Буутбал

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="sah">
  <siteinfo>
    <sitename>Бикипиэдьийэ</sitename>
    <dbname>sahwiki</dbname>
    <base>https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D2%AF%D1%80%D2%AF%D0%BD_%D1%81%D0%B8%D1%80%D1%8D%D0%B9</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.25</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Миэдьийэ</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Аналлаах</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Ырытыы</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Кыттааччы</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Кыттааччы ырытыыта</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Бикипиэдьийэ</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Бикипиэдьийэ ырытыыта</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Билэ</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Билэ ырытыыта</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">MediaWiki-ни ырытыы</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Халыып</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Халыыбы ырытыы</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Көмө</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Көмөнү ырытыы</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Категория</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Категорияны ырытыы</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модуль</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Обсуждение модуля</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Гаджет</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Обсуждение гаджета</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Определение гаджета</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Обсуждение определения гаджета</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Буутбал</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2830</id>
    <revision>
      <id>382976</id>
      <parentid>366346</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:38:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>216.234.200.179</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3636" xml:space="preserve">{{Infobox sport
| image=football iu 1996.jpg
| imagesize=250px
| caption=An attacking player (No 10) attempts to kick the ball past the goalkeeper to score a goal.
| union=[[FIFA]]
| nickname=Футбол
| first=
| registered=
| clubs=
| contact=Баар
| team=11 биир кэм
| mgender=
| category=Indoor or Outdoor
| ball=[[Футбол мөкүчүгэ]]
| olympic=1900
}}
'''Футбол''' ({{lang-en|football}} — атах [[мээчик|мээчигэ]]) диэн бөлөх оонньуута. Аан дойдуга саамай киэҥник тарҕаммыт уонна оонньонор спорт көрүҥэ. Икки 11-дии киhилээх бөлөх ыккардыгар оонньуу. Уhун түөрт көнө муннуктаах оттоох (дьиҥнээх эбэтэр оҥоhуу) хонууга футболлууллар. Оонньуу бастыҥ сыалынан буолар утары бөлөх ааныгар мээчиги киллэрии. Ооньуу буола турар кэмигэр, мээчиги илиитинэн голкипер эрэ таарыйыан сөп. Атын футболлааччылар атахтарынан, түөстэринэн уонна төбөлөрүнэн оонньууллар. Футбол матча икки 45 мүнүүтэлээх таймнаах. Ол икки ардыларыгар 15 мүнүүтэ тохтобул буолар. Матч устата элбэх голу киллэрбит бөлөх кыайар. Арай сүрүн кэмҥэ кыайыылаах тахсыбатаҕына эбии кэм уонна, сороҕор, пенальти тэбиитэ эбиллэр.

Футбол, билиҥҥи барыла Англияҕа [[1863]] с. баар буолбута. Ол сылга тэриллибит Футбол Ассоциацията (The Football Association), бүгүҥҥү күҥҥэ дылы баар, оонньуу сиэрдэрин айбыта. Билигин футболу аан дойду үрдүнэн [[FIFA|Футбол ассоциациятын омуктар икки ардыларынааҕы Федерацията]] (FIFA - Fédération Internationale de Football Association) салайар. Кини ыытар күрэҕэ, 4 сылга биирдэ ыытыллар, [[Футбол аан дойдутааҕы кууба|FIFA Аан Дойду Кууба]] (FIFA World Cup) планетабыт саамай суолталаах футбол күрэҕинэн буолар.

Футбол кулууба-спортивнай тэрилтэ (спортивнай кулууп, спортивнай общество) футбол күрэҕэр кыттар. Дьиҥинэн, футболистар (футбол хамаандата), кулууп састаабыгар тренердэр уонна кини көмөлөһөөччүлэрэ, кулууп менеджердэрэ, быраастар уонна да атын персоналлар. Быһаччы сүрүн хамаанда сүүрбэттэн тахса оонньооччулартан турар&lt;ref&gt;[https://spartak-bogorodsk.ru/клуб/istoriya/ &quot;Спартак&quot; футбол кулуубун историята]&lt;/ref&gt;.

Биир кулууп араас дивизиоҥҥа киирсэр хас да хамаанда, ыччат хамаандата, спортивнай оскуолалар, стадион уонна эрчиллэр базалар киириэхтэрин сөп.

== Быһаарыылар ==
{{быһаарыылар}}

{{Sport-stub}}

[[Категория:Футбол]]</text>
      <sha1>a5d5epyx840olzyynhre9q7vy2tr3fl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>382977</id>
      <parentid>382976</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:38:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>216.234.200.179</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3638" xml:space="preserve">{{Infobox sport
| image=football iu 1996.jpg
| imagesize=250px
| caption=An attacking player (No 10) attempts to kick the ball past the goalkeeper to score a goal.
| union=[[FIFA]]
| nickname=Футбол
| first=
| registered=
| clubs=
| contact=Баар
| team=11 биир кэм
| mgender=
| category=Indoor or Outdoor
| ball=[[Футбол мөкүчүгэ]]
| olympic=1900
}}
'''Футбол''' ({{lang-en|football}} — атах [[мээчик|мээчигэ]]) диэн бөлөх оонньуута. Аан дойдуга саамай киэҥник тарҕаммыт уонна оонньонор спорт көрүҥэ. Икки 11-дии киhилээх бөлөх ыккардыгар оонньуу. Уhун түөрт көнө муннуктаах оттоох (дьиҥнээх эбэтэр оҥоhуу) хонууга футболлууллар. Оонньуу бастыҥ сыалынан буолар утары бөлөх ааныгар мээчиги киллэрии. Ооньуу буола турар кэмигэр, мээчиги илиитинэн голкипер эрэ таарыйыан сөп. Атын футболлааччылар атахтарынан, түөстэринэн уонна төбөлөрүнэн оонньууллар. Футбол матча икки 45 мүнүүтэлээх таймнаах. Ол икки ардыларыгар 15 мүнүүтэ тохтобул буолар. Матч устата элбэх голу киллэрбит бөлөх кыайар. Арай сүрүн кэмҥэ кыайыылаах тахсыбатаҕына эбии кэм уонна, сороҕор, пенальти тэбиитэ эбиллэр.

Футбол, билиҥҥи барыла Англияҕа [[1863]] с. баар буолбута. Ол сылга тэриллибит Футбол Ассоциацията (The Football Association), бүгүҥҥү күҥҥэ дылы баар, оонньуу сиэрдэрин айбыта. Билигин футболу аан дойду үрдүнэн [[FIFA|Футбол ассоциациятын омуктар икки ардыларынааҕы Федерацията]] (FIFA - Fédération Internationale de Football Association) салайар. Кини ыытар күрэҕэ, 4 сылга биирдэ ыытыллар, [[Футбол аан дойдутааҕы кууба|FIFA Аан Дойду Кууба]] (FIFA World Cup) планетабыт саамай суолталаах футбол күрэҕинэн буолар.

Футбол кулууба-спортивнай тэрилтэ (спортивнай кулууп, спортивнай общество) футбол күрэҕэр кыттар. Дьиҥинэн, футболистар (футбол хамаандата), кулууп састаабыгар тренердэр уонна кини көмөлөһөөччүлэрэ, кулууп менеджердэрэ, быраастар уонна да атын персоналлар. Быһаччы сүрүн хамаанда сүүрбэттэн тахса оонньооччулартан турар&lt;ref&gt;[https://spartak-bogorodsk.ru/клуб/istoriya/ &quot;Спартак&quot; футбол кулуубун историята]&lt;/ref&gt;.

Биир кулууп араас дивизиоҥҥа киирсэр хас да хамаанда, ыччат хамаандата, спортивнай оскуолалар, стадион уонна эрчиллэр базалар киириэхтэрин сөп.

== Быһаарыылар ==
{{быһаарыылар}}

{{Sport-stub}}

[[Категория:Футбол| ]]</text>
      <sha1>0iv4kf4ovfsr3tiap306nioku0p4gqh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Хаарта</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3275</id>
    <revision>
      <id>382981</id>
      <parentid>278019</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T22:23:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>216.234.200.179</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2190" xml:space="preserve">[[Билэ:Worldmap LandAndPolitical.jpg|мини|справа|300px|[[Сир]] хаартата]]

'''География хаартата''' — [[математика]] төрүтүгэр олоҕуран, хаптаҕай ньуурга [[Сир]] үрдүгэр баар объектары уонна көстүүлэри кыччатан, түмэн көрдөрүү. Хаарта территорияны хабарынан аан дойду, [[континент|континеннар]], [[ил]]лэр, уо.д.а.; ис хоһоонунан уопсай уонна тематическай; аналынан научнай-ыйынньык, үөрэнэр, туристскай; масштабынан бөдөҥ, орто, кыра масштабтаах диэннэргэ арахсар. География хаартата туттуллар эйгэлэрэ киэҥ: [[геология]]ттан [[медицина]]ҕа, [[үөрэх]]тэн хонтуруолга тиийэ билиигэ-көрүүгэ, былааҥҥа-бырайыакка барыларыгар туттуллаллар. Ол эрээри [[айылҕа]] уонна [[дьон-сэргэ]] араас көстүүлэрин сир үрдүгэр тарҕаныыларын, хардарыта дьүөрэлэһиилэрин уонна сыһыаннарын көрдөрөр буолан, хаарта былыр-былыргыттан географияҕа үөрэтии саҕаланыытын уонна түмүгүн, кини сүрүн тылын быһыытынан туттуллар. География хаартанан «саҥарар» буолан, өй-санаа уонна практика атын эйгэлэригэр дьайар.

== Ылыллыбыт сирэ ==
* География терминнэрин тылдьыта/ Г.Н. Максимов, А.И. Сивцева; [науч. Ред Босиков Н.П., Оконешников Е.И.; рец. Гоголева П.А., Михайлова Т.В.] -Маннайгы тахсыыта. -Дьокуускай: Бичик, 1993. -112 с. ISBN 5-7696-0229-5

{{Geo-stub}}

[[Категория:География]]</text>
      <sha1>r0yjubdmfc4p77wplv4vao97s9nxgs6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Култуура</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3629</id>
    <revision>
      <id>382969</id>
      <parentid>340480</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T17:29:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>216.234.200.179</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="538" xml:space="preserve">'''Култуура''' ({{lang-la|cultura}}) — [[киhи]] гыныыларын уонна үлэлэрин түмүгэ. Бу тылынан дьон-аймах сиэрин-туомун, оҥорбут малларын, билиитин-көрүүтүн, сатабылын, үгэстэрин, традицияларын ааттыыллар. Култуура [[история]] кэмнэринэн, омуктарынан уонна үлэ эйгэтинэн арахсар.

{{Art-stub}}

[[Категория:Култуура| ]]</text>
      <sha1>7bnnc0hhr9mb3fmctd1h515p4v4tils</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Төхтүр (Мэҥэ-Хаҥалас улууһа)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4125</id>
    <revision>
      <id>382987</id>
      <parentid>296722</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T02:38:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>94.20.154.54</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2156" xml:space="preserve">'''Төхтүр''' диэн [[Мэҥэ Хаҥалас улууһа|Мэҥэ-Хаҥалас улууhугар]] баар дэриэбинэ. Олохтоох ахсаана 2 тыһ. киһи.

= Дьоно сэргэтэ ==
{| class='standard' style='text-align: center;'
! colspan=3 | киһитин ахсаана
|- class='bright'
! [[СССР (1989)|1989]]
|-
| АИ 2/1500/8/08/2018 ааккыт.
|}
Ньирэй / Тектүр.
&lt;br&gt;
график|оккупочнай

Нэһилиэнньэ 33 %- на пенсионердар.

= Сибээс =
1993 сылтан [[Сахателеком] уонна [[Горизонт РТ]] үлэлиир.

2002 сылтан үлэлиир [[Ростелеком]].

2012 сылтан Beeline 2G режимигэр үлэлиир, онтон 2020 сылтан 4G режимигэр үлэлиир. 

2019 сылтан эмиэ үлэлиир [[МТС]] [[4G]] ситимҥэ үлэлиир.

Ону тэҥэ олохтоох провайдеры үлэлэтэр [[Ситим Экспресс]] уонна ВОЛС режимигэр 2020 сылтан.

Мегафон уонна Yota сибээс ситимэ хаппат.
 
 
   
= Инфраструктура ==
Паарка [Дылбаахы]] муниципальнай суолтата, ону сэргэ республика айылҕатын харыстыыр сирэ [[Сууллар Мыраан]].
125 миэстэлээх оскуола, 69 миэстэлээх оҕо саада.
2021 сылтан тыа кулууба суох. 
Газ суох, ититиллэр дьиэлэр эмиэ бааллар. 
 
== Экэниэмикэ уонна ВВП ==
2014 сылтан киһи дохуота түһэр уонна орто дохуоттара ортотунан 22000 солк. эбэтэр 390$ буолар. 

Олунньу 24 күнүттэн 2022 сылга дьиэ кэргэн дохуота мөлтөөһүнэ түргэтээтэ.

[[Ойуу:Төхтүргэ ыһыах.jpg]]

[[Ойуу:Кыайыы күнэ.jpg]]

[[Категория:Мэҥэ-Хаҥалас улууһун нэһилиэнньэлээх пууннара]]</text>
      <sha1>l36ffzpkx4v3zqrrnnp2eicqkshcl03</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>382988</id>
      <parentid>382987</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T02:38:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>94.20.154.54</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Сибээс */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2150" xml:space="preserve">'''Төхтүр''' диэн [[Мэҥэ Хаҥалас улууһа|Мэҥэ-Хаҥалас улууhугар]] баар дэриэбинэ. Олохтоох ахсаана 2 тыһ. киһи.

= Дьоно сэргэтэ ==
{| class='standard' style='text-align: center;'
! colspan=3 | киһитин ахсаана
|- class='bright'
! [[СССР (1989)|1989]]
|-
| АИ 2/1500/8/08/2018 ааккыт.
|}
Ньирэй / Тектүр.
&lt;br&gt;
график|оккупочнай

Нэһилиэнньэ 33 %- на пенсионердар.

= Сибээс =
1993 сылтан [[Сахателеком]] уонна [[Горизонт РТ]] үлэлиир.

2002 сылтан үлэлиир [[Ростелеком]].

2012 сылтан Beeline 2G режимигэр үлэлиир, онтон 2020 сылтан 4G режимигэр үлэлиир. 

2019 сылтан эмиэ үлэлиир [[МТС]] [[4G]] ситимҥэ үлэлиир.

Ону тэҥэ олохтоох провайдеры үлэлэтэр [[Ситим Экспресс]] уонна ВОЛС режимигэр 2020 сылтан.

Мегафон уонна Yota сибээс ситимэ хаппат.

= Инфраструктура ==
Паарка [Дылбаахы]] муниципальнай суолтата, ону сэргэ республика айылҕатын харыстыыр сирэ [[Сууллар Мыраан]].
125 миэстэлээх оскуола, 69 миэстэлээх оҕо саада.
2021 сылтан тыа кулууба суох. 
Газ суох, ититиллэр дьиэлэр эмиэ бааллар. 
 
== Экэниэмикэ уонна ВВП ==
2014 сылтан киһи дохуота түһэр уонна орто дохуоттара ортотунан 22000 солк. эбэтэр 390$ буолар. 

Олунньу 24 күнүттэн 2022 сылга дьиэ кэргэн дохуота мөлтөөһүнэ түргэтээтэ.

[[Ойуу:Төхтүргэ ыһыах.jpg]]

[[Ойуу:Кыайыы күнэ.jpg]]

[[Категория:Мэҥэ-Хаҥалас улууһун нэһилиэнньэлээх пууннара]]</text>
      <sha1>2guxabxitoa3h2t9pzrukdn55372hnc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>382989</id>
      <parentid>382988</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T02:39:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>94.20.154.54</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Инфраструктура = */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2151" xml:space="preserve">'''Төхтүр''' диэн [[Мэҥэ Хаҥалас улууһа|Мэҥэ-Хаҥалас улууhугар]] баар дэриэбинэ. Олохтоох ахсаана 2 тыһ. киһи.

= Дьоно сэргэтэ ==
{| class='standard' style='text-align: center;'
! colspan=3 | киһитин ахсаана
|- class='bright'
! [[СССР (1989)|1989]]
|-
| АИ 2/1500/8/08/2018 ааккыт.
|}
Ньирэй / Тектүр.
&lt;br&gt;
график|оккупочнай

Нэһилиэнньэ 33 %- на пенсионердар.

= Сибээс =
1993 сылтан [[Сахателеком]] уонна [[Горизонт РТ]] үлэлиир.

2002 сылтан үлэлиир [[Ростелеком]].

2012 сылтан Beeline 2G режимигэр үлэлиир, онтон 2020 сылтан 4G режимигэр үлэлиир. 

2019 сылтан эмиэ үлэлиир [[МТС]] [[4G]] ситимҥэ үлэлиир.

Ону тэҥэ олохтоох провайдеры үлэлэтэр [[Ситим Экспресс]] уонна ВОЛС режимигэр 2020 сылтан.

Мегафон уонна Yota сибээс ситимэ хаппат.

= Инфраструктура ==
Паарка [[Дылбаахы]] муниципальнай суолтата, ону сэргэ республика айылҕатын харыстыыр сирэ [[Сууллар Мыраан]].
125 миэстэлээх оскуола, 69 миэстэлээх оҕо саада.
2021 сылтан тыа кулууба суох. 
Газ суох, ититиллэр дьиэлэр эмиэ бааллар. 
 
== Экэниэмикэ уонна ВВП ==
2014 сылтан киһи дохуота түһэр уонна орто дохуоттара ортотунан 22000 солк. эбэтэр 390$ буолар. 

Олунньу 24 күнүттэн 2022 сылга дьиэ кэргэн дохуота мөлтөөһүнэ түргэтээтэ.

[[Ойуу:Төхтүргэ ыһыах.jpg]]

[[Ойуу:Кыайыы күнэ.jpg]]

[[Категория:Мэҥэ-Хаҥалас улууһун нэһилиэнньэлээх пууннара]]</text>
      <sha1>34kb3y5tcoc1q6s8r64c4bqth1sjvdf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Узбекистаан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4544</id>
    <revision>
      <id>382995</id>
      <parentid>382968</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:52:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Billinghurst</username>
        <id>5373</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[User talk:103.80.48.108|Ырытыы]]) көннөрүүлэрэ: [[Special:Contributions/103.80.48.108|103.80.48.108]] бу торумҥа: [[User:Самоа|Самоа]] төннөрүлүннүлэр</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8682" xml:space="preserve">{{Infobox Country
|native_name              = Узбекистаан Өрөспүүбүлүкэтэ
|conventional_long_name   = ''O‘zbekiston Respublikasi''
|common_name              = Uzbekistan
|image_flag               = Flag of Uzbekistan.svg
|image_coat               = Coat of Arms of Uzbekistan.svg
|image_map                = LocationUzbekistan.PNG
|national_anthem          = [[National Anthem of the Republic of Uzbekistan]]
|official_languages       = [[Узбек тыла|Узбек]]
|regional_languages       = [[Каракалпак тыла|Каракалпак]]
|minority_languages       = [[Russian language|Russian]]
|capital                  = [[Ташкент]]
|largest_city             = Tashkent
|demonym                  = Узбекистааннар, Узбектар
|government_type          = [[Президент Республиката]]
|leader_title1            = [[Президент]]
|leader_name1             = [[Шавкат Мирзиёев]]
|leader_title2            = [[Премьер-министр]]
|leader_name2             = [[Абдулла Арипов]]
|sovereignty_type         = [[Тутулуга суох буолуу]]та
|sovereignty_note         = [[ССРС]]
|established_event1       = Тэриллиитэ
|established_date1        = 1747{{smallsup|1}}
|established_event2       = Ылыныы
|established_date2        = [[Балаҕан ыйын 1]], [[1991]]
|established_event3       = Билинии
|established_date3        = [[Ахсынньы 8]], [[1991]]
|established_event4       = Бигэргэтии
|established_date4        = Ахсынньы 25], [[1991]]
|area_rank                = 56-с
|area_magnitude           = 1 E11
|area_km2                     = 447 400
|area_sq_mi                  = 172 742 &lt;!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--&gt;
|percent_water            = 4,9
|population_estimate      = 27 555 300
|population_estimate_rank = 44-с
|population_estimate_year = 2009
|population_census        = 
|population_census_year   = 
|population_density_km2       = 59
|population_density_sq_mi    = 153 &lt;!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--&gt;
|population_density_rank  = 136-с
|GDP_PPP                  = $64.201 billion
|GDP_PPP_rank             = 
|GDP_PPP_year             = 2007
|GDP_PPP_per_capita       = $2,389
|GDP_PPP_per_capita_rank  = 
|GDP_nominal              = $22.307 млрд
|GDP_nominal_year         = 2007
|GDP_nominal_per_capita   = $830
|HDI                      = {{increase}} 0.702
|HDI_rank                 = 113-с
|HDI_year                 = 2007
|HDI_category             = &lt;font color=&quot;#ffcc00&quot;&gt;medium&lt;/font&gt;
|FSI                      = 93,5 {{decrease}} 0.9
|FSI_year                 = 2007
|FSI_rank                 = 22-с
|FSI_category             = &lt;font color=&quot;#FF0000&quot;&gt;Alert&lt;/font&gt;
|Gini                     = 26,8
|Gini_year                = 2000
|Gini_category            = &lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;low&lt;/font&gt;
|currency                 = [[Сом]]
|currency_code            = UZS
|country_code             = UZB
|Main Religion            = [[Ислам]]
|time_zone                = [[Uzbekistan Time|UZT]]
|utc_offset               = +5
|time_zone_DST            = not observed
|utc_offset_DST           = +5
|drives_on                    = right 
|cctld                    = [[.uz]]
|calling_code             = 998
|footnote1                = [[Бухараа эмираата]], [[Коканд ханаата]], [[Хорезм]].
}}
'''Узбекистаан''' ([[узбек тыла|узбек]]. ''O‘zbekiston''), официаллык '''Узбекистаан Өрөспүүбүлүкэтэ''' (''O‘zbekiston Respublikasi'') диэн [[Орто Азия]] дойдута. Кирбиилэhэр [[Казахстаан|Казахстаанныын]] арҕаа уонна хоту, [[Кыргыстаан|Кыргыстаанныын]] уонна [[Тадьикистаан|Тадьикистаанныын]] илин, [[Афганистаан|Афганистаанныын]] уонна [[Түркменистаан|Түркменистаанныын]] соҕуруу.

Сүрүн тыла — [[узбек тыла]].
12 уобаластан уонна Каракалпакстан Өрөспүүбүлүкэтиттэн турар. Узбекистааҥҥа 120 куорат, 115 улахан бөһүөлэк баар.
Киһитин ахсаана 27,5 мөлүйүөнтэн тахса. [[Узбектар]] — 80 %, [[тадьиктар]] — 4,9 %, [[нууччалар]] — 3,8 %, [[казахтар]] — 3,6 %, [[каракалпактар]] — 2,2 %, атын араас омуктар — 2,1 %.

== Сирэ ==

Сирин иэнэ — 447 тыһ. км². Хотуттан соҕуруу устата — 925 км, арҕааттан илин кэтитэ — 1400 км. Ол эрэн сирин үгүс өттүн улахан туһата суох [[кумах куйаар]], [[дала]] уонна [[хайа]]лаах сирдэр ылаллар. Дьоно сэргэтэ [[өрүс]] хочолорун бата олороллор.

== Климата ==

Орто температурата тохсунньуга +4 кыраадыстан −8-ка дылы, от ыйыгар +22 кыраадыстан +42-гэ дылы.

== Экономиката ==

[[Кыһыл көмүс]] хостонор. [[Ниэп]] уонна [[гаас]] хаhаастаах. [[Хлопок]] үүннэрэн аан дойдуга атыылыыр. [[Орто Азия]] үрдүнэн соҕотох [[көтөр аал]] тутар собуоттаах. &quot;GM Узбекистан&quot; диэн собуотугар [[Daewoo]] уонна [[Chevrolet]] мааркалаах массыыналары хомуйан атыыга таһаарар.

== Тас политика ==
Узбекистан аан дойдутааҕы холбоһуктаах Нациялар тэрилтэлэрэ (ЮНЕСКО, ВОЗ, ИКАО уо. д. А), Содружество тутулуга суох государстволара (биир государствоттан-төрүт омуктар), бииргэ үлэлээһини тэрийиигэ, ислам бииргэ үлэлээһини тэрийиигэ, түүр судаарыстыбаларын тэрийиигэ, аан дойдутааҕы түүрк култууратын тэрилтэлэригэр, Евразийскай экономическай Союзка уонна аан дойдутааҕы эргиэн тэрилтэтигэр кэтээн көрөөччү буолар&lt;ref&gt;[https://eabr.org/analytics/all-publications/doklad-uzbekistan-i-eaes-perspektivy-i-potentsialnye-effekty-ekonomicheskoy-integratsii/ Узбекистон ЕАЭС: экономическай интеграция кэскилэ уонна барыстаах көдьүүһэ]&lt;/ref&gt;.

1992-1999 уонна 2006-2012 сс. Узбекистан ОДЬКБ чилиэнинэн, 1999-2005 сс. ГУАМ (билигин ГУАМ) чилиэнинэн, оттон 2006-2008 сс. Евразия чилиэнэ буолбута.

== Итэҕэлэ ==
88% — мусулмааннар, 9% — православнайдар, 3% — араас атын конфессиялар.

== Устуоруйата ==
Былыр Узбекистан сиригэр уотугар Грек-Бактрия, Хорезм, Согд, Парфия, Кангюй, Тохар, Кушан, Саманид, Караханид, Тимурид уо.д.а. иллэр олохсуйа сыльдьыбыттара. Кэлин, Сэбиэскэй былаас олоҕуруор дылы Бухара эмирата, Хива уонна Коканд ханааттара былааһы ылан олорбуттара.

== Туризм ==
Узбекистаҥҥа туризм эйгэтэ экономика сүрүн салааларыттан биирдэстэрэ быһаарылынна. 2019 сылга дойду 6 748 000 омук туристарыгар сырыттыбыт. Узбекистан Правительствота 86 дойду гражданнарыгар безвизовай режими 7, 30, 60- тан тахса хонукка киллэрбитэ&lt;ref&gt;[https://uzbekistangid.ru/mesta/chto-posmotret-v-uzbekistane Узбекистан саамай аатырар сирдэрэ]&lt;/ref&gt;.

== Туһаныллыбыт сирдэр ==

* ''Узбекистан саха хараҕынан.'' И. Гаврильев. &quot;Хатан&quot; сурунаал, 2009 с., 3(6)№

== Быһаарыылар ==
{{reflist}}

{{азия}}

{{Geo-stub}}

[[Категория:Орто Азия дойдулара]]</text>
      <sha1>8hsylns6my8c3eyzbul6vdx6y73eity</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Атырдьах ыйын 19</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7887</id>
    <revision>
      <id>382980</id>
      <parentid>371340</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:50:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HalanTul</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <comment>/* Бэлиэ күннэр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8969" xml:space="preserve">'''Атырдьах ыйын 19''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 231-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 232-c күнэ). Сыл бүтүө 134 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флаг|ООН}}  [[Киһилии (гуманитарнай) көмө аан дойдутааҕы күнэ]]
* {{Флаг|ООН}}  Хаартыска аан дойдутааҕы күнэ

* {{Флагификация|Афганистан}} — Тутулуга суох буолуу күнэ. Равалпинди сөбүлэҥэ 1919 сыллаахха дойду Британияттан тутулуга суох буолбутун бигэргэппит
* {{Флагификация|Вьетнам}} — Атырдьах ыйынааҕы өрөбөлүүссүйэ күнэ (1945)

* {{Флагификация|США}} — Абыйаассыйа күнэ (National Aviation Day). 1939 сылтан [[Рузвельт, Франклин Делано|Франклин Рузвельт]] ыйааҕынан бэлиэтэнэр
* {{Флагификация|Украина}} — Ыҥырыа иитээччи күнэ
* {{Флагификация|Россия}} — Мотострелковай сэриилэр күннэрэ

== Түбэлтэлэр ==
* [[1687]] — Арассыыйа импиэрийэтин Олонец уйуоһугар Березов диэн сиргэ тыһыынчаттан тахса киһи үс тарбаҕынан кириэс охсунуууну утаран бэйэлэрин уматыммыттар.
* [[1745]] — Карс аттынааҕы кыргыһыыга Надиир шах баһылыктаах Пиэрсийэ аармыйата Осмаан импиэрийэтин аармыйатын урусхаллаабыт.
* [[1785]] — урукку истиилинэн атырдьах ыйын 8 күнүгэр Екатерина II ыраахтааҕы [[Биллингс Иосиф Иосифович|Иосиф Биллингс]] салайааччылаах [[Биллингс И.И. география уонна астрономия экспедицията (1785 - 1795)|кистэлэҥ географическо-астрономическай байҕал эспэдииссийэтин]] ыытар туһунан ыйааҕы таһаарбыт. Бу эспэдииссийэҕэ сылдьыбыт быраас [[Робек Михаил Михайлович|Михаил Робек]] саха уонна эбээн тылларын бастакы тылдьыттарын хомуйбута.
* [[1839]] — Франция бырабыыталыстыбата Нисефор Ньепс уонна Луи Дагер айбыт хаартыскаҕа түһэрии бастакы ньымаларын аан дойду бас билиитинэн биллэрбит. Дагерротип кистэлэҥэ аһылларын хааччыйаары Дагерга уонна Ньепс уолугар Исидорга (Ньепс бэйэтэ ол кэмҥэ өлбүт этэ) өлүөхтэригэр диэри биэнсийэ төлүүргэ быһаарбыта.
* [[1856]] — [[АХШ]] айааччыта Гейл Борден (Gail Borden) ''хойдубут үүтү'' оҥоруу ньыматын патеннаабыт.
* [[1923]]
** Москубаҕа билиҥҥи Горькай аатынан паарка оннугар Бүтүн Арассыыйатааҕы тыа хаһаайыстыбатын уонна кустарнай бырамыысыланнаһын быыстапката аһыллыбыт. Кэлин ВДНХ аһылларыгар олук буолбута.
** «Персей» диэн бастакы сэбиэскэй чинчийэр аал бастакы эриэйсигэр аттаммыт.
* [[1944]] 
** Парижка ньиэмэстэри утары өрө туруу саҕаламмыт.
** Лүөччүк [[Александр Покрышкин]] бастакыннан үс төгүллээх Сэбиэскэй Сойуус дьоруойа буолбут.
* [[1947]] —  [[А битэмиин]] (ретинол) аан бастаан оҥоһуллубут.
* [[1960]] 
** [[Свердловскай]] аттыгар суулларыллыбыт [[АХШ]] U-2 үспүйүөн сөмүлүөтүн лүөччүгэ Фрэнсис Пауэрс сууттаммыт, уон сыл хаайыыга ууруллубут.
** «Спутник-5» космос хараабыла арбыытаҕа тахсыбыт. Бу хараабылынан Белка уонна Стрелка диэн ыттар куйаарга көппүттэр уонна этэҥҥэ [[Сир]]гэ төннүбүттэр. Куйаартан тыыннаах төннүбүт бастакы харамай буолбуттар. 
* [[1963]] — [[РСФСР]] үөрэҕин миниистирин бирикээһинэн Намнааҕы педагогика учуулуссата тэриллибит. Билигин — [[Винокуров И.Е. аатынан Намнааҕы педагогика кэллиэһэ|Винокуров И. Е. аатынан Намнааҕы педагогика кэллиэһэ]].
* [[1990]] — [[Нүөрүҥгүрү]] куораттан Дьокуускайга көтөн иһэр 85 пассажирдаах [[ТУ-154]] сөмүөлүөтү 15 хаайыылаах былдьаабыт, Красноярскайынан Ташкеҥҥа тиийбиттэр. Онно 45 пассажиры босхолообуттар, 4 хаайыылаах бэриммиттэр. Уоннааҕылара Пакистааҥҥа Карачи куоракка көппүттэр, онно хаайыылаахтары барыларын тутан хаайбыттар, сууттаан баран өлөрүүгэ уурбуттар. Икки террорист бэйэлэригэр тиийинэн өлбүттэр, биир итииттэн сылтаан хаайыыга өлбүт. 1991 сыллаахха атыттарын өлүөхтэригэр дылы хаайыыга сытарга диэн бириигэбэрдэрин уларыппыттар.
* [[1991]] — ''Атырдьах ыйынааҕы путч'': [[Сэбиэскэй Сойуус]] ыһыллыытын тохтотоору сорох үрдүкү сололоох салайааччылар ГКЧП тэрийэн былааһы бэйэлэригэр ыла сатаабыттар. [[Москуба]]ҕа тааҥкалардаах аармыйа киллэриллибит. [[ССРС]] бэрэсидьиэнэ [[Михаил Горбачев]] [[Кырыым]]ҥа сайылыгар хаайыллыбыт. ГКЧП-ны утарар [[РСФСР]] бэрэсидьиэнэ [[Борис Ельцин]] бронетранспортер үрдүттэн &quot;Арассыыйа гражданнарыгар ыҥырыы&quot; тыл эппит.
* [[1999]] — Белградка (Югославия) уонунан тыһыынча киһи бэрэсидьиэн Слободан Милошевич утары миитиҥҥэ тахсыбыттар.
* [[2005]] — [[Арассыыйа]] уонна [[Кытай]] аан бастаан бииргэ ыытыллыбыт байыаннай үөрэнии-эрчиллиилэрэ саҕаламмыт.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1934]] — Дьокуускайга [[Климовскай Игорь Владимирович|Игорь Климовскай]] — ирбэт тоҥу чинчийэр учуонай. МГУ-ну бүтэрээт Дьокуускайга Ирбэт тоҥу чинчийэр үнүстүүккэ үлэлии киирбитэ, сааһыран баран Москубаҕа көспүтэ. [[Бүлүү (өрүс)|Бүлүү]] өрүһү бырамыысыланнас киртитиитигэр үлэлээх.

== Өлбүттэр ==
* [[1937]] — Саха сиригэр сэбиэскэй былааһы олохтоспут [[Строд Иван Яковлевич|Иван Строд]] түрүөрдээһиҥҥэ(терроризм) күтүрэнэн сууттаммыт уонна ол күн ытыллыбыт. 1957 сыллаахха буруйа суоҕунан реабилитацияламмыта. 
* [[1983]] — Москубаҕа [[Новгородов Афанасий Иннокентьевич|Афанасий Новгородов]] (1902 с. Үөһээ Дьааҥыга төр.) — 1947-1950 сс. [[Тыл, литератуура уонна устуоруйа үнүстүүтэ)|Тыл, литэрэтиирэ уонна устуоруйа үнүстүүтүн]] дириэктэрэ, устуоруйа билимин дуоктара, бэрэпиэссэр.

{{ыйдар}}

[[Категория:Атырдьах ыйын 19]]</text>
      <sha1>8nlp7rg4luqwmcxi7aqhuumxz8b9nwo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алтынньы 3</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7956</id>
    <revision>
      <id>382972</id>
      <parentid>370702</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:02:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HalanTul</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <comment>/* Түбэлтэлэр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6792" xml:space="preserve">'''Алтынньы 3''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 276-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 277-c күнэ). Сыл бүтүө 89 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
&lt;!-- '''[[Быраас күнэ]]''' — [[ВОЗ]] быһаарыытынан алтынньы бастакы бэнидиэнньигэр бэлиэтэнэр. Бу күн аан дойду быраастара көхтөөхтүк уонна сомоҕолоһон үлэлииллэригэр болҕомто ууруллар.--&gt;
* {{Флагификация|Россия}} — ОМОН күнэ
* {{Флагификация|Гондурас}} — Морасан күнэ. [[Франциско Морасан]] (1792-1842) диэн 1830 - 1839 сс. Киин Америка Федерациятын бэрэсидьиэнэ, бу өрөспүүбүлүкэ 5 туспа судаарыстыбаҕа арахсыбыта
* {{Флагификация|Германия}} — Ньиэмэс сомоҕолоһуутун күнэ (Германия холбоһуутун күнэ)
* {{Флагификация|Ирак}} — Британияттан босхолонуу күнэ (1932)
* {{Флагификация|Соҕуруу Кэриэйэ}}, {{Флагификация|Хотугу Кэриэйэ}} — Ил тэриллиитин күнэ

== Түбэлтэлэр ==
* [[Б.э.и. 52]] — Алезия кыргыһыыта түмүктэммит, Верцингеторикс диэн галл басхана [[Гай Юлий Цезарь]] баһылыктаах Рим аармыйатыгар бэриммит. Сотору кэминэн Галлияны барытын [[Рим империята|Рим импиэрийэтэ]] сэриилээн ылбыта.
* [[1863]] — [[АХШ]] бэрэсидьиэнэ [[Авраам Линкольн]] сэтинньи төрдүс чэппиэригэр ''Махтаныы күнүн'' бэлиэтииргэ уурбут.
* [[1957]] — [[Саха АССР]]-ы Ленин уордьанынан наҕараадалыыр туһунан [[ССРС]] Үрдүкү Сэбиэтин Бүрүсүүдьүмүн ыйааҕа тахсыбыт.
* [[1990]] — [[ГДР|Илин Германия]] эстибит уонна [[Германия|Арҕаа Германия]] састаабыгар киирбит. Хат холбоммут Германия Арҕаа [[Европа]]ҕа баһыйар улахан нэһилиэнньэлээх уонна күүстээх экэниэмикэлээх дойду буолбут.
* [[2000 сыл|2000]] — Елена Масюк Саха сирин туһунан бастакы киинэтэ тэлэбиидэнньэҕэ көстүбүт (иккиһэ нөҥүө сыл [[кулун тутар 31]] тахсыбыта). Бу киинэлэргэ суруналыыс Саха сирин мөкү өттүнэн көрдөрбүтэ.
* [[2002]] — [[Дьоппуон|Дьоппуоҥҥа]] «[[Наруто]]» аниме сериалы тэлэбиидэнньэ ханаалларыгар көрдөрүү саҕаламмыт.
* [[2007]] — Саха сирин мэдиссиинэ үлэһиттэрин уонна уопсастыбаннаһын XV сийиэһэ аһыллыбыт.
* [[2009]] — [[Азербайджан]], [[Казахстан]], [[Кыргызстан]] уонна [[Турция]] [[Түүр омуктар доҕордоһуулара|Түүр сүбэтин]] тэрийбиттэр. 2019 сыллаахха Сүбэҕэ [[Узбекистан]] холбоспут, [[Туркменистан]] холбоспокко сылдьар. Ону кытары [[Венгрия]] кэтээччи быһыытынан баар.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1887]] — [[Носов Михаил Михайлович|Михаил Носов]] — Саха норуодунай худуоһунньуга. Живописец уонна график, этнограф быһыытынан былыргы саха материальнай култууратын уонна прикладной ускуустубатын чинчийиигэ уонна хомуйууга сүҥкэн оруоллаах.
* [[1895]] — [[Есенин Сергей Александрович|Сергей Есенин]] — нуучча чулуу бэйиэтэ, тыа олоҕун ырыаһыта, олоҕун кэлиҥҥи сылларыгар имажинист.
* [[1908]] — [[Окладников Алексей Павлович|Алексей Окладников]] — Сэссийэлиистии Үлэ Дьоруойа, археолог, акадьыамык, [[РСФСР]], [[Бүрээт Өрөспүүбүлүкэтэ|Бүрээт]] уонна [[Саха АССР]]-дарын билимнэрин үтүөлээх диэйэтэлэ, [[ССРС]] Судаарыстыбаннай Бириэмийэтин икки төгүллээх лауреата, [[Азия]] былыргы култуураларын үөрэппит чинчийээччи.
* [[1931]] — [[Безродных Ара Андреевна|Ара Безродных]] — мэдиссиинэ дуоктара, бэрэпиэссэр, [[Саха АССР]] билимин үтүөлээх диэйэтэлэ. Кини салалтатынан СГУ мэдиссиинэҕэ факультета билимҥэ бигэ ситиһиилэммитэ, идэни кытта ситимнээх ыарыылары чинчийии киэҥ далааһыннаахтык барбыта

== Өлбүттэр ==
* [[1976]] — [[Ходулов Дмитрий Федорович|Дмитрий Ходулов]] (04.08.1912 төр.) —  тыйаатыр артыыһа уонна режиссера, [[ССРС]] норуодунай артыыһа, [[Саха АССР]] норуодунай артыыһа, [[Мэҥэ-Хаҥалас улууһа|Мэҥэ-Хаҥалас улууһун]] Ытык олохтооҕо.
* [[1995]] — [[Потапов Федот Федотович|Федот Потапов]] — драматург, режиссер. 1961—1983 сылларга [[Саха тыйаатыра|Саха судаарыстыбаннай муусука уонна дыраама, кэлин дыраама тыйаатырын]] сүрүн режиссера, 1985 сыл ыам ыйыттан [[Нүөрүҥгүрү]] куорат өрөспүүбүлүкэтээҕи куукула тыйаатырын режиссера. [[РСФСР]] үтүөлээх артыыһа, [[Саха АССР]] үтүөлээх артыыһа.

{{ыйдар}}

[[Категория:Алтынньы 3]]</text>
      <sha1>1qpiw5woss7v2bb0pz9o6nlvllxvuqs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>382973</id>
      <parentid>382972</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:16:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HalanTul</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <comment>/* Түбэлтэлэр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6820" xml:space="preserve">'''Алтынньы 3''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 276-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 277-c күнэ). Сыл бүтүө 89 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
&lt;!-- '''[[Быраас күнэ]]''' — [[ВОЗ]] быһаарыытынан алтынньы бастакы бэнидиэнньигэр бэлиэтэнэр. Бу күн аан дойду быраастара көхтөөхтүк уонна сомоҕолоһон үлэлииллэригэр болҕомто ууруллар.--&gt;
* {{Флагификация|Россия}} — ОМОН күнэ
* {{Флагификация|Гондурас}} — Морасан күнэ. [[Франциско Морасан]] (1792-1842) диэн 1830 - 1839 сс. Киин Америка Федерациятын бэрэсидьиэнэ, бу өрөспүүбүлүкэ 5 туспа судаарыстыбаҕа арахсыбыта
* {{Флагификация|Германия}} — Ньиэмэс сомоҕолоһуутун күнэ (Германия холбоһуутун күнэ)
* {{Флагификация|Ирак}} — Британияттан босхолонуу күнэ (1932)
* {{Флагификация|Соҕуруу Кэриэйэ}}, {{Флагификация|Хотугу Кэриэйэ}} — Ил тэриллиитин күнэ

== Түбэлтэлэр ==
* [[Б.э.и. 52]] — Алезия кыргыһыыта түмүктэммит, Верцингеторикс диэн галл басхана [[Гай Юлий Цезарь]] баһылыктаах Рим аармыйатыгар бэриммит. Сотору кэминэн Галлияны барытын [[Рим империята|Рим импиэрийэтэ]] сэриилээн ылбыта.
* [[1863]] — [[АХШ]] бэрэсидьиэнэ [[Авраам Линкольн]] сэтинньи төрдүс чэппиэригэр ''Махтаныы күнүн'' бэлиэтииргэ уурбут.
* [[1957]] — [[Саха АССР]]-ы Ленин уордьанынан наҕараадалыыр туһунан [[ССРС]] Үрдүкү Сэбиэтин Бүрүсүүдьүмүн ыйааҕа тахсыбыт.
* [[1990]] — [[ГДР|Илин Германия]] эстибит уонна [[Германия|Арҕаа Германия]] састаабыгар киирбит. Хат холбоммут Германия Арҕаа [[Европа]]ҕа баһыйар улахан нэһилиэнньэлээх уонна күүстээх экэниэмикэлээх дойду буолбут.
* [[2000 сыл|2000]] — Елена Масюк Саха сирин туһунан бастакы киинэтэ тэлэбиидэнньэҕэ көстүбүт (иккиһэ нөҥүө сыл [[кулун тутар 31]] тахсыбыта). Бу киинэлэргэ суруналыыс Саха сирин уонна сахалары мөкү өттүнэн көрдөрбүтэ.
* [[2002]] — [[Дьоппуон|Дьоппуоҥҥа]] «[[Наруто]]» аниме сериалы тэлэбиидэнньэ ханаалларыгар көрдөрүү саҕаламмыт.
* [[2007]] — Саха сирин мэдиссиинэ үлэһиттэрин уонна уопсастыбаннаһын XV сийиэһэ аһыллыбыт.
* [[2009]] — [[Азербайджан]], [[Казахстан]], [[Кыргызстан]] уонна [[Турция]] [[Түүр омуктар доҕордоһуулара|Түүр сүбэтин]] тэрийбиттэр. 2019 сыллаахха Сүбэҕэ [[Узбекистан]] холбоспут, [[Туркменистан]] холбоспокко сылдьар. Ону кытары [[Венгрия]] кэтээччи быһыытынан баар.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1887]] — [[Носов Михаил Михайлович|Михаил Носов]] — Саха норуодунай худуоһунньуга. Живописец уонна график, этнограф быһыытынан былыргы саха материальнай култууратын уонна прикладной ускуустубатын чинчийиигэ уонна хомуйууга сүҥкэн оруоллаах.
* [[1895]] — [[Есенин Сергей Александрович|Сергей Есенин]] — нуучча чулуу бэйиэтэ, тыа олоҕун ырыаһыта, олоҕун кэлиҥҥи сылларыгар имажинист.
* [[1908]] — [[Окладников Алексей Павлович|Алексей Окладников]] — Сэссийэлиистии Үлэ Дьоруойа, археолог, акадьыамык, [[РСФСР]], [[Бүрээт Өрөспүүбүлүкэтэ|Бүрээт]] уонна [[Саха АССР]]-дарын билимнэрин үтүөлээх диэйэтэлэ, [[ССРС]] Судаарыстыбаннай Бириэмийэтин икки төгүллээх лауреата, [[Азия]] былыргы култуураларын үөрэппит чинчийээччи.
* [[1931]] — [[Безродных Ара Андреевна|Ара Безродных]] — мэдиссиинэ дуоктара, бэрэпиэссэр, [[Саха АССР]] билимин үтүөлээх диэйэтэлэ. Кини салалтатынан СГУ мэдиссиинэҕэ факультета билимҥэ бигэ ситиһиилэммитэ, идэни кытта ситимнээх ыарыылары чинчийии киэҥ далааһыннаахтык барбыта

== Өлбүттэр ==
* [[1976]] — [[Ходулов Дмитрий Федорович|Дмитрий Ходулов]] (04.08.1912 төр.) —  тыйаатыр артыыһа уонна режиссера, [[ССРС]] норуодунай артыыһа, [[Саха АССР]] норуодунай артыыһа, [[Мэҥэ-Хаҥалас улууһа|Мэҥэ-Хаҥалас улууһун]] Ытык олохтооҕо.
* [[1995]] — [[Потапов Федот Федотович|Федот Потапов]] — драматург, режиссер. 1961—1983 сылларга [[Саха тыйаатыра|Саха судаарыстыбаннай муусука уонна дыраама, кэлин дыраама тыйаатырын]] сүрүн режиссера, 1985 сыл ыам ыйыттан [[Нүөрүҥгүрү]] куорат өрөспүүбүлүкэтээҕи куукула тыйаатырын режиссера. [[РСФСР]] үтүөлээх артыыһа, [[Саха АССР]] үтүөлээх артыыһа.

{{ыйдар}}

[[Категория:Алтынньы 3]]</text>
      <sha1>fdqzeula85mndf0b53beligqwtc68o8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Солкуобай</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20763</id>
    <revision>
      <id>382974</id>
      <parentid>348685</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:43:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>151.236.23.44</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3636" xml:space="preserve">{{Infobox Currency
| currency_name_in_local = Российский рубль&lt;b&gt; cолкуобай&lt;small&gt;{{ru icon}}&lt;ref&gt;{{lang-tt|сум}}; {{lang-ba|һум}}; {{lang-cv|тенкĕ}}; {{lang-os|сом}}; {{lang-udm|манет}}; [[Mari language|Mari]]: теҥге; {{lang-kv|шайт}}; {{lang-sah|солкуобай}}&lt;/ref&gt;&lt;/small&gt;
| image_1 = Banknote_5000_rubles_(1997)_front.jpg
| image_title_1 = 5000 солкуобай
| image_2 = Rouble coins.png
| image_title_2 = бытархай харчылар 
| iso_code = RUB
| using_countries = [[Россия]], [[Абхазия]], and [[Соҕуруу Осетия]]
| inflation_rate = 6.6% &lt;
small&gt;(2010)&lt;/small&gt;
| inflation_source_date = [http://www.cbr.ru/eng/statistics/macro/macro_10_e.htm Россия баана],  2010 сыл ахсынньы
| subunit_ratio_1 = 1/100
| subunit_name_1 = харчы (копейка&lt;ref&gt;{{lang-tt|тиен}}; {{lang-ba|тин}}; {{lang-cv|пус}}; {{lang-os|капекк}}; {{lang-udm|коны}}; [[Mari language|Mari]]: ыр;  {{lang-sah|харчы}}&lt;/ref&gt;)
| symbol = руб. / Р. / р.
| symbol_subunit_1 = к. / коп.
| plural_slavic = Y
|frequently_used_coins = 50 харчы, 1, 2, 5, 10 харчы
|rarely_used_coins = 1, 5, 10 харчы
|frequently_used_banknotes = 50, 100, 500, 1000, 5000 солкуобай
|rarely_used_banknotes = 5, 10 солкуобай
| issuing_authority = [[Россия центральнай баана]]
| issuing_authority_website = www.cbr.ru
| printer = [[Гознак]]
| printer_website = www.goznak.ru
| mint = [[Москва монетнай дьиэтэ]] and [[Санкт Петербург монетнай дьиэтэ]]
}}

'''Солкуобай''' ({{lang-ru|рубль}} ''{{unicode|rublʹ}}''; ([[ISO 4217|code]]: '''RUB''') [[Россия]] официальнай харчыта, ону тэҥэ Осетияҕа уонна Соҕуруу Осетияҕа туттуллар. ССРСга уонна Россия Империятыгар эмиэ солкубоай диэн аат туттуллар эбит. Солкуобай 100 хапыайкаттан (харчыга) бытарыйар. Куодунан [[ISO 4217]] ''RUB'' буолар.&lt;ref&gt;[https://binkor.ru/news/economics/ozhidat-li-oslablenie-rublya-vo-vtorom-polugodii/ Солкуобай иккис аҥарыгар аҕыйааһына күүтүллэр дуо?]&lt;/ref&gt;

== Тыл этимологията ==
'''Солкуобай''' диэн нууччалыыттан ''целковый'' диэн тылтан тахсыбыт. Ол аата үрүҥ көмүс биир солкуобайдаах (один рубль) манньыата буолар. Революция иннинэ дьон тимир харчыны — солкуобайдары кумааҕы харчыттан быдан көхтөөхтүк ылар этэ, тоҕо диэн үрүҥ көмүс буолан сыаната улаханнык уларыйбат, онтон ыарахан кэмҥэ ыараан биэрэр этэ. ССРС бириэмэтигэр үрүҥ көмүстэн аккаастаммыттарын да иһин аата хаалбыт.

== Солкуобай бэлиэтэ ==
[[Билэ:Rouble official sign.svg|мини|Солкуобай бэлиэтэ]]
2013 сыл ахсынньытыгар Россия центральнай баана солкуобай знагын бигэргэппитэ. Ол Р буукуба өссө биир горизонтальнай сурааһыннаах турар бэлиэ буолар.

== Быһаарыылар ==
{{быһаарыылар}}

{{rq|stub|cat}}</text>
      <sha1>gz77shgx64hv8so7feyqy1gy9142scd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>382975</id>
      <parentid>382974</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:19:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>216.234.200.179</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3697" xml:space="preserve">{{Infobox Currency
| currency_name_in_local = Российский рубль&lt;b&gt; cолкуобай&lt;small&gt;{{ru icon}}&lt;ref&gt;{{lang-tt|сум}}; {{lang-ba|һум}}; {{lang-cv|тенкĕ}}; {{lang-os|сом}}; {{lang-udm|манет}}; [[Mari language|Mari]]: теҥге; {{lang-kv|шайт}}; {{lang-sah|солкуобай}}&lt;/ref&gt;&lt;/small&gt;
| image_1 = Banknote_5000_rubles_(1997)_front.jpg
| image_title_1 = 5000 солкуобай
| image_2 = Rouble coins.png
| image_title_2 = бытархай харчылар 
| iso_code = RUB
| using_countries = [[Россия]], [[Абхазия]], and [[Соҕуруу Осетия]]
| inflation_rate = 6.6% &lt;
small&gt;(2010)&lt;/small&gt;
| inflation_source_date = [http://www.cbr.ru/eng/statistics/macro/macro_10_e.htm Россия баана],  2010 сыл ахсынньы
| subunit_ratio_1 = 1/100
| subunit_name_1 = харчы (копейка&lt;ref&gt;{{lang-tt|тиен}}; {{lang-ba|тин}}; {{lang-cv|пус}}; {{lang-os|капекк}}; {{lang-udm|коны}}; [[Mari language|Mari]]: ыр;  {{lang-sah|харчы}}&lt;/ref&gt;)
| symbol = ₽ / руб. / Р. / р.
| symbol_subunit_1 = к. / коп.
| plural_slavic = Y
|frequently_used_coins = 50 харчы, 1, 2, 5, 10 харчы
|rarely_used_coins = 1, 5, 10 харчы
|frequently_used_banknotes = 50, 100, 500, 1000, 5000 солкуобай
|rarely_used_banknotes = 5, 10 солкуобай
| issuing_authority = [[Россия центральнай баана]]
| issuing_authority_website = www.cbr.ru
| printer = [[Гознак]]
| printer_website = www.goznak.ru
| mint = [[Москва монетнай дьиэтэ]] and [[Санкт Петербург монетнай дьиэтэ]]
}}

'''Солкуобай''' ({{lang-ru|рубль}} ''{{unicode|rublʹ}}''; ([[ISO 4217|код]]: '''RUB''') диэн [[Россия]] официальнай харчыта, ону тэҥэ Осетияҕа уонна Соҕуруу Осетияҕа туттуллар. [[ССРС]]га уонна Россия Империятыгар эмиэ солкубоай диэн аат туттуллар эбит. Солкуобай 100 хапыайкаттан (харчыга) бытарыйар. Куодунан [[ISO 4217]] ''RUB'' буолар.&lt;ref&gt;[https://binkor.ru/news/economics/ozhidat-li-oslablenie-rublya-vo-vtorom-polugodii/ Солкуобай иккис аҥарыгар аҕыйааһына күүтүллэр дуо?]&lt;/ref&gt;

== Тыл этимологията ==
'''Солкуобай''' диэн нууччалыыттан ''целковый'' диэн тылтан тахсыбыт. Ол аата үрүҥ көмүс биир солкуобайдаах (один рубль) манньыата буолар. Революция иннинэ дьон тимир харчыны — солкуобайдары кумааҕы харчыттан быдан көхтөөхтүк ылар этэ, тоҕо диэн үрүҥ көмүс буолан сыаната улаханнык уларыйбат, онтон ыарахан кэмҥэ ыараан биэрэр этэ. ССРС бириэмэтигэр үрүҥ көмүстэн аккаастаммыттарын да иһин аата хаалбыт.

== Солкуобай бэлиэтэ ==
[[Билэ:Rouble official sign.svg|мини|Солкуобай бэлиэтэ]]
[[2013]] сыл ахсынньытыгар Россия центральнай баана солкуобай знагын бигэргэппитэ. Ол Р буукуба өссө биир горизонтальнай сурааһыннаах турар бэлиэ буолар.

== Быһаарыылар ==
{{быһаарыылар}}

{{Money-stub}}

[[Категория:Валюта]]</text>
      <sha1>iwoq3w8duabxoxuf2zmh0n1fw3a3wyf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Васильев Василий Егорович - Харысхал</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25971</id>
    <revision>
      <id>382984</id>
      <parentid>364443</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T23:30:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>216.234.200.179</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9861" xml:space="preserve">[[Билэ:Васильев_Василий_Егорович_Харысхал.jpg|200px|thumb|rуght|Васильев Василий Егорович — Харысхал]]
'''Васильев Василий Егорович''' (Харысхал) — саха народнай [[суруйааччы]]та, [[драматург]], [[прозаик]].

== Олоҕун олуктара ==
* [[1950]] сыллаахха [[сэтинньи 6]] күнүгэр [[Амма улууһа|Амма улууһугар]] [[Соморсун нэһилиэгэ (Амма улууһа)|Соморсун нэһилиэгэ]]р төрөөбүтэ.
* 1968 с. — оскуоланы бүтэрээт, колхозка трактористаабыт.
* 1969—1974 сс. — [[Саха государственнай университета|Саха государственнай университетыгар]] үөрэммит.
* [[Кыым (хаһыат)|«Кыым» хаһыакка]] корреспонденнаабыт.
* 1982—1985 сс. — Саха Сирин суруйаччыларын Сойууһун иһинэн тэриллибит художественнай литератураны пропагандалааһыҥҥа Бүтүн Сойуустааҕы бюро Дьокуускайдааҕы салаатыгар сэбиэдиссэй.
* [[1984]] с. — эдэр суруйааччылар Бүтүн Сойуустааҕы VII сүбэ мунньахтарыгар кыттыыны ылбыт.
* [[1986]] с. — ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ.
* [[Саха Сирэ (хаһыат)|«Саха Сирэ»]] хаһыат корреспондена.
* [[2012]] сылтан Олоҥхо Театрын литературнай-драматическай хайысхатын салайааччыта&lt;ref name=&quot;to&quot;&gt;[http://olonkhotheatre.ru/o-nas/112-vasilij-vasilev-haryshal.html Сайт «Театр Олонхо»:Василий Васильев — Харысхал]&lt;/ref&gt;.
* [[2021]] сыл [[тохсунньу 30 |тохсунньу 30 күнүгэр]] [[Амма улууһа|Амма улууһун]] [[Мээндиги нэһилиэгэ (Амма улууһа)|Мээндиги нэһилиэгэр]] сырдык тыына соһуччу быстыбыта.

== Айар үлэтэ ==
Айар үлэтэ [[1975]] сыллаахха саҕаламмыт. 
[[1980]] сыллаахха «Аммаҕа саас этэ» пьесата Саха Сирин суруйааччыларын Сойууһа уонна Саха АССР культуратын министерствота ыыппыт конкурстарыгар үһүс бириэмийэни ылбыт. Бу пьесаны 1982 сыллаахха П. А. Ойуунускай аатынан Дьокуускайдааҕы драмтеатр туруорбут. «Далекая, близкая война» драмата биһирэнэн, Саха АССР культуратын министерствота Кыайыы 40 сылыгар оҥорбут конкурсугар бастакы бириэмийэни ылбыт. 
Драмаларыгар Харысхал тыыл үлэһиттэрин, кинилэр сэрии кэмигэр эр санаалаах үлэлэрин көрдөрөр. Кэпсээннэрэ, сэһэннэрэ, очеркалара республика араас хаһыаттарыгар, «Чолбон» сурунаалга бэчээттэнэллэр.
==== Кинигэлэрэ ====
•	Аммаҕа саас этэ. (кэпсээннэр, сэһэн, драмалар) - Дьокуускай: Саха сиринээҕи кинигэ изд-вота, 1992

•	Сир ыарыыта. [Пьесалар] - Дьокуускай: Бичик, 1997

•	Харысхал, 1-кы ч.. Ааспыт кэм аартыктарынан 1-кы ч.- 2002

•	Маасыҥка бадаарага. кэпсээннэр, сценкалар - Дьокуускай: Илин, 1999 (Сынньалаҥҥа, уоскулаҥҥа сэhэргэhэ түhүөххэ)

•	Таптыыр, ахтар дьоннорум. сэһэннэр, кэпсээннэр - Дьокуускай: , 2012

•	Учуутал - Дьокуускай: , 2013

•	Аммаҕа саас этэ. кэпсээннэр, сэһэн, драмалар - Дьокуускай: РБС, 2015

•	Аммаҕа саас этэ - Дьокуускай: РБС, 2016

•	Сүтэрсибит сүрэхтэр / Аржаков Н., - Якутск: б.и., 2016

•	Пьесалар - Дьокуускай: Изд-во ИФЦ АУ РС(Я) АРКТИКА, 2016 (Кулууп үлэһитин библиотеката)

•	Учуутал. (хаартысканан дьүһүйүү) - Дьокуускай: Офсет, 2015

•	&quot;Биэс харах&quot; харысхал - Дьокуутскай: Бичик, 2016

•	Эргиллиэм хайаан да!. [пьесалар] - Дьокуускай: Медиа-холдинг Якутия, 2017

•	Мөҥге ынакшыл дугайында тоожу. Тоожу - Тыва: ААН &quot;Тываполиграф&quot;, 2017

•	Повесть о вечной любви - Якутск: Сахапечать, 2017 (Библиотека &quot;Полярки&quot;. 2017, N 6)

==== Саха театрын сценатыгар туруоруллар пьесалара ====
* «Аммаҕа саас этэ», режиссер Ф. Потапов&lt;ref name=&quot;to&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
* «Сэрии тыйыс тыына», режиссер В. Фомин&lt;ref name=&quot;to&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
* «Эргиллиэм хайаан да»&lt;ref name=&quot;to&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
* «Бастыҥ хатыыта»&lt;ref name=&quot;to&quot;&gt;&lt;/ref&gt;  
* «Кэт Марсден. Үтүө санаа аанньала»&lt;ref name=&quot;to&quot;&gt;&lt;/ref&gt;  
* «Көмүөл», режиссер А. Борисов&lt;ref name=&quot;to&quot;&gt;&lt;/ref&gt;
* «Мин хайаан да эргиллиэм»
==== «Ааспыт кэм аартыктарынан» ====
Василий Харысхал дойду уонна тас дойдулар архивтарыгар сыралаахтык үлэлиир. Саха Сирин историятыгар сыһыаннаах матырыйаалы көрдөөн, АХШ, Япония, Кытай,  Финляндия архивтарыгар сүүһүнэн докумуоннары чинчийбит, үөрэппит. Москваҕа, Санкт-Петербурга баар архивтарга, музейдарга уонна библиотекаларга барыларыгар кэриэтэ сылдьан политическай ссылка, ГУЛАГ, репрессия историяларыгар туһааннаах матырыйааллары кичэйэн үөрэппит. Бу сыралаах үлэтин түмүгэр 2002 сыллаахха репрессияҕа түбэспит уонна тас дойдуларга күрээн барбыт саха дьонун дьылҕаларын туһунан «Ааспыт кэм аартыктарынан» кинигэтэ бастакы чааһа күн сирин көрбүтэ.&lt;ref&gt;[http://ilin-yakutsk.narod.ru/2005-5/70.htm Исторический, культурологический журнал «Илин», № 5(46) — 2005:Довести до зрителя непреходящие ценности бытия…]&lt;/ref&gt; 

== Библиография ==
* Ааспыт кэм аартыктарынан — Дьокуускай, 2002

== Наҕараадалара уонна ытык ааттара ==
* Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай суруйааччыта&lt;ref&gt;http://www.1sn.ru/220519.html&lt;/ref&gt;
* Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ
* Саха Өрөспүүбүлүкэтин духуобунаһын Академиятын академига
* Россия Улахан литературнай бириэмийэтин лауреата&lt;ref&gt;[http://old.lgz.ru/article/11353 «Литературная газета» № 52 (6256) (2009-12-23):Литпремии]&lt;/ref&gt; (2009)

== Өссө маны көр ==
* [[Саха норуодунай суруйааччыларын тиһигэ]]

== Быһаарыылар ==
{{быһаарыылар}}

== Сигэлэр ==
* О якутском драматурге, чьи пьесы стали бестселлерами 
* [http://psakha.narod.ru/harushal.html Биографический интернет-справочник якутской литературы:Писатели Якутии:Василий Васильев — Харысхал]
* [http://olonkhotheatre.ru/o-nas/112-vasilij-vasilev-haryshal.html Сайт «Театр Олонхо»:Василий Васильев — Харысхал]
* [http://ilin-yakutsk.narod.ru/2005-5/70.htm Исторический, культурологический журнал «Илин», № 5(46) — 2005:Довести до зрителя непреходящие ценности бытия…]
* [http://nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Inquirys/Writer/Union_writers/Vasilev_V.html Национальная библиотека Республики Саха (Якутия):Харысхал]

[[Категория:Дьоннор алпабыытынан]]
{{Template:Саха норуодунай суруйааччылара}}
[[Категория:1950 сыллаахха төрөөбүттэр]]
[[Категория:Сэтинньи 6 күнүгэр төрөөбүттэр]]
[[Категория:Амма улууһугар төрөөбүттэр]]
[[Категория:Саха суруйааччылара]]
[[Категория:Саха норуодунай суруйааччылара]]
[[Категория:Саха биллиилээх дьоно]]</text>
      <sha1>g5pznqj12p2gf36fxkhojk32xokwuz9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Хаахынай</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28720</id>
    <revision>
      <id>382982</id>
      <parentid>298847</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T22:36:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>216.234.200.179</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1172" xml:space="preserve">[[Билэ:Gymnocephalus cernuus Pärnu River Estonia 2010-01-06.jpg|мини|Хаахынай]]
'''Хаахынай''' ({{lang-la|Gymnocephalus cernua}}, {{lang-ru|Обыкновенный ёрш}})&lt;ref&gt;Пятиязычный словарь названий животных. Рыбы|страницы=251}}&lt;/ref&gt; — [[Percidae|алыһардар]] (''Percidae'') кэргэннэригэр киирэр  [[Gymnocephalus|хаахынайдар]] (''Gymnocephalus'') уустарын көрүҥэ. 

Европа уонна Азия өрүстэригэр уонна тууһа суох күөллэригэр үөскүүр кыра балык. Ордук кумахтаах уонна таастаах сирдэри сөбүлүүр.

Сороҕор [[Таас бас|таас баһы]] (лааханы) кытта булкуйаллар.
[[Билэ:Gymnocephalus cernuusEurope.gif|thumb|350px|left|Хаахынай Евразияҕа тарҕаныыта]]

== Быһаарыылар ==
{{быһаарыылар}}

== Өссө маны көр ==
[[Саха сирин балыктара]]

{{Fish-stub}}

[[Категория:Саха сирин балыктара]]</text>
      <sha1>hxblrih9dfx61ii8vucmk82bb0762bi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Форман Милош</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37552</id>
    <revision>
      <id>382978</id>
      <parentid>341514</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:43:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>216.234.200.179</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3952" xml:space="preserve">'''Ми́лош Фо́рман''' ({{lang-cs|Miloš Forman}}; дьиҥнээх аата: '''Ян Томаш Форман''', {{lang-cs|Jan Tomáš Forman}} {{ТөрөөбүтКүнэ|18|2|1932}}, [[Часлав]], [[Чехословакия]]) — чиэх уонна Америка киинэ режиссера уонна сценарииһэ.

«Оскар» бириэмийэ икки төгүллээх лауреата, ол иһигэр режиссер быһыытынан. Маннык аатырбыт киинэлэри туруорбута: [[Кэҕэ уйатын үрдүнэн көтөн иһэн (киинэ)|«Кэҕэ уйатын үрдүнэн көтөн иһэн»]], [[Амадей (киинэ)|«Амадей»]], [[Вальмон (киинэ)|«Вальмон»]] и другие.

== Олоҕо ==
[[Чехословакия]] [[Часлав]] куоратыгар төрөөбүт. Иккис Аан дойду сэриитин кэмигэр аҕата бобуулаах кинигэни тарҕаппытын иһин нациистар тутана Бухенвальд лааҕырыгар өлөрбүттэрэ. Ийэтэ Освенцимҥэ өлбүтэ&lt;ref name=jjournal&gt;[http://www.jewishjournal.com/arts/article/milos_forman_directs_natalie_portman_in_goyas_ghosts_film_melds_art_tour/ Milos Forman directs Natalie Portman in ‘Goya’s Ghosts’—film melds art tour and history — Jewish Journal]&lt;/ref&gt;. Бэйэтин туһунан суруйбут «Тиэрэ эргийии» (Turnaround) диэн кинигэтигэр Форман дьиҥнээх аҕам дьэбириэй архитектора [[:cs:Otto Kohn|Отто Кон]] ([[1887]]—[[1965]]) эбит диэн суруйар, ол киһи 1940-с сылларга АХШ-ка көспүт эбит&lt;ref&gt;[http://www.enotes.com/turnaround-salem Turnaround Review - Milos Forman - Salem on Literature&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt;. 

Форман [[Подебради]] интэринээтигэр кэлин Чиэхийэ бастакы бэрэсидьиэнэ буолбут [[Гавел Вацлав|Вацлав Гавеллыын]] уонна [[Ини-бии Машиновтар|Машиновтары]] кытта үөрэммит. Аан дойдуга бастаан «[[Хара Пётр]]» ([[1963]]) диэн киинэтинэн билолибитэ, ол киинэтэ [[Локарно киинэ бэстибээлэ|Локарноҕа буолар киинэ бэстибээлигэр]] көстүбүтэ. Сытыы сатииралаах «[[Бал пожарных (киинэ)|Бал пожарных]]» («Горит, моя барышня», 1967) киинэтэ [[Прага сааһа|Прага сааһын]] өтө көрүү курдук буолбута. Сэбиэскэй сэриилэр Чехословакияҕа 1968 сыллаахха киирбиттэриттэн сылтаан  [[АХШ]]-ка көспүтэ.

[[Брейхова Яна|Яна Брейхова]] диэн чиэх актрисатын ойох ыла сылдьыбыта.
Милош Форман абаҕата (төрөппүт аҕатын бииргэ төрөөбүтэ) — архитектор [[:cs:Karl Kohn|Карл Кон]] (1894—1979). Аҕатынан бииргэ төрөөбүтэ — Джозеф Кон ([[:en:Joseph J. Kohn|Joseph J. Kohn]], род. 1932) Америка математига.
=== Эмиграция ===
Америкаҕа бастакы киинэлэрэ — [[Отрыв (киинэ, 1971)|«Отрыв»]] ([[1971]]; [[Гран-при (Кааннааҕы киинэ бэстибээлэ)|Гран-при]] [[Кааннааҕы киинэ бэстибээлэ]]) уонна [[Баттах (киинэ)|«Баттах»]] ([[1979]]).

== Быһаарыылар ==
{{быһаарыылар}}

{{Bio-stub}}
{{Film-stub}}

[[Категория:Дьон алпаабытынан]]</text>
      <sha1>pmeyfite1azhn8cqa6t2yqnomr40dgx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ферман Акгюль</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45749</id>
    <revision>
      <id>382979</id>
      <parentid>356383</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:43:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>216.234.200.179</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3171" xml:space="preserve">'''Ферман Акгюль''' — [[Турция]] Өрөспүүбүлүкэтин биир саамай улахан уонна билиилээх ырыаһыта, эстрадатын сулуһа, MaNga диэн аан дойдуга аатырбыт ырыа бөлөҕүн кыттыылаа ([[2002]] сыллахтан ыла). Бу бөлөх [[2010]] сыллаахха [[Европа]] норуоттарын норуоттар икки ардыларынааҕы [[Евровидение]] күөн күрэһигэр 2 -с бочуоттаах миэстэни ылбыта  Евровидение .

Ферман Ибрагим Акгюль [[1979]] сыллаахха [[ахсынньы 25]] күнүгэр [[Турция]] киин куората [[Анкара]] куоракка төрөөбүтэ (41 саастаах).  2012 сыллаахха диэри Esra Bayram диэн дьахтары ойох ылан олоро сылдьыбыта. Билигин атын ойохтоох --  Bettina Kuperman. Кинилэр Аарон Акгюль диэн уоллаахтар.

== Олоҕо ==
Ферман Акгюль муусуканы кытта аан бастаан 9 саастааҕар сылдьан билсибит. Ол саҕана кини дьиэ кэргэнэ, төрөппүүттэрэ, дьиэлэригэр пианино атыылаһан аҕалбыттар. Акгуль кэлин, арыый улаатан баран  Virgin Pulp диэн ааттаах хардкор бөлөх кыттыылааҕа буолбута, диджей мишеригэр оонньуулар. Ол кэннэ кини Озгюр Джан Оней уонна «Колик» диэн биллиилээх киһини уонна бөлөҕү кытта үлэлэһэн саҕалаабыта. Ол кэмнэргэ кини «70lik» («70-е») бөлөххө охсор үстүрүмүөннэргэ оонньуур буолбута  Фермен Акгюлб өр кэм устата «70-е» бөлөххө оонньоон баран, устунан «Seven» бөлөх састаабыгар киирбитэ. Ол бөлөххө бас гитараҕа биллиилэхх мусукаан Джем Бахтияр оонньуура.

Ити кэнниттэн кини кэккэ төрүөтүнэн муусука эйгэтиттэн тэйэ сылдьыбыта. Ол гынан баран 2001 сыллаахха Özgüran Öney ыҕырыытынан maNga бөлөххө киирбитэ уонна онно 2002 сылтан саҕалаан күн бүгүҥҥэ диэри ырыаһыт быһыытынан сылдьар

== Быһаарыылар ==
{{быһаарыылар}}

== Сигэлэр ==
* [http://manga.web.tr maNga official site] (TR-EN)
* [http://www.fermanakgul.com/en/ Ferman Akgül official site] (TR-EN)
* [http://www.06records.com/en/ 06 Records official site] (TR-EN)

{{Bio-stub}}
{{Song-stub}}

[[Категория:1979 сыллаахха төрөөбүттэр]]
[[Категория:Ахсынньы 25 күнүгэр төрөөбүттэр]]
[[Категория:Түүрдэр]]</text>
      <sha1>1sa8cst6ygozk7diphlx1dvkd8kr3s2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Equifax</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45926</id>
    <revision>
      <id>382993</id>
      <parentid>356851</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:29:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>180.251.145.98</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="420" xml:space="preserve">'''Equifax''' (Эквифакс), [[АХШ]] саамай улахан дьон төһө иэскэ киирбитин кэтээн көрөр тэрилтэтэ, сир шаарын үрдүнэн 800 мөллүйүөн киһиэхэ [[кредит скор]] оҥорор. Саха Сирин уонна Арассыыйа бааннара бары эмиэ ити системаҕа бааллар.

{{company-stub}}</text>
      <sha1>eb0m12wm8d438elckpkxaa40xumtxjm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Крылов Николай Александрович</title>
    <ns>0</ns>
    <id>50190</id>
    <revision>
      <id>382986</id>
      <parentid>382907</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T00:49:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HalanTul</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14313" xml:space="preserve">'''Николай Александрович Крылов''' (1946) — суруналыыс, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ (1996), суруналыыстыка эйгэтигэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай  бириэмийэтин лауреата (2004).
     
Төрөөбүт сирэ            ССРС, Саха АССР, Бүлүү оройуона, Бүлүү куората
Гражданствота             ССРС Россия  
Идэтэ                     историк, история учуутала, суруналыыс, телевидения редактора
Наҕараадалара     Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ (1996), суруналыыстыка эйгэтигэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай  бириэмийэтин лауреата (2004). «Честь, достоинство, профессионализм» диэн Россия Суруналыыстарын союһун Үрдүкү бэлиэтэ (2021).
 
 
== Биография ==
 
1946 сыллаахха ыам ыйын 1 күнүгэр Саха АССР Бүлүү оройуонун  Бүлүү куоратыгар төрөөбүтэ.
1963 сыллаахха Бүлүүтээҕи Райпромбыткомбинатка столярынан үлэлээбитэ.  
1965 сыллаахха Бүлүү оройуонунааҕы «Октябрь суола» хаһыат фотокорреспондена.  
1974 сыллаахха Бүлүү оройуонун Чернышевскайдааҕы орто оскуола историяҕа учуутала.
1976 сыллаахха М. К. Аммосов аатынан  Дьокуускайдааҕы судаарыстыбаннай университеты бүтэрэн историк,  история учуутала идэтин ылар. 
1978 сыл - Бүлүү оройуонунааҕы «Октябрь суола» хаһыакка сурук уонна маассабай үлэ салаатын сэбиэдиссэйэ.
1983 сыл – Саха АССР ГОСТЕЛЕРАДИО-тын  арҕаа улуустарга үлэлиир аналлаах корреспондена.
1987 сыл  - Өрөспүүбүлүкэтээҕи «Социалистическая Якутия» хаһыат аналлаах корреспондена.
1989 сыл -  ССРС  норуодунай депутата А.С. Борисов көмөлөһөөччү- сэкэрэтээрэ. Политолог-суруналыыс.
1990 сыл - Өрөспүүбүлүкэтээҕи «Саха сирэ» уонна «Советы Якутии» хаһыаттар аналлаах корреспонденнара.
1993 сыл - Өрөспүүбүлүкэтээҕи «Саха сирэ» хаһыат идеологияҕа салаатын корреспондена.
2002 сыл - Өрөспүүбүлүкэтээҕи «Саха сирэ» хаһыат промышленноска салаатын редактора.
1983 сыл, алтынньыттан – ССРС суруналыыстарын Сойууһун чилиэнэ.
1984 сыллаахха   ССРС  Киин телевидениятын анал  куурустарыгар үөрэммитэ уонна   “ телевидения редактора ” диэн идэни ылбыта.        
1993-1998 сылларга «Сахаалмазпрофинвест» үп хампаанньатын пресс-сэкэрэтээрэ.  
 
 
== Уопсастыбаннай үлэтэ ==
 
Сэбиэскэй кэм ыччата буолан, оччотооҕу оҕону иитии бары кэрдииһин толору ааспыта. Пионерскай дружина этэрээтин салайааччытыттан автономияны тэрийсибит Степан Аржаков аатынан  биллэр-көстөр совхоз комсомольскай тэрилтэтин киин отделениетын комитетын сэкэрэтээринэн, үлэ коллективтарыгар агитаторынан, пропагандиһынан үлэлээбитэ. «Знание» уопсастыба чилиэнэ этэ.
 
1991 сыллаахха “Саха кэскилэ” уопсастыбаннай тэрилтэ бэрэстэбиитэлин быһыытынан  Алма-Ата куоракка ыытыллыбыт “Киһи быраабын көмүскээһиҥҥэ Аан дойдутааҕы конгреска” кыттыыны ылбыта.
2009  сыллаахтан Бүлүү улууһун «Олох суола» хаһыатын селькордарыгар ( биир оҕоҕо, биир улахан киһиэхэ)  бэйэтин анал бириэмийэтин анаан туттарар.  Итини таһынан суруналыыс Н.А.Крылов уонна Сталинград иһин кыргыһыы кыттыылааҕа, сэрииттэн «Слава» уордьан үһүс истиэпэнэ уордьаннаах кэлбит аҕата Егоров Александр Гаврильевич анал бириэмийэлэрин Чернышевскай  уонна  1 Күүлэт орто оскуолаларын бүтэрэр оҕолор сыл аайы ылар чиэстэнэллэр.
2018 сыллаахтан өрөспүүбүлүкэҕэ саҥаны-сонуну киллэрэр уопсастыбаннай хамсааһыннары өйүүр «Илин»  диэн уопсастыбаннай тэрилтэ хос бэрэстээтэлинэн үлэлиир. Россия суруналыыстарын сойууһун Дьокуускайдааҕы салаатын 14-с  сьеһин делегатынан талыллыбыта. 
 
 
== Айар үлэтэ ==
 
Николай Крылов – дьон-сэргэ ортотугар улахан сэҥээриини ылар, киэҥ сабыдыаллаах буолар үгүс ыстатыйалар автордара. Ол курдук, айылҕа харыстабылын, аармыйаҕа дедовщина, Аҕа дойду көмүскэлин иһин сэрии кэмигэр «үлэ фронугар» кыһалҕаны көрсүбүт ыччаттар, Сангаар шахталарыгар умса быраҕыллыбыт кыргыттар тустарынан, алмаас промышленноһын, айылҕа гаастаах сирдэрин туһаҕа таһаарыы, Арктика кыһалҕаларын туһунан бэрт элбэх суруйуулардаах. «Саха сирэ» хаһыат промышленноска салаатын редакторынан үлэлии сылдьан өрөспүүбүлүкэ промышленнай сайдыытын олохтоохтук, киэҥник, туруулаһан сырдаппыта.

1990 сыллаахха Ньурба театрын кытта Тыва республикатын Кызыл куоратыгар   « Сибиир уонна Дальнай Восток национальнай театрдарын Бастакы фестивалыгар” кыттыыны ылан, суруналыыстартан соҕотоҕун фестиваль лауреата буолары ситиспитэ.
2011 сыллаахха Өрөспүүбүлүкэтээҕи пресс-кииҥҥэ «Слава Прометеям Якутии!», «Алмаас арылы кустуга», “Айылҕа алыптаах эйгэтэ» диэн тус бэйэтин фотобыыстапкалара арыллыбыттара. Өрөспүүбүлүкэҕэ газ промышленноһа төрүттэммитэ 55 сыла уонна  газовиктар бөһүөлэктэрэ  Кыһыл  Сыыр үөскээбитэ  50 сыла туоларынан сибээстээн эмиэ итинник быыстапкалара туруоруллубуттара. Эмиэ ити сыл Дьокуускайга Д. К. Сивцев-Суорун Омоллоон аатынан опера уонна балет театрыгар Хомус (варган) муусукатын Сэттис Норуоттар икки ардыларынааҕы Конгреһыгар анаммыт сэдэх фотобыыстапката туруоруллубута. Ол быыстапкаҕа киирбит үлэлэрин Хомус (варган) Норуоттар икки ардыларынааҕы  түмэлигэр бэлэхтээбитэ.
1991 сыллаахха Сэбиэскэй Сойуус Геройа Н.С. Степановка аналлаах «Төлөнүллүбүт иэс» диэн телекиинэтэ эфиргэ таһаарыллыбыта уонна билиҥҥэ диэри көрдөрүллэ сылдьар.  
2019 сыллаахха «Сулус хойутаан булбут геройдара» диэн Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бүлүү улууһуттан төрүттээх Сэбиэскэй Сойуус Геройдарыгар аналлаах телекиинэтэ таһаарыллыбыта.
2019-2020 сыллардаахха «Саха сирэ», «Ил Тумэн», Бүлүү улууһун «Олох суола», Кэбээйи «Дабаан» диэн хаһыаттарыгар Аҕа Дойду иһин сэрии тематыгар элбэх  суруйуулара бэчээттэммиттэрэ.
 
 
 

=== Кинигэлэрэ ===
 
1995 сыл - Саха Өрөспүүбүлүкэтин социальнай-экономическай сайдыытыгар аналлаах «Саха – цивилизация на полюсе холода» диэн Россия Тас дойдуларга дьыалатын министиэристибэтин «Международная жизнь» сурунаалын анал таһаарыытын бэлэмнээн Москваҕа нууччалыы уонна английскайдыы тылларынан таһааттарбыта.
2002 сыл- уһулуччулаах юрист, Саха Өрөспүүбүлүкэтин прокурорунан, Үрдүкү Суутун бэрэстээтэлинэн үлэлээбит киһи туһунан «Николай Каратаев» диэн бастакы кинигэтэ тахсыбыта.
2005 сыл- «Төлөнүллүбүт иэс” («Исполненный святой долг») Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Н.С. Степанов туһунан. Бу кинигэ 2022 сыллаахха иккиһин эбиллэн, тупсарыллан Владивостокка “Дальпресс” издательствоҕа бэчээттэммитэ.
2006 сыл - «Илин эҥээр кэскилэ» («Светлые дали Заречья») Улуу Өлүөнэ уҥуоругар магистральнай газопровод туоратыллыбытын туһунан.
2017 сыл - «Васильев Семен Митрофанович») Социалистическай Үлэ Дьоруойа, аламаас промышленноһын экскаваторщиктарын биригэдьиирин туһунан. 
2019 сыл - «Человек, опередивший свое время» Саха сириттэн бастакы Үлэ Дьоруойа П.Х.  Староватов туһунан.
Итини таһынан «Лючинцы на рубеже веков», «Цветы, опаленные огнем», «Сүүрбэһис үйэ сүдү киһитэ”, «Учитель ученических признаний», «Үйэлээх өйдөбүнньүк» диэн, онтон да атын кинигэлэр тахсалларыгар кыттыыны ылбыта.
 
== Билинии уонна наҕараадалар ==
 
* Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ (1996);
* Суруналыыстыка эйгэтигэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай  бириэмийэтин лауреата (2004);
* «Честь, достоинство, профессионализм» диэн Россия Суруналыыстарын союһун Үрдүкү бэлиэтэ (2021);
* «Ветеран Труда» (2000) мэтээл;
*  «Гражданская доблесть» (2003) анал бэлиэ;
*  «100 лет Союзу журналистов России» (2019) мэтээл;
* Бүлүү улууһун (Саха Өрөспүүбүлүкэтэ) Ытык олохтооҕо;
* Бүлүү куоратын (Саха Өрөспүүбүлүкэтэ) Ытык олохтооҕо;
*Чернышевскай нэһилиэг ин (Саха Өрөспүүбүлүкэтэ, Бүлүү улууһа) Ытык олохтооҕо; 
*  ССРС уонна России Суруналыыстарын сойууһун Бочуоттаах Грамоталара            
* «Журналисты России XX-XXI» диэн Москваҕа бэчээттэммит справочнай –энциклопедическай таһаарыыга киллэриллибитэ (2013) г.         
* Саха Өрөспүүбүлүкэтин Суруналыыстарын сойууһун анал бэлиэлэрэ «Золотое перо» уонна «Благодарность за вклад в развитии печати и СМИ Республики Саха (Якутия)».
* Өрөспүүбүлүкэ норуотун хаһаайыстыбатын араас салааларын Бочуоттаах бэлиэлэрэ.
* Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үөһээ Бүлүү оройуонун Бочуотун Кинигэтигэр киллэриллибитэ (2006).

[[Категория:Дьон алпаабытынан]]
[[Категория:Суруналыыстар]]</text>
      <sha1>tqwlt58kjrti3mgk3iq8rwo17esyz0h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Халыып:Potd/2022-08-22 (sah)</title>
    <ns>10</ns>
    <id>50196</id>
    <revision>
      <id>382970</id>
      <timestamp>2022-08-18T17:45:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ymblanter</username>
        <id>4562</id>
      </contributor>
      <comment>'Голубая мечеть, Тебриз, Восточный Азербайджан, Иран' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="94" xml:space="preserve">Голубая мечеть, Тебриз, Восточный Азербайджан, Иран</text>
      <sha1>15jr6c0fnc91d9svt1pdp9nfx5ent11</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Халыып:Potd/2022-08-22</title>
    <ns>10</ns>
    <id>50197</id>
    <revision>
      <id>382971</id>
      <timestamp>2022-08-18T17:45:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ymblanter</username>
        <id>4562</id>
      </contributor>
      <comment>'Kabood (Blue) mosque, Tabriz, Iran.jpg' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38" xml:space="preserve">Kabood (Blue) mosque, Tabriz, Iran.jpg</text>
      <sha1>fqh0lgt5jtp2cned50swdn4gjraz6g2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Doosan</title>
    <ns>0</ns>
    <id>50198</id>
    <revision>
      <id>382983</id>
      <timestamp>2022-08-18T23:22:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2601:14D:4A00:4B00:5A4:4D61:294F:1787</ip>
      </contributor>
      <comment>''''Doosan Group''' - Соҕуруу Корея биир улахан тэрилтэтэ, харчы уонна индустрия эйгэтигэр биир бастыҥ бизнес империя тутааччы, улахан конгломерат (конгломератыгар 53 тэрилтэ киирэр, сүрүннээн Кореяҕа, Америкаҕа, Швецияҕа, Испания, Бразилияҕа)....' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1008" xml:space="preserve">'''Doosan Group''' - Соҕуруу Корея биир улахан тэрилтэтэ, харчы уонна индустрия эйгэтигэр биир бастыҥ бизнес империя тутааччы, улахан конгломерат (конгломератыгар 53 тэрилтэ киирэр, сүрүннээн Кореяҕа, Америкаҕа, Швецияҕа, Испания, Бразилияҕа).

[[Fortuna 500]] уонна [[Nasdaq]] компонеҥҥа холбонор.

Doosan Group бэйэтэ 53 тэрилтэни бас билэр эрээри, кинини бэйэтин атын юридическай сирэйдэр эмиэ бас билэллэр:

1. Корея былааһа - 50%

2. Пак Сын Дьик уонна кини аймахтара (Doosan империятын төрүттээбит) - 30%

3. [[Mitsui Group]] - 10%

4. [[BlackRock]] - 5%

5. Ордубут 5% акция [[NYSE]] биржаҕа көҥүл эргийэр.

[[ru:Doosan]]</text>
      <sha1>a1ibktmccp5eckwqczcz73r3dda49e0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>382985</id>
      <parentid>382983</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T23:50:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>216.234.200.179</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1026" xml:space="preserve">'''Doosan Group''' - Соҕуруу Корея биир улахан тэрилтэтэ, харчы уонна индустрия эйгэтигэр биир бастыҥ бизнес империя тутааччы, улахан конгломерат (конгломератыгар 53 тэрилтэ киирэр, сүрүннээн Кореяҕа, Америкаҕа, Швецияҕа, Испания, Бразилияҕа).

[[Fortuna 500]] уонна [[Nasdaq]] компонеҥҥа холбонор.

Doosan Group бэйэтэ 53 тэрилтэни бас билэр эрээри, кинини бэйэтин атын юридическай сирэйдэр эмиэ бас билэллэр:

1. Корея былааһа - 50%

2. Пак Сын Дьик уонна кини аймахтара (Doosan империятын төрүттээбит) - 30%

3. [[Mitsui Group]] - 10%

4. [[BlackRock]] - 5%

5. Ордубут 5% акция [[NYSE]] биржаҕа көҥүл эргийэр.

{{Company-stub}}

[[ru:Doosan]]</text>
      <sha1>ptcpvm8p7iyop4rlrdfezifn54fm2ae</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>382996</id>
      <parentid>382985</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T09:26:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>2666</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by [[Wikipedia:Wikidata|Wikidata]] on [[d:Q486002]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1011" xml:space="preserve">'''Doosan Group''' - Соҕуруу Корея биир улахан тэрилтэтэ, харчы уонна индустрия эйгэтигэр биир бастыҥ бизнес империя тутааччы, улахан конгломерат (конгломератыгар 53 тэрилтэ киирэр, сүрүннээн Кореяҕа, Америкаҕа, Швецияҕа, Испания, Бразилияҕа).

[[Fortuna 500]] уонна [[Nasdaq]] компонеҥҥа холбонор.

Doosan Group бэйэтэ 53 тэрилтэни бас билэр эрээри, кинини бэйэтин атын юридическай сирэйдэр эмиэ бас билэллэр:

1. Корея былааһа - 50%

2. Пак Сын Дьик уонна кини аймахтара (Doosan империятын төрүттээбит) - 30%

3. [[Mitsui Group]] - 10%

4. [[BlackRock]] - 5%

5. Ордубут 5% акция [[NYSE]] биржаҕа көҥүл эргийэр.

{{Company-stub}}</text>
      <sha1>t94gfh3q1n8eeh20qxnd7k2bjr6tlj6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Горизонт РТ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>50199</id>
    <redirect title="Gorizont RT" />
    <revision>
      <id>382990</id>
      <timestamp>2022-08-19T02:42:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>94.20.154.54</ip>
      </contributor>
      <comment>Утаарыы: [[Gorizont RT]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Gorizont RT]]</text>
      <sha1>103lba0o45f4s5mdjii1qpev2zvazzb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gorizont RT</title>
    <ns>0</ns>
    <id>50200</id>
    <revision>
      <id>382991</id>
      <timestamp>2022-08-19T02:50:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>94.20.154.54</ip>
      </contributor>
      <comment>''''Gorizont RT''' (сахалыы '''Горизонт РТ''', толору нууччалыы юридическай аата '''Телекоммуникационная компания Горизонт РТ''', толору норуоттар идентификатор аата '''  Telecommunication company Horizon RT''') - Саха Сиригэр 1992-2008 сыллаахха дылы үлэлии сылдьыбыт со...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1197" xml:space="preserve">'''Gorizont RT''' (сахалыы '''Горизонт РТ''', толору нууччалыы юридическай аата '''Телекоммуникационная компания Горизонт РТ''', толору норуоттар идентификатор аата ''' 
Telecommunication company Horizon RT''') - Саха Сиригэр 1992-2008 сыллаахха дылы үлэлии сылдьыбыт сотовай оператор [[GSM]] уонна [[GPRS]], [[EDGE]], [[2G]] ситимигэр үлэлиирэ, ону таһынан спутниковай сибээһинэн [[Motorola]] тэрилтэни кытта бииргэ үлэлээн Саха Сирин, Америка, Канаада, Иркутскай уобалас, Кытай сирдэрин хабара. 

2008 сылтан 100% акциятын [[МТС]] атыылаһан ылбыта, 2010 сыллаахха окончательнай ликвидация барбыта. 

Тэрилтэни МТС тэрилтэҕэ чэпчэки сыанаҕа атыылааһын, ону таһынан харчы сиэһинэ улахан [[коррупция]] скандалын таппыта.</text>
      <sha1>99clye722s1s13a639p96c3wyqazpev</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>382992</id>
      <parentid>382991</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T02:51:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>94.20.154.54</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1197" xml:space="preserve">'''Gorizont RT''' (сахалыы '''Горизонт РТ''', толору нууччалыы юридическай аата '''Телекоммуникационная компания Горизонт РТ''', толору норуоттар идентификатор аата '''Telecommunication company Horizon RT''') 

- Саха Сиригэр 1992-2008 сыллаахха дылы үлэлии сылдьыбыт сотовай оператор [[GSM]] уонна [[GPRS]], [[EDGE]], [[2G]] ситимигэр үлэлиирэ, ону таһынан спутниковай сибээһинэн [[Motorola]] тэрилтэни кытта бииргэ үлэлээн Саха Сирин, Америка, Канаада, Иркутскай уобалас, Кытай сирдэрин хабара. 

2008 сылтан 100% акциятын [[МТС]] атыылаһан ылбыта, 2010 сыллаахха окончательнай ликвидация барбыта. 

Тэрилтэни МТС тэрилтэҕэ чэпчэки сыанаҕа атыылааһын, ону таһынан харчы сиэһинэ улахан [[коррупция]] скандалын таппыта.</text>
      <sha1>oou0xo6b9iyegjiwwvjjm8qdi21vkwz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>382994</id>
      <parentid>382992</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:30:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>180.251.145.98</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1215" xml:space="preserve">'''Gorizont RT''' (сахалыы '''Горизонт РТ''', толору нууччалыы юридическай аата '''Телекоммуникационная компания Горизонт РТ''', толору норуоттар идентификатор аата '''Telecommunication company Horizon RT''') 

- Саха Сиригэр 1992-2008 сыллаахха дылы үлэлии сылдьыбыт сотовай оператор [[GSM]] уонна [[GPRS]], [[EDGE]], [[2G]] ситимигэр үлэлиирэ, ону таһынан спутниковай сибээһинэн [[Motorola]] тэрилтэни кытта бииргэ үлэлээн Саха Сирин, Америка, Канаада, Иркутскай уобалас, Кытай сирдэрин хабара. 

2008 сылтан 100% акциятын [[МТС]] атыылаһан ылбыта, 2010 сыллаахха окончательнай ликвидация барбыта. 

Тэрилтэни МТС тэрилтэҕэ чэпчэки сыанаҕа атыылааһын, ону таһынан харчы сиэһинэ улахан [[коррупция]] скандалын таппыта.

{{company-stub}}</text>
      <sha1>27zoj9alf3f68ekbr3xr9y3241qi64e</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>