وڪيپيڊيا sdwiki https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%8F%DA%A9_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%88 MediaWiki 1.39.0-wmf.21 first-letter ذريعات خاص بحث واپرائيندڙ واپرائيندڙ بحث وڪيپيڊيا وڪيپيڊيا بحث فائل فائل بحث ذريعات وڪي ذريعات وڪي بحث سانچو سانچو بحث مدد مدد بحث زمرو زمرو بحث باب باب بحث TimedText TimedText talk ماڊيول ماڊيول بحث گيجيٽ گيجيٽ بحث گيجيٽ وصف گيجيٽ وصف بحث 0 2948 239964 239963 2022-07-22T12:09:36Z Intisar Ali 8681 wikitext text/x-wiki {{POV}} {{Wikify}} {{Infobox person | honorific_prefix = ابوالقاسم | name = '''<span style='color: Green'>مُحَمَّدٌ</span>''' <!-- include middle initial, if not specified in birth_name --> | honorific_suffix = صلي الله عليه وآله وسلم | image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg | image_size = 300px | alt = | caption = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل | native_name = ابوالقاسم | native_name_lang = عربي | birth_name = <!-- only use if different from name above --> | birth_date = {{birth date |570|04|20}} | birth_place = مڪو | baptised = <!-- will not display if birth_date is entered --> | disappeared_date = <!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --> | disappeared_place = | disappeared_status = | death_date = {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} | death_place = مدينو | death_cause = سخت بخار | body_discovered = | resting_place = مسجد نبوي، مدينو منور | resting_place_coordinates = <!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --> | monuments = مسجد نبوي | residence = مڪو پوء مدہنو | nationality = عرب | other_names = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد وغیرہ | ethnicity = <!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --> | citizenship = حجاز | education = اُمِي | alma_mater = | occupation = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم | years_active = | era = | employer = | organization = | agent = | known_for = اسلام جو پيغمبر | notable_works = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ * مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ * مسجد نبوي جو معمار *اسلام جي تعليم ڏنائين * حديث | style = | home_town = مڪو | salary = | net_worth = <!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --> | height = <!-- "X cm", "X m" or "X ft Y in" plus optional reference (conversions are automatic) --> | weight = <!-- "X kg", "X lb" or "X st Y lb" plus optional reference (conversions are automatic) --> | television = | title = | term = | predecessor = عيسيٰ مسيح | successor = ڪو بہ نہ | party = | movement = | opponents = عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي | boards = | religion = <!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --> | denomination = <!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --> | criminal_charge = <!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --> | criminal_penalty = | criminal_status = | spouse =* خديجه بنت خويلد (595–619) *سوده بنت زمعه (619–632) *حفصه بنت عمر (624–632) *جويريه بنت حارث (628–632) *عائشه (619–632) *زينب بنت جحش (627–632) *صفيه بنت حيي (629–632) *زينب بنت خزيمه (625–627) *ام سلمه (629–632) *ام حبيبه (628–632) *ريحانه بنت زيد (629–631) *ماريه قبطيه (630–632) *ميمونه بنت حارث (630–632) | partner = <!-- (unmarried long-term partner) --> | children = *عبد الله بن محمد، *قاسم بن محمد، *ابراهيم بن محمد، *زينب بنت محمد، *رقيه بنت محمد، *ام ڪلثوم بنت محمد، *فاطمه زهرا رضہ | parents = *عبد الله بن عبد المطلب * آمنہ بنت وھب | relatives = * عبدالمطلب (ڏاڏو) *ابوطالب (چاچو) * حمزہ (چاچو)رضہ *ابو لھب (چاچو) *علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو) *عباس رضه (،چاچو) * ابو بڪر رضہ (سھرو) * عمر فاروق رضه (سھرو) *ابوسفيان (سھرو) | callsign = | awards = رحمته العالمين | module = آخري نبي | module2 = | module3 = | module4 = | module5 = | module6 = | signature =Muhammad Seal.svg | signature_alt = | signature_size = 50px | website = <!-- {{URL|example.com}} --> | footnotes = }} <br/> '''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع - جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي<ref name =" علوي" > بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾ لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم </ref>. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: "بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي." لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي<ref name=" علوي " />. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري<ref name ="راغب " > مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰ </ref>. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: "۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان". دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي<ref name=" علوي " />. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ "نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي"<ref name=" علوي " />. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو<ref name=" علوي " />. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي<ref name="علوي " />. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:"قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو"<ref name ="آزاد " > سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹</ref>. == قبيلو ۽ گھراڻو == حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾ [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.<ref name ="سعيد" >The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,</ref> بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو <ref>{Genesis 21:13}</ref> اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ {{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ<ref name = " سعيد"/>|}} ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني، علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا<ref name = "سعيد "/> ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي پھريون دفعو کوھ کوٽايو ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾ سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون. قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي<ref name = " سعيد "/> ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.<ref name = "سعيد "/> ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن 488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو<ref name = " سعيد"/>. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو<ref name = " سعيد "/>. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو<ref name = " سعيد"/> ==والدين== ==جنم== [[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]] == ننڍپڻ== == جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== == زالون ۽ اولاد == ===بيبي خديجه رضه=== 25 سالن جي ڄمار ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} جن جي پھرين شادي بنو اسد گھراڻي جي خويلد بن اسد ۽ فاطمه بنت زائدہ جي نياڻي 40 سالا حضرت خديجة الڪبریٰ رضه سان 695 ۾ ٿي جيڪا بيواہ ھئي ۽ سندس اھا ٽين شادي ھئي<ref name=" علوي " />. بيبي سانئڻ جو پھريون نڪاح ھند بن زرارہ سان ٿيو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ۽ ٻہ پٽ ٿيا جيڪو پوء گذاري ويو. سندس ٻيون نڪاح عتيق بن عائذ سان ڪرايو ويو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ھند جي نالي سان ھئي پر ڪجھ وقت کان پوءِ عتيق پڻ گذاري ويو<ref name=" علوي " />. جڏھن 35 سالن جي ٿي تہ سندس والد خويلد پڻ گذاري ويو<ref name="علوي " />. پاڻ مالدار عورت ھئي ۽ سندس ڪاروباري قافلا عراق، شام ۽ فلسطين تائين ويندا ھيا. سندس ھڪ غلام ميسرہ ايماندار ھيو جيڪو سندس ڪاروبار جو جنرل مينيجر ھيو<ref name=" علوي" />. پاڻ سڳورن {{درود}} جن ان وقت ايمانداري ۾ وڏي شھرت حاصل ڪئي هئي ۽ ميسرہ ذريعي بيبي سانئڻ وٽ اھڙو احوال پھتل ھو ۽ ان کين سندس ڪاروبار ۾ شامل ٿيڻ جي پيشڪش ڪئي جيڪا پاڻ سڳورن {{درود}} قبول ڪئي ۽ ان جي تجارتي قافلي سان شام ويا جنھن بعد بيبي سانئڻ کين شادي جو پيغام موڪليو<ref name=" علوي " />. شادي ۲۵ صفر تي ٿي جنھن ۾ حضرت ابو طالب ، حضرت حمزہ رضه، بيبي صاحبه جو چاچو عمرو بن اسد، سؤٽ ورقه بن نوفل پڻ شامل ٿيا<ref name=" علوي " />. حق مھر ساڍا ٻارھن اوقيه سون مقرر ڪيو ويو جنھن جي قيمت ۵۰۰ درھم ھئي<ref name=" علوي" />. ھڪ روايت مطابق حق مھر ۲۰ وٽ ٻڌايو ويو آهي<ref name=" علوي " />. نڪاح جو خطبو سيدنا ابو طالب پڙھيو. اھو خطبو يعقوبي ، شامي ، قسطلاني ، ۽ علامه عامري پنھنجي ڪتابن ۾ نقل ڪيو آهي<ref name=" علوي " />. نڪاح بعد پاڻ سڳورن {{درود}} ھڪ اٺ ذبح ڪرائي مھمانن جي دعوت ڪئي. بيبي سانئڻ زندگي جا 25 سال پاڻ سڳورن {{درود}} سان گذاريا<ref name=" علوي " />. سندس حياتيءَ ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} ٻي ڪا شادي نہ ڪئي<ref name=" علوي " />. پاڻ سڳورن {{درود}} جي پٽ ابراھيم کان سواءِ سموري اولاد بيبي سانئڻ مان ٿي ۽ سڀ سواء بيبي فاطمه الزهراء رضه جي سندن حياتي مبارڪ دوران وفات ڪري ويا<ref name=" علوي " />. [[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]] نبي ڪريم {{درود}} کي چار نياڻيون ھيون جن مان وڏي سيدہ زينب ، ٻيون نمبر سيدہ رقيه ، ٽيون نمبر سيدہ ام ڪلثوم ۽ چوٿون نمبر آخري نياڻي سيده فاطمه الزهراء ھئي<ref name=" علوي " />. چئني مديني ھجرت ڪئي ۽ اتي وفات ڪيائون ۽ چارئي جنت البقيع ۾ دفن ٿيل آھن<ref name=" علوي " />. سيده زينب رضه 30 ميلادي ڌاري مڪي ۾ ڄائي ۽ سن ۸ ھجري ۾ مديني ۾ وفات ڪئي. سندس نڪاح بعثت کان اڳ پنھنجي ماسات ابوالعاص بن ربيع قرشي سان ڪرايو ويو جيڪو بيبي خديجه جي ڀيڻ ھند بنت خويلد جو پٽ ھيو ۽ سندس اصل نالو لقيط ھو<ref name=" علوي " />. ڪجھ رويتن مطابق سندس نالو ھشيم ۽ مھشم ھيو. پاڻ سڳورن {{درود}} جي ھجرت وقت اھي طائف ۾ رھندا ھئا. بدر جي جنگ بعد پاڻ سڳورن {{درود}} کيس مديني گھرايو ۽ بعد ۾ ابوالعاص جڏهن اسلام قبول ڪيو تہ اھو پڻ مديني ۾ آيو. سيده زينب کي ھڪ پٽ علي ۽ ھڪ نياڻي امامه ٿيا<ref name=" علوي" />. علي ننڍپڻ ۾ ئي فوت ٿي ويو. امامه جي پرورش بعد ۾ ابوالعاص جي ماروٽ حضرت زبير بن عوام ڪئي جنهن بيبي فاطمه الزهراء جي وفات بعد امامه جو نڪاح حضرت علي ڪرم الله وجهه سان ڪرايو<ref name=" علوي " />. [[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]] سيده رقيه رضه ۳۳ ميلادي ڌاري ڄائي ۽ ان جو نڪاح حضرت عثمان غني رضه سان ڪرايو ويو. نبوت جي پنجين سال مڙس سان گڏ حبشه ھجرت ڪئي جتي ست سال رھيا اتي کيس ھڪ پٽ عبدالله نالي ڄائو. مڪي واپسي بعد مديني ڏانهن ھجرت ڪئي. بدر جي جنگ وقت بيمار ٿي پئي ۽ اٽڪل ۲۰ ڏينھن بعد وفات ڪري وئي. ان جي بيماري سبب نبي ڪريم {{درود}} جن حضرت عثمان غني رضه ۽ حضرت اسامه بن زيد رضه کي مديني ڇڏي ويا ھئا. جنگ جي فتح جي خبر جڏهن مديني پھتي تہ بيبي سانئڻ جي تدفين ٿي رھي ھئي<ref name=" درود " />. سندس پٽ عبدالله پڻ ننڍپڻ ۾ گذاري ويو<ref name=" علوي " />. [[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جو گھر جتي حضرت محمد {{درود}} مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]] سيدہ ام ڪلثوم اھل بيت جي مديني ھجرت وقت بيبي فاطمه الزهراء رضه ۽ سيدہ سوده رضه سان گڏ ھئي. سيدہ رقيه رضه جي وفات کان ست يا ٽن مھينن بعد پاڻ سڳورن {{درود}} سندس نڪاح حضرت عثمان غني رضه سان ڪرايو ۽ سندس رخصتي جمادالآخر ۾ دوران ۱۹ سالن جي عمر ۾ ٿي<ref name=" علوي " />. کيس ڪا بہ اولاد ڪانه ٿي. حضرت عثمان سان ھن پنھنجي زندگي جا اٽڪل ساڍا ڇھ ورھيه گذاريا<ref name=" علوي " />. سن ۹ ھجري ۾ شعبان جي مھيني دوران وفات ڪئي. سندس جنازي نماز پاڻ سڳورن {{درود}} جن پڙھائي<ref name=" علوي " />. [[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]] [[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]] == نبوت کان اڳ واري زندگي== [[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]] == نبوت جو آغاز== جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو<ref name ="شامي " > سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد ۲ صہ ۲۲۵ </ref><ref name =" ٺٽوي" > بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع </ref>. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي<ref name=" ٺٽوي " />. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي<ref name=" ٺٽوي " />. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي<ref name=" ٺٽوي " />. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي<ref name=" ٺٽوي" />. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي<ref name="ٺٽوي " />. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي<ref name=" ٺٽوي " />. ابن اسحاق، بيھقي، ابن ڪثير، ذھبي، قسطلاني، شامي ۽ زرقاني پنھنجي ڪتابن ۾ بعثت جو آغاز ربيع الاول ۾ سچن خوابن کي قرار ڏنو آهي<ref name=" علوي " />. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق "رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو"<ref name="ٺٽوي " />. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي<ref name =" مسلم" > صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ </ref><ref name="ٺٽوي " />.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا<ref name ="ابن الاثير " > اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ </ref><ref name ="الروض " > الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ </ref><ref name ="زرقاني " > شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ </ref> <ref name =" قسطلاني" > المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ </ref>. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون<ref name="ٺٽوي " />. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي<ref name=" ٺٽوي " />. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي <ref name ="زرقاني ۱ " > شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ </ref><ref name="ٺٽوي " />. == مڪي زندگي== === معراج جو واقعو=== ===طائف ۾ تبليغ=== ===سماجي بائڪاٽ=== ===حبشه ڏانھن ھجرتون=== == مدني زندگي== ===يثرب ڏانھن ھجرت=== ===مسجد نبوي جو قيام=== ===ميثاق مدينه=== ===رياست جو قيام=== == جنگون== ===جنگ بدر=== ===جنگ احد=== ===جنگ احزاب=== ==صلح حديبيه== == خيبر جي فتح== == مڪي جي فتح== ==طائف جي فتح== == سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو == == نور ۽ بشر وارو معاملو == == رھڻي ڪھڻي== == بحيثت امي== == امت == [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]] == سندس عمرا ۽ حج== == حجت الوداع جو خطبو== == سندس ڇڏيل ورثو== ==روضو مبارڪ== == توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون== ==سيرت تي لکيل مستند ڪتاب== ===حديثن وارا مستند ڪتاب=== ==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر== [[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]] ”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.<ref>ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع</ref> ==درود ۽ صلوات== [[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]] ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:اسلام]] [[زمرو:محمد|*]] h583to1mbp5q182h5dsi9tpmonc5to1 239965 239964 2022-07-22T12:24:08Z Intisar Ali 8681 wikitext text/x-wiki {{POV}} {{Wikify}} {{Infobox person | honorific_prefix = ابوالقاسم | name = '''<span style='color: Green'>مُحَمَّدٌ</span>''' <!-- include middle initial, if not specified in birth_name --> | honorific_suffix = صلي الله عليه وآله وسلم | image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg | image_size = 300px | alt = | caption = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل | native_name = ابوالقاسم | native_name_lang = عربي | birth_name = <!-- only use if different from name above --> | birth_date = {{birth date |570|04|20}} | birth_place = مڪو | baptised = <!-- will not display if birth_date is entered --> | disappeared_date = <!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --> | disappeared_place = | disappeared_status = | death_date = {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} | death_place = مدينو | death_cause = سخت بخار | body_discovered = | resting_place = مسجد نبوي، مدينو منور | resting_place_coordinates = <!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --> | monuments = مسجد نبوي | residence = مڪو پوء مدہنو | nationality = عرب | other_names = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد وغیرہ | ethnicity = <!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --> | citizenship = حجاز | education = اُمِي | alma_mater = | occupation = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم | years_active = | era = | employer = | organization = | agent = | known_for = اسلام جو پيغمبر | notable_works = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ * مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ * مسجد نبوي جو معمار *اسلام جي تعليم ڏنائين * حديث | style = | home_town = مڪو | salary = | net_worth = <!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --> | height = <!-- "X cm", "X m" or "X ft Y in" plus optional reference (conversions are automatic) --> | weight = <!-- "X kg", "X lb" or "X st Y lb" plus optional reference (conversions are automatic) --> | television = | title = | term = | predecessor = عيسيٰ مسيح | successor = ڪو بہ نہ | party = | movement = | opponents = عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي | boards = | religion = <!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --> | denomination = <!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --> | criminal_charge = <!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --> | criminal_penalty = | criminal_status = | spouse =* خديجه بنت خويلد (595–619) *سوده بنت زمعه (619–632) *حفصه بنت عمر (624–632) *جويريه بنت حارث (628–632) *عائشه (619–632) *زينب بنت جحش (627–632) *صفيه بنت حيي (629–632) *زينب بنت خزيمه (625–627) *ام سلمه (629–632) *ام حبيبه (628–632) *ريحانه بنت زيد (629–631) *ماريه قبطيه (630–632) *ميمونه بنت حارث (630–632) | partner = <!-- (unmarried long-term partner) --> | children = *عبد الله بن محمد، *قاسم بن محمد، *ابراهيم بن محمد، *زينب بنت محمد، *رقيه بنت محمد، *ام ڪلثوم بنت محمد، *فاطمه زهرا رضہ | parents = *عبد الله بن عبد المطلب * آمنہ بنت وھب | relatives = * عبدالمطلب (ڏاڏو) *ابوطالب (چاچو) * حمزہ (چاچو)رضہ *ابو لھب (چاچو) *علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو) *عباس رضه (،چاچو) * ابو بڪر رضہ (سھرو) * عمر فاروق رضه (سھرو) *ابوسفيان (سھرو) | callsign = | awards = رحمته العالمين | module = آخري نبي | module2 = | module3 = | module4 = | module5 = | module6 = | signature =Muhammad Seal.svg | signature_alt = | signature_size = 50px | website = <!-- {{URL|example.com}} --> | footnotes = }} <br/> '''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع - جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي<ref name =" علوي" > بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾ لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم </ref>. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: "بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي." لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي<ref name=" علوي " />. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري<ref name ="راغب " > مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰ </ref>. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: "۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان". دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي<ref name=" علوي " />. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ "نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي"<ref name=" علوي " />. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو<ref name=" علوي " />. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي<ref name="علوي " />. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:"قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو"<ref name ="آزاد " > سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹</ref>. == قبيلو ۽ گھراڻو == حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾ [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.<ref name ="سعيد" >The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,</ref> بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو <ref>{Genesis 21:13}</ref> اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ {{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ<ref name = " سعيد"/>|}} ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني، علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا<ref name = "سعيد "/> ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي پھريون دفعو کوھ کوٽايو ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾ سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون. قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي<ref name = " سعيد "/> ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.<ref name = "سعيد "/> ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن 488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو<ref name = " سعيد"/>. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو<ref name = " سعيد "/>. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو<ref name = " سعيد"/> ==والدين== ==جنم== [[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]] == ننڍپڻ== == جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== == زالون ۽ اولاد == ===بيبي خديجه رضه=== 25 سالن جي ڄمار ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} جن جي پھرين شادي بنو اسد گھراڻي جي خويلد بن اسد ۽ فاطمه بنت زائدہ جي نياڻي 40 سالا حضرت خديجة الڪبریٰ رضه سان 695 ۾ ٿي جيڪا بيواہ ھئي ۽ سندس اھا ٽين شادي ھئي<ref name=" علوي " />. بيبي سانئڻ جو پھريون نڪاح ھند بن زرارہ سان ٿيو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ۽ ٻہ پٽ ٿيا جيڪو پوء گذاري ويو. سندس ٻيون نڪاح عتيق بن عائذ سان ڪرايو ويو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ھند جي نالي سان ھئي پر ڪجھ وقت کان پوءِ عتيق پڻ گذاري ويو<ref name=" علوي " />. جڏھن 35 سالن جي ٿي تہ سندس والد خويلد پڻ گذاري ويو<ref name="علوي " />. پاڻ مالدار عورت ھئي ۽ سندس ڪاروباري قافلا عراق، شام ۽ فلسطين تائين ويندا ھيا. سندس ھڪ غلام ميسرہ ايماندار ھيو جيڪو سندس ڪاروبار جو جنرل مينيجر ھيو<ref name=" علوي" />. پاڻ سڳورن {{درود}} جن ان وقت ايمانداري ۾ وڏي شھرت حاصل ڪئي هئي ۽ ميسرہ ذريعي بيبي سانئڻ وٽ اھڙو احوال پھتل ھو ۽ ان کين سندس ڪاروبار ۾ شامل ٿيڻ جي پيشڪش ڪئي جيڪا پاڻ سڳورن {{درود}} قبول ڪئي ۽ ان جي تجارتي قافلي سان شام ويا جنھن بعد بيبي سانئڻ کين شادي جو پيغام موڪليو<ref name=" علوي " />. شادي ۲۵ صفر تي ٿي جنھن ۾ حضرت ابو طالب ، حضرت حمزہ رضه، بيبي صاحبه جو چاچو عمرو بن اسد، سؤٽ ورقه بن نوفل پڻ شامل ٿيا<ref name=" علوي " />. حق مھر ساڍا ٻارھن اوقيه سون مقرر ڪيو ويو جنھن جي قيمت ۵۰۰ درھم ھئي<ref name=" علوي" />. ھڪ روايت مطابق حق مھر ۲۰ وٽ ٻڌايو ويو آهي<ref name=" علوي " />. نڪاح جو خطبو سيدنا ابو طالب پڙھيو. اھو خطبو يعقوبي ، شامي ، قسطلاني ، ۽ علامه عامري پنھنجي ڪتابن ۾ نقل ڪيو آهي<ref name=" علوي " />. نڪاح بعد پاڻ سڳورن {{درود}} ھڪ اٺ ذبح ڪرائي مھمانن جي دعوت ڪئي. بيبي سانئڻ زندگي جا 25 سال پاڻ سڳورن {{درود}} سان گذاريا<ref name=" علوي " />. سندس حياتيءَ ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} ٻي ڪا شادي نہ ڪئي<ref name=" علوي " />. پاڻ سڳورن {{درود}} جي پٽ ابراھيم کان سواءِ سموري اولاد بيبي سانئڻ مان ٿي ۽ سڀ سواء بيبي فاطمه الزهراء رضه جي سندن حياتي مبارڪ دوران وفات ڪري ويا<ref name=" علوي " />. [[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]] نبي ڪريم {{درود}} کي چار نياڻيون ھيون جن مان وڏي سيدہ زينب ، ٻيون نمبر سيدہ رقيه ، ٽيون نمبر سيدہ ام ڪلثوم ۽ چوٿون نمبر آخري نياڻي سيده فاطمه الزهراء ھئي<ref name=" علوي " />. چئني مديني ھجرت ڪئي ۽ اتي وفات ڪيائون ۽ چارئي جنت البقيع ۾ دفن ٿيل آھن<ref name=" علوي " />. سيده زينب رضه 30 ميلادي ڌاري مڪي ۾ ڄائي ۽ سن ۸ ھجري ۾ مديني ۾ وفات ڪئي. سندس نڪاح بعثت کان اڳ پنھنجي ماسات ابوالعاص بن ربيع قرشي سان ڪرايو ويو جيڪو بيبي خديجه جي ڀيڻ ھند بنت خويلد جو پٽ ھيو ۽ سندس اصل نالو لقيط ھو<ref name=" علوي " />. ڪجھ رويتن مطابق سندس نالو ھشيم ۽ مھشم ھيو. پاڻ سڳورن {{درود}} جي ھجرت وقت اھي طائف ۾ رھندا ھئا. بدر جي جنگ بعد پاڻ سڳورن {{درود}} کيس مديني گھرايو ۽ بعد ۾ ابوالعاص جڏهن اسلام قبول ڪيو تہ اھو پڻ مديني ۾ آيو. سيده زينب کي ھڪ پٽ علي ۽ ھڪ نياڻي امامه ٿيا<ref name=" علوي" />. علي ننڍپڻ ۾ ئي فوت ٿي ويو. امامه جي پرورش بعد ۾ ابوالعاص جي ماروٽ حضرت زبير بن عوام ڪئي جنهن بيبي فاطمه الزهراء جي وفات بعد امامه جو نڪاح حضرت علي ڪرم الله وجهه سان ڪرايو<ref name=" علوي " />. [[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]] سيده رقيه رضه ۳۳ ميلادي ڌاري ڄائي ۽ ان جو نڪاح حضرت عثمان غني رضه سان ڪرايو ويو. نبوت جي پنجين سال مڙس سان گڏ حبشه ھجرت ڪئي جتي ست سال رھيا اتي کيس ھڪ پٽ عبدالله نالي ڄائو. مڪي واپسي بعد مديني ڏانهن ھجرت ڪئي. بدر جي جنگ وقت بيمار ٿي پئي ۽ اٽڪل ۲۰ ڏينھن بعد وفات ڪري وئي. ان جي بيماري سبب نبي ڪريم {{درود}} جن حضرت عثمان غني رضه ۽ حضرت اسامه بن زيد رضه کي مديني ڇڏي ويا ھئا. جنگ جي فتح جي خبر جڏهن مديني پھتي تہ بيبي سانئڻ جي تدفين ٿي رھي ھئي<ref name=" درود " />. سندس پٽ عبدالله پڻ ننڍپڻ ۾ گذاري ويو<ref name=" علوي " />. [[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جو گھر جتي حضرت محمد {{درود}} مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]] سيدہ ام ڪلثوم اھل بيت جي مديني ھجرت وقت بيبي فاطمه الزهراء رضه ۽ سيدہ سوده رضه سان گڏ ھئي. سيدہ رقيه رضه جي وفات کان ست يا ٽن مھينن بعد پاڻ سڳورن {{درود}} سندس نڪاح حضرت عثمان غني رضه سان ڪرايو ۽ سندس رخصتي جمادالآخر ۾ دوران ۱۹ سالن جي عمر ۾ ٿي<ref name=" علوي " />. کيس ڪا بہ اولاد ڪانه ٿي. حضرت عثمان سان ھن پنھنجي زندگي جا اٽڪل ساڍا ڇھ ورھيه گذاريا<ref name=" علوي " />. سن ۹ ھجري ۾ شعبان جي مھيني دوران وفات ڪئي. سندس جنازي نماز پاڻ سڳورن {{درود}} جن پڙھائي<ref name=" علوي " />. [[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]] بيبي فاطمه الزهراء رضه ۴۱ ميلادي ۾ نبوت جي بعثت واري سال پيدا ٿي ۽ جڏهن ۱۰ ورھين جي ھئي تہ سندس والدہ وفات ڪئي جنھن ڪري ننڍي عمر ۾ ئي والد سان وابسته رھي<ref name="علوي " />. والد کي تمام پياري ھئي. سندس عادات ، اطوار ، رفتار توڙي گفتار جو انداز والد سان مشابهت رکندڙ ھيو ۽ شڪل ۾ والده جھڙي ھئي<ref name=" علوي " />. سندس شادي پندرهن سال پنج مھينن جي عمر حضرت علي ڪرم الله وجهه سان مديني ۾ جنگ بدر کان بعد ڪرائي وئي. نڪاح جي تقريب مسجد نبوي ۾ ٿي ۽ پاڻ سڳورن{{درود}} سندن نڪاح پڙھايو. حق مھر ۵۰۰ درھم مقرر ٿيو ۽ رخصتي احد جي جنگ بعد عمل ۾ آئي<ref name=" علوي" />. سندس حياتيءَ دوران حضرت علي ڪرم الله وجهه ٻي شادي ڪانه ڪئي. کيس پنج ٻار جن ۾ ٽي پٽ امام حسن، امام حسين ، امام محسن ۽ ٻہ ڌيئر ڄاوا. امام محسن ننڍپڻ ۾ ئي وفات ڪئي<ref name=" علوي " />. پاڻ پردي جي سخت پابند ھئي. سندس جنازي نماز حضرت علي ڪرم الله وجهه پڙھائي<ref name="علوي " />. [[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]] == نبوت کان اڳ واري زندگي== [[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]] == نبوت جو آغاز== جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو<ref name ="شامي " > سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد ۲ صہ ۲۲۵ </ref><ref name =" ٺٽوي" > بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع </ref>. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي<ref name=" ٺٽوي " />. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي<ref name=" ٺٽوي " />. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي<ref name=" ٺٽوي " />. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي<ref name=" ٺٽوي" />. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي<ref name="ٺٽوي " />. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي<ref name=" ٺٽوي " />. ابن اسحاق، بيھقي، ابن ڪثير، ذھبي، قسطلاني، شامي ۽ زرقاني پنھنجي ڪتابن ۾ بعثت جو آغاز ربيع الاول ۾ سچن خوابن کي قرار ڏنو آهي<ref name=" علوي " />. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق "رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو"<ref name="ٺٽوي " />. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي<ref name =" مسلم" > صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ </ref><ref name="ٺٽوي " />.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا<ref name ="ابن الاثير " > اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ </ref><ref name ="الروض " > الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ </ref><ref name ="زرقاني " > شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ </ref> <ref name =" قسطلاني" > المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ </ref>. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون<ref name="ٺٽوي " />. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي<ref name=" ٺٽوي " />. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي <ref name ="زرقاني ۱ " > شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ </ref><ref name="ٺٽوي " />. == مڪي زندگي== === معراج جو واقعو=== ===طائف ۾ تبليغ=== ===سماجي بائڪاٽ=== ===حبشه ڏانھن ھجرتون=== == مدني زندگي== ===يثرب ڏانھن ھجرت=== ===مسجد نبوي جو قيام=== ===ميثاق مدينه=== ===رياست جو قيام=== == جنگون== ===جنگ بدر=== ===جنگ احد=== ===جنگ احزاب=== ==صلح حديبيه== == خيبر جي فتح== == مڪي جي فتح== ==طائف جي فتح== == سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو == == نور ۽ بشر وارو معاملو == == رھڻي ڪھڻي== == بحيثت امي== == امت == [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]] == سندس عمرا ۽ حج== == حجت الوداع جو خطبو== == سندس ڇڏيل ورثو== ==روضو مبارڪ== == توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون== ==سيرت تي لکيل مستند ڪتاب== ===حديثن وارا مستند ڪتاب=== ==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر== [[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]] ”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.<ref>ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع</ref> ==درود ۽ صلوات== [[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]] ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:اسلام]] [[زمرو:محمد|*]] dkaw1w21gyw6y17ceuk282hkcnmwae7 239966 239965 2022-07-22T12:24:53Z Intisar Ali 8681 wikitext text/x-wiki {{POV}} {{Wikify}} {{Infobox person | honorific_prefix = ابوالقاسم | name = '''<span style='color: Green'>مُحَمَّدٌ</span>''' <!-- include middle initial, if not specified in birth_name --> | honorific_suffix = صلي الله عليه وآله وسلم | image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg | image_size = 300px | alt = | caption = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل | native_name = ابوالقاسم | native_name_lang = عربي | birth_name = <!-- only use if different from name above --> | birth_date = {{birth date |570|04|20}} | birth_place = مڪو | baptised = <!-- will not display if birth_date is entered --> | disappeared_date = <!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --> | disappeared_place = | disappeared_status = | death_date = {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} | death_place = مدينو | death_cause = سخت بخار | body_discovered = | resting_place = مسجد نبوي، مدينو منور | resting_place_coordinates = <!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --> | monuments = مسجد نبوي | residence = مڪو پوء مدہنو | nationality = عرب | other_names = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد وغیرہ | ethnicity = <!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --> | citizenship = حجاز | education = اُمِي | alma_mater = | occupation = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم | years_active = | era = | employer = | organization = | agent = | known_for = اسلام جو پيغمبر | notable_works = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ * مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ * مسجد نبوي جو معمار *اسلام جي تعليم ڏنائين * حديث | style = | home_town = مڪو | salary = | net_worth = <!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --> | height = <!-- "X cm", "X m" or "X ft Y in" plus optional reference (conversions are automatic) --> | weight = <!-- "X kg", "X lb" or "X st Y lb" plus optional reference (conversions are automatic) --> | television = | title = | term = | predecessor = عيسيٰ مسيح | successor = ڪو بہ نہ | party = | movement = | opponents = عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي | boards = | religion = <!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --> | denomination = <!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --> | criminal_charge = <!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --> | criminal_penalty = | criminal_status = | spouse =* خديجه بنت خويلد (595–619) *سوده بنت زمعه (619–632) *حفصه بنت عمر (624–632) *جويريه بنت حارث (628–632) *عائشه (619–632) *زينب بنت جحش (627–632) *صفيه بنت حيي (629–632) *زينب بنت خزيمه (625–627) *ام سلمه (629–632) *ام حبيبه (628–632) *ريحانه بنت زيد (629–631) *ماريه قبطيه (630–632) *ميمونه بنت حارث (630–632) | partner = <!-- (unmarried long-term partner) --> | children = *عبد الله بن محمد، *قاسم بن محمد، *ابراهيم بن محمد، *زينب بنت محمد، *رقيه بنت محمد، *ام ڪلثوم بنت محمد، *فاطمه زهرا رضہ | parents = *عبد الله بن عبد المطلب * آمنہ بنت وھب | relatives = * عبدالمطلب (ڏاڏو) *ابوطالب (چاچو) * حمزہ (چاچو)رضہ *ابو لھب (چاچو) *علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو) *عباس رضه (،چاچو) * ابو بڪر رضہ (سھرو) * عمر فاروق رضه (سھرو) *ابوسفيان (سھرو) | callsign = | awards = رحمته العالمين | module = آخري نبي | module2 = | module3 = | module4 = | module5 = | module6 = | signature =Muhammad Seal.svg | signature_alt = | signature_size = 50px | website = <!-- {{URL|example.com}} --> | footnotes = }} <br/> '''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع - جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي<ref name =" علوي" > بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾ لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم </ref>. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: "بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي." لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي<ref name=" علوي " />. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري<ref name ="راغب " > مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰ </ref>. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: "۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان". دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي<ref name=" علوي " />. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ "نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي"<ref name=" علوي " />. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو<ref name=" علوي " />. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي<ref name="علوي " />. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:"قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو"<ref name ="آزاد " > سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹</ref>. == قبيلو ۽ گھراڻو == حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾ [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.<ref name ="سعيد" >The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,</ref> بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو <ref>{Genesis 21:13}</ref> اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ {{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ<ref name = " سعيد"/>|}} ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني، علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا<ref name = "سعيد "/> ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي پھريون دفعو کوھ کوٽايو ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾ سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون. قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي<ref name = " سعيد "/> ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.<ref name = "سعيد "/> ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن 488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو<ref name = " سعيد"/>. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو<ref name = " سعيد "/>. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو<ref name = " سعيد"/> ==والدين== ==جنم== [[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]] == ننڍپڻ== == جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== == زالون ۽ اولاد == ===بيبي خديجه رضه=== 25 سالن جي ڄمار ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} جن جي پھرين شادي بنو اسد گھراڻي جي خويلد بن اسد ۽ فاطمه بنت زائدہ جي نياڻي 40 سالا حضرت خديجة الڪبریٰ رضه سان 695 ۾ ٿي جيڪا بيواہ ھئي ۽ سندس اھا ٽين شادي ھئي<ref name=" علوي " />. بيبي سانئڻ جو پھريون نڪاح ھند بن زرارہ سان ٿيو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ۽ ٻہ پٽ ٿيا جيڪو پوء گذاري ويو. سندس ٻيون نڪاح عتيق بن عائذ سان ڪرايو ويو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ھند جي نالي سان ھئي پر ڪجھ وقت کان پوءِ عتيق پڻ گذاري ويو<ref name=" علوي " />. جڏھن 35 سالن جي ٿي تہ سندس والد خويلد پڻ گذاري ويو<ref name="علوي " />. پاڻ مالدار عورت ھئي ۽ سندس ڪاروباري قافلا عراق، شام ۽ فلسطين تائين ويندا ھيا. سندس ھڪ غلام ميسرہ ايماندار ھيو جيڪو سندس ڪاروبار جو جنرل مينيجر ھيو<ref name=" علوي" />. پاڻ سڳورن {{درود}} جن ان وقت ايمانداري ۾ وڏي شھرت حاصل ڪئي هئي ۽ ميسرہ ذريعي بيبي سانئڻ وٽ اھڙو احوال پھتل ھو ۽ ان کين سندس ڪاروبار ۾ شامل ٿيڻ جي پيشڪش ڪئي جيڪا پاڻ سڳورن {{درود}} قبول ڪئي ۽ ان جي تجارتي قافلي سان شام ويا جنھن بعد بيبي سانئڻ کين شادي جو پيغام موڪليو<ref name=" علوي " />. شادي ۲۵ صفر تي ٿي جنھن ۾ حضرت ابو طالب ، حضرت حمزہ رضه، بيبي صاحبه جو چاچو عمرو بن اسد، سؤٽ ورقه بن نوفل پڻ شامل ٿيا<ref name=" علوي " />. حق مھر ساڍا ٻارھن اوقيه سون مقرر ڪيو ويو جنھن جي قيمت ۵۰۰ درھم ھئي<ref name=" علوي" />. ھڪ روايت مطابق حق مھر ۲۰ وٽ ٻڌايو ويو آهي<ref name=" علوي " />. نڪاح جو خطبو سيدنا ابو طالب پڙھيو. اھو خطبو يعقوبي ، شامي ، قسطلاني ، ۽ علامه عامري پنھنجي ڪتابن ۾ نقل ڪيو آهي<ref name=" علوي " />. نڪاح بعد پاڻ سڳورن {{درود}} ھڪ اٺ ذبح ڪرائي مھمانن جي دعوت ڪئي. بيبي سانئڻ زندگي جا 25 سال پاڻ سڳورن {{درود}} سان گذاريا<ref name=" علوي " />. سندس حياتيءَ ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} ٻي ڪا شادي نہ ڪئي<ref name=" علوي " />. پاڻ سڳورن {{درود}} جي پٽ ابراھيم کان سواءِ سموري اولاد بيبي سانئڻ مان ٿي ۽ سڀ سواء بيبي فاطمه الزهراء رضه جي سندن حياتي مبارڪ دوران وفات ڪري ويا<ref name=" علوي " />. [[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]] نبي ڪريم {{درود}} کي چار نياڻيون ھيون جن مان وڏي سيدہ زينب ، ٻيون نمبر سيدہ رقيه ، ٽيون نمبر سيدہ ام ڪلثوم ۽ چوٿون نمبر آخري نياڻي سيده فاطمه الزهراء ھئي<ref name=" علوي " />. چئني مديني ھجرت ڪئي ۽ اتي وفات ڪيائون ۽ چارئي جنت البقيع ۾ دفن ٿيل آھن<ref name=" علوي " />. سيده زينب رضه 30 ميلادي ڌاري مڪي ۾ ڄائي ۽ سن ۸ ھجري ۾ مديني ۾ وفات ڪئي. سندس نڪاح بعثت کان اڳ پنھنجي ماسات ابوالعاص بن ربيع قرشي سان ڪرايو ويو جيڪو بيبي خديجه جي ڀيڻ ھند بنت خويلد جو پٽ ھيو ۽ سندس اصل نالو لقيط ھو<ref name=" علوي " />. ڪجھ رويتن مطابق سندس نالو ھشيم ۽ مھشم ھيو. پاڻ سڳورن {{درود}} جي ھجرت وقت اھي طائف ۾ رھندا ھئا. بدر جي جنگ بعد پاڻ سڳورن {{درود}} کيس مديني گھرايو ۽ بعد ۾ ابوالعاص جڏهن اسلام قبول ڪيو تہ اھو پڻ مديني ۾ آيو. سيده زينب کي ھڪ پٽ علي ۽ ھڪ نياڻي امامه ٿيا<ref name=" علوي" />. علي ننڍپڻ ۾ ئي فوت ٿي ويو. امامه جي پرورش بعد ۾ ابوالعاص جي ماروٽ حضرت زبير بن عوام ڪئي جنهن بيبي فاطمه الزهراء جي وفات بعد امامه جو نڪاح حضرت علي ڪرم الله وجهه سان ڪرايو<ref name=" علوي " />. [[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]] سيده رقيه رضه ۳۳ ميلادي ڌاري ڄائي ۽ ان جو نڪاح حضرت عثمان غني رضه سان ڪرايو ويو. نبوت جي پنجين سال مڙس سان گڏ حبشه ھجرت ڪئي جتي ست سال رھيا اتي کيس ھڪ پٽ عبدالله نالي ڄائو. مڪي واپسي بعد مديني ڏانهن ھجرت ڪئي. بدر جي جنگ وقت بيمار ٿي پئي ۽ اٽڪل ۲۰ ڏينھن بعد وفات ڪري وئي. ان جي بيماري سبب نبي ڪريم {{درود}} جن حضرت عثمان غني رضه ۽ حضرت اسامه بن زيد رضه کي مديني ڇڏي ويا ھئا. جنگ جي فتح جي خبر جڏهن مديني پھتي تہ بيبي سانئڻ جي تدفين ٿي رھي ھئي<ref name=" درود " />. سندس پٽ عبدالله پڻ ننڍپڻ ۾ گذاري ويو<ref name=" علوي " />. [[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جو گھر جتي حضرت محمد {{درود}} مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]] سيدہ ام ڪلثوم اھل بيت جي مديني ھجرت وقت بيبي فاطمه الزهراء رضه ۽ سيدہ سوده رضه سان گڏ ھئي. سيدہ رقيه رضه جي وفات کان ست يا ٽن مھينن بعد پاڻ سڳورن {{درود}} سندس نڪاح حضرت عثمان غني رضه سان ڪرايو ۽ سندس رخصتي جمادالآخر ۾ دوران ۱۹ سالن جي عمر ۾ ٿي<ref name=" علوي " />. کيس ڪا بہ اولاد ڪانه ٿي. حضرت عثمان سان ھن پنھنجي زندگي جا اٽڪل ساڍا ڇھ ورھيه گذاريا<ref name=" علوي " />. سن ۹ ھجري ۾ شعبان جي مھيني دوران وفات ڪئي. سندس جنازي نماز پاڻ سڳورن {{درود}} جن پڙھائي<ref name=" علوي " />. [[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]] بيبي فاطمه الزهراء رضه ۴۱ ميلادي ۾ نبوت جي بعثت واري سال پيدا ٿي ۽ جڏهن ۱۰ ورھين جي ھئي تہ سندس والدہ وفات ڪئي جنھن ڪري ننڍي عمر ۾ ئي والد سان وابسته رھي<ref name="علوي " />. والد کي تمام پياري ھئي. سندس عادات ، اطوار ، رفتار توڙي گفتار جو انداز والد سان مشابهت رکندڙ ھيو ۽ شڪل ۾ والده جھڙي ھئي<ref name=" علوي " />. سندس شادي پندرهن سال پنج مھينن جي عمر حضرت علي ڪرم الله وجهه سان مديني ۾ جنگ بدر کان بعد ڪرائي وئي. نڪاح جي تقريب مسجد نبوي ۾ ٿي ۽ پاڻ سڳورن{{درود}} سندن نڪاح پڙھايو. حق مھر ۵۰۰ درھم مقرر ٿيو ۽ رخصتي احد جي جنگ بعد عمل ۾ آئي<ref name=" علوي" />. سندس حياتيءَ دوران حضرت علي ڪرم الله وجهه ٻي شادي ڪانه ڪئي. کيس پنج ٻار جن ۾ ٽي پٽ امام حسن، امام حسين ، امام محسن ۽ ٻہ ڌيئر ڄاوا. امام محسن ننڍپڻ ۾ ئي وفات ڪئي<ref name=" علوي " />. پاڻ پردي جي سخت پابند ھئي. سندس جنازي نماز حضرت علي ڪرم الله وجهه پڙھائي<ref name="علوي " />. [[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]] == نبوت کان اڳ واري زندگي== [[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]] == نبوت جو آغاز== جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو<ref name ="شامي " > سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد ۲ صہ ۲۲۵ </ref><ref name =" ٺٽوي" > بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع </ref>. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي<ref name=" ٺٽوي " />. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي<ref name=" ٺٽوي " />. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي<ref name=" ٺٽوي " />. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي<ref name=" ٺٽوي" />. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي<ref name="ٺٽوي " />. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي<ref name=" ٺٽوي " />. ابن اسحاق، بيھقي، ابن ڪثير، ذھبي، قسطلاني، شامي ۽ زرقاني پنھنجي ڪتابن ۾ بعثت جو آغاز ربيع الاول ۾ سچن خوابن کي قرار ڏنو آهي<ref name=" علوي " />. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق "رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو"<ref name="ٺٽوي " />. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي<ref name =" مسلم" > صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ </ref><ref name="ٺٽوي " />.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا<ref name ="ابن الاثير " > اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ </ref><ref name ="الروض " > الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ </ref><ref name ="زرقاني " > شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ </ref> <ref name =" قسطلاني" > المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ </ref>. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون<ref name="ٺٽوي " />. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي<ref name=" ٺٽوي " />. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي <ref name ="زرقاني ۱ " > شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ </ref><ref name="ٺٽوي " />. == مڪي زندگي== === معراج جو واقعو=== ===طائف ۾ تبليغ=== ===سماجي بائڪاٽ=== ===حبشه ڏانھن ھجرتون=== == مدني زندگي== ===يثرب ڏانھن ھجرت=== ===مسجد نبوي جو قيام=== ===ميثاق مدينه=== ===رياست جو قيام=== == جنگون== ===جنگ بدر=== ===جنگ احد=== ===جنگ احزاب=== ==صلح حديبيه== == خيبر جي فتح== == مڪي جي فتح== ==طائف جي فتح== == سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو == == نور ۽ بشر وارو معاملو == == رھڻي ڪھڻي== == بحيثت امي== == امت == [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]] == سندس عمرا ۽ حج== == حجت الوداع جو خطبو== == سندس ڇڏيل ورثو== ==روضو مبارڪ== == توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون== ==سيرت تي لکيل مستند ڪتاب== ===حديثن وارا مستند ڪتاب=== ==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر== [[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]] ”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.<ref>ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع</ref> ==درود ۽ صلوات== [[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]] ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:اسلام]] [[زمرو:محمد|*]] 2n7a8q57m5kuriv6ubdr05afkxlosd0 239967 239966 2022-07-22T12:29:57Z Intisar Ali 8681 wikitext text/x-wiki {{POV}} {{Wikify}} {{Infobox person | honorific_prefix = ابوالقاسم | name = '''<span style='color: Green'>مُحَمَّدٌ</span>''' <!-- include middle initial, if not specified in birth_name --> | honorific_suffix = صلي الله عليه وآله وسلم | image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg | image_size = 300px | alt = | caption = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل | native_name = ابوالقاسم | native_name_lang = عربي | birth_name = <!-- only use if different from name above --> | birth_date = {{birth date |570|04|20}} | birth_place = مڪو | baptised = <!-- will not display if birth_date is entered --> | disappeared_date = <!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --> | disappeared_place = | disappeared_status = | death_date = {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} | death_place = مدينو | death_cause = سخت بخار | body_discovered = | resting_place = مسجد نبوي، مدينو منور | resting_place_coordinates = <!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --> | monuments = مسجد نبوي | residence = مڪو پوء مدہنو | nationality = عرب | other_names = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد وغیرہ | ethnicity = <!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --> | citizenship = حجاز | education = اُمِي | alma_mater = | occupation = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم | years_active = | era = | employer = | organization = | agent = | known_for = اسلام جو پيغمبر | notable_works = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ * مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ * مسجد نبوي جو معمار *اسلام جي تعليم ڏنائين * حديث | style = | home_town = مڪو | salary = | net_worth = <!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --> | height = <!-- "X cm", "X m" or "X ft Y in" plus optional reference (conversions are automatic) --> | weight = <!-- "X kg", "X lb" or "X st Y lb" plus optional reference (conversions are automatic) --> | television = | title = | term = | predecessor = عيسيٰ مسيح | successor = ڪو بہ نہ | party = | movement = | opponents = عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي | boards = | religion = <!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --> | denomination = <!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --> | criminal_charge = <!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --> | criminal_penalty = | criminal_status = | spouse =* خديجه بنت خويلد (595–619) *سوده بنت زمعه (619–632) *حفصه بنت عمر (624–632) *جويريه بنت حارث (628–632) *عائشه (619–632) *زينب بنت جحش (627–632) *صفيه بنت حيي (629–632) *زينب بنت خزيمه (625–627) *ام سلمه (629–632) *ام حبيبه (628–632) *ريحانه بنت زيد (629–631) *ماريه قبطيه (630–632) *ميمونه بنت حارث (630–632) | partner = <!-- (unmarried long-term partner) --> | children = *عبد الله بن محمد، *قاسم بن محمد، *ابراهيم بن محمد، *زينب بنت محمد، *رقيه بنت محمد، *ام ڪلثوم بنت محمد، *فاطمه زهرا رضہ | parents = *عبد الله بن عبد المطلب * آمنہ بنت وھب | relatives = * عبدالمطلب (ڏاڏو) *ابوطالب (چاچو) * حمزہ (چاچو)رضہ *ابو لھب (چاچو) *علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو) *عباس رضه (،چاچو) * ابو بڪر رضہ (سھرو) * عمر فاروق رضه (سھرو) *ابوسفيان (سھرو) | callsign = | awards = رحمته العالمين | module = آخري نبي | module2 = | module3 = | module4 = | module5 = | module6 = | signature =Muhammad Seal.svg | signature_alt = | signature_size = 50px | website = <!-- {{URL|example.com}} --> | footnotes = }} <br/> '''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع - جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي<ref name =" علوي" > بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾ لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم </ref>. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: "بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي." لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي<ref name=" علوي " />. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري<ref name ="راغب " > مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰ </ref>. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: "۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان". دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي<ref name=" علوي " />. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ "نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي"<ref name=" علوي " />. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو<ref name=" علوي " />. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي<ref name="علوي " />. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:"قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو"<ref name ="آزاد " > سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹</ref>. == قبيلو ۽ گھراڻو == حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾ [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.<ref name ="سعيد" >The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,</ref> بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو <ref>{Genesis 21:13}</ref> اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ {{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ<ref name = " سعيد"/>|}} ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني، علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا<ref name = "سعيد "/> ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي پھريون دفعو کوھ کوٽايو ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾ سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون. قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي<ref name = " سعيد "/> ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.<ref name = "سعيد "/> ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن 488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو<ref name = " سعيد"/>. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو<ref name = " سعيد "/>. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو<ref name = " سعيد"/> ==والدين== ==جنم== [[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]] == ننڍپڻ== == جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== == زالون ۽ اولاد == ===بيبي خديجه رضه=== 25 سالن جي ڄمار ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} جن جي پھرين شادي بنو اسد گھراڻي جي خويلد بن اسد ۽ فاطمه بنت زائدہ جي نياڻي 40 سالا حضرت خديجة الڪبریٰ رضه سان 695 ۾ ٿي جيڪا بيواہ ھئي ۽ سندس اھا ٽين شادي ھئي<ref name=" علوي " />. بيبي سانئڻ جو پھريون نڪاح ھند بن زرارہ سان ٿيو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ۽ ٻہ پٽ ٿيا جيڪو پوء گذاري ويو. سندس ٻيون نڪاح عتيق بن عائذ سان ڪرايو ويو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ھند جي نالي سان ھئي پر ڪجھ وقت کان پوءِ عتيق پڻ گذاري ويو<ref name=" علوي " />. جڏھن 35 سالن جي ٿي تہ سندس والد خويلد پڻ گذاري ويو<ref name="علوي " />. پاڻ مالدار عورت ھئي ۽ سندس ڪاروباري قافلا عراق، شام ۽ فلسطين تائين ويندا ھيا. سندس ھڪ غلام ميسرہ ايماندار ھيو جيڪو سندس ڪاروبار جو جنرل مينيجر ھيو<ref name=" علوي" />. پاڻ سڳورن {{درود}} جن ان وقت ايمانداري ۾ وڏي شھرت حاصل ڪئي هئي ۽ ميسرہ ذريعي بيبي سانئڻ وٽ اھڙو احوال پھتل ھو ۽ ان کين سندس ڪاروبار ۾ شامل ٿيڻ جي پيشڪش ڪئي جيڪا پاڻ سڳورن {{درود}} قبول ڪئي ۽ ان جي تجارتي قافلي سان شام ويا جنھن بعد بيبي سانئڻ کين شادي جو پيغام موڪليو<ref name=" علوي " />. شادي ۲۵ صفر تي ٿي جنھن ۾ حضرت ابو طالب ، حضرت حمزہ رضه، بيبي صاحبه جو چاچو عمرو بن اسد، سؤٽ ورقه بن نوفل پڻ شامل ٿيا<ref name=" علوي " />. حق مھر ساڍا ٻارھن اوقيه سون مقرر ڪيو ويو جنھن جي قيمت ۵۰۰ درھم ھئي<ref name=" علوي" />. ھڪ روايت مطابق حق مھر ۲۰ وٽ ٻڌايو ويو آهي<ref name=" علوي " />. نڪاح جو خطبو سيدنا ابو طالب پڙھيو. اھو خطبو يعقوبي ، شامي ، قسطلاني ، ۽ علامه عامري پنھنجي ڪتابن ۾ نقل ڪيو آهي<ref name=" علوي " />. نڪاح بعد پاڻ سڳورن {{درود}} ھڪ اٺ ذبح ڪرائي مھمانن جي دعوت ڪئي. بيبي سانئڻ زندگي جا 25 سال پاڻ سڳورن {{درود}} سان گذاريا<ref name=" علوي " />. سندس حياتيءَ ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} ٻي ڪا شادي نہ ڪئي<ref name=" علوي " />. پاڻ سڳورن {{درود}} جي پٽ ابراھيم کان سواءِ سموري اولاد بيبي سانئڻ مان ٿي ۽ سڀ سواء بيبي فاطمه الزهراء رضه جي سندن حياتي مبارڪ دوران وفات ڪري ويا<ref name=" علوي " />. [[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]] نبي ڪريم {{درود}} کي چار نياڻيون ھيون جن مان وڏي سيدہ زينب ، ٻيون نمبر سيدہ رقيه ، ٽيون نمبر سيدہ ام ڪلثوم ۽ چوٿون نمبر آخري نياڻي سيده فاطمه الزهراء ھئي<ref name=" علوي " />. چئني مديني ھجرت ڪئي ۽ اتي وفات ڪيائون ۽ چارئي جنت البقيع ۾ دفن ٿيل آھن<ref name=" علوي " />. سيده زينب رضه 30 ميلادي ڌاري مڪي ۾ ڄائي ۽ سن ۸ ھجري ۾ مديني ۾ وفات ڪئي. سندس نڪاح بعثت کان اڳ پنھنجي ماسات ابوالعاص بن ربيع قرشي سان ڪرايو ويو جيڪو بيبي خديجه جي ڀيڻ ھند بنت خويلد جو پٽ ھيو ۽ سندس اصل نالو لقيط ھو<ref name=" علوي " />. ڪجھ رويتن مطابق سندس نالو ھشيم ۽ مھشم ھيو. پاڻ سڳورن {{درود}} جي ھجرت وقت اھي طائف ۾ رھندا ھئا. بدر جي جنگ بعد پاڻ سڳورن {{درود}} کيس مديني گھرايو ۽ بعد ۾ ابوالعاص جڏهن اسلام قبول ڪيو تہ اھو پڻ مديني ۾ آيو. سيده زينب کي ھڪ پٽ علي ۽ ھڪ نياڻي امامه ٿيا<ref name=" علوي" />. علي ننڍپڻ ۾ ئي فوت ٿي ويو. امامه جي پرورش بعد ۾ ابوالعاص جي ماروٽ حضرت زبير بن عوام ڪئي جنهن بيبي فاطمه الزهراء جي وفات بعد امامه جو نڪاح حضرت علي ڪرم الله وجهه سان ڪرايو<ref name=" علوي " />. [[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]] سيده رقيه رضه ۳۳ ميلادي ڌاري ڄائي ۽ ان جو نڪاح حضرت عثمان غني رضه سان ڪرايو ويو. نبوت جي پنجين سال مڙس سان گڏ حبشه ھجرت ڪئي جتي ست سال رھيا اتي کيس ھڪ پٽ عبدالله نالي ڄائو. مڪي واپسي بعد مديني ڏانهن ھجرت ڪئي. بدر جي جنگ وقت بيمار ٿي پئي ۽ اٽڪل ۲۰ ڏينھن بعد وفات ڪري وئي. ان جي بيماري سبب نبي ڪريم {{درود}} جن حضرت عثمان غني رضه ۽ حضرت اسامه بن زيد رضه کي مديني ڇڏي ويا ھئا. جنگ جي فتح جي خبر جڏهن مديني پھتي تہ بيبي سانئڻ جي تدفين ٿي رھي ھئي<ref name=" درود " />. سندس پٽ عبدالله پڻ ننڍپڻ ۾ گذاري ويو<ref name=" علوي " />. [[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جو گھر جتي حضرت محمد {{درود}} مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]] سيدہ ام ڪلثوم اھل بيت جي مديني ھجرت وقت بيبي فاطمه الزهراء رضه ۽ سيدہ سوده رضه سان گڏ ھئي. سيدہ رقيه رضه جي وفات کان ست يا ٽن مھينن بعد پاڻ سڳورن {{درود}} سندس نڪاح حضرت عثمان غني رضه سان ڪرايو ۽ سندس رخصتي جمادالآخر ۾ دوران ۱۹ سالن جي عمر ۾ ٿي<ref name=" علوي " />. کيس ڪا بہ اولاد ڪانه ٿي. حضرت عثمان سان ھن پنھنجي زندگي جا اٽڪل ساڍا ڇھ ورھيه گذاريا<ref name=" علوي " />. سن ۹ ھجري ۾ شعبان جي مھيني دوران وفات ڪئي. سندس جنازي نماز پاڻ سڳورن {{درود}} جن پڙھائي<ref name=" علوي " />. [[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]] بيبي فاطمه الزهراء رضه ۴۱ ميلادي ۾ نبوت جي بعثت واري سال پيدا ٿي ۽ جڏهن ۱۰ ورھين جي ھئي تہ سندس والدہ وفات ڪئي جنھن ڪري ننڍي عمر ۾ ئي والد سان وابسته رھي<ref name="علوي " />. والد کي تمام پياري ھئي. سندس عادات ، اطوار ، رفتار توڙي گفتار جو انداز والد سان مشابهت رکندڙ ھيو ۽ شڪل ۾ والده جھڙي ھئي<ref name=" علوي " />. سندس شادي پندرهن سال پنج مھينن جي عمر حضرت علي ڪرم الله وجهه سان مديني ۾ جنگ بدر کان بعد ڪرائي وئي. نڪاح جي تقريب مسجد نبوي ۾ ٿي ۽ پاڻ سڳورن{{درود}} سندن نڪاح پڙھايو. حق مھر ۵۰۰ درھم مقرر ٿيو ۽ رخصتي احد جي جنگ بعد عمل ۾ آئي<ref name=" علوي" />. سندس حياتيءَ دوران حضرت علي ڪرم الله وجهه ٻي شادي ڪانه ڪئي. کيس پنج ٻار جن ۾ ٽي پٽ امام حسن، امام حسين ، امام محسن ۽ ٻہ ڌيئر ڄاوا. امام محسن ننڍپڻ ۾ ئي وفات ڪئي<ref name=" علوي " />. پاڻ پردي جي سخت پابند ھئي. سندس جنازي نماز حضرت علي ڪرم الله وجهه پڙھائي<ref name="علوي " />. [[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]] بيبي خديجه رضه مان پاڻ سڳورن {{درود}} کي ٻہ پٽ پڻ ڄاوا جن جا نالا قاسم ۽ عبدالله ھيا. قاسم کي طاھر ۽ عبدالله کي طيب پڻ سڏيندا هئا<ref name=" علوي " />. روايت مطابق سندن وفات نبوت کان اڳ ننڍپڻ ۾ ٿي ھئي<ref name=" علوي" />. == نبوت کان اڳ واري زندگي== [[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]] == نبوت جو آغاز== جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو<ref name ="شامي " > سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد ۲ صہ ۲۲۵ </ref><ref name =" ٺٽوي" > بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع </ref>. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي<ref name=" ٺٽوي " />. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي<ref name=" ٺٽوي " />. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي<ref name=" ٺٽوي " />. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي<ref name=" ٺٽوي" />. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي<ref name="ٺٽوي " />. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي<ref name=" ٺٽوي " />. ابن اسحاق، بيھقي، ابن ڪثير، ذھبي، قسطلاني، شامي ۽ زرقاني پنھنجي ڪتابن ۾ بعثت جو آغاز ربيع الاول ۾ سچن خوابن کي قرار ڏنو آهي<ref name=" علوي " />. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق "رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو"<ref name="ٺٽوي " />. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي<ref name =" مسلم" > صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ </ref><ref name="ٺٽوي " />.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا<ref name ="ابن الاثير " > اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ </ref><ref name ="الروض " > الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ </ref><ref name ="زرقاني " > شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ </ref> <ref name =" قسطلاني" > المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ </ref>. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون<ref name="ٺٽوي " />. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي<ref name=" ٺٽوي " />. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي <ref name ="زرقاني ۱ " > شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ </ref><ref name="ٺٽوي " />. == مڪي زندگي== === معراج جو واقعو=== ===طائف ۾ تبليغ=== ===سماجي بائڪاٽ=== ===حبشه ڏانھن ھجرتون=== == مدني زندگي== ===يثرب ڏانھن ھجرت=== ===مسجد نبوي جو قيام=== ===ميثاق مدينه=== ===رياست جو قيام=== == جنگون== ===جنگ بدر=== ===جنگ احد=== ===جنگ احزاب=== ==صلح حديبيه== == خيبر جي فتح== == مڪي جي فتح== ==طائف جي فتح== == سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو == == نور ۽ بشر وارو معاملو == == رھڻي ڪھڻي== == بحيثت امي== == امت == [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]] == سندس عمرا ۽ حج== == حجت الوداع جو خطبو== == سندس ڇڏيل ورثو== ==روضو مبارڪ== == توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون== ==سيرت تي لکيل مستند ڪتاب== ===حديثن وارا مستند ڪتاب=== ==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر== [[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]] ”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.<ref>ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع</ref> ==درود ۽ صلوات== [[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]] ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:اسلام]] [[زمرو:محمد|*]] 9gxkw8s61fd1aji4r0xqj9ajxzhka5p 239968 239967 2022-07-22T12:35:59Z Intisar Ali 8681 wikitext text/x-wiki {{POV}} {{Wikify}} {{Infobox person | honorific_prefix = ابوالقاسم | name = '''<span style='color: Green'>مُحَمَّدٌ</span>''' <!-- include middle initial, if not specified in birth_name --> | honorific_suffix = صلي الله عليه وآله وسلم | image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg | image_size = 300px | alt = | caption = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل | native_name = ابوالقاسم | native_name_lang = عربي | birth_name = <!-- only use if different from name above --> | birth_date = {{birth date |570|04|20}} | birth_place = مڪو | baptised = <!-- will not display if birth_date is entered --> | disappeared_date = <!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --> | disappeared_place = | disappeared_status = | death_date = {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} | death_place = مدينو | death_cause = سخت بخار | body_discovered = | resting_place = مسجد نبوي، مدينو منور | resting_place_coordinates = <!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --> | monuments = مسجد نبوي | residence = مڪو پوء مدہنو | nationality = عرب | other_names = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد وغیرہ | ethnicity = <!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --> | citizenship = حجاز | education = اُمِي | alma_mater = | occupation = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم | years_active = | era = | employer = | organization = | agent = | known_for = اسلام جو پيغمبر | notable_works = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ * مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ * مسجد نبوي جو معمار *اسلام جي تعليم ڏنائين * حديث | style = | home_town = مڪو | salary = | net_worth = <!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --> | height = <!-- "X cm", "X m" or "X ft Y in" plus optional reference (conversions are automatic) --> | weight = <!-- "X kg", "X lb" or "X st Y lb" plus optional reference (conversions are automatic) --> | television = | title = | term = | predecessor = عيسيٰ مسيح | successor = ڪو بہ نہ | party = | movement = | opponents = عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي | boards = | religion = <!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --> | denomination = <!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --> | criminal_charge = <!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --> | criminal_penalty = | criminal_status = | spouse =* خديجه بنت خويلد (595–619) *سوده بنت زمعه (619–632) *حفصه بنت عمر (624–632) *جويريه بنت حارث (628–632) *عائشه (619–632) *زينب بنت جحش (627–632) *صفيه بنت حيي (629–632) *زينب بنت خزيمه (625–627) *ام سلمه (629–632) *ام حبيبه (628–632) *ريحانه بنت زيد (629–631) *ماريه قبطيه (630–632) *ميمونه بنت حارث (630–632) | partner = <!-- (unmarried long-term partner) --> | children = *عبد الله بن محمد، *قاسم بن محمد، *ابراهيم بن محمد، *زينب بنت محمد، *رقيه بنت محمد، *ام ڪلثوم بنت محمد، *فاطمه زهرا رضہ | parents = *عبد الله بن عبد المطلب * آمنہ بنت وھب | relatives = * عبدالمطلب (ڏاڏو) *ابوطالب (چاچو) * حمزہ (چاچو)رضہ *ابو لھب (چاچو) *علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو) *عباس رضه (،چاچو) * ابو بڪر رضہ (سھرو) * عمر فاروق رضه (سھرو) *ابوسفيان (سھرو) | callsign = | awards = رحمته العالمين | module = آخري نبي | module2 = | module3 = | module4 = | module5 = | module6 = | signature =Muhammad Seal.svg | signature_alt = | signature_size = 50px | website = <!-- {{URL|example.com}} --> | footnotes = }} <br/> '''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع - جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي<ref name =" علوي" > بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾ لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم </ref>. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: "بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي." لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي<ref name=" علوي " />. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري<ref name ="راغب " > مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰ </ref>. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: "۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان". دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي<ref name=" علوي " />. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ "نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي"<ref name=" علوي " />. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو<ref name=" علوي " />. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي<ref name="علوي " />. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:"قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو"<ref name ="آزاد " > سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹</ref>. == قبيلو ۽ گھراڻو == حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾ [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.<ref name ="سعيد" >The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,</ref> بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو <ref>{Genesis 21:13}</ref> اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ {{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ<ref name = " سعيد"/>|}} ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني، علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا<ref name = "سعيد "/> ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي پھريون دفعو کوھ کوٽايو ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾ سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون. قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي<ref name = " سعيد "/> ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.<ref name = "سعيد "/> ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن 488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو<ref name = " سعيد"/>. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو<ref name = " سعيد "/>. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو<ref name = " سعيد"/> ==والدين== ==جنم== [[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]] == ننڍپڻ== == جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== == زالون ۽ اولاد == ===بيبي خديجه رضه=== 25 سالن جي ڄمار ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} جن جي پھرين شادي بنو اسد گھراڻي جي خويلد بن اسد ۽ فاطمه بنت زائدہ جي نياڻي 40 سالا حضرت خديجة الڪبریٰ رضه سان 695 ۾ ٿي جيڪا بيواہ ھئي ۽ سندس اھا ٽين شادي ھئي<ref name=" علوي " />. بيبي سانئڻ جو پھريون نڪاح ھند بن زرارہ سان ٿيو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ۽ ٻہ پٽ ٿيا جيڪو پوء گذاري ويو. سندس ٻيون نڪاح عتيق بن عائذ سان ڪرايو ويو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ھند جي نالي سان ھئي پر ڪجھ وقت کان پوءِ عتيق پڻ گذاري ويو<ref name=" علوي " />. جڏھن 35 سالن جي ٿي تہ سندس والد خويلد پڻ گذاري ويو<ref name="علوي " />. پاڻ مالدار عورت ھئي ۽ سندس ڪاروباري قافلا عراق، شام ۽ فلسطين تائين ويندا ھيا. سندس ھڪ غلام ميسرہ ايماندار ھيو جيڪو سندس ڪاروبار جو جنرل مينيجر ھيو<ref name=" علوي" />. پاڻ سڳورن {{درود}} جن ان وقت ايمانداري ۾ وڏي شھرت حاصل ڪئي هئي ۽ ميسرہ ذريعي بيبي سانئڻ وٽ اھڙو احوال پھتل ھو ۽ ان کين سندس ڪاروبار ۾ شامل ٿيڻ جي پيشڪش ڪئي جيڪا پاڻ سڳورن {{درود}} قبول ڪئي ۽ ان جي تجارتي قافلي سان شام ويا جنھن بعد بيبي سانئڻ کين شادي جو پيغام موڪليو<ref name=" علوي " />. شادي ۲۵ صفر تي ٿي جنھن ۾ حضرت ابو طالب ، حضرت حمزہ رضه، بيبي صاحبه جو چاچو عمرو بن اسد، سؤٽ ورقه بن نوفل پڻ شامل ٿيا<ref name=" علوي " />. حق مھر ساڍا ٻارھن اوقيه سون مقرر ڪيو ويو جنھن جي قيمت ۵۰۰ درھم ھئي<ref name=" علوي" />. ھڪ روايت مطابق حق مھر ۲۰ وٽ ٻڌايو ويو آهي<ref name=" علوي " />. نڪاح جو خطبو سيدنا ابو طالب پڙھيو. اھو خطبو يعقوبي ، شامي ، قسطلاني ، ۽ علامه عامري پنھنجي ڪتابن ۾ نقل ڪيو آهي<ref name=" علوي " />. نڪاح بعد پاڻ سڳورن {{درود}} ھڪ اٺ ذبح ڪرائي مھمانن جي دعوت ڪئي. بيبي سانئڻ زندگي جا 25 سال پاڻ سڳورن {{درود}} سان گذاريا<ref name=" علوي " />. سندس حياتيءَ ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} ٻي ڪا شادي نہ ڪئي<ref name=" علوي " />. پاڻ سڳورن {{درود}} جي پٽ ابراھيم کان سواءِ سموري اولاد بيبي سانئڻ مان ٿي ۽ سڀ سواء بيبي فاطمه الزهراء رضه جي سندن حياتي مبارڪ دوران وفات ڪري ويا<ref name=" علوي " />. [[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]] نبي ڪريم {{درود}} کي چار نياڻيون ھيون جن مان وڏي سيدہ زينب ، ٻيون نمبر سيدہ رقيه ، ٽيون نمبر سيدہ ام ڪلثوم ۽ چوٿون نمبر آخري نياڻي سيده فاطمه الزهراء ھئي<ref name=" علوي " />. چئني مديني ھجرت ڪئي ۽ اتي وفات ڪيائون ۽ چارئي جنت البقيع ۾ دفن ٿيل آھن<ref name=" علوي " />. سيده زينب رضه 30 ميلادي ڌاري مڪي ۾ ڄائي ۽ سن ۸ ھجري ۾ مديني ۾ وفات ڪئي. سندس نڪاح بعثت کان اڳ پنھنجي ماسات ابوالعاص بن ربيع قرشي سان ڪرايو ويو جيڪو بيبي خديجه جي ڀيڻ ھند بنت خويلد جو پٽ ھيو ۽ سندس اصل نالو لقيط ھو<ref name=" علوي " />. ڪجھ رويتن مطابق سندس نالو ھشيم ۽ مھشم ھيو. پاڻ سڳورن {{درود}} جي ھجرت وقت اھي طائف ۾ رھندا ھئا. بدر جي جنگ بعد پاڻ سڳورن {{درود}} کيس مديني گھرايو ۽ بعد ۾ ابوالعاص جڏهن اسلام قبول ڪيو تہ اھو پڻ مديني ۾ آيو. سيده زينب کي ھڪ پٽ علي ۽ ھڪ نياڻي امامه ٿيا<ref name=" علوي" />. علي ننڍپڻ ۾ ئي فوت ٿي ويو. امامه جي پرورش بعد ۾ ابوالعاص جي ماروٽ حضرت زبير بن عوام ڪئي جنهن بيبي فاطمه الزهراء جي وفات بعد امامه جو نڪاح حضرت علي ڪرم الله وجهه سان ڪرايو<ref name=" علوي " />. [[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]] سيده رقيه رضه ۳۳ ميلادي ڌاري ڄائي ۽ ان جو نڪاح حضرت عثمان غني رضه سان ڪرايو ويو. نبوت جي پنجين سال مڙس سان گڏ حبشه ھجرت ڪئي جتي ست سال رھيا اتي کيس ھڪ پٽ عبدالله نالي ڄائو. مڪي واپسي بعد مديني ڏانهن ھجرت ڪئي. بدر جي جنگ وقت بيمار ٿي پئي ۽ اٽڪل ۲۰ ڏينھن بعد وفات ڪري وئي. ان جي بيماري سبب نبي ڪريم {{درود}} جن حضرت عثمان غني رضه ۽ حضرت اسامه بن زيد رضه کي مديني ڇڏي ويا ھئا. جنگ جي فتح جي خبر جڏهن مديني پھتي تہ بيبي سانئڻ جي تدفين ٿي رھي ھئي<ref name=" علوي " />. سندس پٽ عبدالله پڻ ننڍپڻ ۾ گذاري ويو<ref name=" علوي " />. [[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جو گھر جتي حضرت محمد {{درود}} مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]] سيدہ ام ڪلثوم اھل بيت جي مديني ھجرت وقت بيبي فاطمه الزهراء رضه ۽ سيدہ سوده رضه سان گڏ ھئي. سيدہ رقيه رضه جي وفات کان ست يا ٽن مھينن بعد پاڻ سڳورن {{درود}} سندس نڪاح حضرت عثمان غني رضه سان ڪرايو ۽ سندس رخصتي جمادالآخر ۾ دوران ۱۹ سالن جي عمر ۾ ٿي<ref name=" علوي " />. کيس ڪا بہ اولاد ڪانه ٿي. حضرت عثمان سان ھن پنھنجي زندگي جا اٽڪل ساڍا ڇھ ورھيه گذاريا<ref name=" علوي " />. سن ۹ ھجري ۾ شعبان جي مھيني دوران وفات ڪئي. سندس جنازي نماز پاڻ سڳورن {{درود}} جن پڙھائي<ref name=" علوي " />. [[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]] بيبي فاطمه الزهراء رضه ۴۱ ميلادي ۾ نبوت جي بعثت واري سال پيدا ٿي ۽ جڏهن ۱۰ ورھين جي ھئي تہ سندس والدہ وفات ڪئي جنھن ڪري ننڍي عمر ۾ ئي والد سان وابسته رھي<ref name="علوي " />. والد کي تمام پياري ھئي. سندس عادات ، اطوار ، رفتار توڙي گفتار جو انداز والد سان مشابهت رکندڙ ھيو ۽ شڪل ۾ والده جھڙي ھئي<ref name=" علوي " />. سندس شادي پندرهن سال پنج مھينن جي عمر حضرت علي ڪرم الله وجهه سان مديني ۾ جنگ بدر کان بعد ڪرائي وئي. نڪاح جي تقريب مسجد نبوي ۾ ٿي ۽ پاڻ سڳورن{{درود}} سندن نڪاح پڙھايو. حق مھر ۵۰۰ درھم مقرر ٿيو ۽ رخصتي احد جي جنگ بعد عمل ۾ آئي<ref name=" علوي" />. سندس حياتيءَ دوران حضرت علي ڪرم الله وجهه ٻي شادي ڪانه ڪئي. کيس پنج ٻار جن ۾ ٽي پٽ امام حسن، امام حسين ، امام محسن ۽ ٻہ ڌيئر ڄاوا. امام محسن ننڍپڻ ۾ ئي وفات ڪئي<ref name=" علوي " />. پاڻ پردي جي سخت پابند ھئي. سندس جنازي نماز حضرت علي ڪرم الله وجهه پڙھائي<ref name="علوي " />. [[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]] بيبي خديجه رضه مان پاڻ سڳورن {{درود}} کي ٻہ پٽ پڻ ڄاوا جن جا نالا قاسم ۽ عبدالله ھيا. قاسم کي طاھر ۽ عبدالله کي طيب پڻ سڏيندا هئا<ref name=" علوي " />. روايت مطابق سندن وفات نبوت کان اڳ ننڍپڻ ۾ ٿي ھئي<ref name=" علوي" />. == نبوت کان اڳ واري زندگي== [[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]] == نبوت جو آغاز== جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو<ref name ="شامي " > سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد ۲ صہ ۲۲۵ </ref><ref name =" ٺٽوي" > بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع </ref>. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي<ref name=" ٺٽوي " />. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي<ref name=" ٺٽوي " />. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي<ref name=" ٺٽوي " />. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي<ref name=" ٺٽوي" />. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي<ref name="ٺٽوي " />. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي<ref name=" ٺٽوي " />. ابن اسحاق، بيھقي، ابن ڪثير، ذھبي، قسطلاني، شامي ۽ زرقاني پنھنجي ڪتابن ۾ بعثت جو آغاز ربيع الاول ۾ سچن خوابن کي قرار ڏنو آهي<ref name=" علوي " />. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق "رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو"<ref name="ٺٽوي " />. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي<ref name =" مسلم" > صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ </ref><ref name="ٺٽوي " />.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا<ref name ="ابن الاثير " > اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ </ref><ref name ="الروض " > الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ </ref><ref name ="زرقاني " > شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ </ref> <ref name =" قسطلاني" > المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ </ref>. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون<ref name="ٺٽوي " />. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي<ref name=" ٺٽوي " />. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي <ref name ="زرقاني ۱ " > شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ </ref><ref name="ٺٽوي " />. == مڪي زندگي== === معراج جو واقعو=== ===طائف ۾ تبليغ=== ===سماجي بائڪاٽ=== ===حبشه ڏانھن ھجرتون=== == مدني زندگي== ===يثرب ڏانھن ھجرت=== ===مسجد نبوي جو قيام=== ===ميثاق مدينه=== ===رياست جو قيام=== == جنگون== ===جنگ بدر=== ===جنگ احد=== ===جنگ احزاب=== ==صلح حديبيه== == خيبر جي فتح== == مڪي جي فتح== ==طائف جي فتح== == سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو == == نور ۽ بشر وارو معاملو == == رھڻي ڪھڻي== == بحيثت امي== == امت == [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]] == سندس عمرا ۽ حج== == حجت الوداع جو خطبو== == سندس ڇڏيل ورثو== ==روضو مبارڪ== == توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون== ==سيرت تي لکيل مستند ڪتاب== ===حديثن وارا مستند ڪتاب=== ==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر== [[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]] ”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.<ref>ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع</ref> ==درود ۽ صلوات== [[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]] ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:اسلام]] [[زمرو:محمد|*]] r5q5qiv7d2pjrzcids5er22wmevj8o9 239969 239968 2022-07-22T20:16:41Z Intisar Ali 8681 wikitext text/x-wiki {{POV}} {{Wikify}} {{Infobox person | honorific_prefix = ابوالقاسم | name = '''<span style='color: Green'>مُحَمَّدٌ</span>''' <!-- include middle initial, if not specified in birth_name --> | honorific_suffix = صلي الله عليه وآله وسلم | image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg | image_size = 300px | alt = | caption = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل | native_name = ابوالقاسم | native_name_lang = عربي | birth_name = <!-- only use if different from name above --> | birth_date = {{birth date |570|04|20}} | birth_place = مڪو | baptised = <!-- will not display if birth_date is entered --> | disappeared_date = <!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --> | disappeared_place = | disappeared_status = | death_date = {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} | death_place = مدينو | death_cause = سخت بخار | body_discovered = | resting_place = مسجد نبوي، مدينو منور | resting_place_coordinates = <!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --> | monuments = مسجد نبوي | residence = مڪو پوء مدہنو | nationality = عرب | other_names = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد وغیرہ | ethnicity = <!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --> | citizenship = حجاز | education = اُمِي | alma_mater = | occupation = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم | years_active = | era = | employer = | organization = | agent = | known_for = اسلام جو پيغمبر | notable_works = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ * مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ * مسجد نبوي جو معمار *اسلام جي تعليم ڏنائين * حديث | style = | home_town = مڪو | salary = | net_worth = <!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --> | height = <!-- "X cm", "X m" or "X ft Y in" plus optional reference (conversions are automatic) --> | weight = <!-- "X kg", "X lb" or "X st Y lb" plus optional reference (conversions are automatic) --> | television = | title = | term = | predecessor = عيسيٰ مسيح | successor = ڪو بہ نہ | party = | movement = | opponents = عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي | boards = | religion = <!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --> | denomination = <!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --> | criminal_charge = <!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --> | criminal_penalty = | criminal_status = | spouse =* خديجه بنت خويلد (595–619) *سوده بنت زمعه (619–632) *حفصه بنت عمر (624–632) *جويريه بنت حارث (628–632) *عائشه (619–632) *زينب بنت جحش (627–632) *صفيه بنت حيي (629–632) *زينب بنت خزيمه (625–627) *ام سلمه (629–632) *ام حبيبه (628–632) *ريحانه بنت زيد (629–631) *ماريه قبطيه (630–632) *ميمونه بنت حارث (630–632) | partner = <!-- (unmarried long-term partner) --> | children = *عبد الله بن محمد، *قاسم بن محمد، *ابراهيم بن محمد، *زينب بنت محمد، *رقيه بنت محمد، *ام ڪلثوم بنت محمد، *فاطمه زهرا رضہ | parents = *عبد الله بن عبد المطلب * آمنہ بنت وھب | relatives = * عبدالمطلب (ڏاڏو) *ابوطالب (چاچو) * حمزہ (چاچو)رضہ *ابو لھب (چاچو) *علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو) *عباس رضه (،چاچو) * ابو بڪر رضہ (سھرو) * عمر فاروق رضه (سھرو) *ابوسفيان (سھرو) | callsign = | awards = رحمته العالمين | module = آخري نبي | module2 = | module3 = | module4 = | module5 = | module6 = | signature =Muhammad Seal.svg | signature_alt = | signature_size = 50px | website = <!-- {{URL|example.com}} --> | footnotes = }} <br/> '''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع - جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي<ref name =" علوي" > بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾ لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم </ref>. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: "بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي." لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي<ref name=" علوي " />. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري<ref name ="راغب " > مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰ </ref>. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: "۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان". دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي<ref name=" علوي " />. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ "نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي"<ref name=" علوي " />. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو<ref name=" علوي " />. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي<ref name="علوي " />. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:"قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو"<ref name ="آزاد " > سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹</ref>. == قبيلو ۽ گھراڻو == حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾ [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.<ref name ="سعيد" >The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,</ref> بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو <ref>{Genesis 21:13}</ref> اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ {{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ<ref name = " سعيد"/>|}} ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني، علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا<ref name = "سعيد "/> ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي پھريون دفعو کوھ کوٽايو ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾ سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون. قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي<ref name = " سعيد "/> ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.<ref name = "سعيد "/> ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن 488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو<ref name = " سعيد"/>. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو<ref name = " سعيد "/>. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو<ref name = " سعيد"/> ==والدين== ==جنم== [[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]] == ننڍپڻ== == جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== == زالون ۽ اولاد == ===بيبي خديجه رضه=== 25 سالن جي ڄمار ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} جن جي پھرين شادي [[بنو اسد]] گھراڻي جي [[خويلد بن اسد]] ۽ [[فاطمه بنت زائدہ]] جي نياڻي 40 سالا حضرت خديجة الڪبریٰ رضه سان 695 ۾ ٿي جيڪا بيواہ ھئي ۽ سندس اھا ٽين شادي ھئي<ref name=" علوي " />. بيبي سانئڻ جو پھريون نڪاح [[ھند بن زرارہ]] سان ٿيو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ۽ ٻہ پٽ ٿيا جيڪو پوء گذاري ويو. سندس ٻيون نڪاح [[عتيق بن عائذ]] سان ڪرايو ويو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ھند جي نالي سان ھئي پر ڪجھ وقت کان پوءِ عتيق پڻ گذاري ويو<ref name=" علوي " />. جڏھن 35 سالن جي ٿي تہ سندس والد خويلد پڻ گذاري ويو<ref name="علوي " />. پاڻ مالدار عورت ھئي ۽ سندس ڪاروباري قافلا [[عراق]]، [[شام]] ۽ [[فلسطين]] تائين ويندا ھيا. سندس ھڪ غلام [[ميسرہ]] ايماندار ھيو جيڪو سندس ڪاروبار جو جنرل مينيجر ھيو<ref name=" علوي" />. پاڻ سڳورن {{درود}} جن ان وقت ايمانداري ۾ وڏي شھرت حاصل ڪئي هئي ۽ ميسرہ ذريعي بيبي سانئڻ وٽ اھڙو احوال پھتل ھو ۽ ان کين سندس ڪاروبار ۾ شامل ٿيڻ جي پيشڪش ڪئي جيڪا پاڻ سڳورن {{درود}} قبول ڪئي ۽ ان جي تجارتي قافلي سان شام ويا جنھن بعد بيبي سانئڻ کين شادي جو پيغام موڪليو<ref name=" علوي " />. شادي ۲۵ صفر تي ٿي جنھن ۾ حضرت ابو طالب ، حضرت حمزہ رضه، بيبي صاحبه جو چاچو [[عمرو بن اسد]]، سؤٽ [[ورقه بن نوفل]] پڻ شامل ٿيا<ref name=" علوي " />. حق مھر ساڍا ٻارھن [[اوقيه]] سون مقرر ڪيو ويو جنھن جي قيمت ۵۰۰ درھم ھئي<ref name=" علوي" />. ھڪ روايت مطابق حق مھر ۲۰ وٽ ٻڌايو ويو آهي<ref name=" علوي " />. نڪاح جو خطبو سيدنا [[ابو طالب]] پڙھيو. اھو خطبو يعقوبي ، شامي ، قسطلاني ، ۽ علامه عامري پنھنجي ڪتابن ۾ نقل ڪيو آهي<ref name=" علوي " />. نڪاح بعد پاڻ سڳورن {{درود}} ھڪ اٺ ذبح ڪرائي مھمانن جي دعوت ڪئي. بيبي سانئڻ زندگي جا 25 سال پاڻ سڳورن {{درود}} سان گذاريا<ref name=" علوي " />. سندس حياتيءَ ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} ٻي ڪا شادي نہ ڪئي<ref name=" علوي " />. پاڻ سڳورن {{درود}} جي پٽ ابراھيم کان سواءِ سموري اولاد بيبي سانئڻ مان ٿي ۽ سڀ سواء بيبي فاطمه الزهراء رضه جي سندن حياتي مبارڪ دوران وفات ڪري ويا<ref name=" علوي " />. [[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي حضرت محمد{{درود}} ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]] نبي ڪريم {{درود}} کي چار نياڻيون ھيون جن مان وڏي سيدہ زينب ، ٻيون نمبر سيدہ رقيه ، ٽيون نمبر سيدہ ام ڪلثوم ۽ چوٿون نمبر آخري نياڻي سيده فاطمه الزهراء ھئي<ref name=" علوي " />. چئني مديني ھجرت ڪئي ۽ اتي وفات ڪيائون ۽ چارئي جنت البقيع ۾ دفن ٿيل آھن<ref name=" علوي " />. سيده زينب رضه 30 ميلادي ڌاري مڪي ۾ ڄائي ۽ سن ۸ ھجري ۾ مديني ۾ وفات ڪئي. سندس نڪاح بعثت کان اڳ پنھنجي ماسات ابوالعاص بن ربيع قرشي سان ڪرايو ويو جيڪو بيبي خديجه جي ڀيڻ ھند بنت خويلد جو پٽ ھيو ۽ سندس اصل نالو لقيط ھو<ref name=" علوي " />. ڪجھ رويتن مطابق سندس نالو ھشيم ۽ مھشم ھيو. پاڻ سڳورن {{درود}} جي ھجرت وقت اھي طائف ۾ رھندا ھئا. بدر جي جنگ بعد پاڻ سڳورن {{درود}} کيس مديني گھرايو ۽ بعد ۾ ابوالعاص جڏهن اسلام قبول ڪيو تہ اھو پڻ مديني ۾ آيو. سيده زينب کي ھڪ پٽ علي ۽ ھڪ نياڻي امامه ٿيا<ref name=" علوي" />. علي ننڍپڻ ۾ ئي فوت ٿي ويو. امامه جي پرورش بعد ۾ ابوالعاص جي ماروٽ حضرت زبير بن عوام ڪئي جنهن بيبي فاطمه الزهراء جي وفات بعد امامه جو نڪاح حضرت علي ڪرم الله وجهه سان ڪرايو<ref name=" علوي " />. [[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]] سيده رقيه رضه ۳۳ ميلادي ڌاري ڄائي ۽ ان جو نڪاح حضرت عثمان غني رضه سان ڪرايو ويو. نبوت جي پنجين سال مڙس سان گڏ حبشه ھجرت ڪئي جتي ست سال رھيا اتي کيس ھڪ پٽ عبدالله نالي ڄائو. مڪي واپسي بعد مديني ڏانهن ھجرت ڪئي. بدر جي جنگ وقت بيمار ٿي پئي ۽ اٽڪل ۲۰ ڏينھن بعد وفات ڪري وئي. ان جي بيماري سبب نبي ڪريم {{درود}} جن حضرت [[عثمان غني]] رضه ۽ حضرت اسامه بن زيد رضه کي مديني ڇڏي ويا ھئا. جنگ جي فتح جي خبر جڏهن مديني پھتي تہ بيبي سانئڻ جي تدفين ٿي رھي ھئي<ref name=" علوي " />. سندس پٽ عبدالله پڻ ننڍپڻ ۾ گذاري ويو<ref name=" علوي " />. [[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جو گھر جتي حضرت محمد {{درود}} مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]] سيدہ ام ڪلثوم اھل بيت جي مديني ھجرت وقت بيبي فاطمه الزهراء رضه ۽ سيدہ سوده رضه سان گڏ ھئي. سيدہ رقيه رضه جي وفات کان ست يا ٽن مھينن بعد پاڻ سڳورن {{درود}} سندس نڪاح حضرت عثمان غني رضه سان ڪرايو ۽ سندس رخصتي جمادالآخر ۾ دوران ۱۹ سالن جي عمر ۾ ٿي<ref name=" علوي " />. کيس ڪا بہ اولاد ڪانه ٿي. حضرت عثمان سان ھن پنھنجي زندگي جا اٽڪل ساڍا ڇھ ورھيه گذاريا<ref name=" علوي " />. سن ۹ ھجري ۾ شعبان جي مھيني دوران وفات ڪئي. سندس جنازي نماز پاڻ سڳورن {{درود}} جن پڙھائي<ref name=" علوي " />. [[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]] بيبي فاطمه الزهراء رضه ۴۱ ميلادي ۾ نبوت جي بعثت واري سال پيدا ٿي ۽ جڏهن ۱۰ ورھين جي ھئي تہ سندس والدہ وفات ڪئي جنھن ڪري ننڍي عمر ۾ ئي والد سان وابسته رھي<ref name="علوي " />. والد کي تمام پياري ھئي. سندس عادات ، اطوار ، رفتار توڙي گفتار جو انداز والد سان مشابهت رکندڙ ھيو ۽ شڪل ۾ والده جھڙي ھئي<ref name=" علوي " />. سندس شادي پندرهن سال پنج مھينن جي عمر حضرت علي ڪرم الله وجهه سان مديني ۾ جنگ بدر کان بعد ڪرائي وئي. نڪاح جي تقريب مسجد نبوي ۾ ٿي ۽ پاڻ سڳورن{{درود}} سندن نڪاح پڙھايو. حق مھر ۵۰۰ درھم مقرر ٿيو ۽ رخصتي احد جي جنگ بعد عمل ۾ آئي<ref name=" علوي" />. سندس حياتيءَ دوران حضرت علي ڪرم الله وجهه ٻي شادي ڪانه ڪئي. کيس پنج ٻار جن ۾ ٽي پٽ امام حسن، امام حسين ، امام محسن ۽ ٻہ ڌيئر ڄاوا. امام محسن ننڍپڻ ۾ ئي وفات ڪئي<ref name=" علوي " />. پاڻ پردي جي سخت پابند ھئي. سندس جنازي نماز حضرت علي ڪرم الله وجهه پڙھائي<ref name="علوي " />. [[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]] بيبي خديجه رضه مان پاڻ سڳورن {{درود}} کي ٻہ پٽ پڻ ڄاوا جن جا نالا قاسم ۽ عبدالله ھيا. قاسم کي طاھر ۽ عبدالله کي طيب پڻ سڏيندا هئا<ref name=" علوي " />. روايت مطابق سندن وفات نبوت کان اڳ ننڍپڻ ۾ ٿي ھئي<ref name=" علوي" />. == نبوت کان اڳ واري زندگي== [[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]] == نبوت جو آغاز== جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو<ref name ="شامي " > سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد ۲ صہ ۲۲۵ </ref><ref name =" ٺٽوي" > بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع </ref>. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي<ref name=" ٺٽوي " />. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي<ref name=" ٺٽوي " />. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي<ref name=" ٺٽوي " />. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي<ref name=" ٺٽوي" />. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي<ref name="ٺٽوي " />. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي<ref name=" ٺٽوي " />. ابن اسحاق، بيھقي، ابن ڪثير، ذھبي، قسطلاني، شامي ۽ زرقاني پنھنجي ڪتابن ۾ بعثت جو آغاز ربيع الاول ۾ سچن خوابن کي قرار ڏنو آهي<ref name=" علوي " />. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق "رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو"<ref name="ٺٽوي " />. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي<ref name =" مسلم" > صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ </ref><ref name="ٺٽوي " />.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا<ref name ="ابن الاثير " > اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ </ref><ref name ="الروض " > الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ </ref><ref name ="زرقاني " > شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ </ref> <ref name =" قسطلاني" > المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ </ref>. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون<ref name="ٺٽوي " />. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي<ref name=" ٺٽوي " />. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي <ref name ="زرقاني ۱ " > شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ </ref><ref name="ٺٽوي " />. == مڪي زندگي== === معراج جو واقعو=== ===طائف ۾ تبليغ=== ===سماجي بائڪاٽ=== ===حبشه ڏانھن ھجرتون=== == مدني زندگي== ===يثرب ڏانھن ھجرت=== ===مسجد نبوي جو قيام=== ===ميثاق مدينه=== ===رياست جو قيام=== == جنگون== ===جنگ بدر=== ===جنگ احد=== ===جنگ احزاب=== ==صلح حديبيه== == خيبر جي فتح== == مڪي جي فتح== ==طائف جي فتح== == سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو == == نور ۽ بشر وارو معاملو == == رھڻي ڪھڻي== == بحيثت امي== == امت == [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]] == سندس عمرا ۽ حج== == حجت الوداع جو خطبو== == سندس ڇڏيل ورثو== ==روضو مبارڪ== == توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون== ==سيرت تي لکيل مستند ڪتاب== ===حديثن وارا مستند ڪتاب=== ==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر== [[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]] ”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.<ref>ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع</ref> ==درود ۽ صلوات== [[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]] ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:اسلام]] [[زمرو:محمد|*]] lfa91q9sofg9s26ck6xvsffre3og7x1 239970 239969 2022-07-22T20:17:38Z Intisar Ali 8681 wikitext text/x-wiki {{Wikify}} {{Infobox person | honorific_prefix = ابوالقاسم | name = '''<span style='color: Green'>مُحَمَّدٌ</span>''' <!-- include middle initial, if not specified in birth_name --> | honorific_suffix = صلي الله عليه وآله وسلم | image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg | image_size = 300px | alt = | caption = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل | native_name = ابوالقاسم | native_name_lang = عربي | birth_name = <!-- only use if different from name above --> | birth_date = {{birth date |570|04|20}} | birth_place = مڪو | baptised = <!-- will not display if birth_date is entered --> | disappeared_date = <!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --> | disappeared_place = | disappeared_status = | death_date = {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} | death_place = مدينو | death_cause = سخت بخار | body_discovered = | resting_place = مسجد نبوي، مدينو منور | resting_place_coordinates = <!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --> | monuments = مسجد نبوي | residence = مڪو پوء مدہنو | nationality = عرب | other_names = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد وغیرہ | ethnicity = <!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --> | citizenship = حجاز | education = اُمِي | alma_mater = | occupation = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم | years_active = | era = | employer = | organization = | agent = | known_for = اسلام جو پيغمبر | notable_works = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ * مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ * مسجد نبوي جو معمار *اسلام جي تعليم ڏنائين * حديث | style = | home_town = مڪو | salary = | net_worth = <!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --> | height = <!-- "X cm", "X m" or "X ft Y in" plus optional reference (conversions are automatic) --> | weight = <!-- "X kg", "X lb" or "X st Y lb" plus optional reference (conversions are automatic) --> | television = | title = | term = | predecessor = عيسيٰ مسيح | successor = ڪو بہ نہ | party = | movement = | opponents = عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي | boards = | religion = <!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --> | denomination = <!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --> | criminal_charge = <!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --> | criminal_penalty = | criminal_status = | spouse =* خديجه بنت خويلد (595–619) *سوده بنت زمعه (619–632) *حفصه بنت عمر (624–632) *جويريه بنت حارث (628–632) *عائشه (619–632) *زينب بنت جحش (627–632) *صفيه بنت حيي (629–632) *زينب بنت خزيمه (625–627) *ام سلمه (629–632) *ام حبيبه (628–632) *ريحانه بنت زيد (629–631) *ماريه قبطيه (630–632) *ميمونه بنت حارث (630–632) | partner = <!-- (unmarried long-term partner) --> | children = *عبد الله بن محمد، *قاسم بن محمد، *ابراهيم بن محمد، *زينب بنت محمد، *رقيه بنت محمد، *ام ڪلثوم بنت محمد، *فاطمه زهرا رضہ | parents = *عبد الله بن عبد المطلب * آمنہ بنت وھب | relatives = * عبدالمطلب (ڏاڏو) *ابوطالب (چاچو) * حمزہ (چاچو)رضہ *ابو لھب (چاچو) *علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو) *عباس رضه (،چاچو) * ابو بڪر رضہ (سھرو) * عمر فاروق رضه (سھرو) *ابوسفيان (سھرو) | callsign = | awards = رحمته العالمين | module = آخري نبي | module2 = | module3 = | module4 = | module5 = | module6 = | signature =Muhammad Seal.svg | signature_alt = | signature_size = 50px | website = <!-- {{URL|example.com}} --> | footnotes = }} <br/> '''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع - جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي<ref name =" علوي" > بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾ لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم </ref>. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: "بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي." لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي<ref name=" علوي " />. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري<ref name ="راغب " > مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰ </ref>. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: "۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان". دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي<ref name=" علوي " />. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ "نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي"<ref name=" علوي " />. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو<ref name=" علوي " />. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي<ref name="علوي " />. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:"قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو"<ref name ="آزاد " > سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹</ref>. == قبيلو ۽ گھراڻو == حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾ [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.<ref name ="سعيد" >The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,</ref> بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو <ref>{Genesis 21:13}</ref> اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ {{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ<ref name = " سعيد"/>|}} ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني، علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا<ref name = "سعيد "/> ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي پھريون دفعو کوھ کوٽايو ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾ سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون. قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي<ref name = " سعيد "/> ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.<ref name = "سعيد "/> ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن 488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو<ref name = " سعيد"/>. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو<ref name = " سعيد "/>. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو<ref name = " سعيد"/> ==والدين== ==جنم== [[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]] == ننڍپڻ== == جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== == زالون ۽ اولاد == ===بيبي خديجه رضه=== 25 سالن جي ڄمار ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} جن جي پھرين شادي [[بنو اسد]] گھراڻي جي [[خويلد بن اسد]] ۽ [[فاطمه بنت زائدہ]] جي نياڻي 40 سالا حضرت خديجة الڪبریٰ رضه سان 695 ۾ ٿي جيڪا بيواہ ھئي ۽ سندس اھا ٽين شادي ھئي<ref name=" علوي " />. بيبي سانئڻ جو پھريون نڪاح [[ھند بن زرارہ]] سان ٿيو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ۽ ٻہ پٽ ٿيا جيڪو پوء گذاري ويو. سندس ٻيون نڪاح [[عتيق بن عائذ]] سان ڪرايو ويو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ھند جي نالي سان ھئي پر ڪجھ وقت کان پوءِ عتيق پڻ گذاري ويو<ref name=" علوي " />. جڏھن 35 سالن جي ٿي تہ سندس والد خويلد پڻ گذاري ويو<ref name="علوي " />. پاڻ مالدار عورت ھئي ۽ سندس ڪاروباري قافلا [[عراق]]، [[شام]] ۽ [[فلسطين]] تائين ويندا ھيا. سندس ھڪ غلام [[ميسرہ]] ايماندار ھيو جيڪو سندس ڪاروبار جو جنرل مينيجر ھيو<ref name=" علوي" />. پاڻ سڳورن {{درود}} جن ان وقت ايمانداري ۾ وڏي شھرت حاصل ڪئي هئي ۽ ميسرہ ذريعي بيبي سانئڻ وٽ اھڙو احوال پھتل ھو ۽ ان کين سندس ڪاروبار ۾ شامل ٿيڻ جي پيشڪش ڪئي جيڪا پاڻ سڳورن {{درود}} قبول ڪئي ۽ ان جي تجارتي قافلي سان شام ويا جنھن بعد بيبي سانئڻ کين شادي جو پيغام موڪليو<ref name=" علوي " />. شادي ۲۵ صفر تي ٿي جنھن ۾ حضرت ابو طالب ، حضرت حمزہ رضه، بيبي صاحبه جو چاچو [[عمرو بن اسد]]، سؤٽ [[ورقه بن نوفل]] پڻ شامل ٿيا<ref name=" علوي " />. حق مھر ساڍا ٻارھن [[اوقيه]] سون مقرر ڪيو ويو جنھن جي قيمت ۵۰۰ درھم ھئي<ref name=" علوي" />. ھڪ روايت مطابق حق مھر ۲۰ وٽ ٻڌايو ويو آهي<ref name=" علوي " />. نڪاح جو خطبو سيدنا [[ابو طالب]] پڙھيو. اھو خطبو يعقوبي ، شامي ، قسطلاني ، ۽ علامه عامري پنھنجي ڪتابن ۾ نقل ڪيو آهي<ref name=" علوي " />. نڪاح بعد پاڻ سڳورن {{درود}} ھڪ اٺ ذبح ڪرائي مھمانن جي دعوت ڪئي. بيبي سانئڻ زندگي جا 25 سال پاڻ سڳورن {{درود}} سان گذاريا<ref name=" علوي " />. سندس حياتيءَ ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} ٻي ڪا شادي نہ ڪئي<ref name=" علوي " />. پاڻ سڳورن {{درود}} جي پٽ ابراھيم کان سواءِ سموري اولاد بيبي سانئڻ مان ٿي ۽ سڀ سواء بيبي فاطمه الزهراء رضه جي سندن حياتي مبارڪ دوران وفات ڪري ويا<ref name=" علوي " />. [[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي حضرت محمد{{درود}} ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]] نبي ڪريم {{درود}} کي چار نياڻيون ھيون جن مان وڏي سيدہ زينب ، ٻيون نمبر سيدہ رقيه ، ٽيون نمبر سيدہ ام ڪلثوم ۽ چوٿون نمبر آخري نياڻي سيده فاطمه الزهراء ھئي<ref name=" علوي " />. چئني مديني ھجرت ڪئي ۽ اتي وفات ڪيائون ۽ چارئي جنت البقيع ۾ دفن ٿيل آھن<ref name=" علوي " />. سيده زينب رضه 30 ميلادي ڌاري مڪي ۾ ڄائي ۽ سن ۸ ھجري ۾ مديني ۾ وفات ڪئي. سندس نڪاح بعثت کان اڳ پنھنجي ماسات ابوالعاص بن ربيع قرشي سان ڪرايو ويو جيڪو بيبي خديجه جي ڀيڻ ھند بنت خويلد جو پٽ ھيو ۽ سندس اصل نالو لقيط ھو<ref name=" علوي " />. ڪجھ رويتن مطابق سندس نالو ھشيم ۽ مھشم ھيو. پاڻ سڳورن {{درود}} جي ھجرت وقت اھي طائف ۾ رھندا ھئا. بدر جي جنگ بعد پاڻ سڳورن {{درود}} کيس مديني گھرايو ۽ بعد ۾ ابوالعاص جڏهن اسلام قبول ڪيو تہ اھو پڻ مديني ۾ آيو. سيده زينب کي ھڪ پٽ علي ۽ ھڪ نياڻي امامه ٿيا<ref name=" علوي" />. علي ننڍپڻ ۾ ئي فوت ٿي ويو. امامه جي پرورش بعد ۾ ابوالعاص جي ماروٽ حضرت زبير بن عوام ڪئي جنهن بيبي فاطمه الزهراء جي وفات بعد امامه جو نڪاح حضرت علي ڪرم الله وجهه سان ڪرايو<ref name=" علوي " />. [[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]] سيده رقيه رضه ۳۳ ميلادي ڌاري ڄائي ۽ ان جو نڪاح حضرت عثمان غني رضه سان ڪرايو ويو. نبوت جي پنجين سال مڙس سان گڏ حبشه ھجرت ڪئي جتي ست سال رھيا اتي کيس ھڪ پٽ عبدالله نالي ڄائو. مڪي واپسي بعد مديني ڏانهن ھجرت ڪئي. بدر جي جنگ وقت بيمار ٿي پئي ۽ اٽڪل ۲۰ ڏينھن بعد وفات ڪري وئي. ان جي بيماري سبب نبي ڪريم {{درود}} جن حضرت [[عثمان غني]] رضه ۽ حضرت اسامه بن زيد رضه کي مديني ڇڏي ويا ھئا. جنگ جي فتح جي خبر جڏهن مديني پھتي تہ بيبي سانئڻ جي تدفين ٿي رھي ھئي<ref name=" علوي " />. سندس پٽ عبدالله پڻ ننڍپڻ ۾ گذاري ويو<ref name=" علوي " />. [[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جو گھر جتي حضرت محمد {{درود}} مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]] سيدہ ام ڪلثوم اھل بيت جي مديني ھجرت وقت بيبي فاطمه الزهراء رضه ۽ سيدہ سوده رضه سان گڏ ھئي. سيدہ رقيه رضه جي وفات کان ست يا ٽن مھينن بعد پاڻ سڳورن {{درود}} سندس نڪاح حضرت عثمان غني رضه سان ڪرايو ۽ سندس رخصتي جمادالآخر ۾ دوران ۱۹ سالن جي عمر ۾ ٿي<ref name=" علوي " />. کيس ڪا بہ اولاد ڪانه ٿي. حضرت عثمان سان ھن پنھنجي زندگي جا اٽڪل ساڍا ڇھ ورھيه گذاريا<ref name=" علوي " />. سن ۹ ھجري ۾ شعبان جي مھيني دوران وفات ڪئي. سندس جنازي نماز پاڻ سڳورن {{درود}} جن پڙھائي<ref name=" علوي " />. [[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]] بيبي فاطمه الزهراء رضه ۴۱ ميلادي ۾ نبوت جي بعثت واري سال پيدا ٿي ۽ جڏهن ۱۰ ورھين جي ھئي تہ سندس والدہ وفات ڪئي جنھن ڪري ننڍي عمر ۾ ئي والد سان وابسته رھي<ref name="علوي " />. والد کي تمام پياري ھئي. سندس عادات ، اطوار ، رفتار توڙي گفتار جو انداز والد سان مشابهت رکندڙ ھيو ۽ شڪل ۾ والده جھڙي ھئي<ref name=" علوي " />. سندس شادي پندرهن سال پنج مھينن جي عمر حضرت علي ڪرم الله وجهه سان مديني ۾ جنگ بدر کان بعد ڪرائي وئي. نڪاح جي تقريب مسجد نبوي ۾ ٿي ۽ پاڻ سڳورن{{درود}} سندن نڪاح پڙھايو. حق مھر ۵۰۰ درھم مقرر ٿيو ۽ رخصتي احد جي جنگ بعد عمل ۾ آئي<ref name=" علوي" />. سندس حياتيءَ دوران حضرت علي ڪرم الله وجهه ٻي شادي ڪانه ڪئي. کيس پنج ٻار جن ۾ ٽي پٽ امام حسن، امام حسين ، امام محسن ۽ ٻہ ڌيئر ڄاوا. امام محسن ننڍپڻ ۾ ئي وفات ڪئي<ref name=" علوي " />. پاڻ پردي جي سخت پابند ھئي. سندس جنازي نماز حضرت علي ڪرم الله وجهه پڙھائي<ref name="علوي " />. [[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]] بيبي خديجه رضه مان پاڻ سڳورن {{درود}} کي ٻہ پٽ پڻ ڄاوا جن جا نالا قاسم ۽ عبدالله ھيا. قاسم کي طاھر ۽ عبدالله کي طيب پڻ سڏيندا هئا<ref name=" علوي " />. روايت مطابق سندن وفات نبوت کان اڳ ننڍپڻ ۾ ٿي ھئي<ref name=" علوي" />. == نبوت کان اڳ واري زندگي== [[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]] == نبوت جو آغاز== جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو<ref name ="شامي " > سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد ۲ صہ ۲۲۵ </ref><ref name =" ٺٽوي" > بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع </ref>. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي<ref name=" ٺٽوي " />. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي<ref name=" ٺٽوي " />. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي<ref name=" ٺٽوي " />. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي<ref name=" ٺٽوي" />. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي<ref name="ٺٽوي " />. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي<ref name=" ٺٽوي " />. ابن اسحاق، بيھقي، ابن ڪثير، ذھبي، قسطلاني، شامي ۽ زرقاني پنھنجي ڪتابن ۾ بعثت جو آغاز ربيع الاول ۾ سچن خوابن کي قرار ڏنو آهي<ref name=" علوي " />. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق "رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو"<ref name="ٺٽوي " />. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي<ref name =" مسلم" > صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ </ref><ref name="ٺٽوي " />.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا<ref name ="ابن الاثير " > اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ </ref><ref name ="الروض " > الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ </ref><ref name ="زرقاني " > شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ </ref> <ref name =" قسطلاني" > المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ </ref>. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون<ref name="ٺٽوي " />. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي<ref name=" ٺٽوي " />. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي <ref name ="زرقاني ۱ " > شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ </ref><ref name="ٺٽوي " />. == مڪي زندگي== === معراج جو واقعو=== ===طائف ۾ تبليغ=== ===سماجي بائڪاٽ=== ===حبشه ڏانھن ھجرتون=== == مدني زندگي== ===يثرب ڏانھن ھجرت=== ===مسجد نبوي جو قيام=== ===ميثاق مدينه=== ===رياست جو قيام=== == جنگون== ===جنگ بدر=== ===جنگ احد=== ===جنگ احزاب=== ==صلح حديبيه== == خيبر جي فتح== == مڪي جي فتح== ==طائف جي فتح== == سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو == == نور ۽ بشر وارو معاملو == == رھڻي ڪھڻي== == بحيثت امي== == امت == [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]] == سندس عمرا ۽ حج== == حجت الوداع جو خطبو== == سندس ڇڏيل ورثو== ==روضو مبارڪ== == توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون== ==سيرت تي لکيل مستند ڪتاب== ===حديثن وارا مستند ڪتاب=== ==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر== [[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]] ”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.<ref>ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع</ref> ==درود ۽ صلوات== [[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]] ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:اسلام]] [[زمرو:محمد|*]] ferhpo1rtdjz61s3hck0xx2n6u84s97 0 38463 239971 182818 2022-07-23T09:52:11Z Alumni2 15838 وائيس چانسلر جو نالو wikitext text/x-wiki {{Infobox university | name =[[مھراڻ يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي]] | native_name = مھراڻ يونيورسٽي ڄامشورو | image_name = فائل:MUET Admin Building.jpg | image_size = 300px | caption =مھراڻ يونيورسٽي ڄامشورو جي انتظاميه جي عمارت | motto = انجنيئرڱ جي شاگردن جي بهتري عظيم نظرثاني ۾ | motto_lang = sd | mottoeng = Nurturing the Engineering Graduates with enhanced Perception and Wide Perspective | established = {{Start date|1963}} | closed = <!-- {{End date|YYYY}} --> | type = سرڪاري يونيورسٽي | chancellor = [[سنڌ جو وڏو وزير]] | vice_chancellor = پروفيسر ڊاڪٽر طہٰ حسين علي | students = 7,500+ | undergrad = 6,500+ | postgrad = 1,000+ | doctoral = 70+ | city = [[ڄامشورو]] يونين ڪائونسل ، [[ڪوٽڙي تعلقو]]، [[ڄامشورو ضلعو]]<br> | state = | province = {{flag|سنڌ}} | country = {{flag|پاڪستان}} | coor ={{coord|25.2|68.39|region:PK_type: Mehran University of Engineering and Technology Jamshoro|display=inline,title}} | campus = [[ڄامشورو]] يونين ڪائونسل | former_names = سنڌ انجنيئرنگ يونيورسٽي ڪاليج | affiliations = ھائير ايجوڪيشن ڪميشن, [[پاڪستان انجنيئرڱ ڪائونسل]], پاڪستان ڪائونسل فار آرڪيٽيڪٽس اينڊ ٽائون پلانرس | colors = [[بيبي بلو]], [[اسٽيل بلو]], [[اڇو]]<br> | colours = {{color box|#89CFF0}}{{color box|#4682b4}}{{color box|#FFFFFF}} | website = {{URL|http://www.muet.edu.pk}} }} '''مهراڻ يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي ، ڄامشورو'''{{ٻيا نالا|انگريزي=Mehran University of Engineering and Technology, Jamshoro}}، (MUET) جنھن کي مقامي طور تي مھراڻ يونيورسٽي ڄامشورو سڏيو ويندو آهي، ڄامشورو يونين ڪائونسل ، [[ڪوٽڙي تعلقو|ڪوٽڙي تعلقي]]، [[ڄامشورو ضلعو|ڄامشوري ضلعي]]، [[سنڌ]] ۾ واقع آھي.<ref name="google maps">{{cite web|title=Location and address of Mehran University|url=https://maps.google.com/maps?q=mehran%20university%20of%20engineering%20and%20technology&psj=1&bav=on.2,or.r_qf.&bvm=bv.52434380,d.cGE,pv.xjs.s.en_US.RJfod4swqLE.O&biw=1024&bih=566&dpr=1&um=1&ie=UTF-8&hl=en&sa=N&tab=wl|work=Google maps|publisher=google maps|accessdate=22 September 2013}}</ref>ھي يونيورسٽي [[انجنيئرنگ]] ۽ [[ٽيڪنالاجي]] جو اعليٰ تعليمي ادارو آهي، جتي بيچلرس، ماسٽرس ۽ پي ايڇ ڊي جون سندون آڇيون وينديون آهن.ھن يونيورسٽي ۾ انجنيئرنگ، ٽيڪنالاجي ۽ سائنس جي تحقيق پڻ ٿيندي آهي. == تفصيلي تعارف == سن 1972ع ۾ سنڌ يونيورسٽي انجنيئرڱ ڪاليج جي نالي سان هڪ ڪاليج قائم ڪيو ويو، جنهن کي اڳتي هلي يونيورسٽيءَ جو درجو ڏنو ويو<ref>{{Cite web|url=http://www.muet.edu.pk/university/brief-history|title=A Brief History {{!}} Mehran University|website=www.muet.edu.pk|access-date=2016-06-07}}</ref> مهراڻ يونيورسٽي پاڪستان جي وڏين يونيورسٽين ۾ شمار ٿي ٿِي. [http://www.hec.gov.pk هائير ايجوڪيشن ڪميشن] طرفان جاري ڪيل رينڪڱ ۾ سن 2005 ۾ مهراڻ يونيورسٽي پوري پاڪستان ۾ ٽيون نمبر حاصل ڪيو. 2016 تي ان جو شمار انجنيئرنگ جي ادارن ۾ ڇھين نمبر تي ھيو ۽ ھائر ايجوڪيشن وارن ادارن ۾ پنجين نمبر تي ھيو.<ref>{{Cite web|title = HEC announces university rankings - The Express Tribune|url = http://tribune.com.pk/story/1052728/hec-announces-university-rankings/|website = The Express Tribune|access-date = 2016-02-23|language = en-US}}</ref><ref>{{Cite journal|url =http://hec.gov.pk/InsideHEC/Divisions/QALI/Others/RankingofUniversities/Documents/Ranking_Doc.pdf|title =5th Ranking of Pakistani Higher Education Institutions|last =|first =|date =February 23, 2016|journal =8th Ranking of Pakistani Higher Education Institutions|doi =|pmid =|access-date =|deadurl =yes|archiveurl =https://web.archive.org/web/20160303215952/http://hec.gov.pk/InsideHEC/Divisions/QALI/Others/RankingofUniversities/Documents/Ranking_Doc.pdf|archivedate =March 3, 2016|df =}}</ref>. هن وقت مهراڻ يونيورسٽيءَ ۾ ڪل 16 شعبا آهن. جن ۾ هينئر تقريباً ست هزار کان وڌيڪ شاگرد تعليم پرائي رهيا آهن. هن وقت ڊاڪٽر محمد اسلم عقيلي جامعہ مهراڻ جي نائب چانسلر طور اداري جو سربراهہ آهي. [[فائل:Center of Advanced Studies in Water Department MUET.jpg|240px|thumb|پاڻي بابت اعلي تعليم جو مرڪز. تصوير ۾ زير تعمير ڏيکاريل]] [[فائل:MUET STC.jpg|thumb|ھن يونيورسٽي جو شاگردن ۽ استادن جو مرڪز جتي رھائش، شاگردن ۽ ھاسٽل پرووسٽ جون آفيسون واقع آھن]] [[فائل:MUET Auditorium.jpg|thumb|ھن يونيورسٽي جو آڊيٽوريم]] ھن اداري جو قيام 1963 ۾ پاڪستاني صنعتي گھرجن پٽاندر سنڌ يونيورسٽي انجنيئرنگ ڪاليج جي حيثيت سان ، سنڌ يونيورسٽي سان لاڳاپي جي بنياد تي عمل ۾ آيو ۽ 1973 تائين اھو لاڳاپو برقرار رھيو ، پوء ان سال ڪاليج کي يونيورسٽي جو درجو ڏنو ويو ۽ نئين درجي کان پوءِ 450 شاگردن تي مشتمل پھرين بيچ جنوري 1974 ۾ داخل ٿي. ان وقت ڪل ست شعبا ھيا جن ۾ سول، ميڪينيڪل، اليڪٽريڪل، اليڪٽرانڪس، ميٽلرجي، ڪيميڪل ۽ انڊسٽريل انجنيئرنگ شامل ھئا. شروعاتي دور ۾ ڪلاس گورمنٽ ڪالج آف ٽيڪنالاجي، نوابشاه ۾ ورتا ويندا هئا. 1976 ۾ جڏهن يونيورسٽي جي ٽئين بيچ آئي ته ڪلاسن کي ڄامشوري ڏانهن منتقل ڪيو ويو. جٿي شاگردن جو تعداد وڌي 1500 ٿي ويو. مهراڻ يونيورسٽي جو شمار پاڪستانن جي بهترين ادارن ۾ ٿئي ٿو. هي ادارو آئي ايس او 9000 سرٽيفائيڊ آهي. يونيورسٽي ۾ انڊرگريجوئيٽ، پوسٽ گريجوئيٽ، ڊاڪٽورل تعليم سميت ٻيا پروگرام پڻ ڪرايا وڃن ٿا. == تعليم == === انڊرگريجوئيٽ  === ==== انجنيئرڱ فيڪلٽي ==== * ڪيميائي انجنيئرڱ * صنعتي انجنيئرڱ * مينيجمينٽ * ميڪانڪي انجنيئرڱ * ميڪيٽرانڪس انجنيئرڱ * ميڪٽرونڪس انجنيئرڱ * ڌاتڪاري ۽ موادي انجنيئرڱ * مائننگ انجنيئرڱ * پيٽروليم ۽ گئس انجنيئرڱ * ٽيڪسٽائيل انجنيئرڱ ==== برقياتي، اليڪٽرونڪس ۽ ڪمپيوٽر سسٽم انجنيئرڱ فيڪلٽي ==== * جياطب انجنيئرڱ * ڪمپيوٽر سسٽم انجنيئرڱ * برقياتي انجنيئرڱ * اليڪٽرونڪس انجنيئرڱ * انسٽيٽيوٽ براءِ انفارميشن ۽ ڪميونيڪيشن ٽيڪنالاجيز * سافٽويئر انجنيئرڱ * ٽيليڪميونيڪيشن انجنيئرڱ ==== آرڪيٽيڪچر ۽ سول انجنيئرڱ فيڪلٽي ==== * آرڪيٽيڪچر * شهري ۽ علاقائي منصوبابندي * سول انجنيئرڱ * انسٽيٽيوٽ براءِ ماحوليات ۽ انتظامات * انسٽيٽيوٽ براءِ پاڻي جي ذرائع ۽ انجنيئرڱ انتظامات ==== بنيادي سائنس فيڪلٽي ==== * بنيادي سائنس ۽ واسطيدار پڙهائي * انگلش زبان جي ترقي جو سينٽر * مهران يونيورسٽي انسٽيٽيوٽ براءِ ٽيڪنيڀياس ۽ ترقي ==پڻ ڏسو== * [[مهراڻ يونيورسٽي انجنيئرنگ ۽ ٽيڪنالاجي جو کوجنا رسالو]] == حوالا == {{حوالا|2}} [[زمرو:پاڪستان ۾ سرڪاري يونيورسٽيون]] [[زمرو:سنڌ ۾ يونيورسٽين ۽ ڪاليجن جون فهرستون]] [[زمرو:ڄامشورو ۾ يونيورسٽيون]] t3eraehnwk54a4w1dm3gsucs1dg4u8l