaški]]''' i '''[[Josipdol]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[24. 3.|24. mart]] [[1944]]
| '''[[Otočac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[9. 4.|9. april]] [[1944]]
| '''[[Cazin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Cazin aprila 1944.]]
|-
| [[19. 4.|19. april]] [[1944]]
| '''[[Prijedor]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[2. 5.|2. maj]] [[1944]]
| '''[[Mrkonjić Grad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[4. 5.|4. maj]] [[1944]]
| '''[[Kladanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[6. 5.|6. maj]] [[1944]]
| '''[[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[27. 5.|27. maj]] [[1944]]
| '''[[Aržano]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Aržano maja 1944.]]
|-
| [[28. 5.|28. maj]] [[1944]]
| '''[[Korenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[28. 5.|28. maj]] [[1944]]
| '''[[Vrginmost]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[4. 6.|4. jun]] [[1944]].
| '''[[Korenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[9. 6.|9. jun]] [[1944]].
| '''[[Lopare]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]] [[Četnici]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[13. 6.|13. jun]] [[1944]].
| '''[[Delnice]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Operacija Sonnenwende|Borba za Delnice juna 1944.]]
|-
| [[19. 6.|19. jun]] [[1944]]
| '''[[Srebrenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[19. 6.|19. jun]] [[1944]]
| '''[[Podgorač]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Podgorač 1944.|Napad NOVJ na Podgorač juna 1944.]]
|-
| [[25. 6.|25. jun]] [[1944]]
| '''[[Crikvenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Crikvenicu juna 1944.]]
|-
| [[25. 6.|25. jun]] [[1944]]
| '''[[Čazma]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Čazmu juna 1944.]]
|-
| [[27. 6.|27. jun]] [[1944]]
| '''[[Derventa]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[30. 6.|30. jun]] [[1944]]
| '''[[Bosiljevo]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Bosiljevo 1944.|Napad NOVJ na Bosiljevo juna 1944.]]
|-
| [[2. 7.|2. juli]] [[1944]]
| '''[[Livno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[6. 7.|6. juli]] [[1944]]
| '''[[Ludbreg]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[8. 7.|8. juli]] [[1944]]
| '''[[Teslić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[8. 7.|8. juli]] [[1944]]
| '''[[Tešanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[8. 7.|8. juli]] [[1944]]
| '''[[Lički Osik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| 
|-
| [[13. 7.|13. juli]] [[1944]]
| '''[[Drežnica (Ogulin)|Drežnica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Drežnicu jula 1944.]]
|-
| [[17. 7.|17. juli]] [[1944]]
| '''[[Lukavac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[17. 7.|17. juli]] [[1944]]
| '''[[Ključ (grad)|Ključ]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[17. 7.|17. juli]] [[1944]]
| '''[[Livno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[19. 7.|19. juli]] [[1944]]
| '''[[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[21. 7.|21. juli]] [[1944]]
| '''[[Kozarska Dubica|Bosanska Dubica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[21. 7.|21. juli]] [[1944]]
| '''[[Kloštar Ivanić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[22. 7.|22. juli]] [[1944]]
| '''[[Tešanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[23. 7.|23. juli]] [[1943]].
| '''[[Han Pijesak]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen 
| 
|-
| [[28. 7.|28. juli]] [[1944]]
| '''[[Gornji Vakuf-Uskoplje|Gornji Vakuf]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[29. 7.|29. juli]] [[1944]]
| '''[[Olovo]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[29. 7.|29. juli]] [[1944]]
| '''[[Kladanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[1. 8.|1. avgust]] [[1944]].
| '''[[Bosanski Petrovac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[6. 8.|6. avgust]] [[1944]].
| '''[[Fojnica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[17. 8.|17. avgust]] [[1944]].
| '''[[Srebrenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[27. 8.|27. avgust]] [[1944]].
| '''[[Gračac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 9.|5. septembar]] [[1944]].
| '''[[Teslić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
|-
| [[5. 9.|5. septembar]] [[1944]].
| '''[[Bosanski Petrovac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[5. 9.|5. septembar]] [[1944]].
| '''[[Požega (Hrvatska)|Slavonska Požega]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 9.|5. septembar]] [[1944]].
| '''[[Benkovac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[6. 9.|6. septembar]] [[1944]].
| '''[[Prijedor]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Bitka za Prijedor 1944.|Napad NOVJ na Prijedor septembra 1944.]]
|-
| [[7. 9.|7. septembar]] [[1944]].
| '''[[Ljubija (Prijedor)|Ljubija]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Bitka za Prijedor 1944.|Operacija oslobađanja Prijedora i Ljubije septembra 1944.]]
|-
| [[8. 9.|8. septembar]] [[1944]].
| '''[[Tešanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[8. 9.|8. septembar]] [[1944]].
| '''[[Doboj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[8. 9.|8. septembar]] [[1944]].
| '''[[Derventa]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[9. 9.|9. septembar]] [[1944]].
| '''[[Bugojno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[9. 9.|9. septembar]] [[1944]].
| '''[[Jajce]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[9. 9.|9. septembar]] [[1944]].
| '''[[Gornji Vakuf-Uskoplje|Gornji Vakuf]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[9. 9.|9. septembar]] [[1944]].
| '''[[Konjic]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[10. 9.|10. septembar]] [[1944]].
| '''[[Donji Vakuf]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[10. 9.|10. septembar]] [[1944]].
| '''[[Kakanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[12. 9.|12. septembar]] [[1944]].
| '''[[Zvornik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[12. 9.|12. septembar]] [[1944]].
| '''[[Požega (Hrvatska)|Slavonska Požega]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[13. 9.|13. septembar]] [[1944]].
| '''[[Cazin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| [[Napad NOVJ na Cazin septembra 1944.]]
|-
| [[13. 9.|13. septembar]] [[1944]].
| '''[[Križevci]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[13. 9.|13. septembar]] [[1944]].
| '''[[Daruvar]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[13. 9.|13. septembar]] [[1944]].
| '''[[Modriča]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[14. 9.|14. septembar]] [[1944]].
| '''[[Pakrac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[16. 9.|16. septembar]] [[1944]].
| '''[[Lukavac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[17. 9.|17. septembar]] [[1944]].
| '''[[Tuzla]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[18. 9.|18. septembar]] [[1944]].
| '''[[Banja Luka]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Druga banjalučka operacija|Druga banjalučka operacija NOVJ]]
|-
| [[23. 9.|23. septembar]] [[1944]].
| '''[[Gračanica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[26. 9.|26. septembar]] [[1944]].
| '''[[Slatina (Podravina)|Podravska Slatina]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[29. 9.|29. septembar]] [[1944]].
| '''[[Ilok]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[30. 9.|30. septembar]] [[1944]].
| '''[[Travnik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 10.|5. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Gračanica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 10.|5. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Virovitica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[7. 10.|7. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Benkovac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[10. 10.|10. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Livno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[13. 10.|13. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[13. 10.|13. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Koprivnica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[14. 10.|14. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Tomislavgrad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[20. 10.|20. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Travnik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Travnik 1944.|Napad NOVJ na Travnik oktobra 1944.]]
|-
| [[23. 10.|23. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Kladanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[22. 10.|22. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Rogatica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Borbe za Rogaticu 1944.|Napad NOVJ na Rogaticu 22-24. novembra 1944]]
|-
| [[31. 10.|31. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Zvornik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[3. 11.|3. novembar]] [[1944]].
| '''[[Trgovišće]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| 
|-
| [[5. 11.|5. novembar]] [[1944]].
| '''[[Rogatica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Borbe za Rogaticu 1944.|Napad NOVJ na Rogaticu 5. novembra 1944]]
|-
| [[8. 11.|8. novembar]] [[1944]].
| '''[[Cazin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Cazin novembra 1944.]]
|-
| [[12. 11.|12. novembar]] [[1944]].
| '''[[Rogatica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Borbe za Rogaticu 1944.|Napad NOVJ na Rogaticu 12. novembra 1944]]
|-
| [[18. 11.|18. novembar]] [[1944]].
| '''[[Našice]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Bitka za Našice 1944.]]
|-
| [[17. 12.|17. decembar]] [[1944]].
| '''[[Korenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[20. 12.|20. decembar]] [[1944]].
| '''[[Korenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[26. 12.|26. decembar]] [[1944]].
| '''[[Korenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[1. 1.|1. januar]] [[1945]].
| '''[[Vareš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[27. 3.|27. mart]] [[1945]].
| '''[[Čazma]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|}

== Reference ==
{{izvori}}

== Literatura ==
* {{Cite book|last= |first=|authorlink=|coauthors=|title=HRONOLOGIJA NARODNOOSLOBODILAČKOG RATA 1941-1945|year=1964|url=http://znaci.net/00001/53.htm|publisher=Vojnoizdavački zavod|location=Beograd|id=|ref=harv}}
* {{Cite book|last= |first=|authorlink=|coauthors=|title=[[Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu naroda Jugoslavije|Zbornik dokumenata i podataka NOR-a]], tom IV (dokumenti NOV i PO Bosne i Hercegovine), knjige 1-35]|year=|url=http://www.znaci.net/#zb_04|publisher=Vojnoistorijski institut|location=Beograd|id=|ref=harv}}
* {{Cite book|last= |first=|authorlink=|coauthors=|title=[[Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu naroda Jugoslavije|Zbornik dokumenata i podataka NOR-a]], tom V (dokumenti NOV i PO Hrvatske), knjige 1-39]|year=|url=http://www.znaci.net/#zb_05|publisher=Vojnoistorijski institut|location=Beograd|id=|ref=harv}}
* {{Cite book|last= |first=|authorlink=|coauthors=|title=OSLOBODILAČKI RAT NARODA JUGOSLAVIJE - knjiga 1|year=1957|url=http://znaci.net/00001/151.htm|publisher=Vojni istoriski institut Jugoslovenske narodne armije|location=Beograd|id=|ref=harv}}
* {{Cite book|last= |first=|authorlink=|coauthors=|title=OSLOBODILAČKI RAT NARODA JUGOSLAVIJE - knjiga 2 (drugo prepravljeno i dopunjeno izdanje)|year=1965|url=http://znaci.net/00001/153.htm|publisher=Vojnoistoriski institut|location=Beograd|id=|ref=harv}}
* {{Cite book|last= |first=|authorlink=|coauthors=|title=OSMA KORDUNAŠKA DIVIZIJA; HISTORIJSKI ARHIV U KARLOVCU, ZBORNIK 9|year=1977|url=http://znaci.net/00003/571.htm|publisher=Historijski arhiv u Karlovcu|location=Karlovac|id=|ref = harv}}

{{NDH}}
{{Drugi svjetski rat u Jugoslaviji}}

[[Kategorija:Jugoslavija u Drugom svjetskom ratu]]
[[Kategorija:Borbe između NOVJ i snaga NDH]]
[[Kategorija:Oblici borbenih dejstava NOVJ]]
[[Kategorija:Napadi na garnizone NDH]]</text>
      <sha1>m58pugeieyhbvsl6kd3zduisfwmt8f9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>41261192</id>
      <parentid>41261191</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T16:38:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>87.116.167.19</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="93878" xml:space="preserve">[[Datoteka:Izvori nafte u plamenu Gojilo 1942.jpg|thumb|Naftna postrojenja u plamenu nakon [[Napad na Gojlo 1942.|napada na Gojilo]] [[1942]].]]
[[Datoteka:Jedinice Trećeg korpusa u Tuzli 1943.jpg|mini|Jedinice [[Treći korpus NOVJ|NOVJ]] [[Prva tuzlanska operacija NOVJ|ulaze u Tuzlu]] [[1943]].]]

'''Napadi na [[garnizon]]e''' bili su, uz napade na [[komunikacije]], sastavni deo [[narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|partizanske]] [[Strategija i taktika partizanskog rata u Jugoslaviji tokom Drugog svetskog rata|strategije i taktike]] razvijene na teritoriji [[okupacija Jugoslavije u Drugom svetskom ratu|okupirane Jugoslavije]] tokom Drugog svetskog rata. Ti napadi imali su višestruki značaj:

# Omogućavali su obrazovanje i proširivanje [[slobodne teritorije u Narodnooslobodilačkom ratu|slobodne teritorije]]
# Bili su način snabdevanja trupa i naroda na slobodnoj teritoriji
# Predstavljali su važan deo napora za vojno, političko i moralno slabljenje neprijatelja.

[[Nezavisna Država Hrvatska]] formirana je uz pomoć okupacionih trupa, ali kao marionetska tvorevina bez dovoljnog uporišta u narodu, za sve vreme rata nije uspela da ostvari kontrolu nad svojom teritorijom. Upravni sistem [[Nezavisna Država Hrvatska|NDH]] veoma je uzdrman [[ustanak u NDH|ustankom u NDH]] [[1941]]. Kasnije tokom rata, naročito od polovine [[1942]]. godine, [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|NOVJ]] je svojim [[gerila|partizanskim ratom]] uspela da prinudi NDH na strategijsku defanzivu na svojoj teritoriji. NDH nije bila u stanju da pruži bilo kakvu pomoć svojim osovinskim saveznicima. Naprotiv, kako je rat odmicao, njeni tvorci, a naročito nacistička [[Nemačka]], morali su da joj pružaju sve veću vojnu pomoć. Počev od avgusta [[1943]]. praktično sve snage nemačke [[Druga oklopna armija (Nemačka)|Druge oklopne armije]] bile su angažovane na odbrani teritorije, komunikacija i proizvodnih resursa NDH. Koristeći u punoj meri vojničku, političku i moralnu slabost [[Nezavisna Država Hrvatska|NDH]], partizani su upravo protiv njenih snaga razvili i usavršili ovaj oblik ofanzivnog delovanja.

Napad na garnizone u taktičkom i operativnom pogledu sastojao se iz dve komponente: od izolacije i likvidacije.

Izolacijom neprijateljskog garnizona prekidane su komunikacije sa susednim formacijama i postavljana obezbeđenja u cilju sprečavanja intervencije tokom samog napada. Budući da je napad na [[garnizon]] u pravilu izazivao intervenciju susednih formacija, to je predstavljalo motiv za postavljanje [[zasjeda|zaseda]] na pogodnim položajima i priliku za nanošenje napadnutoj strani dodatnih gubitaka. Borba sa kolonama koje intervenišu radi pomoći napadnutom garnizonu često je ustvari bila glavno težište samog napada, a na obezbeđenju su najčešće angažovane jače snage nego na izvođenju samog napada. Za likvidaciju [[garnizon]]a [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|NOVJ]] je retko raspolagala dovoljnim snagama i ratnom tehnikom prema uobičajenim normativima u vojnoj nauci. Stoga je posebna pažnja posvećivana mogućnosti postizanja iznenađenja i mogućnosti ubacivanju delova trupa unutar neprijateljskih linija odbrane. Nedostatak teške tehnike nadoknađivan je formiranjem bombaških grupa.

Napadi na garnizone [[Nezavisna Država Hrvatska|NDH]] postali su počev od [[1943]]. godine gotovo svakodnevna pojava. Otuda su gotovo sva naseljena mesta bila utvrđena za odbranu: opasana [[Bodljikava žica|bodljikavom žicom]], rovovima i [[bunker]]ima i sa organizovanim sistemom vatre za sprečavanje prilaska napadača. Sva važnija mesta bila su ojačana nemačkim trupama. Ipak, to nije sprečilo dosledno nepovoljan razvoj rata po Nezavisnu Državu Hrvatsku.

== Spisak napada na garnizone NDH ==

U tabeli su hronološki prikazane značajnije operacije ustanika i kasnije [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|NOVJ]] (kao i [[četnici|četnika]] u nekoliko navrata) protiv garnizona NDH:

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! '''datum'''
! '''garnizon'''
! '''napadač'''
! '''odbrana''' 
! '''ishod''' 
! '''više o napadu''' 
|-
| [[27. 7.|27. juli]] [[1941]].
| '''[[Drvar]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Ustanak u Drvaru 1941.]]
|-
| [[27. 7.|27. juli]] [[1941]].
| '''[[Srb (grad)|Srb]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[28. 7.|28. juli]] [[1941]].
| '''[[Bosansko Grahovo]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Pokolj u Bosanskom Grahovu]]
|-
| [[30. 7.|30. juli]] [[1941]].
| '''[[Kozarska Dubica|Bosanska Dubica]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[30. 7.|30. juli]] [[1941]].
| '''[[Glamoč]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[30. 7.|30. juli]] [[1941]].
| '''[[Donji Lapac]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[5. 8.|5. avgust]] [[1941]].
| '''[[Šekovići]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[24. 8.|24. avgust]] [[1941]].
| '''[[Kladanj]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[28. 8.|28. avgust]] [[1941]].
| '''[[Bileća]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[29. 8.|29. avgust]] [[1941]].
| '''[[Mrkonjić Grad]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[31. 8.|31. avgust]] [[1941]].
| '''[[Ljubinje]]'''
| [[Ustanak u NDH|Ustanici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 9.|5. septembar]] [[1941]].
| '''[[Kladanj]]'''
| [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]]&lt;br /&gt;[[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]] [[Četnici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 9.|5. septembar]] [[1941]].
| '''[[Gacko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 9.|5. septembar]] [[1941]].
| '''[[Rogatica]]'''
| [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]]&lt;br /&gt;[[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]] [[Četnici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[6. 9.|6. septembar]] [[1941]].
| '''[[Kulen Vakuf]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[18. 9.|18. septembar]] [[1941]].
| '''[[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[22. 9.|22. septembar]] [[1941]].
| '''[[Zvornik]]'''
| [[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[28. 9.|28. septembar]] [[1941]].
| '''[[Kalinovik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;5b
| Napad odbijen
| 
|-
| [[23. 10.|23. oktobar]] [[1941]].
| '''[[Rogatica]]'''
| [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]]&lt;br /&gt;[[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]] [[Četnici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[2. 11.|2. novembar]] [[1941]].
| '''[[Jajce]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[8. 12.|8. decembar]] [[1941]].
| '''[[Pale]]'''
| [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]]&lt;br /&gt;[[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]] [[Četnici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[17. 12.|17. decembar]] [[1941]].
| '''[[Olovo]]'''
| [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]]&lt;br /&gt;[[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]] [[Četnici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[12. 1.|12. januar]] [[1942]].
| '''[[Vojnić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[19. 2.|19. februar]] [[1942]].
| '''[[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[23. 2.|23. februar]] [[1942]].
| '''[[Velika Kladuša]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Italijanske trupe [[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946).svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| 
|-
| [[25. 2.|25. februar]] [[1942]].
| '''[[Mrkonjić Grad]]'''
| [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]]&lt;br /&gt;[[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]] [[Četnici]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Italijanske trupe [[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946).svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[27. 2.|27. februar]] [[1942]].
| '''[[Donji Lapac]]'''
| [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]]
| Italijanske trupe [[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946).svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| [[Napad partizana na Donji Lapac februara 1942.]]
|-
| [[7. 4.|7. april]] [[1942]].
| '''[[Rogatica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[7. 4.|7. april]] [[1942]].
| '''[[Borač]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| [[Napad partizana na Borač aprila 1942.]]
|-
| [[22. 4.|22. april]] [[1942]].
| '''[[Kozarska Dubica|Bosanska Dubica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[16. 5.|16. maj]] [[1942]].
| '''[[Prijedor]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[26. 5.|26. maj]] [[1942]].
| '''[[Bosanski Petrovac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[3. 6.|3. jun]] [[1942]].
| '''[[Udbina (Lika)|Udbina]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[7. 6.|7. jun]] [[1942]].
| '''[[Topusko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[15. 6.|15. jun]] [[1942]].
| '''[[Vlasenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
|  Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Vlasenicu 1942.|Napad NOVJ na Vlasenicu juna 1942.]]
|-
| [[20. 6.|20. jun]] [[1942]].
| '''[[Bosanska Krupa]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[26. 6.|26. jun]] [[1942]].
| '''[[Sanski Most]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[3. 7.|3. juli]] [[1942]].
| '''[[Dobrljin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[5. 7.|5. juli]] [[1942]].
| '''[[Slunj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;
| Napad odbijen
| 
|-
| [[7. 7.|7. juli]] [[1942]].
| '''[[Novi Grad|Bosanski Novi]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;
| Napad odbijen
| 
|-
| [[8. 7.|8. juli]] [[1942]].
| '''[[Konjic]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[11. 7.|11. juli]] [[1942]].
| '''[[Gornji Vakuf-Uskoplje|Gornji Vakuf]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[13. 7.|13. juli]] [[1942]].
| '''[[Prozor]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[16. 7.|16. juli]] [[1942]].
| '''[[Bugojno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[20. 7.|20. juli]] [[1942]].
| '''[[Glamoč]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[20. 7.|20. juli]] [[1942]].
| '''[[Bugojno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[24. 7.|24. juli]] [[1942]].
| '''[[Šujica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[25. 7.|25. juli]] [[1942]].
| '''[[Tomislavgrad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[30. 7.|30. juli]] [[1942]].
| '''[[Ključ (grad)|Ključ]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[1. 8.|1. avgust]] [[1942]].
| '''[[Tomislavgrad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[4. 8.|4. avgust]] [[1942]].
| '''[[Livno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Borbe za Livno 1942.]]
|-
| [[11. 8.|11. avgust]] [[1942]].
| '''[[Kupres]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Bitka za Kupres 1942.|Bitka za Kupres 1942. godine]]
|-
| [[13. 8.|13. avgust]] [[1942]].
| '''[[Kupres]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Bitka za Kupres 1942.|Bitka za Kupres 1942. godine]]
|-
| [[19. 8.|19. avgust]] [[1942]].
| '''[[Foča]]'''
| [[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad četnika na Foču u avgustu 1942.]]
|-
| [[22. 8.|22. avgust]] [[1942]].
| '''[[Udbina (Lika)|Udbina]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Udbinu avgusta 1942.]]
|-
| [[23. 8.|23. avgust]] [[1942]].
| '''[[Mrkonjić Grad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt; Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Borbe za Jajce 1942.]]
|-
| [[26. 8.|26. avgust]] [[1942]].
| '''[[Jastrebarsko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[2. 9.|2. septembar]] [[1942]].
| '''[[Cazin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[6. 9.|6. septembar]] [[1942]].
| '''[[Gojlo|Gojilo]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad na Gojlo 1942.|Napad na Gojilo 1942.]]
|-
| [[19. 9.|19. septembar]] [[1942]].
| '''[[Fojnica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[25. 9.|25. septembar]] [[1942]].
| '''[[Jajce]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Borbe za Jajce 1942.]]
|-
| [[12. 10.|12. oktobar]] [[1942]].
| '''[[Mrkonjić Grad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt; [[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Borbe za Jajce 1942.]]
|-
| [[15. 10.|15. oktobar]] [[1942]].
| '''[[Fojnica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[15. 10.|15. oktobar]] [[1942]].
| '''[[Čazma]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[23. 10.|23. oktobar]] [[1942]].
| '''[[Gline|Glina]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Glinu 1942.|Napad NOVJ na Glinu oktobra 1942.]]
|-
| [[2. 11.|2. novembar]] [[1942]].
| '''[[Bihać]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Bihaćka operacija 1942.]]
|-
| [[5. 11.|5. novembar]] [[1942]].
| '''[[Bosanska Krupa]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[6. 11.|6. novembar]] [[1942]].
| '''[[Slunj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[14. 11.|14. novembar]] [[1942]].
| '''[[Slunj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[15. 11.|15. novembar]] [[1942]].
| '''[[Lopare]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]] [[Četnici]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[18. 11.|18. novembar]] [[1942]].
| '''[[Novi Grad|Bosanski Novi]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Bosanski Novi 1942.|Napad NOVJ na Bosanski Novi novembra 1942.]]
|-
| [[26. 11.|26. novembar]] [[1942]].
| '''[[Jajce]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Borbe za Jajce 1942.]]
|-
| [[26. 11.|26. novembar]] [[1942]].
| '''[[Dvor (općina)|Dvor na Uni]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Dvor na Uni novembra 1942.]]
|-
| [[2. 12.|2. decembar]] [[1942]].
| '''[[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[6. 12.|6. decembar]] [[1942]].
| '''[[Slatina (Podravina)|Podravska Slatina]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[10. 12.|10. decembar]] [[1942]].
| '''[[Sanski Most]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Sanski Most 1942.|Napad NOVJ na Sanski Most decembra 1942.]]
|-
| [[12. 12.|12. decembar]] [[1942]].
| '''[[Voćin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[15. 12.|15. decembar]] [[1942]].
| '''[[Krašić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[15. 12.|15. decembar]] [[1942]].
| '''[[Topusko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[17. 12.|17. decembar]] [[1942]].
| '''[[Livno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Borbe za Livno 1942.]]
|-
| [[19. 12.|19. decembar]] [[1942]].
| '''[[Tomislavgrad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Borbe za Livno 1942.]]
|-
| [[28. 12.|28. decembar]] [[1942]].
| '''[[Kupres]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[28. 12.|28. decembar]] [[1942]].
| '''[[Kostajnički Majur]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Yugoslav Partisans flag 1945.svg|32px|border]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Kostajnički Majur decembra 1942.]]
|-
| [[2. 1.|2. januar]] [[1943]].
| '''[[Teslić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Teslić 1943.|Borbe za Teslić januara 1943.]]
|-
| [[2. 1.|2. januar]] [[1943]].
| '''[[Krašić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Krašić januara 1943.]]
|-
| [[14. 1.|14. januar]] [[1943]].
| '''[[Gračac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| [[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]&lt;br /&gt;Italijanske trupe [[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946).svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[14. 1.|14. januar]] [[1943]].
| '''[[Teslić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Teslić 1943.|Borbe za Teslić januara 1943.]]
|-
| [[14. 1.|14. januar]] [[1943]].
| '''[[Tešanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Tešanj januara 1943.]]
|-
| [[16. 1.|16. januar]] [[1943]].
| '''[[Prnjavor]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Teslić 1943.|Borbe za Teslić januara 1943.]]
|-
| [[22. 1.|22. januar]] [[1943]].
| '''[[Okučani]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napadi NOVJ na Okučane januara 1943.|Napadi NOVJ na Okučane januara 1943.]]
|-
| [[28. 1.|28. januar]] [[1943]].
| '''[[Okučani]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napadi NOVJ na Okučane januara 1943.|Napadi NOVJ na Okučane januara 1943.]]
|-
| [[1. 2.|1. februar]] [[1943]].
| '''[[Pakrac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Pakrac februara 1943.]]
|-
| [[10. 2.|10. februar]] [[1943]].
| '''[[Imotski]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[11. 2.|11. februar]] [[1943]].
| '''[[Virovitica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[15. 2.|15. februar]] [[1943]].
| '''[[Gornji Lapac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Italijanske trupe [[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946).svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| 
|-
| [[15. 2.|15. februar]] [[1943]].
| '''[[Prozor]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Italijanske trupe [[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946).svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| [[Napad NOVJ na Prozor februara 1943.]]
|-
| [[19. 2.|19]]-[[26. 2.|26. februar]] [[1943]].
| '''[[Konjic]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Italijanske trupe [[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946).svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]] [[Četnici]]
| Napad odbijen
| [[Bitka za Konjic 1943.]]
|-

| [[21. 2.|21]]-[[22. 2.|22. februar]] [[1943]].
| '''[[Jablanica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Italijanske trupe [[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946).svg|32px]] &lt;br /&gt; Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| [[Napad NOVJ na Jablanicu 1943.]]
|-
| [[10. 3.|10. mart]] [[1943]].
| '''[[Sunja]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| 
|-
| [[18. 3.|18. mart]] [[1943]].
| '''[[Lovinac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[29. 3.|29. mart]] [[1943]].
| '''[[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[9. 4.|9. april]] [[1943]].
| '''[[Otočac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Ofanziva NOVJ u Lici 1943.|Ofanziva NOVJ u Lici proleća 1943.]]
|-
| [[25. 4.|25. april]] [[1943]].
| '''[[Glamoč]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Glamoč aprila 1943.]]
|-
| [[2. 5.|2. maj]] [[1943]].
| '''[[Gospić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Ofanziva NOVJ u Lici 1943.|Ofanziva NOVJ u Lici proleća 1943.]]
|-
| [[9. 5.|9. maj]] [[1943]].
| '''[[Voćin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[17. 5.|17. maj]] [[1943]].
| '''[[Velika Kladuša]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[31. 5.|31. maj]] [[1943]].
| '''[[Glamoč]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Glamoč maja 1943.]]
|-
| [[3. 6.|3. jun]] [[1943]].
| '''[[Slunj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[4. 6.|4. jun]] [[1943]].
| '''[[Našice]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[17. 6.|17. jun]] [[1943]].
| '''[[Cetingrad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[19. 6.|19. jun]] [[1943]].
| '''[[Slunj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[20. 6.|20. jun]] [[1943]].
| '''[[Velika Kladuša]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[24. 6.|24. jun]] [[1943]].
| '''[[Han Pijesak]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[24. 6.|24. jun]] [[1943]].
| '''[[Olovo]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[25. 6.|25. jun]] [[1943]].
| '''[[Vlasenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Vlasenicu 1943.|Napad NOVJ na Vlasenicu juna 1943.]]
|-
| [[25. 6.|25. jun]] [[1943]].
| '''[[Srebrenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[27. 6.|27. jun]] [[1943]].
| '''[[Kladanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[28. 6.|28. jun]] [[1943]].
| '''[[Drinjača (Zvornik)|Drinjača]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[28. 6.|28. jun]] [[1943]].
| '''[[Kakanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[4. 7.|4. juli]] [[1943]].
| '''[[Sokolac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 7.|5. juli]] [[1943]].
| '''[[Zvornik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Zvornik 1943.|Napad NOVJ na Zvornik jula 1943.]]
|-
| [[17. 7.|17. juli]] [[1943]].
| '''[[Ključ (grad)|Ključ]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[18. 7.|18. juli]] [[1943]].
| '''[[Kiseljak]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[28. 7.|28. juli]] [[1943]].
| '''[[Gradačac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[3. 8.|3. avgust]] [[1943]].
| '''[[Gornji Vakuf-Uskoplje|Gornji Vakuf]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 8.|5. avgust]] [[1943]].
| '''[[Maglaj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[5. 8.|5. avgust]] [[1943]].
| '''[[Vrlika]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[9. 8.|9. avgust]] [[1943]].
| '''[[Bijeljina]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[10. 8.|10. avgust]] [[1943]].
| '''[[Rajlovac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad na aerodrom Rajlovac 1943.|Napad na aerodrom u Rajlovcu avgusta 1943]]
|-
| [[11. 8.|11. avgust]] [[1943]].
| '''[[Slunj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[11. 8.|11. avgust]] [[1943]].
| '''[[Cetingrad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[16. 8.|16. avgust]] [[1943]].
| '''[[Donji Vakuf]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[16. 8.|16. avgust]] [[1943]].
| '''[[Topusko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[22. 8.|22. avgust]] [[1943]].
| '''[[Bugojno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Bugojno 1943.|Napad NOVJ na Bugojno avgusta 1943.]]
|-
| [[23. 8.|23. avgust]] [[1943]].
| '''[[Derventa]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[26. 8.|26. avgust]] [[1943]].
| '''[[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[28. 8.|28. avgust]] [[1943]].
| '''[[Olovo]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[30. 8.|30. avgust]] [[1943]].
| '''[[Livno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[30. 8.|30. avgust]] [[1943]].
| '''[[Gračanica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[2. 9.|2. septembar]] [[1943]].
| '''[[Čazma]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[7. 9.|7. septembar]] [[1943]].
| '''[[Modriča]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[8. 9.|8. septembar]] [[1943]].
| '''[[Teslić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[9. 9.|9. septembar]] [[1943]].
| '''[[Zrin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Bitka za Zrin]]
|-
| [[10. 9.|10. septembar]] [[1943]].
| '''[[Vlasenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[16. 9.|16. septembar]] [[1943]].
| '''[[Šamac|Bosanski Šamac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[22. 9.|22. septembar]] [[1943]].
| '''[[Sinj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[23. 9.|23. septembar]] [[1943]].
| '''[[Karlobag]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[24. 9.|24. septembar]] [[1943]].
| '''[[Bijeljina]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[28. 9.|28. septembar]] [[1943]].
| '''[[Varaždinske Toplice]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[28. 9.|28. septembar]] [[1943]].
| '''[[Ogulin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[29. 9.|29. septembar]] [[1943]].
| '''[[Zvornik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[29. 9.|29. septembar]] [[1943]].
| '''[[Tuzla]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Prva tuzlanska operacija NOVJ]]
|-
| [[2. 10.|2. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Livno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[2. 10.|2. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Tomislavgrad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[3. 10.|3. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Ludbreg]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Ludbreg oktobra 1943.]]
|-
| [[3. 10.|3. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Karlobag]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[4. 10.|4. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Kupres]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[5. 10.|5. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Višegrad]]'''
| [[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni 1943.|Napad četnika na Višegrad u oktobru 1943.]]
|-
| [[6. 10.|6. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Prozor]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[7. 10.|7. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Gospić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Drugi napad NOVJ na Gospić]]
|-
| [[10. 10.|10. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Zenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Zenicu 1943.|Napad NOVJ na Zenicu oktobra 1943.]]
|-
| [[12. 10.|12. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Kozarska Dubica|Bosanska Dubica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[12. 10.|12. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Pakrac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[12. 10.|12. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Vrgorac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[13. 10.|13. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Rogatica]]'''
| [[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad četnika na Rogaticu u oktobru 1943.]]
|-
| [[14. 10.|14. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Ljubija (Prijedor)|Ljubija]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[15. 10.|15. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Travnik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Borbe za Travnik 1943.]]
|-
| [[19. 10.|19. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Posušje]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| 
|-
| [[19. 10.|19. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Brčko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[20. 10.|20. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Vareš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[20. 10.|20. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Sanski Most]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Sanski Most 1943.|Napad NOVJ na Sanski Most oktobra 1943.]]
|-
| [[22. 10.|22. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Zlatar|Zlatar (Hrvatska)]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
|
|-
| [[31. 10.|31. oktobar]] [[1943]].
| '''[[Sokolac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[5. 11.|5. novembar]] [[1943]]
| '''[[Visoko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 11.|5. novembar]] [[1943]]
| '''[[Benkovac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[6. 11.|6. novembar]] [[1943]]
| '''[[Virovitica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Viroviticu novembra 1943.]]
|-
| [[7. 11.|7. novembar]] [[1943]]
| '''[[Koprivnica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Koprivnicu 1943.|Napad NOVJ na Koprivnicu novembra 1943.]]
|-
| [[11. 11.|11. novembar]] [[1943]]
| '''[[Virovitica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Viroviticu novembra 1943.]]
|-
| [[14. 11.|14. novembar]] [[1943]]
| '''[[Olovo]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[23. 11.|23. novembar]] [[1943]]
| '''[[Gline|Glina]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Glinu 1943.|Napad NOVJ na Glinu novembra 1943.]]
|-
| [[26. 11.|26. novembar]] [[1943]]
| '''[[Vrbovsko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[29. 11.|29. novembar]] [[1943]]
| '''[[Čazma]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[29. 11.|29. novembar]] [[1943]].
| '''[[Travnik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Borbe za Travnik 1943.]]
|-
| [[9. 12.|9. decembar]] [[1943]]
| '''[[Kladanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[9. 12.|9. decembar]] [[1943]]
| '''[[Livno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Operacija Ziethen|Operacija &quot;Citen&quot;]]
|-
| [[14. 12.|14. decembar]] [[1943]]
| '''[[Đakovo]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[14. 12.|14. decembar]] [[1943]]
| '''[[Vojnić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[15. 12.|15. decembar]] [[1943]]
| '''[[Vrbovsko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[16. 12.|16. decembar]] [[1943]]
| '''[[Šujica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Operacija Ziethen|Operacija &quot;Citen&quot;]]
|-
| [[17. 12.|17. decembar]] [[1943]]
| '''[[Livno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| [[Operacija Ziethen|Operacija &quot;Citen&quot;]]
|-
| [[18. 12.|18. decembar]] [[1943]]
| '''[[Vrbovsko]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| 
|-
| [[18. 12.|18. decembar]] [[1943]]
| '''[[Vareš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[19. 12.|19. decembar]] [[1943]]
| '''[[Šamac|Bosanski Šamac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[29. 12.|29. decembar]] [[1943]]
| '''[[Vlasenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[31. 12.|31. decembar]] [[1943]]
| '''[[Banja Luka]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Prva banjalučka operacija|Prva banjalučka operacija NOVJ]]
|-
| [[7. 1.|7. januar]] [[1944]].
| '''[[Zlatar|Zlatar (Hrvatska)]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
|
|-
| [[9. 1.|9. januar]] [[1944]]
| '''[[Vareš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[11. 1.|11. januar]] [[1944]]
| '''[[Oštarije]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[15. 1.|15. januar]] [[1944]]
| '''[[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[16. 1.|16. januar]] [[1944]]
| '''[[Gračanica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[17. 1.|17. januar]] [[1944]]
| '''[[Tuzla]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Druga tuzlanska operacija NOVJ]]
|-
| [[17. 1.|17. januar]] [[1944]]
| '''[[Kreka]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[17. 1.|17. januar]] [[1944]]
| '''[[Jajce]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[20. 1.|20. januar]] [[1944]]
| '''[[Prnjavor]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[22. 1.|22. januar]] [[1944]]
| '''[[Čaglin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Čaglin januara 1944.]]
|-
| [[26. 1.|26. januar]] [[1944]]
| '''[[Tešanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[30. 1.|30. januar]] [[1944]]
| '''[[Donji Vakuf]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[6. 2.|6. februar]] [[1944]]
| '''[[Veliki Zdenci]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[13. 2.|13. februar]] [[1944]]
| '''[[Rogatica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[16. 2.|16. februar]] [[1944]]
| '''[[Gračanica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[12. 3.|12. mart]] [[1944]]
| '''[[Plaški]]''' i '''[[Josipdol]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[24. 3.|24. mart]] [[1944]]
| '''[[Otočac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[9. 4.|9. april]] [[1944]]
| '''[[Cazin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Cazin aprila 1944.]]
|-
| [[19. 4.|19. april]] [[1944]]
| '''[[Prijedor]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[2. 5.|2. maj]] [[1944]]
| '''[[Mrkonjić Grad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[4. 5.|4. maj]] [[1944]]
| '''[[Kladanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[6. 5.|6. maj]] [[1944]]
| '''[[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[27. 5.|27. maj]] [[1944]]
| '''[[Aržano]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Aržano maja 1944.]]
|-
| [[28. 5.|28. maj]] [[1944]]
| '''[[Korenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[28. 5.|28. maj]] [[1944]]
| '''[[Vrginmost]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[4. 6.|4. jun]] [[1944]].
| '''[[Korenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[9. 6.|9. jun]] [[1944]].
| '''[[Lopare]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]] [[Četnici]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[13. 6.|13. jun]] [[1944]].
| '''[[Delnice]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Operacija Sonnenwende|Borba za Delnice juna 1944.]]
|-
| [[19. 6.|19. jun]] [[1944]]
| '''[[Srebrenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[19. 6.|19. jun]] [[1944]]
| '''[[Podgorač]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Podgorač 1944.|Napad NOVJ na Podgorač juna 1944.]]
|-
| [[25. 6.|25. jun]] [[1944]]
| '''[[Crikvenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Crikvenicu juna 1944.]]
|-
| [[25. 6.|25. jun]] [[1944]]
| '''[[Čazma]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Napad NOVJ na Čazmu juna 1944.]]
|-
| [[27. 6.|27. jun]] [[1944]]
| '''[[Derventa]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[30. 6.|30. jun]] [[1944]]
| '''[[Bosiljevo]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Bosiljevo 1944.|Napad NOVJ na Bosiljevo juna 1944.]]
|-
| [[2. 7.|2. juli]] [[1944]]
| '''[[Livno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[6. 7.|6. juli]] [[1944]]
| '''[[Ludbreg]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[8. 7.|8. juli]] [[1944]]
| '''[[Teslić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[8. 7.|8. juli]] [[1944]]
| '''[[Tešanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[8. 7.|8. juli]] [[1944]]
| '''[[Lički Osik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| 
|-
| [[13. 7.|13. juli]] [[1944]]
| '''[[Drežnica (Ogulin)|Drežnica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Drežnicu jula 1944.]]
|-
| [[17. 7.|17. juli]] [[1944]]
| '''[[Lukavac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[17. 7.|17. juli]] [[1944]]
| '''[[Ključ (grad)|Ključ]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[17. 7.|17. juli]] [[1944]]
| '''[[Livno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[19. 7.|19. juli]] [[1944]]
| '''[[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[21. 7.|21. juli]] [[1944]]
| '''[[Kozarska Dubica|Bosanska Dubica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[21. 7.|21. juli]] [[1944]]
| '''[[Kloštar Ivanić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[22. 7.|22. juli]] [[1944]]
| '''[[Tešanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[23. 7.|23. juli]] [[1943]].
| '''[[Han Pijesak]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen 
| 
|-
| [[28. 7.|28. juli]] [[1944]]
| '''[[Gornji Vakuf-Uskoplje|Gornji Vakuf]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[29. 7.|29. juli]] [[1944]]
| '''[[Olovo]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[29. 7.|29. juli]] [[1944]]
| '''[[Kladanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[1. 8.|1. avgust]] [[1944]].
| '''[[Bosanski Petrovac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[6. 8.|6. avgust]] [[1944]].
| '''[[Fojnica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[17. 8.|17. avgust]] [[1944]].
| '''[[Srebrenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[27. 8.|27. avgust]] [[1944]].
| '''[[Gračac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 9.|5. septembar]] [[1944]].
| '''[[Teslić]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
|-
| [[5. 9.|5. septembar]] [[1944]].
| '''[[Bosanski Petrovac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[5. 9.|5. septembar]] [[1944]].
| '''[[Požega (Hrvatska)|Slavonska Požega]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 9.|5. septembar]] [[1944]].
| '''[[Benkovac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[6. 9.|6. septembar]] [[1944]].
| '''[[Prijedor]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Bitka za Prijedor 1944.|Napad NOVJ na Prijedor septembra 1944.]]
|-
| [[7. 9.|7. septembar]] [[1944]].
| '''[[Ljubija (Prijedor)|Ljubija]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Bitka za Prijedor 1944.|Operacija oslobađanja Prijedora i Ljubije septembra 1944.]]
|-
| [[8. 9.|8. septembar]] [[1944]].
| '''[[Tešanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[8. 9.|8. septembar]] [[1944]].
| '''[[Doboj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[8. 9.|8. septembar]] [[1944]].
| '''[[Derventa]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[9. 9.|9. septembar]] [[1944]].
| '''[[Bugojno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[9. 9.|9. septembar]] [[1944]].
| '''[[Jajce]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[9. 9.|9. septembar]] [[1944]].
| '''[[Gornji Vakuf-Uskoplje|Gornji Vakuf]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[9. 9.|9. septembar]] [[1944]].
| '''[[Konjic]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[10. 9.|10. septembar]] [[1944]].
| '''[[Donji Vakuf]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[10. 9.|10. septembar]] [[1944]].
| '''[[Kakanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[12. 9.|12. septembar]] [[1944]].
| '''[[Zvornik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[12. 9.|12. septembar]] [[1944]].
| '''[[Požega (Hrvatska)|Slavonska Požega]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[13. 9.|13. septembar]] [[1944]].
| '''[[Cazin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| [[Napad NOVJ na Cazin septembra 1944.]]
|-
| [[13. 9.|13. septembar]] [[1944]].
| '''[[Križevci]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[13. 9.|13. septembar]] [[1944]].
| '''[[Daruvar]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[13. 9.|13. septembar]] [[1944]].
| '''[[Modriča]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[14. 9.|14. septembar]] [[1944]].
| '''[[Pakrac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[16. 9.|16. septembar]] [[1944]].
| '''[[Lukavac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[17. 9.|17. septembar]] [[1944]].
| '''[[Tuzla]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[18. 9.|18. septembar]] [[1944]].
| '''[[Banja Luka]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]&lt;br /&gt;[[Četnici]] [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Druga banjalučka operacija|Druga banjalučka operacija NOVJ]]
|-
| [[23. 9.|23. septembar]] [[1944]].
| '''[[Gračanica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[26. 9.|26. septembar]] [[1944]].
| '''[[Slatina (Podravina)|Podravska Slatina]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[29. 9.|29. septembar]] [[1944]].
| '''[[Ilok]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[30. 9.|30. septembar]] [[1944]].
| '''[[Travnik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 10.|5. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Gračanica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[5. 10.|5. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Virovitica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[7. 10.|7. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Benkovac]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[10. 10.|10. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Livno]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[13. 10.|13. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[13. 10.|13. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Koprivnica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[14. 10.|14. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Tomislavgrad]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[20. 10.|20. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Travnik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Travnik 1944.|Napad NOVJ na Travnik oktobra 1944.]]
|-
| [[23. 10.|23. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Kladanj]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[22. 10.|22. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Rogatica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Borbe za Rogaticu 1944.|Napad NOVJ na Rogaticu 22-24. novembra 1944]]
|-
| [[31. 10.|31. oktobar]] [[1944]].
| '''[[Zvornik]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[3. 11.|3. novembar]] [[1944]].
| '''[[Trgovišće]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona
| 
|-
| [[5. 11.|5. novembar]] [[1944]].
| '''[[Rogatica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Borbe za Rogaticu 1944.|Napad NOVJ na Rogaticu 5. novembra 1944]]
|-
| [[8. 11.|8. novembar]] [[1944]].
| '''[[Cazin]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| [[Napad NOVJ na Cazin novembra 1944.]]
|-
| [[12. 11.|12. novembar]] [[1944]].
| '''[[Rogatica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Borbe za Rogaticu 1944.|Napad NOVJ na Rogaticu 12. novembra 1944]]
|-
| [[18. 11.|18. novembar]] [[1944]].
| '''[[Našice]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| [[Bitka za Našice 1944.]]
|-
| [[17. 12.|17. decembar]] [[1944]].
| '''[[Korenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[20. 12.|20. decembar]] [[1944]].
| '''[[Korenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|-
| [[26. 12.|26. decembar]] [[1944]].
| '''[[Korenica]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[1. 1.|1. januar]] [[1945]].
| '''[[Vareš]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Slomljen otpor garnizona 
| 
|-
| [[27. 3.|27. mart]] [[1945]].
| '''[[Čazma]]'''
| [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Partizani]] [[Datoteka:Flag of SFR Yugoslavia.svg|32px]]
| Vojne snage NDH [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|32px]]&lt;br /&gt;Nemačke trupe [[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|32px]]
| Napad odbijen
| 
|}

== Reference ==
{{izvori}}

== Literatura ==
* {{Cite book|last= |first=|authorlink=|coauthors=|title=HRONOLOGIJA NARODNOOSLOBODILAČKOG RATA 1941-1945|year=1964|url=http://znaci.net/00001/53.htm|publisher=Vojnoizdavački zavod|location=Beograd|id=|ref=harv}}
* {{Cite book|last= |first=|authorlink=|coauthors=|title=[[Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu naroda Jugoslavije|Zbornik dokumenata i podataka NOR-a]], tom IV (dokumenti NOV i PO Bosne i Hercegovine), knjige 1-35]|year=|url=http://www.znaci.net/#zb_04|publisher=Vojnoistorijski institut|location=Beograd|id=|ref=harv}}
* {{Cite book|last= |first=|authorlink=|coauthors=|title=[[Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu naroda Jugoslavije|Zbornik dokumenata i podataka NOR-a]], tom V (dokumenti NOV i PO Hrvatske), knjige 1-39]|year=|url=http://www.znaci.net/#zb_05|publisher=Vojnoistorijski institut|location=Beograd|id=|ref=harv}}
* {{Cite book|last= |first=|authorlink=|coauthors=|title=OSLOBODILAČKI RAT NARODA JUGOSLAVIJE - knjiga 1|year=1957|url=http://znaci.net/00001/151.htm|publisher=Vojni istoriski institut Jugoslovenske narodne armije|location=Beograd|id=|ref=harv}}
* {{Cite book|last= |first=|authorlink=|coauthors=|title=OSLOBODILAČKI RAT NARODA JUGOSLAVIJE - knjiga 2 (drugo prepravljeno i dopunjeno izdanje)|year=1965|url=http://znaci.net/00001/153.htm|publisher=Vojnoistoriski institut|location=Beograd|id=|ref=harv}}
* {{Cite book|last= |first=|authorlink=|coauthors=|title=OSMA KORDUNAŠKA DIVIZIJA; HISTORIJSKI ARHIV U KARLOVCU, ZBORNIK 9|year=1977|url=http://znaci.net/00003/571.htm|publisher=Historijski arhiv u Karlovcu|location=Karlovac|id=|ref = harv}}

{{NDH}}
{{Drugi svjetski rat u Jugoslaviji}}

[[Kategorija:Jugoslavija u Drugom svjetskom ratu]]
[[Kategorija:Borbe između NOVJ i snaga NDH]]
[[Kategorija:Oblici borbenih dejstava NOVJ]]
[[Kategorija:Napadi na garnizone NDH]]</text>
      <sha1>3mfgwggxdomdmcgxyd0fcb391fj1jdb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>99942 Apophis</title>
    <ns>0</ns>
    <id>208491</id>
    <revision>
      <id>41261201</id>
      <parentid>41096042</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T21:40:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kwamikagami</username>
        <id>4268</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9129" xml:space="preserve">{{asteroid |
 name=(99942) Apophis [[file:Apophis symbol (bold).svg|24px]]&lt;br&gt;[[Datoteka:2004MN4 Sormano.gif|desno|250px|mini|Asteroid 99942 Apophis]]
 | discoverer=[[Roy A. Tucker]],&lt;br /&gt;[[David J. Tholen]] i&lt;br /&gt;[[Fabrizio Bernardi]]
 | discovery_date=[[19. lipnja]] [[2004]]
 | discovery_place= Zvjezdarnica Kittt-Peak u Arizoni
 | designations=2004 MN 4
 | category=[[Ateni|Aten]]
 | epoch=[[26. studenog]], [[2005]] ([[Julijanski dan|JD]] 2453700.5)
 | semimajor=137.992 [[Gm]] (0.922 [[Astronomska jedinica|AJ]])
 | perihelion=111.633 Gm (0.746 AJ)
 | aphelion=164.351 Gm (1.099 AJ)
 | eccentricity=0.191
 | period=323.587 [[dan|d]] (0.89 [[Julijanska godina (astronomija)|a]])
 | inclination=3.331[[stupanj (kut)|°]]
 | asc_node=204.466°
 | arg_peri=126.364°
 | mean_anomaly=111.000°
 | speed=30.73 [[km/s]]
 | dimensions= ~300 m (procjena)
 | mass=5{{e|10}} [[kilogram|kg]] (procjena)
 | density=? [[g/cm³]]
 | gravity=?
 | escape_velocity=?
 | rotation=? d
 | spectral_class=?
 | abs_mag=19.2
 | albedo=?
 | temperature=~290 [[kelvin|K]] (ako je albedo=0.1)}}
'''99942 Apophis''', prije znan kao i '''2004 MN4''', je jedan od [[Zemlji bliski asteroidi|Zemlji bliskih asteroida]] koji je prouzročio zabrinutost astronoma u prosincu [[2004]]. kada su prvotna mjerenja putanje otkrile da postoji relativno visoka vjerojatnost da će pogoditi [[Zemlja|Zemlju]] [[2029]]. Vjerojatnost udara 13. travnja 2029. su u jednom trenutku dosegnule čak 1:36 (2.7%), no naknadna su mjerenja dovela do preciznijeg izračuna putanje, te se ipak pokazalo da će 2029. doći do bliskog susreta, a ne do sudara.&lt;ref name=&quot;nyt&quot;&gt;{{cite web|url=http://thelede.blogs.nytimes.com/2007/12/21/due-in-january-mars-in-the-corner-pocket/?scp=2&amp;sq=99942%20Apophis&amp;st=cse| publisher=New York Times| title=Due in January: Mars in the Corner Pocket| author=Patrick J. Lyons| date=kolovoz 2007|accessdate=8. siječnja 2011}}&lt;/ref&gt; 

No, opasnost od udara [[13. travnja]] 2036. još nije otklonjena. Dosadašnja mjerenja daju vjerojatnost udara 2036. godine 1:45 000.&lt;ref&gt;{{cite web| url=http://articles.cnn.com/2007-08-22/tech/killer.space.rocks_1_lincoln-near-earth-asteroid-research-killer-asteroids-neos?_s=PM:TECH| publisher=[[CNN]]| title=The threat of killer space rocks| author=Kevin Krajick| date=21. prosinca 2007| accessdate=8. siječnja 2011| archivedate=2012-03-10| archiveurl=https://web.archive.org/web/20120310180417/http://articles.cnn.com/2007-08-22/tech/killer.space.rocks_1_lincoln-near-earth-asteroid-research-killer-asteroids-neos?_s=PM:TECH| deadurl=yes}}&lt;/ref&gt; Ova relativno visoka vjerojatnost je zadržala Apophisa na 1. razini na [[torinska ljestvica|torinskoj ljestvici]] opasnosti od udara. Preciznu putanju asteroida iza 2029. će biti praktički nemoguće odrediti sve do 2029. godine kada će asteroid u bliskom susretu sa Zemljom značajno promijeniti svoju putanju.&lt;ref&gt;{{cite web| url=http://neo.jpl.nasa.gov/apophis/| publisher=[[NASA]]| title=Predicting Apophis' Earth Encounters in 2029 and 2036| author=| date=travanj 2009| accessdate=8. siječnja 2011| archivedate=2010-03-26| archiveurl=https://web.archive.org/web/20100326030145/http://neo.jpl.nasa.gov/apophis/| deadurl=yes}}&lt;/ref&gt;

== Osnovni podaci ==

Asteroid '''99942 Apophis''' pripada grupi [[Ateni|Atena]]. Period njegovog ophoda oko [[Sunce|Sunca]] je 324 dana a njegova putanja križa Zemljinu putanju na dva mjesta. Duljina asteroida se procjenjuje na 300 metara, a masa na 27 milijuna tona.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/8579319.stm| publisher=BBC News| title=Cuts cast doubt on asteroid plan | author=Paul Rincon| date=25. ožujka 2010|accessdate=8. siječnja 2011}}&lt;/ref&gt;

Otkriven je [[19. lipnja]] [[2004]]. od skupine znanstvenika. To su '''Roy A. Tucker''', '''David J. Tholen''' i '''Fabrizio Bernardi''' iz grupe za potragu asteroida koju je osnovala [[NASA]] na sveučilištu na [[Havaji]]ma. Ova grupa je promatrala dvije noći. Novi objekt je dobio naziv 2004 MN4. Novo ime Apophis je dobio po grčkom imenu za [[Egipat|egipatskog]] boga [[Apop]]a, „uništavača“, koji se skriva u mračnom podzemlju i pokušava uništiti Sunce tijekom noći.

== Bliski prolasci ==
[[Datoteka:2004mn4can s.svg|lijevo|mini|200px|Prikaz mogućeg prolaska asteroida kraj Zemlje 2029.]]
Nakon otkrića, znanstvenici iz NASA-e, sveučilišta u Pizi iz [[Italija|Italije]] te sveučilišta iz Valladolida iz [[Španjolska|Španjolske]] su došli do zaključka da će sljedeći bliski susret tog asteroida i Zemlje biti [[13. travnja]] [[2029]]. tog datuma će postati tako blještav da će njegova [[magnituda (astronomija)|magnituda]] postati 3.3 te će biti vidljiv golim okom sa kontinenata [[Europa|Europe]], [[Afrika|Afrike]] i [[Azija|Azije]]. 

Prvotna vjerojatnost udara asteroida na Zemlju je procijenjena na 2.7 % (1 naprema 37) što je prouzročilo da se podigne na razinu 4 od 10 na Torinskoj ljestvici opasnosti od udara. To su najveće vrijednosti koje je ijedan objekt ikada dobio na toj ljestvici.

U slučaju udara,oslobodila bi se energija od 1480 megatona TNT-a(atomska bomba na Hirošimu je oslobodila energiju od 0,015 megatona). Tek nakon približavanja asteroida Zemlji na 30000 km 13. travnja 2029.,znati će se hoće li se(zbog Zemljine gravitacije) promijeniti asteroidova putanja. Ako se to dogodi,sudar se predviđa 13. travnja 2036. godine s trenutnom vjerojatnošću 1:45000.

=== Male šanse za udar ===

Ipak, s vremenom su mjerenja i novi podaci postali precizniji te su otkrili da su šanse da se sudari sa Zemljom ipak male, i za 2029. i za 2036. godinu. [[27. prosinca]] [[2004]]. su astronomi izračunali da je prijetnja zapravo 0,004 % čime je spušten na razinu 0 na [[Torinska ljestvica|Torinskoj ljestvici]].

Kada jednom prođe Zemljinu orbitu [[2029]]. - na sigurnoj udaljenosti od 35.000 kilometara - njegova će se putanja promijeniti pa će se tek utvrditi njegova buduća kretanja po svemiru. Prvotne procjene o križanju putanja uznemirile su znanstvenike jer bi objekt takve veličine padom na Zemlju prouzročio eksploziju jačine od 880 megatona. Primjerice, [[Tunguska eksplozija 1908.]] je imala snagu od samo 20 megatona. Na sreću, šanse da padne na naš planet ipak su neznatne.

Asteroid će se i treći put približiti Zemlji, 2068. godine, no procjene da će doći do sudara su tada najmanje i iznose 1:333.000. Ipak, ruski znanstevnici su se u prosincu 2009. sastali na jednoj sjednici kako bi dogovorili kako će reagirati na bliski susret 2029.&lt;ref&gt;{{cite web| url=http://www.nytimes.com/2009/12/31/world/europe/31asteroid.html?_r=1&amp;scp=3&amp;sq=99942%20Apophis&amp;st=cse| title=Russia to Plan Deflection of Asteroid From Earth| author=Ellen Barry| date=30. prosinca 2009| accessdate=8. siječnja 2011}}&lt;/ref&gt;

== Moguće svemirske misije ==
=== Takmičenje Planetarnog društva ===
[[Planetarno društvo]] (nevladino, neprofitno udruženje iz Kalifornije) je 2008. organizovalo takmičenje u dizajniranju besposadne svemirske sonde koja bi pratila Apofisa skoro godinu dana, pritom prikupljajući podatke na osnovu kojih bi se utvrdilo da li će doći do sudara sa Zemljom i time pomoći vladama da odluče da li je potrebno pokretati misiju za promenu putanje asteroida.

U takmičenju je pobedila kompanija ''SpaceWorks Enterprises'' iz Atlante, sa svojim dizajnom &quot;Foresight&quot;, koji bi koštao oko 140 miliona dolara. Lansiranje letelice je predviđeno za period od 2012. do 2014.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://planetary.org/programs/projects/apophis_competition/winners.html |title=Projects: Apophis Mission Design Competition - The Winning Mission Proposals}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.sei.aero/com/news/newsindex.php?id=10 |title=SpaceWorks Commercial will present the Foresight mission design concept at the 1st IAA Planetary Defense Conference: Protecting Earth from Asteroids (27 - 30 April 2009) in Granada, Spain}}&lt;/ref&gt;

=== Misija Don Kihot ===
Apofis je jedan od dva [[asteroid]]a koji bi mogli biti meta u misiji [[Evropska svemirska agencija|Evropske svemirske agencije]] pod nazivom Don Kihot, čiji je zadatak proučavanje sudara [[svemirske letelice]] i asteroida. Ona bi trebalo da pokaže da li je moguće na taj način skrenuti putanju asteroida koji se uputio ka Zemlji.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.esa.int/SPECIALS/NEO/SEMZRZNVGJE_0.html |title=Don Quijote concept}}&lt;/ref&gt;

== Izvori ==
{{izvori}}
== Vanjske poveznice ==
{{Commonscat|(99942) Apophis}}
* [http://neo.jpl.nasa.gov/risk/a99942.html Analiza NASA-e] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130512035601/http://neo.jpl.nasa.gov/risk/a99942.html |date=2013-05-12 }}
* [http://skytonight.com/news/3310036.html?page=1&amp;c=y Članak o asteroidu koji će blisko proći kraj Zemlje]
* [http://www.space.com/spacewatch/050204_2004_mn4.html Asteroid će biti vidljiv golim okom 2029.]
* [http://www.mosnews.com/news/2005/10/03/asteroid.shtml Opasnost od udara 2035.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061118155104/http://mosnews.com/news/2005/10/03/asteroid.shtml |date=2006-11-18 }}

[[Kategorija:Zemlji bliski asteroidi]]
[[Kategorija:Aten asteroidi]]</text>
      <sha1>e4bumjlnalm4q3fh65sjmt4omff3esv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rizom</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1228407</id>
    <revision>
      <id>41261211</id>
      <parentid>41060286</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T01:15:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>178.223.66.8</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1212" xml:space="preserve">[[Datoteka:Euphorbia rhizophora2 ies.jpg|mini|Rizomi [[Mlečika|mlečike]]]]
'''Rizom''' ([[Latinski jezik|lat]]. ''rhizoma'') je tip [[stablo|podzemnog stabla]] kod višegodišnjih [[Zeljasta biljka|zeljastih biljaka]], koje može biti horizontalno ili koso položeno u odnosu na površinu tla. Sa donje strane rizoma polaze [[koren]]ovi. Rizomi mogu biti debeli, tanki, sočni ili drvenasti. Granaju se [[Grananje (botanika)|monopodijalno]], a češće [[Grananje (botanika)|simpodijalno]]. Služe za preživljavanje kao rezervoari hrane za nadzemni [[izdanak]] za iduću vegetacionu periodu ili za [[vegetativno razmnožavanje]].&lt;ref&gt;{{Cite book |title=Rečnik botaničkih morfoloških pojmova |author=Radiša Jančić |location=Beograd |year=2010|isbn=978-86-7025-507-4}}&lt;/ref&gt;
U rizomima određenih vrsta biljaka ([[đumbir]], [[kurkuma]], [[đurđevak]], [[iđirot]]) nastaju i sakupljaju se sekundarni [[metaboliti]] odogovorni za [[Lekovito dejstvo biljaka i lekova|lekovita svojstva]] ili [[otrovne biljke|otrovnost]] tih biljaka.
[[Datoteka:Gingembre.jpg|mini|Rizom [[đumbir]]a]]

== Reference ==
{{reflist}}

== Spoljašnje veze ==
{{Commonscat|Rhizomes}}
{{klica-biol}}

[[Kategorija:Biljni organi]]</text>
      <sha1>3hc3ssu6defnp9f2zxobssutlnrdfet</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lichtenfels (Oberfranken)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1359576</id>
    <revision>
      <id>41261215</id>
      <parentid>40652096</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T10:24:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gliwi</username>
        <id>135182</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Wappen von Lichtenfels.png]] → [[File:DEU Lichtenfels COA.svg]] PNG → SVG</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3986" xml:space="preserve">{{drugo značenje3|Lihtenfels}}
{{Grad u Nemačkoj
 | naziv               = Lihtenfels
 | izvorni_naziv       = ''Lichtenfels''
 | slika               = 
 | opis_slike          = Lihtenfels
 | gradska_zastava     = 
 | grb                 = DEU Lichtenfels COA.svg
 | država              = [[Njemačka]]
 | pokrajina           = [[Bavarska]]
 | lokacija            = 
 | osnivanje           = 
 | stanovništvo        = 20.693&lt;ref&gt;Broj stanovnika po [http://web.archive.org/web/20100919050210/http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Content/Statistiken/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/AdministrativeUebersicht,templateId=renderPrint.psml njem. Saveznom zavodu za statistiku]. [http://web.archive.org/web/20100827050647/http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Content/Statistiken/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Archiv/GV2000VJ/2Q__30062010__Auszug,property=file.xls Stanje] 30. 6. 2010.&lt;/ref&gt;
 | gustina             = 169
 | aglomeracija        = 
 | površina            = 122,3
 | gšir                = 50.13333
 | gduž                = 11.03333
 | nadmorska_visina    = 271
 | registarska_oznaka  = LIF
 | pozivni_broj        = 09571
 | poštanski_kod       = 96215
 | dan_grada           = 
 | veb-strana          = [http://www.lichtenfels-city.de/ www.lichtenfels-city.de]
 | gradonačelnik       = ''Andreas Hügerich''
 | stranka             = [[Socijaldemokratska partija Njemačke|SPD]]
 | ije                 = da
 }}

'''Lihtenfels''' ({{jez-nem|Lichtenfels}}) je grad u [[Njemačka|njemačkoj]] saveznoj državi [[Bavarska]]. Jedno je od 11 opštinskih središta okruga [[Okrug Lihtenfels|Lihtenfels]]. Prema procjeni iz 2010. u gradu je živjelo 20.693 stanovnika. Posjeduje regionalnu šifru (''AGS'') 9478139.

== Geografski i demografski podaci ==
[[Datoteka:Lichtenfels in LIF.svg|mini|levo|250px|Položaj grada u okrugu Lihtenfels]]
Lihtenfels se nalazi u saveznoj državi [[Bavarska]] u okrugu Lihtenfels. Grad se nalazi na nadmorskoj visini od 271 metra. Površina opštine iznosi 122,3&amp;nbsp;km². U samom gradu je, prema procjeni iz 2010. godine, živjelo 20.693 stanovnika. Prosječna gustina stanovništva iznosi 169 stanovnika/km².

== Međunarodna saradnja ==
&lt;div style=&quot;width:30%&quot;&gt;
{{partnerstvo_gradova_zaglavlje}}
{{partnerstvo_gradova_red|[[Vandalia]]|[[Sjedinjene Američke Države|SAD]]|partnerstvo|[[1975]]}}
{{partnerstvo_gradova_red|[[Prestvik]]|[[Ujedinjeno Kraljevstvo]]|partnerstvo|[[1974]]}}
{{partnerstvo_gradova_red|[[Cournon d`Auvergne]]|[[Francuska]]|partnerstvo|[[1992]]}}
{{partnerstvo_gradova_podnožje|Izvor&lt;ref&gt;[http://www.rgre.de/rgre-partnerschaften/?dt_orgname=Lichtenfels&amp;dt_plz=&amp;dt_einwohnerzahl_min=&amp;dt_einwohnerzahl_max=&amp;dt_bundesland=&amp;aus_orgname=&amp;aus_plz=&amp;aus_land=&amp;aus_kontinent=&amp;partner_seit_von=&amp;partner_seit_bis=&amp;partner_form=&amp;submit=Suche Savjet opština i regiona Evrope - Pregled međuopštinske saradnje], Pristupljeno 30. 6. 2010.&lt;/ref&gt;}}
&lt;/div&gt;

== Reference ==
{{reflist}}

== Literatura ==
{{refbegin|2}}
* {{BergerGeographischeNamenInDeutschland}}
* {{FulbrookConciseHistoryOfGermany}}
* {{ShawUrbanHistoricalGeography}}
* {{HomeGermany}}
* {{HammDemographicChange}}
* {{BerghahnModernGermany}}
* {{KleinerAtlas}}
* {{GrosserAtlas}}
{{refend}}

== Vidi još ==
{{refbegin|2}}
* [[Njemačka]]
* [[Njemačke pokrajine]]
* [[Popis gradova u Njemačkoj]]
* [[Nemački jezik]]
* [[Nemci]]
* [[Institucije Savezne Republike Nemačke]]
{{refend}}

== Vanjske veze ==
{{portal|Nemačka}}
{{Commonscat|Lichtenfels (Upper Franconia)}}

* [http://www.lichtenfels-city.de/ Zvanični sajt opštine] {{de}}
* [http://www.destatis.de/ Nem. Savezni zavod za statistiku] {{de}}
* [http://www.staedtetag.de Stalna konferencija gradova i opština] {{de}}
* [http://www.kommon.de/ KommOn] - Informacioni sistem gradova, opština i okruga. {{de}}

{{Nezavisni gradovi i opštine u okrugu Lihtenfels}}

[[Kategorija:Gradovi u Bavarskoj|Lihtenfels]]</text>
      <sha1>rqtp26jpjicys1d5suuy5alp29jowp7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Veitshöchheim</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1362734</id>
    <revision>
      <id>41261184</id>
      <parentid>31935012</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T13:56:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Εὐθυμένης</username>
        <id>54459</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Veitshoechheim wappen.png]] → [[File:Wappen Veitshoechheim.svg]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3771" xml:space="preserve">{{Grad u Nemačkoj
 | naziv               = Fajtshehhajm
 | izvorni_naziv       = ''Veitshöchheim''
 | slika               = 
 | opis_slike          = 
 | gradska_zastava     = 
 | grb                 = Wappen Veitshoechheim.svg
 | država              = [[Njemačka]]
 | pokrajina           = [[Bavarska]]
 | lokacija            = 
 | osnivanje           = 
 | stanovništvo        = 9.938&lt;ref&gt;Broj stanovnika po [http://web.archive.org/web/20100919050210/http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Content/Statistiken/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/AdministrativeUebersicht,templateId=renderPrint.psml njem. Saveznom zavodu za statistiku]. [http://web.archive.org/web/20100827050647/http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Content/Statistiken/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Archiv/GV2000VJ/2Q__30062010__Auszug,property=file.xls Stanje] 30. 6. 2010.&lt;/ref&gt;
 | gustina             = 924
 | aglomeracija        = 
 | površina            = 10,8
 | gšir                = 49.83278
 | gduž                = 9.88167
 | nadmorska_visina    = 167–281
 | registarska_oznaka  = WÜ
 | pozivni_broj        = 0931
 | poštanski_kod       = 97209
 | dan_grada           = 
 | veb-strana          = [http://www.veitshoechheim.de/ www.veitshoechheim.de]
 | gradonačelnik       = ''Rainer Kinzkofer''
 | stranka             = [[SPD Bayern|SPD]]
 | ije                 = da
 }}

'''Fajtshehhajm''' ({{jez-nem|Veitshöchheim}}) je opština u [[Njemačka|njemačkoj]] saveznoj državi [[Bavarska]]. Jedno je od 52 opštinska središta okruga [[Okrug Vircburg|Vircburg]]. Prema procjeni iz 2010. u opštini je živjelo 9.938 stanovnika. Posjeduje regionalnu šifru (''AGS'') 9679202.

== Geografski i demografski podaci ==
[[Datoteka:Veitshöchheim in WÜ.svg|mini|levo|250px|Položaj opštine u okrugu Vircburg]]
Fajtshehhajm se nalazi u saveznoj državi [[Bavarska]] u okrugu Vircburg. Opština se nalazi na nadmorskoj visini od 167–281 metra. Površina opštine iznosi 10,8&amp;nbsp;km². U samom mjestu je, prema procjeni iz 2010. godine, živjelo 9.938 stanovnika. Prosječna gustina stanovništva iznosi 924 stanovnika/km².

== Međunarodna saradnja ==
&lt;div style=&quot;width:30%&quot;&gt;
{{partnerstvo_gradova_zaglavlje}}
{{partnerstvo_gradova_red|[[Greve (Kjanti)|Greve]]|[[Italija]]|partnerstvo|[[1994]]}}
{{partnerstvo_gradova_red|[[Pont-l`Eveque]]|[[Francuska]]|partnerstvo|[[1995]]}}
{{partnerstvo_gradova_podnožje|Izvor&lt;ref&gt;[http://www.rgre.de/rgre-partnerschaften/?dt_orgname=Veitshöchheim&amp;dt_plz=&amp;dt_einwohnerzahl_min=&amp;dt_einwohnerzahl_max=&amp;dt_bundesland=&amp;aus_orgname=&amp;aus_plz=&amp;aus_land=&amp;aus_kontinent=&amp;partner_seit_von=&amp;partner_seit_bis=&amp;partner_form=&amp;submit=Suche Savjet opština i regiona Evrope - Pregled međuopštinske saradnje], Pristupljeno 30. 6. 2010.&lt;/ref&gt;}}
&lt;/div&gt;

== Reference ==
{{reflist}}

== Literatura ==
{{refbegin|2}}
* {{BergerGeographischeNamenInDeutschland}}
* {{FulbrookConciseHistoryOfGermany}}
* {{ShawUrbanHistoricalGeography}}
* {{HomeGermany}}
* {{HammDemographicChange}}
* {{BerghahnModernGermany}}
* {{KleinerAtlas}}
* {{GrosserAtlas}}
{{refend}}

== Vidi još ==
{{refbegin|2}}
* [[Njemačka]]
* [[Njemačke pokrajine]]
* [[Popis gradova u Njemačkoj]]
* [[Nemački jezik]]
* [[Nemci]]
* [[Institucije Savezne Republike Nemačke]]
{{refend}}

== Vanjske veze ==
{{Portal Nemačka}}
{{Commonscat|Veitshöchheim}}

* [http://www.veitshoechheim.de/ Zvanični sajt opštine] {{de}}
* [http://www.destatis.de/ Nem. Savezni zavod za statistiku] {{de}}
* [http://www.staedtetag.de Stalna konferencija gradova i opština] {{de}}
* [http://www.kommon.de/ KommOn] - Informacioni sistem gradova, opština i okruga. {{de}}

{{Nezavisni gradovi i opštine u okrugu Vircburg}}</text>
      <sha1>c0zfesmzh8s7bwlmhlo03lduq7rkh6h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Seewald</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1363279</id>
    <revision>
      <id>41261194</id>
      <parentid>31936803</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T16:48:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SteveK</username>
        <id>111758</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Wappen Seewald.svg]] → [[File:DEU Seewald COA.svg]] Replaced by the version used by the municipality.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3073" xml:space="preserve">{{Grad u Nemačkoj
 | naziv               = Zevald
 | izvorni_naziv       = ''Seewald''
 | slika               = 
 | opis_slike          = 
 | gradska_zastava     = 
 | grb                 = DEU Seewald COA.svg
 | država              = [[Njemačka]]
 | pokrajina           = [[Baden-Virtemberg]]
 | lokacija            = 
 | osnivanje           = 
 | stanovništvo        = 2.368&lt;ref&gt;Broj stanovnika po [http://web.archive.org/web/20100919050210/http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Content/Statistiken/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/AdministrativeUebersicht,templateId=renderPrint.psml njem. Saveznom zavodu za statistiku]. [http://web.archive.org/web/20100827050647/http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Content/Statistiken/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Archiv/GV2000VJ/2Q__30062010__Auszug,property=file.xls Stanje] 30. 6. 2010.&lt;/ref&gt;
 | gustina             = 40
 | aglomeracija        = 
 | površina            = 58,5
 | gšir                = 48.59389
 | gduž                = 8.42083
 | nadmorska_visina    = 550-850
 | registarska_oznaka  = FDS
 | pozivni_broj        = 07447,07448
 | poštanski_kod       = 72297
 | dan_grada           = 
 | veb-strana          = [http://www.seewald.eu/ www.seewald.eu]
 | gradonačelnik       = ''Gerhard Müller''
 | stranka             = 
 | ije                 = da
 }}

'''Zevald''' ({{jez-nem|Seewald}}) je opština u [[Njemačka|njemačkoj]] saveznoj državi [[Baden-Virtemberg]]. Jedno je od 16 opštinskih središta okruga [[Okrug Frojdenštat|Frojdenštat]]. Prema procjeni iz 2010. u opštini je živjelo 2.368 stanovnika. Posjeduje regionalnu šifru (''AGS'') 8237073.

== Geografski i demografski podaci ==
[[Datoteka:Karte Seewald.png|mini|levo|250px|Položaj opštine u okrugu Frojdenštat]]
Zevald se nalazi u saveznoj državi [[Baden-Virtemberg]] u okrugu Frojdenštat. Opština se nalazi na nadmorskoj visini od 550-850 metara. Površina opštine iznosi 58,5&amp;nbsp;km². U samom mjestu je, prema procjeni iz 2010. godine, živjelo 2.368 stanovnika. Prosječna gustina stanovništva iznosi 40 stanovnika/km².

== Reference ==
{{reflist}}

== Literatura ==
{{refbegin|2}}
* {{BergerGeographischeNamenInDeutschland}}
* {{FulbrookConciseHistoryOfGermany}}
* {{ShawUrbanHistoricalGeography}}
* {{HomeGermany}}
* {{HammDemographicChange}}
* {{BerghahnModernGermany}}
* {{KleinerAtlas}}
* {{GrosserAtlas}}
{{refend}}

== Vidi još ==
{{refbegin|2}}
* [[Njemačka]]
* [[Njemačke pokrajine]]
* [[Popis gradova u Njemačkoj]]
* [[Nemački jezik]]
* [[Nemci]]
* [[Institucije Savezne Republike Nemačke]]
{{refend}}

== Vanjske veze ==
{{portal|Nemačka}}
{{Commonscat|Seewald}}

* [http://www.seewald.eu/ Zvanični sajt opštine] {{de}}
* [http://www.destatis.de/ Nem. Savezni zavod za statistiku] {{de}}
* [http://www.staedtetag.de Stalna konferencija gradova i opština] {{de}}
* [http://www.kommon.de/ KommOn] - Informacioni sistem gradova, opština i okruga. {{de}}

{{Nezavisni gradovi i opštine u okrugu Frojdenštat}}</text>
      <sha1>fk2p5s6zr7ybasdsxwroxjxppemwkbf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lug (Pfalz)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1404948</id>
    <revision>
      <id>41261214</id>
      <parentid>40884406</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T10:22:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gliwi</username>
        <id>135182</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Wappen lug.jpg]] → [[File:DEU Lug COA.svg]] JPG → SVG</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3166" xml:space="preserve">{{drugo značenje3|Lug}}
{{Grad u Nemačkoj
 | naziv               = Lug
 | izvorni_naziv       = ''Lug''
 | slika               = Lug-Kirche Allerheiligen-22-zum Chor-2019-gje.jpg
 | opis_slike          = Lug
 | gradska_zastava     = 
 | grb                 = DEU Lug COA.svg
 | država              = [[Njemačka]]
 | pokrajina           = [[Rajna-Palatinat]]
 | lokacija            = 
 | osnivanje           = 
 | stanovništvo        = 643&lt;ref&gt;Broj stanovnika po [http://web.archive.org/web/20100919050210/http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Content/Statistiken/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/AdministrativeUebersicht,templateId=renderPrint.psml njem. Saveznom zavodu za statistiku]. [http://web.archive.org/web/20100827050647/http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Content/Statistiken/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Archiv/GV2000VJ/2Q__30062010__Auszug,property=file.xls Stanje] 30. 6. 2010.&lt;/ref&gt;
 | gustina             = 277
 | aglomeracija        = 
 | površina            = 2,3
 | gšir                = 49.1828
 | gduž                = 7.8943
 | nadmorska_visina    = 210–250
 | registarska_oznaka  = PS
 | pozivni_broj        = 06392
 | poštanski_kod       = 76848
 | dan_grada           = 
 | veb-strana          = [http://www.lug-pfalz.de/ www.lug-pfalz.de]
 | gradonačelnik       = ''Winfried Schäfer''
 | stranka             = 
 | ije                 = da
 }}

'''Lug''' ({{jez-nem|Lug}}) je opština u [[Njemačka|njemačkoj]] saveznoj državi [[Rajna-Palatinat]]. Jedno je od 84 opštinska središta okruga [[Okrug Jugozapadni Palatinat|Jugozapadni Palatinat]]. Prema procjeni iz 2010. u opštini je živjelo 643 stanovnika. Posjeduje regionalnu šifru (''AGS'') 7340030.

== Geografski i demografski podaci ==
[[Datoteka:Lug in PS.svg|mini|levo|250px|Položaj opštine u okrugu Jugozapadni Palatinat]]
Lug se nalazi u saveznoj državi [[Rajna-Palatinat]] u okrugu Jugozapadni Palatinat. Opština se nalazi na nadmorskoj visini od 210–250 metara. Površina opštine iznosi 2,3&amp;nbsp;km². U samom mjestu je, prema procjeni iz 2010. godine, živjelo 643 stanovnika. Prosječna gustina stanovništva iznosi 277 stanovnika/km².

== Reference ==
{{reflist}}

== Literatura ==
{{refbegin|2}}
* {{BergerGeographischeNamenInDeutschland}}
* {{FulbrookConciseHistoryOfGermany}}
* {{ShawUrbanHistoricalGeography}}
* {{HomeGermany}}
* {{HammDemographicChange}}
* {{BerghahnModernGermany}}
* {{KleinerAtlas}}
* {{GrosserAtlas}}
{{refend}}

== Vidi još ==
{{refbegin|2}}
* [[Njemačka]]
* [[Njemačke pokrajine]]
* [[Popis gradova u Njemačkoj]]
* [[Nemački jezik]]
* [[Nemci]]
* [[Institucije Savezne Republike Nemačke]]
{{refend}}

== Vanjske veze ==
{{portal|Nemačka}}
{{Commonscat|Lug (Pfalz)}}
* [http://www.lug-pfalz.de/ Zvanični sajt opštine] {{de}}
* [http://www.destatis.de/ Nem. Savezni zavod za statistiku] {{de}}
* [http://www.staedtetag.de Stalna konferencija gradova i opština] {{de}}
* [http://www.kommon.de/ KommOn] - Informacioni sistem gradova, opština i okruga. {{de}}

{{Nezavisni gradovi i opštine u okrugu Jugozapadni Palatinat}}</text>
      <sha1>amrnda2tqaw51teuq6zxdud26l97pj9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dries Mertens</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1445007</id>
    <revision>
      <id>41261221</id>
      <parentid>41060510</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T11:53:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Edgar Allan Poe</username>
        <id>29250</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3995" xml:space="preserve">{{Infokutija nogometaš
| imenogometaša             = Dries Mertens
| slika                     = [[Datoteka:Mertens 2018 (cropped).jpg|250px]]
| punoime                   = 
| nadimak                   = 
| datumrođenja              = [[3. svibnja]] [[1987.]]
| rodnigrad                 = {{flagicon|BEL}} [[Leuven]]
| rodnadržava               = [[Belgija]]
| datumsmrti                = 
| gradsmrti                 = 
| državasmrti               = 
| nacionalnost              = [[Belgijanci|Belgijanac]]
| državljanstvo             = {{flagicon|BEL}} [[Belgija|belgijsko]]
| visina                    = 1.69m

| pozicija                  = krilo
| trenutniklub              = {{flagicon|TUR}} [[Galatasaray S.K. (fudbal)|Galatasaray]]
| brojnadresu               =

| datumimjestodebija        =
| omladinskegodine          = 
| omladinskipogoni          = 

| godine1                    = 2005 – 2007
| klubovi1                   = {{flagicon|BEL}} [[K.A.A. Gent|Gent]]
| nastupi(golovi)1           = 0 (0)
| godine2                    = 2005 – 2006
| klubovi2                   = {{nowrap|→ {{flagicon|NIZ}} [[SC Eendracht Aalst|Eendracht Aalst]]}}
| nastupi(golovi)2           = 14 (4)
| godine3                    = 2006 – 2007
| klubovi3                   = → {{flagicon|NIZ}} [[AGOVV Apeldoorn|AGOVV]]
| nastupi(golovi)3           = 35 (2)
| godine4                    = 2007 – 2009
| klubovi4                   = {{flagicon|NIZ}} [[AGOVV Apeldoorn|AGOVV]]
| nastupi(golovi)4           = 73 (28)
| godine5                    = 2009 – 2011
| klubovi5                   = {{flagicon|NIZ}} [[FC Utrecht|Utrecht]]
| nastupi(golovi)5           = 65 (16)
| godine6                    = 2011 – 2013
| klubovi6                   = {{nowrap|{{flagicon|NIZ}} [[PSV Eindhoven]]}}
| nastupi(golovi)6           = 62 (37)
| godine7                    = 2013 – 2022 
| klubovi7                   = {{flagicon|ITA}} [[S.S.C. Napoli|Napoli]]
| nastupi(golovi)7           = 295 (113)
| godine8                    = 2022 – 
| klubovi8                   = {{flagicon|TUR}} [[Galatasaray S.K. (fudbal)|Galatasaray]]
| nastupi(golovi)8           = 0 (0)
| godine9                    = 
| klubovi9                   = 
| nastupi(golovi)9           = 
| godine10                   = 
| klubovi10                  = 
| nastupi(golovi)10          = 
| godine11                   = 
| klubovi11                  = 
| nastupi(golovi)11          = 
| godine12                   = 
| klubovi12                  = 
| nastupi(golovi)12          = 
| godine13                   = 
| klubovi13                  = 
| nastupi(golovi)13          = 
| godine14                   = 
| klubovi14                  = 
| nastupi(golovi)14          = 
| godine15                   = 
| klubovi15                  = 
| nastupi(golovi)15          = 

| reprezentacija             =
| nacionalnegodine1          = 2011 – 
| nacionalneekipe1           = {{NogRep|BEL}}
| nacionalninastupi(golovi)1 = 105 (21)
| nacionalnegodine2          = 
| nacionalneekipe2           = 
| nacionalninastupi(golovi)2 = 
| nacionalnegodine3          = 
| nacionalneekipe3           = 
| nacionalninastupi(golovi)3 = 
| nacionalnegodine4          = 
| nacionalneekipe4           = 
| nacionalninastupi(golovi)4 = 

| trenergodine               =
| trenerklubovi              =

| zadnjiuređaj               = 7.8.2022
}}
'''Dries Mertens''' ([[Leuven]], [[6. svibnja]] [[1987.]]) je [[Belgija|belgijski]] nogometaš i reprezentativac koji trenutno igra za [Galatasaray S.K. (fudbal)|Galatasaray]] u turskoj ligi. Za reprezentaciju je debitirao [[2011.]] godine. 

{{Sastav Belgija 2014 SP}}
{{Sastav Belgija 2016 EP}}
{{Sastav Belgija 2018 SP}}
{{Sastav Belgija 2020 EP}}
{{Authority control}}
{{Životni vijek|1987||Mertens, Dries}}
{{commonscat|Dries Mertens}}

[[Kategorija:Belgijski fudbaleri ili nogometaši]]
[[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši PSV Eindhovena]]
[[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Napolija]]</text>
      <sha1>l18nsaisd6ja00hrmob716u19hxf0p5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>41261222</id>
      <parentid>41261221</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T11:54:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Edgar Allan Poe</username>
        <id>29250</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>dodana kategorija [[:Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Galatasaraya|Fudbaleri ili nogometaši Galatasaraya]] pomoću gadgeta [[Wikipedia:Alati/Gadgeti/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4049" xml:space="preserve">{{Infokutija nogometaš
| imenogometaša             = Dries Mertens
| slika                     = [[Datoteka:Mertens 2018 (cropped).jpg|250px]]
| punoime                   = 
| nadimak                   = 
| datumrođenja              = [[3. svibnja]] [[1987.]]
| rodnigrad                 = {{flagicon|BEL}} [[Leuven]]
| rodnadržava               = [[Belgija]]
| datumsmrti                = 
| gradsmrti                 = 
| državasmrti               = 
| nacionalnost              = [[Belgijanci|Belgijanac]]
| državljanstvo             = {{flagicon|BEL}} [[Belgija|belgijsko]]
| visina                    = 1.69m

| pozicija                  = krilo
| trenutniklub              = {{flagicon|TUR}} [[Galatasaray S.K. (fudbal)|Galatasaray]]
| brojnadresu               =

| datumimjestodebija        =
| omladinskegodine          = 
| omladinskipogoni          = 

| godine1                    = 2005 – 2007
| klubovi1                   = {{flagicon|BEL}} [[K.A.A. Gent|Gent]]
| nastupi(golovi)1           = 0 (0)
| godine2                    = 2005 – 2006
| klubovi2                   = {{nowrap|→ {{flagicon|NIZ}} [[SC Eendracht Aalst|Eendracht Aalst]]}}
| nastupi(golovi)2           = 14 (4)
| godine3                    = 2006 – 2007
| klubovi3                   = → {{flagicon|NIZ}} [[AGOVV Apeldoorn|AGOVV]]
| nastupi(golovi)3           = 35 (2)
| godine4                    = 2007 – 2009
| klubovi4                   = {{flagicon|NIZ}} [[AGOVV Apeldoorn|AGOVV]]
| nastupi(golovi)4           = 73 (28)
| godine5                    = 2009 – 2011
| klubovi5                   = {{flagicon|NIZ}} [[FC Utrecht|Utrecht]]
| nastupi(golovi)5           = 65 (16)
| godine6                    = 2011 – 2013
| klubovi6                   = {{nowrap|{{flagicon|NIZ}} [[PSV Eindhoven]]}}
| nastupi(golovi)6           = 62 (37)
| godine7                    = 2013 – 2022 
| klubovi7                   = {{flagicon|ITA}} [[S.S.C. Napoli|Napoli]]
| nastupi(golovi)7           = 295 (113)
| godine8                    = 2022 – 
| klubovi8                   = {{flagicon|TUR}} [[Galatasaray S.K. (fudbal)|Galatasaray]]
| nastupi(golovi)8           = 0 (0)
| godine9                    = 
| klubovi9                   = 
| nastupi(golovi)9           = 
| godine10                   = 
| klubovi10                  = 
| nastupi(golovi)10          = 
| godine11                   = 
| klubovi11                  = 
| nastupi(golovi)11          = 
| godine12                   = 
| klubovi12                  = 
| nastupi(golovi)12          = 
| godine13                   = 
| klubovi13                  = 
| nastupi(golovi)13          = 
| godine14                   = 
| klubovi14                  = 
| nastupi(golovi)14          = 
| godine15                   = 
| klubovi15                  = 
| nastupi(golovi)15          = 

| reprezentacija             =
| nacionalnegodine1          = 2011 – 
| nacionalneekipe1           = {{NogRep|BEL}}
| nacionalninastupi(golovi)1 = 105 (21)
| nacionalnegodine2          = 
| nacionalneekipe2           = 
| nacionalninastupi(golovi)2 = 
| nacionalnegodine3          = 
| nacionalneekipe3           = 
| nacionalninastupi(golovi)3 = 
| nacionalnegodine4          = 
| nacionalneekipe4           = 
| nacionalninastupi(golovi)4 = 

| trenergodine               =
| trenerklubovi              =

| zadnjiuređaj               = 7.8.2022
}}
'''Dries Mertens''' ([[Leuven]], [[6. svibnja]] [[1987.]]) je [[Belgija|belgijski]] nogometaš i reprezentativac koji trenutno igra za [Galatasaray S.K. (fudbal)|Galatasaray]] u turskoj ligi. Za reprezentaciju je debitirao [[2011.]] godine. 

{{Sastav Belgija 2014 SP}}
{{Sastav Belgija 2016 EP}}
{{Sastav Belgija 2018 SP}}
{{Sastav Belgija 2020 EP}}
{{Authority control}}
{{Životni vijek|1987||Mertens, Dries}}
{{commonscat|Dries Mertens}}

[[Kategorija:Belgijski fudbaleri ili nogometaši]]
[[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši PSV Eindhovena]]
[[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Napolija]]
[[Kategorija:Fudbaleri ili nogometaši Galatasaraya]]</text>
      <sha1>ixep4v6m07rgskbpg1rc6d2yodqyuxh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Draganić (Rovišće)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1485849</id>
    <revision>
      <id>41261210</id>
      <parentid>5689050</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T00:26:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ponor</username>
        <id>14343</id>
      </contributor>
      <comment>davno preimenovano u [[Gornje Rovišće]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2396" xml:space="preserve">{{Bolji naslov|Gornje Rovišće|r=davno preimenovano, postoji i pod novim imenom}}
{{Infookvir naselje u Hrvatskoj
|ime         = Draganić
|županija    = [[Bjelovarsko-bilogorska županija]]
|općina      = [[Rovišće]]
|najgrad     = 
|površina    = 
|nadvisina   = 139
|z. širina   = 45.9537380564914
|z. dužina   = 16.7578840255737
|brojstan    = 117
|gustoća     = 
|domaćinstva = 32
|pošta       = 43212 Rovišće
|pozbroj     = &lt;small&gt;+385&lt;/small&gt; 043
|autooznaka  = BJ
|karta2      = Bjelovarsko-bilogorska županija
|naziv karte2= Bjelovarsko-bilogorske županije
|slika       = 
|slika_opis  = 
}}
'''Draganić''' je naselje u [[Hrvatska|Republici Hrvatskoj]], u sastavu općine [[Rovišće]], [[Bjelovarsko-bilogorska županija]].

== Stanovništvo ==

Prema popisu stanovništva iz [[2001.]] godine, naselje je imalo 117 stanovnika&lt;ref&gt;[http://www.dzs.hr/hrv/censuses/census2001/Popis/H01_01_01/h01_01_01_zup07-3751.html Popis stanovništva 2001., www.dzs.hr]&lt;/ref&gt; te 32 obiteljskih kućanstava&lt;ref&gt;[http://www.dzs.hr/hrv/censuses/census2001/Popis/H02_01_02/h02_01_02_zup07-3751.html Kućanstva prema obiteljskom sastavu i obiteljska kućanstva prema broju članova, Popis 2001., www.dzs.hr]&lt;/ref&gt;.

{{Kretanje broja stanovnika
 |naslov  = '''Kretanje broja stanovnika 1857.-2001.'''&lt;ref&gt;[http://www.dzs.hr/Hrv/pxweb2003/database/Naselja%20i%20stanovnistvo%20Republike%20Hrvatske/Naselja%20i%20stanovnistvo%20Republike%20Hrvatske.asp Naselja i stanovništvo Republike Hrvatske 1857.-2001., www.dzs.hr]&lt;/ref&gt;&lt;ref group=&quot;Napomena&quot;&gt;&lt;small&gt;Do 1981. iskazivano pod imenom ''Draganić Gudovački''.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;
 |dimx    = 
 |dimy    = 
 |stanmax = 170
 |crta1   = 20
 |crta2   = 10
 |a1      = 1857
 |a2      = 1869
 |a3      = 1880
 |a4      = 1890
 |a5      = 1900
 |a6      = 1910
 |a7      = 1921
 |a8      = 1931
 |a9      = 1948
 |a10     = 1953
 |a11     = 1961
 |a12     = 1971
 |a13     = 1981
 |a14     = 1991
 |a15     = 2001
 |p1      = 73
 |p2      = 73
 |p3      = 95
 |p4      = 102
 |p5      = 167
 |p6      = 159
 |p7      = 154
 |p8      = 159
 |p9      = 140
 |p10     = 142
 |p11     = 128
 |p12     = 141
 |p13     = 135
 |p14     = 111
 |p15     = 117
 |izvor   = Državni zavod za statistiku
 }}
&lt;br /&gt;

== Napomena ==
&lt;references group=&quot;Napomena&quot;/&gt;

== Izvori ==
{{Izvori}}

{{mrva-naselje hr}}

[[Kategorija:Naselja u Bjelovarsko-bilogorskoj županiji]]</text>
      <sha1>pxzb8a92bddb34v8lisoekra835tvax</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Snežana Bogosavljević Bošković</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2889062</id>
    <revision>
      <id>41261205</id>
      <parentid>14990720</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T22:03:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Εὐθυμένης</username>
        <id>54459</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Vlada Srbije logo.png]] → [[File:Government of Serbia logo.svg]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5500" xml:space="preserve">{{Infokutija Političar (SR)
| ime = Snežana Bogosavljević Bošković
| slika = 
| opis_slike = 
| datum_rođenja = {{datum rođenja|24|1|1964|god=da}}
| mesto_rođenja = [[Ivanjica]]
| država_rođenja = {{zastava|SR Srbija}} {{zastava|SFRJ}}
| datum_smrti =
| mesto_smrti = 
| država_smrti = 
| državljanstvo = {{zastava|Srbija}}
| narodnost = [[Srbi|Srpkinja]]
| veroispovest = [[Ateista]]
| partija = [[Socijalistička partija Srbije]]&lt;br /&gt;Ranije:&lt;small&gt;&lt;br /&gt;[[Savez komunista Jugoslavije]]
| supružnik = 
| deca = 
| univerzitet = 
| profesija = [[Doktor nauka]] i [[Politika|Političarka]]
| funkcija 1 =  Ministarka poljoprivrede i zaštite životne sredine [[Vlada Republike Srbije|Vlade Republike Srbije]]
| izbori 1 = [[izbori za narodne poslanike Republike Srbije 2014.|16. mart 2014.]]
| predsednik vlade 1 = [[Aleksandar Vučić]]
| prethodnik 1 = 
| datum funkcije 1 = [[27. april]]a [[2014]].
| kraj funkcije 1 =
| prethodnik 1 = [[Dragan Glamočić]]
| naslednik 1 =
| funkcija 2 =  [[Narodni poslanik]] [[Srbija|Republike Srbije]]
| izbori 2 =[[izbori za narodne poslanike Republike Srbije 2012.|6. maj 2012.]]
| početak funkcije 2 = [[31. maj]]a [[2012]] 
| kraj funkcije 2 = [[29. januar]]a [[2014]]
| prethodnik 2 = 
| naslednik 2 = 
| predsednik 2 = 
| predsednik vlade 2 = [[Ivica Dačić]]
| funkcija 3 = 
| izbori 3 =[[Izbori za narodne poslanike Republike Srbije 2012.]]
| datum_funkcije 3 = 
| početak funkcije 3 = 
| kraj funkcije 3 = 
| prethodnik 3 = 
| naslednik 3 = 
| amblem = [[Datoteka:Government of Serbia logo.svg|100px]] [[Datoteka:Standard of the President of the National Assembly of Serbia.svg|100px]]
}} 
'''Snežana Bogosavljević Bošković''' je [[Srbija|srpska]] političarka i aktuelna Ministarka poljoprivrede i zaštite životne sredine [[Srbija|Republike Srbije]]. 

== Biografija ==
Rođena je [[24. januar]]a [[1964]]. godine u mestu [[Ivanjica|Ivanjici]] u [[Socijalistička Republika Srbija|Socijalističkoj Republici Srbiji]] u državi [[SFRJ|Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji]]. 

Osnovnu i srednju skolu Prirodno-tehničku (smer za biohemiju i molekularnu biologiju) završila je u Ivanjici. Diplomirala je na Agronomskom fakultetu U [[Čačak|Čačku]] [[1986]]. godine. [[Magistar|Magistrirala]] je na Poljoprivrednom fakultetu u [[Zemun]]u [[1990]]. godine, a [[1994]]. godine je na istom fakultetu je [[Doktor nauka|doktorirala]] postajući ujedno sa trideset Ggodina života, jedna od najmlađih [[Doktor nauka|doktora nauka]] univerziteta u [[Kragujevac|Kragujevcu]].

Profesionalnu karijeru započela je kao asistent pripravnik iz oblasti predmeta Zootehnika Agronomskog fakulteta u Čačku [[1987]]. godine. Za asistenta je izabrana 1990. godine, za docenta [[1995]]. godine, a za vanrednog profesora [[2000]]. godine. Od [[2006]]. godine. šef katedre za Stočarstvo i tehnologiju animalnih sirovina. Angažovana je na osnovnim studijama kao profesor, master i doktorskim studijama. Autor je i koautor vise od 200 naučnih radova objavljenih u domaćim časopisima. Član je svetske naučne asocijacije živinara (ptica Udruženje Svetska nauka). Objavila je monografiju, praktikum i više publikacija iz oblasti Tehnologije gajenja domaćih životinja.

U prethodnom periodu Bila je prodekan za nastavu i istraživački naučni rad, član je Suda časti univerziteta, član je Saveta univerziteta u Kragujevcu, član Stručnog Veća za biologiju univerziteta i hemiju sa hemijskim inženjerstvom i [[Biotehnologija|biotehnologijom]]. Bila je mentor i član komisija za ocenu i odbranu većeg broja diplomskih radova, [[Magistar|magistraskih]] teza i doktorskih disertacija. Učestvovala je Kao istraživač ili rukovodilac u realizaciji većeg broja projekta u [[Srbija|Republici Srbiji]] i u realizaciji jednog međunarodnog naučno-istraživačkog projekta.

Obavljala je funkciju potpredsednice gradskog odbora [[Socijalistička partija Srbije|Socijalističke partije Srbije]] u Čačku. Potpredsednica foruma žena Socijalističke partije Srbije u Čačku. Na izborima za narodne poslanike [[maj]]a [[2012]]. godine izabrana je za narodnu poslanicu u [[Skupština Srbije|Narodnoj skupstini Republike Srbije]]. U prethodnom sazivu bila je zamenica člana odbora za obrazovanje, nauku, tehnološki razvoj i informatičko društvo.

Članica je Socijalističke partije Srbije od osnivanja [[Politička partija|partije]] 1990. godine, u mladosti bila je član [[Društveno-političke organizacije SFRJ|društveno političkih organizacija]] u [[SFRJ|Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji]], [[Savez socijalističke omladine Jugoslavije|Saveza socijalističke omladine Jugoslavije]] i [[Savez komunista Jugoslavije|Saveza komunista Jugoslavije]].

Živi u Čačku, udata je i majka jednog deteta.

== Spoljašnje veze ==
* [http://srbija.gov.rs/ Snežana Bogosavljević Bošković - Zvanični sajt]
* [http://sps.org.rs/ Socijalistička partija Srbije]
* [http://www.parlament.gov.rs/ Skupština Republike Srbije]
* [http://www.nadlanu.com/pocetna/info/politika/Ovo-su-ministri-nove-vlade-Srbije.a-232889.291.html Spisak ministara Vlade 2014 godine]
* [http://www.srbija.gov.rs/vlada/sastav.php Izabrana nova Vlada Republike Srbije]

{{Lifetime|1964||Bogosavljević Bošković, Snežana}}
[[Kategorija:Srpski političari]]
[[Kategorija:Srpski ministri]]
[[Kategorija:Članovi Socijalističke partije Srbije]]
[[Kategorija:Narodni poslanici Skupštine Srbije]]
[[Kategorija:Biografije, Ivanjica]]</text>
      <sha1>qwibfec3nk7x0432q8vvl04pav235g7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dejan Lučić</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4478005</id>
    <revision>
      <id>41261195</id>
      <parentid>41247910</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T17:30:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2601:2C3:877F:E4C0:7DDA:67FC:B222:3DA0</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6503" xml:space="preserve">{{Novinar
| ime                 = Dejan Lučić
| slika = 
| opis_slike = 
| datum_rođenja        = [[15. novembar]] [[1950]].
| mesto_rođenja = [[Beograd]]
| država_rođenja = [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|FNRJ]]
| datum_smrti         = 
| mesto_smrti = 
| država_smrti = 
| zvaničan sajt = http://www.dejanlucic.net/
}}
'''Dejan Lučić''' ([[Beograd]], [[15. novembar]] [[1950]]) je srpski publicista, neonacista i [[teorija zavere|teoretičar zavere]].

== Detinjstvo i mladost ==
Dejan Lučić je rođen u [[Beograd]]u [[15. novembar|15. novembra]] [[1950]]. godine. Završio je [[Fakultet političkih nauka Univerziteta u Beogradu]], zajedno sa bivšim načelnikom državne bezbedosti [[Jovica Stanišić|Jovicom Stanišićem]], i komandantom specijalnih jedinica državne bezbednosti [[Franko Simatović|Frankom Simatovićem Frenkijem]], sa kojima je ostao dugogodišnji prijatelj.

== Književni rad ==
=== Tematika ===
Dejan Lučić se u svojim knjigama bavi tematikom [[teorija zavere|teorijama zavere]] poput [[slobodno zidarstvo|masonerije]], [[Tajno društvo|tajnih društava]], [[Katolička crkva|Rimokatoličke crkve]] i sl. koje predstavlja u svojim špijunsko-obaveštajnim romanima.

=== Lučić o svom poreklu ===
Dejan Lučić navodi da je potomak [[Ilkin atentat|Jelene-Ilke Marković]], koja je [[11. oktobar|11. oktobra]] [[1882]]. godine u [[Saborna crkva u Beogradu|Sabornoj crkvi u Beogradu]] pucala na [[Milan Obrenović|kralja Milana Obrenovića]]. Ovaj događaj je poznat kao [[Ilkin atentat]]. Lučić tvrdi i da je potomak vojvode [[Milenko Stojković|Milenka Stojkovića]] iz [[Prvi srpski ustanak|Prvog srpskog ustanka]]. Takođe navodi da je njegov deda bio učesnik demonstracija u Beogradu [[27. mart]]a [[1941]].

=== Promocije ===

Dejan Lučić je promocije svojih knjiga održavao u [[Studentski kulturni centar Beograd|Studentskom kulturnom centru]] u [[Beograd]]u. Prva promocija je bila [[1999]]. godine, kada je predstavio knjigu [[Islamska Republika Nemačka (knjige)|Islamska Republika Nemačka]]. Na toj promociji je pored autora, govorio i beli mag [[Lav Geršman]]. Druga promocija je takođe bila u [[Studentski kulturni centar Beograd|Studentskom kulturnom centru]] u [[Beograd]]u, kada je predstavljena knjiga [[Kineska osveta (knjiga)|Kineska osveta]].

=== Promocije u dijaspori ===
Dejan Lučić je održavao promocije svojih knjiga i u dijaspori.

On je u srpskoj emigraciji u [[Nemačka|Nemačkoj]] i [[Sjedinjene Američke Države|Sjedinjenim Američkim Državama]] držao promocije svojih knjiga, prvenstveno knjige [[Tajne albanske mafije (knjiga)|Tajne albanske mafije]].

=== Dela ===
* Islamska Republika Nemačka, 1. deo, Ekopres, ISBN 86-83003-02-7
* Islamska Republika Nemačka, 2. deo, Ekopres, ISBN 86-83003-03-5
* Varvarstvo u ime Hristovo, 1. deo, Ekopres, ISBN 86-83003-05-1
* Varvarstvo u ime Hristovo, 2. deo, Ekopres, ISBN 86-83003-07-8
* Pavelićev testament, 1. deo, Ekopres, ISBN 86-83003-16-7
* Pavelićev testament, 2. deo, Ekopres, ISBN 86-83003-17-5
* Kraljevstvo Hazara, 1. deo, Ekopres, ISBN 86-83003-19-1
* Kraljevstvo Hazara, 2. deo, Ekopres. ISBN 978-86-83003-20-4. 
* Tajne albanske mafije, Ekopres, ISBN 86-83003-04-3
* Tajne lopovskog zanata, Ekopres, ISBN 86-83003-08-6
* [[Vladari iz senke (knjiga)|Vladari iz senke]], Ekopres, ISBN 86-83003-01-9
* [[Teorija zavere (knjiga)|Teorija zavere]], 2009, Ekopres. ISBN 978-86-83003-23-5.
* [[Kineska osveta (knjiga)|Kineska osveta]], 2011, Laguna
{{refend}}

== Politički rad ==

Dejan Lučić je [[1990e|devedesetih godina]] bio osnivač [[Srpski pokret obnove|Srpskog pokreta obnove]], i bio je predsednik gradskog odbora istog, ali je ubrzo izbačen iz partije. Zbog toga ga je [[Vuk Drašković]], predsednik [[Srpski pokret obnove|Srpskog pokreta obnove]], u svojoj knjizi [[Meta (knjiga)|Meta]], okarakteriosao kao člana [[Služba državne bezbednosti|Službe državne bezbednosti]].

Dejan Lučić je dugo prekinuo rad u politici, sve do [[2011]]. godine, kada se u politiku vratio kao osnivač ''Srpske demokratske stranke'' osnovane u [[mart]]u [[2011]]. godine.

Kao dugogodišnji prijatelj [[Jovica Stanišić|Jovice Stanišića]] i [[Franko Simatović|Franka Simatovića]], pojavio se kao svedok na njihovom suđenju u [[Haški tribunal|Haškom tribunalu]] [[2011]]. godine, gde je potvrdio da poznaje optužene, i da nikada nije radio za [[Služba državne bezbednosti|Službu državne bezbednosti]].

== Literatura ==
* [http://www.kurir-info.rs/crna-hronika/lucic-na-sudjenju-stanisicu-i-simatovicu-pricao-o-sebi-160576.php KURIR: Lučić na suđenju Stanišiću i Simatoviću]

== Spoljašnje veze ==
{{portal|Biografija}}
* [http://www.dejanlucic.net/cirilica/index.html Zvanična stranica Dejana Lučića]
* [http://kurir-app.epix.rs:8080/stars/novinarka-kurira-u-svetskoj-zaveri-93609.php Intervju Dejana Lučića u Kuriru]{{Dead link|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* '''Knjige'''
*# [http://www.dejanlucic.net/cirilica/images/pdf/ISLAMSKU%20REPUBLIKA%20NEMACKA%20nostradamus.pdf Islamska Republika Nemačka, 1. deo]
*# [http://www.dejanlucic.net/cirilica/images/pdf/ISLAMSKU%20REPUBLIKA%20NEMACKA%20americki%20hazari.pdf Islamska Republika Nemačka, 2. deo]
*# [http://www.dejanlucic.net/cirilica/images/pdf/varvari1.pdf Varvarstvo u ime Hristovo, 1. deo]
*# [http://www.dejanlucic.net/cirilica/images/pdf/varvari2.pdf Varvarstvo u ime Hristovo, 2. deo]
*# [http://www.dejanlucic.net/cirilica/images/pdf/testament%201.pdf Pavelićev testament, 1. deo]
*# [http://www.dejanlucic.net/cirilica/images/pdf/testament%202.pdf Pavelićev testament, 2. deo]
*# [http://www.dejanlucic.net/cirilica/images/pdf/kraljestvo%20hazara.pdf Kraljevstvo Hazara, 1. deo]
*# [http://www.dejanlucic.net/cirilica/images/pdf/HAZARI__II.pdf Kraljevstvo Hazara, 2. deo]
*# [http://www.dejanlucic.net/cirilica/images/pdf/tajna%20albanske%20mafije.pdf Tajne albanske mafije]
*# [http://www.dejanlucic.net/cirilica/images/pdf/lopovski%20zanat.pdf Tajne lopovskog zanata]
*# [http://www.dejanlucic.net/cirilica/images/pdf/Vladari%20iz%20Senke.pdf Vladari iz senke]
*# [http://www.dejanlucic.net/cirilica/Recenzija_knjige_TEORIJA_ZAVERE_cirilica Teorija zavere, 2009.]
*# [http://www.laguna.rs/index.php?m=naslov&amp;id=1634 Kineska osveta, 2011.]

{{Lifetime|1950||Lučić, Dejan}}

[[Kategorija:Dejan Lučić| ]]
[[Kategorija:Srpski publicisti]]
[[Kategorija:Teoretičari zavjere]]
[[Kategorija:Biografije, Beograd]]</text>
      <sha1>6d2nco3m7albgxplej9in5gjdfcnkht</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Šablon:Živkovićeva Vlada</title>
    <ns>10</ns>
    <id>4543024</id>
    <revision>
      <id>41261206</id>
      <parentid>20240365</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T22:03:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Εὐθυμένης</username>
        <id>54459</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Vlada Srbije logo.png]] → [[File:Government of Serbia logo.svg]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1204" xml:space="preserve">{{Navbox
| name  = Živkovićeva Vlada
| title = [[Šablon:Đinđićeva Vlada|'''←''']] [[Vlada Zorana Živkovića|Sastav 8.]] [[Vlada Republike Srbije|Vlade Republike Srbije]] [[Šablon:Koštuničina Vlada1|'''→''']]
| image = [[Datoteka:Government of Serbia logo.svg|100p]] 

| above = od [[18. mart]]a [[2003]]. do [[3. mart]]a [[2004]]. godine

| list1 = [[Predsednik Vlade Republike Srbije|Predsednik Vlade]] [[Zoran Živković (političar)|Zoran Živković]]

| list2 = [[Potpredsednik Vlade Republike Srbije|Potpredsednik Vlade]] [[Nebojša Čović]] • [[Dušan Mihajlović]] • [[Žarko Korać]] • [[Jožef Kasa]] • [[Miodrag Isakov]] • [[Čedomir Jovanović]]

| list3 = Ministri: [[Božidar Đelić]] • [[Vladan Batić]] • [[Rodoljub Šabić]] • [[Stojan Jevtić]] • [[Aleksandar Vlahović]] • [[Kori Udovički]] • [[Marija Rašeta Vukosavljević]] • [[Dragoslav Šumarac]] • [[Slobodan Milosavljević]] • [[Goran Pitić]] • [[Dragan Milovanović]] • [[Gordana Matković]] • [[Dragan Domazet]] • [[Gašo Knežević]] • [[Branislav Lečić]] • [[Tomica Milosavljević]] • [[Anđelka Mihajlov]] • [[Vojislav Milovanović]]

| list4 = 

}}&lt;noinclude&gt;</text>
      <sha1>a2748nlae86zk8gs0jozi0zaifrsknq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Šablon:Vučićeva Vlada</title>
    <ns>10</ns>
    <id>4543025</id>
    <revision>
      <id>41261207</id>
      <parentid>20240367</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T22:03:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Εὐθυμένης</username>
        <id>54459</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Vlada Srbije logo.png]] → [[File:Government of Serbia logo.svg]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1119" xml:space="preserve">{{Navbox
| name  = Vučićeva Vlada
| title = [[Šablon:Dačićeva Vlada|'''←''']] [[Vlada Aleksandra Vučića|Sastav 13.]] [[Vlada Republike Srbije|Vlade Republike Srbije]]
| image = [[Datoteka:Government of Serbia logo.svg|100px]]

| above = od [[27. april]]a [[2014]]. godine

| list1 = [[Predsednik Vlade Republike Srbije|Predsednik Vlade]] [[Aleksandar Vučić]]

| list2 = Prvi [[Potpredsednik Vlade Republike Srbije|potpredsednik Vlade]] [[Ivica Dačić]]

| list3 = Potpredsednici Vlade [[Zorana Mihajlović]] • [[Rasim Ljajić]] • [[Kori Udovički]]

| list4 = Ministri: [[Aleksandar Antić]] • [[Snežana Bogosavljević-Bošković]] • [[Srđan Verbić]] • [[Dušan Vujović (ekonomista)|Dušan Vujović]] • [[Aleksandar Vulin]] • [[Bratislav Gašić]] • Ivica Dačić •  [[Velimir Ilić]] • [[Jadranka Joksimović]] • [[Zlatibor Lončar]] • Rasim Ljajić • Zorana Mihajlović • [[Nikola Selaković]] • [[Željko Sertić]] • [[Nebojša Stefanović]] • [[Ivan Tasovac]] • [[Vanja Udovičić]] • Kori Udovički

| list5 = Generalni sekretar [[Novak Nedić]]

}}&lt;noinclude&gt;</text>
      <sha1>kol81mznhxje9vsb87v7ixwc48y0pmi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Milorad Mitrović (pesnik)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4569745</id>
    <revision>
      <id>41261183</id>
      <parentid>41224241</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T12:04:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>77.208.172.242</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Biografija */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3178" xml:space="preserve">{{drugo značenje|drugu osobu|[[Milorad Mitrović (razvrstavanje)]]}}
{{Književnik (SR)
| ime                 = Milorad Mitrović
| slika = 
| opis_slike = 
| datum_rođenja = {{Datum rođenja|1867|2|20}}
| mesto_rođenja = [[Beograd]]
| država_rođenja = [[Osmansko carstvo]]
| datum_smrti = {{Datum smrti|1907|5|15|1867|2|20}}
| mesto_smrti = [[Beograd]]
| država_smrti = [[Kraljevina Srbija]]
| nagrade       = 
| uticao        = 
| uticali       = 
| period        = 
| dela          = 
}}
'''Milorad J. Mitrović''' ([[Beograd]], [[20. februar]] [[1867]] — [[Beograd]], [[15. maj]] [[1907]]) je bio srpski [[pesnik]].

== Biografija ==
Rođen je 20. februara 1867. u [[Beograd]]u, gde je završio osnovnu školu, [[Prva beogradska gimnazija|gimnaziju]] i [[Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu|Pravni fakultet]]. Godine 1891. je postao pisar suda u [[Užice|Užicu]]. Kao sudski i policijski činovnik radio je u [[Čačak|Čačku]], [[Mionica|Mionici]], [[Smederevo|Smederevu]] i [[Knjaževac|Knjaževcu]]. Postao je sudija 1897. godine. Zbog političkih razloga otpušten je iz državne službe 1898. godine. Vraćen je u službu 1900. godine, tada je bio sudija u [[Šabac|Šapcu]] i sekretar Apelacionog suda u Beogradu. Marta 1903. ponovo je otpušten, a iste godine ponovo vraćen u sudsku službu. Kao sekretar Apelacionog suda umro je 15. maja 1907. godine.

Počeo je da piše pesme pod uticajem [[Vojislav Ilić|Vojislava Ilića]]. Od 1890. godine je sarađivao sa skoro svim srpskim književnim listovima, kao i sa mnogim političkim i satiričkim. Objavio je dve zbirke pesama: „Knjiga o ljubavi“ (Beograd, 1899) i „Prigodne pesme“ (Beograd, 1903). U njih je uneo veći deo svojih stihova. U prvoj knjizi su balade i romanse, a u drugoj političko-satirička poezija. Objavio je 1893. odlomak njegove istorijske tragedije „Despot [[Lazar Branković]]“. Duže vreme radio je na jednom epu o [[Opsada Beograda 1806.|oslobođenju Beograda 1806. godine]]. Zbog rane smrti, mnogi započeti poslovi su ostali nedovršeni, među njima je ostao nedovršen i klasički ep „Penelopa“.

Među najpoznatije pesme spadaju „Bila jednom ruža jedna“, koja je i komponovana, „Svinja reformator“, „Don Ramiro“, „Papučica“, „Sigurna pesma“.

== Zanimljivosti ==
Lik Milorada Mitrovića se pojavljuje i u TV-filmu „[[Šešir profesora Koste Vujića]]“.

== Literatura ==
* [[Jovan Skerlić]]: „Istorija novije srpske književnosti“

== Spoljašnje veze ==
* [http://www.rastko.rs/knjizevnost/jderetic_knjiz/jderetic-knjiz_08.html Jovan Deretić: Istorija srpske književnosti - realizam]
* [http://www.rtv.rs/sr_ci/drustvo/vremeplov/vremeplov:-u-novom-sadu-izasao-prvi-broj-casopisa-danica_174654.html RTV - vremeplov za 20. februar]
* [http://www.kodkicosa.com/bila_jednom_ruza_jedna.htm Milorad Mitrović: Bila jednom ruža jedna]
* [http://srcekrajine.net/diskusije/index.php?topic=444.0 Milorad Mitrović: Svinja reformator (i druge pesme)]{{Dead link|date=October 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{Lifetime|1867|1907|Mitrović, Milorad}}
[[Kategorija:Srpski pesnici]]
[[Kategorija:Biografije, Beograd]]</text>
      <sha1>izazvs9paowjt1utvyv3q30xz8eo26t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Šablon:Druga Vučićeva Vlada</title>
    <ns>10</ns>
    <id>4599518</id>
    <revision>
      <id>41261208</id>
      <parentid>40756232</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T22:03:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Εὐθυμένης</username>
        <id>54459</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Vlada Srbije logo.png]] → [[File:Government of Serbia logo.svg]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1345" xml:space="preserve">{{Navbox
|name = Druga Vučićeva Vlada
|title = [[Šablon:Vučićeva Vlada|'''←''']] [[Druga vlada Aleksandra Vučića|Sastav 14.]] [[Vlada Republike Srbije|Vlade Republike Srbije]] [[Šablon:Vlada Ane Brnabić|'''→''']]
|bodyclass = hlist
|image = [[Datoteka:Government of Serbia logo.svg|100p]]

|above = od [[11. avgust]]a [[2016]]. до [[29. jun]]a [[2017]]

| list1 =
* [[Predsednik Vlade Republike Srbije|Predsednik Vlade]] [[Aleksandar Vučić]]

| list2 =
* Prvi [[Potpredsednik Vlade Republike Srbije|potpredsednik Vlade]] [[Ivica Dačić]]

| list3 =
* Potpredsednici Vlade [[Nebojša Stefanović]]
* [[Zorana Mihajlović]]
* [[Rasim Ljajić]]

| list4 =
* Ministri: [[Aleksandar Antić]]
* [[Ana Brnabić]]
* [[Dušan Vujović (političar)|Dušan Vujović]]
* [[Vladan Vukosavljević (ministar)|Vladan Vukosavljević]]
* [[Aleksandar Vulin]]
* Ivica Dačić
* [[Zoran Đorđević (političar)|Zoran Đorđević]]
* [[Slavica Đukić Dejanović]]
* [[Jadranka Joksimović]]
* [[Goran Knežević]]
* [[Milan Krkobabić]]
* [[Nela Kuburović]]
* [[Zlatibor Lončar]]
* Rasim Ljajić
* Zorana Mihajlović
* [[Branislav Nedimović]]
* Nebojša Stefanović
* [[Vanja Udovičić]]
* [[Mladen Šarčević]]

| list5 =
* Generalni sekretar [[Novak Nedić]]

}}&lt;noinclude&gt;
[[Kategorija:Šabloni za vlade Republike Srbije|14]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0yg3mb82qbxjk4ly1xltimhxl92t117</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Šablon:Vlada Ane Brnabić</title>
    <ns>10</ns>
    <id>4600576</id>
    <revision>
      <id>41261209</id>
      <parentid>41025754</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T22:03:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Εὐθυμένης</username>
        <id>54459</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Vlada Srbije logo.png]] → [[File:Government of Serbia logo.svg]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1358" xml:space="preserve">{{Navbox
|name = Vlada Ane Brnabić
|title = [[Šablon:Druga Vučićeva Vlada|'''←''']] [[Prva vlada Ane Brnabić|Sastav 15.]] [[Vlada Republike Srbije|Vlade Republike Srbije]]
|bodyclass = hlist
|image = [[Datoteka:Government of Serbia logo.svg|100p]]

|above = od [[29. jun]]a [[2017]].

| list1 =
* [[Predsednik Vlade Republike Srbije|Predsednik Vlade]]: [[Ana Brnabić]]

| group2 = Ministri
| list2 =
{{navbox subgroup
 | group1 = [[Potpredsednik Vlade Republike Srbije|Potpredsednici Vlade]]
 | list1 =
* [[Prvi potpredsednik Vlade Republike Srbije|Prvi potpredsednik Vlade]]: [[Ivica Dačić]]

* [[Nebojša Stefanović]]
* [[Zorana Mihajlović]]
* [[Rasim Ljajić]]
}}

* [[Aleksandar Antić]]
* [[Dušan Vujović (političar)|Dušan Vujović]]
* [[Vladan Vukosavljević (ministar)|Vladan Vukosavljević]]
* [[Aleksandar Vulin]]
* [[Zoran Đorđević (političar)|Zoran Đorđević]]
* [[Jadranka Joksimović]]
* [[Goran Knežević]]
* [[Nela Kuburović]]
* [[Zlatibor Lončar]]
* [[Branislav Nedimović]]
* [[Goran Trivan]]
* [[Vanja Udovičić]]
* [[Mladen Šarčević]]

{{navbox subgroup
 | group1 = Ministri bez portfelja
 | list1 =
* [[Slavica Đukić Dejanović]]
* [[Milan Krkobabić]]
* [[Nenad Popović]]
}}

| list3 =
* Generalni sekretar: [[Novak Nedić]]

}}&lt;noinclude&gt;
[[Kategorija:Šabloni za vlade Republike Srbije|15]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>te2ac4nnduwrkecvheuz3884zuxfyr7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Korisnik:Inokosni organ</title>
    <ns>2</ns>
    <id>4665760</id>
    <revision>
      <id>41261186</id>
      <parentid>41261015</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T14:53:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Inokosni organ</username>
        <id>160059</id>
      </contributor>
      <comment>/* Stil */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22015" xml:space="preserve">


Pozdrav svima! Dobrodošli u ured vašeg Inokosnog organa. Pridružio sam se [[Srpskohrvatska Wikipedia|Srpskohrvatskoj Wikipediji]] kada je točno imala 454.760 članaka na [[Srpskohrvatski jezik|srpskohrvatskom]] od kojih su neki &lt;del&gt;357 (tj. 0,07%)&lt;/del&gt; 369 (0,08%) [[Wikipedia:Izabrani članci|izabrani]].
&lt;br/&gt;
::: 11.05.2022: 390 izabranih; ukupno 456.578 članaka na srpskohrvatskoj Wikipediji. 
&lt;br/&gt;

==Rabota==
&lt;small&gt;
* ''[[Zapadno-istočni Divan]]''
* [[Johann Wolfgang von Goethe|Jovan Vukohod Gothe]] iz [[Frankfurt am Main|Frankonovurda]]
* [[Honoré de Balzac|Honorije Balsakić]]
* [[Kraljevina Ugarska (1000–1526)|Hungarorum Regnum]] {{za}}
* [[Smederevo|Semendire]]
* [[Lista turcizama u srpskohrvatskom jeziku]] {{za}} i [[Turcizam]]
* [[Giacomo Leopardi]] {{za}}
* [[Vuk Stefanović Karadžić|Wolf Stefanssohn Karatschitz]]
* [[Turski jezik]]
* [[Hronologija Osmanskog carstva|Vremeplov Osmanskog carstva]] | [[Osmansko Carstvo]] | [[Istorija Osmanskog carstva]] | [[Administrativna podjela Osmanskog Carstva]]
&lt;/small&gt;

==Turska književnost==

&lt;small&gt;
* '''[[Turska književnost]]'''
* &lt;nowiki&gt;[[Kategorija:Turska književnost]]&lt;/nowiki&gt;
* &lt;nowiki&gt;[[Kategorija:Turski pisci]]&lt;/nowiki&gt;
* &lt;nowiki&gt;[[Kategorija:Turski pjesnici]]&lt;/nowiki&gt;

* [[Arapska poezija]] ; [[Perzijska književnost]] ;[[Arapska književnost]] ; [[Kuran]]
::: [[Muhamed Šemsudin Hafiz|Hafiz]] | [[Firdusi]] (''[[Šahname]]'') | [[Sanai]] (''Hakim Abul-Madžd Madždud ibn Adam Sanai Gaznavi'') | [[Atar Nišapuri]] | [[Sadi]] (''[[Bostan (Sadi)|Bostan]]'', ''[[Golestan (Sadi)|Golestan]]'') | [[Nezami Gandžavi]] | [[Omar Hajjam]] | [[Abu Said]] (1350-1335) | [[Baba Taher]] | [[Baba Afzal]] (''Afdal al-Din Kashani'') | [[Al-Mutanabi]] | [[Imrul Kajs]] | [[Adi Ibn Zayd]] | [[Al-Hansa]] | [[Samaval ibn Adiya]] (''Samaw al ibn Adiya'') | [[Ibn Batuta]] | [[Al-Džahiz]] | [[Al-Tabari]] | [[Rabija od Basre]] | [[al-Hariri]] {{za}} | [[Al-Gazali]] | [[Ibn Quzman]] | [[Jakut al-Hamavi]] | [[Ibn Khallikan]] | [[Halil Džubran]] | [[Rudaki]] | [[Farohi]] | [[Ibn Rušd]] | [[Ibn Sina]] | [[Ibn Arabi]]

* [[Religija]] : [[Sufizam]]
* &lt;nowiki&gt;[[Kategorija:Mitološki arhetipovi]]&lt;/nowiki&gt;

&lt;/small&gt;
___________________________________
&lt;small&gt;
* [[Lütfi Paşa]]
* [[Aşık Çelebi]]
* [[Mehmet Fuad Köprülü]]
* [[Mehmet Köprülü]]
* [[Junus-paša]]
* [[Safija Sultanija]]
&lt;/small&gt;
___________________________________

&lt;small&gt;
* sultan [[Mustafa III]] (1717–1774, vlad. 1757–21. i januar 1774)
* sultan [[Selim III]] (1761–1808, vlad. 1789–1807)
* sultan [[Murat IV]] (1612–1640, vlad. 1623–1640)
* sultan [[Osman II]] (1604–1622, vlad. 1618–1622) 
* sultan [[Ahmed I]] (1590–1617, vlad. 1603–1617)
* sultan [[Sulejman I]] (1494–1566, vlad. 1520–1566)
* sultan [[Selim I]] (1470–1520, vlad. 1512–1520)
* sultan [[Bajazid II]] (1447–1512, vlad. 1481–1512)
&lt;/small&gt;
___________________________________

==Turska književnost (nastavak)==

&lt;small&gt;
* [[Mahmud al-Kašgari]] (1008-1105) {{tick|13}}
* [[Jusuf Has Hadžib]] (+1085?) {{tick|13}} : ''[[Kutadgu Bilig]]'' (1069/70.) {{tick|13}}
* [[Šeik Edebali]] (1206–1326) {{za}} {{tick|13}}
* [[Sulejman Čelebija (pjesnik)|Sulejman Čelebija]] (1351–1422) {{za}} (nedostaje izvora ; slika turbeta ; A. Bom.)
* proširenje : [[Darir]] (14. stolj.) {{za}} {{tick|13}}, [[Ebul Hasan Bekri]], [[Ibn Arabi]]
* ''[[Osmanov san]]'' (''Osman Gazi'nin rüyası'') {{za}} (malo preciznije u izvorima ; kategorije)
* '''[[Rumi]]''' 
* [[Hacı Bektaş-ı Veli]] (1209-1271)
* '''[[Sultan Valad]]''' (1226-1312) {{za}}
* [[Ašik-paša|Aşık Paşa]] (1272-1333)
* [[Yunus Emre]] (1238-1321) {{za}} {{tick|13}}
* [[Ahmedi|Ahmedî]] (1334-1413)
* [[Imadadin Nasimi|Imādud-Dīn Nasīmī]] (1369-1417)
* [[Ahmed Bican Yazıcıoğlu]] (?–1466)
* [[Aşıkpaşazade|Âşıkpaşazâde]] (oko 1400–1484)
* [[Mahmud Paša Abogović|Adni]] (1420-1474) {{tick|13}}
* [[Ahmed Paşa]] (1426-1497)
* [[Zeynep Hatun]] (1430?-1474) {{za}} {{tick|13}}
* [[Ali Şir Nevai]] (1441-1501) {{za}}
* [[Sultan Cem]] (1459-1495) {{tick|13}}
* [[Suzi Çelebi]] (oko 1455-1524) {{za}}
* ''[[Dede Korkut]]'' {{za}} (dodati)
* [[Nešri]] (oko 1450-1520) (klica)
* [[Uzun Firdevsi]] (1453-1512){{za}} (proširiti)
* [[Latifi|Latîfî]] (16. stoljeće)
* [[Guvahi|Güvahî]] (um. 1526) {{za}} (klica)
* [[Afitabi]], [[Makami]], [[Munirî]]
* [[Kemalpaşazade]] (1469-1534) {{za}} (puno toga nedostaje...)
* [[Priştineli Mesihi]] (1470-1512) {{za}} {{tick|13}}
* [[Zati]] (1471-1546) {{za}} (nedostaje izvora...)
* [[Revani]] (1475-1524) {{za}} {{tick|13}}
* [[Isa Necati]] (fl. 1480-1509)
* [[Lütfi Paşa]] (1488-1564){{za}}
* '''[[Fuzuli]]''' (1495-1556) {{za}}
* [[Taşlıcalı Yahya]] (1498-1582)
* [[Seydi Ali Reis]] (1498–1563) {{za}} (nedostaje: izvori, slike / vr / pr)
* [[Hayali]] (c. 1500 – 1557) {{za}} (izvori, još podataka, djela)
* [[Mihri Hatun]] (1460 - 1506) {{za}} (dopuniti)
* [[Ali Çelebi]] (1510-1572)
* [[Dukakinoğlu Ahmed]] (1514-1515)
* '''[[Aşık Çelebi]]''' (1520-1572)
* [[Hubbi Hatun|Ayşe Hubbî Hatun]] (+1590)
* '''[[Baki (pisac)|Bâḳî]]''' (1526-1600)
* [[Gelibolulu Mustafa Ali]] (1541–1600)
* [[Hubbi Hatun]] (fl. 1550-1590)
* [[K̲h̲ayali Mehmed Bey]] (+1556)
* [[Nefi]] (1572-1636) {{za}}
* [[Abdullah Bosnevi]] (1584–1644) {{za}} {{tick|13}} (dopuniti)
* '''[[Evlija Čelebija|Evliya Çelebi]]''' (1611-1685) : ''[[Seyahatname]]'' {{za}}
* [[Katip Çelebi]] (1609-1657)
* [[Mustafa Naima|Naîmâ]] (1655-1716)
* [[Sari Mehmet Paša]] (1656-1717)
* [[Neşati]] (+1674)
* [[Yirmisekiz Mehmed Çelebi]] (oko 1670–1732)
* [[Mehmed Raşid]] (1670–1735) {{za}}
* [[Osman-aga Temišvarski]] (1671-1725)
* [[Seyyid Vehbi]] (1674-1736) {{za}} (nedostaje izvora)
* [[Ibrahim Muteferika]] (1674—1745) {{za}} (nedostaje podataka, izvora i preciznosti) 
* ''[[Karađoz|Karađoz i Hadživat]]'' (''Karagöz ve Hacivat'')
* ''[[Nasredin hodža]]''
* ''[[Keloğlan]]'' {{za}}
* [[Nezim Frakulla]] (oko 1680–1760), [[Sulejman Naibi]], [[Hasan Zyko Kamberi]], [[Shahin Frashëri]], [[Dalip Frashëri]] ([[Bejtadži]])
* [[Ahmed Ibrahim Resmi]] (1700-1780)
* [[Fıtnat Hanım]] (1725-1780)
* [[Aziz Efendi]] (1749-1798)
* '''[[Şeyh Galip|Şeyh Gâlib]]''' (1757-1799) {{za}} (nedostaju izvori)
* [[Umihana Čuvidina]] (oko 1794 - oko 1870)
* [[Ahmed Cevdet Paşa]] (1822-1895)
* [[Ibrahim Şinasi]] (1826 – 1871)
* [[Sami Frašeri]] (1850-1904) {{tick|13}} (nedostaje podataka, izvora i preciznosti) 
* [[Ahmet Mithat]] (1844-1912), turski roman
* [[Namik Kemal]] (1840-1888) {{za}} (nedostaje izvora)
* [[Ebüzziya Mehmed Tevfik]] (1849 – 1913)
* [[Bursali Mehmet Tahir]] (1861 – 1925)
* [[Halid Ziya Uşaklıgil]] (1866 – 1945)
* [[Mehmet Akif Ersoy]] (1873–1936): ''[[Safahat]]'' (1911-1933)
* [[Ömer Seyfettin]] (1884-1920)
* [[Mehmet Fuad Köprülü]] (1890-1966)
* [[Ismail Habip Sevük]] (1892-1954)
* [[Recaizade Mahmud Ekrem]] (1847-1913)
* [[Selma Rıza]] (1872—1931) {{za}}
* [[Ziya Gökalp]] (1876-1924)
* [[Halide Edib Adıvar]] (1884 – 1964)
* [[Yahya Kemal Beyatlı]] (1884–1958)
* [[Mithat Cemal Kuntay]] (1885 - 1956)
* [[Cevat Şakir Kabaağaçlı]] (1886 – 1973)
* [[Abdülhak Şinasi Hisar]] (1887 – 1963)
* [[Refik Halit Karay]] (1889 – 1965)
* [[Reşat Nuri Güntekin]] (1889 – 1956)
* '''[[Yakup Kadri Karaosmanoğlu]]''' (1889-1974) {{za}} {{tick|13}}
* [[Ahmet Faruk Çamlıbel]] (1898–1973)
* [[Peyami Safa]] (1899–1961)
* [[Ruşen Eşref Ünaydın]] (1892–1959) 
* [[Falih Rıfkı Atay]] (1894–1971)
* [[Mladoturci|Genç Türkler]] (1908-1922) i [[Mladoturska revolucija]]
* '''[[Nazım Hikmet]]''' (1902-1963)
* [[Ahmet Hamdi Tanpınar]] (1901-1962)
* '''[[Sait Faik Abasıyanık]]''' (1906 – 1954)
* [[Sabahattin Ali]] (1907 – 1948) {{za}}
* [[Irfan Orga]] (1908-1970) {{za}} {{tick|13}}
* [[Ahmet Muhip Dıranas]] (1909–1980)
* [[Kemal Tahir]] (1910 – 1973)
* '''[[Orhan Kemal]]''' (1914 – 1970)
* [[Fazıl Hüsnü Dağlarca]] (1914 – 2008)
* ''[[Garip]]'' : [[Orhan Veli]] (1914 – 1950), [[Oktay Rifat]] (1914 – 1988), [[Melih Cevdet]] (1915 – 2002)
* '''[[Tevfik Fikret]]''' (1867-1915)
* [[Yusuf Atılgan]] (1921 – 1989)
* [[Vüs'at Orhan Bener]] (1922 - 2005)
* '''[[Yaşar Kemal]]''' (1923-2015)
* [[Attila İlhan]] (1925-2005)
* [[Fakir Baykurt]] (1929 – 1999)
* [[Adalet Ağaoğlu]] (1929 – 2020)
* [[Bilge Karasu]] (1930 - 1995) {{za}} {{tick|13}}
* [[Furuzan Yerdelen]] (1932) {{za}} (nedostaju izvori, stilski je drven clanak)
* [[Oguz Atay|Oğuz Atay]] (1934-1977)
* [[Yılmaz Güney]] (1937-1984) {{tick|13}}
* [[Nazlı Eray]] (1945)
* [[Zeynep Oral]] (1946)
* [[Zülfü Livaneli]] (1946)
* [[Mehmet Eroğlu]] (1948) {{za}} {{tick|13}}
* [[Fethiye Cetin]] (1950) {{za}}
* [[Feride Çiçekoğlu]] (1951)
* [[Nobelova nagrada za književnost|nobelovac]] '''[[Orhan Pamuk]]''' (1952)
* [[Tarık Günersel]] (1953)
* [[Murathan Mungan]] (1955)
* [[Latife Tekin]] (1957)
* [[Ayşe Sarısayın]] (1957)
* [[Hasan Ali Toptaş]] (1958)
* [[İhsan Oktay Anar]] (1960)
* [[Dikmen Gürün]] (1961)
* [[Suzan Samancı]] (1962)
* [[Duran Çetin]] (1964) {{za}} (klica...)
* [[Mehmet Murat İldan]] (1965)
* [[Burhan Sönmez]] (1965)
* [[Elif Šafak|Elif Şafak]] (1971) {{tick|13}} (dopuniti bio, popraviti stil teksta)
* [[Seyhan Kurt]] (1971) {{za}} (izvori...)
* [[Murat Uyurkulak]] (1972)
* [[Çiler İlhan]] (1972)
* [[Birgül Oğuz]] (1981)
* [[Sine Ergün]] (1982) {{za}} {{tick|13}}

&lt;/small&gt;

==Osmanska povijest==
&lt;small&gt; 
* [[Mehmed II]] | [[Sulejman I]] | [[Mehmed-paša Sokolović]] | 
* [[Spisak sultana Osmanskog carstva|Spisak sultana]]{{tick|13}} | [[Spisak velikih vezira Osmanskog carstva|Spisak sadrazama]] | [[Lista sultanija Osmanskog carstva|Spisak sultanija]] {{tick|13}}{{tick|13}} (izvori...)
* &lt;nowiki&gt;[[Kategorija:Osmansko Carstvo]]&lt;/nowiki&gt;
* [[Hronologija Osmanskog carstva]] | 
* [[Osman I]] | [[Orhan]] | [[Dursun Fakih]] | 
* [[Osmanska vojska]] | [[Danak u krvi|devşirme]] | [[Janjičari]] | [[Sejmeni]] | [[Spahija]] | [[Akindžije]] | [[Bašibozuk]] | 
* [[Doba lala]] {{za}} {{tick|13}} | 
* [[Mahmud-paša Anđelović|Veli Mahmud-paša]] | [[Ahmed-paša Hercegović|Hersekli Ahmed-paša]] | [[Mustafa Fazıl Paşa]] | [[Isa-beg Isaković]] | [[Lala Mustafa-paša]] | [[Hajrudin Barbarosa]] | [[Ibrahim-paša Pargalija]] | [[Koča Sinan-paša]] | [[Hekimoglu Ali-paša]] | [[Čandarli Halil Hajredin-paša]] | [[Alejdin-paša]] | [[Zagan-paša]] | [[Sulejman Baltaoğlu]] | 
* [[Ćuprilići]] {{za}} {{tick|13}} | [[Zurnazen Mustafa Paşa]] {{za}} {{tick|13}} | [[Mutasarif]] {{za}} {{tick|13}} | [[Mutasarifat Libanonske planine]] {{za}} {{tick|13}} {{tick|13}} | &lt;br/&gt;
&lt;br/&gt;
[[Bitka kod Mancikerta]] | [[Prvi križarski rat]] | [[Opsada Nikomedije]] | [[Bitka na Kosovu]] | [[Lazar Hrebeljanović]] | [[Bitka kod Nikopolja]] | [[Timur]] | [[Bitka kod Ankare|Bitka kod Ancyre]] | [[Osmanski interegnum]] | [[Bitka kod Galipolja (1416)|Bitka kod Galipolja]] | [[Pad Carigrada (1453)|Opsada Kostantinopole]] | [[Opsada Kroje]]{{za}}{{tick|13}} | [[Kroja]] | [[Skenderbeg]] | [[Opsada Beograda (1456)|Opsada Beograda]] | [[Opsada Beča 1529.|Prva opsada Beča]] | [[Mohačka bitka]] | [[Bitka kod Sigeta|Opsada Sigeta]] | [[Bitka kod Lepanta]] | &lt;br/&gt;
[[Opsada Beča 1683.|Druga psada Beča]] | [[Bitka kod Sente]] | [[Bitka kod Petrovaradina]] | &lt;br/&gt;
[[Prvi srpski ustanak]] | [[Drugi srpski ustanak]] | [[Ali-paša Janjinski]] | [[Husein Gradaščević]] | [[Ali-paša Rizvanbegović]] | [[Veliki bosanski ustanak]] | [[Grčki rat za nezavisnost|Grčka revolucija]] | [[Bosansko-hercegovački ustanak]] | [[Albanski ustanak 1912.|Albanski ustanak]] | &lt;br/&gt;
[[Arhitektura]]: [[Hovsep Aznavur]] | [[Kolyu Ficheto]] | [[Mimar Kasemi]] | [[Kegham Kavafyan]] | [[Mimar Kemaleddin]] | [[Sarkis Lole]] | [[Antoine Ignace Melling]] | [[Mimar Hayruddin]] | [[Matrakçı Nasuh]] | [[Xenophon Paionidis]] | [[Sedefkar Mehmed Agha]] | [[Atik Sinan]] | [[Mimar Sinan]] | [[Vedat Tek]] | [[Alexander Vallaury]] | [[Krikor Amira Balyan]] | [[Garabet Amira Balyan]] | [[Nigoğayos Balyan]] | [[Sarkis Balyan]] | &lt;br/&gt;
[[Osmansko Carstvo]] | [[Hronologija Osmanskog carstva]] | [[Neoosmanizam]] | [[Osmanski turski jezik]] | [[Veliki vezir]] {{tick|13}} | [[Abdülcelil Levni]] | [[Joseph von Hammer-Purgstall]]
&lt;/small&gt;

==Geografija i ostalo==
&lt;small&gt;
[[Popis gradova u Turskoj]] {{tick|13}} | Kategorija:Gradovi u Turskoj | '''[[Istanbul]]''' | '''[[Amasya]]''' | '''[[Manisa]]''' | [[Sredozemno more]] | [[Arnavutköy]] | [[Izmir]] | [[Ankara]] | [[Bursa]] | [[Adana]] | [[Gaziantep]] | [[Antalya]] | [[Diyarbakır]] | [[Söğüt]] | [[İznik]] | [[İzmit]] | [[Mersin]] | [[Van]] | [[Kayseri]] | [[Üsküdar]] | [[Sinop]] | [[Trabzon]] | [[Şanlıurfa]] | [[Malatya]] | [[Kahramanmaraş]] | [[Samsun]] | [[Gebze]] | [[Antiohija|Antakya]] | [[Tokat]] | [[Jedrene]] | [[Fetihiye]] | [[Denizli]] | [[Pamukkale]] | [[Bodrum]] | [[Çeşme]] | [[İskenderun]] | [[Karaman]] | [[Osmaniye]] | [[Kars]] | [[Rize]] | [[Erzincan]] | [[Aksaray]] | [[Merzifon]] | [[Kütahya]] | [[Via Egnatia]] | [[Via Militaris]] | [[Via Pontica]] | [[Strata Diocletiana]] | [[Kültepe|Kaneš]] | [[Tarhuntassa]] | [[Hattusa]] | [[Poluotok Teke]] {{za}} {{tick|13}} | [[Arnavutköy (okrug)]] {{za}} | [[Anatolska ploča]] | [[Anatolija]] | [[Ararat]] | [[Beşiktaş]] | [[Galata|Karaköy]] | [[Beyoğlu|Pera]] | [[Maslak]] | [[Levent]] | [[Rumelija]] | [[Dardaneli]] | [[Bosfor]] | [[Zlatni rog]].&lt;br/&gt;
[[Bajazitova džamija]] | [[Edirnekapı]] | [[Yenikapı]] | [[Yedikule]] (''Yaldızlıkapı'', ''Altınkapı'', ''Porta Aurea'')&lt;br/&gt;
[[Selimija]] | [[Bursa]] | [[Cumalıkızık]] | [[Safranbolu]] | [[Diyarbakırska tvrđava]] | [[Hevselski vrtovi]] | [[Velika džamija i bolnica u Divriğiju]] | [[Hattusa]] | [[Topkapi Saraj]] | [[Sulejmanije džamija]] | [[Kuşadası]] | &lt;br/&gt;
[[Letoon]] | [[Arslantepe]] | [[Afrodizija]] | [[Ani (grad)|Ani]] | [[Ksantos]] | [[Çatalhöyük]] | [[Nemrut]] | [[Ararat]] | [[Efes]] | [[Göbekli Tepe]] | [[Hijerapolis]] | [[Pamukkale]] | [[Hipodrom u Carigradu]] | [[Aja Sofija]] | [[Milet]] | [[Pergam]] | [[Kos (otok)|Kos]] | [[Santorini]] | [[Minojska erupcija]] | [[Eresos]] | [[Sinop]] | [[Lampsak]] | [[Kizik]] | [[Tars]] | [[Bitinija]] | [[Pont]] | [[Trakija]] | [[Alkej]] | &lt;br/&gt;
[[Hatun]]{{za}} | [[Aja Sofija]] | [[Biblioteka Celsa]] | [[Džamija sultana Ahmeta|Sultanahmetova džamija]] | [[Džamija Bajazita I.|Yildirimova džamija]] | [[Göreme]] | [[Pergamska biblioteka]] | [[Wilusa]] ili [[Troja]] | [[Topkapi Saraj]] | [[Harem]] | [[Hipodrom u Carigradu|Konstantinov hipodrom]] | [[Zmijski stub]] | [[Yedikule]] | [[Dolmabahçe Saraj]] | [[Kula Galata]] {{za}}{{tick|13}}| '''[[Beyoğlu]]''' {{za}} | [[Zelena grobnica]]  | &lt;br/&gt;
'''[[Turski jezik]]''' | [[Turska]] | [[Turkijski jezici]] | [[Staroanatolski turski jezik]] | [[Osmanski turski jezik]] | [[Oguzi]] {{za}}
&lt;/small&gt;

==Politika i povijest 19. i 20. stoljeća:==
&lt;small&gt; '''[[Tanzimat]]''' | [[Nahda]] | [[Rusko-turski rat (1877–1878)|Rusko-turski rat]] | [[Sanstefanski mir]] | '''[[Mlade Osmanlije]]''' {{za}} {{tick|13}} | '''[[Mladoturci]]''' | [[Panturkizam]] | [[Kolonijalizam]] | &lt;br/&gt;
[[Prvi balkanski rat]] i [[Drugi balkanski rat]] | [[Prvi svjetski rat]] | [[Armenski genocid]] | [[Grčko-turski rat (1919–1922)|Grčko-turski rat]] | '''[[Turski rat za nezavisnost|Turska revolucija]]''' | &lt;br/&gt;
'''[[Kemal Atatürk]]''' | [[İsmet İnönü]] | [[Kemalizam]] {{za}} | '''[[Ataturkove reforme]]''' | [[Sporazum u Sèvresu]] | [[Velika narodna skupština Turske]] {{za}} | [[Republikanska narodna stranka|Stranka CHP]] | [[Zakon o prezimenu (Turska)]] (1934) {{za}} {{tick|13}} | &lt;br/&gt;
[[Adnan Menderes]] | [[Celal Bayar]] | [[Cemal Gürsel]] | [[Fahri Korutürk]] | [[Kenan Evren]] | [[Süleyman Demirel]] | [[Sivi vukovi]] | [[Abdullah Çatlı]] | [[Alparslan Türkeş]] | [[Državni udar u Turskoj]] | [[Državni udar u Turskoj 1960.|Državni udar 1960.]] | [[Vojni memorandum u Turskoj 1971.|Državni udar 1971.]] | [[Državni udar u Turskoj 1980.|Državni udar 1980.]] | [[Navodni državni udar u Turskoj 1993.|Državni udar 1993.]] | [[Vojni memorandum u Turskoj 1997.|Državni udar 1997.]] | [[Državni udar u Turskoj 2016.|Državni udar 2016.]] | [[Millî Görüş]] | &lt;br/&gt;
[[Necmettin Erbakan]] | [[Recep Tayyip Erdoğan]] | [[Stranka pravde i razvoja (Turska)|Stranka AKP]] | [[Državni udar u Turskoj 1980.]] | ''[[Ugovor o zapošljavanju između Zapadne Njemačke i Turske|Ugovor o gastarbajterima]]'' {{za}} | 
&lt;/small&gt;

==[[Stil]]==
&lt;small&gt; 
[[Anti-heroj]] | [[Ašik]] | [[Biografija]] | [[Divan (književnost)]] {{za}} | [[Divan (razvrstavanje)]] {{za}} | [[Gazel]] {{za}} | [[Hadis]] | [[Hagiografija]] | [[Hikaye]] {{za}} | [[Historiografija]] | [[Kaligrafija]] | [[Kaside]] | [[Makam]] | [[Mawize]] | [[Mesnevija|Mesnevi]]{{tick|13}} | [[Metrika]] | [[Muhammes]] | [[Münacaat]] | [[Muraba]] | [[Müstezat]] | [[Naat]] | [[Nasib (književnost)|Nasib]] | [[Novela]] | [[Oda]] | [[Parodija]] | [[Poezija]] | [[Pripovijetka]] | [[Roman]] | [[Satira]] | [[Stih]] | [[Teatar sjena]] | [[Tughra]] | [[Tuyugh]] | [[Putopis]] |
&lt;/small&gt;

== Šablon:Turska književnost ==
Nacrt za '''[[Šablon:Turska književnost]]''' : &lt;br/&gt;

{{Navbox
| basestyle = background:#e20e0e;color:#fff;{{box-shadow border|a|black|1px}}
| name  = Turska književnost
| title = [[:Turska književnost|{{color|white|Turska književnost}}]]
| image = &lt;!-- [[Datoteka:*]] --&gt;
| bodyclass = hlist
| state = &lt;includeonly&gt;{{{state|collapsed}}}&lt;/includeonly&gt;

| group1 = Turkijsko doba
| list1  =
* [[Mahmud al-Kašgari]] 
* [[Jusuf Has Hadžib]]
* ''[[Kutadgu Bilig]]''
* ''[[Dede Korkut]]''

|group2 = Osmanska književnost
|list2 = {{Navbox|child|evenodd=swap

| group1 = Rano–osmansko doba
| list1  =
* [[Šeik Edebali]]
* [[Sulejman Čelebija (pjesnik)|Sulejman Čelebija]]
* [[Darir]]
* ''[[Osmanov san]]''
* [[Rumi]]
* [[Imadadin Nasimi|Nasīmī]]
* [[Sultan Valad]]
* [[Ašik-paša|Aşık Paşa]]
* [[Yunus Emre]]

| group2 = Zlatno doba
| list2  =
* [[Mahmud-paša Anđelović|Adni]]
* [[Ali Şir Nevai]]
* [[Sultan Cem]]
* [[Aşıkpaşazade]]
* [[Latifi]]
* [[Aşık Çelebi]]
* [[Nešri|Neşrî]]
* [[Kemalpaşazade]]
* [[Priştineli Mesihi|Mesihi]]
* [[Zeynep Hatun]]
* [[Mihri Hatun]]
* [[Suzi Çelebi]]
* [[Uzun Firdevsi]]
* [[Guvahi|Güvahî]]
* [[Revani]]
* [[Fuzuli]]
* [[Hayâlî]]
* [[Taşlıcalı Yahya]]
* [[Zati]]
* [[Lütfi Paşa]]
* [[Seydi Ali Reis]]
* [[Baki (pisac)|Bâkî]]

| group3 = Suton
| list3  =
* [[Nefi]]
* [[Abdullah Bosnevi]]
* [[Katip Çelebi]]
* [[Evliya Çelebi]]
* [[Seyyid Vehbi]]
* [[Mehmed Raşid]]
* [[Osman-aga Temišvarski|Temeşvarlı Osman Ağa]]

| group4 = Opadanje
| list4  =
* [[Ibrahim Muteferika]]
* [[Şeyh Galip]]
* [[Sami Frashëri]]
* [[Namık Kemal]]
* [[Ibrahim Şinasi]]
}}

| group3 = Republikansko doba
| list3  =
* [[Reşat Nuri Güntekin]]
* [[Ömer Seyfettin]]
* [[Mehmet Fuad Köprülü]]
* [[Peyami Safa]]
* [[Selma Rıza]]
* [[Yakup Kadri Karaosmanoğlu]]
* [[Ahmet Hamdi Tanpınar]]
* [[Sabahattin Ali]]
* [[Kemal Tahir]]
* [[Orhan Veli]]
* [[Oktay Rifat]]
* [[Melih Cevdet]]
* [[Irfan Orga]]
* [[Nazım Hikmet]]
* [[Sait Faik Abasıyanık|Sait Faik]]
* [[Attila İlhan]]
* [[Bilge Karasu]]
* [[Orhan Kemal]]
* [[Tevfik Fikret]]
* [[Yaşar Kemal]]
* [[Yılmaz Güney]]
* [[Füruzan]]
* [[Mehmet Eroğlu]]
* [[Fethiye Cetin]]
* [[Nazlı Eray]]
* [[Feride Çiçekoğlu]]
* [[Orhan Pamuk]]
* [[Murathan Mungan]]
* [[Burhan Sönmez]]
* [[Suzan Samancı]]
* [[Çiler İlhan]]
* [[Elif Şafak]]
* [[Duran Çetin]]
* [[Sine Ergün]]
* [[Birgül Oğuz]]
* [[Seyhan Kurt]]

}}&lt;noinclude&gt;
[[Kategorija:Književni šabloni]]

&lt;noinclude&gt;

==Alati==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:*ccf;&quot;
|-
|
&lt;small&gt;
* &lt;nowiki&gt;[[Kategorija:Filozofski romani]]&lt;/nowiki&gt;
* &lt;nowiki&gt;[[Kategorija:Šabloni po strukama]]&lt;/nowiki&gt;
* &lt;nowiki&gt;[[Kategorija:Jezični šabloni]]&lt;/nowiki&gt;
* &lt;nowiki&gt;[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_book]]&lt;/nowiki&gt;
* &lt;nowiki&gt;[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_AV_media]]&lt;/nowiki&gt;
* &lt;nowiki&gt;[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_conference]]&lt;/nowiki&gt;
* &lt;nowiki&gt;[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_encyclopedia]]&lt;/nowiki&gt;
* &lt;nowiki&gt;[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_magazine]]&lt;/nowiki&gt;
* &lt;nowiki&gt;[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_map]]&lt;/nowiki&gt;
* &lt;nowiki&gt;[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_news]]&lt;/nowiki&gt;
* &lt;nowiki&gt;[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_podcast]]&lt;/nowiki&gt;
* &lt;nowiki&gt;[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_web]]&lt;/nowiki&gt;
* &lt;nowiki&gt;[[https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Cite_thesis]]&lt;/nowiki&gt;

&lt;nowiki&gt;{{cite web |url= |title= |last= |first= |date= |website= |publisher= |access-date=01. 01. 1900 |quote=}} &lt;/ref&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;br/&gt;
&lt;nowiki&gt;{{cite book|last= |first= |year= |title=  |url= |location= |publisher= |pages= |ref = }}&lt;/nowiki&gt;&lt;br/&gt;
&lt;nowiki&gt;&lt;ref name=&quot;abc&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;br/&gt;
&lt;nowiki&gt;&lt;ref name=&quot;abc&quot;/&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;br/&gt;
&lt;/small&gt;
|}

* [https://commons.wikimedia.org/wiki/Accueil Commons]

== Nagrade ==
{| style=&quot;float: left; background:transparent; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em&quot;
|-
|{{barnstar-rad i trud|Nagrada za rad i trud|Orijentolog}}
| &lt;gallery&gt;Image:Wiki_medal.jpg|&lt;center&gt;'''Wiki medalja'''&lt;/br&gt;Za albanske, turske i druge književne teme [[User:Igor Windsor|Igor Windsor]]&lt;/center&gt;&lt;/gallery&gt;
|{{Wikipedia:CEE Proljeće 2022/spomenica}}
|}
{{clear}}
&lt;div style=&quot;float:right; border:thin solid green; background-color:*f9f9f9&quot;&gt;
{{Currentdate}}
Ovaj ogranak Wikipedija projekta ima : '''&lt;div id=&quot;articlecount&quot; style=&quot;font-size:85%;&quot;&gt;[[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] {{plural:{{NUMBEROFARTICLES}}|članak|članka|članaka}} na [[srpskohrvatski jezik|srpskohrvatskom]]&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;'''

==&lt;big&gt;'''''Reference'''''&lt;/big&gt; (pa da!)==
* [[Izvori]]
{{reflist}}

== Vanjske veze ==
* [https://vukajlija.com/ Leksikografski zavod]

как я люблю naš [[:wikt:Glavna strana|vikiriječnik]] :P

[[Kategorija:User sh]]</text>
      <sha1>d4ngaasn47n9xqr0twyz5ly732fzb6g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Reli Finska</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4673116</id>
    <revision>
      <id>41261218</id>
      <parentid>41259493</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T11:19:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.136.49.241</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4697" xml:space="preserve">'''Reli Finska''' je utrka svjetskog reli prvenstva.

== Pobjednici ==
{{col-begin}}
{{col-break|width=10%}}
=== Po godinama ===
{|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;background:#fff; font-size:86%; line-height:15px; border:grey solid 1px; border-collapse:collapse;&quot;
! Godina
! Vozač
! Automobil
|-
! 1973.
| [[Timo Mäkinen]]
| Ford Escort RS 1600 MKI
|-
! 1974.
| [[Hannu Mikkola]]
| Ford Escort RS 1600 MKI
|-
! 1975.
| [[Hannu Mikkola]]
| Toyota Corolla Levin TE 27
|-
! 1976.
| [[Markku Alén]]
| Fiat 131 Abarth
|-
! 1977.
| [[Kyösti Hämäläinen]]
| Ford Escort RS 1800 MKII
|-
! 1978.
| [[Markku Alén]]
| Fiat 131 Abarth
|-
! 1979.
| [[Markku Alén]]
| Fiat 131 Abarth
|-
! 1980.
| [[Markku Alén]]
| Fiat 131 Abarth
|-
! 1981.
| [[Ari Vatanen]]
| Ford Escort RS 1800 MKII
|-
! 1982.
| [[Hannu Mikkola]]
| Audi Quattro
|-
! 1983.
| [[Hannu Mikkola]]
| Audi Quattro A2
|-
! 1984.
| [[Ari Vatanen]]
| Peugeot 205 Turbo 16
|-
! 1985.
| [[Timo Salonen]]
| Peugeot 205 Turbo 16 E2
|-
! 1986.
| [[Timo Salonen]]
| Peugeot 205 Turbo 16 E2
|-
! 1987.
| [[Markku Alén]]
| Lancia Delta HF 4WD
|-
! 1988.
| [[Markku Alén]]
| Lancia Delta Integrale
|-
! 1989.
| [[Mikael Ericsson]]
| Mitsubishi Galant VR-4
|-
! 1990.
| [[Carlos Sainz]]
| Toyota Celica GT-4 (ST165)
|-
! 1991.
| [[Juha Kankkunen]]
| Lancia Delta Integrale 16V
|-
! 1992.
| [[Didier Auriol]]
| Lancia Delta HF Integrale
|-
! 1993.
| [[Juha Kankkunen]]
| Toyota Celica Turbo 4WD (ST185)
|-
! 1994.
| [[Tommi Mäkinen]]
| Ford Escort RS Cosworth
|-bgcolor=&quot;#DDDDDD&quot;
! 1995.
| colspan=&quot;2&quot;| ''Nije održan''
|-
! 1996.
| [[Tommi Mäkinen]]
| Mitsubishi Lancer Evo III
|-
! 1997.
| [[Tommi Mäkinen]]
| Mitsubishi Lancer Evo IV
|-
! 1998.
| [[Tommi Mäkinen]]
| Mitsubishi Lancer Evo V
|-
! 1999.
| [[Juha Kankkunen]]
| Subaru Impreza S5 WRC '99
|-
! 2000.
| [[Marcus Grönholm]]
| Peugeot 206 WRC
|-
! 2001.
| [[Marcus Grönholm]]
| Peugeot 206 WRC
|-
! 2002.
| [[Marcus Grönholm]]
| Peugeot 206 WRC
|-
! 2003.
| [[Markko Märtin]]
| Ford Focus RS WRC '03
|-
! 2004.
| [[Marcus Grönholm]]
| Peugeot 307 WRC
|-
! 2005.
| [[Marcus Grönholm]]
| Peugeot 307 WRC
|-
! 2006.
| [[Marcus Grönholm]]
| Ford Focus RS WRC '06
|-
! 2007.
| [[Marcus Grönholm]]
| Ford Focus RS WRC '07
|-
! 2008.
| [[Sébastien Loeb]]
| Citroën C4 WRC
|-
! 2009.
| [[Mikko Hirvonen]]
| Ford Focus RS WRC '09
|-
! 2010.
| [[Jari-Matti Latvala]]
| Ford Focus RS WRC '09
|-
! 2011.
| [[Sébastien Loeb]]
| 	Citroën DS3 WRC
|-
! 2012.
| [[Sébastien Loeb]]
| 	Citroën DS3 WRC
|-
! 2013.
| [[Sébastien Ogier]]
| Volkswagen Polo R WRC
|-
! 2014.
| [[Jari-Matti Latvala]]
| Volkswagen Polo R WRC
|-
! 2015.
| [[Jari-Matti Latvala]]
| Volkswagen Polo R WRC
|-
! 2016.
| [[Kris Meeke]]
| Citroën DS3 WRC
|-
! 2017.
| [[Esapekka Lappi]]
| Toyota Yaris WRC
|-
! 2018.
| [[Ott Tänak]]
| Toyota Yaris WRC
|-
! 2019.
| [[Ott Tänak]]
| Toyota Yaris WRC
|-bgcolor=&quot;#DDDDDD&quot;
! 2020.
| colspan=&quot;2&quot;| ''Nije održan''
|-
! 2021.
| [[Elfyn Evans]]
| Toyota Yaris WRC
|-
! 2022.
| [[Ott Tänak]]
| Hyundai i20 N Rally1 
|}
{{col-break|width=10%}}

=== Višestruki pobjednici (vozači) ===
{|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;background:#fff; font-size:86%; line-height:15px; border:grey solid 1px; border-collapse:collapse;&quot;
|-
! Pobjede
! Vozač
! Pobjednička godina
|-
! 7
| [[Marcus Grönholm]]
| 2000., 2001., 2002., 2004., 2005., 2006., 2007.
|-
! 6
| [[Markku Alén]]
| 1976., 1978., 1979., 1980., 1987., 1988.
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| 4
| [[Hannu Mikkola]]
| 1974., 1975., 1982., 1983.
|-
| [[Tommi Mäkinen]]
| 1994., 1996., 1997., 1998.
|-
! rowspan=&quot;4&quot;| 3
| [[Juha Kankkunen]]
| 1991., 1993., 1999.
|-
| [[Sébastien Loeb]]
| 2008., 2011., 2012.
|-
| [[Jari-Matti Latvala]]
| 2010., 2014., 2015.
|-
| [[Ott Tänak]]
| 2018., 2019., 2022.
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| 2
| [[Ari Vatanen]]
| 1981., 1984.
|-
| [[Timo Salonen]]
| 1985., 1986.
|}

=== Višestruki pobjednici (proizvođači) ===
{|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;background:#fff; font-size:86%; line-height:15px; border:grey solid 1px; border-collapse:collapse;&quot;
|-
! Pobjede
! Proizvođač
! Pobjednička godina
|- 
! 10
| Ford
| 1973., 1974., 1977., 1981., 1994., 2003., 2006., 2007., 2009., 2010.
|- 
! 8
| Peugeot
| 1984., 1985., 1986., 2000., 2001., 2002., 2004., 2005.
|-
! 7
| Toyota
| 1975., 1990., 1993., 2017., 2018., 2019., 2021.
|-
! rowspan=&quot;4&quot;| 4
| Fiat
| 1976., 1978., 1979., 1980.
|-
| Lancia
| 1987., 1988., 1991., 1992.
|-
| Mitsubishi
| 1989., 1996., 1997., 1998.
|-
| Citroën
| 2008., 2011., 2012., 2016.
|}
{{col-end}}

{{Commonscat|Rally Finland}}
{{Reli utrke}}
{{Normativna kontrola}}

[[Kategorija:Nastanci 1973.]]
[[Kategorija:Reli|Finska]]
[[Kategorija:Sport u Finskoj]]</text>
      <sha1>e13masxlrt1l4iqpdg5agx81s65k9kc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Jugozapadna Evropa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4673323</id>
    <redirect title="Pirinejski poluotok" />
    <revision>
      <id>41261185</id>
      <timestamp>2022-08-06T14:40:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SrpskiAnonimac</username>
        <id>101643</id>
      </contributor>
      <comment>Preusmjereno na [[Pirinejski poluotok]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33" xml:space="preserve">#Redirect [[Pirinejski poluotok]]</text>
      <sha1>6qhn8y74vqovplazcp5ii81486cjcno</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gazel</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4673324</id>
    <revision>
      <id>41261187</id>
      <timestamp>2022-08-06T15:11:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Inokosni organ</username>
        <id>160059</id>
      </contributor>
      <comment>Nova stranica: '''Gazel''' ili ''gazal'' je metrički oblik koji se široko koristi u [[arapska književnost|arapskoj]] i [[perzijska književnost|perzijskoj književnosti]], a zbog svog utjecaja također se pojavljuje u klasičnoj [[turska književnost|turskoj]] i [[Hindustanska književnost|hindustanskoj književnosti]]. Gazel je vrsta kratke lirske pjesme koja se sastoji od 10 do 30 stihova koji čine kratke [[Strofa|strofe]], katreni, obično ima ljubavnu tematiku, bila ta [[ljubav]] pr…</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4511" xml:space="preserve">'''Gazel''' ili ''gazal'' je metrički oblik koji se široko koristi u [[arapska književnost|arapskoj]] i [[perzijska književnost|perzijskoj književnosti]], a zbog svog utjecaja također se pojavljuje u klasičnoj [[turska književnost|turskoj]] i [[Hindustanska književnost|hindustanskoj književnosti]]. Gazel je vrsta kratke lirske pjesme koja se sastoji od 10 do 30 stihova koji čine kratke [[Strofa|strofe]], katreni, obično ima ljubavnu tematiku, bila ta [[ljubav]] prema ženi, prijatelju ili uzvišenom biću, [[Bog]]u, ali može biti i [[Erotika|erotska]], opisna ili [[Didaktička književnost|didaktička]]. Druge teme su uglavnom ljepota, životna radost, ponekad patnja i bol.

== Svojstva ==
U osnovnom obliku gazelskog [[katren]]a rimuje se 2. i 4. [[stih]], a 1. i 3. ostaju nerimovani. Zatim, model gazele predviđa jedan niz od četiri do petnaest redaka ([[hemistih|hemistiha]]) od kojih prva dva, pa zatim četvrti, šesti (osmi, deseti itd.) imaju istu rimu, na primjer: aa ba ca da itd. Posljednji stih gazele često sadrži pjesničko ime ([[takhallus]]) autora.

==Historija==
Nastaje u [[Arabija|Arabiji]] [[7. vijek|7. stoljeća]] i razvija se u [[Arapska književnost|arapskoj književnosti]], ali su je proslavili perzijski pjesnici [[Sadi]] i [[Muhamed Šemsudin Hafiz|Hafiz]]. Gazel se rađa iz [[kaside|kasida]] ([[oda]]), tj. iz glavnog žanra arapske poezije. Naime kaside se otvara [[nasib]]om, što je erotski ili bakhički preludij, a nasib je se postupno razvio kao autonomni žanr zahvaljujući [[Hidžaz|hidžaškoj]] arapskoj poeziji. Među prvim tekstovima koji možemo nazvati «gazel», pojavljuju se vrlo [[Realizam (književnost)|realistične]] pjesme [[Omar Ibn Abi Rabia|ʿUmara ibn Abī Rabīʿaha]] (umro oko [[712]] ili [[719]]), mahom temeljene na njegovom životu i iskustvima, koje pokazuju živahan građanski duh. Potom su se stvorile dvije glavne matice gazela, jedna arapska a druga iračka. [[Jamīl|Đamil]]{{efn|Jamīl ibn ʿAbd Allāh ibn Maʿmar (ﺟﻣﻴﻞ ﺍﺑﻦ ﻋﺒﺪالله ﺍﺑﻦ ﻣﻌﻣﺮ‎; [[Wadi al-Qura]], oko [[660.]] – [[Egipat]], [[701.]]), arapski pjesnik.}} je ostavio pjesme koje su po procjeni mnogih autora prvi savršeni uzorak gazela i klasik i koje će sljedeći pjesnici oponašati stoljećima sve do [[18. vijek|18. stoljeća]]. Počevši od [[9. vijek|9. stoljeća]], raspadom [[Abasidski Kalifat|arapskog carstva]] i utjecajem perzijske kulture i [[sufi]]jske mistike, gazel je se proširio muslimanskim svijetom, posebno [[Perzijska književnost|perzijskom književnošću]], što ga je učinilo možda glavnim žanrom. Na povijesnoj liniji gazela, među mnogim drugim, u [[14. vijek|14. stoljeću]] se ističe [[Muhamed Šemsudin Hafiz|Hāfiz]], jednan od najboljih lirskih pjesnika Perzije, čije su dubina slika i višeslojne [[Metafora|metafore]] oživile žanr i usavršile ga kao pjesnički oblik. &lt;br/&gt;
Gazele su pisali :
* [[Sadi]]
* [[Rumi]]
* [[Fakhr-al-Din Iraqi]]
* [[Amir Khusrow]]
* [[Muhamed Šemsudin Hafiz|Hafiz]]
* [[Fuzuli]]
* [[Mirza Galib]]
* [[Atul Prasad Sen]]
* [[Muhammad Iqbal]]
* [[Kazi Nazrul Islam]]
Kroz prijevode i odjeke perzijske književnosti u doba [[Romantizam|romantizma]], ime (''ghasel'') i metrički oblik prešli su u njemačku poeziju ([[Friedrich Schlegel|F. Schlegel]], [[Friedrich Rückert|Rückert]], [[August von Platen|Platen]] i drugi). Među zapadnim suvremenim autorima, naći ćemo gazele kod [[Federico García Lorca|Garsije Lorke]], [[Thomas Hardy|Hardija]], [[Gottfried Keller|Kellera]].

== Imenica na različitim jezicima ==
* [[Perzijski jezik|Perzijski]] : غزل‎
* [[Turski jezik|Turski]] : gazel
* [[Arapski jezik|Arapski]] : غزل ġazal
* [[Azerski jezik|Azerski]] : qəzəl
* [[Uzbečki jezik|Uzbečki]] : gʻazal
* [[Hindski jezik|Hindi]] : ग़ज़ल
* [[Bengalski jezik|Bengali]] : গজল
* [[Urdski jezik|Urdski]]: غزَل
* [[Gudžaratski jezik|Gudžaratski]] : ગઝલ
* [[Srpskohrvatski jezik|Srpsko-hrvatski]] : gazel

Drugi jezici:
* [[Engleski jezik|Engleski]] : Ghazal ; [[Njemački jezik|Njemački]] : Ghasel ili Ghasele ; [[Francuski jezik|Francuski]] : ghazal ili gazel ; [[Španjolski jezik|Španjolski]] : ghazal, gazal, gacela ; [[Italijanski jezik|Talijanski]] : Ghazal ; [[Portugalski jezik|Portugalski]] : Gazel ; [[Ruski jezik|Ruski]] : Газель

== Spoljašne veze ==

== Bilješke ==
{{notelist}}

== Izvori ==
{{reflist}}

== Bibliografija ==

[[Kategorija: Poezija]]
[[Kategorija: Metrika]]</text>
      <sha1>0qc6nb7oz9bhipcaj2jilwly4j0vcwe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Razgovor sa korisnikom:MdsShakil/header</title>
    <ns>3</ns>
    <id>4673325</id>
    <revision>
      <id>41261193</id>
      <timestamp>2022-08-06T16:39:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pathoschild</username>
        <id>3195</id>
      </contributor>
      <comment>create header for talk page ([[m:Synchbot|requested by MdsShakil]])</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="952" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;display: flex; flex-wrap: wrap; justify-content: center; align-items: center; margin: 16px 0; border: 1px solid #aaaaaa;&quot;&gt;
  &lt;div style=&quot;padding: 12px;&quot;&gt;[[File:Circle-icons-megaphone.svg|75px|link=[[m:User_talk:MdsShakil]]]]&lt;/div&gt;
  &lt;div style=&quot;flex: 1; padding: 12px; background-color: #dddddd; color: #555555;&quot;&gt;
    &lt;div style=&quot;font-weight: bold; font-size: 150%; color: red; font-family: 'Comic Sans MS'&quot;&gt;Welcome to my talk page!&lt;/div&gt;
    &lt;div style=&quot;max-width: 700px&quot;&gt;Hey! I am Shakil Hosen. I patrol many projects, and where I don't know the language I only act in cases of serious vandalism. If you think I have done anything wrong, feel free to [[m:User talk:MdsShakil|message me]] on Meta wiki. If you don't like that you can leave me messages here too, but since I do not watch all of my talk pages, your message might not get a timely response. Thanks! [[File:Face-smile.svg|18px|link=[[m:User:MdsShakil]]]]&lt;/div&gt;
  &lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>6ns6eellkw7iqc4yteyjnszfjmo2yio</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Razgovor sa korisnikom:MdsShakil</title>
    <ns>3</ns>
    <id>4673326</id>
    <revision>
      <id>41261197</id>
      <timestamp>2022-08-06T18:08:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pathoschild</username>
        <id>3195</id>
      </contributor>
      <comment>add talk page header ([[m:Synchbot|requested by MdsShakil]])</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30" xml:space="preserve">{{User talk:MdsShakil/header}}</text>
      <sha1>tbo8m2n1p4y1shpmyu07h1k0g9pq65d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Zvaničan jezik</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4673327</id>
    <redirect title="Službeni jezik" />
    <revision>
      <id>41261202</id>
      <timestamp>2022-08-06T21:42:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vipz</username>
        <id>151311</id>
      </contributor>
      <comment>Preusmjereno na [[Službeni jezik]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30" xml:space="preserve">#PREUSMERI [[Službeni jezik]]</text>
      <sha1>psobrs0lkfrqr3ht5md3biae2haee2q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hermanovce</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4673328</id>
    <revision>
      <id>41261212</id>
      <timestamp>2022-08-07T05:33:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akul59</username>
        <id>131397</id>
      </contributor>
      <comment>Nova stranica</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1486" xml:space="preserve">{{Naseljeno mesto u Slovačkoj
|mesto              = Hermanovce
|originalni_naziv   = Hermanovce
|slika              = Slovakia Sariska highlands 115.jpg
|opis_slike         = Rimokatolička crkva
|kraj               = [[Prešovski kraj|Prešovski]]
|okrug              = [[Okrug Prešov|Prešov]]
|populacija         = 1658&lt;ref name=&quot;populacija&quot; /&gt;
|nadm visina        = 465
|poštanski_kod      = 082 35
|pozivni_broj       = (+421) 51
|registarska_oznaka = PO
|gšir               = 49.0449
|gduž               = 21.0198
|popis              = 1.1.2021
}}
'''Hermanovce''' ({{jez-svk|Hermanovce}}) je naseljeno mjesto u [[okrug Prešov|okrugu Prešov]], u [[Prešovski kraj|Prešovskom kraju]], [[Slovačka|Slovačka Republika]].

== Stanovništvo ==
Prema podacima o broju stanovnika iz 2021. godine naselje je imalo 1658 stanovnika.&lt;ref name=&quot;populacija&quot; /&gt;

== Reference ==
{{reflist|refs=
&lt;ref name=&quot;populacija&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.scitanie.sk/obyvatelia/zakladne-vysledky/pocet-obyvatelov/OK/SK0417/OB |title=Obyvatelia - Základné výsledky |language=sk |date= |website=www.scitanie.sk |publisher= Statistički zavod Republike Slovačke|accessdate=2022-07-22}}&lt;/ref&gt;
}}

== Spoljašnje veze ==
* {{Commons category-inline|Hermanovce}}
* {{Zvanični veb-sajt}} {{sk}}
* [http://www.e-obce.sk/okres/presov.html Naselja okruga Prešov] {{sk}}

{{klica-selo-Slovačka}}
{{Okrug Prešov}}
{{Normativna kontrola}}

[[Kategorija:Okrug Prešov]]
[[Kategorija:Prešovski kraj]]</text>
      <sha1>fp1g5g128kds7rrlv1fmfsnub5npeth</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Reli Grčka</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4673329</id>
    <revision>
      <id>41261217</id>
      <timestamp>2022-08-07T10:58:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.136.49.241</ip>
      </contributor>
      <comment>Nova stranica: '''Reli Grčka''' je utrka svjetskog reli prvenstva.  == Pobjednici == {{col-begin}} {{col-break|width=10%}} === Po godinama === {|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;background:#fff; font-size:86%; line-height:15px; border:grey solid 1px; border-collapse:collapse;&quot; ! Godina ! Vozač ! Automobil |- ! 1973. | [[Jean-Luc Thérier]] | Alpine-Renault A110 1800 |-bgcolor=&quot;#DDDDDD&quot; ! 1974. | colspan=&quot;2&quot;| ''Nije održan'' |- ! 1975. | [[Walter Röhrl]] | Opel Ascona 1.9 SR |- !…</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4273" xml:space="preserve">'''Reli Grčka''' je utrka svjetskog reli prvenstva.

== Pobjednici ==
{{col-begin}}
{{col-break|width=10%}}
=== Po godinama ===
{|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;background:#fff; font-size:86%; line-height:15px; border:grey solid 1px; border-collapse:collapse;&quot;
! Godina
! Vozač
! Automobil
|-
! 1973.
| [[Jean-Luc Thérier]]
| Alpine-Renault A110 1800
|-bgcolor=&quot;#DDDDDD&quot;
! 1974.
| colspan=&quot;2&quot;| ''Nije održan''
|-
! 1975.
| [[Walter Röhrl]]
| Opel Ascona 1.9 SR
|-
! 1976.
| [[Harry Källström]]
| Datsun Violet 160J
|-
! 1977.
| [[Björn Waldegård]]
| Ford Escort RS 1800 MkII
|-
! 1978.
| [[Walter Röhrl]]
| Fiat 131 Abarth
|-
! 1979.
| [[Björn Waldegård]]
| Ford Escort RS 1800 MkII
|-
! 1980.
| [[Ari Vatanen]]
| Ford Escort RS 1800 MkII
|-
! 1981.
| [[Ari Vatanen]]
| Ford Escort RS 1800 MkII
|-
! 1982.
| [[Michèle Mouton]]
| Audi Quattro
|-
! 1983.
| [[Walter Röhrl]]
| Lancia 037 Rally
|-
! 1984.
| [[Stig Blomqvist]]
| Audi Quattro A2
|-
! 1985.
| [[Timo Salonen]]
| Peugeot 205 Turbo 16
|-
! 1986.
| [[Juha Kankkunen]]
| Peugeot 205 Turbo 16 E2
|-
! 1987.
| [[Markku Alén]]
| Lancia Delta HF 4WD
|-
! 1988.
| [[Miki Biasion]]
| Lancia Delta HF Integrale
|-
! 1989.
| [[Miki Biasion]]
| Lancia Delta HF Integrale
|-
! 1990.
| [[Carlos Sainz Sr.|Carlos Sainz]]
| Toyota Celica GT-4 (ST165)
|-
! 1991.
| [[Juha Kankkunen]]
| Lancia Delta HF Integrale 16V
|-
! 1992.
| [[Didier Auriol]]
| Lancia Delta HF Integrale
|-
! 1993.
| [[Miki Biasion]]
| Ford Escort RS Cosworth
|-
! 1994.
| [[Carlos Sainz Sr.|Carlos Sainz]]
| Subaru Impreza 555
|-bgcolor=&quot;#DDDDDD&quot;
! 1995.
| colspan=&quot;2&quot;| ''Nije održan''
|-
! 1996.
| [[Colin McRae]]
| Subaru Impreza 555
|-
! 1997.
| [[Carlos Sainz Sr.|Carlos Sainz]]
| Ford Escort WRC
|-
! 1998.
| [[Colin McRae]]
| Subaru Impreza S5 WRC '98
|-
! 1999.
| [[Richard Burns]]
| Subaru Impreza S5 WRC '99 
|-
! 2000.
| [[Colin McRae]]
| Ford Focus RS WRC '00
|-
! 2001.
| [[Colin McRae]]
| Ford Focus RS WRC '01
|-
! 2002.
| [[Colin McRae]]
| Ford Focus RS WRC '02
|-
! 2003.
| [[Markko Märtin]]
| Ford Focus RS WRC '03
|-
! 2004.
| [[Petter Solberg]]
| Subaru Impreza S10 WRC '04
|-
! 2005.
| [[Sébastien Loeb]]
| Citroën Xsara WRC
|-
! 2006.
| [[Marcus Grönholm]]
| Ford Focus RS WRC '06
|-
! 2007.
| [[Marcus Grönholm]]
| Ford Focus RS WRC '06
|-
! 2008.
| [[Sébastien Loeb]]
| Citroën C4 WRC
|-
! 2009.
| [[Mikko Hirvonen]]
| Ford Focus RS WRC '09
|-bgcolor=&quot;#DDDDDD&quot;
! 2010.
| colspan=&quot;2&quot;| ''Nije održan''
|-
! 2011.
| [[Sébastien Ogier]]
| Citroën DS3 WRC
|-
! 2012.
| [[Sébastien Loeb]]
| Citroën DS3 WRC
|-
! 2013.
| [[Jari-Matti Latvala]]
| Volkswagen Polo R WRC
|-bgcolor=&quot;#DDDDDD&quot;
! 2014.&lt;br/&gt;-&lt;br/&gt;2020.
| colspan=&quot;3&quot;| ''Nije održan''
|-
! 2021.
| [[Kalle Rovanperä]]
| Toyota Yaris WRC
|-
! 2022.
| 
| 
|}
{{col-break|width=10%}}

=== Višestruki pobjednici (vozači) ===
{|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;background:#fff; font-size:86%; line-height:15px; border:grey solid 1px; border-collapse:collapse;&quot;
|-
! Pobjede
! Vozač
! Pobjednička godina
|-
! 5
| [[Colin McRae]]
| 1996., 1998., 2000., 2001., 2002.
|-
! rowspan=&quot;4&quot;| 3
| [[Walter Röhrl]]
| 1975., 1978., 1983.
|-
| [[Miki Biasion]]
| 1988., 1989., 1993.
|-
| [[Carlos Sainz Sr.|Carlos Sainz]]
| 1990., 1994., 1997.
|-
| [[Sébastien Loeb]]
| 2005., 2008., 2012.
|-
! rowspan=&quot;4&quot;| 2
| [[Björn Waldegård]]
| 1977., 1979.
|-
| [[Ari Vatanen]]
| 1980., 1981.
|-
| [[Juha Kankkunen]]
| 1986., 1991.
|-
| [[Marcus Grönholm]]
| 2006., 2007.
|}

=== Višestruki pobjednici (proizvođači) ===
{|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;background:#fff; font-size:86%; line-height:15px; border:grey solid 1px; border-collapse:collapse;&quot;
|-
! Pobjede
! Proizvođač
! Pobjednička godina
|-
! 13
| Ford
| 1977., 1979., 1980., 1981., 1993., 1997., 2000., 2001., 2002., 2003., &lt;br&gt; 2006., 2007., 2009.
|-
! 6
| Lancia
| 1983., 1987., 1988., 1989., 1991., 1992.
|-
! 5
| Subaru
| 1994., 1996., 1998., 1999., 2004.
|-
! 4
| Citroën
| 2005., 2008., 2011., 2012.
|-
! rowspan=&quot;3&quot;| 2
| Audi
| 1982., 1984.
|-
| Peugeot
| 1985., 1986.
|-
| Toyota
| 1990., 2021.
|}
{{col-end}}
{{Commonscat|Acropolis Rally}}
{{Reli utrke}}
{{Normativna kontrola}}

[[Kategorija:Nastanci 1973.]]
[[Kategorija:Reli|Grčka]]
[[Kategorija:Sport u Grčkoj]]</text>
      <sha1>4e84gt95sitauskoxzimvt8nov40v86</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>