Көтөрдөр

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="sah">
  <siteinfo>
    <sitename>Бикипиэдьийэ</sitename>
    <dbname>sahwiki</dbname>
    <base>https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D2%AF%D1%80%D2%AF%D0%BD_%D1%81%D0%B8%D1%80%D1%8D%D0%B9</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.21</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Миэдьийэ</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Аналлаах</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Ырытыы</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Кыттааччы</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Кыттааччы ырытыыта</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Бикипиэдьийэ</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Бикипиэдьийэ ырытыыта</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Билэ</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Билэ ырытыыта</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">MediaWiki-ни ырытыы</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Халыып</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Халыыбы ырытыы</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Көмө</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Көмөнү ырытыы</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Категория</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Категорияны ырытыы</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модуль</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Обсуждение модуля</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Гаджет</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Обсуждение гаджета</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Определение гаджета</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Обсуждение определения гаджета</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Көтөрдөр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5198</id>
    <revision>
      <id>382226</id>
      <parentid>327401</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T14:04:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Самоа</username>
        <id>16567</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2487" xml:space="preserve">{{Taxobox
|name = Көтөрдөр
|fossil_range =
|image = Phalacrocorax-auritus-007.jpg
|image_width = 240px
|image_caption = [[Double-crested Cormorant]], ''Phalacrocorax auritus''
|regnum = Харамайдар
|phylum = [[Хордалыктар]]
|subphylum = [[Тоноҕостоохтор]]
|unranked_classis = [[Archosauria]]
|classis = '''Aves'''
|classis_authority = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758
|subdivision_ranks = [[Order (biology)|Orders]]
|subdivision =
About two dozen - see [[#Modern bird orders|section below]]
}}
[[Билэ:הגליל התחתון - אלוני אבא - המבנים הטמפלרים (67).JPG|мини|Көтөрдөр]]
'''Көтөрдөр''' ({{lang-lat|Aves}}) диэн куорсуннаах [[итии хааннаахтар|итии хааннаах]] [[сымыыт|сымыыттыыр]] [[харамайдар]]. 10 000 тахса көрүҥ баар.

Көтөрдөрү атыннык хотоҕойдоохтор дэнэр. Ол курдук кинилэр кураанах, чараас хотоҕой түүнэн бүрүллүбүт тириилээхтэр. Хотоҕой түү көтөрдөрү бары атын хамсыыр харамайдартан араарар тустаах тас бэлиэ буолар. Көтөрдөр көтөллөрүгэр кынаттарын уонна кутуруктарын бөдөҥ хотоҕойдоро — куорсуннара — улахан суолталаахтар. Көтөр түүтэ итиини үчүгэйдик тутар. Көтөрдөр олус кыраҕылар. Холобур, сыһыы үрдүнэн кый үрдүккэ элиэтии сылдьар хотой от быыһынан сүүрэн эрэр кутуйаҕы тэһэ көрөр. Көтөрдөр үгүстэрэ олус киэҥ сири хабан, тулаларын эргиччи кэриэтэ көрөллөр. Ол иһин иннилэригэр буолбакка, ойоҕосторугар уонна кэннилэригэр туох баарын эндэппэттэр.

Саха сиригэр көтөр 291 арааһа баара биллэр. Төрөөбүт дойдубут сирэ төһө да тымныы тыйыс кыһыннаах буоллар, көтөрдөр манна кыстыыллар. Сүрүннээн туундара уонна ойуур көтөрдөрө кыстыы хаалаллар.

[[Категория:Көтөрдөр|*]]</text>
      <sha1>lzb079vddoh6u40u1rbygwd9nl4owmk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>382227</id>
      <parentid>382226</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T14:05:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Самоа</username>
        <id>16567</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2498" xml:space="preserve">{{Taxobox
|name = Көтөрдөр
|fossil_range =
|image = Phalacrocorax-auritus-007.jpg
|image_width = 240px
|image_caption = [[Double-crested Cormorant]], ''Phalacrocorax auritus''
|regnum = Харамайдар
|phylum = [[Хордалыктар]]
|subphylum = [[Тоноҕостоохтор]]
|unranked_classis = [[Archosauria]]
|classis = '''Aves'''
|classis_authority = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758
|subdivision_ranks = [[Order (biology)|Orders]]
|subdivision =
About two dozen - see [[#Modern bird orders|section below]]
|latin=Aves}}
[[Билэ:הגליל התחתון - אלוני אבא - המבנים הטמפלרים (67).JPG|мини|Көтөрдөр]]
'''Көтөрдөр''' ({{lang-lat|Aves}}) диэн куорсуннаах [[итии хааннаахтар|итии хааннаах]] [[сымыыт|сымыыттыыр]] [[харамайдар]]. 10 000 тахса көрүҥ баар.

Көтөрдөрү атыннык хотоҕойдоохтор дэнэр. Ол курдук кинилэр кураанах, чараас хотоҕой түүнэн бүрүллүбүт тириилээхтэр. Хотоҕой түү көтөрдөрү бары атын хамсыыр харамайдартан араарар тустаах тас бэлиэ буолар. Көтөрдөр көтөллөрүгэр кынаттарын уонна кутуруктарын бөдөҥ хотоҕойдоро — куорсуннара — улахан суолталаахтар. Көтөр түүтэ итиини үчүгэйдик тутар. Көтөрдөр олус кыраҕылар. Холобур, сыһыы үрдүнэн кый үрдүккэ элиэтии сылдьар хотой от быыһынан сүүрэн эрэр кутуйаҕы тэһэ көрөр. Көтөрдөр үгүстэрэ олус киэҥ сири хабан, тулаларын эргиччи кэриэтэ көрөллөр. Ол иһин иннилэригэр буолбакка, ойоҕосторугар уонна кэннилэригэр туох баарын эндэппэттэр.

Саха сиригэр көтөр 291 арааһа баара биллэр. Төрөөбүт дойдубут сирэ төһө да тымныы тыйыс кыһыннаах буоллар, көтөрдөр манна кыстыыллар. Сүрүннээн туундара уонна ойуур көтөрдөрө кыстыы хаалаллар.

[[Категория:Көтөрдөр|*]]</text>
      <sha1>nzspb6tmu5rgijxwy6fneu6pu1g9ziv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Нур-Султан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5311</id>
    <revision>
      <id>382239</id>
      <parentid>347941</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T03:35:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>21573</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8636" xml:space="preserve">'''Нур-Султан''' (1998–2019 — '''Астана''') – [[Казахстаан|Казахстан өрөспүүбүлүкэтин]] киин куората. 

Икки тыһыынча уон алта сыл ыам ыйын бастакы күнүгэр дылы ыытыллыбыт бэрэбиэркэннэн бу дойдуга аҕыс сүүс аҕыс уон суус уон биир киһи олорор диэн биллэр. Бу Казахстаҥҥа [[Алматы]] уонна [[Шымкент]] диэн куораттар дьонун ахсаанын кэнниттэн үһүс миэстэ буолар. От ыйын төрдүс күнүгэр Астана куоракка мөллүйүөннэй киһи төрөөбүт. Астана Казахстан хоту өттүгэр Акмолинскай сиригэр баар.

== Физика-географическай характеристиката ==

Куорат болуоссата – сэттэ сүүс сүүрбэ икки кыбыдыраатынай килэмиэтир буолар. Куорат хонуу куйаар сиригэр турара биллэр.  Астана Ищим өрүс кытыытыгар турар. Куорат уҥа уонна хаҥас биэрэктэр диэн икки чааска араараллар. Куораттан сүүрбэччэ-отучча килэмиэтирэ эмтээх, туустаах күөлллэр бааллар. 

== Климат ==

Куорат муораттан ыраах кураанах сир климаттах. Сайыннара итии уонна кураанах буолар, кыһыннара табараан тымныы уонна уһун буолар. Сыллааҕы орто температурата нультан үөһээ үс кыраадыс көрдөрөр буолар. Биир сыл иһигэр сеҥүүлэрэ үс сүүс миллиметр туһэр. 

== Нэһилиэнньэ ==

Куорат нэһилиэнньэ ахсаана КазСтат көрдөрүүлэринэн ыам ыйын бастакы күнүгэр икки тыһынча уон алтыс сылга аҕыс сүүс аҕыс уон тыһыынча суус уон биир киһи олорор диэн биллэр. Ол ураты тохсунньу ыйын муус устар ыйга дылы киһи олорор ахсаана кыра быһыылана сылдьыбыт чуолаан биир сүүс уон икки киһиннэн көҕүрээбитэ биллэр. Казахстан президенэ ахсынньы ыйыгар икки тыһынча уон алтыс сылыгар биллэрии биэрбитэ, икки тыһынча биэс уон сылга Астана нэһилиэннитэ үс мөллүйүөн буоло дии саныыр, уол аата уон икки быраһыан нэһиллиэнньэҕэ эбиллэр. 
Икки тыһынча уон тохсус сыллаҕы нэһилиэнньэ ахсаан быһыытынан отут биэс быраһыан Астана куорат төрүттээх киьи ааҕыллыбыта биллэр. Куорат сүрүн нэһилиэнньэтэ Казахстан атын дойдуттан сылдьар буолаллар, онон уон тоҕус быраһыан Аммолинскай уобалаһыттан сылдьаллар, сэттэ быраһыан Казахстан соҕуруу уобалаһа буолар, алта быраһыан Карагандинскай уонна Костанайскай уобаластан төрүттэхтэр.
 
Дьиэ кэргэн буолар орто саастара эр киьи сүүрбэ сэттэ буолар, дьахтар киэнэ сүүрбэ биэс.
Нэһилиэнньэ ахсаан үүнүүтэ уон сыл иһигэр тыһынча тоҕус уон тоҕус сылтан икки тыһынча тохсус сылга дьэри аҕыс уон алта быраһыан үрдээбитэ дьиэн биллэр. Биир сыл иһигэр тыһыынча киһи иһинэн уон биир дьиэ кэргэн буолаллара биллэр, үс арахсыыга биэрэр. Биир тыһынча киһи иһигэр Астана куорат олохтоохторугар үс сүүс тоҕус уон биэс киһи Сарыарка диэн оройуоҥҥа олороллор, сүүс уон биэс Есиль оройуонугар хаалбыт түөт сүүс тоҕус уон киьи Алматы оройуонугар олорор.
Алматы куоракка араас омук баар: [[казахтар]], [[нууччалар]], [[азербайджаннар]], [[украинецтар]], [[татаардар]], еврейдар, белорустар, грузиннар, молдаваннар, таджиктар, узбектар, ул ураты өссө араас омуга баар.

Казахстан предидэнин ыйааҕынан [[1998]] сыл [[ыам ыйын 6]] күнүгэр Акмола куораты Астана диэн аат биэрбиттэрэ. 

Хойутуу киин куорат күнүн от ыйыгар алтыс күнүгэр кеһербүттэрэ, ол диэтэххэ Казахстан Верховнай Совета уураҕын ылыммыттара киин куорат күнүн көһүрэргэ.
[[ЮНЕСКО]] быһаарытынан тыһынча тоҕус сүүс тоҕус уон сылга Астана куорат “Аан дойду куората”  аатын ылбыта.


== Экономика ==

Куорат экономикатын төрүттэрэ буолар эргиэн, транспорт, сибээс уонна тутуу. Казахстан валовой бородуукта эргиэн экономика сектора Астана атын уобалатартан уонна куораттартан иккис миэстэҕэ турар Алматы кэннититтэн. Ааспыт биэс сыл иһигэр куорат дьиэ тутааһыныер бастаан иһэр. Ол ураты Астана куорат метаалл оҥоһуктарынан, бетон оҥоһуктарынан бастаан иһэр.

== Култуура ==

Куоракка Акмолинскай уобалас филармонията баар, устуоруйа түмэлэ, уус-уран түмэл, Казахстан Республиката Национальнай түмэлэ, Национальнай опера уонна балет театра, драматическай театр, библиотека. 

Азата Боярлина бырайыегынан от ыйын алтыс күнүгэр икки тыһынча сылга куоракка фонтан “Олох маһа” тутуллубута. Бэйэтэ тутуу символическай майгылаах, үйэ тухары олох эргийэрин көрдөрөр. Болуоссат арыйыыта Президент алта уон сааһын туоолутугар аналлабытара.

== Устуоруйата ==

Куорат олус барыстаах минтэҕэ турара биллэр, былыр истиэп олохтоохторо быһалыы уонна куттала суох барар суолларыгар турар. Археологтар бу тула боруонга, тимир, орто үйэлэр саҕанааҕы маллары-саллары, иһиттэри-хомуостары уонна дбон туттар малларын булбуттара, булаллар уонна билигин да көхтөөхтүк көрдүүллэр. Бу булбут матырыйаалларын ккөмөтүнэн норуот, дойду остуоруйатын, тугун дьарыктаммыттарын билэллэр уонна мусуойнай, үөрэх, үлэ халлаһыннарыгар сүрүннээн тутталлар.
Куорат туталлубут сыла тыһынча аҕыс сүүс отут уон, бастакы балаһынньата - бирикээс (Акмолинскай). Төрүттээччи – Федор Кузьмич Шубин-иккис, Бородинскай сэрии кыттааччыта.

[[Категория:Казахстаан]]
[[Категория:Киин куораттар]]</text>
      <sha1>r39lx7f8zcl7qzvpjlk9yztvat6v0it</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үөн-көйүүр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5553</id>
    <revision>
      <id>382228</id>
      <parentid>341931</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T14:06:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Самоа</username>
        <id>16567</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4008" xml:space="preserve">{{Taxobox
| name = Үөн-көйүүр
| fossil_range =
| image = European honey bee extracts nectar.jpg
| image_caption = [[Мүөттээх ыҥырыа]]
| regnum = Харамайдар
| phylum = [[Arthropod]]a
| subphylum = [[Hexapoda]]
| classis = '''Insecta'''
| classis_authority = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], [[Systema Naturae|1758]]
| subdivision_ranks = Orders
| subdivision =
| latin = Insecta
}}
[[Билэ:Batocera rufomaculata יקרונית התאנה (15).jpg|мини|Үөн-көйүүр]]
'''Үөн-көйүүр''' ([[латыын тыла|лат]]. ''Insecta'') диэн хамсыыр [[харамай|харамайдар]] ордук улахан бөлөхтөрө. Ол курдук [[лыахтар]] 160 тыһыынча, [[хомурдуостар]] 350 тыһыынча, [[тигээйилэр]], [[кымырдаҕастар]], [[ыҥырыалар]] 10 тыһыынча, [[сахсырҕалар]] 75 тыһыынча, [[кыймалар]] 50 тыһыынча көрүҥнэрэ баара биллэр.

Этэ-сиинэ үс чаастан турар: төбөттөн, түөстэн, истэн. Кини 6 атахтаах. Хонууга, ойуурга, [[күөл|күөлгэ]] олохсуйар.
Үөн-көйүүр олоҕун устата 4 түһүмэҕи: сымыыты — көйүүрү (личинканы) — сыаҕайы (куколканы) — сиппит үөнү ааһар. Хомурдуостар, лыахтар, [[бырдахтар]], сахсырҕалар, тигээйилэр, кымырдаҕастар уо.д.а. үөннэр-көйүүрдэр ити курдук сайдаллар.
 
[[Таҥара ынаҕа]] таарыйдахха, хабархай убаҕаһы таһаарар. Ол кинини [[көтөр|көтөрдөртөн]] уонна да атын өстөөхтөрүттэн көмүскүүр. Көтөрдөр таҥара ынаҕын, өҥүттэн көрөн билэн, тыыппаттар. Ол иһин таҥара ынаҕын чаҕылхай, дэбигис көстүмтүө өҥүн сэрэтэр өҥ диэн ааттыыллар. Ыҥырыалар — уопсай кыттыгас олохтоох үөннэр, элбэх буолан бииргэ олороллор. [[Мүөттээх ыҥырыа]] дьиэ кэргэнигэр биир бөдөҥ тыһы ыҥырыа — ийэ, хас да сүүс атыыр ыҥырыалар баар буолаллар. Ыҥырыалар буоскаттан алталыы муннуктаах үгүс чуолҕаннардаах уйалары (соттары) сыбаан оҥороллор. Үлэһит ыҥырыа иһин уһугар иннэлээх. [[киhи|Киһини]] эбэтэр [[кыыл|кыылы-сүөлү]] тиктэҕинэ, эккэ-сииҥҥэ дьаат кутуллан, күүскэ ыарытыннарар. Кыра харамайдар ол дьааттан өлөллөр.
Үөн-көйүүр арааһа олус элбэх. Сороҕо сүүрэр, сороҕо көтөр, сороҕо ууга сылдьар. 
* Үөн-көйүүр элбэх буоллаҕына, чыычаахтар, атын да көтөрдөр төрүөхтэрэ элбэх буолар.
* [[Оҥоойу]] элбэх сайыныгар күһүн [[тэллэй]] хойуутук үүнэр.
* Кумаар күһүн хойутаан тыҥкынаатаҕына, кыһына сымнаҕас буолар.
 
Көтөрдөр кыстыы соҕуруу ичигэс дойдуга баралларын ким да дьиктинэн аахпат. Оттон үөн-көйүүр кыһыны атаара ичигэс дойдуларга көтөрө дьикти курдук көстөр. Айылҕаҕа итинник көстүү эмиэ баар. Ыраах көтүүнү таҥара ынаҕа, тэмэлдьигэн оҥороллор эбит.

[[Категория:Үөн-көйүүр|*]]</text>
      <sha1>dsyvwo4a71fx12bq2bngq3ahos9rds3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Муус устар 25</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7582</id>
    <revision>
      <id>382229</id>
      <parentid>380118</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T14:10:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Самоа</username>
        <id>16567</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өлбүттэр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11434" xml:space="preserve">'''Муус устар 25''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 115-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 116-c күнэ). Сыл бүтүө 250 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флагификация|ХНТ}} Бүгүн ([[ВОЗ]]) — [[Кумахыны утары охсуһуу күнэ]]
* ДНК күнэ
* [[Чувааш тылын күнэ]] — Чувааш Өрөспүүбүлүкэтигэр 1992 сыллаахтан уһулуччулаах сырдатааччы, чувааш азбукатын оҥорооччу [[Яковлев Иван Яковлевич|Иван Яковлев]] төрөөбүт күнүгэр бэлиэтэнэр буолбут

* [[Австралия]], [[Саҥа Зеландия]], [[Науру]], [[Соломон Арыылара]], [[Тонга]], [[Самоа|Арҕаа Самоа]] — [[АНЗАК күнэ]]. Бу күн 1915 сыллаахха Антанта сэриилэрэ Туурсуйа кытылыгар түспүттэр, ол эрээри кыайтарбыттар. Бастаан бу күн Бастакы Аан дойду сэриитигэр өлбүт саллааттары саныыр кутурҕан күнүн быһыытынан бэлиэтэнэрэ, кэлин Иккис Аан дойду сэриитэ бүппүтүн кэннэ бары сэриилэргэ өлбүт дьону ахтан ааһар күҥҥэ кубулуйбут
* {{Флагификация|Германия}} — [[Мас олордуутун күнэ]]
* {{Флагификация|Египет}} — Синаай тумул арыытын босхолонуутун күнэ
* {{Флагификация|Италия}} 
** Фашизмтан босхолонуу күнэ&lt;ref&gt;[http://www.calend.ru/holidays/0/0/362/ День освобождения от фашизма в Италии — 25 апреля]&lt;/ref&gt;.
** Марк евангелист күнэ
* {{Флагификация|Казахстан}} — Казахстан футболун күнэ&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://sport.gazeta.kz/art/?aid=23558 |title=Сегодня день казахстанского футбола! — Мяч за мячом — Наш спорт {{!}} Sport.Gazeta.kz&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt; |accessdate=2009-04-25 |archive-date=2012-01-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120128224122/http://sport.gazeta.kz/art/?aid=23558 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;
* {{Флагификация|КНДР}} — Аармыйа күнэ
* {{Флагификация|Португалия}} — Өрөбөлүүссүйэ күнэ, Босхолонуу күнэ&lt;ref&gt;[http://www.calend.ru/holidays/0/0/1201/ День свободы в Португалии — 25 апреля]&lt;/ref&gt;.
* {{Флагификация|Свазиленд}} — Дойду былааҕын күнэ&lt;ref&gt;[http://www.swazilandplaces.com/page.php?pageType=usefulLink/holidays Swaziland National Holidays 2009] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130329150652/http://www.swazilandplaces.com/page.php?pageType=usefulLink%2Fholidays |date=2013-03-29 }}&lt;/ref&gt;

== Түбэлтэлэр ==
* [[775]] — Багреванд аттынааҕы кыргыһыыга Аббасидтар халифаттарын сэриитэ өрө турбут эрмээннэри урусхаллабыт. Мусульманнар Хапкааска дьайыылара күүһүрбүт.
* [[1547 сыл]]лаахха [[Москуба|Москубаҕа]] улахан уот туран куорат барыта умайбыт.
* [[1644]] — [[Кытай Дьон Өрөспүүбүлүкэтэ|Кытай]]га былааһы былдьаһыы түмүгэр [[Мин импиэрийэ (Кытай)|Мин импэрээтэрэ]] Чунчжэнь бэйэтигэр тиийинэн өлбүт. Мантан инньэ үрдүкү былаас тоҥус (мондьуур) төрүттээх Цин династияҕа көспүтэ.
* [[1898]] — Саха сирин күбүрүнээтэрэ [[Скрипицын Владимир Николаевич|В. Н. Скрипицын]] ис дьыала миниистиригэр [[Дьокуускайдааҕы реальнай училище|Дьокуускайдааҕы реальнай училищены]] толору сэттэ сыллаах училищеҕа кубулутар туһунан хадатаайыстыба суруйбут. Бу иннинэ алта кылааһы бүтэрбит оҕолор сэттис кылаастарын [[Томскай]] куоракка баран бүтэриэхтээхтэрэ. Онто суох үрдүк үөрэххэ киирэр кыахтара суоҕа.
* [[1901]] — сыллаахха [[Иркутскай]]тан Өлүөхүмэҕэ телеграф механиктара уонна чунуобунньуктар аттаммыттар, сыаллара-соруктара: Дьокуускайга диэри телеграф линиятын тардыы.
* [[1905]] — Лондоҥҥа [[РСДРП]] III сийиэһэ аһыллыбыт.
* [[1907]] — сахалар култуураларын сөргүтүү туһунан дакылааты Петрограакка национальнай территориальнай учууталлар сойуустарын тэрийэр (учредительнай) сийиэскэ [[Николаев Виктор|Виктор Николаев]] аахпыт. Кини Байыаннай медицинскэй академия устудьуона эбит. Бу дакылаат кэлин [[1916]] с. «Якутские вопросы» хаһыакка бэчээттэммитэ.
* [[1917]] — (ыам ыйын 8 күнүгэр дуу саҥа истиилинэн?) Ас-үөл кэмитиэтин бастакы мунньаҕа буолбут. Бэрэстээтэлинэн меньшевик В. Д. Виленскэй, солбуйааччытынан эсер В. Н. Соловьев талыллыбыттар.
* [[1945 сыл]]
** [[Эльба]] өрүскэ Торгау аттыгар сэбиэскэй уонна АХШ аармыйалара үөрүүлээх көрсүһүүлэрэ буолбут.
** Хотугу Италияны босхолуур кэмитиэт ньиэмэс оккупациятын утары өрө турарга ыҥырбыт.
** Сан-Францискоҕа буолбут кэмпириэнсийэҕэ [[Холбоһуктаах Нациялар Тэрилтэлэрэ|Холбоһуктаах Наассыйлар Тэрилтэлэрин]] олохтуур туһунан быһаарыы ылыныллыбыт.
** Ньиэмэс тиһэх чаастара [[Финляндия]] Лапландиятыттан чугуйбуттар.
* [[1974 сыл|1974]] — [[Португалия]]ҕа Гвоздикалар өрөбөлүүсүйэлэрэ буолан дэмэкирээттэр былааска кэлбиттэр.
* [[1983 сыл|1983]] — [[Тымныы сэрии]] үгэннээн турдаҕына Сэбиэскэй Сойуус баһылыга [[Андропов Юрий Владимирович|Юрий Андропов]] АХШ оскуолаҕа үөрэнэр кыыһын ыалдьыттыы кэлэригэр ыҥырбыт. Бу Саманта Смит диэн оҕо ядернай сэрииттэн куттанарын туһунан Андроповка сурук суруйбута. 
* [[1990]] — Саха АССР Үрдүкү сэбиэтин XII ыҥырыытын дьокутааттара [[Михаил Николаев|Михаил Николаевы]] Үрдүкү сэбиэт бэрэстээтэлинэн талбыттар&lt;ref&gt;{{Кинигэ|автор=Николаев Иван Игнатьевич|часть=Новый депутатский корпус|заглавие=Сокровенная история республики|место=Якутск|издательство=Чопчу|год=2016|страницы=73-76|страниц=624|тираж=3000}}&lt;/ref&gt;.
* [[1993]] — Арассыыйаҕа референдум буолбут. Олохтоохтор улахан аҥаардара бэрэсидьиэн [[Ельцин Борис Николаевич|Б. Ельцин]] бэлиитикэтин өйөөбүт (58,7 %), ол эрээри кини Үрдүкү Сэбиэти ыһар этиитин утарбыт.
* [[2006]] — [[Саха Өрөспүүбүлүкэтин Төрүт Сокуона|СӨ Төрүт сокуонугар]] бэрэсидьиэн туһунан ыстатыйаларга кэккэ уларытыылар киллэриллибиттэр.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1599]] — [[Оливер Кромвель]] (Oliver Cromwell), Англия, Шотландия уонна Ирландия Лорд протектора (өлб.с. 1658).
* [[1903]] — XX үйэ биир бөдөҥ математига, 60-с сс. Сэбиэскэй Сойууска математиканы үөрэтиини реформалаабыт киһи, оскуола учуобунньуктарын ааптара [[Колмогоров Андрей Николаевич|Колмогоров А. Н.]].
* [[1922]] — Уус-Алдан [[Өнөр]]үгэр [[Кэриэйэ 1950-53 сыллардааҕы сэриитэ|Кэриэйэҕэ 1950-53 сс. буолбут сэрии]] кыттыылааҕа [[Иванов Николай Матвеевич|Николай Иванов]]. Аатырбыт лүөччүк, маршал Кожедуб штаабыгар сибээс отделениетын хамандыырынан сулууспалаабыт.
* [[1933]] сыллаахха Кэбээйи [[Тыайа]]тыгар скульптор [[Захаров Петр Алексеевич|Петр Захаров]]. Кини биллэр үлэлэрэ: Дьокуускайга Ойуунускай мэҥэтэ, Бүлүүгэ Н.Чернышевскай бүүһэ, Намҥа - М.Аммосов бүүһэ.
* [[1934]] — Горнай улууһун Солоҕон нэһилиэгэр [[Тарасов Савва Иванович|Савва Тарасов]] (06.11.2010 өлб.) — саха норуодунай поэта, тылбаасчыт, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ.
* [[1951]] — Чурапчы [[Хоптоҕо нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)|Хоптоҕо нэһилиэгэр]] [[Михайлов Куприян Васильевич|Куприян Михайлов]] — П. А. Ойуунускай аатынан Саха академическай тыйаатырын артыыһа.
* [[1985]] — [[Балынец Владимир Андреевич|Владимир Балынец]] — XIV Паралимпийскай оонньууларга үрүҥ көмүс призер (пауэрлифтинг).

== Өлбүттэр ==
* [[1928]] — [[Брюссель]]гэ &quot;Хара барон&quot; [[Врангель Петр Николаевич|Врангель П. Н.]] [[сэллик]]тэн өлбүт.


{{ыйдар}}

== Быһаарыылар ==
[[Категория:Муус устар 25]]</text>
      <sha1>fx819wnfse4p8kht4btq0mrne3he1jt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>SAMTRON</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8286</id>
    <revision>
      <id>382238</id>
      <parentid>377527</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T22:38:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>180.251.151.66</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="926" xml:space="preserve">'''SAMTRON''', [[АХШ]] хампаанньата. Аан-дойдуга биир киэҥник биллэр хампаанньа. Салалтата - Уашингтон, Остин (АХШ), Осака (Дьоппуон), Париж (Франция). Компания урут уруккаттан компьютердарга аналлаах монитордары оҥорор. Билиҥҥи кэмҥэ улахан банкротка баран эрэр! - то5о диэтэххэ [[ACER]] диэн монитордары оҥорор [[Тайвань|Тайвань]] хампаанньатыгар хоттордо. Ол да буоллар 2008 сыллаахха Аан Дойду үрдүнэн - 39 мөлүйүөн монитор атыылаабыт (олох үрдүк көрдөрүү).

[[Corporación Multi Inversiones]] [[Malher]]

[[Категория:АХШ тэрилтэлэрэ]]

{{Company-stub}}</text>
      <sha1>5vkyc1g1hrib6mc2cmw7xvdl1vc6tqv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ахсынньы 27</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8768</id>
    <revision>
      <id>382230</id>
      <parentid>375389</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T14:12:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Самоа</username>
        <id>16567</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өлбүттэр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11275" xml:space="preserve">'''Ахсынньы 27''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 361-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 362-c күнэ). Сыл бүтүө 4 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{флагификация|Россия}} — [[Быыһааччылар күннэрэ (Арассыыйа)|Быыһааччылар күннэрэ]]
* {{флагификация|Хотугу Кэриэйэ}} — Конституция күнэ
* {{флагификация|Румыния}} — сибэтиэй Стефан күнэ (Илиҥҥи православнай сыаркап ааҕыытынан, бу дойдуга судаарыстыба бэлиэтиир) 
* Арҕаа христианство — Ороһооспо 12 күнүттэн үһүстэрэ

== Түбэлтэлэр ==
* [[537]] — [[Константинополь|Константинопольга]] (билигин [[Стамбул]]) баараҕай улахан саҥа [[Айыы Суоппуйа собора|София собуорун]] арыйар туом оҥоһуллубут.
* [[1512]] — [[Испания]] ыраахтааҕыта ''Бургос сокуоннара'' диэн ааттаммыт сокуоннары таһааран, Америкаҕа олохсуйа тиийбит испанецтар төрүт олохтоохтору кытта хайдах сыһыаннаһыахтаахтарын ыйар-кэрдэр, ирдиир буолбут.
* [[1825]] с. ахсынньы 27 күнүгэр [[Николай I]] ыраахтааҕы ыйааҕынан [[Саха уобалаһа|Саха уобалаһыгар]] [[Мягков Николай Иванович|Николай Мягков]] начаалынньыгынан анаммыт. Бу киһи саха тойотторун кытта өйдөһөн үлэлээбитэ, Саха сирин сайдыытыгар элбэх үтүөнү оҥорбута.
* [[1831]] — [[Дарвин Чарльз|Чарльз Дарвин]] «[[Бигль (бриг)|Бигль]]» хараабылга олорон [[Эволюция түөрүйэтэ|Эволюция түөрүйэтин]] айбыт айанын саҕалаабыт.
* [[1845]] — дьахтар төрүүрүгэр аан бастаан [[Эфир|эфир]]ы анестетик быһыытынан Кроуфорд Лонг диэн быраас Джефферсон куоракка ([[Джорджия|Джорджия штаат]], АХШ) туттубут.
* [[1918]] — [[Германия]]ҕа Позен (Познань) диэн сиргэ [[Позеннааҕы бастаанньа (1918—1919)|поляктар бастаанньалара]] саҕаламмыт.
* [[1922]] — ''I Бүтүн Саха сиринээҕи сэбиэттэр учредительнай сийиэстэрэ'' саҕаламмыт, [[тохсунньу 19]] күнүгэр түмүктэммит. Сийиэскэ [[Саха АССР]] судаарыстыбаннай былааһын үрдүкү уорганнарын төрүттээбиттэрэ. ''[[Саха АССР Киин ситэриилээх кэмитиэтэ|Саха АССР Толоруулаах киин кэмитиэтэ]]'' (ЯЦИК) талыллыбыт, бу өрөспүүбүлүкэҕэ үрдүкү былааһы туппут парламент, кини оннугар [[1938]] сыллаахха ''Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтэ'' тэриллибитэ, онтон [[1992]] сыллаахха — [[Ил Түмэн]]. Толоруулаах киин кэмитиэт бэрэстээтэлинэн [[Былатыан Ойуунускай]] талыллыбыт, кини солбуйааччыта — [[Широких Алексей Дмитриевич|Алексей Широких]]. Ону кытары Саха АССР бырабыыталыстыбата тэриллибит, бэрэстээтэлэ — [[Исидор Барахов]], кини солбуйааччыта — [[Донской Семен Николаевич (бастакы)|Семен Донской-1]].
* [[1929 сыл|1929]] — Иосиф Сталин кулаактары «кылаас быһыытынан эһэр» туһунан тыл эппит. Бу бэлиитикэни толорон 1930-1931 сылларга 1,8 мөл. киһи социализм өстөөҕө аатыран күүһүнэн көскө ыытыллыбыта. Кулаактааһын уонна тэҥҥэ ыытыллыбыт коллективизация судаарыстыба сири баһылыырын, тыа хаһаайыстыбатын хонтуруолга ылыыны хааччыйбыттара, куоракка үлэһит илиини элбэппиттэрэ. 
* [[1932]] — [[ССРС]]-ка [[ССРС пааспара|пааспар]] баар буолбут. Бу иннинэ кыраныысса таһыгар үлэлиир эрэ гражданнар пааспардаах этилэр (холобур, Маяковскай 1929 с. хоһоонугар ол пааспар этиллэр).
* [[1938]] — ССРС-ка [[Социалистыы Үлэ Дьоруойа]] диэн ытык аат олохтоммут. Бу инннинэ [[Үлэ Дьоруойа]] диэн сыбаанньа баар этэ.
* [[1941 сыл|1941]] — билиэнтэн босхоломмут Кыһыл Аармыйа сулууспалаахтарыгар анаан сүүмэрдиир лааҕырдары оҥорор, кинилэр истэриттэн үспүйүөннэри уонна дезертиирдэри булар туһунан  № 1069сс нүөмэрдээх ГКО уурааҕа тахсыбыт.
* [[1949]] — [[Нидерланд]] Индонезия тутулуга суоҕун билиммит.
* [[1978 сыл|1978]] — [[Испания]]ҕа саҥа конституция олоххо киирэн [[Франсиско Франко]] диктатурата тохтообут.
* [[1979]] — [[ССРС]] спецнааһа Афганистааҥҥа бэрэсидьиэн дыбарыаһыгар саба түспүт. Бу түмүгэр [[Афганистаан]] иккис бэрэсидьиэнэ [[Амин Хавизулла|Хавизулла Амин]] өлбүт, ол кэннэ олорбут икки бэрэсидьиэни аан дойду элбэх судаарыстыбалара [[ССРС]] марионеткаларынан ааҕаллар этэ.
* [[1990]] — [[Ельцин Борис Николаевич|Борис Ельцин]] Саха сиригэр көтөн кэлбит, бу иннинэ совмин 603№ уурааҕар суһаллык илии баттаттарбыт уонна ол уураах тиэксин аҕалбыт. Ол күн киэһэ Михаил Николаевтыын биир бииргэ олорон кэпсэппиттэр, Сойуус былааһын кытта сатаспатын, баҕар сэбилэниилээх утары турсуу буолуон сөбүн кэпсээбит (аҕыйах ыйынан, кырдьык, путч буолбута)&lt;ref&gt;{{Кинигэ|автор=Николаев Иван Игнатьевич|часть=Ельцин в Якутии|заглавие=Сокровенная история республики|место=Якутск|издательство=Чопчу|год=2016|страницы=103-104|страниц=624|тираж=3000}}&lt;/ref&gt;. Аҕыйах хонук иһигэр Мэҥэ Хаҥаласка, Анаабырга, Мииринэйгэ сырытыннарбыттар, өрөспүүбүлүкэ хайдах олорорун дьиҥнээхтик, нэһилиэнньэлээх пууннар бэйэ-бэйэлэриттэн хайдах ыраахтарын көрдөрбүттэр.
* [[1990]] — [[СГУ|Саха судаарыстыбаннай университета]] (билигин ХИФУ) [[Максим Аммосов]] аатын сүкпүт.
* [[1991]] — [[Михаил Николаев]] Саха Өрөспүүбүлүкэтин бэрэсидьиэнин дуоһунаһыгар киирбит, сахалыы уонна нууччалыы андаҕар биэрбит.
* [[2007]] — [[Пакистаан]] урукку премьер-миниистирин, быыбарга кытта сылдьар [[Беназир Бхутто]]ны миитин кэмигэр саба түһэн ытан өлөрбүттэр.
* [[2011]] — &quot;Саха сирин саҥалыы сайдыытыгар уопсастыба ис кыаҕа&quot; (Духовный потенциал общества в инновационном развитии Якутии) диэн ааттаах уопсастыбаннас форумун түмүктүүр мунньаҕа буолбут. Саха сирин омуктарын духуобунай сыаннастарын декларацията ылыныллыбыт.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1822]] — [[Луи Пастер]] (28.09.1895 өлб.) — аныгы вакцинация олугун уурбут Франция микробиолога уонна химигэ.
* [[1908]] — [[Васильев Георгий Митрофанович|Георгий Васильев]] (23.09.1981 өлб.) — литературовед, кириитик, тылбаасчыт, тыл үөрэҕин хандьыдаата.
* [[1919]] — [[Антонов Николай Климович|Николай Антонов]] (04.01.2002 өлб.) — саха былыргы лиэксикэтин чинчийбит биллиилээх тюрколог, филология билимин дуоктара, профессор,
* [[1922]] — [[Өлүөхүмэ улууһа|Өлүөхүмэ]] [[Ииннээх|Ииннээҕэр]] [[Кузьмин Ариан Ильич|Ариан Кузьмин]] (06.06.1996 өлб.) — космос сардаҥаларын үөрэппит физик-учуонай, билим салайааччыта, СГУ ректора, Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа.
* [[1977]] — [[Бурцева Жанна Валерьевна|Жанна Бурцева]] — нууччалыы тыллаах саха литэрэтиирэтин чинчийэр учуонай, филология билимин хандьыдаата.

== Өлбүттэр ==
* [[683]] — [[Гаоцзун]] ыраахтааҕы, [[Тан династия|Тан династияны]] төрүттээбит киһи (628 төр.)
* [[1938]] — [[Осип Мандельштам]] (1891 төр.), XX үйэ нуучча бөдөҥ бэйиэттэриттэн биирдэстэрэ, тылбаасчыт уонна литэрэтиирэ кириитигэ. Былааһы утарда диэн буруйданан хаайыыга угуллубута, Владивостокка Дальстрой пересыльнай лааҕырыгар өлбүтэ.


{{ыйдар}}

== Быһаарыылар ==
[[Категория:Ахсынньы 27]]</text>
      <sha1>0jyhuvhrqbs15y3prmbmw5fxef6e4ad</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Крон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20708</id>
    <revision>
      <id>382233</id>
      <parentid>182184</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T22:17:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ahti-Saku</username>
        <id>22198</id>
      </contributor>
      <comment>File</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1390" xml:space="preserve">[[File:Rubens saturn.jpg|thumb]]

'''Крон (Кронос)''' - былыргы [[гириэктэр]] үһүйээннэригэр сир оҥоруу таҥарата. [[Ураан]] уонна [[Гея]] оҕолоро 12 [[титаан|титаантан]] кыралара. Халлааны уонна сири араарбыт. Бэйэтин балтын уонна ойоҕун [[Рея|Реяны]] кытта [[Гестия|Гестияны]], [[Деметра|Деметраны]], [[Гера|Гераны]], [[Аид|Аиды]] уонна [[Посейдон|Посейдону]] төрөппүт. Кинини бэйэтин уола солбуйуохтааҕыттан дьаахханан бу оҕолорун ыйыстан кэбиһэр. Рея бүтэһик оҕотун [[Зевс|Зевси]] кистиир уонна Кроноска тааһы ыйыһыннарар. Кэлин Зевс Кронтан оҕолорун төннөрөргө күһэйэр уонна сэриигэ хотор&lt;ref&gt;Britannica Большой иллюстрированный энциклопедический словарь, 2009, Астрель&lt;/ref&gt;. 

Рим мифологиятыгар Кроҥҥа [[Сатурн]] сөп түбэһэр.

== Быһаарыылар ==
{{быһаарыылар}}

[[Категория:Үһүйээннэр]]
[[Категория:Греция]]</text>
      <sha1>7yrbujqqxt5061xak75ihvzmvg2es88</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кырыым</title>
    <ns>0</ns>
    <id>30873</id>
    <revision>
      <id>382225</id>
      <parentid>379545</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T14:01:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Самоа</username>
        <id>16567</id>
      </contributor>
      <comment>/* Энергия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4614" xml:space="preserve">[[Билэ:Satellite picture of Crimea, Terra-MODIS, 05-16-2015.jpg|мини|справа|Кырыым куйаартан көстүүтэ]]
'''Кырыым''' (''Crimean'', биитэр Crim , Krim, Крым, Крим), [[Арассыыйа]] соҕуруу өттүгэр баар кытыл арыы буолар, [[Хара муора]] хоту өттүгэр баар. Улахан куораттара элбэхтэр, олортон биир биллэр куората — [[Симферополь]]. 2013 сыл түмүгүнэн арыыга 2 500 000 киһи примерно олорор, олортон 50 % [[нууччалар]], 30 % [[украиннар]] уонна ордубут 20 % [[кырыым татаардара]] (сахаларга аймахтыы түүрк омук буолар).&lt;ref&gt;[https://avia-all.ru/publ/160838-otdyh-v-simeize-krym-pljazhi-i-oteli.html Кыната уонна достоиноһа Симеизка сынньаныы]&lt;/ref&gt;

== Айылҕата ==

== Историята ==
Устуоруйатын устата араас дойдуларга бара сылдьыбыта.
[[Осмаан Империята|Осмаан империята]] уһун кэм устата бас билэн олорбута, кэлин, XVIII үйэҕэ Арассыыйа Империята Кырыым сэриитин түмүгэр былдьаабыта.

Сэбиэскэй Сойуус кэмигэр Кырыым РСФСР сорҕото этэ, онтон 1954 сыллаахха [[Хрущев Никита Сергеевич]] көҕүлээһининэн [[Украина|УССР-га]] бэриллибитэ. Украина автономнай өрөспүүбүлүкэ олохтообута. ССРС ыһыллыбытын кэннэ Украина тутулуга суох судаарыстыба буолбута, онон Кырыым эмиэ Арассыыйа сабыдыалыттан тахсыбыта. 2014 сыллаахха тутулуга суох Кырыым өрөспүүбүлүкэтэ олохтоммута уонна сотору буолан баран Арассыыйа састаабыгар киирбитэ.

* [[Кырыым кириизиһэ]]

== Экономиката ==
[[Билэ:Koreiz - beach3.jpg|thumb|Туризм — биир тутаах экономика сектора.]]
Кырыым экономикатын тутаах чаастара — [[туризм]] уонна тыа хаһаайстыбата. Промышленность собуоттара улахан өттө хоту өттүгэр бааллар. Ол, курдук [[Джанкой]]га, [[Красноперекопск]], [[Армянск]] уонна да атын куораттаргар бааллар.

Сүдү суолталаах индустрияларынан ас оҥорооһун, химия переработката, металл уонна электромеханическай үлэлэр, уонна өттүгү оҥоруу буолаллар.&lt;ref name = &quot;CMU&quot;/&gt;

Тыа хаһаайстыбата бурдук аһын, оҕуруот аһын уонна [[Вино|виноны]] оҥорор. Сүөһүттэн [[ынах]], [[куурусса]] уонна [[козалары]] туталлар.&lt;ref name=&quot;CMU&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.kmu.gov.ua/control/en/publish/printable_article?art_id=301361|archiveurl=http://wayback.archive.org/web/20070121174522/http://www.kmu.gov.ua/control/en/publish/printable_article?art_id=301361|archivedate=2007-01-21 |title=Autonomous Republic of Crimea – Information card |accessdate=February 22, 2007 |work=[[Cabinet of Ministers of Ukraine]] }}&lt;/ref&gt;

=== Энергия ===
Кырыымҥа хас даҕаны [[гаас]] хостонор сирдэрэ бааллар. Россияҕа холбоһуон иннинэ Арҕаа дойдулар уонна [[Украина]] хампаанньалара дьарыктанар этилэр&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://www.reuters.com/article/2014/03/07/ukraine-crisis-gas-crimea-idUSL6N0M41R320140307 |title=Ukraine's Black Sea gas ambitions seen at risk over Crimea |date={{date|2014-03-07}} |accessdate={{date|2014-03-07}} |first=Henning |last=Gloystein |publisher=Reuters }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.eegas.com/ukraine.htm |title=East European Gas Analysis - Ukrainian Gas Pipelines |publisher=Eegas.com |date=2013-02-09 |accessdate=2014-03-08}}&lt;/ref&gt;.

== Быһаарыылар ==
[[Категория:Кырыым| ]]
[[Категория:Мөккүөрдээх сирдэр]]</text>
      <sha1>3iynnvuhih4tmrpktng24ll0rzb5jhj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кыттааччы:Самоа</title>
    <ns>2</ns>
    <id>43820</id>
    <revision>
      <id>382231</id>
      <parentid>368648</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T19:53:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Самоа</username>
        <id>16567</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="360" xml:space="preserve">[[ru:User:DanielloFlorenco]]
[[uk:User:DanielloFlorenco]]
[[bg:User:DanielloFlorenco]]
[[be:User:DanielloFlorenco]]
[[pl:User:DanielloFlorenco]]
[[en:User:DanielloFlorenco]]
Эҕэрдэ! :)

Мин аатым Даниил. Украинаҕа олоробун. Мин саха тылын үөрэтэбин уонна саха сирин сөбүлүүбүн:)</text>
      <sha1>fj4kbqul5xev36a2kex55meae5ajeup</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>382232</id>
      <parentid>382231</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T19:53:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Самоа</username>
        <id>16567</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="349" xml:space="preserve">Эҕэрдэ! :)

Мин аатым Даниил. Украинаҕа олоробун. Мин саха тылын үөрэтэбин уонна саха сирин сөбүлүүбүн:)

[[be:User:Самоа]]
[[bg:User:Самоа]]
[[uk:User:Самоа]]
[[ru:User:Самоа]]
[[pl:User:Самоа]]
[[en:User:Самоа]]
[[rue:User:Самоа]]</text>
      <sha1>9nlhv02kqjy8ys119wmrpx56icepp2d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huntington Bancshares</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45555</id>
    <revision>
      <id>382235</id>
      <parentid>355729</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T22:31:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>180.251.151.66</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="732" xml:space="preserve">'''Huntington Bancshares''' (''Хантингтон Бэншейрз''), [[АХШ]] дойдутун биир улахан баана уонна харчы конгломерата, 20 иһигэр киирэр капитала улаханынан. [[Huntington National Bank]] диэн бааны бас билэр, конгломератын иһигэр биир сүрүн тутаах акционера. 

Салалтата - [[Каламбус]] (Колумбус, АХШ).

Бу баанынан Америкаҕа олорор сахалар киэҥник тутталлар, холобур хамнас ылалларыгар. 

Сүрүн интернеткэ сирэйэ https://www.huntington.com/

{{company-stub}}</text>
      <sha1>1c196bm6v9czacsb5u5dj85tgooj4xd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>State Grid Corporation of China</title>
    <ns>0</ns>
    <id>47909</id>
    <revision>
      <id>382234</id>
      <parentid>382208</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T22:29:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>180.251.151.66</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="442" xml:space="preserve">'''State Grid Corporation of China''', Кытай биир улахан тэрилтэтэ, дойду үрдүнэн уонна 74 омук сиригэр элетричество остуолбаларын бас билээччи, уонна уоту оҥорооччу. Биир барыһы генерируйдуур тэрилтэ. Аатырбыт элитнай [[Fortuna 500]] компоненыгар киирэр.

{{Company-stub}}</text>
      <sha1>hcascj0n9gcdlwjw5ey9upn2lehmb67</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Abbott</title>
    <ns>0</ns>
    <id>50062</id>
    <revision>
      <id>382237</id>
      <parentid>382030</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T22:33:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>180.251.151.66</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="874" xml:space="preserve">'''Abbott Laboratories''' ('''Эбботт Лэбораториз'''), [[АХШ]] тэрилтэтэ, Аан Дойдуга биир улахан уонна биллэр фармакология уонна медицина эйгэтигэр баһылаан иһэр тэрилтэ, Аан Дойдуга биир бастыҥ рыночнай өлүүтүнэн. [[Fortuna 500]] компонеҥҥа холбонор, [[Nasdaq]] үрдүкү индекска ааҕыллар.

Сүрүн акционердар, ол эбэтэр тэрилтэни туораттан салайааччылар:

* [[The Vanguard Group]] - 30%

* [[BlackRock]] - 20%

* [[Mitsui Group]] - 15%

* [[Sumitomo Group]] - 5%

* [[Goldman Sachs]] - 5%

* [[SoftBank]] - 5%

* [[Bank of America]] - 5%

* [[Chase]] - 5%

* 10% көҥүл эргийэр [[NYSE]] биржаҕа

{{company-stub}}</text>
      <sha1>of6wqy1s23rptoyzqu6jcyj9bzutz4y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Morgan Stanley</title>
    <ns>0</ns>
    <id>50063</id>
    <revision>
      <id>382236</id>
      <parentid>382029</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T22:33:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>180.251.151.66</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="821" xml:space="preserve">'''Morgan Stanley''' ('''Морган Стэнли''') - [[АХШ]] биир бөдөҥ тэрилтэтэ, Аан Дойдуга биир бөдөҥ харчы конгломерата. Улахан бизнес уонна харчы эргитэр тэрилтэлэр ахсааннарыгар киирэр, эргитэр урбатар актива 2022 сыллаахха 5 триллион долларга тэҥнэһэр (ол эбэтэр [[Mitsui Group]], [[Sumitomo Group]] уонна [[BlackRock]] тэҥэ). 

[[Fortuna 500]] компонеҥҥа холбонор.

2011 сылтан ыла сир шаарын харчытын эргитэр тэрилтэлэр ахсааннарыгар киирэр, глобальнай системнай бааннар ахсааннарыгар.

{{company-stub}}</text>
      <sha1>n5w31fchlbdf3dd3qtbaeke0ot8pqkx</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>