Бикипиэдьийэ sahwiki https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D2%AF%D1%80%D2%AF%D0%BD_%D1%81%D0%B8%D1%80%D1%8D%D0%B9 MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter Миэдьийэ Аналлаах Ырытыы Кыттааччы Кыттааччы ырытыыта Бикипиэдьийэ Бикипиэдьийэ ырытыыта Билэ Билэ ырытыыта MediaWiki MediaWiki-ни ырытыы Халыып Халыыбы ырытыы Көмө Көмөнү ырытыы Категория Категорияны ырытыы TimedText TimedText talk Модуль Обсуждение модуля Гаджет Обсуждение гаджета Определение гаджета Обсуждение определения гаджета 0 1027 382965 379899 2022-08-18T00:25:31Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki [[Билэ:2006-06-05_blaesshuhn.jpg|200px|thumb|Ураанай]] [[File:Fulica atra MHNT.ZOO.2010.11.67.11.jpg|thumb| ''Fulica atra'']] '''Ураанай''' ([[латыын тыла|лат]]. ''Fulica atra''; нуучч. ''лысуха'') — ыас хара дьүһүннээх, тумса тураахтыҥы, аһаҕас атахтаах сэдэх көтөр. Кээмэйэ орто кус саҕа. Устата 36—38 см, кынатын даллаҕа 19,5—23,5 см, ыйааһына 500—1000 г. Сороҕор 1500 г тиийэр. Тумсун үрдүнэн, олох сүүһүгэр үрүҥ сааппыйаан курдук эт үүнэ сылдьар. Атыыра уонна тыһыта улахан уратылара суох, тыһыта арыый кыра буолар<ref>Р. Л. Бёме, Н. П. Грачев, Ю. А. Исаков «Птицы СССР. Курообразные, Журавлеобразные» Изд. «Наука» Ленинград 1987 онлайн </ref>. Саха сирин соҕуруу өттүгэр сайылыыр. [[Ыам ыйа|Ыам ыйын]] иккис аҥаарыгар кэлэр, [[Балаҕан ыйа|балаҕан ыйын]] иккис аҥаарыгар төннөр. Ураанай балыгынан, уу отунан аһылыктанар. Хомустаах алаастарга хомус лаҥхатыгар сымыыттыыр. Yчүгэй ууһут көтөр. Ууга уста сылдьан туохтан эрэ куттаннаҕына умсан куотарын ордорор. == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} {{Bird-stub}} [[Категория:Көтөрдөр]] [[Категория:Хамсыыр-харамай]] 4kqawlkr8elm3lwnvxnn65y29ybmjht 0 1198 382930 310104 2022-08-17T18:29:00Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki [[Ойуу:Киренский ЛВ.jpg|200px|thumb|right|Леонид Васильевич Киренскэй]] '''Леонид Васильевич Киренскэй''' ([[1909]]–[[1969]]) — чинчийээччи, академик, Саха Сириттэн төрүттээх дьоннортон бастакынан академик аатын ылбыт киһи буолар. == Олоҕун олуктара == * [[1909]] сыл [[муус устар 7]] күнүгэр, [[Амма (улуус киинэ)|Амма]] сэл., [[Саха Сирэ|Саха Сиригэр]] бааһынай дьиэ кэргэнигэр төрөөбүт. * 1915 Амматааҕы таҥара дьиэтигэр баар оскуолаҕа үөрэнэ киирбитэ, аҕата сүрэх ыарыытыттан өлөр. * 1919 Оскуоланы бүтэрээт дьонун кытта [[Дьокуускай|Дьокуускай]] куоракка көспүттэр. * 1927 [[Дьокуускай|Дьокуускайдааҕы]] орто оскуланы бүтэрэн, [[физика]] уонна [[математика]] учууталынан үлэтин саҕалаабыт. * 1928—1930 [[Өлүөхүмэ|Өлүөхүмэ]] куоратыгар учууталынан үлэлээбит. * 1930—1931 [[Дьокуускай|Дьокуускай]] куоратыгар учууталынан үлэлээбит. * 1931—1936 [[Московский государственный университет|МГУ]] физика факультетын студена. * 1937 Бастакы үлэтэ «Температурная зависимость кривой намагничивания» бэчээккэ тахсыбыт. * 1939 «Магнитокалоритмический эффект при вращении ферромагнитного кристалла в магнитном поле» диэн ааттаах кандидатскай диссертациятын МГУ-га көмүскээбит. * 1940 [[Красноярскай|Красноярскай]] куоракка үлэлии ыыппыттар. * 1943 Красноярскайдааҕы пединститутка магнитнай лабораторияны тэрийбит, КПСС чилиэнинэн талыллыбыт. * 1950 «Исследование энергетической структуры ферромагнетиков» диэн ааттаах докторскай диссертациятын көмүскээбит. * 1957 Красноярскайга физика институтун тэрийбит. * 1960 [[От ыйа|От ыйа]]. Красноярскайга магнитнай пленка физикатыгар анаммыт Бастакы Бүтүн Союзтааҕы симпозиуму тэрийэн ыыппыт. * 1964 ССРС наука академиятыгар член-корреспонденынан талыллыбыт. * 1966 [[КПСС]] XXIII съеһин үлэтигэр кыттыбыт. * 1966 Күүстээх магнитнай эйгэҕэ (сильное магнитное поле) анаммыт Бүтүн Союзтааҕы симпозиуму тэрийэн ыыппыт. * 1968 ССРС наука академиятын академигынан талыллыбыт. * 1968 [[Иркутскай|Иркутскайга]] магнитнай пленка физикатыгар анаммыт Бастакы Аан Дойдутааҕы симпозиуму тэрийэн ыыппыт. * 1969 Социалистическай Үлэ Геройа. * 1969 сыл [[сэтинньи 3]] күнүгэр [[Москва|Москва]] куоракка өлбүт. == Сигэлэр == * [http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=14456 Герои страны: Киренский Леонид Васильевич] {{rq|linkless|wikify|style|img}} [[Категория:Дьоннор алпабыытынан]] [[Категория:1909 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:Муус устар 7 күнүгэр төрөөбүттэр]] [[Категория:Аммаҕа төрөөбүттэр]] [[Категория:1969 сыллаахха өлбүттэр]] [[Категория:Сэтинньи 3 күнүгэр өлбүттэр]] [[Категория:Социалистическай Үлэ Геройдара]] [[Категория:Математиктар]] [[Категория:Физиктар]] ei7b09vsxx9jxtn4x440a6epq4i5vc1 0 2467 382931 375990 2022-08-17T18:32:47Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki [[Ойуу:Томский.gif|200px|thumb|right|Томскай Григорий Васильевич]] '''Томскай Григорий Васильевич''' ([[ахсынньы 5]], [[1947]]) диэн профессор, дипломат, [[суруйааччы]], [[Жипто]] оонньуу ааптара. [[Саха Сирэ|Саха сиригэр]] ([[Үөһээ Бүлүү улууһа|Үөһээ Бүлүү]], Ороhу) төрөөбүтэ, [[Дьокуускай]], [[Эдьигээн]], [[Сиинэ]] уонна [[Дүпсүн]] сэттэ оскуолаларыгар үөрэммитэ. [[СГУ|Саха университетын]] математика факультетын ([[1971]] сыллаахха), Ленинград университетын математика кибернетикатын аспирантуратын ([[1975]]), [[париж|Парижка]] баар Омуктар икки ардыларынааҕы дипломатия академиятын ([[1995]]), Париж-5 Декарт университет юриспруденция факультетын магистуратуратын ([[1996]]) бүтэрбитэ, Париж-9 Дофин университетыгар эмиэ үөрэммитэ ([[1978]]–[[1979]]). [[сахалар|Сахалартан]] бастакы [[математика]] салаатыгар үөрэх доктора ([[1987]]), [[ЮНЕСКО]] эксперта ([[1992]]–[[2005]]) уонна Саха Сирин ЮНЕСКО штаб-квартиратыгар бэрэстэбиитэлэ. [[1988]] сыллаахха [[Сонор]] оонньууну — Жипто бастакы версиятын айбыта, [[1993]] сыллаахха Жипто омуктар икки ардыларынааҕы федерациятын (FIDJIP — {{lang-fr|Federation Internationale du Systeme JIP}}) тэрийбитэ, [[2005]] сылтан ыла ЕВРОТАЛАНТ президенын солбуйааччыта, [[2010]] сылтан ыла КОНКОРД академия (Académie Internationale CONCORDE) президена. == Литератураҕа үлэтэ == Кини [[Франция]] суруйааччыларын сойууһугар (SGDL) [[2003]] сыллааха киирбитэ, [[Аттила]] туhунан история романа французтуу уонна нууччалыы ([[2001]] сыллаахха), түрктүү ([[2005]]), монголлуу ([[2007]]), сахалыы ([[2008]]) тылларынан бэчээттэммитэ. Ону таhынан икки сценарий уонна пьеса суруйбута. == Сигэлэр == * [http://tgv-jipto.blogspot.com/ Профессор Григорий Томский] * [http://www.jipto.ru/forums/viewer.asp?topic=36564&forum=jipto&page=1&order=&search= Cценарий ''Орест — друг Аттилы''] * [http://www.ykt.ru/forums/viewer.asp?topic=136557&forum=jipto&page=1&order=&search= Cценарий о любителях ЖИПТО] * [http://www.jipto.ru/forums/viewer.asp?topic=36367&forum=jipto&page=1&order=&search= Пьеса ''Аттила и Аэций''] * [http://tg-religion.blogspot.com/ НАУКА и РЕЛИГИЯ] * [http://tangra-tengri.blogspot.com/ ТАНГРА] * [http://tg-histoire.blogspot.com/ Исторические заметки] * [http://academie-concorde.blogspot.com/ Académie internationale CONCORDE] * [http://concorde-publications-tg.blogspot.fr/ Publications du Professeur Grigori Tomski] [[Категория:Дьоннор алпабыытынан]] [[Категория:1947 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:Ахсынньы 5 күнүгэр төрөөбүттэр]] [[Категория:Үөһээ Бүлүү улууһугар төрөөбүттэр]] [[Категория:Саха учуонайдара|Т]] [[Категория:Саха биллиилээх дьоно]] [[Категория:Математиктар]] cl3n24hhed4lzdktljujnun08zo9ggz 0 2975 382957 374244 2022-08-17T19:51:11Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki [[Билэ:Wikipe-tan full length.svg|thumb|''Уикипэ-тан'', Уикипедия ''аниме'' уонна ''манга'' бырайыактарын маскота.]] '''Аниме''' ({{lang-ja|アニメ}}) диэн аан дойдуга киэҥник тарҕаммыт [[дьоппуон]] анимацията. Дьоппуоҥҥа оҥоhуллубут анимациялар бүтүн ааттара. Үгүс анимелар [[манга]] комикстарыттан тахсыбыттара. Аниме өрүттэрэ: [[телесериал|телесериаллар]], [[киинэ|киинэлэр]], видеолар, [[видео оонньуу|видео оонньуулар]] уонна [[интернет]]-оҥоhуулар. Аниме элбэх жанрдаах уонна ис хоhоонноох. Аниме сүгүрүйээччилэрэ [[отаку]] дэнэллэр. [[Категория:Аниме| ]] t2y3ngmbqqqoz8tw7x3o2qkh0gcv2qe 0 3535 382911 377571 2022-08-17T18:01:57Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki {{Infobox_Scientist | name = Эклид | image = Euclid statue, Oxford University Museum of Natural History, UK - 20080315.jpg | image_width = | caption = | birth_date = [[floruit|fl.]] 300 BC | residence = [[Александрия]], [[Эгипт]] | nationality = [[Греция|Грек]] | field = [[Математика]] | known_for = [[Эклид элеменнара]] }} '''Эклид''' ({{lang-grc|Εὐκλείδης}} — ''Eukleidēs'') диэн [[Былыргы Греция]] [[математик|математига]]. "Геометрия аҕата" диэн ааттанар. Арааската Тиртан төрүттээх буолуо. [[Александрия|Александрияҕа]] [[Птолемей]] салалтатын кэмигэр үлэлээбитэ. [[Эклид элеменнара]] математика историятыгар саамай суолталаах үлэлэртэн биирдэстэрэ буолаллар. Олор, билигин [[Эклид геометрията]] диэн ааттаналлар, Эклид аҕыйах [[аксиома|аксиомалартан]] таhаарбыта. Уо.д.а. эйгэлэргэ араас үлэлэри суруйбута (холобур, [[сфера геометрията|сфера геометриятыгар]]). {{Bio-stub}} [[Категория:Математиктар]] [[Категория:Былыргы Греция]] nrlj6yhu2bcf57v3nqs3b6avp7ijyka 0 3618 382948 376327 2022-08-17T19:36:48Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki {{Infobox Country | native_name = Дьоппуон | common_name = Japan | conventional_long_name = 日本国<br>Nipponkoku | image_flag = Flag of Japan.svg | image_coat = Imperial Seal of Japan.svg | symbol_type = Imperial Seal | image_map = Japan (orthographic projection).svg | national_anthem = {{nihongo|''[[Kimi ga Yo]]''|君が代|}}<center><br /><br>[[File:Kimi ga Yo instrumental.ogg]] | official_languages = [[Дьоппуон тыла]] | demonym = Дьоппуоннар | capital = [[Токио]] | latd=35 |latm=41 |latNS=N | longd=139 |longm=46 |longEW=E | largest_city = capital | government_type = [[парламент системата|Парламент демократията]] уонна [[конституция монархията]] | leader_title1 = [[Император]] | leader_name1 = [[Нарухито]] | leader_title2 = [[Премьер-министр]] | leader_name2 = [[Шинзо Абе]] | area_rank = 62nd | area_magnitude = 1 E11 | area_km2 = 377,873 | area_sq_mi = 145,883 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | percent_water = 0.8 | population_estimate = 127,433,494 | population_estimate_year = 2007 | population_estimate_rank = 10th | population_census = 127,333,002 | population_census_year = 2004 | population_density_km2 = 337 | population_densitymi2 = 873 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | population_density_rank = 30th | GDP_PPP_year = 2007 | GDP_PPP = $4.346 trillion | GDP_PPP_rank = 3rd | GDP_PPP_per_capita = $33,800 | GDP_PPP_per_capita_rank = 24th | GDP_nominal = $4.886 trillion | GDP_nominal_rank = 2nd | GDP_nominal_year = 2007 | GDP_nominal_per_capita = $38,341 | GDP_nominal_per_capita_rank = 14th | sovereignty_type = [[History of Japan|Formation]] | established_event1 = [[National Foundation Day]] | established_date1 = February 11, 660&nbsp;[[Anno Domini|BC]]³ | established_event2 = [[Meiji Constitution]] | established_date2 = November 29, 1890 | established_event3 = [[Constitution of Japan|Current constitution]] | established_date3 = May 3, 1947 | established_event4 = [[Treaty of San Francisco|Treaty of<br />San Francisco]] | established_date4 = <br />April 28, 1952 | HDI_year = 2007 | HDI = {{increase}} 0.953 | HDI_rank = 8th | HDI_category = <font color="#009900">high</font> |Gini = 38.1 (2002) | currency = International Symbol '''¥''' ''Pronounced'' ([[Japanese yen|'''Yen''']])<br />Japanese Symbol {{lang|ja|'''円'''}} ''Pronounced'' {{transl|ja|([[Japanese yen|'''En''']])}}<br /> |currency_code = '''JPY''' | country_code = JPN | time_zone = [[Japan Standard Time|JST]] | utc_offset = +9 | time_zone_DST = not observed | utc_offset_DST = | cctld = [[.jp]] | calling_code = 81 | ISO_3166-1_alpha2 = JP | ISO_3166-1_alpha3 = JPN | ISO_3166-1_numeric = 392 | sport_code = JPN | vehicle_code = J [[Emperor Jimmu]], first emperor of Japan; it is seen as largely symbolic. }} '''Дьоппуон''' ({{lang-ja|日本}} Нихон эбэтэр Ниппон, официаллык 日本国 Ниппон-коку эбэтэр Нихон-коку) диэн Илин [[Азия]] арыы дойдута. [[Чуумпу океан|Чуумпу океаҥҥа]] баар. Арҕаа [[Соҕуруу Кэриэйэ|Соҕуруу Кэриэйэлиин]], [[Кытай]]дыын уонна [[Россия]]лыын, соҕуруу [[Кытай Республиката|Тайуанныын]] кэккэлэhэр. Атыннык «Тахсар күн дойдута» диэн ааттыыллар. Дьоппуон архипелага 3,000 тахса арыыттан турар. Олортон саамай бөдөҥнөрө: [[Хонсү]], [[Хоккайдо]], [[Күшу]] уонна [[Шикоку]] (дойду кураанах сирин 97 %). Дьоппуон дойдутугар сүрүн омук — [[дьоппуоннар]]. == Аата == «Дьоппуон» диэн нуучча тылыттан киирбит (''Япония'') сахалыы уларытыллыбыт тыл, экзоним буолар. Дьоппуоннар бэйэлэрин дойдуларын "''Ниппон''" эбэтэр "''Нихон''" диэн ааттыыллар - бу тыллар 日本 икки иероглифтарынан суруллаллар. Дьоппуоннар бэйэлэрин нихондзин (日本人), оттон тылларын нихонго (日本語) диэн ааттыылар. Дойду официаллык аата - "''Нихон коку''" эбэтэр "''Ниппон коку''" (日本国). ''Нихон'' диэн "күн дойдута" диэн тылбаастанар, мантан Дьоппуон сирин "Күн тахсыытын дойдута" диэн ааттыыллар. Маннык кытайдар былыр Дьоппуон сирин аатаабыттара, тоҕо диэтэххэ, Дьоппуон Кытайтан илин сытара. [[Кытай тыла|Кытай тылыгар]] Дьоппуон ''Жибень'' (кытайдыы: 日本, пиньинь: Rìběn) диэн ааҕыллара. Бастаан Европа дьоно Дьоппуон туһунан [[Кытай]] нөҥүө билбиттэрэ, ол иһин билигин аан дойдуга тарҕамммыт Дьоппуон сирин аата (Япония, Japan, Japón, Giaoppone, Japão) кытайдыы ''Жибэнь'' диэн тылтан тахсыбыт. == Экономиката == Дьоппуон диэн аан дойду биир ордук баай дойдута. Дьон орто хамнаhа иккис миэстэни ылар, [[АХШ]] кэнниттэн. Аан дойдуга биллэр корпорациялар бааллар — [[Toyota]], [[Honda]], [[Panasonic]], [[Sony]], [[GP]], [[Morgan]], [[Docono NTT]], [[Mazda]], [[Lexus]], [[Nissan]], [[Toshiba]], [[Vao]], [[Funai]] уо.д.а. 2009 сыл бүтүүтэ Япония ВВП номинальнай суолтатынан аан дойдуга иккис миэстэни ылбыта (АХШ кэнниттэн), ол аата 5 трлн доллартан тахса АХШ, ол гынан баран, экспертэр көрдөрүүлэринэн, 2010 сыл атырдьах ыйыгар Кытай экономиката Японияны баһылаабыта; уонна атыылаһыллар дьоҕурдаах (АХШ уонна Кытай кэнниттэн). Баан өҥөлөрө, страховкалааһын, баайга- дуолга, транспорка, розничнай атыы- эргиэн, телекоммуникация уонна тутуу былдьаһыыта дойду экономикатыгар улахан оруолу ылаллар. Япония бөдөҥ производственнай кыамталаах, онно механическай транспортнай средствоны, электрониканы, станоктары, ыстаалы, суднолары, химическэй веществоны, текси уонна аһылык бородууктатын хас да бөдөҥ оҥорон таһаарааччылара бааллар. Өҥө сектора ис валовой бородуукта үс чиэппэрэ буолар. 2007 сыллааҕы туругунан Япония туһаныллыбыт ВВП 19- с миэстэҕэ тиксибитэ. Биг- Мака индексациятын быһыытынан, рабочайдар аан дойдуга саамай үрдүк хамнаһы ылаллар. Японияҕа үлэтэ суох буолуу таһыма намыһах (2,4% 2019 сыл балаҕан ыйыгар). Бөдөҥ компаниялар Toyota, NTT DoCoMo, NTT DoCoMo, Cananda, Hony, Sony, Nipon Steel, Tepon Steel, Teponsui уонна 711. Маны таһынан аан дойдуга рынок капитализациятыгар аан дойдуга иккис миэстэни ылар аҕыйах бөдөҥ баан уонна Токиотааҕы фондовай биржа баар. 2006 сыллаахха Япония 326 компаниялара форумҥа 2000 киирбиттэрэ,ол аата испииһэк 16,3%<ref>[https://layboard.in/article/19/how-to-get-a-job-in-japan-from-india Японияҕа үлэ ылар ордук]</ref>. 2009 сыллаахха Япония бизнеһи чэпчэки атлетикаҕа салайыы индексыгар 13 миэстэ уонна экономика көҥүлүн индексациялааһыҥҥа 19 миэстэ буолбута (отучча Азия дойдуларын ортолоругар). Японияҕа Капитализм элбэх уратылаах, холобур, дойду экономикатыгар биллэр- көстөр оруолу ылар. Ону тэҥэ биир уонна биир хампаанньаҕа үлэһити тыыннаах хаалларыы эмиэ тарҕанна. Япония компаниялара "Toyota" курдук компаниялар салайар ньымаларынан биллэр. Кэнники кэмҥэ Япония бу нуорматтан хас да көспүтэ. == Дьоно сэргэтэ == 2009 сыллаахха Дьоппуоҥҥа 127,47 мөл киһи олороро. 2007 сыл даннайдарынан 89,07% дьоппуон дьоно куораттарга олороро. <ref>{{cite web|datepublished=6 мая 2009|url=http://www.mid.ru/ns-rasia.nsf/1083b7937ae580ae432569e7004199c2/2e88d9b6a65749f643256a53003b8bf2?OpenDocument|title=Япония|publisher=[[Министерство иностранных дел Российской Федерации]]|accessdate=2010-01-23|archiveurl=http://www.webcitation.org/616qmB1rW|archivedate=2011-08-21}}</ref>. Дьоппуон обществота тылынан да, культуранан да биир соҕус састааптаах, аҕыйах омук үлэһиттэритэрдээх<ref>{{cite web|author=Burgess, Chris|datepublished=27 марта 2007|url=http://search.japantimes.co.jp/cgi-bin/fl20070327zg.html|title='Multicultural Japan' remains a pipe dream|lang=en|publisher=The Japan Times|accessdate=2010-01-23|archiveurl=http://www.webcitation.org/616qmgCsA|archivedate=2011-08-21}}</ref>. Национальнай меньшинствалар рүкү, Дьоппуон кэриэйдэрэ, Кытай, Филиппина, Бразилияттан төрүттээх буолаллар. 2005 сыллаахха дойдуга 1,56 мөл омук дьоно баар этэ<ref>{{cite web|datepublished=2005|url=http://www.stat.go.jp/English/data/kokusei/2005/poj/pdf/2005ch11.pdf|title=Population of Japan 2005. Chapter 11. Population of foreign residents|lang=en|publisher=Японское бюро статистики|accessdate=2010-01-23|archiveurl=http://www.webcitation.org/616qoUtGI|archivedate=2011-08-21}}</ref>. Дьоппуон дойдутун Россияттан элбэх киһи сылдьаллара элбээбит, ол курдук 2002 сыллаахха 36 693 киһи кэлэ сылдьыбыт<ref>{{cite web|author=Akaha, Tsuneo, Vassilieva, Anna|datepublished=2002|url=http://gsti.miis.edu/CEAS-PUB/2003_Aka-Vass.pdf|title=The russian presence in Japan: Case studies in Hokkaido and Niigata|lang=en|publisher=Monterey Institute of International Studies, Monterey, California|accessdate=2010-01-23|archiveurl=http://www.webcitation.org/616qozCmd|archivedate=2011-08-21}}</ref>. == Административнай тыырыллыыта == [[File:Regions and Prefectures of Japan (ja).png|230px|thumb|left|Дьоппуон префектуралара]] : {{Main|Дьоппуон префектуралара}} : {{Main|Дьоппуон провинцияларын испиэһэгэ}} Билиҥҥи Дьоппуон 47 префектуралардаах.[[Меджи период]]ын иннинэ (1868-1912), дойду провинцияларга арахсар этэ, билигин префектураларга кубулуйбут. {| style="margin:auto;" | style="padding-right:1em; vertical-align:top;" | <center>'''[[Һоккайдо]]'''</center> ---- 1.&nbsp;[[Һоккайдо]]<br /> | style="padding-right:1em; vertical-align:top;" | <center>'''[[Тохоку]]'''</center> ---- 2.&nbsp;[[Аомори префектурата|Аомори]]<br /> 3.&nbsp;[[Ивате префектурата|Ивате]]<br /> 4.&nbsp;[[Мияги префектурата|Мияги]]<br /> 5.&nbsp;[[Акита префектурата|Акита]]<br /> 6.&nbsp;[[Ямагата префектурата|Ямагата]]<br /> 7.&nbsp;[[Фукушима префектурата|Фукушима]]<br /> | style="padding-right:1em; vertical-align:top;" | <center>'''[[Канто региона|Канто]]'''</center> ---- 8.&nbsp;[[Ибараки Префектурата|Ибараки]]<br /> 9.&nbsp;[[Точиги Префектурата|Точиги]]<br /> 10.&nbsp;[[Гунма Префектурата|Гунма]]<br /> 11.&nbsp;[[Сайтама Префектурата|Сайтама]]<br /> 12.&nbsp;[[Чиба Префектурата|Чиба]]<br /> 13.&nbsp;[[Токио]]<br /> 14.&nbsp;[[Канагава Префектурата|Канагава]]<br /> | style="padding-right:1em; vertical-align:top;" | <center>'''[[Чубу региона|Чубу]]'''</center> ---- 15.&nbsp;[[Ниигата Префектурата|Ниигата]]<br /> 16.&nbsp;[[Тояма Префектурата|Тояма]]<br /> 17.&nbsp;[[Ишикава Префектурата|Ишикава]]<br /> 18.&nbsp;[[Фукуи Префектурата|Фукуи]]<br /> 19.&nbsp;[[Яманаши Префектурата|Яманаши]]<br /> 20.&nbsp;[[Нагано Префектурата|Нагано]]<br /> 21.&nbsp;[[Гифу Префектурата|Гифу]]<br /> 22.&nbsp;[[Шизуока Префектурата|Шизуока]]<br /> 23.&nbsp;[[Айчи Префектурата|Айчи]]<br /> |- | style="padding-right:1em; vertical-align:top;" | <center>'''[[Кансай]]'''</center> ---- 24.&nbsp;[[Мие Префектурата|Мие]]<br /> 25.&nbsp;[[Шига Префектурата|Шига]]<br /> 26.&nbsp;[[Киото Префектурата|Киото]]<br /> 27.&nbsp;[[Осака Префектурата|Осака]]<br /> 28.&nbsp;[[Һего Префектурата|Һего]]<br /> 29.&nbsp;[[Нара Префектурата|Нара]]<br /> 30.&nbsp;[[Вакаяма Префектурата|Wakayama]]<br /> | style="padding-right:1em; vertical-align:top;" | <center>'''[[Чугоку региона|Чугоку]]'''</center> ---- 31.&nbsp;[[Тоттори Префектурата|Тоттори]]<br /> 32.&nbsp;[[Шимане Префектурата|Шимане]]<br /> 33.&nbsp;[[Окаяма Префектурата|Окаяма]]<br /> 34.&nbsp;[[Һирошима Префектурата|Һирошима]]<br /> 35.&nbsp;[[Ямагучи Префектурата|Ямагучи]]<br /> | style="padding-right:1em; vertical-align:top;" | <center>'''[[Шиикоку]]'''</center> ---- 36.&nbsp;[[Токушима Префектурата|Токушима]]<br /> 37.&nbsp;[[Кагава Префектурата|Кагава]]<br /> 38.&nbsp;[[Эхиме Префектурата|Эхиме]]<br /> 39.&nbsp;[[Кочи Префектурата|Кочи]]<br /> | style="padding-right:1em; vertical-align:top;" | <center>'''[[Куйшу]] уонна [[Окинава]]'''</center> ---- 40.&nbsp;[[Фукуока Префектурата|Фукуока]]<br /> 41.&nbsp;[[Сага Префектурата|Сага]]<br /> 42.&nbsp;[[Нагасаки Префектурата|Нагасаки]]<br /> 43.&nbsp;[[Кумамото Префектурата|Кумамото]]<br /> 44.&nbsp;[[Оита Префектурата|Оита]]<br /> 45.&nbsp;[[Миязаки Префектурата|Миязаки]]<br /> 46.&nbsp;[[Кагошима Префектурата|Кагошима]]<br /> 47.&nbsp;[[Окинава Префектурата|Окинава]] <br /> |} == Спорт == Дьоппуоҥҥа араас традиционнай спорт көрүҥнэрэ бааллар, ол курдук [[сумо]], [[дзюдо]], [[карате]], уонна [[кендо]]. Арҕаа дойдулартан кэлбит спорт көрүҥнэрэ эмиэ олус киэнҥник тарҕаммыт, ол курдук, [[бейсбол]], [[футбол]], [[гольф]] уонна [[хайыһар]].<ref>Nussbaum, Louis-Frédéric. (2005). [http://books.google.com/books?id=p2QnPijAEmEC&pg=PA905#v=onepage&q&f=false «Sports»] in ''Japan Encyclopedia'', pp. 905—907.</ref> == Быһаарыылар == {{Быһаарыылар}} {{азия}} {{Geo-stub}} [[Категория:Дьоппуон| ]] f8mavh2kyippnawqylwi3sqef6e28ff 0 3750 382913 377573 2022-08-17T18:05:08Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki {{Infobox Philosopher |region = Былыргы грек философията |era = Былыргы философия |color = #B0C4CE |image_name = Domenico-Fetti Archimedes 1620.jpg |image_caption = ''Болҕомтолоох Архимед'', [[Доменико Фетти|Фетти]] (1620) |name = Архимед Сиракустааҕы |birth = Б.э.и. 287 ([[Сиракус, Сицилия]], [[Magna Graecia]]) |death = Б.э.и. 212 (Сиракус) |school_tradition = [[Эклид|Эклид Александриятааҕы]]<br /> [[Айылҕа философията]] |main_interests = [[математика]], [[физика]], [[инженерия]], [[астрономия]], [[айааһын]] |influences = |influenced = |notable_ideas = [[хидростатика]], [[төһүү|төһүүлэр]], <br />[[инфинитесимал]] }} '''Архимед''' ([[Грек тыла|Гректыы]]: Ἀρχιμήδης; б.э.и. 287 — 212) — Сиракустан төрүттээх грек [[математика|математига]], [[физика|физига]], [[инженерия|инженера]], [[айааһын|айааччыта]] уонна [[астрономия|астронома]]. {{Bio-stub}} [[Категория:Математиктар]] [[Категория:Астрономнар]] [[Категория:Философтар]] [[Категория:Былыргы Греция]] 2hkjhl7b8ejtm69i67q9jw6cvo449lx 0 4332 382942 377311 2022-08-17T19:08:14Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki [[Билэ:Euclid.jpg|right|thumb|220px|[[Эклид]], грек математига, 3 ү. б.э.и., [[Раффаэлло Санти|Раффаэлло]] ''[[Атина оскуолата]]'' диэн ойуутун фрагмена.]] '''Математика''' диэн [[ахсаан]], [[структура]], [[куйаар]] уонна уларыйыы курдук өйдөбүллэри чинчийэр [[үөрэх]]. Математик [[Бендьамин Перс]] математиканы "наадалаах түмүктэри оҥорор үөрэх" диэн ааттыыра. Атын математика практиктара этэллэринэн математика холобур үөрэҕэ уонна ол холобурдары математиктар ахсааннарга, куйаарга, үөрэххэ, [[көмпүүтэр|көмпүүтэрдэргэ]], ойуу абстракцияларыгар уо.д.а. сирдэргэ көрдьөөн булаллар. Математиктар бу өйдөбүллэри чинчийэн, саҥа сабаҕалары сэрэйэн көрөллөр уонна кинилэр дьиҥнэрин кытаанах [[дедукция|дедукциянан]] талыллыбыт [[аксиома|аксиомалартан]] уонна [[быhаарыы|быhаарыылартан]] таhаараллар. == Этимологията == «Математика» μάθημα (máthēma) диэн [[грек тыла|грек тылыттан]] тахсыбыта. ''Үөрэнии'' эбэтэр ''үөрэх'' диэн тылбаастанар. == Историята == [[Саха Сирэ|Cаха Сиригэр]] математика сайдыыта [[1960-с]] сылларга саҕаламмыта. [[сахалар|Сахалартан]] бастакынан үөрэх кандидатынан [[Софронов Егор Трофимович]] ([[1965]] сылаахха), онтон бастакы математика докторынан [[Томскай Григорий Васильевич]] ([[1987]] сылаахха) буолбуттара. == Үөрэх быhыытынан == == Эйгэлэрэ == === Ахсаан === {{main|Ахсаан}} :{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="20" | <math>1, 2, 3\,\!</math> || <math>-2, -1, 0, 1, 2\,\!</math> || <math> -2, \frac{2}{3}, 1.21\,\!</math> || <math>-e, \sqrt{2}, 3, \pi\,\!</math> || <math>2, i, -2+3i, 2e^{i\frac{4\pi}{3}}\,\!</math> |- | [[Дьиҥ ахсаан]] || [[Бүтүн ахсаан]] || [[Табыгас ахсаан]] || [[Реальнай ахсаан]] || [[Комплекс ахсаан]] |} === Структура === :{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="15" | [[Билэ:Elliptic curve simple.svg|96px]] || [[Билэ:Rubik's cube.svg|96px]] || [[Билэ:Group diagdram D6.svg|96px]] || [[Билэ:Lattice of the divisibility of 60.svg|96px]] |- | [[Ахсаан теорията]] || [[Абстракт алгебра]] || [[Бөлөх теорията]] || [[Бэрээдэк теорията]] |} === Куйаар === :{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="15" | [[Билэ:Illustration to Euclid's proof of the Pythagorean theorem.svg|96px]] || [[Билэ:Sine cosine plot.svg|96px]] || [[Билэ:Hyperbolic triangle.svg|96px]] || [[Билэ:Torus.png|96px]] || [[Билэ:Koch curve.svg|96px]] |- |[[Геометрия]] || [[Тригонометрия]] || [[Дифференциал геометрия]] || [[Топология]] || [[Фрактал|Фрактал геометрия]] |} === Уларыйыы === {| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="20" | [[Билэ:Integral as region under curve.svg|96px]] || [[Билэ:Vector field.svg|96px]] || [[Билэ:Airflow-Obstructed-Duct.png|96px]] || [[Билэ:Limitcycle.jpg|96px]] || [[Билэ:Lorenz attractor.svg|96px]] |- | [[Математика анаалиhа]] || [[Вектор анаалиhа]]|| [[Дифференциал тэҥнэбил]] || [[Динамик система]] || [[Хаос теорията]] |} === Олохтооhуна уонна философията === :{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="15" | <math> p \Rightarrow q \,</math>|| [[Билэ:Venn A intersect B.svg|128px]] || [[Билэ:Commutative diagram for morphism.svg|96px]] |- | [[Математика логиката]] || [[Баhаамнар теориялара]] || [[Категория теорията]] || |} === Дискрет математика === :{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="15" | <math>\begin{matrix} (1,2,3) & (1,3,2) \\ (2,1,3) & (2,3,1) \\ (3,1,2) & (3,2,1) \end{matrix}</math> || [[Билэ:DFAexample.svg|96px]] || [[Билэ:Caesar3.svg|96px]] || [[Билэ:6n-graf.svg|96px]] |- | [[Комбинаторика]] || [[Суоттааhын теорията]] || [[Криптография]] || [[Граф теорията]] |} === Туттуллар математика === <center> <gallery> Image:Gravitation space source.png | <center>[[Математика физиката]]</center> Image:BernoullisLawDerivationDiagram.svg | <center>[[Флюид механика|Математика убаҕас механиката]]</center> Image:Composite trapezoidal rule illustration small.svg | <center>[[Суоттааhын анаалиhа]]</center> Image:Maximum boxed.png | <center>[[Оптимизация]]</center> Image:Two red dice 01.svg | <center>[[Буолуон сөп теорията]]</center> Image:Oldfaithful3.png | <center>[[Статистика]]</center> Image:Market Data Index NYA on 20050726 202628 UTC.png | <center>[[Үп математиката]]</center> Image:Arbitrary-gametree-solved.svg | <center>[[Оонньуу теорията]]</center> </gallery> </center> == Бутуллуу == [[Категория:Математика| ]] rdbfdujzx1elat6sucuzvqwfi7owt8z 382943 382942 2022-08-17T19:10:48Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki [[Билэ:Euclid.jpg|right|thumb|220px|[[Эклид]], грек математига, 3 ү. б.э.и., [[Раффаэлло Санти|Раффаэлло]] ''[[Атина оскуолата]]'' диэн ойуутун фрагмена.]] '''Математика''' диэн [[ахсаан]], [[структура]], [[куйаар]] уонна уларыйыы курдук өйдөбүллэри чинчийэр [[үөрэх]]. Математик [[Бендьамин Перс]] ({{lang-en|Benjamin Peirce}}) математиканы «наадалаах түмүктэри оҥорор үөрэх» диэн ааттыыра. Атын математика практиктара этэллэринэн математика холобур үөрэҕэ уонна ол холобурдары математиктар ахсааннарга, куйаарга, үөрэххэ, [[көмпүүтэр|көмпүүтэрдэргэ]], ойуу абстракцияларыгар уо.д.а. сирдэргэ көрдьөөн булаллар. Математиктар бу өйдөбүллэри чинчийэн, саҥа сабаҕалары сэрэйэн көрөллөр уонна кинилэр дьиҥнэрин кытаанах [[дедукция|дедукциянан]] талыллыбыт [[аксиома|аксиомалартан]] уонна [[быhаарыы|быhаарыылартан]] таhаараллар. == Этимологията == «Математика» μάθημα (máthēma) диэн [[грек тыла|грек тылыттан]] тахсыбыта. ''Үөрэнии'' эбэтэр ''үөрэх'' диэн тылбаастанар. == Историята == [[Саха Сирэ|Cаха Сиригэр]] математика сайдыыта [[1960-с]] сылларга саҕаламмыта. [[сахалар|Сахалартан]] бастакынан үөрэх кандидатынан [[Софронов Егор Трофимович]] ([[1965]] сылаахха), онтон бастакы математика докторынан [[Томскай Григорий Васильевич]] ([[1987]] сылаахха) буолбуттара. == Үөрэх быhыытынан == == Эйгэлэрэ == === Ахсаан === {{main|Ахсаан}} :{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="20" | <math>1, 2, 3\,\!</math> || <math>-2, -1, 0, 1, 2\,\!</math> || <math> -2, \frac{2}{3}, 1.21\,\!</math> || <math>-e, \sqrt{2}, 3, \pi\,\!</math> || <math>2, i, -2+3i, 2e^{i\frac{4\pi}{3}}\,\!</math> |- | [[Дьиҥ ахсаан]] || [[Бүтүн ахсаан]] || [[Табыгас ахсаан]] || [[Реальнай ахсаан]] || [[Комплекс ахсаан]] |} === Структура === :{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="15" | [[Билэ:Elliptic curve simple.svg|96px]] || [[Билэ:Rubik's cube.svg|96px]] || [[Билэ:Group diagdram D6.svg|96px]] || [[Билэ:Lattice of the divisibility of 60.svg|96px]] |- | [[Ахсаан теорията]] || [[Абстракт алгебра]] || [[Бөлөх теорията]] || [[Бэрээдэк теорията]] |} === Куйаар === :{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="15" | [[Билэ:Illustration to Euclid's proof of the Pythagorean theorem.svg|96px]] || [[Билэ:Sine cosine plot.svg|96px]] || [[Билэ:Hyperbolic triangle.svg|96px]] || [[Билэ:Torus.png|96px]] || [[Билэ:Koch curve.svg|96px]] |- |[[Геометрия]] || [[Тригонометрия]] || [[Дифференциал геометрия]] || [[Топология]] || [[Фрактал|Фрактал геометрия]] |} === Уларыйыы === {| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="20" | [[Билэ:Integral as region under curve.svg|96px]] || [[Билэ:Vector field.svg|96px]] || [[Билэ:Airflow-Obstructed-Duct.png|96px]] || [[Билэ:Limitcycle.jpg|96px]] || [[Билэ:Lorenz attractor.svg|96px]] |- | [[Математика анаалиhа]] || [[Вектор анаалиhа]]|| [[Дифференциал тэҥнэбил]] || [[Динамик система]] || [[Хаос теорията]] |} === Олохтооhуна уонна философията === :{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="15" | <math> p \Rightarrow q \,</math>|| [[Билэ:Venn A intersect B.svg|128px]] || [[Билэ:Commutative diagram for morphism.svg|96px]] |- | [[Математика логиката]] || [[Баhаамнар теориялара]] || [[Категория теорията]] || |} === Дискрет математика === :{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="15" | <math>\begin{matrix} (1,2,3) & (1,3,2) \\ (2,1,3) & (2,3,1) \\ (3,1,2) & (3,2,1) \end{matrix}</math> || [[Билэ:DFAexample.svg|96px]] || [[Билэ:Caesar3.svg|96px]] || [[Билэ:6n-graf.svg|96px]] |- | [[Комбинаторика]] || [[Суоттааhын теорията]] || [[Криптография]] || [[Граф теорията]] |} === Туттуллар математика === <center> <gallery> Image:Gravitation space source.png | <center>[[Математика физиката]]</center> Image:BernoullisLawDerivationDiagram.svg | <center>[[Флюид механика|Математика убаҕас механиката]]</center> Image:Composite trapezoidal rule illustration small.svg | <center>[[Суоттааhын анаалиhа]]</center> Image:Maximum boxed.png | <center>[[Оптимизация]]</center> Image:Two red dice 01.svg | <center>[[Буолуон сөп теорията]]</center> Image:Oldfaithful3.png | <center>[[Статистика]]</center> Image:Market Data Index NYA on 20050726 202628 UTC.png | <center>[[Үп математиката]]</center> Image:Arbitrary-gametree-solved.svg | <center>[[Оонньуу теорията]]</center> </gallery> </center> == Бутуллуу == [[Категория:Математика| ]] bcmwuunclc83ptozw0zoqbqfj74iqxw 0 4434 382912 382530 2022-08-17T18:05:07Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki {{Infobox Philosopher |region = Арҕаа философия |era = [[Былыргы философия]] |color = #B0C4DE |image_name = Aristoteles Louvre.jpg |name ={{polytonic|Ἀριστοτέλης}}, ''Aristotélēs'' |birth =384 BC<br />[[Стагейра]], [[Халкидики]] |death =322 BC<br />[[Эубея]] |school_tradition = [[Перипатетика оскуолата]]<br />[[Аристотелианизм]] |main_interests = [[Физика]], [[метафизика]], [[поэзия]], [[театр]], [[музыка]], [[риторика]], [[политика]], [[дьаhалта]], [[этика]], [[биология]], [[зоология]] |notable_ideas = Алтын санаа, [[өй]], [[логика]], үлүскэн |box_width = 26em |Known for = [[Geocentric Theory]] }} '''Аристотель''' ({{lang-grc|Ἀριστοτέλης}} ''Aristotélēs'') (б.э.и. 384 – б.э.и. 322) диэн грек [[философия|филосова]], [[Платон]] үөрэнээччитэ уонна [[Улуу Александр]] үөрэтээччитэ. Кини [[физика]], [[метафизика]], [[поэзия]], [[театр]], [[музыка]], [[логика]], [[риторика]], [[политика]], [[дьаhалта]], [[этика]], [[биология]] уонна [[зоология]] туcтарынан үлэлэри суруйбута. Былатыаны уонна [[Сократ]]ы тэҥэ Аристотель [[Арҕаа философия]] төрүттээччитэ буолар. Кини үөрэҕэ, [[аристотелианизм]], [[Орто үйэлэр]] тухары бүтүн үөрэххэ улахан дьайыылааҕа. == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} {{Bio-stub}} {{rq|img|style|translate|sources|stub|}} [[Категория:Философтар]] [[Категория:Былыргы Греция]] [[Категория:Математиктар]] sydcqlaorth32ds7ft83kdvghjd4vh9 0 4435 382922 378779 2022-08-17T18:09:59Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki {{Infobox Philosopher <!-- Philosopher Category --> |region = Арҕаа философия |era = [[Былыргы философия]] |color = #B0C4DE <!-- Image and Caption --> |image_name = Socrates Louvre.jpg |image_caption = Сократ <!-- Information --> |name = Socrates ({{Polytonic|Σωκράτης}}) |birth = c. 469 / 470 BC<ref name="enc1911">{{cite web |url = http://www.1911encyclopedia.org/Socrates_%28philosopher%29 |publisher = 1911 Encyclopaedia Britannica |title = Socrates |date=1911 |accessdate = 2007-11-14 }}</ref> |death = 399 BC <!--PLEASE SEE TALK BEFORE CHANGING DATE--> |school_tradition = [[Грек философията]] |main_interests = [[Эпистемология]], [[этика]] |Influenced_by =[[Parmenides]] |influenced = [[Plato]], [[Aristotle]], [[Aristippus]], [[Antisthenes]] [[Western philosophy]] |notable_ideas = [[Сократ ньымата]] }} '''Сократ''' ({{lang-grc|Σωκράτης}} ''Sōkrátēs'') (б.э.и. 469 — б.э.и. 399) диэн [[Классик Греция|классик грек]] [[философия|филосова]]. [[Арҕаа философия]] төрүттээччилэриттэн биирдэстэрэ. == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} == Өссө маны көр == * [[Платон]] * [[Аристотель]] * [[:ru:Болиголов пятнистый]] (''Conium maculatum'') {{Биики Домох}} {{Bio-stub}} [[Категория:Философтар]] [[Категория:Былыргы Греция]] bqdax4kpgz2p41ukrkeuhapscjr9vhs 0 4437 382914 382529 2022-08-17T18:05:09Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki {{Infobox Philosopher |region = Арҕаа философия |era = [[Былыргы философия]] |color = #B0C4DE |image_name = Platon-2b.jpg |image_caption = Былатыан |name = Platon (Πλάτων) |birth = c. 424–423 BC, [[Атина]] |death = c. 348–347 BC, [[Атина]] |school_tradition= [[Платонизм]] |main_interests = [[Реторика]], [[дьоҕур]], [[литература]], [[эпистемология]], [[кырдьыгы көрүү]], [[үтүө сигили]], [[политика]], [[үөрэхтээhин]], [[ыал]], [[милитаризм]] |influences = [[Socrates]], [[Homer]], [[Hesiod]], [[Aristophanes]], [[Aesop]], [[Protagoras]], [[Parmenides]], [[Pythagoras]], [[Heraclitus]], [[Orphism (religion)|Orphism]] |influenced = [[Aristotle]], [[Augustine of Hippo|Augustine]], [[Neoplatonism]], [[Cicero]], [[Plutarch]], [[Stoicism]], [[Anselm of Canterbury|Anselm]], [[Machiavelli]], [[René Descartes|Descartes]], [[Thomas Hobbes|Hobbes]], [[Gottfried Leibniz|Leibniz]], [[John Stuart Mill|Mill]], [[Arthur Schopenhauer|Schopenhauer]], [[Friedrich Nietzsche|Nietzsche]], [[Martin Heidegger|Heidegger]], [[Hannah Arendt|Arendt]], [[Hans-Georg Gadamer|Gadamer]], [[Bertrand Russell|Russell]] and countless other western [[philosopher]]s and [[theologian]]s |notable_ideas = [[Былатыан реализма]] }} '''Былатыан''' эбэтэр '''Платон''' ({{lang-grc|Πλάτων}} ''Plátōn'') (б.э.и. 428/427 — б.э.и. 348/347) диэн [[Греция|грек]] [[философия|филосова]]. Үөрэтээччитин [[Сократ|Сократы]] уонна үөрэнээччитин [[Аристотель|Аристотелы]] кытта [[Арҕаа философия]] төрүттээччитэ буолар. Былатыан философияҕа, [[логика|логикаҕа]], [[реторика|реторикаҕа]], [[математика|математикаҕа]] уо.д.а. эйгэлэргэ үлэлэри суруйбута. [[Атина]] куоракка [[Былатыан академията|Академия]] тэрийбитэ (Арҕаа дойду бастакы үрдүк үөрэҕирии сирэ). Платон үлэлэрин [[диалог]] быһыытынан суруйара - дьон араас санаа туһунан кэпсэтэллэрин, уонна сороҕор кинилэри кытары сөбүлэспэтин туһунан суруйар. Ол иһин ааҕарга быдан судургу уонна интириэһинэй буолар. Платон кэпсэтиилэригэр сүнньүнэн тутаах киһинэн Сократ буолар. Үксүгэр Сократ дьону кытта кэпсэтэр, ону дьон логикаҕа итэҕэйэллэрин көрө сатыыр. Атын дьон ол кэпсээннэргэ Сократтан кыыһыраллар. Платону үөрэтэр дьон Сократ ону дьиҥнээхтик Платоҥҥа кэпсээбит дуу, эбэтэр, суолтата улаатарыгар көннөрү персонаж быһыытынан туттубут дуу диэн мөккүһэллэр. Платон [[софизм]] риторикатын утаһара уонна сөбү уонна тэҥ буолары киллэрэ сатыыра. Биир биллэр үлэтинэн ''Республика'' (греческай тылтан - куорат) буолар. Онно Сократ '''эҥкилэ суох дойду''' туһунан суруйар. Онно боппуруоһу туруоруу, эбэтэр [[Сократ ньымата]] туттуллара олус суолталаах. == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} {{Биики Домох}} {{Bio-stub}} [[Категория:Математиктар]] [[Категория:Философтар]] [[Категория:Былыргы Греция]] cyshgt5rnaxiw8boz0bwkp8c56tewob 0 4544 382968 382615 2022-08-18T03:55:14Z 103.80.48.108 wikitext text/x-wiki {{Infobox Country |native_name = Узбекистаан Өрөспүүбүлүкэтэ |conventional_long_name = ''O‘zbekiston Respublikasi'' |common_name = Uzbekistan |image_flag = Flag of Uzbekistan.svg |image_coat = Coat of Arms of Uzbekistan.svg |image_map = LocationUzbekistan.PNG |national_anthem = [[National Anthem of the Republic of Uzbekistan]] |official_languages = [[Узбек тыла|Узбек]] |regional_languages = [[Каракалпак тыла|Каракалпак]] |minority_languages = [[Russian language|Russian]] |capital = [[Ташкент]] |largest_city = Tashkent |demonym = Узбекистааннар, Узбектар |government_type = [[Президент Республиката]] |leader_title1 = [[Президент]] |leader_name1 = [[Шавкат Мирзиёев]] |leader_title2 = [[Премьер-министр]] |leader_name2 = [[Абдулла Арипов]] |sovereignty_type = [[Тутулуга суох буолуу]]та |sovereignty_note = [[ССРС]] |established_event1 = Тэриллиитэ |established_date1 = 1747{{smallsup|1}} |established_event2 = Ылыныы |established_date2 = [[Балаҕан ыйын 1]], [[1991]] |established_event3 = Билинии |established_date3 = [[Ахсынньы 8]], [[1991]] |established_event4 = Бигэргэтии |established_date4 = Ахсынньы 25], [[1991]] |area_rank = 56-с |area_magnitude = 1 E11 |area_km2 = 447 400 |area_sq_mi = 172 742 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |percent_water = 4,9 |population_estimate = 27 555 300 |population_estimate_rank = 44-с |population_estimate_year = 2009 |population_census = |population_census_year = |population_density_km2 = 59 |population_density_sq_mi = 153 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |population_density_rank = 136-с |GDP_PPP = $64.201 billion |GDP_PPP_rank = |GDP_PPP_year = 2007 |GDP_PPP_per_capita = $2,389 |GDP_PPP_per_capita_rank = |GDP_nominal = $22.307 млрд |GDP_nominal_year = 2007 |GDP_nominal_per_capita = $830 |HDI = {{increase}} 0.702 |HDI_rank = 113-с |HDI_year = 2007 |HDI_category = <font color="#ffcc00">medium</font> |FSI = 93,5 {{decrease}} 0.9 |FSI_year = 2007 |FSI_rank = 22-с |FSI_category = <font color="#FF0000">Alert</font> |Gini = 26,8 |Gini_year = 2000 |Gini_category = <font color="#009900">low</font> |currency = [[Сом]] |currency_code = UZS |country_code = UZB |Main Religion = [[Ислам]] |time_zone = [[Uzbekistan Time|UZT]] |utc_offset = +5 |time_zone_DST = not observed |utc_offset_DST = +5 |drives_on = right |cctld = [[.uz]] |calling_code = 998 |footnote1 = [[Бухараа эмираата]], [[Коканд ханаата]], [[Хорезм]]. }} '''Узбекистаан''' ([[узбек тыла|узбек]]. ''O‘zbekiston''), официаллык '''Узбекистаан Өрөспүүбүлүкэтэ''' (''O‘zbekiston Respublikasi'') диэн [[Орто Азия]] дойдута. Кирбиилэhэр [[Казахстаан|Казахстаанныын]] арҕаа уонна хоту, [[Кыргыстаан|Кыргыстаанныын]] уонна [[Тадьикистаан|Тадьикистаанныын]] илин, [[Афганистаан|Афганистаанныын]] уонна [[Түркменистаан|Түркменистаанныын]] соҕуруу. Сүрүн тыла — [[узбек тыла]]. 12 уобаластан уонна Каракалпакстан Өрөспүүбүлүкэтиттэн турар. Узбекистааҥҥа 120 куорат, 115 улахан бөһүөлэк баар. Киһитин ахсаана 27,5 мөлүйүөнтэн тахса. [[Узбектар]] — 80 %, [[тадьиктар]] — 4,9 %, [[нууччалар]] — 3,8 %, [[казахтар]] — 3,6 %, [[каракалпактар]] — 2,2 %, атын араас омуктар — 2,1 %. == Сирэ == Сирин иэнэ — 447 тыһ. км². Хотуттан соҕуруу устата — 925 км, арҕааттан илин кэтитэ — 1400 км. Ол эрэн сирин үгүс өттүн улахан туһата суох [[кумах куйаар]], [[дала]] уонна [[хайа]]лаах сирдэр ылаллар. Дьоно сэргэтэ [[өрүс]] хочолорун бата олороллор. == Климата == Орто температурата тохсунньуга +4 кыраадыстан −8-ка дылы, от ыйыгар +22 кыраадыстан +42-гэ дылы. == Экономиката == [[Кыһыл көмүс]] хостонор. [[Ниэп]] уонна [[гаас]] хаhаастаах. [[Хлопок]] үүннэрэн аан дойдуга атыылыыр. [[Орто Азия]] үрдүнэн соҕотох [[көтөр аал]] тутар собуоттаах. "GM Узбекистан" диэн собуотугар [[Daewoo]] уонна [[Chevrolet]] мааркалаах массыыналары хомуйан атыыга таһаарар. == Тас политика == Узбекистан аан дойдутааҕы холбоһуктаах Нациялар тэрилтэлэрэ (ЮНЕСКО, ВОЗ, ИКАО уо. д. А), Содружество тутулуга суох государстволара (биир государствоттан-төрүт омуктар), бииргэ үлэлээһини тэрийиигэ, ислам бииргэ үлэлээһини тэрийиигэ, түүр судаарыстыбаларын тэрийиигэ, аан дойдутааҕы түүрк култууратын тэрилтэлэригэр, Евразийскай экономическай Союзка уонна аан дойдутааҕы эргиэн тэрилтэтигэр кэтээн көрөөччү буолар<ref>[https://eabr.org/analytics/all-publications/doklad-uzbekistan-i-eaes-perspektivy-i-potentsialnye-effekty-ekonomicheskoy-integratsii/ Узбекистон ЕАЭС: экономическай интеграция кэскилэ уонна барыстаах көдьүүһэ]</ref>. 1992-1999 уонна 2006-2012 сс. Узбекистан ОДЬКБ чилиэнинэн, 1999-2005 сс. ГУАМ (билигин ГУАМ) чилиэнинэн, оттон 2006-2008 сс. Евразия чилиэнэ буолбута. == Итэҕэлэ == 88% — мусулмааннар, 9% — православнайдар, 3% — араас атын конфессиялар. == Устуоруйата == Былыр Узбекистан сиригэр уотугар Грек-Бактрия, Хорезм, Согд, Парфия, Кангюй, Тохар, Кушан, Саманид, Караханид, Тимурид уо.д.а. иллэр олохсуйа сыльдьыбыттара. Кэлин, Сэбиэскэй былаас олоҕуруор дылы Бухара эмирата, Хива уонна Коканд ханааттара былааһы ылан олорбуттара. == Туризм == Узбекистаҥҥа туризм эйгэтэ экономика сүрүн салааларыттан биирдэстэрэ быһаарылынна. 2019 сылга дойду 6 748 000 омук туристарыгар сырыттыбыт. Узбекистан Правительствота 86 дойду гражданнарыгар безвизовай режими 7, 30, 60- тан тахса хонукка киллэрбитэ<ref>[https://uzbekistangid.ru/mesta/chto-posmotret-v-uzbekistane Узбекистан саамай аатырар сирдэрэ]</ref>. == Музыка Узбекистана == Аныгылыы Узбекистан музыката олус уһун уонна баай историялаах. Шашмак, орто Азия классическай музыка стилэ, Бухар уонна Самарканд куораттарыгар үөскээбитэ диэн ааҕыллар. «Дуобатмак» диэн Термин алта макамов курдук көһөрөр уонна араас ытыстарга алта разделлаах музыка структуратыгар маарынныыр, Персия традиционной музыкатыгар маарынныыр . Уус- уран литературнай поэзия инструмена намыһах регистртан саҕаланар музыканы быьаарар уонна сыыйа урдук уерэххэ киириэн иннинэ кун бугунугэр диэри кордорор. Арассыыйа империята XIX үйэҕэ Туркестан национальнай мелодияларын суруйарга бастакы холонуулара ыытыллыбыттара. Нуучча музыканнара бу мелодиялары региоҥҥа музыкальнай нотацияны киллэрэн хаалларарга көмөлөспүттэрэ. 1950- с сылларга узбек народнай музыка албан ааты сүтэрбитэ, оттон Советскай Союз бу жанры боппута. Норуот музыкальнай бөлөхтөрө бобуллубуттар да, музыкаларын бэйэлэрин тылларынан оонньоон, тус бэрээдэгинэн тарҕаталлар. ССРС Узбекистан тутулуга суох буолуу кэнниттэн, 1990- с сыллар саҕаланыыларыгар узбек музыкатын интэриэһэ үөскээбитэ. Билигин узбектар телерадиокомпаниялара үгэс буолбут музыканы оонньууллар. Узбекистан норуодунай артыыһа Ньургун Алиматов-классическай уонна фольклорнай музыка композитора, ону тэҥэ танбура, дутара уонна Сат толорооччу . Суруйуулара «Сэхэ», «Чороон«,» Бузрук«,» Наво «уонна»табаар " диэннэр. Кини уобараһа национальнай киэн туттууну кытта сибээстээх уонна узбек классическай музыка символа быһыытынан аан дойдуга ааттаммыта. Киэҥник биллибит музыка үгүс көрүҥнэрэ, ол иһигэр норуот, поп уонна рок музыка, ордук Узбекистаҥҥа 1990- с сыллар саҥаларыттан сайдыбыттара. Узбек поп- музыка олус сайдыылаах, поп- музыканан, араас радиостанцияларынан киэҥник биллэр.<ref>[https://mp3zen.net/uzbekskie-novinki-2022/ Узбек музейыгар киэҥник биллэр сонуннар]</ref> Узбекистан, Казахстан, Россия уонна Таджикистан курдук СНГ атын дойдуларыгар эрэ буолбакка, Узбекистан, РНА уонна Таджикистан курдук хотугу ырыаһыттар үгүстэрэ . == Туһаныллыбыт сирдэр == * ''Узбекистан саха хараҕынан.'' И. Гаврильев. "Хатан" сурунаал, 2009 с., 3(6)№ == Быһаарыылар == {{reflist}} {{азия}} {{Geo-stub}} [[Категория:Орто Азия дойдулара]] 3m9ldn6pzwps6le0q85n5b4udwlx89b 0 4734 382932 382549 2022-08-17T18:34:26Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki [[Ойуу:Сергей Сергеевич Хоружий.jpg|200px|thumb|right|Хоружий Сергей Сергеевич]] '''Хоружий Сергей Сергеевич''' ([[1941]]–[[2020]]) — [[физика]]-[[математика]] наукаларын доктора, [[РАЕН]] академига. == Ылыллыбыт сирэ == * ''Иччи'', А. Павлов-Дабыл ыстатыйата, "Илин" сурунаал, 2№-э 2006 [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Математиктар]] [[Категория:Философтар]] [[Категория:Физиктар]] [[Категория:Дьоннор алпабыытынан]] [[Категория:1941 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:2020 сыллаахха өлбүттэр]] 9f0ucfge93q4its28d4fpznz255gtyu 0 8032 382950 316937 2022-08-17T19:36:51Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki {{Japanese ethnicity}} '''Дьоппуоннар''' ({{lang-ja|日本人}}, ''Nihonjin'', ''Nipponjin'') диэн [[Дьоппуон]] дойдутун сүрүн омуга. Аан дойдуга 144 млн дьоппуон дьоно баар, олортон 124 млн Дьоппуоҥҥа. Атын дойдуларга олорор дьоппуоннар nikkeijin (日系人) дэнэллэр. [[Азия]] атын омуктарыттан туора-тосту сайдыбыт омук. Аан Дойду 7 бастын улуу омугуттан биирдэстэрэ. Саҥарар тыллара - дьоппуон тыла (日本語, нихонго). Итэҕэллэрэ - синтоизм (神道, синдо: - "Айыы суола) уонна буддизм (仏教, буккё:). == Дьоппуоннар Саха сиригэр == {| border="2" cellpadding="1" cellspacing="1" |- bgcolor="#C0C0C0" !colspan="7" |Суруйуу ыытыллыбыт сылларга Саха сиригэр дьоппуоннар ахсааннара |- bgcolor="#E3E3E3" !1926 !1939 !1959 !1970 !1979 !1989 !2002 |- | || || || ||align="right"|1||align="right"|3||align="right"|9 |- |-bgcolor="#E3E3E3" |} [[Категория:Дьоппуон]] [[Категория:Омуктар]] il3ajfyoyvd26wqvr1kprfd1kkew2x7 0 8472 382933 285431 2022-08-17T18:35:51Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki '''Сир үөрэхтэрэ''' диэн [[Сир]] планетаны үөрэтэр [[үөрэх|үөрэхтэр]] бүтүн ааттара. Түөрт сүрүн дисциплиналарынан буолаллар [[география]], [[геология]], [[геофизика]] уонна [[геодезия]]. Бу дисциплиналар Сир тутулун эйгэлэрин уонна сфераларын үөрэтэргэ [[физика]], [[химия]], [[биология]], [[хронология]] уонна [[математика]] ньымаларын тутталлар. == Сир үөрэхтэрэ сфераларынан == === Атмосфера === * [[Атмосфера химията]] * [[Климатология]] * [[Метеорология]] ** [[Хидрометеорология]] * [[Палеоклиматология]] === Биосфера === * [[Биогеография]] * [[Палеонтология]] ** [[Палинология]] ** [[Микропалеонтология]] * [[Геомикробиология]] === Гидросфера === {{col-begin}} {{col-break}} * [[Гидрология]] ** [[Лимнология]] * [[Гидрогеология]] {{col-break}} * [[Океанография]] ** [[Химия океанографията]] ** [[Байҕал биологията]] ** [[Байҕал геологията]] ** [[Палеоокеанография]] ** [[Физика океанографията]] {{col-end}} === Литосфера/геосфера === {{col-begin}} {{col-break}} * [[Геология]] ** [[Экономика геологията]] ** [[Инженерия геологията]] ** [[Айылҕа геологията]] ** [[История геологията]] *** [[Куатернар геологията]] ** [[Планета геологията]] ** [[Седиментология]] ** [[Стратиграфия]] ** [[Тутул геологията]] * [[География]] ** [[Физика географията]] * [[Геохимия]] * [[Геоморфология]] {{col-break}} * [[Геофизика]] ** [[Геохронология]] ** [[Геодинамика]] (уонна [[тектоника]]) ** [[Геомагнетика]] ** [[Гравиметрия]] ([[геодезия]] ирээтэ) ** [[Сейсмология]] * [[Гляциология]] * [[Гидрогеология]] * [[Минералогия]] ** [[Кристаллография]] ** [[Гемология]] * [[Петрология]] * [[Спелеология]] * [[Вулканология]] {{col-end}} === Педосфера === * [[Буор үөрэҕэ]] ** [[Эдафология]] ** [[Педология]] === Системалар === * [[Тулалыыр эйгэ үөрэҕэ]] * [[География]] ** [[Дьон географията]] ** [[Физика географията]] * [[Гая хипотезата]] === Атын === * [[Картография]] * [[Геоинформатика]] * [[Геостатистика]] * [[Геодезия]] * [[NASA Earth Science Enterprise]] {{Nature-stub}} [[Категория:Сир үөрэхтэрэ| ]] px6pffbf270eegtr9o9w6xxb0yyv9t4 0 11177 382944 281431 2022-08-17T19:13:43Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki [[Билэ:ArtificialFictionBrain.png|thumb|right|280px|Киhи [[мэйии]]тин [[көмпүүтэр моделлааhына|моделлааhынын]] туhунан ыйытыыга оҥоһуу интеллект чинчийээччилэрэ биир санааҕа кэлэ иликтэр.]] '''Оҥоһуу интеллект''' ('''ОИ''', ''оҥоһуу өй'') диэн киhи айан таhаарбыт [[интеллект|интеллега]] уонна ону айар [[информатика]] салаата. Маны, билиҥҥи бириэмэҕэ, [[көмпүүтэр]]и туһанан оҥоруохха сөп диэн теория баар. ОИ сүрүн ыйыылара бу эйгэни "[[интеллектаах агент|интеллектаах агеннары]] үөрэтии уонна айыы" диэн быhаараллар, онно интеллектаах агент диэн тула эйгэтин иҥэринэр уонна ситиhиилээх буоларын туhугар үлэлэhэр система буолар. [[Дьон Маккарти]], бу термины 1956 с. айааччы, "интеллектаах массыыналары оҥоруу үөрэҕэ уонна бырайыактааhына" диэн быhаарыыны биэрэр. Бу эйгэ [[киhи]] буолуу киин ураты майгытын — [[өй]]үн — үүт-үкчүтүк массыыналарынан үтүгүннэрэр соруктаах төрүттэммитэ. Ону кытары өй айылҕатын уонна үөрэх чинчийиилэрин чэрчилэрин туhунан ыйытыылар [[уус-уран литература]]ҕа уонна [[философия]]ҕа үөскүүллэр. Бүгүн, ОИ [[технология]] индустриятын күттүөннээх ирээтэ буолар уонна информатика ордук уустук проблемаларын көтөҕөр. ОИ киин проблемаларынан буолаллар куолулааhын, [[билии]], былааннааhын, үөрэнии, билсии, ылыныы уонна объектары хамсатыы уонна салайыы дьоҕура. {{омоон}} [[Категория:Информатика]] [[Категория:Интеллект]] eb1x5ihhvlytaah9j0n7c5em378wy1y 0 11762 382955 281591 2022-08-17T19:49:08Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki [[Билэ:Enso2.png|thumb|right|[[Энсо]], дьоппуон дзэн [[буддизм]]ын бэлиэтэ.]] '''Дзэн''' ([[Санскрит]]: ध्यान; [[Дьоппуон тыла|Дьоппуоннуу]]: 禅; [[Кытай тыла|Кытайдыы]]: 禪) диэн [[буддизм]] [[Маhайана]] салаатын оскуолата. [[Кытай]]тан төрүттээх. [[Дьоппуон]]ҥа киэҥ тарҕаныылаах, онно Кытайтан [[XII үйэ]]ҕэ аҕалыллыбыта. Онтон ураты [[Вьетнам]]ҥа уонна [[Кэриэйэ]]ҕэ тарҕаныылаах. {{омоон}} [[Категория:Буддизм]] bmfl6scwitxg84w56myeu5x0volqk2l 0 14363 382934 282291 2022-08-17T18:36:45Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki '''Үп''' диэн [[харчы]] туттуллуутун үөрэтэр үөрэх. Харчынан хааччыйыы [[үбүлээhин]] дэнэр. Үп диэн тылынан үксүн харчыны ааттыыллар, синоним курдук эбэтэр холбуу ('''үп-харчы'''). Үп маннык көрүҥнэргэ үллэстэр: [[тэрилтэ үбэ]], [[тус үп]] уонна [[аһаҕас үп]]. == Үп хааччыйыылара == {{main|Үп хааччыйыылара}} == Тус үп == {{main|Тус үп}} Тус үп ыйытыылара: *Киhиэхэ (эбэтэр ыалга) төһө харчы наада буолуо уонна хаhан? *Ол харчы хантан уонна хайдах кэлэр? *Дьон хайдах эрдэттэн биллибэтэх түбэлтэлэртэн харыстаныахтарын сөбүй? *Ыал баайа (активтара) хайдах кэлэр сүһүөхтэргэ бэриллиэхтэрин сөбүй (утумнааhын)? *Түһээн политиката тус үп быhаарыыларыгар хайдах дьайар? *Кредит киhи харчытын илгэтигэр хайдах дьайар? *Бигэтэ суох экономика тулалыыр эйгэтигэр хайдах үп эрэмньилээх инникитин былаанныахха сөбүй? Тус үптэрин дьон хайдах тутталлар? Үксүн маннык: үөрэҕирии төлөбүрэ, «өр үйэлээх» маллары ылыы (холобур, [[хамсаабат баай]] уонна массыына), [[харыстаныы]]ны үбүлээhин (холобур, доруобуйаны эбэтэр бас билиини харыстаныы), уурайыыга (пенсияҕа тахсыыга) анаан харчы угуу. == Тэрилтэ үбэ == {{main|Тэрилтэ үбэ}} Тэрилтэ (корпорация) үбэ диэн тэрилтэ үлэтин үбүлээhинин хааччыйар сорудах. Уhун болдьохтоох үбүлээhин бас билиигэ кыттыынан (акция) уонна уhун болдьохтоох кредитынан бэриллэр, үксүн [[облигация]] курдук. Үп атын бизнес быhаарыыта — инвестиция, ол эбэтэр [[активтарынан салайыы]]. Инвестиция диэн [[актив]]тары ылыы. Инвестициялааччы ылар активтарын сыаналара оннунан хаалыа эбэтэр үүнүө диэн эрэнэр. Инвестициялааhыҥҥа ([[бартыбыал (үп)|бартыбыал]] талыытыгар) ''туох'', ''төһө'' уонна ''хаһан'' диэн ыйытыылар быhаарыллыахтаахтар. === Капитал === {{main|Капитал}} Капитал диэн харчы. Капитал бизнеска малы оҥорорго (эбэтэр хааччыйыыны тэрийиигэ) анаан атын малы ылар кыаҕы биэрэр. === Бүддьүөт === {{main|Бүддьүөт}} Бүддьүөт диэн тэрилтэ бизнес былаанын бигэргэтэр докумуон. == Ил үбэ == {{main|Аһаҕас үп}} Ил, регион, куорат эбэтэр муниципалитет үбэ аһаҕас үп дэнэр. == Үп экономиката == {{main|Үп экономиката}} Үп экономиката диэн үп уларыйар кэриҥнэрин ([[сыана]], [[өлүү сыаналааhына]] уонна акция) ситимнэhиилэрин үөрэтэр [[экономика]] салаата. Үп экономиката үөрэтэр темалара: * Сыаналааhын - актив кырдьык сыанатын билии ** Бу актив төһө кутталлаах? ** Туох [[харчы сүүрээнэ|харчы сүүрээнин]] оҥоруой? ** Баhаар сыаната маннык курдук активтардыын хайдах тэҥнэhэр? ** Харчы сүүрээннэрэ атын активтан эбэтэр түбэлтэттэн тутулуктаахтар дуо? * Үп баhаардара уонна сэптэрэ ** Табаардар ** Хаhаастар ** Облигациялар ** Харчы баhаарын сэптэрэ * Үп институттара уонна регуляция [[Үп эконометриката]] диэн үп экономикатын салаата, кини экономика ньымаларын сыhыаннары чинчийиигэ туттар. == Үп математиката == {{main|Үп математиката}} Үп математиката диэн [[туттуллар математика]] салаата. [[Математика]] ньымаларынан (сүрүннээн [[статистика]]нан) үп баhаардарын сыhыаннарын үөрэтэр. == Өссө маны көр == * [[2007-2009 үп кризиhа]] {{Money-stub}} [[Категория:Үп| ]] hmzqct9z608u7devbkqkl9craupde9n 0 15755 382909 382903 2022-08-17T17:51:12Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki '''Клиорина Ираида Самоновна''' — [[суруйааччы]], [[драматуур]], [[суруналыыс]], [[СӨ]] култууратын үтүөлээх диэйэтэлэ ([[1994]]), [[Уус Алдан улууһа|Уус Алдан улууһун]] ытык гражданина. [[1915]] сыллаахха билиҥҥи истиилиэн [[кулун тутар 16]] күнүгэр [[Дьокуускай]]га төрөөбүтэ. Аҕата [[Амма улууһа|Аммаҕа]] көскө кэлэ сылдьар Клиорин Самон Маркович (1891–1960), Сэрии сэбин уура сыппытын уонна «Хотугу Манчжурия холбоһуктаах социалистара» диэн тэрилтэ сокуоннайа суох типографиятыгар сыһыаннааҕын иһин Саха сиригэр көскө ыытыллыбыт. Ийэтэ тыа учуутала Клиорина (төрүөҕүнэн Малькова) Антонина Авксентьевна (1893–1971). Аҕата көһүн болдьоҕо бүтүөр дылы ийэтин кытта Уус-Алдаҥҥа (?) [[Кириэс Халдьаайы]]га олорбуттар. [[1917]] с. дьиэ кэргэн [[Благовещенскай]] куоракка көспүттэр, онтон — 1921 сыллаахтан 1932 сыллахха диэри [[Харбиин|Харбииҥҥа]] КВЖД зонатыгар олорбуттар. Онно кистэлэҥ ыччат тэрилтэлэрин үлэтигэр кыттар: 1924 с. — пионерия, 1931 с. — хомсомуол. 1928–1929 сс. [[Сэбиэскэй Сойуус]] уонна [[Кытай]] ыккардыларынааҕы иирсээн кэмигэр политическэй охсуһууга кыттыспыт. Аҕата табаарыстарын кытта түүн [[Хабаровскай]] араадьыйатын истэллэрин харабыллыыр эбит. [[1931]] с. [[ССРС]] гражданнарыгар аналлаах Индустриально-железнодорожнай техникум иһинэн 9 кылаастаах орто оскуоланы бүтэрбит. 1932 с. консульство [[Москуба]]ҕа үөрэттэрэ ыыппытын, ол эрээри хомсомуол тус(личнэй) дьыалата суох буолан уонна ВКП (б) устуоруйатын билбэккэ, кыайан киирбэтэх. Общественнай аһылык үнүстүүтүгэр сэкиритээринэн үлэлээбит, онтон 1934 с. ИФЛИ (Москубатааҕы устуоруйа, бөлүһүөпүйэ института) бөлүһүөпүйэ бакылтыатыгар киирбит, онтон 1935 с. хомсомуол киин кэмитиэтэ ГУГБ НКВД Уһук Илиннээҕи салаатыгар контрразведкаҕа үлэҕэ ыыппыт. [[1937]] с. [[Япония]] үспүйүөнэ диэн сымыйанан буруйданан хаайыллыбыт, ССРС ОСО НКВД-та от ыйын 23 күнүгэр "сууттаан" 8 сылга лааҕырга ыыппыт. Мордовияҕа "Ийэ дойду таҥнарыахсыттарын дьиэ кэргэттэрэ" («ЧСИР» — членов семей изменников родины) сытар Темниковскай дьахтар лааҕырыгар сыппыт. 23 саастааҕар лааҕырга ньиэрбэтэ тулуйбакка инбэлиит буолбут. 1940 с. «Карлаг» диэн уопсай лааҕырга көһөрбүттэр — Караганда аттыгар. Лааҕырга сытар кэмигэр суруйуунан дьарыктанар буолбут. 1945 с. Москубаҕа икки киинэ уонна хас да ойуулук сценарийын суруйан ыыппыт. "Казахская сюита" сценарийын туһанан кэлин И. Пырьев "Сказание о земле Сибирской" киинэни устубута. 1947 с. босхоломмут, аҕыс сыл оннугар 10,5 сыл хаайыыга олорбут. Босхолонон баран Москубаҕа олороро бобуллубут (101 км). 1947–49 сс. Щелковскай промкомбинакка худуоһунньук-ретушердаабыт. 1948 с. Саха суруйааччыларын сойууһун бэрэстээтэлэ Николай Якутскай көрдөһүүтүнэн [[Урсик]] туһунан "Бастакы кыымнар" (Первые искры) диэн дырааманы суруйууну саҕалаабыт, 1949 с. Дьокуускайга тыйаатырга туруорарга эрэкэмэндээссийэлээбиттэр. 1950 с. муус устар 19 күнүгэр эмиэ урукку буруйун иһин хаайыллыбыт, [[Красноярскай кыраай]] Эбэҥки национальнай уокуругун [[Туру]] бөһүөлэгэр болдьоҕо суох көскө ыытыллыбыт. Манна "Свет Востока" диэн сценарий суруйбута, Эвенкия сайдыытын туһунан "Вторчино рожденные" монографиятын суруйбута. Ону таһынан Сэбиэскэй Сойуус дьоруойун И. Увачан хорсун быһыытын ойуулаан хартыына суруйбута. 1951 с. сценарнай устуудьуйа көҕүлээһининэн Н.Г. Чернышевскай туһунан сценарийы бүтэртэртэрээри Москубаҕа ыҥыран ылбыттар. Кинорежиссер А.П. Довженко, бэйиэт А.А. Сурков уо.д.а. МГБ иннигэр Москубаҕа хаалларар туһунан хадатаайыстыба суруйбуттара да буоллар, суруйааччыны төттөрү этаабынан Красноярскай кыраайга ыыппыттара. [[1954]] с. Москубаҕа төннүбүт. ССРС Үрдүкү суутун байыаннай коллегията 1955 сыллаахха атырдьах ыйын 17 күнүгэр толору реабилитациялаабыт. Бу кэнниттэн көхтөөх суруналыыс, суруйааччы, чинчийээччи уонна быраабы көмүскээччи үлэтэ саҕаламмыт. 1955 сыллаахтан араас сценарий устуудьуйаларын кытта дуогабардаһан үлэлээбитэ. 1956 с. Бүтүн ссойуустааҕы күрэс дьүүллүүр сүбэтэ икки киинэ сценарийын туруорарга эрэкэмэндээссийэлээбитэ, ол эрээри ол үлэлэрэ киэҥ экрааҥҥа тахсыбытахтара. 1958 сыллаахтан суруналыыстыканан дьарыктаныытын саҕалаабыта. 1960 с. "П.Н. Сокольников и его переписка с Л.Н. Толстым" диэн ыстатыйаны бэчээттээн саха бастакы идэтийбит бырааһын аатын сөргүтэр үлэни саҕалаабыта. Саха устуоруйатыгар суруллубут икки дыраамата араадьыаҕа испэктээх буолан тахсыбыттара (Вилюйский Прометей, 1961, Ледовая осада, 1964). 1969 с. Урсик туһунан хомуурунньугу бэчээттэппитэ. 1970 с. "Хроника жизни якутского интеллигента" пьесаны түмүктээбитэ, бу үлэтэ сахалыы тылбаастаммыта. Олоҕун барытын үлэтин Саха сирин кытта ситимнээбитэ. Умунууга хаалбыт саха интэлигиэнсийэтин аатын сөргүтүүгэ бастакы үлэлэри суруйбута. Народник Н. Г. Неустроев-Урсик, быраас П. Н. Сокольников, агроном М. Ф. Слепцов, түмэт дьайыксыт, бэлиитик В. В. Никифоров-Күлүмнүүр ааттарын сөргүппүтэ. Ону таһынан кини хадаатайынан Харбиҥҥа олорон буруйдаммыт дьон реабилитацияламмыттара. Олоҕун тиһэх сылларыгар Польша тиэмэтинэн уонна мемуар суруйуутунан дьарыктаммыта. «История без флёра-2. Тайна кода „Моряки“ — чекистской союзной операции по ликвидации первых якутских большевиков, 1937–1938 гг.» диэн докумуонунан уочарка суруйбута. Бу үлэлэрэ бэчээккэ тахсыбакка хаалбытара, рукописьтара сүппүтүнэн ааҕылла сылдьыбыттара. Ол эрээри, кэлин Саха Национальнай архыыбыгар бэйэтин пуондатыгар харалла сыталлара көстүбүтэ. Чуолкайдана илик сибидиэнньэнэн [[2002]] сыллаахха ахсынньыга Москубаҕа өлбүт. Ханна көмүллүбүтэ биллибэт<ref>http://sakhanews.ru/38587.html Исполняется 95 лет со дня рождения известной правозащитницы, писателя и журналиста Ираиды Клиориной </ref>. === Дьиэ кэргэнэ === * Аҕатын бииргэ төрөөбүтэ Клиорин Захарий Маркович (1881–1930) — Харбииҥҥа олорбут, "Восточное обозрение" диэн нууччалыы хаһыат суруналыыһа. * Таайын уола Клиорин Марк Захарович (1904–1942) — литератор, суруналыыс, тылбаасчыт. * Ийэтинэн эбэтин ииппит уола (аймахтарын оҕото тулаайах хаалбытын ииппит) Николай Захаренко — 1925 сыллаахтан Саха АССР үбүн наркома. * Эбэтин төрөппүт уола Михаил Мальков 1921 с. взвод хамандыыра, Охуоскай эспэдииссийэлиир этэрээтин хамандыырын солбуйааччыта, 1921 с. [[балаҕан ыйын 27]] күнүгэр үрүҥнэр тоһуурдарыгар түбэһэн 23 сааһыгар өлбүт. * Эһэтэ Мальков Авксентий Николаевич, Дьокуускайга почта үлэһитэ, 1915 с. Дьааҥы уокуругар командировкаҕа сылдьан күндү таас туһунан үһүйээни истэн, Муома өрүс салаата Катышка үрэххэ баран чинчийэ сылдьыбыт, Клиорина ахтыытыгар суруйарынан, алмаас булбут, 1915 сыл атырдьах ыйын 13 күнүгэр Дьааҥы полицейскай управлениятыгар ол туһунан сайабылыанньа суруйбут. 1930 сыллаахха "социально-чуждый и опасный элемент" быһыытынан репрессияламмыт, ол эрээри аҕыйах ыйынан хайыыттан таһаарыллыбыт, хотугу оруйуоннарга олорор бырааба быстан, Аммаҕа олорбут. * Балта Тамара Самновна, Аммаҕа 1916 сыл балаҕан ыйын 24 күнүгэр төрөөбүт. {{Биики Домох|Клиорина Ираида Самоновна}} == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} {{rq|cat|img|wikify|style|translate|}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Чинчийээччилэр]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Саха устуоруйата]] [[Категория:1915 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:2002 сыллаахха өлбүттэр]] e8odmmaezlyhtf35wxc3s48jel6dopc 0 17065 382952 353211 2022-08-17T19:36:54Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki {{Infobox Currency | image_1 = | image_title_1 = Йена манньыаттара | iso_code = JPY | using_countries = {{JPN}} | inflation_rate = −1.3% | inflation_source_date = ''[http://www.stat.go.jp/english/index.htm The Statistics Bureau and the Director-General for Policy Planning]'', 2010 Feb. est. | subunit_ratio_1 = 1/100 | subunit_name_1 = sen | subunit_ratio_2 = 1/1000 | subunit_name_2 = rin | symbol = [[¥]] | no_plural = Y | used_coins = [[1 yen coin|¥1]], [[5 yen coin|¥5]], [[10 yen coin|¥10]], ¥50, ¥100, [[500 yen coin|¥500]] | used_banknotes = ¥1000, ¥2000, ¥5000, ¥10000 | banknote_article = Banknotes of the Japanese yen | issuing_authority = [[Дьоппуон баана]] | issuing_authority_website = www.boj.or.jp | printer = National Printing Bureau | printer_website = www.npb.go.jp | mint = [[Japan Mint]] | mint_website = www.mint.go.jp }} '''Йена''' ({{lang-ja|円}}) (Бэлиэтэ: '''¥'''; [[ISO 4217|кода]]: '''JPY''') диэн [[Дьоппуон]] [[валюта]]та. Аан дойду омук валютатын баhаарын үһүс суолталаах валютата, [[АХШ доллара|АХШ долларын]] уонна [[эуро]] кэннилэриттэн. Аан дойду биир улахан [[резерв валюта]]та буолар, АХШ долларын, эуро уонна [[буунта стерлиҥ]] кэннилэриттэн. == Устуоруйата == == Манньыаттар == == Банкноталар == == Омуктар икки ардыларынааҕы резерв валюта быhыытынан == {{Reserve currencies}} == Валюта курсун устуоруйата == Бу табыл [[АХШ доллара|АХШ долларыгар]] хас йена киирбитин көрдөрөр (ыйдааҕы, орто).<ref>Bank of Japan: [http://www.boj.or.jp/en/type/stat/dlong/fin_stat/rate/cdab0780.csv "Foreign Exchange Rates."] 2006.</ref> {| class="wikitable" |- ! rowspan="2" | Сыла ! colspan="12" | Ыйа |- ! Тох !! Олу !! Кул !! Муу !! Ыам !! Бэс !! От !! Аты !! Бал !! Алт !! Сэт !! Ахс |- ! 1949–71 | colspan="12" |'''360''' |- ! 1972 | colspan="12" | 308 |- ! 1973 | 301.15 || 270.00 || 265.83 || 265.50 || 264.95 || 265.30 || 263.45 || 265.30 || 265.70 || 266.68 || 279.00 || 280.00 |- ! 1974 | 299.00 || 287.60 || 276.00 || 279.75 || 281.90 || 284.10 || 297.80 || 302.70 || 298.50 || 299.85 || 300.10 || 300.95 |- ! 1975 | 297.85 || 286.60 || 293.80 || 293.30 || 291.35 || 296.35 || 297.35 || 297.90 || 302.70 || 301.80 || 303.00 || 305.15 |- ! 1976 | 303.70 || 302.25 || 299.70 || 299.40 || 299.95 || 297.40 || 293.40 || 288.76 || 287.30 || 293.70 || 296.45 || 293.00 |- ! 1977 | 288.25 || 283.25 || 277.30 || 277.50 || 277.30 || 266.50 || 266.30 || 267.43 || 264.50 || 250.65 || 244.20 || 240.00 |- ! 1978 | 241.74 || 238.83 || 223.40 || 223.90 || 223.15 || 204.50 || 190.80 || 190.00 || 189.15 || 176.05 || 197.80 || 195.10 |- ! 1979 | 201.40 || 202.35 || 209.30 || 219.15 || 219.70 || 217.00 || 216.90 || 220.05 || 223.45 || 237.80 || 249.50 || 239.90 |- ! 1980 | 238.80 || 249.80 || 249.70 || 238.30 || 224.40 || 218.15 || 226.85 || 219.20 || 212.00 || 211.75 || 216.75 || 203.60 |- ! 1981 | 205.20 || 208.85 || 211.40 || 215.00 || 223.50 || 225.75 || 239.75 || 228.75 || 231.55 || 233.35 || 214.15 || 220.25 |- ! 1982 | 228.45 || 235.20 || 248.30 || 236.30 || 243.70 || 255.55 || 256.65 || 259.60 || 269.40 || 277.40 || 253.45 || 235.30 |- ! 1983 | 238.40 || 235.55 || 239.30 || 237.70 || 238.60 || 239.80 || 241.50 || 246.75 || 236.10 || 233.65 || 234.20 || 232.00 |- ! 1984 | 234.74 || 233.28 || 224.75 || 226.30 || 231.63 || 237.45 || 245.45 || 241.70 || 245.40 || 245.30 || 246.50 || 251.58 |- ! 1985 | 254.78 || 259.00 || 250.70 || 251.40 || 251.78 || 248.95 || 236.65 || 237.10 || 216.00 || 211.80 || 202.05 || 200.60 |- ! 1986 | 192.65 || 180.45 || 179.65 || 168.10 || 172.05 || 163.95 || 154.15 || 156.05 || 153.63 || 161.45 || 162.20 || 160.10 |- ! 1987 | 152.30 || 153.15 || 145.65 || 139.65 || 144.15 || 146.75 || 149.25 || 142.35 || 146.35 || 138.55 || 132.45 || 122.00 |- ! 1988 | 127.18 || 128.12 || 124.50 || 124.82 || 124.80 || 132.20 || 132.53 || 134.97 || 134.30 || 125.00 || 121.85 || 125.90 |- ! 1989 | 129.13 || 127.15 || 132.55 || 132.49 || 142.70 || 143.95 || 138.40 || 144.28 || 139.35 || 142.15 || 142.90 || 143.40 |- ! 1990 | 144.40 || 148.52 || 157.65 || 159.08 || 151.75 || 152.85 || 147.50 || 144.50 || 137.95 || 129.35 || 132.75 || 135.40 |- ! 1991 | 131.40 || 131.95 || 140.55 || 137.42 || 137.97 || 138.15 || 137.83 || 136.88 || 132.95 || 131.00 || 130.07 || 125.25 |- ! 1992 | 125.78 || 129.33 || 133.05 || 133.38 || 128.33 || 125.55 || 127.30 || 123.42 || 119.25 || 123.35 || 124.75 || 124.65 |- ! 1993 | 124.30 || 117.85 || 115.35 || 111.10 || 107.45 || 106.51 || 105.60 || 104.18 || 105.10 || 108.23 || 108.82 || 111.89 |- ! 1994 | 109.55 || 104.30 || 102.80 || 102.38 || 104.38 || &nbsp; 98.95 || &nbsp; 99.93 || &nbsp; 99.57 || &nbsp; 98.59 || &nbsp; 97.37 || &nbsp; 98.98 || &nbsp; 99.83 |- ! 1995 | &nbsp; 98.58 || &nbsp; 96.93 || &nbsp; 88.38 || &nbsp; 83.77 ||'''&nbsp; 83.19'''|| &nbsp; 84.77 || &nbsp; 88.17 || &nbsp; 97.46 || &nbsp; 98.18 || 101.90 || 101.66 || 102.91 |- ! 1996 | 106.92 || 104.58 || 106.49 || 104.29 || 108.37 || 109.88 || 107.13 || 108.40 || 111.45 || 113.27 || 113.44 || 115.98 |- ! 1997 | 122.13 || 120.88 || 123.97 || 126.92 || 116.43 || 114.30 || 117.74 || 119.39 || 121.44 || 120.29 || 127.66 || 129.92 |- ! 1998 | 127.34 || 126.72 || 133.39 || 131.95 || 138.72 || 139.95 || 143.79 || 141.52 || 135.72 || 116.09 || 123.83 || 115.20 |- ! 1999 | 115.98 || 120.32 || 119.99 || 119.59 || 121.37 || 120.87 || 115.27 || 110.19 || 105.66 || 104.89 || 102.42 || 102.08 |- ! 2000 | 106.90 || 110.27 || 105.29 || 106.44 || 107.30 || 105.40 || 109.52 || 106.43 || 107.75 || 108.81 || 111.07 || 114.90 |- ! 2001 | 116.38 || 116.44 || 125.27 || 124.06 || 119.06 || 124.27 || 124.79 || 118.92 || 119.29 || 121.84 || 123.98 || 131.47 |- ! 2002 | 132.94 || 133.89 || 132.71 || 127.97 || 123.96 || 119.22 || 119.82 || 117.97 || 121.79 || 122.48 || 122.44 || 119.37 |- ! 2003 | 119.21 || 117.75 || 119.02 || 119.46 || 118.63 || 119.82 || 120.11 || 117.13 || 110.48 || 108.99 || 109.34 || 106.97 |- ! 2004 | 105.88 || 109.08 || 103.95 || 110.44 || 109.56 || 108.69 || 111.67 || 109.86 || 110.92 || 105.87 || 103.17 || 103.78 |- ! 2005 | 103.58 || 104.58 || 106.97 || 105.87 || 108.17 || 110.37 || 112.18 || 111.42 || 113.28 || 115.67 || 119.46 ||117.48 |- ! 2006 | 117.18 || 116.35 || 117.47 || 114.32 || 111.85 || 114.66 || 114.47 || 117.23 || 117.91 || 118.01 || 117.23 || 115.57 |- ! 2007 | 120.59 || 120.49 || 117.29 || 118.81 || 120.77 || 122.64 || 121.56 || 116.74 || 115.01 || 115.77 || 111.24 || 112.28 |- ! 2008 | 107.60 || 107.18 || 100.83 || 102.41 || 104.11 || 106.86 || 106.76 || 109.24 || 106.71 || 100.20 || &nbsp; 95.01|| &nbsp; 90.28 |- ! 2009 |89.51||97.87||98.31||97.67||96.45||96.61||94.37||94.90||91.27||90.37||&nbsp;||&nbsp; |- ! rowspan="2" | Сыла ! colspan="12" | Ыйа |- ! Тох !! Олу !! Кул !! Муу !! Ыам !! Бэс !! От !! Аты !! Бал !! Алт !! Сэт !! Ахс |- |} {{Exchange Rate|JPY|CNY|KRW}} == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} == Сигэлэр == {{Commons}} {{Money-stub}} [[Категория:Валюта]] [[Категория:Дьоппуон экономиката]] sibhymdptefpgvej5p0xt3r8ydbjyle 0 17206 382949 372820 2022-08-17T19:36:49Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki {{Language |name = Дьоппуон тыла |nativename={{lang|ja|日本語}} ''Ниһоҥго'' |ethnicity=[[Ямато]] |familycolor = Алтай |image = [[Билэ:Nihongo.svg|thumb|95px|Japanese]] |imagecaption = ''Ниһоҥго'' (''Дьоппуон тыла'') <br />in [[Дьоппуон]] |imagesize = 125px |imageheader = |pronunciation ={{IPA-ja|nihoŋɡo|}} |states = Сүнньүнэн: [[Дьоппуон]] |speakers = 122 мөл |date = 1985 |fam1 = [[Дьоппуон тыллара]] <!-- before trying to change this to "Altaic", please remember that the "Altaic" classification is under dispute --> |script = [[Japanese writing system|Japanese logographs and syllabaries]], [[Chinese characters]], [[rōmaji]], [[Siddham script]] (occasionally in Buddhist temples.) |nation = {{JPN}} <br />{{PLW}} ([[Angaur]])<ref name="cia-factbook">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html|title=CIA – The World Factbook – Field Listing :: Languages|publisher=[[Central Intelligence Agency]]|accessdate=February 17, 2010|archiveurl=http://www.webcitation.org/5ncBXKnx7|archivedate=February 17, 2010}}</ref><ref name="ethnologue">{{cite web|url=http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=Palau|title=Languages of Palau|publisher=SIL International|author=Lewis, Paul M. (ed)|year=2009|accessdate=February 17, 2010|archiveurl=http://www.webcitation.org/5ncBmM3tC|archivedate=February 17, 2010}}</ref> <!-- (about CIA report) <sup>[[#Geographic distribution|[1]]] --> |agency = None<br />[[Government of Japan|Japanese government]] plays major role |iso1 = ja |iso2 = jpn |iso3 = jpn |map=[[Билэ:Japanese language extension.PNG|thumb|350px|Дьоппуон тыла аан дойдуга]] |mapcaption= {{legend|#00BFFF|Маҥнайгы ил тыл Дьоппуон тыла}} {{legend|#00FFFFДьоппуон тылынан аҕыйах киһи саҥарар.}} |notice=IPA }} '''Дьоппуон тыла''' ({{lang-ja2|日本語}}, ''Ниһоҥго'') — [[дьоппуоннар]] тыллара, [[Дьоппуон]] дойдутун тыла. Саҥарар дьон ахсаана - 140 мөл., 125 мөл. дьоҥҥо - төрөөбүт тыллара. Бу тылга уруу тыллар аан дойдуга суохтар. Суругар идеография (кандьи, ол эбэтэр [[кытай суруга|кытай иероглифтара]]) уонна сүһүөҕүнэн алфавит (кана) киирэллэр.<ref>[https://ucheba.club/obuchenie-yaponskomu-yazyku.html Японскай тылы үөрэтии: грамматика, учебниктар]</ref> == Дьоппуон суруга == Дьоппуон суруга үс сүрүн чаастартан туруктаах - кандьи (Кытай суругуттан киирбит иероглифтар) уонна икки сүһүөҕүнэн алфавитлар - катакана уонна һирагана. Бу хас биирдии көрүҥ сурукка тэҥҥэ туттуллар. === Кандьи === ''Кандьи'' (漢字) — тыл үгүс ахсаана иероглифтарынан суруллар - аат тыл, туохтуур, ахсаан аат, даҕааһын. [[Кытай]] суругар курдук дьоппуон суругар хас биирдии иероглиф биир сүһүөҕүүнэн ааҕыллыбат. Холобур, кытай тылыгар биир сүһүөҕүнэн ааҕыллар 国 [guó], дьоппуон тылыгар икки сүһүөҕүнэн ааҕыллар 国 [kuni]. Кытай иероглифтарын уопсай ахсаана 60 тыһ. тахса, олортон Дьоппуон тылыгар 3 тыһ. саҕа иероглиф туттуллар. === Һирагана === ''Һирагана'' (ひらがな)— үксүн тыл көмө чаастарын суруйарга, эбэтэр көннөрү кэпсэтиигэ туттуллуон сөп. Һирагананан иероглифтар хайдах ааҕыллалларын суруйуохха сөп. Һирагана бэлиэлэрин уопсай ахсаана 104. [[Билэ:Table hiragana.svg]] === Катакана === ''Катакана'' (カタカナ) — атын тыллартан (кытай тылыттан ураты) киирбит тыллар уонна омук ааттары суруйууга туһаныллар. Онон, хас биирди омук аата, омук сирин аата, куораттар ааттара катакананнан суруллар. Омуктан киирбит тыл катакананнан сурулларыгар маҥнай дьоппуоннуу транслитерацияны ааһыахтаах. Холобур, ヤクーツク (яку:тсуку) — [[Дьокуускай]], モスクワ (мосукува) — [[Москва]]. Омуктуу дьон аатын саҥарыыта эмиэ уларыйар — холобур, アンドレイ (андорей) — Андрей, マクシム (макусиму) — Максим. Дьоппуон тылыгар "л" буукуба суох, ол иһин Ольга диэн аат オルガ (оруга) диэҥҥэ уларыйыан сөп. Маннык түгэн буолуута дьоппуон тылыгар бүтэй дорҕоонтон тутуллубут сүһүөхтэр икки ардыларыгар хайаан даҕаны аһаҕас дорҕоон баар буолуохтаах быраабылатын кытта сибээстээх. Бу дьоппуон тылын эрэ фонетикатыгар буолбакка, атын араас тылларга эмиэ баар түгэн. Холобур, нууччаттан киирбит саха тыллара эмиэ итинник уларыйаллар. Катакана — дьоппуон суругун саамай боростуой көрүҥүнэн ааҕыллар. Катакана сурукка кылгас көнө сурааһынынан уонна сытыы муннуктарынан биллэр. [[Билэ:Table katakana.svg]] Һирагана уонна катакана (уопсай ааттара ''кана'') - иккиэн кытай суругуттан (иероглифтартан) төрүттэмиттэрэ. === Ромадьи === Маны тэҥэ дьоппуон тылыгар өссө сороҕор ромадзи тутуллар. ''Ромадьи'' (romaji) — латин алфавитынан бэриллибит дьоппуон тыллара. Бу көрүҥ үксүн дьоппуон тылын үөрэтээччилэргэ көмө быһыытынан бэриллэр транскрипция (холобур, кытай тылын [[пиньинь|пиньинин]] кэриэтэ), эбэтэр дьиҥ дьоппуон тылыгар омук аббревиатуратын суруйуутугар туттуллар (холобур, NATO, DVD). Аллара дьоппуон 4 араас суругун көрүҥэр суруллубут тылларын холобура: {| class="standart" | !Кандьи !Һирагана !Катакана !Ромадьи !Тылбаас |- |私 |わたし |ワタシ |''watashi'' |Мин |- |金魚 |きんぎょ |キンギョ |''kingyo'' |Көмүс балык |- |煙草 |たばこ |タバコ |''tabako'' |Табах |} Дьоппуон суруга аан дойдуга баар үөрэтэргэ саамай ыарахан суруктартан биирдэстэринэн ааҕыллар. == Кытай тылын кытта ситимэ == Элбэх дьон кытай уонна дьоппуон тылын бутуйааччылар, ол гынан баран бу тыллар уруулуу буолбатахтар. Дьоппуон уонна кытай тылын ситимниир - иероглифтар буолаллар (кыт. 汉字 эбэтэр 漢字: ханьцзы, дьоп. 漢字 кандзи) . 6-с үйэттэн ыла саҕалаан Дьоппуоҥҥа Кытай тылын уонна культуратын олоҕурдуута саҕаламмыта. == Сахалыы-дьоппуоннуу тылдьыт == * Ээх - はい ''хай'' * Суох - いいえ ''ииэ'' * Дорообо - こんにちは ''конничива'' * Үтүө сарсыарданан! お早うございます！''охайоо годзаимас'' * Үтүө күнүнэн! 今日は ''конничива'' * Үтүө киэһэнэн! 今晩は ''конбанва'' * Миннигэс түүллэри! お休みなさい！''оясумӣ насай'' (вежливо), ''お休み''！оясумӣ (нейтрально) * Хайдах олороҕут? お元気ですか？''о гэ́ҥки дэс ка?'' * (көннөрү кэпсэтиигэ: 元気？гэҥки?　元気だった？ ''гэ́ҥки датта?'' * Үчүгэй, оттон Эһиги? はい、元気です！あなたは？''хай, гэ́ҥки дэс. аната ва?'' * Уруккутун курдук 相変わらずです ''айкаварадзу дэс.'' * Көрсүбэтэх ыраатта (өр соҕус кэмҥэ көрсүбэтэх киһигитин көрүстэххитинэ) 久しぶりですね ''хисасибури дэс нэ'' * Барыгытыгар эҕэрдэ! 皆さん今日は！''минасан конничива'' * Нөрүөн нөргүй ようこそ ''йоокосо'' * Ааккыт ким диэний? お名前は何ですか？''о намаэ ва нан дэс ка'' * Бэйэбин билсиһиннэрэрбин көҥүллээҥ 初めまして ''hajimemashite (хадзимэмашьтэ)'' * Мин аатым... диэн 私の名前は。。。です。''Watashi no namae wa (...) des'' (Холобур, Мин аатым Айсиэн диэн - 私の名前はアイセンです。''Ватаси но намаэ ва Айсэн дэс'') * Билсиһиинэн! ("мин туспунан өйдүүргүтүгэр көрдөһөбүн") よろしくお願いします ''yoroshiku onegaishimas (йорощьку онэгаишимас)'' * Мне тоже очень приятно с Вами познакомиться! こちらこそ、どうぞよろしく ''kochira koso, doozo yoroshiku (кочира косо, доозо йорощьку)'' * Рад встрече お会いして嬉しい ''o-aishite ureshii (о-айситэ урэсии)'' * Хантан сылдьаҕытый? どちらから来ましたか''？dochira kara kimashitaka? (до̀чира кара кимащьтака)'' / どこから来ましたか？''doko kara kimashita ka?'' * Россияттан ロシアからです。''roshia kara des (ро̀щиа кара дэс)'' Мин Россияттан сылдьабын ロシアから来ました ''roshia kara kimashita (ро̀щиа кара кимащьта)'' * Мин Арассыыйа олохтооҕобун - 私はロシア人です。''watashi wa roshiajin des (ватаси ва ро̀щиадзин дэс)'' * Ханна олороҕут? 「あなたは」どこに住んでいますか？''[anata wa] doko ni sunde imas ka? (аната ва д̀око ни су̀ндэ имас ка?)'' * Мин Дьокуускайга олоробун 「私は」ヤクーツクに住んでいます''。[watashi wa] Yakuutsuku ni sunde imas (ватаси ва якууцуку ни су̀ндэ имас)'' * Эн дьоппуоҥҥун дуо? - あなたは日本人ですか？''anata wa nihonjin des ka? (аната ва нихондзин дэс ка)'' * Мин дьоппуон буолбатахпын 私は日本人ではありません。''watashi wa nihonjin de wa arimasen (ватаси ва нихондзин дэ ва аримасэ́н)'' * Хас саастааххытый? おいくつですか？''о-икуцу дэс ка?'' (формально) 何歳ですか？''нан сай дэс ка?'' * Мин сүүрбэ саастаахпын 私は二十歳です。''watashi wa hatachi des (ватаси ва хатачи дэс)'' * Кэргэннээххит дуо? 結婚していますか？''kekkon shite imas ka? (кэккон щитэ имас ка)'' * Кэргэннээхпин はい、結婚しています。''hai, kekkon shite imas (хай, кэккон ситэ имас)'' * Соҕотохпун (кэргэним суох). 独身です。''dokushin des (докщин дэс)'' * Бииргэ төрөөбүттэрдээхит дуо? ご兄弟がいますか？''go-kyoodai ga imas ka? (го кьё:дай га имас ка)'' * Мин убайдаахпын уонна балтылаахпын 兄と妹がいます。''ani to imooto ga imas (ани то иммоото га имас)'' '''Бэйэ дьиэ кэргэнин дьоно:''' * Ийэ 母 ''хаха'' * Аҕа　父　''чичи'' * Эһээ　祖父 ''софу'' * Эбээ　祖母 ''собо'' * Убай　兄 ''ани'' * Ини (быраат)　弟 ''отоото'' * Эдьиий　姉 ''анэ'' * Балыс　妹 ''имоото'' * Кэргэн (эр)　主人・夫 ''сюдзин / отто'' * Ойох　妻 ''цума'' '''Атын киһи дьиэ кэргэнин дьоно:''' * Ийэ お母さん ''окаасан'' * Аҕа　お父さん ''отоосан'' * Эһээ　お爺さん ''одзиисан'' * Эбээ　お婆さん ''обаасан'' * Убай　お兄さん ''ониисан'' * Ини (быраат)　弟さん ''отоотосан'' * Эдьиий　お姉さん ''онээсан'' * Балыс　妹さん ''имоотосан'' * Кэргэн (эр)　ご主人 ''госюдзин'' * Ойох　奥さん ''окусан'' * Улахан махтал! どうも有り難う ''doomo arigatoo (доомо аригатоо)'' * Баһаалыста (махталга хоруй) ''どういたしまして doo itashimashite (доо итасимасьтэ)'' * Көрсүөххэ дылы! さようなら ''sayoonara (сайоонара)'' * Чэ пока! じゃまたね。''ja mata ne (дзя мата нэ)'' * Сарсыҥҥа дылы! また明日 ''mata ashita (мата а̀сьта)'' * Бары үчүгэйи! お元気で！''o-genki de! (о гэ̀ҥки дэ)'' * Чэ мин бардым! (дьиэттэн тахсар киһи этиитэ) 行ってきます！''itte kimas! (иттэ кимас)'' * Түргэнник төннөөр! (дьиэттэн тахсар киһиэхэ этиллэр) 行ってらっしゃい！''itte rasshai! (иттэ ращщай)'' * Мин кэллим (дьиэтигэр төннүбүт киһи этэр) ただいま！''tadaima! (тадаима)'' * Дьиэҕэр төннүбүккүнэн! お帰りなさい！''okaeri nasai! (окаэри насай)'' * Алҕас すみません ''sumimasen (сумимасэ̀н)'' * Бырастыы гыныҥ ごめんなさい ''gomen-nasai (гомэн насай)'' * Хойутаабыппар бырастыы гыныҥ 遅くなってすみません ''osoku natte sumimasen (осоку наттэ сумимасэ̀н)'' * минньигэстик аһааҥ (досл. "бу аһы көрсүөтүк ылынабын") - ''итадакимас!　いただきます'' * (аһаан бүтэн баран этиллэр) - ''гочисо:сама дэщта [gochiso:sama deshita]'' ごちそうさまでした(досл. "үчүгэй малааһын ааста") * Туох үлэлээххитий? お仕事は何ですか？''o-shigoto wa nan des ka? (о сигото ва нан дэс ка)'' * Мин студеммын 私は学生です。''watashi-wa gakusei des (ватаси ва гаксээ дэс)'' * Тугу үөрэтэҕитий? あなたは何を勉強していますか？''anata wa nani o benkyoo shite imas ka? (аната ва нани о бэҥкьйоо ситэ имас ка?)'' * Мин ... үөрэтэбин 「私は」。。。を勉強します。(watashi wa)... o benkyoo shimas. * омук тылын　外国語 ''gaikokugo (гайкокуго)'' * ахсааны 数学　''suugaku (суугак)'' * остуоруйаны 歴史 ''rekishi (рэкиши)'' * быраабы 法律学 ''hooritsugaku (хооруцугаку)'' * журналистиканы ジャーナリズム ''jaanarizumu (дзя:наридзуму)'' * экономиканы 経済学 ''keizaigaku (кэйдзайгаку)'' * тыа хаһаайыстыбатын　農業学 ''noogyoo-gaku (ноогьоо-гаку)'' * химияны 化学 ''kagaku (кагаку)'' * Мин университетка үөрэнэбин 私は大学で勉強しています ''watashi-wa daigaku de benkyoo shite imas (ватаси ва дайгаку дэ бэҥкйоо ситэ имас)'' * Мин омук тылын факультетын студенабын. 私は外国語学部の学生です。''watashi-wa gaikokugo gakubu no gakusei des (ватаси ва гайкокуго гакубу но гаксэй дэс)'' * Хотугулуу-Илиҥҥи Федеральный Университет 東北連邦大学 ''toohoku rempoo daigaku (тоохоку рэмпоо дайгаку)'' * Ханнык тылларынан баһылыыгыт? 何語ができますか？''nani go ga dekimas ka? (нани го га дэкимас ка)'' * Нууччалыы саҥараҕыт дуо?　ロシア語が話せますか？''(росиа-го га ханасэмас ка?)'' * дьоппуоннуу - ''нихонго га ханасэмас ка?''　日本語が話せますか？ * сахалыы - ''сахаго га ханасэмас ка?''　サハ語が話せますか？ * английскайдыы - ''эйго га ханасэмас ка?''　英語が話せますか？ * ээ, кыратык саҥарабын - ''ээ, сукоси ханасэмас''　ーええ、少し話せます * суох, саҥарбаппын - ''ииэ, ханасэмасэн''　いいえ、話せません * Мин дьоппуоннуу саҥарбаппын. - ''нихоҥго-га ханасимасэн'' 日本語が話しません。''nihongo-ga hanashimasen.'' * Мин дьоппуоннуу куһаҕаннык өйдүүбүн. - ''ватаси ва нихоҥго га хэта дэс'' 私は日本語が下手です。watashi-wa nihongo ga heta des. * Өйдүүбүн - 分かりませ。''wakarimas (вакаримас)'' * Өйдөөбөппүн 分かりません ''wakarimasen (вакаримасэн)'' * Өйдөөтүгүт? 分かりましたか？''wakarimashita ka? (вакаримасьта ка?)'' * Сөп, өйдөөтүм はい、分かりました ''hai, wakarimashita (хай, вакаримасьта)'' * Билбэтим - 知りません ''shirimasen (ширимасэн)'' * Кырдьык да? - ''хонтоо дэс ка?''　本当ですか？ * биллэн турар / ама - ''мочирон　''もちろん　「勿論」 * баҕар - ''табун'' 多分 * аһыылаах / кыһыылаах! 残念ですね！''zannen des ne! (дзаннэн дэс нэ!)'' * үөрүүнү кытары! よろこんで ''yorokonde (йорокондэ)'' * наһаа интэриэһинэй! とても面白いですね！''totemo omoshiroi des ne! (тотэмо омоширой дэс нэ)'' * хайыыр да кыах суох. 仕方が有りません。''shigata ga arimasen (щигата га аримасэн)'' * Тугунан умсугуйаҕыт? 趣味は何ですか？shumi wa nan des ka? (сюми ва нан дэс ка) * Мин хоббим... 私の趣味は。。。です。watashi no shumi wa ... des. * Мин ... сөбүлүүбн 私は。。。が好きです。watashi wa... -ga ski des. * спорт スポーツ supootsu (супооцу) * рок-музыка ロック音楽 roku ongaku (рокку онгаку) * караоке カラオケ karaoke 卡拉ＯＫ * боулинг　ボウリング bouringu (боорингу) * ааҕыы 読書 dokusho (докусё:) * дьаарбайыы 散歩 sampo (сампо) * анимэ アニメ anime * мал атыылаһыы 買い物 kaimono (каимоно) * ас астааһын 料理 ryoori (рьоори) * айан 旅行 ryokoo (рьокоо) * компьютер оонньуулара テレビゲーム terebi geemu (тэрэби гээму) * хаартыска (хаартыскаҕа түһэрии) 写真 shashin (щящин) * суши сөбүлүүгүт дуо? - суси о ски дэс ка? 寿司を好きですか？ * ээ, сөбүлүүбүн はい、好きですхай, ски дэс * эҕэрдэ! おめでとうございます！omedetoo gozaimas (омэдэтоо годзаимас) * төрөөбүт күҥҥүнэн! - о тандзёби омэдэто: годзаимас　お誕生日おめでとうございます * саҥа дьылынан! 明けましておめでとうございます akemashite omedetoo gozaimasu или 新年おめでとうございます shinnen omedetoo gozaimas * ороһуоспанан! - мэри курисмас　メリクリスマス * Ситиһиини уонна дьолу баҕарабын! ご成功とご幸福を祈ります！go-seikoo to go-koofuku o inorimas. * чэ кытаат! - гамбаттэ! 頑張って * ура! - банзай! (боевой патриотический клик) 万歳 * доруобуйаҕыт туһугар ご健康の為に！ ''го кэҥкоо но тамэ ни!'' * до дна! (после тоста) - кампай! 乾杯 * көмөлөһүҥ? - таскэтэ 助けて！ * Туох буолла? どうしたのですか？доощьтано дэс ка? * туох да буолбатах / барыта үчүгэй. 大丈夫です。дайдзёбу дэс * Мин мунан хааллым 私は道に迷いました watashi wa mayoimashita (ватаси ва майоимасьта) * 道に迷った michi ni mayotta (неформ) '''Көннөрү кэпсэтии тыла　口語:''' * Туох буолла? どうしたの？ dooshita-no? (доощта но?) * Мин сылайдым 疲れてる tsukareteru (цукарэтэру) * миигин соҕотохтуу хааллар! ほっといて hottoite (хоттойтэ!) * эн дьыалаҥ буолбатах! 関係ないだろう！ kankei nai daroo (каҥкэй най дароо) * наһаа үчүгэй этэ ди! 好かったよね yokatta yo ne (йокатта йо нэ) * ураа! (тугу эрэ ситистэххэ, туох эрэ табылыннаҕына) よし！yosh! やった！yatta! * манан интэриэһиргээбэппин 興味ないよ kyoomi nai yo (кьооми най йо) * настроение суох - сонна ки нива нарэ масэн そんな気にわなれません　(вежливо) * тоска ди! - таикуцу да たいくつだ * солом суох 忙しい isogashii (исогащии) * үөрдүм ахай　嬉しい ureshii (урэщии) * санаам түстэ　悲しい kanashii (канащии) * соһуйдум 驚いた odoroita (одорайта) * куттанным　怖い kowai (ковай) * астык - сугои すごい; すげえ sugee (сугээ) (уолаттар туттар тыллара) * үчүгэйкээн - каваи 可愛い '''Таптал тыллара''' * эн уоллааххын ду? - аната ва бо:ифурэндо га имаска? あなたはボーイフレンドがいますか？ * эн кыыстааххын ду? - аната ва канодзё га имаска? あなたは彼女がいますか？ * миигин кытта көрсүһүүгэ бараҕын да? ватаси то дээто си масэн ка? 私とデートしませんか？ * мин эйиэнэ буолабын (уол кыыска) - боку ва кими но карэси 僕は君の彼氏 * мин эйиэнэ буолабын (кыыс уолга) - атаси ва аната но канодзё あたしはあなたの彼女 * мин эйиигин таптыыбын! - аищтэру! [aishiteru] 愛してる　эбэтэр ’дай ски дэс’ [dai suki des]　大好きです * эйиигин баҕарабын - кими га хосии 君が欲しい * эйиигин ахтабын - самиси ё 寂しいよ。 * эн үчүгэй киһигин - аната ва ии хито あなたは良い人。 * эн кэрэҕин - аната ва кирэи дэс あなたはきれいです * эйиигин кытта куруутун бииргэ буолуохпун баҕарабын - ицумадэмо иссё ни итай いつまでも一緒にいたい　(itsumademo issho ni itai) * мин эйиигин сөбүлүүбүн - аната но котога ски дэс あなたのことが好きです。 * эн мичээргин сөбүлүүбүн - аната но эгао ски дэс あなたの笑顔好きです * эн наһаа бэртээхэйгин - аната ва субарасии дэс あなたは素晴らしいね。 * куруутун саныыбын - ицумо омоттэимас 何時も思っています * эн миигин үөрдэҕин - кими га итэ сиавасэ (kimi ga ite shiawase) 君がいて幸せ == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} [[Категория:Дьоппуон]] [[Категория:Тыллар]] gghf6xkrcpb166z1y6oycezojnmoesr 0 17975 382951 356502 2022-08-17T19:36:53Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki [[Ойуу:Seto-Inland-Sea-Photo.jpg|thumb|300px|Дьоппуон Иһинээҕи байҕал уонна силбэһиилэр]] [[Ойуу:Seto Inland Sea.jpg|thumb|right|300px|Дьоппуон Иһинээҕи байҕал Ицукушима арыыттан көстүүтэ]] '''Дьоппуон Иһинээҕи байҕала''' ({{lang-ja|瀬戸内海}} Сэто-Найкай) — [[Чуумпу океан]] байҕала. Хотуттан уонна илинтэн [[Хонсю]] арыы, соҕуруулуу-арҕааттан — [[Кюсю]] арыы, онтон соҕурууттан — [[Сикоку]] арыы чэрчилииллэр. Арҕаа [[Симоносэки]] силбэһиинэн [[Дьоппуон байҕала|Дьоппуон байҕалы]] кытта сибээстээх, Чуумпу океаны кытта [[Хаясуи]] уонна [[Бунго]] сиилбэһиилэринэн соҕуруулуу-арҕаа, [[Кии]] уонна [[Наруто]] силбэһиилэриилэринэн илин диэкки сибээстээх. Иэнэ 18 000 км² кэриҥэ. Устата арҕааттан илиҥҥэ 445 км, Кэтитэ хотуттан соҕуруу 15 — 55 км. Чычаас байҕал, орто дьириҥэ 20-60 м. Ордук дьириҥэ — 241 м. Уутун тууһун таһыма 30—34 ‰. Уу орто температурата [[атырдьах ыйа|атырдьах ыйыгар]] 27°С, [[олунньу|олунньуга]] 16°С. Хомо уонна арыы дэлэй. Түгэҕэ кумах уонна таас. == Фауна == Балык уонна атын харамай көрүҥүн ахсаана 500. {{Geo-stub}} {{Чуумпу океан байҕаллара}} [[Категория:Дьоппуон]] 20dxyfgx3srfzjxq8qy7e28c9zo2k49 0 19189 382918 141943 2022-08-17T18:08:14Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki '''Ном''' ('''Нуом''') - билиҥҥи [[Греция]]ҕа баар иккис таһымнаах сир тыырыллыытын эдинииссэтэ (улуус курдук). Уобаласка (гириэктии ''периферияҕа'') киирэр, бэйэтин иһигэр общииналарга (биһиэнинэн нэһилиэктэргэ) арахсар. {{Geo-stub}} [[Категория:Греция]] 6p57c45y0kxya22igagr9csc5e80ol0 0 19945 382915 377058 2022-08-17T18:05:10Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki '''Былыргы гириэк тыла''' ({{lang-grc2|ἡ Ἑλληνικὴ γλῶσσα}}) — гириэк тылын өбүгэтэ, [[индоевропейскай тыллар]]га киирэр, биһиги эрабыт иннинээҕи 2 тыһыынча сыллар бүтэһиктэриттэн [[V үйэ|V үйэҕэ]] дылы [[ойкумена|ойкуменаҕа]] баар буола сылдьыбыта. Сайдыыта хас да кэрчиктэрдээх: протогириэк ([[б.э.и. XX үйэ]]-[[б.э.и. XVII үйэ]]), микиэн ([[б.э.и. XVI үйэ]]-[[б.э.и. XII үйэ]]), постмикиэн ([[б.э.и. XI үйэ]]-[[б.э.и. IX үйэ]]), архаика ([[б.э.и. VIII үйэ]]-[[б.э.и. VI үйэ]]), классика ([[б.э.и. V үйэ]]-[[б.э.и. IV үйэ]]), эллин ([[б.э.и. III үйэ]] — [[IV үйэ]]); хас кэрчик аайы бэйэ бэйэлэриттэн уратылаах түөлбэ тыллар бааллара биллэр. {{Lang-stub}} {{rq|cat|img|translate|sources|stub|}} [[Категория:Тыллар]] [[Категория:Былыргы Греция]] moe2h1kivm39j3n07cc6ks2gfk9b91b 0 20708 382923 382233 2022-08-17T18:13:54Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki [[File:Rubens saturn.jpg|thumb]] '''Крон (Кронос)''' - былыргы [[гириэктэр]] үһүйээннэригэр сир оҥоруу таҥарата. [[Ураан]] уонна [[Гея]] оҕолоро 12 [[титаан|титаантан]] кыралара. Халлааны уонна сири араарбыт. Бэйэтин балтын уонна ойоҕун [[Рея|Реяны]] кытта [[Гестия|Гестияны]], [[Деметра|Деметраны]], [[Гера|Гераны]], [[Аид|Аиды]] уонна [[Посейдон|Посейдону]] төрөппүт. Кинини бэйэтин уола солбуйуохтааҕыттан дьаахханан бу оҕолорун ыйыстан кэбиһэр. Рея бүтэһик оҕотун [[Зевс|Зевси]] кистиир уонна Кроноска тааһы ыйыһыннарар. Кэлин Зевс Кронтан оҕолорун төннөрөргө күһэйэр уонна сэриигэ хотор<ref>Britannica Большой иллюстрированный энциклопедический словарь, 2009, Астрель</ref>. Рим мифологиятыгар Кроҥҥа [[Сатурн]] сөп түбэһэр. == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} [[Категория:Үһүйээннэр]] [[Категория:Греция]] [[Категория:Итэҕэл]] icbvg1nwb4zeyhlygybf2xes21peqvo 0 21030 382958 382522 2022-08-17T22:27:46Z Anssi Puro 22308 File wikitext text/x-wiki {{Infobox Writer |name = Толкин Джон Р. Р. |birth_name = Джон Рональд Руэль Толкин John Ronald Reuel Tolkien |image = |imagesize = 250px |caption = Аан дойду I сэриитигэр кытта сылдьар Толкин, 1916 сылыгар. |birth_date = {{Birth date|df=yes|1892|1|3}} |birth_place = [[Бломфонхайн]], [[Орандж Фри Стэйт]] |death_date = {{Death date and age|df=yes|1973|9|2|1892|1|3}} |death_place = [[Борнмут]], Англия |spouse = [[Edith Tolkien|Edith Bratt]] (1916–1971) |occupation = Автор, [[академик]], [[филолог]], поэт |nationality = [[Британец]] |ethnicity = [[Англичан]] |influences = <!-- per talk page discussion, do not use this field; see the article instead --> |influenced = <!-- per talk page discussion, do not use this field; see the article instead --> |genre = [[фентези]], [[high fantasy]], тылбаасчыт, криитика |notableworks = ''[[Хоббит]]''<br />''[[Биһилэхтэр Тойоно]]''<br />''[[Сильмариллион]]'' |signature = }} [[File:J. R. R. Tolkien, ca. 1925.jpg|thumb|J .R .R. Tolkien]] '''То́лкин<ref name="lastname" /> Джон Ро́нальд<ref name="secondname" /> Руэл''' ({{lang-en|John Ronald Reuel Tolkien}}; <small>МФА</small> {{IPA|[dʒɒn ˈrɒnld ˈruːəl ˈtɒlkiːn]}}; [[тохсунньу 3 |тохсунньу&nbsp;3]] [[1892]] — [[балаҕан ыйын 2|балаҕан ыйын&nbsp;2]] [[1973]]) — [[Англия]] суруйааччыта, [[лингвистика|лингвист]], [[филология|филолог]], биллэр айымньылара «[[Хоббит, или Туда и обратно]]» сэһэн, трилогии «[[Властелин Колец]]» трилогия уонна кинилэр иннилэрин ойуулуур — «[[Сильмариллион]] роман». Толкин Оксфордка англосаксон тылын (1925—1945), ааҥыл тылын уонна литератууратын (1945—1959) профессора этэ. Ортодокс [[Католицизм|католик]], чугас доҕорун [[Клайв Стейплз Льюис|К. С. Льюистыын]] «Инклинги» диэн литератуура холбоһугар киирэрэ. == Айамньылара == Кини фэнтази сирин айбыта ол айамньылара олус биллэр буолбутта. Кини орто дойду айамньылара улахан фэнтази аҕатынан олохтообута. Атын кинигэлэригэр Властелин Колец айамньытын уруһуйдаабыта уонна үс чааска кинигэнэн бэчээттэммитэ уонна хас да киинэ уһуллубута. Властелин Колец суруйуллуутугуар 12 сыл бараммыта. == Быһаарыылар == {{reflist|refs= <ref name="lastname">өссө маннык барыл [http://www.google.ru/search?q=%22Толкиен%22&num=100&hl=ru&lr=lang_ru&tbs=bkt:b,lr:lang_1ru,bkv:p,sbd:1&tbm=bks&prmd=ivnsb&source=lnt&sa=X&ei=cQ6zTdC3JISCOseizJsJ&ved=0CCYQpwUoAQ көстөр] (саҥарыллыытын буолбакка, суруллуутун сөпкө биэрэр) ''То́лкиен''. Ричард Джефферигэ [[1972]] сыллаахха суругар Толкин суруйбут: «Мин араспаанньабын бары (эйигиттэн ураты) Tolkein диэн суруйаллар. Тоҕотун билбэтим, мин бэйэм куруук -кин диэн суруйабын ээ» («I am nearly always written to as Tolkein (not by you): I do not know why, since it is pronounced by me always -keen». «[[The Letters of J. R. R. Tolkien|The Letters of J.R.R. Tolkien]]», № 347).</ref> <ref name="secondname">[[Ааҥыл-нуучча практикаҕа туттуллар транскрипцията|практикаҕа туттуллар транскрипциянан]] сөптөөх барыл - ''Ро́налд''.</ref> }} {{rq|stub|sources}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:1892 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:1973 сыллаахха өлбүттэр]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Англия]] 9qjtuclmo8yygwtu1uhy1pf4oyjfvys 382961 382958 2022-08-17T22:36:01Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki {{Infobox Writer |name = Толкин Джон Р. Р. |birth_name = Джон Рональд Руэль Толкин John Ronald Reuel Tolkien |image = |imagesize = 250px |caption = Аан дойду I сэриитигэр кытта сылдьар Толкин, 1916 сылыгар. |birth_date = {{Birth date|df=yes|1892|1|3}} |birth_place = [[Бломфонхайн]], [[Орандж Фри Стэйт]] |death_date = {{Death date and age|df=yes|1973|9|2|1892|1|3}} |death_place = [[Борнмут]], [[Англия]] |spouse = [[Edith Tolkien|Edith Bratt]] (1916–1971) |occupation = Автор, [[академик]], [[филолог]], поэт |nationality = [[Британец]] |ethnicity = [[Англичан]] |influences = <!-- per talk page discussion, do not use this field; see the article instead --> |influenced = <!-- per talk page discussion, do not use this field; see the article instead --> |genre = [[фентези]], [[high fantasy]], тылбаасчыт, криитика |notableworks = ''[[Хоббит]]''<br />''[[Биһилэхтэр Тойоно]]''<br />''[[Сильмариллион]]'' |signature = }} [[File:J. R. R. Tolkien, ca. 1925.jpg|thumb|J .R .R. Tolkien]] '''То́лкин<ref name="lastname" /> Джон Ро́нальд<ref name="secondname" /> Руэл''' ({{lang-en|John Ronald Reuel Tolkien}}; <small>МФА</small> {{IPA|[dʒɒn ˈrɒnld ˈruːəl ˈtɒlkiːn]}}; [[тохсунньу 3 |тохсунньу&nbsp;3]] [[1892]] – [[балаҕан ыйын 2|балаҕан ыйын&nbsp;2]] [[1973]]) — [[Англия]] суруйааччыта, [[лингвистика|лингвист]], [[филология|филолог]], биллэр айымньылара «[[Хоббит, или Туда и обратно]]» ({{lang-en|The Hobbit, or There and Back Again}}) сэһэн, трилогии «[[Властелин Колец]]» ({{lang-en|The Lord of the Rings}}) трилогия уонна кинилэр иннилэрин ойуулуур — «[[Сильмариллион]] роман» ({{lang-en|The Silmarillion}}). Толкин Оксфордка англосаксон тылын (1925–1945), ааҥыл тылын уонна литератууратын (1945–1959) профессора этэ. Ортодокс [[Католицизм|католик]], чугас доҕорун [[Клайв Стейплз Льюис|К. С. Льюистыын]] «Инклинги» диэн литератуура холбоһугар киирэрэ. == Айамньылара == Кини фэнтази сирин айбыта ол айамньылара олус биллэр буолбутта. Кини орто дойду айамньылара улахан фэнтази аҕатынан олохтообута. Атын кинигэлэригэр Властелин Колец айамньытын уруһуйдаабыта уонна үс чааска кинигэнэн бэчээттэммитэ уонна хас да киинэ уһуллубута. Властелин Колец суруйуллуутугуар 12 сыл бараммыта. == Быһаарыылар == {{reflist|refs= <ref name="lastname">өссө маннык барыл [http://www.google.ru/search?q=%22Толкиен%22&num=100&hl=ru&lr=lang_ru&tbs=bkt:b,lr:lang_1ru,bkv:p,sbd:1&tbm=bks&prmd=ivnsb&source=lnt&sa=X&ei=cQ6zTdC3JISCOseizJsJ&ved=0CCYQpwUoAQ көстөр] (саҥарыллыытын буолбакка, суруллуутун сөпкө биэрэр) ''То́лкиен''. Ричард Джефферигэ [[1972]] сыллаахха суругар Толкин суруйбут: «Мин араспаанньабын бары (эйигиттэн ураты) Tolkein диэн суруйаллар. Тоҕотун билбэтим, мин бэйэм куруук -кин диэн суруйабын ээ» («I am nearly always written to as Tolkein (not by you): I do not know why, since it is pronounced by me always -keen». «[[The Letters of J. R. R. Tolkien|The Letters of J.R.R. Tolkien]]», № 347).</ref> <ref name="secondname">[[Ааҥыл-нуучча практикаҕа туттуллар транскрипцията|практикаҕа туттуллар транскрипциянан]] сөптөөх барыл - ''Ро́налд''.</ref> }} {{Bio-stub}} {{rq|sources}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:1892 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:1973 сыллаахха өлбүттэр]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Англия]] 443jkxo3anq9ctp5geujb9s168f1ekg 0 21184 382919 283677 2022-08-17T18:08:39Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki [[Билэ:Meteora Agios Nikolaos Anapafsas IMG 7817.jpg|thumb|300px|right|<center>Сибэтиэй Ньукулай Анапавсас манастыыра</center>]] '''Метеора''' ({{lang-el|Μετέωρα}}) — [[Греция]] бөдөҥ манастыырдарын бөлөхтөрүттэн биирдэстэрэ. Очуос таастарга тутуллубутунан аан дойдуга биллэр. [[X үйэ]]ҕэ олохтоммута. [[1988]] сыллаахха [[Аан дойду Утума|Аан дойду Утумугар]] киллэриллибитэ. Эллаада православнай сыаркабыгар киирэр. Метеора Греция хоту өттүгэр [[Фессалия]] хайаларыгар [[Трикала (ном)|Трикала]] номҥа баар. Каламбака куораттан 1-2 км ыраах, оттон [[Трикала]] куораттан 21 км ыраах сытар. {{Geo-stub}} [[Категория:Греция]] [[Категория:Итэҕэл]] 8y2550tnfoinq06pc6ensmlos008kwb 0 23094 382953 324027 2022-08-17T19:42:02Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki '''Кэндзиро Хайтани''' ([[1934]]–[[2006]]) - [[Дьоппуоннар|Дьоппуон]] суруйааччыта уонна учуутала, оҕо быраабын көмүскээччитэ. "Күн оҕолоро" диэн оҕо киинин төрүттээччи. [[1974]] сыллаахха тахсыбыт "Кролик көрүүтэ" диэн маҥнайгы кылаас оҕолорун уонна кинилэр эдэр учууталларын туһунан ромаана [[Япония]]ҕа сүрдээҕин биһирэммитэ. Бу кинигэтэ Арассыыйаҕа нууччалыы тылынан [[2010]] сыллаахха тахсыбыта<ref>Взгляд кролика: для сред. и ст. шк. возраста / Кэндзиро Хайтани ; пер. с яп. {{не переведено|есть=:ru:Байбикова, Елена Михайловна|надо= Лена Байбикова|текст=Елены Байбиковой|язык= на рус.}} ; ил. Томоко Хасегава, М., Самокат, ISBN 978-5-91759-043-1</ref>. == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} {{Bio-stub}} [[Категория:Дьоннор алпабыытынан]] [[Категория:Дьоппуон култуурата]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:1934 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:2006 сыллаахха өлбүттэр]] 0hrocfvxpk5o4ay7ryslru4zc2tgzyt 0 23455 382966 379510 2022-08-18T00:26:01Z 153.107.26.53 wikitext text/x-wiki '''Minecraft''' ('''''Майнкрафт''''') — бастакы сирэйтэн көстүүлээх хомпьуутар ооннььута. Маркус "Нотч" Перссон оҥоруута. Аан бастааҥҥыыттан Нотч бэйэтин тылыттан Инфинимайнер уонна Дандьн Кипэр оонььуулары үтүктэн оҥорбут. Көрүҥүнэн ооннньуу бүтүннүү блоктарынан оҥоһуллубут. (аан-дойду, тэриллэр, мобтар, оонньооччу) Ооннььуу тахсаат аан-дойдуга ынырыктык аатырбыт. Кэлиҥҥи кэмҥэ үгүс интэриэһинэй, элбэх интэриэһинэй режим баар. Хас да оонньооччулар бэйэ- бэйэлэрин кытта биир оонньууга күүстээх режимнээх оонньууга, ол иһигэр локальнай ситиминэн, биирдиилээн оонньооччуларынан араарыллыбыт экран уонна Интернет нөҥүө араас виртуальнай сервердэргэ хардарыта алтыһыахтарын, бодоруһуохтарын сөп. Оонньооччулар кыринг-провайдеры туһанар эбэтэр атын оонньууга быһаччы кыттыахтарын сөп. Биирдиилээн оонньооччулар компьютердарынан оонньууга кытталларын өйүүллэр, оттон оонньооччуларга сервер оҥоруута суох тоҕоостоох түгэҥҥэ кытыннарыахтарын сөп. Техническэй өҥөнөн дьарыктанар оператордар суукканы быһа айаннаан, оонньуур персонажтары биир өттүнэн атыҥҥа көһөрүөхтэрин сөп. Ону сэргэ, туһанааччылар эбэтэр IP- аадырыстарын ааттара көҥүллэммитин эбэтэр сервер киирэригэр хааччахтары туруоруохтарын сөп. Элбэх туһанар оонньооччуларга араас кыахтары биэрэр, араас сервердэри оонньуур ураты быраабылалаах уонна режимнээх буолуохтарын сөп, чуолаан оонньооччулар икки ардыларыгар кыргыһыы көҥүлэ буолуон сөп.<ref>[https://mineserv.top/pc-mods Модӑллӑ Minecraft сервер мониторинг]</ref> Оонньооччулар сервертэн чэпчэки уонна куттал суох буолуутун туһугар элбэх туһалаах оонньуулары тэрийэн, кыраныысса таһыттан тахсыбакка, хостинг сулууспата оҥоһуллубута. Эдьигээн оонньууларын таһаарарга кыраайы үөрэтээччилэр 20- лии киһилээх сервергэ ыҥырыахтарын сөп,уон сылга диэри онлайн тэҥҥэ оонньооччулар. Сервердэри бас билээччилэр 3000- кэ диэри ыҥырыахтарын сөп, ону тэҥэ онлайн оонньооччулар эмиэ биир тэҥник оонньуохтарын сөп. Көннөрү сервертэн уратыта, ыҥырыллыбыт оонньооччулар эрэ Сервердэргэ холбоһуохтарын сөп уонна бу серверлар ip- аадырыстары киллэрбэттэр. Кыраайы үөрэтэр түмсүүлэр кыраайы үөрэтэр плагиналары өйүүр буолбатахтар, оонньооччулар туһанааччылар надстройстволарын, ресурсаларын пакеттарын уонна туһанааччылар аан дойду баайын туһанар кыахтаналлар. {{Карточка игры | название = Minecraft | изображение = [[Файл:Minecraft menu.png|256px]] | подпись = Экраан снимога версия1.2.5 | разработчик = [[Перссон, Маркус|Маркус Перссон (Notch)]] <br /> Енс Бергенстен (Jeb_) | издатель = {{Флаг|Мир}} [[Mojang AB]] | локализаторы = | серия = | дата выпуска = 18 сэттэнньи 2011 сыл онньуларга | возрастной рейтинг = | платформа = [[Java-апплет]] <br /> [[Apple iOS|iOS]] <br /> [[Android]] <br /> [[Xbox 360]] | написан на = [[Java]] | лицензия = | бюджет = | версия = Клиент: 1.4.6 <br /> Сервер: 1.4.6 <br /> Classic: 0.30 <br /> Classic Сервер: 1.1.2 <br /> Pocket Edition: Android: 0.5.0, iOS: 0.5.0 <br /> Xbox 360 edition: 1.2 | жанр = [[Песочница (жанр)|Песочница]], [[открытый мир (жанр)|открытый мир]] | режимы = [[Одиночная игра]] <br />[[Многопользовательская игра]] | рейтинги = {{ESRB|E10+}} {{PEGI|7}} | носитель = [[Java-апплет]] | системные требования = Минимальнай: [[CPU|Процессор]]: 1.4+ GHz многоядернай процессор, эбэтэр 2.0+ GHz одноядернай [[RAM|Оперативная память]]: 512+ MB для Windows 2000/XP, 1+ GB для Windows Vista/Windows 7 (32 bit) [[Видеокарта]]: Тутунухтах [[OpenGL]] 1.4 эбэтэр үрдүк. [[HDD|Жесткай дискэ]]: 80+ MB кураанах миэстэ | управление = [[Клавиатура_компьютера|клавиатура]], [[Компьютерная мышь|мышь]] и сенсорное управление (Android и iOS) | наада = Intel & AMD 2.1 Ghz, ATI 3800 & GF 8600 (512 mb.)[GDDR3,5], RAM 1024 mb.<!-- не отображается в статье--> | сайт = http://www.minecraft.net | бүтэhик версия = 1.4.6 }} == Оонньооһуна == === Уопсайынан === Оонньуу аһаҕас дойдулаах оонньууларга киирсэ, уонна төhө баҕар оонньоотоххо оонньуу хаһан да бүппэт Ооньуhуу суолтата маннык буолар: блоктары уурталааан уонна эбэтэр алдьатан ол-бу дьиэни, ферманы, куораты игин тутар эбэтэр ону-маны айар. Ол иhинэн, онньуhуу наадалаах чааhа крафт буолар, ол аата ингредиентарынан араас тутулуктаах териллери оҥороҕун. оонньоччу ооннугу дойдутун иhигэр итини барытын гынан персонально хонтруоллуур. === Bloktar === :''Bu razdél össö surullan büte ilik. En bu razdély suruÿan bêren kömölöhœqqün sin.'' Кытанах блоктар: - Буор - Кумах - Таас Уба5ас блоктар: - Уу - Лава === Режимнар === Билигин уопсайа Майнкрафтка 4 режим баар: Креатив(анг.Creative), Приключение (анг.Adventure), Хардкор (анг.Hardcore) уонна Тыыннах хаалыы (анг.Survival). Аан бастаан оонньу босхо пожизненная обновленияны кытта атыыламмыта, гынан баран ахсынньы 20 күнүгэр 2010, Beta стадиятыгар кириитигэр, онньуу харчыылаах атыланар буолла эмиэ пожизненнай обновлениялаах. Бета-тестирования кэмигэр онньу сыаната 25% көҕөрэтэ уонна 14,95 евро буолбута. Толлору версия тахкыбытыгар (Release) онньу сыаната 19,95 евроҕа дыалы үрдэбитэ. 1.3.2 версия тахкыбытын кэннэ сыанатын долларга уларыппыттара. ====Тыыннах хаалыы==== Онньу хайдах бааарыгнан (''default'') режима. Бу режимҥа маҥнайгы сыал — тыыннаах хаалыы. Утарсар мобтар бааллар, ол да буолар "үйэлэх" ыарархатыга кинилэр суохтар. Аччыктаан өлүөхкэ син. Түөрт ыарархатыы баар: *үйэлэх *чепчики *орто *ыарахан Бу режимҥа онньоччу креативка курдук дьиэ уонна ол баар араас сэкэйдэрии тутуон сэп, гынан баран онно манна кини материал көрдүөхтээх. Крафтынан тутунуохка сэп. Ол гынан баран онньоччуу мээнэ туппат кини тыннах халыхтаах. Күнэ 10 минүтэ буолар онттон кихэ буоллаҕына кинини араас кусаҕан мобтар атаакылыллаар. Ол иһин маҥнайгы саадачата диэ тутуута. ====Хардкор==== Тыыннаах хаалыттан урата: онньоччу өльбүтүн кэнниттэн дойду сотуллар. Ол аата биир оонньуга эрэ шанс баар. ====Приключение==== Саҥа режим предварительнай версия 12w22a (1.3.1) эбиллиммитэ. Аан бастаан, 1.3-кэ, блоктары сатаан алдьппат уонна турарбат этиибит. Pretty Scary Update-ка блоктары турарарга көҥөлөммүтэ, онттон билигин блоктара сөптээх эрэ инструменынат алдьыатыаххка сөп, ол даҕаны баратын буотах. ====Креатив==== Тыннах хаалыыттан уруата: өлөр диэн суох (ол гынан баран иччиттэххэ түстэххкэ өлүөххкэ син), көтүөххкэ син, утарсар мобтар нейтралмобтар курдук тутталлар, уонна туох баар блоктар ан-баасстыгыттан онньоччуга бааллар уонна бүппэттэр. === Doÿdu körüngnere === Ónnhúga üs doÿdu körünge bár: * ''Normál'' — jingnéq siri ütüktebil. * ''Superqaptaghaÿ'' — jing qaptaghaÿ sir. Tœrt sloÿdáq: ot, ikki sir blok'a ônna bedrok. * ''Ulaqan biomnar'' — ''normál'' körüngten ulaqan biomnarynan atyn. === Mobtar (abáhylar ônna kýllar) === :''Bu razdél össö surullan büte ilik. En bu razdély suruÿan bêren kömölöhœqqün sin.'' вапавпва435 === Teriller === :''Bu razdél össö surullan büte ilik. En bu razdély suruÿan bêren kömölöhœqqün sin.'' === Kyhyl tás === :''Bu razdél össö surullan büte ilik. En bu razdély suruÿan bêren kömölöhœqqün sin.'' === «Üs doÿdu» === :''Bu razdél össö surullan büte ilik. En bu razdély suruÿan bêren kömölöhœqqün sin.'' == Versiÿalar == Bír da kihi ónnhôghun sin, ônna multiplayer'ynan elbeq da kihi ónnhôn sin. Bütün versiÿatyn ónnhúrga ónnhú kliena náda. Biligin ónnhú bütün versiÿatyn sënata €19.95 bôlar. Classic versiÿata bosqo, onu brauzerga ónnhôqqa sin. Össö ónnhú demo-versiÿatyn bosqo borôbalán körœqqe sin. == Sigeler == * [http://minecraft.net Offitziál web-saÿt] * [http://www.minecraftforum.net/index.php Offitziál forumnar] * [http://ru.minecraftwiki.net/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0 Minecraft Wiki, núccalý] == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} [[Категория:Инди-оонньуулар]] hkbajjpd9hehp98rfj7nym5wb65ul3g 1 23456 382967 256326 2022-08-18T00:28:10Z 153.107.26.53 /* Смешивание скриптов */ саҥа сиэксийэ wikitext text/x-wiki Ханнык тылынан суруллубутуй бу? :Bastán ághan körűÿ. [[Аналлаах:Вклад/85.26.241.125|85.26.241.125]] 01:03, 17 Сэтинньи 2012 (UTC) == Смешивание скриптов == Why is there a mix of Cyrillic and Latin scripts in this article? [[Аналлаах:Суруйуу/153.107.26.53|153.107.26.53]] 00:28, 18 Атырдьах ыйын 2022 (UTC) g4bmgp55ugest3j8kuv0tzz3aogb43b 14 23832 382925 378071 2022-08-17T18:16:26Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki [[Категория:Греция]] [[Категория:Устуоруйа]] [[en:Category:Ancient Greece]] g3qh3z1xm29istmzgro2jtvjlidnypa 0 23991 382960 269362 2022-08-17T22:35:06Z HalanTul 51 wikitext text/x-wiki [[Билэ:Софронов_ак.png|200px|thumb|right|Софронов Артур Карпович]] '''Софронов Артур Карпович''' (18.08.1952—21.06.1991) — историческай билим кандидата. == Олоҕун олуктара == * [[1952]] сыллаахха атырдьах ыйын 18 күнүгэр [[Дьокуускай]] куоракка төрөөбүтэ. * 1976 с. — [[Саха государственнай университета|Саха государственнай университетын]] бүтэрбитэ. * 1976—1977 сс. — [[ЫБСЛКС]] Дьокуускайдааҕы горкомун инструктора. * 1977—1979 сс. — Саха государственнай университетыгар үлэлиир, старшай лаборант. * 1979—1981 сс. — ССРС НА СС Дьокуускайдааҕы филиалын аспирана. * 1981—1990 сс. — ТЛИ Институтын младшай научнай үлэһитэ. * 1983 с. - историческай билим кандидатыгар «Формирование и развитие научной интеллигенции в Якутской АССР» тиэмэҕэ диссертациятын ситиһиилээхтик көмүскүүр. * 1990—1991 сс. — ССРС НА СС [[Дьокуускай|Дьокуускайдааҕы]] научнай Киинин архивын сэбиэдиссэйэ. * 1991 сыллаахха бэс ыйын 21 күнүгэр олохтон туораабыта. == Сүрүн үлэлэрэ == * «''Начальный этап советского научного строительства в Якутии. (1920-1930 гг.)''» (Сибирь в прошлом, настоящем и будущем. Сибирь социалистическая. - Вып. 2. - Новосибирск, 1981. - С. 157). * «''Этапы формирования научной интеллигенции в Якутии''» (Образование и наука в Сибири. - Новосибирск, 1982. - С. 89). * «''Наука в Якутии в годы войны''» (Сибирь в Великой Отечественной войне. - Новосибирск, 1985. - С. 249. * «''Организация науки в Якутии''» (Развитие науки в Сибири: методология, историография, источниковедение; в соавтор. с Ю.Н.Ермолаевой. - Новосибирск, 1986. - С. 133). * «''Развитие науки в Якутии в послевоенный период (1946-1961 гг.)''» (Исторический опыт освоения Сибири. - Вып. 2. - Новосибирск, 1986. - С. 152). * «''Роль Комиссии АН СССР по изучению производительных сил в развитии науки в Якутии''» (Великая Октябрьская социалистическая революция и социалистические преобразования в Сибири. - Новосибирск, 1987. - С. 141). * «''Из истории создания и деятельности Якутского филиала АН СССР. (1947-1957 гг.)''» (Социально-исторические аспекты организации науки в Сибири. - Новосибирск, 1989. - С. 73). == Сигэлэр == * [http://igi.ysn.ru/spravochnik.pdf Биобиблиографический справочник] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:1952 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:Атырдьах ыйын 18 күнүгэр төрөөбүттэр]] [[Категория:Дьокуускайга төрөөбүттэр]] [[Категория:1991 сыллаахха өлбүттэр]] [[Категория:Бэс ыйын 21 күнүгэр өлбүттэр]] [[Категория:Чинчийээччилэр]] [[Категория:Саха учуонайдара]] sh6fjkp97pg9jb8zoravdxt3n47l6rf 0 27054 382935 363115 2022-08-17T18:38:36Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki {{Infobox Scientist |birth_name = Красильников Дмитрий Данилович |image = |caption = |birth_date = {{birth date|1920|12|25|df=yes}} |birth_place = [[Мугудай]], [[Саха Сирэ]] |death_date ={{death date and age|1985|3|6|1920|12|25|df=yes}} |death_place = [[Дьокуускай]], [[ССРС]] |nationality = [[саха]] |fields = [[физика]], [[космофизика]] |workplaces = |residence = {{флагификация|Россия}} |alma_mater = [[Москва государственнай университета]] |doctoral_advisor =С.И. Никольскай |academic_advisors = |doctoral_students = |notable_students = |known_for = Киэҥ атмосфера самыырдар чинчийиилэрэ |influences = |influenced = |signature = }} '''Красильников Дмитрий Данилович''' (25.12.1920–06.03.1985) — физик-учуонай. Саха космофизикатын оскуолатын төрүттээччилэриттэн биирдэстэрэ. ==Олоҕун олуктара== [[1920]] сыл [[ахсынньы 25]] күнүгэр [[Мугудай]] нэһилиэгин бааһынай дьиэтигэр төрөөбүт. 1937 сыллаахха Чурапчы сэттэ кылаастаах оскуолатын бүтэрэн Дьокуускай педагогическай училищетыгар үөрэххэ киирэр. Бүтэрэн баран [[математика]] уонна нуучча тылын учууталынан [[Уус-Алдан]] уонна [[Чурапчы]] районнарыгар үлэлээбит. [[Аҕа дойду Улуу сэриитэ|Аҕа дойду Улуу сэриитин]] кыттыылааҕа, 1944 сыллаахха бааһырыыны ылан демобилизацияламмыт. Саха Сиригэр төннөн баран Педагогическай институт физика-математика факультетыгар туттарсан киирэр 1948 сыллаахха бүтэрэн баран [[ССРС билим академята|ССРС билим академятын]] космос сардаҕаланын үөрэтэр станциятыгар младшай билим үлэһитинэн киирбит. Чинчийиилэрин Фейнберг-Дорман эффектарыттан саҕалаабыт. 1963 сыллаахха Москва государственнай университетын ядернай физика институтугар "Большие ионизационные толчки в сферических камерах и энергетический спектр мюонов в области энергии 10-10 эВ" диэн ааттаах кандидатскайын көмүскээбит. 1953 сыллаахтан профессор С.И. Никольскай салайыытынан киэҥ атмосфера самыырдарын (Широкие атмосферные ливни) чинчийбит. Ол кэнниттэн "Исследование энергетического спектра и анизотропии в направлениях прихода космических лучей с энергией 10-10 эВ" диэн ааттаах докторскайын көмүскээбит. Саха космофизиктарын оскуолатын уонна киэҥ космическай самыырдарын чинчийиитин төрүттээччитинэн ааҕыллар. Кини салайыытынан үрдүк таһымнаах специалистары бэлэмнээбит, уонна 8 кандидатскай диссертация суруллубут. ССРС билимин академиятыгар "Космос сардаҥата" диэн комплекснай программаҕа билим советыгар чилиэнинэн уһуннук үлэлээбит. 1985 сыл кулун тутар 6 күнүгэр Дьокуускайга өлбүт. ==Наҕараадалара уонна ытык ааттара== * 1966 сыллаахха "Сэриигэ Өҥөтүн иһин" мэтээлинэн наҕараадаламмыт * 1967 сыллаахха "Саха АССР билимин ытык деятела" диэн сыбаанньаны ылбыт * 1968 сыллаахха "ССРС Сэбилэниилээх Күүстэрэ 50 сыла" мэтээлинэн наҕараадаламмыт * 1970 сыллаахха "В.И. Ленин 100 сааһыгар Үлэтигэр үтүөтүн иһин" мэтээлинэн наҕараадаламмыт * 1974 сыллаахха "ССРС норуот хаһаайыстбатын сайдыытыгар ситиһиилэрин иһин" ВДНХ боруонса мэтээлинэн наҕараадаламмыт * 1980 сыллаахха Саха АССР Үрдүкү сэбиэтин президиумун бочуотунай грамотанан наҕараадаламмыт * 1982 сыллаахха "ССРС Сибиир билимин Академиятын үтүө бэтэрээнэ" аата иҥэриллибит * 1982 сылга үлэлэрин иһин Ленин аатынан ил премиятын лауреатын аата иҥэриллибит. ==Аатын үйэтитии== * 1998 сыллаахха Мугудай орто оскуолата Дмитрий Данилович Красильников аатын сүкпүтэ. * [[Дьокуускай]]га уонна [[Чурапчы]]га уулуссалар ааттаммыттара. {{bio-stub}} {{rq|sources}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:1920 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:Ахсынньы 25 күнүгэр төрөөбүттэр]] [[Категория:Чурапчы улууһугар төрөөбүттэр]] [[Категория:1985 сыллаахха өлбүттэр]] [[Категория:Кулун тутар 6 күнүгэр өлбүттэр]] [[Категория:Саха учуонайдара]] [[Категория:Физиктар]] [[Категория:Мугудай нэһилиэгэр төрөөбүттэр]] fjnisj32nmdhww6m9kji8bn2f8cwret 0 29492 382917 303133 2022-08-17T18:06:15Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki {{Infobox Currency | currency_name_in_local = Δραχμή | image_1 = | image_title_1 = | image_2 = | image_title_2 = | iso_code = GRD | using_countries = [[File:Flag of Greece.svg|20px]] [[Греция]] | inflation_rate = | inflation_source_date = | subunit_ratio_1 = 1/100 | subunit_name_1 =лэпта | symbol = | plural = | plural_subunit_1 = | used_coins = | used_banknotes = | issuing_authority = [[Греция Баана]]<!--Банк Греции--> | issuing_authority_website = http://www.bankofgreece.gr/ }} '''Греция драхмата''' ({{lang-el|Δραχμή}}, <code>GRD</code>) диэн [[Греция]] валютатын биирдигэ (1833–2002). == Быһаарыылар == {{Быһаарыылар}} {{Money-stub}} {{rq|img}} [[Категория:Харчы]] [[Категория:Валюта]] [[Категория:Греция]] ix3gb8anq8mw96e6ldiu92tik0h1t2f 0 31341 382926 320553 2022-08-17T18:18:16Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki [[Билэ:Hilbert.jpg|thumb|right|Давид Гильберт 1912 сыллаахха.]] '''Давид Гильберт''' ([[Көнинсберг]],<ref>Билигин Калининград уобалаһа, [[Россия]].</ref> [[Пруссия]], 1862 Тохсунньу 23–[[Гөттиҥен]], [[Германия]], 1943 сыл олунньу 14) [[ниэмэстэр|ниэмэс]] матемаатига. Кини бириэмэтигэр биир ордук сабыдыаллаах матемаатик учуонай этэ. Гильберт араас уобаластарга киэҥ идеялары чинчийбитэ. Инвариант теориятын чинчийбитэ,<ref>Эргийэр эттиккэ уларыйбат геометрическай фигуралары</ref> [[геометрия|геометрияҕа]] аксиомалары киллэрбитэ, уонна ''Гильберт пространствотатын'' быһаарбыта. Ол функциональнай анаализ төрүтэ буолбута. [[Квантовай механика]] уонна [[относительнай теория]] элбэх боппуруостарын математика өттүн Гильберт уонна кини устудьуоннара быһаарбыттара. Кини бастаан математиканы метаматематикаттан араарбыта онон Кантон теорияларын уонна трансфинитнай сыыппаралары хаххалаабыта. == Гөттиҥен оскуолата == 1895 сыллаахха [[Гөттиҥен университета|Гөттиҥен университетыгар]] математика декана буолбута, ол бириэмэҕэ аан дойдуга математиканы дириҥник үөрэтэр киинэ этэ. Олоҕо бүтүөр дылы деканынан сылдьыбыта. Биллэр үөрэнээччилэрэ: Герман Вейл, шахмат чемпиона Эмануэль Ласкер, Эрнст Зернело уонна Карл Густав Хемпель. Гөттиҥберг университетыгар үлэлии сырыттаҕына чулуу математиктары кытта билсэ сылдьыбыта, ол быыһыгар Эмми Нөтэр уонна Алонзо Черч. == Аксиомалар уонна проблемалар == === Гильберт аксиомалара === ''Grundlagen der Geometrie'' (''Геометрия төрүтэ'') диэн үлэтэ 1899 сыллаахха бэчээттэммитэ. [[Эклид]] аксиомаларын буолбакка Гильберт бэйэтин аксиомаларын наборун киллэрбитэ. [[Эклид|Евклид]] үлэтигэр баар боппуростары быһаарбыттар. ===Гильберт программата=== 1920 сыллаахха математикаҕа чинчийии проегын киллэрбитэ. Математика формулалара биир буолбут курдук уонна барыта толору логика төрүттээх буолуохтаах диэн итэҕэйэрэ. Ону быһаарарга: #Математика барыта биир набор аксиомалары билиниэхтээх; уонна #Ол аксиомалар системалара дакаастабыллаах буолуохтаах диэн саныыра. Киниэхэ техника уонна философия өттүттэн киллэриини биэрэр биричиинэлэрдээх курдук этэ. == Прикладной математика == 1912 сыл кэнниттэн Гильберт болҕомтотун прикладной математикаҕа уурбута, ол курдук ааҕыыны уонна физика математикаҕа. Ол үлэлэрэ эмиэ улахан суолталаахтар. == Быһаарыылар == {{Быһаарыылар}} *Ewald, William B. (ed) 1996. ''From Kant to Hilbert: a source book in the Foundations of Mathematics''. 2 vols, Oxford. *Jean van Heijenoort, 1967. ''From Frege to Godel: a source book in Mathematical Logic, 1879–1931''. Harvard Univ. Press. *David Hilbert; Cohn-Vossen S. 1999. ''Geometry and Imagination''. American Mathematical Society. ISBN 0-8218-1998-4. An accessible set of lectures originally for the citizens of Göttingen. *[David Hilbert] Michael Hallett and Ulrich Majer. eds. 2004. ''David Hilbert's Lectures on the foundations of Mathematics and Physics, 1891–1933''. Springer-Verlag Berlin Heidelberg. ISBN 3-540-64373-7. *Rowe, David; Gray, Jeremy J 2000. ''The Hilbert challenge''. Oxford University Press. ISBN 0-19-850651-1. [[Категория:1862 сыллаахха төрөөбүттэр‏‎]] [[Категория:1943 сыллаахха өлбүттэр]] [[Категория:Математиктар]] [[Категория:Ниэмэс математиктара]] j9abkt3wyh5u1x93xtdudm0tf0f6ik3 0 32953 382916 377901 2022-08-17T18:05:12Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki [[Билэ:Greek Colonization Archaic Period.png|right|240px|thumb|Грек куораттар уонна [[Средиземнай муора]] эргиччи тарҕаныыта]] [[Билэ:Parthenon from west.jpg|thumb|[[Парфенон]] диэн Афинаҕа анаммыт храм, бу Афина Акрополиһыгар баар.<ref>{{cite book|author=Maynard, Christopher|title=Greek Times (Little Histories)|page=12|publisher=Kingfisher|date=1996|isbn=0753400707}}</ref>]] '''Былыргы Греция''' диэн дьон гириэк тылынан саҥарар [[Средиземнай муора]] хотугулуу-арҕаа өттүгэр тарҕаммыт улахан сир этэ, Билиҥҥи [[Греция|Грецияны]] кытта тэҥнэээтэххэ быдан улахан этэ. Биһиги иннинэ эра 8/6 үйэттэн б.э.и 146 сылыгар дылы буола сылдьыбыт Греция цивилизациятынан ааҕыллар уонна Римнар саба ылыылытынан бүппүтүнэн ааҕыллар. Гректар бириэмэтэ улахан өттүгэр биир салалтата суох этилэрэ. Хас даҕаны куораттар бэйэ конституцияларынан олороллоро. [[Афина]], [[Спарта]] уонна [[Коринф]] биир улахан холобурдарынан ааҕыллаллар. Сорохторго хоруол баар этэ, сорох сирдэргэ, туһалаан Афинаҕа [[демократия]] этэ. Цивилизация бириэмэтин ортотугар ''Классическай Греция'' диэн бириэмэ (б.э.и. 5-с үйэттэн 4-с үйэҕэ дылы) баара диэн ааҕыллар. Ол бириэмэҕэ [[Персия]] саба түһүүтүн Грек-Персия сэриитигэр төттөрү охсуспуттара. Афина кыһыл көмүс [[Пелопононезия]] сэриитигэр 404 сыллаахха кыаттарыытынан бүппүтэ. Уонна кэлин, Гелленик периодыгар [[Александр Македонскай]] Грецияны барытын холбообута. Македония сабыдыаллаах да буоллар куорат сайдыбыта. Греция культурата [[Рим империята|Рим Империятыгар]] улахан сабыдыалы оҥорбута, онтон Рим Империята ол ылыллыбыт билиини Средиземной муора тула тарҕаппыта. Ол иһин Греция культурата [[Арҕаа цивилизация]] төрүтүнэн ааҕыллар. [[Византия Империята|Византия Империятыгар]] грек тыла уонна культурата биир улахан оруолу оонньуура. == Быһаарыылар== {{Быһаарыылар}} {{Geo-stub}} [[Категория:Былыргы Греция]] eztflao3njjsefvjwvqqkwjd1honeg1 382924 382916 2022-08-17T18:14:48Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki [[Билэ:Greek Colonization Archaic Period.png|right|240px|thumb|Грек куораттар уонна [[Средиземнай муора]] эргиччи тарҕаныыта]] [[Билэ:Parthenon from west.jpg|thumb|[[Парфенон]] диэн Афинаҕа анаммыт храм, бу Афина Акрополиһыгар баар.<ref>{{cite book|author=Maynard, Christopher|title=Greek Times (Little Histories)|page=12|publisher=Kingfisher|date=1996|isbn=0753400707}}</ref>]] '''Былыргы Греция''' диэн дьон гириэк тылынан саҥарар [[Средиземнай муора]] хотугулуу-арҕаа өттүгэр тарҕаммыт улахан сир этэ, Билиҥҥи [[Греция|Грецияны]] кытта тэҥнэээтэххэ быдан улахан этэ. Биһиги иннинэ эра 8/6 үйэттэн б.э.и 146 сылыгар дылы буола сылдьыбыт Греция цивилизациятынан ааҕыллар уонна Римнар саба ылыылытынан бүппүтүнэн ааҕыллар. Гректар бириэмэтэ улахан өттүгэр биир салалтата суох этилэрэ. Хас даҕаны куораттар бэйэ конституцияларынан олороллоро. [[Афина]], [[Спарта]] уонна [[Коринф]] биир улахан холобурдарынан ааҕыллаллар. Сорохторго хоруол баар этэ, сорох сирдэргэ, туһалаан Афинаҕа [[демократия]] этэ. Цивилизация бириэмэтин ортотугар ''Классическай Греция'' диэн бириэмэ (б.э.и. 5-с үйэттэн 4-с үйэҕэ дылы) баара диэн ааҕыллар. Ол бириэмэҕэ [[Персия]] саба түһүүтүн Грек-Персия сэриитигэр төттөрү охсуспуттара. Афина кыһыл көмүс [[Пелопононезия]] сэриитигэр 404 сыллаахха кыаттарыытынан бүппүтэ. Уонна кэлин, Гелленик периодыгар [[Александр Македонскай]] Грецияны барытын холбообута. Македония сабыдыаллаах да буоллар куорат сайдыбыта. Греция культурата [[Рим империята|Рим Империятыгар]] улахан сабыдыалы оҥорбута, онтон Рим Империята ол ылыллыбыт билиини Средиземной муора тула тарҕаппыта. Ол иһин Греция культурата [[Арҕаа цивилизация]] төрүтүнэн ааҕыллар. [[Византия Империята|Византия Империятыгар]] грек тыла уонна культурата биир улахан оруолу оонньуура. == Быһаарыылар== {{Быһаарыылар}} {{Geo-stub}} [[Категория:Былыргы Греция| ]] noi7y700q7x25xnnh26v1q6n9m6u1vd 0 35849 382927 334494 2022-08-17T18:22:14Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki {{Infobox Philosopher | region = Арҕаа философия | era = 17-с үйэ философията | color = #B0C4DE | image_name = Frans Hals - Portret van René Descartes.jpg | imahe_pAngalan = Frans Hals - Portret van René Descartes.jpg | image_caption = Рене Декарт, Франц Халс уруһуйа, 1648. | name = Рене Декарт | birth = 1596 сыл кулун тутар 31<br />Франция | death = {{Death date and age|df=yes|1650|2|11|1596|3|31}}<br />Стокгольм, [[Швеция]] | school_tradition = Картезианство, [[Рационализм]] | main_interests = [[Метафизика]], [[Эпистемология]], Билим, [[Математика]] | influences = [[Платон]], [[Аристотель]], Авверос, Авиценна, аль-Газали, Сибэтиэй Августин, Фома Аквинскай уонна да атыттар | influenced = Барух Спиноза, Фома Хобс, Антуан Арно, Николя Малебранш, [[Паскаль]] | notable_ideas = Cogito ergo sum, Мунаарыы ньымата, Картезиан координаталаах системата, Декарт дуализма, Таҥара баарын онтология мөккүөрэ, аныгы философия торүттээччитэ }} '''Рене Декарт''' ([[1596]] сыл [[Кулун тутар 31]] — [[1650]] сыл [[Олунньу 11]]) диэн биллэр [[Франция]] бөлүһүөгэ уонна физига. Кини [[математика]], [[физика]] уонна [[философия]] араас уобаластарыгар кинигэлэри суруйбута. Кини айбыт [[дуализм]] туругар дууһаны, толкуйу, эти, элеменнары бииргэ холбообута, дуалисткай теорияны толкуй уонна эттик холбооһунун ааттыыллар.<span class="cx-segment" data-segmentid="74"></span> == Декарт уонна физика == Кини суруйбут ''Толкуй хайысха быраабылылара'' ([[1628]]) уонна ''Метод туһунан толкуй'' ([[1637]]) кинигэлэригэр кини билим хайысхатын уонна хайдах билимҥэ толкуйдууру кини ньыматын суруйбута. Кини өссө көрүҥнэр ([[Геометрия]]) уонна сырдык ([[Диоптрика]]), уонна күн-дьыл сэгэргэтин ([[метеорология]]) туһунан суруйбута. Ол кэнниттэн араас көрүҥ туһунан суруйарга '''Картезия координаттаах систематын''' айбыта, ону тэҥэ [[кустук]] туохтан турарын теорияны суруйбута. Декарт физикаҕа айамньылара кэлин олус көмөлөспүттэрэ, ол курдук Сэр [[Исаак Ньютон]] маннык диэн эппитэ: Мин ыраах көрбүт буоллахпына тоҕо диэн атын дьон сарыннарыгар турар этим!<span class="cx-segment" data-segmentid="90"></span> == Декарт уонна философия == Кини 1641 сыллаахха суруйбут Бастакы Философия медитациялара диэн кинигэҕэ философия боппуруостарын билим ньымаларын нөҥүө көрбүтэ. Кини ону скептицизм утары мөккүспүтэ. Кини баарын уонна олорорун толкуйдуурун нөҥүө дакаастаабыта, ол иһин толкуйдуур буоллаҕына дьиҥ буолар диэн толкуйдаабыта. Ол курдук суох эбитэ буоллар хайдах толкуйдуоҕай диэн, кэлин ону кылгатан [[Латыын тыла|латыынныы]] «Cogito ergo sum, » ол аата «Мин толкуйдуубун, ол аата мин дьиҥнээхпин» диэн суруйбута. Кини өссө ону дакаастаабытын курдук Таҥара баарын көрдөрүөҕүн сөп диэн толкуйдуура, Декарт ону Таҥара бэйэтэ муҥура суох диэн итэҕэйэрэ, онтон Декарт бэйэтэ сатаан муҥура суоҕу сатаан өйүгэр булбатаҕа, тоҕо диэн син биин кыра буолара. Декарт Таҥара баар, оччоҕо сир баар, тоҕо диэн суох буоллаҕына сатаан толкуйдуоҕа суох этибит.<span class="cx-segment" data-segmentid="110"></span> [[Категория:1596 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:1650 сыллаахха өлбүттэр]] [[Категория:Математиктар]] [[Категория:Философтар]] [[Категория:Франция]] 50u2q74ba1olr9e2yxhz30kupphmeqx 0 36201 382956 321203 2022-08-17T19:50:26Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki [[File:RyoanJi-Dry garden.jpg|thumb|Рйооан-дьи диэн [[дзэн]] саада. Хигашийама кэмигэр оҥоһуллубута".<ref>森神逍遥 『侘び然び幽玄のこころ』桜の花出版、2015年 Morigami Shouyo,"Wabi sabi yugen no kokoro : seiyo tetsugaku o koeru joi ishiki" (Japanese) 　 ISBN 978-4434201424</ref>]] [[Image:2002 kenrokuen hanami 0123.jpg|thumb|right|Кэнроку-эн (兼六園) саадыгар [[дьоппуон]] чэй иһэр дьиэтэ]] [[Image:Black Raku Tea Bowl.jpg|thumb|right|Ваби-саби чэй ымыйата, Адзучи-Момойама кэмэ, 16-с үйэ]] '''''Ва́би-са́би''''' ({{lang-ja|侘び寂び}}, «сэмэй судургу»; ''ваби'' — судургу уонна ''саби'' — эргэ, уҕарыйбыт соҕотохсуйуу) [[Дьоппуон]] [[эстетика]]тыгар улахан суолталаах өйдөбүл. «Ваби» сэмэй, судургу, өлбөөркөй, ол гынан баран эрчимнээх өйдөбүлү биэрэр. «Саби» былыргыны уонна дьиҥи кытта ситимнээх.<ref name="naturally">{{Халыып:Cite web|url = http://aensland.narod.ru/Japan/stati/japans04.htm#2|title = 2. Японская эстетика: каноны красоты / Особенности японского характера и образа жизни|lang = ru|archiveurl = http://www.webcitation.org/61BORqSBc|archivedate = 2011-08-24}}</ref> Ваби-саби өйдөбүлү тылынан быһаарар уустук, ол гынан баран бу эстетика ситэритэ суох уонна быстах кэрэни ойуулуур. ''Ваби-саби'' өйдөбүл дьоппуоннар эстетиканы хайдах өйдүүллэрин, кэрэни туохха көрөллөрүн уонна искусство оҥоһуктара дьиҥнээх, төрүт уонна чорбоҕо суох буолалларын тириэрдэр. Леонард Корен этэринэн, ваби-саби төрүт дьоппуон кэрэтэ диир өйдөбүлбүт сүрүнэ уонна уратыта. Бу өйдөбүл дьоппуон эстетикатыгар Арҕаа култууратыгар греческай кэрэ идеалларыгар тэҥнээх. Эндрю Джунипер этэринэн "арай туох эмит биһиэхэ сырдык санааны уонна өгө-санааҕа талаһыыны үөскэттэҕинэ, ол аата ол оҥоһук ваби-саби буолар". Ричард Пауэл «туох да үйэлээх буолбатаҕын, туох да ситэритэ суоҕун уонна туох да тупсаҕай буолбатаҕын өйдөөтөххө ваби-саби өйдөбүлэ үөскүүр» диэн түмүктүүр. "Ваби" уонна "саби" тыллары тус туспа ырыттахха соҕотохсуйуу уонна иччитэхсийии санааларын буолуохха сөп. [[Дзэн]] олоҕу көрүүтүгэр бу үчүгэй санаалар, тоҕо диэтэххэ киһи үпкэ-харчыга баайыллан бүтэн судургутук олорор буолар. Ол гынан баран, [[Дзэн]] [[Философия|философията]] этэринэн киһи тыл көмөтүнэн дьиҥнээх өйдөөһүнү булбат, ол иһин ваби-сабины тыла суох ньымаларынан өйдүөххэ сөп. == Дьоппуон култууратыгар ваби-саби == Үгүс дьоппуон искусствотыгар бүтэһик тыһыынча сыл иһигэр [[Дзэн]] [[Философия|философията]] дьайбыта. Оннук искусстволар ваби-саби эстетикатын холобурдара буолуохтарын сөп. Аллараа ситэритэ суох тиһик: * дьоппуон сааттара (холобур, таас саада), [[Дзэн]] сааттара, бонсай; * икебана; * дьоппуон чэй иһэр үгэһэ; * дьоппуон хоһоонноро, холобур, хайку; * Раку диэн дьоппуон туой оҥоһуга; * хонкёку (хаамаайы [[дзэн]] бахсыларын ырыалара); * суми-э (биир өҥнөөх уруһуйдар). == Эбии көрүөххэ сөп == * [[Моно но аварэ]] * [[Югэн]] * [[Керамика Раку]] * [[Японская эстетика]] == Кинигэлэр == * Coren, Leonard (1994). Wabi-Sabi for Artists, Designers, Poets & Philosophers. Stone Bridge Press. ISBN 1-880656-12-4. * Juniper, Andrew (2003). Wabi Sabi: The Japanese Art of Impermanence. Tuttle Publishing. ISBN 0-8048-3482-2. * Powell, Richard R. (2004). Wabi Sabi Simple. Adams Media. ISBN 1-59337-178-0. == Сигэлэр == * {{Халыып:Cite web|url = http://www.livejournal.com/community/all_japan/15657.html|title = all_japan: Японская эстетика — Краткий курс Ваби-саби|publisher = Livejournal|description = отрывки из ''Juniper, Andrew. Wabi Sabi: The Japanese Art of Impermanence.'', перевёл [[Гертельман, Михаил|Михаил Гертельман]]|lang = ru|accessdate = 29.11.2010|archiveurl = http://www.webcitation.org/61BOT40e6|archivedate = 2011-08-24}} * [http://lib.ru/EMIGRATION/OVCHINNIKOV/sakura.txt#22 Четыре мерила прекрасного] — глава из книги Всеволода Овчинникова «Ветка Сакуры» ([[1971 сыл|1971]]) == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} [[Категория:Дьоппуон култуурата]] g2p7jux98ap3tzmex88mpk5y7q0s96m 0 37736 382920 353304 2022-08-17T18:09:10Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki '''Оли́мпия''' ({{lang-el|Αρχαία Ολυμπία}}) — Гириэсийэ [[Элида уобалаһа|Элида уобалаһын]] былыргы куората, Пелопоннес хотугулуу-арҕаа өттүгэр, [[Алфей өрүс]] уонна кини Кладеон диэн салаатын икки ардыгар сытар. Былыргы дьоно неолит кэминээҕи саҕаттан бааллара. Афина куораттан 311 км арҕаалыы, 90 км Патртан соҕуруу уонна 21 км Пиргостан илин туһаайыынан баар. Олимпия куоракка былыргы Олимпийскай Оонньуулар төрүттэммит эбиттэр. Бу оонньуулар түөрт сыл буола буола тохтобула суох 1200 сыл курдук ыытыллыбыттар. Биһиги эрабыт 4 үйэтигэр (426 c.) христианскай Рим императора [[Феодосий I]] бу куораты уоттаппыт эбит. 2012 сыл [[ыам ыйын 8]] күнүттэн бу куорат [[Дьокуускай]] куорат доҕордуу куората буолар. {{Geo-stub}} [[Категория:Греция]] [[Категория:Куораттар]] k5p87ethyzr8gdcukg83h57ms4293ka 0 41157 382928 381076 2022-08-17T18:24:00Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Дьиҥнээх чыыһылалар }} == Дьиҥнээх чыыһылалар тустарынан == Чыыhыла өйдөбүлэ түҥ былыр үөскээбитэ. Элбэх үйэлэр тухары ити өйдөбүл кэҥэтиллибитэ, чопчуламмыта. Кээмэйдээhин туттуллуута ууруктаах рациональнай чыыhылары үөскэппитэ. Тэҥнэбили суоттааhын мэлдьэхтээх чыыhылаларга тиэрдибитэ. Ол эрээри өр кэмҥэ итилэри "сымыйанан" аахпыттара, "иэс", "тиийбэтэҕинэн" быhаарбыттара. Ууруктаах уонна мэлдьэхтээх чыыhылаларга дьайыылар быраабылалары өр кэмҥэ эбии уонна көҕүрэтии эрэ көрүҥэр туттуллубуттара. Холобур, VII у. Индия математиктара ити быраабылалары маннык быhаарбыттар: "2 үп-мал суумата -- үп-мал, 2 иэс суумата -- иэс, үп-мал уонна иэс суумата итилэр араастарыгар тэҥ". XVII у. эрэ Декарт уонна Ферма киллэрбит координатаҕа ньымаларынан мэлдьэхтээх чыыhылалар ууруктаахтары кытта тэҥ бырааптаммыттара. Бүтүн уонна бытарык чыыhылалар рациональнай чыыhылалар түмсээннэрин оҥороллор. Ити чыыhылалар суоттааhынна табыгастаахтар: 2 рациональнай чыыhыла суумата, арааhа, үоскэмэ, өлүүтэ (түҥэтээччи нуултан ураты буоллаҕына) рациональнай чыыhыла буолар. Рациональнай чыыhылалар чиҥ свойстволаахтарын быhыытынан, ханнык баҕарар степеннээх кэрчик чопчутун бииринэн ылыллыбыт кэрчигинэн кэмниэххэ уонна кээмэйдээhин түмүгүн рациональнай чыыhыланы биэриэххэ сөп. Ол иhин рациональнай чыыhылалар өр кэмнэ (билиҥҥэ диэри) дьон сыhыаннаах ирдэбиллэрин толорбута. Ол эрээри кэриҥи кээмэйдээhин саҥа иррациональнай чыыhылаларга аҕалбыта. Өссө былыргы [[Греция|Грецияҕа]]<ref>[[Греция]]</ref> Пифагор оскуолатыгар (б.э. VI ү.и.) квадрат өрүтүн кээмэй единицатынан ылыахха, квадрат диагонала рациональнай чыыhыла буолбата дакаастаммыта. Квадрат диагоналын уонна кини өрутун курдук кэрчиктэри мээрэйдэммэтинэн ааттаабыттара. Кэлин (б.э. V--VI ү.и.) Былыргы Греция математиктара толору квадрат буолбатах ханнык баҕарар наутральнай n чыыhылаҕа иррациональнаhын дакаастаабыттара. [[Индия]]<ref>[[Индия]]</ref>, Илиҥҥи дойдулар, оттон кэлин [[Эуропа|Европа]]<ref>[[Эуропа]]</ref> цматематиктара иррациональнай кэриҥи туттубуттара. Ол эрээри өр кэмҥэ итилэри тэҥ бырааптаах чыыhыланан аахпаттара. Итилэри билиниигэ Декарт "[[Геометрия|Геометрията]]<ref>[[Геометрия]]</ref>" көмөлөспүтэ. Координаталаах көҥөҕө рациональнай эбэтэр иррациональнай чыыhыла точканан бэлиэтэнэр, уонна, төттөрүтүн, координаталаах көнөҕө хас биирдии точка ханнык эмэ рациональнай эбэтэр иррациональнай, о.э. дьиҥнээх чыыhылага сөп түбэьэр. Иррациональнай чыыhылалар киириилэринэн сэдиптээн координаталаах көҥөгө баар "аhаҕастар" туолбуттара. Итинник свойстволааҕын иhин, дьиннээх чыыhылалар түмсээҥнэрэ (рациональнай чыыhылалар түмсээҥнэриттэн атына) быстыбат. Ханнык баҕарар дьиҥнээх чыыhыланы муҥура суох уоннуулаах бытарыгынан көрдөрүөххэ сөп (периодическай эбэтэр периодическайа суох). XVIII у. [[Леонард Эйлер|Л.Эйлер]]<ref>[[Леонард Эйлер]]</ref> (1707--1783), И.Ламберт(1728--1777) муҥура суох периодическай уоннуулаах бытарык рациональнай чыыhыла буоларын көрдөрбүтэ. Периодическайа уонна муҥура суох уоннуулаах бытарыктар иррациональнай чыыhыла буолаллар. Муҥура суох уоннуулаах бытарыктартан турар дьиҥнээх чыыhылалар туттуллуулара немец математига К.Вейерштрассынан(1815--1897) бэриллибитэ. Дьиҥнээх чыыhылалар теорияларын ырытыыга немец математиктара Р.Дедекинд(1831--1916), Г.Кантор(1845-1918) атын быhаарыылары биэрбиттэрэ. == Рациональнай чыыhылалар == [[Математика|Математикага]]<ref>[[Математика]]</ref> чыыhыла арааhын туттабыт. Холобур, ахсааҥҥа туттуллар 1, 2, 3... чыыhылалар натуральнай чыыhыла түмсээнин үөскэтэллэр. Натуральнай, утары, 0 чыыhылалар бүтүн чыыhыла түмсээҥнэрин уөскэтэллэр. Бүтүн чыыhылалартан (ууруктаах уонна мэлдьэхтээх) ураты өссө бытарык чыыhылалар бааллар. ''Бүтүн уонна бытарык чыыhылалар холбоон рациональнай чыыhылалар түмсээннэрин үөскэтэллэр.'' Натуральнай чыыhыла түмсээнин үксүгэр N, бүтүн чыыhыла түмсээнин Z, рациональнай чыыhыла түмсээнин Q букванан бэлиэтииллэр. Ханнык эмэ чыыhыла түмсээҥҥэ киирэрин суруйаары <math>{\displaystyle \in }</math> бэлиэни тутталлар. Холобур, 2 чыыhыланы натуральнай чыыhыла (эбэтэр 2 чыыhыла натуральнай чыыhыла бөлөҕөр киирэр) диир буоллахпытына маннык суруйуабыт: <math>2\in N</math> . Оттон – 2 чыыhыла натуральнай буолбатах, ону <math>\not\in</math> бэлиэнэн суруйуохха сөп: <math>-2\not\in N</math>  . Ханнык баҕарар рациональнай: бүтүн да, бытарык да чыыhыланы, <math>{\displaystyle {\frac {m}{n}}}</math>бытарык быhыытынан көрдөрүөххэ сөп, онно m -- бүтүн, оттон n -- [[Натуральнай чыыhылаҕа|натуральнай чыыhылалар]]<ref>[[Натуральнай чыыhылаҕа]]</ref>. Биир рациональнай чыыhыланы итинник көрүҥүнэн араас ньыманан көрдөрүөххэ сөп. Холобур: <math>{\displaystyle {\frac {1}{2}}={\frac {2}{4}}={\frac {5}{10}}={\frac {40}{80}}}</math> ; <math>{\displaystyle -0,7={\frac {-7}{10}}={\frac {-14}{20}}={\frac {-28}{40}}}</math> ; <math>{\displaystyle 5={\frac {5}{1}}={\frac {10}{2}}={\frac {20}{4}}}</math> ; Бэриллибит рациональнай чыыhыланы суруйарга туттуллар бытарыктартан мэлдьи кыра түҥэтээччилээх бытарыгы булуохха сөп. Ити бытарык кылгатыллыбат. Бүтүн чыыhылаларга оннук бытарык түҥэтээччитэ 1 тэҥнэhэр. "Рациональнай чыыhыла" термин ratio диэн латын тылыттан төрүттэммит, "сыhыаннааhыыны" (өлүүнү) көрдөрөр. Рациональнай чыыhыла уоннуулаах бытарык быhыытынан көрдөрүллэрин көрүөҕуҥ. <math>{\displaystyle \frac {1}{8}}</math> чыыhыланы уоннуулаах бытарык көрүҥүнэн көрдөрүөххэ. Ол иhин бытарык түҥэтиллээччитин түҥэтээччитигэр түҥэтиэххэ. Ылабыт: <math>{\displaystyle 1:8=0,125}</math> Ити курдук эмиэ көрдөрүөххэ сөп, <math>{\displaystyle {\frac {2}{5}}=0,4;1{\frac {3}{20}}=1,15;-{\frac {1}{40}}=-0,025.}</math> Билигин көннөрү бытарыгы уоннуулаахха кубулутар ньыманы <math>{\displaystyle {\frac {8}{37}}}</math> чыыhылага туттуохха. Ылабыт<math>{\displaystyle 8:37=0,216216(216)}</math> тобох 8 буолар. Түҥэтиигэ бастакы тобоҕунан 8 чыыhыла бэйэтэ буолар. Иккис тобох 6 тэҥнэhэр, уьус 23. Ол кэнниттэн тобоххо эмиэ 8 тахсар. Салгыы түҥэтэрбитигэр урукку курдук тобохторго нууллары суруйан биэрэбит. Ол иhин аныгыскы тобоҕунан эмиэ 6 буолар, онтон 23 тэҥнэhэр, онтон эмиэ тобоххо 8 тахсар уо.д.и. Биhиги төhө баҕарар түҥэтиини салҕаабыппытын иhин тобоххо нуул тахсыа суоҕа. Ол аата түҥэтии хаьан да бүппэт. <math>{\displaystyle {\frac {8}{37}}}</math> бытарык <math>{\displaystyle 0,216216....}</math> бүппэт уоннуулаах бытарыкка кубулуйар диэн ааттыыллар:<math>{\displaystyle {\frac {8}{37}}}</math> = <math>{\displaystyle 0,216216....}</math> . 8 түҥэтиллээччини 37 түҥэтээччигэ түҥэтиигэ 8, 6, 23 тобохтор утуу-субуу хатыланалларын быhыытынан, өлүүгэ биир бэрээдэгинэн үс сыыппаралар хатыланыахтара: 2, 1, 6. Бүппэт уоннуулаах бытарыктар итинник көрүҥнэрин ''периодическай'' дииллэр. Хатыланар сыыппаралар бөлөхтөрө бытарык ''периодунан'' буолаллар. Периодическай уоннуулаах бытарыктары суруйарга периоды биирдэ төгүрук скобка иhигэр суруйаллар: <math>{\displaystyle {\frac {8}{37}}={\displaystyle 0,(216)}.}</math> Бу суруйуу маннык ааҕыллар: нуул сыалай, периодка икки сүүс уон алта. <math>{\displaystyle {\frac {7}{12}}}</math> чыыhыла ити курдук эмиэ бүппэт уоннуулаах периодическай бытарык к[null ө]рүҥэр суруйуллар:<math>{\displaystyle {\frac {7}{12}}=0,58333...=0,58(3).}</math> Ити суруйуу маннык аагыллар: нуул сыалай, биэс уон аҕыс суотай, периодка үс. Ханнык баҕарар бытарык чыыhыланы уоннуулаах бытарык(бүтэр уоннуулаах бытарык) көр[null ү]ҥэр эбэтэр бүппэт уоннуулаах периодическай бытарык көрүҥэр көрдөрүөххэ сөп. Ол аата, '''''ханнык баҕарар рациональнай чыыhыла бүппэт уоннуулаах периодическай бытарык көрүҥүнэн көрдөрүллүөн сөп.''''' Төттөрү бигэргэтии эмиэ сөп: ''ханнык баҕарар бүппэт уоннуулаах периодическай бытарык ханнык эмэ рацональнай чыыhыланан буолар'' == Туттуллубут литература == "Алгебра. Орто оскуола 8 кылааhын учебнига" -- С.А. Теляковский редакцията. Дьокуускай "Бичик" национальнай кинигэ кыhата. 1995 с == Примечание == Ыстатыйаны суруйбут: ХИФУ, ИМИ, ФИИТ-18 устудьуона Шишигин Дьулусхан == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} __ИНДЕКС__ __ССЫЛКА_НА_НОВЫЙ_РАЗДЕЛ__ {{DEFAULTSORT:Дьиҥнээх чыыһылалар}} [[Категория:Ахсаан]] b2wao2fiawkz8z0l4jxb0287zoaern8 382929 382928 2022-08-17T18:24:30Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki == Дьиҥнээх чыыһылалар тустарынан == Чыыhыла өйдөбүлэ түҥ былыр үөскээбитэ. Элбэх үйэлэр тухары ити өйдөбүл кэҥэтиллибитэ, чопчуламмыта. Кээмэйдээhин туттуллуута ууруктаах рациональнай чыыhылары үөскэппитэ. Тэҥнэбили суоттааhын мэлдьэхтээх чыыhылаларга тиэрдибитэ. Ол эрээри өр кэмҥэ итилэри "сымыйанан" аахпыттара, "иэс", "тиийбэтэҕинэн" быhаарбыттара. Ууруктаах уонна мэлдьэхтээх чыыhылаларга дьайыылар быраабылалары өр кэмҥэ эбии уонна көҕүрэтии эрэ көрүҥэр туттуллубуттара. Холобур, VII у. Индия математиктара ити быраабылалары маннык быhаарбыттар: "2 үп-мал суумата -- үп-мал, 2 иэс суумата -- иэс, үп-мал уонна иэс суумата итилэр араастарыгар тэҥ". XVII у. эрэ Декарт уонна Ферма киллэрбит координатаҕа ньымаларынан мэлдьэхтээх чыыhылалар ууруктаахтары кытта тэҥ бырааптаммыттара. Бүтүн уонна бытарык чыыhылалар рациональнай чыыhылалар түмсээннэрин оҥороллор. Ити чыыhылалар суоттааhынна табыгастаахтар: 2 рациональнай чыыhыла суумата, арааhа, үоскэмэ, өлүүтэ (түҥэтээччи нуултан ураты буоллаҕына) рациональнай чыыhыла буолар. Рациональнай чыыhылалар чиҥ свойстволаахтарын быhыытынан, ханнык баҕарар степеннээх кэрчик чопчутун бииринэн ылыллыбыт кэрчигинэн кэмниэххэ уонна кээмэйдээhин түмүгүн рациональнай чыыhыланы биэриэххэ сөп. Ол иhин рациональнай чыыhылалар өр кэмнэ (билиҥҥэ диэри) дьон сыhыаннаах ирдэбиллэрин толорбута. Ол эрээри кэриҥи кээмэйдээhин саҥа иррациональнай чыыhылаларга аҕалбыта. Өссө былыргы [[Греция|Грецияҕа]]<ref>[[Греция]]</ref> Пифагор оскуолатыгар (б.э. VI ү.и.) квадрат өрүтүн кээмэй единицатынан ылыахха, квадрат диагонала рациональнай чыыhыла буолбата дакаастаммыта. Квадрат диагоналын уонна кини өрутун курдук кэрчиктэри мээрэйдэммэтинэн ааттаабыттара. Кэлин (б.э. V--VI ү.и.) Былыргы Греция математиктара толору квадрат буолбатах ханнык баҕарар наутральнай n чыыhылаҕа иррациональнаhын дакаастаабыттара. [[Индия]]<ref>[[Индия]]</ref>, Илиҥҥи дойдулар, оттон кэлин [[Эуропа|Европа]]<ref>[[Эуропа]]</ref> цматематиктара иррациональнай кэриҥи туттубуттара. Ол эрээри өр кэмҥэ итилэри тэҥ бырааптаах чыыhыланан аахпаттара. Итилэри билиниигэ Декарт "[[Геометрия|Геометрията]]<ref>[[Геометрия]]</ref>" көмөлөспүтэ. Координаталаах көҥөҕө рациональнай эбэтэр иррациональнай чыыhыла точканан бэлиэтэнэр, уонна, төттөрүтүн, координаталаах көнөҕө хас биирдии точка ханнык эмэ рациональнай эбэтэр иррациональнай, о.э. дьиҥнээх чыыhылага сөп түбэьэр. Иррациональнай чыыhылалар киириилэринэн сэдиптээн координаталаах көҥөгө баар "аhаҕастар" туолбуттара. Итинник свойстволааҕын иhин, дьиннээх чыыhылалар түмсээҥнэрэ (рациональнай чыыhылалар түмсээҥнэриттэн атына) быстыбат. Ханнык баҕарар дьиҥнээх чыыhыланы муҥура суох уоннуулаах бытарыгынан көрдөрүөххэ сөп (периодическай эбэтэр периодическайа суох). XVIII у. [[Леонард Эйлер|Л.Эйлер]]<ref>[[Леонард Эйлер]]</ref> (1707--1783), И.Ламберт(1728--1777) муҥура суох периодическай уоннуулаах бытарык рациональнай чыыhыла буоларын көрдөрбүтэ. Периодическайа уонна муҥура суох уоннуулаах бытарыктар иррациональнай чыыhыла буолаллар. Муҥура суох уоннуулаах бытарыктартан турар дьиҥнээх чыыhылалар туттуллуулара немец математига К.Вейерштрассынан(1815--1897) бэриллибитэ. Дьиҥнээх чыыhылалар теорияларын ырытыыга немец математиктара Р.Дедекинд(1831--1916), Г.Кантор(1845-1918) атын быhаарыылары биэрбиттэрэ. == Рациональнай чыыhылалар == [[Математика|Математикага]]<ref>[[Математика]]</ref> чыыhыла арааhын туттабыт. Холобур, ахсааҥҥа туттуллар 1, 2, 3... чыыhылалар натуральнай чыыhыла түмсээнин үөскэтэллэр. Натуральнай, утары, 0 чыыhылалар бүтүн чыыhыла түмсээҥнэрин уөскэтэллэр. Бүтүн чыыhылалартан (ууруктаах уонна мэлдьэхтээх) ураты өссө бытарык чыыhылалар бааллар. ''Бүтүн уонна бытарык чыыhылалар холбоон рациональнай чыыhылалар түмсээннэрин үөскэтэллэр.'' Натуральнай чыыhыла түмсээнин үксүгэр N, бүтүн чыыhыла түмсээнин Z, рациональнай чыыhыла түмсээнин Q букванан бэлиэтииллэр. Ханнык эмэ чыыhыла түмсээҥҥэ киирэрин суруйаары <math>{\displaystyle \in }</math> бэлиэни тутталлар. Холобур, 2 чыыhыланы натуральнай чыыhыла (эбэтэр 2 чыыhыла натуральнай чыыhыла бөлөҕөр киирэр) диир буоллахпытына маннык суруйуабыт: <math>2\in N</math> . Оттон – 2 чыыhыла натуральнай буолбатах, ону <math>\not\in</math> бэлиэнэн суруйуохха сөп: <math>-2\not\in N</math>  . Ханнык баҕарар рациональнай: бүтүн да, бытарык да чыыhыланы, <math>{\displaystyle {\frac {m}{n}}}</math>бытарык быhыытынан көрдөрүөххэ сөп, онно m -- бүтүн, оттон n -- [[Натуральнай чыыhылаҕа|натуральнай чыыhылалар]]<ref>[[Натуральнай чыыhылаҕа]]</ref>. Биир рациональнай чыыhыланы итинник көрүҥүнэн араас ньыманан көрдөрүөххэ сөп. Холобур: <math>{\displaystyle {\frac {1}{2}}={\frac {2}{4}}={\frac {5}{10}}={\frac {40}{80}}}</math> ; <math>{\displaystyle -0,7={\frac {-7}{10}}={\frac {-14}{20}}={\frac {-28}{40}}}</math> ; <math>{\displaystyle 5={\frac {5}{1}}={\frac {10}{2}}={\frac {20}{4}}}</math> ; Бэриллибит рациональнай чыыhыланы суруйарга туттуллар бытарыктартан мэлдьи кыра түҥэтээччилээх бытарыгы булуохха сөп. Ити бытарык кылгатыллыбат. Бүтүн чыыhылаларга оннук бытарык түҥэтээччитэ 1 тэҥнэhэр. "Рациональнай чыыhыла" термин ratio диэн латын тылыттан төрүттэммит, "сыhыаннааhыыны" (өлүүнү) көрдөрөр. Рациональнай чыыhыла уоннуулаах бытарык быhыытынан көрдөрүллэрин көрүөҕуҥ. <math>{\displaystyle \frac {1}{8}}</math> чыыhыланы уоннуулаах бытарык көрүҥүнэн көрдөрүөххэ. Ол иhин бытарык түҥэтиллээччитин түҥэтээччитигэр түҥэтиэххэ. Ылабыт: <math>{\displaystyle 1:8=0,125}</math> Ити курдук эмиэ көрдөрүөххэ сөп, <math>{\displaystyle {\frac {2}{5}}=0,4;1{\frac {3}{20}}=1,15;-{\frac {1}{40}}=-0,025.}</math> Билигин көннөрү бытарыгы уоннуулаахха кубулутар ньыманы <math>{\displaystyle {\frac {8}{37}}}</math> чыыhылага туттуохха. Ылабыт<math>{\displaystyle 8:37=0,216216(216)}</math> тобох 8 буолар. Түҥэтиигэ бастакы тобоҕунан 8 чыыhыла бэйэтэ буолар. Иккис тобох 6 тэҥнэhэр, уьус 23. Ол кэнниттэн тобоххо эмиэ 8 тахсар. Салгыы түҥэтэрбитигэр урукку курдук тобохторго нууллары суруйан биэрэбит. Ол иhин аныгыскы тобоҕунан эмиэ 6 буолар, онтон 23 тэҥнэhэр, онтон эмиэ тобоххо 8 тахсар уо.д.и. Биhиги төhө баҕарар түҥэтиини салҕаабыппытын иhин тобоххо нуул тахсыа суоҕа. Ол аата түҥэтии хаьан да бүппэт. <math>{\displaystyle {\frac {8}{37}}}</math> бытарык <math>{\displaystyle 0,216216....}</math> бүппэт уоннуулаах бытарыкка кубулуйар диэн ааттыыллар:<math>{\displaystyle {\frac {8}{37}}}</math> = <math>{\displaystyle 0,216216....}</math> . 8 түҥэтиллээччини 37 түҥэтээччигэ түҥэтиигэ 8, 6, 23 тобохтор утуу-субуу хатыланалларын быhыытынан, өлүүгэ биир бэрээдэгинэн үс сыыппаралар хатыланыахтара: 2, 1, 6. Бүппэт уоннуулаах бытарыктар итинник көрүҥнэрин ''периодическай'' дииллэр. Хатыланар сыыппаралар бөлөхтөрө бытарык ''периодунан'' буолаллар. Периодическай уоннуулаах бытарыктары суруйарга периоды биирдэ төгүрук скобка иhигэр суруйаллар: <math>{\displaystyle {\frac {8}{37}}={\displaystyle 0,(216)}.}</math> Бу суруйуу маннык ааҕыллар: нуул сыалай, периодка икки сүүс уон алта. <math>{\displaystyle {\frac {7}{12}}}</math> чыыhыла ити курдук эмиэ бүппэт уоннуулаах периодическай бытарык к[null ө]рүҥэр суруйуллар:<math>{\displaystyle {\frac {7}{12}}=0,58333...=0,58(3).}</math> Ити суруйуу маннык аагыллар: нуул сыалай, биэс уон аҕыс суотай, периодка үс. Ханнык баҕарар бытарык чыыhыланы уоннуулаах бытарык(бүтэр уоннуулаах бытарык) көр[null ү]ҥэр эбэтэр бүппэт уоннуулаах периодическай бытарык көрүҥэр көрдөрүөххэ сөп. Ол аата, '''''ханнык баҕарар рациональнай чыыhыла бүппэт уоннуулаах периодическай бытарык көрүҥүнэн көрдөрүллүөн сөп.''''' Төттөрү бигэргэтии эмиэ сөп: ''ханнык баҕарар бүппэт уоннуулаах периодическай бытарык ханнык эмэ рацональнай чыыhыланан буолар'' == Туттуллубут литература == "Алгебра. Орто оскуола 8 кылааhын учебнига" -- С.А. Теляковский редакцията. Дьокуускай "Бичик" национальнай кинигэ кыhата. 1995 с == Примечание == Ыстатыйаны суруйбут: ХИФУ, ИМИ, ФИИТ-18 устудьуона Шишигин Дьулусхан == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} [[Категория:Ахсаан]] motilsqii3ph7plito0mk1q8uknijdc 0 41349 382936 382534 2022-08-17T18:40:25Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki '''Андрей Николаевич Колмогоров''' — Сэбиэскэй [[математик]], XX уйэ биир бөдөҥ математига, 60-с сс. [[Сэбиэскэй Сойуус]]ка [[математика]]ны үөрэтиини реформалаабыт киһи, оскоула учуобунньуктарын ааптара. Кини [[1903]] сыллаахха [[муус устар 25]] кунугэр [[Тамбов]] куоракка кун сирин корбутэ. Кини вероятность теориятын төрүттэспит дьонтон биирдэстэрэ. * 1920 с. Новгородскай сирин сыhыанын туhунан научнай улэтин тумуктуур. * 1920 с. Москубатаагы университет математика салаатыгар уорэнэ киирэр. * 1921 с. Бастакы научнай тригонометрическай туhунан докладын суот куруhуогар онорор. * 1922 с. аатырбыт Лузин уорэнээччитэ буолар. * 1924 с. бастакытын вероятность теориятынан дьарыктанар. * 1928 с. улахан чыыhылалар сокуоннарын дакастаабыта. * 1929 с. логарифм хатыламмыт сокуонун эбии дакастаан биэрэр. * 1931 с. Москубатаагы университет профессора буолар. * 1933 с. Колмогоров критерийдарын айар. * 1939 с. физика уонна математика наукатын доктора буолар. * 1941-42 сс. локально-изотропнай турбулентнасть теориятын айар. * 1942 с. бииргэ уорэммит кыыhын Анна Егорованы кэргэн ылар. * 1954 с. инвариатнай тор теорематын таhаарар. * 1963 с. социалистическай геройа буолар. Ленинскай бэриэмийэ лауреата. * 1964 с. Москубатаагы математическай тумсуу сэбиэдиссэйинэн талыллар. * 1965 с. Венгерскай академия наукатын чилиэнэ. * 1976 с. математическай статистика салаатын МГУ уорэххэ торуттуур. * 1980 с. математическай статистика салататыгар сэбиэдэссэйдиир. * 1987 с. [[алтынньы 20]] кунугэр [[Москуба]] куоракка олор. {{Bio-stub}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Философтар]] [[Категория:Математиктар]] [[Категория:1903 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:Муус устар 25 күнүгэр төрөөбүттэр]] [[Категория:1987 сыллаахха өлбүттэр]] [[Категория:Алтынньы 20 күнүгэр өлбүттэр]] k5zidevyblg39tzmprd81wf9mpxyzos 0 42758 382937 344832 2022-08-17T18:44:24Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki '''Ча́рлз Бэ́ббидж''' ({{lang-en|Charles Babbage}}; ахсынньы 26 күнэ 1791 , [[Лондон]], [[Англия]] — алтынньы 18 күнэ 1871) — Англия [[математик|математига]], бастакы аналитическай суоттуур массыынаны айбыт киһи. [[Санкт-Петербургтааҕы наукалар Императорскай академия]]тын омук сирин чилиэн-корреспондена (1832 с). Суруйбут үлэлэрэ: функциялар түөрүйэтэ, экономика ахсаанын механизацията. Табулирование массыынатын оҥорон таһаарбыт (1820-1822 сс). 1822 с. разностнай массыына айыытыгар үлэлээбит. 1833 с. универсаальнай сыыппара суоттуур массыына төрүтүн бэлэмнээбит - аныгы [[ЭВМ]] прообраһын. ==Биография== Чарлз Бэббидж 1791 с. ахсынньы 26 күнүгэр Лондоҥҥа төрөөбүт, банкир Бенджамин Бэббидж уонна Элизабет Тип дьиэ кэргэнигэр. Чарлз оҕо сааһыгар дорообуйата мөлтөх буолан 8 сааһыгар төрөппуттэрэ аҕабыыт итиитигэр Альфингтон чааһанай оскуолатыгар ыыппыттар. Ол саҕана аҕата уолун чааһынай оскуолаҕа үөрэттэрэр кыахтаах этэ. Бенджамин Бэббидж уолун дорообуйатынан сылтан элбэх үөрэх ноҕуруускатын биэрбэтин курдук аҕабыыттан көрдөспүт. [[Альфингтон]] оскуолатын бүтэрэн баран Чарлз [[Энфилд]] академиятагыр барбыт онно кини дьиҥнээх үөрэҕэ саҕаламмыт. Академия улахан библиотекалаах эбит онтон сылтаан Бэббидж [[математика|математиканы]] интириэһиргээбит. Академияны бүтэрэн баран икки репетиторга үөрэммит. Бастакыта [[Кембридж]] аттыгар олорбут аҕабыыт эбит, кини, Чарлз тылларынан, киниэхэ сөптөөх билиини биэрэр кыаҕа суох этэ. Иккис - [[Оксфорд|Оксфордтан]] сылдьар репетитор этэ. Кини Бэббиджка колледжка киирэр сөптөөх сүрүн классическай билиини биэрбит. 1810 с. Бэббидж Кембриджка баар Тринити-колледжка туттарсан киирбит. Ол гынан баран математика төрүтүн кинигэннэн бэйэтэ үөрэппит. Кыһанан туран кини [[Ньютон]], [[Лейбниц]], [[Лагранж]], [[Лакруа]], [[Эйлер]] у.д.а. [[Санкт-Петербург]], [[Берлин]], [[Париж]] академияларын математиктарын үлэлэрин аахпыт. Бэббидж билиитэ түргэнник үрдүк таһымҥа тахсыбыт, учууталларын билиилэрин ситэн ылбыт, онтон сылтаан Кембриджка бэриллэр математика таһыммыттан хомойбут. Ону ааһан Бэббидж көрүүтүнэн, [[Британия Империята|Британияҕа]] математикаҕа бэлэмнэнии таһыма континентальнай дойдулартан биллэрдик хаалбыт. Онтон ситимнээн 1812 с. таабаарыстарын кытта ([[Джон Гершель]], [[Джордж Пикок]] у.д.а.) аналитическай түмсүү тэрийэргэ санамыттар. Түмсүү "Аналитическое общество" сыала соруга Кембридж университетыгар аныгы европейскай математиканы киллэрии. Кинилэр мунньахтары ыытар буолбуттар, онно араас математика бопуруостарын ырыталлар. Бэйэлэрин үлэлэрин бэчээттэтэллэр. Холобур 1816 сылга французскай математик Лакруа үлэтин «Трактат по дифференциальному и интегральному исчислению» бэчээккэ таһааттарбыттар, онтон 1820 с. ити үлэни эбэр икки том примердары бэчээтэппиттэр. Аналитическай общество көхтөөх үлэтэ бастаан Кембриджка бэриллэр математика үөрэҕин реформатын көҕүлээбит, онтон Британия атын университетарыгар. 1812 с. Бэббидж Св. Петр коллеһыгар көспүт, 1814 с. бакалавр степени ылбыт. 1816 с. Лондон Королевскай түмсүүтүн чилиэнэ буолбут. Ол бириэмэҕэ математика араас дьиссиплиинэлэригэр хас да суруйбут научнай ыстатыйалаах. 1820 с. [[Эдинбург]] Королевскай уонна Британия Королевскай [[астрономия|астрономическай]] түмсүүлэрин чилиэнинэн киирбитэ. 1827 с. аҕатын, кэргэнин, икки оҕотун сүтэрбит. 1827 с. Кембриджка математическай наукалар профессора буолбут, онно 12 сыл үлэлээбит. Онтон бүтэн баран туох баар бэриэмэтин тус олоҕун дьыалатыгар анаабыт - суоттуур массыына оҥоруутугар. Олоҕун бүтэһик сылларын Бэббидж [[философия|философияҕа]] уонна [[политическай экономия|политическай экономияҕа]] анаабыт. Чарлз Бэббидж 79 сааһыгар өлбүт (1871 с. алтынньы 18 күнүгэр). Лондоҥҥа харыллыбыт. ==Научнай кылаата== ===Кыра разностнай массыына=== Бэббидж 1812 с. уустук ааҕар механизмы айарга санаммыт. Ону айарга кини [[логарифм]]еческай табыллары үөрэтиитэ өй укпут, тоҕо диэтэххэ киһиттэн тахсар сыыһалара элбэх эбит. Онно кини механическай аппараттынан уустук суоттары ааҕарга кыах баарын толкуйдаабыт. Ол иһигэр француз ученайа [[де Прони, Гаспар|де Прони]] үлэлэрэ садьыйбыттар. Де Прони улахан суоттуур массыыналар үлэлэрин үллэриигэ идеяны биэрбит. Кини ахсааны үс таһымҥа үллэрэргэ этии киллэрбит. Бастакы таһым - аҕыйах улуу математиктар, математическай хааччыйыы бэлэмнииллэр. Иккис таһым - үөрэхтээх технологтар сүрүн ааҕар үлэтин ыыталлар. Үһүс таһымҥа - сүрүн ирдэбил сөпкө суоттааһын. Ити идеяларыттан сиэттэрэн Бэббидж үһүс суоттуур таһымы массыынаннан солбуйарга санаммыт. Ол гынан баран Бэббидж ити мыссыынаатын оҥорон саҕалаабатах. 1819 с. астрономияны үөрэтэн саҕалаан бэйэтин идеяларын чуолкайдаабыт уонна массыына көмөтүнэн ахсаан табылларын принциптарын чопчуппут, ол массыынатын разностнай диэбит. Ити мыссыына ахсааны оҥоруута эбии ньыматынан үлэлиэхтээх эбит. 1819 с. Чарлз Бэббидж кыра разностнай массыына оҥоһуутугар үлэтин саҕалаабыт уонна 1822 с. тутуутун бүтэрбит. Ол сылга Королевскай Астрономическай түмсүүгэ доклад аахпыт массыына механизмын астрономическай уонна математическай табыллары ааҕыыга туттуу уонна массыына үлэтин көрдөрбүт. Разностнай массыына айыытын түмүгэ Астрономическай түмсүү бастакы көмүс мэтээлэ буолбут. Ол гынан баран разностнай массыына эксперимент быһыытынан биллэр тоҕо диэтэххэ кыра памяттаах буолан улахан ахсааннарга туттуллар кыаҕа суох этэ. == Литература == * {{ВТ-ЭСБЕ|Баббидж, Чарльз}} * {{книга |автор= [[Блауг, Марк|Блауг М.]]|часть= Бэббедж, Чарльз|ссылка часть= |заглавие= [[100 великих экономистов до Кейнса]]|оригинал= Great Economists before Keynes: An introduction to the lives & works of one hundred great economists of the past|ссылка= |викитека= |ответственный= |издание= |место= {{СПб.}}|издательство= Экономикус|год= 2008|том= |страницы= 49—51|столбцы= |страниц= 352|серия= Библиотека «Экономической школы», вып. 42|isbn= 978-5-903816-01-9|тираж= 1 500|ref= Блауг}} * {{книга |автор=[[Гутер, Рафаил Самойлович|Гутер Р. С.]], [[Полунов, Юрий Леонович|Полунов Ю. Л.]] |часть= |ссылка часть= |заглавие=Чарльз Бэббедж (1792—1871) |оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный= |издание= |место=М. |издательство=[[Знание (издательство, Москва)|Знание]] |год=1973 |том= |страницы= |столбцы= |страниц=64 |серия=Математика, кибернетика |isbn= |тираж=48100 |ref= }} * ''Майстров Л. Е., Эдлин И. С.'' Ч. Бэббедж и его разностная машина // Наука и техника: (Вопросы истории и теории). Л., 1973, Вып. 8. с. 33—36. * {{книга |автор=[[Апокин, Игорь Алексеевич|Апокин И. А.]], [[Майстров, Леонид Ефимович|Майстров Л. Е.]], [[Эдлин, Ида Самуиловна|Эдлин И. С.]] |часть= |ссылка часть= |заглавие=Чарльз Бэбидж (1791—1871) |оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный= |издание= |место=М. |издательство=[[Наука (издательство)|Наука]] |год=1981 |том= |страницы= |столбцы= |страниц=128 |серия=[[Научно-биографическая серия]] |isbn= |тираж=44000 |ref= }} [[Категория:Математиктар]] [[Категория:Философтар]] [[en:Charles Babbage]] 6sh7oyvfhwsa48trinr6xlolv6jnzzh 0 42771 382938 344591 2022-08-17T18:50:42Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki '''Джон фон Нейман''' ({{lang-en|John von Neumann}}, эбитэр Иоганн фон Нейман; {{lang-de|Johann von Neumann}}; төрөөбүтүгэр Я́нош Ла́йош Нейман; {{lang-hu|Neumann János Lajos}}, IPA: {{IPA|[nojmɒn ˈjaːnoʃ ˈlɒjoʃ]}}) ([[Тохсунньу 18]] күнэ [[1903]], [[Будапешт]] – [[Олунньу 8]] күнэ [[1957]], [[Уашиҥтон, Колумбия Эргин|Вашингтон]]) — еврей төрүттээх венгеро-американский [[математик]], [[Квантовай физика|квантовай физикаҕа]], [[Квантовай логика|квантовай логикаҕа]], функциональнай анализка, теория множеств, [[информатика]]ҕа, [[экономия]]ҕа уонна да атын үөрэххэ, улахан кылаан оҥорбут киһи. Саамай ордуктун кини аатын компьютер архитекуратын ([[Архитектура фон Нейман|Архитектура фон Неймана]]) оҥорбут киһиннэн билэллэр. == Биография == Янош Лайош Нейман үс уол оҕоттон бастыкыннан, кыахтаах еврейскай ыалга Будапешка, ол бириэиэҕэ иикис Австро-Венгерскай империя киин куоратыгар, төрөөбүт. Кини аҕата, Макс Нейман (венг. Neumann Miksa, 1870—1929), Печ диэн кытыы куораттан, [[Будапешт|Будапештка]] 1880 сыларга көспут, доктор юриспруденции аатын ылбыт уонна адвокатынан бааҥҥа улэлээбит, дьиэ-кэргэнэ бары Серенчаттан төрутэхтэр. Ийэтэ, Маргарет Канн (венг. Kann Margit, 1880—1956), дьиэ хаһаайката уонна Якоб Канн, ситиһиилээх комерсант улахан кыыһа. Кини ийэтэ, Каталина Мазельс ( фон Нейман эбээтэ), Мункачаттан төрүуттээҕэ. Янош эбэтэр Янчи, 6 саастаҕар өйүгэр икки восьмеричнай чыһыланы түҥэтэр этэ. Аҕатын кытта древнегреческай тылынан кэпсэтэрэ. Эрдэттэн [[математика]], чыһыла уонна логика үөрэтиннэн интэриэһиргээн дьарыктанара. 8 сааһыгар математика логикатын үчүгэдик билэрэ. 1911 сыллахха лютеранскй гимназияҕа киирбитэ. Фон Нейман доктор философии по математике степенин [[Будапешт]] университетыгар, 23 саастаҕар ылбыта. 1926-1930 сылларга Джон фон Нейман [[Берлин]] университетыгар приват-доцент улэтигэр улэлээбит. 1937 сыллахха фон Нейман [[Америка Холбоһуктаах Штааттара|США]] гражданина буолбут. 1938 сылга М.Бохер аатын премиятын ылбыт. Сайын 1954 сылга фон Нейман охтон,уҥа санан өлөрөн ыарыыта ааспахха, хирургтар уҥуох рагын диагноз туруорбуттар. Олунньу 8 кунугэр өлбүт [[Уашиҥтон, Колумбия Эргин|Вашингтоҥҥа]] харыллыбыт. == Айыы == Фон Нейман квантовай механика аппаратын оҥорбут дьонтон биирдэстэрэ буолар. Бэйэтин квантовай механика акциоматизациятын сыһыанын [[Математические основы квантовой механики|"Математические основы квантовой механики"]] (нем. Mathematische Grundlagen der Quantenmechanik) диэн үлэҕэ 1932 сыллахха ырыппыта. Аксиоматизация теория множеств бүтэрэн баран, аксиоматизация квантовой механиканнан дьарыктаммыта. Кини тута ойдообүт, квантовай системалары гильбертовай пространствоҕа туочка курдук күрүөххэ сөбүн. Ол иһин боростуой физикаха кэрҥнэр линейнай оператор гилбертовай пространство үрдүнэн көрдөрүөххэ сөп. Оннук буолан квантовай механика үөрэтиитэ, алгебра линейнай эрмитовай оперторга кыччатыннарыллыбта. == Оло5ун кэпсээнэ == Фон Нейман иккитэ кэргэннэнэ сылдьыбыта. Бастыкытын, Мариэттэ Кевешины ойох 1930 сыллахха ылбыт. 1937 сылахха арахсыбыт, 1938 сылахха Клара Дэн диэн дьахтары кэргэн ылбыт. Бастакы кэргэниттэн кыыс оҕоломмун - Марина, кэнники биллилээх экономист буолбут. == Литература == * Steve Heims. John Von Neumann and Norbert Wiener: from mathematics to the technologies of life and death. — MIT Press, 1980. — 568 p. — ISBN 0262081059. (англ.) * Данилов Ю. А.. Джон фон Нейман. — М.:Знание, 1981. (рус.) * William Aspray. John von Neumann and the Origins of Modern Computing. — MIT Press, 1990. — 376 p. — ISBN 0262011212. (англ.) * Norman Macrae. John von Neumann. — 1992. (англ.) * Монастырский М. И. Джон фон Нейман — математик и человек. // Историко-математические исследования. — М.: Янус-К, 2006. — № 46 (11). — С. 240-266.. * Улам С. М. Приключения математика. — Ижевск: R&C Dynamics, 272 с. ISBN 5-93972-084-6. * Вигнер Е. Этюды о симметрии, пер. с англ.. — М., 1971. — С. 204—09. * «Bulletin of the American Mathematical Society», 1958, v. 64, № 3, pt 2 {{Bio-stub}} [[Категория:1903 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:1957 сыллаахха өлбүттэр]] [[Категория:Математиктар]] [[Категория:Философтар]] [[Категория:Физиктар]] ndqmdlxdseyjprpc2a3fh2okf15iiq8 0 43044 382941 361857 2022-08-17T19:07:06Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki '''Информатика''' ({{lang-fr|Informatique}}, {{lang-en|Computer science}}) — дьайаан ньыматын хомуйуутун, харайыы, чочуйуу, биэрии, анализ уонна информацияны сыаналааһын [[билим]]э, [[көмпүүтэр]] технологиятын туттуу. {{омоон}} [[Категория:Информатика]] [[Категория:Көмпүүтэр]] 306vj9j4r6yju6e6j9bwgvojby2rjfh 0 43066 382921 382557 2022-08-17T18:09:35Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki [[Билэ:Kapitolinischer Pythagoras adjusted.jpg|альт=Пифагор Самосский|мини|543x543px|'''Пифагор Самосский''' {| class="wikitable" !'''Төрөөбүт күнэ :''' !586 биһи эрабыт иннинээҕи хойутаан уонна 569 биһи эрабыт иннинээҕи иннинэ. |- |'''Төрөөбүт сирэ''' ![[:ru:Самос|Самос]], [[:ru:Ионийский_союз|Ионийскэй союһа]]. |- |'''Өлбүт күнэ :''' !ханан эрэ 495 биһи эрабыт иннинээҕитэ. |- |'''Өлбүт сирэ :''' ![[:ru:Метапонт_(город)|Метапонт]], Лукания, Улуу Греция |} <br /> ]] Пифагор Самосский (древнегречэскэйдии. Πυθαγόρας ὁ Σάμιος, латинскайдыы. ''Pythagoras''; 570—490 сс. биhиги эрабыт иннинэ) - древнегречэскэй [[философ]], [[математик]] уонна [[:ru:Мистика|мистик]], итэҕэллээх-философскай пифагорейскэй оскуола тэрийээччитэ. ==Биографията== Пифагор олоҕун номохтон уонна дьиҥтэн араарага олус ыарахан. Олоҕо кинини тупсаҕай, муударай киhи уонна улуу учуонай диэн көрдөрөр. Кинини өссө [[:ru:Геродот|Геродот]] <<''улуу эллинскэй муударай киhитэ''>> диирэ. Олоҕун уонна үөрэҕин сүрүн төрүтэ буолаллар: философ-неоплатоник [[:ru:Ямвлих|Ямвлих]] (242—306 сс.) бэйэ суруйуута <<''[http://yanko.lib.ru/books/philosoph/yamvlih-piphagor.htm О Пифагоровой жизни]''>>; [[:ru:Порфирий_(философ)|Порфирия]] (234—305 сс.) «''[http://psylib.org.ua/books/diogenl/txt12.htm Жизнь Пифагора]''»; [[:ru:Диоген_Лаэртский|Диогена Лаэртского]] (200—250 сс.) кинигэ 8, «''[http://www.psylib.ukrweb.net/books/diogenl/txt08.htm Пифагор]''». Бу автордар быдан эрдэтээҥи автордар бэйэ суруйууларыгар тирэнэллэр. Оннук гынан Пифагор саамай биллэр бастыҥ үөрэҕин төрүтэ Пифгор өлбүтүҥ кэннэ 200 сылынан баар буолбута. Пифагор ийэлээх уонна аҕата [[:ru:Самос|Самос]] арыыттан Мнесарх уонна Партенида буолаллар. Мнесарх хаамыска-кыhааччы буолар, ол гынан баран [[:ru:Порфирий_(философ)|Порфирий]] этэринэн Мнесарх баай атыыhыт буолар. Оҕо төрүүрүн [[:ru:Пифия|Пифия]] [[:ru:Дельфы|Дельфаҕа]] сылдьан билгэлээбит диэн, того диэтэр Пифагор аата <<''[[:ru:Пифия|Пифия]] билгээбит киhитэ''>> диэн суолталаах. Эссэ Пифия Мнесарха оҕото ким даҕаны тэннэһиэ суох элбэх үтүөнү уонна туһаны аҕалыа диэбит. Ону истэн Мнесарх үөрэн кэргэнигэр саҥа Пифаида диэн уонна оҕотугар Пифагор диэн ааттары биэртэлээбит. Пифаида кэргэнин айаныгар батыһара, ол иһин Пифагор [[:ru:Сидон|Сидонҥа]] ([[:ru:Ямвлих|Ямвлиҕынан]]) ханан эрэ 570 с. биhиги эрабыт иннинэ төрөөбүтэ. Былыргы атордар этэллэринэн, Пифагор туох баар греческэй, перскай, халдеевскай, египэтский муударай дбоннорун кытта көрсүспүт уонна туох баар киһи аймах хомйбут үөрэхтэрин бэйэтигэр иҥэриммит. [[:ru:Ямвлих|Ямвлих]] суруйарынан, Пифагор 18 сааһыгар төрөппүт арыытыттан барбыт уонна сири-дойдуну тилийэ муударай дьону кытта көрсөн баран [[Эгиипэт|Египетка]] тиийбит, онно 22 сыл сылдьыбыт. Ол кэннэ кинини персидскэй ыраахтааҕы Камбис [[:ru:Вавилон|Вавилоҥҥа]] билиэҥҥик быһыытынан илдьэ барар. Вавилоҥҥа Пифагор өссө 12 сыл дьылҕаһыттары кытта кэпсэтэн, сылдьан баран дьэ төрөппүт арыытыгар 56 саастаах буолан төннөр, онно кинини муударай киһи диэн биллэнэр. [[:ru:Порфирий_(философ)|Порфрийынан]], Пифагор төрөппүт [[:ru:Самос|Самоһы]] Поликрат былааһын кытта сөбүлэспэккэ 40 сааһыгар хаалларбыт. Бу сурах төрүтэ IV үйэ биhиги эрабыт иннинэ [[:ru:Аристоксен|Аристоксен]] тылыгар турунар ол иһин дьиҥнээх диэн көрүллэр. Дьиҥнээхтии биллибэт кырдьык Пифагор [[Эгиипэт|Египеты]], [[:ru:Вавилон|Вавилоны]] ол эбэтэр Финикийэни ааһа сылдьыбыта биллибэт. Тиран [[:ru:Поликрат|Поликраты]] кытта сөбүлэспэтэҕин иһин айана эмиэ сымыйа курдук, баҕар киниэхэ чахчытык үөрэҕин тарҕатыан баҕарбыта буолуо. Пифагор гречэскэй колонияҕа соҕурууҥҥу Италияҕа [[:ru:Кротоне|Кротоҥҥа]] олохсуйар. Онно кини элбэх батыһааччыланар. Батыһааччылара Пифагор мистическэй философиялара эрэ буолбакка, өссө кини этэн биэрэр чэгиэҥ элеменнээх аксетизм уонна кытанаах майгылаах олох майгыта. Пифагор үөрэнээччилэрэ итэҕэл орденын тэрийэллэр. Онно талыллыбыт чугас толкуйдаахтар эрэ киирэллэрэ. Пифагоры ордеҥҥа айыы тэннээхтии көрөр этилэр. Бу орден [[:ru:Кротоне|Кротоҥҥа]] былаас ыла сыһаллар. Ол гынан баран пифагорейскай утарааһын санааттан VI биһиги эрабыт иннинээҕи бүтүүтүгэр Пифагор атын колонияҕа [[:ru:Метапонт_(город)|Метапонтка]] барар уонна онно өлөр. [[:ru:Ямвлих|Ямвлих]] этэринэн, Пифагор кистэлэҥ түмсүүтүгэр отут тоҕус сыл салайар, оннук гынан чугастааҕы Пифагор өлбүт эрата 491. биhиги эрабыт диэри. [[:ru:Гераклид_Понтийский|Гераклид]] этэринэн, Пифагор 80, эбэтэр 90 сааһыгар эйэлээхтик атын дойдуга барар. [[:ru:Хроника_Евсевия|Евсевий Кесарийскай]] 497 биhиги эрабыт иннинэ Пифагор өлбүт эрата диэн суолталыыр. Пифагорга Феано диэн ааттаах кэргэннээх уонна икки оҕолоох этэт. Уол оҕото Телавг диэн уонна кыыс оҕото Мийя диэн этилэр (атын төрүттүнэн уол оҕото Аримнест диэн уонна кыыс оҕото Аригнота диэн). ==Сигэлэр== * [[:ru:Ямвлих|Ямвлих]], [http://yanko.lib.ru/books/philosoph/yamvlih-piphagor.htm О пифагоровой жизни] * [[:ru:Диоген_Лаэртский|Диоген Лаэртский]], [http://www.psylib.ukrweb.net/books/diogenl/txt08.htm Пифагор] * [[:ru:Порфирий_(философ)|Порфирий]], [http://psylib.org.ua/books/diogenl/txt12.htm Жизнь Пифагора] * [http://www.philosophy.ru/library/russell/01/00.html Бертран Рассел], [http://www.philosophy.ru/library/russell/01/00.html История западной философии] * [http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Pythagoras.html Pythagoras of Samos (The MacTutor History of Mathematics archive)] * [http://plato.stanford.edu/entries/pythagoras/ Stanford Encyclopedia of Philosophy: Pythagoras] * [http://amkob113.ru/pifagor/ «Золотые стихи» пифагорейцев] Александр Кобринский Библиотекатыгар * Бесонид, [http://samlib.ru/b/beson/pithagoras.shtml Пифагорово Слово] * [http://proza.ru/2013/08/09/208 А.Охоцимский. Пифагор и пифагорейцы, число и огонь] == Өссө маны көр == * [[Пифагор теоремата]] {{Bio-stub}} [[Категория:Былыргы Греция]] [[Категория:Математиктар]] [[Категория:Философтар]] hxu90tk7glbtso8ay3hz9ugkeqgasf5 0 43097 382939 345545 2022-08-17T18:53:48Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki '''Андре́й Петро́вич Ершо́в''' - [[ССРС]] наукаларын академига, программист. == Оҕо сааһа, эдэр сааһа == Ершов А.П. [[Москуба]] куоракка 1931 сыллаахха муус устар 19 күнүгэр күн сирин көрбүтэ. Уол оҕо төрүт удьуор интеллигеннэр дьиэ кэргэнигэр улааппыт. Аҕата - химическэй промышленность үлэһитэ, ийэтэ - библиотекарь. 1937 с. дьиэ кэргэнинээн Рубежной куоракка көһөр. Алта сыл олорон баран, [[Кемерово]] куоракка көһөллөр. Хойутуу иккис уол оҕо төрүүр. 1949 с. орто оскуоланы туйгуннук бутэрбит. Ол кэннэ [[МГУ]]-га физико-техническэй факультекка киирбит. Ол эрэн 1 сыл буолан баран механико-математическай салааҕа көспүт. 4 курска циклы алгоритмныыр методика туһунан курсовой үлэтин ситиһиилээхтик туттарбыт. 1950 с. [[ССРС]] бастакы электроннай суоттуур массыына оҥоһуллубут уонна эдэр учуонай суоттатыы программатын оҥоруу ньымаларын үөрэтэр салаанан умсугуйбут. 3 сыл буолан баран устудьуоннуу сылдьан туочунай механика уонна суоттуур техника институтугар үлэлээн саҕалаабыт. == Маҥнайгы үлэлэрэ == 1954 c. университеты бүтэрэн баран суоттуур математика профилигэр аспирантуураҕа киирбит. Кини салайааччыта Алексей Андреевич Ляпунов, бэйэ дойду кибернетикатын төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ этэ. Ляпунов официальнай [[философия]]ны иҥэрбэккэ эрэ, уорэнээччитэ бэйэтэ сайдарыгар уонна бу наука эйгэтин сайыннарарын курдук баҕа санаа үөскэппит. Андрей Петрович английскай тылы эрдэттэн үөрэппит, кини бу тыл программированияҕа сүрүн тыл буолар диэн билбит. Кини өйө доло5ойдоох, ырылхай буолан программалааьынна сөптөөх. Соторунан Ершов маҥнайгы советскай электроннай суоттуур массыынанаҕа программаны оҥорууну чинчийэр бөлөххө салайааччы буолар. 1955 с. төттөрү матрицаны суоттааһынын ньымата тахсар. 1958 с. элбэх интэриэһи аҕалбыт улахан электроннай ахсаан ааҕар массыына туһунан [[монография]]та бэчээккэ тахсар. 1950 сыл бүтүүтэ аҕа дойду биир тутаах программиһа буолар. == Новосибирскай куоракка көһүү == 1957 с. эдэр учуонай наука академиятын саҥа сибиирискэй салаатыгар үлэҕэ киирии этиитин ылбыт. Бастаан Андрей Петрович [[математика]] институтугар программалааһын салаатын арыйарга үлэлээбит. Ол эрэн [[Москуба]]ҕа баар үлэтин бырахпатах. 1960 с. [[Новосибирскай]] куоракка коһорго санаммыт. 1964 с. суоттуур киин бэйэтэ туспа институт буолбут, Андрей Петрович сэбиэдиссэйинэн анаммыт. Андрей Ершов көмөтүнэн [[Новосибирскай]]дааҕы академическай куорат кибернетикаҕа бастыҥ киин буолбут. Ершов программалааһыҥҥа күүстээх оскуоланы арыйбыт. Бу салаа ол кэмҥэ эдэр учуонайдар болҕомтолорун тардыбыт. 1968 с. транслятордары тутуу ньымаларын туһунан докторскай [[диссертация]] көмүскээбит. Икки сыл буолан баран наука академиятыгар [[математика]] өттүгэр корреспонденынан талбыттар, 1984 с. - академигынан. == Программалааһын тыллара == Андрей Петрович программалааһын тылларыгар уонна систиэмэлэригэр улахан суолтаны уурар этэ. [[Альфа]] диэн тылы оҥорууга кыттыбыт. Алгибр (Альфа-гибриднай) модифицированнай тылы айбыт. Кини бэриллибит тылтан атын тылга көһөрөр аналлааҕа. Программа перфокартаҕа эбэтэр перфолентаҕа бэриллэр. 1970-1974сс. [[Альфа-6]] диэн тылы оҥорбут. Аныгыскы хардыыта дэгиттэр программалыыр Бета процессоры оҥоруу буолар. Бу процессор программа свойствотын ырыҥалыыры сатыыр уонна киирэр тылы, оптимизируйдуур транслятордары оҥорор. Ершов оҥорбут программалааһын тыллара аныгы трансляциялааһын ньымаларыгар төрүт буолбуттар. == Учууталынан үлэтэ == Учууталынан үлэтэ [[МГУ]]-тан саҕаламмыта. 1961 с. электроннай суоттуур массыынаны үөрэтэр уонна оскуолаҕа программалааһыны үөрэтэр боппуруостарынан дьарыктаммыт. Андрей Ершов эдэр программистар оскуолатын тэрийбит, үөрэх кыһатыгар программнай харалтаны оҥоруу салайааччыта. 1981 с. [[Швейцария]]ҕа буолбут норуоттар ыккардыларынааҕы конференцияҕа көмпүүтэри билии туһунан дакылаат аахпыт. [[ССРС]] үрдүк үөрэх кыһаларыгар программистары үөрэтэр былаан бэлэмнээбит. Бу учуонай оскуолаҕа [[информатика]]ны үөрэтиини төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ буолар. Айар үлэтин бүтэһик 10 сылыгар кибернетика эйгэтин сырдатыы боппуруоһунан дьарыктаммыт. == Научнай үлэлэрэ == 1955 сылтан 1988 сылга дылы 200-тэн тахса программалааһын уонна ыкса сибээстээх дьиссипилиинэлэр туһунан [[кинигэ]] уонна [[ыстатыйа]] бэчээккэ тахсар. Андрей Ершов научнай популярнай [[сурунаал]] "Квант" редакциялыыр сүбэ чилиэнэ этэ. Уһулуччулаах советскай чинчийээччи кылаата норуоттар ыккардыларынааҕы бөлөххө биһирэммит. 1965 с. суоттуур техника холбоһугун, муҥутуур кырдьаҕас уонна улахан түмсүү чилиэнэ буолбут. 9 сыл буолан баран британскай түмсүү бочуоттаах чилиэнэ буолбут. == Информатикаҕа кылаата == Учуонай программалааһын сайдыытыгар улаханнык сабыдыаллаабыт. «[[Информатика]]» тиэрмин биһиги дойдубутугар кини көҕүлээһининэн баар буолбут. [[Информатика]] туһунан үлэтигэр саҥа наука сыалын-соругун чопчулаабыт. 1960-с сс. бүтүүтүгэр бэйэ дойдуга программалааһын салааҕа тутаах киһи буолбут. Бэйэтин өҥөтүгэр хас да орден уонна мэтээл ылбыт. == Архыыба уонна библиотеката == Ершов дэҥҥэ көстөр архыыбыгар 500-тэн тахса кини олоҕун суолун уонна [[ССРС]]-ка [[информатика]] сайдыытын көрдөрөр докумуон хаалара баар. Онно кини лекцияларын конспега, курсовойун уонна дипломнайын суругун харата, дэҥҥэ көстөр Альфа-трансляторы оҥоруу саппыыскалара, коллегаларын кытта суруйсуулара, мунньах боротокуоллара, кыраныысса таһыгар программалааһыҥҥа аналлаах араас командировкаларга сылдьан суруйбут [[сурук]]тара бааллар. Илиинэн суруллубут [[ыстатыйа]]лар, монографиялар, үлэлэрин былаана, дьиссипилиинэни кэспит дьон быһаарыы суруктара бааллар. Уопсайынан бу матырыйааллар ол бириэмэ саҕанааҕы атмосфераны үөскэтэллэр. Баар соҕотох Ершов олоҕун тухары хомуйбут библиотекатыгар 30 тыһыынча [[кинигэ]], [[сурунаал]], конференциялар үлэлэрэ, [[ыстатыйа]]лар бааллар. Андрей Петрович библиотеката кыраныысса таһыгар сылдьыбытын кэннэ эбиллэ турбут. Омук табаарыстарын кытта Андрей [[кинигэ]] атастаһара. Киниэхэ норуоттар ыккардыларынааҕы [[сурунаал]]лары ыыталлара. Ершов өлбүтүн кэннэ кини салҕааччылара туох баар [[кинигэ]]лэри, [[сурунаал]]лары, докумуоннары [[информатика]] систиэмэтин институтугар биэрбиттэр, Ершов аатынан мемориальнай библиотека арыллыбыт. == Тус олоҕо == Устудьуоннуу сылдьан көхтөөх олоҕу тутуһара, спордунан дьарыктанара. 21 саастааҕар биир курска уорэнэр кыыһын Нина Михайловна Степанованы кэргэн ылар. 1953 с. Василий уол оҕолоноллор. Ол эрэн эдэр ыал тус-туспа уопсайга олорбуттар. Уолаттар уонна кыргыттар уопсайдара туспа дьиэҕэ турбуттар. Андрей аспирантуураҕа киирбитин эрэ кэннэ туспа хостоммуттар. Нина үөрэҕин бүтэрэн баран, [[МГУ]]-га программиһынан үлэлээбит. Ол кэннэ үрдүкү лаборанынан [[математика]] институтугар үлэлээбит. 1959 с. Анна кыыс оҕоломмуттар. Ершов поэзиянан, гитараҕа оонньуунан умсугуйар, ыллыыр, хоһоон айар этэ. Р.Киплинг хоһоонун английскайтан нууччалыыга тылбаастыыра. 57 сааһыгар ыарахан ыарыыттан өлөр. == Туһаныллыбыт литература == * {{книга |автор = Ершов А. П. |часть = |заглавие = Введение в теоретическое программирование: Беседы о методе |оригинал = |ссылка = |ответственный = |издание = |место = М. |издательство = Наука, Главная редакция физико-математической литературы |год = 1977 |том = |страницы = |страниц = 288 |серия = |isbn = |тираж = }} * {{книга |автор = Ершов А. П., Монахов В. М., Бешенков С. А. |часть = Часть первая |заглавие = Основы информатики и вычислительной техники: Пробное учебное пособие для средних учебных заведений. В 2-х частях |оригинал = |ссылка = http://lib.mexmat.ru/books/65541 |ответственный = Под редакцией А. П. Ершова и В. М. Монахова |издание = |место = М. |издательство = Просвещение |год = 1985 |том = |страницы = |страниц = 96 |серия = |isbn = |тираж = }} * {{книга |автор = Звенигородский Г. А. |часть = |заглавие = Первые уроки программирования |оригинал = |ссылка = |ответственный = Под редакцией А. П. Ершова |издание = |место = М. |издательство = Наука, Главная редакция физико-математической литературы |год = 1985 |том = |страницы = |страниц = 208 |серия = Библиотечка «Квант». Выпуск 41 |isbn = |тираж = }} [[Категория:Математиктар]] 5nm1p9qv7zmo915n1i1wvry7keak5a1 0 43129 382940 362333 2022-08-17T18:57:16Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki {{Infobox Scientist |birth_name = Я́коб Берну́лли |image = Jakob Bernoulli.jpg |caption = Niklaus Bernoulli уруhуйа |birth_date = {{birth date|1654|12|27|df=yes}} |birth_place = [[Базель]], [[Швейцария]] |death_date = {{death date and age|1705|08|16|1654|12|27|df=yes}} |death_place = [[Базель]], [[Швейцария]] |ethnicity = [[Швед]] |fields = [[Математика]] |known_for = [[Базельский университет]] |residence = {{флагификация|Швейцария}} }} Я́коб Берну́лли ({{lang-de|Jakob Bernoulli}}, тохсунньу 6, [[1655]] с., Базель – [[1705]]) — [[швейцария]] [[математик|математига]]. Вероятность (сабаҕалааһын) түөрүйэтин уонна Математическай ырытыы олохтооччулартан биирдэстэрэ. Бернулли, Иоганн убайа буолар. Кинилиин тэннэ Вариационнай исчисленияны саҕалаабыта. Чааhынай түгэни дакастаабыта Улахан чыыhыла сокуона — Бернулли теоремата буолар. Базель университетыгар математика профессора (1687 сылтан саҕалаан). Берлин уонна Франция билим академиятын чилиэнэ. == Олоҕун олуктара == Аҕата Николай Бернулли диэн фармацепт иэдэлээҕэ. Бастаан, аҕатын баҕатынан Базаель университетыгар таҥара үэрэҕэр үэрэммитэ, ол сылдьан бэйэтэ математиканан дьарыгырбыта. Университекка 5 омук тылын үэрэппитэ (французкай, итальянскай, английскай, латинскай уонна греческай). 1671 сыллаахха философия оттүнэн учуонай истиэпэнин ылбыта. 1676-1680 сылларга Европаны кэрийбитэ. Ол сылдьан Францияҕа Декарт идеяларын үэрэппитэ. Дойдутугар төннөн баран чааhынай учууталынан үлэлээбитэ. 1682 сыллаахха Нидерландыга уонна Англияҕа сылдьыбыта. Ол сылдьан Гюйгенстыын, Гуктуун уонна Бойллыын билсибитэ. Эһиилги сылыгар Юдит Штупанус диэн кыыһы кэргэн ылбыта. Уоллаах кыыс оҕоломмуттара. 1683 сылтан Базель университетыгар физикаҕа лекция ааҕар буолбута. 1687 с. Базель университетыгар профессорынан талыллыбыта, онно олоҕун тухары улэлээбитэ. 1699 сыллаахха Франция билим академиятын чилиэнэ буолбута, онтон 1702 сыллаахха Берлин билимин академиятыгар эмиэ киирбитэ. 1705 с. атырдьах ыйын 16 күнүгэр сэллик ыарыттан сылтаан суох буолбута. Базель сборугар көмүллүбүтэ. Уҥуоҕун маhыгар логарифмическай спираль уруhуйдаммыта. Якоба уонна Иоганна Бернулли ааттарынан ый кратера ааттаммыта. == Ситиһиилэрэ == 1690 сыллаахха кривой Лейбнициҥ токур формалаах сорудаҕын суоттаан, дакаастабылын таhаарбыта. Ол үрдүнэн дифференциальнай интеграл суотун оҥорбута, маны суоттуон иннинэ «[[интеграл]]» диэн өйдөбүл биллибэт этэ. == Туhаммыт литература == * https://ru.m.wikipedia.org/wiki/Бернулли,_Якоб [[Категория:1655 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:1705 сыллаахха өлбүттэр]] [[Категория:Математиктар]] fprmegutd9rf3c8vyz0o4rq3xxl6h9m 0 43600 382959 347362 2022-08-17T22:29:59Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki Угут Күөл ({{lang-ru|озеро с обильной водой}}) — [[Сунтаар улууһа|Сунтаар улууһун]] [[Элгээйи нэһилиэгэ (Сунтаар улууһа)|Элгээйи нэһилиэгэр]] баар киэҥник биллэр сыһыы (62°29'48.5"N 117°37'24.3"E). [[Элгээйи (Сунтаар улууһа)|Элгээйи]] нэһилиэнньэлээх пуунуттан 5 км. тэйиччи сытар. Угут Күөлгэ ыһыахтыыр паарка, оҕо сынньалаҥ лааҕыра, сайылыктар бааллар. ==Географията== Бүлүү өрүс сүнньүтүгэр хочотуҥу сыһыы. Иэнэ 998 га. Урукку кэмнэргэ ситимниир уу тымырдара суох буолан бэйэтэ бэйэтигэр күөлүн уута элбиир уонна аҕыйыыр этэ. 2017 сылтан хоруу хаһыллан толору ууланнаҕына Харыйалаах үрэххэ түһэр. Угут Күөл түөлбэ сыһыылартан (хонуулартан) турар: Батакай - (арҕаалыы-соҕуруу), Силип Солооһуна (арҕаа), Турку - (хотугулуу-арҕаа), Уһун Атах (хотугулуу-арҕаа), Харба (хоту) Көлүйэ (хотугулуу-илин), Дьөссөк (илин), Мэчэкэ (соҕуруулу илин), Торулуур (соҕуруу), Бэрэ. Соҕуруу сытар тиит, бэс уонна хатыҥ булкаастаах арыы ойуур ыһыахтыыр сиргэ кубулуйбут. Урут-уруккуттан биэс күөллээх: "Билии", "Угут Күөл", "Турку", "Харба", "Көлүйэ", угут дьылларга бу күөллэр бэйэ-бэйэлэрин кытта силбэһэллэр. Күөллэригэр собо балык сөбүлээн үөскүүр, кус-хаас түһэн ааһар, кураанах кустар үөскүүр сирдэрэ. ==Климат== ==Историята== Угут Күөл дириҥ историялаах, былыр-былыргыттан сахалар үөскээн олорбут түөлбэлэрэ, Угут Күөл сыһыыларын тула хас да өтөх онно бааллара туоһулууллар. Ситэ чинчийиллэ-үөрэтиллэ илик. Киэҥник биллиитин [[Зверев Сергей Афанасьевич|Сергей Афанасьевич Зверев - Кыыл Уола]] уонна [[Журавлев Семен Максимович|Семен Максимович Журавлев]], Элгээйи совхоһун бастакы директора Угут Күөлү ыһыахтыыр сир оҥостоллоруттан саҕаланар. Совхоз саҕана Мэчэкэ фермата, Көлүйэ диэн сайылык, Угут Күөл диэн нэһилиэнньэлээх пуун бааллара биллэр. Билигин Угут Күөлгэ 50-тан тахса сири туһанааччы оттуур сирдээх. {{Suntar-uluus-geo-stub}} [[Категория:Сунтаар улууһа]] ghr5h2gcrzi7mgux5lax7jbokz52gk9 0 45101 382954 380160 2022-08-17T19:44:25Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist|Name=Момоко Кикути|Img=|Born={{Birth date and age|1968|5|4}}|Background=solo_singer|Genre=[[J-Pop]]|Years_active=1984 - билиҥҥи кэм|Occupation=Ырыаһыт, Артыыс|native_name=新原 桃子|native_name_lang=ja|Label=VAP (1984 - 1991) Epic/Sony Records (1993 - )|Birth_name=Кикути Момоко}} '''Момоко Кикути''' ({{lang-ja|菊池 桃子}}, Ыам ыйын 4 күнүэр [[1968]] сылга төрөөбүтэ, [[Синагава]], [[Токио]], [[Дьоппуон]])<ref>http://www.parfit.co.jp/artist/momoko/index.html</ref> - Дьоппуон айдола, ырыаһыта уонна артыыһа. Кини өссө Emom уонна Momokoselection диэн дьахталлар табаардарын консультаана буолар. Хаанын бөлөҕө - B. Хос аата "Момо-Тян". <br /> == Биографията == Момоко Кикути Синагаваҕа ыам ыйын 4 күнүгэр төрөөбүтэ. Төрөппүттэрэ [[Хоккайдо|Хоккайдоттан]] төрүттээхтэр. === Дьиэ кэргэнэ === Момоко урукку кэргэнэ Тецу Нисикава - улуу гольфист. Онтон быйылгы кэргэнэ Хироо Ниихара - улуу бюрократ. Бастакы кэргэниттэн икки оҕолоох. === Карьерата === 1982 сылга Момоко Кикути телевидениеҕа уһуллан саҕалыыр. Онтон 1984 сылга, 16 сааһын туолуон иннинэ, кини [[айдол]] курдук бастакы синглын таһаарар уонна чаҕылҕанныы аатырар. 80-устар бүтүүтүгэр Момоко айдол аатыттан өрүһүнэ сатаан, RA MU диэн музыкальнай бөлөҕү аспыта. Ити бөлөх ордук оригинальнай матырыйааллаах уонна рок музыканы оонньуур этэ. Ол гынан баран бөлөх улаханнык аатырбатаҕа. Төттөрү айдол буолумаары, Момоко киинэ артыыһа буоларга туруммута уонна сотору буолан баран артыыс курдук аатырбыта. == Дискография == {| class="wikitable" |+Студийнай альбомнара !Сыл !Аата !Лейбл |- |1984 |''Ocean Side'' | rowspan="8" |Vap |- |1985 |''Tropic of Capricorn'' |- |1985 |''Terra Warrior Ψ Boy Original Sound Track'' |- |1986 |''Graduation Memories'' |- |1986 |''Adventure'' |- |1986 |''Graduation Memories (Piano And Orchestra Version)'' |- |1987 |''Escape from Dimension'' |- |1991 |''Miroir'' |- |2014 |''青春ラブレター 〜30th Celebration Best〜'' |Epic Records |} {| class="wikitable" |+ !Сыл !Аата !Лейбл |- |1984 |青春のいじわる (Seishun no ijiwaru) | rowspan="13" |Vap |- |1984 |Summer Eyes |- |1984 |雪にかいた Love Letter |- |1985 |Sotsugyō (Graduation) |- |1985 |Boyのテーマ (Boy no Theme) |- |1985 |もう逢えないかもしれない (Mō aenai ka mo shirenai) |- |1986 |Broken Sunset |- |1986 |Deja Vu |- |1986 |夏色片想い (Natsu-iro kataomoi) |- |1986 |Say Yes! |- |1987 |アイドルを探せ (Idol o sagase) |- |1987 |Nile in Blue |- |1987 |ガラスの草原 (Garasu no sōgen) |} {| class="wikitable" |+Компиляциялара !Сыл !Аата !Лейбл |- |1989 |''The Greatest Hits (Majestic Twelve)'' | rowspan="4" |Vap |- |1993 |''Special Selection 1'' |- |1993 |''Special Selection 2'' |- |2011 |''Golden ☆ Best'' |} == Фильмография == {| class="wikitable" !Сыл !Аата !Оруола !Сеть !Быһаарыы |- ! colspan="5" |ТВ оруоллара |- |1985 |''Graduation'' |Momoko Watanabe |NTV | |- |1987 |''Koi wa Hi-ho!'' |Momoko Furuya |NTV |Сүрүн оруол |- | rowspan="2" |1989 |''Kimi no Hitomi ni Koishi Teru!'' |Machiko Mochizuki |Fuji TV | |- |''Dō-kyū-sei'' |Kyoko Sakura |Fuji TV | |- | rowspan="3" |1990 |''Hotel'' |Kyoko Mizutani |TBS | |- |''Koi no Paradise'' |Shiori Nanami |Fuji TV | |- |''Yonimo Kimyōna Monogatari: Kuse'' |Mariko Yoshinaga |Fuji TV | |- | rowspan="4" |1991 |''Pattern B (Hana no OL-hen): Giri Choko ni o Yōjin'' |Noriko |TBS |Сүрүн оруол |- |''Nurse Station'' |Mariko Nakata |TBS |Сүрүн оруол |- |''Vingt Cinq Ans Kekkon'' |Yuko Matsunaga |Fuji TV | |- |''Jinan Jijo Hitorikko Monogatari'' |Arika Sayaka |TBS | |- | rowspan="3" |1992 |''Nobunaga King of Zipangu'' |Nōhime |NHK | |- |''Someday My Prince Will Come'' | |Fuji TV | |- |''Pa Te O'' |Mari Egawa |Fuji TV |Сүрүн оруол |- | rowspan="2" |1993 |''Ano Ni Tsu ni Kaeritai'' |Chiako Aoki |Fuji TV |Сүрүн оруол |- |''Yellow Card'' |Noriko Yasaka |TBS | |- | rowspan="2" |1994 |''Tekireiki'' |Makoto Takase |TBS |Сүрүн оруол |- |''Otokogirai'' |Akiitoguchi Hosokawa |TBS |Сүрүн оруол |- |1995 |''Akarui Kazokukeikaku'' |Riko Sakamaki |Fuji TV | |- | rowspan="2" |2007 |''Yamada Tarō Monogatari'' |Ayako Yamada |TBS | |- |''Churaumi Kara no Nengajō'' |Yoshiko Morita |Fuji TV | |- |2008 |''Marumaru Chibi Maruko-chan'' |Takashi-kun's mother |Fuji TV | |- | rowspan="4" |2010 |''Fukusuke'' |Yukiko Iragashi |THK | |- |''Nyotei Kaoruko'' |Kaoruko Itami |TV Asahi | |- |''Nasake no Onna: Kokuzeikyoku Sasatsu-kan'' |Yuka Taniguchi |TV Asahi |1 Эпизод |- |''Ojīchan wa 25-sai'' |Asuka Kurihara |TBS | |- |2013 |''Glass no Ie'' |Hiroko Onaka |NHK | |- |2014 |''Asunaro San San Nana Hyōshi'' |Hiroko Fujimaki |Fuji TV | |- |2015 |''Happy Retirement'' |Kiyoko Yasui |TV Asahi | |- |2018 |''Boys Over Flowers Season 2'' |Oto Edogawa's mother |TBS | |- |2020 |''Yell'' |Masa Koyama |NHK | |} === Киинэ оруоллара === {| class="wikitable" !Сыл !Аата !Оруола !Быһаарыы |- |1984 |''Pantsu no Ana'' | |Бастакы оруола |- |1985 |''Tera Senshi PS Boy'' |Momoko |Сүрүн оруол |- |1986 |''Bakumatsu Seishun Grafiti Ronin Ryoma Sakamoto'' |Okiku | |- |1987 |''Idol Wosagase'' |Chikako Fujitani |Сүрүн оруол |- |1992 |''Pa Te O'' |Mari Egawa |Сүрүн оруол |- |1998 |''Sore Ike! Anpanman te no Hi-ra o Taiyō ni'' |Rina-chan |Саҥарара |- |2005 |''Pokémon: Lucario and the Mystery of Mew'' |Irene / Rene |Саҥарара |- |2011 |''Princess Toyotomi'' |Kunimatsu's mother | |- |2017 |''Peach Girl'' |Sakurako Adachi / Momo's mother | |- |2019 |''Angel Sign'' | | |} == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} [[Категория:1968 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:Ырыаһыттар]] [[Категория:Артыыстар]] [[Категория:Дьоппуон култуурата]] [[Категория:Музыка]] [[Категория:Музыканнар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] s4u8452bjpgw5mre8h7f00fa5lur3y2 0 46691 382947 362761 2022-08-17T19:30:24Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki '''Японскай музыка''' араас жанрдартан саҕалаан, үгэс буолбут уонна бэйэ эрэ жанрдарыттан саҕалаан аныгы музыка араас жанрдарыгар тиийэ, тулалыыр эйгэлэргэ ураты уратылаах сценаҕа, атын дойдуларга хатыламмат. Япония музыкальнай ырыынага 2008 сыллаахха Америка кэнниттэн аан дойдуга иккис буолбута[1]. "Музыка» диэн Термин (яп. (Онгак) икки иероглифтан турар: звук (яп. (Он) уонна комфорт, Тал (яп. (ГАК)[2]. Япония музыкатын бэлиэтииргэ " хогак» (яп. Хо: ГАК, букв. «төрөөбүт дойду музыката»), «вагак» (яп. Вагак, букв. «японская музыка») эбэтэр «кокугак " (яп. Кокугак, кокугак. «национальная музыка»). Үгэс буолбут инструменнары уонна жанрдары таһынан, японскай музыка эмиэ «колодцев ыллыыр» уонна «чааскыны ыллыыр»курдук ураты инструменнарынан биллэр. Атын уратытынан Япония музыката киһи тыынын интервалларыгар олоҕурар, математика отчуотугар олоҕурар[3]. 1990- с сыллартан саҕалаан Япония музыка Арҕаа өттүгэр киэҥник биллэр уонна киэҥник биллэр, бастатан туран, дьоппуон, j- rop, visual keei курдук уһулуччулаах жанрдарынан биллэр. Маннык музыка саунтурь быыһыгар аниме эбэтэр видеоигрга киирсэр, Япония култууратын араас фестивалларыгар практическай бөлөхтөр уонна толорооччулар кэлэллэр. == История == === Норуот музыкальнай үгэстэрин үөскэтии === Японияҕа музыкальнай культура былыргыттан баар, ол гынан баран археологическай туоһуларга олоҕурбут былыргы японскай музыка, ону тэҥэ Кытай хроникаларыгар олоҕурбут суруктарга сыһыарыы, олус сыстаҕас уонна биир суол. Бамбук флейта ямо- буэ, былыргы лютня вагон эбэтэр ямо- гото уонна да атын притив инструменнара туһаналлара. 701 сыллаахха Олоҥхо кодексатын быһыытынан, император тиэргэнин музыкатыгар эппиэттээх государственнай орган тэриллибитэ. Омук, бастатан туран, Кытай, музыка, ону тэҥэ ол кэмҥэ баар буолбут норуот музыкатын үөрэтии саҕаланна. Омук музыката Япония мировориятын уонна эстетикатын нуормаларыгар сөп түбэһэр. Ылыллыбыт музыка араас Дворцовай дьаһалларга толоруллар буолла. === Музыка арҕаа көрүҥүнэн үөскээһинин саҕалааһын === Европейскай музыка Японияҕа Мэйдзи революция кэнниттэн өтөн киирэн барбыта. 1872 сылтан Япония оскуолаларыгар европейскай манерга ырыалары үөрэтии киллэриллибитэ, онтон 1887 сылтан Токийскай музыкальнай оскуола аһыллыбыта, онно Европа уонна Америка деятеллэрэ ыҥырыллыбыттара. Японияҕа европейскай музыка пропагандатыгар биллэр оруолу Москватааҕы консерватория выпускнига, Токийскай университет философиятын преподавателэ, 1893-1914 с. немец Рафаэль фон Кебер оонньообута. Кини, чуолаан, 1903 с. Японияҕа бастакы европейскай Опера туруутугар пианиноҕа доҕуһуоллаабыта. 1920- с сыллар бүтүүлэригэр дойдуга бастакы популярнай музыка үөскээн эрэр, үгүстэригэр Америка эстрадатын үтүктүү этэ. Жанр "рюкок" (яп. Онно " популярнай ырыа»диэн ааты ко:к). Чуолаан бу жанрга, дьоппуон ырыаһыттара үгэс буолбут ырыаларын уларыттылар, холобур кобуси, классическай Европа дойдуларыгар. Рюкок жанр быһыытынан өссө ааспыт үйэ 60- с сылларыгар диэри олорбута уонна ол кэмтэн ыла икки хайысхаҕа, энка уонна попсуска сөп түбэһиннэрэн икки хайысханан арахсыбыта. Инникитин жанр тахсарыгар бастакы ыҥырыынан Катяша ырыата (яп. Туох да көҥүлэ суох Катяны үллэстии " Роман Николаевич Толстой «тиллии» романын сабыдыалынан симпозиторынан суруллубут. 1914 сыллаахха композиция аан бастаан ырыаһыт Мацуьа толорбута уонна ол кэмҥэ олус популярнай буолбут, онно кытта 20 000- тэн тахса пластмасса атыыламмыта. Сорох чинчийээччилэр санааларынан, бу Япония музыкатыгар, «Япония народнай уонна арҕаа музыка гибрида» диэн бастакы «арҕаа»ырыалара этэ. Ырыа дьоно- сэргэтэ арҕаа музыкаҕа интэриэһи биэрбиттэрэ, 1937 с. дойдуга саамай киэҥник биллибитэ. Ол иннинэ, өссө 1934 сыллаахха японскай опера үөскүүр. Бу кэмҥэ, доҕор- атас Япония музыкальнай сценатыгар саҥа ааттар тахсан эрэллэр, оттон композитордар омук жанрдарын интэриэһиргээн эрэллэр, ол быыһыгар джаз баар. Бастакы итинник эксперимент-композитор Масао Когда уонна ырыаһыт Итиро Фудзия ыыттылар. Кинилэри «Сакэ ваида ка тамэики ка» (яп. Дьон аньыыларын- хараларын, аньыыларын- хараларын, аньыыларын- хараларын«) 1931 с. дойдуга толору хит буолан, фудзия брунер быһыытынан, онтон гитараҕа кэтэрдэҕинэ, аньыыларын- хараларын үллэстэр. Атын ырыата «о кэтэ» (яп. Шишигин, «холмтан») 600 тыһыынчаттан тахса копия атыыланар. Үгэргээн эттэххэ, Фудзия аҥаардас бэйэтин санаатын толоруу мандарын оҥоруутуттан саҕаланан эрдэҕинэ, бу куһаҕан тониох курдук ылыныллыбыта, оттон бэйэтэ уһуллубута, биир да преподаватели көмүскүүр буолан, уһуллубута. === Байыаннай ырыа === Ол гынан баран, барыта 1937 сыл сайыныгар Ньукулай «норуот ырыалара» (кокумин ка:?), Япония музыкатыгар улахан биһирэбили ылбытын туһугар, ол гынан баран сыыйа- баайа, ити «Япония байыаннай ырыалара»диэн ааттанар дьон көстүүлэригэр тириэрдэр. Бу жанр гунка (дьоп. 軍歌?), XIX- с үйэ ортотугар курдаттыы көстөн кэлэн Япония армиятыгар байыаннай да ырыалар, оркестрдар дуу, хоролор дуу бааллара. Дойду тас өттүгэр бу тиэрмин сэрии бүтүөр диэри Япония байыаннай ырыалара эрэ ааттаммыттарын үрдүнэн, Японияҕа гункаҕа ханнык баҕарар байыаннай ырыалар, ол иһигэр атын дойдулар. Сэрии кэмигэр музыканнар үксэ байыаннай ырыалары суруйарга, толорорго күһэллибиттэрэ, ол иһин милитаризмы пропагандалааһыҥҥа түбэһэн, бэлиитикэ кэнниттэн кириитикэлэммиттэрэ. Ол кэмҥэ, үгүстэр кэлин кэмсиммиттэрэ, холобур, кинилэр ортолоругар элбэх байыаннай уонна патриотическай харитердар автордара буола сылдьыбыт Юдзи Косэки композитора эбит. Сэрии кэнниттэн байыаннай ырыалар тыйыс табаҕа түбэстилэр, оннооҕор Япония ырыатын историятын үөрэтэргэ кыһамматтар, сорохтор "фроҥҥа буойун ыытарга ырыа" (дьоп. Ол эрээри, манна киһи аймах туох киһитий?) киһи быраабын араҥаччылыыр тэрилтэ сүрүн музыкальнай темата буолбута. Бу ырыаларга көрдөрүллэр сүрүн биричиинэлэрин ортолоругар националистическай характер баара. 1946 с. " норуот ырыаларын» сөргүппүтэ эрээри, номнуо историческай ырыалар тустарынан программаны быһыытынан ылыныллыбыттара, онно эрэ сөп түбэһэр кыахтаммыта. == Регионнааҕы үгэс == Япония музыкатыгар икки сүрүн музыканан арахсаллар: рюкюк (окинавия) уонна айнская. === Строй «ё» === [[Билэ:D Yo scale.png|орто|мини|392x392пкс|Звукоряд строя «ё» от ноты «Ре» с добавлением нот «Фа» и «До»]] «Е» диэн дорҕооно дьоппуон үгэһин, дьоппуон үгэһин тутуһар, дьоҥҥо- сэргэҕэ ырыаҕа- тойукка ураты буолар. Билиҥҥи кэмҥэ «е» дорҕооно норуот музыкатыгар эмиэ сыһыаннаах. «Рюкюйский строй» диэн ааттаах, барыны- бары «е»туһаттан тахсар. == Билиҥҥи музыка == Урут Японияҕа "каекек" диэн арҕаа стилинэн музыканы бүтүннүү ааттаабыттара эрээри, 1990- с сыллар саҥаларыгар Япония музыкатыгар быһыы- майгы Америкаҕа уонна Европаҕа үөскээбитэ-бары жанрдар бытарыйан, бутуллан хаалаллара. Дьоппуон музыкатын урукку категориялара бары ис хоһооннорун сүтэрбиттэр, эбэтэр туох эрэ атын, оттон «кекек» диэн термин«эмэгэттэргэ»эрэ туһаныллыбакка хаалбыт. Оччолорго дьоппуон музыкальнай маҕаһыыннара просто уонна табыгастаах атыылаһааччылар табыгастара Япония поп- музыкатын аныгы дьоппуоннар «J- pop» курдук категориялыырга быһаарбыттар, оттон экки хомуньуустара «каеке»диэн ааттаммыттар. Билигин маҕаһыыннар түөрт полкаларга музыканы оҥороллор: J- pop (японская поп- музыка, арҕааҥы поп- музыка, энк (урукку дьоппуон баладата) уонна классическай музыка. Урут каекека диэн ааттанара, билигин тэтиминэн эбэтэр тэтиминэн көрөн. === Дьоппуон поп- музыката === Япония поп- музыка 1990- с сыллардааҕы курдук үөскээбитэ, оттон кини силис тардыыта өссө 1960- с сыллардаахха бэлиэтэммитэ, Японияҕа The Beatles курдук бөлөхтөр бааллара. Ол саҕаттан саҕалаабыт жанр быһыытынан билигин даҕаны кекек (яп. (Каэ: кеке, "лирическэй исполняющая музыка"), кини 1920-1980 сс. Япония поп- музыкатын этаба этэ, ол кэнниттэн дьоппуон жанрын доминациялыыр формата буолбута. [[Билэ:Ayumi Hamasaki Asia Tour 2008 Stage.jpg|мини|388x388пкс|Выступление королевы японской поп-музыки Аюми Хамасаки в 2008 году.]] Япония популярнай музыка сайдыытыгар инники түһүмэхтэртэн уратыларга, дьоппуоннар манерга анаммыттара. Аны арҕаа музыкаттан Япония үгэс буолбут музыкатыгар суох элеменнэр ылылыннылар. Билиҥҥи музыка сыыйа- баайа Япония пентатоникатын уонна үгэс буолбут мелодияларын уонна хаамыыларын, композицияларын туһанан суруллубут композицияларын дойду олохтоохторугар киэҥник биллэллэр. Сыыйа «саундо группа " (яп. Ол иһигэр the Beatles туһаайыытынан баар «бөлөх дорҕоонноро») Япония музыкатын уонна саҥа, «арҕаа» тииптээх бөлөхтөр икки ардыларыгар көс дорҕооннор баар буолбуттара. Дьоппуон термин аан бастаан Арҕаа манерга суруйбута. Дьиҥэр, аан дойду үрдүнэн бүрүүкээбит евробит жанрын вокалиһа аа Мицухиро Хидак Европа жанрыттан таһаарыылаах буолар диир. Ол да буоллар, «J- POP» диэн өйдөбүл өссө уопсай, онон киниэхэ 1990- с сылларга ордук популярнай рок- бөлөхтөр сыһыаннара буолбуттара, оттон сорох музыканнар жанрга сыһыаннаах буолан, айымньыга ис хоһоонноох матыыптары үөскэппиттэрэ. 1990 с.Япония дорҕоонун индустриятыттан ураты, Япония дорҕоонун индустриятыттан ураты (кини им- индустриятыттан ураты) Япония дорҕоонун холбуур термин курдук pop- popands сыһыарбыта. Аан бастаан Япония попсатын сценатыгар Доминациялыыр мусукааннар (яп. Бүтүн дэлэгээссийэттэн (Бүлүүттэн), кини Музыканнартан 1990- түү тыһ. солк.. Бу толорооччулар ортолоругар 1990- с сыллар саҕаланыыларыгар Нам норуодунай ырыаһыта, 1995-1997 сс. музыкальнай сулус буолбут эдэр дьоппуоннар бөлөхтөрө эмиэ бааллар. Кини кэлиҥҥи гярусса мода элеменнэрин укта, холобур, кыргыттар «мини- юбка + саппыкы " стилин копиялаан, солярияҕа курдук элбэх бириэмэни ыыталлара. 2009 с. «модной иконой Японии 1 нүөмэрдээх» диэн ааттаммыта, ону тэҥэ куоластааһыҥҥа Хамасак Аюми — музыкальнай жанрынан сүрүн утарсааччытын быһыытынан биллибитэ. Ону аныгыскы стилинэн аныгыскы нүөмэргэ "Оросохотох" диэн ааттаабыттар. Но В это время термин разгляется и модным языком, наполнивается молодые девушки, секс- и дорогую жизненными ценами. Итини сэргэ гяру- муода Байҕал таһыгар популяризацияланар уонна тас көстүүтэ уларыйар. 2000- с сыллар саҕаланыыларыгар хамсааһын көҕүлээһинэ Япония поп- музыкатыгар эрэллээхтик хардыылыыр. Ол лейлэҕэ сурулла сылдьар музыканнар ортолоругар Куолакт, Быһыылаах- таһаалаах Дуораан, Хатылы, о.Д. А. Кнн, Avex Group — Япония поп- культуратын салайар. === Дьоппуон джаһа === Сорох сыаналыылларынан, Японияҕа аан дойдуга саамай элбэх киһи олорор. Итини таһынан джаза — АХШ саамай төрөөбүт дойдутугар-Япония култууратын кытта булкуһууга олоҕурбут «Азия-Америка джаз» жанр баар. Аан бастаан Япония уонна Америка кириитиктэриттэн тахсыбыт Америка джазатыгар аан бастаан утаа Япония уонна Америка критиктэриттэн тахсар Америка джазатыгар аан бастаан дьоппуоннары уларыппакка, аан бастаан норуот мелодияларын кытта эксперименнэринэн биллэрбиттэрэ. Сорох критиктар этэллэринэн, дьоппуоннар дзэн- буддизм идеалларын уонна атмосфератын көрдөрөр. Билигин Япония джаза сценатын киинэ Токиоҕа сытар; ол кэмҥэ, үгүс толорооччулар атын куораттартан кэлэллэр. === [[Pop rock|Дьоппуон рок музыката]] === Рок метала-Япония сцената киэҥ. Дьоппуоннар рок бөлөхтөрө, холобур, The Alfal бөлөх 100 000- тэн тахса киһилээх аудиторияны хомуйаллар. Сорох бөлөхтөр аан дойду жанрдарыгар, холобур, саҥа романтикаҕа кылааттарын оҥордулар. Улахан ситиһиилэр биир эрэ Японияҕа 79 мөлүйүөнтэн тахса дисканы атыылаабыттара уонна Голливуд аллеяҕа бэйэтин сулустарын ситиспит бастакы бөлөх буолбуттара. Онуоха Япония металлистара бэйэлэрэ бэйэлэрин- бэйэлэрин " территорияларыгар «үгүстүк тахсан музыкальнай былааҥҥа дьайаллар. === Дьоппуон тимир ырыата === [[Билэ:Loudness 2010 01.jpg|хаҥас|мини|354x354пкс|Loudness в современном своём составе выступают в Гамбурге, Германия в 2010 году]] Япония металын пионердара 1975 сыллаахха тахсыбыт хард- рок бөлөх уонна хви- рок бөлөҕө 1981 сыллаахха тахсыбыт Лоудуднай бөлөх уонна гитарист, Акир Такасаки олус биллэр. Аатырбыт вокалист Эйдзо Сакамотаны салайбыт атын култуура бөлөҕүн кытары ити үс бөлөхтөрү эдэр японскай метал- хамсааһыны салайбыттара. Кинилэр барыта 80-90 сс. арҕаа дойдуларга үчүгэйдик биллэр кыахтаммыттара эрээри, ол кэмҥэ японскай тыраахтары оччолорго арҕаа металл музыкатыгар биллэллэрэ. Ону тэҥэ 1982 с. көстүбүт стилистиканы, сүргэни көтөҕөр бөлөҕү эмиэ ыарырҕатан, мелодичнай металл- дорҕооннору кытта ситимнээн суруйуохха сөп. Аан дойду биир биллэр металл- коллектива, ону таһынан бэйэтин иһигэр баар таһырдьа иистэнньэҥ имидж оҥостор ураты табыгастаах. Группа вокалиста- Демон Когурэ группа распадын кэнниттэн ситиһиилээхтик сольнай карьеры саҕалаабыта уонна Япония поп- культуратынан сибээстээн ахтыллыбыта. 44 Magnum, Show Yakum, ЗАБАЙКЕР TIGER, Eарhaker уонна хойутаан бөлөх буоланнар, атын биллэр бөлөхтөрө. Бу кэмҥэ эдэр гитарист Её Её (яп. 1) кэнэҕэски кэнгириэс новаторынан буолбут хэм- метал- группа кыттыылааҕа буолла. Коллектив өссө 1979 сылтан (официальнайа суох) баарын үрдүнэн, 1985 с. СИНГЛОМ I 'ЛЛИНГ" (яп.) сэриигэ аналлаах Вьетнамҥа. Инди- бөлөхтөр ахсааннарыттан тахсан атыттарга маарыннаабат буоланнар,Хидэ даҕаны арҕааҥҥы гм- металл- бөлөхтөр уобарастарын туһанар буоланнар, атын бөлөхтөр стандартнай металл имиджин туһанар кэмнэригэр, оттон Хидэ сүгүрүйэр киһилэрэ. Сотору бөлөх Мейдьор- статуһу ылан Япония саамай ситиһиилээхтик рок бөлөх буолла. "Айымньыгыт ис хоһооно тугуй?" диэн ыйытыыга хоруйдуур.» Psychelic VIII Viiifalishal Sholi «(»визуальнай шок буруйу оҥоруу, визуальнай шок буруйу оҥоруу«) курдук сыаналаатым. Бу суолу дьоппуон рок коллективтара эмиэ хатылыырга быһаардылар. 1980- с сыллардааҕы бөлөхтөр үгүстэрэ гэм- металы толорбуттара, оттон тирээн турар имидж оҥостубуттара: кинилэр ахсааннарыгар Хapан уонна COLОР (англ.). Бүтэһик, Томпо «Динамит» диэн Вокалист, кэлин 1986 сыллаахха биир улахан лейбердэртэн биирдэстэрэ Filll. Бу бөлөхтөр айар үлэлэрэ, сүнньүнэн, арҕаа (сүнньүнэн Америка уонна Британия) гэм- метал курдук этэ. Ити бөлөхтөр көстүүлэринэн, икки сүрүн хайысханан арахсаллар: биирэ глэм- метал сабыдыалыгар, иккиһэ хифу- металга тиийэ сылдьыбыта. Кэлин дьоппуон уонна Япония металын маннык сөп түбэһиннэрэн биэрэллэр. Ол гынан баран, 90- с сыллар саҕаланыыларыгар Япония метала-сцена кризиһи туораабыта, үгүс сүрүн бөлөхтөрү уонна 1998 сыллаахха олохтон барбыт хас да биллэр музыканнары өлбүтэ. 90- с сыллар бүтүүлэригэр хоҥнон баран, 2000- с сыллар бүтүүлэригэр Япония пауэр- метала оскуолаларын үөскэтэн, Galneryus, Concero mon уонна Versalles, ону тэҥэ сольнай үлэлэргэ гитаристар-виртузтар хидзаки уонна Омурҕан бииргэ үлэлээһиннэрэ саҕаламмыта. Бу бөлөхтөр бары арҕаа пауэр- металлартан уратылаахтар-неоклассик ырыатын- тойугун хомуурунньуктарга уонна уопсай кыамталаах симфоническай дорҕооннорго тирэҕирэллэр. 2000- с метал бүтүүтүгэр но- вижуал кея бөлөҕөр биллэр- көстөр сабыдыалы оҥорон, The Gaztte, Nогod, Dogod, Drou Opera курдук коллективтарга биллэр- көстөр виртуальнай уонна ыарахан бөлөхтөрү түмтэ. Японияҕа экстремальнай метал сцена баар, сорох коллективтар аан дойду түһүлгэтигэр уһукталлар, сүнньүнэн блэк- дэ- бөлөх мелодик- дэ- бөлөхтөрө, Заболев, Сход, о.Д. А. Кинилэри таһынан экстремальнай музыка элеменнэрэ кэккэ аныгы видуал- кей- группалартан бэлиэтиэххэ сөп, ол гынан баран Гру- металы уонна металкордаах эксперименнэр, ол кэмҥэ бэйэтин жанрын таһыгар тахсыбакка хаалаллар. <references group="America's Top Pop Imports (недоступная ссылка). Forbes (26 февраля 2008). Дата обращения: 23 сентября 2010. Архивировано 3 марта 2008 года. Clewley, pg. 143 Classical Japanese Music: Gagaku Court Music, Shakuhachi Flutes, The Koto, Biwa And Other Traditional Instruments — Japan (недоступная ссылка). Facts and Details. Дата обращения: 4 апреля 2012. Архивировано 4 октября 2013 года. Японская музыка: от древности до наших дней Info-japan.ru Ханья С. Рафаэль Густавович Кёбер — первый российский немец в Японии // Немцы России: социально-экономическое и духовное развитие (1871—1941 гг.). — М .: ЗАО «МДЦ Холдинг», 2002 — С. 239—250. Ewbank, Alison J. and Papageorgiou, Fouli T. Whose Master’s Voice?: The Development of Popular Music in Thirteen Cultures. Google Books. via Greenwood Publishing Group. 1997. 160. ISBN 978-0-313-27772-6  (яп.) Imayō. Kyoto. Дата обращения: 6 марта 2009.  (яп.) 小沢昭一的流行歌・昭和のこころ. Sakuhosha. Дата обращения: 28 февраля 2009. Архивировано 29 июня 2012 года. Roberson, James E. and Suzuki, Nobue. Men and Masculinities in Contemporary Japan. Google Books. via Routledge. 2003. 78. ISBN 978-0-415-24446-6  (яп.) March 26 (недоступная ссылка). FM Aichi. Дата обращения: 19 февраля 2009. Архивировано 20 февраля 2012 года.  (яп.) Kiyomaro Kikuchi. 昭和流行歌の幕開け《波浮の港》 (недоступная ссылка). JANJAN (23 марта 2006). Дата обращения: 23 января 2009. Архивировано 10 ноября 2007 года.  (яп.) Kiyomaro Kikuchi. 酒は涙か溜息か―藤山一郎音楽学校停学事件 (недоступная ссылка). JANJAN (20 апреля 2006). Дата обращения: 16 января 2009. Архивировано 6 февраля 2009 года.  (яп.) April 8: Birthdate of Ichiro Fujiyama (недоступная ссылка). Yamaha. Дата обращения: 20 февраля 2009. Архивировано 29 июня 2012 года. Junko Oba To Fight the Losing War, to Remember the Lost War: The Changing Role of Gunka, Japanese War Songs in Richard King Global Goes Local: Popular Culture in Asia, 2002, ISBN 978-0-7748-0875-0, p. 227 Yuji Koseki (недоступная ссылка). Columbia Music Entertainment. Дата обращения: 8 февраля 2009. Архивировано 20 февраля 2012 года. (яп.) Titon, Jeff Todd (1996). Worlds of Music: An Introduction to the Music of the World’s Peoples, p.372. ISBN 0-02-872612-X. Chris Hiscock, Marian Metcalfe (1999). New Music Matters 11-14, p.49. ISBN 978-0-435-81091-7. Minoru Miki, Marty Regan, Philip Flavin (2008). Composing for Japanese instruments, p.2. ISBN 978-1-58046-273-0. Leiter, Samuel L. Encyclopedia of Asian Theatre: A-N (неопр.). — Greenwood Press, 2007. — С. 445. — ISBN 978-0-313-33530-3. Kodansha encyclopedia of Japan, Volume 7 (неопр.). — 1983. — С. 77. — ISBN 978-0-87011-627-8. Malm, William P. Traditional Japanese music and musical instruments, Volume 1 (англ.). — Kodansha, 2000. — P. 213. — ISBN 978-4-7700-2395-7. Picken, Laurence E. R. Music from the Tang Court: Some Ancient Connections Explored, Volume 7 (англ.). — Cambridge: Cambridge University Press, 2006. — P. 33—34. — ISBN 978-0-521-54336-1. Lande, Liv. Innovating musical tradition in Japan: Negotiating transmission, identity, and creativity in the Sawai Koto School (англ.). — ProQuest LCC, 2007. — P. 73. — ISBN 978-0-549-50670-6. Koto. Encyclopædia Britannica Online. Дата обращения: 18 марта 2008. Архивировано 16 июня 2012 года. Deal, William E. Handbook to life in medieval and early modern Japan (англ.). — New York: Infobase Publishing (англ.)русск., 2006. — P. 266—267. — ISBN 0-8160-5622-6. Encyclopedia Americana, Volume 2 (неопр.). — international. — Minnesota: Americana Corp., 1966. — С. 400. Speed, Burgess. Japan: Your Passport to a New World of Music (англ.). — Alfred Publishing (англ.)русск., 2008. — P. 7. — ISBN 978-0-7390-4303-5. Hugo's window on the world of Chinese zheng (неопр.) // Chime. — Leiden: European Foundation for Chinese Music Research, 2005. — Т. 16—17. — С. 242. Taiko — Japanese Drumming.&quot; Архивная копия от 21 августа 2008 на Wayback Machine, Drumdojo Magazine, Ed. Paul Marshall, 2000, retrieved 6 July 2008 Malm, William P. Traditional Japanese Music and Musical Instruments. 1959. Rev. ed. Otowa: Kodansha International, 2000. Tagliaferro, Linda. «Music and Nature in a Japanese Flute.» New York Times, 10 May 1998 retrieved 6 July 2008 Tagliaferro, Linda. «Music and Nature in a Japanese Flute». New York Times, 10 May 1998, retrieved 6 July 2008 Jeff Todd Titon, Linda Fujie. Worlds of music: an introduction to the music of the world's peoples. — Cengage Learning, 2005. — С. 184—185. — 346 с. — ISBN 9780534627577. Liora Bresler. Knowing bodies, moving minds: towards embodied teaching and learning. — Springer, 2004. — С. 183—197. — ISBN 9781402020223. Культура - Музыка - Популярная музыка (недоступная ссылка). Посольство Японии в России (2 февраля 2015). Дата обращения: 10 марта 2019. Архивировано 24 июня 2013 года. Mark Schilling. The Encyclopedia of Japanese Pop Culture. Weatherhill (1997). «But on New Year's Eve of 1995, Kohaku clobbered the competition with a 44.9 percent rating for its first section, which ... In the early 1990s the Japanese pop music scene resembled that of the West in its fragmentation and cross-fertilization. Folk rock with an Okinawan accent? Spacey ambient grooves in no known human language? We got it. Former pop music categories, consequently, became largely meaningless or changed their meaning altogether. To make things simple for record buyers, stores began classifying all contemporary Japanese pop music as &quot;J Pop&quot; while applying the kayokyoku label, which literally means &quot;Japanese popular music&quot; and was formerly reserved primarily for the pop products of &quot;idol&quot; singers and groups, to collections of enka ballads. But while thousands of groups were catering to tiny cliques of fans in clubs and concert halls, a few artists were racking up incredible sales numbers in the mainstream pop marketplace. The number one single of the 1980s, &quot;Dancing All Night&quot; ...» 究極のビートルズ来日賞味法！ ビートルズが日本に与えたもの (яп.). Oricon (21 июня 2006). Дата обращения: 9 января 2009. J-POPって何だろう？そして今、改めて歌謡曲の魅力とは？ (яп.) (недоступная ссылка). Chūkyō Television Broadcasting (2008). Дата обращения: 30 октября 2009. Архивировано 16 июня 2012 года. Ｊ-ＰＯＰなぜ聞き取りにくい？　信州大教授、西宮で講演 (яп.). Kobe Shimbun (20 декабря 2007). Дата обращения: 3 марта 2009. Архивировано 25 марта 2008 года. 松岡正剛の千夜千冊『J－POP進化論』佐藤良明 (яп.) (недоступная ссылка). Matsuoka Seigo no Senya Sensatsu (28 декабря 2000). Дата обращения: 3 февраля 2009. Архивировано 7 июля 2012 года. AAA『2010年第1弾は、AAAらしいアップチューン！』 (яп.). Oricon Style. Oricon (27 января 2010). Дата обращения: 8 сентября 2011. CDショップに聞いてみた「どっからどこまでがJ-POP？」 (яп.). Excite Japan (10 ноября 2008). Дата обращения: 17 сентября 2009. Архивировано 16 июня 2012 года. Being-kei artist (яп.). uta-net. Дата обращения: 15 января 2009. ＺＡＲＤ坂井泉水さん病院階段から転落死 (яп.) (недоступная ссылка). Nikkan Sports (27 мая 2007). Дата обращения: 4 января 2009. Архивировано 8 июня 2007 года. Nylon Tattoos. Web Japan. Дата обращения: 1 июля 2008. Архивировано 13 августа 2011 года. Baggy Socks. Web Japan. Дата обращения: 1 июля 2008. Архивировано 13 августа 2011 года. Showing Some Skin. Web Japan. Дата обращения: 1 июля 2008. Архивировано 13 августа 2011 года. Namie Amuro #1 Japanese Fashion Icon?. tokyofashion.com (10 августа 2008). Дата обращения: 3 апреля 2012. Архивировано 13 августа 2011 года. Larimer, Tim. The Songbird Who Made Okinawa Cool, Time.com (24 июля 2000). Архивировано 25 января 2001 года. Дата обращения 1 июля 2008. 西田善太(2009年)の18頁参照。 Japan: Sex, Teenage Girls and Consumerism, ed strong (6 апреля 2006). Архивировано 5 февраля 2010 года. Дата обращения 23 февраля 2011. レコード大賞、３年連続で浜崎あゆみに　史上初 (яп.). Asahi Shimbun (31 декабря 2003). Дата обращения: 6 января 2009. &quot;浜崎あゆみ依存&quot;解消で「健全になった」、音楽ビジネスの特殊性 (яп.). IT media: Business Media Makoto (14 сентября 2006). Дата обращения: 2 января 2009. Kana Nishino (недоступная ссылка). CNNGo.com. Дата обращения: 3 апреля 2012. Архивировано 5 августа 2010 года. page 35 of Japan pop!: inside the world of Japanese popular culture Par Timothy J. Craig Atkins, Blue Nippon, pp. 165—264. Minor Jazz Journeys, pp. 39, 58 and passim Minor, Jazz Journeys, pp. 316-22. The Alfee profile (яп.) (недоступная ссылка). MSN Music. Дата обращения: 2 января 2009. Архивировано 7 февраля 2009 года. Vol 2: The Special Topic of New Romanticism (яп.) (недоступная ссылка). OnGen (August 2005). Дата обращения: 8 октября 2009. Архивировано 25 сентября 2008 года.  (яп.) B'z got their 22nd #1 album, ranked No.1 in history and dominates all the 6 main ranking sections.. Oricon (24 июня 2008). Дата обращения: 14 ноября 2008. Duo B'z enters L.A. Rockwalk. The Japan Times (21 ноября 2007). Дата обращения: 14 ноября 2008. Архивировано 14 августа 2011 года. Японский метал: эклектичный звук и эксцентричный внешний вид. news.leit.ru (6 января 2011). Kyoji Yamamoto leaves all inhibitions behind. japantimes.co.jp (18 апреля 2009). Дата обращения: 14 сентября 2011. Архивировано 16 июня 2012 года. Yang Jeff, Dina Can, Terry Hong. Eastern Standard Time (неопр.). — New York: Mariner Books (англ.)русск., 1997. — С. 264. — ISBN 0-395-76341-X. Putterford, Mark. Vow Wow interview, Kerrang! no. 137 (8 января 1987), С. 17. [Музыка Японии (англ.) на сайте AllMusic Allmusic’s Loudness Profile]. Дата обращения: 21 сентября 2007. Japan's SEIKIMA-II To Release 'Akuma Nativity - Songs of the Sword' Compilation - July 16, 2009 (недоступная ссылка). roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net (12 июня 2011). Дата обращения: 31 марта 2012. Архивировано 16 июня 2012 года. Архивированная копия (недоступная ссылка). Дата обращения: 31 марта 2012. Архивировано 26 апреля 2012 года. Kogure — Hokuto Renkitōza Official fan club biography, 1964–1986 (недоступная ссылка). hide-city.com. Дата обращения: 21 мая 2007. Архивировано 29 октября 2005 года. Strauss, Neil. The Pop Life: End of a Life, End of an Era. New York Times (18 июня 1998). Дата обращения: 31 июля 2007. Архивировано 25 января 2012 года. Minnie, Chi X Japan Best review (недоступная ссылка). Asia Pacific Arts Online Magazine. Дата обращения: 10 сентября 2007. Архивировано 25 января 2012 года. 但し、TOSHIはかつて雑誌BANDやろうぜ内の記事にて「俺の友達、みんな持ってるもん。I’LL KILL YOUは館山行くと氾濫してるよ(笑)」と言っていた。理由は、手売りだったので地元の友達を中心に売ったかららしい。 Seida, Linda X Japan biography at Allmusic. allmusic.com. Дата обращения: 6 августа 2007. Архивировано 25 января 2012 года. Inoue, Takako. Visual kei no jidai (неопр.). — Tokyo: Seikyūsha (англ.)русск., 2003. — ISBN 978-4787232168. Dejima Kouji (出嶌 孝次) Bounce Di(s)ctionary Number 13 — Visual Kei Архивная копия от 30 сентября 2007 на Wayback Machine Retrieved September 12 2007 (Japanese) Free-Will Europe Home Page. web.archive.org (4 апреля 2007). Дата обращения: 23 сентября 2007. Strauss, Neil. The Pop Life: End of a Life, End of an Era. The New York Times (18 июня 1998). Дата обращения: 9 мая 2008. Архивировано 16 июня 2012 года. [Музыка Японии (англ.) на сайте AllMusic Sigh overview at allmusic.com] Global Metal (Trailer) — YouTube «The 50 Greatest CDs of 2006.» Blender Magazine Online. Jan/Feb 2007. Архивная копия от 30 сентября 2007 на Wayback Machine Retrieved on February 9, 2007. Heinrich, Sally. Key Into Japan (неопр.). — Curriculum Corporation, 2006. — С. 80. — ISBN 1863667725. Yun, Josephine. jrock, ink.: a concise report on 40 of the biggest rock acts in Japan (англ.). — Stone Bridge Press (англ.)русск., 2005. — ISBN 1880656957. Arulvarathan, Subha. For those about to J-Rock. — University of Regina: The Carillon, 2006. — Т. 20, вып. 48. Архивировано 11 октября 2007 года. Reesman, Bryan. Kabuki Rock (англ.). Grammy.com (30 November 2006). Дата обращения: 1 апреля 2010. (недоступная ссылка) a fleeting genre known to fans as «Visual Kei» (aka «Visual Rock»). Nonetheless, this fusion of metal, punk and gothic aesthetics ignited at least two generations of followers with its shocking visual appeal&quot; X [Japan]: Reliving the Height of Japan’s Superlative Visual Rock Band, By Minnie Chi, Asia Pacific Arts, bi-weekly web magazine, UCLA Asia Institute Архивировано 25 января 2012 года. Gibson, Dave. Get ready America; Japan's J-Pop phenomenon has all eyes facing east. (англ.). Weekly Wire (2 November 1998). Дата обращения: 1 апреля 2010. Архивировано 25 января 2012 года. Reesman, Brian &quot;Kabuki Rock&quot; (недоступная ссылка). grammy.com (30 ноября 2006). Дата обращения: 7 августа 2007. Архивировано 17 февраля 2009 года. Dejima, Kōji (出嶌 孝次) Bounce Di(s)ctionary Number 13 — Visual Kei Архивная копия от 30 сентября 2007 на Wayback Machine Retrieved September 12, 2007 (Japanese) Buckley. Encyclopedia of Contemporary Japanese Culture (англ.). — Taylor & Francis, 2002. — P. 188, 522, 553. — ISBN 0415143446. Tan, Caroline S.L. Of Senses and Men’s Cosmetics: Sensory Branding in Men’s Cosmetics in Japan (англ.) // European Journal of Social Sciences : journal. — 2008. — Vol. 6, no. 1. — P. 7—25. Архивировано 5 сентября 2008 года. Monger, James Christopher Allmusic biography of Dir en grey. allmusic.com. Дата обращения: 31 июля 2007. Архивировано 25 января 2012 года. &quot;Since it formed in the mid-1980s, X Japan went from playing loud, fast thrash-metal to stadium-shaking pop ballads, in the process pioneering its own genre, a Japanese equivalent of glam rock known as visual kei. For visual kei bands, outrageous, usually androgynous looks — gobs of makeup, hair dyed and sprayed in ways that made Mohawks look conservative, and a small fortune spent on leather and jewelry — were as important as music (or, in many cases after X, more important than music). &quot; THE POP LIFE; End of a Life, End of an Era, By NEIL STRAUSS New York Times, June 18, 1998 «a representative slice of Japanese rock music as a whole. It’s a very diverse genre and, of course, Japan also now has its own sub-genre called 'Visual kei … 'Visual Kei' literally means 'visual style.' It’s a style of dress, there’s a lot of costuming and make up and it’s uniquely Japanese because it goes back to ancient Japan. Men would often wear women’s clothing; I guess if they were here today they would be the underground kind of independent anarchist type people who spend their time in coffee houses thinking radical thoughts for that time.» — JAPANESE ROCK ON NPR, by Kristen Sollee The Big Takeover online music magazine, 25 June 2006 «Most GothLolis cite that they are merely imitating their favorite bands from the visual rock genre, known as 'Visual Kei'. Although it seems a reference to Vladimir Nabokov’s scandalous Lolita, many Gothlolis will tell you that books (other than manga, Japanese comics, which are also at the heart of the scene) and art are not a part of their inspiration. Music is a major force in its creation. Visual Kei is exactly as it sounds: Rock music that incorporates visual effects and elaborate costumes to heighten the experience of the music and the show. Visual Kei started in the 80s and became so popular by the 90s that the nearly all-female fan base started dressing up as their favorite band members (known as 'cosplay') who were often males that wore make-up, crazy hair, and dressed androgynously or as females (usually, the more feminine the rocker, the more fans rush to emulate them).» Pretty Babies: Japan’s Undying Gothic Lolita Phenomenon, by Chako Suzuki, fashionlines.com e-magazine, January, 2007 The History of Ska. Дата обращения: 3 апреля 2012. Архивировано 16 июня 2012 года. Review of Land of the Rising Sea: The Best of Japanese Ska in Orlando Weekly. Дата обращения: 3 апреля 2012. Архивировано 21 января 2013 года. Tokyo Ska Paradise Orchestra Touring dates and History. Дата обращения: 3 апреля 2012. Архивировано 16 июня 2012 года. Nippop Profiles: Tokyo Ska Paradise Orchestra (недоступная ссылка). Дата обращения: 3 апреля 2012. Архивировано 16 июня 2012 года. Hegarty 2007, p. 133 Ctheory.net Архивная копия от 13 марта 2007 на Wayback Machine Paul Hegarty, «Full With Noise: Theory and Japanese Noise Music», Ctheory.net Young, Rob (ed.) The Wire Primers: A Guide To Modern Music (London: Verso, 2009), p. 30. Japanoise.net, japanoise noisicians profiled at japnoise.net. Hoban, Alex Turning Japanese: The Philosophy of Ryuichi Sakamoto. The Guardian (19 May 2009). Дата обращения: 16 июля 2011. Архивировано 16 июня 2012 года. Nick Cain, «Noise» The Wire Primers: A Guide to Modern Music, Rob Young, ed., London: Verso, 2009, p. 29. Condry, Ian. «Hip-Hop Japan». Durham and London, Duke University Press, 102. Kinney, Caleb. &quot;Hip-hop influences Japanese Culture. http://www.lightonline.org/articles/chiphopjapan.html Архивная копия от 9 мая 2015 на Wayback Machine Condry, Ian. «A History of Japanese Hip-Hop: Street Dance, Club Scene, Pop Market.» In Global Noise: Rap and Hip-Hop Outside the USA, 237, Middletown: Wesleyan University Press, 2001. Condry, Ian. «Hip-Hop Japan». Durham and London, Duke University Press, 144. Japanese Music — J-Hip Hop (недоступная ссылка). Дата обращения: 3 апреля 2012. Архивировано 28 июня 2014 года. Theme Magazine — International Man of Mystery (недоступная ссылка). Дата обращения: 3 апреля 2012. Архивировано 17 марта 2014 года. Amazon.com: Editorial Review: Islands of Eight Million Smiles: Idol Performance and Symbolic Production in Contemporary Japan (Harvard East Asian Monographs) (англ.). Amazon.com, Inc.. Дата обращения: 18 мая 2011. Архивировано 16 июня 2012 года. Словарь Goo: Айдору (3) (яп.) (недоступная ссылка). NTT Resonant Inc.. Дата обращения: 18 мая 2011. Архивировано 13 апреля 2014 года. Pop 'idol' phenomenon fades into dispersion (англ.). The Japan Times Online. Дата обращения: 18 мая 2011. Архивировано 13 августа 2011 года. Ellis in Wonderland (англ.). kinokopress.com. Дата обращения: 18 мая 2011. Архивировано 16 июня 2012 года. Japanese Idol Group AKB48 to Perform at MIPCOM (англ.). Reuters (28 July 2009). Дата обращения: 29 июня 2011. Архивировано 16 июня 2012 года. Largest pop group (англ.). Книга рекордов Гиннесса. Архивировано 11 апреля 2013 года. シングル年間ランキング-ORICON STYLE ランキング (яп.). Oricon Inc.. Дата обращения: 18 мая 2011. アルバム 年間ランキング-ORICON STYLE ランキング (яп.). Oricon Inc.. Дата обращения: 18 мая 2011. Tomita Isao × Hatsune Miku: Ihatov concert report (англ.). — Вокалоид Хацунэ Мику поёт в симфонии композитора Исао Томиты. Дата обращения: 29 июня 2013. Архивировано 2 июля 2013 года. Japanese 3D singing hologram Hatsune Miku becomes nation's strangest pop star (англ.). Daily Mail (12 November 2010). Дата обращения: 29 июня 2013. Архивировано 2 июля 2013 года. Google trend: 初音ミク, GazettE, Gackt, モーニング娘 in Japan (недоступная ссылка). Дата обращения: 29 июня 2013. Архивировано 2 июля 2013 года. «Зал славы» Nico Nico Douga: песни, число прослушиваний которых превышает миллион (яп.). Дата обращения: 29 июня 2013. Архивировано 2 июля 2013 года. Santos, Wayne. Songs & Sounds In The 21st Century (неопр.) // GameAxis Unwired. — SPH Magazines (англ.)русск., 2006. — December (№ 40). — С. 39. — ISSN 0219-872X. Collins, Karen. Game sound: an introduction to the history, theory, and practice of video game music and sound design (англ.). — MIT Press, 2008. — P. 10—1. — ISBN 0-262-03378-X. John Szczepaniak. Retro Japanese Computers: Gaming's Final Frontier Retro Japanese Computers. Hardcore Gaming 101. Дата обращения: 29 марта 2011. Архивировано 16 июня 2012 года. Reprinted from Retro Gamer, 2009 Audun Sorlie. A Dragon's Journey: Ryu Umemoto in Europe. Hardcore Gaming 101. Дата обращения: 23 августа 2011. Архивировано 16 июня 2012 года. Greening, Chris Square Enix Album Sales. Square Enix Music Online. Дата обращения: 5 августа 2011. Архивировано 16 июня 2012 года. 『FF XIII』サウンドトラックが初日TOP3入り (яп.). Oricon (28 января 2010). Дата обращения: 3 февраля 2010. (Translation) The Possibility of Dojin Music : An Investigation of Music Activities Derived from the Japanese Otaku Culture (недоступная ссылка). Дата обращения: 30 декабря 2016. Архивировано 28 декабря 2016 года. A Study of Transnational Idol Otaku encyclopedia.com- 'karaoke' Who Invented the Karaoke Machine? Архивная копия от 5 марта 2008 на Wayback Machine Events-in-Music.com 井上大祐【カラオケ発明者】 J-ONE/INOUE Архивная копия от 21 марта 2009 на Wayback Machine Events-in-Music.com Time 100:Daisuke Inoue, 23-30 August 1999 VOL. 154 NO. 7/8 The 2004 Ig Nobel Prize Winners. Winners of the Ig Nobel Prize. Improbable Research. Дата обращения: 17 октября 2009. Архивировано 16 июня 2012 года." responsive="1"></references> == Быһаарыылар == <references group="" responsive="1"></references>https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0_%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B8<references group="https://ru.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9C%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0_%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B8&action=edit" /> [[Категория:Дьоппуон]] [[Категория:Музыка]] 9wa7joutkasd1u1kfkvrnm0mut26kz9 0 48661 382946 382114 2022-08-17T19:24:03Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki == Список лауреатов == {| class="wide" style="text-align:center;" ![[#1900-е годы|1900-е]] ![[#1910-е годы|1910-е]] ![[#1920-е годы|1920-е]] ![[#1930-е годы|1930-е]] ![[#1940-е годы|1940-е]] ![[#1950-е годы|1950-е]] ![[#1960-е годы|1960-е]] ![[#1970-е годы|1970-е]] ![[#1980-е годы|1980-е]] ![[#1990-е годы|1990-е]] ![[#2000-е годы|2000-е]] ![[#2010-е годы|2010-е]] ![[#2020-е годы|2020-е]] |} === 1900-е годы === {| class="wide" !Год !width=90px|Мэтириэт !width=30%|Дойду, лауреат !width=55%|Олоҕо !width=20px|Ылыллыбыт сирэ |- |[[1901]] |[[Билэ:EmilVonBehring.jpg|90px|Эмиль Адольф фон Беринг]] |{{Германия былааҕа (1871-1918)}} [[Беринг, Эмиль Адольф фон|Эмиль Адольф фон Беринг]] (1854—1917) |{{начало цитаты}} За работу по сывороточной терапии, главным образом за её применение при лечении [[Дифтерия|дифтерии]], что открыло новые пути в медицинской науке и дало в руки врачей победоносное оружие против болезни и смерти. {{oq|en|for his work on serum therapy, especially its application against diphtheria, by which he has opened a new road in the domain of medical science and thereby placed in the hands of the physician a victorious weapon against illness and deaths}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1901">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1901/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1901|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQTOzrxW?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1901/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1902]] |[[Билэ:Ronald Ross.jpg|90px|Рональд Росс]] |{{Улуу Британия былааҕа}} [[Росс, Рональд|Рональд Росс]] (1857—1932) |{{начало цитаты}} За работу по [[Малярия|малярии]], в которой он показал, как возбудитель попадает в организм, и тем самым заложил основу для дальнейших успешных исследований в этой области и разработки методов борьбы с малярией. {{oq|en|for his work on malaria, by which he has shown how it enters the organism and thereby has laid the foundation for successful research on this disease and methods of combating it}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1902">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1902/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1902|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQXzvZrD?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1902/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1903]] |[[Билэ:Niels Ryberg Finsen portrait.jpg|90px|Нильс Рюберг Финзен]] |{{Дания былааҕа}} [[Финзен, Нильс Рюберг|Нильс Рюберг Финзен]] (1860—1904) |{{начало цитаты}} В знак признания его заслуг в деле лечения болезней, особенно {{нп5|Волчанка обыкновенная|обыкновенной (туберкулёзной) волчанки||Lupus vulgaris}}, с помощью концентрированного светового излучения, что открыло перед медицинской наукой новые широкие горизонты. {{oq|en|in recognition of his contribution to the treatment of diseases, especially lupus vulgaris, with concentrated light radiation, whereby he has opened a new avenue for medical science}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1903">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1903/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1903|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQY0ZM6L?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1903/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1904]] |[[Билэ:Ivan_Pavlov_nobel.jpg|90px|Иван Петрович Павлов]] |{{Флаг Российской империи}} [[Павлов, Иван Петрович|Иван Петрович Павлов]] (1849—1936) |{{начало цитаты}} За труды по физиологии пищеварения, расширившие и изменившие понимание жизненно важных аспектов этого вопроса. {{oq|en|in recognition of his work on the physiology of digestion, through which knowledge on vital aspects of the subject has been transformed and enlarged}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1904">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1904/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1904|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQY1AmUa?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1904/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1905]] |[[Билэ:Robert Koch BeW.jpg|90px|Роберт Кох]] |{{Флаг Германии (1871-1918)}} [[Кох, Роберт|Роберт Кох]] (1843—1910) |{{начало цитаты}} За исследования и открытия, касающиеся лечения [[туберкулёз]]а. {{oq|en|for his investigations and discoveries in relation to tuberculosis}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1905">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1905/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1905|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQY1lbRZ?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1905/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan="2" | [[1906]] |[[Билэ:Camillo_Golgi_nobel.jpg|90px|Камилло Гольджи]] |{{Флаг Италии (1861-1946)}} [[Гольджи, Камилло|Камилло Гольджи]] (1843—1926) |rowspan="2"|{{начало цитаты}} В знак признания трудов о строении нервной системы. {{oq|en|in recognition of their work on the structure of the nervous system}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Medicine1906">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1906/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1906|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQY2M7Px?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1906/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1906--> |[[Билэ:Cajal-Restored.jpg|90px|Сантьяго Рамон-и-Кахаль]] |{{Флаг Испании (1785-1931)}} [[Рамон-и-Кахаль, Сантьяго|Сантьяго Рамон-и-Кахаль]] (1852—1934) |- |[[1907]] |[[Билэ:AlphonseLaveran.jpg|90px|Шарль Луи Альфонс Лаверан]] |{{Флаг Франции}} [[Лаверан, Шарль Луи Альфонс|Шарль Луи Альфонс Лаверан]] (1845—1922) |{{начало цитаты}} За исследование роли [[Простейшие|простейших]] в заболеваниях. {{oq|en|in recognition of his work on the role played by protozoa in causing diseases}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1907">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1907/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1907|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQY2wzEJ?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1907/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan="2" | [[1908]] |[[Билэ:Ilya_Mechnikov_nobel.jpg|90px|Илья Ильич Мечников]] |{{Флаг Российской империи}} [[Мечников, Илья Ильич|Илья Ильич Мечников]] (1845—1916) |rowspan="2"|{{начало цитаты}} За труды по [[иммунитет]]у {{oq|en|in recognition of their work on immunity}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Medicine1908">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1908/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1908|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQY3Xnv5?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1908/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1908--> |[[Билэ:Paul Ehrlich 3.jpg|90px|Пауль Эрлих]] |{{Флаг Германии (1871-1918)}} [[Эрлих, Пауль|Пауль Эрлих]] (1854—1915) |- |[[1909]] |[[Билэ:Emil Theodor Kocher.jpg|90px|Эмиль Теодор Кохер]] |{{Флаг Швейцарии}} [[Кохер, Эмиль Теодор|Эмиль Теодор Кохер]] (1841—1917) |{{начало цитаты}} За работы в области физиологии, патологии и хирургии [[Щитовидная железа|щитовидной железы]]. {{oq|en|for his work on the physiology, pathology and surgery of the thyroid gland}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1909">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1909/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1909|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQY49hww?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1909/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |} === 1910-е годы === {| class="wide" !Год !width=90px|Портрет !width=30%|Страна, лауреат !width=55%|Обоснование награды !width=20px|Источник информации |- |[[1910]] |[[Билэ:Kossel, Albrecht (1853-1927).jpg|90px|Альбрехт Коссель]] |{{Флаг Германии (1871-1918)}} [[Коссель, Альбрехт|Альбрехт Коссель]] (1853—1927) |{{начало цитаты}} За вклад в изучение химии клетки, внесённый исследованиями белков, включая нуклеиновые вещества. {{oq|en|in recognition of the contributions to our knowledge of cell chemistry made through his work on proteins, including the nucleic substances}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1910">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1910/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1910|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQY4kAHy?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1910/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1911]] |[[Билэ:Allvar Gullstrand 02.jpg|90px|Альвар Гульстранд]] |{{Флаг Швеции}} [[Гульстранд, Альвар|Альвар Гульстранд]] (1862—1930) |{{начало цитаты}} За работу по [[Диоптрика|диоптрике]] глаза. {{oq|en|for his work on the dioptrics of the eye}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1911">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1911/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1911|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQY5NKJp?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1911/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1912]] |[[Билэ:Alexis Carrel 02.jpg|90px|Алексис Каррель]] |{{Флаг Франции}} [[Каррель, Алексис|Алексис Каррель]] (1873—1944) |{{начало цитаты}} За признание работы по сосудистому шву и [[Трансплантация|трансплантации]] кровеносных сосудов и органов. {{oq|en|in recognition of his work on vascular suture and the transplantation of blood vessels and organs}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1912">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1912/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1912|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQY5yFV1?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1912/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1913]] |[[Билэ:Charles Robert Richet 5.jpg|90px|Шарль Рише]] |{{Флаг Франции}} [[Рише, Шарль|Шарль Рише]] (1850—1935) |{{начало цитаты}} В знак признания его работ по [[Анафилактический шок|анафилаксии]]. {{oq|en|in recognition of his work on anaphylaxis}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1913">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1913/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1913|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQY6YWOR?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1913/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1914]] |[[Билэ:Robert Barany.jpg|90px|Роберт Барани]] |{{Флаг Австро-Венгрии}} [[Барани, Роберт|Роберт Барани]] (1876—1936)<br><small>(присуждена в 1915 году)</small> |{{начало цитаты}} За работы по физиологии и патологии [[Вестибулярный аппарат|вестибулярного аппарата]]. {{oq|en|for his work on the physiology and pathology of the vestibular apparatus}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1914">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1914/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1914|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQY78no8?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1914/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1915]] | |''Премия не присуждалась.'' |''Денежные средства включены в спецфонд секции.'' |<ref name="Medicine1915">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1915/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1915|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQY7j13w?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1915/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1916]] | |''Премия не присуждалась.'' |''Денежные средства включены в спецфонд секции.'' |<ref name="Medicine1916">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1916/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1916|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQY8R7sA?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1916/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1917]] | |''Премия не присуждалась.'' |''Денежные средства включены в спецфонд секции.'' |<ref name="Medicine1917">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1917/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1917|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQY91JZM?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1917/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1918]] | |''Премия не присуждалась.'' |''Денежные средства включены в спецфонд секции.'' |<ref name="Medicine1918">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1918/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1918|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQY9bFOv?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1918/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1919]] |[[Билэ:Jules Bordet pi.png|90px|Жюль Борде]] |{{Флаг Бельгии}} [[Борде, Жюль|Жюль Борде]] (1870—1961)<br><small>(присуждена в 1920 году)</small> |{{начало цитаты}} За открытия, связанные с [[иммунитет]]ом. {{oq|en|for his discoveries relating to immunity}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1919">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1919/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1919|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYABIW0?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1919/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |} === 1920-е годы === {| class="wide" !Год !width=90px|Портрет !width=30%|Страна, лауреат !width=55%|Обоснование награды !width=20px|Источник информации |- |[[1920]] |[[Билэ:August Krogh Bain 32006.jpg|90px|Август Крог]] |{{Флаг Дании}} [[Крог, Август|Август Крог]] (1874—1949) |{{начало цитаты}} За открытие механизма регуляции просвета [[капилляр]]ов. {{oq|en|for his discovery of the capillary motor regulating mechanism}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1920">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1920/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1920|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYB7bNt?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1920/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1921]] | |''Премия не присуждалась.'' |''Денежные средства включены в спецфонд секции.'' |<ref name="Medicine1921">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1921/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1921|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYBi4En?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1921/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan=2|[[1922]] |[[Билэ:Archibald Vivian Hill.jpg|90px|Арчибалд Хилл]] |{{Флаг Великобритании}} [[Хилл, Арчибалд|Арчибалд Хилл]] (1886—1977) |{{начало цитаты}} За открытия в области теплообразования в мышце. {{oq|en|for his discovery relating to the production of heat in the muscle}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1922">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1922/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1922|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYCJJy9?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1922/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1922--> |[[Билэ:Otto Fritz Meyerhof.jpg|90px|Отто Мейергоф]] |{{Флаг Германии}} [[Мейергоф, Отто|Отто Мейергоф]] (1884—1951)<br><small>(присуждена в 1923 году)</small> |{{начало цитаты}} За открытие тесной взаимосвязи между процессом поглощения [[кислород]]а и [[метаболизм]]ом [[молочная кислота|молочной кислоты]] в мышце. {{oq|en|for his discovery of the fixed relationship between the consumption of oxygen and the metabolism of lactic acid in the muscle}} {{конец цитаты}} |- |rowspan=2|[[1923]] |[[Билэ:Fredrick banting.jpg|90px|Фредерик Бантинг]] |{{Флаг Канады (1921-1957)}} [[Бантинг, Фредерик|Фредерик Бантинг]] (1891—1941) |rowspan=2|{{начало цитаты}} За открытие [[инсулин]]а. {{oq|en|for the discovery of insulin}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1923">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1923/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1923|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYCuTzD?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1923/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1923--> |[[Билэ:J.J.R. Macleod ca. 1928.png|90px|Джон Маклеод]] |{{Флаг Канады (1921-1957)}} [[Маклеод, Джон|Джон Маклеод]] (1876—1935) |- |[[1924]] |[[Билэ:Willem Einthoven.jpg|90px|Виллем Эйнтховен]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Эйнтховен, Виллем|Виллем Эйнтховен]] (1860—1927) |{{начало цитаты}} За открытие механизма [[Электрокардиография|электрокардиограммы]]. {{oq|en|for his discovery of the mechanism of the electrocardiogram}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1924">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1924/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1924|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYDVV9V?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1924/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1925]] | |''Премия не присуждалась.'' |''Денежные средства включены в спецфонд секции.'' |<ref name="Medicine1925">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1925/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1925|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYE5g4h?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1925/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1926]] |[[Билэ:J Fibiger.jpg|90px|Йоханнес Фибигер]] |{{Флаг Дании}} [[Фибигер, Йоханнес Андреас Гриб|Йоханнес Фибигер]] (1867—1928)<br><small>(присуждена в 1927 году)</small> |{{начало цитаты}} За открытие [[Карцинома|карциномы]], вызываемой Spiroptera. {{oq|en|for his discovery of the Spiroptera carcinoma}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1926">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1926/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1926|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYEfa4w?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1926/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1927]] |[[Билэ:Julius Wagner-Jauregg.jpg|90px|Юлиус Вагнер-Яурегг]] |{{Флаг Австрии}} [[Вагнер-Яурегг, Юлиус|Юлиус Вагнер-Яурегг]] (1857—1940) |{{начало цитаты}} За открытие терапевтического эффекта заражения малярией при лечении [[Прогрессивный паралич|прогрессивного паралича]]. {{oq|en|for his discovery of the therapeutic value of malaria inoculation in the treatment of dementia paralytica}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1927">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1927/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1927|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYFG7c7?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1927/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1928]] |[[Билэ:Ch Nicolle.jpg|90px|Шарль Николь]] |{{Флаг Франции}} [[Николь, Шарль|Шарль Николь]] (1866—1936) |{{начало цитаты}} Установление передатчика [[Сыпной тиф|сыпного тифа]] — платяной вши. {{oq|en|for his work on typhus}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1928">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1928/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1928|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYFqTht?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1928/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan=2|[[1929]] |[[Билэ:Christiaan Eijkman.jpg|90px|Христиан Эйкман]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Эйкман, Христиан|Христиан Эйкман]] (1858—1930) |{{начало цитаты}} За вклад в открытие [[Витамины|витаминов]]. {{oq|en|for his discovery of the antineuritic vitamin}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1929">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1929/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1929|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYGSSfy?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1929/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1929--> |[[Билэ:Хопкинс.jpg|90px|Фредерик Гоуленд Хопкинс]] |{{Флаг Великобритании}} [[Хопкинс, Фредерик Гоуленд|Фредерик Гоуленд Хопкинс]] (1861—1947) |{{начало цитаты}} За открытие витаминов, стимулирующих процессы роста. {{oq|en|for his discovery of the growth-stimulating vitamins}} {{конец цитаты}} |} === 1930-е годы === {| class="wide" !Год !width=90px|Портрет !width=30%|Страна, лауреат !width=55%|Обоснование награды !width=20px|Источник информации |- |[[1930]] |[[Билэ:Karl Landsteiner (1868–1943) © Albert Hilscher OeNB 1074462.jpg|90px|Карл Ландштейнер]] |{{Флаг Австрии}} [[Ландштейнер, Карл|Карл Ландштейнер]] (1868—1943) |{{начало цитаты}} За открытие [[Группа крови|групп крови]] человека. {{oq|en|for his discovery of human blood groups}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1930">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1930/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1930|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYH3MpN?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1930/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1931]] |[[Билэ:Otto_Warburg.jpg|90px|Отто Генрих Варбург]] |{{Флаг Германии}} [[Варбург, Отто Генрих|Отто Генрих Варбург]] (1883—1970) |{{начало цитаты}} За открытие природы и механизма действия [[Комплекс IV|дыхательного фермента]]. {{oq|en|for his discovery of the nature and mode of action of the respiratory enzyme}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1931">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1931/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1931|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYHdlG6?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1931/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan="2"|[[1932]] |[[Билэ:Charles Scott Sherrington2.jpg|90px|Чарльз Скотт Шеррингтон]] |{{Флаг Великобритании}} [[Шеррингтон, Чарльз Скотт|Чарльз Скотт Шеррингтон]] (1857—1952) |rowspan="2"|{{начало цитаты}} За открытия, касающиеся функций [[нейрон]]ов. {{oq|en|for their discoveries regarding the functions of neurons}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Medicine1932">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1932/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1932|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYIEOVs?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1932/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1932--> |[[Билэ:Edgar Douglas Adrian nobel.jpg|90px|Эдгар Дуглас Эдриан]] |{{Флаг Великобритании}} [[Эдриан, Эдгар Дуглас|Эдгар Дуглас Эдриан]] (1889—1977) |- |[[1933]] |[[Билэ:Thomas Hunt Morgan.jpg|90px|Томас Хант Морган]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Морган, Томас Хант|Томас Хант Морган]] (1886—1945) |{{начало цитаты}} За открытия, связанные с ролью [[Хромосома|хромосом]] в наследственности. {{oq|en|for his discoveries concerning the role played by the chromosome in heredity}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1933">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1933/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1933|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYIqxMK?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1933/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan="3"|[[1934]] |[[Билэ:George Whipple nobel.jpg|90px|Джордж Уипл]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Уипл, Джордж|Джордж Уипл]] (1878—1976) |rowspan="3"|{{начало цитаты}} За открытия, связанные с применением печени в лечении [[Пернициозная анемия|пернициозной анемии]]. {{oq|en|for their discoveries concerning liver therapy in cases of anaemia}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Medicine1934">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1934/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1934|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYJSGjL?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1934/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1934--> |[[Билэ:George Minot nobel.jpg|90px|Джордж Майнот]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Майнот, Джордж|Джордж Майнот]] (1885—1950) |-<!-1934--> |[[Билэ:William P Murphy.jpg|90px|Уильям Мерфи]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Мерфи, Уильям|Уильям Мерфи]] (1892—1987) |- |[[1935]] |[[Билэ:Hans Spemann nobel.jpg|90px|Ханс Шпеман]] |{{флаг|Германия|1933}} [[Шпеман, Ханс|Ханс Шпеман]] (1869—1941) |{{начало цитаты}} За открытие организующих эффектов в [[Онтогенез|эмбриональном развитии]]. {{oq|en|for his discovery of the organizer effect in embryonic development}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1935">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1935/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1935|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYK3qTq?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1935/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan="2"|[[1936]] |[[Билэ:Henry Dale nobel.jpg|90px|Генри Дейл]] |{{Флаг Великобритании}} [[Дейл, Генри|Генри Дейл]] (1875—1968) |rowspan="2"|{{начало цитаты}} За открытия, связанные с химической передачей нервных импульсов. {{oq|en|for their discoveries relating to chemical transmission of nerve impulses}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Medicine1936">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1936/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1936|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYKdrm4?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1936/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1936--> |[[Билэ:Otto Loewi nobel.jpg|90px|Отто Лёви]] |{{Флаг Австрии}} [[Лёви, Отто|Отто Лёви]] (1873—1961) |- |[[1937]] |[[Билэ:Albert Szent-Györgyi2.jpg|90px|Альберт Сент-Дьёрдьи]] |{{Флаг Венгрии}} [[Сент-Дьёрдьи, Альберт|Альберт Сент-Дьёрдьи]] (1893—1986) |{{начало цитаты}} За открытия в области процессов биологического окисления, связанные в особенности с изучением [[Аскорбиновая кислота|витамина С]] и [[катализ]]а [[Фумаровая кислота|фумаровой кислоты]]. {{oq|en|for his discoveries in connection with the biological combustion processes, with special reference to vitamin C and the catalysis of fumaric acid}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1937">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1937/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1937|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYLF0dC?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1937/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1938]] |[[Билэ:Corneille Heymans nobel.jpg|90px|Корней Хейманс]] |{{Флаг Бельгии}} [[Хейманс, Корней|Корней Хейманс]] (1892—1968)<br><small>(присуждена в 1939 году)</small> |{{начало цитаты}} За открытие роли синусного и аортального механизмов в регуляции дыхания. {{oq|en|for the discovery of the role played by the sinus and aortic mechanisms in the regulation of respiration}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1938">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1938/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1938|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYLpig7?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1938/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1939]] |[[Билэ:Gerhard Domagk nobel.jpg|90px|Герхард Домагк]] |{{флаг|Германия|1933}} [[Домагк, Герхард|Герхард Домагк]]{{#tag:ref|Власти [[Третий рейх|нацистской Германии]] запретили Герхарду Домагку получение Нобелевской премии. Позже он получил диплом и медаль лауреата, но не денежную часть приза<ref name="facts"/>.|group="1930"}}(1895—1964) |{{начало цитаты}} За открытие антибактериального эффекта [[пронтозил]]а {{oq|en|for the discovery of the antibacterial effects of prontosil}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1939">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1939/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1939|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYMPpQu?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1939/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |} {{примечания|group="1930"}} === 1940-е годы === {| class="wide" !Год !width=90px|Портрет !width=30%|Страна, лауреат !width=55%|Обоснование награды !width=20px|Источник информации |- |[[1940]] | |''Премия не присуждалась.'' |''Денежные средства включены в спецфонд секции ({{дробь|2|3}}) и Нобелевский фонд ({{дробь|1|3}}).'' |<ref name="Medicine1940">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1940/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1940|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYN0Sgd?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1940/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1941]] | |''Премия не присуждалась.'' |''Денежные средства включены в спецфонд секции ({{дробь|2|3}}) и Нобелевский фонд ({{дробь|1|3}}).'' |<ref name="Medicine1941">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1941/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1941|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYNaPIk?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1941/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1942]] | |''Премия не присуждалась.'' |''Денежные средства включены в спецфонд секции ({{дробь|2|3}}) и Нобелевский фонд ({{дробь|1|3}}).'' |<ref name="Medicine1942">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1942/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1942|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYOATSG?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1942/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan=2|[[1943]] |[[Билэ:Henrik Dam nobel.jpg|90px|Хенрик Карл Петер Дам]] |{{Флаг Дании}} [[Дам, Хенрик Карл Петер|Хенрик Карл Петер Дам]] (1895—1976) |{{начало цитаты}} За открытие [[витамин K|витамина К]]. {{oq|en|for his discovery of vitamin K}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Medicine1943">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1943/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1943|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYOlmZ1?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1943/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1943--> |[[Билэ:Edward A Doisy.jpg|90px|Эдуард Адальберт Дойзи]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Дойзи, Эдуард Адальберт|Эдуард Адальберт Дойзи]] (1893—1986)<br><small>(присуждена в 1944 году)</small> |{{начало цитаты}} За открытие химической структуры [[витамин K|витамина К]]. {{oq|en|for his discovery of the chemical nature of vitamin K}} {{конец цитаты}} |- |rowspan=2 | [[1944]] |[[Билэ:Joseph Erlanger nobel.jpg|90px|Джозеф Эрлангер]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Эрлангер, Джозеф|Джозеф Эрлангер]] (1874—1965) |rowspan=2 | {{начало цитаты}} За открытия, имеющие отношение к высокодифференцированным функциям отдельных нервных волокон. {{oq|en|for their discoveries relating to the highly differentiated functions of single nerve fibres}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1944">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1944/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1944|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYPMZRB?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1944/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[Билэ:Herbert Spencer Gasser nobel.jpg|90px|Герберт Спенсер Гассер]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Гассер, Герберт Спенсер|Герберт Спенсер Гассер]] (1888—1963) |- |rowspan=3 | [[1945]] |[[Билэ:Alexander Fleming 1945.jpg|90px|Александр Флеминг]] |{{Флаг Великобритании}} [[Флеминг, Александр|Александр Флеминг]] (1881—1955) |rowspan=3 | {{начало цитаты}} За открытие [[Бензилпенициллин|пенициллина]] и его целебного воздействия при различных инфекционных болезнях. {{oq|en|for the discovery of penicillin and its curative effect in various infectious diseases}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1945">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1945/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1945|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYPyyPA?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1945/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[Билэ:Ernst Boris Chain 1945.jpg|90px|Эрнст Борис Чейн]] |{{Флаг Великобритании}} [[Чейн, Эрнст Борис|Эрнст Борис Чейн]] (1906—1979) |- |[[Билэ:Howard Walter Florey 1945.jpg|90px|Хоуард Уолтер Флори]] |{{Флаг Австралии}} [[Флори, Хоуард Уолтер|Хоуард Уолтер Флори]] (1898—1968) |- |[[1946]] |[[Билэ:Muller_Hermann_Joseph.jpg|90px|Герман Джозеф Мёллер]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Мёллер, Герман Джозеф|Герман Джозеф Мёллер]] (1890—1967) |{{начало цитаты}} За открытие появления [[Мутация|мутаций]] под влиянием [[Рентгеновское излучение|рентгеновского излучения]]. {{oq|en|for the discovery of the production of mutations by means of X-ray irradiation}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1946">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1946/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1946|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYQZ1e9?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1946/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan=3|[[1947]] |[[Билэ:Carl Ferdinand Cori.jpg|90px|Карл Фердинанд Кори]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Кори, Карл Фердинанд|Карл Фердинанд Кори]] (1896—1984)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan=2 | {{начало цитаты}} За открытие каталитического превращения [[гликоген]]а. {{oq|en|for their discovery of the course of the catalytic conversion of glycogen}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1947">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1947/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1947|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYR8GyR?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1947/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1947--> |[[Билэ:Gerty Theresa Cori.jpg|90px|Герти Тереза Кори]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Кори, Герти Тереза|Герти Тереза Кори]] (1896—1957)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |-<!--1947--> |[[Билэ:Bernado Houssay.JPG|90px|Бернардо Альберто Усай]] |{{Флаг Аргентины}} [[Усай, Бернардо Альберто|Бернардо Альберто Усай]] (1887—1971)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> |{{начало цитаты}} За открытие роли [[Гормоны|гормонов]] передней доли [[гипофиз]]а в [[метаболизм]]е [[Глюкоза|глюкозы]]. {{oq|en|for his discovery of the part played by the hormone of the anterior pituitary lobe in the metabolism of sugar}} {{конец цитаты}} |- |[[1948]] |[[Билэ:Paul Hermann Müller nobel.jpg|90px|Пауль Герман Мюллер]] |{{Флаг Швейцарии}} [[Мюллер, Пауль Герман|Пауль Герман Мюллер]] (1899—1965) |{{начало цитаты}} За открытие высокой эффективности [[ДДТ (инсектицид)|ДДТ]] как контактного яда. {{oq|en|for his discovery of the high efficiency of DDT as a contact poison against several arthropods}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1948">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1948/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1948|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYRviUP?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1948/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan=2|[[1949]] |[[Билэ:Walter Hess.jpg|90px|Вальтер Гесс]] |{{Флаг Швейцарии}} [[Гесс, Вальтер|Вальтер Гесс]] (1881—1973)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> |{{начало цитаты}} За открытие функциональной организации [[Промежуточный мозг|промежуточного мозга]] как координатора активности внутренних органов. {{oq|en|for his discovery of the functional organization of the interbrain as a coordinator of the activities of the internal organs}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1949">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1949/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1949|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYSVxJ0?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1949/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1949--> |[[Билэ:Moniz.jpg|90px|Антониу Эгаш Мониш]] |{{Флаг Португалии}} [[Эгаш Мониш, Антониу|Антониу Эгаш Мониш]] (1874—1955)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> |{{начало цитаты}} За открытие терапевтического воздействия [[Лоботомия|лейкотомии]] при некоторых психических заболеваниях. {{oq|en|for his discovery of the therapeutic value of leucotomy in certain psychoses}} {{конец цитаты}} |} === 1950-е годы === {| class="wide" !Год !width=90px|Портрет !width=30%|Страна, лауреат !width=55%|Обоснование награды !width=20px|Источник информации |- |rowspan=3 | [[1950]] |[[Билэ:Edward Calvin Kendall 1940s.jpg|90px|Эдуард Кендалл]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Кендалл, Эдуард|Эдуард Кендалл]] (1886—1972) |rowspan=3| {{начало цитаты}} За открытия, касающиеся [[Гормоны|гормонов]] [[Надпочечники|коры надпочечников]], их структуры и биологических эффектов. {{oq|en|for their discoveries relating to the hormones of the adrenal cortex, their structure and biological effects}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1950">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1950/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1950|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYT6VcS?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1950/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1950--> |[[Билэ:Thadeus Reichstein ETH-Bib Portr 00222.jpg|90px|Тадеуш Рейхштейн]] |{{Флаг Швейцарии}} [[Рейхштейн, Тадеуш|Тадеуш Рейхштейн]] (1897—1996) |-<!--1950--> |[[Билэ:Филип Шоуолтер Хенч.jpg|90px|Филип Хенч]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Хенч, Филип|Филип Хенч]] (1896—1965) |- |[[1951]] |[[Билэ:Max Theiler nobel.jpg|90px|Макс Тейлер]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Тейлер, Макс|Макс Тейлер]] (1899—1972) |{{начало цитаты}} За открытия, связанные с [[Жёлтая лихорадка|жёлтой лихорадкой]], и борьбу с ней. {{oq|en|for his discoveries concerning yellow fever and how to combat it}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1951">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1951/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1951|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYThrKI?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1951/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[1952]] |[[Билэ:Selman Waksman NYWTScrop.jpg|90px|Зельман Ваксман]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Ваксман, Зельман|Зельман Ваксман]] (1888—1973) |{{начало цитаты}} За открытие [[стрептомицин]]а, первого антибиотика, эффективного при лечении [[туберкулёз]]а. {{oq|en|for his discovery of streptomycin, the first antibiotic effective against tuberculosis}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1952">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1952/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1952|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYUH396?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1952/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan=2|[[1953]] |[[Билэ:Hans Adolf Krebs.jpg|90px|Ханс Адольф Кребс]] |{{Флаг Великобритании}} [[Кребс, Ханс Адольф|Ханс Адольф Кребс]] (1900—1981)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> |{{начало цитаты}} За открытие [[Цикл трикарбоновых кислот|цикла лимонной кислоты]]. {{oq|en|for his discovery of the citric acid cycle}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1953">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1953/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1953|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYUqOER?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1953/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1953--> |[[Билэ:Portrait of Fritz Albert Lipmann (1899-1986), Biochemist (2551001689).jpg|90px|Фриц Альберт Липман]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Липман, Фриц Альберт|Фриц Альберт Липман]] (1899—1986)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> |{{начало цитаты}} За открытие [[Коферменты|кофермента А]] и его значения для промежуточных стадий метаболизма. {{oq|en|for his discovery of co-enzyme A and its importance for intermediary metabolism}} {{конец цитаты}} |- |rowspan=3 | [[1954]] |[[Билэ:Enders2.jpg|90px|Джон Эндерс]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Эндерс, Джон Франклин|Джон Эндерс]] (1897—1985) |rowspan=3 | {{начало цитаты}} За открытие способности [[Полиомиелит|вируса полиомиелита]] расти в культурах различных тканей. {{oq|en|for their discovery of the ability of poliomyelitis viruses to grow in cultures of various types of tissue}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1954">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1954/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1954|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYVQTFu?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1954/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1954--> |[[Билэ:Томас Хакл Уэллер.jpg|90px|Томас Уэллер]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Уэллер, Томас Хакл|Томас Уэллер]] (1915—2008) |- |[[Билэ:Frederick_Chapman_Robbins_nobel.jpg|90px|Фредерик Роббинс]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Роббинс, Фредерик Чапмен|Фредерик Роббинс]] (1916—2003) |- |[[1955]] |[[Билэ:Hugo Theorell nobel.jpg|90px|Хуго Теорелль]] |{{Флаг Швеции}} [[Теорелль, Аксель Хуго Теодор|Хуго Теорелль]] (1903—1982) |{{начало цитаты}} За открытия, касающиеся природы и механизма действия [[Оксидоредуктазы|окислительных ферментов]]. {{oq|en|for his discoveries concerning the nature and mode of action of oxidation enzymes}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1955">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1955/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1955|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYW1CEE?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1955/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan=3 | [[1956]] |[[Билэ:Андре Фредерик Курнан.jpg|90px|Андре Курнан]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Курнан, Андре Фредерик|Андре Курнан]] (1895—1988) |rowspan=3 | {{начало цитаты}} За открытия, касающиеся [[катетер]]изации сердца и патологических изменений в системе кровообращения. {{oq|en|their discoveries concerning heart catheterization and pathological changes in the circulatory system}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1956">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1956/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1956|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYWaZUT?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1956/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[Билэ:Werner Forssmann nobel.jpg|90px|Вернер Форсман]] |{{Флаг Германии}} [[Форсман, Вернер|Вернер Форсман]] (1904—1979) |- |[[Билэ:Диккинсон Ричардс.jpg|90px|Диккинсон Ричардс]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Ричардс, Диккинсон|Диккинсон Ричардс]] (1895—1973) |- |[[1957]] |[[Билэ:Daniel Bovet nobel.jpg|90px|Даниеле Бове]] |{{Флаг Италии}} [[Бове, Даниеле|Даниеле Бове]] (1907—1992) |{{начало цитаты}} За открытия, касающиеся синтетических соединений, блокирующих действие некоторых веществ организма, и за обнаружение их действия на сосудистую систему и мышцы. {{oq|en|for his discoveries relating to synthetic compounds that inhibit the action of certain body substances, and especially their action on the vascular system and the skeletal muscles}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1957">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1957/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1957|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYXAlUt?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1957/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan=3|[[1958]] |[[Билэ:Джордж Бидл.jpg|90px|Джордж Бидл]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Бидл, Джордж Уэлс|Джордж Бидл]] (1903—1989)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan=2 | {{начало цитаты}} За открытия, касающиеся роли [[ген]]ов в специфических биохимических процессах. {{oq|en|their discovery that genes act by regulating definite chemical events}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1958">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1958/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1958|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYXjyYP?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1958/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1958--> |[[Билэ:Edward Lawrie Tatum.jpg|90px|Эдуард Тейтем]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Тейтем, Эдуард|Эдуард Тейтем]] (1909—1975)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |-<!--1958--> |[[Билэ:Joshua Lederberg crop.jpg|90px|Джошуа Ледерберг]] |{{Флаг США (48 звёзд)}} [[Ледерберг, Джошуа|Джошуа Ледерберг]] (1925—2008)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> |{{начало цитаты}} За открытия, касающиеся [[Рекомбинация (биология)|генетической рекомбинации]] и организации генетического материала у бактерий. {{oq|en|for his discoveries concerning genetic recombination and the organization of the genetic material of bacteria}} {{конец цитаты}} |- |rowspan=2 | [[1959]] |[[Билэ:Severo_Ochoa_1958b.jpg|90px|Северо Очоа]] |{{Флаг США (49 звёзд)}} [[Очоа, Северо|Северо Очоа]] (1905—1993) |rowspan=2 | {{начало цитаты}} За открытие механизмов биологического синтеза [[Рибонуклеиновая кислота|рибонуклеиновой]] и [[Дезоксирибонуклеиновая кислота|дезоксирибонуклеиновой кислот]]. {{oq|en|for their discovery of the mechanisms in the biological synthesis of ribonucleic acid and deoxyribonucleic acid}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1959">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1959/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1959|accessdate=2012-10-10|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYYJrH3?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1959/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1959--> |[[Билэ:Arthur Kornberg 1969 B.jpg|90px|Артур Корнберг]] |{{Флаг США (49 звёзд)}} [[Корнберг, Артур|Артур Корнберг]] (1918—2007) |} === 1960-е годы === {| class="wide" !Год !width=90px|Портрет !width=30%|Страна, лауреат !width=55%|Обоснование награды !width=20px|Источник информации |- |rowspan=2 | [[1960]] |[[Билэ:Close up of Burnet in 1945.JPG|90px|Фрэнк Макфарлейн Бёрнет]] |{{Флаг Австралии}} [[Бёрнет, Фрэнк Макфарлейн|Фрэнк Макфарлейн Бёрнет]] (1899—1985) |rowspan=2 |{{начало цитаты}} За открытие приобретенной [[Иммунологическая толерантность|иммунной толерантности]] (переносимости). {{oq|en|for discovery of acquired immunological tolerance}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1960">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1960/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1960|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYYtZqW?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1960/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[Билэ:Peter Brian Medawar.jpg|90px|Питер Брайан Медавар]] |{{Флаг Великобритании}} [[Медавар, Питер Брайан|Питер Брайан Медавар]] (1915—1987) |- |[[1961]] |[[Билэ:Georg von Békésy nobel.jpg|90px|Дьёрдь фон Бекеши]] |{{Флаг США}} [[Бекеши, Дьёрдь фон|Дьёрдь фон Бекеши]] (1899—1972) |{{начало цитаты}} За открытие физических механизмов восприятия раздражения [[Улитка (анатомия)|улиткой]]. {{oq|en|for his discoveries of the physical mechanism of stimulation within the cochlea}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1961">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1961/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1961|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYZT9L4?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1961/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan=3 | [[1962]] |[[Билэ:Francis Crick 1995.jpg|90px|Фрэнсис Крик]] |{{Флаг Великобритании}} [[Крик, Фрэнсис|Фрэнсис Крик]] (1916—2004) |rowspan=3 |{{начало цитаты}} За открытия, касающиеся молекулярной структуры [[Нуклеиновая кислота|нуклеиновых кислот]] и их значения для передачи информации в живых системах. {{oq|en|for their discoveries concerning the molecular structure of nucleic acids and its significance for information transfer in living material}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1962">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1962/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1962|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYa2Lf8?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1962/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1962--> |[[Билэ:James Watson.jpg|90px|Джеймс Уотсон]] |{{Флаг США}} [[Уотсон, Джеймс|Джеймс Уотсон]] (1928) |-<!--1962--> |[[Билэ:Maurice Wilkins nobel.jpg|90px|Морис Уилкинс]] |{{Флаг Великобритании}} {{Флаг Новой Зеландии}} [[Уилкинс, Морис|Морис Уилкинс]] (1916—2004) |- |rowspan=3 | [[1963]] |[[Билэ:Sir John Eccles Wellcome L0026812.jpg|90px|Джон Экклс]] |{{Флаг Австралии}} [[Экклс, Джон Кэрью|Джон Экклс]] (1903—1997) |rowspan=3 | {{начало цитаты}} За открытия, касающиеся ионных механизмов возбуждения и торможения в периферических и центральных участках нервных клеток. {{oq|en|for their discoveries concerning the ionic mechanisms involved in excitation and inhibition in the peripheral and central portions of the nerve cell membrane}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1963">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1963/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1963|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYacC28?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1963/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1963--> |[[Билэ:Alan Lloyd Hodgkin nobel.jpg|90px|Алан Ходжкин]] |{{Флаг Великобритании}} [[Ходжкин, Алан|Алан Ходжкин]] (1914—1998) |-<!--1963--> |[[Билэ:Andrew Fielding Huxley nobel.jpg|90px|Эндрю Филдинг Хаксли]] |{{Флаг Великобритании}} [[Хаксли, Эндрю Филдинг|Эндрю Филдинг Хаксли]] (1917—2012) |- |rowspan=2 | [[1964]] |[[Билэ:Konrad Bloch 1963.jpg|90px|Конрад Блох]] |{{Флаг США}} [[Блох, Конрад Эмиль|Конрад Блох]] (1912—2000) |rowspan=2 |{{начало цитаты}} За открытия, касающиеся механизмов и регуляции обмена [[холестерин]]а и [[Жирные кислоты|жирных кислот]]. {{oq|en|for their discoveries concerning the mechanism and regulation of the cholesterol and fatty acid metabolism}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1964">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1964/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1964|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYbC3Bj?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1964/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1964--> |[[Билэ:Feodor_Lynen_with_pipette.jpg|90px|Феодор Линен]] |{{Флаг Германии}} [[Линен, Феодор Феликс Конрад|Феодор Линен]] (1911—1979) |- |rowspan=3 | [[1965]] |[[Билэ:François Jacob nobel.jpg|90px|Франсуа Жакоб]] |{{Флаг Франции}} [[Жакоб, Франсуа|Франсуа Жакоб]] (1920—2013) |rowspan=3 |{{начало цитаты}} За открытия, касающиеся генетического контроля [[синтез]]а [[Ферменты|ферментов]] и [[Вирусы|вирусов]]. {{oq|en|for their discoveries concerning genetic control of enzyme and virus synthesis}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1965">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1965/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1965|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYbm8No?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1965/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1965--> |[[Билэ:André Lwoff nobel.jpg|90px|Андре Львов]] |{{Флаг Франции}} [[Львов, Андре|Андре Львов]] (1902—1994) |-<!--1965--> |[[Билэ:Jacques Monod 1971.jpg|90px|Жак Моно]] |{{Флаг Франции}} [[Моно, Жак|Жак Моно]] (1910—1976) |- |rowspan=2|[[1966]] |[[Билэ:Фрэнсис Пейтон Роус.jpg|90px|Фрэнсис Пейтон Роус]] |{{Флаг США}} [[Роус, Фрэнсис Пейтон|Фрэнсис Пейтон Роус]] (1879—1970) |{{начало цитаты}} За открытие [[Онковирус|онкогенных вирусов]]. {{oq|en|for his discovery of tumour-inducing viruses}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1966">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1966/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1966|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYcLhL4?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1966/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> {{конец цитаты}} |-<!--1966--> |[[Билэ:Чарлз Брентон Хаггинс.jpg|90px|Чарлз Брентон Хаггинс]] |{{Флаг США}} [[Хаггинс, Чарлз Брентон|Чарлз Брентон Хаггинс]] (1901—1997) |{{начало цитаты}} За открытия, касающиеся гормонального лечения [[Рак простаты|рака предстательной железы]]. {{oq|en|for his discoveries concerning hormonal treatment of prostatic cancer}} {{конец цитаты}} |- |rowspan=3 | [[1967]] |[[Билэ:Ragnar Granit.jpg|90px|Рагнар Гранит]] |{{Флаг Швеции}} [[Гранит, Рагнар|Рагнар Гранит]] (1900—1991) |rowspan=3 | {{начало цитаты}} За открытия, связанные с первичными физиологическими и химическими зрительными процессами, происходящими в глазу. {{oq|en|for their discoveries concerning the primary physiological and chemical visual processes in the eye}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1967">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1967/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1967|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYcw9Pc?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1967/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1967--> |[[Билэ:HKHartline.png|90px|Рагнар Гранит]] |{{Флаг США}} [[Хартлайн, Холден Кеффер|Холден Хартлайн]] (1903—1983) |-<!--1967--> |[[Билэ:George Wald 1987.jpg|90px|Джордж Уолд]] |{{Флаг США}} [[Уолд, Джордж|Джордж Уолд]] (1906—1997) |- |rowspan=3 | [[1968]] |[[Билэ:Robert Holley.jpg|90px|Роберт Холли]] |{{Флаг США}} [[Холли, Роберт|Роберт Холли]] (1922—1993) |rowspan=3 | {{начало цитаты}} За расшифровку [[Генетический код|генетического кода]] и его роли в [[Белки|синтезе белков]]. {{oq|en|for their interpretation of the genetic code and its function in protein synthesis}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1968">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1968/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1968|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYdWLMb?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1968/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1968--> |[[Билэ:Har Gobind Khorana.jpg|90px|Хар Гобинд Корана]] |{{Флаг США}} [[Корана, Хар Гобинд|Хар Гобинд Корана]] (1922—2011) |-<!--1968--> |[[Билэ:Marshall Nirenberg.jpg|90px|Маршалл Ниренберг]] |{{Флаг США}} [[Ниренберг, Маршалл|Маршалл Ниренберг]] (1927—2010) |- |rowspan=3 | [[1969]] |[[Билэ:Maxdelbrück-cr.jpg|90px|Макс Дельбрюк]] |{{Флаг США}} [[Дельбрюк, Макс|Макс Дельбрюк]] (1906—1981) |rowspan=3 | {{начало цитаты}} За открытия, касающиеся механизма репликации и генетической структуры вирусов. {{oq|en|for their discoveries concerning the replication mechanism and the genetic structure of viruses}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1969">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1969/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1969|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYe6CGP?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1969/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1969--> |[[Билэ:Alfred Hershey.jpg|90px|Алфред Херши]] |{{Флаг США}} [[Херши, Алфред|Алфред Херши]] (1908—1997) |-<!--1969--> |[[Билэ:Salvador E. Luria ca.1969 (cropped).jpg|90px|Сальвадор Лурия]] |{{Флаг США}} [[Лурия, Сальвадор|Сальвадор Лурия]] (1912—1991) |} === 1970-е годы === {| class="wide" !Год !width=90px|Портрет !width=30%|Страна, лауреат !width=55%|Обоснование награды !width=20px|Источник информации |- |rowspan=3 | [[1970]] |[[Билэ:Bernard katz.jpg|90px|Бернард Кац]] |{{Флаг Великобритании}} {{Флаг Германия}}[[Кац, Бернард|Бернард Кац]] (1911—2003) |rowspan=3|{{начало цитаты}}За открытия, касающиеся [[Гуморальная регуляция|гуморальных]] передатчиков в нервных окончаниях и механизмов их хранения, выделения и инактивации. {{oq|en|for their discoveries concerning the humoral transmittors in the nerve terminals and the mechanism for their storage, release and inactivation}}{{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1970">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1970/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1970|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYeg9Oa?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1970/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[Билэ:Ulf von euler.jpg|90px|Ульф фон Эйлер]] |{{Флаг Швеции}} [[Эйлер, Ульф фон|Ульф фон Эйлер]] (1905—1983) |-<!--1970--> |[[Билэ:Axelrod01.jpg|90px|Джулиус Аксельрод]] |{{Флаг США}} [[Аксельрод, Джулиус|Джулиус Аксельрод]] (1912—2004) |- |[[1971]] |[[Билэ:Эрл Уилбур Сазерленд.jpg|90px|Эрл Сазерленд]] |{{Флаг США}} [[Сазерленд, Эрл|Эрл Сазерленд]] (1915—1974) |{{начало цитаты}}За открытия, касающиеся механизмов действия [[Гормоны|гормонов]]. {{oq|en|for his discoveries concerning the mechanisms of the action of hormones}}{{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1971">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1971/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1971|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYfGoT7?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1971/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan=2 | [[1972]] |[[Билэ:Professor_Gerald_M._Edelman_(cropped).jpg|90px|Джералд Эдельман]] |{{Флаг США}} [[Эдельман, Джералд|Джералд Эдельман]] (1929—2014) |rowspan=2 | {{начало цитаты}}За открытия, касающиеся химической структуры [[Антитела|антител]]. {{oq|en|for their discoveries concerning the chemical structure of antibodies}}{{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1972">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1972/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1972|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYfsGgE?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1972/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[Билэ:Rodney Robert Porter.jpg|90px|Родни Портер]] |{{Флаг Великобритании}} [[Портер, Родни|Родни Портер]] (1917—1985) |- |rowspan=3 | [[1973]] |[[Билэ:Karl_von_Frisch_-_Atelier_Veritas,_c._1926.jpg|90px|Карл фон Фриш]] |{{Флаг Германии}} [[Фриш, Карл фон|Карл фон Фриш]] (1886—1982) |rowspan=3 | {{начало цитаты}}За открытия, связанные с созданием и установлением моделей индивидуального и группового поведения животных. {{oq|en|for their discoveries concerning organization and elicitation of individual and social behaviour patterns}}{{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1973">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1973/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1973|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYgRgH7?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1973/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1973--> |[[Билэ:Konrad Lorenz.JPG|90px|Конрад Лоренц]] |{{Флаг Австрии}} [[Лоренц, Конрад|Конрад Лоренц]] (1903—1989) |-<!--1973--> |[[Билэ:Nikolaas Tinbergen 1978.jpg|90px|Николас Тинберген]] |{{Флаг Великобритании}} [[Тинберген, Николас|Николас Тинберген]] (1907—1988) |- |rowspan=3 | [[1974]] |[[Билэ:Альбер Клод.jpg|90px|Альбер Клод]] |{{Флаг Бельгии}} [[Клод, Альбер|Альбер Клод]] (1899—1983) |rowspan=3 | {{начало цитаты}}За открытия, касающиеся структурной и функциональной организации клетки. {{oq|en|for their discoveries concerning the structural and functional organization of the cell}}{{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1974">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1974/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1974|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYh3gXn?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1974/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1974--> |[[Билэ:Christian de Duve cropped.jpg|90px|Кристиан де Дюв]] |{{Флаг Бельгии}} [[Дюв, Кристиан де|Кристиан де Дюв]] (1917—2013) |-<!--1974--> ||[[Билэ:RO033-16.jpg|90px|Джордж Паладе]] |{{Флаг США}} [[Паладе, Джордж|Джордж Паладе]] (1912—2008) |- |rowspan=3 | [[1975]] |[[Билэ:Dr. David Baltimore2 crop.jpg|90px|Дейвид Балтимор]] |{{Флаг США}} [[Балтимор, Дейвид|Дейвид Балтимор]] (1938) |rowspan=3 | {{начало цитаты}}За открытия, касающиеся взаимодействия между [[Онковирус|онкогенными вирусами]] и генетическим материалом клетки. {{oq|en|for their discoveries concerning the interaction between tumour viruses and the genetic material of the cell}}{{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1975">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1975/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1975|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYhdAYn?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1975/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1975--> |[[Билэ:Renato Dulbecco crop.jpg|90px|Ренато Дульбекко]] |{{Флаг США}} [[Дульбекко, Ренато|Ренато Дульбекко]] (1914—2012) |-<!--1975--> |[[Билэ:Хоуард Мартин Темин.jpg|90px|Хоуард Темин]] |{{Флаг США}} [[Темин, Хоуард|Хоуард Темин]] (1934—1994) |- |rowspan=2 | [[1976]] |[[Билэ:Baruch Samuel Blumberg by Tom Trower (NASA) (cropped).jpg|90px|Барух Бламберг]] |{{Флаг США}} [[Бламберг, Барух|Барух Бламберг]] (1925—2011) |rowspan=2 | {{начало цитаты}}За открытия, касающиеся новых механизмов происхождения и распространения инфекционных заболеваний. {{oq|en|for their discoveries concerning new mechanisms for the origin and dissemination of infectious diseases}}{{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1976">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1976/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1976|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYiDJeW?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1976/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1976--> |[[Билэ:Даниел Карлтон Гайдузек.jpg|90px|Карлтон Гайдузек]] |{{Флаг США}} [[Гайдузек, Даниел Карлтон|Карлтон Гайдузек]] (1923—2008) |- |rowspan=3|[[1977]] |[[Билэ:Roger Guillemin.jpg|90px|Роже Гиймен]] |{{Флаг США}} [[Гиймен, Роже|Роже Гиймен]] (1924) <br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan=2 | {{начало цитаты}}За открытия, связанные с [[Секреция (физиология)|секрецией]] [[Пептиды|пептидных гормонов]] мозга. {{oq|en|for their discoveries concerning the peptide hormone production of the brain}}{{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1977">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1977/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1977|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYinG0g?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1977/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1977--> |[[Билэ:Schally portrait.jpg|90px|Эндрю Шалли]] |{{Флаг США}} [[Шалли, Эндрю|Эндрю Шалли]] (1926) <small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |-<!--1977--> |[[Билэ:Rosalyn Yalow - portrait.jpg|90px|Розалин Сасмен Ялоу]] |{{Флаг США}} [[Ялоу, Розалин Сасмен|Розалин Сасмен Ялоу]] (1921—2011) <br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> |{{начало цитаты}}За развитие [[Радиоиммунный анализ|радиоиммунологических методов]] определения пептидных гормонов. {{oq|en|for the development of radioimmunoassays of peptide hormones}}{{конец цитаты}} |- |rowspan=3 | [[1978]] |[[Билэ:Werner Arber 2008.jpg|90px|Вернер Арбер]] |{{Флаг Швейцарии}} [[Арбер, Вернер|Вернер Арбер]] (1929) |rowspan=3 | {{начало цитаты}}За обнаружение [[Эндонуклеазы рестрикции|рестрикционных ферментов]] и их применение в [[Молекулярная генетика|молекулярной генетике]]. {{oq|en|for the discovery of restriction enzymes and their application to problems of molecular genetics}}{{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1978">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1978/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1978|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYjNmm8?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1978/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1978--> |[[Билэ:Daniel Nathans.jpg|90px|Даниел Натанс]] |{{Флаг США}} [[Натанс, Даниел|Даниел Натанс]] (1928—1999) |-<!--1978--> |[[Билэ:Hamilton Smith, 2.jpg|90px|Хамилтон Смит]] |{{Флаг США}} [[Смит, Хамилтон|Хамилтон Смит]] (1931) |- |rowspan=2 | [[1979]] |[[Билэ:Аллан Маклауд Кормак.jpg|90px|Аллан Кормак]] |{{Флаг США}} [[Кормак, Аллан|Аллан Кормак]] (1924—1998) |rowspan=2 | {{начало цитаты}}За разработку [[Компьютерная томография|компьютерной томографии]]. {{oq|en|for the development of computer assisted tomography}}{{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1979">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1979/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1979|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYjxP61?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1979/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[Билэ:Годфри Ньюболд Хаунсфилд.jpg|90px|Годфри Хаунсфилд]] |{{Флаг Великобритании}} [[Хаунсфилд, Годфри|Годфри Хаунсфилд]] (1919—2004) |} === 1980-е годы === {| class="wide" !Год !width=90px|Портрет !width=30%|Страна, лауреат !width=55%|Обоснование награды !width=20px|Источник информации |- |rowspan=3 | [[1980]] |[[Билэ:Baruj Benacerraf 1969.jpg|90px|Барух Бенасерраф]] |{{Флаг США}} [[Бенасерраф, Барух|Барух Бенасерраф]] (1920—2011) |rowspan=3 |{{начало цитаты}} За открытия, касающиеся генетически определённых структур на клеточной поверхности, регулирующих [[Иммунитет|иммунные реакции]]. {{oq|en|for their discoveries concerning genetically determined structures on the cell surface that regulate immunological reactions}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1980">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1980/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1980|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYkXyi3?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1980/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1980--> |[[Билэ:Jean Dausset 2005.jpg|90px|Жан Доссе]] |{{Флаг Франции}} [[Доссе, Жан|Жан Доссе]] (1916—2009) |-<!--1980--> |[[Билэ:Джордж Снелл.jpg|90px]] |{{Флаг США}} [[Снелл, Джордж|Джордж Снелл]] (1903—1996) |-<!--1980--> |- |rowspan=3|[[1981]] |[[Билэ:Roger Wolcott Sperry.jpg|90px|Роджер Сперри]] |{{Флаг США}} [[Сперри, Роджер|Роджер Сперри]] (1913—1994)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> |{{начало цитаты}} За открытия, касающиеся функциональной специализации полушарий головного мозга. {{oq|en|for his discoveries concerning the functional specialization of the cerebral hemispheres}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1981">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1981/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1981|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYl7nGS?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1981/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1981--> |[[Билэ:Дэвид Хьюбел.jpg|90px|Дэвид Хьюбел]] |{{Флаг США}} [[Хьюбел, Дэвид|Дэвид Хьюбел]] (1926—2013) <br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan=2 | {{начало цитаты}}За открытия, касающиеся принципов переработки информации в зрительной системе. {{oq|en|for their discoveries concerning information processing in the visual system}} {{конец цитаты}} |-<!--1981--> |[[Билэ:Torsten Wiesel-7Nov2006.jpg|90px|Торстен Визель]] |{{Флаг Швеции}} [[Визель, Торстен|Торстен Визель]] (1924)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- |rowspan=3 | [[1982]] |[[Билэ:Sune Bergström 3.jpg|90px|Суне Бергстрём]] |{{Флаг Швеции}} [[Бергстрём, Суне|Суне Бергстрём]] (1916—2004) |rowspan=3 |{{начало цитаты}} За открытия, касающиеся [[Простациклин|простагландинов]] и близких к ним биологически активных веществ. {{oq|en|for their discoveries concerning prostaglandins and related biologically active substances}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1982">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1982/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1982|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYli5Sf?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1982/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1982--> |[[Билэ:Bengt Samuelsson.png|90px|Бенгт Самуэльсон]] |{{Флаг Швеции}} [[Самуэльсон, Бенгт|Бенгт Самуэльсон]] (1934) |-<!--1982--> |[[Билэ:John Robert Vane.jpg|90px|Джон Вейн]] |{{Флаг Великобритании}} [[Вейн, Джон|Джон Вейн]] (1927—2004) |- |[[1983]] |[[Билэ:Barbara McClintock (1902-1992) shown in her laboratory in 1947 (cropped).jpg|90px|Барбара Мак-Клинток]] |{{Флаг США}} [[Мак-Клинток, Барбара|Барбара Мак-Клинток]] (1902—1992) |{{начало цитаты}} За открытие мобильных генетических элементов. {{oq|en|for her discovery of mobile genetic elements}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1983">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1983/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1983|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYmHmTb?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1983/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan=3 | [[1984]] |[[Билэ:Niels Kaj Jerne 1950 crop.jpg|90px|Нильс Ерне]] |{{Флаг Дании}} [[Ерне, Нильс|Нильс Ерне]] (1911—1994) |rowspan=3 |{{начало цитаты}} За разработку теорий специфичности и развития иммунной системы и открытие принципов выработки [[Моноклональные антитела|моноклональных антител]] с помощью гибридом. {{oq|en|for theories concerning the specificity in development and control of the immune system and the discovery of the principle for production of monoclonal antibodies}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1984">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1984/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1984|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYmsRY5?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1984/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1984--> |[[Билэ:Жорж Жан Франц Кёлер.jpg|90px|Георг Кёлер]] |{{Флаг Германии}} [[Кёлер, Жорж|Георг Кёлер]] (1946—1995) |-<!--1984--> |[[Билэ:Milstein lnp restauración.jpg|90px|Сезар Мильштейн]] |{{Флаг Великобритании}} {{Флаг Аргентины}} [[Мильштейн, Сезар|Сезар Мильштейн]] (1927—2002) |- |rowspan=2 | [[1985]] |[[Билэ:Mike Brown 2003.jpg|90px|Майкл Браун]] |{{Флаг США}} [[Браун, Майкл Стюарт|Майкл Браун]] (1941) |rowspan=2 |{{начало цитаты}} За выдающиеся открытия, касающиеся обмена [[холестерин]]а и лечения нарушений уровня холестерина в крови. {{oq|en|for their discoveries concerning the regulation of cholesterol metabolism}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1985">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1985/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1985|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYnUHPw?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1985/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1985--> |[[Билэ:Joe Goldstein.JPG|90px|Джозеф Голдштейн]] |{{Флаг США}} [[Голдштейн, Джозеф Леонард|Джозеф Голдштейн]] (1940) |- |rowspan=2 | [[1986]] |[[Билэ:Stanley Cohen-Biochemist.jpg|90px|Стэнли Коэн]] |{{Флаг США}} [[Коэн, Стэнли|Стэнли Коэн]] (1922—2020) |rowspan=2 |{{начало цитаты}} За открытие факторов, регулирующих рост клеток и органов. {{oq|en|for their discoveries of growth factors}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1986">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1986/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1986|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYo3c4t?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1986/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1986--> |[[Билэ:Rita Levi Montalcini.jpg|90px|Рита Леви-Монтальчини]] |{{Флаг Италии}} {{Флаг США}} [[Леви-Монтальчини, Рита|Рита Леви-Монтальчини]] (1909—2012) |- |[[1987]] |[[Билэ:Susumu Tonegawa Photo cropped.jpg|90px|Судзуми Тонегава]] |{{Флаг Японии}} [[Тонегава, Судзуми|Судзуми Тонегава]] (1939) |{{начало цитаты}} За открытие генетического механизма возникновения разнообразия [[Антитела|антител]]. {{oq|en|for his discovery of the genetic principle for generation of antibody diversity}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1987">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1987/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1987|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYodzCr?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1987/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan=3 | [[1988]] |[[Билэ:James Black (pharmacologist).jpg|90px|Джеймс Блэк]] |{{Флаг Великобритании}} [[Блэк, Джеймс|Джеймс Блэк]] (1924—2010) |rowspan=3 |{{начало цитаты}} За открытие важных принципов лекарственной терапии. {{oq|en|for their discoveries of important principles for drug treatment}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1988">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1988/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1988|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYpD8gV?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1988/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1988--> |[[Билэ:Nci-vol-8236-300 Gertrude Elion.jpg|90px|Гертруда Элайон]] |{{Флаг США}} [[Элайон, Гертруда|Гертруда Элайон]] (1918—1999) |-<!--1988--> |[[Билэ:George H. Hitchings 1988.jpg|90px|Джордж Хитчингс]] |{{Флаг США}} [[Хитчингс, Джордж|Джордж Хитчингс]] (1905—1998) |- |rowspan=2 | [[1989]] |[[Билэ:Nci-vol-8172-300 j michael bishop.jpg|90px|Джон Майкл Бишоп]] |{{Флаг США}} [[Бишоп, Джон Майкл|Джон Майкл Бишоп]] (1936) |rowspan=2 |{{начало цитаты}} За открытие клеточного происхождения ретровирусных [[онкоген]]ов. {{oq|en|for their discovery of the cellular origin of retroviral oncogenes}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1989">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1989/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1989|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYpn3Ti?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1989/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1989--> |[[Билэ:HEVarmus.jpg|90px|Харолд Вармус]] |{{Флаг США}} [[Вармус, Харолд|Харолд Вармус]] (1939) |} === 1990-е годы === {| class="wide" !Год !width=90px|Портрет !width=30%|Страна, лауреат !width=55%|Обоснование награды !width=20px|Источник информации |- |rowspan=2 | [[1990]] |[[Билэ:Джозеф Мюррей.jpg|90px]] |{{Флаг США}} [[Мюррей, Джозеф|Джозеф Мюррей]] (1919—2012) |rowspan=2 | {{начало цитаты}} За открытия, касающиеся [[Трансплантация|трансплантации]] органов и клеток при лечении болезней. {{oq|en|for their discoveries concerning organ and cell transplantation in the treatment of human disease}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1990">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1990/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1990|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYqP8gh?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1990/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1990--> |[[Билэ:Edward Donnall "Don" Thomas.jpg|90px|Эдвард Донналл Томас]] |{{Флаг США}} [[Томас, Эдвард Донналл|Эдвард Донналл Томас]] (1920—2012) |- |rowspan=2 | [[1991]] |[[Билэ:Erwin neher 2007 lindau.jpg|90px|Эрвин Неер]] |{{Флаг Германии}} [[Неер, Эрвин|Эрвин Неер]] (1944) |rowspan=2 |{{начало цитаты}} За открытия, касающиеся функций одиночных [[Ионные каналы|ионных каналов]] в клетках. {{oq|en|for their discoveries concerning reversible protein phosphorylation as a biological regulatory mechanism}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1991">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1991/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1991|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQYr0nXn?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1991/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1991--> |[[Билэ:Sakmann (cropped).jpg|90px|Берт Сакман]] |{{Флаг Германии}} [[Закман, Берт|Берт Закман]] (1942) |- |rowspan=2 | [[1992]] |[[Билэ:Edmond Fischer Nobel Laureate 1992.jpg|90px]] |{{Флаг США}} {{Флаг Швейцарии}} [[Фишер, Эдмонд|Эдмонд Фишер]] (1920—2021) |rowspan=2 |{{начало цитаты}} За открытия, касающиеся обратимого белкового [[Фосфорилирование|фосфорилирования]] как механизма биологической регуляции. {{oq|en|for their discoveries of split genes}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1992">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1992/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1992|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdRsoGv?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1992/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1992--> |[[Билэ:Эдвин Герхард Кребс.jpg|90px]] |{{Флаг США}} [[Кребс, Эдвин|Эдвин Кребс]] (1918—2009) |- |rowspan=2 | [[1993]] |[[Билэ:Roberts, Richard John (1943).jpg|90px|Ричард Робертс]] |{{Флаг США}} [[Робертс, Ричард Джон|Ричард Робертс]] (1943) |rowspan=2 |{{начало цитаты}} За открытие, независимо друг от друга, прерывистой структуры [[ген]]а. {{oq|en|for their discoveries of split genes}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1993">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1993/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1993|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdSYglM?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1993/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[Билэ:Phillip Sharp HD2007 head shot crop.jpg|90px|Филлип Шарп]] |{{Флаг США}} [[Шарп, Филлип|Филлип Шарп]] (1944) |- |rowspan=2 | [[1994]] |[[Билэ:Alfred Goodman Gilman (cropped).jpg|90px|Альфред Гилман]] |{{Флаг США}} [[Гилман, Альфред|Альфред Гилман]] (1941—2015) |rowspan=2 | {{начало цитаты}} За открытие [[G-белки|G-белков]] и роли этих белков в передаче сигнала в [[Клетка|клетке]]. {{oq|en|for their discovery of G-proteins and the role of these proteins in signal transduction in cells}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1994">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1994/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1994|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdTBPkj?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1994/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1994--> |[[Билэ:Rodbell, Martin (1925-1998).jpg|90px|Мартин Родбелл]] |{{Флаг США}} [[Родбелл, Мартин|Мартин Родбелл]] (1925—1998) |- |rowspan=3 | [[1995]] |[[Билэ:Эдвард Льюис.jpg|90px|Эдвард Льюис]] |{{Флаг США}} [[Льюис, Эдвард|Эдвард Льюис]] (1918—2004) |rowspan=3 |{{начало цитаты}} За открытия, касающиеся генетического контроля на ранних стадиях [[Онтогенез|эмбрионального развития]]. {{oq|en|for their discoveries concerning the genetic control of early embryonic development}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1995">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1995/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1995|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdToIdR?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1995/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1995--> |[[Билэ:Christiane Nüsslein-Volhard mg 4372.jpg|90px|Кристиана Нюсляйн-Фольхард]] |{{Флаг Германии}} [[Нюсляйн-Фольхард, Кристиана|Кристиана Нюсляйн-Фольхард]] (1942) |-<!--1995--> |[[Билэ:Eric F. Wieschaus.jpg|90px|Эрик Вишаус]] |{{Флаг США}} [[Вишаус, Эрик|Эрик Вишаус]] (1947) |- |rowspan=2 | [[1996]] |[[Билэ:Professor Peter C Doherty.jpg|90px|Питер Дохерти]] |{{Флаг Австралии}} [[Дохерти, Питер (иммунолог)|Питер Дохерти]] (1940) |rowspan=2 |{{начало цитаты}} За открытия в области [[Иммунная система|иммунной системы]] человека, в частности её способности выявлять клетки, поражённые [[Вирусы|вирусом]]. {{oq|en|for their discoveries concerning the specificity of the cell mediated immune defence}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine1996">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1996/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1996|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdUUMpN?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1996/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1996--> |[[Билэ:Rolf Zinkernagel Erudite Conclave medical college trivandrum.jpg|90px|Рольф Цинкернагель]] |{{Флаг Швейцарии}} [[Цинкернагель, Рольф|Рольф Цинкернагель]] (1944) |- |[[1997]] |[[Билэ:Prusiner 1.JPG|90px|Стенли Прузинер]] |{{Флаг США}} [[Прузинер, Стенли|Стенли Прузинер]] (1942) |{{начало цитаты}} За открытие [[Прионы|прионов]], нового биологического принципа инфекции. {{oq|en|for his discovery of Prions - a new biological principle of infection}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1997">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1997/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1997|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdV84e2?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1997/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan=3 | [[1998]] |[[Билэ:Drfurchgott.jpg|90px|Роберт Ферчготт]] |{{Флаг США}} [[Ферчготт, Роберт|Роберт Ферчготт]] (1916—2009) |rowspan=3 |{{начало цитаты}} За открытие роли [[Оксид азота(II)|оксида азота]] как сигнальной молекулы в регуляции [[Сердечно-сосудистая система|сердечно-сосудистой системы]]. {{oq|en|for their discoveries concerning nitric oxide as a signalling molecule in the cardiovascular system}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine1998">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1998/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1998|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdVjgTj?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1998/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--1998--> |[[Билэ:Louis J. Ignarro portrait.jpg|90px|Луис Игнарро]] |{{Флаг США}} [[Игнарро, Луис|Луис Игнарро]] (1941) |-<!--1998--> |[[Билэ:Ferid Murad.jpg|90px|Ферид Мурад]] |{{Флаг США}} [[Мурад, Ферид|Ферид Мурад]] (1936) |- |[[1999]] |[[Билэ:Gunter Blobel 2008 1.JPG|90px|Гюнтер Блобел]] |{{Флаг США}} [[Блобел, Гюнтер|Гюнтер Блобел]] (1936—2018) |{{начало цитаты}} За обнаружение в [[Белки|белковых молекулах]] [[Сигнальный пептид|сигнальных аминокислотных последовательностей]], ответственных за адресный транспорт белков в клетке. {{oq|en|for the discovery that proteins have intrinsic signals that govern their transport and localization in the cell}} {{конец цитаты}} |<ref name="Medicine1999">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1999/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1999|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdWOSaz?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1999/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |} === 2000-е годы === {| class="wide" !Год !width=90px|Портрет !width=30%|Страна, лауреат !width=55%|Обоснование награды !width=20px|Источник информации |- |rowspan=3 | [[2000]] |[[Билэ:Arvid Carlsson 2011a.jpg|90px|Арвид Карлссон]] |{{Флаг Швеции}} [[Карлссон, Арвид|Арвид Карлссон]] (1923—2018) |rowspan=3 |{{начало цитаты}} За открытия, связанные с передачей сигналов в нервной системе. {{oq|en|for their discoveries concerning signal transduction in the nervous system}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine2000">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2000/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2000|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdX0A94?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2000/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--2000--> |[[Билэ:Paul Greengard.jpg|90px|Пол Грингард]] |{{Флаг США}} [[Грингард, Пол|Пол Грингард]] (1925—2019) |-<!--2000--> |[[Билэ:Eric Kandel 01.JPG|90px|Эрик Кандель]] |{{Флаг США}} [[Кендэл, Эрик|Эрик Кендэл]] (1929) |- |rowspan="3" | [[2001]] |[[Билэ:Нет фото.png|90px]] |{{Флаг США}} [[Хартвелл, Леланд|Леланд Хартвелл]] (1939) |rowspan="3" |{{начало цитаты}} За открытие ключевых регуляторов [[Клеточный цикл|клеточного цикла]]. {{oq|en|for their discoveries of key regulators of the cell cycle}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine2001">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2001/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2001|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdXfKBG?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2001/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--2001--> |[[Билэ:Tim Hunt at UCSF 05 2009 (4).jpg|90px|Тимоти Хант]] |{{Флаг Великобритании}} [[Хант, Тимоти|Тимоти Хант]] (1943) |-<!--2001--> |[[Билэ:Plos nurse.jpg|90px|Пол Нерс]] |{{Флаг Великобритании}} [[Нерс, Пол|Пол Нерс]] (1949) |- |rowspan="3" | [[2002]] |[[Билэ:Sydney_Brenner_OIST_2008_(33208371153)_(cropped).jpg|90px|Сидней Бреннер]] |{{Флаг Великобритании}} [[Бреннер, Сидней|Сидней Бреннер]] (1927—2019) |rowspan="3" |{{начало цитаты}} За открытия в области генетического регулирования развития органов и механизмов [[апоптоз]]а. {{oq|en|for their discoveries concerning genetic regulation of organ development and programmed cell death'}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine2002">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2002/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2002|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdYIvFU?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2002/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--2002--> |[[Билэ:Нет фото.png|90px]] |{{Флаг США}} [[Хорвиц, Роберт|Роберт Хорвиц]] (1947) |-<!--2002--> |[[Билэ:John_Sulston.jpg|90px|Джон Салстон]] |{{Флаг Великобритании}} [[Салстон, Джон|Джон Салстон]] (1942—2018) |- |rowspan="2" | [[2003]] |[[Билэ:PaulLauterbur.jpg|90px|Пол Лотербур]] |{{Флаг США}} [[Лотербур, Пол|Пол Лотербур]] (1929—2007) |rowspan="2" |{{начало цитаты}} За открытия, касающиеся метода [[магнитно-резонансная томография|магнитно-резонансной томографии]]. {{oq|en|for their discoveries concerning magnetic resonance imaging}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine2003">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2003/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2003|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdYy5nh?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2003/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--2003--> |[[Билэ:Peter Mansfield Leipzig.jpg|90px|Питер Мэнсфилд]] |{{Флаг Великобритании}} [[Мэнсфилд, Питер|Питер Мэнсфилд]] (1933—2017) |-<!--2004--> |rowspan="2" | [[2004]] |[[Билэ:Professor Richard Axel ForMemRS.jpg|90px|Ричард Эксел]] |{{Флаг США}} [[Эксел, Ричард|Ричард Эксел]] (1946) |rowspan="2" | {{начало цитаты}} За исследования [[Обоняние|обонятельных рецепторов]] и организации системы органов обоняния. {{oq|en|for their discoveries of odorant receptors and the organization of the olfactory system}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine2004">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2004/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2004|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdZuOg6?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2004/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--2004--> |[[Билэ:LindaBuck cropped 1.jpg|90px|Линда Бак]] |{{Флаг США}} [[Бак, Линда|Линда Бак]] (1947) |- |rowspan="2" | [[2005]] |[[Билэ:Barry Marshall 2008.jpg|90px|Барри Маршалл]] |{{Флаг Австралии}} [[Маршалл, Барри|Барри Маршалл]] (1951) |rowspan="2" | {{начало цитаты}} За работы по изучению влияния бактерии ''[[Helicobacter pylori]]'' на возникновение [[гастрит]]а и [[язва желудка|язвы желудка]] и [[язва двенадцатиперстной кишки|двенадцатиперстной кишки]]. {{oq|en|for their discovery of the bacterium Helicobacter pylori and its role in gastritis and peptic ulcer disease}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine2005">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2005/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2005|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdaZUI5?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2005/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--2005--> |[[Билэ:Robin Warren.jpg|90px|Робин Уоррен]] |{{Флаг Австралии}} [[Уоррен, Робин|Робин Уоррен]] (1937) |- |rowspan="2" | [[2006]] |[[Билэ:Andrew Fire, Stanford University.jpg|90px|Эндрю Файер]] |{{Флаг США}} [[Файер, Эндрю|Эндрю Файер]] (1959) |rowspan="2" | {{начало цитаты}} За открытие [[РНК-интерференция|РНК-интерференции]] — эффекта гашения активности определённых генов. {{oq|en|for their discovery of RNA interference - gene silencing by double-stranded RNA}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine2006">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2006/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2006|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdbC1KF?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2006/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--2006--> |[[Билэ:Craig Mello 01.JPG|90px|Крейг Мелло)]] |{{Флаг США}} [[Мелло, Крейг|Крейг Мелло]] (1960) |- |rowspan="3" | [[2007]] |[[Билэ:MarioCapecchiFotoThalerTamas2.JPG|90px|Марио Капекки]] |{{Флаг США}} [[Капекки, Марио|Марио Капекки]] (1937) |rowspan="3" | {{начало цитаты}} За открытие принципов введения специфических генных модификаций у мышей с использованием [[Эмбриональные стволовые клетки|эмбриональных стволовых клеток]]. {{oq|en|for their discoveries of principles for introducing specific gene modifications in mice by the use of embryonic stem cells}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine2007">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2007/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2007|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdbodo9?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2007/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[Билэ:Martin Evans Nobel Prize.jpg|90px|Мартин Эванс]] |{{Флаг Великобритании}} [[Эванс, Мартин|Мартин Эванс]] (1941) |- |[[Билэ:Oliver-smithies.jpg|90px|Оливер Смитис]] |{{Флаг Великобритании}} [[Смитис, Оливер|Оливер Смитис]] (1925—2017) |- |rowspan="3" | [[2008]] |[[Билэ:Harald zur Hausen-press conference Dec 06th, 2008-6.jpg|90px|Харальд цур Хаузен]] |{{Флаг Германии}} [[Хаузен, Харальд цур|Харальд цур Хаузен]] (1936)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> |{{начало цитаты}} За открытие [[Папилломавирус человека|вируса папилломы человека]], вызывающего [[рак шейки матки]]. {{oq|en|for his discovery of human papilloma viruses causing cervical cancer}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine2008">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2008/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2008|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdcSWYb?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2008/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--2008--> |[[Билэ:Françoise Barré-Sinoussi-press conference Dec 06th, 2008-1.jpg|90px|Франсуаза Барре-Синусси]] |{{Флаг Франции}} [[Барре-Синусси, Франсуаза|Франсуаза Барре-Синусси]] (1947)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan="2" |{{начало цитаты}} За открытие [[ВИЧ]]. {{oq|en|for their discovery of human immunodeficiency virus}} {{конец цитаты}} |-<!--2008--> |[[Билэ:Luc Montagnier-press conference Dec 06th, 2008-6.jpg|90px|Люк Монтанье]] |{{Флаг Франции}} [[Монтанье, Люк|Люк Монтанье]] (1932)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- |rowspan="3" | [[2009]] |[[Билэ:Elizabeth Blackburn 2009-03.JPG|90px|Элизабет Блэкберн]] |{{Флаг США}} {{Флаг Австралии}} [[Блэкберн, Элизабет|Элизабет Блэкберн]] (1948) |rowspan="3" |{{начало цитаты}} За открытие механизмов защиты [[Хромосома|хромосом]] [[теломеры|теломерами]] и [[Ферменты|фермента]] [[теломераза|теломеразы]]. {{oq|en|for the discovery of how chromosomes are protected by telomeres and the enzyme telomerase}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine2009">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2009/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2009|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdd6zR4?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2009/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |-<!--2009--> |[[Билэ:Carol Greider 2009-01.JPG|90px|Кэрол Грейдер]] |{{Флаг США}} [[Грейдер, Кэрол|Кэрол Грейдер]] (1961) |-<!--2009--> |[[Билэ:Nobel Prize 2009-Press Conference Physiology or Medicine-16.jpg|90px|Джек Шостак]] |{{Флаг США}} [[Шостак, Джек|Джек Шостак]] (1952) |} === 2010-е годы === {| class="wide" !Год !width=90px|Портрет !width=30%|Страна, лауреат !width=55%|Обоснование награды !width=20px|Источник информации |- |[[2010]] |[[Билэ:Robert Edwards.jpg|90px|Роберт Эдвардс]] |{{Флаг Великобритании}} [[Эдвардс, Роберт Джеффри|Роберт Эдвардс]] (1925—2013) |{{начало цитаты}} За технологию [[Экстракорпоральное оплодотворение|искусственного оплодотворения]] [[in vitro]]. {{oq|en|for the development of in vitro fertilization}} {{конец цитаты}} |<ref>{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2010/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2010|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQddkLA9?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2010/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan="3" | [[2011]] |[[Билэ:Nobel Prize 2011-Press Conference KI-DSC 7584.jpg|90px|Жюль Хоффман]] |{{Флаг Франции}} {{Флаг Люксембурга}} [[Офман, Жюль|Жюль Офман]] (1941)<br> <small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan="2" |{{начало цитаты}} За работы по изучению активации врождённого [[иммунитет]]а. {{oq|en|their discoveries concerning the activation of innate immunity}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine2011">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2011/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2011|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdeMhGa?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2011/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[Билэ:Nobel Prize 2011-Press Conference KI-DSC 7512.jpg|90px|Брюс Бётлер]] |{{Флаг США}} [[Бётлер, Брюс|Брюс Бётлер]] (1957)<br> <small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- |[[Билэ:Ralph M. Steinman.jpg|90px|Ральф Стайнман]] |{{Флаг США}} {{Флаг Канады}} [[Стайнман, Ральф|Ральф Стайнман]] (1943—2011) <br> <small>({{дробь|1|2}} премии; посмертно{{#tag:ref|Был нарушен устав Нобелевского комитета, разрешающий вручать премии только живым на момент объявления о присуждении премии (что было принято в 1974 году). По решению Нобелевского комитета [[Стайнман, Ральф|Ральф Стайнман]] был награждён Нобелевской премией посмертно, поскольку на момент вручения премии Нобелевский комитет считал лауреата живым<ref name="facts" /><ref>{{cite web|url=http://lenta.ru/news/2011/10/03/prize/|title=Нобелевская премия вручена посмертно|publisher=[[Lenta.ru]]|date=2011-10-03|accessdate=2012-10-27|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_organizations/nobelfoundation/press_releases_archive/2011/steinman.html|title=Press Release — Ralph Steinman Remains Nobel Laureate|publisher=[[Нобелевский фонд]]|date=2011-10-03|accessdate=2012-10-27|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BvSSZxkz?url=http://www.nobelprize.org/nobel_organizations/nobelfoundation/press_releases_archive/2011/steinman.html#|archivedate=2012-11-04|deadlink=no}}</ref>.|group="2010"}})</small> |{{начало цитаты}} За открытие [[Дендритные клетки|дендритных клеток]] и изучение их значения для [[Приобретённый иммунитет|приобретённого иммунитета]]. {{oq|en|for his discovery of the dendritic cell and its role in adaptive immunity}} {{конец цитаты}} |- |rowspan="2" | [[2012]] |[[Билэ:John Gurdon Cambridge 2012.JPG|90px|Джон Гердон]] |{{Флаг Великобритании}} [[Гердон, Джон|Джон Гердон]] (1933) |rowspan="2" |{{начало цитаты}} За работы в области биологии развития и получения [[Индуцированные стволовые клетки|индуцированных стволовых клеток]]. {{oq|en|for the discovery that mature cells can be reprogrammed to become pluripotent}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine2012">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2012/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2012|accessdate=2012-10-11|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQdf6V29?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2012/#|archivedate=2012-10-15|deadlink=no}}</ref> |- |[[Билэ:Shinya yamanaka10.jpg|90px|Синъя Яманака]] |{{Флаг Японии}} [[Яманака, Синъя|Синъя Яманака]] (1962) |- |rowspan="3" | [[2013]] |[[Билэ:Нет фото.png|90px]] |{{Флаг США}} [[Ротман, Джеймс|Джеймс Ротман]] (1950) |rowspan="3" |{{начало цитаты}} За открытия механизмов регуляции [[везикула|везикулярного]] транспорта — основной транспортной системы наших клеток {{oq|en|for their discoveries of machinery regulating vesicle traffic, a major transport system in our cells}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine2013">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2013/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2013|accessdate=2013-10-07|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6MNL21bYs?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2013/#|archivedate=2014-01-04|deadlink=no}}</ref> |-<!--2013--> |[[Билэ:Randy Schekman 8 February 2012.jpg|90px|Рэнди Шекман]] |{{Флаг США}} [[Шекман, Рэнди|Рэнди Шекман]] (1948) |-<!--2013--> |[[Билэ:Thomas c südhof.jpg|90px|Томас Зюдхоф]] |{{Флаг Германии}} [[Зюдхоф, Томас Кристиан|Томас Зюдхоф]] (1955) |-<!--2014--> |rowspan="3" | [[2014]] |[[Билэ:John O'Keefe (neuroscientist) 2014b.jpg|90px|Джон О’Киф]] |{{Флаг США}} [[О'Киф, Джон|Джон О’Киф]] (1939) |rowspan="3" |{{начало цитаты}} За открытие нейронов, составляющих систему позиционирования в головном мозге {{oq|en|for their discoveries of cells that constitute a positioning system in the brain}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine2014">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2014/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2014|accessdate=2014-10-06|lang=en}}</ref> |-<!--2014--> |[[Билэ:May-Britt Moser 2014.jpg|90px|Мей-Бритт Мозер]] |{{Флаг Норвегии}} [[Мозер, Мей-Бритт|Мей-Бритт Мозер]] (1963) |-<!--2014--> |[[Билэ:Edvard Moser.jpg|90px|Эдвард Мозер]] |{{Флаг Норвегии}} [[Мозер, Эдвард|Эдвард Мозер]] (1962) |- |rowspan="3" | [[2015]] |[[Билэ:William C. Campbell 4983-1-2015.jpg|90px|Уильям Кэмпбелл]] |{{Флаг США}} [[Кэмпбелл, Уильям|Уильям Кэмпбелл]] (1930)<br> <small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan="2" |{{начало цитаты}} За открытия, касающиеся новых методов борьбы с инфекциями, вызываемыми паразитическими [[Нематоды|круглыми червями]] {{oq|en|for their discoveries concerning a novel therapy against infections caused by roundworm parasites}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Medicine2015">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2015/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2015|accessdate=2015-10-05|lang=en}}</ref> |-<!--2015--> |[[Билэ:Satoshi Ōmura 5086-1-2015.jpg|90px|Сатоси Омура]] |{{Флаг Японии}} [[Омура, Сатоси|Сатоси Омура]] (1935)<br> <small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |-<!--2015--> |[[Билэ:Tu Youyou 5012-1-2015.jpg|90px|Ту Юю]] |{{Флаг Китая}} [[Ту Юю]] (1930)<br> <small>({{дробь|1|2}} премии)</small> |{{начало цитаты}} За открытия, касающиеся новых методов борьбы с [[Малярия|малярией]] {{oq|en|for her discoveries concerning a novel therapy against Malaria}} {{конец цитаты}} |- |[[2016]] |[[Билэ:Yoshinori Osumi 201511.jpg|90px|Ёсинори Осуми]] |{{Флаг Японии}} [[Осуми, Ёсинори|Ёсинори Осуми]] (1945) |{{начало цитаты}} За открытие механизмов [[Аутофагия|аутофагии]] {{oq|en|"for his discoveries of mechanisms for autophagy"}} {{конец цитаты}} |<ref>{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2016/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2016|accessdate=2016-10-03|lang=en}}</ref> |- |-<!--2017--> |rowspan="3" | [[2017]] |[[Билэ:Jeffrey C. Hall D81 4349 (25006040668).jpg|90px|Джеффри Холл]] |{{Флаг США}} [[Холл, Джеффри|Джеффри Холл]] (1945)<br><small>({{дробь|1|3}} премии)</small> |rowspan="3" |{{начало цитаты}} За открытия молекулярных механизмов, управляющих [[Циркадный ритм|циркадным ритмом]] {{oq|en|"for their discoveries of molecular mechanisms controlling the circadian rhythm"}} {{конец цитаты}} |rowspan=3|<ref name="Medicine2017">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2017/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2014|accessdate=2014-10-06|lang=en}}</ref> |-<!--2017--> |[[Билэ:Michael Rosbash EM1B8756 (38847326642).jpg|90px|Майкл Росбаш]] |{{Флаг США}} [[Росбаш, Майкл|Майкл Росбаш]] (1944)<br><small>({{дробь|1|3}} премии)</small> |-<!--2017--> ||[[Билэ:Michael W Young.jpg|90px|Майкл Янг]] |{{Флаг США}} [[Янг, Майкл (учёный)|Майкл Янг]] (1949)<br><small>({{дробь|1|3}} премии)</small> |-<!--2018--> |rowspan="2" | [[2018]] |[[Билэ:Tasuku Honjo 201311.jpg|90px|Тасуку Хондзё]] |{{Флаг Японии}} [[Хондзё, Тасуку|Тасуку Хондзё]] (1942)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> |rowspan="2" |{{начало цитаты}}За их открытия терапии рака путём ингибирования отрицательной иммунной регуляции {{oq|en|"for their discovery of cancer therapy by inhibition of negative immune regulation."}} {{конец цитаты}} |rowspan=2|<ref name="Medicine2018">{{cite web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2018/summary/|publisher=[[Нобелевский фонд]]|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2018|accessdate=2018-10-01|lang=en}}</ref> |-<!--2018--> |[[Билэ:James P. Allison (2015).JPG|90px|Джеймс Эллисон]] | {{Флаг США}} [[Эллисон, Джеймс|Джеймс Эллисон]] (1948)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> |- | rowspan=3 | 2019 | [[Билэ:William G. Kaelin Jr. UNIST CGI 2019.jpg|90px|Уильям Кэлин]] | {{Флаг|США}} [[Кэлин, Уильям|Уильям Кэлин]] (1957)<br><small>({{дробь|1|3}} премии)</small> | rowspan=3 | {{начало цитаты}}За их открытия того, как клетки чувствуют и адаптируются к доступности кислорода (см. [[Клеточное дыхание]]). {{oq|en|"for their discoveries of how cells sense and adapt to oxygen availability"}} {{конец цитаты}} | rowspan=3 |<ref name="nobel-2019">{{cite web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2019/summary/|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2019|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2019-10-07}}</ref> |- | [[Билэ:Peter J. Ratcliffe at Centro Cultural de la Ciencia 01 (cropped).jpg|90px|Питер Рэтклифф]] | {{Флаг|Великобритания}} [[Рэтклифф, Питер|Питер Рэтклифф]] (1954)<br><small>({{дробь|1|3}} премии)</small> |- |[[Билэ:Nobel_9_Dec_2019_012_copy_(49204052292)_(cropped).jpg|90px|Грегг Семенза]] | {{Флаг|США}} [[Семенза, Грегг|Грегг Семенза]] (1956)<br><small>({{дробь|1|3}} премии)</small> |} {{примечания|group="2010"}} === 2020-е годы === {| class="wide" !Год !width=90px|Портрет !width=30%|Страна, лауреат !width=55%|Обоснование награды !width=20px|Источник информации |- | rowspan=3 | 2020 | [[Билэ:Harvey J. Alter.jpeg|90px|Харви Джеймс Алтер]] | {{Флаг|США}} [[Алтер, Харви Джеймс|Харви Джеймс Алтер]] (1935)<br><small>({{дробь|1|3}} премии)</small> | rowspan=3 | {{начало цитаты}}За открытие [[вирус гепатита C|вируса гепатита C]]. {{oq|en|"for the discovery of Hepatitis C virus."}} {{конец цитаты}} | rowspan=3 |<ref name="nobel-2020">{{cite web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2020/summary/|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2020|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2020-10-05}}</ref> |- | [[Билэ:Michael Houghton.jpg|90px|Майкл Хаутон]] | {{Флаг|Великобритания}} [[Хаутон, Майкл|Майкл Хаутон]] (1949)<br><small>({{дробь|1|3}} премии)</small> |- | [[Билэ:Charles_M._Rice.jpg|90px|Чарльз Райс]] | {{Флаг|США}} [[Райс, Чарльз|Чарльз Райс]] (1952)<br><small>({{дробь|1|3}} премии)</small> |- | rowspan=2 | 2021 | [[Билэ:Davidjuliuswithsnake.jpg|90px|Дэвид Джулиус]] | {{Флаг США}} [[Джулиус, Дэвид|Дэвид Джулиус]] (1955)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> | rowspan=2 | {{начало цитаты}}За открытие [[Терморецептор|рецепторов температуры]] и прикосновения. {{oq|en|"for their discoveries of receptors for temperature and touch."}} {{конец цитаты}} | rowspan=2 |<ref name="nobel-2021">{{cite web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2021/summary/|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2021|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2021-10-04}}</ref> |- | [[Билэ:Нет фото.png|90px]] | {{Флаг|США}} [[Патапутян, Ардем|Ардем Патапутян]] (1967)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> {{конец цитаты}} |- |} {{примечания|group="2020"}} == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} [[Категория:Физиология]] l2cro5sm32rhnyjzl5f8ff8im999ri9 0 48665 382945 372010 2022-08-17T19:21:34Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki == Лауреаттар испииһэктэрэ == {| class="wide" style="text-align:center;" ![[#1900-с сыллар|1900-с]] ![[#1910-с сыллар|1910-с]] ![[#1920-с сыллар|1920-с]] ![[#1930-с сыллар|1930-с]] ![[#1940-с сыллар|1940-с]] ![[#1950-с сыллар|1950-с]] ![[#1960-с сыллар|1960-с]] ![[#1970-с сыллар|1970-с]] ![[#1980-с сыллар|1980-с]] ![[#1990-с сыллар|1990-с]] ![[#2000-с сыллар|2000-с]] ![[#2010-с сыллар|2010-с]] ![[#2020-с сыллар|2020-с]] |} === 1900-с сыллар === {| class="wide" !Сыл !width=90px|Мэтириэт !width=30%|Дойду, лауреат !width=55%|Олоҕо !width=20px|Хантан ылыллыбыта |- | [[1901 год|1901]] | [[Билэ:WilhelmRöntgen.JPG|90px|Вильгельм Конрад Рентген]] | {{флаг|Германия|1871}} [[Рентген, Вильгельм Конрад|Вильгельм Конрад Рентген]] (1845—1923) | {{начало цитаты}} В знак признания исключительных услуг, которые он оказал науке открытием замечательных [[Рентгеновское излучение|лучей]], названных впоследствии в его честь {{oq|en|in recognition of the extraordinary services he has rendered by the discovery of the remarkable rays subsequently named after him}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1901">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1901/|title=The Nobel Prize in Physics 1901|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bm08jk0?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1901/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- |rowspan="2"| [[1902 год|1902]] | [[Билэ:H A Lorentz (Nobel).jpg|90px|Хендрик Антон Лоренц]] | {{флаг|Нидерланды}} [[Лоренц, Хендрик Антон|Хендрик Антон Лоренц]] (1853—1928) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} В знак признания исключительных услуг, которые они оказали науке своими исследованиями влияния [[магнетизм]]а на явления излучения (См. [[эффект Зеемана]]) {{oq|en|in recognition of the extraordinary service they rendered by their researches into the influence of magnetism upon radiation phenomena}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1902">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1902/|title=The Nobel Prize in Physics 1902|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bm0tHLc?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1902/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Pieter Zeeman 1902.jpg|90px|Питер Зееман]] | {{флаг|Нидерланды}} [[Зееман, Питер|Питер Зееман]] (1865—1943) |- |rowspan="3"| [[1903 год|1903]] | [[Билэ:Henri Becquerel 1903.jpg|90px|Антуан Анри Беккерель]] | {{флаг|Франция}} [[Беккерель, Антуан Анри|Антуан Анри Беккерель]] (1852—1908) <small>({{дробь|1|2}} премии)</small> | {{начало цитаты}} В знак признания исключительных услуг, которые он оказал науке своим открытием спонтанной [[радиоактивность|радиоактивности]] {{oq|en|in recognition of the extraordinary services he has rendered by his discovery of spontaneous radioactivity}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1903">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1903/|title=The Nobel Prize in Physics 1903|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bm1Z6T1?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1903/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:PierreCurie.jpg|90px|Пьер Кюри]] | {{флаг|Франция}} [[Кюри, Пьер|Пьер Кюри]] (1859—1906)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan="2"| {{начало цитаты}} В знак признания исключительных услуг, которые они оказали науке совместными исследованиями явлений радиации, открытой профессором Анри Беккерелем {{oq|en|in recognition of the extraordinary services they have rendered by their joint researches on the radiation phenomena discovered by Professor Henri Becquerel}} {{конец цитаты}} |- | [[Билэ:Marie Curie 1903.jpg|90px|Мария Кюри]] | {{флаг|Франция}} [[Склодовская-Кюри, Мария|Мария Кюри]] (1867—1934)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- | [[1904 год|1904]] | [[Билэ:Strutt.jpg|90px|Джон Уильям Стретт]] | {{флаг|Великобритания}} [[Стретт, Джон Уильям (лорд Рэлей)|Джон Уильям Стретт (лорд Рэлей)]] (1842—1919) | {{начало цитаты}} За исследования плотности наиболее распространённых газов и за открытие [[аргон]]а в ходе этих исследований {{oq|en|for his investigations of the densities of the most important gases and for his discovery of argon in connection with these studies}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1904">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1904/|title=The Nobel Prize in Physics 1904|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bm2eeLu?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1904/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1905 год|1905]] | [[Билэ:Lenard.jpg|90px|Филипп Ленард]] | {{флаг|Германия|1871}} [[Ленард, Филипп Эдуард Антон фон|Филипп Эдуард Антон фон Ленард]] (1862—1947) | {{начало цитаты}} За исследовательские работы по [[Катодный луч|катодным лучам]] {{oq|en|for his work on cathode rays}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1905">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1905/|title=The Nobel Prize in Physics 1905|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bm3JXkn?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1905/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1906 год|1906]] | [[Билэ:JJ Thomson (Nobel).jpg|90px|Джозеф Джон Томсон]] | {{флаг|Великобритания}} [[Томсон, Джозеф Джон|Джозеф Джон Томсон]] (1856—1940) | {{начало цитаты}} В знак признания его теоретических и экспериментальных исследований, посвящённых проводимости электричества газами {{oq|en|in recognition of his theoretical and experimental investigations on the conduction of electricity by gases}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1906">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1906/|title=The Nobel Prize in Physics 1906|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bm3ymDL?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1906/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1907 год|1907]] | [[Билэ:Albert Abraham Michelson.JPG|90px|Альберт Абрахам Майкельсон]] | {{флаг|США|1896}} [[Майкельсон, Альберт Абрахам|Альберт Абрахам Майкельсон]] (1852—1931) | {{начало цитаты}} За создание точных оптических инструментов и спектроскопические и метрологические исследования, выполненные с их помощью (См. [[опыт Майкельсона]]) {{oq|en|for his optical precision instruments and the spectroscopic and metrological investigations carried out with their aid}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1907">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1907/|title=The Nobel Prize in Physics 1907|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bm4fBDG?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1907/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1908 год|1908]] | [[Билэ:Gabriel Lippmann2.jpg|90px|Габриэль Липпман]] | {{флаг|Франция}} [[Липпман, Габриэль|Габриэль Липпман]] (1845—1921) | {{начало цитаты}} За создание метода [[фотография|фотографического]] воспроизведения цветов на основе явления [[интерференция (физика)|интерференции]] {{oq|en|for his method of reproducing colours photographically based on the phenomenon of interference}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1908">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1908/|title=The Nobel Prize in Physics 1908|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bm5K1ET?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1908/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- |rowspan="2"| [[1909 год|1909]] | [[Билэ:Marconi 1909.jpg|90px|Гульельмо Маркони]] | {{флаг|Италия|1861}} [[Маркони, Гульельмо|Гульельмо Маркони]] (1874—1937) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} В знак признания их вклада в развитие [[радио|беспроволочной телеграфии]] {{oq|en|in recognition of their contributions to the development of wireless telegraphy}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1909">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1909/|title=The Nobel Prize in Physics 1909|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bm5yfoi?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1909/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Braun 1909.jpg|90px|Карл Фердинанд Браун]] | {{флаг|Германия|империя}} [[Браун, Карл Фердинанд|Карл Фердинанд Браун]] (1850—1918) |} === 1910-с сыллар === {| class="wide" !Сыл !width=90px|Мэтириэт !width=30%|Дойду, лауреат !width=55%|Олоҕо !width=20px|Хантан ылыллыбыта |- | [[1910 год|1910]] | [[Билэ:Van der Waals.jpg|90px|Ян Дидерик ван дер Ваальс]] | {{флаг|Нидерланды}} [[Ван дер Ваальс, Йоханнес Дидерик|Йоханнес Дидерик ван дер Ваальс]] (1837—1923) | {{начало цитаты}} За работу, посвящённую [[Уравнение Ван-дер-Ваальса|уравнению состояния]] газов и жидкостей {{oq|en|for his work on the equation of state for gases and liquids}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1910">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1910/|title=The Nobel Prize in Physics 1910|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bm6eR2v?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1910/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1911 год|1911]] | [[Билэ:Wilhelm Wien 1911.jpg|90px|Вильгельм Вин]] | {{флаг|Германия|империя}} [[Вин, Вильгельм|Вильгельм Вин]] (1864—1928) | {{начало цитаты}} За открытия, касающиеся законов, которые управляют тепловым излучением (См. [[Закон смещения Вина]]) {{oq|en|for his discoveries regarding the laws governing the radiation of heat}} {{конец цитаты}} | <ref name="Physics1911">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1911/|title=The Nobel Prize in Physics 1911|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bm7Ix2T?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1911/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1912 год|1912]] | [[Билэ:Gustaf Dalén.jpg|90px|Нильс Густав Дален]] | {{флаг|Швеция}} [[Дален, Нильс Густав|Нильс Густав Дален]] (1869—1937) | {{начало цитаты}} За изобретение автоматических регуляторов, используемых в сочетании с газовыми аккумуляторами для источников света на маяках и [[буй (поплавок)|буях]] {{oq|en|for his invention of automatic valves designed to be used in combination with gas accumulators in lighthouses and buoys}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1912">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1912/|title=The Nobel Prize in Physics 1912|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bm7yaCQ?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1912/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1913 год|1913]] | [[Билэ:Kamerlingh portret.jpg|90px|Хейке Камерлинг-Оннес]] | {{флаг|Нидерланды}} [[Камерлинг-Оннес, Хейке|Хейке Камерлинг-Оннес]] (1853—1926) | {{начало цитаты}} За исследования свойств вещества при низких температурах, что привело, в числе прочего, к получению [[жидкий гелий|жидкого гелия]] {{oq|en|for his investigations on the properties of matter at low temperatures which led, inter alia, to the production of liquid helium}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1913">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1913/|title=The Nobel Prize in Physics 1913|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bm8dxEr?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1913/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1914 год|1914]] | [[Билэ:Max von Laue 1914.jpg|90px|Макс фон Лауэ]] | {{флаг|Германия|империя}} [[Лауэ, Макс фон|Макс фон Лауэ]] (1879—1960)<br><small>(присуждена в 1915 г.)</small> | {{начало цитаты}} За открытие [[дифракция|дифракции]] [[рентгеновское излучение|рентгеновских лучей]] на кристаллах {{oq|en|For his discovery of the diffraction of X-rays by crystals}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1914">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1914/|title=The Nobel Prize in Physics 1914|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bm9Izk0?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1914/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- |rowspan="2"| [[1915 год|1915]] | [[Билэ:Wh-bragg.jpg|90px|Уильям Генри Брэгг]] | {{флаг|Великобритания}} [[Брэгг, Уильям Генри|Уильям Генри Брэгг]] (1862—1942) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За заслуги в исследовании [[кристаллическая структура|структуры кристаллов]] с помощью рентгеновских лучей {{oq|en|For their services in the analysis of crystal structure by means of X-rays}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1915">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1915/|title=The Nobel Prize in Physics 1915|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bm9xVag?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1915/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Wl-bragg.jpg|90px|Уильям Лоренс Брэгг]] | {{флаг|Великобритания}} [[Брэгг, Уильям Лоренс|Уильям Лоренс Брэгг]] (1890—1971) |- | [[1916 год|1916]] | | ''Премия не присуждалась'' | ''Денежные средства включены в спецфонд секции'' |<ref name="«Physics1916">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1916/|title=The Nobel Prize in Physics 1916|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmAckSl?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1916/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1917 год|1917]] | [[Билэ:Charles Glover Barkla.jpg|90px|Чарлз Гловер Баркла]] | {{флаг|Великобритания}} [[Баркла, Чарлз Гловер|Чарлз Гловер Баркла]] (1877—1944) | {{начало цитаты}} За открытие характеристического рентгеновского излучения элементов {{oq|en|For his discovery of the characteristic Röntgen radiation of the elements, another important step in the development of X-ray spectroscopy}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1917">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1917/|title=The Nobel Prize in Physics 1917|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmBGtaS?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1917/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1918 год|1918]] | [[Билэ:Max Planck (Nobel 1918).jpg|90px|Макс Планк]] | {{флаг|Германия|империя}} [[Планк, Макс|Макс Карл Эрнст Людвиг Планк]] (1858—1947) | {{начало цитаты}} В знак признания услуг, которые он оказал развитию физики своим открытием [[квант]]ов энергии {{oq|en|in recognition of the services he rendered to the advancement of Physics by his discovery of energy quanta}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1918">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/|title=The Nobel Prize in Physics 1918|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmBv40i?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1919 год|1919]] | [[Билэ:Johannes Stark.jpg|90px|Йоханнес Штарк]] | {{флаг|Германия}} [[Штарк, Йоханнес|Йоханнес Штарк]] (1874—1957) | {{начало цитаты}} За открытие [[эффект Доплера|эффекта Доплера]] в каналовых лучах и расщепления [[спектральная линия|спектральных линий]] в [[электрическое поле|электрическом поле]] (См. [[эффект Штарка]]) {{oq|en|for his discovery of the Doppler effect in canal rays and the splitting of spectral lines in electric fields}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1919">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1919/|title=The Nobel Prize in Physics 1919|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmCaUgp?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1919/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |} === 1920-с сыллар === {| class="wide" !Сыл !width=90px|Мэтириэт !width=30%|Дойду, лауреат !width=55%|Олоҕо !width=20px|Хантан ылыллыбыта |- | [[1920 год|1920]] | [[Билэ:Guillaume 1920.jpg|90px|Шарль Эдуард Гийом]] | {{флаг|Швейцария}} [[Гийом, Шарль Эдуар|Шарль Эдуард Гийом]] (1861—1938) | {{начало цитаты}} В знак признания услуг, которые он оказал точным измерениям в физике своим открытием аномалий в сплавах [[никель|никеля]] и [[сталь|стали]] {{oq|en|in recognition of the service he has rendered to precision measurements in physics by his discovery of anomalies in nickel-steel alloys}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1920">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1920/|title=The Nobel Prize in Physics 1920|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmDFTYN?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1920/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1921 год|1921]] | [[Билэ:Albert Einstein (Nobel).jpg|90px|Альберт Эйнштейн]] | {{флаг|Германия}} {{флаг|Швейцария}} [[Эйнштейн, Альберт|Альберт Эйнштейн]] (1879—1955) | {{начало цитаты}} За заслуги перед [[теоретическая физика|теоретической физикой]] и особенно за открытие закона [[Фотоэффект|фотоэлектрического эффекта]] {{oq|en|for his services to Theoretical Physics, and especially for his discovery of the law of the photoelectric effect}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1921">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1921/|title=The Nobel Prize in Physics 1921|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmDvQTL?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1921/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1922 год|1922]] | [[Билэ:Niels Bohr.jpg|90px|Нильс Бор]] | {{флаг|Дания}} [[Бор, Нильс|Нильс Бор]] (1885—1962) | {{начало цитаты}} За заслуги в исследовании строения [[атом]]ов и испускаемого ими излучения {{oq|en|for his services in the investigation of the structure of atoms and of the radiation emanating from them}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1922">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1922/|title=The Nobel Prize in Physics 1922|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmEZtsM?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1922/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1923 год|1923]] | [[Билэ:Millikan.jpg|90px|Роберт Эндрюс Милликен]] | {{флаг|США|1912}} [[Милликен, Роберт Эндрюс|Роберт Эндрюс Милликен]] (1868—1953) | {{начало цитаты}} За работы по определению [[Элементарный электрический заряд|элементарного электрического заряда]] и по фотоэлектрическому эффекту {{oq|en|for his work on the elementary charge of electricity and on the photoelectric effect}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1923">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1923/|title=The Nobel Prize in Physics 1923|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmFFLr9?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1923/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1924 год|1924]] | [[Билэ:1924 Karl Manne Siegbahn.jpg|90px|Манне Сигбан]] | {{флаг|Швеция}} [[Сигбан, Карл Манне Георг|Манне Сигбан]] (1886—1978) | {{начало цитаты}} За открытия и исследования в области [[Рентгеноспектральный анализ|рентгеновской спектроскопии]] {{oq|en|for his discoveries and research in the field of X-ray spectroscopy}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1924">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1924/|title=The Nobel Prize in Physics 1924|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmFuJPq?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1924/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- |rowspan="2"| [[1925 год|1925]] | [[Билэ:James Franck 1925.jpg|90px|Джеймс Франк]] | {{флаг|Германия}} [[Франк, Джеймс|Джеймс Франк]] (1882—1964) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За открытие законов соударения [[электрон]]а с атомом {{oq|en|for their discovery of the laws governing the impact of an electron upon an atom}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1925">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1925/|title=The Nobel Prize in Physics 1925|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmGYdSX?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1925/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Gustav Hertz.jpg|90px|Густав Герц]] | {{флаг|Германия}} [[Герц, Густав Людвиг|Густав Людвиг Герц]] (1887—1975)<br><small>(присуждена в 1926 г.)</small> |- | [[1926 год|1926]] | [[Билэ:Jean Perrin 1926.jpg|90px|Жан Батист Перрен]] | {{флаг|Франция}} [[Перрен, Жан Батист|Жан Батист Перрен]] (1870—1942) | {{начало цитаты}} За исследования дискретной структуры материи и особенно за открытие [[седиментационное равновесие|седиментационного равновесия]] {{oq|en|for his work on the discontinuous structure of matter, and especially for his discovery of sedimentation equilibrium}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1926">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1926/|title=The Nobel Prize in Physics 1926|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmHEO9v?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1926/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- |rowspan="2"| [[1927 год|1927]] | [[Билэ:Arthur Compton.jpg|90px|Артур Холли Комптон]] | {{флаг|США|1912}} [[Комптон, Артур Холли|Артур Холли Комптон]] (1892—1962) | {{начало цитаты}} За открытие [[эффект Комптона|эффекта]], названного его именем {{oq|en|for his discovery of the effect named after him}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1927">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1927/|title=The Nobel Prize in Physics 1927|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmHsqGN?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1927/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:CTR Wilson.jpg|90px|Чарлз Томсон Риз Вильсон]] | {{флаг|Великобритания}} [[Вильсон, Чарлз Томсон Рис|Чарлз Томсон Рис Вильсон]] (1869—1959) | {{начало цитаты}} За [[камера Вильсона|метод визуального обнаружения]] траекторий электрически заряженных частиц с помощью конденсации пара {{oq|en|for his method of making the paths of electrically charged particles visible by condensation of vapour}} {{конец цитаты}} |- | [[1928 год|1928]] | [[Билэ:Owen Richardson.jpg|90px|Оуэн Уилланс Ричардсон]] | {{флаг|Великобритания}} [[Ричардсон, Оуэн Уилланс|Оуэн Уилланс Ричардсон]] (1879—1959)<br><small>(присуждена в 1929 г.)</small> | {{начало цитаты}} За работы, посвящённые [[Термоэлектронная эмиссия|термионным явлениям]], и особенно за открытие [[закон Ричардсона|закона, носящего его имя]] {{oq|en|for his work on the thermionic phenomenon and especially for the discovery of the law named after him}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1928">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1928/|title=The Nobel Prize in Physics 1928|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmIYbTr?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1928/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1929 год|1929]] | [[Билэ:Louis de Broglie.jpg|90px|Луи де Бройль]] | {{флаг|Франция}} [[Де Бройль, Луи|Луи де Бройль]] (1892—1987) | {{начало цитаты}} За открытие волновой природы электронов (См. [[Корпускулярно-волновой дуализм]]) {{oq|en|for his discovery of the wave nature of electrons}} {{конец цитаты}} | <ref name="Physics1929">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1929/|title=The Nobel Prize in Physics 1929|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmJD8GQ?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1929/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |} === 1930-с сыллар === {| class="wide" !Сыл !width=90px|Мэтириэт !width=30%|Дойду, лауреат !width=55%|Олоҕо !width=20px|Хантан ылыллыбыта |- | [[1930 год|1930]] | [[Билэ:Sir CV Raman.JPG|90px|Чандрасекара Раман]] | {{флаг|Индия|1880}} [[Чандрасекхара Венката Раман]] (1888—1970) | {{начало цитаты}} За работы по рассеянию света и за открытие [[Комбинационное рассеяние света|эффекта, названного в его честь]] {{oq|en|for his work on the scattering of light and for the discovery of the effect named after him}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1930">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1930/|title=The Nobel Prize in Physics 1930|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmJuKep?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1930/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1931 год|1931]] | | ''Премия не присуждалась'' | ''Денежные средства включены в спецфонд секции'' |<ref name="«Physics1931">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1931/|title=The Nobel Prize in Physics 1931|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmKaA2S?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1931/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1932 год|1932]] | [[Билэ:Bundesarchiv Bild183-R57262, Werner Heisenberg.jpg|90px|Вернер Карл Гейзенберг]] | {{флаг|Германия|1919}} [[Гейзенберг, Вернер|Вернер Карл Гейзенберг]] (1901—1976) | {{начало цитаты}} За создание [[квантовая механика|квантовой механики]], применение которой привело, помимо прочего, к открытию [[Аллотропия|аллотропических]] форм [[водород]]а {{oq|en|for the creation of quantum mechanics, the application of which has, inter alia, led to the discovery of the allotropic forms of hydrogen}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1932">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1932/|title=The Nobel Prize in Physics 1932|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmLE5dq?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1932/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- |rowspan="2"| [[1933 год|1933]] | [[Билэ:Erwin Schrödinger (1933).jpg|90px|Эрвин Шрёдингер]] | {{флаг|Австрия}} [[Шрёдингер, Эрвин|Эрвин Шрёдингер]] (1887—1961) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За открытие новых продуктивных форм атомной теории {{oq|en|for the discovery of new productive forms of atomic theory}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1933">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1933/|title=The Nobel Prize in Physics 1933|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmLt4FZ?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1933/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Dirac 4.jpg|90px|Поль Дирак]] | {{флаг|Великобритания}} [[Дирак, Поль Адриен Морис|Поль Адриен Морис Дирак]] (1902—1984) |- | [[1934 год|1934]] | | ''Премия не присуждалась'' | ''Денежные средства включены в спецфонд секции (2/3) и Нобелевский фонд (1/3)'' |<ref name="«Physics1934">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1934/|title=The Nobel Prize in Physics 1934|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmMZ07h?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1934/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1935 год|1935]] | [[Билэ:Chadwick_Solvay1933.jpg|90px|Джеймс Чедвик]] | {{флаг|Великобритания}} [[Чедвик, Джеймс|Джеймс Чедвик]] (1891—1974) | {{начало цитаты}} За открытие [[нейтрон]]а {{oq|en|for the discovery of the neutron}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1935">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1935/|title=The Nobel Prize in Physics 1935|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmNCA9R?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1935/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- |rowspan="2"| [[1936 год|1936]] | [[Билэ:Hess.jpg|90px|Виктор Франц Гесс]] | {{флаг|Австрия}} [[Гесс, Виктор Франц|Виктор Франц Гесс]] (1883—1964) | {{начало цитаты}} За открытие [[космическое излучение|космических лучей]] {{oq|en|for his discovery of cosmic radiation}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1936">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1936/|title=The Nobel Prize in Physics 1936|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmNqwnI?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1936/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Carl David Anderson.jpg|90px|Виктор Франц Гесс]] | {{флаг|США|1912}} [[Андерсон, Карл Дейвид|Карл Дейвид Андерсон]] (1905—1991) | {{начало цитаты}} За открытие [[позитрон]]а {{oq|en|for his discovery of the positron}} {{конец цитаты}} |- |rowspan="2"| [[1937 год|1937]] | [[Билэ:Clinton Davisson.jpg|90px|Клинтон Джозеф Дэвиссон]] | {{флаг|США}} [[Дэвиссон, Клинтон Джозеф|Клинтон Джозеф Дэвиссон]] (1881—1958) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За экспериментальное открытие [[Дифракция электронов|дифракции электронов]] на кристаллах (См. [[Корпускулярно-волновой дуализм]]) {{oq|en|for their experimental discovery of the diffraction of electrons by crystals}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1937">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1937/|title=The Nobel Prize in Physics 1937|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmOW04h?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1937/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:George Paget Thomson.jpg|90px|Джордж Паджет Томсон]] | {{флаг|Великобритания}} [[Томсон, Джордж Паджет|Джордж Паджет Томсон]] (1892—1975) |- | [[1938 год|1938]] | [[Билэ:Enrico Fermi.jpg|90px|Энрико Ферми]] | {{флаг|Италия|1861}} [[Ферми, Энрико|Энрико Ферми]] (1901—1954) | {{начало цитаты}} За доказательство существования новых радиоактивных элементов, полученных при облучении нейтронами, и связанное с этим открытие ядерных реакций, вызываемых медленными нейтронами {{oq|en|for his demonstrations of the existence of new radioactive elements produced by neutron irradiation, and for his related discovery of nuclear reactions brought about by slow neutrons}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1938">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1938/|title=The Nobel Prize in Physics 1938|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmPBiBM?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1938/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1939 год|1939]] | [[Билэ:Ernest Lawrence.jpg|90px|Эрнест Орландо Лоуренс]] | {{флаг|США|1912}} [[Лоуренс, Эрнест Орландо|Эрнест Орландо Лоуренс]] (1901—1958) | {{начало цитаты}} За изобретение и усовершенствование [[циклотрон]]а и за полученные с его помощью результаты, особенно в отношении искусственных радиоактивных элементов {{oq|en|for the invention and development of the cyclotron and for results obtained with it, especially with regard to artificial radioactive elements}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1939">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1939/|title=The Nobel Prize in Physics 1939|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmPqnnO?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1939/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |} === 1940-с сыллар === {| class="wide" !Сыл !width=90px|Мэтириэт !width=30%|Дойду, лауреат !width=55%|Олоҕо !width=20px|Хантан ылыллыбыта |- | [[1940 год|1940]] |rowspan="3"| |rowspan="3"| ''Премия не присуждалась'' |rowspan="3"| ''Денежные средства включены в спецфонд секции (2/3) и Нобелевский фонд (1/3)'' |<ref name="«Physics1940">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1940/|title=The Nobel Prize in Physics 1940|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmQVGAH?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1940/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1941 год|1941]] |<ref name="«Physics1941">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1941/|title=The Nobel Prize in Physics 1941|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmR9Txe?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1941/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1942 год|1942]] |<ref name="«Physics1942">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1942/|title=The Nobel Prize in Physics 1942|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmRoCBV?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1942/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1943 год|1943]] | [[Билэ:Otto Stern.jpg|90px|Отто Штерн]] | {{флаг|США|1912}} [[Штерн, Отто|Отто Штерн]] (1888—1969) | {{начало цитаты}} За вклад в развитие метода молекулярных пучков и за открытие [[магнитный момент|магнитного момента]] [[протон]]а {{oq|en|for his contribution to the development of the molecular ray method and his discovery of the magnetic moment of the proton}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1943">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1943/|title=The Nobel Prize in Physics 1943|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmSSufk?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1943/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1944 год|1944]] | [[Билэ:II Rabi.jpg|90px|Исидор Айзек Раби]] | {{флаг|США|1912}} [[Раби, Исидор Айзек|Исидор Айзек Раби]] (1898—1988) | {{начало цитаты}} За [[ядерный магнитный резонанс|резонансный метод]] измерений магнитных свойств [[Атомное ядро|атомных ядер]] {{oq|en|for his resonance method for recording the magnetic properties of atomic nuclei}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1944">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1944/|title=The Nobel Prize in Physics 1944|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmT7t0W?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1944/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1945 год|1945]] | [[Билэ:Pauli.jpg|90px|Вольфганг Паули]] | {{флаг|Австрия}} [[Паули, Вольфганг|Вольфганг Паули]] (1900—1958) | {{начало цитаты}} За открытие [[принцип Паули|принципа запрета]], названного его именем {{oq|en|for the discovery of the Exclusion Principle, also called the Pauli principle}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1945">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1945/|title=The Nobel Prize in Physics 1945|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmTmX4V?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1945/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1946 год|1946]] | [[Билэ:Bridgman.jpg|90px|Перси Уильямс Бриджмен]] | {{флаг|США|1912}} [[Бриджмен, Перси Уильямс|Перси Уильямс Бриджмен]] (1882—1961) | {{начало цитаты}} За изобретение аппаратуры, позволяющей создавать сверхвысокие давления, и за открытия, сделанные в связи с этим в физике высоких давлений {{oq|en|for the invention of an apparatus to produce extremely high pressures, and for the discoveries he made there within the field of high pressure physics}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1946">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1946/|title=The Nobel Prize in Physics 1946|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmUS2Ae?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1946/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1947 год|1947]] | [[Билэ:Appleton.jpg|90px|Эдуард Виктор Эплтон]] | {{флаг|Великобритания}} [[Эплтон, Эдуард Виктор|Эдуард Виктор Эплтон]] (1892—1965) | {{начало цитаты}} За исследования физики верхних слоев атмосферы, в особенности за открытие так называемого [[Ионосфера#Слой_F|слоя Эплтона]] {{oq|en|for his investigations of the physics of the upper atmosphere especially for the discovery of the so-called Appleton layer}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1947">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1947/|title=The Nobel Prize in Physics 1947|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmV6tkg?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1947/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1948 год|1948]] | [[Билэ:Blackett.jpg|90px|Патрик Мейнард Стюарт Блэкетт]] | {{флаг|Великобритания}} [[Блэкетт, Патрик Мейнард Стюарт|Патрик Мейнард Стюарт Блэкетт]] (1897—1974) | {{начало цитаты}} За усовершенствование метода камеры Вильсона и сделанные в связи с этим открытия в области ядерной физики и физики космического излучения {{oq|en|for his development of the Wilson cloud chamber method, and his discoveries therewith in the fields of nuclear physics and cosmic radiation}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1948">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1948/|title=The Nobel Prize in Physics 1948|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmVlPkt?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1948/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1949 год|1949]] | [[Билэ:Yukawa.jpg|90px|Хидэки Юкава]] | {{флаг|Япония}} [[Юкава, Хидэки|Хидэки Юкава]] (1907—1981) | {{начало цитаты}} За предсказание существования [[мезон]]ов на основе теоретической работы по ядерным силам (См. [[потенциал Юкавы]]) {{oq|en|for his prediction of the existence of mesons on the basis of theoretical work on nuclear forces}} {{конец цитаты}} | <ref name="Physics1949">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1949/|title=The Nobel Prize in Physics 1949|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmWQ7zD?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1949/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |} === 1950-с сыллар === {| class="wide" !Сыл !width=90px|Мэтириэт !width=30%|Дойду, лауреат !width=55%|Олоҕо !width=20px|Хантан ылыллыбыта |- | [[1950 год|1950]] | [[Билэ:Cecil Powell.jpg|90px|Сесил Фрэнк Пауэлл]] | {{флаг|Великобритания}} [[Пауэлл, Сесил Фрэнк|Сесил Фрэнк Пауэлл]] (1903—1969) | {{начало цитаты}} За разработку фотографического метода исследования ядерных процессов и открытие [[мезон]]ов, осуществленное с помощью этого метода {{oq|en|for his development of the photographic method of studying nuclear processes and his discoveries regarding mesons made with this method}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1950">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1950/|title=The Nobel Prize in Physics 1950|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmX5QrK?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1950/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- |rowspan="2"| [[1951 год|1951]] | [[Билэ:Cockcroft.jpg|90px|Джон Дуглас Кокрофт]] | {{флаг|Великобритания}} [[Кокрофт, Джон|Джон Дуглас Кокрофт]] (1897—1967) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За исследовательскую работу по превращению [[атомное ядро|атомных ядер]] с помощью искусственно ускоряемых атомных частиц {{oq|en|for their pioneer work on the transmutation of atomic nuclei by artificially accelerated atomic particles}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1951">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1951/|title=The Nobel Prize in Physics 1951|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmXlWcV?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1951/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Ernest Walton.jpg|90px|Эрнест Уолтон]] | {{флаг|Ирландия}} [[Уолтон, Эрнест Томас Синтон|Эрнест Томас Синтон Уолтон]] (1903—1995) |- |rowspan="2"| [[1952 год|1952]] | [[Билэ:Bloch.jpg|90px|Феликс Блох]] | {{флаг|США|1912}} [[Блох, Феликс|Феликс Блох]] (1905—1983) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За развитие новых методов для точных ядерных магнитных измерений и связанные с этим открытия {{oq|en|for their development of new methods for nuclear magnetic precision measurements and discoveries in connection therewith}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1952">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1952/|title=The Nobel Prize in Physics 1952|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmYQoyg?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1952/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Edward Mills Purcell.jpg|90px|Эдвард Миллс Пёрселл]] | {{флаг|США|1912}} [[Парселл, Эдвард Миллс|Эдвард Миллс Парселл]] (1912—1997) |- | [[1953 год|1953]] | [[Билэ:Zernike.jpg|90px|Фриц Цернике]] | {{флаг|Нидерланды}} [[Цернике, Фриц|Фриц Цернике]] (1888—1966) | {{начало цитаты}} За обоснование фазово-контрастного метода, особенно за изобретение [[Фазово-контрастная микроскопия|фазово-контрастного микроскопа]] {{oq|en|for his demonstration of the phase contrast method, especially for his invention of the phase contrast microscope}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1953">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1953/|title=The Nobel Prize in Physics 1953|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmZ6ty0?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1953/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- |rowspan="2"| [[1954]] | [[Билэ:Max Born 1954.jpg|90px|Макс Борн]] | {{флаг|Великобритания}} [[Борн, Макс|Макс Борн]] (1882—1970) | {{начало цитаты}} За фундаментальные исследования по квантовой механике, особенно за [[Статистическая интерпретация волновой функции|статистическую интерпретацию волновой функции]] {{oq|en|for his fundamental research in quantum mechanics, especially for his statistical interpretation of the wavefunction}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1954">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1954/|title=The Nobel Prize in Physics 1954|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmZll1J?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1954/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Bothe.jpg|90px|Вальтер Боте]] | {{флаг|ФРГ}} [[Боте, Вальтер|Вальтер Боте]] (1891—1957) | {{начало цитаты}} За [[метод совпадений]] для обнаружения космических лучей и сделанные в связи с этим открытия {{oq|en|for the coincidence method and his discoveries made therewith}} {{конец цитаты}} |- |rowspan="2"| [[1955 год|1955]] | [[Билэ:Willis Lamb 1955.jpg|90px|Уиллис Юджин Лэмб]] | {{флаг|США|1912}} [[Лэмб, Уиллис Юджин|Уиллис Юджин Лэмб]] (1913—2008) | {{начало цитаты}} За открытия, связанные с тонкой структурой спектра водорода (См. [[Лэмбовский сдвиг]]) {{oq|en|for his discoveries concerning the fine structure of the hydrogen spectrum}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"| <ref name="Physics1955">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1955/|title=The Nobel Prize in Physics 1955|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmaQvKn?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1955/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Polykarp Kusch.jpg|90px|Поликарп Куш]] | {{флаг|США|1912}} [[Куш, Поликарп|Поликарп Куш]] (1911—1993) | {{начало цитаты}} За точное определение магнитного момента электрона {{oq|en|for his precision determination of the magnetic moment of the electron}} {{конец цитаты}} |- |rowspan="3"| [[1956 год|1956]] | [[Билэ:Shockley.jpg|90px|Уильям Брэдфорд Шокли]] | {{флаг|США|1912}} [[Шокли, Уильям Брэдфорд|Уильям Брэдфорд Шокли]] (1910—1989) |rowspan="3"| {{начало цитаты}} За исследования [[полупроводник]]ов и [[изобретение транзистора|открытие транзисторного эффекта]] {{oq|en|for their researches on semiconductors and their discovery of the transistor effect}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1956">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1956/|title=The Nobel Prize in Physics 1956|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmb6UZG?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1956/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Bardeen.jpg|90px|Джон Бардин]] | {{флаг|США|1912}} [[Бардин, Джон|Джон Бардин]] (1908—1991) |- | [[Билэ:Brattain.jpg|90px|Уолтер Хаузер Браттейн]] | {{флаг|США|1912}} [[Браттейн, Уолтер Хаузер|Уолтер Хаузер Браттейн]] (1902—1987) |- |rowspan="2"| [[1957 год|1957]] | [[Билэ:Yang.jpg|90px|Янг Чжэньнин]] | {{флаг|Китай}} {{флаг|США|1912}} [[Янг Чжэньнин]] (1922) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За проницательное исследование так называемых законов [[Чётность (физика)|чётности]], которое привело к важным открытиям в физике элементарных частиц {{oq|en|for their penetrating investigation of the so-called parity laws which has led to important discoveries regarding the elementary particles}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1957">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1957/|title=The Nobel Prize in Physics 1957|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmbmVvV?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1957/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:TD Lee.jpg|90px|Ли Чжэндао]] | {{флаг|Китай}} {{флаг|США|1912}} [[Ли Чжэндао]] (1926) |- |rowspan="3"| [[1958 год|1958]] | [[Билэ:Cerenkov.jpg|90px|Павел Алексеевич Черенков]] | {{флаг|СССР}} [[Черенков, Павел Алексеевич|Павел Алексеевич Черенков]] (1904—1990) |rowspan="3"| {{начало цитаты}} За открытие и истолкование [[эффект Вавилова — Черенкова|эффекта Вавилова — Черенкова]] {{oq|en|for the discovery and the interpretation of the Cherenkov effect}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1958">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1958/|title=The Nobel Prize in Physics 1958|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmcYYrB?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1958/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Ilya Frank.jpg|90px|Илья Михайлович Франк]] | {{флаг|СССР}} [[Франк, Илья Михайлович|Илья Михайлович Франк]] (1908—1990) |- | [[Билэ:Igor Tamm.jpg|90px|Игорь Евгеньевич Тамм]] | {{флаг|СССР}} [[Тамм, Игорь Евгеньевич|Игорь Евгеньевич Тамм]] (1895—1971) |- |rowspan="2"| [[1959 год|1959]] | [[Билэ:Segre.jpg|90px|Эмилио Джино Сегре]] | {{флаг|США|1959}} [[Сегре, Эмилио Джино|Эмилио Джино Сегре]] (1905—1989) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За открытие [[антипротон]]а {{oq|en|for their discovery of the antiproton}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1959">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1959/|title=The Nobel Prize in Physics 1959|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmdESer?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1959/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Owen Chamberlain.jpg|90px|Оуэн Чемберлен]] | {{флаг|США|1959}} [[Чемберлен, Оуэн|Оуэн Чемберлен]] (1920—2006) |} === 1960-с сыллар === {| class="wide" !Сыл !width=90px|Мэтириэт !width=30%|Дойду, лауреат !width=55%|Олоҕо !width=20px|Хантан ылыллыбыта |- | [[1960]] |[[Билэ:Donald Glaser.jpg|border|frameless|106x106px]] | {{флаг|США}} [[Глазер, Дональд Артур|Дональд Артур Глазер]] (1926—2013) | {{начало цитаты}} За изобретение [[Пузырьковая камера|пузырьковой камеры]] {{oq|en|for the invention of the bubble chamber}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1960">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1960/|title=The Nobel Prize in Physics 1960|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmdtt4w?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1960/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- |rowspan="2"| [[1961 год|1961]] | [[Билэ:Robert Hofstadter.jpg|90px|Роберт Хофштадтер]] | {{флаг|США}} [[Хофштадтер, Роберт|Роберт Хофштадтер]] (1915—1990) | {{начало цитаты}} За основополагающие исследования рассеяния электронов на атомных ядрах и за связанные с ними открытия, касающиеся структуры [[нуклон]]ов {{oq|en|for his pioneering studies of electron scattering in atomic nuclei and for his thereby achieved discoveries concerning the structure of the nucleons}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1961">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1961/|title=The Nobel Prize in Physics 1961|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmeZXHK?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1961/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Mossbauer.jpg|90px|Рудольф Мёссбауэр]] | {{флаг|ФРГ}} [[Мёссбауэр, Рудольф Людвиг|Рудольф Людвиг Мёссбауэр]] (1929—2011) | {{начало цитаты}} За исследования резонансного поглощения [[гамма-излучение|гамма-излучения]] и открытие в связи с этим [[эффект Мёссбауэра|эффекта, носящего его имя]] {{oq|en|for his researches concerning the resonance absorption of gamma radiation and his discovery in this connection of the effect which bears his name}} {{конец цитаты}} |- | [[1962 год|1962]] | [[Билэ:Landau.jpg|90px|Лев Давидович Ландау]] | {{флаг|СССР}} [[Ландау, Лев Давидович|Лев Давидович Ландау]] (1908—1968) | {{начало цитаты}} За новаторские теории [[Физика конденсированных сред|конденсированных сред]], в особенности [[жидкий гелий|жидкого гелия]] {{oq|en|for his pioneering theories for condensed matter, especially liquid helium}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1962">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1962/|title=The Nobel Prize in Physics 1962|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmfF6XM?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1962/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- |rowspan="3"| [[1963 год|1963]] | [[Билэ:Wigner.jpg|90px|Юджин Вигнер]] | {{флаг|США}} [[Вигнер, Юджин|Юджин Вигнер]] (1902—1995)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> | {{начало цитаты}} За вклад в теорию атомного ядра и [[элементарная частица|элементарных частиц]], особенно с помощью открытия и применения фундаментальных принципов [[симметрия|симметрии]] {{oq|en|for his contributions to the theory of the atomic nucleus and the elementary particles, particularly through the discovery and application of fundamental symmetry principles}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1963">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1963/|title=The Nobel Prize in Physics 1963|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmftsvT?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1963/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Mayer.jpg|90px|Мария Гёпперт-Майер]] | {{флаг|США}} [[Гёпперт-Майер, Мария|Мария Гёпперт-Майер]] (1906—1972)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За открытия, касающиеся [[Теория оболочечного строения ядра|оболочечной структуры ядра]] {{oq|en|for their discoveries concerning nuclear shell structure}} {{конец цитаты}} |- | [[Билэ:Jensen.jpg|90px|Ханс Йенсен]] | {{флаг|ФРГ}} [[Йенсен, Йоханнес Ханс Даниель|Ханс Йенсен]] (1907—1973)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- |rowspan="3"| [[1964 год|1964]] | [[Билэ:Charles_Townes.jpg|90px|Чарлз Хард Таунс]] | {{флаг|США}} [[Таунс, Чарлз Хард|Чарлз Хард Таунс]] (1915—2015)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> |rowspan="3"| {{начало цитаты}} За фундаментальные работы в области квантовой электроники, которые привели к созданию [[Квантовый генератор|генераторов]] и [[Квантовый усилитель|усилителей]] на [[лазер]]но-[[мазер]]ном принципе {{oq|en|for fundamental work in the field of quantum electronics, which has led to the construction of oscillators and amplifiers based on the maser-laser principle}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1964">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1964/|title=The Nobel Prize in Physics 1964|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmgaUuy?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1964/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Basov.jpg|90px|Николай Геннадиевич Басов]] | {{флаг|СССР}} [[Басов, Николай Геннадиевич|Николай Геннадиевич Басов]] (1922—2001) <br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- | [[Билэ:Aleksandr Prokhorov.jpg|90px|Александр Михайлович Прохоров]] | {{флаг|СССР}} [[Прохоров, Александр Михайлович|Александр Михайлович Прохоров]] (1916—2002) <br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- |rowspan="3"| [[1965 год|1965]] | [[Билэ:Tomonaga.jpg|90px|Синъитиро Томонага]] | {{флаг|Япония}} [[Томонага, Синъитиро|Синъитиро Томонага]] (1906—1979) |rowspan="3"| {{начало цитаты}} За фундаментальные работы по [[Квантовая электродинамика|квантовой электродинамике]], имевшие глубокие последствия для физики элементарных частиц {{oq|en|for their fundamental work in quantum electrodynamics, with deep-ploughing consequences for the physics of elementary particles}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1965">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1965/|title=The Nobel Prize in Physics 1965|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmhHgX2?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1965/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Schwinger.jpg|90px|Джулиан Швингер]] | {{флаг|США}} [[Швингер, Джулиан|Джулиан Швингер]] (1918—1994) |- | [[Билэ:Feynman at Los Alamos.jpg|90px|Ричард Филлипс Фейнман]] | {{флаг|США}} [[Фейнман, Ричард Филлипс|Ричард Филлипс Фейнман]] (1918—1988) |- | [[1966 год|1966]] | [[Билэ:Kastler.jpg|90px|Альфред Кастлер]] | {{флаг|Франция}} [[Кастлер, Альфред|Альфред Кастлер]] (1902—1984) | {{начало цитаты}} За открытие и разработку оптических методов исследования [[резонанс Герца|резонансов Герца]] в атомах {{oq|en|for the discovery and development of optical methods for studying Hertzian resonances in atoms}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1966">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1966/|title=The Nobel Prize in Physics 1966|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmhxsWv?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1966/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1967 год|1967]] | [[Билэ:Hans Bethe.jpg|90px|Ханс Альбрехт Бете]] | {{флаг|США}} [[Бете, Ханс Альбрехт|Ханс Альбрехт Бете]] (1906—2005) | {{начало цитаты}} За вклад в теорию ядерных реакций, особенно за открытия, касающиеся источников энергии [[звезда|звёзд]] {{oq|en|for his contributions to the theory of nuclear reactions, especially his discoveries concerning the energy production in stars}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1967">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1967/|title=The Nobel Prize in Physics 1967|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmioyLQ?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1967/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1968 год|1968]] | [[Билэ:LWA Picture Final.jpg|90px|Луис Уолтер Альварес]] | {{флаг|США}} [[Альварес, Луис|Луис Уолтер Альварес]] (1911—1988) | {{начало цитаты}} За решающий вклад в физику элементарных частиц, в частности за открытие большого числа [[Резонансы|резонансов]], что стало возможным благодаря разработанной им методике использования водородной пузырьковой камеры и обработке данных {{oq|en|for his decisive contributions to elementary particle physics, in particular the discovery of a large number of resonance states, made possible through his development of the technique of using hydrogen bubble chamber and data analysis }} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1968">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1968/|title=The Nobel Prize in Physics 1968|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmjU4NU?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1968/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1969 год|1969]] | [[Билэ:MurrayGellMannJI1.jpg|90px|Мюррей Гелл-Манн]] | {{флаг|США}} [[Гелл-Манн, Мюррей|Мюррей Гелл-Манн]] (1929—2019) | {{начало цитаты}} За открытия, связанные с классификацией элементарных частиц и их взаимодействий (См. [[Восьмеричный путь (физика)]]) {{oq|en|for his contributions and discoveries concerning the classification of elementary particles and their interactions}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1969">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1969/|title=The Nobel Prize in Physics 1969|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmk8adh?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1969/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |} === 1970-с сыллар === {| class="wide" !Сыл !width=90px|Мэтириэт !width=30%|Дойду, лауреат !width=55%|Олоҕо !width=20px|Хантан ылыллыбыта |- |rowspan="2"| [[1970]] | [[Билэ:YoungAlfven.jpg|90px|Ханнес Альвен]] | {{флаг|Швеция}} [[Альвен, Ханнес|Ханнес Альвен]] (1908—1995) | {{начало цитаты}} За фундаментальные работы и открытия в [[Гидродинамика#Магнитная гидродинамика|магнитной гидродинамике]] и плодотворные приложения их в различных областях [[Физика плазмы|физики плазмы]] {{oq|en|for fundamental work and discoveries in magneto-hydrodynamics with fruitful applications in different parts of plasma physics}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1970">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1970/|title=The Nobel Prize in Physics 1970|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmkntGI?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1970/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Louis Neel 1970.jpg|90px]] | {{флаг|Франция}} [[Неэль, Луи Эжен Феликс|Луи Эжен Феликс Неель]] (1904—2000) | {{начало цитаты}} За фундаментальные труды и открытия, которые касаются [[антиферромагнетизм]]а и [[ферромагнетизм]]а и которые повлекли за собой важные приложения в области [[Физика твёрдого тела|физики твёрдого тела]] {{oq|en|for fundamental work and discoveries concerning antiferromagnetism and ferrimagnetism which have led to important applications in solid state physics}} {{конец цитаты}} |- | [[1971 год|1971]] | [[File:Dennis Gabor 1971b.jpg|90px]] | {{флаг|Великобритания}} [[Габор, Денеш|Денеш Габор]] (1900—1979) | {{начало цитаты}} За изобретение и усовершенствование [[голография|голографического метода]] {{oq|en|for his invention and development of the holographic method}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1971">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1971/|title=The Nobel Prize in Physics 1971|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmlkPue?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1971/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- |rowspan="3"| [[1972 год|1972]] | [[Билэ:Bardeen.jpg|90px|Джон Бардин]] | {{флаг|США}} [[Бардин, Джон|Джон Бардин]] (1908—1991) |rowspan="3"| {{начало цитаты}} За создание теории [[Сверхпроводимость|сверхпроводимости]], обычно называемой [[БКШ-теория|БКШ-теорией]] {{oq|en|for their jointly developed theory of superconductivity, usually called the BCS-theory}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1972">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1972/|title=The Nobel Prize in Physics 1972|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmmPOFv?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1972/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Nobel Laureate Leon Cooper in 2007.jpg|90px]] | {{флаг|США}} [[Купер, Леон|Леон Нил Купер]] (1930) |- | [[Билэ:John Robert Schrieffer.jpg|90px|Джон Роберт Шриффер]] | {{флаг|США}} [[Шриффер, Джон Роберт|Джон Роберт Шриффер]] (1931—2019) |- |rowspan="3"| [[1973 год|1973]] | [[Билэ:Brian Josephson, March 2004.jpg|90px|Брайан Дэвид Джозефсон]] | {{флаг|Великобритания}} [[Джозефсон, Брайан Дэвид|Брайан Дэвид Джозефсон]] (1940) <br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> | {{начало цитаты}} За теоретическое предсказание свойств тока сверхпроводимости, проходящего через [[Туннельный эффект|туннельный барьер]], в частности явлений, обычно называемых [[эффект Джозефсона|эффектом Джозефсона]] {{oq|en|for his theoretical predictions of the properties of a supercurrent through a tunnel barrier, in particular those phenomena which are generally known as the Josephson effect}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1973">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1973/|title=The Nobel Prize in Physics 1973|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmn6f4L?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1973/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Leo Esaki 1959.jpg|90px|Лео Эсаки]] | {{флаг|Япония}} [[Эсаки, Лео|Лео Эсаки]] (1925)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За экспериментальные открытия [[туннельный эффект|туннельных явлений]] в [[полупроводник]]ах и [[сверхпроводник]]ах соответственно {{oq|en|for their experimental discoveries regarding tunneling phenomena in semiconductors and superconductors, respectively}} {{конец цитаты}} |- | [[Билэ:Ivar Giaever.jpg|90px|Айвар Джайевер]] | {{флаг|США}} [[Джайевер, Айвар|Айвар Джайевер]] (1929)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- |rowspan="2"| [[1974]] | [[Билэ:Мартин_Райл.jpg|90px|Мартин Райл]] | {{флаг|Великобритания}} [[Райл, Мартин|Мартин Райл]] (1918—1984) | {{начало цитаты}} За результаты научных наблюдений и изобретения, в частности метода [[Апертурный синтез|апертурного синтеза]] {{oq|en|for his observations and inventions, in particular of the aperture synthesis technique}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1974">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1974/|title=The Nobel Prize in Physics 1974|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmnnzml?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1974/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Нет фото.png|90px]] | {{флаг|Великобритания}} [[Хьюиш, Энтони|Энтони Хьюиш]] (1924—2021) |{{начало цитаты}} За его определяющую роль в открытии [[пульсар]]ов {{oq|en|for his decisive role in the discovery of pulsars}} {{конец цитаты}} |- |rowspan="3"| [[1975 год|1975]] | [[Билэ:Aage_Bohr.jpg|90px|Оге Нильс Бор]] | {{флаг|Дания}} [[Бор, Оге Нильс|Оге Нильс Бор]] (1922—2009) |rowspan="3"| {{начало цитаты}} За открытие взаимосвязи между коллективным движением и движением отдельной частицы в атомном ядре и развитие теории строения атомного ядра, основанной на этой взаимосвязи {{oq|en|for the discovery of the connection between collective motion and particle motion in atomic nuclei and the development of the theory of the structure of the atomic nucleus based on this connection}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1975">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1975/|title=The Nobel Prize in Physics 1975|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmoTs1a?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1975/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Mottelson,Ben 1963 Kopenhagen.jpg|90px|Бен Рой Моттельсон]] | {{флаг|Дания}} [[Моттельсон, Бен Рой|Бен Рой Моттельсон]] (1926) |- | [[Билэ:Rainwater.jpg|90px|Лео Джеймс Рейнуотер]] | {{флаг|США}} [[Рейнуотер, Джеймс|Лео Джеймс Рейнуотер]] (1917—1986) |- |rowspan="2"| [[1976 год|1976]] | [[Билэ:Burton_Richter_at_Stanford_3-4-09_5_(cropped).JPG|90px|Бертон Рихтер]] | {{флаг|США}} [[Рихтер, Бертон|Бертон Рихтер]] (1931—2018) |rowspan="2" | {{начало цитаты}} За основополагающий вклад в открытие тяжелой элементарной частицы нового типа (См. [[J/ψ-мезон]]) {{oq|en|for their pioneering work in the discovery of a heavy elementary particle of a new kind}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1976">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1976/|title=The Nobel Prize in Physics 1976|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmpAx8f?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1976/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Samuel ting 10-19-10.jpg|90px|Сэмюэл Тинг]] | {{флаг|США}} [[Тинг, Сэмюэл|Сэмюэл Тинг]] (1936) |- |rowspan="3"| [[1977 год|1977]] | [[Билэ:Andersonphoto.jpg|90px|Филип Уоррен Андерсон]] | {{флаг|США}} [[Андерсон, Филип Уоррен|Филип Уоррен Андерсон]] (1923—2020) |rowspan="3"| {{начало цитаты}} За фундаментальные теоретические исследования электронной структуры магнитных и неупорядоченных систем {{oq|en|for their fundamental theoretical investigations of the electronic structure of magnetic and disordered systems}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1977">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1977/|title=The Nobel Prize in Physics 1977|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmpq3HT?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1977/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Mott,Nevill Francis Heisenberg 1952 London.jpg|90px|Невилл Франсис Мотт]] | {{флаг|Великобритания}} [[Мотт, Невилл Франсис|Невилл Франсис Мотт]] (1905—1996) |- | [[Билэ:John_van_Vleck.jpg|90px]] | {{флаг|США}} [[Ван Флек, Джон Хазбрук|Джон Ван Флек]] (1899—1980) |- |rowspan="3"| [[1978 год|1978]] | [[Билэ:Pyotr L Kapitsa Russian physicist 1964.jpg|90px|Пётр Леонидович Капица]] | {{флаг|СССР}} [[Капица, Пётр Леонидович|Пётр Леонидович Капица]] (1894—1984)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> | {{начало цитаты}} За фундаментальные изобретения и открытия в области [[физика низких температур|физики низких температур]] {{oq|en|for his basic inventions and discoveries in the area of low-temperature physics}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1978">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1978/|title=The Nobel Prize in Physics 1978|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bmqVwot?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1978/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Arno Penzias.jpg|90px|Арно Аллан Пензиас]] | {{флаг|США}} [[Пензиас, Арно Аллан|Арно Аллан Пензиас]] (1933)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За открытие [[реликтовое излучение|микроволнового реликтового излучения]] {{oq|en|for their discovery of cosmic microwave background radiation}} {{конец цитаты}} |- | [[Билэ:Robert_Wilson_(28215880301)_(cropped).jpg|90px|Роберт Вудро Вильсон]] | {{флаг|США}} [[Вильсон, Роберт Вудро|Роберт Вудро Вильсон]] (1936) <br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- |rowspan="3"| [[1979 год|1979]] | [[Билэ:Sheldon Glashow at Harvard cropped.jpg|90px|Шелдон Ли Глэшоу]] | {{флаг|США}} [[Глэшоу, Шелдон Ли|Шелдон Ли Глэшоу]] (1932) |rowspan="3"| {{начало цитаты}} За вклад в [[электрослабое взаимодействие|объединённую теорию слабых и электромагнитных взаимодействий]] между элементарными частицами, в том числе предсказание [[нейтральный ток|слабых нейтральных токов]] {{oq|en|for their contributions to the theory of the unified weak and electromagnetic interaction between elementary particles, including, inter alia, the prediction of the weak neutral current}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1979">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1979/|title=The Nobel Prize in Physics 1979|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brRSL6O?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1979/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Abdus Salam 1987.jpg|90px|Абдус Салам]] | {{флаг|Пакистан}} [[Салам, Абдус|Абдус Салам]] (1926—1996) |- | [[Билэ:Steven weinberg 2010.jpg|90px|Стивен Вайнберг]] | {{флаг|США}} [[Вайнберг, Стивен|Стивен Вайнберг]] (1933—2021) |} === 1980-с сыллар === {| class="wide" !Сыл !width=90px|Мэтириэт !width=30%|Дойду, лауреат !width=55%|Олоҕо !width=20px|Хантан ылыллыбыта |- |rowspan="2"| [[1980 год|1980]] | [[Билэ:James-cronin.jpg|90px|Джеймс Кронин]] | {{флаг|США}} [[Кронин, Джеймс Уотсон|Джеймс Уотсон Кронин]] (1931—2016) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За открытие нарушений фундаментальных принципов симметрии в распаде нейтральных [[K-мезон]]ов (См. [[нарушение CP-симметрии]]) {{oq|en|for the discovery of violations of fundamental symmetry principles in the decay of neutral K-mesons}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"| <ref name="Physics1980">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1980/|title=The Nobel Prize in Physics 1980|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brSBlHv?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1980/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Вал_Логсден_Фитч.jpg|90px|Вал Логсдон Фитч]] | {{флаг|США}} [[Фитч, Вал Логсдон|Вал Логсдон Фитч]] (1923—2015) |- |rowspan="3"| [[1981 год|1981]] | [[Билэ:Nico_2006_Tucson_Wiki_(cropped).png|90px|Николас Бломберген]] | {{флаг|США}} [[Бломберген, Николас|Николас Бломберген]] (1920—2017)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За вклад в развитие лазерной спектроскопии {{oq|en|for their contribution to the development of laser spectroscopy}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1981">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1981/|title=The Nobel Prize in Physics 1981|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brSsBKG?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1981/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Artur Schawlow, Stanford University.jpg|90px|Артур Шавлов]] | {{флаг|США}} [[Шавлов, Артур Леонард|Артур Леонард Шавлов]] (1921—1999) <br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- | [[Билэ:Kai_Manne_Börje_Siegbahn_2.jpg|90px|Кай Сигбан]] | {{флаг|Швеция}} [[Сигбан, Кай Манне Бёрье|Кай Сигбан]] (1918—2007) <br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small><br> | {{начало цитаты}} За вклад в развитие [[Электронная спектроскопия|электронной спектроскопии]] высокого разрешения {{oq|en|for his contribution to the development of high-resolution electron spectroscopy}} {{конец цитаты}} |- | [[1982 год|1982]] | [[Билэ:Кеннет_Геддес_Вильсон.jpg|90px|Кеннет Вильсон]] | {{флаг|США}} [[Вильсон, Кеннет|Кеннет Вильсон]] (1936—2013) | {{начало цитаты}} За теорию критических явлений в связи с фазовыми переходами {{oq|en|for his theory for critical phenomena in connection with phase transitions}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1982">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1982/|title=The Nobel Prize in Physics 1982|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brTY6gX?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1982/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- |rowspan="2"| [[1983]] | [[Билэ:Subrahmanyan_Chandrasekhar.gif|90px|Субраманьян Чандрасекар]] | {{флаг|Индия|1880}}{{флаг|США}} [[Субраманьян Чандрасекар]] (1910—1995) | {{начало цитаты}} За теоретические исследования физических процессов, играющих важную роль в строении и эволюции звёзд (См. [[Предел Чандрасекара]]) {{oq|en|for his theoretical studies of the physical processes of importance to the structure and evolution of the stars}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1983">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1983/|title=The Nobel Prize in Physics 1983|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brUCi99?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1983/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:William_A._Fowler_Los_Alamos_ID.png|90px|Уильям Фаулер]] | {{флаг|США}} [[Фаулер, Уильям Альфред|Уильям Альфред Фаулер]] (1911—1995) | {{начало цитаты}} За теоретическое и экспериментальное исследование ядерных реакций, имеющих важное значение для [[Нуклеосинтез|образования химических элементов]] во Вселенной {{oq|en|for his theoretical and experimental studies of the nuclear reactions of importance in the formation of the chemical elements in the universe}} {{конец цитаты}} |- |rowspan="2"| [[1984 год|1984]] | [[Билэ:Carlo Rubbia W and Z bosons.jpg|90px|Карло Руббиа]] | {{флаг|Италия}} [[Руббиа, Карло|Карло Руббиа]] (1934) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За решающий вклад в большой проект, осуществление которого привело к открытию [[W- и Z-бозоны|квантов поля W и Z]] — переносчиков [[слабое взаимодействие|слабого взаимодействия]] {{oq|en|for their decisive contributions to the large project, which led to the discovery of the field particles W and Z, communicators of weak interaction}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1984">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1984/|title=The Nobel Prize in Physics 1984|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brUtuXe?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1984/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Simon Van der Meer.png|90px]] | {{флаг|Нидерланды}} [[Мер, Симон ван дер|Симон ван дер Мер]] (1925—2011) |- | [[1985 год|1985]] | [[Билэ:Klaus von Klitzing 2015.jpg|90px|Клаус фон Клитцинг]] | {{флаг|ФРГ}} [[Клитцинг, Клаус фон|Клаус фон Клитцинг]] (1943) | {{начало цитаты}} За открытие [[квантовый эффект Холла|квантового эффекта Холла]] {{oq|en|for the discovery of the quantized Hall effect}} {{конец цитаты}} | <ref name="Physics1985">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1985/|title=The Nobel Prize in Physics 1985|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brVZRiq?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1985/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- |rowspan="3"| [[1986 год|1986]] | [[Билэ:Эрнст_Август_Фридрих_Руска.jpg|90px|Эрнст Руска]] | {{флаг|ФРГ}} [[Руска, Эрнст Август|Эрнст Руска]] (1906—1988)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> | {{начало цитаты}} За фундаментальную работу по [[Электронная оптика|электронной оптике]] и за создание первого [[электронный микроскоп|электронного микроскопа]] {{oq|en|for his fundamental work in electron optics, and for the design of the first electron microscope}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1986">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1986/|title=The Nobel Prize in Physics 1986|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brWFs1C?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1986/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Gerd Binnig sw.jpg|90px|Герд Бинниг]] | {{флаг|ФРГ}} [[Бинниг, Герд Карл|Герд Бинниг]] (1947)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За изобретение [[Сканирующий туннельный микроскоп|сканирующего туннельного микроскопа]] {{oq|en|for their design of the scanning tunneling microscope}} {{конец цитаты}} |- | [[Билэ:Rohrer.jpg|90px|Генрих Рорер]] | {{флаг|Швейцария}} [[Рорер, Генрих|Генрих Рорер]] (1933—2013)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- |rowspan="2"| [[1987 год|1987]] | [[Билэ:Johannes_Georg_Bednorz.jpg|90px|Георг Беднорц]] | {{флаг|ФРГ}} [[Беднорц, Йоханнес Георг|Георг Беднорц]] (1950) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За важный прорыв в физике, состоящий в открытии [[Высокотемпературная сверхпроводимость|сверхпроводимости в керамических материалах]] {{oq|en|for their important break-through in the discovery of superconductivity in ceramic materials}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1987">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1987/|title=The Nobel Prize in Physics 1987|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brWwKOj?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1987/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Karl Alexander Mueller.jpg|90px|Карл Мюллер]] | {{флаг|Швейцария}} [[Мюллер, Карл Александр|Карл Мюллер]] (1927) |- |rowspan="3"| [[1988 год|1988]] | [[Билэ:Leon_M._Lederman_(cropped).jpg|90px|Леон Ледерман]] | {{флаг|США}} [[Ледерман, Леон Макс|Леон Ледерман]] (1922—2018) |rowspan="3"| {{начало цитаты}} За метод [[нейтрино|нейтринного]] пучка и доказательство дублетной структуры [[лептон]]ов посредством открытия мюонного нейтрино {{oq|en|for the neutrino beam method and the demonstration of the doublet structure of the leptons through the discovery of the muon neutrino}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1988">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1988/|title=The Nobel Prize in Physics 1988|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brXcor6?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1988/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Melvin_Schwartz.jpg|90px|Мелвин Шварц]] | {{флаг|США}} [[Шварц, Мелвин|Мелвин Шварц]] (1932—2006) |- | [[Билэ:Jack-Steinberger-2008.JPG|90px|Джек Стейнбергер]] | {{флаг|США}} [[Стейнбергер, Джек|Джек Стейнбергер]] (1921—2020) |- |rowspan="3"| [[1989 год|1989]] | [[Билэ:Norman_F._Ramsey_Los_Alamos_ID.png|90px|Норман Рамзей]] | {{флаг|США}} [[Рамзей, Норман Фостер|Норман Рамзей]] (1915—2011)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> | {{начало цитаты}} За изобретение метода разнесенных осциллирующих полей и его использование в водородном мазере и других [[Атомные часы|атомных часах]] {{oq|en|for the invention of the separated oscillatory fields method and its use in the hydrogen maser and other atomic clocks}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1989">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1989/|title=The Nobel Prize in Physics 1989|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brYJUkd?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1989/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:HGDehmelt.jpg|90px|Ханс Демельт]] | {{флаг|США}} [[Демельт, Ханс Георг|Ханс Демельт]] (1922—2017)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За разработку метода удержания одиночных ионов {{oq|en|for the development of the ion trap technique}} {{конец цитаты}} |- | [[Билэ:Вольфганг_Пауль.jpg|90px|Вольфганг Пауль]] | {{флаг|ФРГ}} [[Пауль, Вольфганг|Вольфганг Пауль]] (1913—1993)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |} === 1990-с сыллар === {| class="wide" !Сыл !width=90px|Мэтириэт !width=30%|Дойду, лауреат !width=55%|Олоҕо !width=20px|Хантан ылыллыбыта |- |rowspan="3"| [[1990 год|1990]] | [[Билэ:Physics Nobel laureate Jerry Friedman, 2016.jpg|90px]] | {{флаг|США}} [[Фридман, Джером Айзек|Джером Фридман]] (1930) |rowspan="3"| {{начало цитаты}} За пионерские исследования глубоконеупругого рассеяния электронов на протонах и связанных нейтронах, что имело большое значение для развития [[кварк]]овой модели в физике частиц {{oq|en|for their pioneering investigations concerning deep inelastic scattering of electrons on protons and bound neutrons, which have been of essential importance for the development of the quark model in particle physics}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1990">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1990/|title=The Nobel Prize in Physics 1990|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brYzWs7?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1990/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Henry_Kendall_by_Tom_Frost_crop.jpg|90px|Генри Кендалл]] | {{флаг|США}} [[Кендалл, Генри Уэй|Генри Кендалл]] (1926—1999) |- | [[Билэ:Richard_E._Taylor_HD.3F.009_(11086446546)_(cropped).jpg|90px]] | {{флаг|Канада}} [[Тейлор, Ричард Эдвард|Ричард Тейлор]] (1929—2018) |- | [[1991 год|1991]] | [[Билэ:Pierre-Gilles crop.jpg|90px|Пьер Жиль де Жен]] | {{флаг|Франция}} [[Жен, Пьер Жиль де|Пьер Жиль де Жен]] (1932—2007) | {{начало цитаты}} За обнаружение того, что методы, развитые для изучения явлений упорядоченности в простых системах, могут быть обобщены на более сложные формы материи, в частности [[жидкие кристаллы]] и полимеры {{oq|en|for discovering that methods developed for studying order phenomena in simple systems can be generalized to more complex forms of matter, in particular to liquid crystals and polymers}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1991">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1991/|title=The Nobel Prize in Physics 1991|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brZgbj6?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1991/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[1992 год|1992]] | [[Билэ:CHARPAK Georges-24x50-2005 cropped.JPG|90px|Жорж Шарпак]] | {{флаг|Франция}} [[Шарпак, Жорж|Жорж Шарпак]] (1924—2010) | {{начало цитаты}} За изобретение и усовершенствование детекторов частиц, в частности многопроволочной [[Пропорциональная камера|пропорциональной камеры]] {{oq|en|for his invention and development of particle detectors, in particular the multiwire proportional chamber}} {{конец цитаты}} |<ref name="Physics1992">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1992/|title=The Nobel Prize in Physics 1992|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68braSQMs?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1992/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- |rowspan="2"| [[1993 год|1993]] | [[Билэ:HD.3A.054 (10541035993).jpg|90px|Рассел Халс]] | {{флаг|США}} [[Халс, Рассел Алан|Рассел Халс]] (1950) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За открытие нового типа [[пульсар]]ов, давшее новые возможности в изучении [[Гравитация|гравитации]] {{oq|en|for the discovery of a new type of pulsar, a discovery that has opened up new possibilities for the study of gravitation}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1993">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1993/|title=The Nobel Prize in Physics 1993|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brb7Hwy?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1993/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:2008JosephTaylor.jpg|90px|Джозеф Тейлор мл.]] | {{флаг|США}} [[Тейлор, Джозеф Хотон|Джозеф Тейлор мл.]] (1941) |- |rowspan="2"| [[1994 год|1994]] | [[Билэ:Bertram Brockhouse.jpg|90px|Бертрам Брокхауз]] | {{флаг|Канада}} [[Брокхауз, Бертрам|Бертрам Брокхауз]] (1918—2003) | {{начало цитаты}} За создание [[нейтрон]]ной спектроскопии {{oq|en|for the development of neutron spectroscopy}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1994">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1994/|title=The Nobel Prize in Physics 1994|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brbmobt?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1994/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Cliffird_Shull.jpg|90px|Клиффорд Шалл]] | {{флаг|США}} [[Шалл, Клиффорд|Клиффорд Шалл]] (1915—2001) | {{начало цитаты}} За создание метода нейтронной дифракции {{oq|en|for the development of the neutron diffraction technique}} {{конец цитаты}} |- |rowspan="2"| [[1995 год|1995]] | [[Билэ:Martin Perl - tau.jpg|90px|Мартин Перл]] | {{флаг|США}} [[Перл, Мартин Льюис|Мартин Перл]] (1927—2014) | {{начало цитаты}} За открытие [[тау-лептон]]а {{oq|en|for the discovery of the tau lepton}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1995">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1995/|title=The Nobel Prize in Physics 1995|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brcRzgv?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1995/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Frederick Reines.jpg|90px|Фредерик Райнес]] | {{флаг|США}} [[Райнес, Фредерик|Фредерик Райнес]] (1918—1998) | {{начало цитаты}} За экспериментальное обнаружение [[нейтрино]] {{oq|en|for the detection of the neutrino}} {{конец цитаты}} |- |rowspan="3"| [[1996 год|1996]] | [[Билэ:Nobel_Laureate_David_Morris_Lee_in_2007.jpg|90px|Дэвид Моррис Ли]] | {{флаг|США}} [[Ли, Дэвид Моррис|Дэвид Моррис Ли]] (1931) |rowspan="3"| {{начало цитаты}} За открытие [[сверхтекучесть|сверхтекучести]] [[Гелий-3|гелия-3]] {{oq|en|for their discovery of superfluidity in helium-3}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1996">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1996/|title=The Nobel Prize in Physics 1996|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brd740n?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1996/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Douglas Osheroff.jpg|90px|Дуглас Ошеров]] | {{флаг|США}} [[Ошеров, Дуглас|Дуглас Ошеров]] (1945) |- | [[Билэ:Robert Coleman Richardson.jpg|90px|Роберт Ричардсон]] | {{флаг|США}} [[Ричардсон, Роберт Колман|Роберт Ричардсон]] (1937—2013) |- |rowspan="3"| [[1997 год|1997]] | [[Билэ:Steven Chu official portrait headshot.jpg|90px|Стивен Чу]] | {{флаг|США}} [[Чу, Стивен|Стивен Чу]] (1948) |rowspan="3"| {{начало цитаты}} За создание методов охлаждения и удержания атомов с помощью [[лазер]]ного света {{oq|en|for development of methods to cool and trap atoms with laser light}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics1997">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1997/|title=The Nobel Prize in Physics 1997|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brdo0Xw?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1997/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Claude Cohen-Tannoudji.JPG|90px|Клод Коэн-Таннуджи]] | {{флаг|Франция}} [[Коэн-Таннуджи, Клод|Клод Коэн-Таннуджи]] (1933) |- | [[Билэ:William Phillips-physicist photo.jpg|90px|Уильям Филлипс]] | {{флаг|США}} [[Филлипс, Уильям|Уильям Филлипс]] (1948) |- |rowspan="3"| [[1998 год|1998]] | [[Билэ:Robert Laughlin, Stanford University.jpg|90px|Роберт Лафлин]] | {{флаг|США}} [[Лафлин, Роберт|Роберт Лафлин]] (1950) |rowspan="3"| {{начало цитаты}} За открытие новой формы квантовой жидкости с возбуждениями, имеющими дробный электрический заряд (См. [[квантовый эффект Холла]]) {{oq|en|for their discovery of a new form of quantum fluid with fractionally charged excitations}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"| <ref name="Physics1998">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1998/|title=The Nobel Prize in Physics 1998|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68breWzRJ?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1998/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Horst Störmer cropped.jpg|90px|Хорст Штермер]] | {{флаг|Германия}} [[Штёрмер, Хорст|Хорст Штермер]] (1949) |- | [[Билэ:Daniel Chee Tsui.jpg|90px]] | {{флаг|США}} [[Цуи, Дэниел|Дэниел Цуи]] (1939) |- |rowspan="2"| [[1999 год|1999]] | [[Билэ:GerardtHooft.jpg|90px|Герард ’т Хоофт]] | {{флаг|Нидерланды}} [[’т Хоофт, Герард|Герард ’т Хоофт]] (1946) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За прояснение квантовой структуры [[электрослабое взаимодействие|электрослабых взаимодействий]] {{oq|en|for elucidating the quantum structure of electroweak interactions in physics}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics1999">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1999/|title=The Nobel Prize in Physics 1999|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brfCzzp?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1999/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Martinus Veltman.jpg|90px|Мартинус Велтман]] | {{флаг|Нидерланды}} [[Велтман, Мартинус|Мартинус Велтман]] (1931—2021) |} === 2000-с сыллар === {| class="wide" !Сыл !width=90px|Мэтириэт !width=30%|Дойду, лауреат !width=55%|Олоҕо !width=20px|Хантан ылыллыбыта |- |rowspan="3"| [[2000 год|2000]] | [[Билэ:Zhores Alferov.jpg|90px|Жорес Иванович Алфёров]] | {{флаг|Россия}} [[Алфёров, Жорес Иванович|Жорес Иванович Алфёров]] (1930—2019)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За разработку [[полупроводники|полупроводниковых]] [[гетероструктура|гетероструктур]], используемых в высокочастотных схемах и [[оптоэлектроника|оптоэлектронике]] {{oq|en|for developing semiconductor heterostructures used in high-speed- and optoelectronics}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics2000">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2000/|title=The Nobel Prize in Physics 2000|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brfsfl5?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2000/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Herbert_Kroemer_(headshot).jpg|90px|Герберт Крёмер]] | {{флаг|Германия}} [[Крёмер, Герберт|Герберт Крёмер]] (1928)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- | [[Билэ:Jack_Kilby.jpg|90px|Джек Килби]] | {{флаг|США}} [[Килби, Джек|Джек Килби]] (1923—2005)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> | {{начало цитаты}} За участие в [[изобретение интегральной схемы|изобретении интегральной схемы]] {{oq|en|for his part in the invention of the integrated circuit}} {{конец цитаты}} |- |rowspan="3"| [[2001 год|2001]] | [[Билэ:Physics Nobel Laureate Eric Allin Cornell, in June of 2015.jpg|90px]] | {{флаг|США}} [[Корнелл, Эрик Аллин|Эрик Корнелл]] (1961) |rowspan="3"| {{начало цитаты}} За достижение [[Конденсат Бозе — Эйнштейна|конденсации Бозе — Эйнштейна]] в разреженных газах щелочных металлов и за начальные фундаментальные исследования свойств конденсатов {{oq|en|for the achievement of Bose-Einstein condensation in dilute gases of alkali atoms, and for early fundamental studies of the properties of the condensates}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics2001">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2001/|title=The Nobel Prize in Physics 2001|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brgZDqx?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2001/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Ketterle.jpg|90px|Вольфганг Кеттерле]] | {{флаг|Германия}} [[Кеттерле, Вольфганг|Вольфганг Кеттерле]] (1957) |- | [[Билэ:Carl Wieman.jpg|90px|Карл Виман]] | {{флаг|США}} [[Виман, Карл|Карл Виман]] (1951) |- |rowspan="3"| [[2002 год|2002]] | [[Билэ:Raymond Davis, Jr 2001.jpg|90px|Раймонд Дэвис мл.]] | {{флаг|США}} [[Дэвис, Раймонд|Раймонд Дэвис мл.]] (1914—2006)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan="2" | {{начало цитаты}} За пионерский вклад в [[Астрофизика|астрофизику]], в частности за обнаружение космических [[нейтрино]] {{oq|en|for pioneering contributions to astrophysics, in particular for the detection of cosmic neutrinos}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics2002">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2002/|title=The Nobel Prize in Physics 2002|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brhFZTO?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2002/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- |[[Билэ:Masatoshi Koshiba 2002.jpg|90px]] | {{флаг|Япония}} [[Косиба, Масатоси|Масатоси Косиба]] (1926—2020)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- | [[Билэ:RiccardoGiacconi.jpg|90px|Риккардо Джаккони]] | {{флаг|США}} [[Джаккони, Риккардо|Риккардо Джаккони]] (1931—2018)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> | {{начало цитаты}} За изыскания в области [[Астрофизика|астрофизики]], которые привели к открытию [[Рентгеновская астрономия|космических источников рентгеновского излучения]] {{oq|en|for pioneering contributions to astrophysics, which have led to the discovery of cosmic X-ray sources}} {{конец цитаты}} |- |rowspan="3"| [[2003 год|2003]] | [[Билэ:AA_Abrikosov_ANL1.jpg|90px|Алексей Алексеевич Абрикосов]] | {{флаг|США}} [[Абрикосов, Алексей Алексеевич|Алексей Алексеевич Абрикосов]] (1928—2017) |rowspan="3"| {{начало цитаты}} За пионерский вклад в теорию [[Сверхпроводимость|сверхпроводников]] и [[Сверхтекучесть|сверхтекучих жидкостей]] {{oq|en|for pioneering contributions to the theory of superconductors and superfluids}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics2003">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2003/|title=The Nobel Prize in Physics 2003|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brhwhiH?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2003/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Ginzburg_in_MSU_opaque.jpg|90px|Виталий Лазаревич Гинзбург]] | {{флаг|Россия}} [[Гинзбург, Виталий Лазаревич|Виталий Лазаревич Гинзбург]] (1916—2009) |- | [[Билэ:Nobel Laureate Sir Anthony James Leggett in 2007.jpg|90px]] | {{флаг|Великобритания}} {{флаг|США}} [[Леггетт, Энтони Джеймс|Энтони Леггетт]] (1938) |- |rowspan="3"| [[2004 год|2004]] | [[Билэ:David Gross cropped.JPG|90px|Дэвид Гросс]] | {{флаг|США}} [[Гросс, Дэвид|Дэвид Гросс]] (1941) |rowspan="3"| {{начало цитаты}} За открытие [[асимптотическая свобода|асимптотической свободы]] в теории [[сильное взаимодействие|сильных взаимодействий]] {{oq|en|for the discovery of asymptotic freedom in the theory of the strong interaction}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics2004">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2004/|title=The Nobel Prize in Physics 2004|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bridQSr?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2004/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Нет фото.png|90px]] | {{флаг|США}} [[Политцер, Хью Дэвид|Дэвид Политцер]] (1949) |- | [[Билэ:FrankStockholm2004.jpg|90px|Фрэнк Вилчек]] | {{флаг|США}} [[Вильчек, Фрэнк|Фрэнк Вильчек]] (1951) |- |rowspan="3"| [[2005 год|2005]] | [[Билэ:Roy_Glauber_Dec_10_2005_(cropped).jpg|90px|Рой Глаубер]] | {{флаг|США}} [[Глаубер, Рой|Рой Глаубер]] (1925—2018)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> | {{начало цитаты}} За вклад в квантовую теорию оптической [[Когерентность (физика)|когерентности]] {{oq|en|for his contribution to the quantum theory of optical coherence}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics2005">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2005/|title=The Nobel Prize in Physics 2005|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brjJs3v?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2005/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:John L. Hall.jpg|90px|Джон Холл]] | {{флаг|США}} [[Холл, Джон|Джон Холл]] (1934)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За вклад в развитие лазерной точной [[Спектроскопия|спектроскопии]], включая технику прецизионного расчета светового сдвига в оптических [[Стандарт частоты|стандартах частоты]] (оптических гребёнок) {{oq|en|for their contributions to the development of laser-based precision spectroscopy, including the optical frequency comb technique}} {{конец цитаты}} |- | [[Билэ:Theodor_Haensch.jpg|90px|Теодор Хенш]] | {{Германия}} [[Хенш, Теодор|Теодор Хенш]] (1941)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- |rowspan="2"| [[2006 год|2006]] | [[Билэ:John-C-Mather crop.jpg|90px|Джон Мазер]] | {{флаг|США}} [[Мазер, Джон (физик)|Джон Мазер]] (1946) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За открытие чернотельной формы спектра и анизотропии [[реликтовое излучение|космического микроволнового фонового излучения]] {{oq|en|for their discovery of the blackbody form and anisotropy of the cosmic microwave background radiation}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics2006">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2006/|title=The Nobel Prize in Physics 2006|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brk05cV?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2006/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:George Smoot crop.jpg|90px|Джордж Смут]] | {{флаг|США}} [[Смут, Джордж|Джордж Смут]] (1945) |- |rowspan="2"| [[2007 год|2007]] | [[Билэ:Albert_fert_15_janvier_2009_Spintronique_Paris_Descartes.JPG|90px|Альбер Ферт]] | {{флаг|Франция}} [[Ферт, Альбер|Альбер Ферт]] (1938) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За открытие [[Гигантское магнетосопротивление|эффекта гигантского магнетосопротивления]] {{oq|en|for the discovery of giant magnetoresistance}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics2007">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2007/|title=The Nobel Prize in Physics 2007|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brkfhDj?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2007/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Peter Gruenberg 01.jpg|90px|Петер Грюнберг]] | {{Германия}} [[Грюнберг, Петер|Петер Грюнберг]] (1939—2018) |- |rowspan="3"| [[2008 год|2008]] | [[Билэ:YoichiroNambu.jpg|90px|Йоитиро Намбу]] | {{флаг|Япония}} {{флаг|США}} [[Намбу, Йоитиро|Йоитиро Намбу]] (1921—2015)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> | {{начало цитаты}} За открытие механизма [[Спонтанное нарушение симметрии|спонтанного нарушения симметрии]] в [[Субатомная частица|субатомной физике]] {{oq|en|for the discovery of the mechanism of spontaneous broken symmetry in subatomic physics}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics2008">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2008/|title=The Nobel Prize in Physics 2008|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brlO4fd?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2008/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Makoto Kobayashi-press conference Dec 07th, 2008-2b.jpg|90px|Макото Кобаяси]] | {{флаг|Япония}} [[Кобаяси, Макото|Макото Кобаяси]] (1944)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За открытие источника нарушения симметрии, которое позволило предсказать существование в природе по меньшей мере трёх [[Поколение (физика элементарных частиц)|поколений]] [[кварк]]ов {{oq|en|for the discovery of the origin of the broken symmetry which predicts the existence of at least three families of quarks in nature}} {{конец цитаты}} |- | [[Билэ:Toshihide Masukawa-press conference Dec 07th, 2008-4.jpg|90px|Тосихидэ Маскава]] | {{флаг|Япония}} [[Маскава, Тосихидэ|Тосихидэ Маскава]] (1940—2021)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- |rowspan="3"| [[2009 год|2009]] | [[Билэ:Charles K. Kao cropped 2.jpg|90px|Чарльз Куэн Као]] | {{флаг|Китай}} {{флаг|США}} [[Као, Чарльз|Чарльз Куэн Као]] (1933—2018)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> | {{начало цитаты}} За революционные достижения, касающиеся передачи света в [[Оптическое волокно|волокнах]] для нужд оптической связи {{oq|en|for groundbreaking achievements concerning the transmission of light in fibers for optical communication}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics2009">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2009/|title=The Nobel Prize in Physics 2009|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brm5cuD?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2009/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Nobel Prize 2009-Press Conference KVA-23.jpg|90px|Уиллард Бойл]] | {{флаг|США}} [[Бойл, Уиллард|Уиллард Бойл]] (1924—2011)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За изобретение полупроводниковой схемы для регистрации изображений — [[ПЗС-матрица|ПЗС-сенсора]] {{oq|en|for the invention of an imaging semiconductor circuit – the CCD sensor}} {{конец цитаты}} |- | [[Билэ:Nobel Prize 2009-Press Conference KVA-27.jpg|90px|Джордж Смит]] | {{флаг|США}} [[Смит, Джордж Элвуд|Джордж Смит]] (1930)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |} === 2010-с сыллар === {| class="wide" !Сыл !width=90px|Мэтириэт !width=30%|Дойду, лауреат !width=55%|Олоҕо !width=20px|Хантан ылыллыбыта |- |rowspan="2"|[[2010 год|2010]] | [[Билэ:Andre Geim 2010-1.jpg|90px|Андрей Гейм]] | {{флаг|Нидерланды}} [[Гейм, Андрей Константинович|Андрей Гейм]] (1958) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За новаторские эксперименты по исследованию двумерного материала [[графен]]а {{oq|en|for groundbreaking experiments regarding the two-dimensional material graphene}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref>[https://rg.ru/2010/10/05/nobel-premia-anons.html Нобелевская премия по физике присуждена выходцам из России за создание графена] — «[[Российская газета]]», 5 октября 2010</ref><br><ref name="Physics2010">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2010/|title=The Nobel Prize in Physics 2010|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brmn4tu?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2010/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Nobel_Prize_2010-Press_Conference_KVA-DSC_7382.jpg|90px|Константин Новосёлов]] | {{флаг|Россия}} {{флаг|Великобритания}} [[Новосёлов, Константин Сергеевич|Константин Новосёлов]] (1974) |- |rowspan="3"|[[2011 год|2011]] | [[Билэ:Nobel_Prize_2011-Press_Conference_KVA-DSC_7744.jpg|90px|Сол Перлмуттер]] | {{флаг|США}} [[Перлмуттер, Сол|Сол Перлмуттер]] (1959) <br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> |rowspan="3"| {{начало цитаты}} За открытие ускоренного расширения [[Вселенная|Вселенной]] посредством наблюдения дальних [[Сверхновая звезда|сверхновых]] {{oq|en|for the discovery of the accelerating expansion of the Universe through observations of distant supernovae}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics2011">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2011/|title=The Nobel Prize in Physics 2011|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-06-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68brnVSLv?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2011/|archivedate=2012-06-22|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:Brian_Schmidt.jpg|90px|Брайан Шмидт]] | {{флаг|США}} {{флаг|Австралия}} [[Шмидт, Брайан|Брайан Шмидт]] (1967)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- | [[Билэ:Nobel_Prize_2011-Press_Conference_KVA-DSC_7764.jpg|90px|Адам Рисс]] | {{флаг|США}} [[Рисс, Адам|Адам Рисс]] (1969)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- |rowspan="2"|[[2012 год в науке|2012]] | [[Билэ:Serge Haroche - Théâtre de la Commune d'Aubervilliers - 4 mai 2009.jpg|90px|Серж Арош]] | {{флаг|Франция}} [[Арош, Серж|Серж Арош]] (1944) |rowspan="2"| {{начало цитаты}} За создание прорывных технологий манипулирования [[Квантовая механика|квантовыми системами]], которые сделали возможными измерение отдельных квантовых систем и управление ими {{oq|en|for ground-breaking experimental methods that enable measuring and manipulation of individual quantum systems}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics2012">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2012/|title=The Nobel Prize in Physics 2012|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2012-10-09|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BOqTFlfp?url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2012/|archivedate=2012-10-14|dead-url=no}}</ref> |- | [[Билэ:David Wineland 2008.jpg|90px|Дэвид Уайнленд]] | {{флаг|США}} [[Уайнленд, Дэвид|Дэвид Уайнленд]] (1944) |- |rowspan="2"|[[2013 год в науке|2013]] | [[Билэ:Francois Englert.jpg|90px|Франсуа Энглер]] | {{флаг|Бельгия}} [[Энглер, Франсуа|Франсуа Энглер]] (1932) |rowspan=2| {{начало цитаты}} За теоретическое обнаружение [[Спонтанное нарушение электрослабой симметрии|механизма]], который помогает нам понять происхождение массы [[Элементарные частицы|субатомных частиц]], подтверждённого в последнее время обнаружением [[Бозон Хиггса|предсказанной элементарной частицы]] в экспериментах [[Эксперимент ATLAS|ATLAS]] и [[Компактный мюонный соленоид|CMS]] на [[Большой адронный коллайдер|Большом адронном коллайдере]] в [[ЦЕРН]] {{oq|en|for the theoretical discovery of a mechanism that contributes to our understanding of the origin of mass of subatomic particles, and which recently was confirmed through the discovery of the predicted fundamental particle, by the ATLAS and CMS experiments at CERN's Large Hadron Collider}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics2013">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2013/|title=The Nobel Prize in Physics 2013|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2013-10-08|lang=en}}</ref> |- | [[Билэ:Higgs, Peter (1929)3.jpg|90px|Питер Хиггс]] | {{Флаг|Великобритания}} [[Хиггс, Питер|Питер Хиггс]] (1929) |- |rowspan="3"|[[2014 год в науке|2014]] |[[Билэ:Isamu Akasaki 201111.jpg|90px]] | {{флаг|Япония}} [[Акасаки, Исаму|Исаму Акасаки]] (1929—2021) |rowspan=3| {{начало цитаты}} За изобретение эффективных синих [[светодиод]]ов, приведших к появлению ярких и энергосберегающих источников белого света {{oq|en|for the invention of efficient blue light-emitting diodes which has enabled bright and energy-saving white light sources}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics2014">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2014/|title=The Nobel Prize in Physics 2014|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2014-10-07|lang=en}}</ref> |- |[[Билэ:Hiroshi Amano 20141211.jpg|90px]] | {{флаг|Япония}} [[Амано, Хироси|Хироси Амано]] (1960) |- |[[Билэ:Professor_Shuji_Nakamura_(Cropped)_(2).jpg|90px|Сюдзи Накамура]] | {{флаг|Япония}} {{флаг|США}} [[Накамура, Сюдзи|Сюдзи Накамура]] (1954) |- |rowspan="2"|[[2015 год в науке|2015]] |[[Билэ:Takaaki Kajita 5171-2015.jpg|90px]] | {{флаг|Япония}} [[Кадзита, Такааки|Такааки Кадзита]] (1959) |rowspan="2"| {{начало цитаты}}За открытие [[Нейтринные осцилляции|нейтринных осцилляций]], показывающее, что [[нейтрино]] имеют массу {{oq|en|for the discovery of neutrino oscillations, which shows that neutrinos have mass}} {{конец цитаты}} |rowspan="2"|<ref name="Physics2015">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2015/|title=The Nobel Prize in Physics 2015|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2015-10-06|lang=en}}</ref> |- |[[Билэ:Arthur B. McDonald 5139-2015.jpg|90px]] | {{флаг|Канада}} [[Макдональд, Артур|Артур Макдональд]] (1943) |- |rowspan="3"|[[2016 год|2016]] | [[Билэ:DavidThouless 1995 UW.jpg|90px]] | {{флаг|Великобритания}} [[Таулесс, Дэйвид|Дэйвид Таулесс]] (1934—2019)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> |rowspan="3"| {{начало цитаты}}За теоретические открытия [[Топологический фазовый переход|топологических фазовых переходов]] и топологических фаз вещества {{oq|en|for theoretical discoveries of topological phase transitions and topological phases of matter}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics2016">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2016/|title=The Nobel Prize in Physics 2016|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2016-10-04|lang=en}}</ref> |- |[[Билэ:Duncan Haldane.jpg|90px]] | {{флаг|Великобритания}} [[Холдейн, Данкан|Данкан Холдейн]] (1951)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- |[[Билэ:Jkosterl.jpg|90px]] | {{флаг|Великобритания}} [[Костерлиц, Джон|Джон Костерлиц]] (1942)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- |rowspan="3"|[[2017 год|2017]] |[[Билэ:Rainer Weiss - December 2006.jpg|90px]] | {{флаг|США}} [[Вайсс, Райнер|Рейнер Вайс]] (1932)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> |rowspan="3"| {{начало цитаты}}За решающий вклад в детектор [[LIGO]] и наблюдение [[Гравитационные волны|гравитационных волн]] {{oq|en|for decisive contributions to the LIGO detector and the observation of gravitational waves}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics2017">{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2017/|title=The Nobel Prize in Physics 2017|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2017-10-03|lang=en}}</ref> |- |[[Билэ:05-0367-92D.hr.jpg|90px]] | {{флаг|США}} [[Бэриш, Барри|Барри Бэриш]] (1936)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- |[[Билэ:Kip Thorne at Caltech.jpg|90px]] | {{флаг|США}} [[Торн, Кип Стивен|Кип Торн]] (1940)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- |rowspan="3"|[[2018 год|2018]] |[[Билэ:Arthur Ashkin EM1B5678 (44417135450).jpg|90px]] | {{флаг|США}} [[Эшкин, Артур|Артур Эшкин]] (1922—2020)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> |{{начало цитаты}}За изобретение [[Оптический пинцет|оптического пинцета]] и их применение в биологических системах {{oq|en|for the optical tweezers and their application to biological systems}} {{конец цитаты}} |rowspan="3"|<ref name="Physics2018">{{cite web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2018/summary/|title=The Nobel Prize in Physics 2018|publisher=[[Нобелевский фонд]]|accessdate=2018-10-02|lang=en}}</ref> |- |[[Билэ:Gérard Mourou (cropped).jpg|90px]] | {{флаг|Франция}} [[Муру, Жерар|Жерар Муру]] (1944)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |rowspan="2"|{{начало цитаты}}За метод [[Усиление чирпированных импульсов|генерации]] высокоинтенсивных [[Лазеры сверхкоротких импульсов|ультракоротких оптических импульсов]] {{oq|en|for their method of generating high-intensity, ultra-short optical pulses}} {{конец цитаты}} |- |[[Билэ:Donna Strickland, OSA Holiday Party 2012.jpg|90px]] | {{флаг|Канада}} [[Стрикленд, Донна|Донна Стрикленд]] (1959)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- |rowspan="3"|[[2019 год|2019]] |[[Билэ:Jim_Peebles_(cropped).jpg|90px]] | {{Флаг|США}} {{Флаг|Канада}} [[Пиблс, Джим|Джим Пиблс]] (1935)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> | {{начало цитаты}}За теоретические исследования в [[Физическая космология|физической космологии]] {{oq|en|for theoretical discoveries in physical cosmology}} {{конец цитаты}} | rowspan=3 | <ref name=N19>{{cite web | title = The Nobel Prize in Physics 2018 | publisher = Nobel Foundation | url = https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2019/press-release/ | accessdate = 2019-10-08 | archive-url = https://web.archive.org/web/20191008102353/https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2019/press-release/ | archive-date = 2019-10-08 | deadlink = no }}</ref> |- |[[Билэ:Michel Mayor.JPG|90px]] | {{Флаг|Швейцария}} [[Майор, Мишель|Мишель Майор]] (1942)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> | rowspan=2 | {{начало цитаты}}За открытие [[Экзопланета|экзопланеты]] на орбите солнцеподобной звезды {{oq|en|for the discovery of an exoplanet orbiting a solar-type star}} {{конец цитаты}} |- |[[Билэ:Didier Queloz at the ESO 50th Anniversary Gala Event - 01.jpg|90px]] | {{Флаг|Швейцария}} [[Кело, Дидье|Дидье Кело]] (1966)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |} === 2020-с сыллар === {| class="wide" !Сыл !width=90px|Мэтириэт !width=30%|Дойду, лауреат !width=55%|Олоҕо !width=20px|Хантан ылыллыбыта |- |rowspan="3"|[[2020 год|2020]] |[[Билэ:Roger_Penrose_at_Festival_della_Scienza_Oct_29_2011.jpg|90px]] | {{Флаг|Великобритания}} [[Пенроуз, Роджер|Роджер Пенроуз]] (1931)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> | {{начало цитаты}}За открытие того, что образование чёрных дыр с необходимостью следует из общей теории относительности {{oq|en|for the discovery that black hole formation is a robust prediction of the general theory of relativity}} {{конец цитаты}} | rowspan=3 | <ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Physics 2020 | publisher = [[Нобелевский фонд]] | url = https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2020/press-release/ | accessdate = 2020-10-06 | lang = en }}</ref> |- |[[Билэ:Reinhard_Genzel.jpg|90px]] | {{Флаг|Германия}} [[Генцель, Райнхард|Райнхард Генцель]] (1952)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> | rowspan=2 | {{начало цитаты}}За открытие [[Сверхмассивная чёрная дыра|сверхмассивного]] [[Стрелец A*|компактного объекта]] в центре [[Млечный Путь|нашей галактики]] {{oq|en|for the discovery of a supermassive compact object at the centre of our galaxy}} {{конец цитаты}} |- |[[Билэ:Нет фото.png|90px]] | {{Флаг|США}} [[Гез, Андреа|Андреа Гез]] (1965)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |- |rowspan="3"|[[2021 год|2021]] |[[Билэ:Parisi giorgio.jpg|90px]] | {{Флаг|Италия}} [[Паризи, Джорджо]] (1948)<br><small>({{дробь|1|2}} премии)</small> | {{начало цитаты}}За открытие взаимодействия беспорядка и колебаний в физических системах от атомного до планетарного масштабов. {{oq|en|for the discovery of the interplay of disorder and fluctuations in physical systems from atomic to planetary scales.}} {{конец цитаты}} |- |[[Билэ:Crafoord Prize EM1B0732 (42329290061).jpg|90px]] | {{Флаг|США}} [[Манабэ, Сюкуро|Сюкуро Манабэ]] (1931)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> | rowspan=2 | {{начало цитаты}}За физическое моделирование климата Земли, количественную оценку изменчивости и надежное прогнозирование глобального потепления. {{oq|en|for the physical modelling of Earth's climate, quantifying variability and reliably predicting global warming.}} {{конец цитаты}} |- |[[Билэ:Нет фото.png|90px]] | {{Флаг|Германия}} [[Хассельман, Клаус|Клаус Хассельман]] (1931)<br><small>({{дробь|1|4}} премии)</small> |} == Сигэлэр == * [http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/ Официальный сайт]{{ref-en}} * [http://n-t.ru/nl/fz/ Наука и техника: Нобелевские лауреаты: Премия по физике] * {{Из|Британника|http://www.britannica.com/nobelprize/table?tocId{{=}}9343009|заглавие=Nobel Prize winners by category (physics)}} == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} {{Нобель бириэмийэтэ}} {{Физикаҕа Нобель бириэмийэтэ}} [[Категория:Нобель бириэмийэтэ|Физика]] [[Категория:Учёнайдар испииһэктэрэ]] [[Категория:Бириэмийэлэр лауреаттарын испииһэктэрэ]] [[Категория:Физика]] [[Категория:Физикаҕа наҕараадалар]] 95lsunkurcgydfw32k5ciwi6ev3xqa0 10 50192 382908 2022-08-17T17:40:24Z Ymblanter 4562 'Поверхность мыльного пузыря' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна wikitext text/x-wiki Поверхность мыльного пузыря iis2kghhtqcn71ciavtsvaxzhjeef0v 10 50193 382910 2022-08-17T17:57:07Z Ymblanter 4562 'Lipid Islands on Soap Bubble.jpg' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна wikitext text/x-wiki Lipid Islands on Soap Bubble.jpg pxh41esi9t72tdzfmovp8o3z2lal6d0 0 50194 382962 2022-08-17T23:29:13Z 85.132.101.158 Утаарыы: [[SinoOil]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[SinoOil]] 1t4pqgn7c6mggcbt7vg6j0xhdb0rlmu 0 50195 382963 2022-08-17T23:33:02Z 85.132.101.158 ''''Sinooil''' (SinoOil, Sino OIL) - [[Казахстан]] биир улахан ниэп уонна газ хостуур тэрилтэтэ, ону таһынан Казахстаҥҥа элбэх [[АЗС]] точкалардаах. Интернеткэ ситимэ https://sinooil.kz/' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна wikitext text/x-wiki '''Sinooil''' (SinoOil, Sino OIL) - [[Казахстан]] биир улахан ниэп уонна газ хостуур тэрилтэтэ, ону таһынан Казахстаҥҥа элбэх [[АЗС]] точкалардаах. Интернеткэ ситимэ https://sinooil.kz/ 5tstmbszi0iu7ukqlr1vhx3mzat32qq 382964 382963 2022-08-17T23:41:23Z 216.234.200.179 wikitext text/x-wiki '''Sinooil''' (SinoOil, Sino OIL) - [[Казахстан]] биир улахан ниэп уонна газ хостуур тэрилтэтэ, ону таһынан Казахстаҥҥа элбэх [[АЗС]] точкалардаах. Интернеткэ ситимэ https://sinooil.kz/ {{Company-stub}} [[Категория:Казахстаан]] qbydk73tn1hkkycsc0xamarc4u4xje7