محمد

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="sd">
  <siteinfo>
    <sitename>وڪيپيڊيا</sitename>
    <dbname>sdwiki</dbname>
    <base>https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%8F%DA%A9_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%88</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.21</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">ذريعات</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">خاص</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">بحث</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">واپرائيندڙ</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">واپرائيندڙ بحث</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">وڪيپيڊيا</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">وڪيپيڊيا بحث</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">فائل</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">فائل بحث</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">ذريعات وڪي</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">ذريعات وڪي بحث</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">سانچو</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">سانچو بحث</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">مدد</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">مدد بحث</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">زمرو</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">زمرو بحث</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">باب</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">باب بحث</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">ماڊيول</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">ماڊيول بحث</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">گيجيٽ</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">گيجيٽ بحث</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">گيجيٽ وصف</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">گيجيٽ وصف بحث</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>محمد</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2948</id>
    <revision>
      <id>239868</id>
      <parentid>212439</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T14:58:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21845" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
[[File:Muhammad Prophet of Allah.gif|thumb|الله جو نبي محمد ﷺ]]

'''مُحَمَّد''' {{درود}}{{ٻيا نالا|انگريزي=  Muhammad pbuh}}(اپریل570ع  -  جون 632ع) هڪ عرب مذهبي، سماجي، ۽ سياسي اڳواڻ ۽ [[اسلام]] جو باني هو.&lt;ref name=&quot;OEIW&quot;&gt;{{cite encyclopedia|author1=Alford T. Welch|author2=Ahmad S. Moussalli|author3=Gordon D. Newby|title=Muḥammad|encyclopedia=The Oxford Encyclopedia of the Islamic World|editor=John L. Esposito|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|year=2009|url=http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t236/e0550|quote=The Prophet of Islam was a religious, political, and social reformer who gave rise to one of the great civilizations of the world. From a modern, historical perspective, Muḥammad was the founder of Islam. From the perspective of the Islamic faith, he was God's Messenger (''rasūl Allāh''), called to be a &quot;warner,&quot; first to the Arabs and then to all humankind.|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170211050118/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t236/e0550|archive-date=11 February 2017}}&lt;/ref&gt; اسلامي عقيدي جي مطابق، هو هڪ نبي هو، جيڪو [[اسلام ۾ آدم|آدم]]، [[اسلام ۾ ابراهيم|ابراهيم]]، [[اسلام ۾ موسيٰ|موسيٰ]]، [[اسلام ۾ عيسيٰ|عيسيٰ]] ۽ [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|ٻين پيغمبرن]] جي [[توحيد|توحيد پرست]] تعليم جي تبليغ ۽ تصديق جي لاءِ موڪليو ويو هو.&lt;ref name=&quot;OEIW&quot; /&gt;&lt;ref&gt;Esposito (2002b), pp. 4–5.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/islamguideforjew00fepe/page/9|title=Islam: A Guide for Jews and Christians|last=Peters|first=F.E.|publisher=Princeton University Press|year=2003|isbn=978-0-691-11553-5|page=[https://archive.org/details/islamguideforjew00fepe/page/9 9]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|title=Islam: The Straight Path (3rd ed.)|last=Esposito|first=John|publisher=Oxford University Press|year=1998|isbn=978-0-19-511234-4|pages=9, 12}}&lt;/ref&gt; هن کي اسلام جي سڀني فرقن ۾ خدا جو آخري نبي مڃيو ويندو آهي،جيتوڻيڪ ڪجهه جديد فرقا ان عقيدي کان هٽي ويا آهن. محمد [[عرب|عربن]] کي هڪ ئي مسلمان جمهوريه ۾ متحد ڪيو، [[قرآن]] سان گڏوگڏ هن جي تعليم ۽ عمل پڻ اسلامي مذهبي عقيدي جي بنياد تي قائم ڪيو ويو.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>ox7p77pnvq3d2rhtgtvxattrlb9b5so</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239869</id>
      <parentid>239868</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T15:37:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20064" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
[[File:Muhammad Prophet of Allah.gif|thumb|الله جو نبي محمد ﷺ]]

'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>mv515fry8rwwlrgi3eatt0qnxha6y45</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239870</id>
      <parentid>239869</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T15:57:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20472" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
[[File:Muhammad Prophet of Allah.gif|thumb|الله جو نبي محمد ﷺ]]

'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگيءَ کي ''اسوه'' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>2ztviwdq02m8z2z6na4xzezr5x91z29</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239871</id>
      <parentid>239870</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T15:57:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20474" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
[[File:Muhammad Prophet of Allah.gif|thumb|الله جو نبي محمد ﷺ]]

'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگيءَ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>kiexjeca6g7j54gamhxptbfhgx8pkp3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239872</id>
      <parentid>239871</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T15:58:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20483" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
[[File:Muhammad Prophet of Allah.gif|thumb|الله جو نبي محمد ﷺ]]

'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگيء مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>edxhhz40kqea5z2wk9eqgwyfefzh141</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239873</id>
      <parentid>239872</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T15:58:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20481" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
[[File:Muhammad Prophet of Allah.gif|thumb|الله جو نبي محمد ﷺ]]

'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>k0tr3lfkfg398tr2yu3gpj0c2be64zx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239874</id>
      <parentid>239873</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:25:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20830" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
[[File:Muhammad Prophet of Allah.gif|thumb|الله جو نبي محمد ﷺ]]

'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:
{{quote|'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ'''&lt;br/&gt;  ترجمو: بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي|القرآن، سورة الاحزاب ، پارو ۲۲, آيت ۲۱|}}

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>084u6ryjef347hw4o2mhqgveo77ufou</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239875</id>
      <parentid>239874</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:26:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20831" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}

'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:
{{quote|'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ'''&lt;br/&gt;  ترجمو: بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي|القرآن، سورة الاحزاب ، پارو ۲۲, آيت ۲۱|}}

[[File:Muhammad Prophet of Allah.gif|thumb|الله جو نبي محمد ﷺ]]

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>9o22a8dpqcf1dvvgeqjw3llybezfprl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239876</id>
      <parentid>239875</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:32:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20772" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>d1ynz7llhugygfzg46vjedvtdds44fs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239877</id>
      <parentid>239876</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:36:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21059" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>pyoxz0shv8lb1e2vyoc9mn54lmmnwxq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239878</id>
      <parentid>239877</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:43:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21529" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>6q6emc056bfdguttvq3312cmi43pvew</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239879</id>
      <parentid>239878</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:45:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21624" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>kmd59b7rvxd9c9w454oskxc5ocgtl2y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239880</id>
      <parentid>239879</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:49:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22002" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي ي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>skrtru11ae62vb5v93r7fkaj9eloxeb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239881</id>
      <parentid>239880</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:57:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22504" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>bnojhgilhj0gdkq78x85afhzt1z7qbw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239882</id>
      <parentid>239881</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:58:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22632" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>qsz51r0xgdotn3mic9b9hrdow2t4x5w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239883</id>
      <parentid>239882</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:01:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22679" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>3acucfwtkppvup4tt8j4dodfivncuc7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239884</id>
      <parentid>239883</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:02:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22679" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>oftdl1q545f2fneooaxi1vaq507cd83</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239885</id>
      <parentid>239884</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:03:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22679" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>p8awt278ts73x3rqq6ig5fneltuvwsi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239886</id>
      <parentid>239885</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:09:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23207" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot; &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>8jwt2h2v7qaeha2j3j746xeg144ga1e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239887</id>
      <parentid>239886</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:09:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23215" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== وحي جي شروعات يا نبوت جو آغاز==

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>tp4p3848lq9sk9zi2j89sp36qlcqddr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239888</id>
      <parentid>239887</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:22:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* نبوت جو آغاز */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23607" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;.

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>jrcs915ox8aew0i1bmgrx6m9yhmu7vq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239889</id>
      <parentid>239888</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:24:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23928" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;.

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>ocpbmxamum0mapm17j8vylsg3220dtb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239890</id>
      <parentid>239889</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:37:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25008" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>m10pd2xnxu4lgm085a6kkw1c1rfvo4p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239891</id>
      <parentid>239890</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:48:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25575" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪيل آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>lyqf57sn2eu94r49v27zdjhvgkys84z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239892</id>
      <parentid>239891</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:58:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26195" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪيل آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;.

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>kj4583t6spta40ka41xhk22xg4ccpto</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239893</id>
      <parentid>239892</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:06:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26690" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪيل آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ان ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;.

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>jm7h8ox8lyckwlrx4ruiucvaan7dgeg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239894</id>
      <parentid>239893</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:11:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26690" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪيل آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;.

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>i6kc685mebsm75pesexnngmop7le01t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239895</id>
      <parentid>239894</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:16:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26987" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪيل آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>fqrmwmi02vl31ys4vfc550660lzk4b0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239896</id>
      <parentid>239895</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:17:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26990" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪيل آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>0ej4h7bkuwdlrmnt4na0nkkxrgqbt6n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239897</id>
      <parentid>239896</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:18:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26990" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== مسلمان ==
سندس پوئلڳ، يعني ته مٿس اعتقاد ڪرڻ وارن کي مسلمان سڏيو ويندو آهي، جيڪي اڄ دنيا جي ڪل آباديءَ جو پنجون حصو آهن. هن چاليهن سالن جي ڄمار ۾ نبوت جي دعويٰ ڪئي. ان کان اڳ محمد ﷺ غار حرا ۾ عبادت ڪندو هو. مسلمان ان ڳالهه ۾ يقين رکن ٿا ته محمد ﷺ 27 رجب تي معراج، يعني ڪائنات جو سير ڪري آيو. ان وقت سندس ڄمار 53 سال هئي. هن 623ع ۾ مڪي کان مديني طرف حجرت ڪئي ۽ ڏهن سالن بعد مڪو فتح ڪيائين. محمد ﷺ 12 ربيع الاول 11 هه مطابق 7 مئي 632ع ۾ هن دنيا مان پردو مٽائي ويو۔

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>o65eg4rhe1o1129o4of60lmpbl9xnjm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239898</id>
      <parentid>239897</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:20:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26187" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

==  سندس خاندان  ۽ قبيلو ==

محمد صہ جو خاندان ابراهيم نبي جي اولاد مان ھيو. [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء [[ھاجرا]] (عبراني ٻولي:Hagar) کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو ۽ ھر سال کين ملڻ ايندو ھيو. جڏهن اسماعيل وڏو ٿيو تہ ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}

ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>i6s8hej0upfgd1crdv91sslyatkyu41</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239899</id>
      <parentid>239898</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:32:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26262" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==پيدائش کان ٿورو اڳ جا واقعا==

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>by7u447270cw14bax6n436rx9yzg8e6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239900</id>
      <parentid>239899</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:23:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26207" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==سندس والد==

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>c3clgnqrfyoy0ixk6rxomjll9e4s0su</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239901</id>
      <parentid>239900</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:24:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* =ڪٽنب */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26197" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==ڪٽنب=

==سندس والده==
==سندس پيدائش==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== بيبي حليمه وٽ پرورش==

== سندس ننڍپڻ==
==  جواني وارو  شادي کان اڳ وارو دؤر== 
==سندس پھرين شادي ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>gtbx076jlijw91b9veultelfgzk2736</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239902</id>
      <parentid>239901</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:27:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26099" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== غار حرا ۾ عبادت==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>skc5gtkmlpui81kyb5fotlq4q3yzdz3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239903</id>
      <parentid>239902</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:28:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* نبوت کان اڳ واري زندگي */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26112" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  ۾ تبليغ==
== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>qjm30jsmcto06pnzm08e33hzujyyi23</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239904</id>
      <parentid>239903</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:29:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* مڪي  زندگي */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26110" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

== سندس سماجي ۽ معاشي بائيڪاٽ==
== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>9hxque93pwn0dy96jo9kg9ndzxhik80</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239905</id>
      <parentid>239904</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:32:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26056" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

== مڪي ۾ سندس ساٿي==
== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>egsfe3cz7bq4ocfoyici7dj6m4obny8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239906</id>
      <parentid>239905</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:33:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26023" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

== معراج جو واقعو==

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>7akca86uow8a06kze74bh1ma2r39fea</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239907</id>
      <parentid>239906</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:33:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* معراج جو واقعو */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26025" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

==طائف ۾ تبليغ==
==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>4a78bu4azywpd86w4boaj8257x7h33e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239908</id>
      <parentid>239907</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:34:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* طائف ۾ تبليغ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26028" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>s0iy87zyyfeosbvxo65m5sgn85bq1vf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239909</id>
      <parentid>239908</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:39:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* طائف ۾ تبليغ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26099" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

==  حبشہ ھجرت ڪرڻ  جا حڪم== 
== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>2tyhrx8il4b2e9mrn3fkn33zv9p0wiu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239910</id>
      <parentid>239909</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:39:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26054" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مديني ڏانهن ھجرت== 
 
==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>2v65igyaaw43omu3ue6dj68gt8kuh43</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239911</id>
      <parentid>239910</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:40:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* مدني زندگي */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26041" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==

==مسجد نبوي جو قيام==

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>m8segr1nodotvq90soiwwz8gv68bbdb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239912</id>
      <parentid>239911</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:40:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* مسجد نبوي جو قيام */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26043" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==

===مسجد نبوي جو قيام===

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>1szv3aqe6iickchyor0tdkk6n0qso0k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239913</id>
      <parentid>239912</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:45:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* مدني زندگي */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26172" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===قبلي جي تبديلي====
===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>qrbole718bsrle86y8vz9nz0fpta2f9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239914</id>
      <parentid>239913</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:45:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26138" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگ بدر==
 
== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>ip2dv5g92hgu7qij6ilmb7icl3cokm1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239915</id>
      <parentid>239914</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:46:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* جنگون */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26134" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>olrkcl4rl5426y8zesn758fkyi6klo7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239916</id>
      <parentid>239915</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:49:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* جنگون */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26275" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== ميثاق مدينہ==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>rhga3x5sdvpm425j8bs8lkom31hvdo0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239917</id>
      <parentid>239916</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:49:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26247" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== عربستان جي قبيلن سان تعلقات==
 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>ld77iiyaaapo8dtlo2x0f7jpfp3k8e5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239918</id>
      <parentid>239917</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:49:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26189" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== جنگ احد==
== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>97mbjgwwvrdcchnt8tmi8m205tuvnbh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239919</id>
      <parentid>239918</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:50:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26170" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== جنگ احزاب== 
 
== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>nos16e2rm3aak8e1osmj0dkr5qaaqxb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239920</id>
      <parentid>239919</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:50:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26144" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>nqsyaznp96e68udtn0jz1yc8sboflzt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239921</id>
      <parentid>239920</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:50:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* خيبر جي فتح */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26169" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== منافقن سان سلوڪ==
== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>ildhq5cdmvb33zu9vquubba46lr74b2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239922</id>
      <parentid>239921</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:51:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26135" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

== غير مسلمانن سان سلوڪ== 
==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>eg7qf23d4vhkgly5open2ehyo9rv8e7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239923</id>
      <parentid>239922</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:51:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26091" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس زالون ۽ ازدواجي زندگي== 
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>rdnlf6cbmpld00vqqe4qgyhjrmwd2ag</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239924</id>
      <parentid>239923</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:51:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26036" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس اولاد==

== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>jyin8zi29lcg0mrvd5ulb7k0ur0wxyj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239925</id>
      <parentid>239924</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:51:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26010" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== سندس جنگون ۽ فوجي مھمون  يا جھاد==
 
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>dct92lg58vg2kqvrd5iultlenb5u24d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239926</id>
      <parentid>239925</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:51:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25945" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
==   بحيثيت ھڪ  قانوندان ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>lrhjby2kencx1jxtnah9ofcw6wxmyx8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239927</id>
      <parentid>239926</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:52:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25901" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== بحيثيت ھڪ حاڪم== 
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>f1zc0ql6xpiz3us4a00oax912srffeq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239928</id>
      <parentid>239927</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:52:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25868" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== بحيثيت سپھ سالار== 
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>5nl32flvsa13lu1wvhyvucbp3hfil4c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239929</id>
      <parentid>239928</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:52:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25831" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== بحيثيت رھنماء ==
== بحيثيت ھڪ منصف==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>3hv7jsoxdnnje8ek19k14wbwh8j9tqz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239930</id>
      <parentid>239929</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:52:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25799" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== بحيثيت رھنماء ==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>nd1peqvpj7rhxe9866zvfjjdsfshhw3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239931</id>
      <parentid>239930</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:53:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25767" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== قرآن جي تعليم ڏيندڙ==
 
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>qdhjewlhcxn3urkr2bik1erivfmzf9l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239932</id>
      <parentid>239931</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:53:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25724" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
==  سندس حديثون==

 
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>ifjhwxgpr0owt1keo88as6wwgscex3c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239933</id>
      <parentid>239932</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:54:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25693" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== گذر معاش ==
 
== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>pz1uddy0rjvl3u23hj661ohvroavoet</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239934</id>
      <parentid>239933</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:54:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25669" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

== سندس پسنديده کاڌا==
==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>3xlmrhs555mz82u4lz52khql96h5gls</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239935</id>
      <parentid>239934</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:55:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* پسنديده کاڌا */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25660" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== سندس خارجہ پاليسي==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

==پسنديده کاڌا==

==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>k2tgrmmh7c9mpp35iuf6y82efmh9t0c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239936</id>
      <parentid>239935</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:56:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25621" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==الوداعي حج==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

==پسنديده کاڌا==

==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>lfhzdlr8xypqovw12ix1n70fl10qimg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239937</id>
      <parentid>239936</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:56:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25596" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== سندس ذاتي سواريون== 
 
== سندس ذاتي  ھٿيار==

==پسنديده کاڌا==

==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>n8m600n181irnz06k7bu8m8h04srt4n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239938</id>
      <parentid>239937</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:57:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* رھڻي ڪھڻي */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25579" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

== سندس ذاتي  ھٿيار==

==پسنديده کاڌا==

==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>mb1aok52idpb4ojb0uq0enuqm42dzo9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239939</id>
      <parentid>239938</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:57:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25543" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

==پسنديده کاڌا==

==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>to2uifkhha05k0mhcmqyxmjehkejc1o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239940</id>
      <parentid>239939</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:57:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25514" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

==سندس پسنديده پوشاڪ==
== ڇا پاڻ ھڪ امي ھيا؟==
== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>8ruyf4jioi4f7e2l13ka2o8n4t9gcwh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239941</id>
      <parentid>239940</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:58:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* تعليم */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25493" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

==سندس پسنديده پوشاڪ==
== تعليم==

== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>cunh4h1nl8r269x2dqyus843jgby3a2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239942</id>
      <parentid>239941</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:58:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* بحيثت امي */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25500" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

==سندس پسنديده پوشاڪ==
== بحيثت امي==

== امت سان سندس محبت==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]
== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>cuwt4i85496dfiqruzfj7nmlwdwdo8j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239943</id>
      <parentid>239942</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:59:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* امت */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25477" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

==سندس پسنديده پوشاڪ==
== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارو قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>ifvx4ghab10a8jponqvhyp585b25jdf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239944</id>
      <parentid>239943</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T21:00:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25477" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

==سندس پسنديده پوشاڪ==
== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارا قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>dzhvw3gt6ki3734agscdb4e3jx2jhaf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239945</id>
      <parentid>239944</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T21:00:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25438" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

== صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارا قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>gdj50aga8bttjktte43a8ipdm87c2eh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239946</id>
      <parentid>239945</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T21:00:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25412" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
 ==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارا قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>byxm98vsq8uwamj627u7nf0gj2qo8fi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239947</id>
      <parentid>239946</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T21:01:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* مڪي جي فتح */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25411" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
===خيبر جي فتح===

==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارا قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>mj28f0b648nlaeocpr158oj4o70ou9m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239948</id>
      <parentid>239947</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T21:01:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25383" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
==صلح حديبيه==

==مڪي جي فتح==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارا قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>8jnxo0bdx0ztkhccybi6mo4x0zdyvml</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239949</id>
      <parentid>239948</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T21:02:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25359" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
==صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==سندس مقبرو==

 
== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارا قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>fvfa8f7h5aad1d7cspfas4tkci3ki6w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239950</id>
      <parentid>239949</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T21:02:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* روضو مبارڪ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25357" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
==صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==روضو مبارڪ==

== تصويري خاڪن وارا تڪرار==

==توھين رسالت وارا قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>863srbfa49kruk0g4jpx3tiqbfja88b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239951</id>
      <parentid>239950</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T21:03:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25367" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
==صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==روضو مبارڪ==

== توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون==

==توھين رسالت وارا قانون==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>l19wx29ktozq8pqrexx7j1lrj18xdqd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239952</id>
      <parentid>239951</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T21:03:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25324" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
==صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==روضو مبارڪ==

== توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون==

ل

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>c7ovyo6fk0wxs7x50t8ysvs0hopnbbq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239953</id>
      <parentid>239952</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T21:05:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25368" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
==صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==روضو مبارڪ==

== توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون==

==سيرت تي لکيل مستند ڪتاب==

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>kdxzsdg2krv63fgfp3ezzmp031151ei</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239954</id>
      <parentid>239953</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T21:06:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* سيرت تي لکيل مستند ڪتاب */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25415" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
==صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==روضو مبارڪ==

== توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون==

==سيرت تي لکيل مستند ڪتاب==

===حديثن وارا مستند ڪتاب===

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>mby4mvubrmhc8nx68myg4wf7sacn019</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239957</id>
      <parentid>239954</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:33:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25664" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
سندس پھرين شادي خديجه بنت خويلد سان 695 
۾ ٿي جنھن جي عمر 40 سال ھئي ۽ سندس ٻہ مڙس فوت ٿي چڪا ھئا. محمد صہ جي عمر ان وقت 25 سال ھئي.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ابن اسحاق، بيھقي، ابن ڪثير، ذھبي، قسطلاني، شامي ۽ زرقاني پنھنجي ڪتابن ۾ بعثت جو آغاز ربيع الاول ۾ سچن خوابن کي قرار ڏنو آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
==صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==روضو مبارڪ==

== توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون==

==سيرت تي لکيل مستند ڪتاب==

===حديثن وارا مستند ڪتاب===

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>6pd37wzhpip30no53v7b57w3a3dufb9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239958</id>
      <parentid>239957</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:45:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26057" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
25 سالن جي ڄمار ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} جن جي پھرين شادي بنو اسد گھراڻي جي خويلد بن اسد ۽ فاطمه بنت زائدہ جي نياڻي 40 سالا حضرت خديجة الڪبریٰ رضه سان 695 ۾ ٿي جيڪا بيواہ ھئي ۽ سندس اھا ٽين شادي ھئي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. بيبي سانئڻ جو پھريون نڪاح ھند بن زرارہ سان ٿيو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ۽ ٻہ پٽ ٿيا جيڪو پوء گذاري ويو. سندس ٻيون نڪاح عتيق بن عائذ سان ڪرايو ويو 

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ابن اسحاق، بيھقي، ابن ڪثير، ذھبي، قسطلاني، شامي ۽ زرقاني پنھنجي ڪتابن ۾ بعثت جو آغاز ربيع الاول ۾ سچن خوابن کي قرار ڏنو آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
==صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==روضو مبارڪ==

== توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون==

==سيرت تي لکيل مستند ڪتاب==

===حديثن وارا مستند ڪتاب===

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>s1jdddwsarc5nyxgz4ogypzygev7j4f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239959</id>
      <parentid>239958</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T11:06:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27601" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
25 سالن جي ڄمار ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} جن جي پھرين شادي بنو اسد گھراڻي جي خويلد بن اسد ۽ فاطمه بنت زائدہ جي نياڻي 40 سالا حضرت خديجة الڪبریٰ رضه سان 695 ۾ ٿي جيڪا بيواہ ھئي ۽ سندس اھا ٽين شادي ھئي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. بيبي سانئڻ جو پھريون نڪاح ھند بن زرارہ سان ٿيو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ۽ ٻہ پٽ ٿيا جيڪو پوء گذاري ويو. سندس ٻيون نڪاح عتيق بن عائذ سان ڪرايو ويو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ھند جي نالي سان ھئي پر ڪجھ وقت کان پوءِ عتيق پڻ گذاري ويو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. جڏھن 35 سالن جي ٿي تہ سندس والد خويلد پڻ گذاري ويو&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. پاڻ مالدار عورت ھئي ۽ سندس ڪاروباري قافلا عراق، شام ۽ فلسطين تائين ويندا ھيا. سندس ھڪ غلام ميسرہ ايماندار ھيو جيڪو سندس ڪاروبار جو جنرل مينيجر ھيو&lt;ref name=&quot;  علوي&quot; /&gt;. پاڻ سڳورن {{درود}} جن ان وقت ايمانداري ۾ وڏي شھرت حاصل ڪئي هئي ۽ ميسرہ ذريعي بيبي سانئڻ وٽ اھڙو احوال پھتل ھو ۽ ان کين سندس ڪاروبار ۾ شامل ٿيڻ جي پيشڪش ڪئي جيڪا پاڻ سڳورن {{درود}} قبول ڪئي ۽ ان جي تجارتي قافلي سان شام ويا جنھن بعد بيبي سانئڻ کين شادي جو پيغام موڪليو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. شادي ۲۵ صفر تي ٿي جنھن ۾ حضرت ابو طالب ، حضرت حمزہ رضه، بيبي صاحبه جو چاچو عمرو بن اسد، سؤٽ ورقه بن نوفل پڻ شامل ٿيا&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. حق مھر ساڍا ٻارھن اوقيه سون مقرر ڪيو ويو جنھن جي قيمت ۵۰۰ درھم ھئي&lt;ref name=&quot;  علوي&quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق حق مھر ۲۰ وٽ ٻڌايو ويو آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. 

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو گھر جتي محمد صہ مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ابن اسحاق، بيھقي، ابن ڪثير، ذھبي، قسطلاني، شامي ۽ زرقاني پنھنجي ڪتابن ۾ بعثت جو آغاز ربيع الاول ۾ سچن خوابن کي قرار ڏنو آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
==صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==روضو مبارڪ==

== توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون==

==سيرت تي لکيل مستند ڪتاب==

===حديثن وارا مستند ڪتاب===

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>hxpvbr9hr8r3xmdj43ck2mxkjpxr6kf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239960</id>
      <parentid>239959</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T11:09:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27678" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
===بيبي خديجه رضه===
25 سالن جي ڄمار ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} جن جي پھرين شادي بنو اسد گھراڻي جي خويلد بن اسد ۽ فاطمه بنت زائدہ جي نياڻي 40 سالا حضرت خديجة الڪبریٰ رضه سان 695 ۾ ٿي جيڪا بيواہ ھئي ۽ سندس اھا ٽين شادي ھئي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. بيبي سانئڻ جو پھريون نڪاح ھند بن زرارہ سان ٿيو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ۽ ٻہ پٽ ٿيا جيڪو پوء گذاري ويو. سندس ٻيون نڪاح عتيق بن عائذ سان ڪرايو ويو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ھند جي نالي سان ھئي پر ڪجھ وقت کان پوءِ عتيق پڻ گذاري ويو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. جڏھن 35 سالن جي ٿي تہ سندس والد خويلد پڻ گذاري ويو&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. پاڻ مالدار عورت ھئي ۽ سندس ڪاروباري قافلا عراق، شام ۽ فلسطين تائين ويندا ھيا. سندس ھڪ غلام ميسرہ ايماندار ھيو جيڪو سندس ڪاروبار جو جنرل مينيجر ھيو&lt;ref name=&quot;  علوي&quot; /&gt;. پاڻ سڳورن {{درود}} جن ان وقت ايمانداري ۾ وڏي شھرت حاصل ڪئي هئي ۽ ميسرہ ذريعي بيبي سانئڻ وٽ اھڙو احوال پھتل ھو ۽ ان کين سندس ڪاروبار ۾ شامل ٿيڻ جي پيشڪش ڪئي جيڪا پاڻ سڳورن {{درود}} قبول ڪئي ۽ ان جي تجارتي قافلي سان شام ويا جنھن بعد بيبي سانئڻ کين شادي جو پيغام موڪليو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. شادي ۲۵ صفر تي ٿي جنھن ۾ حضرت ابو طالب ، حضرت حمزہ رضه، بيبي صاحبه جو چاچو عمرو بن اسد، سؤٽ ورقه بن نوفل پڻ شامل ٿيا&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. حق مھر ساڍا ٻارھن اوقيه سون مقرر ڪيو ويو جنھن جي قيمت ۵۰۰ درھم ھئي&lt;ref name=&quot;  علوي&quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق حق مھر ۲۰ وٽ ٻڌايو ويو آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. 

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جو گھر جتي حضرت محمد {{درود}} مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ابن اسحاق، بيھقي، ابن ڪثير، ذھبي، قسطلاني، شامي ۽ زرقاني پنھنجي ڪتابن ۾ بعثت جو آغاز ربيع الاول ۾ سچن خوابن کي قرار ڏنو آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
==صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==روضو مبارڪ==

== توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون==

==سيرت تي لکيل مستند ڪتاب==

===حديثن وارا مستند ڪتاب===

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>i080ywwil91mj1rmxcnm89mijbvl70z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239961</id>
      <parentid>239960</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T11:20:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28534" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
===بيبي خديجه رضه===
25 سالن جي ڄمار ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} جن جي پھرين شادي بنو اسد گھراڻي جي خويلد بن اسد ۽ فاطمه بنت زائدہ جي نياڻي 40 سالا حضرت خديجة الڪبریٰ رضه سان 695 ۾ ٿي جيڪا بيواہ ھئي ۽ سندس اھا ٽين شادي ھئي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. بيبي سانئڻ جو پھريون نڪاح ھند بن زرارہ سان ٿيو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ۽ ٻہ پٽ ٿيا جيڪو پوء گذاري ويو. سندس ٻيون نڪاح عتيق بن عائذ سان ڪرايو ويو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ھند جي نالي سان ھئي پر ڪجھ وقت کان پوءِ عتيق پڻ گذاري ويو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. جڏھن 35 سالن جي ٿي تہ سندس والد خويلد پڻ گذاري ويو&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. پاڻ مالدار عورت ھئي ۽ سندس ڪاروباري قافلا عراق، شام ۽ فلسطين تائين ويندا ھيا. سندس ھڪ غلام ميسرہ ايماندار ھيو جيڪو سندس ڪاروبار جو جنرل مينيجر ھيو&lt;ref name=&quot;  علوي&quot; /&gt;. پاڻ سڳورن {{درود}} جن ان وقت ايمانداري ۾ وڏي شھرت حاصل ڪئي هئي ۽ ميسرہ ذريعي بيبي سانئڻ وٽ اھڙو احوال پھتل ھو ۽ ان کين سندس ڪاروبار ۾ شامل ٿيڻ جي پيشڪش ڪئي جيڪا پاڻ سڳورن {{درود}} قبول ڪئي ۽ ان جي تجارتي قافلي سان شام ويا جنھن بعد بيبي سانئڻ کين شادي جو پيغام موڪليو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. شادي ۲۵ صفر تي ٿي جنھن ۾ حضرت ابو طالب ، حضرت حمزہ رضه، بيبي صاحبه جو چاچو عمرو بن اسد، سؤٽ ورقه بن نوفل پڻ شامل ٿيا&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. حق مھر ساڍا ٻارھن اوقيه سون مقرر ڪيو ويو جنھن جي قيمت ۵۰۰ درھم ھئي&lt;ref name=&quot;  علوي&quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق حق مھر ۲۰ وٽ ٻڌايو ويو آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. نڪاح جو خطبو سيدنا ابو طالب پڙھيو. اھو خطبو يعقوبي ، شامي ، قسطلاني ، ۽ علامه عامري پنھنجي ڪتابن ۾ نقل ڪيو آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. نڪاح بعد پاڻ سڳورن {{درود}} ھڪ اٺ ذبح ڪرائي مھمانن جي دعوت ڪئي. بيبي سانئڻ زندگي جا 25 سال پاڻ سڳورن {{درود}} سان گذاريا&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندس حياتيءَ ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} ٻي ڪا شادي نہ ڪئي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ سڳورن {{درود}} جي پٽ ابراھيم کان سواءِ سموري اولاد بيبي سانئڻ مان ٿي ۽ سڀ سواء بيبي فاطمه الزهراء رضه جي سندن حياتي مبارڪ دوران وفات ڪري ويا&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. 

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]


[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جو گھر جتي حضرت محمد {{درود}} مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]
[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ابن اسحاق، بيھقي، ابن ڪثير، ذھبي، قسطلاني، شامي ۽ زرقاني پنھنجي ڪتابن ۾ بعثت جو آغاز ربيع الاول ۾ سچن خوابن کي قرار ڏنو آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
==صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==روضو مبارڪ==

== توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون==

==سيرت تي لکيل مستند ڪتاب==

===حديثن وارا مستند ڪتاب===

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>9y09x4ngh5z60bbjrfjugvbq68fohnl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239962</id>
      <parentid>239961</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T11:42:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30172" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
===بيبي خديجه رضه===
25 سالن جي ڄمار ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} جن جي پھرين شادي بنو اسد گھراڻي جي خويلد بن اسد ۽ فاطمه بنت زائدہ جي نياڻي 40 سالا حضرت خديجة الڪبریٰ رضه سان 695 ۾ ٿي جيڪا بيواہ ھئي ۽ سندس اھا ٽين شادي ھئي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. بيبي سانئڻ جو پھريون نڪاح ھند بن زرارہ سان ٿيو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ۽ ٻہ پٽ ٿيا جيڪو پوء گذاري ويو. سندس ٻيون نڪاح عتيق بن عائذ سان ڪرايو ويو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ھند جي نالي سان ھئي پر ڪجھ وقت کان پوءِ عتيق پڻ گذاري ويو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. جڏھن 35 سالن جي ٿي تہ سندس والد خويلد پڻ گذاري ويو&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. پاڻ مالدار عورت ھئي ۽ سندس ڪاروباري قافلا عراق، شام ۽ فلسطين تائين ويندا ھيا. سندس ھڪ غلام ميسرہ ايماندار ھيو جيڪو سندس ڪاروبار جو جنرل مينيجر ھيو&lt;ref name=&quot;  علوي&quot; /&gt;. پاڻ سڳورن {{درود}} جن ان وقت ايمانداري ۾ وڏي شھرت حاصل ڪئي هئي ۽ ميسرہ ذريعي بيبي سانئڻ وٽ اھڙو احوال پھتل ھو ۽ ان کين سندس ڪاروبار ۾ شامل ٿيڻ جي پيشڪش ڪئي جيڪا پاڻ سڳورن {{درود}} قبول ڪئي ۽ ان جي تجارتي قافلي سان شام ويا جنھن بعد بيبي سانئڻ کين شادي جو پيغام موڪليو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. شادي ۲۵ صفر تي ٿي جنھن ۾ حضرت ابو طالب ، حضرت حمزہ رضه، بيبي صاحبه جو چاچو عمرو بن اسد، سؤٽ ورقه بن نوفل پڻ شامل ٿيا&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. حق مھر ساڍا ٻارھن اوقيه سون مقرر ڪيو ويو جنھن جي قيمت ۵۰۰ درھم ھئي&lt;ref name=&quot;  علوي&quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق حق مھر ۲۰ وٽ ٻڌايو ويو آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. نڪاح جو خطبو سيدنا ابو طالب پڙھيو. اھو خطبو يعقوبي ، شامي ، قسطلاني ، ۽ علامه عامري پنھنجي ڪتابن ۾ نقل ڪيو آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. نڪاح بعد پاڻ سڳورن {{درود}} ھڪ اٺ ذبح ڪرائي مھمانن جي دعوت ڪئي. بيبي سانئڻ زندگي جا 25 سال پاڻ سڳورن {{درود}} سان گذاريا&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندس حياتيءَ ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} ٻي ڪا شادي نہ ڪئي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ سڳورن {{درود}} جي پٽ ابراھيم کان سواءِ سموري اولاد بيبي سانئڻ مان ٿي ۽ سڀ سواء بيبي فاطمه الزهراء رضه جي سندن حياتي مبارڪ دوران وفات ڪري ويا&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. 

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

نبي ڪريم {{درود}} کي چار نياڻيون ھيون جن مان وڏي سيدہ زينب ، ٻيون نمبر سيدہ رقيه ، ٽيون نمبر سيدہ ام ڪلثوم ۽ چوٿون نمبر آخري نياڻي سيده فاطمه الزهراء ھئي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. چئني مديني ھجرت ڪئي ۽ اتي وفات ڪيائون ۽ چارئي جنت البقيع ۾ دفن ٿيل آھن&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سيده زينب 30 ميلادي ڌاري مڪي ۾ ڄائي ۽ سن ۸ ھجري ۾ مديني ۾ وفات ڪئي. سندس نڪاح بعثت کان اڳ پنھنجي ماسات ابوالعاص بن ربيع قرشي سان ڪرايو ويو جيڪو بيبي خديجه جي ڀيڻ ھند بنت خويلد جو پٽ ھيو ۽ سندس اصل نالو لقيط ھو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ڪجھ رويتن مطابق سندس نالو ھشيم ۽ مھشم ھيو. پاڻ سڳورن  {{درود}} جي ھجرت وقت اھي طائف ۾ رھندا ھئا. بدر جي جنگ بعد پاڻ سڳورن {{درود}} کيس مديني گھرايو ۽ بعد ۾ ابوالعاص جڏهن اسلام قبول ڪيو تہ اھو پڻ مديني ۾ آيو. سيده زينب کي ھڪ پٽ علي ۽ ھڪ نياڻي امامه ٿيا&lt;ref name=&quot;  علوي&quot; /&gt;. علي ننڍپڻ ۾ ئي فوت ٿي ويو. امامه جي پرورش بعد ۾ ابوالعاص جي ماروٽ حضرت زبير بن عوام ڪئي جنهن بيبي فاطمه الزهراء جي وفات بعد امامه جو نڪاح حضرت علي ڪرم الله وجهه سان ڪرايو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]

[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جو گھر جتي حضرت محمد {{درود}} مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]


[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ابن اسحاق، بيھقي، ابن ڪثير، ذھبي، قسطلاني، شامي ۽ زرقاني پنھنجي ڪتابن ۾ بعثت جو آغاز ربيع الاول ۾ سچن خوابن کي قرار ڏنو آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
==صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==روضو مبارڪ==

== توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون==

==سيرت تي لکيل مستند ڪتاب==

===حديثن وارا مستند ڪتاب===

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>07pkdr96w7w0xl6adfa790pzj5owsco</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>239963</id>
      <parentid>239962</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T11:51:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30979" xml:space="preserve">{{POV}} 
{{Wikify}} 
{{Infobox person
| honorific_prefix   = ابوالقاسم
| name               = '''&lt;span style='color: Green'&gt;مُحَمَّدٌ&lt;/span&gt;''' 
&lt;!-- include middle initial, if not specified in birth_name --&gt;
| honorific_suffix   = صلي الله عليه وآله وسلم
| image =Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg
| image_size         = 300px
| alt         =
| caption            = سندن نالو خوش خطاطي ۾ لکيل
| native_name        = ابوالقاسم
| native_name_lang   = عربي
| birth_name         =  &lt;!-- only use if different from name above --&gt;
| birth_date         =   
{{birth date |570|04|20}} 
| birth_place        =  مڪو
| baptised           =  &lt;!-- will not display if birth_date is entered --&gt;
| disappeared_date   =  &lt;!-- {{disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) --&gt;
| disappeared_place  = 
| disappeared_status = 
| death_date         =    {{death date and age|632|06|08|570|04|20}} 
| death_place        = مدينو
| death_cause        = سخت بخار
| body_discovered    = 
| resting_place      = مسجد نبوي، مدينو منور
| resting_place_coordinates =  &lt;!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --&gt;
| monuments          = مسجد نبوي
| residence          = مڪو پوء مدہنو 
| nationality        = عرب 
| other_names        = 99 نالا: مجتبیٰ، مصطفیٰ، بشیر، نذیر، احمد  وغیرہ
| ethnicity          =  &lt;!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| citizenship        = حجاز
| education          = اُمِي 
| alma_mater         = 
| occupation         = واپار ، حاڪم ، قاضي، فوجي ڪمانڊر، معلم  
| years_active       = 
| era                = 
| employer           = 
| organization       = 
| agent              = 
| known_for          = اسلام جو پيغمبر
| notable_works      = *خدا جو ڏنل قرآن پھچائڻ
* مديني جي رياست جو بنياد وجھندڙ
* مسجد نبوي جو معمار
*اسلام جي تعليم ڏنائين
* حديث
| style              = 
| home_town          = مڪو
| salary             = 
| net_worth          =  &lt;!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| height             =  &lt;!-- &quot;X cm&quot;, &quot;X m&quot;  or &quot;X ft Y in&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| weight             =  &lt;!-- &quot;X kg&quot;, &quot;X lb&quot; or &quot;X st Y lb&quot; plus optional reference (conversions are automatic) --&gt;
| television         = 
| title              = 
| term               = 
| predecessor        = عيسيٰ مسيح
| successor          =  ڪو بہ نہ
| party              = 
| movement           = 
| opponents          =  عربستان جا مشرڪ ۽ يھودي
| boards             = 
| religion           =  &lt;!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| denomination       =  &lt;!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source --&gt;
| criminal_charge    =  &lt;!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources --&gt;
| criminal_penalty   = 
| criminal_status    = 
| spouse             =* خديجه بنت خويلد (595–619)
*سوده بنت زمعه (619–632)
*حفصه بنت عمر (624–632)
*جويريه بنت حارث (628–632)
*عائشه (619–632)
*زينب بنت جحش (627–632)
*صفيه بنت حيي (629–632)
*زينب بنت خزيمه (625–627)
*ام سلمه (629–632)
*ام حبيبه (628–632)
*ريحانه بنت زيد (629–631)
*ماريه قبطيه (630–632)
*ميمونه بنت حارث (630–632)  
| partner            =  &lt;!-- (unmarried long-term partner) --&gt;
| children           = *عبد الله بن محمد،
*قاسم بن محمد،
*ابراهيم بن محمد،
*زينب بنت محمد،
*رقيه بنت محمد،
*ام ڪلثوم بنت محمد،
*فاطمه زهرا رضہ
| parents            = *عبد الله بن عبد المطلب
* آمنہ بنت وھب 
| relatives          = * عبدالمطلب (ڏاڏو)
*ابوطالب (چاچو)
* حمزہ (چاچو)رضہ
*ابو لھب (چاچو)
*علي رضہ (ڀائٽو، ۽ ڄاٽو)
*عباس رضه (،چاچو)
* ابو بڪر رضہ (سھرو)
* عمر فاروق رضه (سھرو)
*ابوسفيان (سھرو)

| callsign           = 
| awards             = رحمته العالمين
| module             = آخري نبي
| module2            = 
| module3            = 
| module4            = 
| module5            = 
| module6            = 
| signature          =Muhammad Seal.svg 
| signature_alt      = 
| signature_size     =  50px
| website            =  &lt;!-- {{URL|example.com}} --&gt;
| footnotes          = 
}}
&lt;br/&gt;
'''حضرت مُحَمَّد''' {{درود}} {{ٻيا نالا|انگريزي= Hazrat Muhammad pbuh }}(اپریل570ع -  جون 632ع) مسلمانن جي عقيدي مطابق الله سبحان و تعالیٰ جو آخري نبي ۽ رسول ھيو جنھن تي [[آسماني ڪتابن جا نالا|آسماني ڪتاب]] [[قرآن| قرآن مجيد]] نازل ٿيو. 40 سالن جي عمر ۾ [[عربستان]] جي شھر [[مڪو| مڪي]] ۾ نبوت جو اظھار ڪندي اسلام جي توحيد واري عقيدي جي تبليغ جو آغاز ڪيو. سندس ڏنل تعليم عربن جي ان خطي ۾ ھڪ زبردست انقلاب برپا ڪيو. قرآن مجيد ۾ سندس زندگي مبارڪ کي '''اسوه''' سڏيو ويو آهي&lt;ref name =&quot; علوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع ۾  لکيل مترجم جو نوٽ: تقديم &lt;/ref&gt;. سورة الاحزاب جي آيت 21 ۾ فرمان آھي ته:'''لقد کان لکم فی رسول اللہ اسوۃ حسنہ''': ترجمو: &quot;بيشڪ اوھان جي لاء خدا جي رسول {{درود}} جي ذات ۾ ھڪ بھترين نمونو آھي.&quot; لفظ اسوة جي عام معنیٰ طريقو يا نمونو آھي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. اسوہ انسان جي ان حالت کي چيو ويندو آهي جيڪا ھو ڪنھن ٻئي انسان جي پيروي ڪندي اختيار ڪري&lt;ref name =&quot;راغب &quot; &gt; مفردات الفاظ القرآن, از: ابو القاسم راغب اصفھانی صہ ۱۴۰
&lt;/ref&gt;. اسلامي عقيدي مطابق محمد رسول الله {{درود}} جن جي اطاعت مسلمانن جي ايمان جو لازمي جز ۽ فرض آهي ۽ ان جي اطاعت کي قرآن مجيد ۾ الله جي اطاعت جي مثل سڏيو ويو آهي. سورة النساء جي آيت ۶۴ ۾ قرآن فرمائي ٿو ته: ''' وما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن اللّٰہ''': ترجمو: &quot;۽ اسان موڪليا جيڪي رسول تہ انھن جي پيروي ڪئي وڃي، الله جي حڪم سان&quot;. دين جي عالمن ۽ قرآن جي شارحن جو اھو عقيدو آهي ته قرآن ھڪ تحريري دستور آھي جنھن جي عملي صورت سرور ڪونين {{درود}} جن جي ذات آھي، جن جو ڪوبه قول ۽ فعل حڪم خداوندئ کان وار برابر بہ ھيڏي ھوڏي ھٽيل نه آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ايليا (بيت المقدس) ۾ ھجرت جي پنجين سال [[ھرقل|ھرقل اعظم]] (Hercules) جي درٻار ۾ سندس بدترين دشمن [[ابوسفيان]] پڇا ڪرڻ تي ٻڌايو ھو تہ  &quot;نبوت کان اڳ بہ اوھان {{ درود}} ڪڏهن ڪوڙ نہ ڳالھايو آھي&quot;&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ ڪريمن پنھنجي بيمثال ڪردار وسيلي ڪٺور قلبن کي نرم ڪري انھن جو تزڪيو ڪيو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندن ھر عمل جي تقليد کي اسلامي دين ۾ سنت جو مقام حاصل آهي&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. مولانا ابوالڪلام آزاد مطابق:&quot;قرآن ۽ نبي سائين {{درود}} جن جي زندگي ساڳي شئي آھي، قرآن متن آھي تہ سيرة ان جي تشريح ۽ قرآن علم آھي تہ سيرة ان جو عمل. ان ڪري انسانيت جي سمورن اھنجن ۽ آزارن جو علاج ان سيرت جي مطالعي ۾ ئي ملي سگھندو&quot;&lt;ref name =&quot;آزاد &quot; &gt;  سیرۃ کے عملی پہلو (اردو) ، از: مولانا ابوالڪلام آزاد، صہ ۹&lt;/ref&gt;.

== قبيلو ۽ گھراڻو ==

حضرت محمد {{درود}} جو قبيلو [[قريش]] ۽ گھراڻو [[بنو هاشم]] ھيا جيڪي حضرت ابراهيم جي بيبي ھاجرہ {{ٻيا نالا|عبراني= ''' Hagar '''}} مان وڏي پٽ حضرت اسماعيل جي اولاد مان ھيا. حضرت [[ابراهيم]] پنھنجي وڏي پٽ حضرت [[اسماعيل]] ۽ سندس ماء کي مڪي جي ويران وادي ۾ رھايو جتي ٻنھي پيء ۽ پٽ گڏجي [[ڪعبو]] تعمير ڪيو. ان ويراني ۾  [[زمزم]] جي چشمي جي برآمد ٿيڻ سان جرھوم جي قبيلو سندن مرضي سان اتي آباد ٿيو ۽ اڳتي هلي اسماعيل جي شادي ٿي ۽ کيس ٻارھن پٽ ڄاوا جن مان وڏي پٽ جو نالو قدار ھيو. آھستي آھستي اسماعيلين جو تعداد وڌندو ويو.&lt;ref name =&quot;سعيد&quot; &gt;The Life of Muhammad, the Prophet , by:Syed Saeed 
Akhtar Rizvi, page ،9,7,8,6,&lt;/ref&gt; بائيبل مطابق خدا جو واعدو ٿيل ھيو تہ اسماعيل جي اولاد کي تيزي سان وڌائيندو &lt;ref&gt;{Genesis 21:13}&lt;/ref&gt; اھي پوري حجاز ۾ ڦھلجي ويا. عیسیٰ مسیح جي پيدائش کان 200 سال اڳ قدار جي اولاد مان عدنان مشھوري ماڻي ٻنھي جي وچ واري شجري جي اڃان ڪا پڪ نہ ٿي سگھي آھي ڇو تہ عربن گھڻا شجرا بيان ڪيا آهن.محمد صہ انھن شجرن تي تبصرو ڪندي فرمايو ھيو تہ 
{{quote|جڏهن منھجو شجرو عدنان تائين پھچي تہ بس ڪريو|محمد صہ&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;|}}
ٽين صدي عيسويءَ ۾ عدنان جي اولاد مان ھڪ سردار ٿيو جنھن جو نالو فاھر ھيو جنھن لاء خيال آهي تہ ان کي [[قريش]] سڏيندا ھيا ڪن جو وري خيال آھي تہ  فاھر جي پنجين پيڙهيءَ ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ [[قصي بن ڪلاب]] بن مرہ بن لوئي، بن غالب بن فاھر نالي ھڪ طاقتور شخص مشھور ٿيو جنھن کي قريش سڏيندا ھيا ء ان جي اولاد [[قريشي]] سڏبا ھيا. علامہ شبلي نعماني،  علامہ طبري مطابق قصي ئي پھريون شخص ھيو جنھن کي قريش سڏيو ويو. قصي سڀني اسماعلين کي گڏ ڪري قائل ڪيو تہ خانہ بدوشي ترڪ ڪري ڪعبي جي چؤطرف مستقل رھائش اختيار ڪن. قصي ڪعبي جي نگران خزاہ قبيلي جي ھليل نالي ھڪ شخص جي نياڻي سان شادي ڪئي ۽ ھليل جي وصيت ذريعي ڪعبي جي نگراني جي ذميداري قصي جي حوالي ٿي جنھن کوڙ ادارن کي قائم ڪيو جن ۾ دارالندواہ (گڏجاڻي واري جاء) شامل ھئي جتي ويھي جنگ ۽ امن سميت اھم معاملن جا فيصلا ، شادين جا اجتماع ٿيندا هئا. قافلن جي روانگي پن ٿيندي هئي.ھن سقايہ ( حاجين کي پاڻي فراهم ڪرڻ جو بندوبست)، رفادہ ( حاجين کي کاڌخوراڪ فراھم ڪرڻ جو بندوبست) پڻ قائم ڪيا&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھن حاجين جو مشاعرالحرم ۾ رات ٽڪائڻ جو بندوبست ء پوري واديءَ کي بتين سان منور ڪري کين سھولتن فراھم ڪرڻ جي شروعات ڪئي. زمزم جو چشمو صديون پھرين لٽجي ويو ھو ھن ان کي ڳولي  پھريون دفعو کوھ کوٽايو   ۽ پاڻي جي بحالي ٿي. ھن ڪعبي جي ٻيھر تعمير ڪرائي. ھن جي وفات بعد ماڻھو حاجون (موجوده جنت المولا واري قبرستان) ۾  سندس قبر جي زيارت لاءِ ويندا ھئا. ھن کي ڪعبي جون ڇھ ذميداريون ھيون جيڪي ھن پنھنجي وفات کان اڳ  پنھنجي وڏي پٽ عبدالدار کي سونپيون.  قصي کي پنج پٽ ء ھڪ ڌيءُ ھئي. سندس ٻئي پٽ مغيرہ کي عبداالمناف سڏيندا ھيا، جيڪو قبيلن ۾ معتبر ۽ قائدانہ صلاحيتن وارو  ليکيو ويو. عبدالمناف کي ڇھ پٽ ٿيا جن ۾ ھاشم، مطلب، عبد شمس ۽ نوفل مشھور ٿيا. عبدالدار ۽ عبداالمناف جي وفات کان پوءِ ڪعبي جي ذميداري سنڀالڻ ۾ سندن اولاد ۾ تڪرار شروع ٿيو پر پوء ٺاھ ٿي وين. اھو طئي ٿيو تہ پاڻي پيارڻ ، کاڌ خوراڪ فراھم ڪرڻ ۽ جنگ ۾ قيادت جي ذميداري عبداالمناف جي اولاد ڏي منتقل ٿي. ليوا ۽ حجابہ جي ذميداري عبدالدار جي اولاد کي ملي باقي دارالندواہ جي سربراهي ٻنھي جي خاندانن ۾ رھي. انھن مان ھاشم گھڻو نالو ڪڍيو جنھن کي کاڌي کارائڻ جي ذميداري ملي. ھڪ ڀيري مڪي ۾ وڏو ڏڪار آيو تہ ھاشم پنھنجي سموري دولت کڻي شام ويو اتان اٽو ۽ سڪل ماني خريد ڪري مڪي آيو ۽ روزانو  اٺن کي ڪھي انھن مان ٻوڙ ٺاھي ماني جا ٽڪرا ان ۾ ملائي سموري قبيلي کي گھرائي کارائيندو هو ڏڪار جي خاتمي تائين ھن قبيلي جي مدد جاري رکي کوڙ ماڻھن کي مرڻ کان بچائي ورتو.ان خدمت جي بدلي ئي کيس ھاشم جو نالو مليو جنھن جي معني ( مانيءَ کي ) ٽڪر ڪندڙ  آھي. ھاشم جو اصل نالو امر{{ٻيا نالا|انگريزي=Amr}} ھيو. ھاشم مڪي جي واپاري قافلن جو بنياد وجھندڙ پڻ ھيو. ھن باظنتيني شھنشاھ کان حڪمنامو حاصل ڪيو جنھن تحت قريش قبيلي کي ھر قسم جي ٽئڪس ۽ ڊيوٽي کان آزاد ڪري انھن جي ڪنٽرول وارن ملڪن  ۾ آزاد اچ وڃ جي اجازت ڏنل ھئي&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt; ھن اھا ساڳي سھولت ايٿوپيا جي بادشاھ کان پڻ حاصل ڪئي ۽ ان وقت يمن ايٿوپيا جو حصو ھيو.اھڙي طرح قريش جا واپاري قافلا يمن کان شام ۽ بازنظيني شھر انقرہ تائين وڃڻ شروع ٿيا.&lt;ref name = &quot;سعيد  &quot;/&gt; ھاشم جڏهن 25 سالن جو ھيو تہ سن  488 عيسويءَ ۾ فلسطين جي  غزہ واري ھنڌ وفات ڪري ويو ۽ کيس اتي ئي دفن ڪيو ويو. اھا جاء غزہ ھاشم يا ھاشم جي غزہ سڏجڻ شروع ٿي وئي. ھن يثرب جي عدي بنو نجار قبيلي جي سلمیٰ بنت امر سان پرڻو ڪيو جنھن مان عبدالمطلب پيدا ٿيو جيڪو اڃان ننڍڙو ھيو تہ ھاشم وفات ڪري ويو.ان کان سواءِ ھاشم کي چار ٻيا پٽ پڻ ھيا جن ۾ اسد، نضلا، سئفي ۽ ابو سئفي شامل ھيا جن مان پوين ٽن کي اولاد ڪانہ ٿي باقي اسد کي [[فاطمه بنت اسد]] نالي نياڻي ڄائي جيڪا علي رضہ بن ابي طالب جي ماء ھئي. ھاشم جو اھڙي طرح نسل عبدالمطلب مان اڳتي ھليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;. عبدالمطلب يثرب ۾ پنھنجي ناني جي گھر ۾ پيدا ٿيو. ھاشم جي وفات بعد سندس ڀاء مطلب خاندان جو وڏو بڻيو جيڪو پنھنجي ننڍي ڀائٽي عبدالمطلب بن ھاشم کي مڪي وٺي آيو جڏھن مطلب اٺ تي مڪي ۾ داخل ٿيو تہ ماڻھن ڇوڪري کي مطلب جو غلام سمجھي عبدالمطلب چوڻ شروع ڪيو ۽ مطلب وضاحت ڪندو رھيو تہ اھو سندس ڀائٽيو آھي پر  ھاشم جي ان پٽ تي عبدالمطلب نالو پئجي ويو&lt;ref name = &quot; سعيد &quot;/&gt;. عبدالمطلب جو اصل نالو شعيبت الحمد ھيو. مطلبجي وفات بعد سقايہ ۽ رفادہ جي ذميداري عبدالمطلب جي حصي ۾ آئي. ھن 82 سالن تائين عمر ماڻي ۽ پوئين وقت ھن کي مڪي جي سربراھ جو خطاب پڻ مليو&lt;ref name = &quot;  سعيد&quot;/&gt;

==والدين==
==جنم==
[[File:Muhammad With Heart Circle.gif|thumb|محمد دل جي سرڪل سان]]

== ننڍپڻ==

==  جواني:شادي کان اڳ وارو دؤر== 
== زالون ۽ اولاد ==
===بيبي خديجه رضه===
25 سالن جي ڄمار ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} جن جي پھرين شادي بنو اسد گھراڻي جي خويلد بن اسد ۽ فاطمه بنت زائدہ جي نياڻي 40 سالا حضرت خديجة الڪبریٰ رضه سان 695 ۾ ٿي جيڪا بيواہ ھئي ۽ سندس اھا ٽين شادي ھئي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. بيبي سانئڻ جو پھريون نڪاح ھند بن زرارہ سان ٿيو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ۽ ٻہ پٽ ٿيا جيڪو پوء گذاري ويو. سندس ٻيون نڪاح عتيق بن عائذ سان ڪرايو ويو جنھن مان کيس ھڪ نياڻي ھند جي نالي سان ھئي پر ڪجھ وقت کان پوءِ عتيق پڻ گذاري ويو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. جڏھن 35 سالن جي ٿي تہ سندس والد خويلد پڻ گذاري ويو&lt;ref name=&quot;علوي  &quot; /&gt;. پاڻ مالدار عورت ھئي ۽ سندس ڪاروباري قافلا عراق، شام ۽ فلسطين تائين ويندا ھيا. سندس ھڪ غلام ميسرہ ايماندار ھيو جيڪو سندس ڪاروبار جو جنرل مينيجر ھيو&lt;ref name=&quot;  علوي&quot; /&gt;. پاڻ سڳورن {{درود}} جن ان وقت ايمانداري ۾ وڏي شھرت حاصل ڪئي هئي ۽ ميسرہ ذريعي بيبي سانئڻ وٽ اھڙو احوال پھتل ھو ۽ ان کين سندس ڪاروبار ۾ شامل ٿيڻ جي پيشڪش ڪئي جيڪا پاڻ سڳورن {{درود}} قبول ڪئي ۽ ان جي تجارتي قافلي سان شام ويا جنھن بعد بيبي سانئڻ کين شادي جو پيغام موڪليو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. شادي ۲۵ صفر تي ٿي جنھن ۾ حضرت ابو طالب ، حضرت حمزہ رضه، بيبي صاحبه جو چاچو عمرو بن اسد، سؤٽ ورقه بن نوفل پڻ شامل ٿيا&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. حق مھر ساڍا ٻارھن اوقيه سون مقرر ڪيو ويو جنھن جي قيمت ۵۰۰ درھم ھئي&lt;ref name=&quot;  علوي&quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق حق مھر ۲۰ وٽ ٻڌايو ويو آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. نڪاح جو خطبو سيدنا ابو طالب پڙھيو. اھو خطبو يعقوبي ، شامي ، قسطلاني ، ۽ علامه عامري پنھنجي ڪتابن ۾ نقل ڪيو آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. نڪاح بعد پاڻ سڳورن {{درود}} ھڪ اٺ ذبح ڪرائي مھمانن جي دعوت ڪئي. بيبي سانئڻ زندگي جا 25 سال پاڻ سڳورن {{درود}} سان گذاريا&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سندس حياتيءَ ۾ پاڻ سڳورن {{درود}} ٻي ڪا شادي نہ ڪئي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. پاڻ سڳورن {{درود}} جي پٽ ابراھيم کان سواءِ سموري اولاد بيبي سانئڻ مان ٿي ۽ سڀ سواء بيبي فاطمه الزهراء رضه جي سندن حياتي مبارڪ دوران وفات ڪري ويا&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. 

[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جي مڪي ۾ ڊاٿل گھر اندر اھا جاء جتي محمد صہ ساڻس شادي کان پوء رھائش دوران عبادت ڪندو ھو]]

نبي ڪريم {{درود}} کي چار نياڻيون ھيون جن مان وڏي سيدہ زينب ، ٻيون نمبر سيدہ رقيه ، ٽيون نمبر سيدہ ام ڪلثوم ۽ چوٿون نمبر آخري نياڻي سيده فاطمه الزهراء ھئي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. چئني مديني ھجرت ڪئي ۽ اتي وفات ڪيائون ۽ چارئي جنت البقيع ۾ دفن ٿيل آھن&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. سيده زينب رضه 30 ميلادي ڌاري مڪي ۾ ڄائي ۽ سن ۸ ھجري ۾ مديني ۾ وفات ڪئي. سندس نڪاح بعثت کان اڳ پنھنجي ماسات ابوالعاص بن ربيع قرشي سان ڪرايو ويو جيڪو بيبي خديجه جي ڀيڻ ھند بنت خويلد جو پٽ ھيو ۽ سندس اصل نالو لقيط ھو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. ڪجھ رويتن مطابق سندس نالو ھشيم ۽ مھشم ھيو. پاڻ سڳورن  {{درود}} جي ھجرت وقت اھي طائف ۾ رھندا ھئا. بدر جي جنگ بعد پاڻ سڳورن {{درود}} کيس مديني گھرايو ۽ بعد ۾ ابوالعاص جڏهن اسلام قبول ڪيو تہ اھو پڻ مديني ۾ آيو. سيده زينب کي ھڪ پٽ علي ۽ ھڪ نياڻي امامه ٿيا&lt;ref name=&quot;  علوي&quot; /&gt;. علي ننڍپڻ ۾ ئي فوت ٿي ويو. امامه جي پرورش بعد ۾ ابوالعاص جي ماروٽ حضرت زبير بن عوام ڪئي جنهن بيبي فاطمه الزهراء جي وفات بعد امامه جو نڪاح حضرت علي ڪرم الله وجهه سان ڪرايو&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;.
[[فائل:The altar of prayer of the Prophet in the demolished house of Khadijeh.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جي سعودي حڪومت پاران ڊاٿل گھر ۾ محراب جو ھڪ ٻيو منظر جتي پاڻ سڳورو عبادت ڪندو ھو]]
سيده رقيه رضه ۳۳ ميلادي ڌاري ڄائي ۽ ان جو نڪاح حضرت عثمان غني رضه سان ڪرايو ويو. نبوت جي پنجين سال مڙس سان گڏ حبشه ھجرت ڪئي جتي ست سال رھيا اتي کيس ھڪ پٽ عبدالله نالي ڄائو. مڪي واپسي بعد مديني ڏانهن ھجرت ڪئي. بدر جي جنگ وقت بيمار ٿي پئي ۽ اٽڪل ۲۰ ڏينھن بعد وفات ڪري وئي. ان جي بيماري سبب نبي ڪريم {{درود}} جن حضرت عثمان غني رضه ۽ حضرت اسامه بن زيد رضه کي مديني ڇڏي ويا ھئا. جنگ جي فتح جي خبر جڏهن مديني پھتي تہ بيبي سانئڻ جي تدفين ٿي رھي ھئي&lt;ref name=&quot; درود &quot; /&gt;.
[[فائل:The House of Khadijah, The Porphet Mohammad's Wife in Mecca before Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ جو گھر جتي حضرت محمد {{درود}} مڪي زندگيءَ جو ھڪ دؤر گذاريو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]


[[فائل:The House of Khadijah, The Prophet Mohammad's Wife in Mecca after Demolition 01.jpg|thumb|left|upright=0.8|بيبي خديجہ وارو گھر ڊھڻ کان پوءِ واري حالت ۾. ھن گھر پاڻ سڳورن زندگي جو ھڪ دور گذارہو]]

[[فائل:Khadija tomb (1).jpg|thumb|left|upright=0.8|خديجہ جو مڪي م واقع مقبرو جيڪو سعودي حڪومت ڊھرائي ڇڏيو]]

== نبوت کان اڳ واري زندگي==

[[Image:Cave Hira.jpg|thumb|left|upright=0.8|جبل نور ۾ واقع غار حرا جتي محمد صہ عبادت ڪندو ھو ۽ پھرين وحي نازل ٿي.]]

== نبوت جو آغاز==
جڏھن پاڻ ڪريمن {{درود}} جن پنھنجي عمر مبارڪ جا چاليھ ورھيه پورا ڪيا، تڏهن کين نبوت جي نعمت سان نوازيو ويو&lt;ref name =&quot;شامي &quot; &gt;  سبل الھدیٰ والرشاد فی سیرۃ خیرالعباد شامی از: محمد بن یوسف بن علی بن یوسف صالحی دمشقی المعروف شامی، جلد
۲ صہ ۲۲۵ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot; ٺٽوي&quot; &gt; بذل القوۃ فی حوادث سنی النبوۃ (سيرت هاشمي)، از: امام العصر مخدوم محمد ھاشم محدث ٺٽوي، ترجمو: پروفيسر اسرار احمد علوي، 
مھراڻ اڪيڊمي شڪارپور، ڇاپو ٻيو جولائي 2004ع  &lt;/ref&gt;. ان روايت تي عالمن جي اڪثريت کي اتفاق رھيو آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. جڏھن تہ ڪي ٿوريون روايتون اھڙيون بہ مليون آهن ، جن ۾ بعثت وقت عمر مبارڪ چاليھ ورھين کان ھڪ ڏينھن مٿي يا ڏھ ڏينھن مٿي يا وري ٻه مھينا مٿي بہ ٻڌائي وئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. پر پھرين روايت ئي سڀني کان وڌيڪ مشھور ۽ مقبول آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. محمد بن يوسف دمشقي المعروف شامي سميت مالڪي مسلڪ جي ابو عبدالله محمد بن عبدالباقي المعروف زرقاني پڻ پنھنجي ڪتاب ''شرح علیٰ المواھب اللدنیہ'' ۾ چاليھ سالن جي روايت کي صحيح ڄاڻايو آهي&lt;ref name=&quot;  ٺٽوي&quot; /&gt;. صحيح بخاري ۽ صحيح مسلم ۾ پڻ حضرت ابن عباس ۽ انس رضي اللّٰہ تعالیٰ عنھما کان پڻ ساڳي روايت نقل ڪيل آھي&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. سندن بعثت ھڪڙن راوين ربيع الاول ۽ ٻين رمضان شريف جي مھيني ۾ بيان ڪئي آھي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ابن اسحاق، بيھقي، ابن ڪثير، ذھبي، قسطلاني، شامي ۽ زرقاني پنھنجي ڪتابن ۾ بعثت جو آغاز ربيع الاول ۾ سچن خوابن کي قرار ڏنو آهي&lt;ref name=&quot; علوي &quot; /&gt;. قرآن مجيد ۾ سورة البقرہ جي آيت ۱۸۵ مطابق &quot;رمضان اھو مھينو آھي جنھن ۾ قرآن نازل ڪيو ويو&quot;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. صحيح مسلم ۾ حضرت طابوقتادہ رضہ جي روايت مطابق بعثت سومر جي ڏينهن ٿي ھئي&lt;ref name =&quot; مسلم&quot; &gt;  صحيح مسلم، جلد ۱, صہ ۳۶۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.سمورن مردن ۽ عورتن کان اڳ حضرت خديجه رضہ پاڻ سڳورن تي ايمان آندو ۽ سمورا مسلمان ان روايت بابت ساڳي راء رکن ٿا&lt;ref name =&quot;ابن الاثير &quot; &gt;  اسد الغابہ، ابن الاثیر، جلد ۵ صہ ۴۳۴ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;الروض &quot; &gt;  الروض الانف سھيلي، جلد ۱, صہ ۲۷۷-۷۸ &lt;/ref&gt;&lt;ref name =&quot;زرقاني &quot; &gt;  شرح علي المواھب، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۳۷ &lt;/ref&gt;
&lt;ref name =&quot; قسطلاني&quot; &gt;  المواھب اللدنيہ، قسطلاني، جلد ۱ ، صه ۲۱۷ &lt;/ref&gt;. بيبي سانئڻ جي اسلام آڻڻ کانپوءِ سندس چارئي نياڻيون: سيدہ زينب رضه، سيدہ رقيه رضه، سيدہ ام ڪلثوم رضه ۽ سيدہ فاطمه الزهراء رضه بہ اسلام جي دائري ۾ داخل ٿيون&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;. اھا روايت زرقاني '''شرح اعلیٰ المواھب''' ۾ سيرت ابن اسحاق ۽ سيرت شامي جي حوالي سان نقل ڪئي آهي&lt;ref name=&quot; ٺٽوي &quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق بيبي خديجه رضه کان بعد پھرين ايمان آڻيندڙ عورت [[فاطمه بنت خطاب]] ھئي
&lt;ref name =&quot;زرقاني ۱ &quot; &gt;  شرح علي المواھب اللدنيہ، زرقاني، جلد ۱, صہ ۲۴۶ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ٺٽوي  &quot; /&gt;.

== مڪي  زندگي==

=== معراج جو واقعو===

===طائف ۾ تبليغ===

===سماجي بائڪاٽ===

===حبشه ڏانھن ھجرتون===

== مدني زندگي==
===يثرب ڏانھن ھجرت===
===مسجد نبوي جو قيام===

===ميثاق مدينه===

===رياست جو قيام===

== جنگون==

===جنگ بدر===
===جنگ احد===
===جنگ احزاب===
==صلح حديبيه==

==  خيبر جي فتح== 
== مڪي جي فتح== 
==طائف جي فتح==

==  سندس آخري وقت ۽ وڇوڙو ==
== نور ۽ بشر وارو معاملو ==

== رھڻي ڪھڻي==

== بحيثت امي==

== امت ==
 [[فائل:Muhammad2.svg|thumb|left|upright=1]]

== سندس عمرا ۽ حج==
 
== حجت الوداع جو خطبو==

== سندس ڇڏيل ورثو==

==روضو مبارڪ==

== توھين رسالت جا واقعا ۽ قانون==

==سيرت تي لکيل مستند ڪتاب==

===حديثن وارا مستند ڪتاب===

==حضرت محمد صه ۽ مغربي فلاسافر==

[[فائل:Muhammad Seal.svg|thumb|left|upright=0.8|محمد صلی اللہ علیہ وسلم جي مھر جيڪا منڊي ۾ جڙيل ھئي ۽ سرڪاري خط وڪتابت ۾ استعمال ڪئي ويندي ھئي]]
”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشهور آهي. ان نظم ۾ گوئٽي آنحضرت صلي الله عليہ آولہ وسلم جي چهري جي هڪ محبت ڀري تصوير چٽي آهي هن نظم آخر ۾ گوئٽي لکيو آهي ته: ”آنحضرت جنجي چهري مبارڪ تي نظر پوڻ سان انسان سندن مفتون ٿي پوندو.“ اڳتي هلي چوي ٿو ته:”آنحضرت صلعم متعلق گوئٽي هڪ ڊگهو نظم لکيو جو ’Mahomet's Gesang‘ جي نالي سان مشھور آھي.جرمن فيلسوف لائبنز (Leibniz) (1646-1716ع) متعلق پروفيسر اشپيز لکيو آهي ته آنحضرت صلي الله عليہ وآلہ وسلم کي ’دين الفطرت‘ جو باني سمجهندو هو.&lt;ref&gt;ڊاڪٽر قاضي نبي بخش؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ؛ 1962ع&lt;/ref&gt;

==درود ۽ صلوات==

[[فائل:Salavat of the prophet.png|thumb|left|upright=1.5|صلوات]]

==حوالا==

{{حوالا}}

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد|*]]</text>
      <sha1>es2qxxtv1fc45octab6omb840t5ada3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڪچرڪ جبل</title>
    <ns>0</ns>
    <id>48596</id>
    <revision>
      <id>239867</id>
      <parentid>213071</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T14:17:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>معطر العطاري</username>
        <id>10456</id>
      </contributor>
      <comment>ڪجهہ لفظن جي مٽا سٽا ڪئي وئي</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="938" xml:space="preserve">
ڪچرڪ [[کيرٿر جبل]] جي پهاڙي سلسلي جو حصو آهي جيڪو  [[نئي گاج ڊيم|نئين گاج]] جي اتر ۾ واقع ،&lt;ref&gt;https://pahenjiakhbar.com/articles/%D9%85%D8%B5%D9%8A%D8%A8%D8%AA-%DB%BE-%DA%A6%D8%A7%D9%BF%D9%84-%DA%AA%D8%A7%DA%87%D9%8A-%DB%BE-%D9%88%D8%B1%D9%8A-%D9%BB%D9%88%DA%8F-%D8%AC%D9%88-%D8%AE%D8%B7%D8%B1%D9%88/&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;اتر ڪاڇو عرف چانڊڪو ڪاڇو&lt;/ref&gt; انفراديت ۽ اھميت جو حامل آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/history/Book73/Book_page4.html|title=Sindhi Adabi Board Online Library (History)|website=www.sindhiadabiboard.org|access-date=2021-01-25}}&lt;/ref&gt; 

 سياحت لاءِ دلڪش نظر ۽ محو بصر ڪچرڪ  پنهنجي اندر ڪيئي رازَ ظاهر ۽ پوشيدہ رکي ٿو، ڪچرڪ سنڌ جي سياحتي ماڳن مان ھڪ آھي.

== حوالا ==
{{حوالا|2}}</text>
      <sha1>817vgd7qufzg7uhsmrlzfcv40loi1lp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:وانواتو جا صوبا</title>
    <ns>14</ns>
    <id>69597</id>
    <revision>
      <id>239956</id>
      <parentid>228198</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T23:04:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>1754</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by [[Wikipedia:Wikidata|Wikidata]] on [[d:Q8002388]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:روانڊا جا صوبا</title>
    <ns>14</ns>
    <id>69604</id>
    <revision>
      <id>239955</id>
      <parentid>228205</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T23:04:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>1754</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by [[Wikipedia:Wikidata|Wikidata]] on [[d:Q8803834]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>