Туурсуйа

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="sah">
  <siteinfo>
    <sitename>Бикипиэдьийэ</sitename>
    <dbname>sahwiki</dbname>
    <base>https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D2%AF%D1%80%D2%AF%D0%BD_%D1%81%D0%B8%D1%80%D1%8D%D0%B9</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.25</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Миэдьийэ</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Аналлаах</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Ырытыы</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Кыттааччы</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Кыттааччы ырытыыта</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Бикипиэдьийэ</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Бикипиэдьийэ ырытыыта</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Билэ</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Билэ ырытыыта</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">MediaWiki-ни ырытыы</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Халыып</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Халыыбы ырытыы</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Көмө</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Көмөнү ырытыы</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Категория</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Категорияны ырытыы</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модуль</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Обсуждение модуля</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Гаджет</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Обсуждение гаджета</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Определение гаджета</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Обсуждение определения гаджета</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Туурсуйа</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3541</id>
    <revision>
      <id>383132</id>
      <parentid>377862</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T04:34:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>195.49.215.148</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17428" xml:space="preserve">{{Infobox Country
|native_name              = ''Türkiye Cumhuriyeti''
|conventional_long_name   = Туурак Өрөспүүбүлүкэтэ
|common_name              = Turkey
|national_motto           = ''Yurtta Barış, Dünyada Barış''
|national_anthem          = ''İstiklâl Marşı''
|image_flag               = Flag of Turkey.svg
|image_coat               = Emblem of Turkey.svg
|symbol_type              = Emblem
|image_map                = Turkey (orthographic projection).svg
|map_caption              = Location of  '''Turkey'''
|capital                  = [[Анкара]]
|largest_city             = [[Истанбул]]
|official_languages       = [[Туурак тыла]]
|demonym                  = [[Туурактар]]
|government_type          = [[Өрөспүүбүлүкэ]]
|leader_title1            = [[Бэрэсидьиэн]]
|leader_name1             = Рэдьэп Таййип Эрдоҕан
|leader_title2            =[[Парламент спикера]]
|leader_name2             = мустафа топташ
|established_event3       = {{nowrap|Өрөспүүбүлүкэ декларацията}}
|established_date3        = [[1923]] с. [[алтынньы 29]] к.
|area_km2                     = 783562
|area_rank                = 36с
|area_magnitude           = 1 E11
|percent_water            = 2.03
|population_census        = 83,614,362
|population_census_year   = 2020
|population_census_rank   = 19с
|population_density_km2   = 109
|population_density_rank  = 107с
|GDP_PPP_year             = 2021
|GDP_PPP = $2.749 триллион
|GDP_PPP_rank             = 11с
|GDP_PPP_per_capita = $32,278
|GDP_PPP_per_capita_rank  = 45с
|GDP_nominal = $794.530 миллиард
|GDP_nominal_rank = 20с
|GDP_nominal_year = 2021
|GDP_nominal_per_capita =  $9,327
|GDP_nominal_per_capita_rank = 67с
|HDI_year       = 2019
|HDI            = {{increase}} 0.820
|HDI_rank       = 67с
|HDI_category   = &lt;font color=&quot;#ffcc00&quot;&gt;medium&lt;/font&gt;
|Gini           = 43.0
|Gini_year      = 2017
|Gini_category  = &lt;font color=&quot;#ffcc00&quot;&gt;medium&lt;/font&gt;
|currency       = [[Туурак лирата]]
|currency_code  = TRY
|time_zone      = EET
|utc_offset     = +3
|cctld          = [[.tr]]
|calling_code   = 90
}}

'''Туурак Өрөспүүбүлүкэтэ''' ({{lang-tr|Türkiye Cumhuriyeti}}), кылгас аата - Туурсуйа, сороҕор Түүркийэ диэн диэн буолар -  [[Эуразия]] дойдуларыттан биирдэстэрэ. Туурсуйа икки континеҥҥа баар: [[Эуропа|Эуропаҕа]] уонна [[Азия|Азияҕа]], сүрүн сирэ Азия өттүгэр сытар. Эуропа өттө Румелия диэн, Азия өттө — Анатолия. Аҕыс дойдулуун кирбиилэhэр: хотугулуу-арҕаа [[Болгария|Болгариялыын]], арҕаа [[Греция|Грециялыын]], хотугулуу-илин [[Грузия|Грузиялыын]], илин [[Эрмээн Сирэ|Эрмээн Сириниин]], [[Азербайдьан|Азербайдьанныын]] уонна [[Иран|Иранныын]], соҕуруулуу-илин [[Ирак|Ирактыын]] уонна [[Сирия|Сириялыын]]. [[Сир ортотунааҕы байҕал]] соҕуруу, [[Эгей байҕала]] арҕаа уонна [[Хара байҕал]] хоту. Анатолия уонна Румелия икки ардыларыгар [[Мармара байҕал]] баар уонна икки силбэhиилэр: [[Боспор]] уонна [[Дарданеллалар]].
Икки континент сыстыhар сиригэр баар буолан [[Түркийэ култуурата]] арҕаа уонна илин култууралар булкаастара буолар.
Түркийэ [[демократия|демократ]], [[секуляризм|секуляр]], [[унитар ил|унитар]] [[конституция]] [[республика|өрөспүүбүлүкэ]]тэ. Бу политика систематын 1923 с. дойду баhылыга [[Мустафа Кемал Ататүрк]] тэрийбитэ, [[Осман империята]] [[бастакы аан дойду сэриитэ|бастакы аан дойду сэриитигэр]] кыаттаран эстибитин кэннэ. [[Иккис аан дойду сэриитэ|Иккис аан дойду сэриитин]] кэнниттэн Түркийэ Арҕаа дойдуларыныын сиhилии холбоhон барбыта. [[Эуропа Сүбэтэ]] ([[1949]]) уонна [[NATO]] ([[1952]]) кыттааччылара.&lt;ref&gt;[https://gold-ahiskali.com/media/grazhdanstvo-turcii-1/ Турецкай гражданствоны хайдах ыл]&lt;/ref&gt;

== Устуоруйата ==
[[File:OttomanEmpireIn1683.png|thumb|250px| [[Осман Ыраахтааҕылыга]] (1683 с.)]]

* 1071 с. атырдьах ыйын 19 к. — [[Манцикертка кыргыһыы]]. Алп-Арслан тойонноох түрктэр Манцикерт кыргыһыытыгар византиецтары кыайаллар (''Маназкерт, Манзикерт''&lt;ref&gt; Билигин Илиҥҥи Түркийэҕэ баар куорат, Муш улууһа.&lt;/ref&gt;) уонна Византия ыраахтааҕытын IV. (Төрдүс) Роман Диогены билиэн ылаллар.
* 1077 с. — Түрктэр дойдулара Коний (Рум, Ромиэй) султанаата үөскүүр (киин куорат аатыттан ааттаммыт - Конья). Улам-улам Аччыгый Азия сирдэрин баһылаан ылаллар.
* 1243 с. — Коний султанаата моҕоллорго бас бэринэр. Коний султаннара Хулагу сыдьааннарыттан тутулуктаах буолаллар. 1307 сылга диэри бүтүннүү хас да бэйликтарга (улуустарга) ыһыллар. Кэлин Осман бэйлигэ күүһүрэн Улуу Ыраахтааҕылыгы (Империяны) үөскүтүө ([[Осман Ыраахтааҕылыга]]).
* 1284 — Испания ыраахтааҕыта X. (Онус) Альфонсо бастакы «''Estoria de Espanna''» диэн хроникатыгар Экбатана киин куораттаах &quot;Түркийэ&quot; (Turquia) ыраахтааҕылыгы (империяны) ахтар &lt;ref&gt;Primera Cronica General. Estoria de España. Tomo I. — Madrid, Bailly-Bailliere e hijos, 1906, 60 сирэй&lt;/ref&gt;.
* 1318 сыллаахха Хулагуиттар бүтэһик сельдьук султаанын самнараннар Түркийэни эһэллэр.
* 1326 с. түрктэр византиецтартан сэрилээн ылбыт сирдэригэр бэйэлэрин султанааттарын тэринэллэр. Киин куораттара Бурса буолар. Саҥа дойду сүрүн күүһэ [[янычар|янычардар]] буолаллар.
* 1362 сыллаахха түрктэр [[Эуропа]] сирдэрин сэриилээннэр киин куораттарын Эдирниэҕэ көһөрөллөр. [[Эуропа|Эуропатааҕы]] сирдэрэ Румиэлийэ диэн ааттанар.
* 1396 с. балаҕан ыйын 25 к. - Никопольга кыргыһыы. Никополь кириэпэс анныгар түрк султаана I. (Бастакы) Байазид Священнай Римская Империя крестоносецтарын кыргар. Бу кыргыһыыга кыайыы түрктэр Балканнарга былаастарын бигэргэтэр.
* 1453 с. түрктэр Константинополь куораты сэриилээн ылаллар. Бу кэнниттэн Константинополь саҥа ыраахтааҕылык (империя) киин куората буолар ([[Осман Ыраахтааҕылыга]]).
* I. Сэлим саҕана түрктэр Сирияны, Аравияны уонна Египеты бас билэллэр.
* 1526 сыллаахха Мохачка кыргыһыы буолар. Бу кыргыһыы түмүгэр түрктэр чех-венгр холбоһуктаах сэриитин кыайаллар. Онтон сылтаан Венгрия Осман Ыраахтааҕылыгын улууһа буолар уонна 1529 с. Венаҕа тиийэллэр. &quot;Чаҕылхай&quot; Сүлэймэн кэмигэр (1520 - 1566) Осман Ыраахтааҕылыга саамай үрдүк чыпчаалыгар тиийэр: түрктэр сирдэрэ Венаттан саҕалаан Перс хомотугар диэри уонна Кырыымтан саҕалаан Мароккоҕо диэри тарҕаммыттара.
* 1678 сыллаахха түрктэр Днепртан аннараа өттүгэр сытар сирдэри бэйэлэригэр холбууллар.
* 1683 түрктэр Вена куораты төгүрүйэллэр.
* Нуучча-түрк сэриилэрин кэмэ - уопсайа 242 с. уһуннаах (1676 - 1918 сс.). Ол иһигэр: 17 - 19 үү. уон сэрии, ону таһынан Бастакы Аан Дойду сэриитигэр Кавказка утарсыы.
* 1914 с. алтынньы 30 к. Түркийэ официаллык [[Бастакы Аан Дойду сэриитэ|Бастакы Аан Дойду сэриитигэр]] кыттыһар.
* 1918 с. алтынньы 30 к. Мудрос эйэлэһиитэ буолар, Түркийэҕэ сэрии бүтэр. Ол эрээри, 1919 с. грэктэр мөлтөөбүт Түркийэ сирдэригэр иҥсэрэҥнэр сэриини саҕалыыллар. Онтон сылтаан Көҥүл туһугар сэрии буолар, Түркийэни утары Англия, Франция, Италия, Греция уонна Армения буолаллар. 1922 с. балаҕан ыйын 18 к. [[Мустафа Кемал Ататүрк]] баһылыктаах түрктэр бу сэриини кыайаллар. 1923 с. от ыйын 24 к. Лозанн эйэлэһиитэ буолар, ол түмүгүнэн билиҥҥи Түркийэ үөскүүр.
* 1923 с. алтынньы 29 к. Түрк Өрөспүүбүлүкэтэ биллэриллэр, онтон [[Мустафа Кемал Ататүрк]] саҥа дойду бастакы президена буолар.
* 1925 с. ахсынньытыгар Түркийэ мусульман халандаарыттан григориан халандаарыгар көһөр.
* 1938 с. сэтинньи 10 к. Түрк Өрөспүүбүлүкэтин бастакы президена [[Мустафа Кемал Ататүрк]] өлөр.
* 2003 с. кулун тутар 14 к. Түркийэ премьер-министра Рэдьэп Эрдоҕан буолар.

== Дойду ис политикатын тутула ==

Түрк Өрөспүүбүлүкэтин парламена биир палаталаах - Түркийэ Улуу Омук Мунньаҕа диэн ааттаах ([[түрк тыла|түрк.]] ''Türkiye Büyük Millet Meclisi''). ТУОМ 600 дьокутааттаах, мандаттара 5 сыл уһуннаах (2007 с. диэри 5 сыл этэ). Партияларга 10%-наах харгыс. Дойдуну президент салайар. Былааһы уонна парламены Түркийэ Конституциятын Дьүүлэ кэтиир. Дьүүл 15 киһилээх. Конституция Дьүүлүн салайааччытынан Хашим Килич буолар (2007 с. алтынньытыттан саҕалаан) &lt;ref&gt;[http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-president-expresses-clear-conscience-over-dtp-ban-2009-12-14 Constitutional Court president has 'clear conscience' over DTP ban]{{ref-en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.anayasa.gov.tr/general/icerikler.asp?contID=249&amp;curID=52&amp;menuID=43 Персональная страничка председателя Конституционного Суда Турции]{{ref-tr}}&lt;/ref&gt;.

Былааска орто консерватор көрүүлээх Кырдьык уонна Сайдыы Партия ([[түрк тыла|түрк.]] ''Adalet ve Kalkınma Partisi'') турар.

== Дойду тутула ==
[[File:Turkey, administrative divisions (regions+provinces) - Nmbrs (geosort) - colored.svg|thumb|300px| Түркийэ иллэрэ]]

Түркийэ 81 илгэ (улууска) арахсар (былыр вилайиэт диэн тыл туттуллар этэ). Хас биирдии ил илчэ диэҥҥэ арахсар, уопсайа 2007 с. 923 илчэ баар эбит. Ил киинэ ортоку илчэҕэ баар. Иллэр 7 бөлөхтөргө бөлөхтөнөллөр:

# Мармар бөлөҕө (''Marmara Bölgesi'')
# Ис Анатолия бөлөҕө (''İç Anadolu Bölgesi'')
# Хара байҕал бөлөҕө (''Karadeniz Bölgesi'')
# Илиҥҥи Анатолия бөлөҕө (''Doğu Anadolu Bölgesi'')
# Эгей байҕал бөлөҕө (''Ege Bölgesi'')
# Сир ортотунааҕа байҕал бөлөҕө (''Akdeniz Bölgesi'')
# Соҕуруу-Илиҥҥи Анатолия бөлөҕө (''Güneydoğu Anadolu Bölgesi'')

Хас биирдии или бырабыытылстыба анаабыт баһылыга (vali) салайар. Баһылык резиденцията вилайэт (vilayet) диэн ааттанар.

1926 с. Түркийэҕэ 57 ил тэриллибитэ, 1989 сылга 67-ҕэ диэри улааппыта, кэлин өссө 14 ил эбиллибитэ. Бүтэһик, Дүздьэ диэн ааттаах ил, 1999 с. үөскээбитэ.

== Туризм ==
Туризм туризм-дойду экономикатыгар биир улахан суолталаах, кэлиҥҥи уон сылга киһи барыта улахан оруоллаах. Онно икки мөлүйүөн киһи (510 тыһ. быһаччы,өссө 1,5 мөл. ыкса үлэлэһэр салааларга).

Дойду туристар ортолоругар аан дойдуга алтыс миэстэҕэ сылдьар.

Турция бу салааны сайыннарыыга бары төрүккэ баар: түөрт байҕал (Средиземнэй, Эгейскэй, мраморнай уонна хара, муора кытылыгар турар, субтропическай орто байҕал климаттаах (Кытыл уһуна 7200 км, онно 355 пляжей); 2870- тан 700 тыһ. миэстэлээх, Европаҕа иккис уонна сэттис миэстэлээх (1300); Лэгэнтэй Тройу, Лэгэнтэй Тройу, византийскай кэм пааматынньыктарынан аан дойдуга иккис миэстэлээх (1300); Лэгэнтэй уонна былыргы куораттарын урусхалларын киллэрэн туран, Лэгэнтэй Тройу, византийскай кэм пааматынньыктарын киллэрэн туран, былыргы уонна былыргы куораттарын урусхаллара элбэх.уонна Османскай империя). Ис транспорт ситимэ дойду хайа баҕарар муннугар сыҕарыйар кыахтаах.

Турция Египети кытта сэргэ экскурсия саахалланар ахсааныгар киирсэр.&lt;ref&gt;[https://polis812.ru/blog/kakuyu-strahovku-kupit-v-turcziyu-rejting-2021-goda/ Страховкалааһыны туохха оҥороруй?]&lt;/ref&gt;

== Итэҕэл ==
[[File:Haga Sofia RB1.jpg|thumb|200px| Түүҥҥү Айя-София]]

Сокуон быһыытынан итэҕэл государствоттан арахсыбыта уонна хас биирдии киһи тугу итэҕэйэрин бэйэтэ бас билэр. Нэһилиэнньэ улахан чааһа исламы итэҕэйэр. Туурсуйа нэһилиэнньэтин 89,5 %- на-мусульманнар. Дойду үрдүнэн 94,000 мечеть баар, 321 христианскай түмсүү, 36 синагога, 90 греческай таҥара дьиэтэ, 55 эрмээн-григориан таҥара дьиэтэ уо.д.а.

== Хаартыскылар ==
&lt;gallery&gt;
File:Anit Kabir (6526103103).jpg|
File:Kocatepe Mosque Ankara.jpg|  
File:State Painting and Sculpture Museum of Ankara.jpg| 
File:DolmabahceMainGate.JPG| 
File:İzmir clock tower.jpg| 
File:Pamukkale00.JPG|  
File:Eskişehir-Aycan.jpg|  
File:Antalya falezler.jpg| 
File:Alanya.jpg|  
File:Bluemosquefront.jpg| 
File:Diyarbakir P1050751 20080427135832.JPG| 
&lt;/gallery&gt;

== Быһаарыылар ==
{{примечания|2}}

{{Countries of Europe}}
{{азия}}

[[Категория:Туурсуйа|*]]</text>
      <sha1>ltddvn8k74vqrzwttr4ld6zwgglmtvh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1974 сыл</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6582</id>
    <revision>
      <id>383120</id>
      <parentid>381989</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T21:04:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HalanTul</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <comment>/* Туох буолбута */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7707" xml:space="preserve">{{Сыллар|1974}}

'''1974''' сыл.

== Туох буолбута ==
=== Күнэ-дьыла чопчуланыахтаах ===
Соҕуруу Саха сирин территориальнай производственнай комплексын оҥоруу саҕаламмыт, соруга — Япония металлургиятын анаан таас чоҕу хостооһун. Чох билигин да ол дойдуга экспортанар.
=== Тохсунньу ===
* [[Тохсунньу 18]] — [[Израиль]] уонна [[Эгиипэт]] бырабыыталыстыбалара сэбилэниилээх күүстэри араарар туһунан сөбүлэҥҥэ илии баттаан [[Суут күнүн сэриитэ|Суут күнүн сэриитин]] түмүктээбиттэр. 
** ССРС-ка [[Үлэ Албан аатын уордьана]] уонна &quot;[[Үлэ бэтэрээнэ (мэтээл)|Үлэ бэтэрээнэ]]&quot; мэтээл олохтоммуттар.
* [[Тохсунньу 19]] — [[Соҕуруу Кытай байҕала|Соҕуруу Кытай байҕалыгар]] [[Кытай]] уонна Соҕуруу Вьетнам флоттарын күөн көрсүһүүлэрин кэннэ Кытай мөккүөрдээх Парасель арыыларын бас билбит. Билигин бу арыылары [[Кытай Дьон Өрөспүүбүлүкэтэ|Кытай Дьон Өрөспүүбүлүкэтиттэн]] [[Вьетнам]] уонна [[Кытай Өрөспүүбүлүкэтэ]] (Тайвань) былдьаһаллар.

=== Олунньу ===
* [[Олунньу 7]] — [[Гренада]] [[Холбоһуктаах Хоруоллук]]тан тутулуга суох буолбут.
* [[Олунньу 12]] — [[Александр Солженицын]], 1970 сыллааҕы [[Нобель бириэмийэтэ|Нобель бириэмийэтин]] лауреата, [[Сэбиэскэй Сойуус]]тан үүрүллүбүт.
* [[Олунньу 22]] — [[Лахор]]га ([[Пакистаан]]) [[Ислаам кэмпиринсийэтин тэрилтэтэ|Ислаам кэмпиринсийэтин тэрилтэтин]] мунньаҕа саҕаламмыт. 37 дойдуттан бэрэстэбиитэл уонна 22 дойду эбэтэр бырабыыталыстыба баһылыга кыттыбыттар. Бу мунньахха [[Баҥладеш|Бангладеш]] туспа дойду быһыытынан билиниллибитэ.

=== Алтынньы ===
* [[Алтынньы 2]] — Саха сиригэр сир аннынааҕы саахаллаах ядернай дэлби тэптэриилэртэн биирдэстэрэ 1,7 килотонналаах «Кристалл» оҥоһуллубут. Билиҥҥи [[Мирнэй улууһа|Мирнэй улууһун]] [[Удачнай]] куоратыттан 2,5 км хоту диэки 98 метр дириҥҥэ Хайа-байытар комбинат хвостохранилищетын быһытын тутаары дэлби тэптэриллибит. Былаан быһыытынан бу 8 дэлби тэптэрииттэн бастакыта эбит. Ол эрээри бастакы сырыыга радиациялаах былыт халлааҥҥа өрө күөрэйэн тахсыбыт уонна тыалынан тулалыыр иччитэх сирдэринэн тарҕаммыт. 5 хонугунан радиация таһыма намтаан дьон бу территорияҕа киирэр кыахтаммыттар. 1992 сылтан саҕалаан радиациялаах буору Удачнай карьерын отвалынан саба көмөн, тоҥ буорунан дьапталҕа оҥорон «саркофаг» туппуттара.

=== Сэтинньи ===
* [[Сэтинньи 24]] — [[Эфиопия]]ҕа палеонтологтар Дональд Йохансон уонна Том Грей 40%-на бүтүн хаалбыт [[австралопитек]] дардьаматын булбуттар. Дьардьаманы Битлз бөлөх ырыатынан «Люси» диэн ааттаабыттар.
* [[Ахсынньы 8]] — Плебисцит түмүгүнэн [[Греция]] монархия буолан бүппүт.
* [[Ахсынньы 22]] — Гранд Комор, Анжуан уонна Мохели арыыларга [[Комордар|Комор Арыыларын]] тутулуга суох буолуутун иһин куоластаабыттар. [[Майотта]] Франция салайыытыгар хаалар.

== Төрөөбүттэр ==
* [[Тохсунньу 27]] — [[Уле Эйнар Бьорндален]] — [[Норвегия]] улуу биатлониһа, 13 олимпийскай мэтээл хаһаайына (13 мэтээл, 8-кыһыл көмүс)), 19 төгүллээх аан дойду чөмпүйүөнэ, 95 төгүллээх Аан дойду куубагын этээбин кыайыылааҕа, 6 төгүл Аан дойду куубагын хаһаайына буола сылдьыбыта.

* [[Кулун тутар 8]] — Амма оройуонун Болугур сэлиэнньэтигэр [[Григорьев Семен Егорович]], реликтовай фаунаны чинчийбит биллэр саха учуонайа, Сэлии түмэлин дириэктэрэ.
* [[Атырдьах ыйын 12]] — [[Винокурова Надежда Ивановна]], лингвистика философиятыгар доктор.
* [[Сэтинньи 11]] — [[Леонардо ДиКаприо]] — киинэ артыыһа.

== Өлбүттэр ==
* [[Кралин (Иванов) Алексей Евсеевич]] (29.03.1893—1974) — Гражданскай сэрии кыттыылааҕа, салайааччы, политик.

* [[Олунньу 22]] — [[Редников Иван Петрович|Иван Редников]] — 1956-1960 сылларга [[Саха АССР]] Үрдүкү Сэбиэтин Бөрөсүүдьүмүн бэрэстээтэлин солбуйааччы, хомуньуус баартыйа диэйэтэлэ, [[Аан дойду иккис сэриитэ|Аан дойду иккис сэриитин]] кыттыылааҕа, полковник.

* [[Муус устар 22]] — [[Крылов Евграф Михайлович]], саха худуоһунньуга.
* [[Муус устар 24]] — [[Павлов Валентин Васильевич]] (1916—1974), Сэбиэскэй Сойуус Геройа.
* [[Атырдьах ыйын 23|Атырдьах ыйа 23]] — Протодьяконов Гавриил Дмитриевич, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Чурапчы улууһун ытык киһитэ.

* [[Алтынньы 2]] ― [[Шукшин Василий Макарович|Василий Шукшин]] (1929 төр.), суруйааччы, киинэ артыыһа, киинэ режиссера, сценарист.

* [[Ахсынньы 2]] — [[Ермольева Зинаида Виссарионовна|Зинаида Ермольева]] (1898 төр.), сэбиэскэй микробиолог, эпидемиолог, антибиотик айааччы.
* [[Ахсынньы 24]] — [[Гоголев Захар Васильевич]] (1911—1974), история билимнэрин доктора.


[[Категория:1974|*]]</text>
      <sha1>3060hqh0hd7g1m3yp1uj4mwzpwgf2ix</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>383121</id>
      <parentid>383120</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T21:04:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HalanTul</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <comment>/* Туох буолбута */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7374" xml:space="preserve">{{Сыллар|1974}}

'''1974''' сыл.

== Туох буолбута ==
=== Күнэ-дьыла чопчуланыахтаах ===

=== Тохсунньу ===
* [[Тохсунньу 18]] — [[Израиль]] уонна [[Эгиипэт]] бырабыыталыстыбалара сэбилэниилээх күүстэри араарар туһунан сөбүлэҥҥэ илии баттаан [[Суут күнүн сэриитэ|Суут күнүн сэриитин]] түмүктээбиттэр. 
** ССРС-ка [[Үлэ Албан аатын уордьана]] уонна &quot;[[Үлэ бэтэрээнэ (мэтээл)|Үлэ бэтэрээнэ]]&quot; мэтээл олохтоммуттар.
* [[Тохсунньу 19]] — [[Соҕуруу Кытай байҕала|Соҕуруу Кытай байҕалыгар]] [[Кытай]] уонна Соҕуруу Вьетнам флоттарын күөн көрсүһүүлэрин кэннэ Кытай мөккүөрдээх Парасель арыыларын бас билбит. Билигин бу арыылары [[Кытай Дьон Өрөспүүбүлүкэтэ|Кытай Дьон Өрөспүүбүлүкэтиттэн]] [[Вьетнам]] уонна [[Кытай Өрөспүүбүлүкэтэ]] (Тайвань) былдьаһаллар.

=== Олунньу ===
* [[Олунньу 7]] — [[Гренада]] [[Холбоһуктаах Хоруоллук]]тан тутулуга суох буолбут.
* [[Олунньу 12]] — [[Александр Солженицын]], 1970 сыллааҕы [[Нобель бириэмийэтэ|Нобель бириэмийэтин]] лауреата, [[Сэбиэскэй Сойуус]]тан үүрүллүбүт.
* [[Олунньу 22]] — [[Лахор]]га ([[Пакистаан]]) [[Ислаам кэмпиринсийэтин тэрилтэтэ|Ислаам кэмпиринсийэтин тэрилтэтин]] мунньаҕа саҕаламмыт. 37 дойдуттан бэрэстэбиитэл уонна 22 дойду эбэтэр бырабыыталыстыба баһылыга кыттыбыттар. Бу мунньахха [[Баҥладеш|Бангладеш]] туспа дойду быһыытынан билиниллибитэ.

=== Алтынньы ===
* [[Алтынньы 2]] — Саха сиригэр сир аннынааҕы саахаллаах ядернай дэлби тэптэриилэртэн биирдэстэрэ 1,7 килотонналаах «Кристалл» оҥоһуллубут. Билиҥҥи [[Мирнэй улууһа|Мирнэй улууһун]] [[Удачнай]] куоратыттан 2,5 км хоту диэки 98 метр дириҥҥэ Хайа-байытар комбинат хвостохранилищетын быһытын тутаары дэлби тэптэриллибит. Былаан быһыытынан бу 8 дэлби тэптэрииттэн бастакыта эбит. Ол эрээри бастакы сырыыга радиациялаах былыт халлааҥҥа өрө күөрэйэн тахсыбыт уонна тыалынан тулалыыр иччитэх сирдэринэн тарҕаммыт. 5 хонугунан радиация таһыма намтаан дьон бу территорияҕа киирэр кыахтаммыттар. 1992 сылтан саҕалаан радиациялаах буору Удачнай карьерын отвалынан саба көмөн, тоҥ буорунан дьапталҕа оҥорон «саркофаг» туппуттара.

=== Сэтинньи ===
* [[Сэтинньи 24]] — [[Эфиопия]]ҕа палеонтологтар Дональд Йохансон уонна Том Грей 40%-на бүтүн хаалбыт [[австралопитек]] дардьаматын булбуттар. Дьардьаманы Битлз бөлөх ырыатынан «Люси» диэн ааттаабыттар.
* [[Ахсынньы 8]] — Плебисцит түмүгүнэн [[Греция]] монархия буолан бүппүт.
* [[Ахсынньы 22]] — Гранд Комор, Анжуан уонна Мохели арыыларга [[Комордар|Комор Арыыларын]] тутулуга суох буолуутун иһин куоластаабыттар. [[Майотта]] Франция салайыытыгар хаалар.

== Төрөөбүттэр ==
* [[Тохсунньу 27]] — [[Уле Эйнар Бьорндален]] — [[Норвегия]] улуу биатлониһа, 13 олимпийскай мэтээл хаһаайына (13 мэтээл, 8-кыһыл көмүс)), 19 төгүллээх аан дойду чөмпүйүөнэ, 95 төгүллээх Аан дойду куубагын этээбин кыайыылааҕа, 6 төгүл Аан дойду куубагын хаһаайына буола сылдьыбыта.

* [[Кулун тутар 8]] — Амма оройуонун Болугур сэлиэнньэтигэр [[Григорьев Семен Егорович]], реликтовай фаунаны чинчийбит биллэр саха учуонайа, Сэлии түмэлин дириэктэрэ.
* [[Атырдьах ыйын 12]] — [[Винокурова Надежда Ивановна]], лингвистика философиятыгар доктор.
* [[Сэтинньи 11]] — [[Леонардо ДиКаприо]] — киинэ артыыһа.

== Өлбүттэр ==
* [[Кралин (Иванов) Алексей Евсеевич]] (29.03.1893—1974) — Гражданскай сэрии кыттыылааҕа, салайааччы, политик.

* [[Олунньу 22]] — [[Редников Иван Петрович|Иван Редников]] — 1956-1960 сылларга [[Саха АССР]] Үрдүкү Сэбиэтин Бөрөсүүдьүмүн бэрэстээтэлин солбуйааччы, хомуньуус баартыйа диэйэтэлэ, [[Аан дойду иккис сэриитэ|Аан дойду иккис сэриитин]] кыттыылааҕа, полковник.

* [[Муус устар 22]] — [[Крылов Евграф Михайлович]], саха худуоһунньуга.
* [[Муус устар 24]] — [[Павлов Валентин Васильевич]] (1916—1974), Сэбиэскэй Сойуус Геройа.
* [[Атырдьах ыйын 23|Атырдьах ыйа 23]] — Протодьяконов Гавриил Дмитриевич, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Чурапчы улууһун ытык киһитэ.

* [[Алтынньы 2]] ― [[Шукшин Василий Макарович|Василий Шукшин]] (1929 төр.), суруйааччы, киинэ артыыһа, киинэ режиссера, сценарист.

* [[Ахсынньы 2]] — [[Ермольева Зинаида Виссарионовна|Зинаида Ермольева]] (1898 төр.), сэбиэскэй микробиолог, эпидемиолог, антибиотик айааччы.
* [[Ахсынньы 24]] — [[Гоголев Захар Васильевич]] (1911—1974), история билимнэрин доктора.


[[Категория:1974|*]]</text>
      <sha1>ihij8eui26hyp1m6hk4nnm611xz0oqb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1975 сыл</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6583</id>
    <revision>
      <id>383122</id>
      <parentid>378865</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T21:05:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HalanTul</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <comment>/* Туох буолбута */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6117" xml:space="preserve">{{Сыллар|1975}}

'''1975''' сыл.

== Туох буолбута ==
=== Күнэ-дьыла чопчуланыахтаах ===
* 1975 сыллахха Соҕуруу Саха сирин территориальнай производственнай комплексын оҥоруу саҕаламмыт, соруга — Япония металлургиятын анаан таас чоҕу хостооһун. Чох билигин да ол дойдуга экспортанар.

=== Ыам ыйа ===
* [[Ыам ыйын 29]] — Белоруссия заводугар ССРС-ка саамай улахан грузовик оҥоһуллан тахсар буолбут (БелАЗ-7520).

=== Алтынньы ===
* [[Алтынньы 22]] — «Венера-9» диэн советскай космическай станция [[Чолбон]] планетаҕа түһэн аан бастаан атын планетаны хаартыскаҕа түһэрэн [[Сир]]гэ ыыппыт.

=== Сэтинньи ===
* [[Сэтинньи 6]] — [[Нүөрүҥгүрү]] куорат буолбут. Ньируунгра эбэҥкилииттэн &quot;[[Дьарҕаа]]лаах үрэх&quot; диэн. 1952 сыллаахха Нүөрүнгүрүүтээҕи геологическэй чинчийэр партия тэриллэн Нүөрүнгүрү үрэх үрдүгэр бастакы геологтар балааккалара турбут. 1963 сыл балаҕан ыйыгар &quot;Модун&quot; дьапталҕа илин учаастагар бастакы арыйыы саҕаламмыт, ол кэннэ 1967 сыл бүтүүтэ экскаватарынан бастакы чох хостоммут. Онтон БАМ хоту салаатын тутан саҕалаабыттар (Тында – Беркакит хайысхата) уонна Саха сирин соҕурууҥҥу производственнай холбоһугун тэрээһинэ саҕаламмыт.
* [[Сэтинньи 8]] — [[Рига]] рейдыгар турбут «Сторожевой» диэн байыаннай хараабылга [[&quot;Сторожевой&quot; өрө туруута|өрө туруу]] буолбут. Валерий Саблин диэн замполит хараабыл хапытаанын хаайбыт уонна дойду салалтата [[Өктөөп өрөбөлүүссүйэтэ|Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин]] таҥнарбытын туһунан биллэрбит, Киин тэлэбиидэнньэҕэ тахсары модьуйбут. [[Брежнев Леонид Ильич|Брежнев]] хараабылы тимирдэргэ бирикээс биэрбитэ. [[Кронштадт|Кронштадка]] ([[Швеция]] кыраныыссатыттан чугас) баран эрэр хараабылы буомбалаан тохтоппутарын кэннэ хапытаан Саблины бэстилиэтинэн атахха бааһырдан былааһы бэйэтигэр төннөрбүтэ. Саблины сууттаан баран дойдуну таҥнарыыга буруйдаан ытан өлөрбүттэрэ, киниэхэ көмөлөспүт Александр Шеин диэн мотуруоһу 8 сыл хаайыыга ыыппыттара. Атыттар дисциплинарнай миэрэҕэ тардыллыбыттара. 1994 сыллаахха дьыала хат көрүллүбүтэ, Үрдүкү суут таҥнарыыга буруйдарын устубута, ол эрээри устаабы кэһиигэ буруйдарын бигэргэппитэ, онон толору реабилитациялаабаҕа.
* [[Сэтинньи 11]] — [[Ангола]] [[Португалия]]ттан тутулуга суох буолбут.
=== Ахсынньы ===
* [[Ахсынньы 26]] — Звуктааҕар түргэнник көтөр [[Ту-144]] сэбиэскэй пассажирскай сөмүлүөт үлэҕэ киллэриллибит.

== Төрөөбүттэр ==
* [[Бэс ыйын 18]] — [[Аммосов Айаал Александрович]], Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх артыыһа.

* [[Ахсынньы 9]] — Чурапчы улууһугар [[Кузьмина Людмила Григорьевна|Людмила Кузьмина]] — опера ырыаһыта, меццо-сопрано, СӨ Опера уонна балет тыйаатырын артыыһа.

== Өлбүттэр ==
* [[Попов Кирилл Егорович]] (12.02.1917—1975) — Социалистическай Үлэ Геройа, ойуур хаһаайыстыбатын үлэһитэ
* [[Старостин Семен Константинович – Одьоо Ыстаарыһын]] (1900—1975) — уустук, чаҕылхай олоҕу олорбут саха киһитэ.
* [[Степанов Николай Иванович]] — [[Ноорой]] (1897—1975), олоҥхоһут. 
* [[Тохсунньу 1]] — [[Түнгүрээдэп Захар Тимофеевич]], Саха АССР культуратын үтүөлээх диэйэтэлэ.
* [[Ыам ыйын 11]] — [[Васильев Сергей Степанович]] — Борогонскай (1907—1975), поэт, публицист уонна очеркист.
* [[Балаҕан ыйын 26]] — [[Попов Иннокентий Гаврилович]] (1919—1975), история билимнэрин кандидата, Саха государственнай университетын ректора (1959—1973).
* [[Алтынньы 10]] — [[Спиридонов Илья Константинович]] (1913—1975), Социалистическай Үлэ Геройа
* [[Сэтинньи 25]] — [[Габышев Лев Михайлович]], саха худуоһунньуга, Саха АССР ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ.


[[Категория:1975|*]]</text>
      <sha1>s9nurz1jqjh8ulos8a7exhpp0euoi6e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Муус устар 26</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7583</id>
    <revision>
      <id>383125</id>
      <parentid>380141</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T21:21:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HalanTul</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <comment>/* Түбэлтэлэр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10825" xml:space="preserve">'''Муус устар 26''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 116-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 117-c күнэ). Сыл бүтүө 249 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==

* {{Флагификация|ООН}} (МДИС,ВОИС) — [[Интеллект бас билиитин аан дойдутааҕы күнэ]]
* {{Флагификация|ООН}} — [[Чернобыллааҕы АЭС-ка буолбут алдьархай кутурҕанын аан дойдутааҕы күнэ]]

* {{флагификация|Армения}} — Пограничник күнэ
* {{UKR}}, {{RUS}} — [[Радиациялаах саахалларга өлбүт дьону ахтан ааһар күн]]
* {{nobr|{{Флагификация|Россия|размер={{{размер|}}}}}}} — Нотариат күнэ&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=|url=http://base.garant.ru/71385058/|title=Указ Президента РФ от 26.04.2016 N 195 «О Дне нотариата» {{!}} ГАРАНТ|author=|website=base.garant.ru|date=|publisher=|accessdate=2020-07-22}}&lt;/ref&gt;
** {{флагификация|Марий Эл}} — Наассыйа дьоруойун күнэ
** {{Флагификация|Татарстаан}}: [[Төрөөбүт тыл күнэ (Татарстаан)|Татарстааҥҥа Төрөөбүт тыл күнэ]] — аатырбыт бэйиэт [[Габдуллаа Тукаай]] төрөөбүт күнүгэр бэлиэтэнэр
* {{флагификация|Танзания}} — Холбоһуу күнэ
* {{флагификация|Флорида}} (АХШ) — Конфедерацияны ахтар күн

== Түбэлтэлэр ==
* [[Б.э.и. 1457 сыл]] — Мегиддо аттынааҕы кыргыһыы. Фараон [[Тутмос III]] сэриитэ Хотугу Сиирийэ уонна Палестина ыраахтааҕыларын холбоһуктаах аармыйалын үлтүрүппүт.
* [[1348]] — Чиэхийэ хоруола Карел IV Прагаҕа университет тэрийбит. Кэлин кини аатынан Карлов диэн ааттаммыта, Киин Европаҕа бастакы университет.
* [[1607]] — Генри тумулга (Вирджиния) Америкаҕа олохсуйа кэлбит бастакы аҥылычааннар түспүттэр.
* [[1795]] — Арассыыйа [[Курляндия]]ны бэйэтигэр холбообут.
* [[1799]] — Адда өрүс аттынааҕы кыргыһыы саҕаламмыт. Нуучча уонна Австрия сэриилэрин Александр Суворов хамаандалаабыт, француз сэриитин — Ж. В. Моро. Бу кыргыһыы союзниктар бастакы бөдөҥ кыайыыларынан түмүктэммит.
* [[1828]] — Арассыыйа импиэрийэтэ Осмаан импиэрийэтигэр сэриини биллэрбит.
* [[1863]] — Тохсунньутааҕы өрө туруу: поляк өрө турааччылара Новая Весь аннынааҕы кыргыһыыга импиэрийэ сэриилэрин кыайбыттар. 
* [[1921]] — Сиббюро мунньаҕар Саха сирин автономиятын туһунан [[Былатыан Ойуунускай]] дакылаатын истибиттэр. Сол күн [[Москуба]]ҕа Наркомнац [[Иосиф Сталин|Иосиф Сталиҥҥа]] [[Максим Аммосов]] автономия боппуруоһугар этиитин билиһиннэрбит.
* [[1937]] — [[Испания|Испанияҕа]] гражданскай сэрии кэмигэр генерал Франсиско Франко көрдөһүүтүнэн ньиэмэс люфтваффета [[Герника]] куораты буомбалаабыт. 3 чаас тухары буомба түспүтүн түмүгэр кырачаан куорат суох буолбут.
* [[1939]] — өрөбөлүүссүйэни утарар үлэни ыыппытын, &quot;өстөөхтөр&quot; [[Алампа]], [[Күлүмнүүр]], [[Ойуунускай]] пьесаларын туруорбутун иһин хаайыллыбыт [[Саха тыйаатыра|Саха тыйаатырын]] дириэктэрэ [[Местников Тарас Павлович|Тарас Местников]] урут биэрбит көрдөрүүлэриттэн эмискэ батыммыт, силиэстийэ сыыһа ыытыллыбытын, буруйа суоҕун эппит. Ол эрээри баайа-дуола былдьанан, 20 сылга хаайыыга ыытыллыбыта. Уһун унньуктаах үҥсүү-харсыы түмүгэр 1940 сыллаахха буруйа суоҕа дакаастанан босхоломмута. Маны устуоруктар нарком Н.Ежов ууратыллыбытын, онон НКВД сорох дьыалалара хаттаан көрүллүбүтүн кытта ситимнииллэр.
* [[1939]] — [[Кыым, хаһыат|&quot;Кыым&quot; хаһыат]] сүрүн эрэдээктэрэ [[Бордонскай Степан Алексеевич|Степан Бордонскай]] баартыйа обкуомун пропагандаҕа салаатын сэбиэдиссэйинэн анаммыт.
* [[1943 сыл|1943]] — Уппсала куоракка [[Швеция]] национал-социалистарын кэнгириэстэрин кэмигэр тыһыынчаттан тахса антифашист кинилэри утаран эйэлээх бырачыаска тахсыбытын полиция ыспыт.
* [[1954]] — ССРС Үрдүкү Сэбиэтэ [[Кырыым |Кырыым уобалаһын]] РСФСР састаабыттан таһаарбыт уонна Украина ССР састаабыгар киллэрбит, ол туһунан ССРС конституциятыгар уларытыылары оҥорбут.
* [[1957 сыл]] — Саха АССР [[Булуҥ улууһа|Булуҥ]] оройуонун киинэ [[Күһүүр]]тэн [[Тиксии]]гэ көһөрүллүбүт.
* [[1961 сыл]] — «Саха тылын таба суруйуутун быраабылаларын» саҥа бырайыага «Социалистическая Якутия» хаһыакка бэчээттэммит. Бу кэмтэн ыла саха тылыгар киирии тыллар олохторун нууччалыы суруйуу күүскэ киирбитэ. Саха сирэ атын өрөспүүбүлүкэлэртэн бүтэһигинэн бу үөһэттэн күһэйиини ылыммыта.
* [[1962]] — Британия бастакы «Ариэль-1» диэн спутнигын космоска таһаарбыт. 
* [[1966]] — [[Ташкент]] куоракка 8 бааллаах сир хамсааһына буолбут.
* [[1986]] — Украина Чернобыль куоратын аттыгар баар атомнай электростанцияҕа [[Чернобыль саахала|улахан саахал]] тахсыбыт.
* [[1989 сыл|1989]] — «Жэньминь жибао» Тэньаньмынь болуоссакка тахсыбыт устудьуоннар бырачыастарын өстөөхтөр утарсыыларын быһыытынан сыаналаабыт. Бу ыстатыйа [[Кытай Дьон Өрөспүүбүлүкэтэ|Кытай]]га улахан айдааны күөдьүппүтэ. 
* [[2000]] — [[АЛРОСА]] бэрэсидьиэнин [[Вячеслав Штыров|Вячеслав Штырову]] (икки сыл буолан баран СӨ Бэрэсидьиэнинэн талыллыбыта) элбэх дьон олоҕун тупсарбытын иһин Бочуот уордьанынан наҕараадалаабыттар.
* [[2002]] — [[Намнааҕы педагогика кэллиэһэ]] СӨ бэрэсидьиэнин ыйааҕынан Нам улууһуттан төрүттээх саха уһулуччулаах судаарыстыбаннай диэйэтэлэ [[Винокуров Илья Егорович|Илья Винокуров]] аатын сүкпүтэ.
* [[2006]] — ВСТО [[Байкаал]]ы эргийэ барарын туһунан быһаарыыны дойду бэрэсидьиэнэ В. Путин ылыныммыт, турба Талакааҥҥа чугаһаан биэрбит.
* [[2006]] — [[Үөһээ Бүлүү улууһун былааҕа]] бигэргэммит. 
* [[2011]] — [[Горнай улууһун былааҕа]] бигэргэммит.
* [[2015]] — Казахстааҥҥа [[Нурсултан Назарбаев]] алтыс төгүлүн быыбарга кыайбыт (97,7% куолаһы ылбыт).

== Төрөөбүттэр ==
* [[1564]] — [[Уиллиам Шэкспир|Вильям Шекспир]] (ааҥл. William Shakespeare).
* [[1886]] — татаар уһулуччулаах бэйиэтэ [[Габдуллаа Тукаай]].
* [[1915]] — бэйиэт, тылбаасчыт [[Кузьмин Макар Иванович|Макар Хара]] (1915—1981). Таатта [[Уолба нэһилиэгэ (Таатта улууһа)|Уолба]]тыгар төрөөбүтэ. Аҕа Дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа.
* [[1920]] — [[Трофимов Василий Григорьевич|Василий Трофимов]] (1920—1988) — Социалистыы Үлэ Дьоруойа.
* [[1928]] — [[Десяткин Тарас Гаврилович|Тарас Десяткин]] — геолог идэлээх, «Якутзолото» тэрилтэни өр сылларга салайбыт киһи, Социалистыы Үлэ Дьоруойа.
* [[1942]] — [[Иванов Валерий Иосифович|Валерий Иванов]] — техническай билим хандьыдаата.

== Өлбүттэр ==
* [[1984]] — [[Цытович Николай Александрович|Николай Цытович]], учуонай, геомеханик, инженер геолог, ССРС НА чилиэн-кэрэспэдьиэнэ. 1947—1953 сыллардаахха ССРС НА Саха сиринээҕи филиалын Президиумун бэрэссэдээтэлэ.


{{ыйдар}}

[[Категория:муус устар 26]]</text>
      <sha1>buj8mql4d7k4tnoiwlutudmv223si8r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>От ыйын 8</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7777</id>
    <revision>
      <id>383119</id>
      <parentid>381852</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T21:00:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HalanTul</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <comment>/* Түбэлтэлэр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7485" xml:space="preserve">'''От ыйын 8''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 189-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 190-c күнэ). Сыл бүтүө 176 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==

* Аан дойдуга [[аллергия|аллергияны]] кытта охсуһуу күнэ (Аллергия аан дойдутааҕы тэрилтэтэ уонна Иммунопатология аан дойдутааҕы тэрилтэтэ)&lt;ref&gt;[http://gcmp.ru/wd_combatallergies/ Всемирный день борьбы с аллергией | Городской центр медицинской профилактики]&lt;/ref&gt;
* {{Флагификация|Россия}} — Арассыыйаҕа дьиэ кэргэн, таптал уонна бэриниилээх буолуу күнэ (Петр уонна Феврония күннэрэ). 2008 сылтан бэлиэтэнэр.


== Түбэлтэлэр ==
* [[Б.э.инн. 52 сыл]] — [[Париж]] (Лютеция) үөскээбит күнүнэн ааҕыллар.
* [[1497]] — [[Васко да Гама]] [[Ииндийэ]]ҕэ бастакы быһаччы айаныгар туруммут.
* [[1709]] — [[Полтааватааҕы кыргыһыы]]. Бу сүүрбэччэ сыл [[Швеция]] атын дойдулары кытта сэриилэспит (Арассыыйа историографиятыгар [[Хотугу сэрии]] диэн ааттанар) сэриитин саамай улахан кыргыһыыта этэ. Сэрии өссө да 12 сыл тухары салҕаннар, манна хотторон Швеция дьиҥнээхтик кыайан өрүттүбэтэҕэ. [[Бүөтүр I]] саамай киэн туттар кыргыһыыта этэ.
* [[1819]] — [[Санкт-Петербург]]а Исаакий собуорун тутуута саҕаламмыт.
* [[1833]] — Ункяр-Искелеси эйэ, доҕордоһуу уонна көмүскэнии сойууһун туһунан сөбүлэҥ [[Арассыыйа]] уонна [[Осмаан Импиэрийэтэ|Осмаан импиэрийэтин]] ыккардыларыгар түһэрсиллибит.
* [[1916]] — [[Туркестаан]] уонна истиэп уобаластарын 400 тыһ. олохтооҕун күһэлэҥ үлэҕэ ылыы (мобилизация) туһунан ыйаах тахсыбыт. Онтон сылтаан буолбут [[казаахтар]] өрө туруулара кырыктаахтык хам баттаммыта.
* [[1853]] — [[Токио]] хомотугар командор Мэтью Перри салайыылаах [[АХШ]] флота кэлбит уонна [[Дьоппуон]]у атыы-эргиэн саҕалыырга күһэйбит. Икки үйэлээх [[Дьоппуон]] изоляцията түмүктэммит.
* [[1922]] — [[Строд Иван Яковлевич|Иван Строд]] хамандыырдаах кыһыл этэрээт [[Бүлүү (куорат)|Бүлүү куоратын]] осадатын устубут.
* [[1932]] — Дьокуускайга [[Бастакы бүтүн Саха сиринээҕи спартакиада]] аһыллыбыт. Саха АССР тэриллибитэ 10 сылыгар анаммыт.
* [[1944]] — [[ССРС|ССРС-ка]] «[[Дьоруой Ийэ |Дьоруой Ийэ]]» ытык аат үөскээбит, «Ийэ албан аата» уордьан уонна «Ийэ мэтээлэ» олохтоммуттар.
* 1944 — Ураалга [[Миасс]] куоракка көһөрүллүбүт  «[[ЗИС]]» собуот бастакы массыынатын таһаарбыт.
* [[1947]] — Нью-Мексико штаакка биллибэт көтөр эттик түспүтүн туһунан сурах тарҕаммыт. Билигин бу түбэлтэ Розуэлл аттынааҕы НЛО быһыытынан биллэр. Аан дойдуга элбэх сурах-садьык, таайыы, сабаҕалааһын төрүөтэ буолбута.
* [[1970 сыл|1970]] — [[Ричард Никсон]] АХШ Кэнгириэһигэр туһаайыытыгар төрүт олохтоох американецтар бэйэлэрин омук быһыытынан билиниилэрин өйөөһүн АХШ официальнай бэлиитикэтэ буолуохтааҕын туһунан эппит. Манна олоҕуран 1975 сыллаахха Индеецтэр бэйэлэрин билиниилэрин уонна үөрэниилэригэр көмөлөһүү туһунан сокуон ылыныллыбыта.
* [[1972]] — [[АХШ]] бэрэсидьиэнэ Никсон [[ССРС]] Америкаттан 3 сыл иһигэр 750 мөлүөйүөн дуолларга [[бурдук]] атыылаһыа диэн биллэрбит.
* [[1974]] — [[ССКП]] Киин кэмитиэтэ уонна ССРС миниистирдэрин сэбиэтэ [[БАМ]] тутуутун бырайыагын бигэргэтэн холбоһуктаах 561 нүөмэрдээх уураах таһаарбыттар. Бу иннинэ 1972 сыллаахха муус устар 5 күнүгэр Бам-Тындинскай суолу тутуу саҕаламмыта.
* [[1982]] — [[Ираак]] бэрэсидьиэнин [[Саддам Хусейн]]ы өлөрө сатаабыттар. Мантан сылтаан Дуджайл куоракка хас да ый тухары киһи бөҕөнү өлөрбүттэрэ.
* [[1994]] — [[Ким Чен Ир]] аҕата [[Ким Ир Сен]] өлбүтүн кэннэ [[Хотугу Кэриэйэ]]ҕэ муҥур былааһы ылбыт.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1900]] — (эргэ истиилинэн 25.06) [[Кыыл Уола|Сергей Зверев — Кыыл Уола]] ([[1973]] өлб.) — олоҥхоһут, тойуксут, РСФСР уонна Саха АССР култууратын үтүөлээх диэйэтэлэ.
* [[1917]] — Наталья Кинд ([[1992]] өлб.) — «Мир» алмаастаах туруубкатын арыйбыт дьахтар, геология-минералогия билимин хандьыдаата, геолог.
* [[1925]] — [[Баишева Февронья Алексеевна|Февронья Баишева]] — [[«Саха» НКИХ]] хуорун дирижера, РСФСР уонна Саха АССР үтүөлээх артыыската.

== Өлбүттэр ==
* [[1967]] — [[Шемяков Николай Васильевич|Николай Шемяков]] (19.05.1913 төр.) — аҕыйах ахсааннаах [[эбэҥки]] норуотун чулуу уола, булчут-стахановец, 1939—1953 сс. [[Эдьигээн улууһа|Эдьигээн]] райисполкомун бэрэссэдээтэлэ.
* [[2011]] — [[Посельская Наталья Семёновна|Наталья Посельская]] (12.04.1946 төр.) — балерина, балет педагога, хореограф, педагогика билимин хандьыдаата.


{{ыйдар}}

[[Категория:От ыйын 8]]</text>
      <sha1>m4i8tbu74g99x0mpiulff6s2y11j3zq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Атырдьах ыйын 19</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7887</id>
    <revision>
      <id>383123</id>
      <parentid>382980</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T21:12:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HalanTul</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <comment>/* Түбэлтэлэр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9363" xml:space="preserve">'''Атырдьах ыйын 19''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 231-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 232-c күнэ). Сыл бүтүө 134 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флаг|ООН}}  [[Киһилии (гуманитарнай) көмө аан дойдутааҕы күнэ]]
* {{Флаг|ООН}}  Хаартыска аан дойдутааҕы күнэ

* {{Флагификация|Афганистан}} — Тутулуга суох буолуу күнэ. Равалпинди сөбүлэҥэ 1919 сыллаахха дойду Британияттан тутулуга суох буолбутун бигэргэппит
* {{Флагификация|Вьетнам}} — Атырдьах ыйынааҕы өрөбөлүүссүйэ күнэ (1945)

* {{Флагификация|США}} — Абыйаассыйа күнэ (National Aviation Day). 1939 сылтан [[Рузвельт, Франклин Делано|Франклин Рузвельт]] ыйааҕынан бэлиэтэнэр
* {{Флагификация|Украина}} — Ыҥырыа иитээччи күнэ
* {{Флагификация|Россия}} — Мотострелковай сэриилэр күннэрэ

== Түбэлтэлэр ==
* [[1687]] — Арассыыйа импиэрийэтин Олонец уйуоһугар Березов диэн сиргэ тыһыынчаттан тахса киһи үс тарбаҕынан кириэс охсунуууну утаран бэйэлэрин уматыммыттар.
* [[1745]] — Карс аттынааҕы кыргыһыыга Надиир шах баһылыктаах Пиэрсийэ аармыйата Осмаан импиэрийэтин аармыйатын урусхаллаабыт.
* [[1785]] — урукку истиилинэн атырдьах ыйын 8 күнүгэр Екатерина II ыраахтааҕы [[Биллингс Иосиф Иосифович|Иосиф Биллингс]] салайааччылаах [[Биллингс И.И. география уонна астрономия экспедицията (1785 - 1795)|кистэлэҥ географическо-астрономическай байҕал эспэдииссийэтин]] ыытар туһунан ыйааҕы таһаарбыт. Бу эспэдииссийэҕэ сылдьыбыт быраас [[Робек Михаил Михайлович|Михаил Робек]] саха уонна эбээн тылларын бастакы тылдьыттарын хомуйбута.
* [[1839]] — Франция бырабыыталыстыбата Нисефор Ньепс уонна Луи Дагер айбыт хаартыскаҕа түһэрии бастакы ньымаларын аан дойду бас билиитинэн биллэрбит. Дагерротип кистэлэҥэ аһылларын хааччыйаары Дагерга уонна Ньепс уолугар Исидорга (Ньепс бэйэтэ ол кэмҥэ өлбүт этэ) өлүөхтэригэр диэри биэнсийэ төлүүргэ быһаарбыта.
* [[1856]] — [[АХШ]] айааччыта Гейл Борден (Gail Borden) ''хойдубут үүтү'' оҥоруу ньыматын патеннаабыт.
* [[1923]]
** Москубаҕа билиҥҥи Горькай аатынан паарка оннугар Бүтүн Арассыыйатааҕы тыа хаһаайыстыбатын уонна кустарнай бырамыысыланнаһын быыстапката аһыллыбыт. Кэлин ВДНХ аһылларыгар олук буолбута.
** «Персей» диэн бастакы сэбиэскэй чинчийэр аал бастакы эриэйсигэр аттаммыт.
* [[1944]] 
** Парижка ньиэмэстэри утары өрө туруу саҕаламмыт.
** Лүөччүк [[Александр Покрышкин]] бастакыннан үс төгүллээх Сэбиэскэй Сойуус дьоруойа буолбут.
* [[1947]] —  [[А битэмиин]] (ретинол) аан бастаан оҥоһуллубут.
* [[1960]] 
** [[Свердловскай]] аттыгар суулларыллыбыт [[АХШ]] U-2 үспүйүөн сөмүлүөтүн лүөччүгэ Фрэнсис Пауэрс сууттаммыт, уон сыл хаайыыга ууруллубут.
** «Спутник-5» космос хараабыла арбыытаҕа тахсыбыт. Бу хараабылынан Белка уонна Стрелка диэн ыттар куйаарга көппүттэр уонна этэҥҥэ [[Сир]]гэ төннүбүттэр. Куйаартан тыыннаах төннүбүт бастакы харамай буолбуттар. 
* [[1963]] — [[РСФСР]] үөрэҕин миниистирин бирикээһинэн Намнааҕы педагогика учуулуссата тэриллибит. Билигин — [[Винокуров И.Е. аатынан Намнааҕы педагогика кэллиэһэ|Винокуров И. Е. аатынан Намнааҕы педагогика кэллиэһэ]].
* [[1987]] — Уһук Илин, Бурятия уонна Чита уобалаһын оҥорон таһаарар күүстэрин 2000 сылга диэри холбоһуктаах сайыннарыы туһунан ССКП КК уонна ССРС Миниистирдэрин сэбиэтин холбоһуктаах 958 нүөмэрдээх уураахтара тахсыбыт.
* [[1990]] — [[Нүөрүҥгүрү]] куораттан Дьокуускайга көтөн иһэр 85 пассажирдаах [[ТУ-154]] сөмүөлүөтү 15 хаайыылаах былдьаабыт, Красноярскайынан Ташкеҥҥа тиийбиттэр. Онно 45 пассажиры босхолообуттар, 4 хаайыылаах бэриммиттэр. Уоннааҕылара Пакистааҥҥа Карачи куоракка көппүттэр, онно хаайыылаахтары барыларын тутан хаайбыттар, сууттаан баран өлөрүүгэ уурбуттар. Икки террорист бэйэлэригэр тиийинэн өлбүттэр, биир итииттэн сылтаан хаайыыга өлбүт. 1991 сыллаахха атыттарын өлүөхтэригэр дылы хаайыыга сытарга диэн бириигэбэрдэрин уларыппыттар.
* [[1991]] — ''Атырдьах ыйынааҕы путч'': [[Сэбиэскэй Сойуус]] ыһыллыытын тохтотоору сорох үрдүкү сололоох салайааччылар ГКЧП тэрийэн былааһы бэйэлэригэр ыла сатаабыттар. [[Москуба]]ҕа тааҥкалардаах аармыйа киллэриллибит. [[ССРС]] бэрэсидьиэнэ [[Михаил Горбачев]] [[Кырыым]]ҥа сайылыгар хаайыллыбыт. ГКЧП-ны утарар [[РСФСР]] бэрэсидьиэнэ [[Борис Ельцин]] бронетранспортер үрдүттэн &quot;Арассыыйа гражданнарыгар ыҥырыы&quot; тыл эппит.
* [[1999]] — Белградка (Югославия) уонунан тыһыынча киһи бэрэсидьиэн Слободан Милошевич утары миитиҥҥэ тахсыбыттар.
* [[2005]] — [[Арассыыйа]] уонна [[Кытай]] аан бастаан бииргэ ыытыллыбыт байыаннай үөрэнии-эрчиллиилэрэ саҕаламмыт.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1934]] — Дьокуускайга [[Климовскай Игорь Владимирович|Игорь Климовскай]] — ирбэт тоҥу чинчийэр учуонай. МГУ-ну бүтэрээт Дьокуускайга Ирбэт тоҥу чинчийэр үнүстүүккэ үлэлии киирбитэ, сааһыран баран Москубаҕа көспүтэ. [[Бүлүү (өрүс)|Бүлүү]] өрүһү бырамыысыланнас киртитиитигэр үлэлээх.

== Өлбүттэр ==
* [[1937]] — Саха сиригэр сэбиэскэй былааһы олохтоспут [[Строд Иван Яковлевич|Иван Строд]] түрүөрдээһиҥҥэ(терроризм) күтүрэнэн сууттаммыт уонна ол күн ытыллыбыт. 1957 сыллаахха буруйа суоҕунан реабилитацияламмыта. 
* [[1983]] — Москубаҕа [[Новгородов Афанасий Иннокентьевич|Афанасий Новгородов]] (1902 с. Үөһээ Дьааҥыга төр.) — 1947-1950 сс. [[Тыл, литератуура уонна устуоруйа үнүстүүтэ)|Тыл, литэрэтиирэ уонна устуоруйа үнүстүүтүн]] дириэктэрэ, устуоруйа билимин дуоктара, бэрэпиэссэр.

{{ыйдар}}

[[Категория:Атырдьах ыйын 19]]</text>
      <sha1>pd1tfnvhruk4r0mgo7mfs4bix2aj56z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Атырдьах ыйын 23</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7891</id>
    <revision>
      <id>383126</id>
      <parentid>369986</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T21:26:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HalanTul</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <comment>/* Түбэлтэлэр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7521" xml:space="preserve">'''Атырдьах ыйын 23''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 235-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 236-c күнэ). Сыл бүтүө 130 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флагификация|ООН}} — [[Кулуттааһынтан суорума суолламмыттары ахтар уонна кулуттааһыны суох гыныы аан дойдутааҕы күнэ]]
* {{Флагификация|Евросоюз}} — [[Европаҕа сталинизмтан уонна нацизмтан суорума суолламмыттары ахтар күн]]


* {{Флагификация|Россия}} — [[Курскай тоҕой кыргыһыытын күнэ]]
* {{Флагификация|Армения}} — Тутулуга суох буолуу күнэ. 1990 сыллаахха декларация ылыныллыбыт&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://ru.armeniasputnik.am/society/20200823/24197586/Mechta-obrela-zhizn-rukovodstvo-Armenii-o-vazhnosti-Deklaratsii-nezavisimosti.html|title=Саркисян и Мирзоян назвали важность принятия Декларации независимости Армении|website=ru.armeniasputnik.am|accessdate=2020-08-23}}&lt;/ref&gt;
* {{Флагификация|Ираан}} — Быраас күнэ
* {{Флагификация|Украина}} — [[Украина былааҕын күнэ|Былаах күнэ]]
* {{Флагификация|Эсватини}} — Умхланга күнэ, эбэтэр Тростник үҥкүүтэ. Эргэ тахса илик кыргыттар уонна дьахталлар Лудзидзини дэриэбинэҕэ мусталлар 
* {{Флагификация|Дания}} — Русалка күнэ&lt;ref&gt;[https://ria.ru/20130823/957709280.html Памятник Русалочке в Копенгагене — РИА Новости, 23.08.2013&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt;]&lt;/ref&gt;

* {{Флагификация|Белоруссия}} — Статистика үлэһиттэрин күнэ.

== Түбэлтэлэр ==
* [[1382]] — Москубаны [[Алтан Ордуу]] баһылыга [[Тохтамыш]] сэриилэриттэн көмүскүүргэ нуучча сирдэригэр аан бастаан [[тэргэн]]нэри туһаммыттар. Ол эрээри үс хонон баран Тохтамыш сэриитигэр киирсэр Суздаль уонна Алын Новгород кинээстэрэ Москуба ааннарын кыргыһыыта суох аһан биэриҥ диэн тылларыгар киллэрбиттэрэ. Онон Москуба бэриммитэ.
* [[1552]] — Нуучча ыраахтааҕытын [[Уордаах Уйбаан]] сэриитэ [[Казань]] куораты төгүрүктээбит.
* [[1906]] — [[Николай II]] ыраахтааҕы нуучча бааһынайдарыгар 20 мөлүйүөн акр сири атыылыыр туһунан ыйаах таһаарбыт.
* [[1913]] — [[Копенһаген|Копенгагеҥҥа]] Ганс Христиан Андерсен остуоруйаларын дьоруойугар Русалкаҕа мэҥэ туруорбуттар.
* [[1935]] — [[Москуба]]ҕа Кириэмил башняларын икки бастаах хотойдорун биэс салаалаах сулустарынан солбуйарга Политбюро дьаһайбыт.
* [[1939]] — [[Германия]] уонна [[Сэбиэскэй Сойуус]] сэриинэн саба түһүспэт туһунан дуогабар (пакт) түһэрсибиттэр. Дуогабарга Илин Европа дойдуларын үллэстибиттэрэ биллэр. Бу дуогабары туһанан Германия сүрүн өстөөхтөрүн [[Франция]]ны уонна Сэбиэскэй Сойууһу утары биирдиилээн сэриилэһэр кыахтаммыта. Онтон Сэбиэскэй Сойуус сэриигэ бэлэмнэнэр кэми сүүйбүтэ.
* [[1942]] — [[Сталинградтааҕы кыргыһыы]] кэмигэр [[Германия|ньиэмэс]] аармыйата [[Волга]] өрүһүн кытылыгар тахсыбыт.
* [[1956]] — ССРС Миниистирдэрин Сэбиэтин Уурааҕынан [[Саха государственнай педагогика института|Саха государственнай педагогика институтун]] оннугар [[М._К._Аммосов_аатынан_Хотугулуу-Илиҥҥи_федеральнай_университет|Саха государственнай университета]] тэриллибит.
* [[1973]] — [[Швеция]] киин куоратыгар [[Стокhольм]]ҥа табыллыбытах баан халааһына буолбут. Халааччылар 5 күн аманааттары (заложниктары) тутан олорбуттар, ол кэм иһигэр аманааттар атаҕастааччыларын сөбүлээн барбыттар эбит. Бу быһылаан &quot;Стокhольм синдрома&quot; диэн тиэрмини үөскэппит.
* [[1989]] — ''Ыллыыр өрөбөлүүссүйэ'': [[Эстония]], [[Латвия]] уонна [[Литва]] 2 мөлүйүөн олохтооҕо [[Вильнюс]] - [[Таллинн]] суолга илиилэринэн тутуһан 600 км усталаах тыыннаах субурҕа оҥорбуттар.
* [[2011]] — &quot;[[Өлүөнэ турууктара]]&quot; паарканы ЮНЕСКО-ттан кэлбит эспиэрдэргэ (Соҕуруу Кэриэйэттэн Ке Син Ху, Монголияттан Соранг Го) көрдөрбүттэр.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1825]] — [[Маак Ричард Карлович|Ричард Маак]] — 1854—1855 сылларга Бүлүүтээҕи эспэдииссийэ начальнига.
* [[1914]] — [[Данилов Софрон Матвеевич|Софрон Данилов]] — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Саха Сирин уһун үйэлээх олохтооҕо.
* [[1945]] — [[Власов Василий Михайлович|Василий Власов]] — 1998—2002 сс. Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталыстыбатын Бэрэстээтэлэ.
* [[1948]] — [[Ехануров Юрий Иванович|Юрий Ехануров]] — 2005—2006 сылларга [[Украина]] премьер-миниистирэ, 2007—2009 сылларга Украина оборуонатын миниистирэ, Саха сиригэр [[Уус-Майа_улууһа|Уус-Майа]] [[Бэлькичи]]тигэр төрөөбүт, омугунан [[бүрээттэр|бүрээт]].

== Өлбүттэр ==
* [[1944]] — [[Шавкунов Георгий Иванович|Георгий Шавкунов]] — сэрии иннинэ [[Дьокуускай]]га кэлэн олохсуйбут Сэбиэскэй Союз Дьоруойа.


{{ыйдар}}

[[Категория:Атырдьах ыйын 23]]</text>
      <sha1>cjqvz8a4zlt4fyefbqqplvt8h2ld1cu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>383127</id>
      <parentid>383126</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T21:41:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HalanTul</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <comment>/* Бэлиэ күннэр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7560" xml:space="preserve">'''Атырдьах ыйын 23''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 235-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 236-c күнэ). Сыл бүтүө 130 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флагификация|ООН}} — [[Кулутунан эргинии содулуттан суорума суолламмыттары ахтар уонна кулутунан эргиниини суох гыныы аан дойдутааҕы күнэ]]
* {{Флагификация|Евросоюз}} — [[Европаҕа сталинизмтан уонна нацизмтан суорума суолламмыттары ахтар күн]]


* {{Флагификация|Россия}} — [[Курскай тоҕой кыргыһыытын күнэ]]
* {{Флагификация|Армения}} — Тутулуга суох буолуу күнэ. 1990 сыллаахха декларация ылыныллыбыт&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://ru.armeniasputnik.am/society/20200823/24197586/Mechta-obrela-zhizn-rukovodstvo-Armenii-o-vazhnosti-Deklaratsii-nezavisimosti.html|title=Саркисян и Мирзоян назвали важность принятия Декларации независимости Армении|website=ru.armeniasputnik.am|accessdate=2020-08-23}}&lt;/ref&gt;
* {{Флагификация|Ираан}} — Быраас күнэ
* {{Флагификация|Украина}} — [[Украина былааҕын күнэ|Былаах күнэ]]
* {{Флагификация|Эсватини}} — Умхланга күнэ, эбэтэр Тростник үҥкүүтэ. Эргэ тахса илик кыргыттар уонна дьахталлар Лудзидзини дэриэбинэҕэ мусталлар 
* {{Флагификация|Дания}} — Русалка күнэ&lt;ref&gt;[https://ria.ru/20130823/957709280.html Памятник Русалочке в Копенгагене — РИА Новости, 23.08.2013&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt;]&lt;/ref&gt;

* {{Флагификация|Белоруссия}} — Статистика үлэһиттэрин күнэ.

== Түбэлтэлэр ==
* [[1382]] — Москубаны [[Алтан Ордуу]] баһылыга [[Тохтамыш]] сэриилэриттэн көмүскүүргэ нуучча сирдэригэр аан бастаан [[тэргэн]]нэри туһаммыттар. Ол эрээри үс хонон баран Тохтамыш сэриитигэр киирсэр Суздаль уонна Алын Новгород кинээстэрэ Москуба ааннарын кыргыһыыта суох аһан биэриҥ диэн тылларыгар киллэрбиттэрэ. Онон Москуба бэриммитэ.
* [[1552]] — Нуучча ыраахтааҕытын [[Уордаах Уйбаан]] сэриитэ [[Казань]] куораты төгүрүктээбит.
* [[1906]] — [[Николай II]] ыраахтааҕы нуучча бааһынайдарыгар 20 мөлүйүөн акр сири атыылыыр туһунан ыйаах таһаарбыт.
* [[1913]] — [[Копенһаген|Копенгагеҥҥа]] Ганс Христиан Андерсен остуоруйаларын дьоруойугар Русалкаҕа мэҥэ туруорбуттар.
* [[1935]] — [[Москуба]]ҕа Кириэмил башняларын икки бастаах хотойдорун биэс салаалаах сулустарынан солбуйарга Политбюро дьаһайбыт.
* [[1939]] — [[Германия]] уонна [[Сэбиэскэй Сойуус]] сэриинэн саба түһүспэт туһунан дуогабар (пакт) түһэрсибиттэр. Дуогабарга Илин Европа дойдуларын үллэстибиттэрэ биллэр. Бу дуогабары туһанан Германия сүрүн өстөөхтөрүн [[Франция]]ны уонна Сэбиэскэй Сойууһу утары биирдиилээн сэриилэһэр кыахтаммыта. Онтон Сэбиэскэй Сойуус сэриигэ бэлэмнэнэр кэми сүүйбүтэ.
* [[1942]] — [[Сталинградтааҕы кыргыһыы]] кэмигэр [[Германия|ньиэмэс]] аармыйата [[Волга]] өрүһүн кытылыгар тахсыбыт.
* [[1956]] — ССРС Миниистирдэрин Сэбиэтин Уурааҕынан [[Саха государственнай педагогика института|Саха государственнай педагогика институтун]] оннугар [[М._К._Аммосов_аатынан_Хотугулуу-Илиҥҥи_федеральнай_университет|Саха государственнай университета]] тэриллибит.
* [[1973]] — [[Швеция]] киин куоратыгар [[Стокhольм]]ҥа табыллыбытах баан халааһына буолбут. Халааччылар 5 күн аманааттары (заложниктары) тутан олорбуттар, ол кэм иһигэр аманааттар атаҕастааччыларын сөбүлээн барбыттар эбит. Бу быһылаан &quot;Стокhольм синдрома&quot; диэн тиэрмини үөскэппит.
* [[1989]] — ''Ыллыыр өрөбөлүүссүйэ'': [[Эстония]], [[Латвия]] уонна [[Литва]] 2 мөлүйүөн олохтооҕо [[Вильнюс]] - [[Таллинн]] суолга илиилэринэн тутуһан 600 км усталаах тыыннаах субурҕа оҥорбуттар.
* [[2011]] — &quot;[[Өлүөнэ турууктара]]&quot; паарканы ЮНЕСКО-ттан кэлбит эспиэрдэргэ (Соҕуруу Кэриэйэттэн Ке Син Ху, Монголияттан Соранг Го) көрдөрбүттэр.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1825]] — [[Маак Ричард Карлович|Ричард Маак]] — 1854—1855 сылларга Бүлүүтээҕи эспэдииссийэ начальнига.
* [[1914]] — [[Данилов Софрон Матвеевич|Софрон Данилов]] — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Саха Сирин уһун үйэлээх олохтооҕо.
* [[1945]] — [[Власов Василий Михайлович|Василий Власов]] — 1998—2002 сс. Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталыстыбатын Бэрэстээтэлэ.
* [[1948]] — [[Ехануров Юрий Иванович|Юрий Ехануров]] — 2005—2006 сылларга [[Украина]] премьер-миниистирэ, 2007—2009 сылларга Украина оборуонатын миниистирэ, Саха сиригэр [[Уус-Майа_улууһа|Уус-Майа]] [[Бэлькичи]]тигэр төрөөбүт, омугунан [[бүрээттэр|бүрээт]].

== Өлбүттэр ==
* [[1944]] — [[Шавкунов Георгий Иванович|Георгий Шавкунов]] — сэрии иннинэ [[Дьокуускай]]га кэлэн олохсуйбут Сэбиэскэй Союз Дьоруойа.


{{ыйдар}}

[[Категория:Атырдьах ыйын 23]]</text>
      <sha1>nma2ruz3f7kmg9b8le8ve16jgdea4gs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>383128</id>
      <parentid>383127</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T21:44:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HalanTul</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <comment>/* Бэлиэ күннэр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7566" xml:space="preserve">'''Атырдьах ыйын 23''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 235-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 236-c күнэ). Сыл бүтүө 130 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флагификация|ЮНЕСКО}} — [[Кулутунан эргинии содулуттан суорума суолламмыттары ахтар уонна кулутунан эргиниини суох гыныы аан дойдутааҕы күнэ]]
* {{Флагификация|Евросоюз}} — [[Европаҕа сталинизмтан уонна нацизмтан суорума суолламмыттары ахтар күн]]


* {{Флагификация|Россия}} — [[Курскай тоҕой кыргыһыытын күнэ]]
* {{Флагификация|Армения}} — Тутулуга суох буолуу күнэ. 1990 сыллаахха декларация ылыныллыбыт&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://ru.armeniasputnik.am/society/20200823/24197586/Mechta-obrela-zhizn-rukovodstvo-Armenii-o-vazhnosti-Deklaratsii-nezavisimosti.html|title=Саркисян и Мирзоян назвали важность принятия Декларации независимости Армении|website=ru.armeniasputnik.am|accessdate=2020-08-23}}&lt;/ref&gt;
* {{Флагификация|Ираан}} — Быраас күнэ
* {{Флагификация|Украина}} — [[Украина былааҕын күнэ|Былаах күнэ]]
* {{Флагификация|Эсватини}} — Умхланга күнэ, эбэтэр Тростник үҥкүүтэ. Эргэ тахса илик кыргыттар уонна дьахталлар Лудзидзини дэриэбинэҕэ мусталлар 
* {{Флагификация|Дания}} — Русалка күнэ&lt;ref&gt;[https://ria.ru/20130823/957709280.html Памятник Русалочке в Копенгагене — РИА Новости, 23.08.2013&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt;]&lt;/ref&gt;

* {{Флагификация|Белоруссия}} — Статистика үлэһиттэрин күнэ.

== Түбэлтэлэр ==
* [[1382]] — Москубаны [[Алтан Ордуу]] баһылыга [[Тохтамыш]] сэриилэриттэн көмүскүүргэ нуучча сирдэригэр аан бастаан [[тэргэн]]нэри туһаммыттар. Ол эрээри үс хонон баран Тохтамыш сэриитигэр киирсэр Суздаль уонна Алын Новгород кинээстэрэ Москуба ааннарын кыргыһыыта суох аһан биэриҥ диэн тылларыгар киллэрбиттэрэ. Онон Москуба бэриммитэ.
* [[1552]] — Нуучча ыраахтааҕытын [[Уордаах Уйбаан]] сэриитэ [[Казань]] куораты төгүрүктээбит.
* [[1906]] — [[Николай II]] ыраахтааҕы нуучча бааһынайдарыгар 20 мөлүйүөн акр сири атыылыыр туһунан ыйаах таһаарбыт.
* [[1913]] — [[Копенһаген|Копенгагеҥҥа]] Ганс Христиан Андерсен остуоруйаларын дьоруойугар Русалкаҕа мэҥэ туруорбуттар.
* [[1935]] — [[Москуба]]ҕа Кириэмил башняларын икки бастаах хотойдорун биэс салаалаах сулустарынан солбуйарга Политбюро дьаһайбыт.
* [[1939]] — [[Германия]] уонна [[Сэбиэскэй Сойуус]] сэриинэн саба түһүспэт туһунан дуогабар (пакт) түһэрсибиттэр. Дуогабарга Илин Европа дойдуларын үллэстибиттэрэ биллэр. Бу дуогабары туһанан Германия сүрүн өстөөхтөрүн [[Франция]]ны уонна Сэбиэскэй Сойууһу утары биирдиилээн сэриилэһэр кыахтаммыта. Онтон Сэбиэскэй Сойуус сэриигэ бэлэмнэнэр кэми сүүйбүтэ.
* [[1942]] — [[Сталинградтааҕы кыргыһыы]] кэмигэр [[Германия|ньиэмэс]] аармыйата [[Волга]] өрүһүн кытылыгар тахсыбыт.
* [[1956]] — ССРС Миниистирдэрин Сэбиэтин Уурааҕынан [[Саха государственнай педагогика института|Саха государственнай педагогика институтун]] оннугар [[М._К._Аммосов_аатынан_Хотугулуу-Илиҥҥи_федеральнай_университет|Саха государственнай университета]] тэриллибит.
* [[1973]] — [[Швеция]] киин куоратыгар [[Стокhольм]]ҥа табыллыбытах баан халааһына буолбут. Халааччылар 5 күн аманааттары (заложниктары) тутан олорбуттар, ол кэм иһигэр аманааттар атаҕастааччыларын сөбүлээн барбыттар эбит. Бу быһылаан &quot;Стокhольм синдрома&quot; диэн тиэрмини үөскэппит.
* [[1989]] — ''Ыллыыр өрөбөлүүссүйэ'': [[Эстония]], [[Латвия]] уонна [[Литва]] 2 мөлүйүөн олохтооҕо [[Вильнюс]] - [[Таллинн]] суолга илиилэринэн тутуһан 600 км усталаах тыыннаах субурҕа оҥорбуттар.
* [[2011]] — &quot;[[Өлүөнэ турууктара]]&quot; паарканы ЮНЕСКО-ттан кэлбит эспиэрдэргэ (Соҕуруу Кэриэйэттэн Ке Син Ху, Монголияттан Соранг Го) көрдөрбүттэр.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1825]] — [[Маак Ричард Карлович|Ричард Маак]] — 1854—1855 сылларга Бүлүүтээҕи эспэдииссийэ начальнига.
* [[1914]] — [[Данилов Софрон Матвеевич|Софрон Данилов]] — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Саха Сирин уһун үйэлээх олохтооҕо.
* [[1945]] — [[Власов Василий Михайлович|Василий Власов]] — 1998—2002 сс. Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталыстыбатын Бэрэстээтэлэ.
* [[1948]] — [[Ехануров Юрий Иванович|Юрий Ехануров]] — 2005—2006 сылларга [[Украина]] премьер-миниистирэ, 2007—2009 сылларга Украина оборуонатын миниистирэ, Саха сиригэр [[Уус-Майа_улууһа|Уус-Майа]] [[Бэлькичи]]тигэр төрөөбүт, омугунан [[бүрээттэр|бүрээт]].

== Өлбүттэр ==
* [[1944]] — [[Шавкунов Георгий Иванович|Георгий Шавкунов]] — сэрии иннинэ [[Дьокуускай]]га кэлэн олохсуйбут Сэбиэскэй Союз Дьоруойа.


{{ыйдар}}

[[Категория:Атырдьах ыйын 23]]</text>
      <sha1>rsdmh3x359af4kbaemlox77j6p69f8w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Балаҕан ыйын 3</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7914</id>
    <revision>
      <id>383124</id>
      <parentid>370233</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T21:17:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HalanTul</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <comment>/* Түбэлтэлэр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6175" xml:space="preserve">'''Балаҕан ыйын 3''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 246-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 247-c күнэ). Сыл бүтүө 119 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флагификация|Австралия}} — [[Австралия былааҕа|Былаах күнэ]]
* {{Флагификация|Саҥа Зеландия}} — Токехега күнэ (Саҥа Зеландия уонна АХШ ыккардыларыгар баар мөккүөрү быһаарар 1983 с. сөбүлэҥ түһэрсиллибит күнүгэр бэлиэтэнэр, Токелау арыыларын түҥэттибиттэр)
* {{Флагификация|Замбия}} — Леви Мнавас күнэ
* {{Флагификация|Ираан}} — [[Англия саба түһүүтүн утары охсуһуу күнэ]]
* {{Флагификация|Канаада}} — Эргиэн флотун күнэ
* {{Флагификация|Катар}} — [[Тутулуга суох буолуу күнэ]] (1971 с. Британияттан иккистээн тутулуга суох буолбут)
* {{Флагификация|Кытай}} — Японияны кыайыы күнэ
* {{Флагификация|Россия}} — Японияны кыайыы күнэ, [[Терроризмы утарыыга сомоҕолоһуу күнэ]]
* {{Флагификация|Сан-Марино}} — Өрөспүүбүлүкэ олохтоммут күнэ (301 сыллаахха манаахтар тутулуга суох общиналара төрүттэммитэ)
* {{Флагификация|Тунис}} — Тутулуга суох буолуу хамсааһынын күнэ&lt;ref&gt;[http://www.calend.ru/holidays/0/0/2444/ День движения независимости в Тунисе — 3 сентября. История и особенности праздника в проекте Календарь Праздников 2010]&lt;/ref&gt;
* {{Флагификация|Улуу Британия}} — Эргиэн флотун күнэ

== Түбэлтэлэр ==

* [[301]] — [[Сан-Марино]] олохтоммут — [[Европа]] саамай кырдьаҕас судаарыстыбата уонна аан дойду саамай кырдьаҕас [[өрөспүүбүлүкэ]]тэ. Сан-Марино нэһилиэнньэтин ахсаана 33 422 (2019 сылга) киһи, сирин иэнэ 61 км² (аан дойдуга бүтэһиктэн төрдүс).
* [[1260]] — [[Египет|Египеккэ]] сулууспалыыр сэрииһит кулуттар, ''мамлюктар'', Палестинаҕа Айн-Джалут кыргыһыытыгар [[монголлар|монгол]] аармыйатын кыайбыттар. Бу эргин монголлары аһаҕас хонууга да кыайыахха сөп эбит диэн өйдөбүл үөскээбит.
* [[1904]] — Ляоян (Хотугу Кытай) таһыгар дьоппуон сэриитэ нуучча сэриитин үлтү сынньыыта түмүктэммит.
* [[1915]] —[[Б. А. Вилькицкэй]] салалталаах бастакы гидрографическай экспедиция бүппүт — Хотугу муора суолунан икки хараабыл барбыттар («Таймыр» уонна «Вайгач»).
* [[1917]] — Ньиэмэс сэриитэ Рииганы ылбыт, Петрограадка суоһаабыт.
* [[1918]] — Ленини өлөрө сатаабыт Ройтблат (Каплан) Фанни ытыллыбыт.
* [[1928]] — ВЦИК Президиума [[Лаамы байҕал]] кытылын [[Саха АССР]]-га сыһыарыы туһунан ходатайствоҕа аккаас биэрбит.
* [[1941]] — Повольжье ньиэмэстэрин өрөспүүбүлүкэлэрэ ыһыллыбыт, олохтоохторун көһөрбүттэр.
* [[1945]] — ССРС-ка Японияны урусхаллааһын күнэ биллэриллибит.
* [[1953]] — [[Никита Хрущев]] ССКП КК бастакы сэкиритээринэн талыллыбыт.
* [[1967]] — [[Швеция]] суол уҥа өттүнэн сырыыга көспүт.
* [[2015]] — &quot;Мечел&quot; хампаанньа тимири уһаарар дьоппуон JFE Steel корпорациятын кытта Нүөрүҥгүрү уонна Элгэ чоҕун атыылыырга бөдөҥ сөбүлэҥ түһэрсибит: 1 мөл. туонна кокстанар чох концентратын үс сыл иһигэр тиэйэн таһаарарга болдьоспут.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1916]] — [[Чиряева Вера Георгиевна|Вера Чиряева]] — Саха АССР Үтүөлээх учуутала, [[Үөһээ Бүлүү улууһа|Yөhээ Бүлүү улууhун]] ытык олохтооҕо.
* [[1960]] — [[Готовцев Роман Ильич|Роман Готовцев]] — норуот маастара, норуоттар ыккардыларынааҕы кылаастаах хомус ууһа.
* [[1960]] — [[Охлопкова Наталья Васильевна|Наталья Охлопкова]] — СӨ үтүөлээх экэнэмииһэ, СӨ НА акадьыамыга, РАЕН акадьыамыга, экэниэмикэ билимин дуоктара.
* [[1971]] — [[Николаев Александр Петрович|Александр Николаев]] — устуоруйа билимин хандьыдаата.

== Өлбүттэр ==
* [[1976]] — [[Никифоров Исай Прокопьевич|Исай Никифоров]] (01.05.1915 төр.) — саха суруйааччыта, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа.

{{ыйдар}}

[[Категория:Балаҕан ыйа]]</text>
      <sha1>2r2l5d7xbhy3xmvdeoqj5l5iu7zna0t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Секс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9445</id>
    <revision>
      <id>383130</id>
      <parentid>383081</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T00:16:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>94.66.37.255</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="472" xml:space="preserve">[[Билэ:Interracial Swinging.jpg|мини]]
'''Сиэкис''' ({{lang-en|sex}}) — ити эр [[киһи]] уонна [[дьахтар]] оҥорор оһуобай дьайыыта, кыарсыыта. [[Эр киһи]] уонна дьахтар ирсэллэр, оччоҕуна дьахтар хат буолуон сөп.
[[Билэ:Sexual_intercourse_dp.jpg|мини|Sexual intercourse dp]]
{{Nature-stub}}

[[Категория:Киһи анатомията]]</text>
      <sha1>0ovc2ajz08ikhzygddz5uha3cwi8joh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>383131</id>
      <parentid>383130</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T00:19:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>94.66.37.255</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="513" xml:space="preserve">[[Билэ:Interracial Swinging.jpg|мини]]
[[Билэ:SemfacUpdate01.png|мини]]
'''Сиэкис''' ({{lang-en|sex}}) — ити эр [[киһи]] уонна [[дьахтар]] оҥорор оһуобай дьайыыта, кыарсыыта. [[Эр киһи]] уонна дьахтар ирсэллэр, оччоҕуна дьахтар хат буолуон сөп.
[[Билэ:Sexual_intercourse_dp.jpg|мини|Sexual intercourse dp]]
{{Nature-stub}}

[[Категория:Киһи анатомията]]</text>
      <sha1>hep0vpjb5dmy1jvrnaporclvgoul97e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бучча туруута</title>
    <ns>0</ns>
    <id>48845</id>
    <revision>
      <id>383129</id>
      <parentid>383083</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T00:08:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>94.66.37.255</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="312" xml:space="preserve">[[Билэ:Upward curved penis.jpg|мини]]
'''Бучча туруута''' (Эрекция), диэн эр киһи [[бучча]]та үллэрин, хаан киириитэ буоларын этэллэр. Бучча туруута сүрүннээн [[көҕүйүү]] биир көрүҥэ буолар.</text>
      <sha1>sxpvmulxbnnzns95qwpswer3zu4tqwp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ана Мена Рохас</title>
    <ns>0</ns>
    <id>50237</id>
    <revision>
      <id>383116</id>
      <timestamp>2022-08-22T14:51:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>46.211.17.52</ip>
      </contributor>
      <comment>'{{Infobox musical artist  | Name = Ана Мена  | Img = Premios Goya 2020 - Ana Mena.jpg  | Img_capt =  | Background = solo_singer  | Birth_name = {{lang-es|Ana Mena Rojas}}  | Born = {{birth date|1997|02|25}} Естепона, [[Испания]]  | Died =  | Origin =  | Instrument = [[Ырыаһыт]]  | Genre = Поп  | Occupation = [[Ырыаһыт]]  | Years_active = 2006-  | Associated_acts =  | Label =  | URL = [ht...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="623" xml:space="preserve">{{Infobox musical artist 
| Name = Ана Мена 
| Img = Premios Goya 2020 - Ana Mena.jpg 
| Img_capt = 
| Background = solo_singer 
| Birth_name = {{lang-es|Ana Mena Rojas}} 
| Born = {{birth date|1997|02|25}} Естепона, [[Испания]] 
| Died = 
| Origin = 
| Instrument = [[Ырыаһыт]] 
| Genre = Поп 
| Occupation = [[Ырыаһыт]] 
| Years_active = 2006- 
| Associated_acts = 
| Label = 
| URL = [http://www.anamenamusic.com/ www.anamenamusic.com] }} 

'''Ана Мена''' — ырыаһыта. 

== Дискографията == 
* Index (2018) 

[[Категория:Ырыаһыттар]]</text>
      <sha1>eis1awtmcsktnb1uvvieemk3pk0eke4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Халыып:Potd/2022-08-27 (sah)</title>
    <ns>10</ns>
    <id>50238</id>
    <revision>
      <id>383117</id>
      <timestamp>2022-08-22T18:39:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ymblanter</username>
        <id>4562</id>
      </contributor>
      <comment>'Моль Trabala vishnou, Шушань, Гаосюн, Тайвань' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="68" xml:space="preserve">Моль Trabala vishnou, Шушань, Гаосюн, Тайвань</text>
      <sha1>j5dg8mpu2fgdq23akyrovw2sa79to0h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Халыып:Potd/2022-08-27</title>
    <ns>10</ns>
    <id>50239</id>
    <revision>
      <id>383118</id>
      <timestamp>2022-08-22T18:39:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ymblanter</username>
        <id>4562</id>
      </contributor>
      <comment>'Trabala vishnou guttata dorsal.jpg' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34" xml:space="preserve">Trabala vishnou guttata dorsal.jpg</text>
      <sha1>e97yhzsln1xqwss5zj859q7m6vk2nf3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Халыып:Potd/2022-08-28 (sah)</title>
    <ns>10</ns>
    <id>50240</id>
    <revision>
      <id>383133</id>
      <timestamp>2022-08-23T06:21:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ymblanter</username>
        <id>4562</id>
      </contributor>
      <comment>'Ирис разноцветный, Бамберг, Бавария, Германия' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="83" xml:space="preserve">Ирис разноцветный, Бамберг, Бавария, Германия</text>
      <sha1>eim1z6jiit17sdux0s4iyou8oqql0cn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Халыып:Potd/2022-08-28</title>
    <ns>10</ns>
    <id>50241</id>
    <revision>
      <id>383134</id>
      <timestamp>2022-08-23T06:22:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ymblanter</username>
        <id>4562</id>
      </contributor>
      <comment>'Verschiedenfarbige Schwertlilie (Iris versicolor)-20200603-RM-100257.jpg' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="72" xml:space="preserve">Verschiedenfarbige Schwertlilie (Iris versicolor)-20200603-RM-100257.jpg</text>
      <sha1>qkme4dwf6ht565oji6voe557183476s</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>