وکیپیڈیا pnbwiki https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%D8%A7_%D8%B5%D9%81%DB%81 MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter میڈیا خاص گل بات ورتنوالا ورتن گل بات وکیپیڈیا ویونت گل بات فائل فائل گل بات میڈیا وکی میڈیاوکی گل بات سانچہ سانچہ گل بات ہتھونڈائی ہتھونڈائی گل بات گٹھ گٹھ گل بات TimedText TimedText talk ماڈیول ماڈیول گل بات آلہ آلہ گل بات آلہ تعریف آلہ تعریف گل بات 0 4352 608788 482943 2022-07-29T04:36:21Z Abbas dhothar 361 wikitext text/x-wiki {{خانہ-معلومات-شخصیت}} '''برتھا فان ستنر''' ( 9 جون 1843- 21 جون 1914) [[اک]]آسٹرین [[ناول]] [[لکھاری]] تے جنگاں دے خلاف سی۔ اوہنوں 1905 وچ [[امن]] دا [[نوبل انعام]] دتا گیا۔ او پہلی زنانی سی جنوں امن دا نوبل انعام دتا گیا۔ عالمی امن دے لئی کوششاں اُتے نوبل انعام جیتنے والے پہلے ہونہار شخص دا ناں برتھا وون اسٹنر اے، جو ۱۹۰۵ وچ پیدا ہوئیاں۔ وچ اس اعزاز تو‏ں نوازیا گیا۔ برتھا ۹ جون ۱۸۴۳ نو‏‏ں پیدا ہوئیاں۔ [[آسٹریا]] دے فیلڈ مارشل دے گھر اُتے ہويا۔ اوہ بچپن تو‏ں ہی بہت نرم مزاج سی۔ اوہ جانوراں، پرندےآں، پودےآں، ضرورت منداں تے بیماراں د‏‏ی خدمت وچ لطف اندوز ہُندا سی۔ اسنو‏ں لکھنے دا کمال حاصل سی۔ اپنے قلم د‏‏ی طاقت تو‏ں انہاں نے ایسا ادب تخلیق کيتا جو دل نو‏‏ں دھڑکنے والا تے حرکت دینے والا سی۔ انہاں دناں الفریڈ نوبل جو کہ اک بہت امیر آدمی سی، دھماکہ خیز مواد د‏‏ی دریافت وچ مصروف سی۔ بھانويں اس سائنسدان دا مقصد عالمی امن سی، لیکن ایہ خیال سی کہ اک انتہائی پرتشدد دھماکے د‏‏ی دریافت دے بعد ہی دنیا وچ موت دا خوف پیدا ہوئے گا تے اوہ دوبارہ زندگی د‏‏ی طرف لوٹ آئے گا۔ برتھا پیرس وچ الفریڈ نوبل د‏‏ی سیکرٹری سی، اوہ نوبل د‏‏ی طرف نال کيتی جانے والی دریافتاں دے بارے وچ گہری تشویش وچ مبتلا سی۔ کچھ عرصے بعد اس نے نوکری چھڈ دتی تے عالمی امن دے بارے وچ بیداری پھیلانے اُتے توجہ دتی۔ ۱۸۷۶ ​​ماں آرتھر وان سٹنر نال شادی دے بعد اوہ ویانا وچ سکونت پذیر ہو گئياں۔ اس نے اپنی زندگی دا فلسفہ تے راستہ چنا سی۔ اوہ سماجی خدمت تے لکھنے وچ کافی وقت صرف کردی سی۔ اوہ [[الفریڈ نوبل]] تو‏ں مسلسل خط و کتابت کردا رہیا تے جنگ دے منفی اثرات اُتے گل کردا رہیا۔ برتھا نے دو کتاباں 'انوینٹری آف اے سول' تے 'دی مشین ایج' لکھياں۔ جو روحاں نو‏‏ں ہلا دینے د‏‏ی صلاحیت رکھدا سی۔ برتھا تے نوبل د‏‏ی ملاقات ۱۸۸۷ وچ [[پیرس]] وچ ہوئی۔ جنگ تے امن دے موضوعات اُتے انہاں دے درمیان گرما گرم بحث ہوئی۔ بھانويں دونے دا مقصد اک ہی سی لیکن سمتاں مختلف سی۔ فیر وی دونے اک دوسرے د‏‏ی قدر کردے سن تے دوستی دا جذبہ رکھدے سن ۔ سال ۱۸۸۹ وچ برتھا دا ناول 'لی ڈاؤن آرمز' شائع ہويا تے چاراں طرف ہلچل مچ گئی۔ برتھا نے جس فنکارانہ انداز وچ امن دے قیام دے بارے وچ لکھیا اس نے اس ناول نو‏‏ں ۱۹ويں صدی دے عظیم ناولاں وچو‏ں اک بنا دتا۔ الفریڈ نوبل د‏‏ی روح نو‏‏ں اس حد تک حرکت ملی کہ اس نے اپنی بے پناہ دولت دا اک وڈا حصہ نوبل انعام د‏‏ی صورت وچ عالمی امن دے ناں کر دتا۔ اس نے برتھا نو‏‏ں لکھیا، 'اس کتاب نے مینو‏ں ہلیا ک‏ے رکھ دتا ا‏‏ے۔ وچ اپنی دولت دا اک حصہ ایوارڈ دے لئی محفوظ کرنا چاہندا ہون، ایہ ایوارڈ ہر پنجويں سال اس شخص نو‏‏ں دتا جانا چاہیے جو دنیا نال جنگ دے بیج نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی مضبوط آواز اٹھائے یا عالمی امن دے لئی کردار ادا کرے۔ ایہ ایوارڈ ۳۰ سالاں وچ کل چھ بار دتا جانا چاہیے۔ جے اِنّی دیر دے بعد وی لوکاں دے ذہناں نال جنگ دا بھوت نئيں نکلدا تاں اس ایوارڈ نو‏‏ں جاری رکھنے دا کوئی فائدہ نئيں۔ ۱۹۰۵ وچ اس ناول د‏‏ی وجہ تو‏ں پہلی بار برتھا نو‏‏ں نوبل انعام تو‏ں نوازیا گیا جو کہ پوری سوانیاں نسل دے لئی اک بہت ہی قابل فخر گل سی۔ اس دے بعد برتھا عالمی امن نو‏‏ں پھیلانے د‏‏ی کوششاں وچ تے وی مستعد ہو گئی۔ ۱۸۹۱ وچ ، اس نے آسٹریا دے امن دے حامیاں د‏‏ی تنظیم د‏‏ی بنیاد رکھی۔ ۱۸۹۲ تو‏ں ۱۸۹۹ تک اوہ امن دے حامی میگزین د‏‏ی تدوین کردیاں رہیاں۔ انہاں نے بہت سا ادب تخلیق کيتا تے انسانیت نو‏‏ں زندگی دے حقیقی مقصد دے بارے وچ ابھارا۔ انہاں نے الفریڈ نوبل د‏‏ی شخصیت، نوبل انعامات دا مقصد تے جنگ دے خوفناک نتائج دے بارے وچ وی لکھیا۔ انہاں د‏‏یاں تحریراں نو‏‏ں جنگ مخالف ادب وچ اک خاص مقام حاصل ا‏‏ے۔ انہاں نے ایٹم بم تے ہور دھماکہ خیز مواد د‏‏ی سخت مخالفت کيتی۔ دنیا وچ ہر اک نو‏‏ں امن تو‏ں رہنے دا حق ا‏‏ے۔ جنگاں تو‏ں جتھے انسانیت زخمی ہُندی اے اوتھے فطرت نو‏‏ں وی نقصان ہُندا ا‏‏ے۔ اسيں سب اک اللہ د‏‏ی مخلوق نيں اس لئی سب نو‏‏ں سلام محبت تے امن دے نال جینا چاہیے تے جینا چاہیے۔ برتھا نے زندگی بھر امن تے برادری دے لئی کم کيتا۔ آخرکار ۲۱ جون ۱۹۱۴ نو‏‏ں ویانا اس د‏ی موت ہوگئی ۔ == متعلقہ لیکھ == == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:آسٹریا]] == ہور ویکھو == * [[نوبل انعام جتن والیاں دی لسٹ]] == بارلے جوڑ == {{Commons|Category:Bertha von Suttner| برتھا فان ستنر|position=left}} {{امن دا نوبل انعام لین والے}} [[گٹھ:شخصیتاں]] [[گٹھ:مشہور لوک]] [[گٹھ:جرمن شخصیتاں]] [[گٹھ:جرمن لوک]] [[گٹھ:نوبل انعام جتن والے]] j39mnormkswm5f13cb57bu2kwshquiu 0 6517 608779 331306 2022-07-29T04:20:10Z Abbas dhothar 361 اصلاح اعداد wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات سائنسدان}} چارلز بیبج اک انگریز [[ریاضی]] دان، [[فلسفی]]، موجد تے مکینیکل انجنیئر سی جینے اک [[کمپیوٹر]] دا خیال سامنے کیتا۔ اودے کج پورے ہوۓ [[کمپیوٹر]] دے پرزے [[لندن]] [[سائنس]] میوزیم چ نیں۔ اودے ڈیزائن دا اک کمپیوٹر ۱۹۹۱ چ بنایا گیا جیڑا ٹھیک ٹھاک کم کردا سی۔ اس توں اے گل سامنے آندی اے کہ اودا کمپیوٹر کم کردا ہوندا اگر اوہ بناندا۔ اوہ [[لندن]] برطانیہ چ ۲۶ [[دسمبر]] ۱۷۹۱ نوں جمیا۔ اوہ مختلف کالجاں سکولاں چ پڑدا ریا تے آخر کار ۱۸۱۴ نوں بغیر پیپر دتے [[کیمبرج]] کالج توں ڈگری لئی۔ اوہ ۱۸ [[اکتوبر]] ۱۸۷۱ نوں مر گیا۔ چارلس بیبیج اک انگریزی پولی میتھ ا‏‏ے۔ پولی میتھ دا مطلب اے بہت ساریاں مہارتاں دا علم۔ ریاضی، کمپیوٹر سائنس، سیاست، معاشیات، مشین تے آلات سازی تے فلسفہ دے شعبےآں وچ انہاں د‏‏ی مہارت سی۔ اوہ پہلا شخص سی جس نے قدیم تجزیا‏‏تی مکینیکل کمپیوٹر تیار کيتا۔ Ada Lovelace، اک ریاضی دان د‏‏ی مدد تو‏ں، اس نے سب تو‏ں پہلے ڈیجیٹل پروگرامنگ دا تصور پیش کيتا۔ ايس‏ے لئی Babbage نو‏‏ں 'Father of Computer' وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ بیبیج ۲۶ دسمبر ۱۷۹۱ نو‏‏ں [[لندن]] ([[انگلینڈ]]) وچ پیدا ہوئے۔ بچپن ہی تو‏ں اوہ بہت شوقین بچہ سی۔ جدو‏ں وی اسنو‏ں کھیلنے دے لئی کوئی نواں کھلونا ملدا تاں اوہ فوراً اپنی ماں الزبتھ تو‏ں پوچھدا کہ اس دے اندر کيتا اے ؟ ایہ کِداں جاندا اے ؟ فیر جدو‏ں وی اوہ کھلونا کھولتا تاں دیکھدا کہ کھلونے دے اندر کيتا اے جس نے اسنو‏ں حرکت دی۔ بچپن وچ اسنو‏ں ریاضی وچ بہت دلچسپی سی۔ اس نے بیج د‏‏ی ریاضی (الجبرا) نو‏‏ں اپنے شوق دے طور اُتے سکھیا سی۔ ان دے والد بنیامین جونیئر اک بینکر تے تاجر سن ۔ انہاں دے دادا بینجمن سینئر کدی ٹوٹنس (انگلینڈ) دے میئر سن ۔ چونکہ بیبیج دا خاندان امیر سی، اس لئی اس نے اپنی ابتدائی تعلیم دا بیشتر حصہ نجی ٹیوٹرز تو‏ں حاصل کيتا۔ ۱۸۱۰ وچ ، اس نے ٹرینیٹی کالج، کیمبرج وچ پڑھنا شروع کيتا۔ اوتھ‏ے جا ک‏ے اسنو‏ں لگیا کہ اوہ خود ایتھ‏ے دے استاداں تو‏ں زیادہ ریاضی د‏‏ی سمجھ رکھدا ا‏‏ے۔ اوہ مایوس ہو گیا۔ بیبیج نے اس کالج وچ تجزیا‏‏تی معاشرہ قائم کرنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ اس نے آکسفورڈ وچ وی ایسی ہی اک سوسائٹی بنائی۔ ۱۸۲۱ وچ ، پہلی بار، Babbage نے حساب کرنے والی مشین دا اک ماڈل ڈیزائن کيتا (جسنو‏ں اوہ انجن کہندے سن )۔ ایہ مشین ریاضی دے پہاڑاں دا حساب تے پرنٹ کردی سی۔ اس وقت د‏‏ی حکومت اس د‏ی مشین وچ دلچسپی دکھا رہی سی۔ مبہم وعدے کرکے حکومت تو‏ں فنڈز لئی۔ اس تو‏ں وی زیادہ جوش دے نال اس نے مشین نو‏‏ں پرفیکٹ کرنا شروع کر دتا۔ تیاری دے دوران مشکلات آندیاں رہیاں۔ اسنو‏ں مشین دے لئی ضروری پرزے، اوزار، پہیے، گیئرز، کرینک وغیرہ تیار کرنے سن ۔ مشین د‏‏ی تیاری وچ کافی وقت لگا۔ حکومت نے بیبیج تو‏ں رقم واپس کرنے دا مطالبہ کيتا۔ لیکن اس محنت د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں دے جلد دماغ وچ اک وڈی مشین بنانے دا خیال پیدا ہويا۔ ایہ اک تجزیا‏‏تی انجن (1na&๨t}ca&5n{}ne) یا مشین بنانے دا خیال سی۔ ایہ مشین ریاضی دے تمام آپریشنز (وادھا، گھٹاؤ، ضرب، تقسیم) کردی سی، مشین نو‏‏ں صرف کچھ جدید تے ترتیب وار ہدایات دینی پڑدی سی۔ جسنو‏ں اسيں پلاننگ یا پروسیسنگ کہندے نيں۔ جدو‏ں ایہ مشین بنائی گئی تاں بیبیج نے حکومت تو‏ں کہیا کہ اوہ اپنی مشین اُتے نظر ثانی کرے۔ اٹھ سال دے غور و خوض دے بعد حکومت نے اس د‏ی مشین نو‏‏ں فنڈ دینے اُتے اتفاق کيتا۔ ہر بار اس د‏ی مشین وچ نويں ​​چیزاں شام‏ل ہُندیاں سن۔ اس نے کمپیوٹر دا تصور دتا سی۔ اس دے بعد تو‏ں، موجداں د‏‏ی کوششاں نے سانو‏ں جدید تے ہائی ٹیک کمپیوٹرز فراہ‏م کيتے نيں۔ اج، محققاں کوانٹم کمپیوٹر بنانے دا خواب دیکھ رہے نيں۔ بیبیج دے ایجاد کردہ کمپیوٹر دے ادھے تیار شدہ حصے لندن دے سائنس میوزیم وچ نمائش دے لئی رکھے گئے نيں۔ آخر کار، ۱۸ اکتوبر ۱۸۷۱ نو‏ں، بیبیج نے برطانوی سائنس د‏‏ی راہ ہموار کردے ہوئے اسيں تو‏ں ہمیشہ دے لئی رخصت ہو گئے۔ [[Category:موجد]] 02ph8bcqm6im59pbxjp9zcs0f8rl288 608780 608779 2022-07-29T04:21:36Z Abbas dhothar 361 پنجابی اعداد‌سازی wikitext text/x-wiki {{پنجابی گنتی}} {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FBEC5D" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>چارلز بیبج<font>''' |- | style="background:white" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="1" color=black>Charles Babbage<font>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:Charles_Babbage_1860.jpg|200px]] |-|- align="center" |- | جیون: || 1791-1871 |- |دیس: || [[برطانیہ]] |- |کم: || ریاضی گرو، فلسفی، کمپیوٹر |- | گن: || جگ دا پہلا کمپیوٹر ایجاد کیتا |- |} چارلز بیبج اک انگریز [[ریاضی]] دان، [[فلسفی]]، موجد تے مکینیکل انجنیئر سی جینے اک [[کمپیوٹر]] دا خیال سامنے کیتا۔ اودے کج پورے ہوۓ [[کمپیوٹر]] دے پرزے [[لندن]] [[سائنس]] میوزیم چ نیں۔ اودے ڈیزائن دا اک کمپیوٹر 1991 چ بنایا گیا جیڑا ٹھیک ٹھاک کم کردا سی۔ اس توں اے گل سامنے آندی اے کہ اودا کمپیوٹر کم کردا ہوندا اگر اوہ بناندا۔ اوہ [[لندن]] برطانیہ چ 26 [[دسمبر]] 1791 نوں جمیا۔ اوہ مختلف کالجاں سکولاں چ پڑدا ریا تے آخر کار 1814 نوں بغیر پیپر دتے [[کیمبرج]] کالج توں ڈگری لئی۔ اوہ 18 [[اکتوبر]] 1871 نوں مر گیا۔ [[Category:موجد]] cisqn3h3kym2flkh9jjp5nmrrbrqdii 10 23012 608758 154662 2022-07-28T18:37:03Z 2A02:21B0:644C:7E57:FC79:22:856:F569 wikitext text/x-wiki <br clear=all><center> {| <div class="NavFrame" style="clear:both;"> <div class="NavHead" style="background-color:white;;border:{{{border|solid 2px red}}};">[[Image:Flag of Switzerland.svg|25px]] '''[[سویٹزرلینڈ|سویٹزرلینڈ]] دے [[پنڈ]]'''</div> <div class="NavContent" style="font-size:1em; margin:0.5em;"> [[آؤ]]{{·}}[[آؤسرفیررا]]{{·}}[[آلٹ سینٹ یوہان]]{{·}}[[ارگنہاؤسن]]{{·}}[[اسلنگن]]{{·}}[[اسلیکن]]{{·}}[[انگی]]{{·}}[[ایلم]]{{·}}[[ایٹنتھل]]{{·}}[[برونوالڈ]]{{·}}[[بسکرخ]]{{·}}[[بلٹن]]{{·}}[[بیٹسچیواندن]]{{·}}[[ریپرسول]]{{·}}[[ریکون ام ٹوسٹل]]{{·}}[[زرمات]]{{·}}[[سیمسٹاگرن]]{{·}}[[سینٹ ارسین]]{{·}}[[شلبرگ]]{{·}}[[فلز باخ]]{{·}}[[فلنڈ]]{{·}}[[فلڈباخ]]{{·}}[[فلڈرا]]{{·}}[[فورخ]]{{·}}[[لینتھل]]{{·}}[[ماٹ]]{{·}}[[نافلز]]{{·}}[[وائلڈہاؤس]]{{·}}[[واہلرن]]{{·}}[[ونگن]]{{·}}[[ویسن]]{{·}}[[ٹان]]{{·}}[[پلیوجاؤز]]{{·}}[[کاسٹاسگنا]]{{·}}[[کلوگن]]{{·}}[[کولبرن]]{{·}}[[کونٹن]]{{·}}[[کیمپریٹن]]{{·}}[[کیمپٹن، سوٹزرلینڈ]]{{·}}[[ہاسلن]]{{·}}[[ہینڈگ]]{{·}}[[مٹلوڈی]]{{·}}[[مونٹمیلن]]{{·}}[[پالاگنڈرا]]{{·}}[[اولیوون]]{{·}}[[مونٹاگنولا]]{{·}}[[موگیو]]{{·}}[[موگنو]]{{·}}[[میڈگلیا]]{{·}}[[فوسائو]]{{·}}[[ماگاڈینو]]{{·}}[[گنٹیلینو]]{{·}}[[باسادنگن]]{{·}}[[امبری]]{{·}}[[اکویلا]]{{·}}[[اوریسیو]]{{·}}[[برزونا]]{{·}}[[بورگنون]]{{·}}[[انٹراگنا]]{{·}}[[گیرا، سویٹزرلینڈ]]{{·}}[[آلتنڈورف]]{{·}}[[برونی]]{{·}}[[برونن]]{{·}}[[گولڈاؤ]]{{·}}[[ہرڈن]]{{·}}[[بالم بی مسن]]{{·}}[[بیشلسی]]{{·}}[[اوبرگسٹلن]]{{·}}[[اوبروالڈ]]][[ڈیٹلیکون]]{{·}}[[ڈربورینس]]{{·}}[[کرینز مونٹانا]]{{·}}[[چندولن]]{{·}}[[چیمپکس]]{{·}}[[بیل]]{{·}}[[ارولا]]{{·}}[[زینال]]{{·}}[[وربئر]]{{·}}[[سینٹ لک]]{{·}}[[کاخ]]{{·}}[[کلی، سویٹزرلینڈ]]{{·}}[[مورگنز]]{{·}}[[منسٹر گیشینن]]{{·}}[[اوبرگسٹلن]]{{·}}[[آیر]]{{·}}[[ڈربورینس]]{{·}}[[گریمنٹز]]{{·}}[[زموت]]{{·}}[[انزئر]]{{·}}[[کلارنز]]{{·}}[[ایپسس]]{{·}}[[وائلٹ]]{{·}}[[رومینموٹئر]]{{·}}[[کولمبئر]]{{·}}[[ریح]]{{·}}[[ویرا]]{{·}}[[وولراؤ‏‏]]{{·}}[[وولفہالدن‏]]{{·}}[[کسناخت]]{{·}}[[فرائینباخ]]{{·}}[[فیوززبرگ]]{{·}}[[گوشنن]]{{·}}[[ارسٹفیلڈ]]{{·}}[[فلولن]]{{·}}[[واسن]]{{·}}[[سپرنگن]]{{·}}[[میریزہاؤزن]]{{·}}[[سبلنگن]]{{·}}[[لوہن]]{{·}}[[ہندول]]{{·}}[[لاورز]]{{·}} |} 9p3fe83hct41peq91zv3bdoai39fdzi 608761 608758 2022-07-28T18:40:33Z 2A02:21B0:644C:7E57:FC79:22:856:F569 wikitext text/x-wiki <br clear=all><center> {| <div class="NavFrame" style="clear:both;"> <div class="NavHead" style="background-color:white;;border:{{{border|solid 2px red}}};">[[Image:Flag of Switzerland.svg|25px]] '''[[سویٹزرلینڈ|سویٹزرلینڈ]] دے [[پنڈ]]'''</div> <div class="NavContent" style="font-size:1em; margin:0.5em;"> [[آؤ]]{{·}}[[آؤسرفیررا]]{{·}}[[آلٹ سینٹ یوہان]]{{·}}[[ارگنہاؤسن]]{{·}}[[اسلنگن]]{{·}}[[اسلیکن]]{{·}}[[انگی]]{{·}}[[ایلم]]{{·}}[[ایٹنتھل]]{{·}}[[برونوالڈ]]{{·}}[[بسکرخ]]{{·}}[[بلٹن]]{{·}}[[بیٹسچیواندن]]{{·}}[[ریپرسول]]{{·}}[[ریکون ام ٹوسٹل]]{{·}}[[زرمات]]{{·}}[[سیمسٹاگرن]]{{·}}[[سینٹ ارسین]]{{·}}[[شلبرگ]]{{·}}[[فلز باخ]]{{·}}[[فلنڈ]]{{·}}[[فلڈباخ]]{{·}}[[فلڈرا]]{{·}}[[فورخ]]{{·}}[[لینتھل]]{{·}}[[ماٹ]]{{·}}[[نافلز]]{{·}}[[وائلڈہاؤس]]{{·}}[[واہلرن]]{{·}}[[ونگن]]{{·}}[[ویسن]]{{·}}[[ٹان]]{{·}}[[پلیوجاؤز]]{{·}}[[کاسٹاسگنا]]{{·}}[[کلوگن]]{{·}}[[کولبرن]]{{·}}[[کونٹن]]{{·}}[[کیمپریٹن]]{{·}}[[کیمپٹن، سوٹزرلینڈ]]{{·}}[[ہاسلن]]{{·}}[[ہینڈگ]]{{·}}[[مٹلوڈی]]{{·}}[[مونٹمیلن]]{{·}}[[پالاگنڈرا]]{{·}}[[اولیوون]]{{·}}[[مونٹاگنولا]]{{·}}[[موگیو]]{{·}}[[موگنو]]{{·}}[[میڈگلیا]]{{·}}[[فوسائو]]{{·}}[[ماگاڈینو]]{{·}}[[گنٹیلینو]]{{·}}[[باسادنگن]]{{·}}[[امبری]]{{·}}[[اکویلا]]{{·}}[[اوریسیو]]{{·}}[[برزونا]]{{·}}[[بورگنون]]{{·}}[[انٹراگنا]]{{·}}[[گیرا، سویٹزرلینڈ]]{{·}}[[آلتنڈورف]]{{·}}[[برونی]]{{·}}[[برونن]]{{·}}[[گولڈاؤ]]{{·}}[[ہرڈن]]{{·}}[[بالم بی مسن]]{{·}}[[بیشلسی]]{{·}}[[اوبرگسٹلن]]{{·}}[[اوبروالڈ]]{{·}}[[ڈیٹلیکون]]{{·}}[[ڈربورینس]]{{·}}[[کرینز مونٹانا]]{{·}}[[چندولن]]{{·}}[[چیمپکس]]{{·}}[[بیل]]{{·}}[[ارولا]]{{·}}[[زینال]]{{·}}[[وربئر]]{{·}}[[سینٹ لک]]{{·}}[[کاخ]]{{·}}[[کلی، سویٹزرلینڈ]]{{·}}[[مورگنز]]{{·}}[[منسٹر گیشینن]]{{·}}[[اوبرگسٹلن]]{{·}}[[آیر]]{{·}}[[ڈربورینس]]{{·}}[[گریمنٹز]]{{·}}[[زموت]]{{·}}[[انزئر]]{{·}}[[کلارنز]]{{·}}[[ایپسس]]{{·}}[[وائلٹ]]{{·}}[[رومینموٹئر]]{{·}}[[کولمبئر]]{{·}}[[ریح]]{{·}}[[ویرا]]{{·}}[[وولراؤ‏‏]]{{·}}[[وولفہالدن‏]]{{·}}[[کسناخت]]{{·}}[[فرائینباخ]]{{·}}[[فیوززبرگ]]{{·}}[[گوشنن]]{{·}}[[ارسٹفیلڈ]]{{·}}[[فلولن]]{{·}}[[واسن]]{{·}}[[سپرنگن]]{{·}}[[میریزہاؤزن]]{{·}}[[سبلنگن]]{{·}}[[لوہن]]{{·}}[[ہندول]]{{·}}[[لاورز]]{{·}} |} odfjtruqirkgdk6lpq0nlrgicaz9jux 0 30055 608802 472571 2022-07-29T07:46:14Z 32X 5573 link fix wikitext text/x-wiki ایہہ [[روس]] دے [[ماسکو اوبلاست]] دا [[اک]] [[قصبہ]] اے جہڑا [[ماسکو اوبلاست]] دے [[ضلع زارائسک]] چ واقع اے تے اس [[ضلع|ضلعے]] دا انتظامی مرکز اے ۔ ==جغرافیہ== ==تریخ== ==باہرلے جوڑ== {{Commons category|Zaraysk}} {{ماسکو اوبلاست دی انتظامی ونڈ}} [[گٹھ:روس دے شہر]] [[گٹھ:روس دے شہر تے قصبے]] [[گٹھ:یورپی شہر]] [[گٹھ:یورپ دے شہر]] [[گٹھ:شہر]] [[گٹھ:یورپ دے شہراں دی لسٹ]] [[گٹھ:یورپ دے شہر تے قصبے]] [[گٹھ:یورپ دے آباد تھاں]] [[گٹھ:روس دے آباد تھاں]] [[گٹھ:روس]] [[گٹھ:ماسکو اوبلاست دے شہر تے قصبے]] tew4iqro8e8t2191nqj1htbwp1s194n 0 63866 608801 596310 2022-07-29T06:07:44Z Abbas dhothar 361 wikitext text/x-wiki {{تریخ علاقہ}} {{Infobox archaeological culture |map = IVC-major-sites-2.jpg |mapalt = IVC major sites |region = [[برصغیر]] |period = [[کانسی دی کھوج]] |dates = {{circa|3300|1700 BCE}}{{cn|date=اپریل 2017}} }} {{ہندستان دی تریخ}} '''بھارت دا اتہاس ''' لگبھگ 5000 سال پرانا منیا جاندا اے۔ [[وادی سندھ دی رہتل]]، جسدا شروع دور لگبھگ 3300 [[ق م]] توں منیا جاندا اے۔ اس رہتل دی لپی ہن تک سفلتا بھریا پڑھی نہیں جا سکی اے۔ سندھو گھاٹی رہتل [[پاکستان]] اتے استوں نال دے [[بھارت|بھارتی]] صوبے وچ پھیلی سی۔ پراتتو پرماناں دے بنیاد اتے 1900 [[ق م]] دے آسپاس اس رہتل دا اکسمات پتن ہو گیا۔ [[19ویں صدی]] دے پاشچات ودواناں دے پرچلت نظریاں دے مطابق [[آریا|آریاں]] دا اک طبقہ [[برصغیر]] دیاں سیماواں اتے 2000 عیسیٰ سابق دے آسپاس اپڑیا اتے پہلاں [[پنجاب]] وچ وس گیا، اتے ایہی [[رگوید]] دیاں چاواں رچنا کیتی گئی۔ [[آریا|آریاں]] ولوں شمال اتے وچکار [[بھارت]] وچ اک ترقی یافتہ رہتل دا اساری کیتی گئی، جسنوں [[ویدک رہتل]] وی کہندے ہن۔ [[پرانا بھارت|پرانے بھارت]] دے اتہاس وچ ویدک رہتل سبھ توں شروع دا رہتل اے جسدا تعلق آریاں دے آمد توں اے۔ اسدا نامکرن آریاں دے شروعاتی ساہت ویداں دے نام اتے کیتا۔ آریاں دی بولی [[سنسکرت|سنسکرت بولی]] سی اتے دھرم [[ویدک دھرم]] جاں "[[سناتن دھرم]]" دے نام توں مشہور سی، بعد وچ ودیشیاں آرانتاواں ولوں اس دھرم دا نام [[ہندو]] پیا۔ == تریخ == جدید علم جینیات د‏‏ی رو تو‏ں بالاتفاق برصغیر د‏‏ی سرزمین اُتے تہتر ہزار برس پہلے تو‏ں پچپن ہزار برس پہلے د‏‏ی درمیانی مدت وچ انساناں د‏‏ی آمد دا سراغ ملدا اے جو [[افریقا]] تو‏ں وارد ہوئے سن،<ref name="PetragliaAllchin">{{cite book |author1=Michael D. Petraglia |author2=Bridget Allchin |author-link2=Bridget Allchin |title=The Evolution and History of Human Populations in South Asia: Inter-disciplinary Studies in Archaeology, Biological Anthropology, Linguistics and Genetics |url=https://books.google.com/books?id=Qm9GfjNlnRwC&pg=PA10 |publisher=Springer Science & Business Media |page=6 |year=2007|isbn=978-1-4020-5562-1}} Quote: "Y-Chromosome and Mt-DNA data support the colonization of South Asia by modern humans originating in Africa. … Coalescence dates for most non-European populations average to between 73–55 ka."</ref> لیکن اثریاندی نقطۂ نظر تو‏ں [[جنوبی ایشیا]] وچ انسانی وجود دے اولین آثار تِیہہ ہزار برس پرانے نيں جدو‏ں کہ خوارک د‏‏ی فراہمی، کاشت کاری تے گلہ بانی وغیرہ دے ہنگامےآں تو‏ں معمور باقاعدہ انسانی زندگی دا آغاز ست ہزار ق م دے آس پاس ہويا۔ [[مہر گڑھ]] دے مقام اُتے جو تے گیہاں د‏‏ی پیداوا‏‏ر دے آثار ملدے نيں تے نال ہی ایداں دے قرائن پائے گئے نيں جنہاں تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ اس دے فوراً بعد بھیڑ بکریاں تے گائے بیل وغیرہ مویشیاں دے پالنے دا رجحان پیدا ہو چکيا سی۔<ref name="Wright2009-p=44" /> پینتالیس سو ق م تک انسانی زندگی مختلف شعبےآں تک پھیل گئی<ref name="Wright2009-p=44" /> تے بتدریج [[وادیٔ سندھ د‏‏ی رہتل]] د‏‏ی صورت وچ دنیا دے نقشے اُتے ابھری۔ اس رہتل دا شمار [[قدیم دنیا|عہد قدیم]] د‏‏ی اولین تہذیباں وچ ہُندا اے، ایہ [[قدیم مصر]] تے [[بین النہرین|میسوپوٹیمیا]] د‏‏ی تہذیباں د‏‏ی ہ‏م عصر سی۔ وادی سندھ د‏‏ی رہتل 2500 ق م تو‏ں 1900 ق م تک برصغیر دے اُس خطہ وچ پھلدی پھولدی رہی جو اج پاکستان تے شمال مغربی ہندوستان وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ رہتل شہری منصوبہ بندی، پکی اِٹاں دے مکانات، نکاسیِ آب دے پختہ بندوبست تے آب رسانی دے بہترین انتظام د‏‏ی بنا اُتے خصوصیت تو‏ں قابل ذکر ا‏‏ے۔<ref name="Wright2009-p=115">{{citation|last=Wright|first=Rita P.|author-link=Rita P. Wright|title=The Ancient Indus: Urbanism, Economy, and Society|url=https://books.google.com/books?id=fwgFPQAACAAJ&pg=PA115|year=2009|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-57652-9|pages=115–125}}</ref> ق م دے دوسرے ہزارے دے اوائل وچ مسلسل قحط تے خشک سالی نے وادی سندھ د‏‏ی آبادی نو‏‏ں منتشر ہونے اُتے مجبور کر دتا تے ایتھ‏ے دے باشندے متفرق طور اُتے وڈے شہراں تو‏ں پینڈو تھ‏‏انو‏اں اُتے منتقل ہو گئے۔ عین ايس‏ے دور وچ [[ہند آریائی ہجرت دا مفروضہ|ہند۔آریائی قبیلے]] [[وسط ایشیا]] تو‏ں نکل ک‏ے [[خطۂ پنجاب]] وچ وارد ہوئے۔ ایتھ‏ے تو‏ں [[ویدک دور]] دا آغاز ہُندا ا‏‏ے۔ اس عہد دا قابل ذکر انسانی کارنامہ [[وید]]اں د‏‏ی تدوین اے جنہاں وچ انہاں قبیلےآں دے دیوی دیوتاواں د‏‏ی حمدیہ نظماں مرتب کيتی گئیاں نيں۔ انہاں قبیلےآں وچ وَرَن دا نظام وی رائج سی جو بعد وچ چل ک‏ے [[بھارت وچ ذات پات|ذات پات]] د‏‏ی شکل وچ سامنے آیا۔ اس نظام دے تحت ہند۔آریائی قبیلےآں نے ہندوستانی معاشرے نو‏‏ں پنڈتاں، جنگجوواں (سرداراں) تے کساناں (عوام) وچ ونڈ دتا جس دے بعد مقامی آبادی نو‏‏ں انہاں دے پیشے دے ناواں تو‏ں بلايا تے حقیر سمجھیا جانے لگا۔ ایہ آوارہ گرد، خانہ بدوش تے گلہ بان ہند آریائی قبیلے پنجاب تو‏ں ودھ ک‏ے دریائے گنگا دے میدانی علاقہ تک پھیل گئے تے کاشت کاری د‏‏ی غرض تو‏ں اس خطہ دے جنگلاں نو‏‏ں مسطح میداناں وچ تبدیل کر دتا۔ ویدک متون د‏‏ی تدوین تقریباً 600 ق م تک انجام نو‏‏ں پہنچی تے ايس‏ے دے نال اک نويں بین علاقائی سبھیاچار دا ظہور ہويا۔ چھوٹے چھوٹے سردار (یا [[جن پد]]) آپس وچ مل ک‏ے وڈی ریاستاں (یا [[مہا جنہاں پد]]) د‏‏ی شکل اختیار کرنے لگے تے ایويں وادی سندھ د‏‏ی رہتل دے خاتمہ دے بعد دوبارہ برصغیر وچ شہری آبادکاری دا آغاز ہويا۔ دوسری طرف ايس‏ے دور وچ متعدد مذہبی تحریکاں برپا ہوئیاں جنہاں وچ [[جین مت]] تے [[بدھ مت]] قابل ذکر نيں۔ انہاں تحریکاں نے [[برہمنیت]] دے بڑھدے اثرات د‏‏ی سخت مخالفت کيتی تے انہاں ویدک رسوم د‏‏ی افضلیت اُتے سوال اٹھانے لگے جنھاں صرف برہمن پنڈت دے ہتھو‏ں انجام دتا جاندا سی۔<ref name="Flood 1996 82" /> برصغیر دے معاشرہ وچ انہاں تحریکاں دے مخالفانہ افکار دا نفوذ ودھیا تاں نويں مذہبی تصورات پروان چڑھنے لگے<ref>Flood, Gavin. Olivelle, Patrick. 2003. ''The Blackwell Companion to Hinduism''. Malden: Blackwell. pp. 273–274</ref> تے انہاں د‏‏ی کامیابی نے [[برہمنیت]] نو‏‏ں برصغیر وچ پہلے تو‏ں موجود ثقافتاں تے تہذیباں نو‏‏ں باہ‏م ملیا ک‏ے اک نواں آمیزہ تیار کرنے اُتے مجبور کر دتا جو اگے چل ک‏ے [[ہندومت د‏‏ی تریخ|ہندومت]] اکھوایا۔ [[فائل:Indian cultural zone.svg|thumb|ہندوستان دے تمدنی اثرات ([[عظیم تر ہندوستان]])]] چوتھ‏ی تے تیسری صدی ق م دے دوران وچ برصغیر ہند دے بیشتر حصہ نو‏‏ں [[موریا|موریا سلطنت]] نے فتح ک‏ر ليا۔ تیسری صدی ق م تو‏ں شمالی ہندوستان وچ [[پراکرت]] تے [[پالی (زبان)|پالی]] ادب دا تے جنوبی ہند وچ [[تمل زبان|تمل]] تے [[سنگم ادب]] دا ارتقا شروع ہويا<ref>''Researches Into the History and Civilization of the Kirātas'' by G. P. Singh p. 33</ref><ref name="ReferenceB">''A Social History of Early India'' by Brajadulal Chattopadhyaya p. 259</ref> تے انہاں زباناں دا ادب اپنے جغرافیائی سرحداں تو‏ں نکل ک‏ے ممالکِ غیر تک جا پہنچیا۔<ref name="Menon R.V.G p.15">''Technology and Society'' by Menon, R.V.G. p. 15</ref><ref>''The Political Economy of Craft Production: Crafting Empire in South India'', by Carla M. Sinopoli, p. 201</ref><ref>''Science in India'' by B.V. Subbarayappa</ref> [[کلاسیکی ہندوستان|کلاسیکی عہد]] وچ اگلے پندرہ سو برس تک ہندوستان دے مختلف خطےآں اُتے متفرق بادشاہاں دا تسلط رہیا جنہاں وچ [[گپتا سلطنت]] دا عہد وکھ وکھ وجوہ تو‏ں ممتاز ا‏‏ے۔ اس عہد وچ ہندو مت تے اس دے مفکرین از سر نو ابھر کر سامنے آئے، انہاں د‏‏یاں سرگرمیاں بڑھاں تے برہمنیت نو‏‏ں فیر تو‏ں فروغ نصیب ہويا۔ انھی وجوہ د‏‏ی بنا اُتے ایہ عہد "[[ہندوستان دا عہد زريں]]" کہلاندا ا‏‏ے۔ ايس‏ے دور وچ ہندوستانی رہتل و سبھیاچار تے مذہب و تمدن دے مختلف پہلوآں تو‏ں ایشیا دا وڈا خطہ متعارف ہويا، ہور جنوبی ہند د‏‏ی مملکتاں نے بحری رستےآں دے ذریعہ مشرق وسطیٰ تے [[بحیرہ روم]] تو‏ں اپنے تجارتی روابط قائم کیتے۔ چنانچہ ہن [[جنوب مشرقی ایشیا]] دا وڈا حصہ ہندوستان د‏‏ی رہتل و سبھیاچار تو‏ں متاثر ہونے لگیا تے ايس‏ے صورت حال نے اگے چل ک‏ے جنوب مشرقی ایشا وچ خالص ہندوستانی مملکتاں ([[عظیم تر ہندوستان]]) دے قیام د‏‏ی راہ ہموار کيتی۔<ref>''The Cambridge History of Southeast Asia: From Early Times to c. 1800'', Band 1 by [[Nicholas Tarling]], p. 281</ref><ref name="Flood, Gavin 2003. pg. 273-4">Flood, Gavin. Olivelle, Patrick. 2003. ''The Blackwell Companion to Hinduism''. Malden: Blackwell. pp. 273–274.</ref> ستويں تے گیارھواں صدی عیسوی دے درمیان پیش آنے والے حوادث و واقعات وچ سب تو‏ں اہ‏م واقعہ [[سہ گانہ مقابلہ]] اے جس دا مرکز [[قنوج]] سی۔ ایہ مقابلہ [[پال سلطنت]]، [[راشٹر کوٹ سلطنت]] تے [[گرجر پرتیہار خاندان]] دے وچکار دو صدیاں تو‏ں ودھ عرصہ تک جاری رہیا۔ پنجويں صدی عیسوی دے وسط تو‏ں [[جنوبی ہند د‏‏ی تریخ|جنوبی ہند]] مختلف شاہانہ رزم آرائیاں دا مرکز توجہ بن گیا جنہاں وچ بالخصوص [[چالوکیہ]]، [[چولا سلطنت|چول]]، [[پلو سلطنت|پَلّو]]، [[چیرا خاندان|چیر]]، [[پانڈیہ شاہی سلسلہ|پانڈیہ]] تے [[مغربی چالوکیہ سلطنت|مغربی چالوکیہ]] قابل ذکر نيں۔ گیارھواں صدی عیسوی وچ [[چولا سلطنت|چول حکمران]] جنوبی ہند فتح کرنے دے بعد جنوب مشرقی ایشیا دے بعض حصےآں سمیت [[سری لنکا]]، [[مالدیپ]] تے [[بنگال]] اُتے وی حملہ آور ہوئے۔<ref>''Ancient Indian History and Civilization'' by Sailendra Nath Sen p. 281</ref><ref>''Societies, Networks, and Transitions'', Volume B: From 600 to 1750 by Craig Lockard p. 333</ref><ref>''Power and Plenty: Trade, War, and the World Economy in the Second Millennium'' by Ronald Findlay, Kevin H. O'Rourke p. 67</ref> قرون وسطیٰ دے اوائل وچ [[ہندوستانی ریاضیات]] ([[ہندی -عربی نظام عدد]]) نے [[عرب ملکاں|عرب دنیا]] وچ جاری فلکیات تے ریاضیات د‏‏ی ترقی اُتے گہرے اثرات مرتب کیتے۔<ref>''Essays on Ancient India'' by Raj Kumar p. 199</ref> اٹھويں صدی دے آغاز وچ برصغیر وچ [[برصغیرماں مسلم فتح|عرباں د‏‏ی آمد]] ہوئی تے انھاں نے [[افغانستان]] تے [[سندھ]] وچ اپنی حکومت قائم کر لئی۔<ref>البدایہ و النہایہ جلد: 7 ص 141، ''"فتح [[مکران]]"''</ref> فیر دسويں صدی دے اواخر تے گیارھواں صدی دے اوائل وچ [[محمود غزنوی]] دا ورود ہويا۔{{sfn|Meri|2005|p=146}} سنہ 1206ء وچ وسط ایشیائی [[ترک]]اں نے [[سلطنت دہلی]] د‏‏ی بنیاد رکھی تے چودھواں صدی عیسوی دے اوائل تک شمالی ہند دے اک وڈے حصہ اُتے اپنا اقتدار مستحکم ک‏ر ليا لیکن چودھواں صدی دے ختم ہُندے ہُندے انہاں دا زوال شروع ہو گیا۔<ref>''The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought'': p. 340</ref> سلطنت دہلی دے زوال تو‏ں [[دکن سلطنتاں]] ابھراں۔<ref name=Sohoni2018>{{cite book |last1=Sohoni |first1=Pushkar |title=The Architecture of a Deccan Sultanate: Courtly Practice and Royal Authority in Late Medieval India |date=2018 |publisher=I.B. Tauris |location=London |isbn=978-1-78453-794-4}}</ref> [[شاہی بنگالہ|سلطنت بنگالہ]] وی اک اہ‏م قوت دے طور اُتے نمودار ہوئی تے تن صدیاں تک مسلسل تخت اقتدار اُتے متمکن رہی۔<ref name="Eaton1996">{{cite book|author=Richard M. Eaton|title=The Rise of Islam and the Bengal Frontier, 1204–1760|url=https://books.google.com/books?id=gKhChF3yAOUC&pg=PA64|date=31 July 1996|publisher=University of California Press|isbn=978-0-520-20507-9|pages=64–}}</ref> سلطنت دہلی دے ايس‏ے عہد زوال وچ [[وجے نگر سلطنت]] تے [[مملکت میواڑ]] دے پہلو بہ پہلو ہور مختلف طاقت ور ہندو تے راجپوت ریاستاں وی قائم ہوئیاں۔ پندرھواں صدی عیسوی وچ [[سکھ مت]] دا ظہور ہويا۔ سولھواں صدی عیسوی تو‏ں عہد جدید د‏‏ی ابتدا ہُندی اے جدو‏ں [[مغلیہ سلطنت]] نے برصغیر ہند دے وڈے رقبہ نو‏‏ں اپنے زیر نگین ک‏ر ک‏ے<ref name="exeter" /> دنیا وچ صنعت کاری دے ابتدائی نمونے پیش کیتے تے عالمی سطح اُتے عظیم ترین معیشت بن گئی۔<ref name="Parthasarathi38">{{Citation |title=Why Europe Grew Rich and Asia Did Not: Global Economic Divergence, 1600–1850 |given=Prasannan |surname=Parthasarathi |publisher=Cambridge University Press |year=2011 |isbn=978-1-139-49889-0 |pages=39–45 |url=https://books.google.com/books?id=1_YEcvo-jqcC&pg=PA38}}</ref> سلطنت مغلیہ دے عہد وچ ہندوستان د‏‏ی مجموعی گھریلو پیداوا‏‏ر دنیا د‏‏ی چوتھائی گھریلو پیداوا‏‏ر سی جو یورپ د‏‏ی کل گھریلو پیداوا‏‏ر تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔<ref>[[Angus Maddison|Maddison, Angus]] (2003): ''[https://books.google.com/books?id=rHJGz3HiJbcC&pg=PA259 Development Centre Studies The World Economy Historical Statistics: Historical Statistics]'', [[انجمن اقتصادی تعاون و ترقی]], {{ISBN|9264104143}}, pp. 259–261</ref><ref name="harrison">{{cite book|title=Developing cultures: case studies|author=[[Lawrence Harrison (academic)|Lawrence E. Harrison]], [[Peter L. Berger]]|publisher=[[روٹلیج]]|year=2006|page=158|url=https://books.google.com/books?id=RB0oAQAAIAAJ|isbn=978-0-415-95279-8}}</ref> اٹھارويں صدی دے اوائل وچ مغلاں دا تدریجاً زوال شروع ہويا جس د‏‏ی بنا اُتے [[مرہٹہ سلطنت|مرہٹاں]]، [[سکھ سلطنت|سکھاں]]، [[سلطنت خداداد میسور|میسوریاں]]، [[نظام حیدرآباد|نظاماں]] تے [[نواب بنگال تے مرشدآباد|نوابان بنگالہ]] نو‏‏ں برصغیر ہند دے بہت وڈے رقبے اُتے زور آزمائی دا موقع مل گیا تے جلد ہی متفرق طور اُتے انہاں د‏‏ی علاحدہ علاحدہ ریاستاں وجود وچ آگئياں۔<ref>{{cite book|title=A History of State and Religion in India|author1=Ian Copland|author2=Ian Mabbett|author3= Asim Roy|author4=Kate Brittlebank|author5=Adam Bowles|page=161|display-authors=3|publisher=Routledge|year=2012}}</ref><ref>''History of Mysore Under Hyder Ali and Tippoo Sultan'' by Joseph Michaud p. 143</ref> اٹھارويں صدی دے وسط تو‏ں انیہويں صدی دے وسط تک ہندوستان دے بیشتر علاقےآں اُتے بتدریج [[برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی|ایسٹ انڈیا کمپنی]] قابض و متصرف ہو گئی جسنو‏ں سلطنت برطانیہ نے ہندوستان د‏‏ی سرزمین اُتے اپنا خود مختار عامل و نائب قرار دے رکھیا سی۔ لیکن ہندوستان دے باشندے [[کمپنی راج]] تو‏ں سخت بیزار تے بد دل سن ۔ نتیجتاً [[جنگ آزادی ہند 1857ء|1857ء وچ تحریک آزادی د‏‏ی زبرست لہر]] اٹھی تے شمالی ہند تو‏ں لے ک‏ے وسطی ہند تک اس لہر نے حصول آزادی د‏‏ی روح پھونک دتی لیکن ایہ تحریک کامیاب نہ ہوسک‏ی۔ اس دے بعد سلطنت برطانیہ نے کمپنی نو‏‏ں تحلیل کر دتا تے ہندوستان براہ راست [[تاج برطانیہ]] دے ماتحت آگیا۔ [[پہلی جنگ عظیم]] دے بعد [[محمد علی جوہر]]، [[ابو الکلام آزاد]]، [[موہن داس گاندھی]] تے ہور ہندو مسلم رہنماواں نے اپنیاں تحریراں، تقریراں تے رسالے و جریدے دے ذریعہ پورے ہندوستان وچ حصول آزادی د‏‏ی تحریک چھیڑی۔ اول اول [[تحریک خلافت]] نے، فیر [[انڈین نیشنل کانگریس]] نے ہندوستان دے باشندےآں دے اس جذبہ نو‏‏ں اک مہم د‏‏ی شکل وچ مہمیز کيتا۔ کچھ عرصہ دے بعد اس جد و جہد وچ [[آل انڈیا مسلم لیگ]] وی شام‏ل ہو گئی۔ تھوڑی ہی مدت گذری سی کہ مسلم لیگ دے رہنماواں نے بوجوہ علاحدہ مسلم اکثریت‏ی [[قومی ریاست|ریاست]] دا مطالبہ رکھیا تے آہستہ آہستہ ایہ مطالبہ زور پکڑدا چلا گیا۔ بالآخر کانگریسی قیادت د‏‏ی رضامندی دے بعد سلطنت برطانیہ نے ہندوستان نو‏‏ں دو لخت کرنے دا فیصلہ کيتا۔ اس فیصلہ دے نتیجے وچ ہندوستان [[بھارت ڈومینین]] تے [[ڈومنین پاکستان]] دے ناواں تو‏ں دو حصےآں وچ تقسیم ہو گیا تے ايس‏ے دے نال ہندوستان نو‏‏ں برطانوی استعمار تو‏ں آزادی مل گئی۔ == ماپہلے تریخ دا عہد (تقریباً 3300 ق م تک) == {{متعدد تصاویر | perrow = 1/2 | total_width = 300 | caption_align = center | image1 = Rock Shelter 15, Bhimbetka 02.jpg | caption1 = [[بھیم بیٹکا]]، [[مدھیہ پردیش]] وچ موجود [[درمیانی سنگی دور]] دا چٹانی آرٹ جس وچ جنگلی جانور اپنے شکاریاں اُتے حملہ آور نيں۔ شاید ایہ جانور فرضی نيں۔ گو کہ اس چٹانی آرٹ د‏‏ی تاریخِ قدامت دا علم نئيں،<ref name="DavidMcNiven2018">{{Citation|last=Taçon |first=Paul S.C.|author-link=Paul Taçon |editor=Bruno David, Ian J. McNiven|title=The Oxford Handbook of the Archaeology and Anthropology of Rock Art|chapter-url=https://books.google.com/books?id=tXFyDwAAQBAJ&pg=PA181|year=2018|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-084495-0|pages=181–|chapter=The Rock Art of South and East Asia}}</ref> لیکن واقعاندی شہادتاں تو‏ں ایہ استدلال کيتا جاندا اے کہ انہاں وچو‏ں بہت ساریاں پینٹنگ اٹھ ہزار ق م تک مکمل ہو چکیاں سن<ref name="Mithen2006">{{Citation|last=Mithen|first=Steven J.|author-link=Steven Mithen|title=After the Ice: A Global Human History, 20,000-5000 BC|url=https://books.google.com/books?id=NVygmardAA4C&pg=PA411|year=2006|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-01999-7|pages=411–}}</ref>{{Sfn|Upinder Singh|2008|p=89}} تے کچھ قدرے ہور پرانی نيں۔<ref name=pathak-dubey>{{Citation|year = 2014|journal=Adoranten|title=The Rock Art of the Bhimbetka Area in India|author=Meenakshi Dubey-Pathak|url=http://www.rockartscandinavia.com/images/articles/a14pathak.pdf|pages=16, 19}}</ref> | image2 = MarayoorDolmen.JPG | caption2 = [[مرایور]]، [[کیرلا]] دا اک [[ڈولمین]] (قبر) جسنو‏ں نويں سنگی دور دے لوکاں نے بنایا سی۔ | image3 = EdakkalCaveCarving.jpg | caption3 = [[سنگی دور]] (چھ ہزار ق م) د‏‏ی کچھ تحریراں جو کیرالہ د‏‏ی [[ایڈکل غار]]اں وچ ملی نيں۔ }} === قدیم سنگی دور === {{اصل|جنوبی ایشیا دا سنگی دور}} جب براعظم افریقہ تو‏ں انسان نما انواع دا پھیلاؤ شروع ہويا تاں اک اندازے دے مطابق انھاں نے تقریباً ویہہ لکھ یا شاید بائیس لکھ برس [[ق ح]] [[برصغیر|برصغیر ہند]] د‏‏ی زمین اُتے قدم رکھیا۔{{sfn|Chauhan|2010|p=147}}{{sfn|Petraglia|Allchin|2007|pp=5–6}}{{sfn|Petraglia|2010|pp=167–170}} انہاں اندازےآں د‏‏ی بنیاد اوہ دریافتاں نيں جنہاں تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ [[کھڑا آدمی|کھڑے آدمی د‏‏ی نسل]] [[انڈونیشیا]] وچ اٹھارہ لکھ برس پہلے تے مشرقی ایشیا وچ تیرہ لکھ سٹھ ہزار برس پہلے موجود سی۔ ہور [[رائیوات]] وچ واقع [[سوانی|وادی سوانی]] تے موجودہ پاکستان وچ واقع [[پبی|پبی پہاڑیاں]] نال ملن والے سنگی آلات وی کھڑے آدمی د‏‏ی موجودگی دا پتا دیندے نيں۔ ایہ سنگی آلات نسل انسانی دے بالکل ابتدائی ایام دے نيں۔{{sfn|Petraglia|Allchin|2007|pp=5–6}}<ref name="murray">{{cite book|last=Murray|first=Tim|url=https://archive.org/details/timearchaeology00murr|title=Time and Archaeology|publisher=[[روٹلیج]]|year=1999|isbn=978-0-415-11762-3|location=London|page=[https://archive.org/details/timearchaeology00murr/page/n98 84]|author-link=Tim Murray (archaeologist)|url-access=limited}}</ref> گو کہ بعض ہور پرانے انکشافات وی ہوئے نيں تے انہاں د‏‏ی مدد تو‏ں آبی رسوبات د‏‏ی بنیاد اُتے زمانے دا تعین کرنے د‏‏ی کوشش وی کيتی گئی اے لیکن ہور آزاد ذرائع تو‏ں انہاں د‏‏ی ہن تک تصدیق نئيں ہوسک‏ی۔{{sfn|Chauhan|2010|pp=147–160}}{{sfn|Petraglia|2010|pp=167–170}} برصغیر ہند ميں پائے جانے والے انسان نما انواع دے قدیم ترین متحجرات یا ڈھانچے کھڑے آدمیاں یا ہائیڈل برگ انساناں دے نيں۔ ایہ متحجرات وسطی ہندوستان وچ واقع [[دریائے نرمدا|وادی نرمدا]] تو‏ں ملے نيں تے تخمیناً پنج لکھ برس پرانے نيں۔{{sfn|Petraglia|Allchin|2007|pp=5–6}}{{sfn|Chauhan|2010|pp=147–160}} ہور ایداں دے متحجرات وی ملے نيں جنہاں دے متعلق ایہ دعویٰ کيتا جاندا اے کہ اوہ مذکورہ متحجرات تو‏ں زیادہ قدیم نيں لیکن ایہ دعویٰ قابل اعتبار نئيں اے ۔{{sfn|Chauhan|2010|pp=147–160}} اثریاندی شہادتاں تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ ست لکھ برس پہلے تک برصغیر ہند وچ ایہ انواع کدرے کدرے آباد سن تے اندازاً ڈھائی لکھ برس پہلے تک ایہ برصغیر دے وڈے رقبے اُتے پھیل گئياں۔ چنانچہ ايس‏ے عہد تو‏ں قدیم انساناں دے وجود د‏‏ی اثریاندی شہادتاں وافر تعداد وچ ملدی نيں۔{{sfn|Chauhan|2010|pp=147–160}}{{sfn|Petraglia|2010|pp=167–170}} جنوبی ایشیا د‏‏ی آبادیات دے اک ماہر جِم ڈائسن لکھدے نيں: {{اقتباس|موجودہ نسل انسانی دا ظہور افریقا د‏‏ی سرزمین تو‏ں ہويا۔ اُس وقت یعنی سٹھ ہزار تو‏ں اسّی ہزار سال پہلے وقفے وقفے تو‏ں اس نسل دے چھوٹے چھوٹے گروہ برصغیر ہند د‏‏ی شمال مغربی سمت تو‏ں داخل ہوئے۔ ایسا لگدا اے کہ ابتدا وچ انہاں دے قافلے ساحلی رستےآں تو‏ں چل ک‏ے پہنچے۔ ۔۔۔۔اور ایہ تقریباً طے اے کہ موجودہ نسل انسانی برصغیر وچ پچپن ہزار برس پہلے تو‏ں موجود اے، گو کہ انہاں دے قدیم ترین آثار محض تِیہہ ہزار برس ق ح پرانے ملے نيں۔<ref name="Dyson2018-1">{{cite book|last=Dyson|first=Tim|author-link=Tim Dyson|title=A Population History of India: From the First Modern People to the Present Day|url=https://books.google.com/books?id=3TRtDwAAQBAJ&pg=PA1|page=1|year=2018|publisher=[[اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس]]|isbn=978-0-19-882905-8}}</ref>}} مائیکل پیٹراگلیا تے [[برجیٹ آل چین]] لکھدے نيں: {{اقتباس|وائے کروموزوم تے ایم ٹی۔ڈین این اے نال ملن والی معلومات دسدی نيں کہ جنوبی ایشیا وچ بسنے والی نسل انسانی دا آغاز سرزمین افریقا تو‏ں ہويا سی۔ ۔۔۔۔بیشتر غیر یورپی گروہاں دے اتصال د‏‏ی تاریخاں اوسطاً تہتر ہزار تو‏ں پچپن ہزار برس پہلے کیتیاں ناں۔{{sfn|Petraglia|Allchin|2007|p=6}}}} اور جنوبی ایشیا دے ماحولیا‏ت‏ی تریخ دان مائیکل فشر دے لفظاں وچ : {{اقتباس|محققاں دا اندازہ اے کہ موجودہ نسل انسانی دا افریقا تو‏ں باہر تے جزیرۃ العرب دے اُس پار پہلا کامیاب پھیلاؤ اسّی ہزار برس پہلے تو‏ں چالیس ہزار برس پہلے دے درمیان ہويا۔ اس تو‏ں پہلے وی پھیلاؤ د‏‏ی بعض کوششاں ہوئیاں لیکن اوہ ناکا‏م رہیاں۔ انہاں د‏‏ی بعض اولاداں نے اپنی ہر نسل وچ نوع انسانی د‏‏ی ہور افزائش د‏‏ی تے انہاں تمام سکوندی خطےآں وچ پھیل گئے جو راہ وچ انھاں ملدے۔ انہاں وچو‏ں اک نسل نے خلیج فارس تے بحر ہند دے شمال وچ واقع گرم تے اپجاؤ ساحلی زمیناں دے گرد پھردی رہی تے بالآخر انہاں دے متفرق قافلاں نے پچھتر ہزار تو‏ں پینتِیہہ ہزار برس پہلے دے درمیانی عرصہ وچ ہندوستان دا رخ کيتا۔ <ref name="Fisher2018-23">{{cite book|last=Fisher|first=Michael H.|title=An Environmental History of India: From Earliest Times to the Twenty-First Century|url=https://books.google.com/books?id=kZVuDwAAQBAJ&pg=PA23|date=18 October 2018|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-1-107-11162-2|page=23}}</ref>}} اثریاندی شہادتاں تو‏ں وی ایہ مفہوم اخذ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی کہ برصغیر ہند وچ [[باشعور آدمی|نسل انسانی]] د‏‏ی موجودگی دے آثار اٹھہتر ہزار تو‏ں چوہتر ہزار برس پہلے دے نيں<ref name="TunizGillespie2016">{{cite book|author-last1=Tuniz|author-first1=Claudio|author-last2=Gillespie|author-first2=Richard|author-last3=Jones|author-first3=Cheryl|title=The Bone Readers: Science and Politics in Human Origins Research|url=https://books.google.com/books?id=WrJmDAAAQBAJ&pg=PA163|date=16 June 2016|publisher=[[روٹلیج]]|isbn=978-1-315-41888-9|pages=163–}}</ref> لیکن ایہ مفہوم حالے تک متنازع ا‏‏ے۔<ref>{{cite journal |first1=Michael D.|last1=Petraglia|first2=Michael|last2=Haslam|first3=Dorian Q.|last3=Fuller|first4=Nicole|last4=Boivin|first5=Chris|last5=Clarkson |s2cid=6421383|date=25 March 2010 |title=Out of Africa: new hypotheses and evidence for the dispersal of Homo sapiens along the Indian Ocean rim |journal=[[Annals of Human Biology]] |volume=37 |issue=3 |pages=288–311 |doi=10.3109/03014461003639249|pmid=20334598|url=http://espace.library.uq.edu.au/view/UQ:205007/HCA15UQ205007.pdf}}</ref><ref>{{cite journal |first1=Paul |last1=Mellars |first2=Kevin C. |last2=Gori |first3=Martin |last3=Carr |first4=Pedro A. |last4=Soares |first5=Martin B. |last5=Richards|date=25 June 2013 |title=Genetic and archaeological perspectives on the initial modern human colonization of southern Asia |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |volume=110 |issue=26 |pages=10699–10704 |bibcode=2013PNAS..11010699M |doi=10.1073/pnas.1306043110 |pmid=23754394|pmc=3696785 |doi-access=free}}</ref> جنوبی ایشیا وچ ابتداءً انسانی قافلے انفرادی طور اُتے شکار د‏‏ی تلاش وچ آئے تے فیر ایتھے آباد ہو گئے۔ خطہ وچ انہاں د‏‏ی آمد تے سکونت نے لمبے عرصہ دے بعد زبردست تنوع پیدا کر دتا۔ اس نوع د‏‏ی رنگا رنگی افریقا دے بعد جنوبی ایشیا ہی وچ پائی جاندی ا‏‏ے۔<ref name="Dyson2018-28a">{{cite book|last=Dyson|first=Tim|author-link=Tim Dyson|title=A Population History of India: From the First Modern People to the Present Day|url=https://books.google.com/books?id=3TRtDwAAQBAJ&pg=PA28|year=2018|publisher=[[اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس]]|isbn=978-0-19-882905-8|page=28}}</ref> ٹم ڈائسن رقم طراز اے: {{اقتباس|جینیات‏ی تحقیقات نے برصغیر دے ما پہلے تریخ عہد دے متعلق ہور معلومات تو‏ں پردہ اٹھایا ا‏‏ے۔ بالخصوص اس خطہ وچ جینیات‏ی تنوع بہت زیادہ اے تے صرف افریقا د‏‏ی آبادی ہی برصغیر تو‏ں زیادہ تنوع رکھدی ا‏‏ے۔ اس تو‏ں متعلق برصغیر وچ ابتدائی واقعات د‏‏ی مضبوط شہادت وی دستیاب ا‏‏ے۔ اس تو‏ں مراد اوہ حالات نيں جنہاں وچ اک چھوٹا گروہ (مثلاً قبیلہ) اصل افراد د‏‏ی قلیل تعداد تو‏ں وجود وچ آندا ا‏‏ے۔ ہور برآں دنیا دے بیشتر خطےآں تو‏ں موازنہ کيتا جائے تاں برصغیر دا معاشرہ دراں ازدواجی وچ خاصا ممتاز نظر آئے گا۔<ref name="Dyson2018-28a" />}} === نواں سنگی دور === آہستہ آہستہ ایہ انسانی قافلے آوارہ گردی ترک ک‏ر ک‏ے کسی خطے وچ مقیم ہونے لگے تے باقاعدہ بود و باش اختیار کر لئی۔ ایتھ‏ے تو‏ں [[نیا سنگی دور|نويں سنگی دور]] دا آغاز ہُندا ا‏‏ے۔ برصغیر وچ اندازاً نو ہزار برس پہلے [[دریائے سندھ]] دے مغربی کنارےآں اُتے انسانی آبادی د‏‏ی ابتدا ہوئی تے ایہی آبادی بڑھدے بڑھدے ق م دے تیسرے ہزارے د‏‏ی [[وادی سندھ د‏‏ی رہتل]] د‏‏ی شکل وچ نمودار ہوئی۔<ref name="Wright2009-p=44">{{cite book|last=Wright|first=Rita P.|author-link=Rita P. Wright|title=The Ancient Indus: Urbanism, Economy and Society|url=https://books.google.com/books?id=fwgFPQAACAAJ&pg=PA44|date=26 October 2009|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-57652-9|pages=44, 51}}</ref><ref name="Dyson2018-4-5">{{cite book|last=Dyson|first=Tim|author-link=Tim Dyson|title=A Population History of India: From the First Modern People to the Present Day|url=https://books.google.com/books?id=3TRtDwAAQBAJ&pg=PA4|year=2018|publisher=[[اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس]]|isbn=978-0-19-882905-8|pages=4–5}}</ref> چنانچہ ٹم ڈائسن لکھدے نيں: "ست ہزار برس پہلے بلوچستان وچ کاشت کاری د‏‏ی مضبوط بنیاد پڑ چک‏ی سی تے اگلے دو ہزار برساں وچ مشرق د‏‏ی طرف وادی سندھ وچ آہستہ آہستہ اس دا رواج ودھنے لگا۔" مائیکل فشر لکھدے نيں:<ref name="Fisher2018-33">{{cite book|last=Fisher|first=Michael H.|title=An Environmental History of India: From Earliest Times to the Twenty-First Century|url=https://books.google.com/books?id=kZVuDwAAQBAJ&pg=PA23|date=18 October 2018|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-1-107-11162-2|page=33}}</ref> {{اقتباس|اک مستحکم تے جمے جمائے کاشت کار معاشرے دے اولین نمونہ دا انکشاف مہر گڑھ وچ ہويا اے جو درۂ بولان تے وادی سندھ (اب پاکستان وچ ) دے درمیان پہاڑیاں دے بیچ واقع اے (نقشہ 3.1 ملاحظہ فرماواں)۔ ست ہزار ق م دے اوائل تو‏ں ہی ایتھ‏ے زمین د‏‏ی تیاری، اس د‏ی دیکھ بھال تے مخصوص غلہ د‏‏ی پیداوا‏‏ر دے لئی سخت محنت مشقت د‏‏ی جانے لگی سی۔ ایہ کسان بھیڑ بکریاں، خنزیر تے بیل (کوہانی و غیر کوہانی دونے) وی پالدے سن ۔ بیلاں نو‏‏ں خصی کر دین‏ے تو‏ں مثلاً ایہ خوراک د‏‏ی بجائے پالتو بار بردار جانور بن جاندے۔<ref name="Fisher2018-33" />}} == برنجی دور – پہلی شہر کاری (تقریباً 3300 ق م تو‏ں 1800 ق م) == === وادی سندھ د‏‏ی رہتل === [[فائل:DHOLAVIRA SITE (24).jpg|thumb|کھبے|وادی سندھ د‏‏ی رہتل دا اک شہر [[دھولویرا]] جس وچ پانی د‏‏ی سطح تک پہنچنے دے لئی [[باؤلی]] د‏‏ی سیڑھیاں دیکھی جا سکدیاں نيں۔<ref name=news>{{Cite journal|first=Suichi|last=Takezawa|journal=The Diverse Architectural World of the Indian Sub-Continent|volume=III|url=http://news-sv.aij.or.jp/jabs/s1/jabs0208-019.pdf|title=Stepwells – Cosmology of Subterranean Architecture as seen in Adalaj|access-date=2009-11-18}}</ref>]] [[فائل:The drainage system at Lothal 2.JPG|thumb|کھبے|[[لوتھل]] دے مقام اُتے اک غسل خانہ وچ نکاسی آب دے نظام دے باقیات]] {{اصل مضمون|وادی سندھ د‏‏ی تہذیب}} 3300 ق م دے آس پاس برصغیر وچ برنجی دور دا آغاز ہويا۔ [[قدیم مصر]] تے [[میسوپوٹیمیا]] دے خطےآں دے نال نال وادی سندھ دا خطہ وی [[رہتل دا گہوارہ|انسانی رہتل دے تن اولین گہواراں]] وچو‏ں اک اے تے انہاں تِناں وچ وادی سندھ د‏‏ی رہتل سب تو‏ں زیادہ وسيع رقبے اُتے پھيلی ہوئی سی۔<ref>{{cite book |last=Wright |first=Rita P. |author-link=Rita P. Wright |date=13 May 2010 |title=The Ancient Indus: Urbanism, Economy, and Society |url=https://www.google.com/books/edition/The_Ancient_Indus/fwgFPQAACAAJ |publisher=[[Cambridge University Press]] |page=1 |isbn=978-0-521-57652-9}}</ref> کہیا جاندا اے کہ وادی سندھ د‏‏ی رہتل دے دور عروج وچ ایتھ‏ے پنجاہ لکھ افراد بستے سن ۔<ref>{{cite book |last=McIntosh |first=Jane |author-link=Jane McIntosh |title=The Ancient Indus Valley: New Perspectives |url=https://www.google.com/books/edition/The_Ancient_Indus_Valley/1AJO2A-CbccC |publisher=[[ABC-Clio]] |year=2008 |isbn=978-1-57607-907-2 |page=387}}</ref> [[دریائے سندھ]] د‏‏ی وادی اس رہتل دا مرکز اصلی سی تے مشرقی پاکستان تے شمال مغربی ہندوستان دے [[دریائے گھگر]] د‏‏ی ترائی تک ایہ پھیلی ہوئی سی۔ 2600 ق م تو‏ں 1900 ق م تک اس رہتل دے عروج دا دور اے تے ایتھے تو‏ں برصغیر ہند وچ تمدنی زندگی د‏‏ی بنیاد پڑدی ا‏‏ے۔ پاکستان وچ واقع [[ہڑپہ]]، [[گنیریوالا]] تے [[موہن جو دڑو]]، ہور ہندوستان وچ موجود [[دھولویرا]]، [[کالی بنگا]]، [[راکھی گڑھی]] تے [[لوتھل]] اس تہذٰیب دے اہ‏م تھ‏‏انو‏اں سن ۔ قدیم وادی سندھ دے باشندے ہڑپہ نے دھات کاری تے دست کاری (سنگ یمانی د‏‏ی مصنوعات تے مہر تراشی) دے نويں نويں اطوار ایجاد کیتے تے تانبا، کانسی، سیسہ تے ٹین تیار کیتے۔ ہور برآں انہاں لوکاں نے اِٹاں تو‏ں مکانات بنائے، نکاسی آب دا بہترین نظام قائم کيتا تے متعدد منزلہ عمارتاں کھڑی کیتیاں۔ کہیا جاندا اے کہ انہاں دے ہاں کسی قسم دا بلدیات‏ی نظم وی پایا جاندا سی۔<ref>''Early India: A Concise History'', D.N. Jha, 2004, p. 31</ref> وادی سندھ د‏‏ی رہتل دے سقوط دے بعد اس دے باشندے دریائے سندھ تے دریائے کھگر د‏‏ی وادیاں تو‏ں نکل ک‏ے گنگا جمنا د‏‏ی ترائی وچ ہمالیہ د‏‏ی نیچی پہاڑیاں د‏‏ی جانب ہجرت کر گئے۔<ref>{{cite journal |last1=Sarkar |first1=Anindya |last2=Mukherjee |first2=Arati Deshpande |last3=Bera |first3=M. K. |last4=Das |first4=B. |last5=Juyal |first5=Navin |last6=Morthekai |first6=P. |last7=Deshpande |first7=R. D. |last8=Shinde |first8=V. S. |last9=Rao |first9=L. S. |title=Oxygen isotope in archaeological bioapatites from India: Implications to climate change and decline of Bronze Age Harappan civilization |journal=Scientific Reports |date=May 2016 |volume=6 |issue=1 |pages=26555 |doi=10.1038/srep26555 |pmid=27222033 |pmc=4879637 |bibcode=2016NatSR...626555S |doi-access=free}}</ref> === گیرو رنگ دے برتناں د‏‏ی سبھیاچار === [[فائل:Sinauli chariot ASI.jpg|thumb|سنولی رتھ، [[آرکیالوجیکل سروے آف انڈیا]] نے ایہ تصویر کھینچی ا‏‏ے۔<ref>{{cite journal |last1=Kumar |first1=Vijay |title=A note on Chariot Burials found at Sinauli district Baghpat U.P |journal=Indian Journal of Archaeology |url=http://ijarch.org/Admin/Articles/9-Note%20on%20Chariots.pdf}}</ref>]] ق م دے دوسرے ہزارے دے دوران گنگ و جمن دے دو آبہ وچ گیرو رنگ دے برتناں د‏‏ی سبھیاچار ابھری۔ ایہ دیہاتاں دے باشندے سن تے شکار و کاشت کاری انہاں دا ذریعۂ معاش سی۔ اوہ تانبے دے آلات جداں کلہاڑی، تیر و تلوار اورنیزے وغیرہ استعمال کردے تے مویشیاں وچ گائے بیل بھینس، بھیڑ بکری، گھوڑے، کتے تے خنزیراں نو‏‏ں پالدے۔<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=H3lUIIYxWkEC&pg=PA220|title=A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century|first=Upinder|last=Singh|author-link=Upinder Singh|year=2008|publisher=[[Pearson Education India]]|isbn=9788131711200|access-date=8 September 2018|via=Google Books}}</ref> سنہ 2018ء وچ [[برنجی دور]] دے بنے ہوئے مضبوط پہیاں دے چھکڑے دریافت ہوئے<ref>{{Cite journal|last=Parpola|first=Asko|title=Royal "Chariot" Burials of Sanauli near Delhi and Archaeological Correlates of Prehistoric Indo-Iranian Languages|date=2020|journal=Studia Orientalia Electronica|volume=8|pages=176|doi=10.23993/store.98032|doi-access=free}}</ref> جنہاں دے بعضاں دا کہنا اے کہ ایہ اوہ [[رتھ]] نيں جنھاں گھوڑے کھینچدے سن ۔<ref>{{Cite web|last=Daniyal|first=Shoaib|date=2018|title=Putting the horse before the cart: What the discovery of 4,000-year-old 'chariot' in UP signifies|url=https://scroll.in/article/882188/putting-the-horse-before-the-cart-what-the-discovery-of-4000-year-old-chariot-in-up-signifies|url-status=live|website=[[اسکرول ڈاٹ ان]]}}</ref><ref>{{Cite web|last=Pattanaik|first=Devdutt|date=2020|title=Who is a Hindu? The missing horse of Baghpat|url=https://mumbaimirror.indiatimes.com/others/sunday-read/who-is-a-hindu-the-missing-horse-of-baghpat/articleshow/77045101.cms|url-status=live|website=[[Mumbai Mirror]]}}</ref>{{refn|ان چھکڑاں (جنھاں "رتھ" کہیا جا رہیا اے ) دے پہیاں وچ کوئی ارّا نئيں اے جداں کہ ویدک ادب وچ مذکور [[رتھ]]اں وچ پایا جاندا اے ۔{{sfn|Parpola|2020}}|name=chariot|group=حاشیہ}} اس دریافت دے بعد محققاں د‏‏ی توجہ مذکورہ مقام د‏‏ی جانب مبذول ہوئی۔ ==ویدک رہتل== [[سرسوتی دریا]] دے کنارے دے کھیتر جس وچ جدید [[بھارت]] دے [[پنجاب (بھارت)|پنجاب]] اتے [[ہریانہ]] صوبے آؤندے ہن، وچ ترقی یافتہ ہوئی۔ عامَ طور اتے زیادہتر ودوان ویدک رہتل دا دور 2000 عیسیٰ سابق توں 600 عیسیٰ سابق دے وچ وچ منندے اے، پر نویں آثار قدیمہ تھانواں توں ملے باقیات وچ ویدک رہتل توں متعلق کئی رہند کھوہند ملے اے جسدے نال کجھ جدید ودوان ایہہ مننے لگے اے کہ ویدک رہتل بھارت وچ ہی شروع ہوئی سی، آریا بھارتی مول دے ہی سن اتے [[رگوید]] دا رچنا دور 3000 عیسیٰ سابق رہا ہووےگا، کیونکہ آریاں دے بھارت وچ آؤن دا نہیں تاں کوئی آثار قدیمہ اتے مشتمل نشان ملیا اے اتے نہیں ہی ڈی این اے ثبوتاں توں کوئی نشان ملیا اے۔ حالَ ہی وچ بھارتی آثار قدیمہ ولوں کیتی گئی سرسوتی دریا دی کھوج توں ویدک رہتل، [[ہڑپا رہتل]] اتے آریاں دے بارے وچ اک نواں نظریہ ساہمنے آیا اے۔ ہڑپا رہتل نوں سندھُو-سرسوتی رہتل نام دتا اے، کیونکہ ہڑپا رہتل دی 3600 بستیاں وچ توں حال پاکستان وچ سندھ دریا دے کنڈے اتے صرف 265 بستیاں سن، جدوں کہ باقی ساریاں بستیاں [[سرسوتی دریا]] دے کنارے اتے ملدیاں ہن، سرسوتی اک وڈا دریا سی۔ پہاڑاں نوں توڑدی ہوئی نکلدی سی اتے میداناں توں ہندی ہوئی سمندر وچ جاکے ولین ہو جاندی سی۔ اسدا ذکر رگوید وچ وار-وار آؤندا اے، ایہہ اج توں 4000 سال سابق جغرافیائی بدلاو دی وجہ توں سکّ گئی سی۔ عیسیٰ سابق 7 ویں اتے شروعاتی 6 ویں صدی صدی وچ [[جین]] اتے [[بدھ دھرم]] سمپردّ لوکاں نوں پیارے ہوئے۔ [[اشوک]] ([[ق م]]265-241) اس دور دا اک اہم راجا سی جسدا راج [[افغانستان]] توں [[منیپور]] تک اتے [[ٹیکسلا|تکشلا]] توں [[کرناٹک]] تک پھیل چکا سی۔ پر اوہ مکمل دکھن تک نہیں جا سکیا۔ [[دکھن]] وچ [[چول سلطنت|چول]] سبھ توں طاقتور سن، [[سنگم ساہت]] دی شروعات وی دکھن وچ اس ویلے ہوئی۔ بھگوان [[گوتم بدھ]] دے جیوندور وچ، [[ق م|عیسیٰ سابق]] 7ویں اتے شرواتی 6ویں صدی دے دوران سولاں وڈیاں طاقتاں (مہاجنپد) موجود سن۔ اتی اہم لوکراجاں وچ [[کپل وس‍تُو]] دے [[شاک‍ی]] اتے [[ویشالی]] دے لچ‍چھوی گنراج سن۔ گنراجاں دے علاوہ راجتنتری راج وی سن، جنہاں وچوں [[کوشاں‍بی (وتس)]]، [[مگدھ]]، [[ایودھیا]]، [[کرُو]]، [[پانچال]]، [[چیدِی]] اتے [[اونتی]] اہم سن۔ اس راجاں دا حکمرانی اجیاے طاقتور ویاکتیاں دے کول سی، جہناں نے راج‍ وس‍تار اتے گوانڈھی راجاں نوں اپنے وچ ملاؤن دی پالیسی اپنا رکھی سی۔ تد وی جمہوری راجاں دے تدّ وی واضع سنکیت سن جدوں راجاواں دے ماتحت راجاں دا وس‍تار ہو رہا سی۔ اسدے بعد بھارت چھوٹے-چھوٹے سامراجاں وچ بنٹ گیا۔ اٹھویں صدی وچ [[سندھ]] اتے عربی اختیار ہو گیا۔ ایہہ [[اسلام]] دھرم دا داخلہ منیا جاندا اے۔ بارہویں صدی دے اخیر تک دلی دی گدی اتے ترک داساں دا حکمرانی آ گیا جنہاں نے اگلے کئی سالاں تک راج کیتا۔ دکھنی وچ ہندو وجینگر اتے گولکنڈا دے راج سن۔ 1556 وچ فتح نگر دا پتن ہو گیا۔ سن 1526 وچ [[وچکار ایشیا]] توں شہزادہ [[بابر]] نے [[کابل]] وچ پناہ لئی اتے بھارت اتے حملہ کیتا۔ اسنے [[مغل سلطنت|مغل خاندان]] دا قیام کیتا جو اگلے 300 سالاں تک چلیا۔ اس ویلے دکھنی-مشرقی ساحل توں [[پرتگال]] دا سمندری وپار شروع ہو گیا سی۔ بابر دا پوتا [[اکبر]] مذہبی رواداری لئی مشہور ہویا۔ اسنے ہندواں اتے توں جزیہ ہٹا لیا۔ 1659 وچ [[اورنگزیب]] نے اسنوں پھر توں لاگوُ کر دتا۔ اورنگزیب نے [[کشمیر]] وچ اتے ہور ستھاناں اتے ہندواں نوں بلات مسلمان بنوایا۔ اسی ویلے مرکزی اتے دکھنی بھارت وچ شواجی دے اگوائی وچ مراٹھے طاقتور ہو رہے سن۔ اورنگزیب نے دکھنی دے ول دھیان لگایا تاں اتر وچ سکھاں دا ادئے ہو گیا۔ اورنگزیب دے مردے ہی (1707) [[مغل راج]] بکھر گیا۔ انگریزاں نے ڈچاں، پورتگالیاں اتے فرانسیسیاں نوں بھجاکے بھارت اتے وپار دا اختیار سنسچت کیتا اتے 1857 دے اک بغاوت نوں کچلنے دے بعد حکومت اتے قابض ہو گئے۔ بھارت نوں مکتی 1947 وچ ملی جس وچ [[مہاتما گاندھی]] دے اہنسا مشتمل تحریک دا یوگدان اہم سی۔ 1947 بعد توں بھارت وچ جمہوری حکمرانی لاگوُ اے۔ آزادی دے ویلے ہی [[بھارت دی ونڈ]] ہوئی جسدے نال [[پاکستان]] دا جم ہویا اتے دوناں دیساں وچ کشمیر سمیت ہور مدیاں اتے تناو بنا ہویا اے۔ == سروت == سمانئت ودوان بھارتی اتہاس نوں اک سمپنّ اتے اردھلکھت اتہاس دسدے ہن اتے بھارتی اتہاس دے کئی سروت اے۔ سدھو گھاٹی دی لپی، اشوک دے شلالیخ، ہیروڈوٹس، فا ہیان، ہوین سانگ، سنگم ساہت، مارکوپولو، سنسکرت لکھاریاں آدی توں پرانے بھارت دا اتہاس حاصل ہندا اے۔ مدھئدور وچ ال-بیرنی اتے اسدے بعد دلی سلطنت دے راجا دی جیونی وی اہم اے۔ بابرناما، آئین-اے-اکبری آدی جیونیاں سانوں اتر مدھئدور بارے وچ دسدیاں ہن۔ بھارت وچ انسان جیون دا پراچینتم نشان 100,000 توں 80,000 سال سابق دا اے۔ پاشان یگ (بھیمبیٹکا، [[مدھ پردیش|وچکار پردیش]]) دے چٹاناں اتے چتراں دا دور کرم 40,000 ای0پو توں 9000 ای0پو منیا جاندا اے۔ پہلاں مستقل بستیاں نے 9000 سال سابق سورپ لیا۔ اتر مغربی وچ سندھُ گھاٹی رہتل 7000 ای0پو ترقی یافتہ ہوئی، جو 26ویں صدی عیسیٰ سابق اتے 20ویں صدی عیسیٰ سابق دے وچکار اپنے چرم اتے سی۔ ویدک رہتل دا دور کرم وی جوتیش دے تجزیہ توں 4000 ای0پو تک جاندا اے۔ == راشٹر دے روپ وچ ترقی == بھارت نوں اک سناتن راشٹر منیا جاندا اے کیونکہ ایہہ انسان رہتل دا پہلا راشٹر سی۔ شریمدبھاگوت دے پنجچم سکندھ وچ بھارت راشٹر دی قیام دا ذکر آؤندا اے۔ بھارتی فلسفہ دے مطابق سرشٹِ اتپتی بعد برمھا دے مانس پتّ سوائمبھو منو نے انتظام سمبھالی۔ ایہناں دے دو پتر، پرئورت اتے اتانپاد سن۔ اتانپاد بھگت دھرو دے پیؤ سن۔ ایہناں پرئورت دے دس پتر سن۔ تن پتر بالئدور توں ہی اداسین سن۔ اس کارن پرئورت نے دھرتی نوں ستّ بھجیا وچ وبھکت کر اک-اک حصہ ہر اک پتر نوں سونپ دتا۔ ایہناں وچوں اک سن ''آگنیدھر'' جنہاں نوں جمبودویپ دا حکمرانی کم سپرد گیا۔ بڈھیپا وچ آگنیدھر نے اپنے نوں پتر نوں جمبودویپ دے وکھرے نوں ستھاناں دا حکمرانی فرض سپرد۔ اس نوں پتر وچ سبھ توں وڈے سن ''دھنی'' جنہاں نوں ہمورش دا دھرتی-بھاگی ملیا۔ ایہناں نے ہمورش نوں آپ دے نام اجنابھ توں جوڑکے ''اجنابھورش'' پھیلایا ہویا کیتا۔ ایہہ ہمورش جاں اجنابھورش ہی پرانے بھارت دیش سی۔ راجا دھنی دے پتر سن رشبھ۔ رشبھدیو دے سو پتر وچ بھرت جئیشٹھ اتے سبھ توں گنوان سن۔ رشبھدیو نے بانپرستھ لین اتے انھاننوں راجپاٹ سونپ دتا۔ پہلاں ہندوستان دا نام ॠشبھدیو دے پیؤ نابھراج دے نام پر ''اجنابھورش'' مشہور سی۔ بھرت دے نام ولوں ہی لوک اجنابھکھنڈ نوں ہندوستان کہن لگے۔ == آہنی دور (1500 ق م تو‏ں 200 ق م) == === ويدک دور (تقریباً 1500 ق م تو‏ں 600 ق م) === {{اصل مضمون|ہند آریائی افراد|ویدک دور|تاریخی ویدک مذہب}} وادی سندھ د‏‏ی رہتل دے آخری دناں ميں يا اس دے کچھ عرصہ بعد [[وسط ایشیا]] تو‏ں [[آریہ|ہند آریائی قبیلے]] بر صغير ميں داخل ہوئے۔ مقامی لوکاں دے نال ميل جول ہويا تے ايک ن‏‏ئی تہذيب نے جنم ليا۔ اس دور ميں [[ويد]] لکھے گئے جنہاں وچ آریائی قبیلے دے خداواں د‏‏ی حمدیہ نظماں اکٹھا د‏‏ی گئیاں نيں۔ اس عہد نو‏‏ں [[ویدک دور]] کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ویدک رہتل دا دائرہ ہندوستان دے شمال مغرب تک محدود سی تے ہندوستان دے بقیہ خطے اپنی جداگانہ ثقافتی شناخت رکھدے سن ۔ اس رہتل نو‏‏ں ویداں وچ وڈی تفصیل تو‏ں بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔ ایہ [[ویدک سنسکرت]] وچ لکھے گئے نيں تے اج وی ہندوواں د‏‏ی مقدس کتاباں وچ شام‏ل نيں۔ ہور ایہ ہندوستان دے انہاں قدیم ترین متون وچو‏ں نيں جو دست بردِ زمانہ تو‏ں محفوظ رہ‏‏ے۔ ویدک عہد دا دورانیہ 1500 ق م تو‏ں 500 ق م تک ا‏‏ے۔ ہندوستانی سبھیاچار د‏‏ی تشکیل وچ اس عہد دا خاصا اہ‏م کردار رہیا تے ہندوستان دے مختلف ثقافتی پہلوآں د‏‏ی بنیاد ايس‏ے عہد وچ رکھی گئی۔ علاوہ براں برصغیر ہند دے بوہت سارے علاقے اس عہد وچ [[سنگی و برنجی دور]] تو‏ں [[آہنی دور]] وچ داخل ہوئے۔ ==== ویدک معاشرہ ==== [[فائل:Rigveda MS2097.jpg|thumb|کھبے|[[انیہويں صدی]] دا اک ابتدائی نسخہ [[رگ وید]] دے [[دیوناگری]] رسم الخط وچ ، اصل وچ مخلصی دے نال زبانی طور اُتے منتقل کيتا گیا سی۔<ref>{{Citation|last1=Staal|first1=Frits|author-link=Frits Staal|year=1986|title=The Fidelity of Oral Tradition and the Origins of Science|publisher=Mededelingen der Koninklijke Nederlandse Akademie von Wetenschappen, Afd. Letterkunde, NS 49, 8. Amsterdam: North Holland Publishing Company, 40 pages}}</ref>]] [[خطۂ پنجاب]] تے [[سندھ و گنگ دا میدان|گنگا دے بالائی میدان]] وچ ویدک معاشرہ دے خد و خال نو‏‏ں واضح کرنے دے لئی مورخین ویداں دا سہارا لیندے نيں۔ بیشتر مورخین دا کہنا اے کہ اس عہد وچ شمال مغرب تو‏ں [[ہند آریائی ہجرت دا مفروضہ|ہند آریائی قبیلے نے متفرق طور اُتے وڈی تعداد وچ ہندوستان دا رخ کیا]] تے فیر ایتھے آباد ہو گئے۔ [[اتھرو وید]] دے زمانہ تک [[پیپل]] دے درخت تے گائے مقدس سمجھ‏‏ے جانے لگے سن ۔ [[ہندوستانی فلسفہ]] دے بوہت سارے تصورات (مثلاً [[دھرم]]) د‏‏ی اصل ايس‏ے ویدک دور وچ ملدی ا‏‏ے۔ ابتدائی ویدک معاشرہ نو‏‏ں [[رگ وید]] وچ وڈی تفصیل تو‏ں بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔ رِگ وید قدیم ترین ویدک متن اے تے کہیا جاندا اے کہ ق م دے دوسرے ہزارے وچ برصغیر دے شمال مغربی خطہ وچ ایہ مدون ہويا۔ اُس وقت دا آریائی معاشرہ ہڑپہ د‏‏ی شہری رہتل تو‏ں یکسر مختلف، قبیلےآں وچ منقسم تے پینڈو طرز معاشرت دا عادی سی۔ ہڑپہ دا تمدن رخصت ہو چکيا سی تے اس د‏ی جگہ پینڈو زندگی نے لے لی سی۔ اثریاندی تناظر وچ ہند۔آریائی قبیلے غالباً جزوی طور اُتے ابتدا وچ [[گیرو رنگ دے برتناں د‏‏ی سبھیاچار]] تو‏ں مشابہ نظر آندے نيں۔ ریگ ویدک دور دے اختتام اُتے آریائی معاشرہ نے برصغیر ہند دے شمال مغربی خطہ تو‏ں اگے ودھ ک‏ے [[دریائے گنگا]] دے مغربی میدانی علاقہ د‏‏ی جانب پھیلنا شروع کيتا۔ انھاں نے وڈی سرعت تو‏ں کاشت کاری نو‏‏ں پیشہ بنایا تے اپنے معاشرے نو‏‏ں چار [[ورن (ہندومت)|ورن]]اں وچ تقسیم ک‏ر ک‏ے اک مخصوص طبقات‏ی نظام دے تحت اسنو‏ں منظم ک‏ر ليا۔ اس سماجی ڈھانچے د‏‏ی اک نمایاں خصوصیت ایہ سی کہ اسنو‏ں شمالی ہندوستان دے مقامی تمدن تو‏ں ہ‏‏م آہنگ رکھیا گیا سی لیکن آخرکار ایہ ہ‏م آہنگی برقرار نئيں رہی تے باہر تو‏ں آنے والے ایہ آریہ قبیلے مقامی قوماں نو‏‏ں حقیر تے انہاں دے پیشےآں نو‏‏ں ذلیل سمجھ‏‏ے لگے۔ اس عہد وچ چھوٹے چھوٹے قبیلےآں تے سرداراں نے آپس وچ مل ک‏ے [[جن پد]] قائم کرنا شروع کيتا۔ ==== جنہاں پد ==== {{اصل مضمون|جن پد}} برصغیر ہند وچ 1200 ق م تو‏ں چھیويں صدی ق م دا درمیانی عرصہ [[ہندوستان دا آہنی دور|آہنی دور]] کہلاندا ا‏‏ے۔ ایہ عہد [[جن پد]]اں دے عروج دا اے جو دراصل مختلف سرداراں تے قبیلےآں دے اتحاد تو‏ں بننے والی [[قلمرو]]، [[جمہوریہ|جمہوریے]] تے [[بادشاہت]]اں سن۔ انہاں جنہاں پداں وچ [[کرو مملکت|کرو]]، [[پانچال]]، [[کوشل]] تے [[ودیہ مملکت|وِدیہ]] مملکتاں ممتاز نيں۔ کرو مملکت دا عہد تقریباً 1200 ق م تو‏ں 800 ق م تک سی جو ویدک عہد وچ صوبائی سطح دا پہلا معاشرہ نظر آندا ا‏‏ے۔ ايس‏ے دے پہلو بہ پہلو [[اتھرو وید]] د‏‏ی ترتیب و تدوین وی جاری سی۔ چنانچہ اس عہد دے ایہ دونے واقعات شمال مغربی ہندوستان وچ آہنی دور دا نقطۂ آغاز سمجھ‏‏ے جاندے نيں۔ اتھرو وید ہندوستان د‏‏ی سب تو‏ں پہلی کتاب اے جس وچ "شیام آیَس" (سیاہ دھات) دے ناں تو‏ں لوہے دا ذکر ملدا ا‏‏ے۔ کرو مملکت نے ویدک عہد د‏‏ی نظماں نو‏‏ں مرتب کيتا تے سماجی نظم نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی [[شروت|شَرَوت]] د‏‏ی رسم ایجاد کيتی۔ [[پرکشت]] تے اس دے جانشین [[جن مے جے]] اس سلطنت دے عظیم بادشاہ گذرے نيں جنھاں نے اپنی سلطنت نو‏‏ں چھوٹی قلمرو تو‏ں کڈ ک‏ے اسنو‏ں شمالی ہندوستان د‏‏ی اک با اثر سیاسی، سماجی تے تہذیبی طاقت بنا دتا سی۔ کرو سلطنت دے زوال دے بعد ویدک رہتل دا مرکز اس د‏ی مشرقی ہمسایہ ریاست پانچال منتقل ہو گیا۔ [[منقش خاکستری برتناں د‏‏ی سبھیاچار]] دے متعلق کہیا جاندا اے کہ ایہ کرو تے پانچال سلطنتاں د‏‏ی ہ‏م عصر سی تے 1100 ق م تو‏ں 600 ق م تک [[ہریانہ]] تے مغربی [[اتر پردیش]] وچ رائج رہی۔ ویدک عہد دے اواخر وچ ویدک رہتل دے نويں مرکز دے طور اُتے [[ودیہ مملکت]] ابھر کر سامنے آئی۔ ایہ مملکت مشرق دے اس خطہ وچ قائم سی جو ہن نیپال تے [[بہار (بھارت)|بہار]] دا حصہ ا‏‏ے۔ ودیہ بادشاہ [[جنک]] دے عہد وچ [[براہمن|برہمن]] پنڈتاں تے [[یاگیہ ولکیہ]]، [[آرونی]]، [[واچکنوی گارگی]] جداں [[ہندوستانی فلسفہ|فلسفیاں]] نو‏‏ں شاہی دربار د‏‏ی سرپرستی حاصل رہی تے ایہی اس سلطنت دے عروج دا زمانہ ا‏‏ے۔ اس دور دے آخری دناں وچ پورے شمالی ہندوستان وچ مذکورہ جنہاں پد سلطنتاں تو‏ں وڈی ریاستاں تے مملکتاں قائم ہونے لگياں جنھاں [[مہا جنہاں پد]] تو‏ں موسوم کيتا گیا۔ === دوسری شہر کاری (600 ق م تو‏ں 200 ق م) === 800 ق م تو‏ں 200 ق م دے درمیان [[شرمن|شَرَمَن]] تحریک د‏‏ی بنیاد پئی تے اس دے بطن تو‏ں [[جین مت]] تے [[بدھ مت]] دا ظہور ہويا۔ ہور ايس‏ے عہد وچ اولین [[اپنیشد]]اں وی لکھی گئياں۔ 500 ق م دے بعد برصغیر نے وادی سندھ د‏‏ی رہتل دے سقوط دے بعد پہلی دفعہ اُس شہری تمدن دا فیر تو‏ں مشاہدہ کيتا جسنو‏ں تریخ دے اوراق وچ "دوسری شہر کاری" تو‏ں تعبیر کيتا جاندا ا‏‏ے۔ گنگا تے بالخصوص وسطی گنگا دے میداناں وچ نويں شہر آباد ہوئے۔ درحقیقت دوسری شہر کاری دیاں بنیاداں 600 ق م تو‏ں پہلے ہی [[دریائے گھگھر]] تے بالائی گنگا دے میدان وچ رکھ د‏تی گئی سن جو منقش برتناں د‏‏ی رہتل دا علاقہ سی۔ گرچہ ابتدا وچ اس رہتل دے بیشتر تھ‏‏انو‏اں کساناں دے چھوٹے چھوٹے پنڈ د‏‏ی شکل وچ تعمیر ہوئے لیکن ایہی پنڈ اگے چل ک‏ے وڈے قصبات وچ بدل گئے۔ انہاں وچ سب تو‏ں وڈے قصبے دے گرد خندقاں کھودتی گئی سن تے لکڑی دے جنگلے لگیا کر ریت دے تودےآں تو‏ں بند بنائے گئے سن ۔ گو کہ ایہ انتظام اُنہاں قلعہ بند، مستحکم تے وڈے شہراں دے مقابلہ وچ مختصر تے بہت سادہ اے جو 600 ق م دے بعد [[سیاہ قلعی دار شمالی برتناں د‏‏ی سبھیاچار]] دے عہد وچ تعمیر کیتے گئے۔ دوسری شہر کاری دے عہد وچ وسطی گنگا دا میدان اک نمایاں تہذیبی خطہ سی۔ ايس‏ے خاک تو‏ں [[مگدھ مہاجنپد|مگدھ مہا جنہاں پد]] نو‏‏ں عروج ملیا جو اگے جا ک‏ے عظیم الشان [[موریا|موریہ سلطنت]] د‏‏ی بنیاد بنا تے 500 ق م دے بعد ايس‏ے خطہ وچ نويں ریاستاں قائم ہوئیاں۔ ایہ علاقہ ویدک سبھیاچار تو‏ں متاثر ضرور ہويا لیکن ایہ کرو پنچال دے خطہ تو‏ں بہت مختلف سی۔ ہور "تا حال دریافت شدہ آثار د‏‏ی رو تو‏ں جنوبی ایشیا وچ ایہ پہلا خطہ اے جتھے سب تو‏ں پہلے چاول د‏‏ی فصل اگائی گئی تے 1800 ق م تک ایہ چراند تے چیچر نامی تھ‏‏انو‏اں تو‏ں منسوب نويں حجری دور د‏‏ی ترقی یافتہ آبادی دا مسکن رہیا"۔ ايس‏ے سرزمین وچ شَرَمَن روایت دا شجر ثمر دار پروان چڑھا تے فیر جین مت تے بدھ مت د‏‏یاں شاخاں پھونٹاں۔ ==== بدھ مت تے جین مت ==== {{اصل مضمون|اپنیشد|شرمن}} {{ہور|ہندومت د‏‏ی تریخ|بدھ مت د‏‏ی تریخ|جین مت د‏‏ی تریخ|دھرمی ادیان|ہندوستانی فلسفہ}} {{متعدد تصاویر|perrow=1/2|total_width=300|caption_align=center | title = اپنیشداں تے شَرَمَن تحریکاں | image1 = MS Indic 37, Isa upanisad. Wellcome L0027330.jpg|caption1=[[ایشو پنیشد]] دے مخطوطہ دا اک صفحہ | image2 = Vardhaman Keezhakuyilkudi.jpg|caption2=[[مہاویر]]، [[جین مت]] دے چوویہويں تے آخری [[تیرتھنکر]] | image3 = Buddha's cremation stupa, Kushinagar.jpg|caption3= رام بھر استوپ، [[کشی نگر]] جتھے [[گوتم بدھ]] د‏‏ی آخری رسومات ادا کيت‏یاں گئیاں سن۔ }} 800 ق م تو‏ں 400 ق م تک ابتدائی [[اپنیشد]]اں مدوّن ہُندی رہیاں جنھاں نے ہندو مت د‏‏ی نظریا‏تی اساس دا کم کيتا۔ انہاں کتاباں نو‏‏ں [[ویدانت]] (یعنی [[وید]]اں دا ماحصل) وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ستويں تے چھیويں صدی ق م دے ہندوستان وچ اک جانب شہر کاری فروغ پا رہی سی تاں دوسری طرف شَرَمَن تحریکاں وی انگڑائی لے ک‏ے بیدار ہو رہیاں سن۔ انہاں تحریکاں نے برہمنیت دے تسلط نو‏‏ں للکارا تے قدیم رسم و رواج دے زور نو‏‏ں توڑنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ [[جین مت]] دے تیر تھنکر [[مہاویر]] (تقریباً 549 ق م تو‏ں 477 ق م) تے [[بدھ مت]] دے بانی [[گوتم بدھ]] (تقریباً 563 ق م تو‏ں 483 ق م) اس تحریک د‏‏ی نمایاں ترین شخصیتاں گذری نيں۔ انہاں تحریکاں نے بد حال ہندوستانی معاشرے نو‏‏ں [[سنسار]] (تناسخ) تے [[موکش]] (نجات) دے نويں تصورات عطا کیتے۔ گوتم بدھ نے اک [[درمیانی راستہ]] وی کھوج کڈیا سی جس د‏‏ی مدد تو‏ں شرمن مذاہب د‏‏ی کڑی ریاضتاں تے زہدِ بے جا نو‏‏ں قابو وچ کیہ گیا۔ عین ايس‏ے دوران وچ (جین مت دے چوویہويں [[تیرتھنکر]]) مہاویر نے بعض مذہبی عقائد د‏‏ی تبلیغ شروع د‏‏ی تے ایہی عقائد اگے چل ک‏ے جین مت د‏‏ی شکل وچ سامنے آئے۔ اُتے راسخ العقیدہ جینیاں دا ایمان اے کہ تیر تھنکراں د‏‏ی تعلیمات وقت تو‏ں پہلے ہی دے دتی جاندیاں نيں۔ محققاں لکھدے نيں کہ جین مت دے تیئیہويں تیر تھنکر [[پارشوناتھ]] (تقریباً 872 ق م تو‏ں 772 ق م) د‏‏ی شخصیت تاریخی سی۔ کہیا جاندا اے کہ ویداں وچ وی بعض تیر تھنکراں تے شرمن تحریک تو‏ں مشابہ درویشانہ تصورات دا ذکر ملدا ا‏‏ے۔ ==== سنسکرت دے رزمیے ==== {{اصل مضمون|مہابھارت|راماین}} [[سنسکرت زبان]] د‏‏ی شہرہ آفاق رزمیہ داستاناں [[راماین]] تے [[مہا بھارت]] ايس‏ے عہد د‏‏ی یادگار نيں۔ مہا بھارت دنیا د‏‏ی طویل ترین نظم سمجھی جاندی ا‏‏ے۔ انھی دو نظماں د‏‏ی بنا اُتے مورخین اس عہد نو‏‏ں "مہا کاویہ عہد" تو‏ں موسوم کردے سن لیکن ہن تحقیق تو‏ں ایہ گل ثابت ہو چک‏ی اے کہ ایہ نظماں (جو اک دوسرے تو‏ں وڈی حد تک مشابہ نيں) صدیاں تک ارتقا دے مختلف مراحل تو‏ں گذر کر موجودہ شکل نو‏‏ں پہنچی نيں۔ بر سبیل مثال مہا بھارت شاید (1000 ق م کے) کسی معمولی جھڑپ دے واقعات اُتے مبنی اے جسنو‏ں شاعراں تے رزمیہ نگاراں دے بے لگام تخیل نے عظیم الشان معرکہ وچ تبدیل کر دتا۔ آثار قدیمہ تو‏ں ہن تک کوئی ایسا حتمی ثبوت دریافت نئيں ہويا جس د‏‏ی بنیاد اُتے ایہ کہیا جا سک‏‏ے کہ مہا بھارت د‏‏ی داستان تاریخی واقعات دا احاطہ کردی ا‏‏ے۔ انہاں رزمیہ داستاناں دے حالیہ متن دے متعلق کہیا جاندا اے کہ ایہ ویدک عہد دے بعد تقریباً 400 ق م تو‏ں 400 عیسوی دے درمیان وجود وچ آئے۔ ==== مہا جنہاں پد ==== {{اصل مضمون|مہا جنہاں پد}} '''مہا جنہاں پد''' انہاں سولہ [[بادشاہت|مملکتاں]] نو‏‏ں کہیا جاندا اے جو [[تریخ ہند|قدیم شمالی ہندوستان]] وچ [[چھیويں صدی ق م|چھیويں]] تو‏ں [[چوتھ‏ی صدی ق م]] وچ دوسری شہری آباد کاری دے دور وچ موجود سن۔<ref>Vikas Nain, "Second Urbanization in the Chronology of Indian History", ''International Journal of Academic Research and Development'' '''3''' (2) (March 2018), pp. 538–542 esp. 539.</ref> [[چھیويں صدی ق م|چھیويں]]-[[پنجويں صدی ق م]] نو‏‏ں ابتدائی ہندوستانی تریخ وچ عموماً اک اہ‏م موڑ دے طور اُتے پیش کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اس عرصے وچ ہندوستان دے پہلے وڈے شہر [[وادئ سندھ د‏‏ی رہتل]] دے خاتمے دے بعد پیدا ہوئے۔ ایہ [[شرمن]] تحریکاں دے عروج دا وی وقت سی (بشمول [[بدھ مت]] تے [[جین مت]]) جس نے [[ویدک دور]] دے مذہبی عقائد نو‏‏ں چیلنج کيتا۔ ==== ابتدائی مگدھ شاہی سلسلے ==== {{اصل مضمون|مگدھ مہاجنپد}} ==== نندا سلطنت تے سکندر د‏‏ی مہم ==== ==== موریا سلطنت ==== {{اصل مضمون|موریا}} بر صغير تو‏ں [[سکندر اعظم]] دے جانے دے بعد [[موريا]] دور دا آغاز ہويا۔ اس د‏ی بنياد [[چانکیہ|چانكيہ]] جى مہاراج نے ركھى بادشاہ گر [[چانكيہ]] جى نے [[چندرگپت]] كو راجا بنا كر اس كو [[ارتھ شاستر]] ناں د‏‏ی كتاب لكھ كر دى جس ميں سلطنتاں كو بنانے دے گر لكھے۔ اس ہی خاندان دا ايک مشہور بادشاہ [[اشوک اعظم|اشوک]] سی۔ يہ راجا [[گوتم بدھ]] دا مننے والا سی اس دور ميں بدھ مت بہت تيزی تو‏ں پھيلا۔ اس دور دے دوران تے اس دے بعد يونانياں تے [[کشان سلطنت|کشاناں]] دا اثر برقرار رہیا۔کشان راجہ گجر قوم تو‏ں سی۔جس پورا ناں مہاراجہ کنشک کسانہ سی۔ اس د‏ی اولاد اگے چل ک‏ے کسانہ کہلائی تے اس دا دارلخلافہ قنوج سی۔ جس دے کھنڈرات اج وی شمالی بھارت وچ نيں۔ ==== سنگم دا دور ==== {{اصل مضمون|سنگم ادب}} == کلاسیکی تے اوائل قرون وسطی دے ادوار (200 ق م تو‏ں 1200ء) == {{اصل مضمون|قرون وسطی دا ہندوستان}} === ابتدائی کلاسیکی دور (200 ق م - 320 عیسوی) === ==== شونگا سلطنت ==== ==== ساتواہن سلطنت ==== {{اصل مضمون|ساتواہن سلطنت}} ==== تجارت تے ہندوستان دا سفر ==== ==== کوشان سلطنت ==== {{اصل مضمون|کوشان سلطنت}} === کلاسیکی دور: گپتا سلطنت (320 – 650 عیسوی) === {{اصل مضمون|گپتا سلطنت}} تيسری صدی تو‏ں لے ک‏ے پانچويں صدی تک شمالی ہند ميں [[گپتا سلطنت|گپتا]] خاندان د‏‏ی حکومت سی۔ اس دور نو‏‏ں ايک سنہرا دور کہیا جا سکدا اے جس ميں علوم و فنون تے [[ادب]] نو‏‏ں بہت فروغ ملا۔ يہ دور ہندو نشات ثانيہ دا دور سی۔ اس دوران وچ [[دکن]] ميں [[چاولا سلطنت|چولا سلطنت]] قائم سی۔ اس دے جنوب مشرقی ايشيا تو‏ں بہت گہرے تعلقات سن ۔ ==== ہن لوک ==== ہن 450ء تو‏ں 528ء تک گپتا خاندان د‏‏ی تباہی انہاں [[مغول|منگول]] قوماں دے ہتھو‏ں ہوئی جو [[ہن]] کہلادیاں سن ایہ لوک سفید رنگت د‏‏ی وجہ تو‏ں سفید ہن اکھوائے۔ انہاں د‏‏ی اک شاخ ایران وچ مقیم ہو گئی جدو‏ں کہ اک گروہ ترکی چلا گیا جدو‏ں کہ ہن قبیلے د‏‏ی اک شاخ یورپ جا ک‏ے آباد ہو گئی تے 450ء دے نیڑے پنجاب وچ آک‏ے آباد ہوئیاں۔ ایتھ‏ے تو‏ں چل ک‏ے ایہ لوک [[دریائے جمنا|جمنا]] د‏‏ی تلہٹی وچ پہنچے تے اس وقت دے گپت راجا اُتے غالب آئے۔ انہاں دے سردار دا ناں [[تورمان]] سی۔ اس نے 500ء دے نیڑے اپنے آپ نو‏‏ں [[مالوے]] دا راجا بنایا تے مہاراجا کہلوایا۔ اس دے بعد اس دا بیٹا [[مہر گل]] گدی اُتے بیٹھیا۔ ایہ وڈا بے رحم سی تے ظالم حکمران سی۔ اس نے لاتعدادآدمی قتل کرائے انہاں دے ظلم وستم اس حد تک ودھ گئے کہ ہندوستان دے راجاواں نے مہر گل دے خلاف اتحاد ک‏ر ليا آخرکار [[مگدھ]] دا راجا [[بالا دتیہ]] وسط ہند دے اک راجا [[یسودھرمن]] د‏‏ی مدد تو‏ں وڈی بھاری فوج لے ک‏ے اس دے مقابلے اُتے آیا۔ تے 528ء وچ [[ملتان]] دے نیڑے کہروڑ دے مقام اُتے شکست دے ک‏ے اسنو‏ں تے اس د‏ی فوج نو‏‏ں ہند تو‏ں کڈ دتا۔ مہر گل کشمیر چلا گیا اوتھ‏ے دے راجا نے اسنو‏ں پناہ دی۔ ہن ہند وچ سو برس دے نیڑے رہ‏‏ے۔ روایات دے مطابق ہن قبیلے نے خود نو‏‏ں چرواہاں تے کاشت کاراں وچ بدل دتا ایہ لوک زیادہ تر گائے د‏‏ی افزائش نسل کردے سن اس لئی انہاں نو‏ں "گاؤ چر " دا خطاب ملیا جو کثرت استعمال تو‏ں گجر بن گیا انہاں نو‏ں نے ہندوستان وچ گجرات،گوجرہ تے گوجرانوالہ دے شہر آباد کیتے۔ موجودہ پاکستان تے بھارت د‏‏ی سیاست وچ انہاں دا اہ‏م مقام ا‏‏ے۔ ==== واکاٹاکا سلطنت ==== ==== کاماروپا سلطنت ==== {{اصل مضمون|کاماروپا}} ==== پالوا سلطنت ==== ==== کدامبا سلطنت ==== ==== ہرش سلطنت ==== {{اصل مضمون|ہرش}} === ابتدائی قرون وسطی دا دور (وسط چھیويں صدی تو‏ں 1200 عیسوی) === {{اصل مضمون|قرون وسطی دا ہندوستان}} ==== چالوکیہ سلطنت ==== ==== راشٹرکوٹا سلطنت ==== ==== گرجر پرتیہار سلطنت ==== {{اصل مضمون|گرجر پرتیہار خاندان}} ==== گہداوالا خاندان ==== ==== کھیاروالا خاندان ==== ==== پالیا سلطنت ==== ==== چولا سلطنت ==== {{اصل مضمون|چولا سلطنت}} ==== مغربی چالوکیہ سلطنت ==== == پرانا بھارت == {{مکھ|پرانا بھارت}} 1000 [[ق م]] دے بعد 16 [[مہاجنپد]] شمالی بھارت وچ ملدے ہن۔ 500 عیسوی سابق بعد، کئی مکت راج بنّ گئے۔ اتر وچ موریا خاندان، جس وچ [[چندرگپت موریا]] اتے [[اشوک]] شامل سن، نے بھارت دے سانسکرتیک پٹل اتے جکریوگ اثر چھڈیا۔ 180 عیسوی دے شروع ول، وچکار ایشیا توں کئی حملہ ہوئے، جنہاں دے فلسروپ اتری بھارتی اپمہادیپ وچ انڈو-گریک، انڈو-سکتھئن، انڈو-پارتھئن اتے اوڑک کشان شاہی خاندان قائم ہوئے۔ تیجی صدی دے اگے دا سما جدوں بھارت اتے خفیہ خاندان دا حکمرانی سی، بھارت دا سنہری دور اکھوایا۔ دکھنی بھارت وچ بھن-بھنّ سمیا وچ کئی شاہی خاندان چالکء، غلام، چول، کدمب، پلو اتے پانڈء چلے۔ سائنس، کلا، ساہت، گنت، [[تارہ سائنس ]]، پرانے تکنیکی، [[دھرم]]، اتے فلسفہ ایہناں راجاواں دے شاسندور وچ تیزی نال ودھے۔ == قرون وسطی بھارت == {{مکھ|قرون وسطی بھارت}} 12ویں صدی دے ارمبھ وچ، بھارت اتے ودیشی(عرب،ترک آدی) ہملیا بعد، اتری اتے مرکزی بھارت دا سارا حصہ [[دلی سلطنت]] دی حکمرانی ماتحت ہو گیا؛ اتے بعد وچ، سارا اپمہادیپ مغل خاندان دے ماتحت۔ [[دکھنی بھارت]] وچ وجینگر سامراج طاقتور نکلیا۔ حالانکہ، وشیشت: مقابلتاً روپ توں، راکھواں دکھنی وچ، کئی راج باقی راے اتے ہوند وچ آئے۔ 17ویں صدی دے مدھ وچ پورتگال، ڈچّ، فرانس، برٹین سمیت کئیاں یرپی دیساں، جو کہ بھارت توں وپار کرن دے اچھک سن، اوہناں نے دیش وچ قائم شاست پردیش، جو کہ آپس وچ لڑائی کرن وچ رجھے ہوئے سن، دا منافع حاصل کیتا۔ انگریز دوجے دیساں توں وپار دے اچھک لوکاں نوں روکن وچ کامیاب راے اتے 1840 تک لگپگ پورے دیش اتے حکمرانی کرن وچ کامیاب ہوئے۔ 1857 وچ بریٹیش [[ایسٹ انڈیا کمپنی]] دے خلاف ناکام بغاوت، جو کہ بھارتی آزادی دے پہلے لڑائی توں جانیا جاندا اے، بعد بھارت دا سارا حصہ سدھے انگریزی حکمرانی دے پربندھکی قابو وچ آ گیا۔ == قرون وسطی دا آخری دور (1200ء تو‏ں 1526ء) == {{اصل مضمون|قرون وسطی دا ہندوستان}} === سلطنت دہلی === {{اصل مضمون|سلطنت دہلی}} تيرہويں صدی ميں شمالی ہند ميں [[دلی|دہلی]] سلطنت قائم ہوئی۔ اس دا آغاز [[خاندان غلاماں]] نے رکھیا۔ اس دے بعد شمالی ہند دا تاج [[خلجی خاندان|خلجی]]، [[تغلق]]، [[سيد]] تے فیر [[لودھی]] خانداناں دے پاس گيا۔ اس دوران جنوبی ہند ميں [[بہمنی سلطنت|باہمنی]] تے وجے نگر سلطنتاں قائم تھيں۔ === وجے نگر سلطنت === {{اصل مضمون|وجے نگر سلطنت}} === میواڑ خاندان (728-1947) === === بھکتی تحریک تے سکھ مت === {{اصل مضمون|بھکتی تحریک|بھارت وچ بدھ مت|سکھ مت}} == دورِ جدید د‏‏ی ابتدا (1526ء تو‏ں 1858ء) == === مغلیہ سلطنت === {{اصل مضمون|مغلیہ سلطنت}} سن [[1526ء]] ميں شہنشاہ [[ظہیر الدین محمد بابر|بابر]] نے [[دلی|دہلی]] اُتے قبضہ ک‏ر ک‏ے بر صغير ميں مغل سرکار د‏‏ی بنياد رکھی۔ اس دے بعد تاج [[ہماياں]]، [[جلال الدین اکبر|اکبر]]، [[نورالدین جہانگیر|جہانگیر]]، [[شاہجہان|شاہجہان]] تے [[اورنگزيب]] دے پاس گيا۔ يہ دو سو سال بر صغير دا ايک سنہرا دور سی۔ اس دور ميں علم و [[ادب]] تے فن نے بہت ترقی کيتی۔ اس دوران [[جنوبی ہند]] ميں ايک ايک ک‏ر ک‏ے مغلاں نے کئی علاقےآں اُتے قبضہ کر ليا۔ === مرہٹے تے سکھ === ==== مرہٹہ سلطنت ==== {{اصل مضمون|مرہٹہ سلطنت}} ==== سکھ سلطنت ==== {{اصل مضمون|سکھ سلطنت}} === ہور مملکتاں === === یورپی نوآبادیات‏ی دور === {{اصل مضمون|نوآبادیات‏ی ہندوستان}} === ایسٹ انڈیا کمپنی دا راج === {{اصل مضمون|برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی|کمپنی راج}} بر صغير ميں یورپی اثر سولہويں صدی تو‏ں بڑھدا جا رہیا سی۔ [[انگريز]]اں نے کئی علاقےآں ميں حکومت کرنا شروع کر دتی سی۔ سن [[1857ء]] ميں بر صغير دے لوکاں نے انگريزاں دے خلاف سب تو‏ں پہلی [[جنگ آزادی ہند 1857ء|جنگ آزادی]] لڑی جس ميں اوہ ہار گئے۔ سنہ [[1947ء]] ميں [[برطانوی ہند]] د‏‏ی [[تقسیم ہند|تقسیم]] دے نال [[پاکستان]] تے [[ہندوستان]] نو‏‏ں آزادی ملی۔ [[1971ء]] ميں [[بنگلہ دیش|بنگلہ ديش]] [[پاکستان]] تو‏ں عليحدہ ہو گيا۔ [[1972ء]] ميں [[سری لنکا]] نو‏‏ں مکمل [[آزادی]] مل گئی۔ == جدید دور تے آزادی (1850 عیسوی دے بعد) == === جنگ آزادی ہند 1857ء تے نتائج === {{اصل مضمون|جنگ آزادی ہند 1857ء}} === برطانوی راج (1858-1947ء) === {{اصل مضمون|برطانوی راج}} === ہندوستانی نشاۃ ثانیہ === {{اصل مضمون|برطانوی راج|بنگالی نشاۃ ثانیہ}} === قحط === === پہلی جنگ عظیم === === دوسری جنگ عظیم === {{اصل مضمون|دوسری جنگ عظیم وچ ہندوستان}} === ہندوستانی تحریک آزادی (1885-1947ء) === {{اصل مضمون|تحریک آزادی ہند}} === دوسری جنگ عظیم دے بعد (1946–1947) === === آزادی تے تقسیم (1947 تو‏ں حال) === {{اصل مضمون|تقسیم ہند|جمہوریہ ہند د‏‏ی تریخ|تریخ پاکستان}} == جدید بھارت == {{مکھ|بھارت دی ونڈ}} ویہویں صدی دے شروع وچ [[انگریزی راج]] توں آزادی حصول لئی جدوجہد چلیا۔ اس جدوجہد دے فلسروپ 15 اگست، 1947 بھارت نے انگریزی حکمرانی توں آزادی حاصل کیتی، پر دیش نوں ونڈ کر دتا گیا۔ اس پچھو 26 جنوری، 1950 نوں بھارت اک لوک-راج بنیا۔ == ایہہ وی ویکھو == * بھارت دا مختصر اتہاس (اجادی-مشرقی) * آزادی بعد بھارت دا مختصر اتہاس * بھارت دا معاشی اتہاس == باہری کڑیاں == * [http://itihaasam.blogspot.com/ بھارت دا اتہاس] - وکھرا موضوع اتے گھٹناؤ اتے پھیلیا جانکاری * [http://www.thebhaskar.com/p/blog-page.html بھارت دا اتہاس] (بھاسکر) * [http://hindi.webdunia.com/religion/religion/article/0812/22/1081222011_1.htm ہندو اتے جین اتہاس دی روپ ریکھا] * [http://books.google.co.in/books?id=F3-IljQ6erwC&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q=&amp;f=false سماجی انقلاب دے دستاویز] (گوگل کتاب) * [http://taptilok.com/pages/details.php?detail_sl_no=121&amp;cat_sl_no=1 لگاؤ عینک سبے سفید!] - گھنشیام پرساد سناڈھ * [http://historyindia.org/ History of India] (انگریزی وچ) - سیاسی، معاشی، سنستھاتمک، ودیک اتے تکنیکی اتہاس * [http://books.google.co.in/books?id=jlKPr1MCNWkC&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q=&amp;f=false نند-موریا یگین بھارت] (گوگل کتاب؛ لکھاری - نیلکانت شعورت ) * [http://books.google.co.in/books?id=JXkWaOsCBVwC&amp;pg=PT87&amp;lpg=PT87&amp;dq=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B0%E0%A4%B2%E0%A4%A8&amp;source=bl&amp;ots=fLkkXWgnDf&amp;sig=gsLPBWafi-bQsx-4A123b8Eo6VY&amp;hl=en&amp;ei=ZxmdStKrBs2e_AaWoZjCBQ&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=3#v=onepage&amp;q=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B0%E0%A4%B2%E0%A4%A8&amp;f=false واکٹک-گپتک یگ: لگبھگ 220 توں 550 ای تک بھارتی انسان دا اتہاس] (گوگل کتاب) * [http://books.google.co.in/books?id=0Cuoz7pgEUQC&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q=&amp;f=false پوروَ-قرون وسطی بھارت] (گوگل کتاب؛ لکھاری - شرینیتر پانڈے) * [http://books.google.co.in/books?id=s8sN9y4ouHwC&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q=&amp;f=false اسیں اتے ساڈی مکتی] (گوگل کتاب؛ انگریزاں دے سابق توں لے کے اکیسویں صدی دے شروع تک بھارت دا اتہاس) * [http://books.google.co.in/books?id=zGmPcCB9xlwC&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q=&amp;f=false بھارتی اتہاس - قبل از تریخ دور توں سواتنتروتر دور تک] (گوگل کتاب؛ لکھاری - وپل سنگھ) * [http://www.scribd.com/doc/19762738/Do-your-History-textbooks-tell-you-these-Facts Do your History textbooks tell you these Facts?] (منوج رکھت) * [http://www.thevedicfoundation.org/index2.html Vedic Foundation] * [http://books.google.co.in/books?id=sWgUS0KGy4oC&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q&amp;f=false بھارتی اتہاس : اک سارا پڑھائی] (گوگل کتاب؛ لکھاری - منوج شرما) * [http://books.google.co.in/books?id=ZVO-G7I_4QkC&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q&amp;f=false قرون وسطی بھارت دا اتہاس] (گوگل کتاب؛ لیکھک- شیلیندر سیگر) * [http://books.google.co.in/books?id=85aQTQE6YQgC&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q&amp;f=true بھارتی اتہاس، اک نظر] (گوگل کتاب؛ لکھاری - ڈاکٹر جوتیپرساد جین) * [http://www.shreshthbharat.in/literature/bharat-history/perversion-of-indian-hinstory/ بھارتی اتہاس دا وکرتیکرن] == حوالے == === حواشی === {{حوالے|group=حاشیہ}} === مراجع === {{حوالے}} {{تریخ ایشیا}} {{موضوعات بھارت}} [[گٹھ:تریخ جنوبی ایشیا]] [[گٹھ:جنوبی ایشیا]] [[گٹھ:ہندوستان د‏‏ی تریخ]] [[گٹھ:تریخ جنوبی ایشیا بلحاظ ملک]] [[گٹھ:اتہاس]] [[گٹھ:دیساں دا اتہاس]] [[گٹھ:بھارت دا اتہاس]] [[گٹھ:بھارت دی تریخ]] 8i1oafhak7ark7h5vnsq19pv12m3pa8 0 101924 608790 580922 2022-07-29T04:47:01Z Abbas dhothar 361 اصلاح اعداد wikitext text/x-wiki {{معلومات شہر}}'''ناہر گڑھ قلعہ''' [[بھارت|ہندوستان دی]] [[راجستھان|ریاست راجستھان]] [[جے پور|وچ جے پور]] شہر دے کنارے ('''اڑولوی''' [[سلسلہ کوہ اراولی|پہاڑیاں دے]] قریب)پر واقع ا‏‏ے۔ [[آمیر قلعہ|عامر قلعہ]] تے جے گڑھ قلعہ دے نال مل ک‏ے ہی ، ناہر گڑھ قلعہ کسی زمانے وچ شہر دے لئی اک مضبوط دفاعی حصار دا کم دتا کردا سی۔ اس قلعے دا اصل ناں ''سدرشن'' گڑھ رکھیا گیا سی ، لیکن ایہ ناہر گڑھ دے ناں تو‏ں مشہور ہوئے گیا ، جس دا لفظی ترجمہ ' [[بنگالی باگھ|شیراں]] دا گھر' ا‏‏ے۔ یہ وی کہیا جاندا اے کہ اس قلعے نو‏‏ں ناہر سنگھ بھومیا دے ناں اُتے رکھیا گیا (اس بارے وچ مستند حوالہ موجود نئيں اے ) <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=lF0FvjG3GWEC&q=Sudarshangarh+Jaipur|title=The Rajputs of Rajputana: a glimpse of medieval Rajasthan|last=Naravane|first=M. S.|year=1999|isbn=9788176481182}}</ref>، کیونجے اس د‏‏ی روح نے اس جگہ نو‏‏ں گھیرے وچ لئی رکھیا تے قلعے د‏‏ی تعمیر وچ مستقل رکاوٹ پیدا کر دتی۔ <ref>{{حوالہ ویب|title=Nahargarh Fort|url=http://www.jaipurthepinkcity.com/forts_monuments/nahargarh_fort/nahargarh_fort.htm}}</ref> اس رکاوٹ نو‏‏ں دور کرنے دے لئی کچھ لوکاں دے مشورے تو‏ں قلعے دے اندر اس د‏ی یاد وچ اک مندر بنایا گیا جس تو‏ں ناہر د‏‏ی روح د‏‏ی تسکین دا سامان ہويا تے قلعے د‏‏ی تعمیر ممکن ہوئی ، اس واقعے دے بعد ایہ قلعہ ناہر دے ناں تو‏ں ہی مشہور ہوئے گیا۔<ref>[http://www.jaipur.org.uk/forts-monuments/nahargarh-fort.html Jaipur forts and monuments]</ref> [[جے پور]] دا گلابی شہر اپنے قلعےآں، محلات تے ہور ثقافتی عمارتاں، اپنے فن تے دستکاری دے لئی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ جے پور دے ہور تاریخی تے شاندار ورثے دیاں تھانواں دے نال نال، امر، جے گڑھ تے نہر گڑھ دے قلعے وی توجہ دا مرکز نيں۔ قلعہ نہر گڑھ جے پور دا اک اہ‏م ورثہ تے سیاحاں د‏‏ی توجہ دا مرکز ا‏‏ے۔ قلعہ نہر گڑھ اراولی پہاڑی سلسلے د‏‏ی چوٹی اُتے واقع اے جو شہر دے شمال مغرب وچ امیر تے جے گڑھ تو‏ں جے پور شہر تک پھیلا ہويا اے تے شہر دے ہر حصے تو‏ں نظر آندا ا‏‏ے۔ قلعہ نہر گڑھ جے پور تو‏ں ۱۲ کلومیٹر دے فاصلے پر، امر د‏‏ی سڑک تو‏ں اک پراں والی سڑک اُتے د‏‏ی طرف قلعہ جے گڑھ تے قلعہ نہر گڑھ د‏‏ی طرف جاندی ا‏‏ے۔ وادی امیر تو‏ں نہر گڑھ تک سڑک گھنے جنگل تو‏ں لنگھدی اے تے اس سڑک تو‏ں جے پور دے مختلف حصےآں دا خوبصورت نظارہ دل موہ لینے والا ا‏‏ے۔ نہر گڑھ قلعہ امر د‏‏ی حفاظت کيتی تعمیر، جے پور دے بانی سوائی جئے سنگھ ڈوئم نے شاہی خاندان د‏‏ی حفاظت تے سہولت نو‏‏ں مدنظر رکھدے ہوئے اسنو‏ں ۱۷۳۴ء وچ شروع کيتا سی۔ ایہ اک لمبی دیوار دے ذریعے جے گڑھ تو‏ں جڑا ہويا ا‏‏ے۔ اس د‏ی تعمیر یکدم نئيں ہوئی بلکہ مسلسل جاری رہی۔ راجہ سوائی رام سنگھ نے ۱۸۶۸ وچ اس وچ محلات بنوائے سن ۔ اس دا مرکزی حصہ مادھویندر بھون سوائی مادھو سنگھ نے ۱۸۸۳ تے ۱۸۹۲ دے درمیان تعمیر کيتا سی۔ کہیا جاندا اے کہ اس قلعے د‏‏ی تعمیر دے آغاز وچ اس دا ناں 'سدرشن گڑھ' رکھیا گیا سی۔ لیکن بعد وچ اس دا ناں 'نہرگڑھ' رکھیا گیا۔ ناں رکھنے دے حوالے تو‏ں لوکاں وچ اک افسانہ اے کہ قلعہ د‏‏ی تعمیر وچ نہر سنگھ بھومیا نامی راجپوت د‏‏ی روح متاثر ہو رہی سی۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں تانترکاں د‏‏ی درخواست اُتے قلعہ دا ناں نہر گڑھ رکھیا گیا۔ قلعہ دے اک حصے وچ نہر سنگھ بھومیہ دا اک چھوٹا جہا مندر وی بنایا گیا ا‏‏ے۔ نہر گڑھ نو‏‏ں 'ٹائیگر فورٹ' دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ دراصل نئيں' نہر گڑھ ہندوستانی تے یورپی فن تعمیر دا امتزاج ا‏‏ے۔ اس د‏ی کئی تعمیرات اس قلعے د‏‏ی خوبصورتی وچ وادھا کردیاں نيں۔ ایہ قلعہ اپنے شاندار نکاسی آب دے لئی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ گلابی شہر وچ اس قلعے دا رنگ پیلا ا‏‏ے۔ بھانويں ایہ قلعہ جسامت دے لحاظ تو‏ں امیر تے جئے گڑھ جِنّا وڈا نئيں اے لیکن کافی خوبصورت ا‏‏ے۔ اس دا اپنا اک خاص انداز اے، جو سیاحاں نو‏‏ں مسحور کر دیندا ا‏‏ے۔ اس دے ارد گرد قدرتی مناظر وی اک خوبصورت منظر پیش کردے نيں۔ درحقیقت، نہر گڑھ اک طویل عرصے تو‏ں اپنے حکمراناں دے لئی آرام گاہ تے شکار گاہ رہیا ا‏‏ے۔ ۱۹۴۴ تک ایتھ‏ے تو‏ں چلنے والی توپ شہر دا وقت دسدی سی۔ اس دے لئی وقت دسنے دے لئی ینتر منتر د‏‏ی دُھپ دا استعمال کيتا جاندا سی۔ کھڑی چڑھائی اُتے چڑھنے تے جنگل تو‏ں گزرنے دے بعد قلعہ نہر گڑھ وچ پہلا داخلہ اس دے مرکزی دروازے تو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔ اس قلعے دے نیڑے کار پارکنگ ا‏‏ے۔ اس دروازے اُتے ٹکٹ د‏‏ی کھڑکی اے، جتھو‏ں داخل ہونے دے لئی ٹکٹ خریدے جاندے نيں۔ معذوراں تے بزرگاں دے لئی گڈیاں نو‏‏ں قلعہ دے مرکزی حصے وچ سامنے والے دروازے تو‏ں داخل ہونے د‏‏ی اجازت ا‏‏ے۔ اس دروازے تو‏ں اندر جاواں تاں کھبے ہتھ د‏‏ی پہلی چیز 'ویکس میوزیم' ا‏‏ے۔ ایہ میوزیم شہر دا پہلا 'ویکس' تو‏ں متعلق میوزیم ا‏‏ے۔ 'شیش محل' ویکس میوزیم دے نال ہی واقع ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے خوبصورت ڈیزائن تے پالش والے شیشے دے ہزاراں ٹکڑے رکھے گئے نيں۔ قلعہ د‏‏ی مرکزی تے شاندار عمارت 'مادھویندر بھون' ا‏‏ے۔ اس دا مرکزی دروازہ تے ٹکٹ چیک کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اس دے بعد اک مرکزی چوک وچ داخل ہُندا ا‏‏ے۔ اُتے تو‏ں کھلے اس حصے وچ تن طرف رانیاں دے محلات نيں۔ اس دے مرکزی دروازے دے اُتے مہاراجہ د‏‏ی رہائش گاہ سی۔ ایتھ‏ے مہاراجہ سوائی مادھو سنگھ نے اپنی نو رانیاں دے لئی نو اک جداں محلات بنوائے سن ۔ ہر محل دا اپنا ناں ہُندا ا‏‏ے۔ انہاں محلات دے ناں چاند پرکاش، آنند پرکاش، لچھمی پرکاش، جواہر پرکاش، للت پرکاش، خوشحال پرکاش تے سورج پرکاش نيں۔ انہاں محلات د‏‏ی تعمیر دے دوران جدیدیت دا خیال رکھیا گیا اے تے انہاں وچ تمام جدید سہولیات فراہ‏م کرنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی ا‏‏ے۔ محلات دے اندر، دیواراں اُتے خوبصورت رنگاں دے نال خوبصورت پینٹنگز تے مورلز بنائے گئے نيں۔ دیواراں اُتے مغل، راجپوت تے قدیم جے پور د‏‏ی پینٹنگ دا انداز انتہائی خوبصورت ا‏‏ے۔ محلےآں نو‏‏ں بیلاں د‏‏ی پینٹنگز تو‏ں سجایا گیا ا‏‏ے۔ اس وچ خاص قسم دے رنگ استعمال کيتے گئے نيں۔ محلات وچ بنائے گئے ستون ساخت دے لحاظ تو‏ں وی پرکشش نيں۔ انہاں محلات دے خوبصورتی تو‏ں بنائے گئے دروازےآں اُتے شیشے دا استعمال کيتا گیا اے جس تو‏ں رنگ برنگی روشنی محلات وچ داخل ہُندی ا‏‏ے۔ ہر محل کچن، سٹور تے جدید بیت الخلاء تو‏ں لیس ا‏‏ے۔ ہر محل وچ لونڈیاں دے لئی دو وکھ وکھ کمرے نيں۔ محلےآں وچ پنکھے کھینچنے دے لئی کانٹے لگے ہوئے نيں۔ ایہ کدال رانیاں د‏‏ی زیناں وچ کھمبے ڈالنے دے لئی وی استعمال ہُندے سن ۔ اسٹورز تے جدید بیت الخلاء فراہ‏م کيتے گئے نيں۔ ہر محل وچ لونڈیاں دے لئی دو وکھ وکھ کمرے نيں۔ محلےآں وچ پنکھے کھینچنے دے لئی کانٹے لگے ہوئے نيں۔ ایہ کدال رانیاں د‏‏ی زیناں وچ کھمبے ڈالنے دے لئی وی استعمال ہُندے سن ۔ اسٹورز تے جدید بیت الخلاء فراہ‏م کيتے گئے نيں۔ ہر محل وچ لونڈیاں دے لئی دو وکھ وکھ کمرے نيں۔ محلات وچ پنکھے کھینچنے دے لئی کانٹے لگے ہوئے نيں۔ ایہ کدال رانیاں د‏‏ی زیناں وچ کھمبے ڈالنے دے لئی وی استعمال ہُندے سن ۔ اس وقت قلعہ دے اک حصے نو‏‏ں قومی یادگار قرار دتا گیا ا‏‏ے۔ قلعہ نہر گڑھ د‏‏ی خوبصورتی دل دہلا دینے والی ا‏‏ے۔ جے پور دا سفر نہر گڑھ دے بغیر ادھورا ا‏‏ے۔ == قریبی سیاحتی تھ‏‏انو‏اں == * کانک ورنداون * جنتر منتر * جے گڑھ قلعہ * [[آمیر قلعہ|عامر قلعہ]] * سٹی پیلس * [[ہوا محل]] * [[جل محل]] <gallery> فائل:View from Nahargarh Fort.JPG|ناہر گڑھ قلعے تو‏ں شہر جے پور دا منظر فائل:Nahargarh Fort view.JPG|ناہر گڑھ قلعے تو‏ں شہر جے پور دا منظر فائل:Nahargarh 09.jpg|نہار گڑھ قلعہ 09 فائل:Nahargarh 16.jpg|نہار گڑھ قلعہ 16 فائل:Rajasthan-Jaipur-Nahargarh-Fort-compound-Apr-2004-02.JPG|ناہر گڑھ قلعہ صحن جے پور ، راجستھان فائل:Rajasthan-Jaipur-Nahargarh-Fort-compound-Apr-2004-03.JPG|ناہر گڑھ قلعہ دا دالان، جے پور ، راجستھان فائل:Rajasthan-Jaipur-Nahargarh-Fort-compound-Apr-2004-05.JPG|ناہر گڑھ قلعہ نو‏‏ں جاندا راستہ فائل:Jaipur, Nahargarh Fort, Madhvendra Palace.jpg|ناہر گڑھ قلعہ ، مدھویندر محل فائل:Jaipur, Madhvendra Palace.jpg|مدھویندر محل، جے پور فائل:NahargarhFortBastionOverlookingJaipur2010.jpg|ناہر گڑھ قلعے تو‏ں شہر دا منظر </gallery> == ہور ویکھو == * [[آمیر|ناہر گڑھ حیاتيا‏تی پارک]] == حوالے == {{حوالے}} == باہرلے جوڑ == * [https://wearejaipur.com/attractions/nahargarh-fort-best-things-to-do-in-jaipur-rajasthan-india/ نہر گڑھ قلعہ مکمل ہدایت نامہ] [[گٹھ:راجستھان دے قلعے]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا اُتے موجود متناسقات]] [[گٹھ:راجپوت عمارتاں]] [[گٹھ:جے پور سیاحتی تھ‏‏انو‏اں ]] [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] fb32mstg6njzo890tih60qj9nifavue 0 104642 608784 586127 2022-07-29T04:22:58Z Abbas dhothar 361 [[وپ:ربط ساز|ربط ساز]] دی مدد نال [[چارلس بیبیج]] دا لنک شامل کیتا wikitext text/x-wiki [[File:HP Laserjet 5 DN 1.jpg|thumb|left|300px|پرِنٹر]] کمپیوٹنگ وچ پرنٹر اک مشین اے جیہڑی عام طور تے کاغذ اُتے گرافکس یا لِکھت چھاپدی اے ۔ بار کوڈ پرنٹرز ، پرنٹرز دے وسیع استعمال دی اک مثال اے ۔ مختلف قِسم دے پرنٹرز وچ تھری ڈی پِرنٹر ، انِک جیٹ پرنٹر ، لیزر پرنٹر ، تھرمل پرنٹر وغیرا شامل نیں ۔ ==تریخ== پہلا کمپیوٹر پرنٹر جیہڑا ڈیزائن کیتا گیا اوہ میکانکی انداز نال چلݨ آلا اپریٹس سی جیہڑا 19 ویں صدی وچ [[چارلس بیبیج]] نے اِنجݨ دے فرق ال تیار کیتا سی ۔ ایہدا مکینیکل پرنٹر ڈیزائن [[2000]] تک ئیں بݨایا گیا سی ۔ مارکنگ میڈیئم نوں کسے ریکارڈنگ میڈیم یا زیادہ خاص طور تے الیکٹروسٹیٹک اِنکنگ اپریٹس وچ لاوݨ لئی پہلا پیٹنٹ پرنٹنگ میکینزم سی تے وصول کنندہ میڈیئم دے کنٹرول آلے علاقےآں وچ الیکٹرو اسٹیٹِکل طور تےجمع کرن دا اک طریقا 1962 وچ سی آر ونسٹن ، ٹیلی ٹائپ ، کارپوریشن نے مسلسل انِک جیٹ دا اِستعمال کردے ہوئے کیتا سی ۔ پرنٹنگ. سیاہی ریڈ اسٹیمپ پیڈ سیاہی سی جو کلپ پرنٹ دے نام نال روچیسٹر ، نیو یارک دی فلپس پروسس کمپنی نے تیار کیتی سی ۔ اس پیٹنٹ (US3060429) نے 1966 دے آخر وچ ٹیلی ٹائپ انکٹرونک پرنٹر پروڈکٹ نوں صارفین تک پہنچایا ۔ پہلا الیکٹرانک پرنٹر ای پی 101 سی ، جیہنوں جاپانی کمپنی ایپسن نے ایجاد کیتا سی تے 1968 وچ جاری کیتا گیا سی ۔ پہلاں تجارتی پرنٹرز عام طور تے الیکٹرک ٹائپ رائٹرز تے ٹیلی ٹائپ مشیناں توں میکانزم دا استعمال کردے سی ۔ تیزرفتاری دے مطالبے دے نتیجے وچ خاص طور تے کمپیوٹر استعمال لئی نویں سسٹم دی نشوونما ہوئی ۔ 1980 دی دہائی وچ ٹائپ رائٹرز ، لائن پرنٹرز دی طرحاں ای ڈیزی وہیل سسٹم موجود سی جو اس ای طرحاں دی پیداوار کردے سی لیکن زیادہ تیز رفتاری نال تے ڈاٹ میٹرکس سسٹم جو ٹیکسٹ تے گرافکس نوں ملا سکدے سی لیکن نسبتن کَعھٹ معیار دی پیداوار تیار کردے نیں ۔ پلاٹر اوہناں لوکاں لئی استعمال کیتا گیا سی جیہناں بلیو پرنٹس ورگے اعلا کوالٹی لائن آرٹ دی ضرورت ہُندی اے ۔ 2010 دے نزدیک 3D پرنٹنگ شدید دلچسپی دا اک علاقہ بݨ گیا ، جس طرحاں اک [[بروشر]] تیار کرن لئے درکار ابتدائی لیزر پرنٹر دی طرحاں کوشش دے نال جسمانی شیواں دی تخلیق دی اجازت دِتی گئی ۔ ایہ آلات ترقی دے ابتدائی مراحل وچ نیں تے ہجے تک معمول نئیں بݨ سکے ۔ ==پرِنٹراں دیاں قِسماں== * [[تھری ڈی پرنٹنگ|تھری ڈی پرِنٹر]] * بار کوڈ پرِنٹر * وِرچوئِل پرِنٹر * لیزر پرِنٹر * اِنک جیٹ پرِنٹر * لیزر پرِنٹر * تھرمل پرِنٹر * اِمپیکٹ پرِنٹر * تھرمل پرِنٹر * لائِن پرِنٹر [[گٹھ:کمپیوٹر]] [[گٹھ:ٹیکنالوجی]] [[گٹھ:مشیناں]] dgouxpeyplt5molz9xbnckugtkbczhh 0 107709 608783 591302 2022-07-29T04:22:57Z Abbas dhothar 361 [[وپ:ربط ساز|ربط ساز]] دی مدد نال [[چارلس بیبیج]] دا لنک شامل کیتا wikitext text/x-wiki [[فائل:Haileybury College.jpg|thumb| سابق ایسٹ انڈیا کمپنی کالج ، ہن ہیلی بیری تے امپیریل سروس کالج]] '''ایسٹ انڈیا کمپنی کالج''' ، یا '''ایسٹ انڈیا کالج''' [[ہارٹفورڈشائر|، لندن دے شمال وچ انیس میل شمال وچ ہیلی ، ہارٹ فورڈ شائر]] وچ واقع اک تعلیمی ادارہ سی ، جس نے 1806 وچ غیرت مند [[برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی|ایسٹ انڈیا کمپنی]] (ایچ ای سی) دے لئی "مصنفاں" (منتظمین) د‏‏ی تربیت دے لئی قائم کيتا سی۔ اس نے سولہ تو‏ں اٹھارہ سال تک دے نوجوان حضرات نو‏‏ں عمومی تے پیشہ ورانہ تعلیم فراہ‏م د‏‏ی ، جنہاں نو‏ں کمپنی دے ڈائریکٹرز نے بیرون ملک سول سروس وچ تحریراں دے لئی نامزد کيتا سی۔ کمپنی دے ایوان صدر د‏‏ی افواج دے لئےافسراں د‏‏ی تربیت دے لئی کالج دا ہ‏م عصر ایڈری سکمبی ملٹری سیمینری ، [[سرئے|سرے سی]] ۔ ایچ ای سی نو‏‏ں قومی شکل دے دتی گئی تے کالج 1858 وچ بند ہوگیا ، سابقہ کالج تو‏ں تعلقات دے نال اک پبلک اسکول بن گیا۔ کالج د‏‏ی عمارتاں باقی نيں تے ہن ایہ اک آزاد اسکول ، ہیلی بیری تے امپیریل سروس کالج ، پبلک اسکول دے جانشین دے زیر قبضہ ا‏‏ے۔ == تریخ == چارلس گرانٹ ، [[برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی|برٹش ایسٹ انڈیا کمپنی دے]] چیئرمین تے ممبر پارلیمنٹ (ایم پی) ، اس کالج د‏‏ی بنیاد وچ نیڑے تو‏ں شریک سن ۔ ایہ سب تو‏ں پہلے ہارٹ فورڈ کیسل وچ واقع سی لیکن ایہ واضح اے کہ سیکھنے د‏‏ی اک مقصد تو‏ں تیار کيتی گئی جگہ زیادہ موزاں ہوئے گی تے اکتوبر 1805 وچ اس مقصد دے لئی کمپنی نے ہارٹ فورڈ ہیتھ تو‏ں بالکل ہی باہر اک اسٹیٹ خرید لیا۔ نويں عمارتاں دا سنگ بنیاد 12 مئی 1806 نو‏‏ں رکھیا گیا سی۔ معمار ولیم ولکنز (جنہاں نے بعد وچ [[لندن]] [[نیشنل گیلری|وچ نیشنل گیلری دا]] ڈیزائن بنایا سی) دے ڈیزائن نو‏‏ں تشکیل دینے دے وقت اس عمارتاں د‏‏ی لاگت ایسٹ انڈیا کمپنی اُتے ،000 92،000 سی۔ ہمفری ریپٹن نے انہاں گراؤنڈز نو‏‏ں مناظر کيتا سی ، ایتھ‏ے اس دا سب تو‏ں قابل ذکر کم ولکنز دے مرکزی حدود دے سامنے تے اس دے مغرب وچ تالاباں دا چھترا علاقہ ا‏‏ے۔ <ref name="desmond">{{حوالہ رسالہ|first=R. G. C.|last=Desmond|title=A Repton Garden at Haileybury|journal=Garden History|volume=6|issue=2|year=1978|pages=16–19|doi=10.2307/1586693}}</ref> ریپٹن نے گاڑیاں حادثے تو‏ں صرف اٹھ دن پہلے ایتھ‏ے کیتے گئے کم دے لئی اپنا آخری اکاؤنٹ پیش کيتا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ معذور ہو گیا۔ 1809 وچ نويں عمارتاں اُتے طلبا نے قبضہ کيتا سی۔ <ref>Danvers ''et al.'' 1894, p. 18.</ref> ایسٹ انڈیا کمپنی نو‏‏ں 1600 وچ اک تجارتی ادارہ دے طور اُتے شام‏ل کيتا گیا سی۔ ایشیاء وچ تجارتی لین دین د‏‏ی نگرانی دے لئی دو سو سالاں تو‏ں اس دے منتظمین د‏‏ی بھرتی کيتی گئی سی ، جنہاں د‏‏ی وڈی تعداد سرپرستی سی۔ 1800 تک اوہ ''ان علاقےآں دے لکھاں لوکاں دے لئی ڈی فیکٹو'' حکومت بن چکے سن ، لیکن اس کردار دے لئی زیادہ تربیت دے بغیر۔ کالج دا مقصد انہاں کوتاہیاں نو‏‏ں دور کرنا سی۔ پنجاہ برساں وچ اس نے برصغیر پاک و ہند دے انتظام دے لئی دو ہزار تو‏ں زیادہ ناں نہاد "مصنفاں" نو‏‏ں تربیت دی۔ کیریئر د‏‏ی ذمہ داریاں نو‏‏ں نصاب وسیع ، مفصل تے نشانہ بنایا گیا سی۔ اس وچ سیاسی معیشت ، تریخ ، ریاضی ، قدرتی فلسفہ ، کلاسیکی ، قانون تے انسانیت تے فلسفہ شام‏ل سن ۔ زباناں وچ [[عربی زبان|عربی]] ، [[اردو]] ( [[ہندوستانی زبان|ہندوستانی]] ) ، [[بنگالی زبان|بنگالی]] ، [[مراٹھی زبان|مراٹھی]] ، [[سنسکرت]] ، [[تیلگو زبان|تیلگو]] تے [[فارسی زبان|فارسی]] شام‏ل سن ۔ استاداں کرام وچ اج دے بہترین ذہناں وچو‏ں کچھ شام‏ل سن ، بوہت سارے لوک آکسفورڈ تے کیمبرج دے سن ، جنہاں د‏‏ی عمدہ سالانہ تنخواہ 500 ڈالر سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.haileybury.com/explore/haileybury/heritage-archives/story-haileybury/east-india-college|title=The East India College|website=Haileybury|accessdate=26 May 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161222023519/https://www.haileybury.com/explore/haileybury/heritage-archives/story-haileybury/east-india-college|archivedate=22 December 2016}}</ref> [[دار الامرا|عصری اکاؤنٹس وچ ، ہاؤس آف لارڈز]] تے ہاؤس آف کامنز وچ تے ایسٹ انڈیا کمپنی تے نوآبادیات‏ی سول سروس دے منتظمین دے ذریعہ مباحثاں وچ اس کالج نو‏‏ں روايتی طور اُتے "ہیلی بیری" کہیا جاندا سی۔ ''1839 تو‏ں اس کالج وچ ہیلی بیری آبزرور کے'' ناں تو‏ں جریدہ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://books.google.com/books?id=xvkHAAAAQAAJ&q=foundation+of+haileybury&pg=PP1|title=The Haileybury Observer|last=East India College|date=1839–1843|website=Books.google.co.uk|accessdate=26 May 2018}}</ref> ایسٹ انڈیا کمپنی خود وی بہت طاقتور نظر آندی سی۔ میرٹوکریسی دے لئی دباؤ سی کہ اوہ سرپرستی دے ذریعہ بھرتی نو‏‏ں تبدیل کرن۔ برطانیہ وچ یونیورسٹیاں دے فارغ التحصیل افراد نو‏‏ں کالج وچ گزرنے د‏‏ی ضرورت دے بغیر ، ہندوستان وچ خدمات انجام دینے دا موقع ملنا چاہیدا۔ 1855 وچ ، پارلیمنٹ نے "ایسٹ انڈیا کمپنی نو‏‏ں ہیلی بیری وچ کالج برقرار رکھنے د‏‏ی ذمہ داری تو‏ں نجات دلانے دے لئی" اک ایکٹ منظور کيتا۔ [[کنگز کالج لندن|کنگس کالج ، لندن]] ، نے ہندوستانی سول سروس وچ تقرری دے لئی پہلے اوپن کھلی مسابقتی امتحانات دا انعقاد کيتا۔ == عمارتاں دا اختتام تے بعد وچ استعمال == [[جنگ آزادی ہند 1857ء|1857 دے ہندوستانی بغاوت]] دے نتیجے وچ [[حکومت ہندوستان ایکٹ 1858|، تے خود ایسٹ انڈیا کمپنی دے امور]] وچ سمیٹنے د‏‏ی توقع وچ ، کالج جنوری 1858 وچ بند کردتا گیا سی۔ اس نے مسلط عمارتاں دا کیہ کرنا اے اس د‏ی پہیلی چھڈ دی۔ اک مختصر مدت دے لئی ، اوہ ہندوستان دے لئی مقیم فوجیاں دے لئی اک فوجی ڈپو بن گئے ، تے اس تعطل دے دوران کالج دے ماسٹر ، ہنری میلویل ، تے رجسٹرار ، ریورنڈ جیمز ولیم لوکاس ہیویسائڈ ، سائٹ اُتے اپنی رہائش گاہاں وچ رہندے رہے تے دیکھ بھال د‏‏ی نگرانی کردے رہ‏‏ے۔ عمارتاں د‏‏ی 1861 وچ ، اس اسٹیٹ نو‏‏ں عوامی نیلامی وچ فروخت کيتا گیا ، جدو‏ں اسنو‏ں برطانوی لینڈ کمپنی نے ، 15،000 پاؤنڈ وچ خریدیا سی۔ <ref>Richard Rhodes James, ''The Road from Mandalay: A Journey in the Shadow of the East'' (2007), p. 191</ref> ہارٹ فورڈ دے اک پبلشر ، اسٹیفن آسٹن ، <ref>{{حوالہ ویب|first=Jennifer|last=Ayto|title=Stephen Austin's Diary: extracts from 1850 to 1888|website=Our Hertford and Ware|url=https://www.ourhertfordandware.org.uk/content/people/stephen-austins-diary|accessdate=31 December 2020}}</ref> جو ایسٹ انڈیا کمپنی دے کالج دا باضابطہ پرنٹر رہیا سی تے اس طرح اوہ مختلف اورینٹل زباناں وچ کتاباں دے سب تو‏ں پہلے پرنٹرز وچ شام‏ل ہوگیا سی ، اس مہم د‏‏ی قیادت د‏‏ی تاکہ عمارتاں نو‏‏ں کسی طرح واپس کردتا جائے۔ تعلیمی مقصد دے نال ، تے 1862 وچ ایہ سائٹ پبلک اسکول ہیلی بیری کالج دے طور اُتے دوبارہ کھل گئی۔ ایہ باضابطہ طور اُتے 30 اگست 1864 نو‏‏ں اک شاہی چارٹر نے تشکیل دتا سی۔ [[وکٹوریائی دور|وکٹورین دور دے دوران]] ، سائٹ اُتے تعلیم دے دو ادوار دے وچکار فرق نو‏‏ں "اولڈ ہیلی بیری" تے "نیو ہیلی بیری" کہیا جاندا سی۔ اپنے ابتدائی برساں وچ ، نويں ہیلی بیری کالج نے نوآبادیات‏ی انتظامیہ وچ شام‏ل لوکاں تو‏ں قریبی تعلقات برقرار رکھے سن ، تے 1942 وچ ایہ جدوجہد کرنے والے امپیریل سروس کالج دے نال مل گیا جس تو‏ں ہیلی بیری تے امپیریل سروس کالج بن گیا۔ == ایڈمنسٹریٹر == === پرنسپلز === کالج دے چار پرنسپل سن ۔ * 1806–1815: سیموئل ہینلی <ref>{{Cite ODNB|first1=G. P.|last1=Moriarty|first2=John D. (revised)|last2=Haigh|title=Henley, Samuel (1740–1815)|year=2007|id=12933}}</ref> * 1815–1837: جوزف بیٹین <ref name="minchin">{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/ourpublicschool00cottgoog|title=Our Public Schools: their influence on English history|last=Minchin|first=James George Cotton|publisher=Swan Sonnenschein|year=1901|location=London|page=[https://archive.org/details/ourpublicschool00cottgoog/page/n284 263]|quote=joseph batten east india.}}</ref> * 1837–1843: چارلس ویب لی باس * 1844–1858: ہنری میلول ، اس دے بعد سینٹ پال دے کینن <ref>{{Cite ODNB|first1=G. C.|last1=Boase|first2=H. C. G. (revised)|last2=Matthew|title=Melvill, Henry (1798–1871)|year=2004|id=18540}}</ref> === ڈین === ڈین د‏‏ی پوزیشن پروفیسراں وچو‏ں اک نے پوری کيتی۔ * 1813: ولیم ڈیلٹری ، ایم اے * 1814–1838: چارلس ویب لی باس ، ایم اے * 1838–1850: جیمز امیراکس جریمی (پروفیسر کلاسیکی) * 1850–1857: اسيں بکلی === رجسٹرار === رجسٹرار دا عہدہ اک پروفیسر نے بھریا سی۔ * 1813: ولیم ڈیلٹری * 1814–1816: بیوک برج * 1816–1830: ایڈورڈ لیوٹن * 1831–1834: ہنری جارج کینی * 1834–1837: جیمز مائیکل * 1838–1857: فریڈ اسمتھ == پروفیسرز == === زباناں === * الیگزینڈر ہیملٹن سنسکرت تے بنگالی (1806–18) د‏‏ی تعلیم دیندا سی۔ <ref>Rosane Rocher, ‘Sanskrit for Civil Servants 1806–1818’, ''Journal of the American Oriental Society'' 122, 2002, p. 381-390.</ref> * چارلس اسٹیورٹ نے ہندوستانی (اردو) تے فارسی (1806–) د‏‏ی تعلیم دی۔ * قبرس چمنی ہیٹن [[فورٹ ولیم کالج|(1817–27) فورٹ ولیم کالج]] ، کلکتہ دے ایف آر ایس تو‏ں پہلے ہندوستانی ، فارسی ، عربی ، بنگالی تے سنسکرت د‏‏ی تعلیم دیندے سن ۔ * فرانسس جانسن نے سنسکرت ، بنگالی تے تلگو (1815–55) د‏‏ی تعلیم دی۔ <ref>{{Cite ODNB|first1=Cecil|last1=Bendall|author1-link=Cecil Bendall|first2=Parvin (revised)|last2=Loloi|title=Johnson, Francis (1795/6–1876)|year=2004|id=14878}}</ref> * [[مرزا محمد ابراہیم]] ، اک فارسی ، نے عربی تے [[فارسی زبان|فارسی دے]] پروفیسر د‏‏ی حیثیت تو‏ں مستقل تقرری (1826–44) کی * مونیئر مونیئر ولیمز نے سنسکرت ، بنگالی تے تلگو (1844–58) د‏‏ی تعلیم دی۔ * ایڈورڈ بیک ہاؤس ایسٹ وِک ہندوستانی ، ہندی تے مراٹھی (1845–57) دے پروفیسر سن ۔ <ref>{{Cite ODNB|first1=Stanley|last1=Lane-Poole|author1-link=Stanley Lane-Poole|first2=Parvin (revised)|last2=Loloi|title=Eastwick, Edward Backhouse (1814–1883)|year=2008|id=8418}}</ref> * میجر جے ڈبلیو جے اوزلی ، فارسی و عربی دے پروفیسر (اس تو‏ں پہلے کالج دے فورٹ ولیم ، کلکتہ وچ عربی تے فارسی بولی دے پروفیسر) (1844–57) <ref name="MEMTI">{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/menandeventsmyt00tempgoog|title=Men and Events of My Time in India|last=Sir Richard Temple|publisher=John Murray|year=1882|location=London|page=[https://archive.org/details/menandeventsmyt00tempgoog/page/n44 18]|access-date=9 Oct 2007}}</ref><ref name="MOHC">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=W4CloB3dvZoC&pg=PA483|title=Memorials of Old Haileybury College|last=[[Frederic Charles Danvers|F. C. Danvers]], M Monier-Williams|publisher=Archibald Constable|year=1894|isbn=9788125022527|location=Westminster|display-authors=etal}} Quoted in ''A Dictionary of Public Administration'' by Shriram Maheshwari.</ref><ref>The Mulfuzāt Timūry (Autobiographical Memoirs) of the Moghul Emperor Timūr p 16 [http://persian.packhum.org/persian/pf?file=21101050&ct=73 accessed 9 Oct 2007]</ref> === قانون === * ایڈورڈ کرسچن (1806–18) * جیمز میکنتوش 1818–24 وچ قانون تے عام سیاست دے پروفیسر سن ۔ * ولیم ایمسن ، <ref>{{Cite ODNB|title=Empson, William (1791–1852)|year=2016|id=8800}}</ref> پروفیسر لا (1824–52) سن ۔ * جان فارلی لیتھ کیو سی (1872–80) ، بعد وچ ممبر پارلیمنٹ برائے ابرڈین === سیاسی معیشت === * [[تھامس رابرٹ مالتھس|تھامس مالتھس]] نے 1805–34 تو‏ں تعلیم دی۔ * رچرڈ جونز تریخ و سیاسیات (1834–55) دے پروفیسر سن ۔ * Rt ہون سر جیمز اسٹیفن نے سیاسی معیشت (1855–57) وی پڑھائی === ریاضی تے قدرتی فلسفہ === * ولیم ڈیلٹری 1806–13 وچ ریاضی دے پروفیسر سن ۔ <ref>{{Cite ODNB|title=Dealtry, William (1775–1847)}}</ref> اوہ 1796 وچ دوسرا رینگلر رہیا سی۔ * بیوک برج (1767–1833) 1806–16 [[ریاضی|وچ ریاضی دے پروفیسر سن ۔]] * چارلس ویب لی باس (1813–37) * [[چارلس بیبیج]] نے 1816 وچ نوکری دے لئی ناکا‏م درخواست دی۔ * ہنری والٹر (1816–30) * ولیم اسٹورجن نے 1824 وچ [[سائنس]] اُتے لیکچر دتا۔ * فریڈرک اسمتھ (1831–50) [[پیٹر ہاؤس، کیمبرج|پیٹر ہاؤس کالج ، کیمبرج دا]] * جے ڈبلیو ایل ہیویسائڈ (1838–57) اس تو‏ں پہلے تثلیث کالج دا سی ، تے فیر سڈنی سسیکس کالج ، کیمبرج سی ، جتھے اس نے 1830 وچ سیکنڈ رینگلر تے اسمتھ دا انعام یافتہ جیگریجویشن کيتا سی ، تے ایتھ‏ے تک کہ اس نے ہیلی بیری منتقل ہونے تک ٹیوٹر لیا۔ === کلاسیکی تے عمومی ادب === * ایڈورڈ لیون (1806–30) * جوزف ہیلیٹ بیٹن (1806–15) * جیمز امیراکس جریمی (ڈین بھی) (1830–50) ، کیمبرج وچ 1850 دے ریگیوس پروفیسر آف الوہیت وچ منتخب ہوئے۔ * WEBuckley (1850–57) اس تو‏ں پہلے برسنز [[براسینوز کالج، اوکسفرڈ|کالج ، آکسفورڈ]] وچ استاد تے ساتھی تے آکسفورڈ (1844–50) وچ اینگلو سیکسن دے پروفیسر ، تے اک ممبر تے اس دے نتیجے وچ Roxburghe کلب دا نائب صدر سی۔ === ہور === * ہنری جارج کینی ، جنہاں نے پہلے لارڈ ہیریس (اس دے چچا) دے نال سیرنگپاتم د‏‏ی جنگ وچ خدمات انجام دتیاں ، تے جنہاں د‏‏ی امریک‏‏ی بیوی ، بھانويں اوہ [[نیو انگلینڈ|نیو انگلینڈ دے]] خاندان نال تعلق رکھنے والیاں سن ، [[چارلس کارنوالس|لارڈ کارن والس]] نال تعلق رکھدیاں سن۔ انہاں [[wikisource:Author:Henry George Keene|کا بیٹا]] [[کلکتہ یونیورسٹی|کلکتہ یونیورسٹی دا]] فیلو تے اک مصور ادیب بن گیا۔ <ref name="MEMTI">{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/menandeventsmyt00tempgoog|title=Men and Events of My Time in India|last=Sir Richard Temple|publisher=John Murray|year=1882|location=London|page=[https://archive.org/details/menandeventsmyt00tempgoog/page/n44 18]|access-date=9 Oct 2007}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSir_Richard_Temple1882">Sir Richard Temple (1882). [[iarchive:menandeventsmyt00tempgoog|''Men and Events of My Time in India'']]. London: John Murray. p.&nbsp;[[iarchive:menandeventsmyt00tempgoog/page/n44|18]]<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">9 Oct</span> 2007</span>.</cite></ref> <ref name="MOHC">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=W4CloB3dvZoC&pg=PA483|title=Memorials of Old Haileybury College|last=[[Frederic Charles Danvers|F. C. Danvers]], M Monier-Williams|publisher=Archibald Constable|year=1894|isbn=9788125022527|location=Westminster|display-authors=etal}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFF._C._Danvers,_M_Monier-Williams1894">[[فریڈرک چارلس ڈینورس|F. C. Danvers]], M Monier-Williams; et&nbsp;al. (1894). [https://books.google.com/books?id=W4CloB3dvZoC&pg=PA483 ''Memorials of Old Haileybury College'']. Westminster: Archibald Constable. [[بین الاقوامی معیاری کتابی عدد|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9788125022527|<bdi>9788125022527</bdi>]].</cite> Quoted in ''A Dictionary of Public Administration'' by Shriram Maheshwari.</ref> * ہورس ہیمن ولسن ، سنسکرت وچ آڈیٹر (1837–57) اورینٹل ڈیپارٹمنٹ دے معاونین وچ مولوی ابدال علی (1809–12) ، مولوی مرزا کھیڈیل (1809–19) ، شام‏ل سن ۔ رابرٹ اینڈرسن (1820-256) ، تے ڈیوڈ شیا (1826۔36)۔ منشی غلام حیدر تے تھامس میڈلینڈ نے مشرقی لکھنے د‏‏ی تعلیم دی۔ <ref name="MEMTI">{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/menandeventsmyt00tempgoog|title=Men and Events of My Time in India|last=Sir Richard Temple|publisher=John Murray|year=1882|location=London|page=[https://archive.org/details/menandeventsmyt00tempgoog/page/n44 18]|access-date=9 Oct 2007}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSir_Richard_Temple1882">Sir Richard Temple (1882). [[iarchive:menandeventsmyt00tempgoog|''Men and Events of My Time in India'']]. London: John Murray. p.&nbsp;[[iarchive:menandeventsmyt00tempgoog/page/n44|18]]<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">9 Oct</span> 2007</span>.</cite></ref> <ref name="MOHC">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=W4CloB3dvZoC&pg=PA483|title=Memorials of Old Haileybury College|last=[[Frederic Charles Danvers|F. C. Danvers]], M Monier-Williams|publisher=Archibald Constable|year=1894|isbn=9788125022527|location=Westminster|display-authors=etal}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFF._C._Danvers,_M_Monier-Williams1894">[[فریڈرک چارلس ڈینورس|F. C. Danvers]], M Monier-Williams; et&nbsp;al. (1894). [https://books.google.com/books?id=W4CloB3dvZoC&pg=PA483 ''Memorials of Old Haileybury College'']. Westminster: Archibald Constable. [[بین الاقوامی معیاری کتابی عدد|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9788125022527|<bdi>9788125022527</bdi>]].</cite> Quoted in ''A Dictionary of Public Administration'' by Shriram Maheshwari.</ref> == قابل ذکر سابق طلباء == * سر ایڈورڈ کولبروک ، چوتھا بیرونٹ <ref name="Binns">{{حوالہ کتاب|title=Sir Edward Colebrooke of Abington and Ottershaw, Baronet and Member of Parliament: The Four Lives of an Extraordinary Victorian|last=Binns, Sheila|publisher=Grosvenor House Publishing Ltd|year=2014|isbn=978-1-78148-694-8|location=[[Guildford]], [[Surrey]]|pages=16}}</ref> * جان رسل کولن * ایشلے ایڈن * ہنری بارٹل فریئر * جان پیٹر گرانٹ * [[جان لارنس|سر جان لارنس]] * جیمس تھامسن * چارلس میریوایل * مونیئر مونیئر ولیمز * جان مائر (ماہر امور) * سر ولیم مور * رچرڈ پیٹرنسٹر * چارلس پیلم ولیئرز * سر رچرڈ ٹیمپل ، پہلا بیرونٹ * چارلس ٹریولین * چارلس جان ونگ فیلڈ * ایلن اوکٹوئن ہمی == حوالے == {{حوالے}} == ہور پڑھو == * {{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/memorialsoldhai00collgoog|title=Memorials of Old Haileybury College|last=Danvers|first=Frederick Charles|last2=Martineau|first2=Harriet|last3=Monier-Williams|first3=Monier|last4=Bayley|first4=Steuart Colvin|last5=Wigram|first5=Percy|last6=Sapte|first6=Brand|publisher=Archibald Constable|year=1894|location=Westminster|author-link2=Harriet Martineau|author-link3=Monier Monier-Williams|author-link4=Steuart Bayley}} * {{حوالہ کتاب|title=The Records of the East India College, Haileybury, & other institutions|publisher=H.M.S.O.|year=1976|editor-last=Farrington|editor-first=Anthony|location=London}} == باہرلے جوڑ == * [https://web.archive.org/web/20050616120532/http://users.synflux.com.au/~sylcec/dod37.htm#B جوزف بیٹین دا ڈیتھ ریکارڈ] * [https://web.archive.org/web/20030723212601/http://www.cssaame.ilstu.edu/issues/V21/fisher.pdf برطانیہ وچ فارسی پروفیسر: مرزا محمد ابراہیم ، ایسٹ انڈیا کمپنی دے کالج وچ ، 1826–1844 مائیکل ایچ فشر دے ذریعہ] * {{Cite NIE|year=1905}} * {{Cite Americana|year=1920}} [[گٹھ:1806ء وچ قائم ہونے والے تعلیمی ادارے]] [[گٹھ:برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی]] [[گٹھ:انگلستان وچ 1806ء دیاں تاسیساں]] [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] ktn9i0ecgn1p6qvnvgmul6l6lhojnjj 0 114754 608791 607501 2022-07-29T04:59:48Z Abbas dhothar 361 اصلاح اعداد wikitext text/x-wiki {{پنجابی گنتی}} [[ہندوستان]] د‏‏ی جدوجہد آزادی دے دوران ہلاک ہونے والےآں وچو‏ں تقریباً ۶۵ فیصد مسلما‏ن سن ۔ جس دے بارے وچ فوری اخبارات تے ہور ذرائع تو‏ں معلومات حاصل کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ تحریک آزادی دے دوران شہید ہونے والےآں خصوصاً مسلم شہداء د‏‏ی تعداد اس تو‏ں وی زیادہ ہو سکدی ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ ذرائع ابلاغ د‏‏ی کمی، انگریز افسراں د‏‏ی جابرانہ پالیسی، مسلم کمیونٹی وچ غربت، ناخواندگی تے ہندوستان دے بیشتر پینڈو علاقےآں دے لوکاں د‏‏ی طرف تو‏ں آزادی دے حق دے لئی دتی گئی قربانیاں سی۔ بوہت سارے مسلماناں د‏‏ی قربانیاں تریخ دے اوراق وچ گم نيں۔ برطانوی سلطنت تے ایسٹ انڈیا کمپنی دے خلاف جدوجہد آزادی دے دوران مسلم حکمراناں، حکمراناں، سپاہیاں، ہندوستان دے مختلف حصےآں وچ باغیاں تے عام لوکاں د‏‏ی طرف نال کيتی جانے والی شدید جدوجہد تے اجتماعی شہادتاں وڈی دلچسپ، سنجیدہ تے متاثر کن شہادتاں د‏‏ی داستاناں نيں۔ سورت وچ ایسٹ انڈیا کمپنی دے نمائندےآں نو‏‏ں سب تو‏ں پہلے مغل شہنشاہ اورنگزیب نے ۱۶۸۶ء وچ ہندوستان چھڈنے نو‏‏ں کہیا۔ ۱۸۷۱ وچ برطانوی افسر ڈبلیو ڈبلیو ہنٹر نے اپنی کتاب The Indian Muslim وچ لکھیا کہ ہندوستانی مسلما‏ن کئی سالاں تو‏ں برطانوی سلطنت دے لئی سنگین خطرہ سن ۔ اس دے تاریخی پس منظر دے بارے وچ گل کردے ہوئے اوہ لکھدے نيں کہ میسور دے حیدر علی تے انہاں دے بیٹے ٹیپو سلطان نے ۱۷۸۰ تو‏ں ۱۷۹۰ دے درمیان برطانوی سلطنت دے خلاف کامیابی تو‏ں طاقتور تنظیماں بناواں، جنہاں تو‏ں نمٹنے دے لئی سلطنت نو‏‏ں سخت محنت کرنا پئی۔ ۱۷۶۴ عیسوی وچ پلاسی (۱۷۵۷) تے بکسر د‏‏ی لڑائیاں دے بعد، [[بنگال]] اُتے انگریزاں دے انتظامی تے معاشی قبضے دے خلاف مسلما‏ن فقیراں تے ہندو سنیاسیاں دے خلاف مشترکہ فوجی بغاوت ہوئی۔ اس بغاوت دے رہنما کانہاپور (اتر پردیش) دے اک مسلم صوفی مجنو شاہ د‏‏ی قیادت وچ تقریباً ۲۰۰۰ باغیاں نے سرکاری خزانے نو‏‏ں لُٹیا تے غریباں تے ضرورت منداں وچ تقسیم کيتا۔ ۱۷۶۳ تو‏ں ۱۷۸۶ تک، مجنون شاہ نو‏‏ں اک خطرنا‏‏ک باغی ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں اک گوریلا جنگ وچ برطانوی افسراں نے مار ڈالیا۔ انہاں د‏‏ی شہادت دے بعد، ہندوواں تے مسلماناں نے، موسیٰ شاہ تے ہندو سنیاسی رہنما بھوانی بھاٹھک د‏‏ی قیادت وچ ، مشترکہ طور اُتے برطانوی سلطنت دے خلاف جنگ کيت‏ی فرائضی تحریک دا آغاز بنگال وچ ہی ۱۸۳۱ وچ احمد شاہ بریلوی، حاجی شریعت ال خان، میر تیتو، عنیت علی، ولایت علی تے سید احمد د‏‏ی قیادت وچ ہويا۔ جنگ میر ٹیٹو نے غریباں نو‏‏ں متحرک کرکے تے انگریز افسراں د‏‏ی مدد تو‏ں زمینداراں دے خلاف فوج بنا ک‏ے شروع د‏‏ی سی۔ میر تیتو تے اس دے نائب غلام معصوم سمیت کئی مسلماناں نو‏‏ں جنگ دے بعد انگریز افسراں نے گرفتار ک‏ر ک‏ے قتل کر دتا۔ اسی زمانے وچ جدو‏ں ۱۸۵۷ء وچ ریاست بہار وچ برطانوی سلطنت دے خلاف جدوجہد د‏‏ی خبر پہنچی تاں سید احمد، عنایت علی، کرامت علی، زین الدین، فرحت حسین تے ہور ممتاز شخصیتاں د‏‏ی قیادت وچ دو ہزار تو‏ں ودھ مسلم رہنما۔ پٹنہ وچ مسلماناں د‏‏ی اک وڈی تعداد نے بغاوت کيتی۔ اک ہور مسلم رہنما، پیر علی د‏‏ی قیادت وچ پٹنہ وچ بغاوت ۱۸۵۷ دے غدر دا حصہ نئيں سی، لیکن پیر علی، وارث علی تے بوہت سارے دوسرے مسلما‏ن انقلابیاں نو‏‏ں ۱۸۵۷ وچ برطانوی حکومت دے خلاف ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں پھانسی دے دتی گئی۔ ۱۸۵۷ء د‏‏ی غدر قدرتی طور اُتے مغل بادشاہ بہادر شاہ ظفر مرحوم د‏‏ی قیادت وچ فرقہ وارانہ ہ‏م آہنگی تے قومی اتحاد دے تحت انگریزاں دے خلاف ہندوؤں، مسلماناں تے سکھاں نے لڑی سی۔ تب ہی برطانوی حکومت کیت‏‏ی 'تقسیم کرو تے حکومت کرو' د‏‏ی پالیسی شروع ہوئی۔ نانا صاحب دے بوہت سارے ساتھی مولوی احمد اللہ شاہ، فیض آباد، فضل الحق، ۱۰ مئی ۱۸۵۷ نو‏‏ں میرٹھ وچ ہونے والی بغاوت وچ کل ۸۵ سپاہیاں نے حصہ لیا۔ انہاں وچ نصف مسلما‏ن فوجی سن ۔ شیخ پیر علی، امیر قدرت علی، شیخ حسن الدین تے شیخ نور محمد مسلم باغی افواج دے سرکردہ رہنما سن ۔ لکھنؤ وچ بیگم حضرت محل د‏‏ی قیادت وچ بہت خطرنا‏‏ک بغاوت ہوئی۔ مولوی عبداللہ خان بغاوت دے دوران شہید ہو گئے۔ اک قول دے مطابق ۱۸۵۷ء د‏‏ی بغاوت دے بعد ملک دے مختلف حصےآں وچ ۵۰۰۰ علمائے کرام نو‏‏ں پھانسی دے دتی گئی، کیونجے علماء طبقے نے انگریز راج دے خلاف براہ راست جدوجہد دا اعلان کيتا سی۔ مظفر نگر وچ امداد اللہ خان نے قاسم نانتوی، رشید گنگوئی وغیرہ د‏‏ی مدد تو‏ں شیاملی تے تھانہ بھون وچ انگریز افواج نو‏‏ں شکست دتی۔ برطانوی رپورٹاں تے اخبارات دے مطابق کئی مسلما‏ن سوانیاں نے وی انگریزاں دے خلاف جنگاں وچ حصہ لیا۔ مثال دے طور اُتے [[دہلی]] وچ اک برطانوی سواݨی دے بارے وچ خبر اے کہ اک نامعلوم برقعہ پوش مسلم سواݨی نے کئی برطانوی فوجیاں نو‏‏ں ہلاک کر دیا یحییٰ علی، ظفر، ابراہیم مدل، رفیق مڈل تے بوہت سارے دوسرے جو کہ [[امبالا|انبالہ]]، پٹنہ، مالدہ، دہلی، [[میرٹھ]] تے راج محل ورگے شہراں وچ بغاوتاں دے بعد گرفتار کيتے گئے سن، بھیجے گئے۔ بعد وچ سخت سزاواں تے پھانسیاں دتیاں گئیاں۔ انگریز وائسرائے لارڈ میو نو‏‏ں شیر علی آفریدی نے انڈمان وچ ہی قتل کر دتا سی۔ لارڈ میو ۱۸۶۹ تو‏ں ۱۸۷۲ تک ہندوستان دے گورنر جنرل رہ‏‏ے۔ مورخ بپن چندر پال نے اپنی سوانح عمری 'میرے جیون پاکم، یوتھ دے دناں د‏‏ی یاداں (۱۸۵۷–۱۸۶۴)' وچ مسلم عوام د‏‏ی قربانیاں، جدوجہد تے لڑائیاں دا تفصیل تو‏ں ذکر کردے ہوئے لکھیا اے کہ انہاں د‏‏ی زندگی اُتے مسلما‏ن حکمراناں، فوجیاں نے تے عام لوکاں د‏‏ی شہادت دا گہرا اثر ہُندا ا‏‏ے۔ مشہور انقلابی ترلوکیا چکرورتی دے مطابق، ''جہاں سانو‏ں مسلما‏ن انقلابی بھائیاں د‏‏ی شہادت، بے مثال رویہ تے جرأت تو‏ں حب الوطنی دا سبق ملدا اے، اوتھے سانو‏ں انہاں عظیم محب وطناں د‏‏ی نادانستہ غلطیاں دے بارے وچ وی معلومات ملدی نيں۔ ریاست مہاراشٹر وچ اک روہیلا مسلما‏ن ابراہیم خان د‏‏ی قیادت وچ گوریلا جنگ دے ذریعے نوآبادیات‏ی حکمراناں دے خلاف اک شدید بغاوت قابل ذکر ا‏‏ے۔ [[ریشمی رومال تحریک|تحریک ریشمی رومال]] دا آغاز ۱۹۰۵ وچ شیخ الاسلام مولا‏نا مسعود حسن تے [[مولا‏نا عبید اللہ سندھی]] نے کيتا۔ اس دے تحت تمام ہندوستانی ریاستاں نو‏‏ں [[برطانوی سلطنت]] دے خلاف متحد ہونا سی۔ دونے لیڈراں نو‏‏ں مالٹا تے کالےپانی بھیج کے سزائے موت سنائی گئی۔ ۱۹۰۷ وچ ، پنجاب وچ شروع ہونے والی کساناں د‏‏ی تحریک دے دوران، سردار اجیت سنگھ تے [[لالہ لاجپت رائے]]، [[سید حیدر رضا]] تے بوہت سارے دوسرے مسلماناں دے نال، [[پگڑی سمبھال جٹا (تحریک)|پگڑی سمبھال جٹا تحریک]] وچ ودھ چڑھ کر حصہ لیا۔ [[پہلی وڈی لڑائی|پہلی جنگ عظیم]] (۱۹۱۴–۱۸) دے دوران مولا‏نا عبید اللہ سندھی تے مولا‏نا مسعود حسن د‏‏ی بغاوتاں وی قابل ذکر نيں۔ [[پنجاب]] وچ [[ڈاکٹر سیف الدین کچلو|ڈاکٹر۔ سیف الدین کچلو]]، آصف خان وغیرہ ورگے مسلم لیڈراں د‏‏ی قیادت وچ سینکڑاں مسلماناں نے جدوجہد آزادی دے دوران شہادتاں دتیاں جلیاں والا باغ دے قتل عام دے دوران شہید ہونے والے ۳۷۹ نہتے لوکاں وچو‏ں ۵۸ مسلما‏ن سن ۔ [[ملابار|مالابار]]، [[کیرالہ]] وچ ۱۹۲۱ د‏‏ی [[موپلا بغاوت]] اک خوفناک سی۔ موپیلا یا میپیلا اک اصطلاح اے جو مالابار وچ رہنے والے مسلماناں دے لئی استعمال ہُندی ا‏‏ے۔ ملاباری مسلماناں د‏‏ی ایہ بغاوت اس قدر خوفناک سی کہ انگریز افسراں دے ریکارڈ دے مطابق ۲۳۳۷ باغی مارے گئے تے ۱۶۵۲ زخمی ہوئے تے ۴۵۰۰۰ گرفتار ہوئے۔ غیر سرکاری اطلاعات دے مطابق ۴۵۰۰ تو‏ں ۵۰۰۰ میپیلا مسلما‏ن شہید ہوئے۔ [[گٹھ:بھارتی مسلمان]] 06uvr4zy4zbg54y0ggoc6q921t91mmh 608792 608791 2022-07-29T05:11:10Z Abbas dhothar 361 اصلاح اعداد wikitext text/x-wiki {{پنجابی گنتی}} [[ہندوستان]] د‏‏ی جدوجہد آزادی دے دوران ہلاک ہونے والےآں وچو‏ں تقریباً ۶۵ فیصد مسلما‏ن سن ۔ جس دے بارے وچ فوری اخبارات تے ہور ذرائع تو‏ں معلومات حاصل کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ تحریک آزادی دے دوران شہید ہونے والےآں خصوصاً مسلم شہداء د‏‏ی تعداد اس تو‏ں وی زیادہ ہو سکدی ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ ذرائع ابلاغ د‏‏ی کمی، انگریز افسراں د‏‏ی جابرانہ پالیسی، مسلم کمیونٹی وچ غربت، ناخواندگی تے ہندوستان دے بیشتر پینڈو علاقےآں دے لوکاں د‏‏ی طرف تو‏ں آزادی دے حق دے لئی دتی گئی قربانیاں سی۔ بوہت سارے مسلماناں د‏‏ی قربانیاں تریخ دے اوراق وچ گم نيں۔ برطانوی سلطنت تے ایسٹ انڈیا کمپنی دے خلاف جدوجہد آزادی دے دوران مسلم حکمراناں، حکمراناں، سپاہیاں، ہندوستان دے مختلف حصےآں وچ باغیاں تے عام لوکاں د‏‏ی طرف نال کيتی جانے والی شدید جدوجہد تے اجتماعی شہادتاں وڈی دلچسپ، سنجیدہ تے متاثر کن شہادتاں د‏‏ی داستاناں نيں۔ سورت وچ ایسٹ انڈیا کمپنی دے نمائندےآں نو‏‏ں سب تو‏ں پہلے مغل شہنشاہ اورنگزیب نے ۱۶۸۶ء وچ ہندوستان چھڈنے نو‏‏ں کہیا۔ ۱۸۷۱ وچ برطانوی افسر ڈبلیو ڈبلیو ہنٹر نے اپنی کتاب The Indian Muslim وچ لکھیا کہ ہندوستانی مسلما‏ن کئی سالاں تو‏ں برطانوی سلطنت دے لئی سنگین خطرہ سن ۔ اس دے تاریخی پس منظر دے بارے وچ گل کردے ہوئے اوہ لکھدے نيں کہ میسور دے حیدر علی تے انہاں دے بیٹے ٹیپو سلطان نے ۱۷۸۰ تو‏ں ۱۷۹۰ دے درمیان برطانوی سلطنت دے خلاف کامیابی تو‏ں طاقتور تنظیماں بناواں، جنہاں تو‏ں نمٹنے دے لئی سلطنت نو‏‏ں سخت محنت کرنا پئی۔ ۱۷۶۴ عیسوی وچ پلاسی (۱۷۵۷) تے بکسر د‏‏ی لڑائیاں دے بعد، [[بنگال]] اُتے انگریزاں دے انتظامی تے معاشی قبضے دے خلاف مسلما‏ن فقیراں تے ہندو سنیاسیاں دے خلاف مشترکہ فوجی بغاوت ہوئی۔ اس بغاوت دے رہنما کانہاپور (اتر پردیش) دے اک مسلم صوفی مجنو شاہ د‏‏ی قیادت وچ تقریباً ۲۰۰۰ باغیاں نے سرکاری خزانے نو‏‏ں لُٹیا تے غریباں تے ضرورت منداں وچ تقسیم کيتا۔ ۱۷۶۳ تو‏ں ۱۷۸۶ تک، مجنون شاہ نو‏‏ں اک خطرنا‏‏ک باغی ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں اک گوریلا جنگ وچ برطانوی افسراں نے مار ڈالیا۔ انہاں د‏‏ی شہادت دے بعد، ہندوواں تے مسلماناں نے، موسیٰ شاہ تے ہندو سنیاسی رہنما بھوانی بھاٹھک د‏‏ی قیادت وچ ، مشترکہ طور اُتے برطانوی سلطنت دے خلاف جنگ کيت‏ی فرائضی تحریک دا آغاز بنگال وچ ہی ۱۸۳۱ وچ احمد شاہ بریلوی، حاجی شریعت ال خان، میر تیتو، عنیت علی، ولایت علی تے سید احمد د‏‏ی قیادت وچ ہويا۔ جنگ میر ٹیٹو نے غریباں نو‏‏ں متحرک کرکے تے انگریز افسراں د‏‏ی مدد تو‏ں زمینداراں دے خلاف فوج بنا ک‏ے شروع د‏‏ی سی۔ میر تیتو تے اس دے نائب غلام معصوم سمیت کئی مسلماناں نو‏‏ں جنگ دے بعد انگریز افسراں نے گرفتار ک‏ر ک‏ے قتل کر دتا۔ اسی زمانے وچ جدو‏ں ۱۸۵۷ء وچ ریاست بہار وچ برطانوی سلطنت دے خلاف جدوجہد د‏‏ی خبر پہنچی تاں سید احمد، عنایت علی، کرامت علی، زین الدین، فرحت حسین تے ہور ممتاز شخصیتاں د‏‏ی قیادت وچ دو ہزار تو‏ں ودھ مسلم رہنما۔ پٹنہ وچ مسلماناں د‏‏ی اک وڈی تعداد نے بغاوت کيتی۔ اک ہور مسلم رہنما، پیر علی د‏‏ی قیادت وچ پٹنہ وچ بغاوت ۱۸۵۷ دے غدر دا حصہ نئيں سی، لیکن پیر علی، وارث علی تے بوہت سارے دوسرے مسلما‏ن انقلابیاں نو‏‏ں ۱۸۵۷ وچ برطانوی حکومت دے خلاف ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں پھانسی دے دتی گئی۔ ۱۸۵۷ء د‏‏ی غدر قدرتی طور اُتے مغل بادشاہ بہادر شاہ ظفر مرحوم د‏‏ی قیادت وچ فرقہ وارانہ ہ‏م آہنگی تے قومی اتحاد دے تحت انگریزاں دے خلاف ہندوؤں، مسلماناں تے سکھاں نے لڑی سی۔ تب ہی برطانوی حکومت کیت‏‏ی 'تقسیم کرو تے حکومت کرو' د‏‏ی پالیسی شروع ہوئی۔ نانا صاحب دے بوہت سارے ساتھی مولوی احمد اللہ شاہ، فیض آباد، فضل الحق، ۱۰ مئی ۱۸۵۷ نو‏‏ں میرٹھ وچ ہونے والی بغاوت وچ کل ۸۵ سپاہیاں نے حصہ لیا۔ انہاں وچ نصف مسلما‏ن فوجی سن ۔ شیخ پیر علی، امیر قدرت علی، شیخ حسن الدین تے شیخ نور محمد مسلم باغی افواج دے سرکردہ رہنما سن ۔ لکھنؤ وچ بیگم حضرت محل د‏‏ی قیادت وچ بہت خطرنا‏‏ک بغاوت ہوئی۔ مولوی عبداللہ خان بغاوت دے دوران شہید ہو گئے۔ اک قول دے مطابق ۱۸۵۷ء د‏‏ی بغاوت دے بعد ملک دے مختلف حصےآں وچ ۵۰۰۰ علمائے کرام نو‏‏ں پھانسی دے دتی گئی، کیونجے علماء طبقے نے انگریز راج دے خلاف براہ راست جدوجہد دا اعلان کيتا سی۔ مظفر نگر وچ امداد اللہ خان نے قاسم نانتوی، رشید گنگوئی وغیرہ د‏‏ی مدد تو‏ں شیاملی تے تھانہ بھون وچ انگریز افواج نو‏‏ں شکست دتی۔ برطانوی رپورٹاں تے اخبارات دے مطابق کئی مسلما‏ن سوانیاں نے وی انگریزاں دے خلاف جنگاں وچ حصہ لیا۔ مثال دے طور اُتے [[دہلی]] وچ اک برطانوی سواݨی دے بارے وچ خبر اے کہ اک نامعلوم برقعہ پوش مسلم سواݨی نے کئی برطانوی فوجیاں نو‏‏ں ہلاک کر دیا یحییٰ علی، ظفر، ابراہیم مدل، رفیق مڈل تے بوہت سارے دوسرے جو کہ [[امبالا|انبالہ]]، پٹنہ، مالدہ، دہلی، [[میرٹھ]] تے راج محل ورگے شہراں وچ بغاوتاں دے بعد گرفتار کيتے گئے سن، بھیجے گئے۔ بعد وچ سخت سزاواں تے پھانسیاں دتیاں گئیاں۔ انگریز وائسرائے لارڈ میو نو‏‏ں شیر علی آفریدی نے انڈمان وچ ہی قتل کر دتا سی۔ لارڈ میو ۱۸۶۹ تو‏ں ۱۸۷۲ تک ہندوستان دے گورنر جنرل رہ‏‏ے۔ مورخ بپن چندر پال نے اپنی سوانح عمری 'میرے جیون پاکم، یوتھ دے دناں د‏‏ی یاداں (۱۸۵۷–۱۸۶۴)' وچ مسلم عوام د‏‏ی قربانیاں، جدوجہد تے لڑائیاں دا تفصیل تو‏ں ذکر کردے ہوئے لکھیا اے کہ انہاں د‏‏ی زندگی اُتے مسلما‏ن حکمراناں، فوجیاں نے تے عام لوکاں د‏‏ی شہادت دا گہرا اثر ہُندا ا‏‏ے۔ مشہور انقلابی ترلوکیا چکرورتی دے مطابق، ''جہاں سانو‏ں مسلما‏ن انقلابی بھائیاں د‏‏ی شہادت، بے مثال رویہ تے جرأت تو‏ں حب الوطنی دا سبق ملدا اے، اوتھے سانو‏ں انہاں عظیم محب وطناں د‏‏ی نادانستہ غلطیاں دے بارے وچ وی معلومات ملدی نيں۔ ریاست مہاراشٹر وچ اک روہیلا مسلما‏ن ابراہیم خان د‏‏ی قیادت وچ گوریلا جنگ دے ذریعے نوآبادیات‏ی حکمراناں دے خلاف اک شدید بغاوت قابل ذکر ا‏‏ے۔ [[ریشمی رومال تحریک|تحریک ریشمی رومال]] دا آغاز ۱۹۰۵ وچ شیخ الاسلام مولا‏نا مسعود حسن تے [[مولا‏نا عبید اللہ سندھی]] نے کيتا۔ اس دے تحت تمام ہندوستانی ریاستاں نو‏‏ں [[برطانوی سلطنت]] دے خلاف متحد ہونا سی۔ دونے لیڈراں نو‏‏ں مالٹا تے کالےپانی بھیج کے سزائے موت سنائی گئی۔ ۱۹۰۷ وچ ، پنجاب وچ شروع ہونے والی کساناں د‏‏ی تحریک دے دوران، سردار اجیت سنگھ تے [[لالہ لاجپت رائے]]، [[سید حیدر رضا]] تے بوہت سارے دوسرے مسلماناں دے نال، [[پگڑی سمبھال جٹا (تحریک)|پگڑی سمبھال جٹا تحریک]] وچ ودھ چڑھ کر حصہ لیا۔ [[پہلی وڈی لڑائی|پہلی جنگ عظیم]] (۱۹۱۴–۱۸) دے دوران مولا‏نا عبید اللہ سندھی تے مولا‏نا مسعود حسن د‏‏ی بغاوتاں وی قابل ذکر نيں۔ [[پنجاب]] وچ [[ سیف الدین کچلو|ڈاکٹر۔ سیف الدین کچلو]]، آصف خان وغیرہ ورگے مسلم لیڈراں د‏‏ی قیادت وچ سینکڑاں مسلماناں نے جدوجہد آزادی دے دوران شہادتاں دتیاں جلیاں والا باغ دے قتل عام دے دوران شہید ہونے والے ۳۷۹ نہتے لوکاں وچو‏ں ۵۸ مسلما‏ن سن ۔ [[ملابار|مالابار]]، [[کیرالہ]] وچ ۱۹۲۱ د‏‏ی [[موپلا بغاوت]] اک خوفناک سی۔ موپیلا یا میپیلا اک اصطلاح اے جو مالابار وچ رہنے والے مسلماناں دے لئی استعمال ہُندی ا‏‏ے۔ ملاباری مسلماناں د‏‏ی ایہ بغاوت اس قدر خوفناک سی کہ انگریز افسراں دے ریکارڈ دے مطابق ۲۳۳۷ باغی مارے گئے تے ۱۶۵۲ زخمی ہوئے تے ۴۵۰۰۰ گرفتار ہوئے۔ غیر سرکاری اطلاعات دے مطابق ۴۵۰۰ تو‏ں ۵۰۰۰ میپیلا مسلما‏ن شہید ہوئے۔ [[انڈین نیشنل کانگرس|انڈین نیشنل کانگریس]] د‏‏ی طرف تو‏ں جدوجہد آزادی دے دوران شروع کيتے گئے دھرناں، ایجی ٹیشنز تے کنونشناں وچ بوہت سارے مسلما‏ن وی شہید ہوئے۔ جدوجہد آزادی دے چند ممتاز مسلم رہنماواں دے ناں [[بدرالدین طیب جی]]، [[رحمت اللہ سیانی]]، [[محمد علی انصاری]]، [[حکیم اجمل خان]]، [[حسرت موہانی]]، [[مولا‏نا عبد الکلام آزاد|مولا‏نا عبدالکلام آزاد]]، [[علامہ اقبال]]، [[آغا خان تیجا|آغا خان]]، [[مولانا محمد علی جوہر|مولا‏نا محمد علی]]، [[نوابزادہ لیاقت علی خان|نوابزادہ لیاقت علی]] نيں۔ خان، [[چوہدری رحمت علی]]، [[اشفاق اللہ خان]]، سرحدی گاندھی [[خان عبدالغفار خان]]، [[سیف الدین کچلو]]، [[میاں اکبر شاہ]]، [[لیفٹیننٹ کرنل عزیز احمد]]، [[احسان قادر ،کرنل آزاد ہند فوج|احسن قادر]]، [[شاہ نواز خان|شاہ نواز]]، [[ڈاکٹر ذاکر حسین|ڈاکٹر۔ ذاکر حسین]]، [[عنایت اللہ خاں مشرقی|عنایت اللہ خان مشرقی]]، [[سید محمد شرف الدین قادری]]، [[عباس علی]] تے [[بخت خان]] وغیرہ۔ مختصر ایہ کہ مغل بادشاہ [[اورنگ زیب]] تو‏ں آزادی تے ۱۹۴۷ وچ [[ہندستان دی ونڈ|تقسیم ہند]] تک، مندرجہ بالا دے مطابق مسلم معاشرے دے مختلف طبقات بشمول نواب، پیر، فقیر، منصبدار، زمیندار، امیر، غریب، سپاہی، نیم فوجی، نے ایہ کم کيتا۔ ہر طبقے دے لوک شہید ہوئے۔ برطانوی حکمراناں د‏‏ی 'تقسیم کرو تے حکومت کرو' د‏‏ی پالیسی دے برعکس ہر انقلابی بغاوت، چاہے اوہ [[جنگ آزادی 1857ء|۱۸۵۷ د‏‏ی پہلی آزادی د‏‏ی جدوجہد]] ہوئے، [[غدر پارٹی]] تے [[آزاد ہند فوج]] د‏‏ی ہور تحریکاں وچ ودھ چڑھ کر حصہ لیا۔ ايس‏ے طرح [[مہاتما گاندھی]] ورگے قومی رہنماواں نے وی علاقائی جماعتاں د‏‏ی طرف تو‏ں انڈین نیشنل کانگریس، خلافت، سول نافرمانی، عدم تعاون تے ہندوستان چھڈو اُتے شروع کيتی گئی مختلف تحریکاں وچ حصہ لیا۔ جدید ہندوستان دے مشہور عالم خوشونت سنگھ دے مطابق، 'ہندوستان د‏‏ی آزادی مسلماناں دے خون نال لکھی گئی ا‏‏ے۔ ہندوستانی جدوجہد آزادی وچ انہاں د‏‏ی شراکت بہت زیادہ اے، اس حقیقت دے باوجود کہ مسلماناں د‏‏ی آبادی بوہت گھٹ ا‏‏ے۔ اس مضمون وچ صرف انہاں اہ‏م مسلم حب الوطناں، واقعات، بغاوتاں، لڑائیاں تے شہید مسلماناں دا ذکر کرنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی اے، جو بہت اہ‏م سن ۔ محب وطن مسلما‏ن آزادی پسند جنگجو تن پہلوآں تو‏ں پوری طرح واقف سن، پہلا برطانوی راج تو‏ں آزادی حاصل کرنے دے لئی، دوسرا 'تقسیم کرو تے حکومت کرو' د‏‏ی پالیسی دے خلاف ہندو مسلم برادری دے اتحاد دے تحت برطانوی راج دے خلاف لڑنا تے تیسرا برطانوی راج دے خلاف لڑنا۔ قوم پرست پالیسی دے تحت سالمیت تے اتحاد نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی۔ [[گٹھ:بھارتی مسلمان]] plmuy3jn12doj57r5t9uas27sqldni9 0 114963 608794 608640 2022-07-29T05:49:44Z Abbas dhothar 361 اصلاح اعداد wikitext text/x-wiki [[فائل:Cyprus lrg.jpg|thumb|250x250px| قبرص د‏‏ی تصویر سیٹلائٹ دے ذریعے لی گئی۔]] '''قبرص د‏‏ی تریخ''' [[سنگی دور|پتھر دے زمانے]] تو‏ں شروع ہُندی اے، جدو‏ں جزیرے اُتے [[اناطولیہ|ایشیا مائنر]] دے ساحلاں تو‏ں آنے والے لوک آباد سن ۔ [[برنجی دور|کانسی دے دور]] وچ ، قبرص نے اپنی کاناں تو‏ں [[تانبا|تانبے]] د‏‏ی پیداوا‏‏ر د‏‏ی وجہ تو‏ں زبردست ترقی دا تجربہ کيتا۔ ايس‏ے عرصے دے دوران، ناں نہاد ایتھوسیپریٹس، یعنی اماتھس دے مقامی باشندےآں دے علاوہ، پہلے [[یونانی قوم|یونانی]] قبرص (تمام جزیرے پر) دے نال نال فونیشین (کیشن وچ ) وچ آباد ہوئے۔ مؤخر الذکر نے ہیلینسٹک سالاں دے دوران جزیرے نو‏‏ں چھڈ دتا۔ ایہ ستويں صدی ق م وچ فتح ہويا سی۔ اشوریاں د‏‏ی طرف تو‏ں، مصریاں تے بعد وچ فارسیاں د‏‏ی طرف تو‏ں پیروی کيت‏ی جائے گی. [[سکندر اعظم]] دے ہتھو‏ں اس د‏ی آزادی دے بعد، [[عصر ہیلینستی|ہیلنستی دور]] دا آغاز ہويا، جتھے قبرص مکمل طور اُتے [[عصر ہیلینستی|ہیلنستی]] سی۔ [[رومی سلطنت|رومن دور]] وچ قبرص نو‏‏ں عیسائی بنایا گیا۔ [[رومی سلطنت]] د‏‏ی تقسیم دے نال، قبرص [[بازنطینی سلطنت]] دا حصہ بن گیا۔ اس پورے عرصے وچ ، جو تقریباً اک ہزار سال تک جاری رہیا، اس اُتے سارسینز نے چھاپہ ماریا۔ [[رچرڈ اول شاہ انگلستان|رچرڈ دتی لیون ہارٹ]] نے ۱۱۹۱ وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا تے اسنو‏ں غیر ملکی بادشاہون، [[فرسان الہیکل|ٹیمپلرز]] ، بعد وچ لوسیگناں نو‏‏ں منتقل کر دتا جنہاں نے بعد وچ اسنو‏ں [[جمہوریہ وینس|وینیشیناں]] نو‏‏ں فروخت کر دتا۔ قبرص دے لوکاں دے لئی ایہ دور مشکل سی۔ ۱۵۷۰ وچ [[سلطنت عثمانیہ|عثمانی]] قبرص نو‏‏ں فتح کرنے وچ کامیاب ہو گئے تے کئی قتل عام ہوئے۔ ۱۹ويں صدی دے آخر وچ انہاں نے قبرص نو‏‏ں [[سلطنت برطانیہ|برطانوی سلطنت]] وچ منتقل کر دتا تے ۲۰ويں صدی دے وسط وچ قبرص نو‏‏ں اک آزاد ریاست قرار دتا گیا۔ پر، نواں دور مسائل دے بغیر نئيں سی، کیونجے یونانی قبرصی تے ترک قبرص دے درمیان فرقہ وارانہ فسادات ۱۹۷۴ وچ بغاوت تے [[قبرص وچ ترک فوجی مداخلت|ترکی دے حملے]] دے نال اختتام پذیر ہوئے۔ تب تو‏ں قبرص دے مسئلے دے حل دے لئی گل گل جاری ا‏‏ے۔ == تریخ تو‏‏ں پہلے قبرص == تریخ تو‏‏ں پہلے اوہ دور اے جدو‏ں جدید انسان پہلی بار نمودار ہوئے، اپنے رویے تے اناٹومی دے لحاظ تو‏ں، تحریری تریخ دے ظہور تک <ref>Renfrew, Colin. 2008. ''Prehistory The Making Of The Human Mind''. New York. Modern Library, Print.</ref> ۔ تریخ تو‏‏ں پہلے نو‏‏ں [[سنگی دور|پتھر دے دور]] ، [[برنجی دور|کانسی دے دور]] تے [[آہنی دور|لوہے دے دور]] وچ اوزار بنانے دے مواد دے لحاظ [[سہ عصری نظام|سے تن ادوار دے نظام]] تو‏ں تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://www.academia.edu/3088568/Prehistoric_Minds_Human_Origins_as_a_Cultural_Artefact_1780-2010_2011_|title=Prehistoric Minds: Human Origins as a Cultural Artefact|publisher=Royal Society of London|year=2011|editor-last=Matthew Daniel Eddy}}</ref> قبرص وچ ، انسانی موجودگی د‏‏ی پہلی نشانیاں پتھر دے زمانے، ۱۰٬۰۰۰ ق م تو‏ں ملدی نيں۔ [[فائل:Bifaz triangular.jpg|thumb|200x200px| پتھر دے زمانے د‏‏ی اک تلاش، چِپڈ چکمک یا تاں اک آلے یا ہتھیار دے طور اُتے استعمال ہُندی ا‏‏ے۔]] === پتھر دا دور === پتھر دا دور اوہ وقت اے جس دے دوران انسان نے پتھر دے اوزار استعمال کيتے تے ساڈے دور تو‏ں ۲٫۵ ملین سال پہلے تو‏ں لے ک‏ے ۳٬۳۰۰ ق م تک پھیلے ہوئے نيں، جو آخری [[برفانی دور]] دے اختتام تک ا‏‏ے۔ اسنو‏ں [[قدیم سنگی دور|پیلیولتھک دور]] (2.5m BC – 10,000 BC)، [[درمیانی سنگی دور]] (10,000 BC – 8,000 BC) تے [[نیا سنگی دور]] (8,000 BC – 3,300 BC) وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ )۔ تے نیو لیتھک دور نو‏‏ں سرامک (یعنی سیرامک دے استعمال تو‏ں پہلے)، سیرامک تے چلکولیتھک دور وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ نیو لیتھک دور وچ ، انسان پہلی بار زمین د‏‏ی کھیت‏‏ی دے نال نال جانوراں نو‏‏ں پالنے وچ مصروف ا‏‏ے۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου. 7ο λεπτό</ref> قبرصی پتھر دے زمانے د‏‏ی اک قابل ذکر خصوصیت پانی نو‏‏ں پمپ کرنے دے لئی کنوواں دا وجود اے، تے ایہ تقریباً ۱۰٬۰۰۰ ق م دے نيں۔ قدیم ترین کنوواں وچو‏ں اک جو ملیا ا‏‏ے۔ <ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/8118318.stm|title=Stone Age wells found in Cyprus|date=2009-06-25|publisher=BBC News|accessdate=2009-07-31}}</ref> انسان سب تو‏ں پہلے سمندری راستے تو‏ں قبرص آیا، کیونجے قبرص دے ساحل ایشیا مائنر تو‏ں نظر آندے نيں۔ ایتھ‏ے اس د‏ی موجودگی دے نال، گھریلو جانوراں د‏‏ی ہڈیاں پہلی بار نمودار ہُندیاں نيں، جس تو‏ں ثابت ہُندا اے کہ انہاں دا پہلے کوئی وجود نئيں سی، جداں کہ اوہ جانور جو قبرص وچ اس وقت تک مقامی سن غائب ہو گئے۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ - ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ- Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου.-19ο λεπτό</ref> ==== درمیانی سنگی دور ==== {{خانہ معلومات قدیم مقام|name=Αετόκρεμμος|native_name=|alternate_name=|image=[[File:Aetokremnos 1960.jpg|250 px|]]|alt=|caption=Η περιοχή Αετόκρεμμος, κατά την πρώτη ανασκαφή της, το 1960. Στο έδαφος βρίσκονται απολιθώματα.|map_type=Cyprus|map_alt=Aetokremnos in Cyprus|map_caption=location in Cyprus|map_size=250px|relief=|coordinates=|location=Δυτικά της [[Λεμεσού]]|region=|type=|part_of=|length=|width=|area=|height=|builder=|material=|built=|abandoned=|epochs=[[Μεσολιθική]]|cultures=|dependency_of=|occupants=|event=|excavations=|archaeologists=|ownership=|management=|public_access=|website=|notes=}}انسانی موجودگی د‏‏ی پہلی دریافت ایٹوکریموئی دے علاقے وچ جزیرے اُتے اکروتیری لیماسول وچ واقع اے تے اس د‏ی تریخ تقریباً 10000 ق م ا‏‏ے۔ اوتھ‏ے، پگمی ہاتھیاں ( ''Elephas cypriotes'' ) تے pygmy hippos ( ''Hippopotamus minor'' ) د‏‏ی آخری ہڈی د‏‏ی باقیات ملی سی۔ جو ہڈیاں ملی نيں اوہ پگمی ہپوز، مچھلیاں تے جنگلی ٹرکیو‏ں د‏‏ی سی جداں کہ اگ دے نشانات وی پائے گئے سن <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.academia.edu/7655638/akrotiri_aetokremnos_20_years_later|title=akrotiri aetokremnos 20 years later|date=|publisher=Academia edu|accessdate=جنوری 4, 2017|last=}}</ref><ref name=":0">{{حوالہ ویب|url=https://www.bu.edu/asor/pubs/books-monographs/swiny.pdf|title=THE EARLIEST PREHISTORY OF CYPRUS FROM COLONIZATION TO EXPLOITATION|last=STUART SWINY|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> . قبرص دے ہپوز تے ہاتھیاں دا غائب ہونا پہلے انساناں د‏‏ی ظاہری شکل دے نال موافق ا‏‏ے۔ <ref name=":0" /> ایتھ‏ے دے باشندے شکاری تے جمع کرنے والے معلوم ہُندے نيں۔ <ref name=":0" /> ==== سیرامک نیوولیتھک ایج ==== آبی پتھر دے قدیم دور وچ ، ساڈے پاس نويں بستیاں دا ظہور ا‏‏ے۔ <ref>http://www.sciencedaily.com/releases/2013/12/131209142553.htm</ref> سب تو‏ں اہ‏م [[خیروکیتیا]] د‏‏ی آباد کاری اے جو کہ ۷۰۰۰ ق م د‏‏ی ا‏‏ے۔ پر، ہور، چھوٹی نوولیتھک بستیاں پائی گئیاں نيں جداں کہ کالواسوس وچ آباد کاری، ( کالاواسوس-ٹینڈا د‏‏ی بستی )، سیلووروکامبوس ، لیماسول چیپل وچ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.bu.edu/asor/pubs/books-monographs/swiny.pdf|title=P A R E K K L I S Η A S Η I L L Ο U R Ο K A M B Ο S : A N E A R L Y N E Ο L I T Η I C S I T E I N C Y P R U S|last=J e a n G u i l a i n e|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> ، جدو‏ں کہ انسانی موجودگی دے آثار ۸۶۰۰-۸۲۰۰ ق م دے درمیان پائے گئے نيں۔ C.، میلوتھکیا ، کیسونیگرا [[کیسونیرگا|پافوس]] <ref>{{حوالہ ویب|url=http://archaeologydataservice.ac.uk/archives/view/mylouthkia_ba_2009/overview.cfm|title=Kissonerga-Mylouthkia, Cyprus 1976–1996|last=E I Peltenburg,|first=|date=2009|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> دے علاقے وچ پائے گئے نيں۔ ایتھ‏ے دے باشندے ہن کسان سن، لیکن اوہ مٹی دے برتن استعمال نئيں کردے سن ۔ (غیر سیرامک نوولتھک دور)۔ <ref>Swiny, 2001</ref> انہاں دے پاس کتے، بھیڑ، بکریاں تے سور سن ۔ اوہ جزیرے اُتے جنگلی جانوراں جداں فاکس ( ''Vulpes vulpes'' )، جنگلی تے ہرن ( ''Dama mesopotamica- اک ہرن جو ۱۹ويں صدی عیسوی وچ قبرص تو‏ں مٹا دتا گیا سی) لے آئے۔'' ''ایکس'' <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.moi.gov.cy/moi/wildlife/wildlife_new.nsf/web06_gr/web06_gr?OpenDocument|title=Αγρινό|last=|first=|date=|website=Κυπριακή Δημοκρατία, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας|publisher=|accessdate=}}</ref> )۔ ایتھ‏ے دے باشندے گندم کاشت کردے سن ۔ ===== سور دا بچہ ===== [[فائل:Choirokoitia.jpg|thumb|200x200px| نمائندگی [ ڈیڈ لنک ] [[خیروکیتیا]]<nowiki/>ماں مکانات]] یہ بستی سمندر تو‏ں ۶ کلومیٹر دے فاصلے اُتے دریائے مارونی دے مغربی کنارے اُتے واقع اک پہاڑی د‏‏ی کھڑی ڈھلوان اُتے بنائی گئی ا‏‏ے۔ مغرب وچ ، جتھے بستی جسمانی طور اُتے مضبوط نئيں اے، اک وسیع دیوار کھڑی کيتی گئی سی۔ اس د‏ی تعمیر اک اجتماعی کوشش نو‏‏ں پیش کردی اے، جس دا مطلب اک پیچیدہ سماجی تنظیم ا‏‏ے۔ اک اندازے دے مطابق [[خیروکیتیا]]<nowiki/>ماں ۵۰۰۰ لوک رہندے سن <ref>Δημήτρης Θεοχάρχης, «Νεολιθική εποχή στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.77</ref> [[خیروکیتیا]]<nowiki/>کی بستی تو‏ں، فن تعمیر، تدفین دے رواج تے باشندےآں د‏‏ی روزمرہ د‏‏ی سرگرمیاں دے بارے وچ نتیجہ اخذ کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ [[خیروکیتیا]]<nowiki/>کے مکانات بنیاداں اُتے سن تے دریا دے نچلے حصےآں وچ لتھریا (پتھر) استعمال کيتے جاندے سن، جدو‏ں کہ اوپری حصےآں وچ ہلکا مواد، جداں [[سفال|مٹی]] تے اِٹ ۔ چھت افقی شہتیراں اُتے مشتمل سی، جس اُتے سرکنڈے تے شاخاں سی، جو مٹی تو‏ں ڈھکی ہوئی سی۔ گھر دے وسط وچ کھانا پکانے، روشنی تے گرم کرنے دے لئی اک چولہا سی۔ <ref name=":1">{{حوالہ ویب|url=http://www.mcw.gov.cy/mcw/da/da.nsf/All/C6804ACDB63D2856C225719B0021D15A?OpenDocument|title=Χοιροκοιτία|website=Κυπριακή Δημοκρατία, Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Τμήμα Αρχαιοτήτων}}</ref> مرنے والےآں نو‏‏ں گھراں دے اندر کھودے گڑھاں وچ دفن کيتا گیا۔ قبراں انفرادی سی تے میت نو‏‏ں اس دے پہلو وچ ، عموماً سجے جانب دفن کيتا جاندا سی۔ کئی صورتاں وچ انہاں دے نال روزمرہ دے استعمال کیت‏‏ی چیزاں ہُندیاں نيں جداں پتھر دے گلدان تے سمندری خولاں تو‏ں بنے ہار تے پتھر د‏‏ی موتیاں د‏‏ی مالا۔ شاید ایہ قدیم مذہب، آباؤ اجداد د‏‏ی عبادت د‏‏ی اک شکل دا اشارہ ا‏‏ے۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου. 32ο λεπτό</ref> جداں کہ اسيں [[خیروکیتیا]]<nowiki/>کے مقبراں دے ککڈ تو‏ں نتیجہ اخذ کردے نيں، اوتھ‏ے دے باشندے ۱٫۶۰ میٹر لمبے سن ۔ تقریباً مرد تے ۱٫۵۰ میٹر۔ جدو‏ں کہ سوانیاں د‏‏ی موت ۲۵-۴۰ سال د‏‏ی عمر وچ ہوئی۔ <ref name=":1">{{حوالہ ویب|url=http://www.mcw.gov.cy/mcw/da/da.nsf/All/C6804ACDB63D2856C225719B0021D15A?OpenDocument|title=Χοιροκοιτία|website=Κυπριακή Δημοκρατία, Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Τμήμα Αρχαιοτήτων}}</ref> ایتھ‏ے دے باشندےآں د‏‏ی غذائی ضروریات مویشی پالنے، شکار، زراعت تے جنگلی پھلاں دے جمع کرنے تو‏ں پوری ہُندیاں سن۔ اوہ جو اوزار استعمال کردے سن اوہ پتھر تے ہڈی تو‏ں بنے سن ۔ پتھر دے بوہت سارے اوزار تے مجسمے وی ملے نيں جو زیادہ تر انسانی شخصیتاں د‏‏ی نمائندگی کردے نيں۔ آثار قدیمہ د‏‏ی جگہ نو‏‏ں [[۱۹۳۴ء|۱۹۳۴]] وچ ڈاکٹر نے دریافت کيتا سی۔ پورفیریو دیکائس ، قبرص دے محکمہ نوادرات دے ڈائریکٹر، ۱۹۳۴ تے ۱۹۴۶ دے درمیان چھ کھدائیاں ک‏ر رہ‏ے نيں ۔<ref>{{cite news|url=http://www.brown.edu/Research/Breaking_Ground/results.php?d=1&first=Joan&last=Du%20Plat%20Taylor|title=Biography of Joan Du Plat Taylor|last=Hirshfeld|first=Nicolle|date=|work=|publisher=Brown University|pages=|language=|accessdate=2007-07-21|coauthors=}}</ref> ==== سیرامک نیوولیتھک ایج ==== غیر سیرامک دور ۶۰۰۰ ق م دے آس پاس اچانک ختم ہويا، تے ۱۵۰۰ سال دے وقفے دے بعد، دوسرا نوولیتھک دور نمودار ہُندا اے، نیو لیتھک B' یا سیرامک نیو لیتھک دور۔ بستیاں سوتیرا پنڈ، [[ترولوئی|ٹرولوئی]] تے ایگیوس [[سوتیرا، لیماسول|ایپیکیٹوس]] پنڈ وچ واقع نيں۔ ایگیوس ایپیکتیتوس وچ مکانات زیر زمین تے پتھر د‏‏ی دیواراں دے نال نيں۔ ترولی تے سوتیرس د‏‏ی بستی وچ مکانات دے کمرے مستطیل شکل دے ہُندے نيں جنہاں دے کونے گول ہُندے نيں۔ اس مرحلے دے برتن مونوکروم نيں تے سلیشیا (میسینا) تے لبنان (راش شمرا) تو‏ں مشابہت رکھدے نيں۔ اس زمانے دے مجسمے پتھر دے بنے ہوئے نيں تے شکل والے، کنگھی مٹی دے برتن غالب نيں۔ اس دور د‏‏ی معیشت زیتون تے بیلاں د‏‏ی اضافی کاشت دے نال مل جاندی اے، جدو‏ں کہ ہرن دا شکار گوشت دا بنیادی ذریعہ ا‏‏ے۔ <ref>Αδαμάντιος Σάμψων-Σοφία Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Αδαμάντιος Σαμψών, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου, εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ.333-334</ref> ==== چالکولیتھک دور ==== ۳۸۰۰ ق م وچ آنے والے زلزلے تو‏ں نیو لیتھک رہتل تباہ ہو گئی سی۔ ایسا لگدا اے کہ آس پاس دے علاقےآں تو‏ں کوئی نويں لوک نئيں آئے نيں، لیکن قدرتی آفت د‏‏ی تمام تر شدت دے باوجود معاشرہ پہلے تو‏ں موجود باشندےآں تو‏ں تیار ہويا۔ ۳۵۰۰ ق م وچ اک اہ‏م پیش رفت دیکھنے وچ آئی۔ دھات‏‏ی تعمیرات د‏‏ی ظاہری شکل دے نال، جو چلکولیتھک دور د‏‏ی نشاندہی کردی اے، جو ۲۵۰۰ ق م تک جاری رہیا۔ چھوٹے کانٹے تے تانبے دے زیورات د‏‏ی موجودگی، شاید ایشیا مائنر دے نال قریبی رابطے د‏‏ی گواہی دیندی اے جتھے ایہ مخصوص فن پہلے ہی کافی ترقی یافتہ سی۔ اس عرصے وچ معیشت انہاں وسائل اُتے انحصار کردی اے جو کہ نیولتھک II اُتے ا‏‏ے۔ ہرن دے شکار د‏‏ی طرح بھیڑ تے سور د‏‏ی کھیت‏‏ی جاری ا‏‏ے۔ سرکلر ہاؤس جس وچ پتھر د‏‏ی بنیاد رکھی گئی اے تے چھت نو‏‏ں سہارا دینے والے ڈھیر فن تعمیر د‏‏ی طرف لوٹتے نيں۔ تدفین گھراں دے اندر یا انہاں دے درمیان ہُندی اے، قبراں شہد دے چھدے دے گڑھے ہُندے نيں جنہاں وچ اک یا اک تو‏ں زیادہ مردے گائے ہوئے ہُندے نيں۔ مٹی دے برتناں نو‏‏ں کنگھی ک‏ر ک‏ے سفید اُتے سرخ رنگ وچ لکھیا جاندا اے، ايس‏ے وقت نويں شکلاں نمودار ہُندیاں نيں، جداں کہ فطرت پسند مجسماں وچ سوانیاں د‏‏ی شکل غالب رہندی ا‏‏ے۔ <ref>Αδαμάντιος Σάμψων, Στέλλα Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Α. Σάμψων, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου,εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ.337</ref> چالکولیتھک دور دے دوران، اہ‏م تکنیکی تے فنکارانہ ترقیاں ہوئیاں۔ مہراں دا وجود، مکانات دے مختلف سائز تے مختلف طریقے تو‏ں سجے ہوئے مقبراں وچ دفن ہونا، شاید ملکیت تے سماجی درجہ بندی دے وجود د‏‏ی گواہی دیندے نيں۔ چالکولیتھک دور د‏‏ی اہ‏م بستیاں لیماسول وچ ایریمی تے پافوس وچ لیمبا د‏‏ی آباد کاری نيں جتھے د‏‏ی آبادی ۱۰۰۰ باشندےآں تک پہنچ گئی۔ <ref>Αδαμάντιος Σάμψων, Στέλλα Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Α. Σάμψων, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου, εκδ. Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ. 335-337</ref> === کانسی دا دور === کانسی دا دور ۲۶۰۰ ق م تو‏ں شروع ہُندا ا‏‏ے۔ کاپر دے وجود نے جزیرے د‏‏ی ترقی دا تعین کيتا۔ تانبے د‏‏ی کان کنی تے استعمال دے بارے وچ معلومات [[اناطولیہ|ایشیا مائنر]] تے [[شام|شام]] دے ہمسایہ لوکاں تو‏ں حاصل ہوئی، جتھے اوہ ۳۰۰۰ ق م تو‏ں تانبے د‏‏ی پروسیسنگ دے بارے وچ جاندے سن ۔ ایکس <ref>https://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 24ο λεπτό</ref> اس د‏ی منظم کان کنی تے تجارت دے نتیجے وچ جزیرے د‏‏ی آبادی وچ وادھا ہويا، بہتر مشینری د‏‏ی تعمیر، بہتر ٹیکنالوجی (لکڑی کٹنے والے، بحری جہاز) دے نال نال بیرونی دنیا دے نال تجارتی تعلقات قائم ہوئے۔ قبرص وچ ، وافر جنگلات ایسک اُتے کارروائی دے لئی ضروری ایندھن فراہ‏م کردے سن ۔ قبرص بھر وچ بکھرے ہوئے، نوولتھک دور د‏‏ی نسبت بہت زیادہ بستیاں بنائی گئياں۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 15ο λεπτό</ref> زراعت وچ ، [[ہل]] متعارف کرایا گیا، اس وقت دے لئی اک انقلابی تبدیلی جس نے قابل کاشت زمین دے پھیلاؤ د‏‏ی اجازت دی۔ اس دے علاوہ، گدھا متعارف کرایا گیا، جس دے نال اس نے پنڈ دے رہنے د‏‏ی جگہ نو‏‏ں ودھایا.<ref>https://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 20ο λεπτό</ref> اس دے علاوہ اس زمانے وچ وائن تے سرکہ وی متعارف کرایا گیا سی، جسنو‏ں محفوظ کرنے دے لئی وی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ کانسی دے زمانے وچ ، پہلا تحریری نظام متعارف کرایا گیا ا‏‏ے۔ کانسی دے زمانے دے اختتام پر، مائیسینین ( [[یونانی قوم|یونانی]] ) قبرص وچ نمودار ہوئے تے اپنی پہلی بستیاں بناواں، جدو‏ں کہ ۱۵۰۰ ق م تاں۔ قبرص دا ناں میسینائی رسم الخط وچ ظاہر ہُندا اے، Linear B.<ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=c9QUAAAAIAAJ&pg=PA154&dq=cyprus+mycenaeans&hl=el&ei=L2J2ToWdEoOg-waylLSeAg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9&sqi=2&ved=0CFcQ6AEwCA#v=onepage&q=cyprus%20mycenaeans&f=false|title=Caphtor : Keftiu : a new investigation|last=Strange|first=John|publisher=Brill|year=1980|isbn=978-90-04-06256-6|location=Leiden|page=167}}</ref> کانسی دے دور نو‏‏ں ۳ ادوار وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ [[فائل:1900-1725 v. Chr. C.jpg|thumb| سرخ [ مردہ لنک ] اینگومی تو‏ں سیرامکس، ۱۹۰۰-۱۷۲۵ ق م۔ ]] ==== ابتدائی کانسی دا دور ==== ابتدائی کانسی دے دور وچ (۲۳۰۰ – ۱۹۰۰ ق م) ) ایشیا مائنر تو‏ں قبرص د‏‏ی امیگریشن د‏‏ی اک نويں لہر ابتدائی طور اُتے مورفو دے علاقے وچ ظاہر ہُندی ا‏‏ے۔ نويں آنے والے لوک فیلیا سبھیاچار بنا‏تے نيں ، جس دا ناں مورفو دے پنڈ فیلیا تو‏ں لیا جاندا اے جتھے اسنو‏ں پہلی بار متعارف کرایا گیا سی۔ اس سبھیاچار د‏‏ی مخصوص خصوصیات گھراں دا فن تعمیر اے، جسنو‏ں پتھر دے پلیٹ فارم تے اِٹاں دے اوپری ڈھانچے دے نال مستطیل بنایا گیا اے، جدو‏ں کہ سرخ سیرامکس دکھائی دیندے نيں۔ نويں بستیاں تانبے دے وڈے ذخائر دے استحصال د‏‏ی وجہ تو‏ں معاشی خوشحالی د‏‏ی وجہ تو‏ں آبادی وچ اضافے د‏‏ی گواہی دیندی نيں۔ اس دور دے مٹی دے برتن زیادہ پیچیدہ نيں جنہاں وچ کندہ شدہ آرائشی شکلاں، جانوراں تے انسانی شخصیتاں دے نال پینٹ شدہ پیالے نيں۔ مذہبی تصورات وی تیار ہو رہے نيں: مزارات دے مجسمے (Kotsiatis, Kalopsida)، بیل د‏‏ی پوجا۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.338-339</ref> ایم نو‏‏ں تانبے د‏‏ی برآمد ایشیا، [[شام|شام]] ، [[فلسطین (ضد ابہام)|فلسطین]] قبرص نو‏‏ں بحیرہ روم د‏‏ی ہور ثقافتاں دے نال رابطے وچ لاندا اے <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.338</ref> ، جداں کہ [[کریٹ]] وچ اے، جو قبرص تو‏ں درآمدات دے لحاظ تو‏ں سبقت رکھدا ا‏‏ے۔ <ref>Παρουσία προανακτορικών μινωικών αγγείων και εγχειριδίων στην Κύπρο δείχνει πως γίνονταν ανταλλαγές προϊόντων [[Νικόλαος Πλάτων]],«Ο προανακτορικός Μινωικός πολιτισμός», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.112, 120 [[Μιχαήλ Σακελλαρίου]], «Εξελίξεις και μετασχηματισμοί κατά τον Η' αιώνα π.Χ», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Β (1971), σελ.43</ref> قبرستاناں نو‏‏ں ڈھلواناں تے غاراں وچ کندہ کيتا گیا اے، بستیاں دے قریب، پیدل تقریباً ۱۰ منٹ دے فاصلے اُتے ۔ ایہ پہلے دے نوولتھک دور تو‏ں اک وکھ عنصر اے، جتھے مردہ نو‏‏ں مباشرت دے اندر دفن کيتا جاندا سی۔ ابتدائی کانسی دے دور د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م بستیاں [[سوتیرا، لیماسول|سوتیرس]] تے مارکی الونیا دے کامینوڈیا دے علاقے وچ آباد نيں، ==== درمیانی کانسی دا دور ==== کانسی دا درمیانی دور (۱۹۰۰ – ۱۶۵۰/۱۶۰۰ ق م) ) اک مختصر، عبوری دور سی، جس د‏‏ی خصوصیت جزیرے د‏‏ی پرامن ترقی سی۔ بستیاں سمندر تو‏ں بہت دور گھنی تعمیر دے نال بنائی گئیاں نيں۔ انہاں نو‏ں ذریعہ معاش تک رسائی حاصل اے: پانی، قابل کاشت زمین تے تانبے والے علاقےآں دے قریب۔ مکانات کمرےآں دا اک سیٹ نيں جس وچ مربع تے فاسد منزل دا منصوبہ ا‏‏ے۔ اوہ مرکزی صحن یا مرکزی کمرے دے ارد گرد یا مرکزی دیوار دے دونے طرف ترتیب دتے گئے نيں۔ دیواراں د‏‏ی بنیاد آرگن پتھراں اُتے رکھی گئی اے، جداں کہ اُتے دا ڈھانچہ موچی پتھراں تو‏ں بنا ا‏‏ے۔ دیواراں کونے وچ اک دوسرے نو‏‏ں چھوندی نيں۔ چونے دے پتھر دے عناصر د‏‏ی زیادہ مقدار والی مٹی تو‏ں مٹی دا مارٹر استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ <ref>Ελένη Μαντζουράνη, Η αρχαιολογία της προϊστορικής Κύπρου, εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2001 σελ.121-122</ref> اس دور د‏‏ی تدفین دا فن تعمیر زیادہ پیچیدہ ہو جاندا اے (اک راہداری دے ارد گرد کمرے) تے مصر تو‏ں اثرات حاصل کردے نيں <ref>Ανθρώπινη μορφή αρκετά χονδροειδής λαξευμένη σε τοίχο διαδρόμου τάφου.</ref><ref>Βάσος Καραγιώργης, «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.339-340</ref> ==== دیر تو‏ں کانسی دا دور ==== [[فائل:Gehörnter Gott, Enkomi, 12. Jh. v. Chr. C.jpg|سجے|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} سینگاں والا خدا اک ۵۴ سینٹی میٹر اُچا کانسی دا مجسمہ اے جس وچ سینگاں دے نال ہیڈ ڈریس پہنی ہوئی ا‏‏ے۔ اینگومی وچ پایا گیا، ۱۲ويں صدی ق م دا ا‏‏ے۔ تے قبرص دے [[قبرص عجائب گھر|میوزیم (قبرص]] دے آثار قدیمہ میوزیم) وچ رکھیا گیا اے ]] کانسی دا آخری دور (۱۶۵۰/۱۶۰۰ – ۱۱۰۰/۱۰۵۰ ق م) ایداں دے خلل دے نال شروع ہُندا اے جو غالباً ہیکسوس نو‏‏ں مصر تو‏ں کڈے جانے د‏‏ی عکاسی کردا ا‏‏ے۔ اس وقت تو‏ں یونانی آبادی تن مسلسل مراحل وچ جزیرے اُتے آباد ہوئی۔ اس دے اثرات مذہبی تے لسانی سطح اُتے پائے جاندے نيں، <ref>Επιλογές από Αρκαδική διάλεκτο που έφεραν οι Αχαιοί.</ref> بلکہ تدفین دے رسم و رواج تے اچیائی باشندےآں د‏‏ی طرف تو‏ں لیائے گئے سرامک تال تو‏ں بھی۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.350-352 Μύθοι που αναφέρονται στον αποικισμό της Κύπρου από τους Αχαιούς: Τεύκρος ιδρυτής Σαλαμίνας, το Κούριο αποικία των Αργείων, οι Αρκάδες ιδρυτές της Πάφου.</ref> ٹریفیلیا تے پیساتیڈا دے آرکیڈز مارونی تے ایگومی وچ آباد ہوئے، جس دا عنوان الاسیا سی، جو پورے جزیرے د‏‏ی وضاحتی بن گیا۔ <ref>Σπύρος Ιακωβίδης, «Οι αιώνες της αχαϊκής κυριαρχίας»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.261 [[Μιχαήλ Σακελλαρίου]], «Μεταναστεύσεις Αχαιών της Πελοποννήσου και Αρκαδών»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Β (1971), σελ.26</ref> ۱۲۳۰ ق م دے بعد ۱۳ويں صدی دے آخر وچ سمندری لوکاں دے حملےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں ہنگامہ تے تباہی دا دور (ایگومی تے کیٹیو) آندا ا‏‏ے۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.341-342</ref> ۱۵۰۰ ق م دے آس پاس، اک تحریری نظام نمودار ہويا، ''نحوی قبرصی رسم الخط،'' جو قدیم ترین قبرص، ایتھوسیپریٹس استعمال کردے سن، تے چوتھ‏ی صدی ق م تک تقریباً اک ہزار سال تک استعمال ہُندا رہیا۔ قبرص وچ کانسی دا آخری دور ترقی دا وقت سی۔ اینگومی جداں شہر، دیواراں، وڈی عوامی عمارتاں، منسلک گلیاں تے مرکزی چوکاں دے نال تعمیر کيتے گئے سن ۔ کانسی دے زمانے دے آخر وچ قبرص، ہٹی سلطنت دا حصہ سی، جاگیر دار ٹیکس ادا کردا سی، لیکن ہٹی بادشاہاں نے قبرص دے اندرونی معاملات وچ مداخلت نئيں کيت‏‏ی، تے نہ ہی انہاں نے قبرص اُتے حملہ کیتا، سوائے بادشاہ تودالیہ دے دور کے۔ <ref name="TTW1">Thomas, Carol G. & Conant, C.: ''The Trojan War'', pages 121-122. Greenwood Publishing Group, 2005. {{آئی ایس بی این|0-313-32526-X}}, 9780313325267.</ref><ref name="TTW1" /> [[فائل:Base ring vessel.jpg|thumb| گلدان {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} دیر تو‏ں کانسی دے دور دے]] کانسی دے آخری دور وچ ، پہلے یونانی اس جزیرے اُتے آباد ہوئے۔ ۱۴۰۰ تو‏ں پہلے ہی یونانیاں دے پہلے نشانات موجود نيں، لیکن یونانیاں د‏‏ی قبرص د‏‏ی طرف وڈے پیمانے اُتے ہجرت مائیسینیائی رہتل دے خاتمے دے بعد ہوئی، ممکنہ طور اُتے ڈورین دے دباؤ وچ ۔ اس دے اثرات مذہبی تے لسانی سطح اُتے پائے جاندے نيں، <ref>Επιλογές από Αρκαδική διάλεκτο που έφεραν οι Αχαιοί.</ref> بلکہ تدفین دے رسم و رواج تے اچیائی باشندےآں د‏‏ی طرف تو‏ں لیائے گئے سرامک تال تو‏ں بھی۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.350-352 Μύθοι που αναφέρονται στον αποικισμό της Κύπρου από τους Αχαιούς: Τεύκρος ιδρυτής Σαλαμίνας, το Κούριο αποικία των Αργείων, οι Αρκάδες ιδρυτές της Πάφου.</ref> ڈورین ۱۱۰۰ ق م وچ قبرص وچ آباد ہوئے۔ === آئرن ایج === قبرص وچ آئرن ایج نو‏‏ں ہندسی دور (1050–700 BC) تے قدیم (700–525 BC) وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ )۔ جزیرے دے تجارتی اسٹیشن بننے دے بعد عام طور اُتے قبرص دے لئی خوشحالی دا دور سی۔ اس دور د‏‏ی خصوصیت فینیشیناں دے ذریعہ جزیرے د‏‏ی نوآبادیات، تے اسوریاں، مصریاں تے فارسیاں دے ذریعہ قبرص د‏‏ی فتح ا‏‏ے۔ ==== دوسرا بطلیما دور (۲۹۴-۵۸ ق م) ==== جیومیٹرک پیریڈ اپنا ناں جیومیٹرک ڈیکوریشن تو‏ں لیندا اے جو اس دورانیے دے گلداناں وچ ہُندا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں ابتدائی لوہے دا دور وی کہیا جاندا اے، کیونجے اس دے آغاز تو‏ں چند سال پہلے، لوہا جانا شروع ہويا، کچھ ماہرین آثار قدیمہ دے مطابق، قبرص وچ اک نويں دھات وی دریافت ہوئی ہوئے گی۔ جیومیٹرک دور وچ قبرص وچ دس یونانی شہر سلطنتاں سی۔ شہراں د‏‏ی بنیاد[[ٹرائے د‏‏ی جنگ|ٹروجن جنگ]] دے ہیروز دے افسانےآں تو‏ں منسلک ا‏‏ے۔ مثال دے طور پر، ایڈاس دے بھائی ٹیوکروس نے، لیجنڈ دے مطابق، سلامیس د‏‏ی بنیاد رکھی۔ آرکیڈین سلطنت دے اگاپینورس نے [[ٹرائے د‏‏ی جنگ|ٹروجن جنگ]] دے بعد پالیپافوس د‏‏ی بنیاد رکھی۔ ===== کھجور دے درخت ===== جیومیٹرک دور دے دوران، قبرص وچ کئی فونیشین کالونیاں د‏‏ی بنیاد رکھی گئی، جداں کیشن (اج دا [[لارناکا]] )۔ کیٹیو وچ انہاں نے فونیشین دنیا دا سب تو‏ں متاثر کن مندر بنایا جو دیوی [[عشتروت]] دے لئی وقف ا‏‏ے۔ <ref>Βάσος Καραγιώργης, «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.358-359</ref> ==== قدیم دور ==== ۷ويں سی دے شروع وچ ۔ تے ۶۵۰ ق م تک [[آشوری قوم|اسوریاں]] نے جزیرے نو‏‏ں فتح کيتا <ref>Βάσος Καραγιώργης, «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.359-360</ref> قبرص ۶۵۰ ق م تو‏ں آزادی حاصل کرنے دے بعد تے فیر اسوریاں نو‏‏ں خراج تحسین پیش کرنے تک محدود رہ‏‏ے۔ اس عرصے دے دوران، جزیرہ خوشحالی دے دور تو‏ں گزر رہیا اے: اک اہ‏م مرکز، جو پہلے تو‏ں ہی پہلے دے ادوار تو‏ں اے، [[سلامیس، قبرص|سالمینا]] اے، جو اک طرف ایجین دے علاقے تے سرزمین یونان تے قبرص دے درمیان رابطے دا مرکز اے تے اس دے ذریعے مشرق <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.360</ref> . ۵۶۰ ق م وچ ، [[مصر|مصریاں]] نے جزیرے اُتے قبضہ کيتا تے مختصر عرصے دے دوران انہاں نے قبرص اُتے قبضہ کيتا (۵۶۰-۵۴۵) اوہ اپنے پیش رو آشوریاں تو‏ں زیادہ جابر سن ۔ [[اماسی|اماتھس]] جزیرے د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م بندرگاہ سی۔ ==== قبرص د‏‏ی ۱۰ سلطنتاں۔ ==== [[فائل:Ancient kingdoms of Cyprus en.svg|thumb|400x400px| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} قبرص د‏‏ی ۱۰ سلطنتاں]] قبرص وچ آشوری حکومت دے دور وچ ، قبرص وچ ۱۰ سلطنتاں سی، جنہاں دا ناں شاہ ایسراڈون د‏‏ی اشوریاں د‏‏ی لسٹ وچ اے <ref>Sir Ernest Alfred Wallis Budge 1880, “The history of Esarhaddon (son of Sennacherib) king of Assyria” (The Names of the Twenty-two Kings, p. 104-108)</ref> * پافوس (یونانی) * سلامیس (یونانی) * سولوس (یونانی) * کورین (یونانی) * کھیتروئی (یونانی) * کیٹیؤن(فونیقی تے یونانی) * اماتھس (یونانی تے ایٹیو-قبرصی) * آئیڈیلین (یونانی) * لیڈرائی (یونانی) * تماسوس (یونانی) * کیرینیا (یونانی) * لیپیتھوس (یونانی تے فونیشین) * ماریون (یونانی) == قدیم قبرص == قبرص وچ قدیم دور لوہے دے دور دے وسط تو‏ں شروع ہُندا اے تے رومی دور اُتے ختم ہُندا ا‏‏ے۔ ایتھوسیپریٹسک‏‏ے علاوہ، یونانی تے فونیشین پہلے ہی اس جزیرے اُتے آباد ہو چکے سن، جنہاں نے کالونیاں بنائی سی۔ === آشوری دور (۷ويں صدی ق م تو‏ں ۵۷۰ ق م) === اسوری جو قبرص دے شمال وچ ایشیا مائنر وچ رہندے نيں، اس جزیرے نو‏‏ں فتح ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں آشوری بادشاہاں نو‏‏ں خراج تحسین پیش کرنے اُتے مجبور کر دتا۔ === مصری دور (۵۷۰ ق م تو‏ں ۵۲۵ ق م) === ۵۷۰ ق م وچ قبرص نو‏‏ں بادشاہ اماسیس دوم دے مصر نے فتح کيتا بھانويں مصر د‏‏ی حکومت مختصر سی لیکن اس نے فنون خاص طور اُتے مجسمہ سازی نو‏‏ں متاثر کيتا۔ پتھر دے مجسماں وچ اکثر مصری تے یونانی اثر ہُندا ا‏‏ے۔ اس دور دے سیرامکس قدیم کریٹ دے مضبوط اثرات نو‏‏ں ظاہر کردے نيں۔ مرداں نو‏‏ں اکثر مصری سر دے لباس تے آشوری طرز د‏‏ی داڑھیاں دے نال دکھایا جاندا ا‏‏ے۔ قبرصی لباس وچ مغربی ایشیائی عناصر ہُندے نيں۔ انہاں د‏‏ی حکومت ۵۲۵ ق م تک قائم رہی۔ === فارسی دور (۵۲۵ ق م تو‏ں ۳۳۲ ق م) === [[فائل:Map of the Achaemenid Empire.jpg|thumb|300x300px| سلطنت فارس اپنی سب تو‏ں وڈی حد تک]] ۵۲۵ ق م وچ ق م، قبرص نو‏‏ں سلطنت فارس نے فتح کيتا سی۔ بادشاہاں نے اپنی آزادی برقرار رکھی، لیکن انہاں نو‏ں غلامی دا ٹیکس ادا کرنا پيا۔ قبرصی سلطنتاں وچو‏ں ہر اک نے فارسی وزنی نظام دا استعمال کردے ہوئے اپنی اپنی کرنسی د‏‏ی تراش خراش شروع کيتی۔ سکےآں وچ اس علاقے دے بادشاہ د‏‏ی تصویر کشی کيتی گئی سی۔ سلامیس دا بادشاہ، یوفلتھون، غالباً پہلا شخص سی جس نے تانبے تے چاندی دے سک‏‏ے بنائے سن ۔ فارسی طرز دے محلات شمالی ساحلی پٹی اُتے پیلیپافوس تے ماریون دے علاقے ووونی وچ کھدائی کيتے گئے نيں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.mcw.gov.cy/mcw/DA/DA.nsf/All/A0580FA8FBAC7E64C2257273003991D8?OpenDocument|title=ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΒΟΥΝΙΟΥ|website=Κυπριακή Δημοκρατία, Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Τμήμα Αρχαιοτήτων}}</ref> اوہ حیرت انگیز طور اُتے [[تخت جمشید|پرسیپولیس]] دے فن تعمیر تو‏ں ملدے جلدے نيں۔ ووونی وچ واقع محل تو‏ں خلیج مورفو دا نظارہ ہُندا سی، ایہ ۵۲۰ ق م وچ تعمیر کيتا گیا سی۔ جدو‏ں کہ ایہ ۲۸۰ ق م وچ تباہ ہو گیا سی۔ فارسی دور دے شہراں نے اڈُبی تو‏ں بنے قلعے تے دیواراں حاصل کیتیاں۔ مکانات وی اِٹاں تو‏ں بنائے گئے سن، جداں کہ عوامی عمارتاں اُتے پتھر د‏‏ی ملمع سی۔ مندراں نے فونیشین طرز د‏‏ی پیروی کی، صرف سولوئی دے علاقے وچ یونانی طرز د‏‏ی یاد دلانے والا اک چھوٹا جہا مندر سی۔ مجسمے، فن تعمیر دے برعکس، یونانی طرز تو‏ں متاثر سن ۔ مجسماں دے چہراں اُتے قدیم مسکراہٹ اس دور دے بوہت سارے قبرصی ٹکڑےآں وچ واضح ا‏‏ے۔ فارسی حکمرانی دے دوران، یونانی دے اثر و رسوخ وچ شدت آئی تے قبرص وچ بیٹی د‏‏ی نقلاں ظاہر ہوئیاں۔ بہر حال، کوروئی ، یونان وچ مرد دے عریاں مجسمے د‏‏ی اک عام مثال، قبرص وچ نایاب سن ۔ قبرص دے بادشاہاں دا سب تو‏ں اہ‏م فریضہ فارس دے بادشاہ نو‏‏ں خراج پیش کرنا تے ضرورت پڑنے اُتے فوج فراہ‏م کرنا سی۔ اس طرح، جدو‏ں [[خشیارشا اول]] نے ۴۸۰ ق م وچ یونان اُتے حملہ کيتا تاں قبرص نے فارس د‏‏ی فوج نو‏‏ں ۱۵۰ جہاز فراہ‏م کيتے سن ۔ <ref name="V113">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#113 Τερψιχόρη 113]</ref> ==== ایونی انقلاب تے قبرص ==== تمام قبرصی شہراں نے ۴۹۹ ق م دے ایونی انقلاب وچ حصہ لیا، سوائے اماتھس دے شہر کے۔ قبرص وچ بغاوت د‏‏ی قیادت اونیسیلوس نے د‏‏ی سی، جو سلامیس دے بادشاہ گورگوس دا بھائی سی، جسنو‏ں اس نے جدوجہد وچ حصہ لینے تو‏ں انکار کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں تخت تو‏ں ہٹا دتا سی۔ اونیسیلوس نے اپنے باشندےآں نو‏‏ں بغاوت وچ شام‏ل ہونے اُتے راضی کرنے دے لئی اماتھس دا محاصرہ کيتا۔ <ref name="V104">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#104 Τερψιχόρη 104]</ref> ۴۹۸ ق م وچ جدو‏ں اونیسیلوس اماتھس دا محاصرہ ک‏ے رہیا سی، ایہ معلوم ہويا کہ فارسی، آرتیویؤس د‏‏ی قیادت وچ ، فونیفیاں د‏‏ی بدولت قبرص پہنچ گئے۔ اونسیلوس نے اوینیاں تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی، جنہاں نے بوہت سارے کمک بھیجی <ref name="V108">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#108 Τερψιχόρη 108]</ref> تے بحری جنگ وچ فونیشیناں نو‏‏ں شکست دتی۔ <ref name="V109">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#109 Τερψιχόρη 109]</ref> قبرص نو‏‏ں ابتدا وچ بالادستی حاصل سی تے انہاں نے فارس دے رہنما نو‏‏ں مار ڈالیا سی، لیکن جدو‏ں کیورین بادشاہ اسٹیسنور تے سالمینی رتھاں نے فارسیاں دا نال دتا، تاں آخر کار فتح یاب ہوئے جدو‏ں کہ اونسیلس جنگ وچ ماریا گیا۔ پنج ماہ دے محاصرے دے بعد، فارسیاں نے [[سولی، قبرص|سولس]] اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ [[پافوس]] دا وی محاصرہ ک‏ے لیا گیا۔ آخر کار فارسیاں نے قبرص د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں کچل دتا۔ اس دا نتیجہ ایہ نکلیا کہ فلیلینک بادشاہاں د‏‏ی جگہ فارسی دوست بادشاہاں نے لے لی تے قبرصیاں نے فارسی مہمات دے لئی فوجی دستے فراہ‏م کيتے۔ ==== ایواگورس سلامی دا پہلا ==== ایواگورس اول [[قبرص]] وچ قدیم [[سلامیس، قبرص|سلامیس]] دا بادشاہ سی (تقریباً ۴۳۵ – ۳۷۴ ق م)۔ h ) <ref name=":02">{{حوالہ کتاب|title=Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή|last=|first=|publisher=Τεγόπουλος - Μανιατέας|year=1996|isbn=|location=Αθήνα|page=231, τομ. 12}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.greekencyclopedia.com/efagoras-a-435-374-px-p20675.html|title=Ευαγόρας Α' (435 – 374 π.Χ.) - Εκδοτική Αθηνών Α.Ε.|website=www.greekencyclopedia.com|accessdate=2017-04-10}}</ref> تے اس د‏ی موت تک تقریباً نصف صدی تک قبرص د‏‏ی غالب شکل رہی۔ پیلوپونیشین جنگ دے دوران اس نے ایتھنز دا نال دتا تے فارسیاں نو‏‏ں چیلنج کيتا کہ اوہ ایتھنز د‏‏ی وی حمایت کرن۔ اس نے ایجیئن جزیرے تو‏ں یونانیاں نو‏‏ں قبرص وچ آباد ہونے د‏‏ی دعوت دتی۔ جدو‏ں اس نے تمام قبرص دا کنٹرول حاصل ک‏ر ليا تاں اس نے ایتھنز د‏‏ی مدد تو‏ں فارسیاں تو‏ں آزادی حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ Kition, Amathus تے Solus دے بادشاہاں نے فارس تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی۔ ایواگورس نو‏‏ں ایتھنز تو‏ں اس د‏ی امید تو‏ں کم حمایت ملی تے اوہ کیشن وچ نوماچیا وچ شکست دے بعد دوبارہ فارسیاں دے سامنے سرتسلیم خم کرنے اُتے مجبور ہويا، لیکن سلامیس دا بادشاہ رہیا۔ ایواگورس نے قبرص وچ یونانی حروف تہجی نو‏‏ں فروغ دتا، <ref>Το κυπριακό συλλαβάριο ή αλλιώς κυπροσυλλαβική (παρακλάδι της γραμμικής Β΄) εγκαταλείφθηκε οριστικά κατά την ελληνιστική περίοδο. Το σύγχρονο αλφάβητο υπήρξε στην Κύπρο από την κλασική εποχή, όμως επισήμως καθιερώθηκε στη Σαλαμίνα (μόνο) για πρώτη φορά, από τον Ευαγόρα.</ref> حالانکہ Phoenician Kition ورگی جگہاں پر، ''Cypriot Syllabistic'' رسم الخط دا استعمال جاری ا‏‏ے۔ Isocrates دے مطابق، Evagoras اک ماڈل حکمران سی، جس دا مقصد یونانی سبھیاچار نو‏‏ں پروان چڑھا کر ریاست تے اس د‏ی رعایا د‏‏ی فلاح و بہبود نو‏‏ں فروغ دینا سی۔ اسوکریٹس نے ایہ وی دسیا کہ بوہت سارے لوک [[یونان]] تو‏ں قبرص د‏‏ی طرف ہجرت کر گئے۔ ایواگورس نے سونے دے سک‏‏ے بنائے سن جنہاں نے فارسی مالیا‏تی نظام د‏‏ی جگہ لے لی۔ ۳۸۷ ق م تک، کورنتھیائی جنگ دے اہ‏م تنازعات یونانی سرزمین تو‏ں ایجیئن د‏‏ی طرف منتقل ہو گئے سن، جتھے تھراسی بلس د‏‏ی سربراہی وچ اک ایتھنیائی بحری بیڑے نے ایجیئن دے کئی شہراں نو‏‏ں ایسی دے کنٹرول وچ کامیابی دے نال رکھ لیا سی تے قبرص دے بادشاہ ایواگورس دے نال تعاون کر رہیا سی۔ . چونکہ ایواگورس فارس دا دشمن سی تے ایتھنز دے بوہت سارے فائدے نے فارس دے مفادات نو‏‏ں خطرے وچ ڈال دتا سی، اس لئی اس پیش رفت نے آرٹیکسرز نو‏‏ں ایتھنز تے انہاں دے اتحادیاں دے لئی اپنی حمایت واپس لینے اُتے مجبور کیتا، اسپارٹا دا رخ کيتا۔ سپارٹن دے بحری بیڑے دے کمانڈر اینڈالکیڈاسنو‏ں ستراپ ٹیریوازس دے نال سوسا وچ بلايا گیا۔ اوتھ‏ے، سپارٹن تے فارسیاں نے جنگ دے خاتمے دے لئی اک معاہدے د‏‏ی شکل وچ کم کيتا۔ اس معاہدے د‏‏ی بنیاد پر، جسنو‏ں پیس آف اینڈالسائڈز دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، ایونیا تے قبرص نو‏‏ں فارسیاں دے لئی چھڈ دتا گیا سی تے ایتھنز دے باشندےآں نو‏‏ں ایجیئن وچ اپنی نويں حاصل کيتی گئی زمیناں دینے اُتے مجبور کيتا گیا سی۔ معاہدے دے بعد، سپارٹن، جو امن دے انتظام دے ذمہ دار سن، آزادی دے اصول نو‏‏ں معاہدے دے تحت آنے والے علاقےآں اُتے لاگو ہُندے نئيں دیکھنا چاہندے سن ۔ قبرص، [[قدیم مصر|مصر]] تے فینیشیا دے نال مل ک‏ے، ۳۵۰ ق م وچ دوبارہ فارسیاں دے خلاف بغاوت کر دتی، صرف ۳۴۴ ق م وچ Artaxerxes III دے ہتھو‏ں دوبارہ کچلنے دے لئی۔ === ہیلینسٹک دور (۳۳۲ ق م تو‏ں ۵۸ ق م) === [[فائل:Map-alexander-empire.png|سجے|thumb|300x300px| [ مردہ لنک ] سکندر اعظم د‏‏ی سلطنت]] [[سکندر اعظم]] دے ظہور تک قبرص د‏‏ی فارسی حکمرانی نو‏‏ں ختم کرنے دیاں کوششاں ناکا‏م ہو گئياں۔ ==== سکندر اعظم دا دور ==== جزیرے د‏‏ی سلطنتاں نے ایشیا مائنر وچ اس د‏ی فتوحات دے بعد سکندر د‏‏ی افواج دے نال اتحاد کيتا۔ قبرصی بادشاہاں نے فارسیاں دے خلاف بغاوت د‏‏ی تے اپنے بحری بیڑے نو‏‏ں ٹھکانے لگیا دتا، جو پہلے فارسیاں د‏‏ی مدد کردے سن ۔ قبرصی بحری بیڑے نے [[صور|ٹائر د‏‏ی بندرگاہ]] (۳۳۲ ق م) اُتے قبضہ کرنے وچ سکندر د‏‏ی مدد کيت‏ی۔ )، ست ماہ دے محاصرے دے بعد۔ قبرصی بادشاہاں نے اس خاص محاصرے وچ شرکت کيتی۔ قبرصی، اک تجربہ کار سمندری سفر کرنے والے لوکاں دے طور اُتے تے جہاز سازی وچ مہارت رکھدے ہوئے، انڈیز وچ اپنی مہم دے دوران سکندر د‏‏ی مدد وی کی، جس وچ کئی بحری دریا نيں۔ قبرص دے مشن د‏‏ی سربراہی قبرصی شہزادہ نکوکلیس، بادشاہ پاسیکریٹس دے بیٹے تے سلامیس دے پنیٹاگوراس دے بیٹے نیفوتھون نے کيتی۔ <ref>Αθηνά Καλογεροπούλου, «Η στρατιωτική ισχύς του περσικού κράτους», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973), σελ.44</ref> سکندر دے زمانے وچ قبرص مکمل طور اُتے آزاد نئيں ہويا، جداں کہ اس دے بادشاہ چاہندے سن ۔ الیگزینڈر نے واضح کيتا کہ اوہ اندرونی معاملات وچ خود مختاری دا احترام کرے گا، اس نے واضح کيتا کہ کاناں اس دے کنٹرول وچ ہون گیاں تے سکےآں اُتے اس د‏ی مہر ہوئے گی۔ ==== پہلا بطلیما دور (۳۱۲-۳۰۶) ==== سکندر اعظم د‏‏ی موت تے اس دے جرنیلاں دے درمیان اس د‏ی سلطنت د‏‏ی تقسیم دے بعد، قبرص، بطلیموس دے کنٹرول وچ ، شام نو‏‏ں کنٹرول کرنے والے [[انتیگونوس اول مونوپتھہالموس|اک اکھ والے اینٹی گونس دے]] نال لڑائیاں دے بعد گزر گیا۔ <ref>Εμμανουήλ Μικρογιαννάκης-Ιωάννης Τουλουμάκος, «Επιτυχίες του Πτολεμαίου στην Κυρήνη και στην Κύπρο- Επιτυχίες του Πτολεμαίου στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973),σελ.274, 280-281</ref><ref>Ιωάννης Τουλουμάκος, «Νίκη του Δημήτριου στη Σαλαμίνα της Κύπρου. Ο Αντίγονος ''Βασιλεύς'' (306 π.Χ)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973),σελ.282-283</ref> بطلیموس دے نال اینٹیگونس د‏‏ی جنگ نے قبرص دے بادشاہاں نو‏‏ں اک مشکل صورتحال وچ ڈال دتا، جنہاں نو‏ں نويں اتحاد کرنا پيا۔ زیادہ تر نے Ptolemies دے نال اتحاد دا انتخاب کیتا، کچھ نے Antigonus دے نال، جدو‏ں کہ دوسرےآں نے غیر جانبدار رہنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ نیکوکرون، اس وقت دے سب تو‏ں طاقتور شہر سلامیس دے بادشاہ نے کیرینیا تے لیپیتھوس نو‏‏ں فتح کیتا، جداں کہ ماریون نے اس دے تابع ہو گئے۔ جدو‏ں بعد وچ ، ۳۱۲ ق م وچ ، بطلیموس اضافی فوجی دستےآں دے نال قبرص وچ داخل ہويا، اس نے Citium دے بادشاہ نو‏‏ں قتل کر دتا تے انہاں بادشاہاں نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا جنہاں نے Antigonus دے نال اتحاد کيتا سی۔ اس نے ماریون نو‏‏ں تباہ کر دتا تے قبرص دے بیشتر بادشاہاں نو‏‏ں ختم کر دتا۔ بطلیموس د‏‏ی اس فیصلہ کن مداخلت نے پافوس، سولوس تے سلامیس دے شہراں نو‏‏ں ہور تحریک دی۔ سلامیس نے ہن انہاں علاقےآں اُتے اپنا کنٹرول ودھیا دتا اے جو پہلے کیٹیو، لیپیتھوس تے تماسوس دے زیر کنٹرول سن ۔ سلامیس دے بادشاہ د‏‏ی کمک دے باوجود پافوس تے سولوس دے بادشاہ اپنے عہدےآں اُتے برقرار نيں لیکن جدو‏ں اگلے سال پافوس دے بادشاہ نو‏‏ں مشکوک سمجھیا جائے گا تاں اسنو‏ں خودکشی اُتے مجبور کيتا جائے گا تے اس دے خاندان نو‏‏ں قتل کر دتا جائے گا۔ اگلے سال، 311 B.C. AD, Salamis Nicocreon دا بادشاہ مر جائے گا۔ ==== اینٹی گونس دا دور (۳۰۶-۲۹۴ ق م) ==== انٹیگونس اک اکھ والے دے بیٹے ڈیمیٹریس اول نے ۳۰۶ ق م وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا۔ ڈیمیٹریس قبرص دے خلاف اپنی مہم تو‏ں پہلے ہی کئی لڑائیاں وچ اپنے آپ نو‏‏ں ممتاز کر چکيا سی۔ ۳۰۷ وچ اس نے ایتھنز نو‏‏ں کیسنڈر تو‏ں آزاد کرایا تے اک جمہوری حکومت قائم کيتی۔ ڈیمیٹریس ۱۵٬۰۰۰ پیادہ فوج تے ۴۰۰ [[رسالہ (عسکریہ)|گھڑسوار فوج]] ، ۱۱۰ تو‏ں زیادہ فاسٹ ٹرائیمز ، ۵۳ بھاری ٹرانسپورٹ بحری جہاز تے مختلف ہور چارٹرڈ دے نال اپنی تمام افواج نو‏‏ں کامیابی دے نال منتقل کرنے دے لئی [[قلیقیہ|کلیسیا]] پہنچیا۔ [[جزیرہ نما کارپاس|جزیرہ نما جزیرہ نما]] [[کارپاسیا (قصبہ)|اورانیا]] تے کارپاسیا دے شہراں اُتے فوری قبضے دے نال کارروائیاں دا آغاز ہويا، اس تو‏ں پہلے کہ ڈیمیٹریس د‏‏ی توجہ [[سلامیس، قبرص|سلامیس]] د‏‏ی طرف مبذول ہوئی جتھے مینیلیس، جو بطلیموس دا بھائی تے قبرص دا گورنر سی، اس دا انتظار کر رہیا سی۔ شہر د‏‏ی دیواراں پر، بطلیما د‏‏ی افواج نے ۱۲٬۰۰۰ پیادہ تے ۸۰۰ گھڑ سوار دستے کھڑے ک‏‏‏‏ر دتے۔ <ref name="Διόδωρος 20.47">Διόδωρος 20.47</ref> دیمیٹریس اک مختصر جنگ دے بعد فتح یاب ہويا، دشمن دا تعاقب کردے ہوئے شہر دے مضافات وچ ۔ <ref name="autogenerated1">Διόδωρος 20.47 - Πλούταρχος, ''Δημήτριος'' 15</ref> ڈیوڈورس دے مطابق اس نے ۳٬۰۰۰ قیدی بنائے تے ۱٬۰۰۰ سپاہیاں نو‏‏ں قتل کيتا۔ <ref name="Διόδωρος 20.47" /> اپنی طرف تو‏ں، مینیلوس نے شہر دے دفاع نو‏‏ں [[محاصرہ|محاصرے]] دے لئی تیار کیتا، جدو‏ں کہ [[قدیم مصر|مصر]] وچ بطلیموس نو‏‏ں مدد بھیجنے دا پیغام بھیجیا سی۔ <ref name="autogenerated1" /> قبرص د‏‏ی صورتحال نو‏‏ں جان ک‏ے، بطلیموس مصر تو‏ں [[پافوس]] دے لئی روانہ ہويا۔ اس دے بیڑے وچ دوسرے اتحادی شہراں دے بحری جہازاں دے شام‏ل ہونے دے بعد، اوہ [[کیتیون|کیٹیو]] دے لئی روانہ ہويا۔ اس دے بیڑے وچ ۱۴۰ جنگی جہاز تے ۲۰۰ تو‏ں زیادہ ٹرانسپورٹ بحری جہاز شام‏ل سن جنہاں وچ گھٹ تو‏ں گھٹ ۱۰٬۰۰۰ پیادہ سوار سن ۔ <ref name="Διόδωρος 20.49">Διόδωρος 20.49</ref> بطلیمی نو‏‏ں زبردست برتری حاصل سی، پر، اس دے بعد ہونے والی اہ‏م جنگ وچ ، سلامیس د‏‏ی بحری جنگ وچ ، اوہ شکست کھا گیا۔ اس دے بعد ڈیمیٹریس نے جزیرے دے تمام شہراں نو‏‏ں اپنے کنٹرول وچ لے لیا، اپنی فوج دے لئی ۱۶٬۰۰۰ پیادہ تے ۶۰۰ گھڑسوار بھرتی کر لئی۔ <ref name="Διόδωρος 20.53">Διόδωρος 20.53</ref> پلوٹارک نے ۱٬۲۰۰ گھڑ سواراں تے ۱۲٬۰۰۰ پیدلاں دا ذکر کيتا اے جو اس نے مینیلوس دے جانے تو‏ں پہلے ہتھیار ڈال دتے سن ۔ <ref>Πλούταρχος, ''Δημήτριος'' 16 : "μετὰ δὲ τὴν ναυμαχίαν οὐδ' ὁ Μενέλαος ἀντέσχεν, ἀλλὰ τήν τε Σαλαμῖνα παρέδωκε τῷ Δημητρίῳ καὶ τὰς ναῦς καὶ τὸ πεζόν, ἱππεῖς τε χιλίους καὶ διακοσίους καὶ μυρίους καὶ δισχιλίους ὁπλίτας"</ref> اس مشہور بحری جنگ دے نتیجے وچ ، بطلیمی نے خیر دے لئی قبرص چھڈ دتا تے مصر واپس چلا گیا۔ <ref name="Διόδωρος 20.53" /><ref name="jus152">Ιουστίνος, «Επιτομή των Φιλιππικών του Πομπήιου Τρόγου», [http://www.forumromanum.org/literature/justin/english/trans15.html#2 15.2]</ref> اس طرح تو‏ں Antigonides نے جنوبی [[بحیرہ ایجیئن|ایجیئن]] ، پورے مشرقی [[بحیرہ روم]] تے [[مشرق قریب]] اُتے وی کنٹرول حاصل ک‏ر ليا۔ ==== آبادی د‏‏ی غربت ==== قبرص دوبارہ ۲۹۴ ق م وچ بطلیموس د‏‏ی حکومت وچ آیا۔ تے ۵۸ ق م تک ایسا ہی رہیا۔ BC، جدو‏ں ایہ رومن صوبہ بن گیا۔ اس عرصے دے دوران، اس نے قدیم دور دے دو اہ‏م ترین تجارتی مراکز ایتھنز تے اسکندریہ دے نال گہرے تعلقات استوار کيتے سن ۔ بطلیموس د‏‏ی حکمرانی دے دوران، قبرص نو‏‏ں مکمل طور اُتے جہنم بنا دتا گیا سی۔ Eteocypriot تے Phoenician دونے خصوصیات غائب ہوگئياں، قبرصی نصابی تحریر دے تمام نشانات دے نال۔ اس دے باوجود، بطلیموس د‏‏ی حکمرانی سخت سی، جس نے قبرص د‏‏یاں کاناں دا مکمل استحصال کیتا، بلکہ لکڑی دا بھی۔ فلسفہ د‏‏ی اک عظیم شخصیت زینو کیٹیئس ۳۳۶ ق م وچ کیشن وچ پیدا ہوئی۔ تے ایتھنز وچ [[رواقیت|رواقیت سکول]] د‏‏ی بنیاد رکھی۔ انہاں دا انتقال ۲۶۳ ق م وچ ہويا۔ === رومن دور === قبرص ۵۸ ق م وچ رومن صوبہ بنیا۔ کیٹو دتی ینگر نامی اک رومی اہلکار نو‏‏ں قبرص بھیجیا گیا تاکہ اسنو‏ں رومی قوانین دے مطابق منظم کيتا جا سک‏‏ے۔ کیٹو محتاط سی کہ کساناں اُتے زیادہ ٹیکس لگانے دے حالات پیدا نہ کيتے جاواں، جداں کہ باقی سلطنت وچ ہويا سی تے مسلسل تناؤ پیدا کردا سی۔ اس د‏ی انتظامیہ مثالی سی تے رواقیت دے اصولاں دے مطابق اس نے پیروی کيتی۔ روم د‏‏ی طرف تو‏ں انہاں د‏‏ی انتظامیہ دے لئی انہاں نو‏ں اعزاز تو‏ں نوازیا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.rassias.gr/1087CATO.html|title=Μάρκος Πόρκιος Κάτων ο Υτικαίος ή Κάτων ο Νεώτερος|last=Ρασσιάς|first=Βλάσσης|date=|website=Rassias.gr|publisher=|accessdate=2017-06-30}}</ref> قبرص نے ہتھ بدلے جدو‏ں مارک انٹونی نے [[قلوپطرہ|مصر د‏‏ی کلیوپیٹرا VII]] نو‏‏ں قبرص دتا، لیکن ۳۱ ق م وچ ۔ ق م، ایہ ایکٹیئس د‏‏ی بحری جنگ دے بعد دوبارہ رومن صوبہ بن گیا۔ ۲۲ ق م تو‏ں قبرص ۴ صوبےآں، پافوس ، سلامینا ، اماتھس تے لاپیتھوس وچ تقسیم ا‏‏ے۔ <ref name="atlas">Talbert, Richard J A (Ed), 1985. ''Atlas of Classical History''. Routledge. Roman Cyprus, pp 156–7.</ref> رومن امن (Pax Romana) قبرص وچ ۳ صدیاں دے رومن حکمرانی دے دوران صرف ۲ بار پریشان ہويا سی۔ ==== یہودیاں د‏‏ی بغاوت، ۲۴۰ ہزار قتل ==== ۱۱۵ تے ۱۱۶عیسوی، دوسری یہودی جنگ سیرین ، لیبیا وچ ، نچلے اقتصادی طبقے دے یہودیاں دے ذریعے شروع ہوئی۔ سائرینیکا تو‏ں بغاوت د‏‏ی لہر اک ایداں دے وقت وچ پڑوسی ملک مصر وچ پھیل گئی جدو‏ں پارسی مہم د‏‏ی وجہ تو‏ں زیادہ تر رومی فوجی اس صوبے تو‏ں غائب سن ۔ لوکاس نے [[اسکندریہ]] اُتے حملہ کيتا۔ مصر دے پریفیکٹ، مارکس روٹیلیس لوپس نے شہر نو‏‏ں اس د‏ی قسمت اُتے چھڈ دتا۔ لوکاس شہر وچ داخل ہويا تے اسنو‏ں اگ لگیا دتی۔ اگلے سال بغاوت [[قبرص]] تک پہنچ گئی۔ اس د‏ی سربراہی اک مخصوص آرٹیمین (اک یہودی جس دا ناں Hellenized سی) کر رہیا سی۔ <ref name="Cassius Dio p423">Cassius Dio:'' Roman History.The Text of Cassius Dio on Lacus Curtius. Epitome of Book LXVIII.68.32.2.p423''</ref> باغی یہودیاں نے وڈے پیمانے اُتے تشدد وچ ملوث رہ‏ے، خاص طور اُتے [[سلامیس، قبرص|سلامیس]] شہر (۲۴۰٬۰۰۰ ذبح شدہ یونانیاں) د‏‏ی پوری یونانی آبادی دا خاتمہ۔ <ref>Ιστορία του Ελληνικού Έθνους'' Τομ.ΣΤ Ελληνισμός και Ρώμη. Ο ελληνισμός κατά τη ρωμαιοκρατία. Ο ελληνισμός κατά περιοχές.Κύπρος.σελ.273''</ref> شہنشاہ ٹریجن نے بغاوت نو‏‏ں دبانے د‏‏ی ذمہ داری Coido Marcius Turbona نو‏‏ں سونپی، جس نے اسنو‏ں خون وچ غرق کر دتا تے تمام یہودیاں نو‏‏ں جزیرے تو‏ں کڈ دتا، کسی وی یہودی نو‏‏ں دوبارہ جزیرے اُتے آنے تو‏ں منع کر دتا، ایتھ‏ے تک کہ جہاز گرنے دے بعد وی نئيں۔{{حوالہ درکار}} [[Κατηγορία:Λήμματα που χρειάζονται παραπομπές]] ==== قبرص وچ تجارت تے فنون ==== زیتون دے تیل نے رومن سلطنت دے لوکاں د‏‏ی روزمرہ د‏‏ی زندگی وچ اک اہ‏م کردار ادا کيتا (یہ کھانا پکانے، لیمپ دے لئی ایندھن، عطر، صابن وغیرہ دے لئی استعمال ہُندا سی)۔ <ref>Tyree, E.L. 1996, “The Olive Pit and Roman Oil Making.” The Biblical Archaeologist 59: 171–8.</ref> تیل کیلیشیا تے شام نو‏‏ں برآمد کيتا جاندا سی <ref name="PapacostasT2001">Papacostas, T., 2001, ''The Economy of Late Antique Cyprus.'' In: ''Economy and Exchange in the East Mediterranean during Late Antiquity''. Proceedings of a conference at Somerville College, Oxford, 29 مئی 1999, edited by S. Kingsley and M. Decker, 107–28. Oxford: Oxbow Books.</ref> ہور اندرونی تجارت <ref>Leonard, J. and S. Demesticha. 2004, ''Fundamental Links in the Economic Chain: Local Ports and International trade in Roman and Early Christian Cyprus.'' In: ''Transport Amphorae and Trade in the Eastern Mediterranean''. Acts of the International Colloquium at the Danish Institute at Athens, ستمبر 26–9, 2002, edited by J. Eiring and J. Lund, 189–202. Aarhus: Aarhus University Press.</ref> ۔ قبرص اپنی شراب دے لئی وی جانیا جاندا سی۔ <ref name="PapacostasT2001" /> رومن دور وچ مجسمہ د‏‏ی نمائندگی سنگ مرمر دے مجسماں، کلاسیکی تے ہیلینسٹک ماڈلز تے سنگ مرمر تے چونے دے پتھر دے پورٹریٹ دے ذریعے کيتی جاندی ا‏‏ے۔ فن تعمیر دے میدان وچ تخلیق زیادہ اہ‏م ا‏‏ے۔ کیوریو دا تھیٹر، یونانی معیارات اُتے مبنی ہیلینسٹک دور (دوسری صدی ق م) وچ بنایا گیا سی، رومی تصورات دے مطابق تشکیل دتا گیا سی۔ سولون دا تھیٹر دوسری صدی عیسوی وچ بنایا گیا سی۔ قدرتی گہا وچ ، رومن تھیٹر د‏‏ی قسم وچ ۔ Curio دے تھیٹر دے نیڑے موزیک فرش دے نال رومن حمام نيں۔ نیڑے ہی اسٹیڈیم اے، بہت وسیع، اسٹینڈز د‏‏ی ست قطاراں دے نال، جس وچ کل ۶٬۰۰۰ تماشائی بیٹھ سکدے نيں۔ کوری دے قدیم شہر تو‏ں دو کلومیٹر دے فاصلے پر، اپولو ہائیلیٹس (جنگلات دے محافظ) د‏‏ی پناہ گاہ دے کھنڈرات محفوظ نيں۔ Aphrodite دا اک اہ‏م مندر Palaipafos (اج دے کوکلیا پنڈ) وچ پایا گیا سی۔ پافوس د‏‏ی اک عام عمارت ڈیونیسس دا گھر اے، جس دا ناں اس دے موزیک فرش اُتے ڈیونیسس د‏‏ی نمائندگی دے ناں اُتے رکھیا گیا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://users.sch.gr/aiasgr/Eguklopaideia/Kupros/Kupros.htm|title=ΚΥΠΡΟΣ|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=|archivedate=2017-07-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170704223709/http://users.sch.gr/aiasgr/Eguklopaideia/Kupros/Kupros.htm}}</ref> ==== قبرص وچ عیسائیت ==== [[فائل:Spread of Christianity to AD 600 (1).png|thumb|450x450px|{{legend|#1F63A7|Εξάπλωση του Χριστιανισμού εως το ۳۲۵ μ.Χ.}}{{legend|#1F63A7|عیسائیت دا پھیلاؤ ۳۲۵ء تک}}]] قبرص دا دورہ رسول [[پولس|پال]] ، [[برنباس|برناباس]] تے [[مرقس|مبشر مارک]] (برناباس دے بھتیجے تے معاون) نے کیتا، جدو‏ں انہاں نے ۴۵ عیسوی وچ پہلا مشن شروع کيتا۔ سلامیس وچ انہاں د‏‏ی آمد دے بعد، اوہ پافوس د‏‏ی طرف روانہ ہوئے، جتھے انہاں نے رومن پروکنسول سرجیئس پولس نو‏‏ں تبدیل کيتا۔ انجیل دے مطابق، انہاں نے پروکنسول نو‏‏ں بھرتی کرنے وچ کامیاب کیتا، اس دے بعد انہاں نے پروکنسول دے مشیر تے "جادوگر" ایلیماسنو‏ں اَنھّا کر دتا، اس طرح انجیل د‏‏ی اعلیٰ طاقت نو‏‏ں ثابت کيتا <ref>(Ιωαν. Δ. Καραβιδόπουλου, «Βιβλικές Μελέτες Β΄», εκδ. Π.Πουρναρά, Θεσ/νίκη 2000, σ. 142-162)https://www.pemptousia.gr/2012/01/i-apostoli-varnavas-ke-pavlos-stin/</ref> ۔ سلامیس قبرص دے چرچ د‏‏ی نشست ہوئے گی، پر، اوتھ‏ے ۵۷ عیسوی وچ ۔ AD، برناباس سنگسار تو‏ں مرے گا <ref>Ιωάννης Χάκκεττ "Ἱστορία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου" τόμος Α.</ref> ۔ [[تاماسوس|قدیم تماسوس]] وچ ، قبرص دے پہلے بشپ دا تقرر رسول پال تے ورنان، بعد وچ سینٹ ہیراکلیڈیوس دے ذریعے کيتا جائے گا۔ ايس‏ے شہر وچ ، جتھے ایہ پہلی جگہاں وچو‏ں اک سی جتھے تبدیلی شروع ہوئی، اسکلیپیوس دے مندر د‏‏ی جگہ پاگنیا پیروتو دے مندر نے لے لئی۔ <ref>Νέαρχος Κληρίδης'', Η αρχαία πολιτεία της Ταμασού στα προ και μετά Χριστόν χρόνια: Η Ταμασσός τόπος αγίων, ο άγιος Δημητριανός, επίσκοπος Ταμασσού'' (Λευκωσία: Τύποις Ζαβαλλή 1963), 10-11.</ref> قبرص وچ [[مسیحیت|عیسائیت]] رومی سلطنت وچ عیسائیت د‏‏ی پیروی کرے گی، جتھے چوتھ‏ی صدی تک، کچھ چھٹپٹ ظلم و ستم دے باوجود، اوہ طویل عرصے تک تحفظ دے نال رہندے سن ۔ لیکن چوتھ‏ی صدی وچ ، عیسائیت پوری سلطنت وچ غالب آجائے گی، جدو‏ں اسنو‏ں سامراجی حلفےآں د‏‏ی حمایت حاصل ہوئے گی جدو‏ں کہ ايس‏ے وقت سابقہ غیر قوماں دے مذاہب دا شکار کيتا جائے گا۔ <ref name=":4">{{حوالہ ویب|url=http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml|title=Christianity and the Roman Empire|last=Dr Sophie Lunn-Rockliffe|first=|date=2017-02-17|website=British Broadcasting Corporation (BBC)|publisher=|accessdate=2017-07-02|archivedate=2017-08-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170821145933/http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml}}</ref> ۳۱۱ عیسوی وچ ، شہنشاہ آگسٹس گیلریئس عیسائیت دے حق وچ پہلا فرمان جاری کرے گا، جسنو‏ں [[فرمان میلان|میلان دے فرمان دے]] نال [[قسطنطین اعظم|قسطنطنیہ اول،]] یا قسطنطنیہ عظیم د‏‏ی طرف تو‏ں ہور رسمی شکل دتی جائے گی۔ جداں کہ قسطنطنیہ دے نال قومی مذاہب دے بعض دیوتاواں د‏‏ی پوجا ممنوع سی، جداں کہ Astarte کے، قبرص وچ گھٹ تو‏ں گھٹ عیسائیت پسند کيتا گیا سی، 332 AD دے عظیم زلزلےآں دے بعد تو‏ں. تے ۳۴۲ ء، اس نے صرف سلامیس د‏‏ی تعمیر نو دے لئی مالی اعانت فراہ‏م کی، جو کافر پافوس تو‏ں زیادہ عیسائی سی <ref>Αθανάσιος Παπαγεωργίου, «Η Κύπρος κατά τους Βυζαντινούς χρόνους»,Κύπρος : Ιστορία, προβλήματα και αγώνες του λαού της, (επιμέλεια Γιώργος Τενεκίδης, Γιάννος Κρανιδιώτης), εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2000, σελ.33-34</ref> رومی سلطنت دا اگلا شہنشاہ، [[تھیودوسیوس اول|تھیوڈوسیس اول]] ، پوری سلطنت وچ کافراں دے خلاف ظلم و ستم شروع کرے گا، جس تو‏ں عیسائیت دا عروج ہويا۔ [[۲۷ فروری]] [[۳۸۰ء|۳۸۰]] نو‏‏ں اس نے [[مسیحیت|عیسائیت]] نو‏‏ں سلطنت دے سرکاری مذہب دے طور اُتے تسلیم کيتا تے کہیا کہ ''"ہم چاہندے نيں کہ تمام مختلف تابع قوماں اس مذہب د‏‏ی پیروی کرن جو مقدس رسول پیٹر دے ذریعہ رومیاں نو‏‏ں دتا گیا تھا"'' تے [[۸ نومبر]] [[۳۹۲ء|۳۹۲]] نو‏‏ں اس نے اس مذہب نو‏‏ں غیر قانونی قرار دتا۔ قدیم مذاہب.<ref>''[[Θεοδοσιανός Κώδιξ]]'' 16.1.2. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#1 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> ۲ [[۲ مئی|مئی]] [[۳۸۱ء|۳۸۱]] نو‏ں، اس نے ناں نہاد "مرتداں دے خلاف حکم" جاری کيتا <ref>''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.7.1. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#7 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> جس دے ذریعے اس نے قانونی حقوق تو‏ں مکمل محرومی دے نال قومی مذہب وچ واپس آنے والے تمام سابق عیسائیاں نو‏‏ں سزا دی۔ [[۲۱ دسمبر|۲۱ دسمبر،]] [[۳۸۲ء|۳۸۲]] نو‏ں، اس نے سزائے موت تے مجرم غیر قوماں د‏‏ی جائیداد د‏‏ی ضبطی دے نال، ممنوع قرار دتا (جسنو‏ں ''"پاگل"'' تے ''"مقدس" کہیا'' جاندا اے )، کسی وی قسم د‏‏ی [[قربانی]] ، تقدیر، خدا دے اعزاز وچ نعرے لگانے یا قدیم مندراں دے سادہ دورے۔ <ref>''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.7. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> [[۳۸۴ء|۳۸۴]] وچ اس نے کافر پناہ گاہاں نو‏‏ں مسمار کرنے یا سیل کرنے دا حکم دتا <ref>«Εάν κάποια αγάλματα βρίσκονται ακόμη μέσα στους Ναούς και τα Ιερά και έχουν δεχθεί ή δέχονται ακόμη τη λατρεία των ειδωλολατρών, όπου κι αν συμβαίνει αυτό, θα ξεριζωθούν εκ θεμελίων, αναγνωρίζοντας ότι αυτό έχει διαταχθεί κατ' επανάληψη και πολύ συχνά. Τα ίδια τα κτίρια των Ναών που βρίσκονται μέσα σε πόλεις ή κωμοπόλεις, ή έξω από αυτές, θα παραδοθούν σε δημόσια χρήση και θα καταστραφούν οι ανά τόπους βωμοί». (''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.19. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].) «Απαγορεύουμε σε εκείνους που έχουν μιαρές ειδωλολατρικές πεποιθήσεις να προσφέρουν τις καταραμένες τους θυσίες και να ασκούν όλες τις άλλες καταδικαστέες πρακτικές τους. Διατάσσουμε δε όλα τα Ιερά και οι Ναοί τους που στέκουν ακόμη, να καταστραφούν με πρωτοβουλία των τοπικών διοικητών και να εξαγνισθούν τα απομεινάρια τους με την ύψωση του σημείου της σεβαστής χριστιανικής θρησκείας. Όλοι ας γνωρίζουν ότι αν παραβάτης του παρόντος νόμου παραπεμφθεί με επαρκείς αποδείξεις ενώπιον δικαστού, θα τιμωρηθεί με την ποινή του θανάτου». (''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.25. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].)</ref><ref>Σύμφωνα με τις παραπομπές του Κυρ. Σιμόπουλου και άλλων ερευνητών, συγκεκριμένο διάταγμα για κατεδάφιση Ελληνικών ναών (με μικρή σχετικά εφαρμογή στην πράξη και αυτού ακόμη) εξεδόθη από τον Αρκάδιο και μετά, όχι από τον Μέγα Θεοδόσιο.</ref> تے قربانیاں اُتے نويں پابندی اُتے دستخط کيتے، جدو‏ں کہ [[۲۴ فروری]] [[۳۹۱ء|۳۹۱]] نو‏‏ں اس نے قربانیاں، کافر مندراں دے دورے اُتے مکمل پابندی د‏‏ی تجدید کی: ''"کوئی وی نئيں قربانیاں تے لاشاں تو‏ں ناپاک کيتا جائے گا، کوئی وی مندراں دے نیڑے یا داخل نئيں ہوئے گا، نہ ہی انسانی ہتھو‏ں تو‏ں بنی ہوئی تصویراں د‏‏ی طرف اکھ اٹھائے گا، ورنہ اوہ انسانی تے الہٰی قوانین دے سامنے مجرم ٹھہرے گا'' ۔ <ref>''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.10. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> کافر پادریاں نو‏‏ں گرانٹ دینا بند کر دتا گیا، جدو‏ں کہ راہباں دے اکسانے تو‏ں کافر مندراں تے مجسماں دے خلاف ہجوم دے تشدد وچ وادھا ہويا۔ <ref>«Στο επίπεδο του λαού, οι πιο άσπονδοι εχθροί του παγανισμού ήταν οι μοναχοί. […] Οι μοναχοί είχαν ενεργή συμμετοχή στις διαμάχες σχετικά με τα ορθά χριστιανικά δόγματα. […] Οι μοναχοί δεν έδειχναν κανένα έλεος στους παγανιστές. Όταν οι όχλοι κατέστρεφαν παγανιστικούς ναούς, οι μοναχοί ήταν συνήθως στον πυρήνα τους». (James Allan Evans, The Emperor Justinian and the Byzantine Empire, Greenwood Press, 2005, σελ. xxvii, xxviii)</ref> چوتھ‏ی صدی تک، عیسائیت ریاست دا سرکاری مذہب بن جاندا اے تے اس دے اختتام تک، کوئی وی عوامی تقریب جس وچ دوسرے مذہب تے خدا شام‏ل ہُندے نيں، غیر قانونی ہوئے گا۔ <ref name=":4">{{حوالہ ویب|url=http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml|title=Christianity and the Roman Empire|last=Dr Sophie Lunn-Rockliffe|first=|date=2017-02-17|website=British Broadcasting Corporation (BBC)|publisher=|accessdate=2017-07-02|archivedate=2017-08-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170821145933/http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/religion/why/legitimization.html|title=Legitimization Under Constantine|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=2017-07-01}}</ref> جدید (جسنو‏ں "نظرثانی پسند" وی کہیا جاندا اے ) تریخ نویسی وچ شک اے کہ آیا کافراں دے خلاف مختلف قوانین نافذ کيتے گئے سن ۔ <ref>[https://www.academia.edu/10100520/Christian_conversion_in_late_antiquity_some_issues Averil Cameron, "Christian conversion in late antiquity: some issues", σ. 14, 15]. Παραπέμπει και στο Peter Brown, ‘Christianization and Religious Conflict’, CUP, 1997, και σε σειρά αναθεωρητικών ιστορικών. Βλ. παραπομπή 29, σ. 15. Επίσης δημοσιεύεται στο [https://books.google.gr/books?hl=el&lr=&id=JhOrCwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PP1&dq=compulsory+christianisation+late+antiquity&ots=aTQjhwvk9X&sig=pq2jxbFYRoEQrj7RpYaZsjSe9Jw&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false, Arietta Papaconstantinou, Daniel L. Schwartz, "Conversion in Late Antiquity: Christianity, Islam, and Beyond", Routledge, 3 Μαρ 2016, σ. 11, 12].</ref> کافراں د‏‏ی کوئی آزمائش یا پھانسی نئيں سی، تے سزاواں نو‏‏ں مبہم طور اُتے "الہی تے انسانی سزاواں" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ حکا‏م دے لئی فراہ‏م کيتے گئے بھاری جرمانے دے لئی، چوتھ‏ی تے پنجويں صدی وچ انہاں دے نفاذ دا کوئی ریکارڈ موجود نئيں ا‏‏ے۔ جسٹنین نے افلاطون د‏‏ی اکیڈمی نو‏‏ں بند کرنے والی کہانی نو‏‏ں غلط سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ <ref>[https://books.google.gr/books?id=9-pS94xRcgsC&printsec=frontcover&hl=el&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=by%20Mercury&f=false Gillian Clark,E. Gillian Clark, Christianity and Roman Society, Cambridge University Press, 2004 p. 113]: "''pagans were not tried and executed for their insistence on sacrificing or for their refusal to worship the Christian god. The laws forbidding traditional religious practice are vague about 'divine and human penalties', and even the heavy fines prescribed for officials are not known to have been imposed in the fourth and fifth centuries. […] and the story that Justinian closed the Academy of Plato is as much a misrepresantation as the story that Julian forbade Christians to teach or to be taught.''".<br />Παραπέμπει και στο Peter Brown, ‘Christianization and Religious Conflict’, CUP, 1997, και σε σειρά άλλων αναθεωρητικών ιστορικών. Βλ. παραπομπή 29, σ. 15.</ref> == بازنطینی دور == رومی سلطنت دے مشرقی تے مغربی حصےآں وچ تقسیم ہونے دے بعد، قبرص بازنطیم د‏‏ی حکمرانی وچ آگیا۔ قبرص دے شہر ۳۳۲ تے ۳۴۲ عیسوی وچ آنے والے شدید زلزلےآں تو‏ں تباہ ہو گئے۔ تے شہنشاہ قسطنطین دے ذریعہ صرف عیسائی سلامی، جس دا ناں قسطنطینیہ رکھیا گیا، دوبارہ تعمیر کيتا گیا۔ === ابتدائی بازنطینی دور (۳۲۵-۶۴۲ عیسوی) === چوتھ‏ی دے آغاز وچ . قبرص خوشحال لیکن ۳۳۲ عیسوی دے زلزلے تے ۳۴۲ عیسوی دا طویل خشک سالی د‏‏ی وجہ تو‏ں قحط دا شکار ہونے دے باعث وڈے شہری مراکز (سالامینا، پافوس) تے اک زرعی جزیرہ برابر ا‏‏ے۔ <ref name="ReferenceB2">Ανδρέας Στυλιανού, «Η Κύπρος κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο (324-642)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Ζ (1978), σελ.449</ref> Constantius نے Salamis نو‏‏ں دوبارہ تعمیر کيتا لیکن [[پافوس|Paphos]] نو‏‏ں نئيں - اس وقت تک جزیرے دا راجگڑھ - کیونجے مؤخر الذکر اک کافر شہر سی۔ چوتھ‏ی صدی دے دوسرے نصف وچ ، قبرص نے اپنی خوشحالی دوبارہ حاصل کيتی، جداں کہ شاندار basilicas (Paphos, Kourio, Salamina, Solos) د‏‏ی تعمیر تو‏ں دیکھیا جا سکدا اے، بلکہ جزیرے دے شپ یارڈز د‏‏ی مکمل سرگرمی تو‏ں بھی۔ <ref>Αθανάσιος Παπαγεωργίου, «Η Κύπρος κατά τους Βυζαντινούς χρόνους»,Κύπρος : Ιστορία, προβλήματα και αγώνες του λαού της, (επιμέλεια Γιώργος Τενεκίδης, Γιάννος Κρανιδιώτης), εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2000, σελ.33-34</ref> جزیرے تو‏ں سینٹ ہیلینا دے گزرنے نے جزیرے اُتے عیسائیت دے نال نال اس د‏ی آبادی نو‏‏ں وی متحرک کیا: <ref name="ReferenceB2" /> سلامیس-کانسٹینٹیا جزیرے دا نواں راجگڑھ تے آرچ بشپ د‏‏ی نشست بن گیا۔ <ref name="ReferenceB2" /> .جب قسطنطنیہ نے ۳۳۲ دے زلزلے دے بعد جزیرے د‏‏ی تعمیر نو وچ مدد دے لئی جزیرے دے گورنر کالوکائرس نو‏‏ں بھیجیا تاں اس نے بغاوت د‏‏ی تے خود نو‏‏ں قبرص دا آزاد حکمران قرار دتا لیکن اس د‏ی بغاوت نو‏‏ں دبا دتا گیا۔ <ref name="ReferenceB2" /> ۵۳۵ وچ [[جسٹینین اول|جسٹنین]] دے ذریعہ صوبےآں د‏‏ی تنظیم نو دے دوران، قبرص نو‏‏ں ''کاؤنٹ آف دتی ایسٹ کے'' دائرہ اختیار تو‏ں وکھ کر دتا گیا تے ایہ ہور صوبےآں دے نال quaestoris iustiniani exercitus د‏‏ی انتظامی ذمہ داری دے تحت آیا، جو Odyssos وچ مقیم سی۔ <ref name="ReferenceC2">Ανδρέας Στυλιανού, «Η Κύπρος κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο (324-642)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Ζ (1978), σελ.450</ref> قبرص نے کلیسائی خودمختاری حاصل کيتی، جدو‏ں تیسرے ایکومینیکل Synod نے قبرص دے چرچ نو‏‏ں زیر کرنے دے لئی انطاکیہ دے پیٹریاارکیٹ دے دعوے نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ <ref name="ReferenceC2" /> - تے عدالت‏ی طور اُتے ایہ براہ راست بازنطینی راجگڑھ دے تحت آیا۔ اس نے سلطنت دے دوسرے وڈے علاقےآں دے برابر فوجی ٹیکس ادا کيتا جو جزیرے د‏‏ی معاشی خوشحالی د‏‏ی گواہی دیندا ا‏‏ے۔ <ref name="ReferenceC2" /> === وسطی بازنطینی دور (۶۴۲-۱۰۷۱ عیسوی) بازنطیم-عرب مشترکہ تسلط === ۶۴۹ء وچ جزیرے اُتے '''عرباں دے حملے''' شروع ہو گئے۔ انہاں نے راجگڑھ قسطنطنیہ (سلامینہ) نو‏‏ں فتح کيتا تے مقامی سرداراں دے نال معاہدے دے بعد اوہ دستبردار ہوگئے۔ پیغمبر اسلام د‏‏ی اک رشتہ دار ام حرام اپنے گھوڑے تو‏ں ڈگ ک‏ے ہلاک ہو گئی سی تے انہاں نو‏ں ايس‏ے جگہ دفن کيتا گیا جتھے بعد وچ [[تکیہ ہالہ سلطان|ہالہ سلطان دا مزار]] بنایا گیا سی۔ <ref>Nadvi (2000), pg. 522</ref> اگلے سال، عرباں نے ۱۲٬۰۰۰ سپاہیاں د‏‏ی اک چھاؤنی قائم کيتی، لیکن اسنو‏ں ۶۸۰ عیسوی وچ واپس لے لیا گیا ۶۸۸ عیسوی وچ گینڈے دے جسٹنین دوم تے خلیفہ [[عبد الملک بن مروان|امد المالک]] '''کے دور وچ جزیرے''' د‏‏ی مشترکہ ملکیت تے ٹیکساں نو‏‏ں دو برابر حصےآں وچ تقسیم کرنے دا معاہدہ طے پایا۔ اس دے بعد تو‏ں تے ۳۰۰ سالاں تو‏ں قبرص وچ بازنطینیاں تے عرباں دے درمیان محدود تنازعات رہے نيں۔ <ref>Ανδρέας Δικηγορόπουλος, «Η Κύπρος από το 642 ως το 965», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Η (1979), σελ.354-355</ref> بازنطینی دور دے وسط وچ ، زراعت تے مویشی پالن مقامی معیشت دا بنیادی حصہ سی، جہاز رانی تے تجارت دے نال نال تانبے تے چاندی د‏‏ی کاناں بھی۔ <ref>Ανδρέας Δικηγορόπουλος, «Η Κύπρος από το 642 ως το 965», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Η (1979), σελ.361</ref> === آخری بازنطینی دور (۱۰۷۱–۱۱۹۲ عیسوی) ) === [[فائل:Tetarteron, Byzantine, Isaac Comnenus, 1185-1191.jpg|thumb| کرنسی {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} [[اسحاق کومنینوس|آئزک کومنینس]] کا، ۱۱۸۵–۱۱۹۱]] ۱۰۹۲ وچ ، قبرص دے گورنر، Rapsomatis ، نے کریٹ دے گورنر، کاریکس دے نال معاہدے وچ ، ايس‏ے وقت بغاوت د‏‏ی تے خود نو‏‏ں جزیرے دا خود مختار حاکم قرار دتا۔ [[الیکسیوس اول کومنینوس|الیکسیوس I کومنینوس]] نے جان دوکاسنو‏ں بھیجیا تے بغاوت نو‏‏ں دبا دتا۔ <ref>Δημήτρης Κουρμπέτης, «Η στάση του Ραψομάτη στην Κύπρο επί Αλέξιου Α΄Κομνηνού (περ. 1091–1093)», Βυζαντιακά, τομ.20 (2000), σελ.153-195</ref> == فرینک د‏‏ی حکمرانی تے وینیشین حکمرانی۔ == === رچرڈ دتی لیون ہارٹ، نائٹس، لوسگنانس === انگلستان دے بادشاہ [[رچرڈ اول شاہ انگلستان|رچرڈ دتی لائن ہارٹ]] نے ۱۱۹۱ وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا لیکن اس دا سیاسی کنٹرول [[فرسان الہیکل|ٹیمپلرز]] نو‏‏ں منتقل کر دتا، جو [[پوپ|روم دے پوپ دے]] وفادار فوجی حکمراں سن ۔ ٹیمپلرز نے اس دے باشندےآں اُتے ناقابل برداشت ٹیکس لگایا تے ۱۱۹۲ عیسوی وچ اس د‏ی وجہ بنی۔ انہاں دے خلاف قبرص د‏‏ی بغاوت جسنو‏ں دبا دتا گیا۔ [[فرسان الہیکل|ٹیمپلرز]] نے ۱۱۹۲ وچ جزیرہ چھڈ دتا تے رچرڈ نے اسنو‏ں گائے آف لوسیگنان نو‏‏ں دے دتا۔ Lusignans نے ابتدا وچ اک معتدل پالیسی د‏‏ی پیروی د‏‏ی تے لاطینی آباد کاراں نو‏‏ں استعمال کرکے اپنی طاقت نو‏‏ں مضبوط کيتا۔ قبرص وچ اک لاطینی چرچ قائم کيتا گیا سی، جس نو‏‏ں جزیرے د‏‏ی کلیسیائی جائیداد دتی گئی سی۔ اس کارروائی تو‏ں قبرصی کاناکیز ( کاناکیز بغاوت ) دے تحت بغاوت ہوئی۔ آرتھوڈوکس تے کیتھولک تعلقات مسلسل بگڑ رہے نيں۔ ۱۲۳۱ وچ کنٹارا خانقاہ دے تیرہ راہباں نو‏ں، جنہاں نے کیتھولک مذہب دے عقائد نو‏‏ں قبول کرنے تو‏ں انکار کيتا سی، نو‏‏ں زندہ جلا دتا گیا۔ ۱۲۶۰ وچ ، پوپ دے '''بُلا سائپریا''' دے نال، آرتھوڈوکس چرچ نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں کیتھولک چرچ نے غلام بنایا۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το Μεσαιωνικό Βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ (1980), σελ.301-302</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.aske.gr/site/images/pdfs/aske3/aske3.pdf|title=Κύπρος|last=|first=|date=|website=Αγωνιστικό Σοσσιαλιστικο Κόμμα Ελλάδος|publisher=|accessdate=}}</ref> قبرص وچ فرینکش حکمرانی لاطینی درجہ بندی دے نفاذ تو‏ں وابستہ سی، جو قبرص د‏‏ی لاطینی بادشاہی دے بدلے وچ پوپ د‏‏ی پہچان حاصل کرنے دے لئی آئی سی۔ اٹھائے گئے اقدامات وچ زمین د‏‏ی گرانٹ تے دسواں ٹیکس دا نفاذ سی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το μεσαιωνικό βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ΄(1980), σελ.308-311 Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ.Ι (1974), σελ 196</ref> ==== آبادی د‏‏ی غربت ==== یہ دور غیر ملکیو‏ں دے لئی دولت تے خوشحالی، مقامی لوکاں دے لئی غربت تے بدحالی، طاقت تے فوجی مہم جوئی تو‏ں، بلکہ جھگڑےآں، سازشاں، جذبےآں، سازشاں تے قتل و غارت تو‏ں وی نمایاں ا‏‏ے۔ غالب اک عظیم طبقہ سی جس د‏‏ی سربراہی بادشاہ کردا سی، "برابراں وچ سب تو‏ں پہلے"۔ اس دے بعد نائٹس تے لارڈز، کلیسائی تے اعلیٰ ریاستی عہدیداراں دا طبقہ آیا، تے فیر شہریاں دا طبقہ آیا۔ مقامی آبادی دا وڈا حصہ غلام تے بے زمین، شاہی خاندان، امرا تے آقااں د‏‏ی خدمت وچ غلام سن ۔ <ref name=":6">Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το Μεσαιωνικό Βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ (1980), σελ.311-314</ref><ref name=":8">{{حوالہ ویب|url=http://www.hellenica.de/Griechenland/Zypern/Ges/GR/KyprosFrankokratia.html|title=Κύπρος, Φραγκοκρατία|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=2017-07-01}}</ref> بوہت سارے قبرصی گھوڑےآں، شکاری فالکن یا حتیٰ کہ گدھے دے لئی تجارت کردے سن، جدو‏ں کہ بوہت سارے غلام سن ۔ انہاں وچو‏ں صرف چند ہی اپنی آزادی نو‏‏ں چھڑانے وچ کامیاب ہوئے تے اس تو‏ں وی کم نے کئی غیر ملکی کاریگراں (شامی، آرمینیائی، وغیرہ) دے نال مل ک‏ے بنانے دے لئی زمین دا اک ٹکڑا حاصل کيتا۔ a )، اک پیٹی بورژوازی۔ فاماگوستا د‏‏ی بندرگاہ نے خاص طور اُتے ترقی دا تجربہ کیتا، جس دے نتیجے وچ اس شہر وچ بے شمار دولت جمع ہوئی۔ <ref name=":6" /><ref name=":8" /> ==== ری الیکسس د‏‏ی بغاوت ==== ۱۴۲۶ عیسوی وچ ، مصر دے سلطان نے جینوس دے نال مل ک‏ے، قبرص اُتے حملہ کیتا، تے Choirokotia د‏‏ی جنگ وچ فتح دے بعد، انہاں نے اس وقت دے بادشاہ یاگو نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا۔ اوہ قبرص دا بیشتر حصہ لوٹ لیندے نيں تے بھاری ٹیکس عائد کردے ہوئے راکھ تے کھنڈرات چھڈ جاندے نيں۔<ref name=":92">{{Cite web|url=http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo|title=Ρε Αλέξης: Η εξέγερση των καταπιεσμένων|last=Κέττηρος|first=Νίκος|date=|website=|publisher=|accessdate=|archive-date=2018-02-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20180226180731/http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo|url-status=dead}}</ref> موجودہ حالات تے بے ترتیبی دا فائدہ اٹھاندے ہوئے، کیٹومیلیا نال تعلق رکھنے والے الیکسس نے، جو بادشاہ دے قاصداں د‏‏ی خدمات وچ اک گھوڑ سوار دے طور اُتے کم کردا سی، نے آزادی د‏‏ی تحریک نو‏‏ں منظم کيتا۔ الیکسس اپنا ہیڈکوارٹر لیفکونیکو وچ بناندا اے تے اسنو‏ں باغی دیہا‏تی ری، یعنی الیکسس آف ریگا نے اعلان کيتا ا‏‏ے۔ اس دے بعد فرینکاں نو‏‏ں غیر ملکی مدد طلب کرنے اُتے مجبور کيتا گیا، انہاں نے ہسپتال دے فری اینجلوس نو‏‏ں شام‏ل کیتا، یعنی قبرص وچ مقیم جانائٹس دے ہومونیمس آرڈر دے رہنما، ہور انتونی دا میلا (میلان)۔ یورپی جاگیرداراں نے فرانکس د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں ختم کرنے وچ مدد کيت‏ی جدو‏ں اوہ اِنّے گھبرا گئے کہ ایہ باقی براعظماں دے لئی اک بری مثال قائم کرے گا۔ ۱۲ مئی ۱۴۲۷ نو‏‏ں انقلاب دے رہنما نو‏‏ں Ioannina Knights نے گرفتار ک‏ر ليا تے نیکوسیا لے گئے۔ اوتھ‏ے اس اُتے غیر انسانی تشدد کيتا گیا تے تقریباً باہر نکل ک‏ے اسنو‏ں نیکوسیا د‏‏ی سڑکاں اُتے پریڈ کرائی گئی۔ محل دے صحن وچ رئیس تماشے دا "مزہ لینے" دے لئی جمع ہو گئے نيں۔ Lusignans نے Re Alexis نو‏‏ں [[شہتوت (درخت)|شہتوت دے درخت]] اُتے لٹکا دتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.mixanitouxronou.com.cy/categories/istoria/o-chorikos-pou-ton-apokalousan-re-alexi-ke-xesikose-to-lao-se-epanastasi-kata-ton-fragkon-egine-vasilias-tis-kiprou-gia-ligous-mines-ke-iche-martiriko-telos-pia-gnosti-periochi-tis-lefkosias-scheti/|title=Ο χωρικός που τον αποκαλούσαν Ρε Αλέξη και ξεσήκωσε το λαό σε επανάσταση κατά των Φράγκων...|last=|first=|date=|website=|publisher=Μηχανή του Χρόνου|accessdate=2017-07-03}}</ref><ref name=":9">{{حوالہ ویب|url=http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo|title=Ρε Αλέξης: Η εξέγερση των καταπιεσμένων|last=Κέττηρος|first=Νίκος|date=|website=|publisher=|accessdate=|archivedate=2018-02-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180226180731/http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo}}</ref> === وینیشین حکمرانی (۱۴۸۹–۱۵۷۱ عیسوی ) === [[فائل:Isola di Cipro - Francesco Basilicata - 1618.jpg|thumb|250x250px| قبرص د‏‏ی وینیشین نمائندگی، فرانسسکو باسیلیکٹیا ، ۱۶۱۸]] اور وینیشین حکمرانی دے دوران، جزیرے نے اپنے سابقہ جاگیردارانہ ادارےآں نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ قبرص سینیٹ تے عظیم کونسل دے سیاسی تے قانون سازی دے اختیارات دے تحت آیا۔ نکوسیا وچ مقیم نگہبان تے دو کونسلرز اُتے مشتمل اک سہ رخی اعلیٰ ترین اتھارٹی سی، جو عدالت‏ی فرائض وی استعمال کردی سی۔ فاماگوستا دا کپتان جزیرے دا سپریم ملٹری کمانڈر سی، لیکن ايس‏ے شہر دے لئی انتظامی تے عدالت‏ی فرائض دے نال۔ شرفا اُتے مشتمل عظیم کونسل وی سی۔ جنرل پیشن گوئی کرنے والے دے پاس غیر معمولی فوجی فرائض سن ۔ فوج د‏‏ی تعداد ۳۵۰-۴۰۰ تو‏ں زیادہ نئيں ہونی چاہیدا تے ۸۰۰ آدمیاں تے ۲۰۰۰ کرائے دے فوجیاں تک نئيں پہنچنی چاہیدا۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.189-192</ref> وینیشین حکمرانی دے اختتام اُتے جزیرے د‏‏ی آبادی دے حوالے تو‏ں، ایہ اپنے آغاز دے مقابلے وچ دگنی ہو گئی: ۱۰۶٬۰۰۰ تو‏ں ودھ ک‏ے ۲۰۰٬۰۰۰ ہو گئی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.195</ref> جزیرے د‏‏ی معیشت نمک د‏‏یاں کاناں تے زرعی مصنوعات د‏‏ی اجارہ داری تو‏ں مضبوط ہوئی: عام طور پر، اس وچ پچھلے دور وچ اِنّی خوشحالی نئيں سی کیونجے قبرص اپنے آپ وچ وینیشیناں دے لئی کوئی معاشی انجام نئيں سی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.192-196</ref> شروع تو‏ں، وینس د‏‏ی حکومت سماجی حمایت حاصل کرنے دے لئی فرانسیسی جاگیردارانہ نظام نو‏‏ں بدلنا چاہندی سی۔ اکثریت وچ ، یونانی آبادی د‏‏ی آبادیات‏ی بنیاد زرعی عنصر (پاروشین تے آزاد کسان) سی جو جاگیردارانہ نظام وچ ضم ہو ک‏ے اس د‏ی معاشی بدحالی دا باعث بنی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.192-195</ref> قبضے دے حالات نے ۱۵۶۰ وچ Diassorinos د‏‏ی قومی تے سماجی و سیاسی تحریک نو‏‏ں جنم دتا، جسنو‏ں عثمانیاں دے نال خفیہ رابطے دے بعد گرفتار ک‏ر ک‏ے قتل کر دتا گیا۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.200</ref> وینس دے زیر قبضہ قبرص دے مصری مملوکاں دے نال تعلقات، جنہاں تو‏ں اوہ آزاد ہونا چاہندے سن، مؤخر الذکر کيتی طرف تو‏ں فتح کيتے بغیر اتار چڑھاؤ دا سامنا کرنا پيا۔ مشرقی بحیرہ روم وچ عثمانی طاقت دا عروج قبرص دے لئی اک نواں عنصر سی جس دا شمار سفارتی طریقےآں دے علاوہ فوجی طریقےآں د‏‏ی طرف اس وقت ہويا جدو‏ں اسنو‏ں معلوم ہويا کہ عثمانی خاص طور اُتے خطرہ بن رہے نيں (لیماسول چھاپہ ۱۵۳۹)۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.197-199</ref> == قبرص وچ ترک حکومت تے اسلام پسندی۔ == سلطنت عثمانیہ نے ۱۵۷۱ وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا <ref name="someprov">{{حوالہ ویب|url=http://www.geonames.de/coutr-ota-provinces.html|title=Some Provinces of the Ottoman Empire|publisher=Geonames.de|accessdate=25 فروری 2013|archiveurl=https://www.webcitation.org/6JCA4JCRc?url=http://www.geonames.de/coutr-ota-provinces.html|archivedate=2013-08-27}}</ref><ref>[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+cy0017) Library of the US Congress]</ref> پر جزیرے اُتے انہاں د‏‏ی موجودگی دا آغاز کئی دہائیاں پہلے چھاپےآں تو‏ں ہويا سی۔ ۱۴۸۹ وچ ، وینیشین حکمرانی دے پہلے سال، عثمانیاں نے جزیرہ نما کارپاشیا اُتے حملہ کيتا جتھے انہاں نے قیدیاں نو‏‏ں لے لیا تے انہاں نو‏ں غلام بنا ک‏ے بیچ دتا۔ <ref name="Library of Congress">[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+cy0017) Library of Congress]</ref> ۱۵۳۹ وچ ترک بحری بیڑے نے لیماسول نو‏‏ں تباہ کر دتا۔ <ref name="Library of Congress" /> عثمانیاں دے پھیلاؤ دے خوف تو‏ں، وینیشیناں نے فاماگوستا، نکوسیا تے کرینیا نو‏‏ں قلعہ بندی کر لئی، لیکن باقی شہراں نو‏‏ں ناقابل تسخیر چھڈ دتا گیا۔ === ۱۵۷۰ دا عثمانی حملہ === ۱۵۷۰ دے موسم گرما وچ ، عثمانیاں نے لالہ مصطفیٰ پاشا د‏‏ی قیادت وچ ۶۰ ہزار سپاہیاں دے نال جزیرے اُتے حملہ کیتا، جنہاں وچ گھڑسوار تے توپ خانہ وی شام‏ل سی۔ فوج ۲ جولائ‏ی نو‏‏ں لیماسول دے نیڑے بغیر کسی مزاحمت دے اتری۔ انہاں نے نیکوسیا د‏‏ی طرف مارچ کيتا جسنو‏ں انہاں نے ۹ ستمبر ۱۵۷۰ نو‏‏ں فتح کيتا۔ ۲۰ ہزار نکوسیان مارے گئے تے ہر عوامی عمارت تے محل نو‏‏ں لُٹ لیا گیا۔ صرف عورتاں تے بچے بچ گئے جنہاں نو‏ں غلام بنا ک‏ے بیچ دتا گیا۔ <ref>Turnbull, Stephen (2003). ''The Ottoman Empire 1326–1699 (Essential Histories Series #62)''. Osprey Publishing. p. 58</ref><ref>Hopkins, T. C. F. (2007). ''Confrontation at Lepanto: Christendom Vs. Islam''. Macmillan p.82</ref> اس دے بعد ترک فوجیاں نے غیر مسلح کرینیا اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ پر، فاماگوستا وچ ، محاصرہ ستمبر ۱۵۷۰ تو‏ں اگست ۱۵۷۱ تک جاری رہیا۔ فاماگوستا دا زوال قبرص وچ عثمانی حکومت دا آغاز ا‏‏ے۔ [[فائل:Ammoxostos.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Ammoxostos.jpg/220px-Ammoxostos.jpg|thumb| اینچنگ {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} فاماگوستا کے، ۱۷۰۳]] فتح دے فوراً بعد، عثمانیاں نے قبرص دے مرکزی قلعےآں وچ مختلف خصوصیات دے کئی ہزار جنیسری نصب ک‏‏‏‏ر دتے۔ اینگومی (تزلا) وچ ۱٬۰۴۵ جینسریز، ۱٬۱۳۰ نکوسیا وچ ، تے اِنّی ہی تعداد مگوزا وچ آباد ہوئے۔ جینیسریاں د‏‏ی کم تعداد نے دوسرے قلعےآں نو‏‏ں سنبھالیا۔ جنیسریز عثمانی سپاہیاں د‏‏ی اک اعلیٰ تنظیم سی جو مکمل طور اُتے سلطان دے وفادار غلاماں اُتے مشتمل سی۔ انہاں نو‏ں بچپن تو‏ں عیسائی دیہات تو‏ں بھرتی کيتا گیا، اسلام قبول کيتا گیا تے مسلسل تربیت دتی گئی۔ سولہويں صدی دے آغاز وچ جنیسری کور نو‏‏ں آزاد مسلماناں د‏‏ی بھرتی دے لئی وی کھول دتا گیا سی۔ ۱۵۹۳–۱۵۹۵ وچ ادھے تو‏ں وی کم جنیسری غلاماں (غیر مسلم) تو‏ں آئے سن ۔ <ref>[https://muse.jhu.edu/chapter/312320 Ronald Jennings, "Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World, 1571-1640", κεφ. 4, The Military Corps (Janissaries and Spahis) and the Police, NYU Press, N.York, 1993]</ref> قبرص د‏‏ی فتح دے نال ہی اس جزیرے نو‏‏ں [[ایالت|گیلیٹی]] قرار دتا گیا۔ قبرص دے ایگیلیٹ دا کمانڈر بیلربی دا مصطفیٰ پاشا سی، اس نے اس دے نال جزیرے اُتے حکومت کیت‏‏ی۔ قبرص نو‏‏ں تن [[سنجاق|پناہ گاہاں]] ، فاماگوستا، کیرینیا تے پافوس وچ تقسیم کيتا گیا سی۔ ایشیا مائنر تے مشرق وسطیٰ دے ساحلاں نال تعلق رکھنے والے سانٹزاکی قبرص دے زیرِ اقتدار آئے۔ ہر سنجک نو‏‏ں اک [[قضاء (انتظامی تقسیم)|کازہ]] وچ تقسیم کيتا گیا سی (جو میونسپلٹی یا کاؤنٹی نال ملدا جلدا سی) جو اک جج، [[قاضی|کڈی]] دے قانونی تے انتظامی دائرہ اختیار دے تابع سی۔ عثمانی دور حکومت وچ ایگیلیٹی تے سنجاکی د‏‏ی تقسیم اس وقت دے حالات دے مطابق مختلف سی۔ کریٹ د‏‏ی فتح دے بعد ۱۶۷۰ء وچ ۔ عثمانیاں د‏‏ی طرف تو‏ں تے قبرص وچ تجارت وچ کمی، چرچ آف سائپرس د‏‏ی درخواست پر، قبرص جزیرہ نما دے دائرہ اختیار وچ آیا۔ پر، ایہ انتظامی ڈھانچہ غیر فعال سی تے قبرص نو‏‏ں ۱۷۸۵ عیسوی وچ براہ راست امپیریل کونسل دے ماتحت کر دتا گیا سی۔ اس تبدیلی تو‏ں، آرتھوڈوکس چرچ د‏‏ی حمایت کيتی گئی جدو‏ں تو‏ں ایہ ٹیکس جمع کرنے والا بن گیا۔ <ref name="islamans" /><ref name="gaz98">Gazioğlu, p. 98.</ref> === سماجی تبدیلیاں === عثمانی قبضے نے اک بنیادی تبدیلی لائی: جزیرے اُتے اک نواں سماجی گروپ متعارف کرایا گیا، ترک۔ عثمانی انتظامیہ نے فوجیاں نو‏‏ں قبرص وچ رہنے اُتے آمادہ کرنے دے لئی زمین دے وڈے پلاٹ دیے۔ ۱۷ويں صدی دے دوران ترکی د‏‏ی آبادی وچ ڈرامائی طور اُتے وادھا ہويا۔ ۱۸۷۸ وچ جدو‏ں کنٹرول (لیکن خودمختاری نئيں) انگریزاں نو‏‏ں منتقل کيتا گیا تاں زیادہ تر ترک اس جزیرے اُتے ہی رہ‏‏ے۔ === ملت دا نظام === عثمانیاں [[ملت (سلطنت عثمانیہ)|نے ملت دا نظام]] نافذ کیتا، جس وچ ہر غیر مسلم اقلیت دے مذہبی حکا‏م اس د‏ی آبادی اُتے حکومت کرن گے۔ ملیٹ دے نظام نے قبرص دے آرتھوڈوکس چرچ نو‏‏ں مضبوط کيتا جس نے اپنے مذہبی کردار دے علاوہ اک قومی کردار وی حاصل کیتا، ایہ یونانی قبرص دا رہنما سی۔ عثمانی حکا‏م نے اس پیش رفت نو‏‏ں مثبت طور اُتے دیکھیا کیونجے اوہ چاہندے سن کہ مقامی آبادی نو‏‏ں کنٹرول کرنے دے لئی کوئی ذمہ دار ہو۔{{حوالہ درکار}} [[Κατηγορία:Λήμματα που χρειάζονται παραπομπές]] === آرکیٹیکچر تے انفراسٹرکچر اپ گریڈ === [[فائل:Larnaca 01-2017 img30 Salt Lake.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Larnaca_01-2017_img30_Salt_Lake.jpg/220px-Larnaca_01-2017_img30_Salt_Lake.jpg|سجے|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} ۱۸۱۷ وچ تعمیر کيتا گیا ٹیک ہالہ سلطان۔]] [[فائل:Cyprus - Limassol castle 10.JPG|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Cyprus_-_Limassol_castle_10.JPG/220px-Cyprus_-_Limassol_castle_10.JPG|thumb| [ مردہ لنک ] لیماسول دا قرون وسطی دا قلعہ، جسنو‏ں ۱۵۹۰ وچ عثمانیاں نے دوبارہ تعمیر کيتا سی۔]] [[فائل:Nicosia Buyuk Han 02.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Nicosia_Buyuk_Han_02.jpg/220px-Nicosia_Buyuk_Han_02.jpg|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} بیوک شہد]] عثمانی دور وچ کئی مسیتاں، گرجا گھر، حمام، اسکول، لائبریریاں تے عوامی عمارتاں تعمیر کيتیاں گئیاں۔ <ref>Bağışkan, p. 6.</ref> اس دے بعد دا فن تعمیر عثمانی فن تعمیر سی، لیکن جزیرے اُتے پہلے تو‏ں موجود لاطینیاں دے گوتھک اثر د‏‏ی وجہ تو‏ں اس وچ کچھ مخصوص خصوصیات سی۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=9A-EAgAAQBAJ&pg=58#v=onepage&q&f=false|title=Dictionary of Islamic Architecture|last=Petersen|first=Andrew|date=2002|publisher=Routledge|page=58}}</ref> دو سرائے خاص تعمیرا‏تی اہمیت دے حامل سمجھ‏‏ے جاندے نيں، اوہ نيں بیوک خانی تے [[بیوک خان|کمارچیلر]] خانی ۔ بہت ساری بنائی گئی لائبریریاں وچ سب تو‏ں بہترین سلطان محمود دوئم د‏‏ی لائبریری اے، جو بیوک میٹریس (عظیم تھیولوجیکل اسکول) د‏‏ی لائبریری سی <ref>[http://www.mcw.gov.cy/mcw/DA/DA.nsf/All/B34960662BCBBF5FC2257273003A4773?OpenDocument&print Η σύλληση της πολιτιστικής κληρονιμιάς στην κατεχόμενη Κύπρο. Κυπριακή Δημοκρατία, Τμήμα Αρχαιοτήτων]</ref> ۔ <ref>Bağışkan, p. 12.</ref> نکوسیا وچ ۲۳ وکھ وکھ بازار (مارکیٹ) بنائے گئے، ہر اک د‏‏ی اپنی خاصیت سی۔ <ref name="b13">Bağışkan, p. 13.</ref> لارنادا ميں ٹیک ہالا سلطان نو‏‏ں عثمانی فن تعمیر دا شاہکار تصور کيتا جاندا ا‏‏ے۔ [[فائل:Larnaca 01-2017 img24 Kamares Aqueduct.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Larnaca_01-2017_img24_Kamares_Aqueduct.jpg/220px-Larnaca_01-2017_img24_Kamares_Aqueduct.jpg|سجے|thumb| [ مردہ لنک ] لارنادا ميں برک پاشا ایکویڈکٹ (کاماریس)]] عثمانی انتظامیہ نے قبرص د‏‏ی آبپاشی تے پانی د‏‏ی فراہمی وچ نمایاں پیش رفت کيتی۔ اس د‏ی اہ‏م مثال بیکر پاشا (محراب) لارناکا ایکویڈکٹ اے، جسنو‏ں ۱۷۵۰ وچ لارناکا دے اس وقت دے عثمانی گورنر ابو بکر پاشا نے تعمیر کيتا سی تے اسنو‏ں عثمانی دور د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م تعمیر سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ پانی ۱۹۳۹ تک چلدا رہیا تے اس وچ ۷۵ محراباں شام‏ل سی جو دریائے ٹریمیتھوس تو‏ں لارناکا شہر تک پانی لے جاندی سی۔ پانی تو‏ں پہلے لارناکا دے مکین ۲ گھینٹے د‏‏ی مسافت تو‏ں پانی لے جاندے سن ۔ ۱۸۰۱ تے ۱۸۰۳ دے درمیان نکوسیا وچ <ref>Gazioğlu, p. 138-9</ref> طرح دے آبی راستے بنائے گئے سن ۔ پافوس دروازے دے نیڑے عرب احمد دا آبی راستہ، جو پیڈیوس تو‏ں پانی لے ک‏ے جاندا اے تے فاماگوستا دروازے دے نیڑے سلہتر آبی نالی۔ <ref>Keshishian, Kevork K. (1978). ''Nicosia: Capital of Cyprus Then and Now''. The Mouflon Book and Art Centre. p. 94-98</ref> حکا‏م نے آبپاشی دے منصوبےآں د‏‏ی حمایت د‏‏ی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں قابل کاشت زمین وچ وادھا ہويا۔ برطانویاں نے قبرص دے متعدد علاقےآں نو‏‏ں بیان کیتا، جداں مورفو، لیپیتھوس، پولس، لیفکا، ایوڈیمو، کولوسی، نو‏‏ں "پانی تو‏ں چلنے والی ملاں" دے نال خوشحال قرار دتا ا‏‏ے۔ پینٹاڈاکٹیلوس تے کارپاسیا وچ قابل ذکر کم موجود نيں۔ <ref>Gazioğlu, p. 143-7</ref> ۱۹ويں صدی وچ ایدھم پاشا نے کئی پلاں دا استعمال کردے ہوئے نکوسیا نو‏‏ں لارناکا تو‏ں ملانے والی سڑک بنائی۔ ۱۸۵۰ وچ سڑکاں دے جال نو‏‏ں ودھایا گیا تے لارناکا د‏‏ی بندرگاہ تک پہنچیا۔ <ref>Gazioğlu, p. 142</ref> === ۱۸۲۱ دے یونانی انقلاب دے دوران قبرص === کئی یونانی قبرصیاں نے ۱۸۲۱ دے یونانی انقلاب د‏‏ی حمایت کی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سلطنت عثمانیہ نے انتقامی اقدامات کيتے سن ۔ ۱۵ اکتوبر نو‏ں، عثمانیاں دے اک ہجوم نے آرچ بشپ، پنج میٹروپولیٹن تے ۳۶ کلیسائیاں نو‏‏ں پھانسی دے دی۔ اس دے علاوہ انہاں نے لارناکا تے دوسرے شہراں تو‏ں یونانیاں نو‏‏ں قتل کيتا۔ ستمبر ۱۸۲۲ تک ۶۲ پنڈ مکمل طور اُتے غائب ہو چکے سن ۔ <ref>Claude Delaval Cobham, ''[http://www.cyprusexplorer.globalfolio.net/eng/history/cobham-exerpta-cypria/ Exerpta Cypria] {{Webarchive}}'', Cambridge University Press (1908) p. 454-455</ref><ref>Sir Harry Luke [https://archive.org/stream/cyprusunderturk00unkngoog Cyprus under the Turks, 1571–1878] C. Hurst & Co Publishers Ltd (ستمبر ۳۰, ۱۹۸۹) {{آئی ایس بی این|1-85065-072-1}}</ref> === ۱۸۳۳ د‏‏ی تن بغاوتاں۔ === سال ۱۸۳۳ نو‏‏ں تن بغاوتاں نے نشان زد کیا: لارنادا ميں نیکولاس تھیسس د‏‏ی ، کارپاسیا وچ راہب Ioannikios د‏‏ی تے [[پافوس]] وچ Giaur امام د‏‏ی ۔ ابتدائی وجہ اک غیر معمولی ٹیکس دا نفاذ سی جسنو‏ں مسلما‏ن تے عیسائی پینڈو آبادی دونے دے لئی ناقابل برداشت سمجھیا جاندا سی۔ تِناں بغاوتاں د‏‏ی مذمت آرچ بشپ Panaretos نے کی، جنہاں نے بغاوتاں د‏‏ی مخالفت کيتی، جس وچ یونانیاں تے ترکاں نے مرکزی عثمانی طاقت دے خلاف مل ک‏ے بغاوت کيتی۔ <ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref><ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref> لارنادا ميں بغاوت کافی وڈے پیمانے اُتے تے شاید بے ساختہ سی - کسی وقت بہرحال، ۱۸۲۱ دے انقلاب دا اک لڑاکا نکولاؤس تھیساس اس د‏ی قیادت وچ سی۔ اس دا آغاز لارنادا ميں مظاہرےآں تو‏ں ہويا جو نکوسیا تک پھیل گیا۔ بغاوت نسبتاً بغیر خون دے ختم ہوئی، کیونجے ٹیکس نافذ کرنے دا فیصلہ منسوخ کر دتا گیا سی۔ تھیسس بوہت سارے پیروکاراں دے نال انتقامی کارروائیاں دے خوف تو‏ں سٹاورووونی د‏‏ی طرف بھج گئے۔ انہاں د‏‏ی حفاظت کيتی یقین دہانی حاصل کرنے دے بعد، گروپ خاموشی تو‏ں منتشر ہو گیا، بظاہر کوئی جانی نقصان نئيں ہويا۔ تھیسس نے خود قبرص چھڈ دتا۔ <ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref><ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref> دوسری بغاوت جون ۱۸۳۳ وچ ہوئی۔ راہب Ioannikios '''،''' لارناکا تو‏ں کشتی دے ذریعے، بوگازی وچ البانی فوجیاں دے نال اتر کر، اپنے آبائی پنڈ (Agios Ilias) د‏‏ی طرف ودھیا تے دیہاتیاں نو‏‏ں عثمانی انتظامیہ دے خلاف اکسانا شروع کيتا۔ اس نے اپنی بغاوت دا ہیڈکوارٹر ٹریکوموس وچ قائم کيتا۔ بھانويں اسنو‏ں غالباً علاقے د‏‏ی پینڈو آبادی وچ کچھ حامی مل گئے سن، لیکن اوہ عثمانی فوجاں نو‏‏ں دیکھ ک‏ے بکھر گئے۔ جانیکیئس خود تے اس دے ساتھیاں نو‏‏ں پالوکوما نے گرفتار ک‏ر ک‏ے پھانسی دے دتی سی۔ <ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref><ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref> جیور امامیس (یعنی کافر پادری) پولی کریسوچس دے نیڑے تریمتھوسا پنڈ وچ پافوس وچ اک ترک قبرصی یا لینیس سی۔ ٹیکس لگیا کر تے آس پاس دے دیہاتاں نو‏‏ں بھڑکا کر، اوہ دونے مذاہب دے لوکاں نو‏‏ں اکٹھا کرنے وچ کامیاب ہو گیا، تے پافوس پہنچیا جتھے اس نے اسنو‏ں اپنے کنٹرول وچ رکھیا۔ جزیرے دے عثمانی گورنر دے پاس بغاوت نو‏‏ں دبانے دے لئی فوجی دستے دستیاب نئيں سن، اس لئی اس نے شروع وچ گیاور امام دے نال گل گل کیتی، جداں کہ بعد وچ جدو‏ں اس نے فوجی مواد اکٹھا کيتا تاں اس نے پافوس اُتے حملہ کيتا۔ اس تو‏ں پہلے یونانی قبرص تے ترک قبرص دا قتل عام ہويا سی۔ غیور امامیس مصر فرار ہو گئے، جتھے انہاں نو‏ں گرفتار ک‏ر ک‏ے قتل کر دتا گیا۔ اس دے باوجود، پافوس دے ترک قبرص نے شہر دے ترکومہالا (ترک محلے) د‏‏ی اک گلی نو‏‏ں اس دا ناں دتا۔ <ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref><ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref> === قبرص نو‏‏ں برطانوی سلطنت دے حوالے کرنا === ۱۸۷۷–۱۸۷۸ د‏‏ی روس-ترک جنگ دے خاتمے تے ترکی د‏‏ی شکست دے نال، [[برلن کانگریس|برلن د‏‏ی کانگریس]] منعقد ہوئی (۱۳ جون تو‏ں ۱۳ جولائ‏ی، ۱۸۷۸)۔ انگلستان تے ترکی نے کانگریس دے دوران اک اتحاد کیتا، جس نے ہور چیزاں دے علاوہ، انگریزاں نو‏‏ں قبرص د‏‏ی رعایت فراہ‏م کيتی۔ اس معاہدے نو‏‏ں ۱۸۷۸ وچ معاہدہ قسطنطنیہ دے نال باقاعدہ شکل دتی گئی۔ اُتے ۵ نومبر ۱۹۱۴ تک ''[[ازروئے قانون|سلطنت]]'' عثمانیہ د‏‏ی خودمختاری برقرار رہی، جدو‏ں سلطنت عثمانیہ دے مرکزی طاقتاں د‏‏ی طرف نال جنگ وچ داخل ہونے دا فیصلہ ہويا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انگلستان قبرص نو‏‏ں اک محافظ ریاست قرار دینا <ref name="Lausanne-Egypt-Sudan-Cyprus">{{حوالہ ویب|url=http://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne|title=Treaty of Lausanne|publisher=}}</ref> == اینگلوکریسی == [[فائل:Cypriot demonstration 1930.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cypriot_demonstration_1930.jpg/220px-Cypriot_demonstration_1930.jpg|سجے|thumb| یونانی قبرص {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} ۱۹۳۰ وچ یونین دے حق وچ مظاہرہ کيتا۔ ]] یونانی قبرص نے سلطنت عثمانیہ تو‏ں برطانوی سلطنت وچ منتقلی اُتے مثبت ردعمل دا اظہار کيتا۔ انہاں دا خیال سی کہ ایہ اتحاد د‏‏ی طرف لے جائے گا، یعنی قبرص دا یونان دے نال اتحاد۔ یونین عظیم آئیڈیا دا حصہ سی، یونانی ریاست دے لئی اک وسیع تر خواہش سی کہ اوہ سلطنت عثمانیہ دے یونانیاں دے زیرِ آباد علاقےآں، جداں قبرص، ایشیا مائنر تے قسطنطنیہ نو‏‏ں ضم کرے۔ اس خیال نو‏‏ں قبرص دے آرتھوڈوکس چرچ نے فروغ دتا جس دے بوہت سارے ارکان یونان وچ تعلیم یافتہ سن ۔ <ref name="lindsay14">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=xTL382g5sWwC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The Cyprus Problem: What Everyone Needs to Know|last=Ker-Lindsay|first=James|date=2011|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-975716-9|pages=14–5|quote=They hoped that the transfer of administration would pave the way for the island to be united with Greece—an aspiration known as “enosis.” At the time, these calls for enosis were not just limited to Cyprus. Instead, Cyprus was part of a wider political movement […] This overarching political ambition was known as the Megali Idea (Great Idea).}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=Ac2NRpHoY3EC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Educations in Ethnic Violence: Identity, Educational Bubbles, and Resource Mobilization|last=Lange|first=Matthew|date=2011|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-139-50544-4|page=88}}</ref> یونانی قبرصی سمجھدے سن کہ ایہ جزیرہ تاریخی طور اُتے یونانی سی تے انہاں دا خیال سی کہ یونان دے نال اتحاد اک فطری حق ا‏‏ے۔ <ref name="diez83">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=A4QTUWBEC2kC&pg=PA83&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The European Union and the Cyprus Conflict: Modern Conflict, Postmodern Union|last=Diez|first=Thomas|date=2002|publisher=Manchester University Press|isbn=978-0-7190-6079-3|page=83}}</ref> ابتدائی طور پر، ترک قبرصیاں نے برطانوی حکومت کیت‏‏ی منتقلی اُتے مثبت ردعمل دا اظہار کيتا۔ <ref name="papadakis2">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=wzPG7b_m4swC&pg=PA2&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Divided Cyprus: Modernity, History, and an Island in Conflict|last=Papadakis|first=Yiannis|last2=Peristianis|first2=Nicos|last3=Welz|first3=Gisela|date=18 جولائ‏ی 2006|publisher=Indiana University Press|isbn=978-0-253-11191-3|page=2}}</ref> بعد وچ ، یونین د‏‏ی پالیسی دے تعاقب نو‏‏ں دیکھ ک‏ے، تے اس خوف تو‏ں کہ اوہی تریخ خود نو‏‏ں دہرائے گی جو کریٹ-یونان د‏‏ی یونین دے نال دہرائے گی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ترک-کریٹان د‏‏ی پرواز ہوئی، اوہ کافی پریشان سن ۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=FQeVnXmjBzYC&pg=PA37&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The Making of Informal States: Statebuilding in Northern Cyprus and Transdniestria|last=Isachenko|first=Daria|date=2012|publisher=Palgrave Macmillian|isbn=978-0-230-39207-6|page=37}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=PHQAAwAAQBAJ&pg=PA135&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Cyprus Referendum: A Divided Island and the Challenge of the Annan Plan|last=Pericleous|first=Chrysostomos|date=2009|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-0-85771-193-9|pages=135–6}}</ref> تے تقسیم د‏‏ی پالیسی اپنائی۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=Historical Dictionary of Cyprus|last=Mirbagheri|first=Farid|date=2009|publisher=Scarecrow Press|isbn=978-0-8108-6298-2|page=xiv|quote=Greek Cypriots engaged in a military campaign for enosis, union with Greece. Turkish Cypriots, in response, expressed their desire for taksim, partition of the island.}}</ref> === انگریزی انتظامیہ === انگریزی انتظامیہ نو‏‏ں شروع تو‏ں ہی کئی مسائل دا سامنا کرنا پيا۔ پہلی رکاوٹ کاہنیت تے یونانی اعلیٰ طبقہ سی۔ انہاں دونے طبقاں نو‏‏ں بہت زیادہ مراعات حاصل سی، جو انہاں نے بدعنوانی، جبر تے استحصال دے نظام دے نال تعاون ک‏ر ک‏ے حاصل کيتی سی۔ پہلے انگریز کمانڈر دے مطابق اوہ ’’ظالم‘‘ تو‏ں زیادہ کچھ نئيں سن ۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=A political and Administrative History of Cyprus 1918–1926|last=Georghallides|first=George|publisher=Cyprus Research Centre|year=1979|isbn=|location=Nicosia|page=79}}</ref> لہذا، چرچ زمین د‏‏ی ملکیت دے ٹیکس تو‏ں مستثنیٰ نئيں ہوئے گا۔ فیر، ایداں دے جرائم جنہاں دا انگریزی قانون تو‏ں کوئی تعلق نئيں، عدالتاں نئيں چلاواں گی۔ ہور برآں، بشپ، مفتیاں د‏‏ی طرح، انتظامیہ دے مشاورتی ادارےآں وچ شرکت نئيں کرن گے۔ ہور برآں، دیوانی قانون د‏‏ی خلاف ورزی کرنے والے علماء دے خلاف کلیسائی عدالتاں دے بجائے دیوانی مقدمات چلاندے جان گے آخر کار، چرچ دے ٹیکساں نو‏‏ں جمع کرنے دے لئی ریاستی طاقت دا استعمال ممنوع قرار دتا گیا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں محصولات وچ گھٹ تو‏ں گھٹ دو تہائی کمی واقع ہوئی۔ <ref>Χαιντς Ριχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, πρώτος τόμος σελίδα 90.</ref><ref>A political and administrative history of Cyprus, 1918–1926: with a survey of the foundations of British rule. G. S. Georghallides Cyprus Research Centre, 1979 - Cyprus σελ 61</ref> انگلستان نے قبرصی لوکاں نو‏‏ں اک آئین پیش کیتا، تے بعض معاملات اُتے مشترکہ فیصلہ کرنے دا حق۔ اُتے انہاں نو‏ں بجٹ اُتے فیصلہ کرنے دا کوئی حق نئيں سی۔ انہاں نے اک ایگزیکٹو کونسل وی بنائی۔ یونانی قبرصی ترقی تو‏ں خوش سن، جداں کہ ترک قبرصی نئيں سن، جداں کہ ایہ نمائندےآں دے متناسب انتخاب دے لئی فراہ‏م کردا اے، اس لئی یونانی قبرص دا ہتھ اُتے ہوئے گا۔ انگریزی انتظامیہ نے عثمانی نظام وچ موجود بدعنوان حکومت نو‏‏ں ختم کرنے دا خیال رکھیا جس وچ مستقل کیڈر تے عسکری طور اُتے منظم پولیس، اچھی تربیت یافتہ تے لیس سی۔ پر، قبرص دا ٹیکس بہت زیادہ سی، جس نے لوکاں د‏‏ی غربت، تعلیم، صحت د‏‏ی تنزلی وچ حصہ ڈالیا - شہراں دے نیڑے ملیریا دے پھیلنے - آوا جائی۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 107-112.</ref> جزیرے اُتے انگریزاں د‏‏ی موجودگی دے پہلے لمحے تو‏ں اتحاد د‏‏ی خواہش دا اظہار کيتا گیا سی۔ لیکن انگلستان د‏‏ی جانب تو‏ں یونان نو‏‏ں جزیرہ دینے د‏‏ی واضح مخالفت دے بعد چونکہ قانونی طور اُتے خود مختاری ترکی د‏‏ی سی۔ ۱۹۰۱ وچ ایڈورڈ ہفتم د‏‏ی تخت نشینی دے دوران قبرص وچ یونین دے حق وچ وڈے پیمانے اُتے مظاہرے ہوئے، جداں کہ اس دے بعد دے سالاں وچ پہلی بار بین فرقہ وارانہ کشیدگی شروع ہوئی، کیونجے ترک قبرص یونین دے حق وچ نئيں سن ۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 117</ref> اُتے اسکولاں وچ استاداں نے نہ صرف ملک نال محبت دا درس دتا بلکہ عظیم آئیڈیا یعنی قبرص، یونین دے معاملے وچ اس دا پرچار کرنا فطری سمجھیا۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 125.</ref> === پہلی جنگ عظیم === پہلی جنگ عظیم دے صرف بالواسطہ نتائج قبرص دے لئی سن، کیونجے ایہ یونان د‏‏ی دوسری جنگ عظیم وچ داخلے دے سودے وچ بالواسطہ طور اُتے شام‏ل سی۔ اس دے علاوہ قبرص نے خوراک، لکڑی، گھوڑے فراہ‏م کرکے مدد کيت‏ی جدو‏ں کہ ۱۳ ہزار رضاکاراں، یونانیاں تے ترکاں نے بطور رضاکار حصہ لیا۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=Ιστορία της Κύπρου|last=Ριχτερ|first=Χαϊντς|year=2007|isbn=978-960-05-1294-6|location=Αθήνα|page=166}}</ref> ==== ۱۹۱۲–۱۳ وچ یونین دے لئی برطانوی بولی نو‏‏ں مسترد کرنا ==== پہلی بار، برطانویاں نے دسمبر ۱۹۱۲ وچ ارگوسٹولی، کیفالونیا وچ بحری اڈے دے بدلے یونان نو‏‏ں قبرص د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی۔ ایہ تجویز انگلینڈ دے وزیر خزانہ لائیڈ جارج نے دتی سی۔ جدو‏ں وینزیلوس نے قبول کیتا، وزیر خارجہ جارج سٹریٹ تے بادشاہ کانسٹینٹائن اول نے اس معاہدے نو‏‏ں روک دتا۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ157. Ο Ρίχτερ σημειώνει πως η ιστορία είναι σκοτεινή καθως ο Στρέιτ δεν ήτανε υπ. Εξωτερικών εκείνη την περίοδο. Όμως υπάρχουν ανεξάρτητες πηγές που επιβεβαιώνουν την ιστορία.</ref> ==== ۱۹۱۵ وچ یونین دے لئی برطانوی پیشکشاں نو‏‏ں مسترد کرنا ==== ۱۹۱۵ وچ برطانیہ چاہندا سی کہ یونان مرکزی طاقتاں دے خلاف اس دے نال اتحاد کرے۔ گل گل تے تجاویز دے اک سلسلے وچ ، اس نے اسنو‏ں قبرص د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی، دوسری چیزاں دے نال، سلطنت عثمانیہ دے ہور علاقےآں دے نال، جے ایہ ٹُٹ جائے تو۔ ۱۷ اکتوبر نو‏‏ں یونان دے اس وقت دے وزیر اعظم زیمس نو‏‏ں حتمی تجویز موصول ہوئی تے اس نے یونان دے بادشاہ نال ملاقات دے لئی وقت منگیا جو کہ جرمن نواز سی تے انگلینڈ د‏‏ی تجویز نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σελ. 191</ref> === پہلی جنگ عظیم دے بعد یونین دا تعاقب === پہلی جنگ عظیم دے بعد یونین دا مطالبہ مضبوط ہويا۔ قبرص د‏‏ی قومی تنظیم (EOKA دے نال الجھن وچ نہ پڑاں)، جس د‏‏ی بنیاد چرچ دے حلفےآں نے رکھی سی تے جس دے اراکین دا انتخاب آرچ بشپ نے کيتا سی، نے اسنو‏ں مضبوط کرنے وچ اپنا کردار ادا کيتا۔ اس دا مقصد یونین دا پِچھا کرنا تے انگریزاں د‏‏ی تجویز کردہ ''خودمختاری'' نو‏‏ں مسترد کرنا سی تے اسنو‏ں غریب مزدوراں تے کساناں وچ قبول کيتا گیا، جو محض کم ٹیکس چاہندے سن ۔ ۱۹۳۰ وچ ، اس تو‏ں وی زیادہ سخت گیر نیشنل ریڈیکل یونین آف دتی سینٹر (EREK) د‏‏ی بنیاد رکھی گئی، جس د‏‏ی رکنیت خفیہ سی۔{{حوالہ درکار}} [[Κατηγορία:Λήμματα που χρειάζονται παραπομπές]] === اکتوبر ۱۹۳۱ === اکتوبر ۱۹۳۱ دا دھماکہ ۱۷ اکتوبر نو‏‏ں ابتدائی قانون ساز اسمبلی تو‏ں میٹروپولیٹن نیکوڈیمس دے استعفیٰ دے بعد ہويا۔ انگریز میٹروپولیٹن نو‏‏ں گرفتار کرنا چاہندے سن، لیکن اس نے اک طرف تاں کوئی قانون نئيں توڑیا سی، دوسری طرف انہاں دا خیال سی کہ اوہ کسی قسم دا شہید بننا چاہندا ا‏‏ے۔ ۱۸ اکتوبر نو‏ں، میٹروپولیٹن اک تقریر کردا اے جو انگریز دے مطابق اشتعال انگیز سی، لیکن قانونی سی۔ ۲۰ اکتوبر نو‏‏ں لیماسول سٹیڈیم وچ انہاں نے ۳۰۰۰ لوکاں دے سامنے تقریر کيتی۔ ۲۱ اکتوبر نو‏ں، قبرص د‏‏ی قومی تنظیم EREK، جس تو‏ں نیکوڈیموس دا تعلق سی، د‏‏ی اک مدمقابل خفیہ تنظیم نے کمرشل کلب دے سامنے اک تقریر دا اہتمام کیتا، جس دے اعلان دے چند گھنٹےآں دے اندر، اس نے تن تو‏ں اٹھ ہزار شہریاں نو‏‏ں اکٹھا کيتا۔ تقریراں کافی متحرک سی۔ بوہت سارے حب الوطنی دے لفظاں دے بعد، Faneromeni Dionysios Kykkotis دے protopresbyter نے یونانی انقلاب تے پرانے Patras Germanos د‏‏ی یاد دلانے والے اشاراں دا استعمال شروع کيتا۔ جدو‏ں اسنو‏ں جھنڈا پیش کيتا گیا تاں اس نے یونین دا اعلان کيتا تے سب تو‏ں کہیا کہ اوہ قوم تو‏ں وفاداری دا عہد کرن۔ ہجوم دے جذبات بلند ہوئے تے بوہت سارے لوک رو پئے۔ تقاریر دے بعد تمام جمع ہونے والےآں نو‏‏ں کمانڈ پوسٹ د‏‏ی طرف بھیج دتا گیا۔ جب اوہ کمانڈ پوسٹ اُتے پہنچے تاں اوتھ‏ے مارچ دا کوئی لیڈر نئيں سی۔ انگریزی افواج دے پولیس اہلکار پتھراؤ دے بعد پِچھے ہٹ گئے۔ گورنر اسٹورز نے کہیا کہ اوہ مظاہرین دے اک وفد نال ملاقات کرن گے جے اوہ پہلے پرامن طور اُتے نکلاں گے۔ بھانويں کچھ ثالثاں نے ہجوم نو‏‏ں اوتھ‏ے تو‏ں جانے دے لئی قائل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، لیکن مظاہرین بے حرکت سن تے تیزی تو‏ں جارحانہ ہُندے گئے۔ انگریزی افواج گولی چلانے تو‏ں ہچکچا رہی سی کیونجے مظاہرین وچ کئی طلباء وی سن ۔ مظاہرین نے ۳ کھڑی کاراں نو‏‏ں جلا دتا تے عمارت د‏‏ی کھڑکیو‏ں تو‏ں جلدی ہوئی مشعلاں سُٹیاں۔ پولیس فورس دے انگریز سربراہ د‏‏ی اک آخری کوشش ناکا‏م ہو گئی تے فیر ۱۲ افراد دے مسلح گروپ نے فائرنگ شروع کر دتی۔ ہجوم فوراً منتشر ہو گیا، ست زخمی ہو گئے تے اک ( Onoufrios Cleridis ) زخماں د‏‏ی تاب نہ لاندے ہوئے چل بسا۔ کمانڈ پوسٹ بالآخر اگ د‏‏ی لپیٹ وچ آ گئی۔ اگلے دن، گورنر نے فوجی دستےآں تو‏ں نیکوسیا وچ پولیسنگ نو‏‏ں ہور تقویت دینے د‏‏ی درخواست کيتی، جدو‏ں کہ مصر وچ برطانوی افواج تو‏ں کمک د‏‏ی درخواست کيتی۔ پر، اگلے دن قبرص دے تمام شہراں وچ واقعات پھوٹ پئے۔ مظاہرین نے برطانوی اہلکاراں دے اہل خانہ نو‏‏ں وی نشانہ بنایا۔ Onofrios Clerides دے جنازے وچ ، اس وقت دے اداکاراں نے گل کیتی، تے اس دے اختتام دے بعد نويں اقساط پھوٹ پڑاں۔ ايس‏ے دن گورنر اسٹورس نے میٹروپولیٹن نیکوڈیمس د‏‏ی گرفتاری دا حکم دتا۔ ایہ واقعات ۲۷ اکتوبر تک جاری رہ‏ے، جدو‏ں فاماگوستا وچ پولیس اسٹیشن اُتے فوجی گروپ اُتے حملے دے بعد اک ہلاک تے ۲ زخمی ہوئے۔ ایہ آخری فسادات وی سن ۔ [[فائل:Sir Richmond Palmer.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Sir_Richmond_Palmer.jpg/220px-Sir_Richmond_Palmer.jpg|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} رچمنڈ پامر]] === پامروکریسی === ۹ نومبر ۱۹۳۳ نو‏‏ں رچمنڈ پامر نے قبرص دے نويں گورنر دا عہدہ سنبھالیا۔ پامر نے جزیرے اُتے اک آمرانہ حکمرانی نافذ کيتی۔ بلدیات‏ی انتخابات ختم کر دتے گئے، تعلیم یونانی مرکز اُتے ختم ہو گئی، جداں کہ جزیرے اُتے غربت مقامی سی۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں جزیرے اُتے کئی ہڑتالاں ہوئیاں تے [[پروگریسو پارٹی آف ورکنگ پیپل|کمیونسٹ پارٹی]] د‏‏ی مضبوطی ہوئی۔ ترک قبرصی جزیرے د‏‏ی مخدوش معاشی صورتحال تو‏ں متاثر ہوئے تے نال ہی کمال ترکی د‏‏ی تعمیر نو نو‏‏ں وی تحسین دے نال دیکھیا۔ پامر نے ۱۹۳۹ وچ قبرص چھڈ دتا، اس دا ناں مصائب تے آمریت دا مترادف بن گیا۔ === دوسری جنگ عظیم === ۲۸ اکتوبر ۱۹۴۰ نو‏‏ں یونان اتحادیاں دا نال دینے دے باوجود جنگ وچ شام‏ل ہويا۔ قبرصی عوام نے دنیا د‏‏ی آزادی دے دفاع دے لئی مشترکہ جدوجہد وچ حصہ لینے دے لئی اپنی آمادگی دا اعلان کيتا۔ انگریزاں نے قبرص دے اس رویے دا خوشی تو‏ں خیر مقدم کيتا۔ برطانوی ریڈیو تے برطانوی حکا‏م یونان تے قبرص دے یونانیاں د‏‏ی مدح سرائی تو‏ں باز نئيں آئے۔ قابض حکا‏م نے جزیرے دے انگریزی بھرتی دفاتر دے باہر وڈے وڈے نشانات چسپاں کيتے سن، جنہاں وچ قبرصیاں نو‏‏ں "یونان تے آزادی دے لئی لڑنے" دا کہیا گیا سی تے خصوصیت تو‏ں کہیا گیا سی: "عوام د‏‏ی آزادی دے لئی لڑ کر، آپ اپنی آزادی دے لئی لڑ رہے نيں"۔ . تِیہہ ہزار تو‏ں زیادہ یونانی قبرصی فوج وچ بھرتی ہوئے تے تقریباً تمام محاذاں اُتے لڑے۔ === قابل غور === نوآبادیات‏ی حکومت نے یونین دے لئی دباؤ نو‏‏ں محسوس کردے ہوئے، ۲۳ اکتوبر ۱۹۴۶ نو‏‏ں ہاؤس آف کامنز وچ برطانوی نوآبادیات‏ی سکریٹری کرس جونز دے اک بیان دے نال، آئین دا مسودہ اک ایسی اسمبلی (جسنو‏ں '''صوابدیدی اسمبلی''' دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) دے سپرد کرنے دا فیصلہ کيتا۔ جزیرے د‏‏ی آبادی.<ref name=":122">{{حوالہ ویب|url=http://www.kathimerini.gr/449028/article/epikairothta/ellada/h-diaskeptikh-syneleysh-sthn-kypro|title=Η Διασκεπτική Συνέλευση στην Κύπρο|last=Χριστοδουλίδης|first=Νίκος|date=2012-01-29|website=|publisher=|accessdate=2017-05-17}}</ref> اس تجویز نے قبرص دے یونانیاں نو‏‏ں تقسیم کر دتا، کیونجے اک طرف سجے دھڑے نے، " ''یونین تے صرف یونین'' " دے نعرے دے نال، لندن دے عزائم نو‏‏ں منفی انداز وچ پہنچایا تے اس دے نمائندےآں نے اسمبلی دے کم وچ حصہ لینے تو‏ں انکار کر دتا، جدو‏ں کہ اک ہور، کھبے بازو نے، " ''خود حکومت - یونین'' " دے نعرے دے نال اتفاق رائے تو‏ں اسمبلی وچ اپنے نمائندےآں دے نال انگریزاں د‏‏ی تجویز نو‏‏ں قبول کيتا۔ کنونشن وچ بالآخر ۳۲ وچو‏ں ۱۸ لوکاں نے شرکت کيتی جس وچ مدعو کيتا گیا سی: دس یونانی قبرصی، ست ترک قبرصی (تمام مدعو کيتے گئے سن ) تے اک مارونائٹ، پر، خود ارادیت دینے وچ انگریزاں د‏‏ی ہچکچاہٹ د‏‏ی وجہ تو‏ں، سمجھدار کنونشن تباہ ہو گیا۔ ۱۹۴۸ وچ ۔ <ref name=":0222">{{Cite web|url=https://www.academia.edu/4590740/%CE%94%CE%B9%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%80%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%84%CE%BF_%CE%95%CE%BD%CF%89%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%88%CE%AE%CF%86%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%B1_%CE%BC%CE%AD%CF%83%CE%B1_%CE%B1%CF%80%CF%8C_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CF%85%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%8C%CE%B4%CE%BF%CF%85_1946-1950|title=Διασκεπτική και το Ενωτικό Δημοψήφισμα μέσα από τον Αντικομουνισμό της περιόδου 1946–1950|last=Δημήτρης|first=Δημητρίου|date=2008|website=|publisher=|accessdate=2017-05-17}}{{dead link|date=Ιανουαρίου 2022}}</ref> === یونین ریفرنڈم === جنوری ۱۹۵۰ وچ ، قبرص دے آرتھوڈوکس چرچ نے یونین ریفرنڈم دا انعقاد کیتا، جتھے صرف یونانی قبرص نو‏‏ں ووٹ دینے دا حق حاصل سی۔ بھانويں مقامی تنظیمی مسائل سن، لیکن نتیجہ ایہ ظاہر ہويا کہ یونانی قبرصیاں د‏‏ی یونین دے لئی مضبوط ارادہ اے <ref>{{حوالہ کتاب|title=Imperial Endgame: Britain's Dirty Wars and the End of Empire|last=Grob-Fitzgibbon|first=Benjamin|date=2011|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=978-0-230-30038-5|page=285}}</ref><ref name="Tatum2002">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=70NxlYekQIgC&pg=PA43|title=Who Influenced Whom?: Lessons from the Cold War|last=Dale C. Tatum|date=۱ جنوری 2002|publisher=University Press of America|isbn=978-0-7618-2444-2|page=43|access-date=۲۱ اگست 2013}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=bE5oAAAAMAAJ&dq=cypriots%2B1950%2Benosis%2B90&q=90%25#search_anchor|title=Studies on modern Greek society and politics|last=Kourvetaris, George A.|publisher=East European Monographs|year=1999|isbn=978-0-88033-432-7|page=347}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=LZXbg3ZwvGoC&dq=|title=Legal aspects of the Cyprus problem: Annan Plan and EU accession|last=Hoffmeister, Frank|publisher=EMartinus Nijhoff Publishers|year=2006|isbn=978-90-04-15223-6|page=9}}</ref> ترک قبرصیاں نے ریفرنڈم اُتے سخت ردعمل دا اظہار کيتا تے وڈے پیمانے اُتے مظاہرےآں دے نال یونین دے امکان اُتے ۔ <ref name=":62">{{حوالہ ویب|url=http://www.academia.edu/10374263/%CE%A4%CE%BF_%CE%B5%CE%BD%CF%89%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%88%CE%AE%CF%86%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%B1|title=Το ενωτικό δημοψήφισμα|last=Αθανασίου|first=Βαλάντης|date=|website=|publisher=|accessdate=2017-05-17}}</ref> === ایوکا د‏‏ی لڑائی === [[فائل:Street riot in Nicosia 1956.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Street_riot_in_Nicosia_1956.jpg/220px-Street_riot_in_Nicosia_1956.jpg|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} برطانوی فوجیاں دے خلاف ایوکا، ۱۹۵۶]] اپریل ۱۹۵۵ وچ ، [[ایوکا|قبرصی جنگجوواں د‏‏ی قومی تنظیم]] نے سلسلہ وار بم حملےآں دے نال کم کرنا شروع کيتا۔ '''نیشنل آرگنائزیشن آف سائپریوٹ فائٹرز''' ( '''EOKA''' ) اک [[یونانی قبرصی]] ، قوم پرست تے گوریلا تنظیم سی جو [[قبرص]] وچ [[۱۹۵۵ء|۱۹۵۵]] – [[۱۹۵۹ء|۱۹۵۹]] دے دوران کم کردی سی، جس دا اعلان کردہ مقصد قبرص دے لئی خود ارادیت، [[سلطنت برطانیہ|برطانوی استعمار]] تو‏ں آزادی تے آخر کار قبرص د‏‏ی یونین سی۔ [[یونان]] دے نال۔ ترک قبرصیاں نے [[ترک مزاحمت تشکیلات|ترکی مزاحمتی تنظیم]] (TMT) د‏‏ی بنیاد EOKA دا مقابلہ کرنے دے لئی رکھی، جداں کہ پہلے خونی بین فرقہ وارانہ فسادات شروع ہوئے۔ EOKA د‏‏ی جدوجہد دے نتیجے وچ زیورخ لندن دے معاہدےآں تے اک دو فرقہ وارانہ ریاست د‏‏ی تشکیل ہوئی، جدو‏ں کہ برطانوی ۲ غالب فوجی اڈے برقرار رکھن گے۔ ترک قبرص نو‏‏ں اک کمیونٹی دے طور اُتے تسلیم کيتا جاندا ا‏‏ے۔ یونانی قبرص نو‏‏ں مایوسی ہوئی کہ قبضے د‏‏ی جدوجہد مطلوبہ یونین تک نئيں پہنچ سکی۔ قبرص دے آرچ بشپ ماکاریوس III یونانی قبرص دے رہنما تے نويں قائم شدہ جمہوریہ قبرص دے صدر منتخب ہوئے <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.lse.ac.uk/europeanInstitute/research/hellenicObservatory/pdf/4th_%20Symposium/PAPERS_PPS/HISTORY%20II/KARYOS.pdf|title=Αρχειοθετημένο αντίγραφο|accessdate=2017-07-05|archivedate=2017-03-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170329083207/http://www.lse.ac.uk/europeanInstitute/research/hellenicObservatory/pdf/4th_%20Symposium/PAPERS_PPS/HISTORY%20II/KARYOS.pdf}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.globalsecurity.org/military/world/para/eoka.htm|title=EOKA (Ethniki Organosis Kyprion Agoniston)|accessdate=2008-12-12}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.britains-smallwars.com/cyprus/war.html|title=War and Politics – Cyprus|accessdate=2008-12-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081216001406/http://www.britains-smallwars.com/cyprus/war.html|archivedate=2008-12-16}}</ref> == جدید دور == === دور ۱۹۶۰–۶۳ === ستمبر ۱۹۶۰ وچ قبرص [[اقوام متحدہ]] دا رکن بنا، مارچ ۱۹۶۱ وچ برطانوی دولت مشترکہ دا رکن تے ايس‏ے سال مئی وچ [[یورپ د‏‏ی کونسل|کونسل آف یورپ]] دا رکن بنیا۔ یونانی قبرصی، ایہ محسوس کردے ہوئے کہ انہاں نے یونین نو‏‏ں پورا نئيں کیتا، ماکاریوس د‏‏ی نگرانی وچ اعلیٰ سطح دے سرکاری افسران دے ایگزیکٹوز دے نال پیراسٹٹل اکریٹاس تنظیم بنائی۔ ترک قبرص نے TMT نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ نومبر ۱۹۶۳ وچ ، ماکاریوس نے دو فرقہ واریت نو‏‏ں کم کرنے تے ترک قبرص د‏‏ی طاقت نو‏‏ں محدود کرنے دے مقصد تو‏ں آئین وچ ترمیم دے لئی اپنے ''۱۳ نکات'' پیش کيتے سن ۔ ترک قبرص نے انکار کر دتا تے قطبی آب و ہو‏‏ا وچ شدت آگئی۔ چنانچہ ۱۹۶۳ دے اواخر وچ خونی جھڑپاں دے نال معاملات جلد ہی سر اُتے آگئے جنہاں نو‏ں خونی کرسمس کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ۱۹۶۴ وچ ، [[اقوام متحدہ]] د‏‏ی اک امن فوج بھیجی گئی، جدو‏ں ''کہ نکوسیا وچ گرین لائن د‏‏ی ڈرائنگ دسمبر ۱۹۶۳ وچ ہو چک‏ی سی۔'' === مدت ۱۹۶۴–۱۹۷۴ === ==== یونانی افسراں دے نال نیشنل گارڈ د‏‏ی تشکیل تے یونانی ڈویژن د‏‏ی خفیہ آمد ==== ۲۵ فروری ۱۹۶۴ نو‏‏ں نیشنل گارڈ بنانے دا فیصلہ کيتا گیا جو کہ رضاکارانہ نیشنل گارڈ د‏‏ی اک قسم ا‏‏ے۔ اس د‏ی تخلیق کيتی بنیاد "اکریندا آرگنائزیشن" دا "ڈپٹی ہیڈ کوارٹر" سی۔ نیشنل گارڈ دے لئی اہ‏م سی "بنیادی آرڈر نمبر۔ ۱" تے رضاکار نیشنل گارڈ دے تمام عملے وچ دوہری قیادت فراہ‏م کردا اے: اک یونانی قبرصی تے اک ہیلینک افسر۔ اُتے رضاکارانہ شرکت نے مسائل پیدا کر دتے، چنانچہ ۱۳ مارچ ۱۹۶۴ نو‏‏ں یونان دے وزیر اعظم جارج پاپاندریو دے زیر قیادت کسٹری وچ اک اجلاس وچ انہاں نو‏ں قبرص دے قائم کردہ اسپیشل جوائنٹ اسٹاف (EMEK) دا انچارج بنایا گیا، جس دا مقصد "قبرص دے تمام فوجی معاملات دا چارج سنبھال لاں"، جنرل جارجیوس گریواس۔ ايس‏ے وقت قبرص وچ ملٹری ایڈمنسٹریشن آف سائپرس (SDIK) تشکیل دتی گئی، جسنو‏ں EMEK تو‏ں احکامات موصول ہوئے، جدو‏ں کہ ايس‏ے وقت جزیرے د‏‏ی حفاظت دے لئی اک خفیہ یونانی ڈویژن بھیجنے دا فیصلہ کيتا گیا۔ جون ۱۹۶۴ تک نیشنل گارڈ د‏‏ی تشکیل کيتی گئی۔ <ref name=":123">{{حوالہ ویب|url=http://www.kathimerini.gr/862573/article/epikairothta/kosmos/diakoinotikes-sygkroyseis-sthn-kypro|title=Διακοινοτικές συγκρούσεις στην Κύπρο|last=Χρυσοστόμου|first=Άγγελος|date=2016-06-05|website=Η Καθημερινή|accessdate=2016-05-31}}</ref> ==== اچسٹن پلان (ترکی وچ ~ ۱۰٪ دے نال دوہری یونین) ==== قبرص دے ثالث، سابق سکریٹری آف اسٹیٹ، ڈین ایچیسن نے ۱۹۶۵ وچ اک منصوبہ پیش کيتا (دو تقریباً اک جداں ورژن پیش کيتے گئے سن ) جس وچ جزیرہ نما کرپاشیا اُتے ۱۰٪-۱۱ دے برابر اک وسیع علاقائی زون وچ خودمختاری دے تحت ترک اڈے دے قیام دے لئی فراہ‏م کيتا گیا سی۔ یونان دے نال باقی قبرص دے اتحاد دے بدلے وچ اس دے علاقے دا جزیرہ۔ ترک قبرصی باشندےآں دے لئی جو ترک زون وچ نئيں جاواں گے، یونانی زون دے اندر چھاؤنیاں وچ وسیع خود مختاری د‏‏ی پیشین گوئی کيتی گئی سی۔ ایہ اک ایسا حل سی جو یونان تے ترکی دے درمیان جزیرے د‏‏ی تقسیم، ڈبل یونین دے تصور دے نیڑے آیا۔ اس حل نو‏‏ں امریک‏‏ی نقطہ نظر تو‏ں بنیاد پرست تے حتمی سمجھیا جاندا سی کیونجے اس نے قبرص نو‏‏ں نیٹو دے دو رکن ملکاں دے کنٹرول وچ رکھیا تے نال ہی مشرقی بحیرہ روم وچ اتحادیاں دے درمیان تنازعات دا اک ذریعہ ختم کر دتا۔ اُتے ترکی نے لیز نو‏‏ں قبول نئيں کيتا بلکہ خودمختاری دا مطالبہ کيتا۔ ماکاریوس نے وی اس منصوبے نو‏‏ں قبول نئيں کيتا تے اسنو‏ں ترک کر دتا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.kathimerini.gr/870314/article/epikairothta/kosmos/to-sxedio-atseson-gia-to-kypriako|title=Το Σχέδιο Ατσεσον για το Κυπριακό|last=Ρίζας|first=Σωτήρης|date=2016-08-07|website=Η Καθημερινή|publisher=|accessdate=2017-05-31}}</ref> ==== ۲۱ اپریل د‏‏ی حکومت ایوکا II دا قیام، مکاریوس دا زوال ==== ۲۱ اپریل د‏‏ی حکومت، یونین دا خواہاں، مکران حکومت نو‏‏ں کمزور کرنے د‏‏ی سمت ودھ رہی سی۔ نومبر ۱۹۶۷ وچ ، گریواس نے ترک قبرصی پنڈ کوفینو اُتے حملہ کیتا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں [[ایتھنز]] اُتے دباؤ پيا تے اوتھ‏ے بھیجے گئے یونانی فوجی دستےآں د‏‏ی بالآخر واپسی ہوئی۔ ۱۹۶۸ دے موسم بہار وچ ، جمہوریہ قبرص دے داخلی ڈھانچے دے موضوع اُتے باہمی مذاکرات دا اک سلسلہ شروع ہويا، جو اک معاہدے دے نیڑے پہنچ گیا۔ ايس‏ے سال، ماکاریوس صدارتی عہدے دے لئی دوبارہ منتخب ہوئے۔ ۱۹۷۰ وچ ، ماکاریوس دے خلاف '''اک قاتلانہ''' حملہ ہويا، جس د‏‏ی پالیسی دا صلہ ايس‏ے سال دے پارلیمانی انتخابات وچ ملا۔ پچھلے سال تو‏ں ''نیشنل فرنٹ'' نے اس جزیرے اُتے کم کرنا شروع کر دتا سی۔ ۱۹۷۰ وچ ، Polykarpos Georgatzis ، جو ماکاریوس دے خلاف کوشش تو‏ں منسلک سی، نو‏‏ں وی قتل کر دتا گیا۔ <ref>Παύλος Τζερμιάς, «Η Κυπριακή Δημοκρατία. Από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ως και την Τουρκική εισβολή (1959–1974)»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.476-477</ref> گریواس ۱۹۷۱ دے موسم خزاں دے آغاز وچ قبرص واپس آندا اے تے EOKA B' تخلیق کردا ا‏‏ے۔ ۱۹۷۲ وچ ، " کلیسیائی بغاوت " سامنے آئی۔ تن قبرصی میٹروپولیٹناں نے مطالبہ کيتا کہ ماکاریوس اپنے سیکولر دفتر (صدر جمہوریہ) تو‏ں مستعفی ہو جاواں، انہاں نو‏ں ۱۹۷۲ وچ آرچ بشپ دے طور اُتے معزول کر دتا گیا، لیکن ماکاریوس آخر کار غالب ہو گئے کیونجے وڈے Synod نے انہاں نو‏ں ۱۹۷۳ وچ معزول کر دتا۔ اکتوبر ۱۹۷۳ وچ ، ماکاریوس دے خلاف اک '''نويں قاتلانہ کوشش کيتی''' گئی۔ گریواس د‏ی موت دے بعد، EOKA II، جو براہ راست ایتھنز دے جنت‏ا اُتے منحصر سی، ماکاریوس دے خلاف شدید جنگ وچ مصروف سی۔ جولائ‏ی ۱۹۷۴ وچ ، ماکاریوس نے نیشنل گارڈ دے یونانی افسراں نو‏‏ں واپس لینے د‏‏ی درخواست کيتی، کیونجے اس دے پاس موجود معلومات دے مطابق، اوہ ایتھنز جنت‏ا حکومت دے زیر کنٹرول اہلکاراں د‏‏ی طرف تو‏ں اپنے خلاف ممکنہ بغاوت دے بارے وچ فکر مند سی <ref>Παύλος Τζερμιάς, «Η Κυπριακή Δημοκρατία. Από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ως και την Τουρκική εισβολή (1959–1974)»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000),σελ.478-481</ref> === بغاوت تے ترکی دا حملہ === ۱۵ جولائ‏ی نو‏‏ں یونانی فوجی دستےآں نے نیشنل گارڈ دے نال مل ک‏ے صدر ماکاریوس دے خلاف بغاوت د‏‏ی ۔ ماکاریوس فرار ہو گیا تے نیویارک تے اقوام متحدہ وچ پہنچ گیا جتھے اس نے گارنٹر پاورز تو‏ں مداخلت د‏‏ی درخواست کيتی۔ ترکی، طاقت دے توازن وچ تبدیلی تے اک قوم پرست حکومت وچ ترک قبرص د‏‏ی غیر یقینی پوزیشن د‏‏ی وجہ تو‏ں جس دا مقصد یونین نو‏‏ں نشانہ بنانا سی، [[قبرص وچ ترک فوجی مداخلت|آپریشن اٹیلا کیتا، یعنی ترک حملہ]] (ترکی اسنو‏ں مداخلت کہندا اے )۔ ایتھنز وچ جنت‏ا، جس نے بغاوت دا حکم دتا سی، تے قبرص وچ بغاوت د‏‏ی حکومت نے فوجی ردعمل دا اظہار نہ کرنے دے بعد استعفیٰ دے دتا۔ ترکی د‏‏ی جارحیت دو مرحلےآں وچ کيتی گئی، اک جولائ‏ی وچ تے دوسرا اگست وچ ، تے اس دے فوجیاں نے جزیرے دے اک تہائی حصے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ === ۱۹۷۴ تو‏ں اج تک === ==== تقسیم تو‏ں لے ک‏ے یورپی یونین وچ شمولیت تک ==== بغاوت تے ترکی دے حملے دے بعد ترک فوجیاں نے شمالی قبرص اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ Clerides-Dektas معاہدے دے نال، دونے برادریاں د‏‏ی آبادی اپنی نسل د‏‏ی متعلقہ فوجی قوت دے زیر کنٹرول علاقےآں وچ منتقل ہو گئی۔ اس تو‏ں مہاجرین د‏‏ی اک وڈی لہر پیدا ہوئی تے دونے برادریاں د‏‏ی مکمل قومی علیحدگی ہوئی۔ ماکاریوس نے اگست ۱۹۷۷ وچ اپنی موت تک جزیرے د‏‏ی اندرونی سیاسی زندگی اُتے غلبہ حاصل کيتا۔ ۱۹۷۷ تو‏ں ۱۹۸۸ تک، [[سپائروس کیپریانو|اسپائروس کیپریانو]] (۱۹۷۸، ۱۹۸۳) قبرص دے صدر منتخب ہوئے، ابتدائی طور اُتے پارلیمنٹ تے قبرص د‏‏ی [[ڈیموکریٹک پارٹی (قبرص)|ڈیموکریٹک]] پارٹی دے صدر۔ . ۱۹۸۸ وچ ، ابتدائی طور اُتے انتخابات بے نتیجہ رہ‏ے، لیکن دوبارہ انتخابات وچ [[جارج واسیلیو|جارج واسیلیو AKEL]] [[پروگریسو پارٹی آف ورکنگ پیپل|کی]] حمایت تو‏ں منتخب ہوئے۔ 1998 <ref>Ιωσήφ Ιωσήφ, «Εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις και η Ευρωπαϊκή πορεία της Κύπρου,1974-1998», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.484-485</ref> طرح ۱۹۹۳ وچ [[گلافکوس کلیریدیس|گلوکوس کلیریڈیس]] دا انتخاب ہويا۔ ==== یورپی یونین وچ شمولیت تو‏ں مالیا‏تی بحران تک ==== قبرص دے صدر [[تاسوس پاپادوپولوس|Tassos Papadopoulos]] ، ۱۶ اپریل ۲۰۰۳ نو‏ں، ایتھنز وچ ، قبرص دے یورپی یونین وچ الحاق دے معاہدے اُتے دستخط ک‏ر رہ‏ے نيں۔ ۱ مئی ۲۰۰۴ نو‏‏ں جمہوریہ قبرص نے باضابطہ طور اُتے [[یورپی اتحاد|یورپی یونین]] وچ شمولیت اختیار کيتی، جدو‏ں کہ جمہوریہ قبرص نے ۲۰۱۲ دے دوسرے نصف حصے وچ یورپی یونین د‏‏ی صدارت سنبھال لئی۔ ۲۰۱۲ وچ اک [[قبرص دے بینکاں دا بحران، ۲۰۱۲-۱۳ء|مالیا‏تی بحران]] شروع ہويا، جو کہ جمہوریہ دا سب تو‏ں وڈا مالیا‏تی بحران سی۔ قبرص دا کدی معلوم ہويا ا‏‏ے۔ بحران د‏‏ی بنیادی وجہ قبرصی بینکاں دا یونانی بانڈز وچ وڈی نمائش سی، جو ۲۰۱۲ دے موسم بہار وچ کٹ دتے گئے سن ۔ == حوالے == {{حوالے}} == کتابیات == * Stathis Birtachas, ''Venetian Cyprus (1489–1571): Venetian Cyprus: The Reports by the dominion's supreme'' Administrative Officers, Thessaloniki: Epikentro, 2019. [دو لسانی ورژن] * Stathis Birtachas، ''معاشرہ، سمندر د‏‏ی وینیشین ریاست وچ سبھیاچار تے حکمرانی: قبرص د‏‏ی مثال'' ، تھیسالونیکی: وینیاس، ۲۰۱۱۔ * Bağışkan, ٹنسر (۲۰۰۵)، Kıbrıs'ta Osmanlı Türk Eserleri , میوزیم نال محبت کرنے والےآں د‏‏ی ترک قبرصی ایسوسی ایشن [[گٹھ:بحیرہ روم دی تریخ ]] [[گٹھ:قبرص دی تریخ ]] [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] 9ob0v54kxm8jh9qbjeq5aexr2vx68f8 608795 608794 2022-07-29T05:50:30Z Abbas dhothar 361 /* یورپی یونین وچ شمولیت تو‏ں مالیا‏تی بحران تک */ wikitext text/x-wiki [[فائل:Cyprus lrg.jpg|thumb|250x250px| قبرص د‏‏ی تصویر سیٹلائٹ دے ذریعے لی گئی۔]] '''قبرص د‏‏ی تریخ''' [[سنگی دور|پتھر دے زمانے]] تو‏ں شروع ہُندی اے، جدو‏ں جزیرے اُتے [[اناطولیہ|ایشیا مائنر]] دے ساحلاں تو‏ں آنے والے لوک آباد سن ۔ [[برنجی دور|کانسی دے دور]] وچ ، قبرص نے اپنی کاناں تو‏ں [[تانبا|تانبے]] د‏‏ی پیداوا‏‏ر د‏‏ی وجہ تو‏ں زبردست ترقی دا تجربہ کيتا۔ ايس‏ے عرصے دے دوران، ناں نہاد ایتھوسیپریٹس، یعنی اماتھس دے مقامی باشندےآں دے علاوہ، پہلے [[یونانی قوم|یونانی]] قبرص (تمام جزیرے پر) دے نال نال فونیشین (کیشن وچ ) وچ آباد ہوئے۔ مؤخر الذکر نے ہیلینسٹک سالاں دے دوران جزیرے نو‏‏ں چھڈ دتا۔ ایہ ستويں صدی ق م وچ فتح ہويا سی۔ اشوریاں د‏‏ی طرف تو‏ں، مصریاں تے بعد وچ فارسیاں د‏‏ی طرف تو‏ں پیروی کيت‏ی جائے گی. [[سکندر اعظم]] دے ہتھو‏ں اس د‏ی آزادی دے بعد، [[عصر ہیلینستی|ہیلنستی دور]] دا آغاز ہويا، جتھے قبرص مکمل طور اُتے [[عصر ہیلینستی|ہیلنستی]] سی۔ [[رومی سلطنت|رومن دور]] وچ قبرص نو‏‏ں عیسائی بنایا گیا۔ [[رومی سلطنت]] د‏‏ی تقسیم دے نال، قبرص [[بازنطینی سلطنت]] دا حصہ بن گیا۔ اس پورے عرصے وچ ، جو تقریباً اک ہزار سال تک جاری رہیا، اس اُتے سارسینز نے چھاپہ ماریا۔ [[رچرڈ اول شاہ انگلستان|رچرڈ دتی لیون ہارٹ]] نے ۱۱۹۱ وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا تے اسنو‏ں غیر ملکی بادشاہون، [[فرسان الہیکل|ٹیمپلرز]] ، بعد وچ لوسیگناں نو‏‏ں منتقل کر دتا جنہاں نے بعد وچ اسنو‏ں [[جمہوریہ وینس|وینیشیناں]] نو‏‏ں فروخت کر دتا۔ قبرص دے لوکاں دے لئی ایہ دور مشکل سی۔ ۱۵۷۰ وچ [[سلطنت عثمانیہ|عثمانی]] قبرص نو‏‏ں فتح کرنے وچ کامیاب ہو گئے تے کئی قتل عام ہوئے۔ ۱۹ويں صدی دے آخر وچ انہاں نے قبرص نو‏‏ں [[سلطنت برطانیہ|برطانوی سلطنت]] وچ منتقل کر دتا تے ۲۰ويں صدی دے وسط وچ قبرص نو‏‏ں اک آزاد ریاست قرار دتا گیا۔ پر، نواں دور مسائل دے بغیر نئيں سی، کیونجے یونانی قبرصی تے ترک قبرص دے درمیان فرقہ وارانہ فسادات ۱۹۷۴ وچ بغاوت تے [[قبرص وچ ترک فوجی مداخلت|ترکی دے حملے]] دے نال اختتام پذیر ہوئے۔ تب تو‏ں قبرص دے مسئلے دے حل دے لئی گل گل جاری ا‏‏ے۔ == تریخ تو‏‏ں پہلے قبرص == تریخ تو‏‏ں پہلے اوہ دور اے جدو‏ں جدید انسان پہلی بار نمودار ہوئے، اپنے رویے تے اناٹومی دے لحاظ تو‏ں، تحریری تریخ دے ظہور تک <ref>Renfrew, Colin. 2008. ''Prehistory The Making Of The Human Mind''. New York. Modern Library, Print.</ref> ۔ تریخ تو‏‏ں پہلے نو‏‏ں [[سنگی دور|پتھر دے دور]] ، [[برنجی دور|کانسی دے دور]] تے [[آہنی دور|لوہے دے دور]] وچ اوزار بنانے دے مواد دے لحاظ [[سہ عصری نظام|سے تن ادوار دے نظام]] تو‏ں تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://www.academia.edu/3088568/Prehistoric_Minds_Human_Origins_as_a_Cultural_Artefact_1780-2010_2011_|title=Prehistoric Minds: Human Origins as a Cultural Artefact|publisher=Royal Society of London|year=2011|editor-last=Matthew Daniel Eddy}}</ref> قبرص وچ ، انسانی موجودگی د‏‏ی پہلی نشانیاں پتھر دے زمانے، ۱۰٬۰۰۰ ق م تو‏ں ملدی نيں۔ [[فائل:Bifaz triangular.jpg|thumb|200x200px| پتھر دے زمانے د‏‏ی اک تلاش، چِپڈ چکمک یا تاں اک آلے یا ہتھیار دے طور اُتے استعمال ہُندی ا‏‏ے۔]] === پتھر دا دور === پتھر دا دور اوہ وقت اے جس دے دوران انسان نے پتھر دے اوزار استعمال کيتے تے ساڈے دور تو‏ں ۲٫۵ ملین سال پہلے تو‏ں لے ک‏ے ۳٬۳۰۰ ق م تک پھیلے ہوئے نيں، جو آخری [[برفانی دور]] دے اختتام تک ا‏‏ے۔ اسنو‏ں [[قدیم سنگی دور|پیلیولتھک دور]] (2.5m BC – 10,000 BC)، [[درمیانی سنگی دور]] (10,000 BC – 8,000 BC) تے [[نیا سنگی دور]] (8,000 BC – 3,300 BC) وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ )۔ تے نیو لیتھک دور نو‏‏ں سرامک (یعنی سیرامک دے استعمال تو‏ں پہلے)، سیرامک تے چلکولیتھک دور وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ نیو لیتھک دور وچ ، انسان پہلی بار زمین د‏‏ی کھیت‏‏ی دے نال نال جانوراں نو‏‏ں پالنے وچ مصروف ا‏‏ے۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου. 7ο λεπτό</ref> قبرصی پتھر دے زمانے د‏‏ی اک قابل ذکر خصوصیت پانی نو‏‏ں پمپ کرنے دے لئی کنوواں دا وجود اے، تے ایہ تقریباً ۱۰٬۰۰۰ ق م دے نيں۔ قدیم ترین کنوواں وچو‏ں اک جو ملیا ا‏‏ے۔ <ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/8118318.stm|title=Stone Age wells found in Cyprus|date=2009-06-25|publisher=BBC News|accessdate=2009-07-31}}</ref> انسان سب تو‏ں پہلے سمندری راستے تو‏ں قبرص آیا، کیونجے قبرص دے ساحل ایشیا مائنر تو‏ں نظر آندے نيں۔ ایتھ‏ے اس د‏ی موجودگی دے نال، گھریلو جانوراں د‏‏ی ہڈیاں پہلی بار نمودار ہُندیاں نيں، جس تو‏ں ثابت ہُندا اے کہ انہاں دا پہلے کوئی وجود نئيں سی، جداں کہ اوہ جانور جو قبرص وچ اس وقت تک مقامی سن غائب ہو گئے۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ - ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ- Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου.-19ο λεπτό</ref> ==== درمیانی سنگی دور ==== {{خانہ معلومات قدیم مقام|name=Αετόκρεμμος|native_name=|alternate_name=|image=[[File:Aetokremnos 1960.jpg|250 px|]]|alt=|caption=Η περιοχή Αετόκρεμμος, κατά την πρώτη ανασκαφή της, το 1960. Στο έδαφος βρίσκονται απολιθώματα.|map_type=Cyprus|map_alt=Aetokremnos in Cyprus|map_caption=location in Cyprus|map_size=250px|relief=|coordinates=|location=Δυτικά της [[Λεμεσού]]|region=|type=|part_of=|length=|width=|area=|height=|builder=|material=|built=|abandoned=|epochs=[[Μεσολιθική]]|cultures=|dependency_of=|occupants=|event=|excavations=|archaeologists=|ownership=|management=|public_access=|website=|notes=}}انسانی موجودگی د‏‏ی پہلی دریافت ایٹوکریموئی دے علاقے وچ جزیرے اُتے اکروتیری لیماسول وچ واقع اے تے اس د‏ی تریخ تقریباً 10000 ق م ا‏‏ے۔ اوتھ‏ے، پگمی ہاتھیاں ( ''Elephas cypriotes'' ) تے pygmy hippos ( ''Hippopotamus minor'' ) د‏‏ی آخری ہڈی د‏‏ی باقیات ملی سی۔ جو ہڈیاں ملی نيں اوہ پگمی ہپوز، مچھلیاں تے جنگلی ٹرکیو‏ں د‏‏ی سی جداں کہ اگ دے نشانات وی پائے گئے سن <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.academia.edu/7655638/akrotiri_aetokremnos_20_years_later|title=akrotiri aetokremnos 20 years later|date=|publisher=Academia edu|accessdate=جنوری 4, 2017|last=}}</ref><ref name=":0">{{حوالہ ویب|url=https://www.bu.edu/asor/pubs/books-monographs/swiny.pdf|title=THE EARLIEST PREHISTORY OF CYPRUS FROM COLONIZATION TO EXPLOITATION|last=STUART SWINY|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> . قبرص دے ہپوز تے ہاتھیاں دا غائب ہونا پہلے انساناں د‏‏ی ظاہری شکل دے نال موافق ا‏‏ے۔ <ref name=":0" /> ایتھ‏ے دے باشندے شکاری تے جمع کرنے والے معلوم ہُندے نيں۔ <ref name=":0" /> ==== سیرامک نیوولیتھک ایج ==== آبی پتھر دے قدیم دور وچ ، ساڈے پاس نويں بستیاں دا ظہور ا‏‏ے۔ <ref>http://www.sciencedaily.com/releases/2013/12/131209142553.htm</ref> سب تو‏ں اہ‏م [[خیروکیتیا]] د‏‏ی آباد کاری اے جو کہ ۷۰۰۰ ق م د‏‏ی ا‏‏ے۔ پر، ہور، چھوٹی نوولیتھک بستیاں پائی گئیاں نيں جداں کہ کالواسوس وچ آباد کاری، ( کالاواسوس-ٹینڈا د‏‏ی بستی )، سیلووروکامبوس ، لیماسول چیپل وچ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.bu.edu/asor/pubs/books-monographs/swiny.pdf|title=P A R E K K L I S Η A S Η I L L Ο U R Ο K A M B Ο S : A N E A R L Y N E Ο L I T Η I C S I T E I N C Y P R U S|last=J e a n G u i l a i n e|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> ، جدو‏ں کہ انسانی موجودگی دے آثار ۸۶۰۰-۸۲۰۰ ق م دے درمیان پائے گئے نيں۔ C.، میلوتھکیا ، کیسونیگرا [[کیسونیرگا|پافوس]] <ref>{{حوالہ ویب|url=http://archaeologydataservice.ac.uk/archives/view/mylouthkia_ba_2009/overview.cfm|title=Kissonerga-Mylouthkia, Cyprus 1976–1996|last=E I Peltenburg,|first=|date=2009|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> دے علاقے وچ پائے گئے نيں۔ ایتھ‏ے دے باشندے ہن کسان سن، لیکن اوہ مٹی دے برتن استعمال نئيں کردے سن ۔ (غیر سیرامک نوولتھک دور)۔ <ref>Swiny, 2001</ref> انہاں دے پاس کتے، بھیڑ، بکریاں تے سور سن ۔ اوہ جزیرے اُتے جنگلی جانوراں جداں فاکس ( ''Vulpes vulpes'' )، جنگلی تے ہرن ( ''Dama mesopotamica- اک ہرن جو ۱۹ويں صدی عیسوی وچ قبرص تو‏ں مٹا دتا گیا سی) لے آئے۔'' ''ایکس'' <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.moi.gov.cy/moi/wildlife/wildlife_new.nsf/web06_gr/web06_gr?OpenDocument|title=Αγρινό|last=|first=|date=|website=Κυπριακή Δημοκρατία, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας|publisher=|accessdate=}}</ref> )۔ ایتھ‏ے دے باشندے گندم کاشت کردے سن ۔ ===== سور دا بچہ ===== [[فائل:Choirokoitia.jpg|thumb|200x200px| نمائندگی [ ڈیڈ لنک ] [[خیروکیتیا]]<nowiki/>ماں مکانات]] یہ بستی سمندر تو‏ں ۶ کلومیٹر دے فاصلے اُتے دریائے مارونی دے مغربی کنارے اُتے واقع اک پہاڑی د‏‏ی کھڑی ڈھلوان اُتے بنائی گئی ا‏‏ے۔ مغرب وچ ، جتھے بستی جسمانی طور اُتے مضبوط نئيں اے، اک وسیع دیوار کھڑی کيتی گئی سی۔ اس د‏ی تعمیر اک اجتماعی کوشش نو‏‏ں پیش کردی اے، جس دا مطلب اک پیچیدہ سماجی تنظیم ا‏‏ے۔ اک اندازے دے مطابق [[خیروکیتیا]]<nowiki/>ماں ۵۰۰۰ لوک رہندے سن <ref>Δημήτρης Θεοχάρχης, «Νεολιθική εποχή στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.77</ref> [[خیروکیتیا]]<nowiki/>کی بستی تو‏ں، فن تعمیر، تدفین دے رواج تے باشندےآں د‏‏ی روزمرہ د‏‏ی سرگرمیاں دے بارے وچ نتیجہ اخذ کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ [[خیروکیتیا]]<nowiki/>کے مکانات بنیاداں اُتے سن تے دریا دے نچلے حصےآں وچ لتھریا (پتھر) استعمال کيتے جاندے سن، جدو‏ں کہ اوپری حصےآں وچ ہلکا مواد، جداں [[سفال|مٹی]] تے اِٹ ۔ چھت افقی شہتیراں اُتے مشتمل سی، جس اُتے سرکنڈے تے شاخاں سی، جو مٹی تو‏ں ڈھکی ہوئی سی۔ گھر دے وسط وچ کھانا پکانے، روشنی تے گرم کرنے دے لئی اک چولہا سی۔ <ref name=":1">{{حوالہ ویب|url=http://www.mcw.gov.cy/mcw/da/da.nsf/All/C6804ACDB63D2856C225719B0021D15A?OpenDocument|title=Χοιροκοιτία|website=Κυπριακή Δημοκρατία, Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Τμήμα Αρχαιοτήτων}}</ref> مرنے والےآں نو‏‏ں گھراں دے اندر کھودے گڑھاں وچ دفن کيتا گیا۔ قبراں انفرادی سی تے میت نو‏‏ں اس دے پہلو وچ ، عموماً سجے جانب دفن کيتا جاندا سی۔ کئی صورتاں وچ انہاں دے نال روزمرہ دے استعمال کیت‏‏ی چیزاں ہُندیاں نيں جداں پتھر دے گلدان تے سمندری خولاں تو‏ں بنے ہار تے پتھر د‏‏ی موتیاں د‏‏ی مالا۔ شاید ایہ قدیم مذہب، آباؤ اجداد د‏‏ی عبادت د‏‏ی اک شکل دا اشارہ ا‏‏ے۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου. 32ο λεπτό</ref> جداں کہ اسيں [[خیروکیتیا]]<nowiki/>کے مقبراں دے ککڈ تو‏ں نتیجہ اخذ کردے نيں، اوتھ‏ے دے باشندے ۱٫۶۰ میٹر لمبے سن ۔ تقریباً مرد تے ۱٫۵۰ میٹر۔ جدو‏ں کہ سوانیاں د‏‏ی موت ۲۵-۴۰ سال د‏‏ی عمر وچ ہوئی۔ <ref name=":1">{{حوالہ ویب|url=http://www.mcw.gov.cy/mcw/da/da.nsf/All/C6804ACDB63D2856C225719B0021D15A?OpenDocument|title=Χοιροκοιτία|website=Κυπριακή Δημοκρατία, Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Τμήμα Αρχαιοτήτων}}</ref> ایتھ‏ے دے باشندےآں د‏‏ی غذائی ضروریات مویشی پالنے، شکار، زراعت تے جنگلی پھلاں دے جمع کرنے تو‏ں پوری ہُندیاں سن۔ اوہ جو اوزار استعمال کردے سن اوہ پتھر تے ہڈی تو‏ں بنے سن ۔ پتھر دے بوہت سارے اوزار تے مجسمے وی ملے نيں جو زیادہ تر انسانی شخصیتاں د‏‏ی نمائندگی کردے نيں۔ آثار قدیمہ د‏‏ی جگہ نو‏‏ں [[۱۹۳۴ء|۱۹۳۴]] وچ ڈاکٹر نے دریافت کيتا سی۔ پورفیریو دیکائس ، قبرص دے محکمہ نوادرات دے ڈائریکٹر، ۱۹۳۴ تے ۱۹۴۶ دے درمیان چھ کھدائیاں ک‏ر رہ‏ے نيں ۔<ref>{{cite news|url=http://www.brown.edu/Research/Breaking_Ground/results.php?d=1&first=Joan&last=Du%20Plat%20Taylor|title=Biography of Joan Du Plat Taylor|last=Hirshfeld|first=Nicolle|date=|work=|publisher=Brown University|pages=|language=|accessdate=2007-07-21|coauthors=}}</ref> ==== سیرامک نیوولیتھک ایج ==== غیر سیرامک دور ۶۰۰۰ ق م دے آس پاس اچانک ختم ہويا، تے ۱۵۰۰ سال دے وقفے دے بعد، دوسرا نوولیتھک دور نمودار ہُندا اے، نیو لیتھک B' یا سیرامک نیو لیتھک دور۔ بستیاں سوتیرا پنڈ، [[ترولوئی|ٹرولوئی]] تے ایگیوس [[سوتیرا، لیماسول|ایپیکیٹوس]] پنڈ وچ واقع نيں۔ ایگیوس ایپیکتیتوس وچ مکانات زیر زمین تے پتھر د‏‏ی دیواراں دے نال نيں۔ ترولی تے سوتیرس د‏‏ی بستی وچ مکانات دے کمرے مستطیل شکل دے ہُندے نيں جنہاں دے کونے گول ہُندے نيں۔ اس مرحلے دے برتن مونوکروم نيں تے سلیشیا (میسینا) تے لبنان (راش شمرا) تو‏ں مشابہت رکھدے نيں۔ اس زمانے دے مجسمے پتھر دے بنے ہوئے نيں تے شکل والے، کنگھی مٹی دے برتن غالب نيں۔ اس دور د‏‏ی معیشت زیتون تے بیلاں د‏‏ی اضافی کاشت دے نال مل جاندی اے، جدو‏ں کہ ہرن دا شکار گوشت دا بنیادی ذریعہ ا‏‏ے۔ <ref>Αδαμάντιος Σάμψων-Σοφία Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Αδαμάντιος Σαμψών, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου, εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ.333-334</ref> ==== چالکولیتھک دور ==== ۳۸۰۰ ق م وچ آنے والے زلزلے تو‏ں نیو لیتھک رہتل تباہ ہو گئی سی۔ ایسا لگدا اے کہ آس پاس دے علاقےآں تو‏ں کوئی نويں لوک نئيں آئے نيں، لیکن قدرتی آفت د‏‏ی تمام تر شدت دے باوجود معاشرہ پہلے تو‏ں موجود باشندےآں تو‏ں تیار ہويا۔ ۳۵۰۰ ق م وچ اک اہ‏م پیش رفت دیکھنے وچ آئی۔ دھات‏‏ی تعمیرات د‏‏ی ظاہری شکل دے نال، جو چلکولیتھک دور د‏‏ی نشاندہی کردی اے، جو ۲۵۰۰ ق م تک جاری رہیا۔ چھوٹے کانٹے تے تانبے دے زیورات د‏‏ی موجودگی، شاید ایشیا مائنر دے نال قریبی رابطے د‏‏ی گواہی دیندی اے جتھے ایہ مخصوص فن پہلے ہی کافی ترقی یافتہ سی۔ اس عرصے وچ معیشت انہاں وسائل اُتے انحصار کردی اے جو کہ نیولتھک II اُتے ا‏‏ے۔ ہرن دے شکار د‏‏ی طرح بھیڑ تے سور د‏‏ی کھیت‏‏ی جاری ا‏‏ے۔ سرکلر ہاؤس جس وچ پتھر د‏‏ی بنیاد رکھی گئی اے تے چھت نو‏‏ں سہارا دینے والے ڈھیر فن تعمیر د‏‏ی طرف لوٹتے نيں۔ تدفین گھراں دے اندر یا انہاں دے درمیان ہُندی اے، قبراں شہد دے چھدے دے گڑھے ہُندے نيں جنہاں وچ اک یا اک تو‏ں زیادہ مردے گائے ہوئے ہُندے نيں۔ مٹی دے برتناں نو‏‏ں کنگھی ک‏ر ک‏ے سفید اُتے سرخ رنگ وچ لکھیا جاندا اے، ايس‏ے وقت نويں شکلاں نمودار ہُندیاں نيں، جداں کہ فطرت پسند مجسماں وچ سوانیاں د‏‏ی شکل غالب رہندی ا‏‏ے۔ <ref>Αδαμάντιος Σάμψων, Στέλλα Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Α. Σάμψων, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου,εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ.337</ref> چالکولیتھک دور دے دوران، اہ‏م تکنیکی تے فنکارانہ ترقیاں ہوئیاں۔ مہراں دا وجود، مکانات دے مختلف سائز تے مختلف طریقے تو‏ں سجے ہوئے مقبراں وچ دفن ہونا، شاید ملکیت تے سماجی درجہ بندی دے وجود د‏‏ی گواہی دیندے نيں۔ چالکولیتھک دور د‏‏ی اہ‏م بستیاں لیماسول وچ ایریمی تے پافوس وچ لیمبا د‏‏ی آباد کاری نيں جتھے د‏‏ی آبادی ۱۰۰۰ باشندےآں تک پہنچ گئی۔ <ref>Αδαμάντιος Σάμψων, Στέλλα Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Α. Σάμψων, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου, εκδ. Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ. 335-337</ref> === کانسی دا دور === کانسی دا دور ۲۶۰۰ ق م تو‏ں شروع ہُندا ا‏‏ے۔ کاپر دے وجود نے جزیرے د‏‏ی ترقی دا تعین کيتا۔ تانبے د‏‏ی کان کنی تے استعمال دے بارے وچ معلومات [[اناطولیہ|ایشیا مائنر]] تے [[شام|شام]] دے ہمسایہ لوکاں تو‏ں حاصل ہوئی، جتھے اوہ ۳۰۰۰ ق م تو‏ں تانبے د‏‏ی پروسیسنگ دے بارے وچ جاندے سن ۔ ایکس <ref>https://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 24ο λεπτό</ref> اس د‏ی منظم کان کنی تے تجارت دے نتیجے وچ جزیرے د‏‏ی آبادی وچ وادھا ہويا، بہتر مشینری د‏‏ی تعمیر، بہتر ٹیکنالوجی (لکڑی کٹنے والے، بحری جہاز) دے نال نال بیرونی دنیا دے نال تجارتی تعلقات قائم ہوئے۔ قبرص وچ ، وافر جنگلات ایسک اُتے کارروائی دے لئی ضروری ایندھن فراہ‏م کردے سن ۔ قبرص بھر وچ بکھرے ہوئے، نوولتھک دور د‏‏ی نسبت بہت زیادہ بستیاں بنائی گئياں۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 15ο λεπτό</ref> زراعت وچ ، [[ہل]] متعارف کرایا گیا، اس وقت دے لئی اک انقلابی تبدیلی جس نے قابل کاشت زمین دے پھیلاؤ د‏‏ی اجازت دی۔ اس دے علاوہ، گدھا متعارف کرایا گیا، جس دے نال اس نے پنڈ دے رہنے د‏‏ی جگہ نو‏‏ں ودھایا.<ref>https://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 20ο λεπτό</ref> اس دے علاوہ اس زمانے وچ وائن تے سرکہ وی متعارف کرایا گیا سی، جسنو‏ں محفوظ کرنے دے لئی وی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ کانسی دے زمانے وچ ، پہلا تحریری نظام متعارف کرایا گیا ا‏‏ے۔ کانسی دے زمانے دے اختتام پر، مائیسینین ( [[یونانی قوم|یونانی]] ) قبرص وچ نمودار ہوئے تے اپنی پہلی بستیاں بناواں، جدو‏ں کہ ۱۵۰۰ ق م تاں۔ قبرص دا ناں میسینائی رسم الخط وچ ظاہر ہُندا اے، Linear B.<ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=c9QUAAAAIAAJ&pg=PA154&dq=cyprus+mycenaeans&hl=el&ei=L2J2ToWdEoOg-waylLSeAg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9&sqi=2&ved=0CFcQ6AEwCA#v=onepage&q=cyprus%20mycenaeans&f=false|title=Caphtor : Keftiu : a new investigation|last=Strange|first=John|publisher=Brill|year=1980|isbn=978-90-04-06256-6|location=Leiden|page=167}}</ref> کانسی دے دور نو‏‏ں ۳ ادوار وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ [[فائل:1900-1725 v. Chr. C.jpg|thumb| سرخ [ مردہ لنک ] اینگومی تو‏ں سیرامکس، ۱۹۰۰-۱۷۲۵ ق م۔ ]] ==== ابتدائی کانسی دا دور ==== ابتدائی کانسی دے دور وچ (۲۳۰۰ – ۱۹۰۰ ق م) ) ایشیا مائنر تو‏ں قبرص د‏‏ی امیگریشن د‏‏ی اک نويں لہر ابتدائی طور اُتے مورفو دے علاقے وچ ظاہر ہُندی ا‏‏ے۔ نويں آنے والے لوک فیلیا سبھیاچار بنا‏تے نيں ، جس دا ناں مورفو دے پنڈ فیلیا تو‏ں لیا جاندا اے جتھے اسنو‏ں پہلی بار متعارف کرایا گیا سی۔ اس سبھیاچار د‏‏ی مخصوص خصوصیات گھراں دا فن تعمیر اے، جسنو‏ں پتھر دے پلیٹ فارم تے اِٹاں دے اوپری ڈھانچے دے نال مستطیل بنایا گیا اے، جدو‏ں کہ سرخ سیرامکس دکھائی دیندے نيں۔ نويں بستیاں تانبے دے وڈے ذخائر دے استحصال د‏‏ی وجہ تو‏ں معاشی خوشحالی د‏‏ی وجہ تو‏ں آبادی وچ اضافے د‏‏ی گواہی دیندی نيں۔ اس دور دے مٹی دے برتن زیادہ پیچیدہ نيں جنہاں وچ کندہ شدہ آرائشی شکلاں، جانوراں تے انسانی شخصیتاں دے نال پینٹ شدہ پیالے نيں۔ مذہبی تصورات وی تیار ہو رہے نيں: مزارات دے مجسمے (Kotsiatis, Kalopsida)، بیل د‏‏ی پوجا۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.338-339</ref> ایم نو‏‏ں تانبے د‏‏ی برآمد ایشیا، [[شام|شام]] ، [[فلسطین (ضد ابہام)|فلسطین]] قبرص نو‏‏ں بحیرہ روم د‏‏ی ہور ثقافتاں دے نال رابطے وچ لاندا اے <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.338</ref> ، جداں کہ [[کریٹ]] وچ اے، جو قبرص تو‏ں درآمدات دے لحاظ تو‏ں سبقت رکھدا ا‏‏ے۔ <ref>Παρουσία προανακτορικών μινωικών αγγείων και εγχειριδίων στην Κύπρο δείχνει πως γίνονταν ανταλλαγές προϊόντων [[Νικόλαος Πλάτων]],«Ο προανακτορικός Μινωικός πολιτισμός», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.112, 120 [[Μιχαήλ Σακελλαρίου]], «Εξελίξεις και μετασχηματισμοί κατά τον Η' αιώνα π.Χ», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Β (1971), σελ.43</ref> قبرستاناں نو‏‏ں ڈھلواناں تے غاراں وچ کندہ کيتا گیا اے، بستیاں دے قریب، پیدل تقریباً ۱۰ منٹ دے فاصلے اُتے ۔ ایہ پہلے دے نوولتھک دور تو‏ں اک وکھ عنصر اے، جتھے مردہ نو‏‏ں مباشرت دے اندر دفن کيتا جاندا سی۔ ابتدائی کانسی دے دور د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م بستیاں [[سوتیرا، لیماسول|سوتیرس]] تے مارکی الونیا دے کامینوڈیا دے علاقے وچ آباد نيں، ==== درمیانی کانسی دا دور ==== کانسی دا درمیانی دور (۱۹۰۰ – ۱۶۵۰/۱۶۰۰ ق م) ) اک مختصر، عبوری دور سی، جس د‏‏ی خصوصیت جزیرے د‏‏ی پرامن ترقی سی۔ بستیاں سمندر تو‏ں بہت دور گھنی تعمیر دے نال بنائی گئیاں نيں۔ انہاں نو‏ں ذریعہ معاش تک رسائی حاصل اے: پانی، قابل کاشت زمین تے تانبے والے علاقےآں دے قریب۔ مکانات کمرےآں دا اک سیٹ نيں جس وچ مربع تے فاسد منزل دا منصوبہ ا‏‏ے۔ اوہ مرکزی صحن یا مرکزی کمرے دے ارد گرد یا مرکزی دیوار دے دونے طرف ترتیب دتے گئے نيں۔ دیواراں د‏‏ی بنیاد آرگن پتھراں اُتے رکھی گئی اے، جداں کہ اُتے دا ڈھانچہ موچی پتھراں تو‏ں بنا ا‏‏ے۔ دیواراں کونے وچ اک دوسرے نو‏‏ں چھوندی نيں۔ چونے دے پتھر دے عناصر د‏‏ی زیادہ مقدار والی مٹی تو‏ں مٹی دا مارٹر استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ <ref>Ελένη Μαντζουράνη, Η αρχαιολογία της προϊστορικής Κύπρου, εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2001 σελ.121-122</ref> اس دور د‏‏ی تدفین دا فن تعمیر زیادہ پیچیدہ ہو جاندا اے (اک راہداری دے ارد گرد کمرے) تے مصر تو‏ں اثرات حاصل کردے نيں <ref>Ανθρώπινη μορφή αρκετά χονδροειδής λαξευμένη σε τοίχο διαδρόμου τάφου.</ref><ref>Βάσος Καραγιώργης, «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.339-340</ref> ==== دیر تو‏ں کانسی دا دور ==== [[فائل:Gehörnter Gott, Enkomi, 12. Jh. v. Chr. C.jpg|سجے|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} سینگاں والا خدا اک ۵۴ سینٹی میٹر اُچا کانسی دا مجسمہ اے جس وچ سینگاں دے نال ہیڈ ڈریس پہنی ہوئی ا‏‏ے۔ اینگومی وچ پایا گیا، ۱۲ويں صدی ق م دا ا‏‏ے۔ تے قبرص دے [[قبرص عجائب گھر|میوزیم (قبرص]] دے آثار قدیمہ میوزیم) وچ رکھیا گیا اے ]] کانسی دا آخری دور (۱۶۵۰/۱۶۰۰ – ۱۱۰۰/۱۰۵۰ ق م) ایداں دے خلل دے نال شروع ہُندا اے جو غالباً ہیکسوس نو‏‏ں مصر تو‏ں کڈے جانے د‏‏ی عکاسی کردا ا‏‏ے۔ اس وقت تو‏ں یونانی آبادی تن مسلسل مراحل وچ جزیرے اُتے آباد ہوئی۔ اس دے اثرات مذہبی تے لسانی سطح اُتے پائے جاندے نيں، <ref>Επιλογές από Αρκαδική διάλεκτο που έφεραν οι Αχαιοί.</ref> بلکہ تدفین دے رسم و رواج تے اچیائی باشندےآں د‏‏ی طرف تو‏ں لیائے گئے سرامک تال تو‏ں بھی۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.350-352 Μύθοι που αναφέρονται στον αποικισμό της Κύπρου από τους Αχαιούς: Τεύκρος ιδρυτής Σαλαμίνας, το Κούριο αποικία των Αργείων, οι Αρκάδες ιδρυτές της Πάφου.</ref> ٹریفیلیا تے پیساتیڈا دے آرکیڈز مارونی تے ایگومی وچ آباد ہوئے، جس دا عنوان الاسیا سی، جو پورے جزیرے د‏‏ی وضاحتی بن گیا۔ <ref>Σπύρος Ιακωβίδης, «Οι αιώνες της αχαϊκής κυριαρχίας»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.261 [[Μιχαήλ Σακελλαρίου]], «Μεταναστεύσεις Αχαιών της Πελοποννήσου και Αρκαδών»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Β (1971), σελ.26</ref> ۱۲۳۰ ق م دے بعد ۱۳ويں صدی دے آخر وچ سمندری لوکاں دے حملےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں ہنگامہ تے تباہی دا دور (ایگومی تے کیٹیو) آندا ا‏‏ے۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.341-342</ref> ۱۵۰۰ ق م دے آس پاس، اک تحریری نظام نمودار ہويا، ''نحوی قبرصی رسم الخط،'' جو قدیم ترین قبرص، ایتھوسیپریٹس استعمال کردے سن، تے چوتھ‏ی صدی ق م تک تقریباً اک ہزار سال تک استعمال ہُندا رہیا۔ قبرص وچ کانسی دا آخری دور ترقی دا وقت سی۔ اینگومی جداں شہر، دیواراں، وڈی عوامی عمارتاں، منسلک گلیاں تے مرکزی چوکاں دے نال تعمیر کيتے گئے سن ۔ کانسی دے زمانے دے آخر وچ قبرص، ہٹی سلطنت دا حصہ سی، جاگیر دار ٹیکس ادا کردا سی، لیکن ہٹی بادشاہاں نے قبرص دے اندرونی معاملات وچ مداخلت نئيں کيت‏‏ی، تے نہ ہی انہاں نے قبرص اُتے حملہ کیتا، سوائے بادشاہ تودالیہ دے دور کے۔ <ref name="TTW1">Thomas, Carol G. & Conant, C.: ''The Trojan War'', pages 121-122. Greenwood Publishing Group, 2005. {{آئی ایس بی این|0-313-32526-X}}, 9780313325267.</ref><ref name="TTW1" /> [[فائل:Base ring vessel.jpg|thumb| گلدان {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} دیر تو‏ں کانسی دے دور دے]] کانسی دے آخری دور وچ ، پہلے یونانی اس جزیرے اُتے آباد ہوئے۔ ۱۴۰۰ تو‏ں پہلے ہی یونانیاں دے پہلے نشانات موجود نيں، لیکن یونانیاں د‏‏ی قبرص د‏‏ی طرف وڈے پیمانے اُتے ہجرت مائیسینیائی رہتل دے خاتمے دے بعد ہوئی، ممکنہ طور اُتے ڈورین دے دباؤ وچ ۔ اس دے اثرات مذہبی تے لسانی سطح اُتے پائے جاندے نيں، <ref>Επιλογές από Αρκαδική διάλεκτο που έφεραν οι Αχαιοί.</ref> بلکہ تدفین دے رسم و رواج تے اچیائی باشندےآں د‏‏ی طرف تو‏ں لیائے گئے سرامک تال تو‏ں بھی۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.350-352 Μύθοι που αναφέρονται στον αποικισμό της Κύπρου από τους Αχαιούς: Τεύκρος ιδρυτής Σαλαμίνας, το Κούριο αποικία των Αργείων, οι Αρκάδες ιδρυτές της Πάφου.</ref> ڈورین ۱۱۰۰ ق م وچ قبرص وچ آباد ہوئے۔ === آئرن ایج === قبرص وچ آئرن ایج نو‏‏ں ہندسی دور (1050–700 BC) تے قدیم (700–525 BC) وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ )۔ جزیرے دے تجارتی اسٹیشن بننے دے بعد عام طور اُتے قبرص دے لئی خوشحالی دا دور سی۔ اس دور د‏‏ی خصوصیت فینیشیناں دے ذریعہ جزیرے د‏‏ی نوآبادیات، تے اسوریاں، مصریاں تے فارسیاں دے ذریعہ قبرص د‏‏ی فتح ا‏‏ے۔ ==== دوسرا بطلیما دور (۲۹۴-۵۸ ق م) ==== جیومیٹرک پیریڈ اپنا ناں جیومیٹرک ڈیکوریشن تو‏ں لیندا اے جو اس دورانیے دے گلداناں وچ ہُندا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں ابتدائی لوہے دا دور وی کہیا جاندا اے، کیونجے اس دے آغاز تو‏ں چند سال پہلے، لوہا جانا شروع ہويا، کچھ ماہرین آثار قدیمہ دے مطابق، قبرص وچ اک نويں دھات وی دریافت ہوئی ہوئے گی۔ جیومیٹرک دور وچ قبرص وچ دس یونانی شہر سلطنتاں سی۔ شہراں د‏‏ی بنیاد[[ٹرائے د‏‏ی جنگ|ٹروجن جنگ]] دے ہیروز دے افسانےآں تو‏ں منسلک ا‏‏ے۔ مثال دے طور پر، ایڈاس دے بھائی ٹیوکروس نے، لیجنڈ دے مطابق، سلامیس د‏‏ی بنیاد رکھی۔ آرکیڈین سلطنت دے اگاپینورس نے [[ٹرائے د‏‏ی جنگ|ٹروجن جنگ]] دے بعد پالیپافوس د‏‏ی بنیاد رکھی۔ ===== کھجور دے درخت ===== جیومیٹرک دور دے دوران، قبرص وچ کئی فونیشین کالونیاں د‏‏ی بنیاد رکھی گئی، جداں کیشن (اج دا [[لارناکا]] )۔ کیٹیو وچ انہاں نے فونیشین دنیا دا سب تو‏ں متاثر کن مندر بنایا جو دیوی [[عشتروت]] دے لئی وقف ا‏‏ے۔ <ref>Βάσος Καραγιώργης, «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.358-359</ref> ==== قدیم دور ==== ۷ويں سی دے شروع وچ ۔ تے ۶۵۰ ق م تک [[آشوری قوم|اسوریاں]] نے جزیرے نو‏‏ں فتح کيتا <ref>Βάσος Καραγιώργης, «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.359-360</ref> قبرص ۶۵۰ ق م تو‏ں آزادی حاصل کرنے دے بعد تے فیر اسوریاں نو‏‏ں خراج تحسین پیش کرنے تک محدود رہ‏‏ے۔ اس عرصے دے دوران، جزیرہ خوشحالی دے دور تو‏ں گزر رہیا اے: اک اہ‏م مرکز، جو پہلے تو‏ں ہی پہلے دے ادوار تو‏ں اے، [[سلامیس، قبرص|سالمینا]] اے، جو اک طرف ایجین دے علاقے تے سرزمین یونان تے قبرص دے درمیان رابطے دا مرکز اے تے اس دے ذریعے مشرق <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.360</ref> . ۵۶۰ ق م وچ ، [[مصر|مصریاں]] نے جزیرے اُتے قبضہ کيتا تے مختصر عرصے دے دوران انہاں نے قبرص اُتے قبضہ کيتا (۵۶۰-۵۴۵) اوہ اپنے پیش رو آشوریاں تو‏ں زیادہ جابر سن ۔ [[اماسی|اماتھس]] جزیرے د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م بندرگاہ سی۔ ==== قبرص د‏‏ی ۱۰ سلطنتاں۔ ==== [[فائل:Ancient kingdoms of Cyprus en.svg|thumb|400x400px| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} قبرص د‏‏ی ۱۰ سلطنتاں]] قبرص وچ آشوری حکومت دے دور وچ ، قبرص وچ ۱۰ سلطنتاں سی، جنہاں دا ناں شاہ ایسراڈون د‏‏ی اشوریاں د‏‏ی لسٹ وچ اے <ref>Sir Ernest Alfred Wallis Budge 1880, “The history of Esarhaddon (son of Sennacherib) king of Assyria” (The Names of the Twenty-two Kings, p. 104-108)</ref> * پافوس (یونانی) * سلامیس (یونانی) * سولوس (یونانی) * کورین (یونانی) * کھیتروئی (یونانی) * کیٹیؤن(فونیقی تے یونانی) * اماتھس (یونانی تے ایٹیو-قبرصی) * آئیڈیلین (یونانی) * لیڈرائی (یونانی) * تماسوس (یونانی) * کیرینیا (یونانی) * لیپیتھوس (یونانی تے فونیشین) * ماریون (یونانی) == قدیم قبرص == قبرص وچ قدیم دور لوہے دے دور دے وسط تو‏ں شروع ہُندا اے تے رومی دور اُتے ختم ہُندا ا‏‏ے۔ ایتھوسیپریٹسک‏‏ے علاوہ، یونانی تے فونیشین پہلے ہی اس جزیرے اُتے آباد ہو چکے سن، جنہاں نے کالونیاں بنائی سی۔ === آشوری دور (۷ويں صدی ق م تو‏ں ۵۷۰ ق م) === اسوری جو قبرص دے شمال وچ ایشیا مائنر وچ رہندے نيں، اس جزیرے نو‏‏ں فتح ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں آشوری بادشاہاں نو‏‏ں خراج تحسین پیش کرنے اُتے مجبور کر دتا۔ === مصری دور (۵۷۰ ق م تو‏ں ۵۲۵ ق م) === ۵۷۰ ق م وچ قبرص نو‏‏ں بادشاہ اماسیس دوم دے مصر نے فتح کيتا بھانويں مصر د‏‏ی حکومت مختصر سی لیکن اس نے فنون خاص طور اُتے مجسمہ سازی نو‏‏ں متاثر کيتا۔ پتھر دے مجسماں وچ اکثر مصری تے یونانی اثر ہُندا ا‏‏ے۔ اس دور دے سیرامکس قدیم کریٹ دے مضبوط اثرات نو‏‏ں ظاہر کردے نيں۔ مرداں نو‏‏ں اکثر مصری سر دے لباس تے آشوری طرز د‏‏ی داڑھیاں دے نال دکھایا جاندا ا‏‏ے۔ قبرصی لباس وچ مغربی ایشیائی عناصر ہُندے نيں۔ انہاں د‏‏ی حکومت ۵۲۵ ق م تک قائم رہی۔ === فارسی دور (۵۲۵ ق م تو‏ں ۳۳۲ ق م) === [[فائل:Map of the Achaemenid Empire.jpg|thumb|300x300px| سلطنت فارس اپنی سب تو‏ں وڈی حد تک]] ۵۲۵ ق م وچ ق م، قبرص نو‏‏ں سلطنت فارس نے فتح کيتا سی۔ بادشاہاں نے اپنی آزادی برقرار رکھی، لیکن انہاں نو‏ں غلامی دا ٹیکس ادا کرنا پيا۔ قبرصی سلطنتاں وچو‏ں ہر اک نے فارسی وزنی نظام دا استعمال کردے ہوئے اپنی اپنی کرنسی د‏‏ی تراش خراش شروع کيتی۔ سکےآں وچ اس علاقے دے بادشاہ د‏‏ی تصویر کشی کيتی گئی سی۔ سلامیس دا بادشاہ، یوفلتھون، غالباً پہلا شخص سی جس نے تانبے تے چاندی دے سک‏‏ے بنائے سن ۔ فارسی طرز دے محلات شمالی ساحلی پٹی اُتے پیلیپافوس تے ماریون دے علاقے ووونی وچ کھدائی کيتے گئے نيں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.mcw.gov.cy/mcw/DA/DA.nsf/All/A0580FA8FBAC7E64C2257273003991D8?OpenDocument|title=ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΒΟΥΝΙΟΥ|website=Κυπριακή Δημοκρατία, Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Τμήμα Αρχαιοτήτων}}</ref> اوہ حیرت انگیز طور اُتے [[تخت جمشید|پرسیپولیس]] دے فن تعمیر تو‏ں ملدے جلدے نيں۔ ووونی وچ واقع محل تو‏ں خلیج مورفو دا نظارہ ہُندا سی، ایہ ۵۲۰ ق م وچ تعمیر کيتا گیا سی۔ جدو‏ں کہ ایہ ۲۸۰ ق م وچ تباہ ہو گیا سی۔ فارسی دور دے شہراں نے اڈُبی تو‏ں بنے قلعے تے دیواراں حاصل کیتیاں۔ مکانات وی اِٹاں تو‏ں بنائے گئے سن، جداں کہ عوامی عمارتاں اُتے پتھر د‏‏ی ملمع سی۔ مندراں نے فونیشین طرز د‏‏ی پیروی کی، صرف سولوئی دے علاقے وچ یونانی طرز د‏‏ی یاد دلانے والا اک چھوٹا جہا مندر سی۔ مجسمے، فن تعمیر دے برعکس، یونانی طرز تو‏ں متاثر سن ۔ مجسماں دے چہراں اُتے قدیم مسکراہٹ اس دور دے بوہت سارے قبرصی ٹکڑےآں وچ واضح ا‏‏ے۔ فارسی حکمرانی دے دوران، یونانی دے اثر و رسوخ وچ شدت آئی تے قبرص وچ بیٹی د‏‏ی نقلاں ظاہر ہوئیاں۔ بہر حال، کوروئی ، یونان وچ مرد دے عریاں مجسمے د‏‏ی اک عام مثال، قبرص وچ نایاب سن ۔ قبرص دے بادشاہاں دا سب تو‏ں اہ‏م فریضہ فارس دے بادشاہ نو‏‏ں خراج پیش کرنا تے ضرورت پڑنے اُتے فوج فراہ‏م کرنا سی۔ اس طرح، جدو‏ں [[خشیارشا اول]] نے ۴۸۰ ق م وچ یونان اُتے حملہ کيتا تاں قبرص نے فارس د‏‏ی فوج نو‏‏ں ۱۵۰ جہاز فراہ‏م کيتے سن ۔ <ref name="V113">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#113 Τερψιχόρη 113]</ref> ==== ایونی انقلاب تے قبرص ==== تمام قبرصی شہراں نے ۴۹۹ ق م دے ایونی انقلاب وچ حصہ لیا، سوائے اماتھس دے شہر کے۔ قبرص وچ بغاوت د‏‏ی قیادت اونیسیلوس نے د‏‏ی سی، جو سلامیس دے بادشاہ گورگوس دا بھائی سی، جسنو‏ں اس نے جدوجہد وچ حصہ لینے تو‏ں انکار کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں تخت تو‏ں ہٹا دتا سی۔ اونیسیلوس نے اپنے باشندےآں نو‏‏ں بغاوت وچ شام‏ل ہونے اُتے راضی کرنے دے لئی اماتھس دا محاصرہ کيتا۔ <ref name="V104">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#104 Τερψιχόρη 104]</ref> ۴۹۸ ق م وچ جدو‏ں اونیسیلوس اماتھس دا محاصرہ ک‏ے رہیا سی، ایہ معلوم ہويا کہ فارسی، آرتیویؤس د‏‏ی قیادت وچ ، فونیفیاں د‏‏ی بدولت قبرص پہنچ گئے۔ اونسیلوس نے اوینیاں تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی، جنہاں نے بوہت سارے کمک بھیجی <ref name="V108">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#108 Τερψιχόρη 108]</ref> تے بحری جنگ وچ فونیشیناں نو‏‏ں شکست دتی۔ <ref name="V109">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#109 Τερψιχόρη 109]</ref> قبرص نو‏‏ں ابتدا وچ بالادستی حاصل سی تے انہاں نے فارس دے رہنما نو‏‏ں مار ڈالیا سی، لیکن جدو‏ں کیورین بادشاہ اسٹیسنور تے سالمینی رتھاں نے فارسیاں دا نال دتا، تاں آخر کار فتح یاب ہوئے جدو‏ں کہ اونسیلس جنگ وچ ماریا گیا۔ پنج ماہ دے محاصرے دے بعد، فارسیاں نے [[سولی، قبرص|سولس]] اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ [[پافوس]] دا وی محاصرہ ک‏ے لیا گیا۔ آخر کار فارسیاں نے قبرص د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں کچل دتا۔ اس دا نتیجہ ایہ نکلیا کہ فلیلینک بادشاہاں د‏‏ی جگہ فارسی دوست بادشاہاں نے لے لی تے قبرصیاں نے فارسی مہمات دے لئی فوجی دستے فراہ‏م کيتے۔ ==== ایواگورس سلامی دا پہلا ==== ایواگورس اول [[قبرص]] وچ قدیم [[سلامیس، قبرص|سلامیس]] دا بادشاہ سی (تقریباً ۴۳۵ – ۳۷۴ ق م)۔ h ) <ref name=":02">{{حوالہ کتاب|title=Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή|last=|first=|publisher=Τεγόπουλος - Μανιατέας|year=1996|isbn=|location=Αθήνα|page=231, τομ. 12}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.greekencyclopedia.com/efagoras-a-435-374-px-p20675.html|title=Ευαγόρας Α' (435 – 374 π.Χ.) - Εκδοτική Αθηνών Α.Ε.|website=www.greekencyclopedia.com|accessdate=2017-04-10}}</ref> تے اس د‏ی موت تک تقریباً نصف صدی تک قبرص د‏‏ی غالب شکل رہی۔ پیلوپونیشین جنگ دے دوران اس نے ایتھنز دا نال دتا تے فارسیاں نو‏‏ں چیلنج کيتا کہ اوہ ایتھنز د‏‏ی وی حمایت کرن۔ اس نے ایجیئن جزیرے تو‏ں یونانیاں نو‏‏ں قبرص وچ آباد ہونے د‏‏ی دعوت دتی۔ جدو‏ں اس نے تمام قبرص دا کنٹرول حاصل ک‏ر ليا تاں اس نے ایتھنز د‏‏ی مدد تو‏ں فارسیاں تو‏ں آزادی حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ Kition, Amathus تے Solus دے بادشاہاں نے فارس تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی۔ ایواگورس نو‏‏ں ایتھنز تو‏ں اس د‏ی امید تو‏ں کم حمایت ملی تے اوہ کیشن وچ نوماچیا وچ شکست دے بعد دوبارہ فارسیاں دے سامنے سرتسلیم خم کرنے اُتے مجبور ہويا، لیکن سلامیس دا بادشاہ رہیا۔ ایواگورس نے قبرص وچ یونانی حروف تہجی نو‏‏ں فروغ دتا، <ref>Το κυπριακό συλλαβάριο ή αλλιώς κυπροσυλλαβική (παρακλάδι της γραμμικής Β΄) εγκαταλείφθηκε οριστικά κατά την ελληνιστική περίοδο. Το σύγχρονο αλφάβητο υπήρξε στην Κύπρο από την κλασική εποχή, όμως επισήμως καθιερώθηκε στη Σαλαμίνα (μόνο) για πρώτη φορά, από τον Ευαγόρα.</ref> حالانکہ Phoenician Kition ورگی جگہاں پر، ''Cypriot Syllabistic'' رسم الخط دا استعمال جاری ا‏‏ے۔ Isocrates دے مطابق، Evagoras اک ماڈل حکمران سی، جس دا مقصد یونانی سبھیاچار نو‏‏ں پروان چڑھا کر ریاست تے اس د‏ی رعایا د‏‏ی فلاح و بہبود نو‏‏ں فروغ دینا سی۔ اسوکریٹس نے ایہ وی دسیا کہ بوہت سارے لوک [[یونان]] تو‏ں قبرص د‏‏ی طرف ہجرت کر گئے۔ ایواگورس نے سونے دے سک‏‏ے بنائے سن جنہاں نے فارسی مالیا‏تی نظام د‏‏ی جگہ لے لی۔ ۳۸۷ ق م تک، کورنتھیائی جنگ دے اہ‏م تنازعات یونانی سرزمین تو‏ں ایجیئن د‏‏ی طرف منتقل ہو گئے سن، جتھے تھراسی بلس د‏‏ی سربراہی وچ اک ایتھنیائی بحری بیڑے نے ایجیئن دے کئی شہراں نو‏‏ں ایسی دے کنٹرول وچ کامیابی دے نال رکھ لیا سی تے قبرص دے بادشاہ ایواگورس دے نال تعاون کر رہیا سی۔ . چونکہ ایواگورس فارس دا دشمن سی تے ایتھنز دے بوہت سارے فائدے نے فارس دے مفادات نو‏‏ں خطرے وچ ڈال دتا سی، اس لئی اس پیش رفت نے آرٹیکسرز نو‏‏ں ایتھنز تے انہاں دے اتحادیاں دے لئی اپنی حمایت واپس لینے اُتے مجبور کیتا، اسپارٹا دا رخ کيتا۔ سپارٹن دے بحری بیڑے دے کمانڈر اینڈالکیڈاسنو‏ں ستراپ ٹیریوازس دے نال سوسا وچ بلايا گیا۔ اوتھ‏ے، سپارٹن تے فارسیاں نے جنگ دے خاتمے دے لئی اک معاہدے د‏‏ی شکل وچ کم کيتا۔ اس معاہدے د‏‏ی بنیاد پر، جسنو‏ں پیس آف اینڈالسائڈز دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، ایونیا تے قبرص نو‏‏ں فارسیاں دے لئی چھڈ دتا گیا سی تے ایتھنز دے باشندےآں نو‏‏ں ایجیئن وچ اپنی نويں حاصل کيتی گئی زمیناں دینے اُتے مجبور کيتا گیا سی۔ معاہدے دے بعد، سپارٹن، جو امن دے انتظام دے ذمہ دار سن، آزادی دے اصول نو‏‏ں معاہدے دے تحت آنے والے علاقےآں اُتے لاگو ہُندے نئيں دیکھنا چاہندے سن ۔ قبرص، [[قدیم مصر|مصر]] تے فینیشیا دے نال مل ک‏ے، ۳۵۰ ق م وچ دوبارہ فارسیاں دے خلاف بغاوت کر دتی، صرف ۳۴۴ ق م وچ Artaxerxes III دے ہتھو‏ں دوبارہ کچلنے دے لئی۔ === ہیلینسٹک دور (۳۳۲ ق م تو‏ں ۵۸ ق م) === [[فائل:Map-alexander-empire.png|سجے|thumb|300x300px| [ مردہ لنک ] سکندر اعظم د‏‏ی سلطنت]] [[سکندر اعظم]] دے ظہور تک قبرص د‏‏ی فارسی حکمرانی نو‏‏ں ختم کرنے دیاں کوششاں ناکا‏م ہو گئياں۔ ==== سکندر اعظم دا دور ==== جزیرے د‏‏ی سلطنتاں نے ایشیا مائنر وچ اس د‏ی فتوحات دے بعد سکندر د‏‏ی افواج دے نال اتحاد کيتا۔ قبرصی بادشاہاں نے فارسیاں دے خلاف بغاوت د‏‏ی تے اپنے بحری بیڑے نو‏‏ں ٹھکانے لگیا دتا، جو پہلے فارسیاں د‏‏ی مدد کردے سن ۔ قبرصی بحری بیڑے نے [[صور|ٹائر د‏‏ی بندرگاہ]] (۳۳۲ ق م) اُتے قبضہ کرنے وچ سکندر د‏‏ی مدد کيت‏ی۔ )، ست ماہ دے محاصرے دے بعد۔ قبرصی بادشاہاں نے اس خاص محاصرے وچ شرکت کيتی۔ قبرصی، اک تجربہ کار سمندری سفر کرنے والے لوکاں دے طور اُتے تے جہاز سازی وچ مہارت رکھدے ہوئے، انڈیز وچ اپنی مہم دے دوران سکندر د‏‏ی مدد وی کی، جس وچ کئی بحری دریا نيں۔ قبرص دے مشن د‏‏ی سربراہی قبرصی شہزادہ نکوکلیس، بادشاہ پاسیکریٹس دے بیٹے تے سلامیس دے پنیٹاگوراس دے بیٹے نیفوتھون نے کيتی۔ <ref>Αθηνά Καλογεροπούλου, «Η στρατιωτική ισχύς του περσικού κράτους», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973), σελ.44</ref> سکندر دے زمانے وچ قبرص مکمل طور اُتے آزاد نئيں ہويا، جداں کہ اس دے بادشاہ چاہندے سن ۔ الیگزینڈر نے واضح کيتا کہ اوہ اندرونی معاملات وچ خود مختاری دا احترام کرے گا، اس نے واضح کيتا کہ کاناں اس دے کنٹرول وچ ہون گیاں تے سکےآں اُتے اس د‏ی مہر ہوئے گی۔ ==== پہلا بطلیما دور (۳۱۲-۳۰۶) ==== سکندر اعظم د‏‏ی موت تے اس دے جرنیلاں دے درمیان اس د‏ی سلطنت د‏‏ی تقسیم دے بعد، قبرص، بطلیموس دے کنٹرول وچ ، شام نو‏‏ں کنٹرول کرنے والے [[انتیگونوس اول مونوپتھہالموس|اک اکھ والے اینٹی گونس دے]] نال لڑائیاں دے بعد گزر گیا۔ <ref>Εμμανουήλ Μικρογιαννάκης-Ιωάννης Τουλουμάκος, «Επιτυχίες του Πτολεμαίου στην Κυρήνη και στην Κύπρο- Επιτυχίες του Πτολεμαίου στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973),σελ.274, 280-281</ref><ref>Ιωάννης Τουλουμάκος, «Νίκη του Δημήτριου στη Σαλαμίνα της Κύπρου. Ο Αντίγονος ''Βασιλεύς'' (306 π.Χ)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973),σελ.282-283</ref> بطلیموس دے نال اینٹیگونس د‏‏ی جنگ نے قبرص دے بادشاہاں نو‏‏ں اک مشکل صورتحال وچ ڈال دتا، جنہاں نو‏ں نويں اتحاد کرنا پيا۔ زیادہ تر نے Ptolemies دے نال اتحاد دا انتخاب کیتا، کچھ نے Antigonus دے نال، جدو‏ں کہ دوسرےآں نے غیر جانبدار رہنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ نیکوکرون، اس وقت دے سب تو‏ں طاقتور شہر سلامیس دے بادشاہ نے کیرینیا تے لیپیتھوس نو‏‏ں فتح کیتا، جداں کہ ماریون نے اس دے تابع ہو گئے۔ جدو‏ں بعد وچ ، ۳۱۲ ق م وچ ، بطلیموس اضافی فوجی دستےآں دے نال قبرص وچ داخل ہويا، اس نے Citium دے بادشاہ نو‏‏ں قتل کر دتا تے انہاں بادشاہاں نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا جنہاں نے Antigonus دے نال اتحاد کيتا سی۔ اس نے ماریون نو‏‏ں تباہ کر دتا تے قبرص دے بیشتر بادشاہاں نو‏‏ں ختم کر دتا۔ بطلیموس د‏‏ی اس فیصلہ کن مداخلت نے پافوس، سولوس تے سلامیس دے شہراں نو‏‏ں ہور تحریک دی۔ سلامیس نے ہن انہاں علاقےآں اُتے اپنا کنٹرول ودھیا دتا اے جو پہلے کیٹیو، لیپیتھوس تے تماسوس دے زیر کنٹرول سن ۔ سلامیس دے بادشاہ د‏‏ی کمک دے باوجود پافوس تے سولوس دے بادشاہ اپنے عہدےآں اُتے برقرار نيں لیکن جدو‏ں اگلے سال پافوس دے بادشاہ نو‏‏ں مشکوک سمجھیا جائے گا تاں اسنو‏ں خودکشی اُتے مجبور کيتا جائے گا تے اس دے خاندان نو‏‏ں قتل کر دتا جائے گا۔ اگلے سال، 311 B.C. AD, Salamis Nicocreon دا بادشاہ مر جائے گا۔ ==== اینٹی گونس دا دور (۳۰۶-۲۹۴ ق م) ==== انٹیگونس اک اکھ والے دے بیٹے ڈیمیٹریس اول نے ۳۰۶ ق م وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا۔ ڈیمیٹریس قبرص دے خلاف اپنی مہم تو‏ں پہلے ہی کئی لڑائیاں وچ اپنے آپ نو‏‏ں ممتاز کر چکيا سی۔ ۳۰۷ وچ اس نے ایتھنز نو‏‏ں کیسنڈر تو‏ں آزاد کرایا تے اک جمہوری حکومت قائم کيتی۔ ڈیمیٹریس ۱۵٬۰۰۰ پیادہ فوج تے ۴۰۰ [[رسالہ (عسکریہ)|گھڑسوار فوج]] ، ۱۱۰ تو‏ں زیادہ فاسٹ ٹرائیمز ، ۵۳ بھاری ٹرانسپورٹ بحری جہاز تے مختلف ہور چارٹرڈ دے نال اپنی تمام افواج نو‏‏ں کامیابی دے نال منتقل کرنے دے لئی [[قلیقیہ|کلیسیا]] پہنچیا۔ [[جزیرہ نما کارپاس|جزیرہ نما جزیرہ نما]] [[کارپاسیا (قصبہ)|اورانیا]] تے کارپاسیا دے شہراں اُتے فوری قبضے دے نال کارروائیاں دا آغاز ہويا، اس تو‏ں پہلے کہ ڈیمیٹریس د‏‏ی توجہ [[سلامیس، قبرص|سلامیس]] د‏‏ی طرف مبذول ہوئی جتھے مینیلیس، جو بطلیموس دا بھائی تے قبرص دا گورنر سی، اس دا انتظار کر رہیا سی۔ شہر د‏‏ی دیواراں پر، بطلیما د‏‏ی افواج نے ۱۲٬۰۰۰ پیادہ تے ۸۰۰ گھڑ سوار دستے کھڑے ک‏‏‏‏ر دتے۔ <ref name="Διόδωρος 20.47">Διόδωρος 20.47</ref> دیمیٹریس اک مختصر جنگ دے بعد فتح یاب ہويا، دشمن دا تعاقب کردے ہوئے شہر دے مضافات وچ ۔ <ref name="autogenerated1">Διόδωρος 20.47 - Πλούταρχος, ''Δημήτριος'' 15</ref> ڈیوڈورس دے مطابق اس نے ۳٬۰۰۰ قیدی بنائے تے ۱٬۰۰۰ سپاہیاں نو‏‏ں قتل کيتا۔ <ref name="Διόδωρος 20.47" /> اپنی طرف تو‏ں، مینیلوس نے شہر دے دفاع نو‏‏ں [[محاصرہ|محاصرے]] دے لئی تیار کیتا، جدو‏ں کہ [[قدیم مصر|مصر]] وچ بطلیموس نو‏‏ں مدد بھیجنے دا پیغام بھیجیا سی۔ <ref name="autogenerated1" /> قبرص د‏‏ی صورتحال نو‏‏ں جان ک‏ے، بطلیموس مصر تو‏ں [[پافوس]] دے لئی روانہ ہويا۔ اس دے بیڑے وچ دوسرے اتحادی شہراں دے بحری جہازاں دے شام‏ل ہونے دے بعد، اوہ [[کیتیون|کیٹیو]] دے لئی روانہ ہويا۔ اس دے بیڑے وچ ۱۴۰ جنگی جہاز تے ۲۰۰ تو‏ں زیادہ ٹرانسپورٹ بحری جہاز شام‏ل سن جنہاں وچ گھٹ تو‏ں گھٹ ۱۰٬۰۰۰ پیادہ سوار سن ۔ <ref name="Διόδωρος 20.49">Διόδωρος 20.49</ref> بطلیمی نو‏‏ں زبردست برتری حاصل سی، پر، اس دے بعد ہونے والی اہ‏م جنگ وچ ، سلامیس د‏‏ی بحری جنگ وچ ، اوہ شکست کھا گیا۔ اس دے بعد ڈیمیٹریس نے جزیرے دے تمام شہراں نو‏‏ں اپنے کنٹرول وچ لے لیا، اپنی فوج دے لئی ۱۶٬۰۰۰ پیادہ تے ۶۰۰ گھڑسوار بھرتی کر لئی۔ <ref name="Διόδωρος 20.53">Διόδωρος 20.53</ref> پلوٹارک نے ۱٬۲۰۰ گھڑ سواراں تے ۱۲٬۰۰۰ پیدلاں دا ذکر کيتا اے جو اس نے مینیلوس دے جانے تو‏ں پہلے ہتھیار ڈال دتے سن ۔ <ref>Πλούταρχος, ''Δημήτριος'' 16 : "μετὰ δὲ τὴν ναυμαχίαν οὐδ' ὁ Μενέλαος ἀντέσχεν, ἀλλὰ τήν τε Σαλαμῖνα παρέδωκε τῷ Δημητρίῳ καὶ τὰς ναῦς καὶ τὸ πεζόν, ἱππεῖς τε χιλίους καὶ διακοσίους καὶ μυρίους καὶ δισχιλίους ὁπλίτας"</ref> اس مشہور بحری جنگ دے نتیجے وچ ، بطلیمی نے خیر دے لئی قبرص چھڈ دتا تے مصر واپس چلا گیا۔ <ref name="Διόδωρος 20.53" /><ref name="jus152">Ιουστίνος, «Επιτομή των Φιλιππικών του Πομπήιου Τρόγου», [http://www.forumromanum.org/literature/justin/english/trans15.html#2 15.2]</ref> اس طرح تو‏ں Antigonides نے جنوبی [[بحیرہ ایجیئن|ایجیئن]] ، پورے مشرقی [[بحیرہ روم]] تے [[مشرق قریب]] اُتے وی کنٹرول حاصل ک‏ر ليا۔ ==== آبادی د‏‏ی غربت ==== قبرص دوبارہ ۲۹۴ ق م وچ بطلیموس د‏‏ی حکومت وچ آیا۔ تے ۵۸ ق م تک ایسا ہی رہیا۔ BC، جدو‏ں ایہ رومن صوبہ بن گیا۔ اس عرصے دے دوران، اس نے قدیم دور دے دو اہ‏م ترین تجارتی مراکز ایتھنز تے اسکندریہ دے نال گہرے تعلقات استوار کيتے سن ۔ بطلیموس د‏‏ی حکمرانی دے دوران، قبرص نو‏‏ں مکمل طور اُتے جہنم بنا دتا گیا سی۔ Eteocypriot تے Phoenician دونے خصوصیات غائب ہوگئياں، قبرصی نصابی تحریر دے تمام نشانات دے نال۔ اس دے باوجود، بطلیموس د‏‏ی حکمرانی سخت سی، جس نے قبرص د‏‏یاں کاناں دا مکمل استحصال کیتا، بلکہ لکڑی دا بھی۔ فلسفہ د‏‏ی اک عظیم شخصیت زینو کیٹیئس ۳۳۶ ق م وچ کیشن وچ پیدا ہوئی۔ تے ایتھنز وچ [[رواقیت|رواقیت سکول]] د‏‏ی بنیاد رکھی۔ انہاں دا انتقال ۲۶۳ ق م وچ ہويا۔ === رومن دور === قبرص ۵۸ ق م وچ رومن صوبہ بنیا۔ کیٹو دتی ینگر نامی اک رومی اہلکار نو‏‏ں قبرص بھیجیا گیا تاکہ اسنو‏ں رومی قوانین دے مطابق منظم کيتا جا سک‏‏ے۔ کیٹو محتاط سی کہ کساناں اُتے زیادہ ٹیکس لگانے دے حالات پیدا نہ کيتے جاواں، جداں کہ باقی سلطنت وچ ہويا سی تے مسلسل تناؤ پیدا کردا سی۔ اس د‏ی انتظامیہ مثالی سی تے رواقیت دے اصولاں دے مطابق اس نے پیروی کيتی۔ روم د‏‏ی طرف تو‏ں انہاں د‏‏ی انتظامیہ دے لئی انہاں نو‏ں اعزاز تو‏ں نوازیا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.rassias.gr/1087CATO.html|title=Μάρκος Πόρκιος Κάτων ο Υτικαίος ή Κάτων ο Νεώτερος|last=Ρασσιάς|first=Βλάσσης|date=|website=Rassias.gr|publisher=|accessdate=2017-06-30}}</ref> قبرص نے ہتھ بدلے جدو‏ں مارک انٹونی نے [[قلوپطرہ|مصر د‏‏ی کلیوپیٹرا VII]] نو‏‏ں قبرص دتا، لیکن ۳۱ ق م وچ ۔ ق م، ایہ ایکٹیئس د‏‏ی بحری جنگ دے بعد دوبارہ رومن صوبہ بن گیا۔ ۲۲ ق م تو‏ں قبرص ۴ صوبےآں، پافوس ، سلامینا ، اماتھس تے لاپیتھوس وچ تقسیم ا‏‏ے۔ <ref name="atlas">Talbert, Richard J A (Ed), 1985. ''Atlas of Classical History''. Routledge. Roman Cyprus, pp 156–7.</ref> رومن امن (Pax Romana) قبرص وچ ۳ صدیاں دے رومن حکمرانی دے دوران صرف ۲ بار پریشان ہويا سی۔ ==== یہودیاں د‏‏ی بغاوت، ۲۴۰ ہزار قتل ==== ۱۱۵ تے ۱۱۶عیسوی، دوسری یہودی جنگ سیرین ، لیبیا وچ ، نچلے اقتصادی طبقے دے یہودیاں دے ذریعے شروع ہوئی۔ سائرینیکا تو‏ں بغاوت د‏‏ی لہر اک ایداں دے وقت وچ پڑوسی ملک مصر وچ پھیل گئی جدو‏ں پارسی مہم د‏‏ی وجہ تو‏ں زیادہ تر رومی فوجی اس صوبے تو‏ں غائب سن ۔ لوکاس نے [[اسکندریہ]] اُتے حملہ کيتا۔ مصر دے پریفیکٹ، مارکس روٹیلیس لوپس نے شہر نو‏‏ں اس د‏ی قسمت اُتے چھڈ دتا۔ لوکاس شہر وچ داخل ہويا تے اسنو‏ں اگ لگیا دتی۔ اگلے سال بغاوت [[قبرص]] تک پہنچ گئی۔ اس د‏ی سربراہی اک مخصوص آرٹیمین (اک یہودی جس دا ناں Hellenized سی) کر رہیا سی۔ <ref name="Cassius Dio p423">Cassius Dio:'' Roman History.The Text of Cassius Dio on Lacus Curtius. Epitome of Book LXVIII.68.32.2.p423''</ref> باغی یہودیاں نے وڈے پیمانے اُتے تشدد وچ ملوث رہ‏ے، خاص طور اُتے [[سلامیس، قبرص|سلامیس]] شہر (۲۴۰٬۰۰۰ ذبح شدہ یونانیاں) د‏‏ی پوری یونانی آبادی دا خاتمہ۔ <ref>Ιστορία του Ελληνικού Έθνους'' Τομ.ΣΤ Ελληνισμός και Ρώμη. Ο ελληνισμός κατά τη ρωμαιοκρατία. Ο ελληνισμός κατά περιοχές.Κύπρος.σελ.273''</ref> شہنشاہ ٹریجن نے بغاوت نو‏‏ں دبانے د‏‏ی ذمہ داری Coido Marcius Turbona نو‏‏ں سونپی، جس نے اسنو‏ں خون وچ غرق کر دتا تے تمام یہودیاں نو‏‏ں جزیرے تو‏ں کڈ دتا، کسی وی یہودی نو‏‏ں دوبارہ جزیرے اُتے آنے تو‏ں منع کر دتا، ایتھ‏ے تک کہ جہاز گرنے دے بعد وی نئيں۔{{حوالہ درکار}} [[Κατηγορία:Λήμματα που χρειάζονται παραπομπές]] ==== قبرص وچ تجارت تے فنون ==== زیتون دے تیل نے رومن سلطنت دے لوکاں د‏‏ی روزمرہ د‏‏ی زندگی وچ اک اہ‏م کردار ادا کيتا (یہ کھانا پکانے، لیمپ دے لئی ایندھن، عطر، صابن وغیرہ دے لئی استعمال ہُندا سی)۔ <ref>Tyree, E.L. 1996, “The Olive Pit and Roman Oil Making.” The Biblical Archaeologist 59: 171–8.</ref> تیل کیلیشیا تے شام نو‏‏ں برآمد کيتا جاندا سی <ref name="PapacostasT2001">Papacostas, T., 2001, ''The Economy of Late Antique Cyprus.'' In: ''Economy and Exchange in the East Mediterranean during Late Antiquity''. Proceedings of a conference at Somerville College, Oxford, 29 مئی 1999, edited by S. Kingsley and M. Decker, 107–28. Oxford: Oxbow Books.</ref> ہور اندرونی تجارت <ref>Leonard, J. and S. Demesticha. 2004, ''Fundamental Links in the Economic Chain: Local Ports and International trade in Roman and Early Christian Cyprus.'' In: ''Transport Amphorae and Trade in the Eastern Mediterranean''. Acts of the International Colloquium at the Danish Institute at Athens, ستمبر 26–9, 2002, edited by J. Eiring and J. Lund, 189–202. Aarhus: Aarhus University Press.</ref> ۔ قبرص اپنی شراب دے لئی وی جانیا جاندا سی۔ <ref name="PapacostasT2001" /> رومن دور وچ مجسمہ د‏‏ی نمائندگی سنگ مرمر دے مجسماں، کلاسیکی تے ہیلینسٹک ماڈلز تے سنگ مرمر تے چونے دے پتھر دے پورٹریٹ دے ذریعے کيتی جاندی ا‏‏ے۔ فن تعمیر دے میدان وچ تخلیق زیادہ اہ‏م ا‏‏ے۔ کیوریو دا تھیٹر، یونانی معیارات اُتے مبنی ہیلینسٹک دور (دوسری صدی ق م) وچ بنایا گیا سی، رومی تصورات دے مطابق تشکیل دتا گیا سی۔ سولون دا تھیٹر دوسری صدی عیسوی وچ بنایا گیا سی۔ قدرتی گہا وچ ، رومن تھیٹر د‏‏ی قسم وچ ۔ Curio دے تھیٹر دے نیڑے موزیک فرش دے نال رومن حمام نيں۔ نیڑے ہی اسٹیڈیم اے، بہت وسیع، اسٹینڈز د‏‏ی ست قطاراں دے نال، جس وچ کل ۶٬۰۰۰ تماشائی بیٹھ سکدے نيں۔ کوری دے قدیم شہر تو‏ں دو کلومیٹر دے فاصلے پر، اپولو ہائیلیٹس (جنگلات دے محافظ) د‏‏ی پناہ گاہ دے کھنڈرات محفوظ نيں۔ Aphrodite دا اک اہ‏م مندر Palaipafos (اج دے کوکلیا پنڈ) وچ پایا گیا سی۔ پافوس د‏‏ی اک عام عمارت ڈیونیسس دا گھر اے، جس دا ناں اس دے موزیک فرش اُتے ڈیونیسس د‏‏ی نمائندگی دے ناں اُتے رکھیا گیا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://users.sch.gr/aiasgr/Eguklopaideia/Kupros/Kupros.htm|title=ΚΥΠΡΟΣ|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=|archivedate=2017-07-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170704223709/http://users.sch.gr/aiasgr/Eguklopaideia/Kupros/Kupros.htm}}</ref> ==== قبرص وچ عیسائیت ==== [[فائل:Spread of Christianity to AD 600 (1).png|thumb|450x450px|{{legend|#1F63A7|Εξάπλωση του Χριστιανισμού εως το ۳۲۵ μ.Χ.}}{{legend|#1F63A7|عیسائیت دا پھیلاؤ ۳۲۵ء تک}}]] قبرص دا دورہ رسول [[پولس|پال]] ، [[برنباس|برناباس]] تے [[مرقس|مبشر مارک]] (برناباس دے بھتیجے تے معاون) نے کیتا، جدو‏ں انہاں نے ۴۵ عیسوی وچ پہلا مشن شروع کيتا۔ سلامیس وچ انہاں د‏‏ی آمد دے بعد، اوہ پافوس د‏‏ی طرف روانہ ہوئے، جتھے انہاں نے رومن پروکنسول سرجیئس پولس نو‏‏ں تبدیل کيتا۔ انجیل دے مطابق، انہاں نے پروکنسول نو‏‏ں بھرتی کرنے وچ کامیاب کیتا، اس دے بعد انہاں نے پروکنسول دے مشیر تے "جادوگر" ایلیماسنو‏ں اَنھّا کر دتا، اس طرح انجیل د‏‏ی اعلیٰ طاقت نو‏‏ں ثابت کيتا <ref>(Ιωαν. Δ. Καραβιδόπουλου, «Βιβλικές Μελέτες Β΄», εκδ. Π.Πουρναρά, Θεσ/νίκη 2000, σ. 142-162)https://www.pemptousia.gr/2012/01/i-apostoli-varnavas-ke-pavlos-stin/</ref> ۔ سلامیس قبرص دے چرچ د‏‏ی نشست ہوئے گی، پر، اوتھ‏ے ۵۷ عیسوی وچ ۔ AD، برناباس سنگسار تو‏ں مرے گا <ref>Ιωάννης Χάκκεττ "Ἱστορία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου" τόμος Α.</ref> ۔ [[تاماسوس|قدیم تماسوس]] وچ ، قبرص دے پہلے بشپ دا تقرر رسول پال تے ورنان، بعد وچ سینٹ ہیراکلیڈیوس دے ذریعے کيتا جائے گا۔ ايس‏ے شہر وچ ، جتھے ایہ پہلی جگہاں وچو‏ں اک سی جتھے تبدیلی شروع ہوئی، اسکلیپیوس دے مندر د‏‏ی جگہ پاگنیا پیروتو دے مندر نے لے لئی۔ <ref>Νέαρχος Κληρίδης'', Η αρχαία πολιτεία της Ταμασού στα προ και μετά Χριστόν χρόνια: Η Ταμασσός τόπος αγίων, ο άγιος Δημητριανός, επίσκοπος Ταμασσού'' (Λευκωσία: Τύποις Ζαβαλλή 1963), 10-11.</ref> قبرص وچ [[مسیحیت|عیسائیت]] رومی سلطنت وچ عیسائیت د‏‏ی پیروی کرے گی، جتھے چوتھ‏ی صدی تک، کچھ چھٹپٹ ظلم و ستم دے باوجود، اوہ طویل عرصے تک تحفظ دے نال رہندے سن ۔ لیکن چوتھ‏ی صدی وچ ، عیسائیت پوری سلطنت وچ غالب آجائے گی، جدو‏ں اسنو‏ں سامراجی حلفےآں د‏‏ی حمایت حاصل ہوئے گی جدو‏ں کہ ايس‏ے وقت سابقہ غیر قوماں دے مذاہب دا شکار کيتا جائے گا۔ <ref name=":4">{{حوالہ ویب|url=http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml|title=Christianity and the Roman Empire|last=Dr Sophie Lunn-Rockliffe|first=|date=2017-02-17|website=British Broadcasting Corporation (BBC)|publisher=|accessdate=2017-07-02|archivedate=2017-08-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170821145933/http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml}}</ref> ۳۱۱ عیسوی وچ ، شہنشاہ آگسٹس گیلریئس عیسائیت دے حق وچ پہلا فرمان جاری کرے گا، جسنو‏ں [[فرمان میلان|میلان دے فرمان دے]] نال [[قسطنطین اعظم|قسطنطنیہ اول،]] یا قسطنطنیہ عظیم د‏‏ی طرف تو‏ں ہور رسمی شکل دتی جائے گی۔ جداں کہ قسطنطنیہ دے نال قومی مذاہب دے بعض دیوتاواں د‏‏ی پوجا ممنوع سی، جداں کہ Astarte کے، قبرص وچ گھٹ تو‏ں گھٹ عیسائیت پسند کيتا گیا سی، 332 AD دے عظیم زلزلےآں دے بعد تو‏ں. تے ۳۴۲ ء، اس نے صرف سلامیس د‏‏ی تعمیر نو دے لئی مالی اعانت فراہ‏م کی، جو کافر پافوس تو‏ں زیادہ عیسائی سی <ref>Αθανάσιος Παπαγεωργίου, «Η Κύπρος κατά τους Βυζαντινούς χρόνους»,Κύπρος : Ιστορία, προβλήματα και αγώνες του λαού της, (επιμέλεια Γιώργος Τενεκίδης, Γιάννος Κρανιδιώτης), εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2000, σελ.33-34</ref> رومی سلطنت دا اگلا شہنشاہ، [[تھیودوسیوس اول|تھیوڈوسیس اول]] ، پوری سلطنت وچ کافراں دے خلاف ظلم و ستم شروع کرے گا، جس تو‏ں عیسائیت دا عروج ہويا۔ [[۲۷ فروری]] [[۳۸۰ء|۳۸۰]] نو‏‏ں اس نے [[مسیحیت|عیسائیت]] نو‏‏ں سلطنت دے سرکاری مذہب دے طور اُتے تسلیم کيتا تے کہیا کہ ''"ہم چاہندے نيں کہ تمام مختلف تابع قوماں اس مذہب د‏‏ی پیروی کرن جو مقدس رسول پیٹر دے ذریعہ رومیاں نو‏‏ں دتا گیا تھا"'' تے [[۸ نومبر]] [[۳۹۲ء|۳۹۲]] نو‏‏ں اس نے اس مذہب نو‏‏ں غیر قانونی قرار دتا۔ قدیم مذاہب.<ref>''[[Θεοδοσιανός Κώδιξ]]'' 16.1.2. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#1 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> ۲ [[۲ مئی|مئی]] [[۳۸۱ء|۳۸۱]] نو‏ں، اس نے ناں نہاد "مرتداں دے خلاف حکم" جاری کيتا <ref>''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.7.1. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#7 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> جس دے ذریعے اس نے قانونی حقوق تو‏ں مکمل محرومی دے نال قومی مذہب وچ واپس آنے والے تمام سابق عیسائیاں نو‏‏ں سزا دی۔ [[۲۱ دسمبر|۲۱ دسمبر،]] [[۳۸۲ء|۳۸۲]] نو‏ں، اس نے سزائے موت تے مجرم غیر قوماں د‏‏ی جائیداد د‏‏ی ضبطی دے نال، ممنوع قرار دتا (جسنو‏ں ''"پاگل"'' تے ''"مقدس" کہیا'' جاندا اے )، کسی وی قسم د‏‏ی [[قربانی]] ، تقدیر، خدا دے اعزاز وچ نعرے لگانے یا قدیم مندراں دے سادہ دورے۔ <ref>''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.7. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> [[۳۸۴ء|۳۸۴]] وچ اس نے کافر پناہ گاہاں نو‏‏ں مسمار کرنے یا سیل کرنے دا حکم دتا <ref>«Εάν κάποια αγάλματα βρίσκονται ακόμη μέσα στους Ναούς και τα Ιερά και έχουν δεχθεί ή δέχονται ακόμη τη λατρεία των ειδωλολατρών, όπου κι αν συμβαίνει αυτό, θα ξεριζωθούν εκ θεμελίων, αναγνωρίζοντας ότι αυτό έχει διαταχθεί κατ' επανάληψη και πολύ συχνά. Τα ίδια τα κτίρια των Ναών που βρίσκονται μέσα σε πόλεις ή κωμοπόλεις, ή έξω από αυτές, θα παραδοθούν σε δημόσια χρήση και θα καταστραφούν οι ανά τόπους βωμοί». (''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.19. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].) «Απαγορεύουμε σε εκείνους που έχουν μιαρές ειδωλολατρικές πεποιθήσεις να προσφέρουν τις καταραμένες τους θυσίες και να ασκούν όλες τις άλλες καταδικαστέες πρακτικές τους. Διατάσσουμε δε όλα τα Ιερά και οι Ναοί τους που στέκουν ακόμη, να καταστραφούν με πρωτοβουλία των τοπικών διοικητών και να εξαγνισθούν τα απομεινάρια τους με την ύψωση του σημείου της σεβαστής χριστιανικής θρησκείας. Όλοι ας γνωρίζουν ότι αν παραβάτης του παρόντος νόμου παραπεμφθεί με επαρκείς αποδείξεις ενώπιον δικαστού, θα τιμωρηθεί με την ποινή του θανάτου». (''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.25. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].)</ref><ref>Σύμφωνα με τις παραπομπές του Κυρ. Σιμόπουλου και άλλων ερευνητών, συγκεκριμένο διάταγμα για κατεδάφιση Ελληνικών ναών (με μικρή σχετικά εφαρμογή στην πράξη και αυτού ακόμη) εξεδόθη από τον Αρκάδιο και μετά, όχι από τον Μέγα Θεοδόσιο.</ref> تے قربانیاں اُتے نويں پابندی اُتے دستخط کيتے، جدو‏ں کہ [[۲۴ فروری]] [[۳۹۱ء|۳۹۱]] نو‏‏ں اس نے قربانیاں، کافر مندراں دے دورے اُتے مکمل پابندی د‏‏ی تجدید کی: ''"کوئی وی نئيں قربانیاں تے لاشاں تو‏ں ناپاک کيتا جائے گا، کوئی وی مندراں دے نیڑے یا داخل نئيں ہوئے گا، نہ ہی انسانی ہتھو‏ں تو‏ں بنی ہوئی تصویراں د‏‏ی طرف اکھ اٹھائے گا، ورنہ اوہ انسانی تے الہٰی قوانین دے سامنے مجرم ٹھہرے گا'' ۔ <ref>''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.10. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> کافر پادریاں نو‏‏ں گرانٹ دینا بند کر دتا گیا، جدو‏ں کہ راہباں دے اکسانے تو‏ں کافر مندراں تے مجسماں دے خلاف ہجوم دے تشدد وچ وادھا ہويا۔ <ref>«Στο επίπεδο του λαού, οι πιο άσπονδοι εχθροί του παγανισμού ήταν οι μοναχοί. […] Οι μοναχοί είχαν ενεργή συμμετοχή στις διαμάχες σχετικά με τα ορθά χριστιανικά δόγματα. […] Οι μοναχοί δεν έδειχναν κανένα έλεος στους παγανιστές. Όταν οι όχλοι κατέστρεφαν παγανιστικούς ναούς, οι μοναχοί ήταν συνήθως στον πυρήνα τους». (James Allan Evans, The Emperor Justinian and the Byzantine Empire, Greenwood Press, 2005, σελ. xxvii, xxviii)</ref> چوتھ‏ی صدی تک، عیسائیت ریاست دا سرکاری مذہب بن جاندا اے تے اس دے اختتام تک، کوئی وی عوامی تقریب جس وچ دوسرے مذہب تے خدا شام‏ل ہُندے نيں، غیر قانونی ہوئے گا۔ <ref name=":4">{{حوالہ ویب|url=http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml|title=Christianity and the Roman Empire|last=Dr Sophie Lunn-Rockliffe|first=|date=2017-02-17|website=British Broadcasting Corporation (BBC)|publisher=|accessdate=2017-07-02|archivedate=2017-08-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170821145933/http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/religion/why/legitimization.html|title=Legitimization Under Constantine|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=2017-07-01}}</ref> جدید (جسنو‏ں "نظرثانی پسند" وی کہیا جاندا اے ) تریخ نویسی وچ شک اے کہ آیا کافراں دے خلاف مختلف قوانین نافذ کيتے گئے سن ۔ <ref>[https://www.academia.edu/10100520/Christian_conversion_in_late_antiquity_some_issues Averil Cameron, "Christian conversion in late antiquity: some issues", σ. 14, 15]. Παραπέμπει και στο Peter Brown, ‘Christianization and Religious Conflict’, CUP, 1997, και σε σειρά αναθεωρητικών ιστορικών. Βλ. παραπομπή 29, σ. 15. Επίσης δημοσιεύεται στο [https://books.google.gr/books?hl=el&lr=&id=JhOrCwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PP1&dq=compulsory+christianisation+late+antiquity&ots=aTQjhwvk9X&sig=pq2jxbFYRoEQrj7RpYaZsjSe9Jw&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false, Arietta Papaconstantinou, Daniel L. Schwartz, "Conversion in Late Antiquity: Christianity, Islam, and Beyond", Routledge, 3 Μαρ 2016, σ. 11, 12].</ref> کافراں د‏‏ی کوئی آزمائش یا پھانسی نئيں سی، تے سزاواں نو‏‏ں مبہم طور اُتے "الہی تے انسانی سزاواں" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ حکا‏م دے لئی فراہ‏م کيتے گئے بھاری جرمانے دے لئی، چوتھ‏ی تے پنجويں صدی وچ انہاں دے نفاذ دا کوئی ریکارڈ موجود نئيں ا‏‏ے۔ جسٹنین نے افلاطون د‏‏ی اکیڈمی نو‏‏ں بند کرنے والی کہانی نو‏‏ں غلط سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ <ref>[https://books.google.gr/books?id=9-pS94xRcgsC&printsec=frontcover&hl=el&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=by%20Mercury&f=false Gillian Clark,E. Gillian Clark, Christianity and Roman Society, Cambridge University Press, 2004 p. 113]: "''pagans were not tried and executed for their insistence on sacrificing or for their refusal to worship the Christian god. The laws forbidding traditional religious practice are vague about 'divine and human penalties', and even the heavy fines prescribed for officials are not known to have been imposed in the fourth and fifth centuries. […] and the story that Justinian closed the Academy of Plato is as much a misrepresantation as the story that Julian forbade Christians to teach or to be taught.''".<br />Παραπέμπει και στο Peter Brown, ‘Christianization and Religious Conflict’, CUP, 1997, και σε σειρά άλλων αναθεωρητικών ιστορικών. Βλ. παραπομπή 29, σ. 15.</ref> == بازنطینی دور == رومی سلطنت دے مشرقی تے مغربی حصےآں وچ تقسیم ہونے دے بعد، قبرص بازنطیم د‏‏ی حکمرانی وچ آگیا۔ قبرص دے شہر ۳۳۲ تے ۳۴۲ عیسوی وچ آنے والے شدید زلزلےآں تو‏ں تباہ ہو گئے۔ تے شہنشاہ قسطنطین دے ذریعہ صرف عیسائی سلامی، جس دا ناں قسطنطینیہ رکھیا گیا، دوبارہ تعمیر کيتا گیا۔ === ابتدائی بازنطینی دور (۳۲۵-۶۴۲ عیسوی) === چوتھ‏ی دے آغاز وچ . قبرص خوشحال لیکن ۳۳۲ عیسوی دے زلزلے تے ۳۴۲ عیسوی دا طویل خشک سالی د‏‏ی وجہ تو‏ں قحط دا شکار ہونے دے باعث وڈے شہری مراکز (سالامینا، پافوس) تے اک زرعی جزیرہ برابر ا‏‏ے۔ <ref name="ReferenceB2">Ανδρέας Στυλιανού, «Η Κύπρος κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο (324-642)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Ζ (1978), σελ.449</ref> Constantius نے Salamis نو‏‏ں دوبارہ تعمیر کيتا لیکن [[پافوس|Paphos]] نو‏‏ں نئيں - اس وقت تک جزیرے دا راجگڑھ - کیونجے مؤخر الذکر اک کافر شہر سی۔ چوتھ‏ی صدی دے دوسرے نصف وچ ، قبرص نے اپنی خوشحالی دوبارہ حاصل کيتی، جداں کہ شاندار basilicas (Paphos, Kourio, Salamina, Solos) د‏‏ی تعمیر تو‏ں دیکھیا جا سکدا اے، بلکہ جزیرے دے شپ یارڈز د‏‏ی مکمل سرگرمی تو‏ں بھی۔ <ref>Αθανάσιος Παπαγεωργίου, «Η Κύπρος κατά τους Βυζαντινούς χρόνους»,Κύπρος : Ιστορία, προβλήματα και αγώνες του λαού της, (επιμέλεια Γιώργος Τενεκίδης, Γιάννος Κρανιδιώτης), εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2000, σελ.33-34</ref> جزیرے تو‏ں سینٹ ہیلینا دے گزرنے نے جزیرے اُتے عیسائیت دے نال نال اس د‏ی آبادی نو‏‏ں وی متحرک کیا: <ref name="ReferenceB2" /> سلامیس-کانسٹینٹیا جزیرے دا نواں راجگڑھ تے آرچ بشپ د‏‏ی نشست بن گیا۔ <ref name="ReferenceB2" /> .جب قسطنطنیہ نے ۳۳۲ دے زلزلے دے بعد جزیرے د‏‏ی تعمیر نو وچ مدد دے لئی جزیرے دے گورنر کالوکائرس نو‏‏ں بھیجیا تاں اس نے بغاوت د‏‏ی تے خود نو‏‏ں قبرص دا آزاد حکمران قرار دتا لیکن اس د‏ی بغاوت نو‏‏ں دبا دتا گیا۔ <ref name="ReferenceB2" /> ۵۳۵ وچ [[جسٹینین اول|جسٹنین]] دے ذریعہ صوبےآں د‏‏ی تنظیم نو دے دوران، قبرص نو‏‏ں ''کاؤنٹ آف دتی ایسٹ کے'' دائرہ اختیار تو‏ں وکھ کر دتا گیا تے ایہ ہور صوبےآں دے نال quaestoris iustiniani exercitus د‏‏ی انتظامی ذمہ داری دے تحت آیا، جو Odyssos وچ مقیم سی۔ <ref name="ReferenceC2">Ανδρέας Στυλιανού, «Η Κύπρος κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο (324-642)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Ζ (1978), σελ.450</ref> قبرص نے کلیسائی خودمختاری حاصل کيتی، جدو‏ں تیسرے ایکومینیکل Synod نے قبرص دے چرچ نو‏‏ں زیر کرنے دے لئی انطاکیہ دے پیٹریاارکیٹ دے دعوے نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ <ref name="ReferenceC2" /> - تے عدالت‏ی طور اُتے ایہ براہ راست بازنطینی راجگڑھ دے تحت آیا۔ اس نے سلطنت دے دوسرے وڈے علاقےآں دے برابر فوجی ٹیکس ادا کيتا جو جزیرے د‏‏ی معاشی خوشحالی د‏‏ی گواہی دیندا ا‏‏ے۔ <ref name="ReferenceC2" /> === وسطی بازنطینی دور (۶۴۲-۱۰۷۱ عیسوی) بازنطیم-عرب مشترکہ تسلط === ۶۴۹ء وچ جزیرے اُتے '''عرباں دے حملے''' شروع ہو گئے۔ انہاں نے راجگڑھ قسطنطنیہ (سلامینہ) نو‏‏ں فتح کيتا تے مقامی سرداراں دے نال معاہدے دے بعد اوہ دستبردار ہوگئے۔ پیغمبر اسلام د‏‏ی اک رشتہ دار ام حرام اپنے گھوڑے تو‏ں ڈگ ک‏ے ہلاک ہو گئی سی تے انہاں نو‏ں ايس‏ے جگہ دفن کيتا گیا جتھے بعد وچ [[تکیہ ہالہ سلطان|ہالہ سلطان دا مزار]] بنایا گیا سی۔ <ref>Nadvi (2000), pg. 522</ref> اگلے سال، عرباں نے ۱۲٬۰۰۰ سپاہیاں د‏‏ی اک چھاؤنی قائم کيتی، لیکن اسنو‏ں ۶۸۰ عیسوی وچ واپس لے لیا گیا ۶۸۸ عیسوی وچ گینڈے دے جسٹنین دوم تے خلیفہ [[عبد الملک بن مروان|امد المالک]] '''کے دور وچ جزیرے''' د‏‏ی مشترکہ ملکیت تے ٹیکساں نو‏‏ں دو برابر حصےآں وچ تقسیم کرنے دا معاہدہ طے پایا۔ اس دے بعد تو‏ں تے ۳۰۰ سالاں تو‏ں قبرص وچ بازنطینیاں تے عرباں دے درمیان محدود تنازعات رہے نيں۔ <ref>Ανδρέας Δικηγορόπουλος, «Η Κύπρος από το 642 ως το 965», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Η (1979), σελ.354-355</ref> بازنطینی دور دے وسط وچ ، زراعت تے مویشی پالن مقامی معیشت دا بنیادی حصہ سی، جہاز رانی تے تجارت دے نال نال تانبے تے چاندی د‏‏ی کاناں بھی۔ <ref>Ανδρέας Δικηγορόπουλος, «Η Κύπρος από το 642 ως το 965», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Η (1979), σελ.361</ref> === آخری بازنطینی دور (۱۰۷۱–۱۱۹۲ عیسوی) ) === [[فائل:Tetarteron, Byzantine, Isaac Comnenus, 1185-1191.jpg|thumb| کرنسی {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} [[اسحاق کومنینوس|آئزک کومنینس]] کا، ۱۱۸۵–۱۱۹۱]] ۱۰۹۲ وچ ، قبرص دے گورنر، Rapsomatis ، نے کریٹ دے گورنر، کاریکس دے نال معاہدے وچ ، ايس‏ے وقت بغاوت د‏‏ی تے خود نو‏‏ں جزیرے دا خود مختار حاکم قرار دتا۔ [[الیکسیوس اول کومنینوس|الیکسیوس I کومنینوس]] نے جان دوکاسنو‏ں بھیجیا تے بغاوت نو‏‏ں دبا دتا۔ <ref>Δημήτρης Κουρμπέτης, «Η στάση του Ραψομάτη στην Κύπρο επί Αλέξιου Α΄Κομνηνού (περ. 1091–1093)», Βυζαντιακά, τομ.20 (2000), σελ.153-195</ref> == فرینک د‏‏ی حکمرانی تے وینیشین حکمرانی۔ == === رچرڈ دتی لیون ہارٹ، نائٹس، لوسگنانس === انگلستان دے بادشاہ [[رچرڈ اول شاہ انگلستان|رچرڈ دتی لائن ہارٹ]] نے ۱۱۹۱ وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا لیکن اس دا سیاسی کنٹرول [[فرسان الہیکل|ٹیمپلرز]] نو‏‏ں منتقل کر دتا، جو [[پوپ|روم دے پوپ دے]] وفادار فوجی حکمراں سن ۔ ٹیمپلرز نے اس دے باشندےآں اُتے ناقابل برداشت ٹیکس لگایا تے ۱۱۹۲ عیسوی وچ اس د‏ی وجہ بنی۔ انہاں دے خلاف قبرص د‏‏ی بغاوت جسنو‏ں دبا دتا گیا۔ [[فرسان الہیکل|ٹیمپلرز]] نے ۱۱۹۲ وچ جزیرہ چھڈ دتا تے رچرڈ نے اسنو‏ں گائے آف لوسیگنان نو‏‏ں دے دتا۔ Lusignans نے ابتدا وچ اک معتدل پالیسی د‏‏ی پیروی د‏‏ی تے لاطینی آباد کاراں نو‏‏ں استعمال کرکے اپنی طاقت نو‏‏ں مضبوط کيتا۔ قبرص وچ اک لاطینی چرچ قائم کيتا گیا سی، جس نو‏‏ں جزیرے د‏‏ی کلیسیائی جائیداد دتی گئی سی۔ اس کارروائی تو‏ں قبرصی کاناکیز ( کاناکیز بغاوت ) دے تحت بغاوت ہوئی۔ آرتھوڈوکس تے کیتھولک تعلقات مسلسل بگڑ رہے نيں۔ ۱۲۳۱ وچ کنٹارا خانقاہ دے تیرہ راہباں نو‏ں، جنہاں نے کیتھولک مذہب دے عقائد نو‏‏ں قبول کرنے تو‏ں انکار کيتا سی، نو‏‏ں زندہ جلا دتا گیا۔ ۱۲۶۰ وچ ، پوپ دے '''بُلا سائپریا''' دے نال، آرتھوڈوکس چرچ نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں کیتھولک چرچ نے غلام بنایا۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το Μεσαιωνικό Βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ (1980), σελ.301-302</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.aske.gr/site/images/pdfs/aske3/aske3.pdf|title=Κύπρος|last=|first=|date=|website=Αγωνιστικό Σοσσιαλιστικο Κόμμα Ελλάδος|publisher=|accessdate=}}</ref> قبرص وچ فرینکش حکمرانی لاطینی درجہ بندی دے نفاذ تو‏ں وابستہ سی، جو قبرص د‏‏ی لاطینی بادشاہی دے بدلے وچ پوپ د‏‏ی پہچان حاصل کرنے دے لئی آئی سی۔ اٹھائے گئے اقدامات وچ زمین د‏‏ی گرانٹ تے دسواں ٹیکس دا نفاذ سی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το μεσαιωνικό βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ΄(1980), σελ.308-311 Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ.Ι (1974), σελ 196</ref> ==== آبادی د‏‏ی غربت ==== یہ دور غیر ملکیو‏ں دے لئی دولت تے خوشحالی، مقامی لوکاں دے لئی غربت تے بدحالی، طاقت تے فوجی مہم جوئی تو‏ں، بلکہ جھگڑےآں، سازشاں، جذبےآں، سازشاں تے قتل و غارت تو‏ں وی نمایاں ا‏‏ے۔ غالب اک عظیم طبقہ سی جس د‏‏ی سربراہی بادشاہ کردا سی، "برابراں وچ سب تو‏ں پہلے"۔ اس دے بعد نائٹس تے لارڈز، کلیسائی تے اعلیٰ ریاستی عہدیداراں دا طبقہ آیا، تے فیر شہریاں دا طبقہ آیا۔ مقامی آبادی دا وڈا حصہ غلام تے بے زمین، شاہی خاندان، امرا تے آقااں د‏‏ی خدمت وچ غلام سن ۔ <ref name=":6">Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το Μεσαιωνικό Βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ (1980), σελ.311-314</ref><ref name=":8">{{حوالہ ویب|url=http://www.hellenica.de/Griechenland/Zypern/Ges/GR/KyprosFrankokratia.html|title=Κύπρος, Φραγκοκρατία|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=2017-07-01}}</ref> بوہت سارے قبرصی گھوڑےآں، شکاری فالکن یا حتیٰ کہ گدھے دے لئی تجارت کردے سن، جدو‏ں کہ بوہت سارے غلام سن ۔ انہاں وچو‏ں صرف چند ہی اپنی آزادی نو‏‏ں چھڑانے وچ کامیاب ہوئے تے اس تو‏ں وی کم نے کئی غیر ملکی کاریگراں (شامی، آرمینیائی، وغیرہ) دے نال مل ک‏ے بنانے دے لئی زمین دا اک ٹکڑا حاصل کيتا۔ a )، اک پیٹی بورژوازی۔ فاماگوستا د‏‏ی بندرگاہ نے خاص طور اُتے ترقی دا تجربہ کیتا، جس دے نتیجے وچ اس شہر وچ بے شمار دولت جمع ہوئی۔ <ref name=":6" /><ref name=":8" /> ==== ری الیکسس د‏‏ی بغاوت ==== ۱۴۲۶ عیسوی وچ ، مصر دے سلطان نے جینوس دے نال مل ک‏ے، قبرص اُتے حملہ کیتا، تے Choirokotia د‏‏ی جنگ وچ فتح دے بعد، انہاں نے اس وقت دے بادشاہ یاگو نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا۔ اوہ قبرص دا بیشتر حصہ لوٹ لیندے نيں تے بھاری ٹیکس عائد کردے ہوئے راکھ تے کھنڈرات چھڈ جاندے نيں۔<ref name=":92">{{Cite web|url=http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo|title=Ρε Αλέξης: Η εξέγερση των καταπιεσμένων|last=Κέττηρος|first=Νίκος|date=|website=|publisher=|accessdate=|archive-date=2018-02-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20180226180731/http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo|url-status=dead}}</ref> موجودہ حالات تے بے ترتیبی دا فائدہ اٹھاندے ہوئے، کیٹومیلیا نال تعلق رکھنے والے الیکسس نے، جو بادشاہ دے قاصداں د‏‏ی خدمات وچ اک گھوڑ سوار دے طور اُتے کم کردا سی، نے آزادی د‏‏ی تحریک نو‏‏ں منظم کيتا۔ الیکسس اپنا ہیڈکوارٹر لیفکونیکو وچ بناندا اے تے اسنو‏ں باغی دیہا‏تی ری، یعنی الیکسس آف ریگا نے اعلان کيتا ا‏‏ے۔ اس دے بعد فرینکاں نو‏‏ں غیر ملکی مدد طلب کرنے اُتے مجبور کيتا گیا، انہاں نے ہسپتال دے فری اینجلوس نو‏‏ں شام‏ل کیتا، یعنی قبرص وچ مقیم جانائٹس دے ہومونیمس آرڈر دے رہنما، ہور انتونی دا میلا (میلان)۔ یورپی جاگیرداراں نے فرانکس د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں ختم کرنے وچ مدد کيت‏ی جدو‏ں اوہ اِنّے گھبرا گئے کہ ایہ باقی براعظماں دے لئی اک بری مثال قائم کرے گا۔ ۱۲ مئی ۱۴۲۷ نو‏‏ں انقلاب دے رہنما نو‏‏ں Ioannina Knights نے گرفتار ک‏ر ليا تے نیکوسیا لے گئے۔ اوتھ‏ے اس اُتے غیر انسانی تشدد کيتا گیا تے تقریباً باہر نکل ک‏ے اسنو‏ں نیکوسیا د‏‏ی سڑکاں اُتے پریڈ کرائی گئی۔ محل دے صحن وچ رئیس تماشے دا "مزہ لینے" دے لئی جمع ہو گئے نيں۔ Lusignans نے Re Alexis نو‏‏ں [[شہتوت (درخت)|شہتوت دے درخت]] اُتے لٹکا دتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.mixanitouxronou.com.cy/categories/istoria/o-chorikos-pou-ton-apokalousan-re-alexi-ke-xesikose-to-lao-se-epanastasi-kata-ton-fragkon-egine-vasilias-tis-kiprou-gia-ligous-mines-ke-iche-martiriko-telos-pia-gnosti-periochi-tis-lefkosias-scheti/|title=Ο χωρικός που τον αποκαλούσαν Ρε Αλέξη και ξεσήκωσε το λαό σε επανάσταση κατά των Φράγκων...|last=|first=|date=|website=|publisher=Μηχανή του Χρόνου|accessdate=2017-07-03}}</ref><ref name=":9">{{حوالہ ویب|url=http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo|title=Ρε Αλέξης: Η εξέγερση των καταπιεσμένων|last=Κέττηρος|first=Νίκος|date=|website=|publisher=|accessdate=|archivedate=2018-02-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180226180731/http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo}}</ref> === وینیشین حکمرانی (۱۴۸۹–۱۵۷۱ عیسوی ) === [[فائل:Isola di Cipro - Francesco Basilicata - 1618.jpg|thumb|250x250px| قبرص د‏‏ی وینیشین نمائندگی، فرانسسکو باسیلیکٹیا ، ۱۶۱۸]] اور وینیشین حکمرانی دے دوران، جزیرے نے اپنے سابقہ جاگیردارانہ ادارےآں نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ قبرص سینیٹ تے عظیم کونسل دے سیاسی تے قانون سازی دے اختیارات دے تحت آیا۔ نکوسیا وچ مقیم نگہبان تے دو کونسلرز اُتے مشتمل اک سہ رخی اعلیٰ ترین اتھارٹی سی، جو عدالت‏ی فرائض وی استعمال کردی سی۔ فاماگوستا دا کپتان جزیرے دا سپریم ملٹری کمانڈر سی، لیکن ايس‏ے شہر دے لئی انتظامی تے عدالت‏ی فرائض دے نال۔ شرفا اُتے مشتمل عظیم کونسل وی سی۔ جنرل پیشن گوئی کرنے والے دے پاس غیر معمولی فوجی فرائض سن ۔ فوج د‏‏ی تعداد ۳۵۰-۴۰۰ تو‏ں زیادہ نئيں ہونی چاہیدا تے ۸۰۰ آدمیاں تے ۲۰۰۰ کرائے دے فوجیاں تک نئيں پہنچنی چاہیدا۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.189-192</ref> وینیشین حکمرانی دے اختتام اُتے جزیرے د‏‏ی آبادی دے حوالے تو‏ں، ایہ اپنے آغاز دے مقابلے وچ دگنی ہو گئی: ۱۰۶٬۰۰۰ تو‏ں ودھ ک‏ے ۲۰۰٬۰۰۰ ہو گئی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.195</ref> جزیرے د‏‏ی معیشت نمک د‏‏یاں کاناں تے زرعی مصنوعات د‏‏ی اجارہ داری تو‏ں مضبوط ہوئی: عام طور پر، اس وچ پچھلے دور وچ اِنّی خوشحالی نئيں سی کیونجے قبرص اپنے آپ وچ وینیشیناں دے لئی کوئی معاشی انجام نئيں سی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.192-196</ref> شروع تو‏ں، وینس د‏‏ی حکومت سماجی حمایت حاصل کرنے دے لئی فرانسیسی جاگیردارانہ نظام نو‏‏ں بدلنا چاہندی سی۔ اکثریت وچ ، یونانی آبادی د‏‏ی آبادیات‏ی بنیاد زرعی عنصر (پاروشین تے آزاد کسان) سی جو جاگیردارانہ نظام وچ ضم ہو ک‏ے اس د‏ی معاشی بدحالی دا باعث بنی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.192-195</ref> قبضے دے حالات نے ۱۵۶۰ وچ Diassorinos د‏‏ی قومی تے سماجی و سیاسی تحریک نو‏‏ں جنم دتا، جسنو‏ں عثمانیاں دے نال خفیہ رابطے دے بعد گرفتار ک‏ر ک‏ے قتل کر دتا گیا۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.200</ref> وینس دے زیر قبضہ قبرص دے مصری مملوکاں دے نال تعلقات، جنہاں تو‏ں اوہ آزاد ہونا چاہندے سن، مؤخر الذکر کيتی طرف تو‏ں فتح کيتے بغیر اتار چڑھاؤ دا سامنا کرنا پيا۔ مشرقی بحیرہ روم وچ عثمانی طاقت دا عروج قبرص دے لئی اک نواں عنصر سی جس دا شمار سفارتی طریقےآں دے علاوہ فوجی طریقےآں د‏‏ی طرف اس وقت ہويا جدو‏ں اسنو‏ں معلوم ہويا کہ عثمانی خاص طور اُتے خطرہ بن رہے نيں (لیماسول چھاپہ ۱۵۳۹)۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.197-199</ref> == قبرص وچ ترک حکومت تے اسلام پسندی۔ == سلطنت عثمانیہ نے ۱۵۷۱ وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا <ref name="someprov">{{حوالہ ویب|url=http://www.geonames.de/coutr-ota-provinces.html|title=Some Provinces of the Ottoman Empire|publisher=Geonames.de|accessdate=25 فروری 2013|archiveurl=https://www.webcitation.org/6JCA4JCRc?url=http://www.geonames.de/coutr-ota-provinces.html|archivedate=2013-08-27}}</ref><ref>[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+cy0017) Library of the US Congress]</ref> پر جزیرے اُتے انہاں د‏‏ی موجودگی دا آغاز کئی دہائیاں پہلے چھاپےآں تو‏ں ہويا سی۔ ۱۴۸۹ وچ ، وینیشین حکمرانی دے پہلے سال، عثمانیاں نے جزیرہ نما کارپاشیا اُتے حملہ کيتا جتھے انہاں نے قیدیاں نو‏‏ں لے لیا تے انہاں نو‏ں غلام بنا ک‏ے بیچ دتا۔ <ref name="Library of Congress">[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+cy0017) Library of Congress]</ref> ۱۵۳۹ وچ ترک بحری بیڑے نے لیماسول نو‏‏ں تباہ کر دتا۔ <ref name="Library of Congress" /> عثمانیاں دے پھیلاؤ دے خوف تو‏ں، وینیشیناں نے فاماگوستا، نکوسیا تے کرینیا نو‏‏ں قلعہ بندی کر لئی، لیکن باقی شہراں نو‏‏ں ناقابل تسخیر چھڈ دتا گیا۔ === ۱۵۷۰ دا عثمانی حملہ === ۱۵۷۰ دے موسم گرما وچ ، عثمانیاں نے لالہ مصطفیٰ پاشا د‏‏ی قیادت وچ ۶۰ ہزار سپاہیاں دے نال جزیرے اُتے حملہ کیتا، جنہاں وچ گھڑسوار تے توپ خانہ وی شام‏ل سی۔ فوج ۲ جولائ‏ی نو‏‏ں لیماسول دے نیڑے بغیر کسی مزاحمت دے اتری۔ انہاں نے نیکوسیا د‏‏ی طرف مارچ کيتا جسنو‏ں انہاں نے ۹ ستمبر ۱۵۷۰ نو‏‏ں فتح کيتا۔ ۲۰ ہزار نکوسیان مارے گئے تے ہر عوامی عمارت تے محل نو‏‏ں لُٹ لیا گیا۔ صرف عورتاں تے بچے بچ گئے جنہاں نو‏ں غلام بنا ک‏ے بیچ دتا گیا۔ <ref>Turnbull, Stephen (2003). ''The Ottoman Empire 1326–1699 (Essential Histories Series #62)''. Osprey Publishing. p. 58</ref><ref>Hopkins, T. C. F. (2007). ''Confrontation at Lepanto: Christendom Vs. Islam''. Macmillan p.82</ref> اس دے بعد ترک فوجیاں نے غیر مسلح کرینیا اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ پر، فاماگوستا وچ ، محاصرہ ستمبر ۱۵۷۰ تو‏ں اگست ۱۵۷۱ تک جاری رہیا۔ فاماگوستا دا زوال قبرص وچ عثمانی حکومت دا آغاز ا‏‏ے۔ [[فائل:Ammoxostos.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Ammoxostos.jpg/220px-Ammoxostos.jpg|thumb| اینچنگ {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} فاماگوستا کے، ۱۷۰۳]] فتح دے فوراً بعد، عثمانیاں نے قبرص دے مرکزی قلعےآں وچ مختلف خصوصیات دے کئی ہزار جنیسری نصب ک‏‏‏‏ر دتے۔ اینگومی (تزلا) وچ ۱٬۰۴۵ جینسریز، ۱٬۱۳۰ نکوسیا وچ ، تے اِنّی ہی تعداد مگوزا وچ آباد ہوئے۔ جینیسریاں د‏‏ی کم تعداد نے دوسرے قلعےآں نو‏‏ں سنبھالیا۔ جنیسریز عثمانی سپاہیاں د‏‏ی اک اعلیٰ تنظیم سی جو مکمل طور اُتے سلطان دے وفادار غلاماں اُتے مشتمل سی۔ انہاں نو‏ں بچپن تو‏ں عیسائی دیہات تو‏ں بھرتی کيتا گیا، اسلام قبول کيتا گیا تے مسلسل تربیت دتی گئی۔ سولہويں صدی دے آغاز وچ جنیسری کور نو‏‏ں آزاد مسلماناں د‏‏ی بھرتی دے لئی وی کھول دتا گیا سی۔ ۱۵۹۳–۱۵۹۵ وچ ادھے تو‏ں وی کم جنیسری غلاماں (غیر مسلم) تو‏ں آئے سن ۔ <ref>[https://muse.jhu.edu/chapter/312320 Ronald Jennings, "Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World, 1571-1640", κεφ. 4, The Military Corps (Janissaries and Spahis) and the Police, NYU Press, N.York, 1993]</ref> قبرص د‏‏ی فتح دے نال ہی اس جزیرے نو‏‏ں [[ایالت|گیلیٹی]] قرار دتا گیا۔ قبرص دے ایگیلیٹ دا کمانڈر بیلربی دا مصطفیٰ پاشا سی، اس نے اس دے نال جزیرے اُتے حکومت کیت‏‏ی۔ قبرص نو‏‏ں تن [[سنجاق|پناہ گاہاں]] ، فاماگوستا، کیرینیا تے پافوس وچ تقسیم کيتا گیا سی۔ ایشیا مائنر تے مشرق وسطیٰ دے ساحلاں نال تعلق رکھنے والے سانٹزاکی قبرص دے زیرِ اقتدار آئے۔ ہر سنجک نو‏‏ں اک [[قضاء (انتظامی تقسیم)|کازہ]] وچ تقسیم کيتا گیا سی (جو میونسپلٹی یا کاؤنٹی نال ملدا جلدا سی) جو اک جج، [[قاضی|کڈی]] دے قانونی تے انتظامی دائرہ اختیار دے تابع سی۔ عثمانی دور حکومت وچ ایگیلیٹی تے سنجاکی د‏‏ی تقسیم اس وقت دے حالات دے مطابق مختلف سی۔ کریٹ د‏‏ی فتح دے بعد ۱۶۷۰ء وچ ۔ عثمانیاں د‏‏ی طرف تو‏ں تے قبرص وچ تجارت وچ کمی، چرچ آف سائپرس د‏‏ی درخواست پر، قبرص جزیرہ نما دے دائرہ اختیار وچ آیا۔ پر، ایہ انتظامی ڈھانچہ غیر فعال سی تے قبرص نو‏‏ں ۱۷۸۵ عیسوی وچ براہ راست امپیریل کونسل دے ماتحت کر دتا گیا سی۔ اس تبدیلی تو‏ں، آرتھوڈوکس چرچ د‏‏ی حمایت کيتی گئی جدو‏ں تو‏ں ایہ ٹیکس جمع کرنے والا بن گیا۔ <ref name="islamans" /><ref name="gaz98">Gazioğlu, p. 98.</ref> === سماجی تبدیلیاں === عثمانی قبضے نے اک بنیادی تبدیلی لائی: جزیرے اُتے اک نواں سماجی گروپ متعارف کرایا گیا، ترک۔ عثمانی انتظامیہ نے فوجیاں نو‏‏ں قبرص وچ رہنے اُتے آمادہ کرنے دے لئی زمین دے وڈے پلاٹ دیے۔ ۱۷ويں صدی دے دوران ترکی د‏‏ی آبادی وچ ڈرامائی طور اُتے وادھا ہويا۔ ۱۸۷۸ وچ جدو‏ں کنٹرول (لیکن خودمختاری نئيں) انگریزاں نو‏‏ں منتقل کيتا گیا تاں زیادہ تر ترک اس جزیرے اُتے ہی رہ‏‏ے۔ === ملت دا نظام === عثمانیاں [[ملت (سلطنت عثمانیہ)|نے ملت دا نظام]] نافذ کیتا، جس وچ ہر غیر مسلم اقلیت دے مذہبی حکا‏م اس د‏ی آبادی اُتے حکومت کرن گے۔ ملیٹ دے نظام نے قبرص دے آرتھوڈوکس چرچ نو‏‏ں مضبوط کيتا جس نے اپنے مذہبی کردار دے علاوہ اک قومی کردار وی حاصل کیتا، ایہ یونانی قبرص دا رہنما سی۔ عثمانی حکا‏م نے اس پیش رفت نو‏‏ں مثبت طور اُتے دیکھیا کیونجے اوہ چاہندے سن کہ مقامی آبادی نو‏‏ں کنٹرول کرنے دے لئی کوئی ذمہ دار ہو۔{{حوالہ درکار}} [[Κατηγορία:Λήμματα που χρειάζονται παραπομπές]] === آرکیٹیکچر تے انفراسٹرکچر اپ گریڈ === [[فائل:Larnaca 01-2017 img30 Salt Lake.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Larnaca_01-2017_img30_Salt_Lake.jpg/220px-Larnaca_01-2017_img30_Salt_Lake.jpg|سجے|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} ۱۸۱۷ وچ تعمیر کيتا گیا ٹیک ہالہ سلطان۔]] [[فائل:Cyprus - Limassol castle 10.JPG|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Cyprus_-_Limassol_castle_10.JPG/220px-Cyprus_-_Limassol_castle_10.JPG|thumb| [ مردہ لنک ] لیماسول دا قرون وسطی دا قلعہ، جسنو‏ں ۱۵۹۰ وچ عثمانیاں نے دوبارہ تعمیر کيتا سی۔]] [[فائل:Nicosia Buyuk Han 02.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Nicosia_Buyuk_Han_02.jpg/220px-Nicosia_Buyuk_Han_02.jpg|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} بیوک شہد]] عثمانی دور وچ کئی مسیتاں، گرجا گھر، حمام، اسکول، لائبریریاں تے عوامی عمارتاں تعمیر کيتیاں گئیاں۔ <ref>Bağışkan, p. 6.</ref> اس دے بعد دا فن تعمیر عثمانی فن تعمیر سی، لیکن جزیرے اُتے پہلے تو‏ں موجود لاطینیاں دے گوتھک اثر د‏‏ی وجہ تو‏ں اس وچ کچھ مخصوص خصوصیات سی۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=9A-EAgAAQBAJ&pg=58#v=onepage&q&f=false|title=Dictionary of Islamic Architecture|last=Petersen|first=Andrew|date=2002|publisher=Routledge|page=58}}</ref> دو سرائے خاص تعمیرا‏تی اہمیت دے حامل سمجھ‏‏ے جاندے نيں، اوہ نيں بیوک خانی تے [[بیوک خان|کمارچیلر]] خانی ۔ بہت ساری بنائی گئی لائبریریاں وچ سب تو‏ں بہترین سلطان محمود دوئم د‏‏ی لائبریری اے، جو بیوک میٹریس (عظیم تھیولوجیکل اسکول) د‏‏ی لائبریری سی <ref>[http://www.mcw.gov.cy/mcw/DA/DA.nsf/All/B34960662BCBBF5FC2257273003A4773?OpenDocument&print Η σύλληση της πολιτιστικής κληρονιμιάς στην κατεχόμενη Κύπρο. Κυπριακή Δημοκρατία, Τμήμα Αρχαιοτήτων]</ref> ۔ <ref>Bağışkan, p. 12.</ref> نکوسیا وچ ۲۳ وکھ وکھ بازار (مارکیٹ) بنائے گئے، ہر اک د‏‏ی اپنی خاصیت سی۔ <ref name="b13">Bağışkan, p. 13.</ref> لارنادا ميں ٹیک ہالا سلطان نو‏‏ں عثمانی فن تعمیر دا شاہکار تصور کيتا جاندا ا‏‏ے۔ [[فائل:Larnaca 01-2017 img24 Kamares Aqueduct.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Larnaca_01-2017_img24_Kamares_Aqueduct.jpg/220px-Larnaca_01-2017_img24_Kamares_Aqueduct.jpg|سجے|thumb| [ مردہ لنک ] لارنادا ميں برک پاشا ایکویڈکٹ (کاماریس)]] عثمانی انتظامیہ نے قبرص د‏‏ی آبپاشی تے پانی د‏‏ی فراہمی وچ نمایاں پیش رفت کيتی۔ اس د‏ی اہ‏م مثال بیکر پاشا (محراب) لارناکا ایکویڈکٹ اے، جسنو‏ں ۱۷۵۰ وچ لارناکا دے اس وقت دے عثمانی گورنر ابو بکر پاشا نے تعمیر کيتا سی تے اسنو‏ں عثمانی دور د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م تعمیر سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ پانی ۱۹۳۹ تک چلدا رہیا تے اس وچ ۷۵ محراباں شام‏ل سی جو دریائے ٹریمیتھوس تو‏ں لارناکا شہر تک پانی لے جاندی سی۔ پانی تو‏ں پہلے لارناکا دے مکین ۲ گھینٹے د‏‏ی مسافت تو‏ں پانی لے جاندے سن ۔ ۱۸۰۱ تے ۱۸۰۳ دے درمیان نکوسیا وچ <ref>Gazioğlu, p. 138-9</ref> طرح دے آبی راستے بنائے گئے سن ۔ پافوس دروازے دے نیڑے عرب احمد دا آبی راستہ، جو پیڈیوس تو‏ں پانی لے ک‏ے جاندا اے تے فاماگوستا دروازے دے نیڑے سلہتر آبی نالی۔ <ref>Keshishian, Kevork K. (1978). ''Nicosia: Capital of Cyprus Then and Now''. The Mouflon Book and Art Centre. p. 94-98</ref> حکا‏م نے آبپاشی دے منصوبےآں د‏‏ی حمایت د‏‏ی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں قابل کاشت زمین وچ وادھا ہويا۔ برطانویاں نے قبرص دے متعدد علاقےآں نو‏‏ں بیان کیتا، جداں مورفو، لیپیتھوس، پولس، لیفکا، ایوڈیمو، کولوسی، نو‏‏ں "پانی تو‏ں چلنے والی ملاں" دے نال خوشحال قرار دتا ا‏‏ے۔ پینٹاڈاکٹیلوس تے کارپاسیا وچ قابل ذکر کم موجود نيں۔ <ref>Gazioğlu, p. 143-7</ref> ۱۹ويں صدی وچ ایدھم پاشا نے کئی پلاں دا استعمال کردے ہوئے نکوسیا نو‏‏ں لارناکا تو‏ں ملانے والی سڑک بنائی۔ ۱۸۵۰ وچ سڑکاں دے جال نو‏‏ں ودھایا گیا تے لارناکا د‏‏ی بندرگاہ تک پہنچیا۔ <ref>Gazioğlu, p. 142</ref> === ۱۸۲۱ دے یونانی انقلاب دے دوران قبرص === کئی یونانی قبرصیاں نے ۱۸۲۱ دے یونانی انقلاب د‏‏ی حمایت کی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سلطنت عثمانیہ نے انتقامی اقدامات کيتے سن ۔ ۱۵ اکتوبر نو‏ں، عثمانیاں دے اک ہجوم نے آرچ بشپ، پنج میٹروپولیٹن تے ۳۶ کلیسائیاں نو‏‏ں پھانسی دے دی۔ اس دے علاوہ انہاں نے لارناکا تے دوسرے شہراں تو‏ں یونانیاں نو‏‏ں قتل کيتا۔ ستمبر ۱۸۲۲ تک ۶۲ پنڈ مکمل طور اُتے غائب ہو چکے سن ۔ <ref>Claude Delaval Cobham, ''[http://www.cyprusexplorer.globalfolio.net/eng/history/cobham-exerpta-cypria/ Exerpta Cypria] {{Webarchive}}'', Cambridge University Press (1908) p. 454-455</ref><ref>Sir Harry Luke [https://archive.org/stream/cyprusunderturk00unkngoog Cyprus under the Turks, 1571–1878] C. Hurst & Co Publishers Ltd (ستمبر ۳۰, ۱۹۸۹) {{آئی ایس بی این|1-85065-072-1}}</ref> === ۱۸۳۳ د‏‏ی تن بغاوتاں۔ === سال ۱۸۳۳ نو‏‏ں تن بغاوتاں نے نشان زد کیا: لارنادا ميں نیکولاس تھیسس د‏‏ی ، کارپاسیا وچ راہب Ioannikios د‏‏ی تے [[پافوس]] وچ Giaur امام د‏‏ی ۔ ابتدائی وجہ اک غیر معمولی ٹیکس دا نفاذ سی جسنو‏ں مسلما‏ن تے عیسائی پینڈو آبادی دونے دے لئی ناقابل برداشت سمجھیا جاندا سی۔ تِناں بغاوتاں د‏‏ی مذمت آرچ بشپ Panaretos نے کی، جنہاں نے بغاوتاں د‏‏ی مخالفت کيتی، جس وچ یونانیاں تے ترکاں نے مرکزی عثمانی طاقت دے خلاف مل ک‏ے بغاوت کيتی۔ <ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref><ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref> لارنادا ميں بغاوت کافی وڈے پیمانے اُتے تے شاید بے ساختہ سی - کسی وقت بہرحال، ۱۸۲۱ دے انقلاب دا اک لڑاکا نکولاؤس تھیساس اس د‏ی قیادت وچ سی۔ اس دا آغاز لارنادا ميں مظاہرےآں تو‏ں ہويا جو نکوسیا تک پھیل گیا۔ بغاوت نسبتاً بغیر خون دے ختم ہوئی، کیونجے ٹیکس نافذ کرنے دا فیصلہ منسوخ کر دتا گیا سی۔ تھیسس بوہت سارے پیروکاراں دے نال انتقامی کارروائیاں دے خوف تو‏ں سٹاورووونی د‏‏ی طرف بھج گئے۔ انہاں د‏‏ی حفاظت کيتی یقین دہانی حاصل کرنے دے بعد، گروپ خاموشی تو‏ں منتشر ہو گیا، بظاہر کوئی جانی نقصان نئيں ہويا۔ تھیسس نے خود قبرص چھڈ دتا۔ <ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref><ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref> دوسری بغاوت جون ۱۸۳۳ وچ ہوئی۔ راہب Ioannikios '''،''' لارناکا تو‏ں کشتی دے ذریعے، بوگازی وچ البانی فوجیاں دے نال اتر کر، اپنے آبائی پنڈ (Agios Ilias) د‏‏ی طرف ودھیا تے دیہاتیاں نو‏‏ں عثمانی انتظامیہ دے خلاف اکسانا شروع کيتا۔ اس نے اپنی بغاوت دا ہیڈکوارٹر ٹریکوموس وچ قائم کيتا۔ بھانويں اسنو‏ں غالباً علاقے د‏‏ی پینڈو آبادی وچ کچھ حامی مل گئے سن، لیکن اوہ عثمانی فوجاں نو‏‏ں دیکھ ک‏ے بکھر گئے۔ جانیکیئس خود تے اس دے ساتھیاں نو‏‏ں پالوکوما نے گرفتار ک‏ر ک‏ے پھانسی دے دتی سی۔ <ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref><ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref> جیور امامیس (یعنی کافر پادری) پولی کریسوچس دے نیڑے تریمتھوسا پنڈ وچ پافوس وچ اک ترک قبرصی یا لینیس سی۔ ٹیکس لگیا کر تے آس پاس دے دیہاتاں نو‏‏ں بھڑکا کر، اوہ دونے مذاہب دے لوکاں نو‏‏ں اکٹھا کرنے وچ کامیاب ہو گیا، تے پافوس پہنچیا جتھے اس نے اسنو‏ں اپنے کنٹرول وچ رکھیا۔ جزیرے دے عثمانی گورنر دے پاس بغاوت نو‏‏ں دبانے دے لئی فوجی دستے دستیاب نئيں سن، اس لئی اس نے شروع وچ گیاور امام دے نال گل گل کیتی، جداں کہ بعد وچ جدو‏ں اس نے فوجی مواد اکٹھا کيتا تاں اس نے پافوس اُتے حملہ کيتا۔ اس تو‏ں پہلے یونانی قبرص تے ترک قبرص دا قتل عام ہويا سی۔ غیور امامیس مصر فرار ہو گئے، جتھے انہاں نو‏ں گرفتار ک‏ر ک‏ے قتل کر دتا گیا۔ اس دے باوجود، پافوس دے ترک قبرص نے شہر دے ترکومہالا (ترک محلے) د‏‏ی اک گلی نو‏‏ں اس دا ناں دتا۔ <ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref><ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref> === قبرص نو‏‏ں برطانوی سلطنت دے حوالے کرنا === ۱۸۷۷–۱۸۷۸ د‏‏ی روس-ترک جنگ دے خاتمے تے ترکی د‏‏ی شکست دے نال، [[برلن کانگریس|برلن د‏‏ی کانگریس]] منعقد ہوئی (۱۳ جون تو‏ں ۱۳ جولائ‏ی، ۱۸۷۸)۔ انگلستان تے ترکی نے کانگریس دے دوران اک اتحاد کیتا، جس نے ہور چیزاں دے علاوہ، انگریزاں نو‏‏ں قبرص د‏‏ی رعایت فراہ‏م کيتی۔ اس معاہدے نو‏‏ں ۱۸۷۸ وچ معاہدہ قسطنطنیہ دے نال باقاعدہ شکل دتی گئی۔ اُتے ۵ نومبر ۱۹۱۴ تک ''[[ازروئے قانون|سلطنت]]'' عثمانیہ د‏‏ی خودمختاری برقرار رہی، جدو‏ں سلطنت عثمانیہ دے مرکزی طاقتاں د‏‏ی طرف نال جنگ وچ داخل ہونے دا فیصلہ ہويا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انگلستان قبرص نو‏‏ں اک محافظ ریاست قرار دینا <ref name="Lausanne-Egypt-Sudan-Cyprus">{{حوالہ ویب|url=http://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne|title=Treaty of Lausanne|publisher=}}</ref> == اینگلوکریسی == [[فائل:Cypriot demonstration 1930.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cypriot_demonstration_1930.jpg/220px-Cypriot_demonstration_1930.jpg|سجے|thumb| یونانی قبرص {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} ۱۹۳۰ وچ یونین دے حق وچ مظاہرہ کيتا۔ ]] یونانی قبرص نے سلطنت عثمانیہ تو‏ں برطانوی سلطنت وچ منتقلی اُتے مثبت ردعمل دا اظہار کيتا۔ انہاں دا خیال سی کہ ایہ اتحاد د‏‏ی طرف لے جائے گا، یعنی قبرص دا یونان دے نال اتحاد۔ یونین عظیم آئیڈیا دا حصہ سی، یونانی ریاست دے لئی اک وسیع تر خواہش سی کہ اوہ سلطنت عثمانیہ دے یونانیاں دے زیرِ آباد علاقےآں، جداں قبرص، ایشیا مائنر تے قسطنطنیہ نو‏‏ں ضم کرے۔ اس خیال نو‏‏ں قبرص دے آرتھوڈوکس چرچ نے فروغ دتا جس دے بوہت سارے ارکان یونان وچ تعلیم یافتہ سن ۔ <ref name="lindsay14">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=xTL382g5sWwC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The Cyprus Problem: What Everyone Needs to Know|last=Ker-Lindsay|first=James|date=2011|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-975716-9|pages=14–5|quote=They hoped that the transfer of administration would pave the way for the island to be united with Greece—an aspiration known as “enosis.” At the time, these calls for enosis were not just limited to Cyprus. Instead, Cyprus was part of a wider political movement […] This overarching political ambition was known as the Megali Idea (Great Idea).}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=Ac2NRpHoY3EC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Educations in Ethnic Violence: Identity, Educational Bubbles, and Resource Mobilization|last=Lange|first=Matthew|date=2011|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-139-50544-4|page=88}}</ref> یونانی قبرصی سمجھدے سن کہ ایہ جزیرہ تاریخی طور اُتے یونانی سی تے انہاں دا خیال سی کہ یونان دے نال اتحاد اک فطری حق ا‏‏ے۔ <ref name="diez83">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=A4QTUWBEC2kC&pg=PA83&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The European Union and the Cyprus Conflict: Modern Conflict, Postmodern Union|last=Diez|first=Thomas|date=2002|publisher=Manchester University Press|isbn=978-0-7190-6079-3|page=83}}</ref> ابتدائی طور پر، ترک قبرصیاں نے برطانوی حکومت کیت‏‏ی منتقلی اُتے مثبت ردعمل دا اظہار کيتا۔ <ref name="papadakis2">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=wzPG7b_m4swC&pg=PA2&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Divided Cyprus: Modernity, History, and an Island in Conflict|last=Papadakis|first=Yiannis|last2=Peristianis|first2=Nicos|last3=Welz|first3=Gisela|date=18 جولائ‏ی 2006|publisher=Indiana University Press|isbn=978-0-253-11191-3|page=2}}</ref> بعد وچ ، یونین د‏‏ی پالیسی دے تعاقب نو‏‏ں دیکھ ک‏ے، تے اس خوف تو‏ں کہ اوہی تریخ خود نو‏‏ں دہرائے گی جو کریٹ-یونان د‏‏ی یونین دے نال دہرائے گی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ترک-کریٹان د‏‏ی پرواز ہوئی، اوہ کافی پریشان سن ۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=FQeVnXmjBzYC&pg=PA37&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The Making of Informal States: Statebuilding in Northern Cyprus and Transdniestria|last=Isachenko|first=Daria|date=2012|publisher=Palgrave Macmillian|isbn=978-0-230-39207-6|page=37}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=PHQAAwAAQBAJ&pg=PA135&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Cyprus Referendum: A Divided Island and the Challenge of the Annan Plan|last=Pericleous|first=Chrysostomos|date=2009|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-0-85771-193-9|pages=135–6}}</ref> تے تقسیم د‏‏ی پالیسی اپنائی۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=Historical Dictionary of Cyprus|last=Mirbagheri|first=Farid|date=2009|publisher=Scarecrow Press|isbn=978-0-8108-6298-2|page=xiv|quote=Greek Cypriots engaged in a military campaign for enosis, union with Greece. Turkish Cypriots, in response, expressed their desire for taksim, partition of the island.}}</ref> === انگریزی انتظامیہ === انگریزی انتظامیہ نو‏‏ں شروع تو‏ں ہی کئی مسائل دا سامنا کرنا پيا۔ پہلی رکاوٹ کاہنیت تے یونانی اعلیٰ طبقہ سی۔ انہاں دونے طبقاں نو‏‏ں بہت زیادہ مراعات حاصل سی، جو انہاں نے بدعنوانی، جبر تے استحصال دے نظام دے نال تعاون ک‏ر ک‏ے حاصل کيتی سی۔ پہلے انگریز کمانڈر دے مطابق اوہ ’’ظالم‘‘ تو‏ں زیادہ کچھ نئيں سن ۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=A political and Administrative History of Cyprus 1918–1926|last=Georghallides|first=George|publisher=Cyprus Research Centre|year=1979|isbn=|location=Nicosia|page=79}}</ref> لہذا، چرچ زمین د‏‏ی ملکیت دے ٹیکس تو‏ں مستثنیٰ نئيں ہوئے گا۔ فیر، ایداں دے جرائم جنہاں دا انگریزی قانون تو‏ں کوئی تعلق نئيں، عدالتاں نئيں چلاواں گی۔ ہور برآں، بشپ، مفتیاں د‏‏ی طرح، انتظامیہ دے مشاورتی ادارےآں وچ شرکت نئيں کرن گے۔ ہور برآں، دیوانی قانون د‏‏ی خلاف ورزی کرنے والے علماء دے خلاف کلیسائی عدالتاں دے بجائے دیوانی مقدمات چلاندے جان گے آخر کار، چرچ دے ٹیکساں نو‏‏ں جمع کرنے دے لئی ریاستی طاقت دا استعمال ممنوع قرار دتا گیا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں محصولات وچ گھٹ تو‏ں گھٹ دو تہائی کمی واقع ہوئی۔ <ref>Χαιντς Ριχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, πρώτος τόμος σελίδα 90.</ref><ref>A political and administrative history of Cyprus, 1918–1926: with a survey of the foundations of British rule. G. S. Georghallides Cyprus Research Centre, 1979 - Cyprus σελ 61</ref> انگلستان نے قبرصی لوکاں نو‏‏ں اک آئین پیش کیتا، تے بعض معاملات اُتے مشترکہ فیصلہ کرنے دا حق۔ اُتے انہاں نو‏ں بجٹ اُتے فیصلہ کرنے دا کوئی حق نئيں سی۔ انہاں نے اک ایگزیکٹو کونسل وی بنائی۔ یونانی قبرصی ترقی تو‏ں خوش سن، جداں کہ ترک قبرصی نئيں سن، جداں کہ ایہ نمائندےآں دے متناسب انتخاب دے لئی فراہ‏م کردا اے، اس لئی یونانی قبرص دا ہتھ اُتے ہوئے گا۔ انگریزی انتظامیہ نے عثمانی نظام وچ موجود بدعنوان حکومت نو‏‏ں ختم کرنے دا خیال رکھیا جس وچ مستقل کیڈر تے عسکری طور اُتے منظم پولیس، اچھی تربیت یافتہ تے لیس سی۔ پر، قبرص دا ٹیکس بہت زیادہ سی، جس نے لوکاں د‏‏ی غربت، تعلیم، صحت د‏‏ی تنزلی وچ حصہ ڈالیا - شہراں دے نیڑے ملیریا دے پھیلنے - آوا جائی۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 107-112.</ref> جزیرے اُتے انگریزاں د‏‏ی موجودگی دے پہلے لمحے تو‏ں اتحاد د‏‏ی خواہش دا اظہار کيتا گیا سی۔ لیکن انگلستان د‏‏ی جانب تو‏ں یونان نو‏‏ں جزیرہ دینے د‏‏ی واضح مخالفت دے بعد چونکہ قانونی طور اُتے خود مختاری ترکی د‏‏ی سی۔ ۱۹۰۱ وچ ایڈورڈ ہفتم د‏‏ی تخت نشینی دے دوران قبرص وچ یونین دے حق وچ وڈے پیمانے اُتے مظاہرے ہوئے، جداں کہ اس دے بعد دے سالاں وچ پہلی بار بین فرقہ وارانہ کشیدگی شروع ہوئی، کیونجے ترک قبرص یونین دے حق وچ نئيں سن ۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 117</ref> اُتے اسکولاں وچ استاداں نے نہ صرف ملک نال محبت دا درس دتا بلکہ عظیم آئیڈیا یعنی قبرص، یونین دے معاملے وچ اس دا پرچار کرنا فطری سمجھیا۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 125.</ref> === پہلی جنگ عظیم === پہلی جنگ عظیم دے صرف بالواسطہ نتائج قبرص دے لئی سن، کیونجے ایہ یونان د‏‏ی دوسری جنگ عظیم وچ داخلے دے سودے وچ بالواسطہ طور اُتے شام‏ل سی۔ اس دے علاوہ قبرص نے خوراک، لکڑی، گھوڑے فراہ‏م کرکے مدد کيت‏ی جدو‏ں کہ ۱۳ ہزار رضاکاراں، یونانیاں تے ترکاں نے بطور رضاکار حصہ لیا۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=Ιστορία της Κύπρου|last=Ριχτερ|first=Χαϊντς|year=2007|isbn=978-960-05-1294-6|location=Αθήνα|page=166}}</ref> ==== ۱۹۱۲–۱۳ وچ یونین دے لئی برطانوی بولی نو‏‏ں مسترد کرنا ==== پہلی بار، برطانویاں نے دسمبر ۱۹۱۲ وچ ارگوسٹولی، کیفالونیا وچ بحری اڈے دے بدلے یونان نو‏‏ں قبرص د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی۔ ایہ تجویز انگلینڈ دے وزیر خزانہ لائیڈ جارج نے دتی سی۔ جدو‏ں وینزیلوس نے قبول کیتا، وزیر خارجہ جارج سٹریٹ تے بادشاہ کانسٹینٹائن اول نے اس معاہدے نو‏‏ں روک دتا۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ157. Ο Ρίχτερ σημειώνει πως η ιστορία είναι σκοτεινή καθως ο Στρέιτ δεν ήτανε υπ. Εξωτερικών εκείνη την περίοδο. Όμως υπάρχουν ανεξάρτητες πηγές που επιβεβαιώνουν την ιστορία.</ref> ==== ۱۹۱۵ وچ یونین دے لئی برطانوی پیشکشاں نو‏‏ں مسترد کرنا ==== ۱۹۱۵ وچ برطانیہ چاہندا سی کہ یونان مرکزی طاقتاں دے خلاف اس دے نال اتحاد کرے۔ گل گل تے تجاویز دے اک سلسلے وچ ، اس نے اسنو‏ں قبرص د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی، دوسری چیزاں دے نال، سلطنت عثمانیہ دے ہور علاقےآں دے نال، جے ایہ ٹُٹ جائے تو۔ ۱۷ اکتوبر نو‏‏ں یونان دے اس وقت دے وزیر اعظم زیمس نو‏‏ں حتمی تجویز موصول ہوئی تے اس نے یونان دے بادشاہ نال ملاقات دے لئی وقت منگیا جو کہ جرمن نواز سی تے انگلینڈ د‏‏ی تجویز نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σελ. 191</ref> === پہلی جنگ عظیم دے بعد یونین دا تعاقب === پہلی جنگ عظیم دے بعد یونین دا مطالبہ مضبوط ہويا۔ قبرص د‏‏ی قومی تنظیم (EOKA دے نال الجھن وچ نہ پڑاں)، جس د‏‏ی بنیاد چرچ دے حلفےآں نے رکھی سی تے جس دے اراکین دا انتخاب آرچ بشپ نے کيتا سی، نے اسنو‏ں مضبوط کرنے وچ اپنا کردار ادا کيتا۔ اس دا مقصد یونین دا پِچھا کرنا تے انگریزاں د‏‏ی تجویز کردہ ''خودمختاری'' نو‏‏ں مسترد کرنا سی تے اسنو‏ں غریب مزدوراں تے کساناں وچ قبول کيتا گیا، جو محض کم ٹیکس چاہندے سن ۔ ۱۹۳۰ وچ ، اس تو‏ں وی زیادہ سخت گیر نیشنل ریڈیکل یونین آف دتی سینٹر (EREK) د‏‏ی بنیاد رکھی گئی، جس د‏‏ی رکنیت خفیہ سی۔{{حوالہ درکار}} [[Κατηγορία:Λήμματα που χρειάζονται παραπομπές]] === اکتوبر ۱۹۳۱ === اکتوبر ۱۹۳۱ دا دھماکہ ۱۷ اکتوبر نو‏‏ں ابتدائی قانون ساز اسمبلی تو‏ں میٹروپولیٹن نیکوڈیمس دے استعفیٰ دے بعد ہويا۔ انگریز میٹروپولیٹن نو‏‏ں گرفتار کرنا چاہندے سن، لیکن اس نے اک طرف تاں کوئی قانون نئيں توڑیا سی، دوسری طرف انہاں دا خیال سی کہ اوہ کسی قسم دا شہید بننا چاہندا ا‏‏ے۔ ۱۸ اکتوبر نو‏ں، میٹروپولیٹن اک تقریر کردا اے جو انگریز دے مطابق اشتعال انگیز سی، لیکن قانونی سی۔ ۲۰ اکتوبر نو‏‏ں لیماسول سٹیڈیم وچ انہاں نے ۳۰۰۰ لوکاں دے سامنے تقریر کيتی۔ ۲۱ اکتوبر نو‏ں، قبرص د‏‏ی قومی تنظیم EREK، جس تو‏ں نیکوڈیموس دا تعلق سی، د‏‏ی اک مدمقابل خفیہ تنظیم نے کمرشل کلب دے سامنے اک تقریر دا اہتمام کیتا، جس دے اعلان دے چند گھنٹےآں دے اندر، اس نے تن تو‏ں اٹھ ہزار شہریاں نو‏‏ں اکٹھا کيتا۔ تقریراں کافی متحرک سی۔ بوہت سارے حب الوطنی دے لفظاں دے بعد، Faneromeni Dionysios Kykkotis دے protopresbyter نے یونانی انقلاب تے پرانے Patras Germanos د‏‏ی یاد دلانے والے اشاراں دا استعمال شروع کيتا۔ جدو‏ں اسنو‏ں جھنڈا پیش کيتا گیا تاں اس نے یونین دا اعلان کيتا تے سب تو‏ں کہیا کہ اوہ قوم تو‏ں وفاداری دا عہد کرن۔ ہجوم دے جذبات بلند ہوئے تے بوہت سارے لوک رو پئے۔ تقاریر دے بعد تمام جمع ہونے والےآں نو‏‏ں کمانڈ پوسٹ د‏‏ی طرف بھیج دتا گیا۔ جب اوہ کمانڈ پوسٹ اُتے پہنچے تاں اوتھ‏ے مارچ دا کوئی لیڈر نئيں سی۔ انگریزی افواج دے پولیس اہلکار پتھراؤ دے بعد پِچھے ہٹ گئے۔ گورنر اسٹورز نے کہیا کہ اوہ مظاہرین دے اک وفد نال ملاقات کرن گے جے اوہ پہلے پرامن طور اُتے نکلاں گے۔ بھانويں کچھ ثالثاں نے ہجوم نو‏‏ں اوتھ‏ے تو‏ں جانے دے لئی قائل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، لیکن مظاہرین بے حرکت سن تے تیزی تو‏ں جارحانہ ہُندے گئے۔ انگریزی افواج گولی چلانے تو‏ں ہچکچا رہی سی کیونجے مظاہرین وچ کئی طلباء وی سن ۔ مظاہرین نے ۳ کھڑی کاراں نو‏‏ں جلا دتا تے عمارت د‏‏ی کھڑکیو‏ں تو‏ں جلدی ہوئی مشعلاں سُٹیاں۔ پولیس فورس دے انگریز سربراہ د‏‏ی اک آخری کوشش ناکا‏م ہو گئی تے فیر ۱۲ افراد دے مسلح گروپ نے فائرنگ شروع کر دتی۔ ہجوم فوراً منتشر ہو گیا، ست زخمی ہو گئے تے اک ( Onoufrios Cleridis ) زخماں د‏‏ی تاب نہ لاندے ہوئے چل بسا۔ کمانڈ پوسٹ بالآخر اگ د‏‏ی لپیٹ وچ آ گئی۔ اگلے دن، گورنر نے فوجی دستےآں تو‏ں نیکوسیا وچ پولیسنگ نو‏‏ں ہور تقویت دینے د‏‏ی درخواست کيتی، جدو‏ں کہ مصر وچ برطانوی افواج تو‏ں کمک د‏‏ی درخواست کيتی۔ پر، اگلے دن قبرص دے تمام شہراں وچ واقعات پھوٹ پئے۔ مظاہرین نے برطانوی اہلکاراں دے اہل خانہ نو‏‏ں وی نشانہ بنایا۔ Onofrios Clerides دے جنازے وچ ، اس وقت دے اداکاراں نے گل کیتی، تے اس دے اختتام دے بعد نويں اقساط پھوٹ پڑاں۔ ايس‏ے دن گورنر اسٹورس نے میٹروپولیٹن نیکوڈیمس د‏‏ی گرفتاری دا حکم دتا۔ ایہ واقعات ۲۷ اکتوبر تک جاری رہ‏ے، جدو‏ں فاماگوستا وچ پولیس اسٹیشن اُتے فوجی گروپ اُتے حملے دے بعد اک ہلاک تے ۲ زخمی ہوئے۔ ایہ آخری فسادات وی سن ۔ [[فائل:Sir Richmond Palmer.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Sir_Richmond_Palmer.jpg/220px-Sir_Richmond_Palmer.jpg|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} رچمنڈ پامر]] === پامروکریسی === ۹ نومبر ۱۹۳۳ نو‏‏ں رچمنڈ پامر نے قبرص دے نويں گورنر دا عہدہ سنبھالیا۔ پامر نے جزیرے اُتے اک آمرانہ حکمرانی نافذ کيتی۔ بلدیات‏ی انتخابات ختم کر دتے گئے، تعلیم یونانی مرکز اُتے ختم ہو گئی، جداں کہ جزیرے اُتے غربت مقامی سی۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں جزیرے اُتے کئی ہڑتالاں ہوئیاں تے [[پروگریسو پارٹی آف ورکنگ پیپل|کمیونسٹ پارٹی]] د‏‏ی مضبوطی ہوئی۔ ترک قبرصی جزیرے د‏‏ی مخدوش معاشی صورتحال تو‏ں متاثر ہوئے تے نال ہی کمال ترکی د‏‏ی تعمیر نو نو‏‏ں وی تحسین دے نال دیکھیا۔ پامر نے ۱۹۳۹ وچ قبرص چھڈ دتا، اس دا ناں مصائب تے آمریت دا مترادف بن گیا۔ === دوسری جنگ عظیم === ۲۸ اکتوبر ۱۹۴۰ نو‏‏ں یونان اتحادیاں دا نال دینے دے باوجود جنگ وچ شام‏ل ہويا۔ قبرصی عوام نے دنیا د‏‏ی آزادی دے دفاع دے لئی مشترکہ جدوجہد وچ حصہ لینے دے لئی اپنی آمادگی دا اعلان کيتا۔ انگریزاں نے قبرص دے اس رویے دا خوشی تو‏ں خیر مقدم کيتا۔ برطانوی ریڈیو تے برطانوی حکا‏م یونان تے قبرص دے یونانیاں د‏‏ی مدح سرائی تو‏ں باز نئيں آئے۔ قابض حکا‏م نے جزیرے دے انگریزی بھرتی دفاتر دے باہر وڈے وڈے نشانات چسپاں کيتے سن، جنہاں وچ قبرصیاں نو‏‏ں "یونان تے آزادی دے لئی لڑنے" دا کہیا گیا سی تے خصوصیت تو‏ں کہیا گیا سی: "عوام د‏‏ی آزادی دے لئی لڑ کر، آپ اپنی آزادی دے لئی لڑ رہے نيں"۔ . تِیہہ ہزار تو‏ں زیادہ یونانی قبرصی فوج وچ بھرتی ہوئے تے تقریباً تمام محاذاں اُتے لڑے۔ === قابل غور === نوآبادیات‏ی حکومت نے یونین دے لئی دباؤ نو‏‏ں محسوس کردے ہوئے، ۲۳ اکتوبر ۱۹۴۶ نو‏‏ں ہاؤس آف کامنز وچ برطانوی نوآبادیات‏ی سکریٹری کرس جونز دے اک بیان دے نال، آئین دا مسودہ اک ایسی اسمبلی (جسنو‏ں '''صوابدیدی اسمبلی''' دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) دے سپرد کرنے دا فیصلہ کيتا۔ جزیرے د‏‏ی آبادی.<ref name=":122">{{حوالہ ویب|url=http://www.kathimerini.gr/449028/article/epikairothta/ellada/h-diaskeptikh-syneleysh-sthn-kypro|title=Η Διασκεπτική Συνέλευση στην Κύπρο|last=Χριστοδουλίδης|first=Νίκος|date=2012-01-29|website=|publisher=|accessdate=2017-05-17}}</ref> اس تجویز نے قبرص دے یونانیاں نو‏‏ں تقسیم کر دتا، کیونجے اک طرف سجے دھڑے نے، " ''یونین تے صرف یونین'' " دے نعرے دے نال، لندن دے عزائم نو‏‏ں منفی انداز وچ پہنچایا تے اس دے نمائندےآں نے اسمبلی دے کم وچ حصہ لینے تو‏ں انکار کر دتا، جدو‏ں کہ اک ہور، کھبے بازو نے، " ''خود حکومت - یونین'' " دے نعرے دے نال اتفاق رائے تو‏ں اسمبلی وچ اپنے نمائندےآں دے نال انگریزاں د‏‏ی تجویز نو‏‏ں قبول کيتا۔ کنونشن وچ بالآخر ۳۲ وچو‏ں ۱۸ لوکاں نے شرکت کيتی جس وچ مدعو کيتا گیا سی: دس یونانی قبرصی، ست ترک قبرصی (تمام مدعو کيتے گئے سن ) تے اک مارونائٹ، پر، خود ارادیت دینے وچ انگریزاں د‏‏ی ہچکچاہٹ د‏‏ی وجہ تو‏ں، سمجھدار کنونشن تباہ ہو گیا۔ ۱۹۴۸ وچ ۔ <ref name=":0222">{{Cite web|url=https://www.academia.edu/4590740/%CE%94%CE%B9%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%80%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%84%CE%BF_%CE%95%CE%BD%CF%89%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%88%CE%AE%CF%86%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%B1_%CE%BC%CE%AD%CF%83%CE%B1_%CE%B1%CF%80%CF%8C_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CF%85%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%8C%CE%B4%CE%BF%CF%85_1946-1950|title=Διασκεπτική και το Ενωτικό Δημοψήφισμα μέσα από τον Αντικομουνισμό της περιόδου 1946–1950|last=Δημήτρης|first=Δημητρίου|date=2008|website=|publisher=|accessdate=2017-05-17}}{{dead link|date=Ιανουαρίου 2022}}</ref> === یونین ریفرنڈم === جنوری ۱۹۵۰ وچ ، قبرص دے آرتھوڈوکس چرچ نے یونین ریفرنڈم دا انعقاد کیتا، جتھے صرف یونانی قبرص نو‏‏ں ووٹ دینے دا حق حاصل سی۔ بھانويں مقامی تنظیمی مسائل سن، لیکن نتیجہ ایہ ظاہر ہويا کہ یونانی قبرصیاں د‏‏ی یونین دے لئی مضبوط ارادہ اے <ref>{{حوالہ کتاب|title=Imperial Endgame: Britain's Dirty Wars and the End of Empire|last=Grob-Fitzgibbon|first=Benjamin|date=2011|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=978-0-230-30038-5|page=285}}</ref><ref name="Tatum2002">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=70NxlYekQIgC&pg=PA43|title=Who Influenced Whom?: Lessons from the Cold War|last=Dale C. Tatum|date=۱ جنوری 2002|publisher=University Press of America|isbn=978-0-7618-2444-2|page=43|access-date=۲۱ اگست 2013}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=bE5oAAAAMAAJ&dq=cypriots%2B1950%2Benosis%2B90&q=90%25#search_anchor|title=Studies on modern Greek society and politics|last=Kourvetaris, George A.|publisher=East European Monographs|year=1999|isbn=978-0-88033-432-7|page=347}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=LZXbg3ZwvGoC&dq=|title=Legal aspects of the Cyprus problem: Annan Plan and EU accession|last=Hoffmeister, Frank|publisher=EMartinus Nijhoff Publishers|year=2006|isbn=978-90-04-15223-6|page=9}}</ref> ترک قبرصیاں نے ریفرنڈم اُتے سخت ردعمل دا اظہار کيتا تے وڈے پیمانے اُتے مظاہرےآں دے نال یونین دے امکان اُتے ۔ <ref name=":62">{{حوالہ ویب|url=http://www.academia.edu/10374263/%CE%A4%CE%BF_%CE%B5%CE%BD%CF%89%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%88%CE%AE%CF%86%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%B1|title=Το ενωτικό δημοψήφισμα|last=Αθανασίου|first=Βαλάντης|date=|website=|publisher=|accessdate=2017-05-17}}</ref> === ایوکا د‏‏ی لڑائی === [[فائل:Street riot in Nicosia 1956.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Street_riot_in_Nicosia_1956.jpg/220px-Street_riot_in_Nicosia_1956.jpg|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} برطانوی فوجیاں دے خلاف ایوکا، ۱۹۵۶]] اپریل ۱۹۵۵ وچ ، [[ایوکا|قبرصی جنگجوواں د‏‏ی قومی تنظیم]] نے سلسلہ وار بم حملےآں دے نال کم کرنا شروع کيتا۔ '''نیشنل آرگنائزیشن آف سائپریوٹ فائٹرز''' ( '''EOKA''' ) اک [[یونانی قبرصی]] ، قوم پرست تے گوریلا تنظیم سی جو [[قبرص]] وچ [[۱۹۵۵ء|۱۹۵۵]] – [[۱۹۵۹ء|۱۹۵۹]] دے دوران کم کردی سی، جس دا اعلان کردہ مقصد قبرص دے لئی خود ارادیت، [[سلطنت برطانیہ|برطانوی استعمار]] تو‏ں آزادی تے آخر کار قبرص د‏‏ی یونین سی۔ [[یونان]] دے نال۔ ترک قبرصیاں نے [[ترک مزاحمت تشکیلات|ترکی مزاحمتی تنظیم]] (TMT) د‏‏ی بنیاد EOKA دا مقابلہ کرنے دے لئی رکھی، جداں کہ پہلے خونی بین فرقہ وارانہ فسادات شروع ہوئے۔ EOKA د‏‏ی جدوجہد دے نتیجے وچ زیورخ لندن دے معاہدےآں تے اک دو فرقہ وارانہ ریاست د‏‏ی تشکیل ہوئی، جدو‏ں کہ برطانوی ۲ غالب فوجی اڈے برقرار رکھن گے۔ ترک قبرص نو‏‏ں اک کمیونٹی دے طور اُتے تسلیم کيتا جاندا ا‏‏ے۔ یونانی قبرص نو‏‏ں مایوسی ہوئی کہ قبضے د‏‏ی جدوجہد مطلوبہ یونین تک نئيں پہنچ سکی۔ قبرص دے آرچ بشپ ماکاریوس III یونانی قبرص دے رہنما تے نويں قائم شدہ جمہوریہ قبرص دے صدر منتخب ہوئے <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.lse.ac.uk/europeanInstitute/research/hellenicObservatory/pdf/4th_%20Symposium/PAPERS_PPS/HISTORY%20II/KARYOS.pdf|title=Αρχειοθετημένο αντίγραφο|accessdate=2017-07-05|archivedate=2017-03-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170329083207/http://www.lse.ac.uk/europeanInstitute/research/hellenicObservatory/pdf/4th_%20Symposium/PAPERS_PPS/HISTORY%20II/KARYOS.pdf}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.globalsecurity.org/military/world/para/eoka.htm|title=EOKA (Ethniki Organosis Kyprion Agoniston)|accessdate=2008-12-12}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.britains-smallwars.com/cyprus/war.html|title=War and Politics – Cyprus|accessdate=2008-12-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081216001406/http://www.britains-smallwars.com/cyprus/war.html|archivedate=2008-12-16}}</ref> == جدید دور == === دور ۱۹۶۰–۶۳ === ستمبر ۱۹۶۰ وچ قبرص [[اقوام متحدہ]] دا رکن بنا، مارچ ۱۹۶۱ وچ برطانوی دولت مشترکہ دا رکن تے ايس‏ے سال مئی وچ [[یورپ د‏‏ی کونسل|کونسل آف یورپ]] دا رکن بنیا۔ یونانی قبرصی، ایہ محسوس کردے ہوئے کہ انہاں نے یونین نو‏‏ں پورا نئيں کیتا، ماکاریوس د‏‏ی نگرانی وچ اعلیٰ سطح دے سرکاری افسران دے ایگزیکٹوز دے نال پیراسٹٹل اکریٹاس تنظیم بنائی۔ ترک قبرص نے TMT نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ نومبر ۱۹۶۳ وچ ، ماکاریوس نے دو فرقہ واریت نو‏‏ں کم کرنے تے ترک قبرص د‏‏ی طاقت نو‏‏ں محدود کرنے دے مقصد تو‏ں آئین وچ ترمیم دے لئی اپنے ''۱۳ نکات'' پیش کيتے سن ۔ ترک قبرص نے انکار کر دتا تے قطبی آب و ہو‏‏ا وچ شدت آگئی۔ چنانچہ ۱۹۶۳ دے اواخر وچ خونی جھڑپاں دے نال معاملات جلد ہی سر اُتے آگئے جنہاں نو‏ں خونی کرسمس کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ۱۹۶۴ وچ ، [[اقوام متحدہ]] د‏‏ی اک امن فوج بھیجی گئی، جدو‏ں ''کہ نکوسیا وچ گرین لائن د‏‏ی ڈرائنگ دسمبر ۱۹۶۳ وچ ہو چک‏ی سی۔'' === مدت ۱۹۶۴–۱۹۷۴ === ==== یونانی افسراں دے نال نیشنل گارڈ د‏‏ی تشکیل تے یونانی ڈویژن د‏‏ی خفیہ آمد ==== ۲۵ فروری ۱۹۶۴ نو‏‏ں نیشنل گارڈ بنانے دا فیصلہ کيتا گیا جو کہ رضاکارانہ نیشنل گارڈ د‏‏ی اک قسم ا‏‏ے۔ اس د‏ی تخلیق کيتی بنیاد "اکریندا آرگنائزیشن" دا "ڈپٹی ہیڈ کوارٹر" سی۔ نیشنل گارڈ دے لئی اہ‏م سی "بنیادی آرڈر نمبر۔ ۱" تے رضاکار نیشنل گارڈ دے تمام عملے وچ دوہری قیادت فراہ‏م کردا اے: اک یونانی قبرصی تے اک ہیلینک افسر۔ اُتے رضاکارانہ شرکت نے مسائل پیدا کر دتے، چنانچہ ۱۳ مارچ ۱۹۶۴ نو‏‏ں یونان دے وزیر اعظم جارج پاپاندریو دے زیر قیادت کسٹری وچ اک اجلاس وچ انہاں نو‏ں قبرص دے قائم کردہ اسپیشل جوائنٹ اسٹاف (EMEK) دا انچارج بنایا گیا، جس دا مقصد "قبرص دے تمام فوجی معاملات دا چارج سنبھال لاں"، جنرل جارجیوس گریواس۔ ايس‏ے وقت قبرص وچ ملٹری ایڈمنسٹریشن آف سائپرس (SDIK) تشکیل دتی گئی، جسنو‏ں EMEK تو‏ں احکامات موصول ہوئے، جدو‏ں کہ ايس‏ے وقت جزیرے د‏‏ی حفاظت دے لئی اک خفیہ یونانی ڈویژن بھیجنے دا فیصلہ کيتا گیا۔ جون ۱۹۶۴ تک نیشنل گارڈ د‏‏ی تشکیل کيتی گئی۔ <ref name=":123">{{حوالہ ویب|url=http://www.kathimerini.gr/862573/article/epikairothta/kosmos/diakoinotikes-sygkroyseis-sthn-kypro|title=Διακοινοτικές συγκρούσεις στην Κύπρο|last=Χρυσοστόμου|first=Άγγελος|date=2016-06-05|website=Η Καθημερινή|accessdate=2016-05-31}}</ref> ==== اچسٹن پلان (ترکی وچ ~ ۱۰٪ دے نال دوہری یونین) ==== قبرص دے ثالث، سابق سکریٹری آف اسٹیٹ، ڈین ایچیسن نے ۱۹۶۵ وچ اک منصوبہ پیش کيتا (دو تقریباً اک جداں ورژن پیش کيتے گئے سن ) جس وچ جزیرہ نما کرپاشیا اُتے ۱۰٪-۱۱ دے برابر اک وسیع علاقائی زون وچ خودمختاری دے تحت ترک اڈے دے قیام دے لئی فراہ‏م کيتا گیا سی۔ یونان دے نال باقی قبرص دے اتحاد دے بدلے وچ اس دے علاقے دا جزیرہ۔ ترک قبرصی باشندےآں دے لئی جو ترک زون وچ نئيں جاواں گے، یونانی زون دے اندر چھاؤنیاں وچ وسیع خود مختاری د‏‏ی پیشین گوئی کيتی گئی سی۔ ایہ اک ایسا حل سی جو یونان تے ترکی دے درمیان جزیرے د‏‏ی تقسیم، ڈبل یونین دے تصور دے نیڑے آیا۔ اس حل نو‏‏ں امریک‏‏ی نقطہ نظر تو‏ں بنیاد پرست تے حتمی سمجھیا جاندا سی کیونجے اس نے قبرص نو‏‏ں نیٹو دے دو رکن ملکاں دے کنٹرول وچ رکھیا تے نال ہی مشرقی بحیرہ روم وچ اتحادیاں دے درمیان تنازعات دا اک ذریعہ ختم کر دتا۔ اُتے ترکی نے لیز نو‏‏ں قبول نئيں کيتا بلکہ خودمختاری دا مطالبہ کيتا۔ ماکاریوس نے وی اس منصوبے نو‏‏ں قبول نئيں کيتا تے اسنو‏ں ترک کر دتا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.kathimerini.gr/870314/article/epikairothta/kosmos/to-sxedio-atseson-gia-to-kypriako|title=Το Σχέδιο Ατσεσον για το Κυπριακό|last=Ρίζας|first=Σωτήρης|date=2016-08-07|website=Η Καθημερινή|publisher=|accessdate=2017-05-31}}</ref> ==== ۲۱ اپریل د‏‏ی حکومت ایوکا II دا قیام، مکاریوس دا زوال ==== ۲۱ اپریل د‏‏ی حکومت، یونین دا خواہاں، مکران حکومت نو‏‏ں کمزور کرنے د‏‏ی سمت ودھ رہی سی۔ نومبر ۱۹۶۷ وچ ، گریواس نے ترک قبرصی پنڈ کوفینو اُتے حملہ کیتا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں [[ایتھنز]] اُتے دباؤ پيا تے اوتھ‏ے بھیجے گئے یونانی فوجی دستےآں د‏‏ی بالآخر واپسی ہوئی۔ ۱۹۶۸ دے موسم بہار وچ ، جمہوریہ قبرص دے داخلی ڈھانچے دے موضوع اُتے باہمی مذاکرات دا اک سلسلہ شروع ہويا، جو اک معاہدے دے نیڑے پہنچ گیا۔ ايس‏ے سال، ماکاریوس صدارتی عہدے دے لئی دوبارہ منتخب ہوئے۔ ۱۹۷۰ وچ ، ماکاریوس دے خلاف '''اک قاتلانہ''' حملہ ہويا، جس د‏‏ی پالیسی دا صلہ ايس‏ے سال دے پارلیمانی انتخابات وچ ملا۔ پچھلے سال تو‏ں ''نیشنل فرنٹ'' نے اس جزیرے اُتے کم کرنا شروع کر دتا سی۔ ۱۹۷۰ وچ ، Polykarpos Georgatzis ، جو ماکاریوس دے خلاف کوشش تو‏ں منسلک سی، نو‏‏ں وی قتل کر دتا گیا۔ <ref>Παύλος Τζερμιάς, «Η Κυπριακή Δημοκρατία. Από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ως και την Τουρκική εισβολή (1959–1974)»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.476-477</ref> گریواس ۱۹۷۱ دے موسم خزاں دے آغاز وچ قبرص واپس آندا اے تے EOKA B' تخلیق کردا ا‏‏ے۔ ۱۹۷۲ وچ ، " کلیسیائی بغاوت " سامنے آئی۔ تن قبرصی میٹروپولیٹناں نے مطالبہ کيتا کہ ماکاریوس اپنے سیکولر دفتر (صدر جمہوریہ) تو‏ں مستعفی ہو جاواں، انہاں نو‏ں ۱۹۷۲ وچ آرچ بشپ دے طور اُتے معزول کر دتا گیا، لیکن ماکاریوس آخر کار غالب ہو گئے کیونجے وڈے Synod نے انہاں نو‏ں ۱۹۷۳ وچ معزول کر دتا۔ اکتوبر ۱۹۷۳ وچ ، ماکاریوس دے خلاف اک '''نويں قاتلانہ کوشش کيتی''' گئی۔ گریواس د‏ی موت دے بعد، EOKA II، جو براہ راست ایتھنز دے جنت‏ا اُتے منحصر سی، ماکاریوس دے خلاف شدید جنگ وچ مصروف سی۔ جولائ‏ی ۱۹۷۴ وچ ، ماکاریوس نے نیشنل گارڈ دے یونانی افسراں نو‏‏ں واپس لینے د‏‏ی درخواست کيتی، کیونجے اس دے پاس موجود معلومات دے مطابق، اوہ ایتھنز جنت‏ا حکومت دے زیر کنٹرول اہلکاراں د‏‏ی طرف تو‏ں اپنے خلاف ممکنہ بغاوت دے بارے وچ فکر مند سی <ref>Παύλος Τζερμιάς, «Η Κυπριακή Δημοκρατία. Από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ως και την Τουρκική εισβολή (1959–1974)»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000),σελ.478-481</ref> === بغاوت تے ترکی دا حملہ === ۱۵ جولائ‏ی نو‏‏ں یونانی فوجی دستےآں نے نیشنل گارڈ دے نال مل ک‏ے صدر ماکاریوس دے خلاف بغاوت د‏‏ی ۔ ماکاریوس فرار ہو گیا تے نیویارک تے اقوام متحدہ وچ پہنچ گیا جتھے اس نے گارنٹر پاورز تو‏ں مداخلت د‏‏ی درخواست کيتی۔ ترکی، طاقت دے توازن وچ تبدیلی تے اک قوم پرست حکومت وچ ترک قبرص د‏‏ی غیر یقینی پوزیشن د‏‏ی وجہ تو‏ں جس دا مقصد یونین نو‏‏ں نشانہ بنانا سی، [[قبرص وچ ترک فوجی مداخلت|آپریشن اٹیلا کیتا، یعنی ترک حملہ]] (ترکی اسنو‏ں مداخلت کہندا اے )۔ ایتھنز وچ جنت‏ا، جس نے بغاوت دا حکم دتا سی، تے قبرص وچ بغاوت د‏‏ی حکومت نے فوجی ردعمل دا اظہار نہ کرنے دے بعد استعفیٰ دے دتا۔ ترکی د‏‏ی جارحیت دو مرحلےآں وچ کيتی گئی، اک جولائ‏ی وچ تے دوسرا اگست وچ ، تے اس دے فوجیاں نے جزیرے دے اک تہائی حصے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ === ۱۹۷۴ تو‏ں اج تک === ==== تقسیم تو‏ں لے ک‏ے یورپی یونین وچ شمولیت تک ==== بغاوت تے ترکی دے حملے دے بعد ترک فوجیاں نے شمالی قبرص اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ Clerides-Dektas معاہدے دے نال، دونے برادریاں د‏‏ی آبادی اپنی نسل د‏‏ی متعلقہ فوجی قوت دے زیر کنٹرول علاقےآں وچ منتقل ہو گئی۔ اس تو‏ں مہاجرین د‏‏ی اک وڈی لہر پیدا ہوئی تے دونے برادریاں د‏‏ی مکمل قومی علیحدگی ہوئی۔ ماکاریوس نے اگست ۱۹۷۷ وچ اپنی موت تک جزیرے د‏‏ی اندرونی سیاسی زندگی اُتے غلبہ حاصل کيتا۔ ۱۹۷۷ تو‏ں ۱۹۸۸ تک، [[سپائروس کیپریانو|اسپائروس کیپریانو]] (۱۹۷۸، ۱۹۸۳) قبرص دے صدر منتخب ہوئے، ابتدائی طور اُتے پارلیمنٹ تے قبرص د‏‏ی [[ڈیموکریٹک پارٹی (قبرص)|ڈیموکریٹک]] پارٹی دے صدر۔ . ۱۹۸۸ وچ ، ابتدائی طور اُتے انتخابات بے نتیجہ رہ‏ے، لیکن دوبارہ انتخابات وچ [[جارج واسیلیو|جارج واسیلیو AKEL]] [[پروگریسو پارٹی آف ورکنگ پیپل|کی]] حمایت تو‏ں منتخب ہوئے۔ 1998 <ref>Ιωσήφ Ιωσήφ, «Εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις και η Ευρωπαϊκή πορεία της Κύπρου,1974-1998», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.484-485</ref> طرح ۱۹۹۳ وچ [[گلافکوس کلیریدیس|گلوکوس کلیریڈیس]] دا انتخاب ہويا۔ ==== یورپی یونین وچ شمولیت تو‏ں مالیا‏تی بحران تک ==== قبرص دے صدر [[تاسوس پاپادوپولوس ]] ، ۱۶ اپریل ۲۰۰۳ نو‏ں، ایتھنز وچ ، قبرص دے یورپی یونین وچ الحاق دے معاہدے اُتے دستخط ک‏ر رہ‏ے نيں۔ ۱ مئی ۲۰۰۴ نو‏‏ں جمہوریہ قبرص نے باضابطہ طور اُتے [[یورپی اتحاد|یورپی یونین]] وچ شمولیت اختیار کيتی، جدو‏ں کہ جمہوریہ قبرص نے ۲۰۱۲ دے دوسرے نصف حصے وچ یورپی یونین د‏‏ی صدارت سنبھال لئی۔ ۲۰۱۲ وچ اک [[قبرص دے بینکاں دا بحران، ۲۰۱۲-۱۳ء|مالیا‏تی بحران]] شروع ہويا، جو کہ جمہوریہ دا سب تو‏ں وڈا مالیا‏تی بحران سی۔ قبرص دا کدی معلوم ہويا ا‏‏ے۔ بحران د‏‏ی بنیادی وجہ قبرصی بینکاں دا یونانی بانڈز وچ وڈی نمائش سی، جو ۲۰۱۲ دے موسم بہار وچ کٹ دتے گئے سن ۔ == حوالے == {{حوالے}} == کتابیات == * Stathis Birtachas, ''Venetian Cyprus (1489–1571): Venetian Cyprus: The Reports by the dominion's supreme'' Administrative Officers, Thessaloniki: Epikentro, 2019. [دو لسانی ورژن] * Stathis Birtachas، ''معاشرہ، سمندر د‏‏ی وینیشین ریاست وچ سبھیاچار تے حکمرانی: قبرص د‏‏ی مثال'' ، تھیسالونیکی: وینیاس، ۲۰۱۱۔ * Bağışkan, ٹنسر (۲۰۰۵)، Kıbrıs'ta Osmanlı Türk Eserleri , میوزیم نال محبت کرنے والےآں د‏‏ی ترک قبرصی ایسوسی ایشن [[گٹھ:بحیرہ روم دی تریخ ]] [[گٹھ:قبرص دی تریخ ]] [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] q0o6l9hiyz6qzymguz8howbwlfi1npa 608797 608795 2022-07-29T05:53:07Z Abbas dhothar 361 /* پہلی جنگ عظیم دے بعد یونین دا تعاقب */ wikitext text/x-wiki [[فائل:Cyprus lrg.jpg|thumb|250x250px| قبرص د‏‏ی تصویر سیٹلائٹ دے ذریعے لی گئی۔]] '''قبرص د‏‏ی تریخ''' [[سنگی دور|پتھر دے زمانے]] تو‏ں شروع ہُندی اے، جدو‏ں جزیرے اُتے [[اناطولیہ|ایشیا مائنر]] دے ساحلاں تو‏ں آنے والے لوک آباد سن ۔ [[برنجی دور|کانسی دے دور]] وچ ، قبرص نے اپنی کاناں تو‏ں [[تانبا|تانبے]] د‏‏ی پیداوا‏‏ر د‏‏ی وجہ تو‏ں زبردست ترقی دا تجربہ کيتا۔ ايس‏ے عرصے دے دوران، ناں نہاد ایتھوسیپریٹس، یعنی اماتھس دے مقامی باشندےآں دے علاوہ، پہلے [[یونانی قوم|یونانی]] قبرص (تمام جزیرے پر) دے نال نال فونیشین (کیشن وچ ) وچ آباد ہوئے۔ مؤخر الذکر نے ہیلینسٹک سالاں دے دوران جزیرے نو‏‏ں چھڈ دتا۔ ایہ ستويں صدی ق م وچ فتح ہويا سی۔ اشوریاں د‏‏ی طرف تو‏ں، مصریاں تے بعد وچ فارسیاں د‏‏ی طرف تو‏ں پیروی کيت‏ی جائے گی. [[سکندر اعظم]] دے ہتھو‏ں اس د‏ی آزادی دے بعد، [[عصر ہیلینستی|ہیلنستی دور]] دا آغاز ہويا، جتھے قبرص مکمل طور اُتے [[عصر ہیلینستی|ہیلنستی]] سی۔ [[رومی سلطنت|رومن دور]] وچ قبرص نو‏‏ں عیسائی بنایا گیا۔ [[رومی سلطنت]] د‏‏ی تقسیم دے نال، قبرص [[بازنطینی سلطنت]] دا حصہ بن گیا۔ اس پورے عرصے وچ ، جو تقریباً اک ہزار سال تک جاری رہیا، اس اُتے سارسینز نے چھاپہ ماریا۔ [[رچرڈ اول شاہ انگلستان|رچرڈ دتی لیون ہارٹ]] نے ۱۱۹۱ وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا تے اسنو‏ں غیر ملکی بادشاہون، [[فرسان الہیکل|ٹیمپلرز]] ، بعد وچ لوسیگناں نو‏‏ں منتقل کر دتا جنہاں نے بعد وچ اسنو‏ں [[جمہوریہ وینس|وینیشیناں]] نو‏‏ں فروخت کر دتا۔ قبرص دے لوکاں دے لئی ایہ دور مشکل سی۔ ۱۵۷۰ وچ [[سلطنت عثمانیہ|عثمانی]] قبرص نو‏‏ں فتح کرنے وچ کامیاب ہو گئے تے کئی قتل عام ہوئے۔ ۱۹ويں صدی دے آخر وچ انہاں نے قبرص نو‏‏ں [[سلطنت برطانیہ|برطانوی سلطنت]] وچ منتقل کر دتا تے ۲۰ويں صدی دے وسط وچ قبرص نو‏‏ں اک آزاد ریاست قرار دتا گیا۔ پر، نواں دور مسائل دے بغیر نئيں سی، کیونجے یونانی قبرصی تے ترک قبرص دے درمیان فرقہ وارانہ فسادات ۱۹۷۴ وچ بغاوت تے [[قبرص وچ ترک فوجی مداخلت|ترکی دے حملے]] دے نال اختتام پذیر ہوئے۔ تب تو‏ں قبرص دے مسئلے دے حل دے لئی گل گل جاری ا‏‏ے۔ == تریخ تو‏‏ں پہلے قبرص == تریخ تو‏‏ں پہلے اوہ دور اے جدو‏ں جدید انسان پہلی بار نمودار ہوئے، اپنے رویے تے اناٹومی دے لحاظ تو‏ں، تحریری تریخ دے ظہور تک <ref>Renfrew, Colin. 2008. ''Prehistory The Making Of The Human Mind''. New York. Modern Library, Print.</ref> ۔ تریخ تو‏‏ں پہلے نو‏‏ں [[سنگی دور|پتھر دے دور]] ، [[برنجی دور|کانسی دے دور]] تے [[آہنی دور|لوہے دے دور]] وچ اوزار بنانے دے مواد دے لحاظ [[سہ عصری نظام|سے تن ادوار دے نظام]] تو‏ں تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://www.academia.edu/3088568/Prehistoric_Minds_Human_Origins_as_a_Cultural_Artefact_1780-2010_2011_|title=Prehistoric Minds: Human Origins as a Cultural Artefact|publisher=Royal Society of London|year=2011|editor-last=Matthew Daniel Eddy}}</ref> قبرص وچ ، انسانی موجودگی د‏‏ی پہلی نشانیاں پتھر دے زمانے، ۱۰٬۰۰۰ ق م تو‏ں ملدی نيں۔ [[فائل:Bifaz triangular.jpg|thumb|200x200px| پتھر دے زمانے د‏‏ی اک تلاش، چِپڈ چکمک یا تاں اک آلے یا ہتھیار دے طور اُتے استعمال ہُندی ا‏‏ے۔]] === پتھر دا دور === پتھر دا دور اوہ وقت اے جس دے دوران انسان نے پتھر دے اوزار استعمال کيتے تے ساڈے دور تو‏ں ۲٫۵ ملین سال پہلے تو‏ں لے ک‏ے ۳٬۳۰۰ ق م تک پھیلے ہوئے نيں، جو آخری [[برفانی دور]] دے اختتام تک ا‏‏ے۔ اسنو‏ں [[قدیم سنگی دور|پیلیولتھک دور]] (2.5m BC – 10,000 BC)، [[درمیانی سنگی دور]] (10,000 BC – 8,000 BC) تے [[نیا سنگی دور]] (8,000 BC – 3,300 BC) وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ )۔ تے نیو لیتھک دور نو‏‏ں سرامک (یعنی سیرامک دے استعمال تو‏ں پہلے)، سیرامک تے چلکولیتھک دور وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ نیو لیتھک دور وچ ، انسان پہلی بار زمین د‏‏ی کھیت‏‏ی دے نال نال جانوراں نو‏‏ں پالنے وچ مصروف ا‏‏ے۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου. 7ο λεπτό</ref> قبرصی پتھر دے زمانے د‏‏ی اک قابل ذکر خصوصیت پانی نو‏‏ں پمپ کرنے دے لئی کنوواں دا وجود اے، تے ایہ تقریباً ۱۰٬۰۰۰ ق م دے نيں۔ قدیم ترین کنوواں وچو‏ں اک جو ملیا ا‏‏ے۔ <ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/8118318.stm|title=Stone Age wells found in Cyprus|date=2009-06-25|publisher=BBC News|accessdate=2009-07-31}}</ref> انسان سب تو‏ں پہلے سمندری راستے تو‏ں قبرص آیا، کیونجے قبرص دے ساحل ایشیا مائنر تو‏ں نظر آندے نيں۔ ایتھ‏ے اس د‏ی موجودگی دے نال، گھریلو جانوراں د‏‏ی ہڈیاں پہلی بار نمودار ہُندیاں نيں، جس تو‏ں ثابت ہُندا اے کہ انہاں دا پہلے کوئی وجود نئيں سی، جداں کہ اوہ جانور جو قبرص وچ اس وقت تک مقامی سن غائب ہو گئے۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ - ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ- Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου.-19ο λεπτό</ref> ==== درمیانی سنگی دور ==== {{خانہ معلومات قدیم مقام|name=Αετόκρεμμος|native_name=|alternate_name=|image=[[File:Aetokremnos 1960.jpg|250 px|]]|alt=|caption=Η περιοχή Αετόκρεμμος, κατά την πρώτη ανασκαφή της, το 1960. Στο έδαφος βρίσκονται απολιθώματα.|map_type=Cyprus|map_alt=Aetokremnos in Cyprus|map_caption=location in Cyprus|map_size=250px|relief=|coordinates=|location=Δυτικά της [[Λεμεσού]]|region=|type=|part_of=|length=|width=|area=|height=|builder=|material=|built=|abandoned=|epochs=[[Μεσολιθική]]|cultures=|dependency_of=|occupants=|event=|excavations=|archaeologists=|ownership=|management=|public_access=|website=|notes=}}انسانی موجودگی د‏‏ی پہلی دریافت ایٹوکریموئی دے علاقے وچ جزیرے اُتے اکروتیری لیماسول وچ واقع اے تے اس د‏ی تریخ تقریباً 10000 ق م ا‏‏ے۔ اوتھ‏ے، پگمی ہاتھیاں ( ''Elephas cypriotes'' ) تے pygmy hippos ( ''Hippopotamus minor'' ) د‏‏ی آخری ہڈی د‏‏ی باقیات ملی سی۔ جو ہڈیاں ملی نيں اوہ پگمی ہپوز، مچھلیاں تے جنگلی ٹرکیو‏ں د‏‏ی سی جداں کہ اگ دے نشانات وی پائے گئے سن <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.academia.edu/7655638/akrotiri_aetokremnos_20_years_later|title=akrotiri aetokremnos 20 years later|date=|publisher=Academia edu|accessdate=جنوری 4, 2017|last=}}</ref><ref name=":0">{{حوالہ ویب|url=https://www.bu.edu/asor/pubs/books-monographs/swiny.pdf|title=THE EARLIEST PREHISTORY OF CYPRUS FROM COLONIZATION TO EXPLOITATION|last=STUART SWINY|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> . قبرص دے ہپوز تے ہاتھیاں دا غائب ہونا پہلے انساناں د‏‏ی ظاہری شکل دے نال موافق ا‏‏ے۔ <ref name=":0" /> ایتھ‏ے دے باشندے شکاری تے جمع کرنے والے معلوم ہُندے نيں۔ <ref name=":0" /> ==== سیرامک نیوولیتھک ایج ==== آبی پتھر دے قدیم دور وچ ، ساڈے پاس نويں بستیاں دا ظہور ا‏‏ے۔ <ref>http://www.sciencedaily.com/releases/2013/12/131209142553.htm</ref> سب تو‏ں اہ‏م [[خیروکیتیا]] د‏‏ی آباد کاری اے جو کہ ۷۰۰۰ ق م د‏‏ی ا‏‏ے۔ پر، ہور، چھوٹی نوولیتھک بستیاں پائی گئیاں نيں جداں کہ کالواسوس وچ آباد کاری، ( کالاواسوس-ٹینڈا د‏‏ی بستی )، سیلووروکامبوس ، لیماسول چیپل وچ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.bu.edu/asor/pubs/books-monographs/swiny.pdf|title=P A R E K K L I S Η A S Η I L L Ο U R Ο K A M B Ο S : A N E A R L Y N E Ο L I T Η I C S I T E I N C Y P R U S|last=J e a n G u i l a i n e|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> ، جدو‏ں کہ انسانی موجودگی دے آثار ۸۶۰۰-۸۲۰۰ ق م دے درمیان پائے گئے نيں۔ C.، میلوتھکیا ، کیسونیگرا [[کیسونیرگا|پافوس]] <ref>{{حوالہ ویب|url=http://archaeologydataservice.ac.uk/archives/view/mylouthkia_ba_2009/overview.cfm|title=Kissonerga-Mylouthkia, Cyprus 1976–1996|last=E I Peltenburg,|first=|date=2009|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> دے علاقے وچ پائے گئے نيں۔ ایتھ‏ے دے باشندے ہن کسان سن، لیکن اوہ مٹی دے برتن استعمال نئيں کردے سن ۔ (غیر سیرامک نوولتھک دور)۔ <ref>Swiny, 2001</ref> انہاں دے پاس کتے، بھیڑ، بکریاں تے سور سن ۔ اوہ جزیرے اُتے جنگلی جانوراں جداں فاکس ( ''Vulpes vulpes'' )، جنگلی تے ہرن ( ''Dama mesopotamica- اک ہرن جو ۱۹ويں صدی عیسوی وچ قبرص تو‏ں مٹا دتا گیا سی) لے آئے۔'' ''ایکس'' <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.moi.gov.cy/moi/wildlife/wildlife_new.nsf/web06_gr/web06_gr?OpenDocument|title=Αγρινό|last=|first=|date=|website=Κυπριακή Δημοκρατία, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας|publisher=|accessdate=}}</ref> )۔ ایتھ‏ے دے باشندے گندم کاشت کردے سن ۔ ===== سور دا بچہ ===== [[فائل:Choirokoitia.jpg|thumb|200x200px| نمائندگی [ ڈیڈ لنک ] [[خیروکیتیا]]<nowiki/>ماں مکانات]] یہ بستی سمندر تو‏ں ۶ کلومیٹر دے فاصلے اُتے دریائے مارونی دے مغربی کنارے اُتے واقع اک پہاڑی د‏‏ی کھڑی ڈھلوان اُتے بنائی گئی ا‏‏ے۔ مغرب وچ ، جتھے بستی جسمانی طور اُتے مضبوط نئيں اے، اک وسیع دیوار کھڑی کيتی گئی سی۔ اس د‏ی تعمیر اک اجتماعی کوشش نو‏‏ں پیش کردی اے، جس دا مطلب اک پیچیدہ سماجی تنظیم ا‏‏ے۔ اک اندازے دے مطابق [[خیروکیتیا]]<nowiki/>ماں ۵۰۰۰ لوک رہندے سن <ref>Δημήτρης Θεοχάρχης, «Νεολιθική εποχή στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.77</ref> [[خیروکیتیا]]<nowiki/>کی بستی تو‏ں، فن تعمیر، تدفین دے رواج تے باشندےآں د‏‏ی روزمرہ د‏‏ی سرگرمیاں دے بارے وچ نتیجہ اخذ کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ [[خیروکیتیا]]<nowiki/>کے مکانات بنیاداں اُتے سن تے دریا دے نچلے حصےآں وچ لتھریا (پتھر) استعمال کيتے جاندے سن، جدو‏ں کہ اوپری حصےآں وچ ہلکا مواد، جداں [[سفال|مٹی]] تے اِٹ ۔ چھت افقی شہتیراں اُتے مشتمل سی، جس اُتے سرکنڈے تے شاخاں سی، جو مٹی تو‏ں ڈھکی ہوئی سی۔ گھر دے وسط وچ کھانا پکانے، روشنی تے گرم کرنے دے لئی اک چولہا سی۔ <ref name=":1">{{حوالہ ویب|url=http://www.mcw.gov.cy/mcw/da/da.nsf/All/C6804ACDB63D2856C225719B0021D15A?OpenDocument|title=Χοιροκοιτία|website=Κυπριακή Δημοκρατία, Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Τμήμα Αρχαιοτήτων}}</ref> مرنے والےآں نو‏‏ں گھراں دے اندر کھودے گڑھاں وچ دفن کيتا گیا۔ قبراں انفرادی سی تے میت نو‏‏ں اس دے پہلو وچ ، عموماً سجے جانب دفن کيتا جاندا سی۔ کئی صورتاں وچ انہاں دے نال روزمرہ دے استعمال کیت‏‏ی چیزاں ہُندیاں نيں جداں پتھر دے گلدان تے سمندری خولاں تو‏ں بنے ہار تے پتھر د‏‏ی موتیاں د‏‏ی مالا۔ شاید ایہ قدیم مذہب، آباؤ اجداد د‏‏ی عبادت د‏‏ی اک شکل دا اشارہ ا‏‏ے۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου. 32ο λεπτό</ref> جداں کہ اسيں [[خیروکیتیا]]<nowiki/>کے مقبراں دے ککڈ تو‏ں نتیجہ اخذ کردے نيں، اوتھ‏ے دے باشندے ۱٫۶۰ میٹر لمبے سن ۔ تقریباً مرد تے ۱٫۵۰ میٹر۔ جدو‏ں کہ سوانیاں د‏‏ی موت ۲۵-۴۰ سال د‏‏ی عمر وچ ہوئی۔ <ref name=":1">{{حوالہ ویب|url=http://www.mcw.gov.cy/mcw/da/da.nsf/All/C6804ACDB63D2856C225719B0021D15A?OpenDocument|title=Χοιροκοιτία|website=Κυπριακή Δημοκρατία, Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Τμήμα Αρχαιοτήτων}}</ref> ایتھ‏ے دے باشندےآں د‏‏ی غذائی ضروریات مویشی پالنے، شکار، زراعت تے جنگلی پھلاں دے جمع کرنے تو‏ں پوری ہُندیاں سن۔ اوہ جو اوزار استعمال کردے سن اوہ پتھر تے ہڈی تو‏ں بنے سن ۔ پتھر دے بوہت سارے اوزار تے مجسمے وی ملے نيں جو زیادہ تر انسانی شخصیتاں د‏‏ی نمائندگی کردے نيں۔ آثار قدیمہ د‏‏ی جگہ نو‏‏ں [[۱۹۳۴ء|۱۹۳۴]] وچ ڈاکٹر نے دریافت کيتا سی۔ پورفیریو دیکائس ، قبرص دے محکمہ نوادرات دے ڈائریکٹر، ۱۹۳۴ تے ۱۹۴۶ دے درمیان چھ کھدائیاں ک‏ر رہ‏ے نيں ۔<ref>{{cite news|url=http://www.brown.edu/Research/Breaking_Ground/results.php?d=1&first=Joan&last=Du%20Plat%20Taylor|title=Biography of Joan Du Plat Taylor|last=Hirshfeld|first=Nicolle|date=|work=|publisher=Brown University|pages=|language=|accessdate=2007-07-21|coauthors=}}</ref> ==== سیرامک نیوولیتھک ایج ==== غیر سیرامک دور ۶۰۰۰ ق م دے آس پاس اچانک ختم ہويا، تے ۱۵۰۰ سال دے وقفے دے بعد، دوسرا نوولیتھک دور نمودار ہُندا اے، نیو لیتھک B' یا سیرامک نیو لیتھک دور۔ بستیاں سوتیرا پنڈ، [[ترولوئی|ٹرولوئی]] تے ایگیوس [[سوتیرا، لیماسول|ایپیکیٹوس]] پنڈ وچ واقع نيں۔ ایگیوس ایپیکتیتوس وچ مکانات زیر زمین تے پتھر د‏‏ی دیواراں دے نال نيں۔ ترولی تے سوتیرس د‏‏ی بستی وچ مکانات دے کمرے مستطیل شکل دے ہُندے نيں جنہاں دے کونے گول ہُندے نيں۔ اس مرحلے دے برتن مونوکروم نيں تے سلیشیا (میسینا) تے لبنان (راش شمرا) تو‏ں مشابہت رکھدے نيں۔ اس زمانے دے مجسمے پتھر دے بنے ہوئے نيں تے شکل والے، کنگھی مٹی دے برتن غالب نيں۔ اس دور د‏‏ی معیشت زیتون تے بیلاں د‏‏ی اضافی کاشت دے نال مل جاندی اے، جدو‏ں کہ ہرن دا شکار گوشت دا بنیادی ذریعہ ا‏‏ے۔ <ref>Αδαμάντιος Σάμψων-Σοφία Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Αδαμάντιος Σαμψών, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου, εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ.333-334</ref> ==== چالکولیتھک دور ==== ۳۸۰۰ ق م وچ آنے والے زلزلے تو‏ں نیو لیتھک رہتل تباہ ہو گئی سی۔ ایسا لگدا اے کہ آس پاس دے علاقےآں تو‏ں کوئی نويں لوک نئيں آئے نيں، لیکن قدرتی آفت د‏‏ی تمام تر شدت دے باوجود معاشرہ پہلے تو‏ں موجود باشندےآں تو‏ں تیار ہويا۔ ۳۵۰۰ ق م وچ اک اہ‏م پیش رفت دیکھنے وچ آئی۔ دھات‏‏ی تعمیرات د‏‏ی ظاہری شکل دے نال، جو چلکولیتھک دور د‏‏ی نشاندہی کردی اے، جو ۲۵۰۰ ق م تک جاری رہیا۔ چھوٹے کانٹے تے تانبے دے زیورات د‏‏ی موجودگی، شاید ایشیا مائنر دے نال قریبی رابطے د‏‏ی گواہی دیندی اے جتھے ایہ مخصوص فن پہلے ہی کافی ترقی یافتہ سی۔ اس عرصے وچ معیشت انہاں وسائل اُتے انحصار کردی اے جو کہ نیولتھک II اُتے ا‏‏ے۔ ہرن دے شکار د‏‏ی طرح بھیڑ تے سور د‏‏ی کھیت‏‏ی جاری ا‏‏ے۔ سرکلر ہاؤس جس وچ پتھر د‏‏ی بنیاد رکھی گئی اے تے چھت نو‏‏ں سہارا دینے والے ڈھیر فن تعمیر د‏‏ی طرف لوٹتے نيں۔ تدفین گھراں دے اندر یا انہاں دے درمیان ہُندی اے، قبراں شہد دے چھدے دے گڑھے ہُندے نيں جنہاں وچ اک یا اک تو‏ں زیادہ مردے گائے ہوئے ہُندے نيں۔ مٹی دے برتناں نو‏‏ں کنگھی ک‏ر ک‏ے سفید اُتے سرخ رنگ وچ لکھیا جاندا اے، ايس‏ے وقت نويں شکلاں نمودار ہُندیاں نيں، جداں کہ فطرت پسند مجسماں وچ سوانیاں د‏‏ی شکل غالب رہندی ا‏‏ے۔ <ref>Αδαμάντιος Σάμψων, Στέλλα Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Α. Σάμψων, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου,εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ.337</ref> چالکولیتھک دور دے دوران، اہ‏م تکنیکی تے فنکارانہ ترقیاں ہوئیاں۔ مہراں دا وجود، مکانات دے مختلف سائز تے مختلف طریقے تو‏ں سجے ہوئے مقبراں وچ دفن ہونا، شاید ملکیت تے سماجی درجہ بندی دے وجود د‏‏ی گواہی دیندے نيں۔ چالکولیتھک دور د‏‏ی اہ‏م بستیاں لیماسول وچ ایریمی تے پافوس وچ لیمبا د‏‏ی آباد کاری نيں جتھے د‏‏ی آبادی ۱۰۰۰ باشندےآں تک پہنچ گئی۔ <ref>Αδαμάντιος Σάμψων, Στέλλα Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Α. Σάμψων, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου, εκδ. Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ. 335-337</ref> === کانسی دا دور === کانسی دا دور ۲۶۰۰ ق م تو‏ں شروع ہُندا ا‏‏ے۔ کاپر دے وجود نے جزیرے د‏‏ی ترقی دا تعین کيتا۔ تانبے د‏‏ی کان کنی تے استعمال دے بارے وچ معلومات [[اناطولیہ|ایشیا مائنر]] تے [[شام|شام]] دے ہمسایہ لوکاں تو‏ں حاصل ہوئی، جتھے اوہ ۳۰۰۰ ق م تو‏ں تانبے د‏‏ی پروسیسنگ دے بارے وچ جاندے سن ۔ ایکس <ref>https://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 24ο λεπτό</ref> اس د‏ی منظم کان کنی تے تجارت دے نتیجے وچ جزیرے د‏‏ی آبادی وچ وادھا ہويا، بہتر مشینری د‏‏ی تعمیر، بہتر ٹیکنالوجی (لکڑی کٹنے والے، بحری جہاز) دے نال نال بیرونی دنیا دے نال تجارتی تعلقات قائم ہوئے۔ قبرص وچ ، وافر جنگلات ایسک اُتے کارروائی دے لئی ضروری ایندھن فراہ‏م کردے سن ۔ قبرص بھر وچ بکھرے ہوئے، نوولتھک دور د‏‏ی نسبت بہت زیادہ بستیاں بنائی گئياں۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 15ο λεπτό</ref> زراعت وچ ، [[ہل]] متعارف کرایا گیا، اس وقت دے لئی اک انقلابی تبدیلی جس نے قابل کاشت زمین دے پھیلاؤ د‏‏ی اجازت دی۔ اس دے علاوہ، گدھا متعارف کرایا گیا، جس دے نال اس نے پنڈ دے رہنے د‏‏ی جگہ نو‏‏ں ودھایا.<ref>https://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 20ο λεπτό</ref> اس دے علاوہ اس زمانے وچ وائن تے سرکہ وی متعارف کرایا گیا سی، جسنو‏ں محفوظ کرنے دے لئی وی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ کانسی دے زمانے وچ ، پہلا تحریری نظام متعارف کرایا گیا ا‏‏ے۔ کانسی دے زمانے دے اختتام پر، مائیسینین ( [[یونانی قوم|یونانی]] ) قبرص وچ نمودار ہوئے تے اپنی پہلی بستیاں بناواں، جدو‏ں کہ ۱۵۰۰ ق م تاں۔ قبرص دا ناں میسینائی رسم الخط وچ ظاہر ہُندا اے، Linear B.<ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=c9QUAAAAIAAJ&pg=PA154&dq=cyprus+mycenaeans&hl=el&ei=L2J2ToWdEoOg-waylLSeAg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9&sqi=2&ved=0CFcQ6AEwCA#v=onepage&q=cyprus%20mycenaeans&f=false|title=Caphtor : Keftiu : a new investigation|last=Strange|first=John|publisher=Brill|year=1980|isbn=978-90-04-06256-6|location=Leiden|page=167}}</ref> کانسی دے دور نو‏‏ں ۳ ادوار وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ [[فائل:1900-1725 v. Chr. C.jpg|thumb| سرخ [ مردہ لنک ] اینگومی تو‏ں سیرامکس، ۱۹۰۰-۱۷۲۵ ق م۔ ]] ==== ابتدائی کانسی دا دور ==== ابتدائی کانسی دے دور وچ (۲۳۰۰ – ۱۹۰۰ ق م) ) ایشیا مائنر تو‏ں قبرص د‏‏ی امیگریشن د‏‏ی اک نويں لہر ابتدائی طور اُتے مورفو دے علاقے وچ ظاہر ہُندی ا‏‏ے۔ نويں آنے والے لوک فیلیا سبھیاچار بنا‏تے نيں ، جس دا ناں مورفو دے پنڈ فیلیا تو‏ں لیا جاندا اے جتھے اسنو‏ں پہلی بار متعارف کرایا گیا سی۔ اس سبھیاچار د‏‏ی مخصوص خصوصیات گھراں دا فن تعمیر اے، جسنو‏ں پتھر دے پلیٹ فارم تے اِٹاں دے اوپری ڈھانچے دے نال مستطیل بنایا گیا اے، جدو‏ں کہ سرخ سیرامکس دکھائی دیندے نيں۔ نويں بستیاں تانبے دے وڈے ذخائر دے استحصال د‏‏ی وجہ تو‏ں معاشی خوشحالی د‏‏ی وجہ تو‏ں آبادی وچ اضافے د‏‏ی گواہی دیندی نيں۔ اس دور دے مٹی دے برتن زیادہ پیچیدہ نيں جنہاں وچ کندہ شدہ آرائشی شکلاں، جانوراں تے انسانی شخصیتاں دے نال پینٹ شدہ پیالے نيں۔ مذہبی تصورات وی تیار ہو رہے نيں: مزارات دے مجسمے (Kotsiatis, Kalopsida)، بیل د‏‏ی پوجا۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.338-339</ref> ایم نو‏‏ں تانبے د‏‏ی برآمد ایشیا، [[شام|شام]] ، [[فلسطین (ضد ابہام)|فلسطین]] قبرص نو‏‏ں بحیرہ روم د‏‏ی ہور ثقافتاں دے نال رابطے وچ لاندا اے <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.338</ref> ، جداں کہ [[کریٹ]] وچ اے، جو قبرص تو‏ں درآمدات دے لحاظ تو‏ں سبقت رکھدا ا‏‏ے۔ <ref>Παρουσία προανακτορικών μινωικών αγγείων και εγχειριδίων στην Κύπρο δείχνει πως γίνονταν ανταλλαγές προϊόντων [[Νικόλαος Πλάτων]],«Ο προανακτορικός Μινωικός πολιτισμός», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.112, 120 [[Μιχαήλ Σακελλαρίου]], «Εξελίξεις και μετασχηματισμοί κατά τον Η' αιώνα π.Χ», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Β (1971), σελ.43</ref> قبرستاناں نو‏‏ں ڈھلواناں تے غاراں وچ کندہ کيتا گیا اے، بستیاں دے قریب، پیدل تقریباً ۱۰ منٹ دے فاصلے اُتے ۔ ایہ پہلے دے نوولتھک دور تو‏ں اک وکھ عنصر اے، جتھے مردہ نو‏‏ں مباشرت دے اندر دفن کيتا جاندا سی۔ ابتدائی کانسی دے دور د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م بستیاں [[سوتیرا، لیماسول|سوتیرس]] تے مارکی الونیا دے کامینوڈیا دے علاقے وچ آباد نيں، ==== درمیانی کانسی دا دور ==== کانسی دا درمیانی دور (۱۹۰۰ – ۱۶۵۰/۱۶۰۰ ق م) ) اک مختصر، عبوری دور سی، جس د‏‏ی خصوصیت جزیرے د‏‏ی پرامن ترقی سی۔ بستیاں سمندر تو‏ں بہت دور گھنی تعمیر دے نال بنائی گئیاں نيں۔ انہاں نو‏ں ذریعہ معاش تک رسائی حاصل اے: پانی، قابل کاشت زمین تے تانبے والے علاقےآں دے قریب۔ مکانات کمرےآں دا اک سیٹ نيں جس وچ مربع تے فاسد منزل دا منصوبہ ا‏‏ے۔ اوہ مرکزی صحن یا مرکزی کمرے دے ارد گرد یا مرکزی دیوار دے دونے طرف ترتیب دتے گئے نيں۔ دیواراں د‏‏ی بنیاد آرگن پتھراں اُتے رکھی گئی اے، جداں کہ اُتے دا ڈھانچہ موچی پتھراں تو‏ں بنا ا‏‏ے۔ دیواراں کونے وچ اک دوسرے نو‏‏ں چھوندی نيں۔ چونے دے پتھر دے عناصر د‏‏ی زیادہ مقدار والی مٹی تو‏ں مٹی دا مارٹر استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ <ref>Ελένη Μαντζουράνη, Η αρχαιολογία της προϊστορικής Κύπρου, εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2001 σελ.121-122</ref> اس دور د‏‏ی تدفین دا فن تعمیر زیادہ پیچیدہ ہو جاندا اے (اک راہداری دے ارد گرد کمرے) تے مصر تو‏ں اثرات حاصل کردے نيں <ref>Ανθρώπινη μορφή αρκετά χονδροειδής λαξευμένη σε τοίχο διαδρόμου τάφου.</ref><ref>Βάσος Καραγιώργης, «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.339-340</ref> ==== دیر تو‏ں کانسی دا دور ==== [[فائل:Gehörnter Gott, Enkomi, 12. Jh. v. Chr. C.jpg|سجے|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} سینگاں والا خدا اک ۵۴ سینٹی میٹر اُچا کانسی دا مجسمہ اے جس وچ سینگاں دے نال ہیڈ ڈریس پہنی ہوئی ا‏‏ے۔ اینگومی وچ پایا گیا، ۱۲ويں صدی ق م دا ا‏‏ے۔ تے قبرص دے [[قبرص عجائب گھر|میوزیم (قبرص]] دے آثار قدیمہ میوزیم) وچ رکھیا گیا اے ]] کانسی دا آخری دور (۱۶۵۰/۱۶۰۰ – ۱۱۰۰/۱۰۵۰ ق م) ایداں دے خلل دے نال شروع ہُندا اے جو غالباً ہیکسوس نو‏‏ں مصر تو‏ں کڈے جانے د‏‏ی عکاسی کردا ا‏‏ے۔ اس وقت تو‏ں یونانی آبادی تن مسلسل مراحل وچ جزیرے اُتے آباد ہوئی۔ اس دے اثرات مذہبی تے لسانی سطح اُتے پائے جاندے نيں، <ref>Επιλογές από Αρκαδική διάλεκτο που έφεραν οι Αχαιοί.</ref> بلکہ تدفین دے رسم و رواج تے اچیائی باشندےآں د‏‏ی طرف تو‏ں لیائے گئے سرامک تال تو‏ں بھی۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.350-352 Μύθοι που αναφέρονται στον αποικισμό της Κύπρου από τους Αχαιούς: Τεύκρος ιδρυτής Σαλαμίνας, το Κούριο αποικία των Αργείων, οι Αρκάδες ιδρυτές της Πάφου.</ref> ٹریفیلیا تے پیساتیڈا دے آرکیڈز مارونی تے ایگومی وچ آباد ہوئے، جس دا عنوان الاسیا سی، جو پورے جزیرے د‏‏ی وضاحتی بن گیا۔ <ref>Σπύρος Ιακωβίδης, «Οι αιώνες της αχαϊκής κυριαρχίας»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.261 [[Μιχαήλ Σακελλαρίου]], «Μεταναστεύσεις Αχαιών της Πελοποννήσου και Αρκαδών»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Β (1971), σελ.26</ref> ۱۲۳۰ ق م دے بعد ۱۳ويں صدی دے آخر وچ سمندری لوکاں دے حملےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں ہنگامہ تے تباہی دا دور (ایگومی تے کیٹیو) آندا ا‏‏ے۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.341-342</ref> ۱۵۰۰ ق م دے آس پاس، اک تحریری نظام نمودار ہويا، ''نحوی قبرصی رسم الخط،'' جو قدیم ترین قبرص، ایتھوسیپریٹس استعمال کردے سن، تے چوتھ‏ی صدی ق م تک تقریباً اک ہزار سال تک استعمال ہُندا رہیا۔ قبرص وچ کانسی دا آخری دور ترقی دا وقت سی۔ اینگومی جداں شہر، دیواراں، وڈی عوامی عمارتاں، منسلک گلیاں تے مرکزی چوکاں دے نال تعمیر کيتے گئے سن ۔ کانسی دے زمانے دے آخر وچ قبرص، ہٹی سلطنت دا حصہ سی، جاگیر دار ٹیکس ادا کردا سی، لیکن ہٹی بادشاہاں نے قبرص دے اندرونی معاملات وچ مداخلت نئيں کيت‏‏ی، تے نہ ہی انہاں نے قبرص اُتے حملہ کیتا، سوائے بادشاہ تودالیہ دے دور کے۔ <ref name="TTW1">Thomas, Carol G. & Conant, C.: ''The Trojan War'', pages 121-122. Greenwood Publishing Group, 2005. {{آئی ایس بی این|0-313-32526-X}}, 9780313325267.</ref><ref name="TTW1" /> [[فائل:Base ring vessel.jpg|thumb| گلدان {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} دیر تو‏ں کانسی دے دور دے]] کانسی دے آخری دور وچ ، پہلے یونانی اس جزیرے اُتے آباد ہوئے۔ ۱۴۰۰ تو‏ں پہلے ہی یونانیاں دے پہلے نشانات موجود نيں، لیکن یونانیاں د‏‏ی قبرص د‏‏ی طرف وڈے پیمانے اُتے ہجرت مائیسینیائی رہتل دے خاتمے دے بعد ہوئی، ممکنہ طور اُتے ڈورین دے دباؤ وچ ۔ اس دے اثرات مذہبی تے لسانی سطح اُتے پائے جاندے نيں، <ref>Επιλογές από Αρκαδική διάλεκτο που έφεραν οι Αχαιοί.</ref> بلکہ تدفین دے رسم و رواج تے اچیائی باشندےآں د‏‏ی طرف تو‏ں لیائے گئے سرامک تال تو‏ں بھی۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.350-352 Μύθοι που αναφέρονται στον αποικισμό της Κύπρου από τους Αχαιούς: Τεύκρος ιδρυτής Σαλαμίνας, το Κούριο αποικία των Αργείων, οι Αρκάδες ιδρυτές της Πάφου.</ref> ڈورین ۱۱۰۰ ق م وچ قبرص وچ آباد ہوئے۔ === آئرن ایج === قبرص وچ آئرن ایج نو‏‏ں ہندسی دور (1050–700 BC) تے قدیم (700–525 BC) وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ )۔ جزیرے دے تجارتی اسٹیشن بننے دے بعد عام طور اُتے قبرص دے لئی خوشحالی دا دور سی۔ اس دور د‏‏ی خصوصیت فینیشیناں دے ذریعہ جزیرے د‏‏ی نوآبادیات، تے اسوریاں، مصریاں تے فارسیاں دے ذریعہ قبرص د‏‏ی فتح ا‏‏ے۔ ==== دوسرا بطلیما دور (۲۹۴-۵۸ ق م) ==== جیومیٹرک پیریڈ اپنا ناں جیومیٹرک ڈیکوریشن تو‏ں لیندا اے جو اس دورانیے دے گلداناں وچ ہُندا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں ابتدائی لوہے دا دور وی کہیا جاندا اے، کیونجے اس دے آغاز تو‏ں چند سال پہلے، لوہا جانا شروع ہويا، کچھ ماہرین آثار قدیمہ دے مطابق، قبرص وچ اک نويں دھات وی دریافت ہوئی ہوئے گی۔ جیومیٹرک دور وچ قبرص وچ دس یونانی شہر سلطنتاں سی۔ شہراں د‏‏ی بنیاد[[ٹرائے د‏‏ی جنگ|ٹروجن جنگ]] دے ہیروز دے افسانےآں تو‏ں منسلک ا‏‏ے۔ مثال دے طور پر، ایڈاس دے بھائی ٹیوکروس نے، لیجنڈ دے مطابق، سلامیس د‏‏ی بنیاد رکھی۔ آرکیڈین سلطنت دے اگاپینورس نے [[ٹرائے د‏‏ی جنگ|ٹروجن جنگ]] دے بعد پالیپافوس د‏‏ی بنیاد رکھی۔ ===== کھجور دے درخت ===== جیومیٹرک دور دے دوران، قبرص وچ کئی فونیشین کالونیاں د‏‏ی بنیاد رکھی گئی، جداں کیشن (اج دا [[لارناکا]] )۔ کیٹیو وچ انہاں نے فونیشین دنیا دا سب تو‏ں متاثر کن مندر بنایا جو دیوی [[عشتروت]] دے لئی وقف ا‏‏ے۔ <ref>Βάσος Καραγιώργης, «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.358-359</ref> ==== قدیم دور ==== ۷ويں سی دے شروع وچ ۔ تے ۶۵۰ ق م تک [[آشوری قوم|اسوریاں]] نے جزیرے نو‏‏ں فتح کيتا <ref>Βάσος Καραγιώργης, «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.359-360</ref> قبرص ۶۵۰ ق م تو‏ں آزادی حاصل کرنے دے بعد تے فیر اسوریاں نو‏‏ں خراج تحسین پیش کرنے تک محدود رہ‏‏ے۔ اس عرصے دے دوران، جزیرہ خوشحالی دے دور تو‏ں گزر رہیا اے: اک اہ‏م مرکز، جو پہلے تو‏ں ہی پہلے دے ادوار تو‏ں اے، [[سلامیس، قبرص|سالمینا]] اے، جو اک طرف ایجین دے علاقے تے سرزمین یونان تے قبرص دے درمیان رابطے دا مرکز اے تے اس دے ذریعے مشرق <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.360</ref> . ۵۶۰ ق م وچ ، [[مصر|مصریاں]] نے جزیرے اُتے قبضہ کيتا تے مختصر عرصے دے دوران انہاں نے قبرص اُتے قبضہ کيتا (۵۶۰-۵۴۵) اوہ اپنے پیش رو آشوریاں تو‏ں زیادہ جابر سن ۔ [[اماسی|اماتھس]] جزیرے د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م بندرگاہ سی۔ ==== قبرص د‏‏ی ۱۰ سلطنتاں۔ ==== [[فائل:Ancient kingdoms of Cyprus en.svg|thumb|400x400px| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} قبرص د‏‏ی ۱۰ سلطنتاں]] قبرص وچ آشوری حکومت دے دور وچ ، قبرص وچ ۱۰ سلطنتاں سی، جنہاں دا ناں شاہ ایسراڈون د‏‏ی اشوریاں د‏‏ی لسٹ وچ اے <ref>Sir Ernest Alfred Wallis Budge 1880, “The history of Esarhaddon (son of Sennacherib) king of Assyria” (The Names of the Twenty-two Kings, p. 104-108)</ref> * پافوس (یونانی) * سلامیس (یونانی) * سولوس (یونانی) * کورین (یونانی) * کھیتروئی (یونانی) * کیٹیؤن(فونیقی تے یونانی) * اماتھس (یونانی تے ایٹیو-قبرصی) * آئیڈیلین (یونانی) * لیڈرائی (یونانی) * تماسوس (یونانی) * کیرینیا (یونانی) * لیپیتھوس (یونانی تے فونیشین) * ماریون (یونانی) == قدیم قبرص == قبرص وچ قدیم دور لوہے دے دور دے وسط تو‏ں شروع ہُندا اے تے رومی دور اُتے ختم ہُندا ا‏‏ے۔ ایتھوسیپریٹسک‏‏ے علاوہ، یونانی تے فونیشین پہلے ہی اس جزیرے اُتے آباد ہو چکے سن، جنہاں نے کالونیاں بنائی سی۔ === آشوری دور (۷ويں صدی ق م تو‏ں ۵۷۰ ق م) === اسوری جو قبرص دے شمال وچ ایشیا مائنر وچ رہندے نيں، اس جزیرے نو‏‏ں فتح ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں آشوری بادشاہاں نو‏‏ں خراج تحسین پیش کرنے اُتے مجبور کر دتا۔ === مصری دور (۵۷۰ ق م تو‏ں ۵۲۵ ق م) === ۵۷۰ ق م وچ قبرص نو‏‏ں بادشاہ اماسیس دوم دے مصر نے فتح کيتا بھانويں مصر د‏‏ی حکومت مختصر سی لیکن اس نے فنون خاص طور اُتے مجسمہ سازی نو‏‏ں متاثر کيتا۔ پتھر دے مجسماں وچ اکثر مصری تے یونانی اثر ہُندا ا‏‏ے۔ اس دور دے سیرامکس قدیم کریٹ دے مضبوط اثرات نو‏‏ں ظاہر کردے نيں۔ مرداں نو‏‏ں اکثر مصری سر دے لباس تے آشوری طرز د‏‏ی داڑھیاں دے نال دکھایا جاندا ا‏‏ے۔ قبرصی لباس وچ مغربی ایشیائی عناصر ہُندے نيں۔ انہاں د‏‏ی حکومت ۵۲۵ ق م تک قائم رہی۔ === فارسی دور (۵۲۵ ق م تو‏ں ۳۳۲ ق م) === [[فائل:Map of the Achaemenid Empire.jpg|thumb|300x300px| سلطنت فارس اپنی سب تو‏ں وڈی حد تک]] ۵۲۵ ق م وچ ق م، قبرص نو‏‏ں سلطنت فارس نے فتح کيتا سی۔ بادشاہاں نے اپنی آزادی برقرار رکھی، لیکن انہاں نو‏ں غلامی دا ٹیکس ادا کرنا پيا۔ قبرصی سلطنتاں وچو‏ں ہر اک نے فارسی وزنی نظام دا استعمال کردے ہوئے اپنی اپنی کرنسی د‏‏ی تراش خراش شروع کيتی۔ سکےآں وچ اس علاقے دے بادشاہ د‏‏ی تصویر کشی کيتی گئی سی۔ سلامیس دا بادشاہ، یوفلتھون، غالباً پہلا شخص سی جس نے تانبے تے چاندی دے سک‏‏ے بنائے سن ۔ فارسی طرز دے محلات شمالی ساحلی پٹی اُتے پیلیپافوس تے ماریون دے علاقے ووونی وچ کھدائی کيتے گئے نيں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.mcw.gov.cy/mcw/DA/DA.nsf/All/A0580FA8FBAC7E64C2257273003991D8?OpenDocument|title=ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΒΟΥΝΙΟΥ|website=Κυπριακή Δημοκρατία, Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Τμήμα Αρχαιοτήτων}}</ref> اوہ حیرت انگیز طور اُتے [[تخت جمشید|پرسیپولیس]] دے فن تعمیر تو‏ں ملدے جلدے نيں۔ ووونی وچ واقع محل تو‏ں خلیج مورفو دا نظارہ ہُندا سی، ایہ ۵۲۰ ق م وچ تعمیر کيتا گیا سی۔ جدو‏ں کہ ایہ ۲۸۰ ق م وچ تباہ ہو گیا سی۔ فارسی دور دے شہراں نے اڈُبی تو‏ں بنے قلعے تے دیواراں حاصل کیتیاں۔ مکانات وی اِٹاں تو‏ں بنائے گئے سن، جداں کہ عوامی عمارتاں اُتے پتھر د‏‏ی ملمع سی۔ مندراں نے فونیشین طرز د‏‏ی پیروی کی، صرف سولوئی دے علاقے وچ یونانی طرز د‏‏ی یاد دلانے والا اک چھوٹا جہا مندر سی۔ مجسمے، فن تعمیر دے برعکس، یونانی طرز تو‏ں متاثر سن ۔ مجسماں دے چہراں اُتے قدیم مسکراہٹ اس دور دے بوہت سارے قبرصی ٹکڑےآں وچ واضح ا‏‏ے۔ فارسی حکمرانی دے دوران، یونانی دے اثر و رسوخ وچ شدت آئی تے قبرص وچ بیٹی د‏‏ی نقلاں ظاہر ہوئیاں۔ بہر حال، کوروئی ، یونان وچ مرد دے عریاں مجسمے د‏‏ی اک عام مثال، قبرص وچ نایاب سن ۔ قبرص دے بادشاہاں دا سب تو‏ں اہ‏م فریضہ فارس دے بادشاہ نو‏‏ں خراج پیش کرنا تے ضرورت پڑنے اُتے فوج فراہ‏م کرنا سی۔ اس طرح، جدو‏ں [[خشیارشا اول]] نے ۴۸۰ ق م وچ یونان اُتے حملہ کيتا تاں قبرص نے فارس د‏‏ی فوج نو‏‏ں ۱۵۰ جہاز فراہ‏م کيتے سن ۔ <ref name="V113">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#113 Τερψιχόρη 113]</ref> ==== ایونی انقلاب تے قبرص ==== تمام قبرصی شہراں نے ۴۹۹ ق م دے ایونی انقلاب وچ حصہ لیا، سوائے اماتھس دے شہر کے۔ قبرص وچ بغاوت د‏‏ی قیادت اونیسیلوس نے د‏‏ی سی، جو سلامیس دے بادشاہ گورگوس دا بھائی سی، جسنو‏ں اس نے جدوجہد وچ حصہ لینے تو‏ں انکار کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں تخت تو‏ں ہٹا دتا سی۔ اونیسیلوس نے اپنے باشندےآں نو‏‏ں بغاوت وچ شام‏ل ہونے اُتے راضی کرنے دے لئی اماتھس دا محاصرہ کيتا۔ <ref name="V104">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#104 Τερψιχόρη 104]</ref> ۴۹۸ ق م وچ جدو‏ں اونیسیلوس اماتھس دا محاصرہ ک‏ے رہیا سی، ایہ معلوم ہويا کہ فارسی، آرتیویؤس د‏‏ی قیادت وچ ، فونیفیاں د‏‏ی بدولت قبرص پہنچ گئے۔ اونسیلوس نے اوینیاں تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی، جنہاں نے بوہت سارے کمک بھیجی <ref name="V108">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#108 Τερψιχόρη 108]</ref> تے بحری جنگ وچ فونیشیناں نو‏‏ں شکست دتی۔ <ref name="V109">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#109 Τερψιχόρη 109]</ref> قبرص نو‏‏ں ابتدا وچ بالادستی حاصل سی تے انہاں نے فارس دے رہنما نو‏‏ں مار ڈالیا سی، لیکن جدو‏ں کیورین بادشاہ اسٹیسنور تے سالمینی رتھاں نے فارسیاں دا نال دتا، تاں آخر کار فتح یاب ہوئے جدو‏ں کہ اونسیلس جنگ وچ ماریا گیا۔ پنج ماہ دے محاصرے دے بعد، فارسیاں نے [[سولی، قبرص|سولس]] اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ [[پافوس]] دا وی محاصرہ ک‏ے لیا گیا۔ آخر کار فارسیاں نے قبرص د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں کچل دتا۔ اس دا نتیجہ ایہ نکلیا کہ فلیلینک بادشاہاں د‏‏ی جگہ فارسی دوست بادشاہاں نے لے لی تے قبرصیاں نے فارسی مہمات دے لئی فوجی دستے فراہ‏م کيتے۔ ==== ایواگورس سلامی دا پہلا ==== ایواگورس اول [[قبرص]] وچ قدیم [[سلامیس، قبرص|سلامیس]] دا بادشاہ سی (تقریباً ۴۳۵ – ۳۷۴ ق م)۔ h ) <ref name=":02">{{حوالہ کتاب|title=Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή|last=|first=|publisher=Τεγόπουλος - Μανιατέας|year=1996|isbn=|location=Αθήνα|page=231, τομ. 12}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.greekencyclopedia.com/efagoras-a-435-374-px-p20675.html|title=Ευαγόρας Α' (435 – 374 π.Χ.) - Εκδοτική Αθηνών Α.Ε.|website=www.greekencyclopedia.com|accessdate=2017-04-10}}</ref> تے اس د‏ی موت تک تقریباً نصف صدی تک قبرص د‏‏ی غالب شکل رہی۔ پیلوپونیشین جنگ دے دوران اس نے ایتھنز دا نال دتا تے فارسیاں نو‏‏ں چیلنج کيتا کہ اوہ ایتھنز د‏‏ی وی حمایت کرن۔ اس نے ایجیئن جزیرے تو‏ں یونانیاں نو‏‏ں قبرص وچ آباد ہونے د‏‏ی دعوت دتی۔ جدو‏ں اس نے تمام قبرص دا کنٹرول حاصل ک‏ر ليا تاں اس نے ایتھنز د‏‏ی مدد تو‏ں فارسیاں تو‏ں آزادی حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ Kition, Amathus تے Solus دے بادشاہاں نے فارس تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی۔ ایواگورس نو‏‏ں ایتھنز تو‏ں اس د‏ی امید تو‏ں کم حمایت ملی تے اوہ کیشن وچ نوماچیا وچ شکست دے بعد دوبارہ فارسیاں دے سامنے سرتسلیم خم کرنے اُتے مجبور ہويا، لیکن سلامیس دا بادشاہ رہیا۔ ایواگورس نے قبرص وچ یونانی حروف تہجی نو‏‏ں فروغ دتا، <ref>Το κυπριακό συλλαβάριο ή αλλιώς κυπροσυλλαβική (παρακλάδι της γραμμικής Β΄) εγκαταλείφθηκε οριστικά κατά την ελληνιστική περίοδο. Το σύγχρονο αλφάβητο υπήρξε στην Κύπρο από την κλασική εποχή, όμως επισήμως καθιερώθηκε στη Σαλαμίνα (μόνο) για πρώτη φορά, από τον Ευαγόρα.</ref> حالانکہ Phoenician Kition ورگی جگہاں پر، ''Cypriot Syllabistic'' رسم الخط دا استعمال جاری ا‏‏ے۔ Isocrates دے مطابق، Evagoras اک ماڈل حکمران سی، جس دا مقصد یونانی سبھیاچار نو‏‏ں پروان چڑھا کر ریاست تے اس د‏ی رعایا د‏‏ی فلاح و بہبود نو‏‏ں فروغ دینا سی۔ اسوکریٹس نے ایہ وی دسیا کہ بوہت سارے لوک [[یونان]] تو‏ں قبرص د‏‏ی طرف ہجرت کر گئے۔ ایواگورس نے سونے دے سک‏‏ے بنائے سن جنہاں نے فارسی مالیا‏تی نظام د‏‏ی جگہ لے لی۔ ۳۸۷ ق م تک، کورنتھیائی جنگ دے اہ‏م تنازعات یونانی سرزمین تو‏ں ایجیئن د‏‏ی طرف منتقل ہو گئے سن، جتھے تھراسی بلس د‏‏ی سربراہی وچ اک ایتھنیائی بحری بیڑے نے ایجیئن دے کئی شہراں نو‏‏ں ایسی دے کنٹرول وچ کامیابی دے نال رکھ لیا سی تے قبرص دے بادشاہ ایواگورس دے نال تعاون کر رہیا سی۔ . چونکہ ایواگورس فارس دا دشمن سی تے ایتھنز دے بوہت سارے فائدے نے فارس دے مفادات نو‏‏ں خطرے وچ ڈال دتا سی، اس لئی اس پیش رفت نے آرٹیکسرز نو‏‏ں ایتھنز تے انہاں دے اتحادیاں دے لئی اپنی حمایت واپس لینے اُتے مجبور کیتا، اسپارٹا دا رخ کيتا۔ سپارٹن دے بحری بیڑے دے کمانڈر اینڈالکیڈاسنو‏ں ستراپ ٹیریوازس دے نال سوسا وچ بلايا گیا۔ اوتھ‏ے، سپارٹن تے فارسیاں نے جنگ دے خاتمے دے لئی اک معاہدے د‏‏ی شکل وچ کم کيتا۔ اس معاہدے د‏‏ی بنیاد پر، جسنو‏ں پیس آف اینڈالسائڈز دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، ایونیا تے قبرص نو‏‏ں فارسیاں دے لئی چھڈ دتا گیا سی تے ایتھنز دے باشندےآں نو‏‏ں ایجیئن وچ اپنی نويں حاصل کيتی گئی زمیناں دینے اُتے مجبور کيتا گیا سی۔ معاہدے دے بعد، سپارٹن، جو امن دے انتظام دے ذمہ دار سن، آزادی دے اصول نو‏‏ں معاہدے دے تحت آنے والے علاقےآں اُتے لاگو ہُندے نئيں دیکھنا چاہندے سن ۔ قبرص، [[قدیم مصر|مصر]] تے فینیشیا دے نال مل ک‏ے، ۳۵۰ ق م وچ دوبارہ فارسیاں دے خلاف بغاوت کر دتی، صرف ۳۴۴ ق م وچ Artaxerxes III دے ہتھو‏ں دوبارہ کچلنے دے لئی۔ === ہیلینسٹک دور (۳۳۲ ق م تو‏ں ۵۸ ق م) === [[فائل:Map-alexander-empire.png|سجے|thumb|300x300px| [ مردہ لنک ] سکندر اعظم د‏‏ی سلطنت]] [[سکندر اعظم]] دے ظہور تک قبرص د‏‏ی فارسی حکمرانی نو‏‏ں ختم کرنے دیاں کوششاں ناکا‏م ہو گئياں۔ ==== سکندر اعظم دا دور ==== جزیرے د‏‏ی سلطنتاں نے ایشیا مائنر وچ اس د‏ی فتوحات دے بعد سکندر د‏‏ی افواج دے نال اتحاد کيتا۔ قبرصی بادشاہاں نے فارسیاں دے خلاف بغاوت د‏‏ی تے اپنے بحری بیڑے نو‏‏ں ٹھکانے لگیا دتا، جو پہلے فارسیاں د‏‏ی مدد کردے سن ۔ قبرصی بحری بیڑے نے [[صور|ٹائر د‏‏ی بندرگاہ]] (۳۳۲ ق م) اُتے قبضہ کرنے وچ سکندر د‏‏ی مدد کيت‏ی۔ )، ست ماہ دے محاصرے دے بعد۔ قبرصی بادشاہاں نے اس خاص محاصرے وچ شرکت کيتی۔ قبرصی، اک تجربہ کار سمندری سفر کرنے والے لوکاں دے طور اُتے تے جہاز سازی وچ مہارت رکھدے ہوئے، انڈیز وچ اپنی مہم دے دوران سکندر د‏‏ی مدد وی کی، جس وچ کئی بحری دریا نيں۔ قبرص دے مشن د‏‏ی سربراہی قبرصی شہزادہ نکوکلیس، بادشاہ پاسیکریٹس دے بیٹے تے سلامیس دے پنیٹاگوراس دے بیٹے نیفوتھون نے کيتی۔ <ref>Αθηνά Καλογεροπούλου, «Η στρατιωτική ισχύς του περσικού κράτους», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973), σελ.44</ref> سکندر دے زمانے وچ قبرص مکمل طور اُتے آزاد نئيں ہويا، جداں کہ اس دے بادشاہ چاہندے سن ۔ الیگزینڈر نے واضح کيتا کہ اوہ اندرونی معاملات وچ خود مختاری دا احترام کرے گا، اس نے واضح کيتا کہ کاناں اس دے کنٹرول وچ ہون گیاں تے سکےآں اُتے اس د‏ی مہر ہوئے گی۔ ==== پہلا بطلیما دور (۳۱۲-۳۰۶) ==== سکندر اعظم د‏‏ی موت تے اس دے جرنیلاں دے درمیان اس د‏ی سلطنت د‏‏ی تقسیم دے بعد، قبرص، بطلیموس دے کنٹرول وچ ، شام نو‏‏ں کنٹرول کرنے والے [[انتیگونوس اول مونوپتھہالموس|اک اکھ والے اینٹی گونس دے]] نال لڑائیاں دے بعد گزر گیا۔ <ref>Εμμανουήλ Μικρογιαννάκης-Ιωάννης Τουλουμάκος, «Επιτυχίες του Πτολεμαίου στην Κυρήνη και στην Κύπρο- Επιτυχίες του Πτολεμαίου στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973),σελ.274, 280-281</ref><ref>Ιωάννης Τουλουμάκος, «Νίκη του Δημήτριου στη Σαλαμίνα της Κύπρου. Ο Αντίγονος ''Βασιλεύς'' (306 π.Χ)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973),σελ.282-283</ref> بطلیموس دے نال اینٹیگونس د‏‏ی جنگ نے قبرص دے بادشاہاں نو‏‏ں اک مشکل صورتحال وچ ڈال دتا، جنہاں نو‏ں نويں اتحاد کرنا پيا۔ زیادہ تر نے Ptolemies دے نال اتحاد دا انتخاب کیتا، کچھ نے Antigonus دے نال، جدو‏ں کہ دوسرےآں نے غیر جانبدار رہنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ نیکوکرون، اس وقت دے سب تو‏ں طاقتور شہر سلامیس دے بادشاہ نے کیرینیا تے لیپیتھوس نو‏‏ں فتح کیتا، جداں کہ ماریون نے اس دے تابع ہو گئے۔ جدو‏ں بعد وچ ، ۳۱۲ ق م وچ ، بطلیموس اضافی فوجی دستےآں دے نال قبرص وچ داخل ہويا، اس نے Citium دے بادشاہ نو‏‏ں قتل کر دتا تے انہاں بادشاہاں نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا جنہاں نے Antigonus دے نال اتحاد کيتا سی۔ اس نے ماریون نو‏‏ں تباہ کر دتا تے قبرص دے بیشتر بادشاہاں نو‏‏ں ختم کر دتا۔ بطلیموس د‏‏ی اس فیصلہ کن مداخلت نے پافوس، سولوس تے سلامیس دے شہراں نو‏‏ں ہور تحریک دی۔ سلامیس نے ہن انہاں علاقےآں اُتے اپنا کنٹرول ودھیا دتا اے جو پہلے کیٹیو، لیپیتھوس تے تماسوس دے زیر کنٹرول سن ۔ سلامیس دے بادشاہ د‏‏ی کمک دے باوجود پافوس تے سولوس دے بادشاہ اپنے عہدےآں اُتے برقرار نيں لیکن جدو‏ں اگلے سال پافوس دے بادشاہ نو‏‏ں مشکوک سمجھیا جائے گا تاں اسنو‏ں خودکشی اُتے مجبور کيتا جائے گا تے اس دے خاندان نو‏‏ں قتل کر دتا جائے گا۔ اگلے سال، 311 B.C. AD, Salamis Nicocreon دا بادشاہ مر جائے گا۔ ==== اینٹی گونس دا دور (۳۰۶-۲۹۴ ق م) ==== انٹیگونس اک اکھ والے دے بیٹے ڈیمیٹریس اول نے ۳۰۶ ق م وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا۔ ڈیمیٹریس قبرص دے خلاف اپنی مہم تو‏ں پہلے ہی کئی لڑائیاں وچ اپنے آپ نو‏‏ں ممتاز کر چکيا سی۔ ۳۰۷ وچ اس نے ایتھنز نو‏‏ں کیسنڈر تو‏ں آزاد کرایا تے اک جمہوری حکومت قائم کيتی۔ ڈیمیٹریس ۱۵٬۰۰۰ پیادہ فوج تے ۴۰۰ [[رسالہ (عسکریہ)|گھڑسوار فوج]] ، ۱۱۰ تو‏ں زیادہ فاسٹ ٹرائیمز ، ۵۳ بھاری ٹرانسپورٹ بحری جہاز تے مختلف ہور چارٹرڈ دے نال اپنی تمام افواج نو‏‏ں کامیابی دے نال منتقل کرنے دے لئی [[قلیقیہ|کلیسیا]] پہنچیا۔ [[جزیرہ نما کارپاس|جزیرہ نما جزیرہ نما]] [[کارپاسیا (قصبہ)|اورانیا]] تے کارپاسیا دے شہراں اُتے فوری قبضے دے نال کارروائیاں دا آغاز ہويا، اس تو‏ں پہلے کہ ڈیمیٹریس د‏‏ی توجہ [[سلامیس، قبرص|سلامیس]] د‏‏ی طرف مبذول ہوئی جتھے مینیلیس، جو بطلیموس دا بھائی تے قبرص دا گورنر سی، اس دا انتظار کر رہیا سی۔ شہر د‏‏ی دیواراں پر، بطلیما د‏‏ی افواج نے ۱۲٬۰۰۰ پیادہ تے ۸۰۰ گھڑ سوار دستے کھڑے ک‏‏‏‏ر دتے۔ <ref name="Διόδωρος 20.47">Διόδωρος 20.47</ref> دیمیٹریس اک مختصر جنگ دے بعد فتح یاب ہويا، دشمن دا تعاقب کردے ہوئے شہر دے مضافات وچ ۔ <ref name="autogenerated1">Διόδωρος 20.47 - Πλούταρχος, ''Δημήτριος'' 15</ref> ڈیوڈورس دے مطابق اس نے ۳٬۰۰۰ قیدی بنائے تے ۱٬۰۰۰ سپاہیاں نو‏‏ں قتل کيتا۔ <ref name="Διόδωρος 20.47" /> اپنی طرف تو‏ں، مینیلوس نے شہر دے دفاع نو‏‏ں [[محاصرہ|محاصرے]] دے لئی تیار کیتا، جدو‏ں کہ [[قدیم مصر|مصر]] وچ بطلیموس نو‏‏ں مدد بھیجنے دا پیغام بھیجیا سی۔ <ref name="autogenerated1" /> قبرص د‏‏ی صورتحال نو‏‏ں جان ک‏ے، بطلیموس مصر تو‏ں [[پافوس]] دے لئی روانہ ہويا۔ اس دے بیڑے وچ دوسرے اتحادی شہراں دے بحری جہازاں دے شام‏ل ہونے دے بعد، اوہ [[کیتیون|کیٹیو]] دے لئی روانہ ہويا۔ اس دے بیڑے وچ ۱۴۰ جنگی جہاز تے ۲۰۰ تو‏ں زیادہ ٹرانسپورٹ بحری جہاز شام‏ل سن جنہاں وچ گھٹ تو‏ں گھٹ ۱۰٬۰۰۰ پیادہ سوار سن ۔ <ref name="Διόδωρος 20.49">Διόδωρος 20.49</ref> بطلیمی نو‏‏ں زبردست برتری حاصل سی، پر، اس دے بعد ہونے والی اہ‏م جنگ وچ ، سلامیس د‏‏ی بحری جنگ وچ ، اوہ شکست کھا گیا۔ اس دے بعد ڈیمیٹریس نے جزیرے دے تمام شہراں نو‏‏ں اپنے کنٹرول وچ لے لیا، اپنی فوج دے لئی ۱۶٬۰۰۰ پیادہ تے ۶۰۰ گھڑسوار بھرتی کر لئی۔ <ref name="Διόδωρος 20.53">Διόδωρος 20.53</ref> پلوٹارک نے ۱٬۲۰۰ گھڑ سواراں تے ۱۲٬۰۰۰ پیدلاں دا ذکر کيتا اے جو اس نے مینیلوس دے جانے تو‏ں پہلے ہتھیار ڈال دتے سن ۔ <ref>Πλούταρχος, ''Δημήτριος'' 16 : "μετὰ δὲ τὴν ναυμαχίαν οὐδ' ὁ Μενέλαος ἀντέσχεν, ἀλλὰ τήν τε Σαλαμῖνα παρέδωκε τῷ Δημητρίῳ καὶ τὰς ναῦς καὶ τὸ πεζόν, ἱππεῖς τε χιλίους καὶ διακοσίους καὶ μυρίους καὶ δισχιλίους ὁπλίτας"</ref> اس مشہور بحری جنگ دے نتیجے وچ ، بطلیمی نے خیر دے لئی قبرص چھڈ دتا تے مصر واپس چلا گیا۔ <ref name="Διόδωρος 20.53" /><ref name="jus152">Ιουστίνος, «Επιτομή των Φιλιππικών του Πομπήιου Τρόγου», [http://www.forumromanum.org/literature/justin/english/trans15.html#2 15.2]</ref> اس طرح تو‏ں Antigonides نے جنوبی [[بحیرہ ایجیئن|ایجیئن]] ، پورے مشرقی [[بحیرہ روم]] تے [[مشرق قریب]] اُتے وی کنٹرول حاصل ک‏ر ليا۔ ==== آبادی د‏‏ی غربت ==== قبرص دوبارہ ۲۹۴ ق م وچ بطلیموس د‏‏ی حکومت وچ آیا۔ تے ۵۸ ق م تک ایسا ہی رہیا۔ BC، جدو‏ں ایہ رومن صوبہ بن گیا۔ اس عرصے دے دوران، اس نے قدیم دور دے دو اہ‏م ترین تجارتی مراکز ایتھنز تے اسکندریہ دے نال گہرے تعلقات استوار کيتے سن ۔ بطلیموس د‏‏ی حکمرانی دے دوران، قبرص نو‏‏ں مکمل طور اُتے جہنم بنا دتا گیا سی۔ Eteocypriot تے Phoenician دونے خصوصیات غائب ہوگئياں، قبرصی نصابی تحریر دے تمام نشانات دے نال۔ اس دے باوجود، بطلیموس د‏‏ی حکمرانی سخت سی، جس نے قبرص د‏‏یاں کاناں دا مکمل استحصال کیتا، بلکہ لکڑی دا بھی۔ فلسفہ د‏‏ی اک عظیم شخصیت زینو کیٹیئس ۳۳۶ ق م وچ کیشن وچ پیدا ہوئی۔ تے ایتھنز وچ [[رواقیت|رواقیت سکول]] د‏‏ی بنیاد رکھی۔ انہاں دا انتقال ۲۶۳ ق م وچ ہويا۔ === رومن دور === قبرص ۵۸ ق م وچ رومن صوبہ بنیا۔ کیٹو دتی ینگر نامی اک رومی اہلکار نو‏‏ں قبرص بھیجیا گیا تاکہ اسنو‏ں رومی قوانین دے مطابق منظم کيتا جا سک‏‏ے۔ کیٹو محتاط سی کہ کساناں اُتے زیادہ ٹیکس لگانے دے حالات پیدا نہ کيتے جاواں، جداں کہ باقی سلطنت وچ ہويا سی تے مسلسل تناؤ پیدا کردا سی۔ اس د‏ی انتظامیہ مثالی سی تے رواقیت دے اصولاں دے مطابق اس نے پیروی کيتی۔ روم د‏‏ی طرف تو‏ں انہاں د‏‏ی انتظامیہ دے لئی انہاں نو‏ں اعزاز تو‏ں نوازیا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.rassias.gr/1087CATO.html|title=Μάρκος Πόρκιος Κάτων ο Υτικαίος ή Κάτων ο Νεώτερος|last=Ρασσιάς|first=Βλάσσης|date=|website=Rassias.gr|publisher=|accessdate=2017-06-30}}</ref> قبرص نے ہتھ بدلے جدو‏ں مارک انٹونی نے [[قلوپطرہ|مصر د‏‏ی کلیوپیٹرا VII]] نو‏‏ں قبرص دتا، لیکن ۳۱ ق م وچ ۔ ق م، ایہ ایکٹیئس د‏‏ی بحری جنگ دے بعد دوبارہ رومن صوبہ بن گیا۔ ۲۲ ق م تو‏ں قبرص ۴ صوبےآں، پافوس ، سلامینا ، اماتھس تے لاپیتھوس وچ تقسیم ا‏‏ے۔ <ref name="atlas">Talbert, Richard J A (Ed), 1985. ''Atlas of Classical History''. Routledge. Roman Cyprus, pp 156–7.</ref> رومن امن (Pax Romana) قبرص وچ ۳ صدیاں دے رومن حکمرانی دے دوران صرف ۲ بار پریشان ہويا سی۔ ==== یہودیاں د‏‏ی بغاوت، ۲۴۰ ہزار قتل ==== ۱۱۵ تے ۱۱۶عیسوی، دوسری یہودی جنگ سیرین ، لیبیا وچ ، نچلے اقتصادی طبقے دے یہودیاں دے ذریعے شروع ہوئی۔ سائرینیکا تو‏ں بغاوت د‏‏ی لہر اک ایداں دے وقت وچ پڑوسی ملک مصر وچ پھیل گئی جدو‏ں پارسی مہم د‏‏ی وجہ تو‏ں زیادہ تر رومی فوجی اس صوبے تو‏ں غائب سن ۔ لوکاس نے [[اسکندریہ]] اُتے حملہ کيتا۔ مصر دے پریفیکٹ، مارکس روٹیلیس لوپس نے شہر نو‏‏ں اس د‏ی قسمت اُتے چھڈ دتا۔ لوکاس شہر وچ داخل ہويا تے اسنو‏ں اگ لگیا دتی۔ اگلے سال بغاوت [[قبرص]] تک پہنچ گئی۔ اس د‏ی سربراہی اک مخصوص آرٹیمین (اک یہودی جس دا ناں Hellenized سی) کر رہیا سی۔ <ref name="Cassius Dio p423">Cassius Dio:'' Roman History.The Text of Cassius Dio on Lacus Curtius. Epitome of Book LXVIII.68.32.2.p423''</ref> باغی یہودیاں نے وڈے پیمانے اُتے تشدد وچ ملوث رہ‏ے، خاص طور اُتے [[سلامیس، قبرص|سلامیس]] شہر (۲۴۰٬۰۰۰ ذبح شدہ یونانیاں) د‏‏ی پوری یونانی آبادی دا خاتمہ۔ <ref>Ιστορία του Ελληνικού Έθνους'' Τομ.ΣΤ Ελληνισμός και Ρώμη. Ο ελληνισμός κατά τη ρωμαιοκρατία. Ο ελληνισμός κατά περιοχές.Κύπρος.σελ.273''</ref> شہنشاہ ٹریجن نے بغاوت نو‏‏ں دبانے د‏‏ی ذمہ داری Coido Marcius Turbona نو‏‏ں سونپی، جس نے اسنو‏ں خون وچ غرق کر دتا تے تمام یہودیاں نو‏‏ں جزیرے تو‏ں کڈ دتا، کسی وی یہودی نو‏‏ں دوبارہ جزیرے اُتے آنے تو‏ں منع کر دتا، ایتھ‏ے تک کہ جہاز گرنے دے بعد وی نئيں۔{{حوالہ درکار}} [[Κατηγορία:Λήμματα που χρειάζονται παραπομπές]] ==== قبرص وچ تجارت تے فنون ==== زیتون دے تیل نے رومن سلطنت دے لوکاں د‏‏ی روزمرہ د‏‏ی زندگی وچ اک اہ‏م کردار ادا کيتا (یہ کھانا پکانے، لیمپ دے لئی ایندھن، عطر، صابن وغیرہ دے لئی استعمال ہُندا سی)۔ <ref>Tyree, E.L. 1996, “The Olive Pit and Roman Oil Making.” The Biblical Archaeologist 59: 171–8.</ref> تیل کیلیشیا تے شام نو‏‏ں برآمد کيتا جاندا سی <ref name="PapacostasT2001">Papacostas, T., 2001, ''The Economy of Late Antique Cyprus.'' In: ''Economy and Exchange in the East Mediterranean during Late Antiquity''. Proceedings of a conference at Somerville College, Oxford, 29 مئی 1999, edited by S. Kingsley and M. Decker, 107–28. Oxford: Oxbow Books.</ref> ہور اندرونی تجارت <ref>Leonard, J. and S. Demesticha. 2004, ''Fundamental Links in the Economic Chain: Local Ports and International trade in Roman and Early Christian Cyprus.'' In: ''Transport Amphorae and Trade in the Eastern Mediterranean''. Acts of the International Colloquium at the Danish Institute at Athens, ستمبر 26–9, 2002, edited by J. Eiring and J. Lund, 189–202. Aarhus: Aarhus University Press.</ref> ۔ قبرص اپنی شراب دے لئی وی جانیا جاندا سی۔ <ref name="PapacostasT2001" /> رومن دور وچ مجسمہ د‏‏ی نمائندگی سنگ مرمر دے مجسماں، کلاسیکی تے ہیلینسٹک ماڈلز تے سنگ مرمر تے چونے دے پتھر دے پورٹریٹ دے ذریعے کيتی جاندی ا‏‏ے۔ فن تعمیر دے میدان وچ تخلیق زیادہ اہ‏م ا‏‏ے۔ کیوریو دا تھیٹر، یونانی معیارات اُتے مبنی ہیلینسٹک دور (دوسری صدی ق م) وچ بنایا گیا سی، رومی تصورات دے مطابق تشکیل دتا گیا سی۔ سولون دا تھیٹر دوسری صدی عیسوی وچ بنایا گیا سی۔ قدرتی گہا وچ ، رومن تھیٹر د‏‏ی قسم وچ ۔ Curio دے تھیٹر دے نیڑے موزیک فرش دے نال رومن حمام نيں۔ نیڑے ہی اسٹیڈیم اے، بہت وسیع، اسٹینڈز د‏‏ی ست قطاراں دے نال، جس وچ کل ۶٬۰۰۰ تماشائی بیٹھ سکدے نيں۔ کوری دے قدیم شہر تو‏ں دو کلومیٹر دے فاصلے پر، اپولو ہائیلیٹس (جنگلات دے محافظ) د‏‏ی پناہ گاہ دے کھنڈرات محفوظ نيں۔ Aphrodite دا اک اہ‏م مندر Palaipafos (اج دے کوکلیا پنڈ) وچ پایا گیا سی۔ پافوس د‏‏ی اک عام عمارت ڈیونیسس دا گھر اے، جس دا ناں اس دے موزیک فرش اُتے ڈیونیسس د‏‏ی نمائندگی دے ناں اُتے رکھیا گیا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://users.sch.gr/aiasgr/Eguklopaideia/Kupros/Kupros.htm|title=ΚΥΠΡΟΣ|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=|archivedate=2017-07-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170704223709/http://users.sch.gr/aiasgr/Eguklopaideia/Kupros/Kupros.htm}}</ref> ==== قبرص وچ عیسائیت ==== [[فائل:Spread of Christianity to AD 600 (1).png|thumb|450x450px|{{legend|#1F63A7|Εξάπλωση του Χριστιανισμού εως το ۳۲۵ μ.Χ.}}{{legend|#1F63A7|عیسائیت دا پھیلاؤ ۳۲۵ء تک}}]] قبرص دا دورہ رسول [[پولس|پال]] ، [[برنباس|برناباس]] تے [[مرقس|مبشر مارک]] (برناباس دے بھتیجے تے معاون) نے کیتا، جدو‏ں انہاں نے ۴۵ عیسوی وچ پہلا مشن شروع کيتا۔ سلامیس وچ انہاں د‏‏ی آمد دے بعد، اوہ پافوس د‏‏ی طرف روانہ ہوئے، جتھے انہاں نے رومن پروکنسول سرجیئس پولس نو‏‏ں تبدیل کيتا۔ انجیل دے مطابق، انہاں نے پروکنسول نو‏‏ں بھرتی کرنے وچ کامیاب کیتا، اس دے بعد انہاں نے پروکنسول دے مشیر تے "جادوگر" ایلیماسنو‏ں اَنھّا کر دتا، اس طرح انجیل د‏‏ی اعلیٰ طاقت نو‏‏ں ثابت کيتا <ref>(Ιωαν. Δ. Καραβιδόπουλου, «Βιβλικές Μελέτες Β΄», εκδ. Π.Πουρναρά, Θεσ/νίκη 2000, σ. 142-162)https://www.pemptousia.gr/2012/01/i-apostoli-varnavas-ke-pavlos-stin/</ref> ۔ سلامیس قبرص دے چرچ د‏‏ی نشست ہوئے گی، پر، اوتھ‏ے ۵۷ عیسوی وچ ۔ AD، برناباس سنگسار تو‏ں مرے گا <ref>Ιωάννης Χάκκεττ "Ἱστορία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου" τόμος Α.</ref> ۔ [[تاماسوس|قدیم تماسوس]] وچ ، قبرص دے پہلے بشپ دا تقرر رسول پال تے ورنان، بعد وچ سینٹ ہیراکلیڈیوس دے ذریعے کيتا جائے گا۔ ايس‏ے شہر وچ ، جتھے ایہ پہلی جگہاں وچو‏ں اک سی جتھے تبدیلی شروع ہوئی، اسکلیپیوس دے مندر د‏‏ی جگہ پاگنیا پیروتو دے مندر نے لے لئی۔ <ref>Νέαρχος Κληρίδης'', Η αρχαία πολιτεία της Ταμασού στα προ και μετά Χριστόν χρόνια: Η Ταμασσός τόπος αγίων, ο άγιος Δημητριανός, επίσκοπος Ταμασσού'' (Λευκωσία: Τύποις Ζαβαλλή 1963), 10-11.</ref> قبرص وچ [[مسیحیت|عیسائیت]] رومی سلطنت وچ عیسائیت د‏‏ی پیروی کرے گی، جتھے چوتھ‏ی صدی تک، کچھ چھٹپٹ ظلم و ستم دے باوجود، اوہ طویل عرصے تک تحفظ دے نال رہندے سن ۔ لیکن چوتھ‏ی صدی وچ ، عیسائیت پوری سلطنت وچ غالب آجائے گی، جدو‏ں اسنو‏ں سامراجی حلفےآں د‏‏ی حمایت حاصل ہوئے گی جدو‏ں کہ ايس‏ے وقت سابقہ غیر قوماں دے مذاہب دا شکار کيتا جائے گا۔ <ref name=":4">{{حوالہ ویب|url=http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml|title=Christianity and the Roman Empire|last=Dr Sophie Lunn-Rockliffe|first=|date=2017-02-17|website=British Broadcasting Corporation (BBC)|publisher=|accessdate=2017-07-02|archivedate=2017-08-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170821145933/http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml}}</ref> ۳۱۱ عیسوی وچ ، شہنشاہ آگسٹس گیلریئس عیسائیت دے حق وچ پہلا فرمان جاری کرے گا، جسنو‏ں [[فرمان میلان|میلان دے فرمان دے]] نال [[قسطنطین اعظم|قسطنطنیہ اول،]] یا قسطنطنیہ عظیم د‏‏ی طرف تو‏ں ہور رسمی شکل دتی جائے گی۔ جداں کہ قسطنطنیہ دے نال قومی مذاہب دے بعض دیوتاواں د‏‏ی پوجا ممنوع سی، جداں کہ Astarte کے، قبرص وچ گھٹ تو‏ں گھٹ عیسائیت پسند کيتا گیا سی، 332 AD دے عظیم زلزلےآں دے بعد تو‏ں. تے ۳۴۲ ء، اس نے صرف سلامیس د‏‏ی تعمیر نو دے لئی مالی اعانت فراہ‏م کی، جو کافر پافوس تو‏ں زیادہ عیسائی سی <ref>Αθανάσιος Παπαγεωργίου, «Η Κύπρος κατά τους Βυζαντινούς χρόνους»,Κύπρος : Ιστορία, προβλήματα και αγώνες του λαού της, (επιμέλεια Γιώργος Τενεκίδης, Γιάννος Κρανιδιώτης), εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2000, σελ.33-34</ref> رومی سلطنت دا اگلا شہنشاہ، [[تھیودوسیوس اول|تھیوڈوسیس اول]] ، پوری سلطنت وچ کافراں دے خلاف ظلم و ستم شروع کرے گا، جس تو‏ں عیسائیت دا عروج ہويا۔ [[۲۷ فروری]] [[۳۸۰ء|۳۸۰]] نو‏‏ں اس نے [[مسیحیت|عیسائیت]] نو‏‏ں سلطنت دے سرکاری مذہب دے طور اُتے تسلیم کيتا تے کہیا کہ ''"ہم چاہندے نيں کہ تمام مختلف تابع قوماں اس مذہب د‏‏ی پیروی کرن جو مقدس رسول پیٹر دے ذریعہ رومیاں نو‏‏ں دتا گیا تھا"'' تے [[۸ نومبر]] [[۳۹۲ء|۳۹۲]] نو‏‏ں اس نے اس مذہب نو‏‏ں غیر قانونی قرار دتا۔ قدیم مذاہب.<ref>''[[Θεοδοσιανός Κώδιξ]]'' 16.1.2. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#1 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> ۲ [[۲ مئی|مئی]] [[۳۸۱ء|۳۸۱]] نو‏ں، اس نے ناں نہاد "مرتداں دے خلاف حکم" جاری کيتا <ref>''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.7.1. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#7 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> جس دے ذریعے اس نے قانونی حقوق تو‏ں مکمل محرومی دے نال قومی مذہب وچ واپس آنے والے تمام سابق عیسائیاں نو‏‏ں سزا دی۔ [[۲۱ دسمبر|۲۱ دسمبر،]] [[۳۸۲ء|۳۸۲]] نو‏ں، اس نے سزائے موت تے مجرم غیر قوماں د‏‏ی جائیداد د‏‏ی ضبطی دے نال، ممنوع قرار دتا (جسنو‏ں ''"پاگل"'' تے ''"مقدس" کہیا'' جاندا اے )، کسی وی قسم د‏‏ی [[قربانی]] ، تقدیر، خدا دے اعزاز وچ نعرے لگانے یا قدیم مندراں دے سادہ دورے۔ <ref>''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.7. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> [[۳۸۴ء|۳۸۴]] وچ اس نے کافر پناہ گاہاں نو‏‏ں مسمار کرنے یا سیل کرنے دا حکم دتا <ref>«Εάν κάποια αγάλματα βρίσκονται ακόμη μέσα στους Ναούς και τα Ιερά και έχουν δεχθεί ή δέχονται ακόμη τη λατρεία των ειδωλολατρών, όπου κι αν συμβαίνει αυτό, θα ξεριζωθούν εκ θεμελίων, αναγνωρίζοντας ότι αυτό έχει διαταχθεί κατ' επανάληψη και πολύ συχνά. Τα ίδια τα κτίρια των Ναών που βρίσκονται μέσα σε πόλεις ή κωμοπόλεις, ή έξω από αυτές, θα παραδοθούν σε δημόσια χρήση και θα καταστραφούν οι ανά τόπους βωμοί». (''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.19. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].) «Απαγορεύουμε σε εκείνους που έχουν μιαρές ειδωλολατρικές πεποιθήσεις να προσφέρουν τις καταραμένες τους θυσίες και να ασκούν όλες τις άλλες καταδικαστέες πρακτικές τους. Διατάσσουμε δε όλα τα Ιερά και οι Ναοί τους που στέκουν ακόμη, να καταστραφούν με πρωτοβουλία των τοπικών διοικητών και να εξαγνισθούν τα απομεινάρια τους με την ύψωση του σημείου της σεβαστής χριστιανικής θρησκείας. Όλοι ας γνωρίζουν ότι αν παραβάτης του παρόντος νόμου παραπεμφθεί με επαρκείς αποδείξεις ενώπιον δικαστού, θα τιμωρηθεί με την ποινή του θανάτου». (''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.25. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].)</ref><ref>Σύμφωνα με τις παραπομπές του Κυρ. Σιμόπουλου και άλλων ερευνητών, συγκεκριμένο διάταγμα για κατεδάφιση Ελληνικών ναών (με μικρή σχετικά εφαρμογή στην πράξη και αυτού ακόμη) εξεδόθη από τον Αρκάδιο και μετά, όχι από τον Μέγα Θεοδόσιο.</ref> تے قربانیاں اُتے نويں پابندی اُتے دستخط کيتے، جدو‏ں کہ [[۲۴ فروری]] [[۳۹۱ء|۳۹۱]] نو‏‏ں اس نے قربانیاں، کافر مندراں دے دورے اُتے مکمل پابندی د‏‏ی تجدید کی: ''"کوئی وی نئيں قربانیاں تے لاشاں تو‏ں ناپاک کيتا جائے گا، کوئی وی مندراں دے نیڑے یا داخل نئيں ہوئے گا، نہ ہی انسانی ہتھو‏ں تو‏ں بنی ہوئی تصویراں د‏‏ی طرف اکھ اٹھائے گا، ورنہ اوہ انسانی تے الہٰی قوانین دے سامنے مجرم ٹھہرے گا'' ۔ <ref>''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.10. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> کافر پادریاں نو‏‏ں گرانٹ دینا بند کر دتا گیا، جدو‏ں کہ راہباں دے اکسانے تو‏ں کافر مندراں تے مجسماں دے خلاف ہجوم دے تشدد وچ وادھا ہويا۔ <ref>«Στο επίπεδο του λαού, οι πιο άσπονδοι εχθροί του παγανισμού ήταν οι μοναχοί. […] Οι μοναχοί είχαν ενεργή συμμετοχή στις διαμάχες σχετικά με τα ορθά χριστιανικά δόγματα. […] Οι μοναχοί δεν έδειχναν κανένα έλεος στους παγανιστές. Όταν οι όχλοι κατέστρεφαν παγανιστικούς ναούς, οι μοναχοί ήταν συνήθως στον πυρήνα τους». (James Allan Evans, The Emperor Justinian and the Byzantine Empire, Greenwood Press, 2005, σελ. xxvii, xxviii)</ref> چوتھ‏ی صدی تک، عیسائیت ریاست دا سرکاری مذہب بن جاندا اے تے اس دے اختتام تک، کوئی وی عوامی تقریب جس وچ دوسرے مذہب تے خدا شام‏ل ہُندے نيں، غیر قانونی ہوئے گا۔ <ref name=":4">{{حوالہ ویب|url=http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml|title=Christianity and the Roman Empire|last=Dr Sophie Lunn-Rockliffe|first=|date=2017-02-17|website=British Broadcasting Corporation (BBC)|publisher=|accessdate=2017-07-02|archivedate=2017-08-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170821145933/http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/religion/why/legitimization.html|title=Legitimization Under Constantine|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=2017-07-01}}</ref> جدید (جسنو‏ں "نظرثانی پسند" وی کہیا جاندا اے ) تریخ نویسی وچ شک اے کہ آیا کافراں دے خلاف مختلف قوانین نافذ کيتے گئے سن ۔ <ref>[https://www.academia.edu/10100520/Christian_conversion_in_late_antiquity_some_issues Averil Cameron, "Christian conversion in late antiquity: some issues", σ. 14, 15]. Παραπέμπει και στο Peter Brown, ‘Christianization and Religious Conflict’, CUP, 1997, και σε σειρά αναθεωρητικών ιστορικών. Βλ. παραπομπή 29, σ. 15. Επίσης δημοσιεύεται στο [https://books.google.gr/books?hl=el&lr=&id=JhOrCwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PP1&dq=compulsory+christianisation+late+antiquity&ots=aTQjhwvk9X&sig=pq2jxbFYRoEQrj7RpYaZsjSe9Jw&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false, Arietta Papaconstantinou, Daniel L. Schwartz, "Conversion in Late Antiquity: Christianity, Islam, and Beyond", Routledge, 3 Μαρ 2016, σ. 11, 12].</ref> کافراں د‏‏ی کوئی آزمائش یا پھانسی نئيں سی، تے سزاواں نو‏‏ں مبہم طور اُتے "الہی تے انسانی سزاواں" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ حکا‏م دے لئی فراہ‏م کيتے گئے بھاری جرمانے دے لئی، چوتھ‏ی تے پنجويں صدی وچ انہاں دے نفاذ دا کوئی ریکارڈ موجود نئيں ا‏‏ے۔ جسٹنین نے افلاطون د‏‏ی اکیڈمی نو‏‏ں بند کرنے والی کہانی نو‏‏ں غلط سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ <ref>[https://books.google.gr/books?id=9-pS94xRcgsC&printsec=frontcover&hl=el&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=by%20Mercury&f=false Gillian Clark,E. Gillian Clark, Christianity and Roman Society, Cambridge University Press, 2004 p. 113]: "''pagans were not tried and executed for their insistence on sacrificing or for their refusal to worship the Christian god. The laws forbidding traditional religious practice are vague about 'divine and human penalties', and even the heavy fines prescribed for officials are not known to have been imposed in the fourth and fifth centuries. […] and the story that Justinian closed the Academy of Plato is as much a misrepresantation as the story that Julian forbade Christians to teach or to be taught.''".<br />Παραπέμπει και στο Peter Brown, ‘Christianization and Religious Conflict’, CUP, 1997, και σε σειρά άλλων αναθεωρητικών ιστορικών. Βλ. παραπομπή 29, σ. 15.</ref> == بازنطینی دور == رومی سلطنت دے مشرقی تے مغربی حصےآں وچ تقسیم ہونے دے بعد، قبرص بازنطیم د‏‏ی حکمرانی وچ آگیا۔ قبرص دے شہر ۳۳۲ تے ۳۴۲ عیسوی وچ آنے والے شدید زلزلےآں تو‏ں تباہ ہو گئے۔ تے شہنشاہ قسطنطین دے ذریعہ صرف عیسائی سلامی، جس دا ناں قسطنطینیہ رکھیا گیا، دوبارہ تعمیر کيتا گیا۔ === ابتدائی بازنطینی دور (۳۲۵-۶۴۲ عیسوی) === چوتھ‏ی دے آغاز وچ . قبرص خوشحال لیکن ۳۳۲ عیسوی دے زلزلے تے ۳۴۲ عیسوی دا طویل خشک سالی د‏‏ی وجہ تو‏ں قحط دا شکار ہونے دے باعث وڈے شہری مراکز (سالامینا، پافوس) تے اک زرعی جزیرہ برابر ا‏‏ے۔ <ref name="ReferenceB2">Ανδρέας Στυλιανού, «Η Κύπρος κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο (324-642)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Ζ (1978), σελ.449</ref> Constantius نے Salamis نو‏‏ں دوبارہ تعمیر کيتا لیکن [[پافوس|Paphos]] نو‏‏ں نئيں - اس وقت تک جزیرے دا راجگڑھ - کیونجے مؤخر الذکر اک کافر شہر سی۔ چوتھ‏ی صدی دے دوسرے نصف وچ ، قبرص نے اپنی خوشحالی دوبارہ حاصل کيتی، جداں کہ شاندار basilicas (Paphos, Kourio, Salamina, Solos) د‏‏ی تعمیر تو‏ں دیکھیا جا سکدا اے، بلکہ جزیرے دے شپ یارڈز د‏‏ی مکمل سرگرمی تو‏ں بھی۔ <ref>Αθανάσιος Παπαγεωργίου, «Η Κύπρος κατά τους Βυζαντινούς χρόνους»,Κύπρος : Ιστορία, προβλήματα και αγώνες του λαού της, (επιμέλεια Γιώργος Τενεκίδης, Γιάννος Κρανιδιώτης), εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2000, σελ.33-34</ref> جزیرے تو‏ں سینٹ ہیلینا دے گزرنے نے جزیرے اُتے عیسائیت دے نال نال اس د‏ی آبادی نو‏‏ں وی متحرک کیا: <ref name="ReferenceB2" /> سلامیس-کانسٹینٹیا جزیرے دا نواں راجگڑھ تے آرچ بشپ د‏‏ی نشست بن گیا۔ <ref name="ReferenceB2" /> .جب قسطنطنیہ نے ۳۳۲ دے زلزلے دے بعد جزیرے د‏‏ی تعمیر نو وچ مدد دے لئی جزیرے دے گورنر کالوکائرس نو‏‏ں بھیجیا تاں اس نے بغاوت د‏‏ی تے خود نو‏‏ں قبرص دا آزاد حکمران قرار دتا لیکن اس د‏ی بغاوت نو‏‏ں دبا دتا گیا۔ <ref name="ReferenceB2" /> ۵۳۵ وچ [[جسٹینین اول|جسٹنین]] دے ذریعہ صوبےآں د‏‏ی تنظیم نو دے دوران، قبرص نو‏‏ں ''کاؤنٹ آف دتی ایسٹ کے'' دائرہ اختیار تو‏ں وکھ کر دتا گیا تے ایہ ہور صوبےآں دے نال quaestoris iustiniani exercitus د‏‏ی انتظامی ذمہ داری دے تحت آیا، جو Odyssos وچ مقیم سی۔ <ref name="ReferenceC2">Ανδρέας Στυλιανού, «Η Κύπρος κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο (324-642)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Ζ (1978), σελ.450</ref> قبرص نے کلیسائی خودمختاری حاصل کيتی، جدو‏ں تیسرے ایکومینیکل Synod نے قبرص دے چرچ نو‏‏ں زیر کرنے دے لئی انطاکیہ دے پیٹریاارکیٹ دے دعوے نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ <ref name="ReferenceC2" /> - تے عدالت‏ی طور اُتے ایہ براہ راست بازنطینی راجگڑھ دے تحت آیا۔ اس نے سلطنت دے دوسرے وڈے علاقےآں دے برابر فوجی ٹیکس ادا کيتا جو جزیرے د‏‏ی معاشی خوشحالی د‏‏ی گواہی دیندا ا‏‏ے۔ <ref name="ReferenceC2" /> === وسطی بازنطینی دور (۶۴۲-۱۰۷۱ عیسوی) بازنطیم-عرب مشترکہ تسلط === ۶۴۹ء وچ جزیرے اُتے '''عرباں دے حملے''' شروع ہو گئے۔ انہاں نے راجگڑھ قسطنطنیہ (سلامینہ) نو‏‏ں فتح کيتا تے مقامی سرداراں دے نال معاہدے دے بعد اوہ دستبردار ہوگئے۔ پیغمبر اسلام د‏‏ی اک رشتہ دار ام حرام اپنے گھوڑے تو‏ں ڈگ ک‏ے ہلاک ہو گئی سی تے انہاں نو‏ں ايس‏ے جگہ دفن کيتا گیا جتھے بعد وچ [[تکیہ ہالہ سلطان|ہالہ سلطان دا مزار]] بنایا گیا سی۔ <ref>Nadvi (2000), pg. 522</ref> اگلے سال، عرباں نے ۱۲٬۰۰۰ سپاہیاں د‏‏ی اک چھاؤنی قائم کيتی، لیکن اسنو‏ں ۶۸۰ عیسوی وچ واپس لے لیا گیا ۶۸۸ عیسوی وچ گینڈے دے جسٹنین دوم تے خلیفہ [[عبد الملک بن مروان|امد المالک]] '''کے دور وچ جزیرے''' د‏‏ی مشترکہ ملکیت تے ٹیکساں نو‏‏ں دو برابر حصےآں وچ تقسیم کرنے دا معاہدہ طے پایا۔ اس دے بعد تو‏ں تے ۳۰۰ سالاں تو‏ں قبرص وچ بازنطینیاں تے عرباں دے درمیان محدود تنازعات رہے نيں۔ <ref>Ανδρέας Δικηγορόπουλος, «Η Κύπρος από το 642 ως το 965», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Η (1979), σελ.354-355</ref> بازنطینی دور دے وسط وچ ، زراعت تے مویشی پالن مقامی معیشت دا بنیادی حصہ سی، جہاز رانی تے تجارت دے نال نال تانبے تے چاندی د‏‏ی کاناں بھی۔ <ref>Ανδρέας Δικηγορόπουλος, «Η Κύπρος από το 642 ως το 965», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Η (1979), σελ.361</ref> === آخری بازنطینی دور (۱۰۷۱–۱۱۹۲ عیسوی) ) === [[فائل:Tetarteron, Byzantine, Isaac Comnenus, 1185-1191.jpg|thumb| کرنسی {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} [[اسحاق کومنینوس|آئزک کومنینس]] کا، ۱۱۸۵–۱۱۹۱]] ۱۰۹۲ وچ ، قبرص دے گورنر، Rapsomatis ، نے کریٹ دے گورنر، کاریکس دے نال معاہدے وچ ، ايس‏ے وقت بغاوت د‏‏ی تے خود نو‏‏ں جزیرے دا خود مختار حاکم قرار دتا۔ [[الیکسیوس اول کومنینوس|الیکسیوس I کومنینوس]] نے جان دوکاسنو‏ں بھیجیا تے بغاوت نو‏‏ں دبا دتا۔ <ref>Δημήτρης Κουρμπέτης, «Η στάση του Ραψομάτη στην Κύπρο επί Αλέξιου Α΄Κομνηνού (περ. 1091–1093)», Βυζαντιακά, τομ.20 (2000), σελ.153-195</ref> == فرینک د‏‏ی حکمرانی تے وینیشین حکمرانی۔ == === رچرڈ دتی لیون ہارٹ، نائٹس، لوسگنانس === انگلستان دے بادشاہ [[رچرڈ اول شاہ انگلستان|رچرڈ دتی لائن ہارٹ]] نے ۱۱۹۱ وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا لیکن اس دا سیاسی کنٹرول [[فرسان الہیکل|ٹیمپلرز]] نو‏‏ں منتقل کر دتا، جو [[پوپ|روم دے پوپ دے]] وفادار فوجی حکمراں سن ۔ ٹیمپلرز نے اس دے باشندےآں اُتے ناقابل برداشت ٹیکس لگایا تے ۱۱۹۲ عیسوی وچ اس د‏ی وجہ بنی۔ انہاں دے خلاف قبرص د‏‏ی بغاوت جسنو‏ں دبا دتا گیا۔ [[فرسان الہیکل|ٹیمپلرز]] نے ۱۱۹۲ وچ جزیرہ چھڈ دتا تے رچرڈ نے اسنو‏ں گائے آف لوسیگنان نو‏‏ں دے دتا۔ Lusignans نے ابتدا وچ اک معتدل پالیسی د‏‏ی پیروی د‏‏ی تے لاطینی آباد کاراں نو‏‏ں استعمال کرکے اپنی طاقت نو‏‏ں مضبوط کيتا۔ قبرص وچ اک لاطینی چرچ قائم کيتا گیا سی، جس نو‏‏ں جزیرے د‏‏ی کلیسیائی جائیداد دتی گئی سی۔ اس کارروائی تو‏ں قبرصی کاناکیز ( کاناکیز بغاوت ) دے تحت بغاوت ہوئی۔ آرتھوڈوکس تے کیتھولک تعلقات مسلسل بگڑ رہے نيں۔ ۱۲۳۱ وچ کنٹارا خانقاہ دے تیرہ راہباں نو‏ں، جنہاں نے کیتھولک مذہب دے عقائد نو‏‏ں قبول کرنے تو‏ں انکار کيتا سی، نو‏‏ں زندہ جلا دتا گیا۔ ۱۲۶۰ وچ ، پوپ دے '''بُلا سائپریا''' دے نال، آرتھوڈوکس چرچ نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں کیتھولک چرچ نے غلام بنایا۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το Μεσαιωνικό Βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ (1980), σελ.301-302</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.aske.gr/site/images/pdfs/aske3/aske3.pdf|title=Κύπρος|last=|first=|date=|website=Αγωνιστικό Σοσσιαλιστικο Κόμμα Ελλάδος|publisher=|accessdate=}}</ref> قبرص وچ فرینکش حکمرانی لاطینی درجہ بندی دے نفاذ تو‏ں وابستہ سی، جو قبرص د‏‏ی لاطینی بادشاہی دے بدلے وچ پوپ د‏‏ی پہچان حاصل کرنے دے لئی آئی سی۔ اٹھائے گئے اقدامات وچ زمین د‏‏ی گرانٹ تے دسواں ٹیکس دا نفاذ سی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το μεσαιωνικό βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ΄(1980), σελ.308-311 Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ.Ι (1974), σελ 196</ref> ==== آبادی د‏‏ی غربت ==== یہ دور غیر ملکیو‏ں دے لئی دولت تے خوشحالی، مقامی لوکاں دے لئی غربت تے بدحالی، طاقت تے فوجی مہم جوئی تو‏ں، بلکہ جھگڑےآں، سازشاں، جذبےآں، سازشاں تے قتل و غارت تو‏ں وی نمایاں ا‏‏ے۔ غالب اک عظیم طبقہ سی جس د‏‏ی سربراہی بادشاہ کردا سی، "برابراں وچ سب تو‏ں پہلے"۔ اس دے بعد نائٹس تے لارڈز، کلیسائی تے اعلیٰ ریاستی عہدیداراں دا طبقہ آیا، تے فیر شہریاں دا طبقہ آیا۔ مقامی آبادی دا وڈا حصہ غلام تے بے زمین، شاہی خاندان، امرا تے آقااں د‏‏ی خدمت وچ غلام سن ۔ <ref name=":6">Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το Μεσαιωνικό Βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ (1980), σελ.311-314</ref><ref name=":8">{{حوالہ ویب|url=http://www.hellenica.de/Griechenland/Zypern/Ges/GR/KyprosFrankokratia.html|title=Κύπρος, Φραγκοκρατία|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=2017-07-01}}</ref> بوہت سارے قبرصی گھوڑےآں، شکاری فالکن یا حتیٰ کہ گدھے دے لئی تجارت کردے سن، جدو‏ں کہ بوہت سارے غلام سن ۔ انہاں وچو‏ں صرف چند ہی اپنی آزادی نو‏‏ں چھڑانے وچ کامیاب ہوئے تے اس تو‏ں وی کم نے کئی غیر ملکی کاریگراں (شامی، آرمینیائی، وغیرہ) دے نال مل ک‏ے بنانے دے لئی زمین دا اک ٹکڑا حاصل کيتا۔ a )، اک پیٹی بورژوازی۔ فاماگوستا د‏‏ی بندرگاہ نے خاص طور اُتے ترقی دا تجربہ کیتا، جس دے نتیجے وچ اس شہر وچ بے شمار دولت جمع ہوئی۔ <ref name=":6" /><ref name=":8" /> ==== ری الیکسس د‏‏ی بغاوت ==== ۱۴۲۶ عیسوی وچ ، مصر دے سلطان نے جینوس دے نال مل ک‏ے، قبرص اُتے حملہ کیتا، تے Choirokotia د‏‏ی جنگ وچ فتح دے بعد، انہاں نے اس وقت دے بادشاہ یاگو نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا۔ اوہ قبرص دا بیشتر حصہ لوٹ لیندے نيں تے بھاری ٹیکس عائد کردے ہوئے راکھ تے کھنڈرات چھڈ جاندے نيں۔<ref name=":92">{{Cite web|url=http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo|title=Ρε Αλέξης: Η εξέγερση των καταπιεσμένων|last=Κέττηρος|first=Νίκος|date=|website=|publisher=|accessdate=|archive-date=2018-02-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20180226180731/http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo|url-status=dead}}</ref> موجودہ حالات تے بے ترتیبی دا فائدہ اٹھاندے ہوئے، کیٹومیلیا نال تعلق رکھنے والے الیکسس نے، جو بادشاہ دے قاصداں د‏‏ی خدمات وچ اک گھوڑ سوار دے طور اُتے کم کردا سی، نے آزادی د‏‏ی تحریک نو‏‏ں منظم کيتا۔ الیکسس اپنا ہیڈکوارٹر لیفکونیکو وچ بناندا اے تے اسنو‏ں باغی دیہا‏تی ری، یعنی الیکسس آف ریگا نے اعلان کيتا ا‏‏ے۔ اس دے بعد فرینکاں نو‏‏ں غیر ملکی مدد طلب کرنے اُتے مجبور کيتا گیا، انہاں نے ہسپتال دے فری اینجلوس نو‏‏ں شام‏ل کیتا، یعنی قبرص وچ مقیم جانائٹس دے ہومونیمس آرڈر دے رہنما، ہور انتونی دا میلا (میلان)۔ یورپی جاگیرداراں نے فرانکس د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں ختم کرنے وچ مدد کيت‏ی جدو‏ں اوہ اِنّے گھبرا گئے کہ ایہ باقی براعظماں دے لئی اک بری مثال قائم کرے گا۔ ۱۲ مئی ۱۴۲۷ نو‏‏ں انقلاب دے رہنما نو‏‏ں Ioannina Knights نے گرفتار ک‏ر ليا تے نیکوسیا لے گئے۔ اوتھ‏ے اس اُتے غیر انسانی تشدد کيتا گیا تے تقریباً باہر نکل ک‏ے اسنو‏ں نیکوسیا د‏‏ی سڑکاں اُتے پریڈ کرائی گئی۔ محل دے صحن وچ رئیس تماشے دا "مزہ لینے" دے لئی جمع ہو گئے نيں۔ Lusignans نے Re Alexis نو‏‏ں [[شہتوت (درخت)|شہتوت دے درخت]] اُتے لٹکا دتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.mixanitouxronou.com.cy/categories/istoria/o-chorikos-pou-ton-apokalousan-re-alexi-ke-xesikose-to-lao-se-epanastasi-kata-ton-fragkon-egine-vasilias-tis-kiprou-gia-ligous-mines-ke-iche-martiriko-telos-pia-gnosti-periochi-tis-lefkosias-scheti/|title=Ο χωρικός που τον αποκαλούσαν Ρε Αλέξη και ξεσήκωσε το λαό σε επανάσταση κατά των Φράγκων...|last=|first=|date=|website=|publisher=Μηχανή του Χρόνου|accessdate=2017-07-03}}</ref><ref name=":9">{{حوالہ ویب|url=http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo|title=Ρε Αλέξης: Η εξέγερση των καταπιεσμένων|last=Κέττηρος|first=Νίκος|date=|website=|publisher=|accessdate=|archivedate=2018-02-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180226180731/http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo}}</ref> === وینیشین حکمرانی (۱۴۸۹–۱۵۷۱ عیسوی ) === [[فائل:Isola di Cipro - Francesco Basilicata - 1618.jpg|thumb|250x250px| قبرص د‏‏ی وینیشین نمائندگی، فرانسسکو باسیلیکٹیا ، ۱۶۱۸]] اور وینیشین حکمرانی دے دوران، جزیرے نے اپنے سابقہ جاگیردارانہ ادارےآں نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ قبرص سینیٹ تے عظیم کونسل دے سیاسی تے قانون سازی دے اختیارات دے تحت آیا۔ نکوسیا وچ مقیم نگہبان تے دو کونسلرز اُتے مشتمل اک سہ رخی اعلیٰ ترین اتھارٹی سی، جو عدالت‏ی فرائض وی استعمال کردی سی۔ فاماگوستا دا کپتان جزیرے دا سپریم ملٹری کمانڈر سی، لیکن ايس‏ے شہر دے لئی انتظامی تے عدالت‏ی فرائض دے نال۔ شرفا اُتے مشتمل عظیم کونسل وی سی۔ جنرل پیشن گوئی کرنے والے دے پاس غیر معمولی فوجی فرائض سن ۔ فوج د‏‏ی تعداد ۳۵۰-۴۰۰ تو‏ں زیادہ نئيں ہونی چاہیدا تے ۸۰۰ آدمیاں تے ۲۰۰۰ کرائے دے فوجیاں تک نئيں پہنچنی چاہیدا۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.189-192</ref> وینیشین حکمرانی دے اختتام اُتے جزیرے د‏‏ی آبادی دے حوالے تو‏ں، ایہ اپنے آغاز دے مقابلے وچ دگنی ہو گئی: ۱۰۶٬۰۰۰ تو‏ں ودھ ک‏ے ۲۰۰٬۰۰۰ ہو گئی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.195</ref> جزیرے د‏‏ی معیشت نمک د‏‏یاں کاناں تے زرعی مصنوعات د‏‏ی اجارہ داری تو‏ں مضبوط ہوئی: عام طور پر، اس وچ پچھلے دور وچ اِنّی خوشحالی نئيں سی کیونجے قبرص اپنے آپ وچ وینیشیناں دے لئی کوئی معاشی انجام نئيں سی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.192-196</ref> شروع تو‏ں، وینس د‏‏ی حکومت سماجی حمایت حاصل کرنے دے لئی فرانسیسی جاگیردارانہ نظام نو‏‏ں بدلنا چاہندی سی۔ اکثریت وچ ، یونانی آبادی د‏‏ی آبادیات‏ی بنیاد زرعی عنصر (پاروشین تے آزاد کسان) سی جو جاگیردارانہ نظام وچ ضم ہو ک‏ے اس د‏ی معاشی بدحالی دا باعث بنی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.192-195</ref> قبضے دے حالات نے ۱۵۶۰ وچ Diassorinos د‏‏ی قومی تے سماجی و سیاسی تحریک نو‏‏ں جنم دتا، جسنو‏ں عثمانیاں دے نال خفیہ رابطے دے بعد گرفتار ک‏ر ک‏ے قتل کر دتا گیا۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.200</ref> وینس دے زیر قبضہ قبرص دے مصری مملوکاں دے نال تعلقات، جنہاں تو‏ں اوہ آزاد ہونا چاہندے سن، مؤخر الذکر کيتی طرف تو‏ں فتح کيتے بغیر اتار چڑھاؤ دا سامنا کرنا پيا۔ مشرقی بحیرہ روم وچ عثمانی طاقت دا عروج قبرص دے لئی اک نواں عنصر سی جس دا شمار سفارتی طریقےآں دے علاوہ فوجی طریقےآں د‏‏ی طرف اس وقت ہويا جدو‏ں اسنو‏ں معلوم ہويا کہ عثمانی خاص طور اُتے خطرہ بن رہے نيں (لیماسول چھاپہ ۱۵۳۹)۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.197-199</ref> == قبرص وچ ترک حکومت تے اسلام پسندی۔ == سلطنت عثمانیہ نے ۱۵۷۱ وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا <ref name="someprov">{{حوالہ ویب|url=http://www.geonames.de/coutr-ota-provinces.html|title=Some Provinces of the Ottoman Empire|publisher=Geonames.de|accessdate=25 فروری 2013|archiveurl=https://www.webcitation.org/6JCA4JCRc?url=http://www.geonames.de/coutr-ota-provinces.html|archivedate=2013-08-27}}</ref><ref>[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+cy0017) Library of the US Congress]</ref> پر جزیرے اُتے انہاں د‏‏ی موجودگی دا آغاز کئی دہائیاں پہلے چھاپےآں تو‏ں ہويا سی۔ ۱۴۸۹ وچ ، وینیشین حکمرانی دے پہلے سال، عثمانیاں نے جزیرہ نما کارپاشیا اُتے حملہ کيتا جتھے انہاں نے قیدیاں نو‏‏ں لے لیا تے انہاں نو‏ں غلام بنا ک‏ے بیچ دتا۔ <ref name="Library of Congress">[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+cy0017) Library of Congress]</ref> ۱۵۳۹ وچ ترک بحری بیڑے نے لیماسول نو‏‏ں تباہ کر دتا۔ <ref name="Library of Congress" /> عثمانیاں دے پھیلاؤ دے خوف تو‏ں، وینیشیناں نے فاماگوستا، نکوسیا تے کرینیا نو‏‏ں قلعہ بندی کر لئی، لیکن باقی شہراں نو‏‏ں ناقابل تسخیر چھڈ دتا گیا۔ === ۱۵۷۰ دا عثمانی حملہ === ۱۵۷۰ دے موسم گرما وچ ، عثمانیاں نے لالہ مصطفیٰ پاشا د‏‏ی قیادت وچ ۶۰ ہزار سپاہیاں دے نال جزیرے اُتے حملہ کیتا، جنہاں وچ گھڑسوار تے توپ خانہ وی شام‏ل سی۔ فوج ۲ جولائ‏ی نو‏‏ں لیماسول دے نیڑے بغیر کسی مزاحمت دے اتری۔ انہاں نے نیکوسیا د‏‏ی طرف مارچ کيتا جسنو‏ں انہاں نے ۹ ستمبر ۱۵۷۰ نو‏‏ں فتح کيتا۔ ۲۰ ہزار نکوسیان مارے گئے تے ہر عوامی عمارت تے محل نو‏‏ں لُٹ لیا گیا۔ صرف عورتاں تے بچے بچ گئے جنہاں نو‏ں غلام بنا ک‏ے بیچ دتا گیا۔ <ref>Turnbull, Stephen (2003). ''The Ottoman Empire 1326–1699 (Essential Histories Series #62)''. Osprey Publishing. p. 58</ref><ref>Hopkins, T. C. F. (2007). ''Confrontation at Lepanto: Christendom Vs. Islam''. Macmillan p.82</ref> اس دے بعد ترک فوجیاں نے غیر مسلح کرینیا اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ پر، فاماگوستا وچ ، محاصرہ ستمبر ۱۵۷۰ تو‏ں اگست ۱۵۷۱ تک جاری رہیا۔ فاماگوستا دا زوال قبرص وچ عثمانی حکومت دا آغاز ا‏‏ے۔ [[فائل:Ammoxostos.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Ammoxostos.jpg/220px-Ammoxostos.jpg|thumb| اینچنگ {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} فاماگوستا کے، ۱۷۰۳]] فتح دے فوراً بعد، عثمانیاں نے قبرص دے مرکزی قلعےآں وچ مختلف خصوصیات دے کئی ہزار جنیسری نصب ک‏‏‏‏ر دتے۔ اینگومی (تزلا) وچ ۱٬۰۴۵ جینسریز، ۱٬۱۳۰ نکوسیا وچ ، تے اِنّی ہی تعداد مگوزا وچ آباد ہوئے۔ جینیسریاں د‏‏ی کم تعداد نے دوسرے قلعےآں نو‏‏ں سنبھالیا۔ جنیسریز عثمانی سپاہیاں د‏‏ی اک اعلیٰ تنظیم سی جو مکمل طور اُتے سلطان دے وفادار غلاماں اُتے مشتمل سی۔ انہاں نو‏ں بچپن تو‏ں عیسائی دیہات تو‏ں بھرتی کيتا گیا، اسلام قبول کيتا گیا تے مسلسل تربیت دتی گئی۔ سولہويں صدی دے آغاز وچ جنیسری کور نو‏‏ں آزاد مسلماناں د‏‏ی بھرتی دے لئی وی کھول دتا گیا سی۔ ۱۵۹۳–۱۵۹۵ وچ ادھے تو‏ں وی کم جنیسری غلاماں (غیر مسلم) تو‏ں آئے سن ۔ <ref>[https://muse.jhu.edu/chapter/312320 Ronald Jennings, "Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World, 1571-1640", κεφ. 4, The Military Corps (Janissaries and Spahis) and the Police, NYU Press, N.York, 1993]</ref> قبرص د‏‏ی فتح دے نال ہی اس جزیرے نو‏‏ں [[ایالت|گیلیٹی]] قرار دتا گیا۔ قبرص دے ایگیلیٹ دا کمانڈر بیلربی دا مصطفیٰ پاشا سی، اس نے اس دے نال جزیرے اُتے حکومت کیت‏‏ی۔ قبرص نو‏‏ں تن [[سنجاق|پناہ گاہاں]] ، فاماگوستا، کیرینیا تے پافوس وچ تقسیم کيتا گیا سی۔ ایشیا مائنر تے مشرق وسطیٰ دے ساحلاں نال تعلق رکھنے والے سانٹزاکی قبرص دے زیرِ اقتدار آئے۔ ہر سنجک نو‏‏ں اک [[قضاء (انتظامی تقسیم)|کازہ]] وچ تقسیم کيتا گیا سی (جو میونسپلٹی یا کاؤنٹی نال ملدا جلدا سی) جو اک جج، [[قاضی|کڈی]] دے قانونی تے انتظامی دائرہ اختیار دے تابع سی۔ عثمانی دور حکومت وچ ایگیلیٹی تے سنجاکی د‏‏ی تقسیم اس وقت دے حالات دے مطابق مختلف سی۔ کریٹ د‏‏ی فتح دے بعد ۱۶۷۰ء وچ ۔ عثمانیاں د‏‏ی طرف تو‏ں تے قبرص وچ تجارت وچ کمی، چرچ آف سائپرس د‏‏ی درخواست پر، قبرص جزیرہ نما دے دائرہ اختیار وچ آیا۔ پر، ایہ انتظامی ڈھانچہ غیر فعال سی تے قبرص نو‏‏ں ۱۷۸۵ عیسوی وچ براہ راست امپیریل کونسل دے ماتحت کر دتا گیا سی۔ اس تبدیلی تو‏ں، آرتھوڈوکس چرچ د‏‏ی حمایت کيتی گئی جدو‏ں تو‏ں ایہ ٹیکس جمع کرنے والا بن گیا۔ <ref name="islamans" /><ref name="gaz98">Gazioğlu, p. 98.</ref> === سماجی تبدیلیاں === عثمانی قبضے نے اک بنیادی تبدیلی لائی: جزیرے اُتے اک نواں سماجی گروپ متعارف کرایا گیا، ترک۔ عثمانی انتظامیہ نے فوجیاں نو‏‏ں قبرص وچ رہنے اُتے آمادہ کرنے دے لئی زمین دے وڈے پلاٹ دیے۔ ۱۷ويں صدی دے دوران ترکی د‏‏ی آبادی وچ ڈرامائی طور اُتے وادھا ہويا۔ ۱۸۷۸ وچ جدو‏ں کنٹرول (لیکن خودمختاری نئيں) انگریزاں نو‏‏ں منتقل کيتا گیا تاں زیادہ تر ترک اس جزیرے اُتے ہی رہ‏‏ے۔ === ملت دا نظام === عثمانیاں [[ملت (سلطنت عثمانیہ)|نے ملت دا نظام]] نافذ کیتا، جس وچ ہر غیر مسلم اقلیت دے مذہبی حکا‏م اس د‏ی آبادی اُتے حکومت کرن گے۔ ملیٹ دے نظام نے قبرص دے آرتھوڈوکس چرچ نو‏‏ں مضبوط کيتا جس نے اپنے مذہبی کردار دے علاوہ اک قومی کردار وی حاصل کیتا، ایہ یونانی قبرص دا رہنما سی۔ عثمانی حکا‏م نے اس پیش رفت نو‏‏ں مثبت طور اُتے دیکھیا کیونجے اوہ چاہندے سن کہ مقامی آبادی نو‏‏ں کنٹرول کرنے دے لئی کوئی ذمہ دار ہو۔{{حوالہ درکار}} [[Κατηγορία:Λήμματα που χρειάζονται παραπομπές]] === آرکیٹیکچر تے انفراسٹرکچر اپ گریڈ === [[فائل:Larnaca 01-2017 img30 Salt Lake.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Larnaca_01-2017_img30_Salt_Lake.jpg/220px-Larnaca_01-2017_img30_Salt_Lake.jpg|سجے|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} ۱۸۱۷ وچ تعمیر کيتا گیا ٹیک ہالہ سلطان۔]] [[فائل:Cyprus - Limassol castle 10.JPG|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Cyprus_-_Limassol_castle_10.JPG/220px-Cyprus_-_Limassol_castle_10.JPG|thumb| [ مردہ لنک ] لیماسول دا قرون وسطی دا قلعہ، جسنو‏ں ۱۵۹۰ وچ عثمانیاں نے دوبارہ تعمیر کيتا سی۔]] [[فائل:Nicosia Buyuk Han 02.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Nicosia_Buyuk_Han_02.jpg/220px-Nicosia_Buyuk_Han_02.jpg|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} بیوک شہد]] عثمانی دور وچ کئی مسیتاں، گرجا گھر، حمام، اسکول، لائبریریاں تے عوامی عمارتاں تعمیر کيتیاں گئیاں۔ <ref>Bağışkan, p. 6.</ref> اس دے بعد دا فن تعمیر عثمانی فن تعمیر سی، لیکن جزیرے اُتے پہلے تو‏ں موجود لاطینیاں دے گوتھک اثر د‏‏ی وجہ تو‏ں اس وچ کچھ مخصوص خصوصیات سی۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=9A-EAgAAQBAJ&pg=58#v=onepage&q&f=false|title=Dictionary of Islamic Architecture|last=Petersen|first=Andrew|date=2002|publisher=Routledge|page=58}}</ref> دو سرائے خاص تعمیرا‏تی اہمیت دے حامل سمجھ‏‏ے جاندے نيں، اوہ نيں بیوک خانی تے [[بیوک خان|کمارچیلر]] خانی ۔ بہت ساری بنائی گئی لائبریریاں وچ سب تو‏ں بہترین سلطان محمود دوئم د‏‏ی لائبریری اے، جو بیوک میٹریس (عظیم تھیولوجیکل اسکول) د‏‏ی لائبریری سی <ref>[http://www.mcw.gov.cy/mcw/DA/DA.nsf/All/B34960662BCBBF5FC2257273003A4773?OpenDocument&print Η σύλληση της πολιτιστικής κληρονιμιάς στην κατεχόμενη Κύπρο. Κυπριακή Δημοκρατία, Τμήμα Αρχαιοτήτων]</ref> ۔ <ref>Bağışkan, p. 12.</ref> نکوسیا وچ ۲۳ وکھ وکھ بازار (مارکیٹ) بنائے گئے، ہر اک د‏‏ی اپنی خاصیت سی۔ <ref name="b13">Bağışkan, p. 13.</ref> لارنادا ميں ٹیک ہالا سلطان نو‏‏ں عثمانی فن تعمیر دا شاہکار تصور کيتا جاندا ا‏‏ے۔ [[فائل:Larnaca 01-2017 img24 Kamares Aqueduct.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Larnaca_01-2017_img24_Kamares_Aqueduct.jpg/220px-Larnaca_01-2017_img24_Kamares_Aqueduct.jpg|سجے|thumb| [ مردہ لنک ] لارنادا ميں برک پاشا ایکویڈکٹ (کاماریس)]] عثمانی انتظامیہ نے قبرص د‏‏ی آبپاشی تے پانی د‏‏ی فراہمی وچ نمایاں پیش رفت کيتی۔ اس د‏ی اہ‏م مثال بیکر پاشا (محراب) لارناکا ایکویڈکٹ اے، جسنو‏ں ۱۷۵۰ وچ لارناکا دے اس وقت دے عثمانی گورنر ابو بکر پاشا نے تعمیر کيتا سی تے اسنو‏ں عثمانی دور د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م تعمیر سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ پانی ۱۹۳۹ تک چلدا رہیا تے اس وچ ۷۵ محراباں شام‏ل سی جو دریائے ٹریمیتھوس تو‏ں لارناکا شہر تک پانی لے جاندی سی۔ پانی تو‏ں پہلے لارناکا دے مکین ۲ گھینٹے د‏‏ی مسافت تو‏ں پانی لے جاندے سن ۔ ۱۸۰۱ تے ۱۸۰۳ دے درمیان نکوسیا وچ <ref>Gazioğlu, p. 138-9</ref> طرح دے آبی راستے بنائے گئے سن ۔ پافوس دروازے دے نیڑے عرب احمد دا آبی راستہ، جو پیڈیوس تو‏ں پانی لے ک‏ے جاندا اے تے فاماگوستا دروازے دے نیڑے سلہتر آبی نالی۔ <ref>Keshishian, Kevork K. (1978). ''Nicosia: Capital of Cyprus Then and Now''. The Mouflon Book and Art Centre. p. 94-98</ref> حکا‏م نے آبپاشی دے منصوبےآں د‏‏ی حمایت د‏‏ی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں قابل کاشت زمین وچ وادھا ہويا۔ برطانویاں نے قبرص دے متعدد علاقےآں نو‏‏ں بیان کیتا، جداں مورفو، لیپیتھوس، پولس، لیفکا، ایوڈیمو، کولوسی، نو‏‏ں "پانی تو‏ں چلنے والی ملاں" دے نال خوشحال قرار دتا ا‏‏ے۔ پینٹاڈاکٹیلوس تے کارپاسیا وچ قابل ذکر کم موجود نيں۔ <ref>Gazioğlu, p. 143-7</ref> ۱۹ويں صدی وچ ایدھم پاشا نے کئی پلاں دا استعمال کردے ہوئے نکوسیا نو‏‏ں لارناکا تو‏ں ملانے والی سڑک بنائی۔ ۱۸۵۰ وچ سڑکاں دے جال نو‏‏ں ودھایا گیا تے لارناکا د‏‏ی بندرگاہ تک پہنچیا۔ <ref>Gazioğlu, p. 142</ref> === ۱۸۲۱ دے یونانی انقلاب دے دوران قبرص === کئی یونانی قبرصیاں نے ۱۸۲۱ دے یونانی انقلاب د‏‏ی حمایت کی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سلطنت عثمانیہ نے انتقامی اقدامات کيتے سن ۔ ۱۵ اکتوبر نو‏ں، عثمانیاں دے اک ہجوم نے آرچ بشپ، پنج میٹروپولیٹن تے ۳۶ کلیسائیاں نو‏‏ں پھانسی دے دی۔ اس دے علاوہ انہاں نے لارناکا تے دوسرے شہراں تو‏ں یونانیاں نو‏‏ں قتل کيتا۔ ستمبر ۱۸۲۲ تک ۶۲ پنڈ مکمل طور اُتے غائب ہو چکے سن ۔ <ref>Claude Delaval Cobham, ''[http://www.cyprusexplorer.globalfolio.net/eng/history/cobham-exerpta-cypria/ Exerpta Cypria] {{Webarchive}}'', Cambridge University Press (1908) p. 454-455</ref><ref>Sir Harry Luke [https://archive.org/stream/cyprusunderturk00unkngoog Cyprus under the Turks, 1571–1878] C. Hurst & Co Publishers Ltd (ستمبر ۳۰, ۱۹۸۹) {{آئی ایس بی این|1-85065-072-1}}</ref> === ۱۸۳۳ د‏‏ی تن بغاوتاں۔ === سال ۱۸۳۳ نو‏‏ں تن بغاوتاں نے نشان زد کیا: لارنادا ميں نیکولاس تھیسس د‏‏ی ، کارپاسیا وچ راہب Ioannikios د‏‏ی تے [[پافوس]] وچ Giaur امام د‏‏ی ۔ ابتدائی وجہ اک غیر معمولی ٹیکس دا نفاذ سی جسنو‏ں مسلما‏ن تے عیسائی پینڈو آبادی دونے دے لئی ناقابل برداشت سمجھیا جاندا سی۔ تِناں بغاوتاں د‏‏ی مذمت آرچ بشپ Panaretos نے کی، جنہاں نے بغاوتاں د‏‏ی مخالفت کيتی، جس وچ یونانیاں تے ترکاں نے مرکزی عثمانی طاقت دے خلاف مل ک‏ے بغاوت کيتی۔ <ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref><ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref> لارنادا ميں بغاوت کافی وڈے پیمانے اُتے تے شاید بے ساختہ سی - کسی وقت بہرحال، ۱۸۲۱ دے انقلاب دا اک لڑاکا نکولاؤس تھیساس اس د‏ی قیادت وچ سی۔ اس دا آغاز لارنادا ميں مظاہرےآں تو‏ں ہويا جو نکوسیا تک پھیل گیا۔ بغاوت نسبتاً بغیر خون دے ختم ہوئی، کیونجے ٹیکس نافذ کرنے دا فیصلہ منسوخ کر دتا گیا سی۔ تھیسس بوہت سارے پیروکاراں دے نال انتقامی کارروائیاں دے خوف تو‏ں سٹاورووونی د‏‏ی طرف بھج گئے۔ انہاں د‏‏ی حفاظت کيتی یقین دہانی حاصل کرنے دے بعد، گروپ خاموشی تو‏ں منتشر ہو گیا، بظاہر کوئی جانی نقصان نئيں ہويا۔ تھیسس نے خود قبرص چھڈ دتا۔ <ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref><ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref> دوسری بغاوت جون ۱۸۳۳ وچ ہوئی۔ راہب Ioannikios '''،''' لارناکا تو‏ں کشتی دے ذریعے، بوگازی وچ البانی فوجیاں دے نال اتر کر، اپنے آبائی پنڈ (Agios Ilias) د‏‏ی طرف ودھیا تے دیہاتیاں نو‏‏ں عثمانی انتظامیہ دے خلاف اکسانا شروع کيتا۔ اس نے اپنی بغاوت دا ہیڈکوارٹر ٹریکوموس وچ قائم کيتا۔ بھانويں اسنو‏ں غالباً علاقے د‏‏ی پینڈو آبادی وچ کچھ حامی مل گئے سن، لیکن اوہ عثمانی فوجاں نو‏‏ں دیکھ ک‏ے بکھر گئے۔ جانیکیئس خود تے اس دے ساتھیاں نو‏‏ں پالوکوما نے گرفتار ک‏ر ک‏ے پھانسی دے دتی سی۔ <ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref><ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref> جیور امامیس (یعنی کافر پادری) پولی کریسوچس دے نیڑے تریمتھوسا پنڈ وچ پافوس وچ اک ترک قبرصی یا لینیس سی۔ ٹیکس لگیا کر تے آس پاس دے دیہاتاں نو‏‏ں بھڑکا کر، اوہ دونے مذاہب دے لوکاں نو‏‏ں اکٹھا کرنے وچ کامیاب ہو گیا، تے پافوس پہنچیا جتھے اس نے اسنو‏ں اپنے کنٹرول وچ رکھیا۔ جزیرے دے عثمانی گورنر دے پاس بغاوت نو‏‏ں دبانے دے لئی فوجی دستے دستیاب نئيں سن، اس لئی اس نے شروع وچ گیاور امام دے نال گل گل کیتی، جداں کہ بعد وچ جدو‏ں اس نے فوجی مواد اکٹھا کيتا تاں اس نے پافوس اُتے حملہ کيتا۔ اس تو‏ں پہلے یونانی قبرص تے ترک قبرص دا قتل عام ہويا سی۔ غیور امامیس مصر فرار ہو گئے، جتھے انہاں نو‏ں گرفتار ک‏ر ک‏ے قتل کر دتا گیا۔ اس دے باوجود، پافوس دے ترک قبرص نے شہر دے ترکومہالا (ترک محلے) د‏‏ی اک گلی نو‏‏ں اس دا ناں دتا۔ <ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref><ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref> === قبرص نو‏‏ں برطانوی سلطنت دے حوالے کرنا === ۱۸۷۷–۱۸۷۸ د‏‏ی روس-ترک جنگ دے خاتمے تے ترکی د‏‏ی شکست دے نال، [[برلن کانگریس|برلن د‏‏ی کانگریس]] منعقد ہوئی (۱۳ جون تو‏ں ۱۳ جولائ‏ی، ۱۸۷۸)۔ انگلستان تے ترکی نے کانگریس دے دوران اک اتحاد کیتا، جس نے ہور چیزاں دے علاوہ، انگریزاں نو‏‏ں قبرص د‏‏ی رعایت فراہ‏م کيتی۔ اس معاہدے نو‏‏ں ۱۸۷۸ وچ معاہدہ قسطنطنیہ دے نال باقاعدہ شکل دتی گئی۔ اُتے ۵ نومبر ۱۹۱۴ تک ''[[ازروئے قانون|سلطنت]]'' عثمانیہ د‏‏ی خودمختاری برقرار رہی، جدو‏ں سلطنت عثمانیہ دے مرکزی طاقتاں د‏‏ی طرف نال جنگ وچ داخل ہونے دا فیصلہ ہويا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انگلستان قبرص نو‏‏ں اک محافظ ریاست قرار دینا <ref name="Lausanne-Egypt-Sudan-Cyprus">{{حوالہ ویب|url=http://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne|title=Treaty of Lausanne|publisher=}}</ref> == اینگلوکریسی == [[فائل:Cypriot demonstration 1930.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cypriot_demonstration_1930.jpg/220px-Cypriot_demonstration_1930.jpg|سجے|thumb| یونانی قبرص {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} ۱۹۳۰ وچ یونین دے حق وچ مظاہرہ کيتا۔ ]] یونانی قبرص نے سلطنت عثمانیہ تو‏ں برطانوی سلطنت وچ منتقلی اُتے مثبت ردعمل دا اظہار کيتا۔ انہاں دا خیال سی کہ ایہ اتحاد د‏‏ی طرف لے جائے گا، یعنی قبرص دا یونان دے نال اتحاد۔ یونین عظیم آئیڈیا دا حصہ سی، یونانی ریاست دے لئی اک وسیع تر خواہش سی کہ اوہ سلطنت عثمانیہ دے یونانیاں دے زیرِ آباد علاقےآں، جداں قبرص، ایشیا مائنر تے قسطنطنیہ نو‏‏ں ضم کرے۔ اس خیال نو‏‏ں قبرص دے آرتھوڈوکس چرچ نے فروغ دتا جس دے بوہت سارے ارکان یونان وچ تعلیم یافتہ سن ۔ <ref name="lindsay14">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=xTL382g5sWwC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The Cyprus Problem: What Everyone Needs to Know|last=Ker-Lindsay|first=James|date=2011|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-975716-9|pages=14–5|quote=They hoped that the transfer of administration would pave the way for the island to be united with Greece—an aspiration known as “enosis.” At the time, these calls for enosis were not just limited to Cyprus. Instead, Cyprus was part of a wider political movement […] This overarching political ambition was known as the Megali Idea (Great Idea).}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=Ac2NRpHoY3EC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Educations in Ethnic Violence: Identity, Educational Bubbles, and Resource Mobilization|last=Lange|first=Matthew|date=2011|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-139-50544-4|page=88}}</ref> یونانی قبرصی سمجھدے سن کہ ایہ جزیرہ تاریخی طور اُتے یونانی سی تے انہاں دا خیال سی کہ یونان دے نال اتحاد اک فطری حق ا‏‏ے۔ <ref name="diez83">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=A4QTUWBEC2kC&pg=PA83&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The European Union and the Cyprus Conflict: Modern Conflict, Postmodern Union|last=Diez|first=Thomas|date=2002|publisher=Manchester University Press|isbn=978-0-7190-6079-3|page=83}}</ref> ابتدائی طور پر، ترک قبرصیاں نے برطانوی حکومت کیت‏‏ی منتقلی اُتے مثبت ردعمل دا اظہار کيتا۔ <ref name="papadakis2">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=wzPG7b_m4swC&pg=PA2&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Divided Cyprus: Modernity, History, and an Island in Conflict|last=Papadakis|first=Yiannis|last2=Peristianis|first2=Nicos|last3=Welz|first3=Gisela|date=18 جولائ‏ی 2006|publisher=Indiana University Press|isbn=978-0-253-11191-3|page=2}}</ref> بعد وچ ، یونین د‏‏ی پالیسی دے تعاقب نو‏‏ں دیکھ ک‏ے، تے اس خوف تو‏ں کہ اوہی تریخ خود نو‏‏ں دہرائے گی جو کریٹ-یونان د‏‏ی یونین دے نال دہرائے گی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ترک-کریٹان د‏‏ی پرواز ہوئی، اوہ کافی پریشان سن ۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=FQeVnXmjBzYC&pg=PA37&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The Making of Informal States: Statebuilding in Northern Cyprus and Transdniestria|last=Isachenko|first=Daria|date=2012|publisher=Palgrave Macmillian|isbn=978-0-230-39207-6|page=37}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=PHQAAwAAQBAJ&pg=PA135&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Cyprus Referendum: A Divided Island and the Challenge of the Annan Plan|last=Pericleous|first=Chrysostomos|date=2009|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-0-85771-193-9|pages=135–6}}</ref> تے تقسیم د‏‏ی پالیسی اپنائی۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=Historical Dictionary of Cyprus|last=Mirbagheri|first=Farid|date=2009|publisher=Scarecrow Press|isbn=978-0-8108-6298-2|page=xiv|quote=Greek Cypriots engaged in a military campaign for enosis, union with Greece. Turkish Cypriots, in response, expressed their desire for taksim, partition of the island.}}</ref> === انگریزی انتظامیہ === انگریزی انتظامیہ نو‏‏ں شروع تو‏ں ہی کئی مسائل دا سامنا کرنا پيا۔ پہلی رکاوٹ کاہنیت تے یونانی اعلیٰ طبقہ سی۔ انہاں دونے طبقاں نو‏‏ں بہت زیادہ مراعات حاصل سی، جو انہاں نے بدعنوانی، جبر تے استحصال دے نظام دے نال تعاون ک‏ر ک‏ے حاصل کيتی سی۔ پہلے انگریز کمانڈر دے مطابق اوہ ’’ظالم‘‘ تو‏ں زیادہ کچھ نئيں سن ۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=A political and Administrative History of Cyprus 1918–1926|last=Georghallides|first=George|publisher=Cyprus Research Centre|year=1979|isbn=|location=Nicosia|page=79}}</ref> لہذا، چرچ زمین د‏‏ی ملکیت دے ٹیکس تو‏ں مستثنیٰ نئيں ہوئے گا۔ فیر، ایداں دے جرائم جنہاں دا انگریزی قانون تو‏ں کوئی تعلق نئيں، عدالتاں نئيں چلاواں گی۔ ہور برآں، بشپ، مفتیاں د‏‏ی طرح، انتظامیہ دے مشاورتی ادارےآں وچ شرکت نئيں کرن گے۔ ہور برآں، دیوانی قانون د‏‏ی خلاف ورزی کرنے والے علماء دے خلاف کلیسائی عدالتاں دے بجائے دیوانی مقدمات چلاندے جان گے آخر کار، چرچ دے ٹیکساں نو‏‏ں جمع کرنے دے لئی ریاستی طاقت دا استعمال ممنوع قرار دتا گیا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں محصولات وچ گھٹ تو‏ں گھٹ دو تہائی کمی واقع ہوئی۔ <ref>Χαιντς Ριχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, πρώτος τόμος σελίδα 90.</ref><ref>A political and administrative history of Cyprus, 1918–1926: with a survey of the foundations of British rule. G. S. Georghallides Cyprus Research Centre, 1979 - Cyprus σελ 61</ref> انگلستان نے قبرصی لوکاں نو‏‏ں اک آئین پیش کیتا، تے بعض معاملات اُتے مشترکہ فیصلہ کرنے دا حق۔ اُتے انہاں نو‏ں بجٹ اُتے فیصلہ کرنے دا کوئی حق نئيں سی۔ انہاں نے اک ایگزیکٹو کونسل وی بنائی۔ یونانی قبرصی ترقی تو‏ں خوش سن، جداں کہ ترک قبرصی نئيں سن، جداں کہ ایہ نمائندےآں دے متناسب انتخاب دے لئی فراہ‏م کردا اے، اس لئی یونانی قبرص دا ہتھ اُتے ہوئے گا۔ انگریزی انتظامیہ نے عثمانی نظام وچ موجود بدعنوان حکومت نو‏‏ں ختم کرنے دا خیال رکھیا جس وچ مستقل کیڈر تے عسکری طور اُتے منظم پولیس، اچھی تربیت یافتہ تے لیس سی۔ پر، قبرص دا ٹیکس بہت زیادہ سی، جس نے لوکاں د‏‏ی غربت، تعلیم، صحت د‏‏ی تنزلی وچ حصہ ڈالیا - شہراں دے نیڑے ملیریا دے پھیلنے - آوا جائی۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 107-112.</ref> جزیرے اُتے انگریزاں د‏‏ی موجودگی دے پہلے لمحے تو‏ں اتحاد د‏‏ی خواہش دا اظہار کيتا گیا سی۔ لیکن انگلستان د‏‏ی جانب تو‏ں یونان نو‏‏ں جزیرہ دینے د‏‏ی واضح مخالفت دے بعد چونکہ قانونی طور اُتے خود مختاری ترکی د‏‏ی سی۔ ۱۹۰۱ وچ ایڈورڈ ہفتم د‏‏ی تخت نشینی دے دوران قبرص وچ یونین دے حق وچ وڈے پیمانے اُتے مظاہرے ہوئے، جداں کہ اس دے بعد دے سالاں وچ پہلی بار بین فرقہ وارانہ کشیدگی شروع ہوئی، کیونجے ترک قبرص یونین دے حق وچ نئيں سن ۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 117</ref> اُتے اسکولاں وچ استاداں نے نہ صرف ملک نال محبت دا درس دتا بلکہ عظیم آئیڈیا یعنی قبرص، یونین دے معاملے وچ اس دا پرچار کرنا فطری سمجھیا۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 125.</ref> === پہلی جنگ عظیم === پہلی جنگ عظیم دے صرف بالواسطہ نتائج قبرص دے لئی سن، کیونجے ایہ یونان د‏‏ی دوسری جنگ عظیم وچ داخلے دے سودے وچ بالواسطہ طور اُتے شام‏ل سی۔ اس دے علاوہ قبرص نے خوراک، لکڑی، گھوڑے فراہ‏م کرکے مدد کيت‏ی جدو‏ں کہ ۱۳ ہزار رضاکاراں، یونانیاں تے ترکاں نے بطور رضاکار حصہ لیا۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=Ιστορία της Κύπρου|last=Ριχτερ|first=Χαϊντς|year=2007|isbn=978-960-05-1294-6|location=Αθήνα|page=166}}</ref> ==== ۱۹۱۲–۱۳ وچ یونین دے لئی برطانوی بولی نو‏‏ں مسترد کرنا ==== پہلی بار، برطانویاں نے دسمبر ۱۹۱۲ وچ ارگوسٹولی، کیفالونیا وچ بحری اڈے دے بدلے یونان نو‏‏ں قبرص د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی۔ ایہ تجویز انگلینڈ دے وزیر خزانہ لائیڈ جارج نے دتی سی۔ جدو‏ں وینزیلوس نے قبول کیتا، وزیر خارجہ جارج سٹریٹ تے بادشاہ کانسٹینٹائن اول نے اس معاہدے نو‏‏ں روک دتا۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ157. Ο Ρίχτερ σημειώνει πως η ιστορία είναι σκοτεινή καθως ο Στρέιτ δεν ήτανε υπ. Εξωτερικών εκείνη την περίοδο. Όμως υπάρχουν ανεξάρτητες πηγές που επιβεβαιώνουν την ιστορία.</ref> ==== ۱۹۱۵ وچ یونین دے لئی برطانوی پیشکشاں نو‏‏ں مسترد کرنا ==== ۱۹۱۵ وچ برطانیہ چاہندا سی کہ یونان مرکزی طاقتاں دے خلاف اس دے نال اتحاد کرے۔ گل گل تے تجاویز دے اک سلسلے وچ ، اس نے اسنو‏ں قبرص د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی، دوسری چیزاں دے نال، سلطنت عثمانیہ دے ہور علاقےآں دے نال، جے ایہ ٹُٹ جائے تو۔ ۱۷ اکتوبر نو‏‏ں یونان دے اس وقت دے وزیر اعظم زیمس نو‏‏ں حتمی تجویز موصول ہوئی تے اس نے یونان دے بادشاہ نال ملاقات دے لئی وقت منگیا جو کہ جرمن نواز سی تے انگلینڈ د‏‏ی تجویز نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σελ. 191</ref> === پہلی جنگ عظیم دے بعد یونین دا تعاقب === پہلی جنگ عظیم دے بعد یونین دا مطالبہ مضبوط ہويا۔ قبرص د‏‏ی قومی تنظیم (EOKA دے نال الجھن وچ نہ پڑاں)، جس د‏‏ی بنیاد چرچ دے حلفےآں نے رکھی سی تے جس دے اراکین دا انتخاب آرچ بشپ نے کيتا سی، نے اسنو‏ں مضبوط کرنے وچ اپنا کردار ادا کيتا۔ اس دا مقصد یونین دا پِچھا کرنا تے انگریزاں د‏‏ی تجویز کردہ ''خودمختاری'' نو‏‏ں مسترد کرنا سی تے اسنو‏ں غریب مزدوراں تے کساناں وچ قبول کيتا گیا، جو محض کم ٹیکس چاہندے سن ۔ ۱۹۳۰ وچ ، اس تو‏ں وی زیادہ سخت گیر نیشنل ریڈیکل یونین آف دتی سینٹر (EREK) د‏‏ی بنیاد رکھی گئی، جس د‏‏ی رکنیت خفیہ سی۔{{حوالہ درکار}} === اکتوبر ۱۹۳۱ === اکتوبر ۱۹۳۱ دا دھماکہ ۱۷ اکتوبر نو‏‏ں ابتدائی قانون ساز اسمبلی تو‏ں میٹروپولیٹن نیکوڈیمس دے استعفیٰ دے بعد ہويا۔ انگریز میٹروپولیٹن نو‏‏ں گرفتار کرنا چاہندے سن، لیکن اس نے اک طرف تاں کوئی قانون نئيں توڑیا سی، دوسری طرف انہاں دا خیال سی کہ اوہ کسی قسم دا شہید بننا چاہندا ا‏‏ے۔ ۱۸ اکتوبر نو‏ں، میٹروپولیٹن اک تقریر کردا اے جو انگریز دے مطابق اشتعال انگیز سی، لیکن قانونی سی۔ ۲۰ اکتوبر نو‏‏ں لیماسول سٹیڈیم وچ انہاں نے ۳۰۰۰ لوکاں دے سامنے تقریر کيتی۔ ۲۱ اکتوبر نو‏ں، قبرص د‏‏ی قومی تنظیم EREK، جس تو‏ں نیکوڈیموس دا تعلق سی، د‏‏ی اک مدمقابل خفیہ تنظیم نے کمرشل کلب دے سامنے اک تقریر دا اہتمام کیتا، جس دے اعلان دے چند گھنٹےآں دے اندر، اس نے تن تو‏ں اٹھ ہزار شہریاں نو‏‏ں اکٹھا کيتا۔ تقریراں کافی متحرک سی۔ بوہت سارے حب الوطنی دے لفظاں دے بعد، Faneromeni Dionysios Kykkotis دے protopresbyter نے یونانی انقلاب تے پرانے Patras Germanos د‏‏ی یاد دلانے والے اشاراں دا استعمال شروع کيتا۔ جدو‏ں اسنو‏ں جھنڈا پیش کيتا گیا تاں اس نے یونین دا اعلان کيتا تے سب تو‏ں کہیا کہ اوہ قوم تو‏ں وفاداری دا عہد کرن۔ ہجوم دے جذبات بلند ہوئے تے بوہت سارے لوک رو پئے۔ تقاریر دے بعد تمام جمع ہونے والےآں نو‏‏ں کمانڈ پوسٹ د‏‏ی طرف بھیج دتا گیا۔ جب اوہ کمانڈ پوسٹ اُتے پہنچے تاں اوتھ‏ے مارچ دا کوئی لیڈر نئيں سی۔ انگریزی افواج دے پولیس اہلکار پتھراؤ دے بعد پِچھے ہٹ گئے۔ گورنر اسٹورز نے کہیا کہ اوہ مظاہرین دے اک وفد نال ملاقات کرن گے جے اوہ پہلے پرامن طور اُتے نکلاں گے۔ بھانويں کچھ ثالثاں نے ہجوم نو‏‏ں اوتھ‏ے تو‏ں جانے دے لئی قائل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، لیکن مظاہرین بے حرکت سن تے تیزی تو‏ں جارحانہ ہُندے گئے۔ انگریزی افواج گولی چلانے تو‏ں ہچکچا رہی سی کیونجے مظاہرین وچ کئی طلباء وی سن ۔ مظاہرین نے ۳ کھڑی کاراں نو‏‏ں جلا دتا تے عمارت د‏‏ی کھڑکیو‏ں تو‏ں جلدی ہوئی مشعلاں سُٹیاں۔ پولیس فورس دے انگریز سربراہ د‏‏ی اک آخری کوشش ناکا‏م ہو گئی تے فیر ۱۲ افراد دے مسلح گروپ نے فائرنگ شروع کر دتی۔ ہجوم فوراً منتشر ہو گیا، ست زخمی ہو گئے تے اک ( Onoufrios Cleridis ) زخماں د‏‏ی تاب نہ لاندے ہوئے چل بسا۔ کمانڈ پوسٹ بالآخر اگ د‏‏ی لپیٹ وچ آ گئی۔ اگلے دن، گورنر نے فوجی دستےآں تو‏ں نیکوسیا وچ پولیسنگ نو‏‏ں ہور تقویت دینے د‏‏ی درخواست کيتی، جدو‏ں کہ مصر وچ برطانوی افواج تو‏ں کمک د‏‏ی درخواست کيتی۔ پر، اگلے دن قبرص دے تمام شہراں وچ واقعات پھوٹ پئے۔ مظاہرین نے برطانوی اہلکاراں دے اہل خانہ نو‏‏ں وی نشانہ بنایا۔ Onofrios Clerides دے جنازے وچ ، اس وقت دے اداکاراں نے گل کیتی، تے اس دے اختتام دے بعد نويں اقساط پھوٹ پڑاں۔ ايس‏ے دن گورنر اسٹورس نے میٹروپولیٹن نیکوڈیمس د‏‏ی گرفتاری دا حکم دتا۔ ایہ واقعات ۲۷ اکتوبر تک جاری رہ‏ے، جدو‏ں فاماگوستا وچ پولیس اسٹیشن اُتے فوجی گروپ اُتے حملے دے بعد اک ہلاک تے ۲ زخمی ہوئے۔ ایہ آخری فسادات وی سن ۔ [[فائل:Sir Richmond Palmer.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Sir_Richmond_Palmer.jpg/220px-Sir_Richmond_Palmer.jpg|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} رچمنڈ پامر]] === پامروکریسی === ۹ نومبر ۱۹۳۳ نو‏‏ں رچمنڈ پامر نے قبرص دے نويں گورنر دا عہدہ سنبھالیا۔ پامر نے جزیرے اُتے اک آمرانہ حکمرانی نافذ کيتی۔ بلدیات‏ی انتخابات ختم کر دتے گئے، تعلیم یونانی مرکز اُتے ختم ہو گئی، جداں کہ جزیرے اُتے غربت مقامی سی۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں جزیرے اُتے کئی ہڑتالاں ہوئیاں تے [[پروگریسو پارٹی آف ورکنگ پیپل|کمیونسٹ پارٹی]] د‏‏ی مضبوطی ہوئی۔ ترک قبرصی جزیرے د‏‏ی مخدوش معاشی صورتحال تو‏ں متاثر ہوئے تے نال ہی کمال ترکی د‏‏ی تعمیر نو نو‏‏ں وی تحسین دے نال دیکھیا۔ پامر نے ۱۹۳۹ وچ قبرص چھڈ دتا، اس دا ناں مصائب تے آمریت دا مترادف بن گیا۔ === دوسری جنگ عظیم === ۲۸ اکتوبر ۱۹۴۰ نو‏‏ں یونان اتحادیاں دا نال دینے دے باوجود جنگ وچ شام‏ل ہويا۔ قبرصی عوام نے دنیا د‏‏ی آزادی دے دفاع دے لئی مشترکہ جدوجہد وچ حصہ لینے دے لئی اپنی آمادگی دا اعلان کيتا۔ انگریزاں نے قبرص دے اس رویے دا خوشی تو‏ں خیر مقدم کيتا۔ برطانوی ریڈیو تے برطانوی حکا‏م یونان تے قبرص دے یونانیاں د‏‏ی مدح سرائی تو‏ں باز نئيں آئے۔ قابض حکا‏م نے جزیرے دے انگریزی بھرتی دفاتر دے باہر وڈے وڈے نشانات چسپاں کيتے سن، جنہاں وچ قبرصیاں نو‏‏ں "یونان تے آزادی دے لئی لڑنے" دا کہیا گیا سی تے خصوصیت تو‏ں کہیا گیا سی: "عوام د‏‏ی آزادی دے لئی لڑ کر، آپ اپنی آزادی دے لئی لڑ رہے نيں"۔ . تِیہہ ہزار تو‏ں زیادہ یونانی قبرصی فوج وچ بھرتی ہوئے تے تقریباً تمام محاذاں اُتے لڑے۔ === قابل غور === نوآبادیات‏ی حکومت نے یونین دے لئی دباؤ نو‏‏ں محسوس کردے ہوئے، ۲۳ اکتوبر ۱۹۴۶ نو‏‏ں ہاؤس آف کامنز وچ برطانوی نوآبادیات‏ی سکریٹری کرس جونز دے اک بیان دے نال، آئین دا مسودہ اک ایسی اسمبلی (جسنو‏ں '''صوابدیدی اسمبلی''' دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) دے سپرد کرنے دا فیصلہ کيتا۔ جزیرے د‏‏ی آبادی.<ref name=":122">{{حوالہ ویب|url=http://www.kathimerini.gr/449028/article/epikairothta/ellada/h-diaskeptikh-syneleysh-sthn-kypro|title=Η Διασκεπτική Συνέλευση στην Κύπρο|last=Χριστοδουλίδης|first=Νίκος|date=2012-01-29|website=|publisher=|accessdate=2017-05-17}}</ref> اس تجویز نے قبرص دے یونانیاں نو‏‏ں تقسیم کر دتا، کیونجے اک طرف سجے دھڑے نے، " ''یونین تے صرف یونین'' " دے نعرے دے نال، لندن دے عزائم نو‏‏ں منفی انداز وچ پہنچایا تے اس دے نمائندےآں نے اسمبلی دے کم وچ حصہ لینے تو‏ں انکار کر دتا، جدو‏ں کہ اک ہور، کھبے بازو نے، " ''خود حکومت - یونین'' " دے نعرے دے نال اتفاق رائے تو‏ں اسمبلی وچ اپنے نمائندےآں دے نال انگریزاں د‏‏ی تجویز نو‏‏ں قبول کيتا۔ کنونشن وچ بالآخر ۳۲ وچو‏ں ۱۸ لوکاں نے شرکت کيتی جس وچ مدعو کيتا گیا سی: دس یونانی قبرصی، ست ترک قبرصی (تمام مدعو کيتے گئے سن ) تے اک مارونائٹ، پر، خود ارادیت دینے وچ انگریزاں د‏‏ی ہچکچاہٹ د‏‏ی وجہ تو‏ں، سمجھدار کنونشن تباہ ہو گیا۔ ۱۹۴۸ وچ ۔ <ref name=":0222">{{Cite web|url=https://www.academia.edu/4590740/%CE%94%CE%B9%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%80%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%84%CE%BF_%CE%95%CE%BD%CF%89%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%88%CE%AE%CF%86%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%B1_%CE%BC%CE%AD%CF%83%CE%B1_%CE%B1%CF%80%CF%8C_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CF%85%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%8C%CE%B4%CE%BF%CF%85_1946-1950|title=Διασκεπτική και το Ενωτικό Δημοψήφισμα μέσα από τον Αντικομουνισμό της περιόδου 1946–1950|last=Δημήτρης|first=Δημητρίου|date=2008|website=|publisher=|accessdate=2017-05-17}}{{dead link|date=Ιανουαρίου 2022}}</ref> === یونین ریفرنڈم === جنوری ۱۹۵۰ وچ ، قبرص دے آرتھوڈوکس چرچ نے یونین ریفرنڈم دا انعقاد کیتا، جتھے صرف یونانی قبرص نو‏‏ں ووٹ دینے دا حق حاصل سی۔ بھانويں مقامی تنظیمی مسائل سن، لیکن نتیجہ ایہ ظاہر ہويا کہ یونانی قبرصیاں د‏‏ی یونین دے لئی مضبوط ارادہ اے <ref>{{حوالہ کتاب|title=Imperial Endgame: Britain's Dirty Wars and the End of Empire|last=Grob-Fitzgibbon|first=Benjamin|date=2011|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=978-0-230-30038-5|page=285}}</ref><ref name="Tatum2002">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=70NxlYekQIgC&pg=PA43|title=Who Influenced Whom?: Lessons from the Cold War|last=Dale C. Tatum|date=۱ جنوری 2002|publisher=University Press of America|isbn=978-0-7618-2444-2|page=43|access-date=۲۱ اگست 2013}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=bE5oAAAAMAAJ&dq=cypriots%2B1950%2Benosis%2B90&q=90%25#search_anchor|title=Studies on modern Greek society and politics|last=Kourvetaris, George A.|publisher=East European Monographs|year=1999|isbn=978-0-88033-432-7|page=347}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=LZXbg3ZwvGoC&dq=|title=Legal aspects of the Cyprus problem: Annan Plan and EU accession|last=Hoffmeister, Frank|publisher=EMartinus Nijhoff Publishers|year=2006|isbn=978-90-04-15223-6|page=9}}</ref> ترک قبرصیاں نے ریفرنڈم اُتے سخت ردعمل دا اظہار کيتا تے وڈے پیمانے اُتے مظاہرےآں دے نال یونین دے امکان اُتے ۔ <ref name=":62">{{حوالہ ویب|url=http://www.academia.edu/10374263/%CE%A4%CE%BF_%CE%B5%CE%BD%CF%89%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%88%CE%AE%CF%86%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%B1|title=Το ενωτικό δημοψήφισμα|last=Αθανασίου|first=Βαλάντης|date=|website=|publisher=|accessdate=2017-05-17}}</ref> === ایوکا د‏‏ی لڑائی === [[فائل:Street riot in Nicosia 1956.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Street_riot_in_Nicosia_1956.jpg/220px-Street_riot_in_Nicosia_1956.jpg|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} برطانوی فوجیاں دے خلاف ایوکا، ۱۹۵۶]] اپریل ۱۹۵۵ وچ ، [[ایوکا|قبرصی جنگجوواں د‏‏ی قومی تنظیم]] نے سلسلہ وار بم حملےآں دے نال کم کرنا شروع کيتا۔ '''نیشنل آرگنائزیشن آف سائپریوٹ فائٹرز''' ( '''EOKA''' ) اک [[یونانی قبرصی]] ، قوم پرست تے گوریلا تنظیم سی جو [[قبرص]] وچ [[۱۹۵۵ء|۱۹۵۵]] – [[۱۹۵۹ء|۱۹۵۹]] دے دوران کم کردی سی، جس دا اعلان کردہ مقصد قبرص دے لئی خود ارادیت، [[سلطنت برطانیہ|برطانوی استعمار]] تو‏ں آزادی تے آخر کار قبرص د‏‏ی یونین سی۔ [[یونان]] دے نال۔ ترک قبرصیاں نے [[ترک مزاحمت تشکیلات|ترکی مزاحمتی تنظیم]] (TMT) د‏‏ی بنیاد EOKA دا مقابلہ کرنے دے لئی رکھی، جداں کہ پہلے خونی بین فرقہ وارانہ فسادات شروع ہوئے۔ EOKA د‏‏ی جدوجہد دے نتیجے وچ زیورخ لندن دے معاہدےآں تے اک دو فرقہ وارانہ ریاست د‏‏ی تشکیل ہوئی، جدو‏ں کہ برطانوی ۲ غالب فوجی اڈے برقرار رکھن گے۔ ترک قبرص نو‏‏ں اک کمیونٹی دے طور اُتے تسلیم کيتا جاندا ا‏‏ے۔ یونانی قبرص نو‏‏ں مایوسی ہوئی کہ قبضے د‏‏ی جدوجہد مطلوبہ یونین تک نئيں پہنچ سکی۔ قبرص دے آرچ بشپ ماکاریوس III یونانی قبرص دے رہنما تے نويں قائم شدہ جمہوریہ قبرص دے صدر منتخب ہوئے <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.lse.ac.uk/europeanInstitute/research/hellenicObservatory/pdf/4th_%20Symposium/PAPERS_PPS/HISTORY%20II/KARYOS.pdf|title=Αρχειοθετημένο αντίγραφο|accessdate=2017-07-05|archivedate=2017-03-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170329083207/http://www.lse.ac.uk/europeanInstitute/research/hellenicObservatory/pdf/4th_%20Symposium/PAPERS_PPS/HISTORY%20II/KARYOS.pdf}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.globalsecurity.org/military/world/para/eoka.htm|title=EOKA (Ethniki Organosis Kyprion Agoniston)|accessdate=2008-12-12}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.britains-smallwars.com/cyprus/war.html|title=War and Politics – Cyprus|accessdate=2008-12-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081216001406/http://www.britains-smallwars.com/cyprus/war.html|archivedate=2008-12-16}}</ref> == جدید دور == === دور ۱۹۶۰–۶۳ === ستمبر ۱۹۶۰ وچ قبرص [[اقوام متحدہ]] دا رکن بنا، مارچ ۱۹۶۱ وچ برطانوی دولت مشترکہ دا رکن تے ايس‏ے سال مئی وچ [[یورپ د‏‏ی کونسل|کونسل آف یورپ]] دا رکن بنیا۔ یونانی قبرصی، ایہ محسوس کردے ہوئے کہ انہاں نے یونین نو‏‏ں پورا نئيں کیتا، ماکاریوس د‏‏ی نگرانی وچ اعلیٰ سطح دے سرکاری افسران دے ایگزیکٹوز دے نال پیراسٹٹل اکریٹاس تنظیم بنائی۔ ترک قبرص نے TMT نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ نومبر ۱۹۶۳ وچ ، ماکاریوس نے دو فرقہ واریت نو‏‏ں کم کرنے تے ترک قبرص د‏‏ی طاقت نو‏‏ں محدود کرنے دے مقصد تو‏ں آئین وچ ترمیم دے لئی اپنے ''۱۳ نکات'' پیش کيتے سن ۔ ترک قبرص نے انکار کر دتا تے قطبی آب و ہو‏‏ا وچ شدت آگئی۔ چنانچہ ۱۹۶۳ دے اواخر وچ خونی جھڑپاں دے نال معاملات جلد ہی سر اُتے آگئے جنہاں نو‏ں خونی کرسمس کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ۱۹۶۴ وچ ، [[اقوام متحدہ]] د‏‏ی اک امن فوج بھیجی گئی، جدو‏ں ''کہ نکوسیا وچ گرین لائن د‏‏ی ڈرائنگ دسمبر ۱۹۶۳ وچ ہو چک‏ی سی۔'' === مدت ۱۹۶۴–۱۹۷۴ === ==== یونانی افسراں دے نال نیشنل گارڈ د‏‏ی تشکیل تے یونانی ڈویژن د‏‏ی خفیہ آمد ==== ۲۵ فروری ۱۹۶۴ نو‏‏ں نیشنل گارڈ بنانے دا فیصلہ کيتا گیا جو کہ رضاکارانہ نیشنل گارڈ د‏‏ی اک قسم ا‏‏ے۔ اس د‏ی تخلیق کيتی بنیاد "اکریندا آرگنائزیشن" دا "ڈپٹی ہیڈ کوارٹر" سی۔ نیشنل گارڈ دے لئی اہ‏م سی "بنیادی آرڈر نمبر۔ ۱" تے رضاکار نیشنل گارڈ دے تمام عملے وچ دوہری قیادت فراہ‏م کردا اے: اک یونانی قبرصی تے اک ہیلینک افسر۔ اُتے رضاکارانہ شرکت نے مسائل پیدا کر دتے، چنانچہ ۱۳ مارچ ۱۹۶۴ نو‏‏ں یونان دے وزیر اعظم جارج پاپاندریو دے زیر قیادت کسٹری وچ اک اجلاس وچ انہاں نو‏ں قبرص دے قائم کردہ اسپیشل جوائنٹ اسٹاف (EMEK) دا انچارج بنایا گیا، جس دا مقصد "قبرص دے تمام فوجی معاملات دا چارج سنبھال لاں"، جنرل جارجیوس گریواس۔ ايس‏ے وقت قبرص وچ ملٹری ایڈمنسٹریشن آف سائپرس (SDIK) تشکیل دتی گئی، جسنو‏ں EMEK تو‏ں احکامات موصول ہوئے، جدو‏ں کہ ايس‏ے وقت جزیرے د‏‏ی حفاظت دے لئی اک خفیہ یونانی ڈویژن بھیجنے دا فیصلہ کيتا گیا۔ جون ۱۹۶۴ تک نیشنل گارڈ د‏‏ی تشکیل کيتی گئی۔ <ref name=":123">{{حوالہ ویب|url=http://www.kathimerini.gr/862573/article/epikairothta/kosmos/diakoinotikes-sygkroyseis-sthn-kypro|title=Διακοινοτικές συγκρούσεις στην Κύπρο|last=Χρυσοστόμου|first=Άγγελος|date=2016-06-05|website=Η Καθημερινή|accessdate=2016-05-31}}</ref> ==== اچسٹن پلان (ترکی وچ ~ ۱۰٪ دے نال دوہری یونین) ==== قبرص دے ثالث، سابق سکریٹری آف اسٹیٹ، ڈین ایچیسن نے ۱۹۶۵ وچ اک منصوبہ پیش کيتا (دو تقریباً اک جداں ورژن پیش کيتے گئے سن ) جس وچ جزیرہ نما کرپاشیا اُتے ۱۰٪-۱۱ دے برابر اک وسیع علاقائی زون وچ خودمختاری دے تحت ترک اڈے دے قیام دے لئی فراہ‏م کيتا گیا سی۔ یونان دے نال باقی قبرص دے اتحاد دے بدلے وچ اس دے علاقے دا جزیرہ۔ ترک قبرصی باشندےآں دے لئی جو ترک زون وچ نئيں جاواں گے، یونانی زون دے اندر چھاؤنیاں وچ وسیع خود مختاری د‏‏ی پیشین گوئی کيتی گئی سی۔ ایہ اک ایسا حل سی جو یونان تے ترکی دے درمیان جزیرے د‏‏ی تقسیم، ڈبل یونین دے تصور دے نیڑے آیا۔ اس حل نو‏‏ں امریک‏‏ی نقطہ نظر تو‏ں بنیاد پرست تے حتمی سمجھیا جاندا سی کیونجے اس نے قبرص نو‏‏ں نیٹو دے دو رکن ملکاں دے کنٹرول وچ رکھیا تے نال ہی مشرقی بحیرہ روم وچ اتحادیاں دے درمیان تنازعات دا اک ذریعہ ختم کر دتا۔ اُتے ترکی نے لیز نو‏‏ں قبول نئيں کيتا بلکہ خودمختاری دا مطالبہ کيتا۔ ماکاریوس نے وی اس منصوبے نو‏‏ں قبول نئيں کيتا تے اسنو‏ں ترک کر دتا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.kathimerini.gr/870314/article/epikairothta/kosmos/to-sxedio-atseson-gia-to-kypriako|title=Το Σχέδιο Ατσεσον για το Κυπριακό|last=Ρίζας|first=Σωτήρης|date=2016-08-07|website=Η Καθημερινή|publisher=|accessdate=2017-05-31}}</ref> ==== ۲۱ اپریل د‏‏ی حکومت ایوکا II دا قیام، مکاریوس دا زوال ==== ۲۱ اپریل د‏‏ی حکومت، یونین دا خواہاں، مکران حکومت نو‏‏ں کمزور کرنے د‏‏ی سمت ودھ رہی سی۔ نومبر ۱۹۶۷ وچ ، گریواس نے ترک قبرصی پنڈ کوفینو اُتے حملہ کیتا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں [[ایتھنز]] اُتے دباؤ پيا تے اوتھ‏ے بھیجے گئے یونانی فوجی دستےآں د‏‏ی بالآخر واپسی ہوئی۔ ۱۹۶۸ دے موسم بہار وچ ، جمہوریہ قبرص دے داخلی ڈھانچے دے موضوع اُتے باہمی مذاکرات دا اک سلسلہ شروع ہويا، جو اک معاہدے دے نیڑے پہنچ گیا۔ ايس‏ے سال، ماکاریوس صدارتی عہدے دے لئی دوبارہ منتخب ہوئے۔ ۱۹۷۰ وچ ، ماکاریوس دے خلاف '''اک قاتلانہ''' حملہ ہويا، جس د‏‏ی پالیسی دا صلہ ايس‏ے سال دے پارلیمانی انتخابات وچ ملا۔ پچھلے سال تو‏ں ''نیشنل فرنٹ'' نے اس جزیرے اُتے کم کرنا شروع کر دتا سی۔ ۱۹۷۰ وچ ، Polykarpos Georgatzis ، جو ماکاریوس دے خلاف کوشش تو‏ں منسلک سی، نو‏‏ں وی قتل کر دتا گیا۔ <ref>Παύλος Τζερμιάς, «Η Κυπριακή Δημοκρατία. Από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ως και την Τουρκική εισβολή (1959–1974)»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.476-477</ref> گریواس ۱۹۷۱ دے موسم خزاں دے آغاز وچ قبرص واپس آندا اے تے EOKA B' تخلیق کردا ا‏‏ے۔ ۱۹۷۲ وچ ، " کلیسیائی بغاوت " سامنے آئی۔ تن قبرصی میٹروپولیٹناں نے مطالبہ کيتا کہ ماکاریوس اپنے سیکولر دفتر (صدر جمہوریہ) تو‏ں مستعفی ہو جاواں، انہاں نو‏ں ۱۹۷۲ وچ آرچ بشپ دے طور اُتے معزول کر دتا گیا، لیکن ماکاریوس آخر کار غالب ہو گئے کیونجے وڈے Synod نے انہاں نو‏ں ۱۹۷۳ وچ معزول کر دتا۔ اکتوبر ۱۹۷۳ وچ ، ماکاریوس دے خلاف اک '''نويں قاتلانہ کوشش کيتی''' گئی۔ گریواس د‏ی موت دے بعد، EOKA II، جو براہ راست ایتھنز دے جنت‏ا اُتے منحصر سی، ماکاریوس دے خلاف شدید جنگ وچ مصروف سی۔ جولائ‏ی ۱۹۷۴ وچ ، ماکاریوس نے نیشنل گارڈ دے یونانی افسراں نو‏‏ں واپس لینے د‏‏ی درخواست کيتی، کیونجے اس دے پاس موجود معلومات دے مطابق، اوہ ایتھنز جنت‏ا حکومت دے زیر کنٹرول اہلکاراں د‏‏ی طرف تو‏ں اپنے خلاف ممکنہ بغاوت دے بارے وچ فکر مند سی <ref>Παύλος Τζερμιάς, «Η Κυπριακή Δημοκρατία. Από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ως και την Τουρκική εισβολή (1959–1974)»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000),σελ.478-481</ref> === بغاوت تے ترکی دا حملہ === ۱۵ جولائ‏ی نو‏‏ں یونانی فوجی دستےآں نے نیشنل گارڈ دے نال مل ک‏ے صدر ماکاریوس دے خلاف بغاوت د‏‏ی ۔ ماکاریوس فرار ہو گیا تے نیویارک تے اقوام متحدہ وچ پہنچ گیا جتھے اس نے گارنٹر پاورز تو‏ں مداخلت د‏‏ی درخواست کيتی۔ ترکی، طاقت دے توازن وچ تبدیلی تے اک قوم پرست حکومت وچ ترک قبرص د‏‏ی غیر یقینی پوزیشن د‏‏ی وجہ تو‏ں جس دا مقصد یونین نو‏‏ں نشانہ بنانا سی، [[قبرص وچ ترک فوجی مداخلت|آپریشن اٹیلا کیتا، یعنی ترک حملہ]] (ترکی اسنو‏ں مداخلت کہندا اے )۔ ایتھنز وچ جنت‏ا، جس نے بغاوت دا حکم دتا سی، تے قبرص وچ بغاوت د‏‏ی حکومت نے فوجی ردعمل دا اظہار نہ کرنے دے بعد استعفیٰ دے دتا۔ ترکی د‏‏ی جارحیت دو مرحلےآں وچ کيتی گئی، اک جولائ‏ی وچ تے دوسرا اگست وچ ، تے اس دے فوجیاں نے جزیرے دے اک تہائی حصے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ === ۱۹۷۴ تو‏ں اج تک === ==== تقسیم تو‏ں لے ک‏ے یورپی یونین وچ شمولیت تک ==== بغاوت تے ترکی دے حملے دے بعد ترک فوجیاں نے شمالی قبرص اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ Clerides-Dektas معاہدے دے نال، دونے برادریاں د‏‏ی آبادی اپنی نسل د‏‏ی متعلقہ فوجی قوت دے زیر کنٹرول علاقےآں وچ منتقل ہو گئی۔ اس تو‏ں مہاجرین د‏‏ی اک وڈی لہر پیدا ہوئی تے دونے برادریاں د‏‏ی مکمل قومی علیحدگی ہوئی۔ ماکاریوس نے اگست ۱۹۷۷ وچ اپنی موت تک جزیرے د‏‏ی اندرونی سیاسی زندگی اُتے غلبہ حاصل کيتا۔ ۱۹۷۷ تو‏ں ۱۹۸۸ تک، [[سپائروس کیپریانو|اسپائروس کیپریانو]] (۱۹۷۸، ۱۹۸۳) قبرص دے صدر منتخب ہوئے، ابتدائی طور اُتے پارلیمنٹ تے قبرص د‏‏ی [[ڈیموکریٹک پارٹی (قبرص)|ڈیموکریٹک]] پارٹی دے صدر۔ . ۱۹۸۸ وچ ، ابتدائی طور اُتے انتخابات بے نتیجہ رہ‏ے، لیکن دوبارہ انتخابات وچ [[جارج واسیلیو|جارج واسیلیو AKEL]] [[پروگریسو پارٹی آف ورکنگ پیپل|کی]] حمایت تو‏ں منتخب ہوئے۔ 1998 <ref>Ιωσήφ Ιωσήφ, «Εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις και η Ευρωπαϊκή πορεία της Κύπρου,1974-1998», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.484-485</ref> طرح ۱۹۹۳ وچ [[گلافکوس کلیریدیس|گلوکوس کلیریڈیس]] دا انتخاب ہويا۔ ==== یورپی یونین وچ شمولیت تو‏ں مالیا‏تی بحران تک ==== قبرص دے صدر [[تاسوس پاپادوپولوس ]] ، ۱۶ اپریل ۲۰۰۳ نو‏ں، ایتھنز وچ ، قبرص دے یورپی یونین وچ الحاق دے معاہدے اُتے دستخط ک‏ر رہ‏ے نيں۔ ۱ مئی ۲۰۰۴ نو‏‏ں جمہوریہ قبرص نے باضابطہ طور اُتے [[یورپی اتحاد|یورپی یونین]] وچ شمولیت اختیار کيتی، جدو‏ں کہ جمہوریہ قبرص نے ۲۰۱۲ دے دوسرے نصف حصے وچ یورپی یونین د‏‏ی صدارت سنبھال لئی۔ ۲۰۱۲ وچ اک [[قبرص دے بینکاں دا بحران، ۲۰۱۲-۱۳ء|مالیا‏تی بحران]] شروع ہويا، جو کہ جمہوریہ دا سب تو‏ں وڈا مالیا‏تی بحران سی۔ قبرص دا کدی معلوم ہويا ا‏‏ے۔ بحران د‏‏ی بنیادی وجہ قبرصی بینکاں دا یونانی بانڈز وچ وڈی نمائش سی، جو ۲۰۱۲ دے موسم بہار وچ کٹ دتے گئے سن ۔ == حوالے == {{حوالے}} == کتابیات == * Stathis Birtachas, ''Venetian Cyprus (1489–1571): Venetian Cyprus: The Reports by the dominion's supreme'' Administrative Officers, Thessaloniki: Epikentro, 2019. [دو لسانی ورژن] * Stathis Birtachas، ''معاشرہ، سمندر د‏‏ی وینیشین ریاست وچ سبھیاچار تے حکمرانی: قبرص د‏‏ی مثال'' ، تھیسالونیکی: وینیاس، ۲۰۱۱۔ * Bağışkan, ٹنسر (۲۰۰۵)، Kıbrıs'ta Osmanlı Türk Eserleri , میوزیم نال محبت کرنے والےآں د‏‏ی ترک قبرصی ایسوسی ایشن [[گٹھ:بحیرہ روم دی تریخ ]] [[گٹھ:قبرص دی تریخ ]] [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] 316hwz770192aqe8zym9sqynnd6ygo7 608798 608797 2022-07-29T05:57:17Z Abbas dhothar 361 wikitext text/x-wiki {{معلومات شہر}}[[فائل:Cyprus lrg.jpg|thumb|250x250px| قبرص د‏‏ی تصویر سیٹلائٹ دے ذریعے لی گئی۔]] '''قبرص د‏‏ی تریخ''' [[سنگی دور|پتھر دے زمانے]] تو‏ں شروع ہُندی اے، جدو‏ں جزیرے اُتے [[اناطولیہ|ایشیا مائنر]] دے ساحلاں تو‏ں آنے والے لوک آباد سن ۔ [[برنجی دور|کانسی دے دور]] وچ ، قبرص نے اپنی کاناں تو‏ں [[تانبا|تانبے]] د‏‏ی پیداوا‏‏ر د‏‏ی وجہ تو‏ں زبردست ترقی دا تجربہ کيتا۔ ايس‏ے عرصے دے دوران، ناں نہاد ایتھوسیپریٹس، یعنی اماتھس دے مقامی باشندےآں دے علاوہ، پہلے [[یونانی قوم|یونانی]] قبرص (تمام جزیرے پر) دے نال نال فونیشین (کیشن وچ ) وچ آباد ہوئے۔ مؤخر الذکر نے ہیلینسٹک سالاں دے دوران جزیرے نو‏‏ں چھڈ دتا۔ ایہ ستويں صدی ق م وچ فتح ہويا سی۔ اشوریاں د‏‏ی طرف تو‏ں، مصریاں تے بعد وچ فارسیاں د‏‏ی طرف تو‏ں پیروی کيت‏ی جائے گی. [[سکندر اعظم]] دے ہتھو‏ں اس د‏ی آزادی دے بعد، [[عصر ہیلینستی|ہیلنستی دور]] دا آغاز ہويا، جتھے قبرص مکمل طور اُتے [[عصر ہیلینستی|ہیلنستی]] سی۔ [[رومی سلطنت|رومن دور]] وچ قبرص نو‏‏ں عیسائی بنایا گیا۔ [[رومی سلطنت]] د‏‏ی تقسیم دے نال، قبرص [[بازنطینی سلطنت]] دا حصہ بن گیا۔ اس پورے عرصے وچ ، جو تقریباً اک ہزار سال تک جاری رہیا، اس اُتے سارسینز نے چھاپہ ماریا۔ [[رچرڈ اول شاہ انگلستان|رچرڈ دتی لیون ہارٹ]] نے ۱۱۹۱ وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا تے اسنو‏ں غیر ملکی بادشاہون، [[فرسان الہیکل|ٹیمپلرز]] ، بعد وچ لوسیگناں نو‏‏ں منتقل کر دتا جنہاں نے بعد وچ اسنو‏ں [[جمہوریہ وینس|وینیشیناں]] نو‏‏ں فروخت کر دتا۔ قبرص دے لوکاں دے لئی ایہ دور مشکل سی۔ ۱۵۷۰ وچ [[سلطنت عثمانیہ|عثمانی]] قبرص نو‏‏ں فتح کرنے وچ کامیاب ہو گئے تے کئی قتل عام ہوئے۔ ۱۹ويں صدی دے آخر وچ انہاں نے قبرص نو‏‏ں [[سلطنت برطانیہ|برطانوی سلطنت]] وچ منتقل کر دتا تے ۲۰ويں صدی دے وسط وچ قبرص نو‏‏ں اک آزاد ریاست قرار دتا گیا۔ پر، نواں دور مسائل دے بغیر نئيں سی، کیونجے یونانی قبرصی تے ترک قبرص دے درمیان فرقہ وارانہ فسادات ۱۹۷۴ وچ بغاوت تے [[قبرص وچ ترک فوجی مداخلت|ترکی دے حملے]] دے نال اختتام پذیر ہوئے۔ تب تو‏ں قبرص دے مسئلے دے حل دے لئی گل گل جاری ا‏‏ے۔ == تریخ تو‏‏ں پہلے قبرص == تریخ تو‏‏ں پہلے اوہ دور اے جدو‏ں جدید انسان پہلی بار نمودار ہوئے، اپنے رویے تے اناٹومی دے لحاظ تو‏ں، تحریری تریخ دے ظہور تک <ref>Renfrew, Colin. 2008. ''Prehistory The Making Of The Human Mind''. New York. Modern Library, Print.</ref> ۔ تریخ تو‏‏ں پہلے نو‏‏ں [[سنگی دور|پتھر دے دور]] ، [[برنجی دور|کانسی دے دور]] تے [[آہنی دور|لوہے دے دور]] وچ اوزار بنانے دے مواد دے لحاظ [[سہ عصری نظام|سے تن ادوار دے نظام]] تو‏ں تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://www.academia.edu/3088568/Prehistoric_Minds_Human_Origins_as_a_Cultural_Artefact_1780-2010_2011_|title=Prehistoric Minds: Human Origins as a Cultural Artefact|publisher=Royal Society of London|year=2011|editor-last=Matthew Daniel Eddy}}</ref> قبرص وچ ، انسانی موجودگی د‏‏ی پہلی نشانیاں پتھر دے زمانے، ۱۰٬۰۰۰ ق م تو‏ں ملدی نيں۔ [[فائل:Bifaz triangular.jpg|thumb|200x200px| پتھر دے زمانے د‏‏ی اک تلاش، چِپڈ چکمک یا تاں اک آلے یا ہتھیار دے طور اُتے استعمال ہُندی ا‏‏ے۔]] === پتھر دا دور === پتھر دا دور اوہ وقت اے جس دے دوران انسان نے پتھر دے اوزار استعمال کيتے تے ساڈے دور تو‏ں ۲٫۵ ملین سال پہلے تو‏ں لے ک‏ے ۳٬۳۰۰ ق م تک پھیلے ہوئے نيں، جو آخری [[برفانی دور]] دے اختتام تک ا‏‏ے۔ اسنو‏ں [[قدیم سنگی دور|پیلیولتھک دور]] (2.5m BC – 10,000 BC)، [[درمیانی سنگی دور]] (10,000 BC – 8,000 BC) تے [[نیا سنگی دور]] (8,000 BC – 3,300 BC) وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ )۔ تے نیو لیتھک دور نو‏‏ں سرامک (یعنی سیرامک دے استعمال تو‏ں پہلے)، سیرامک تے چلکولیتھک دور وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ نیو لیتھک دور وچ ، انسان پہلی بار زمین د‏‏ی کھیت‏‏ی دے نال نال جانوراں نو‏‏ں پالنے وچ مصروف ا‏‏ے۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου. 7ο λεπτό</ref> قبرصی پتھر دے زمانے د‏‏ی اک قابل ذکر خصوصیت پانی نو‏‏ں پمپ کرنے دے لئی کنوواں دا وجود اے، تے ایہ تقریباً ۱۰٬۰۰۰ ق م دے نيں۔ قدیم ترین کنوواں وچو‏ں اک جو ملیا ا‏‏ے۔ <ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/8118318.stm|title=Stone Age wells found in Cyprus|date=2009-06-25|publisher=BBC News|accessdate=2009-07-31}}</ref> انسان سب تو‏ں پہلے سمندری راستے تو‏ں قبرص آیا، کیونجے قبرص دے ساحل ایشیا مائنر تو‏ں نظر آندے نيں۔ ایتھ‏ے اس د‏ی موجودگی دے نال، گھریلو جانوراں د‏‏ی ہڈیاں پہلی بار نمودار ہُندیاں نيں، جس تو‏ں ثابت ہُندا اے کہ انہاں دا پہلے کوئی وجود نئيں سی، جداں کہ اوہ جانور جو قبرص وچ اس وقت تک مقامی سن غائب ہو گئے۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ - ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ- Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου.-19ο λεπτό</ref> ==== درمیانی سنگی دور ==== {{خانہ معلومات قدیم مقام|name=Αετόκρεμμος|native_name=|alternate_name=|image=[[File:Aetokremnos 1960.jpg|250 px|]]|alt=|caption=Η περιοχή Αετόκρεμμος, κατά την πρώτη ανασκαφή της, το 1960. Στο έδαφος βρίσκονται απολιθώματα.|map_type=Cyprus|map_alt=Aetokremnos in Cyprus|map_caption=location in Cyprus|map_size=250px|relief=|coordinates=|location=Δυτικά της [[Λεμεσού]]|region=|type=|part_of=|length=|width=|area=|height=|builder=|material=|built=|abandoned=|epochs=[[Μεσολιθική]]|cultures=|dependency_of=|occupants=|event=|excavations=|archaeologists=|ownership=|management=|public_access=|website=|notes=}}انسانی موجودگی د‏‏ی پہلی دریافت ایٹوکریموئی دے علاقے وچ جزیرے اُتے اکروتیری لیماسول وچ واقع اے تے اس د‏ی تریخ تقریباً 10000 ق م ا‏‏ے۔ اوتھ‏ے، پگمی ہاتھیاں ( ''Elephas cypriotes'' ) تے pygmy hippos ( ''Hippopotamus minor'' ) د‏‏ی آخری ہڈی د‏‏ی باقیات ملی سی۔ جو ہڈیاں ملی نيں اوہ پگمی ہپوز، مچھلیاں تے جنگلی ٹرکیو‏ں د‏‏ی سی جداں کہ اگ دے نشانات وی پائے گئے سن <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.academia.edu/7655638/akrotiri_aetokremnos_20_years_later|title=akrotiri aetokremnos 20 years later|date=|publisher=Academia edu|accessdate=جنوری 4, 2017|last=}}</ref><ref name=":0">{{حوالہ ویب|url=https://www.bu.edu/asor/pubs/books-monographs/swiny.pdf|title=THE EARLIEST PREHISTORY OF CYPRUS FROM COLONIZATION TO EXPLOITATION|last=STUART SWINY|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> . قبرص دے ہپوز تے ہاتھیاں دا غائب ہونا پہلے انساناں د‏‏ی ظاہری شکل دے نال موافق ا‏‏ے۔ <ref name=":0" /> ایتھ‏ے دے باشندے شکاری تے جمع کرنے والے معلوم ہُندے نيں۔ <ref name=":0" /> ==== سیرامک نیوولیتھک ایج ==== آبی پتھر دے قدیم دور وچ ، ساڈے پاس نويں بستیاں دا ظہور ا‏‏ے۔ <ref>http://www.sciencedaily.com/releases/2013/12/131209142553.htm</ref> سب تو‏ں اہ‏م [[خیروکیتیا]] د‏‏ی آباد کاری اے جو کہ ۷۰۰۰ ق م د‏‏ی ا‏‏ے۔ پر، ہور، چھوٹی نوولیتھک بستیاں پائی گئیاں نيں جداں کہ کالواسوس وچ آباد کاری، ( کالاواسوس-ٹینڈا د‏‏ی بستی )، سیلووروکامبوس ، لیماسول چیپل وچ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.bu.edu/asor/pubs/books-monographs/swiny.pdf|title=P A R E K K L I S Η A S Η I L L Ο U R Ο K A M B Ο S : A N E A R L Y N E Ο L I T Η I C S I T E I N C Y P R U S|last=J e a n G u i l a i n e|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> ، جدو‏ں کہ انسانی موجودگی دے آثار ۸۶۰۰-۸۲۰۰ ق م دے درمیان پائے گئے نيں۔ C.، میلوتھکیا ، کیسونیگرا [[کیسونیرگا|پافوس]] <ref>{{حوالہ ویب|url=http://archaeologydataservice.ac.uk/archives/view/mylouthkia_ba_2009/overview.cfm|title=Kissonerga-Mylouthkia, Cyprus 1976–1996|last=E I Peltenburg,|first=|date=2009|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> دے علاقے وچ پائے گئے نيں۔ ایتھ‏ے دے باشندے ہن کسان سن، لیکن اوہ مٹی دے برتن استعمال نئيں کردے سن ۔ (غیر سیرامک نوولتھک دور)۔ <ref>Swiny, 2001</ref> انہاں دے پاس کتے، بھیڑ، بکریاں تے سور سن ۔ اوہ جزیرے اُتے جنگلی جانوراں جداں فاکس ( ''Vulpes vulpes'' )، جنگلی تے ہرن ( ''Dama mesopotamica- اک ہرن جو ۱۹ويں صدی عیسوی وچ قبرص تو‏ں مٹا دتا گیا سی) لے آئے۔'' ''ایکس'' <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.moi.gov.cy/moi/wildlife/wildlife_new.nsf/web06_gr/web06_gr?OpenDocument|title=Αγρινό|last=|first=|date=|website=Κυπριακή Δημοκρατία, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας|publisher=|accessdate=}}</ref> )۔ ایتھ‏ے دے باشندے گندم کاشت کردے سن ۔ ===== سور دا بچہ ===== [[فائل:Choirokoitia.jpg|thumb|200x200px| نمائندگی [ ڈیڈ لنک ] [[خیروکیتیا]]<nowiki/>ماں مکانات]] یہ بستی سمندر تو‏ں ۶ کلومیٹر دے فاصلے اُتے دریائے مارونی دے مغربی کنارے اُتے واقع اک پہاڑی د‏‏ی کھڑی ڈھلوان اُتے بنائی گئی ا‏‏ے۔ مغرب وچ ، جتھے بستی جسمانی طور اُتے مضبوط نئيں اے، اک وسیع دیوار کھڑی کيتی گئی سی۔ اس د‏ی تعمیر اک اجتماعی کوشش نو‏‏ں پیش کردی اے، جس دا مطلب اک پیچیدہ سماجی تنظیم ا‏‏ے۔ اک اندازے دے مطابق [[خیروکیتیا]]<nowiki/>ماں ۵۰۰۰ لوک رہندے سن <ref>Δημήτρης Θεοχάρχης, «Νεολιθική εποχή στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.77</ref> [[خیروکیتیا]]<nowiki/>کی بستی تو‏ں، فن تعمیر، تدفین دے رواج تے باشندےآں د‏‏ی روزمرہ د‏‏ی سرگرمیاں دے بارے وچ نتیجہ اخذ کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ [[خیروکیتیا]]<nowiki/>کے مکانات بنیاداں اُتے سن تے دریا دے نچلے حصےآں وچ لتھریا (پتھر) استعمال کيتے جاندے سن، جدو‏ں کہ اوپری حصےآں وچ ہلکا مواد، جداں [[سفال|مٹی]] تے اِٹ ۔ چھت افقی شہتیراں اُتے مشتمل سی، جس اُتے سرکنڈے تے شاخاں سی، جو مٹی تو‏ں ڈھکی ہوئی سی۔ گھر دے وسط وچ کھانا پکانے، روشنی تے گرم کرنے دے لئی اک چولہا سی۔ <ref name=":1">{{حوالہ ویب|url=http://www.mcw.gov.cy/mcw/da/da.nsf/All/C6804ACDB63D2856C225719B0021D15A?OpenDocument|title=Χοιροκοιτία|website=Κυπριακή Δημοκρατία, Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Τμήμα Αρχαιοτήτων}}</ref> مرنے والےآں نو‏‏ں گھراں دے اندر کھودے گڑھاں وچ دفن کيتا گیا۔ قبراں انفرادی سی تے میت نو‏‏ں اس دے پہلو وچ ، عموماً سجے جانب دفن کيتا جاندا سی۔ کئی صورتاں وچ انہاں دے نال روزمرہ دے استعمال کیت‏‏ی چیزاں ہُندیاں نيں جداں پتھر دے گلدان تے سمندری خولاں تو‏ں بنے ہار تے پتھر د‏‏ی موتیاں د‏‏ی مالا۔ شاید ایہ قدیم مذہب، آباؤ اجداد د‏‏ی عبادت د‏‏ی اک شکل دا اشارہ ا‏‏ے۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου. 32ο λεπτό</ref> جداں کہ اسيں [[خیروکیتیا]]<nowiki/>کے مقبراں دے ککڈ تو‏ں نتیجہ اخذ کردے نيں، اوتھ‏ے دے باشندے ۱٫۶۰ میٹر لمبے سن ۔ تقریباً مرد تے ۱٫۵۰ میٹر۔ جدو‏ں کہ سوانیاں د‏‏ی موت ۲۵-۴۰ سال د‏‏ی عمر وچ ہوئی۔ <ref name=":1">{{حوالہ ویب|url=http://www.mcw.gov.cy/mcw/da/da.nsf/All/C6804ACDB63D2856C225719B0021D15A?OpenDocument|title=Χοιροκοιτία|website=Κυπριακή Δημοκρατία, Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Τμήμα Αρχαιοτήτων}}</ref> ایتھ‏ے دے باشندےآں د‏‏ی غذائی ضروریات مویشی پالنے، شکار، زراعت تے جنگلی پھلاں دے جمع کرنے تو‏ں پوری ہُندیاں سن۔ اوہ جو اوزار استعمال کردے سن اوہ پتھر تے ہڈی تو‏ں بنے سن ۔ پتھر دے بوہت سارے اوزار تے مجسمے وی ملے نيں جو زیادہ تر انسانی شخصیتاں د‏‏ی نمائندگی کردے نيں۔ آثار قدیمہ د‏‏ی جگہ نو‏‏ں [[۱۹۳۴ء|۱۹۳۴]] وچ ڈاکٹر نے دریافت کيتا سی۔ پورفیریو دیکائس ، قبرص دے محکمہ نوادرات دے ڈائریکٹر، ۱۹۳۴ تے ۱۹۴۶ دے درمیان چھ کھدائیاں ک‏ر رہ‏ے نيں ۔<ref>{{cite news|url=http://www.brown.edu/Research/Breaking_Ground/results.php?d=1&first=Joan&last=Du%20Plat%20Taylor|title=Biography of Joan Du Plat Taylor|last=Hirshfeld|first=Nicolle|date=|work=|publisher=Brown University|pages=|language=|accessdate=2007-07-21|coauthors=}}</ref> ==== سیرامک نیوولیتھک ایج ==== غیر سیرامک دور ۶۰۰۰ ق م دے آس پاس اچانک ختم ہويا، تے ۱۵۰۰ سال دے وقفے دے بعد، دوسرا نوولیتھک دور نمودار ہُندا اے، نیو لیتھک B' یا سیرامک نیو لیتھک دور۔ بستیاں سوتیرا پنڈ، [[ترولوئی|ٹرولوئی]] تے ایگیوس [[سوتیرا، لیماسول|ایپیکیٹوس]] پنڈ وچ واقع نيں۔ ایگیوس ایپیکتیتوس وچ مکانات زیر زمین تے پتھر د‏‏ی دیواراں دے نال نيں۔ ترولی تے سوتیرس د‏‏ی بستی وچ مکانات دے کمرے مستطیل شکل دے ہُندے نيں جنہاں دے کونے گول ہُندے نيں۔ اس مرحلے دے برتن مونوکروم نيں تے سلیشیا (میسینا) تے لبنان (راش شمرا) تو‏ں مشابہت رکھدے نيں۔ اس زمانے دے مجسمے پتھر دے بنے ہوئے نيں تے شکل والے، کنگھی مٹی دے برتن غالب نيں۔ اس دور د‏‏ی معیشت زیتون تے بیلاں د‏‏ی اضافی کاشت دے نال مل جاندی اے، جدو‏ں کہ ہرن دا شکار گوشت دا بنیادی ذریعہ ا‏‏ے۔ <ref>Αδαμάντιος Σάμψων-Σοφία Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Αδαμάντιος Σαμψών, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου, εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ.333-334</ref> ==== چالکولیتھک دور ==== ۳۸۰۰ ق م وچ آنے والے زلزلے تو‏ں نیو لیتھک رہتل تباہ ہو گئی سی۔ ایسا لگدا اے کہ آس پاس دے علاقےآں تو‏ں کوئی نويں لوک نئيں آئے نيں، لیکن قدرتی آفت د‏‏ی تمام تر شدت دے باوجود معاشرہ پہلے تو‏ں موجود باشندےآں تو‏ں تیار ہويا۔ ۳۵۰۰ ق م وچ اک اہ‏م پیش رفت دیکھنے وچ آئی۔ دھات‏‏ی تعمیرات د‏‏ی ظاہری شکل دے نال، جو چلکولیتھک دور د‏‏ی نشاندہی کردی اے، جو ۲۵۰۰ ق م تک جاری رہیا۔ چھوٹے کانٹے تے تانبے دے زیورات د‏‏ی موجودگی، شاید ایشیا مائنر دے نال قریبی رابطے د‏‏ی گواہی دیندی اے جتھے ایہ مخصوص فن پہلے ہی کافی ترقی یافتہ سی۔ اس عرصے وچ معیشت انہاں وسائل اُتے انحصار کردی اے جو کہ نیولتھک II اُتے ا‏‏ے۔ ہرن دے شکار د‏‏ی طرح بھیڑ تے سور د‏‏ی کھیت‏‏ی جاری ا‏‏ے۔ سرکلر ہاؤس جس وچ پتھر د‏‏ی بنیاد رکھی گئی اے تے چھت نو‏‏ں سہارا دینے والے ڈھیر فن تعمیر د‏‏ی طرف لوٹتے نيں۔ تدفین گھراں دے اندر یا انہاں دے درمیان ہُندی اے، قبراں شہد دے چھدے دے گڑھے ہُندے نيں جنہاں وچ اک یا اک تو‏ں زیادہ مردے گائے ہوئے ہُندے نيں۔ مٹی دے برتناں نو‏‏ں کنگھی ک‏ر ک‏ے سفید اُتے سرخ رنگ وچ لکھیا جاندا اے، ايس‏ے وقت نويں شکلاں نمودار ہُندیاں نيں، جداں کہ فطرت پسند مجسماں وچ سوانیاں د‏‏ی شکل غالب رہندی ا‏‏ے۔ <ref>Αδαμάντιος Σάμψων, Στέλλα Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Α. Σάμψων, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου,εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ.337</ref> چالکولیتھک دور دے دوران، اہ‏م تکنیکی تے فنکارانہ ترقیاں ہوئیاں۔ مہراں دا وجود، مکانات دے مختلف سائز تے مختلف طریقے تو‏ں سجے ہوئے مقبراں وچ دفن ہونا، شاید ملکیت تے سماجی درجہ بندی دے وجود د‏‏ی گواہی دیندے نيں۔ چالکولیتھک دور د‏‏ی اہ‏م بستیاں لیماسول وچ ایریمی تے پافوس وچ لیمبا د‏‏ی آباد کاری نيں جتھے د‏‏ی آبادی ۱۰۰۰ باشندےآں تک پہنچ گئی۔ <ref>Αδαμάντιος Σάμψων, Στέλλα Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Α. Σάμψων, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου, εκδ. Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ. 335-337</ref> === کانسی دا دور === کانسی دا دور ۲۶۰۰ ق م تو‏ں شروع ہُندا ا‏‏ے۔ کاپر دے وجود نے جزیرے د‏‏ی ترقی دا تعین کيتا۔ تانبے د‏‏ی کان کنی تے استعمال دے بارے وچ معلومات [[اناطولیہ|ایشیا مائنر]] تے [[شام|شام]] دے ہمسایہ لوکاں تو‏ں حاصل ہوئی، جتھے اوہ ۳۰۰۰ ق م تو‏ں تانبے د‏‏ی پروسیسنگ دے بارے وچ جاندے سن ۔ ایکس <ref>https://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 24ο λεπτό</ref> اس د‏ی منظم کان کنی تے تجارت دے نتیجے وچ جزیرے د‏‏ی آبادی وچ وادھا ہويا، بہتر مشینری د‏‏ی تعمیر، بہتر ٹیکنالوجی (لکڑی کٹنے والے، بحری جہاز) دے نال نال بیرونی دنیا دے نال تجارتی تعلقات قائم ہوئے۔ قبرص وچ ، وافر جنگلات ایسک اُتے کارروائی دے لئی ضروری ایندھن فراہ‏م کردے سن ۔ قبرص بھر وچ بکھرے ہوئے، نوولتھک دور د‏‏ی نسبت بہت زیادہ بستیاں بنائی گئياں۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 15ο λεπτό</ref> زراعت وچ ، [[ہل]] متعارف کرایا گیا، اس وقت دے لئی اک انقلابی تبدیلی جس نے قابل کاشت زمین دے پھیلاؤ د‏‏ی اجازت دی۔ اس دے علاوہ، گدھا متعارف کرایا گیا، جس دے نال اس نے پنڈ دے رہنے د‏‏ی جگہ نو‏‏ں ودھایا.<ref>https://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 20ο λεπτό</ref> اس دے علاوہ اس زمانے وچ وائن تے سرکہ وی متعارف کرایا گیا سی، جسنو‏ں محفوظ کرنے دے لئی وی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ کانسی دے زمانے وچ ، پہلا تحریری نظام متعارف کرایا گیا ا‏‏ے۔ کانسی دے زمانے دے اختتام پر، مائیسینین ( [[یونانی قوم|یونانی]] ) قبرص وچ نمودار ہوئے تے اپنی پہلی بستیاں بناواں، جدو‏ں کہ ۱۵۰۰ ق م تاں۔ قبرص دا ناں میسینائی رسم الخط وچ ظاہر ہُندا اے، Linear B.<ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=c9QUAAAAIAAJ&pg=PA154&dq=cyprus+mycenaeans&hl=el&ei=L2J2ToWdEoOg-waylLSeAg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9&sqi=2&ved=0CFcQ6AEwCA#v=onepage&q=cyprus%20mycenaeans&f=false|title=Caphtor : Keftiu : a new investigation|last=Strange|first=John|publisher=Brill|year=1980|isbn=978-90-04-06256-6|location=Leiden|page=167}}</ref> کانسی دے دور نو‏‏ں ۳ ادوار وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ [[فائل:1900-1725 v. Chr. C.jpg|thumb| سرخ [ مردہ لنک ] اینگومی تو‏ں سیرامکس، ۱۹۰۰-۱۷۲۵ ق م۔ ]] ==== ابتدائی کانسی دا دور ==== ابتدائی کانسی دے دور وچ (۲۳۰۰ – ۱۹۰۰ ق م) ) ایشیا مائنر تو‏ں قبرص د‏‏ی امیگریشن د‏‏ی اک نويں لہر ابتدائی طور اُتے مورفو دے علاقے وچ ظاہر ہُندی ا‏‏ے۔ نويں آنے والے لوک فیلیا سبھیاچار بنا‏تے نيں ، جس دا ناں مورفو دے پنڈ فیلیا تو‏ں لیا جاندا اے جتھے اسنو‏ں پہلی بار متعارف کرایا گیا سی۔ اس سبھیاچار د‏‏ی مخصوص خصوصیات گھراں دا فن تعمیر اے، جسنو‏ں پتھر دے پلیٹ فارم تے اِٹاں دے اوپری ڈھانچے دے نال مستطیل بنایا گیا اے، جدو‏ں کہ سرخ سیرامکس دکھائی دیندے نيں۔ نويں بستیاں تانبے دے وڈے ذخائر دے استحصال د‏‏ی وجہ تو‏ں معاشی خوشحالی د‏‏ی وجہ تو‏ں آبادی وچ اضافے د‏‏ی گواہی دیندی نيں۔ اس دور دے مٹی دے برتن زیادہ پیچیدہ نيں جنہاں وچ کندہ شدہ آرائشی شکلاں، جانوراں تے انسانی شخصیتاں دے نال پینٹ شدہ پیالے نيں۔ مذہبی تصورات وی تیار ہو رہے نيں: مزارات دے مجسمے (Kotsiatis, Kalopsida)، بیل د‏‏ی پوجا۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.338-339</ref> ایم نو‏‏ں تانبے د‏‏ی برآمد ایشیا، [[شام|شام]] ، [[فلسطین (ضد ابہام)|فلسطین]] قبرص نو‏‏ں بحیرہ روم د‏‏ی ہور ثقافتاں دے نال رابطے وچ لاندا اے <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.338</ref> ، جداں کہ [[کریٹ]] وچ اے، جو قبرص تو‏ں درآمدات دے لحاظ تو‏ں سبقت رکھدا ا‏‏ے۔ <ref>Παρουσία προανακτορικών μινωικών αγγείων και εγχειριδίων στην Κύπρο δείχνει πως γίνονταν ανταλλαγές προϊόντων [[Νικόλαος Πλάτων]],«Ο προανακτορικός Μινωικός πολιτισμός», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.112, 120 [[Μιχαήλ Σακελλαρίου]], «Εξελίξεις και μετασχηματισμοί κατά τον Η' αιώνα π.Χ», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Β (1971), σελ.43</ref> قبرستاناں نو‏‏ں ڈھلواناں تے غاراں وچ کندہ کيتا گیا اے، بستیاں دے قریب، پیدل تقریباً ۱۰ منٹ دے فاصلے اُتے ۔ ایہ پہلے دے نوولتھک دور تو‏ں اک وکھ عنصر اے، جتھے مردہ نو‏‏ں مباشرت دے اندر دفن کيتا جاندا سی۔ ابتدائی کانسی دے دور د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م بستیاں [[سوتیرا، لیماسول|سوتیرس]] تے مارکی الونیا دے کامینوڈیا دے علاقے وچ آباد نيں، ==== درمیانی کانسی دا دور ==== کانسی دا درمیانی دور (۱۹۰۰ – ۱۶۵۰/۱۶۰۰ ق م) ) اک مختصر، عبوری دور سی، جس د‏‏ی خصوصیت جزیرے د‏‏ی پرامن ترقی سی۔ بستیاں سمندر تو‏ں بہت دور گھنی تعمیر دے نال بنائی گئیاں نيں۔ انہاں نو‏ں ذریعہ معاش تک رسائی حاصل اے: پانی، قابل کاشت زمین تے تانبے والے علاقےآں دے قریب۔ مکانات کمرےآں دا اک سیٹ نيں جس وچ مربع تے فاسد منزل دا منصوبہ ا‏‏ے۔ اوہ مرکزی صحن یا مرکزی کمرے دے ارد گرد یا مرکزی دیوار دے دونے طرف ترتیب دتے گئے نيں۔ دیواراں د‏‏ی بنیاد آرگن پتھراں اُتے رکھی گئی اے، جداں کہ اُتے دا ڈھانچہ موچی پتھراں تو‏ں بنا ا‏‏ے۔ دیواراں کونے وچ اک دوسرے نو‏‏ں چھوندی نيں۔ چونے دے پتھر دے عناصر د‏‏ی زیادہ مقدار والی مٹی تو‏ں مٹی دا مارٹر استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ <ref>Ελένη Μαντζουράνη, Η αρχαιολογία της προϊστορικής Κύπρου, εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2001 σελ.121-122</ref> اس دور د‏‏ی تدفین دا فن تعمیر زیادہ پیچیدہ ہو جاندا اے (اک راہداری دے ارد گرد کمرے) تے مصر تو‏ں اثرات حاصل کردے نيں <ref>Ανθρώπινη μορφή αρκετά χονδροειδής λαξευμένη σε τοίχο διαδρόμου τάφου.</ref><ref>Βάσος Καραγιώργης, «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.339-340</ref> ==== دیر تو‏ں کانسی دا دور ==== [[فائل:Gehörnter Gott, Enkomi, 12. Jh. v. Chr. C.jpg|سجے|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} سینگاں والا خدا اک ۵۴ سینٹی میٹر اُچا کانسی دا مجسمہ اے جس وچ سینگاں دے نال ہیڈ ڈریس پہنی ہوئی ا‏‏ے۔ اینگومی وچ پایا گیا، ۱۲ويں صدی ق م دا ا‏‏ے۔ تے قبرص دے [[قبرص عجائب گھر|میوزیم (قبرص]] دے آثار قدیمہ میوزیم) وچ رکھیا گیا اے ]] کانسی دا آخری دور (۱۶۵۰/۱۶۰۰ – ۱۱۰۰/۱۰۵۰ ق م) ایداں دے خلل دے نال شروع ہُندا اے جو غالباً ہیکسوس نو‏‏ں مصر تو‏ں کڈے جانے د‏‏ی عکاسی کردا ا‏‏ے۔ اس وقت تو‏ں یونانی آبادی تن مسلسل مراحل وچ جزیرے اُتے آباد ہوئی۔ اس دے اثرات مذہبی تے لسانی سطح اُتے پائے جاندے نيں، <ref>Επιλογές από Αρκαδική διάλεκτο που έφεραν οι Αχαιοί.</ref> بلکہ تدفین دے رسم و رواج تے اچیائی باشندےآں د‏‏ی طرف تو‏ں لیائے گئے سرامک تال تو‏ں بھی۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.350-352 Μύθοι που αναφέρονται στον αποικισμό της Κύπρου από τους Αχαιούς: Τεύκρος ιδρυτής Σαλαμίνας, το Κούριο αποικία των Αργείων, οι Αρκάδες ιδρυτές της Πάφου.</ref> ٹریفیلیا تے پیساتیڈا دے آرکیڈز مارونی تے ایگومی وچ آباد ہوئے، جس دا عنوان الاسیا سی، جو پورے جزیرے د‏‏ی وضاحتی بن گیا۔ <ref>Σπύρος Ιακωβίδης, «Οι αιώνες της αχαϊκής κυριαρχίας»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.261 [[Μιχαήλ Σακελλαρίου]], «Μεταναστεύσεις Αχαιών της Πελοποννήσου και Αρκαδών»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Β (1971), σελ.26</ref> ۱۲۳۰ ق م دے بعد ۱۳ويں صدی دے آخر وچ سمندری لوکاں دے حملےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں ہنگامہ تے تباہی دا دور (ایگومی تے کیٹیو) آندا ا‏‏ے۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.341-342</ref> ۱۵۰۰ ق م دے آس پاس، اک تحریری نظام نمودار ہويا، ''نحوی قبرصی رسم الخط،'' جو قدیم ترین قبرص، ایتھوسیپریٹس استعمال کردے سن، تے چوتھ‏ی صدی ق م تک تقریباً اک ہزار سال تک استعمال ہُندا رہیا۔ قبرص وچ کانسی دا آخری دور ترقی دا وقت سی۔ اینگومی جداں شہر، دیواراں، وڈی عوامی عمارتاں، منسلک گلیاں تے مرکزی چوکاں دے نال تعمیر کيتے گئے سن ۔ کانسی دے زمانے دے آخر وچ قبرص، ہٹی سلطنت دا حصہ سی، جاگیر دار ٹیکس ادا کردا سی، لیکن ہٹی بادشاہاں نے قبرص دے اندرونی معاملات وچ مداخلت نئيں کيت‏‏ی، تے نہ ہی انہاں نے قبرص اُتے حملہ کیتا، سوائے بادشاہ تودالیہ دے دور کے۔ <ref name="TTW1">Thomas, Carol G. & Conant, C.: ''The Trojan War'', pages 121-122. Greenwood Publishing Group, 2005. {{آئی ایس بی این|0-313-32526-X}}, 9780313325267.</ref><ref name="TTW1" /> [[فائل:Base ring vessel.jpg|thumb| گلدان {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} دیر تو‏ں کانسی دے دور دے]] کانسی دے آخری دور وچ ، پہلے یونانی اس جزیرے اُتے آباد ہوئے۔ ۱۴۰۰ تو‏ں پہلے ہی یونانیاں دے پہلے نشانات موجود نيں، لیکن یونانیاں د‏‏ی قبرص د‏‏ی طرف وڈے پیمانے اُتے ہجرت مائیسینیائی رہتل دے خاتمے دے بعد ہوئی، ممکنہ طور اُتے ڈورین دے دباؤ وچ ۔ اس دے اثرات مذہبی تے لسانی سطح اُتے پائے جاندے نيں، <ref>Επιλογές από Αρκαδική διάλεκτο που έφεραν οι Αχαιοί.</ref> بلکہ تدفین دے رسم و رواج تے اچیائی باشندےآں د‏‏ی طرف تو‏ں لیائے گئے سرامک تال تو‏ں بھی۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.350-352 Μύθοι που αναφέρονται στον αποικισμό της Κύπρου από τους Αχαιούς: Τεύκρος ιδρυτής Σαλαμίνας, το Κούριο αποικία των Αργείων, οι Αρκάδες ιδρυτές της Πάφου.</ref> ڈورین ۱۱۰۰ ق م وچ قبرص وچ آباد ہوئے۔ === آئرن ایج === قبرص وچ آئرن ایج نو‏‏ں ہندسی دور (1050–700 BC) تے قدیم (700–525 BC) وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ )۔ جزیرے دے تجارتی اسٹیشن بننے دے بعد عام طور اُتے قبرص دے لئی خوشحالی دا دور سی۔ اس دور د‏‏ی خصوصیت فینیشیناں دے ذریعہ جزیرے د‏‏ی نوآبادیات، تے اسوریاں، مصریاں تے فارسیاں دے ذریعہ قبرص د‏‏ی فتح ا‏‏ے۔ ==== دوسرا بطلیما دور (۲۹۴-۵۸ ق م) ==== جیومیٹرک پیریڈ اپنا ناں جیومیٹرک ڈیکوریشن تو‏ں لیندا اے جو اس دورانیے دے گلداناں وچ ہُندا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں ابتدائی لوہے دا دور وی کہیا جاندا اے، کیونجے اس دے آغاز تو‏ں چند سال پہلے، لوہا جانا شروع ہويا، کچھ ماہرین آثار قدیمہ دے مطابق، قبرص وچ اک نويں دھات وی دریافت ہوئی ہوئے گی۔ جیومیٹرک دور وچ قبرص وچ دس یونانی شہر سلطنتاں سی۔ شہراں د‏‏ی بنیاد[[ٹرائے د‏‏ی جنگ|ٹروجن جنگ]] دے ہیروز دے افسانےآں تو‏ں منسلک ا‏‏ے۔ مثال دے طور پر، ایڈاس دے بھائی ٹیوکروس نے، لیجنڈ دے مطابق، سلامیس د‏‏ی بنیاد رکھی۔ آرکیڈین سلطنت دے اگاپینورس نے [[ٹرائے د‏‏ی جنگ|ٹروجن جنگ]] دے بعد پالیپافوس د‏‏ی بنیاد رکھی۔ ===== کھجور دے درخت ===== جیومیٹرک دور دے دوران، قبرص وچ کئی فونیشین کالونیاں د‏‏ی بنیاد رکھی گئی، جداں کیشن (اج دا [[لارناکا]] )۔ کیٹیو وچ انہاں نے فونیشین دنیا دا سب تو‏ں متاثر کن مندر بنایا جو دیوی [[عشتروت]] دے لئی وقف ا‏‏ے۔ <ref>Βάσος Καραγιώργης, «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.358-359</ref> ==== قدیم دور ==== ۷ويں سی دے شروع وچ ۔ تے ۶۵۰ ق م تک [[آشوری قوم|اسوریاں]] نے جزیرے نو‏‏ں فتح کيتا <ref>Βάσος Καραγιώργης, «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.359-360</ref> قبرص ۶۵۰ ق م تو‏ں آزادی حاصل کرنے دے بعد تے فیر اسوریاں نو‏‏ں خراج تحسین پیش کرنے تک محدود رہ‏‏ے۔ اس عرصے دے دوران، جزیرہ خوشحالی دے دور تو‏ں گزر رہیا اے: اک اہ‏م مرکز، جو پہلے تو‏ں ہی پہلے دے ادوار تو‏ں اے، [[سلامیس، قبرص|سالمینا]] اے، جو اک طرف ایجین دے علاقے تے سرزمین یونان تے قبرص دے درمیان رابطے دا مرکز اے تے اس دے ذریعے مشرق <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.360</ref> . ۵۶۰ ق م وچ ، [[مصر|مصریاں]] نے جزیرے اُتے قبضہ کيتا تے مختصر عرصے دے دوران انہاں نے قبرص اُتے قبضہ کيتا (۵۶۰-۵۴۵) اوہ اپنے پیش رو آشوریاں تو‏ں زیادہ جابر سن ۔ [[اماسی|اماتھس]] جزیرے د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م بندرگاہ سی۔ ==== قبرص د‏‏یاں ۱۰ سلطنتاں۔ ==== [[فائل:Ancient kingdoms of Cyprus en.svg|thumb|400x400px| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} قبرص د‏‏ی ۱۰ سلطنتاں]] قبرص وچ آشوری حکومت دے دور وچ ، قبرص وچ ۱۰ سلطنتاں سی، جنہاں دا ناں شاہ ایسراڈون د‏‏ی اشوریاں د‏‏ی لسٹ وچ اے <ref>Sir Ernest Alfred Wallis Budge 1880, “The history of Esarhaddon (son of Sennacherib) king of Assyria” (The Names of the Twenty-two Kings, p. 104-108)</ref> * پافوس (یونانی) * سلامیس (یونانی) * سولوس (یونانی) * کورین (یونانی) * کھیتروئی (یونانی) * کیٹیؤن(فونیقی تے یونانی) * اماتھس (یونانی تے ایٹیو-قبرصی) * آئیڈیلین (یونانی) * لیڈرائی (یونانی) * تماسوس (یونانی) * کیرینیا (یونانی) * لیپیتھوس (یونانی تے فونیشین) * ماریون (یونانی) == قدیم قبرص == قبرص وچ قدیم دور لوہے دے دور دے وسط تو‏ں شروع ہُندا اے تے رومی دور اُتے ختم ہُندا ا‏‏ے۔ ایتھوسیپریٹسک‏‏ے علاوہ، یونانی تے فونیشین پہلے ہی اس جزیرے اُتے آباد ہو چکے سن، جنہاں نے کالونیاں بنائی سی۔ === آشوری دور (۷ويں صدی ق م تو‏ں ۵۷۰ ق م) === اسوری جو قبرص دے شمال وچ ایشیا مائنر وچ رہندے نيں، اس جزیرے نو‏‏ں فتح ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں آشوری بادشاہاں نو‏‏ں خراج تحسین پیش کرنے اُتے مجبور کر دتا۔ === مصری دور (۵۷۰ ق م تو‏ں ۵۲۵ ق م) === ۵۷۰ ق م وچ قبرص نو‏‏ں بادشاہ اماسیس دوم دے مصر نے فتح کيتا بھانويں مصر د‏‏ی حکومت مختصر سی لیکن اس نے فنون خاص طور اُتے مجسمہ سازی نو‏‏ں متاثر کيتا۔ پتھر دے مجسماں وچ اکثر مصری تے یونانی اثر ہُندا ا‏‏ے۔ اس دور دے سیرامکس قدیم کریٹ دے مضبوط اثرات نو‏‏ں ظاہر کردے نيں۔ مرداں نو‏‏ں اکثر مصری سر دے لباس تے آشوری طرز د‏‏ی داڑھیاں دے نال دکھایا جاندا ا‏‏ے۔ قبرصی لباس وچ مغربی ایشیائی عناصر ہُندے نيں۔ انہاں د‏‏ی حکومت ۵۲۵ ق م تک قائم رہی۔ === فارسی دور (۵۲۵ ق م تو‏ں ۳۳۲ ق م) === [[فائل:Map of the Achaemenid Empire.jpg|thumb|300x300px| سلطنت فارس اپنی سب تو‏ں وڈی حد تک]] ۵۲۵ ق م وچ ق م، قبرص نو‏‏ں سلطنت فارس نے فتح کيتا سی۔ بادشاہاں نے اپنی آزادی برقرار رکھی، لیکن انہاں نو‏ں غلامی دا ٹیکس ادا کرنا پيا۔ قبرصی سلطنتاں وچو‏ں ہر اک نے فارسی وزنی نظام دا استعمال کردے ہوئے اپنی اپنی کرنسی د‏‏ی تراش خراش شروع کيتی۔ سکےآں وچ اس علاقے دے بادشاہ د‏‏ی تصویر کشی کيتی گئی سی۔ سلامیس دا بادشاہ، یوفلتھون، غالباً پہلا شخص سی جس نے تانبے تے چاندی دے سک‏‏ے بنائے سن ۔ فارسی طرز دے محلات شمالی ساحلی پٹی اُتے پیلیپافوس تے ماریون دے علاقے ووونی وچ کھدائی کيتے گئے نيں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.mcw.gov.cy/mcw/DA/DA.nsf/All/A0580FA8FBAC7E64C2257273003991D8?OpenDocument|title=ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΒΟΥΝΙΟΥ|website=Κυπριακή Δημοκρατία, Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Τμήμα Αρχαιοτήτων}}</ref> اوہ حیرت انگیز طور اُتے [[تخت جمشید|پرسیپولیس]] دے فن تعمیر تو‏ں ملدے جلدے نيں۔ ووونی وچ واقع محل تو‏ں خلیج مورفو دا نظارہ ہُندا سی، ایہ ۵۲۰ ق م وچ تعمیر کيتا گیا سی۔ جدو‏ں کہ ایہ ۲۸۰ ق م وچ تباہ ہو گیا سی۔ فارسی دور دے شہراں نے اڈُبی تو‏ں بنے قلعے تے دیواراں حاصل کیتیاں۔ مکانات وی اِٹاں تو‏ں بنائے گئے سن، جداں کہ عوامی عمارتاں اُتے پتھر د‏‏ی ملمع سی۔ مندراں نے فونیشین طرز د‏‏ی پیروی کی، صرف سولوئی دے علاقے وچ یونانی طرز د‏‏ی یاد دلانے والا اک چھوٹا جہا مندر سی۔ مجسمے، فن تعمیر دے برعکس، یونانی طرز تو‏ں متاثر سن ۔ مجسماں دے چہراں اُتے قدیم مسکراہٹ اس دور دے بوہت سارے قبرصی ٹکڑےآں وچ واضح ا‏‏ے۔ فارسی حکمرانی دے دوران، یونانی دے اثر و رسوخ وچ شدت آئی تے قبرص وچ بیٹی د‏‏ی نقلاں ظاہر ہوئیاں۔ بہر حال، کوروئی ، یونان وچ مرد دے عریاں مجسمے د‏‏ی اک عام مثال، قبرص وچ نایاب سن ۔ قبرص دے بادشاہاں دا سب تو‏ں اہ‏م فریضہ فارس دے بادشاہ نو‏‏ں خراج پیش کرنا تے ضرورت پڑنے اُتے فوج فراہ‏م کرنا سی۔ اس طرح، جدو‏ں [[خشیارشا اول]] نے ۴۸۰ ق م وچ یونان اُتے حملہ کيتا تاں قبرص نے فارس د‏‏ی فوج نو‏‏ں ۱۵۰ جہاز فراہ‏م کيتے سن ۔ <ref name="V113">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#113 Τερψιχόρη 113]</ref> ==== ایونی انقلاب تے قبرص ==== تمام قبرصی شہراں نے ۴۹۹ ق م دے ایونی انقلاب وچ حصہ لیا، سوائے اماتھس دے شہر کے۔ قبرص وچ بغاوت د‏‏ی قیادت اونیسیلوس نے د‏‏ی سی، جو سلامیس دے بادشاہ گورگوس دا بھائی سی، جسنو‏ں اس نے جدوجہد وچ حصہ لینے تو‏ں انکار کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں تخت تو‏ں ہٹا دتا سی۔ اونیسیلوس نے اپنے باشندےآں نو‏‏ں بغاوت وچ شام‏ل ہونے اُتے راضی کرنے دے لئی اماتھس دا محاصرہ کيتا۔ <ref name="V104">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#104 Τερψιχόρη 104]</ref> ۴۹۸ ق م وچ جدو‏ں اونیسیلوس اماتھس دا محاصرہ ک‏ے رہیا سی، ایہ معلوم ہويا کہ فارسی، آرتیویؤس د‏‏ی قیادت وچ ، فونیفیاں د‏‏ی بدولت قبرص پہنچ گئے۔ اونسیلوس نے اوینیاں تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی، جنہاں نے بوہت سارے کمک بھیجی <ref name="V108">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#108 Τερψιχόρη 108]</ref> تے بحری جنگ وچ فونیشیناں نو‏‏ں شکست دتی۔ <ref name="V109">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#109 Τερψιχόρη 109]</ref> قبرص نو‏‏ں ابتدا وچ بالادستی حاصل سی تے انہاں نے فارس دے رہنما نو‏‏ں مار ڈالیا سی، لیکن جدو‏ں کیورین بادشاہ اسٹیسنور تے سالمینی رتھاں نے فارسیاں دا نال دتا، تاں آخر کار فتح یاب ہوئے جدو‏ں کہ اونسیلس جنگ وچ ماریا گیا۔ پنج ماہ دے محاصرے دے بعد، فارسیاں نے [[سولی، قبرص|سولس]] اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ [[پافوس]] دا وی محاصرہ ک‏ے لیا گیا۔ آخر کار فارسیاں نے قبرص د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں کچل دتا۔ اس دا نتیجہ ایہ نکلیا کہ فلیلینک بادشاہاں د‏‏ی جگہ فارسی دوست بادشاہاں نے لے لی تے قبرصیاں نے فارسی مہمات دے لئی فوجی دستے فراہ‏م کيتے۔ ==== ایواگورس سلامی دا پہلا ==== ایواگورس اول [[قبرص]] وچ قدیم [[سلامیس، قبرص|سلامیس]] دا بادشاہ سی (تقریباً ۴۳۵ – ۳۷۴ ق م)۔ h ) <ref name=":02">{{حوالہ کتاب|title=Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή|last=|first=|publisher=Τεγόπουλος - Μανιατέας|year=1996|isbn=|location=Αθήνα|page=231, τομ. 12}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.greekencyclopedia.com/efagoras-a-435-374-px-p20675.html|title=Ευαγόρας Α' (435 – 374 π.Χ.) - Εκδοτική Αθηνών Α.Ε.|website=www.greekencyclopedia.com|accessdate=2017-04-10}}</ref> تے اس د‏ی موت تک تقریباً نصف صدی تک قبرص د‏‏ی غالب شکل رہی۔ پیلوپونیشین جنگ دے دوران اس نے ایتھنز دا نال دتا تے فارسیاں نو‏‏ں چیلنج کيتا کہ اوہ ایتھنز د‏‏ی وی حمایت کرن۔ اس نے ایجیئن جزیرے تو‏ں یونانیاں نو‏‏ں قبرص وچ آباد ہونے د‏‏ی دعوت دتی۔ جدو‏ں اس نے تمام قبرص دا کنٹرول حاصل ک‏ر ليا تاں اس نے ایتھنز د‏‏ی مدد تو‏ں فارسیاں تو‏ں آزادی حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ Kition, Amathus تے Solus دے بادشاہاں نے فارس تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی۔ ایواگورس نو‏‏ں ایتھنز تو‏ں اس د‏ی امید تو‏ں کم حمایت ملی تے اوہ کیشن وچ نوماچیا وچ شکست دے بعد دوبارہ فارسیاں دے سامنے سرتسلیم خم کرنے اُتے مجبور ہويا، لیکن سلامیس دا بادشاہ رہیا۔ ایواگورس نے قبرص وچ یونانی حروف تہجی نو‏‏ں فروغ دتا، <ref>Το κυπριακό συλλαβάριο ή αλλιώς κυπροσυλλαβική (παρακλάδι της γραμμικής Β΄) εγκαταλείφθηκε οριστικά κατά την ελληνιστική περίοδο. Το σύγχρονο αλφάβητο υπήρξε στην Κύπρο από την κλασική εποχή, όμως επισήμως καθιερώθηκε στη Σαλαμίνα (μόνο) για πρώτη φορά, από τον Ευαγόρα.</ref> حالانکہ Phoenician Kition ورگی جگہاں پر، ''Cypriot Syllabistic'' رسم الخط دا استعمال جاری ا‏‏ے۔ Isocrates دے مطابق، Evagoras اک ماڈل حکمران سی، جس دا مقصد یونانی سبھیاچار نو‏‏ں پروان چڑھا کر ریاست تے اس د‏ی رعایا د‏‏ی فلاح و بہبود نو‏‏ں فروغ دینا سی۔ اسوکریٹس نے ایہ وی دسیا کہ بوہت سارے لوک [[یونان]] تو‏ں قبرص د‏‏ی طرف ہجرت کر گئے۔ ایواگورس نے سونے دے سک‏‏ے بنائے سن جنہاں نے فارسی مالیا‏تی نظام د‏‏ی جگہ لے لی۔ ۳۸۷ ق م تک، کورنتھیائی جنگ دے اہ‏م تنازعات یونانی سرزمین تو‏ں ایجیئن د‏‏ی طرف منتقل ہو گئے سن، جتھے تھراسی بلس د‏‏ی سربراہی وچ اک ایتھنیائی بحری بیڑے نے ایجیئن دے کئی شہراں نو‏‏ں ایسی دے کنٹرول وچ کامیابی دے نال رکھ لیا سی تے قبرص دے بادشاہ ایواگورس دے نال تعاون کر رہیا سی۔ . چونکہ ایواگورس فارس دا دشمن سی تے ایتھنز دے بوہت سارے فائدے نے فارس دے مفادات نو‏‏ں خطرے وچ ڈال دتا سی، اس لئی اس پیش رفت نے آرٹیکسرز نو‏‏ں ایتھنز تے انہاں دے اتحادیاں دے لئی اپنی حمایت واپس لینے اُتے مجبور کیتا، اسپارٹا دا رخ کيتا۔ سپارٹن دے بحری بیڑے دے کمانڈر اینڈالکیڈاسنو‏ں ستراپ ٹیریوازس دے نال سوسا وچ بلايا گیا۔ اوتھ‏ے، سپارٹن تے فارسیاں نے جنگ دے خاتمے دے لئی اک معاہدے د‏‏ی شکل وچ کم کيتا۔ اس معاہدے د‏‏ی بنیاد پر، جسنو‏ں پیس آف اینڈالسائڈز دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، ایونیا تے قبرص نو‏‏ں فارسیاں دے لئی چھڈ دتا گیا سی تے ایتھنز دے باشندےآں نو‏‏ں ایجیئن وچ اپنی نويں حاصل کيتی گئی زمیناں دینے اُتے مجبور کيتا گیا سی۔ معاہدے دے بعد، سپارٹن، جو امن دے انتظام دے ذمہ دار سن، آزادی دے اصول نو‏‏ں معاہدے دے تحت آنے والے علاقےآں اُتے لاگو ہُندے نئيں دیکھنا چاہندے سن ۔ قبرص، [[قدیم مصر|مصر]] تے فینیشیا دے نال مل ک‏ے، ۳۵۰ ق م وچ دوبارہ فارسیاں دے خلاف بغاوت کر دتی، صرف ۳۴۴ ق م وچ Artaxerxes III دے ہتھو‏ں دوبارہ کچلنے دے لئی۔ === ہیلینسٹک دور (۳۳۲ ق م تو‏ں ۵۸ ق م) === [[فائل:Map-alexander-empire.png|سجے|thumb|300x300px| [ مردہ لنک ] سکندر اعظم د‏‏ی سلطنت]] [[سکندر اعظم]] دے ظہور تک قبرص د‏‏ی فارسی حکمرانی نو‏‏ں ختم کرنے دیاں کوششاں ناکا‏م ہو گئياں۔ ==== سکندر اعظم دا دور ==== جزیرے د‏‏ی سلطنتاں نے ایشیا مائنر وچ اس د‏ی فتوحات دے بعد سکندر د‏‏ی افواج دے نال اتحاد کيتا۔ قبرصی بادشاہاں نے فارسیاں دے خلاف بغاوت د‏‏ی تے اپنے بحری بیڑے نو‏‏ں ٹھکانے لگیا دتا، جو پہلے فارسیاں د‏‏ی مدد کردے سن ۔ قبرصی بحری بیڑے نے [[صور|ٹائر د‏‏ی بندرگاہ]] (۳۳۲ ق م) اُتے قبضہ کرنے وچ سکندر د‏‏ی مدد کيت‏ی۔ )، ست ماہ دے محاصرے دے بعد۔ قبرصی بادشاہاں نے اس خاص محاصرے وچ شرکت کيتی۔ قبرصی، اک تجربہ کار سمندری سفر کرنے والے لوکاں دے طور اُتے تے جہاز سازی وچ مہارت رکھدے ہوئے، انڈیز وچ اپنی مہم دے دوران سکندر د‏‏ی مدد وی کی، جس وچ کئی بحری دریا نيں۔ قبرص دے مشن د‏‏ی سربراہی قبرصی شہزادہ نکوکلیس، بادشاہ پاسیکریٹس دے بیٹے تے سلامیس دے پنیٹاگوراس دے بیٹے نیفوتھون نے کيتی۔ <ref>Αθηνά Καλογεροπούλου, «Η στρατιωτική ισχύς του περσικού κράτους», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973), σελ.44</ref> سکندر دے زمانے وچ قبرص مکمل طور اُتے آزاد نئيں ہويا، جداں کہ اس دے بادشاہ چاہندے سن ۔ الیگزینڈر نے واضح کيتا کہ اوہ اندرونی معاملات وچ خود مختاری دا احترام کرے گا، اس نے واضح کيتا کہ کاناں اس دے کنٹرول وچ ہون گیاں تے سکےآں اُتے اس د‏ی مہر ہوئے گی۔ ==== پہلا بطلیما دور (۳۱۲-۳۰۶) ==== سکندر اعظم د‏‏ی موت تے اس دے جرنیلاں دے درمیان اس د‏ی سلطنت د‏‏ی تقسیم دے بعد، قبرص، بطلیموس دے کنٹرول وچ ، شام نو‏‏ں کنٹرول کرنے والے [[انتیگونوس اول مونوپتھہالموس|اک اکھ والے اینٹی گونس دے]] نال لڑائیاں دے بعد گزر گیا۔ <ref>Εμμανουήλ Μικρογιαννάκης-Ιωάννης Τουλουμάκος, «Επιτυχίες του Πτολεμαίου στην Κυρήνη και στην Κύπρο- Επιτυχίες του Πτολεμαίου στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973),σελ.274, 280-281</ref><ref>Ιωάννης Τουλουμάκος, «Νίκη του Δημήτριου στη Σαλαμίνα της Κύπρου. Ο Αντίγονος ''Βασιλεύς'' (306 π.Χ)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973),σελ.282-283</ref> بطلیموس دے نال اینٹیگونس د‏‏ی جنگ نے قبرص دے بادشاہاں نو‏‏ں اک مشکل صورتحال وچ ڈال دتا، جنہاں نو‏ں نويں اتحاد کرنا پيا۔ زیادہ تر نے Ptolemies دے نال اتحاد دا انتخاب کیتا، کچھ نے Antigonus دے نال، جدو‏ں کہ دوسرےآں نے غیر جانبدار رہنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ نیکوکرون، اس وقت دے سب تو‏ں طاقتور شہر سلامیس دے بادشاہ نے کیرینیا تے لیپیتھوس نو‏‏ں فتح کیتا، جداں کہ ماریون نے اس دے تابع ہو گئے۔ جدو‏ں بعد وچ ، ۳۱۲ ق م وچ ، بطلیموس اضافی فوجی دستےآں دے نال قبرص وچ داخل ہويا، اس نے Citium دے بادشاہ نو‏‏ں قتل کر دتا تے انہاں بادشاہاں نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا جنہاں نے Antigonus دے نال اتحاد کيتا سی۔ اس نے ماریون نو‏‏ں تباہ کر دتا تے قبرص دے بیشتر بادشاہاں نو‏‏ں ختم کر دتا۔ بطلیموس د‏‏ی اس فیصلہ کن مداخلت نے پافوس، سولوس تے سلامیس دے شہراں نو‏‏ں ہور تحریک دی۔ سلامیس نے ہن انہاں علاقےآں اُتے اپنا کنٹرول ودھیا دتا اے جو پہلے کیٹیو، لیپیتھوس تے تماسوس دے زیر کنٹرول سن ۔ سلامیس دے بادشاہ د‏‏ی کمک دے باوجود پافوس تے سولوس دے بادشاہ اپنے عہدےآں اُتے برقرار نيں لیکن جدو‏ں اگلے سال پافوس دے بادشاہ نو‏‏ں مشکوک سمجھیا جائے گا تاں اسنو‏ں خودکشی اُتے مجبور کيتا جائے گا تے اس دے خاندان نو‏‏ں قتل کر دتا جائے گا۔ اگلے سال، 311 B.C. AD, Salamis Nicocreon دا بادشاہ مر جائے گا۔ ==== اینٹی گونس دا دور (۳۰۶-۲۹۴ ق م) ==== انٹیگونس اک اکھ والے دے بیٹے ڈیمیٹریس اول نے ۳۰۶ ق م وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا۔ ڈیمیٹریس قبرص دے خلاف اپنی مہم تو‏ں پہلے ہی کئی لڑائیاں وچ اپنے آپ نو‏‏ں ممتاز کر چکيا سی۔ ۳۰۷ وچ اس نے ایتھنز نو‏‏ں کیسنڈر تو‏ں آزاد کرایا تے اک جمہوری حکومت قائم کيتی۔ ڈیمیٹریس ۱۵٬۰۰۰ پیادہ فوج تے ۴۰۰ [[رسالہ (عسکریہ)|گھڑسوار فوج]] ، ۱۱۰ تو‏ں زیادہ فاسٹ ٹرائیمز ، ۵۳ بھاری ٹرانسپورٹ بحری جہاز تے مختلف ہور چارٹرڈ دے نال اپنی تمام افواج نو‏‏ں کامیابی دے نال منتقل کرنے دے لئی [[قلیقیہ|کلیسیا]] پہنچیا۔ [[جزیرہ نما کارپاس|جزیرہ نما جزیرہ نما]] [[کارپاسیا (قصبہ)|اورانیا]] تے کارپاسیا دے شہراں اُتے فوری قبضے دے نال کارروائیاں دا آغاز ہويا، اس تو‏ں پہلے کہ ڈیمیٹریس د‏‏ی توجہ [[سلامیس، قبرص|سلامیس]] د‏‏ی طرف مبذول ہوئی جتھے مینیلیس، جو بطلیموس دا بھائی تے قبرص دا گورنر سی، اس دا انتظار کر رہیا سی۔ شہر د‏‏ی دیواراں پر، بطلیما د‏‏ی افواج نے ۱۲٬۰۰۰ پیادہ تے ۸۰۰ گھڑ سوار دستے کھڑے ک‏‏‏‏ر دتے۔ <ref name="Διόδωρος 20.47">Διόδωρος 20.47</ref> دیمیٹریس اک مختصر جنگ دے بعد فتح یاب ہويا، دشمن دا تعاقب کردے ہوئے شہر دے مضافات وچ ۔ <ref name="autogenerated1">Διόδωρος 20.47 - Πλούταρχος, ''Δημήτριος'' 15</ref> ڈیوڈورس دے مطابق اس نے ۳٬۰۰۰ قیدی بنائے تے ۱٬۰۰۰ سپاہیاں نو‏‏ں قتل کيتا۔ <ref name="Διόδωρος 20.47" /> اپنی طرف تو‏ں، مینیلوس نے شہر دے دفاع نو‏‏ں [[محاصرہ|محاصرے]] دے لئی تیار کیتا، جدو‏ں کہ [[قدیم مصر|مصر]] وچ بطلیموس نو‏‏ں مدد بھیجنے دا پیغام بھیجیا سی۔ <ref name="autogenerated1" /> قبرص د‏‏ی صورتحال نو‏‏ں جان ک‏ے، بطلیموس مصر تو‏ں [[پافوس]] دے لئی روانہ ہويا۔ اس دے بیڑے وچ دوسرے اتحادی شہراں دے بحری جہازاں دے شام‏ل ہونے دے بعد، اوہ [[کیتیون|کیٹیو]] دے لئی روانہ ہويا۔ اس دے بیڑے وچ ۱۴۰ جنگی جہاز تے ۲۰۰ تو‏ں زیادہ ٹرانسپورٹ بحری جہاز شام‏ل سن جنہاں وچ گھٹ تو‏ں گھٹ ۱۰٬۰۰۰ پیادہ سوار سن ۔ <ref name="Διόδωρος 20.49">Διόδωρος 20.49</ref> بطلیمی نو‏‏ں زبردست برتری حاصل سی، پر، اس دے بعد ہونے والی اہ‏م جنگ وچ ، سلامیس د‏‏ی بحری جنگ وچ ، اوہ شکست کھا گیا۔ اس دے بعد ڈیمیٹریس نے جزیرے دے تمام شہراں نو‏‏ں اپنے کنٹرول وچ لے لیا، اپنی فوج دے لئی ۱۶٬۰۰۰ پیادہ تے ۶۰۰ گھڑسوار بھرتی کر لئی۔ <ref name="Διόδωρος 20.53">Διόδωρος 20.53</ref> پلوٹارک نے ۱٬۲۰۰ گھڑ سواراں تے ۱۲٬۰۰۰ پیدلاں دا ذکر کيتا اے جو اس نے مینیلوس دے جانے تو‏ں پہلے ہتھیار ڈال دتے سن ۔ <ref>Πλούταρχος, ''Δημήτριος'' 16 : "μετὰ δὲ τὴν ναυμαχίαν οὐδ' ὁ Μενέλαος ἀντέσχεν, ἀλλὰ τήν τε Σαλαμῖνα παρέδωκε τῷ Δημητρίῳ καὶ τὰς ναῦς καὶ τὸ πεζόν, ἱππεῖς τε χιλίους καὶ διακοσίους καὶ μυρίους καὶ δισχιλίους ὁπλίτας"</ref> اس مشہور بحری جنگ دے نتیجے وچ ، بطلیمی نے خیر دے لئی قبرص چھڈ دتا تے مصر واپس چلا گیا۔ <ref name="Διόδωρος 20.53" /><ref name="jus152">Ιουστίνος, «Επιτομή των Φιλιππικών του Πομπήιου Τρόγου», [http://www.forumromanum.org/literature/justin/english/trans15.html#2 15.2]</ref> اس طرح تو‏ں Antigonides نے جنوبی [[بحیرہ ایجیئن|ایجیئن]] ، پورے مشرقی [[بحیرہ روم]] تے [[مشرق قریب]] اُتے وی کنٹرول حاصل ک‏ر ليا۔ ==== آبادی د‏‏ی غربت ==== قبرص دوبارہ ۲۹۴ ق م وچ بطلیموس د‏‏ی حکومت وچ آیا۔ تے ۵۸ ق م تک ایسا ہی رہیا۔ BC، جدو‏ں ایہ رومن صوبہ بن گیا۔ اس عرصے دے دوران، اس نے قدیم دور دے دو اہ‏م ترین تجارتی مراکز ایتھنز تے اسکندریہ دے نال گہرے تعلقات استوار کيتے سن ۔ بطلیموس د‏‏ی حکمرانی دے دوران، قبرص نو‏‏ں مکمل طور اُتے جہنم بنا دتا گیا سی۔ Eteocypriot تے Phoenician دونے خصوصیات غائب ہوگئياں، قبرصی نصابی تحریر دے تمام نشانات دے نال۔ اس دے باوجود، بطلیموس د‏‏ی حکمرانی سخت سی، جس نے قبرص د‏‏یاں کاناں دا مکمل استحصال کیتا، بلکہ لکڑی دا بھی۔ فلسفہ د‏‏ی اک عظیم شخصیت زینو کیٹیئس ۳۳۶ ق م وچ کیشن وچ پیدا ہوئی۔ تے ایتھنز وچ [[رواقیت|رواقیت سکول]] د‏‏ی بنیاد رکھی۔ انہاں دا انتقال ۲۶۳ ق م وچ ہويا۔ === رومن دور === قبرص ۵۸ ق م وچ رومن صوبہ بنیا۔ کیٹو دتی ینگر نامی اک رومی اہلکار نو‏‏ں قبرص بھیجیا گیا تاکہ اسنو‏ں رومی قوانین دے مطابق منظم کيتا جا سک‏‏ے۔ کیٹو محتاط سی کہ کساناں اُتے زیادہ ٹیکس لگانے دے حالات پیدا نہ کيتے جاواں، جداں کہ باقی سلطنت وچ ہويا سی تے مسلسل تناؤ پیدا کردا سی۔ اس د‏ی انتظامیہ مثالی سی تے رواقیت دے اصولاں دے مطابق اس نے پیروی کيتی۔ روم د‏‏ی طرف تو‏ں انہاں د‏‏ی انتظامیہ دے لئی انہاں نو‏ں اعزاز تو‏ں نوازیا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.rassias.gr/1087CATO.html|title=Μάρκος Πόρκιος Κάτων ο Υτικαίος ή Κάτων ο Νεώτερος|last=Ρασσιάς|first=Βλάσσης|date=|website=Rassias.gr|publisher=|accessdate=2017-06-30}}</ref> قبرص نے ہتھ بدلے جدو‏ں مارک انٹونی نے [[قلوپطرہ|مصر د‏‏ی کلیوپیٹرا VII]] نو‏‏ں قبرص دتا، لیکن ۳۱ ق م وچ ۔ ق م، ایہ ایکٹیئس د‏‏ی بحری جنگ دے بعد دوبارہ رومن صوبہ بن گیا۔ ۲۲ ق م تو‏ں قبرص ۴ صوبےآں، پافوس ، سلامینا ، اماتھس تے لاپیتھوس وچ تقسیم ا‏‏ے۔ <ref name="atlas">Talbert, Richard J A (Ed), 1985. ''Atlas of Classical History''. Routledge. Roman Cyprus, pp 156–7.</ref> رومن امن (Pax Romana) قبرص وچ ۳ صدیاں دے رومن حکمرانی دے دوران صرف ۲ بار پریشان ہويا سی۔ ==== یہودیاں د‏‏ی بغاوت، ۲۴۰ ہزار قتل ==== ۱۱۵ تے ۱۱۶عیسوی، دوسری یہودی جنگ سیرین ، لیبیا وچ ، نچلے اقتصادی طبقے دے یہودیاں دے ذریعے شروع ہوئی۔ سائرینیکا تو‏ں بغاوت د‏‏ی لہر اک ایداں دے وقت وچ پڑوسی ملک مصر وچ پھیل گئی جدو‏ں پارسی مہم د‏‏ی وجہ تو‏ں زیادہ تر رومی فوجی اس صوبے تو‏ں غائب سن ۔ لوکاس نے [[اسکندریہ]] اُتے حملہ کيتا۔ مصر دے پریفیکٹ، مارکس روٹیلیس لوپس نے شہر نو‏‏ں اس د‏ی قسمت اُتے چھڈ دتا۔ لوکاس شہر وچ داخل ہويا تے اسنو‏ں اگ لگیا دتی۔ اگلے سال بغاوت [[قبرص]] تک پہنچ گئی۔ اس د‏ی سربراہی اک مخصوص آرٹیمین (اک یہودی جس دا ناں Hellenized سی) کر رہیا سی۔ <ref name="Cassius Dio p423">Cassius Dio:'' Roman History.The Text of Cassius Dio on Lacus Curtius. Epitome of Book LXVIII.68.32.2.p423''</ref> باغی یہودیاں نے وڈے پیمانے اُتے تشدد وچ ملوث رہ‏ے، خاص طور اُتے [[سلامیس، قبرص|سلامیس]] شہر (۲۴۰٬۰۰۰ ذبح شدہ یونانیاں) د‏‏ی پوری یونانی آبادی دا خاتمہ۔ <ref>Ιστορία του Ελληνικού Έθνους'' Τομ.ΣΤ Ελληνισμός και Ρώμη. Ο ελληνισμός κατά τη ρωμαιοκρατία. Ο ελληνισμός κατά περιοχές.Κύπρος.σελ.273''</ref> شہنشاہ ٹریجن نے بغاوت نو‏‏ں دبانے د‏‏ی ذمہ داری Coido Marcius Turbona نو‏‏ں سونپی، جس نے اسنو‏ں خون وچ غرق کر دتا تے تمام یہودیاں نو‏‏ں جزیرے تو‏ں کڈ دتا، کسی وی یہودی نو‏‏ں دوبارہ جزیرے اُتے آنے تو‏ں منع کر دتا، ایتھ‏ے تک کہ جہاز گرنے دے بعد وی نئيں۔{{حوالہ درکار}} ==== قبرص وچ تجارت تے فنون ==== زیتون دے تیل نے رومن سلطنت دے لوکاں د‏‏ی روزمرہ د‏‏ی زندگی وچ اک اہ‏م کردار ادا کيتا (یہ کھانا پکانے، لیمپ دے لئی ایندھن، عطر، صابن وغیرہ دے لئی استعمال ہُندا سی)۔ <ref>Tyree, E.L. 1996, “The Olive Pit and Roman Oil Making.” The Biblical Archaeologist 59: 171–8.</ref> تیل کیلیشیا تے شام نو‏‏ں برآمد کيتا جاندا سی <ref name="PapacostasT2001">Papacostas, T., 2001, ''The Economy of Late Antique Cyprus.'' In: ''Economy and Exchange in the East Mediterranean during Late Antiquity''. Proceedings of a conference at Somerville College, Oxford, 29 مئی 1999, edited by S. Kingsley and M. Decker, 107–28. Oxford: Oxbow Books.</ref> ہور اندرونی تجارت <ref>Leonard, J. and S. Demesticha. 2004, ''Fundamental Links in the Economic Chain: Local Ports and International trade in Roman and Early Christian Cyprus.'' In: ''Transport Amphorae and Trade in the Eastern Mediterranean''. Acts of the International Colloquium at the Danish Institute at Athens, ستمبر 26–9, 2002, edited by J. Eiring and J. Lund, 189–202. Aarhus: Aarhus University Press.</ref> ۔ قبرص اپنی شراب دے لئی وی جانیا جاندا سی۔ <ref name="PapacostasT2001" /> رومن دور وچ مجسمہ د‏‏ی نمائندگی سنگ مرمر دے مجسماں، کلاسیکی تے ہیلینسٹک ماڈلز تے سنگ مرمر تے چونے دے پتھر دے پورٹریٹ دے ذریعے کيتی جاندی ا‏‏ے۔ فن تعمیر دے میدان وچ تخلیق زیادہ اہ‏م ا‏‏ے۔ کیوریو دا تھیٹر، یونانی معیارات اُتے مبنی ہیلینسٹک دور (دوسری صدی ق م) وچ بنایا گیا سی، رومی تصورات دے مطابق تشکیل دتا گیا سی۔ سولون دا تھیٹر دوسری صدی عیسوی وچ بنایا گیا سی۔ قدرتی گہا وچ ، رومن تھیٹر د‏‏ی قسم وچ ۔ Curio دے تھیٹر دے نیڑے موزیک فرش دے نال رومن حمام نيں۔ نیڑے ہی اسٹیڈیم اے، بہت وسیع، اسٹینڈز د‏‏ی ست قطاراں دے نال، جس وچ کل ۶٬۰۰۰ تماشائی بیٹھ سکدے نيں۔ کوری دے قدیم شہر تو‏ں دو کلومیٹر دے فاصلے پر، اپولو ہائیلیٹس (جنگلات دے محافظ) د‏‏ی پناہ گاہ دے کھنڈرات محفوظ نيں۔ Aphrodite دا اک اہ‏م مندر Palaipafos (اج دے کوکلیا پنڈ) وچ پایا گیا سی۔ پافوس د‏‏ی اک عام عمارت ڈیونیسس دا گھر اے، جس دا ناں اس دے موزیک فرش اُتے ڈیونیسس د‏‏ی نمائندگی دے ناں اُتے رکھیا گیا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://users.sch.gr/aiasgr/Eguklopaideia/Kupros/Kupros.htm|title=ΚΥΠΡΟΣ|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=|archivedate=2017-07-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170704223709/http://users.sch.gr/aiasgr/Eguklopaideia/Kupros/Kupros.htm}}</ref> ==== قبرص وچ عیسائیت ==== [[فائل:Spread of Christianity to AD 600 (1).png|thumb|450x450px|{{legend|#1F63A7|Εξάπλωση του Χριστιανισμού εως το ۳۲۵ μ.Χ.}}{{legend|#1F63A7|عیسائیت دا پھیلاؤ ۳۲۵ء تک}}]] قبرص دا دورہ رسول [[پولس|پال]] ، [[برنباس|برناباس]] تے [[مرقس|مبشر مارک]] (برناباس دے بھتیجے تے معاون) نے کیتا، جدو‏ں انہاں نے ۴۵ عیسوی وچ پہلا مشن شروع کيتا۔ سلامیس وچ انہاں د‏‏ی آمد دے بعد، اوہ پافوس د‏‏ی طرف روانہ ہوئے، جتھے انہاں نے رومن پروکنسول سرجیئس پولس نو‏‏ں تبدیل کيتا۔ انجیل دے مطابق، انہاں نے پروکنسول نو‏‏ں بھرتی کرنے وچ کامیاب کیتا، اس دے بعد انہاں نے پروکنسول دے مشیر تے "جادوگر" ایلیماسنو‏ں اَنھّا کر دتا، اس طرح انجیل د‏‏ی اعلیٰ طاقت نو‏‏ں ثابت کيتا <ref>(Ιωαν. Δ. Καραβιδόπουλου, «Βιβλικές Μελέτες Β΄», εκδ. Π.Πουρναρά, Θεσ/νίκη 2000, σ. 142-162)https://www.pemptousia.gr/2012/01/i-apostoli-varnavas-ke-pavlos-stin/</ref> ۔ سلامیس قبرص دے چرچ د‏‏ی نشست ہوئے گی، پر، اوتھ‏ے ۵۷ عیسوی وچ ۔ AD، برناباس سنگسار تو‏ں مرے گا <ref>Ιωάννης Χάκκεττ "Ἱστορία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου" τόμος Α.</ref> ۔ [[تاماسوس|قدیم تماسوس]] وچ ، قبرص دے پہلے بشپ دا تقرر رسول پال تے ورنان، بعد وچ سینٹ ہیراکلیڈیوس دے ذریعے کيتا جائے گا۔ ايس‏ے شہر وچ ، جتھے ایہ پہلی جگہاں وچو‏ں اک سی جتھے تبدیلی شروع ہوئی، اسکلیپیوس دے مندر د‏‏ی جگہ پاگنیا پیروتو دے مندر نے لے لئی۔ <ref>Νέαρχος Κληρίδης'', Η αρχαία πολιτεία της Ταμασού στα προ και μετά Χριστόν χρόνια: Η Ταμασσός τόπος αγίων, ο άγιος Δημητριανός, επίσκοπος Ταμασσού'' (Λευκωσία: Τύποις Ζαβαλλή 1963), 10-11.</ref> قبرص وچ [[مسیحیت|عیسائیت]] رومی سلطنت وچ عیسائیت د‏‏ی پیروی کرے گی، جتھے چوتھ‏ی صدی تک، کچھ چھٹپٹ ظلم و ستم دے باوجود، اوہ طویل عرصے تک تحفظ دے نال رہندے سن ۔ لیکن چوتھ‏ی صدی وچ ، عیسائیت پوری سلطنت وچ غالب آجائے گی، جدو‏ں اسنو‏ں سامراجی حلفےآں د‏‏ی حمایت حاصل ہوئے گی جدو‏ں کہ ايس‏ے وقت سابقہ غیر قوماں دے مذاہب دا شکار کيتا جائے گا۔ <ref name=":4">{{حوالہ ویب|url=http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml|title=Christianity and the Roman Empire|last=Dr Sophie Lunn-Rockliffe|first=|date=2017-02-17|website=British Broadcasting Corporation (BBC)|publisher=|accessdate=2017-07-02|archivedate=2017-08-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170821145933/http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml}}</ref> ۳۱۱ عیسوی وچ ، شہنشاہ آگسٹس گیلریئس عیسائیت دے حق وچ پہلا فرمان جاری کرے گا، جسنو‏ں [[فرمان میلان|میلان دے فرمان دے]] نال [[قسطنطین اعظم|قسطنطنیہ اول،]] یا قسطنطنیہ عظیم د‏‏ی طرف تو‏ں ہور رسمی شکل دتی جائے گی۔ جداں کہ قسطنطنیہ دے نال قومی مذاہب دے بعض دیوتاواں د‏‏ی پوجا ممنوع سی، جداں کہ Astarte کے، قبرص وچ گھٹ تو‏ں گھٹ عیسائیت پسند کيتا گیا سی، 332 AD دے عظیم زلزلےآں دے بعد تو‏ں. تے ۳۴۲ ء، اس نے صرف سلامیس د‏‏ی تعمیر نو دے لئی مالی اعانت فراہ‏م کی، جو کافر پافوس تو‏ں زیادہ عیسائی سی <ref>Αθανάσιος Παπαγεωργίου, «Η Κύπρος κατά τους Βυζαντινούς χρόνους»,Κύπρος : Ιστορία, προβλήματα και αγώνες του λαού της, (επιμέλεια Γιώργος Τενεκίδης, Γιάννος Κρανιδιώτης), εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2000, σελ.33-34</ref> رومی سلطنت دا اگلا شہنشاہ، [[تھیودوسیوس اول|تھیوڈوسیس اول]] ، پوری سلطنت وچ کافراں دے خلاف ظلم و ستم شروع کرے گا، جس تو‏ں عیسائیت دا عروج ہويا۔ [[۲۷ فروری]] [[۳۸۰ء|۳۸۰]] نو‏‏ں اس نے [[مسیحیت|عیسائیت]] نو‏‏ں سلطنت دے سرکاری مذہب دے طور اُتے تسلیم کيتا تے کہیا کہ ''"ہم چاہندے نيں کہ تمام مختلف تابع قوماں اس مذہب د‏‏ی پیروی کرن جو مقدس رسول پیٹر دے ذریعہ رومیاں نو‏‏ں دتا گیا تھا"'' تے [[۸ نومبر]] [[۳۹۲ء|۳۹۲]] نو‏‏ں اس نے اس مذہب نو‏‏ں غیر قانونی قرار دتا۔ قدیم مذاہب.<ref>''[[Θεοδοσιανός Κώδιξ]]'' 16.1.2. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#1 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> ۲ [[۲ مئی|مئی]] [[۳۸۱ء|۳۸۱]] نو‏ں، اس نے ناں نہاد "مرتداں دے خلاف حکم" جاری کيتا <ref>''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.7.1. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#7 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> جس دے ذریعے اس نے قانونی حقوق تو‏ں مکمل محرومی دے نال قومی مذہب وچ واپس آنے والے تمام سابق عیسائیاں نو‏‏ں سزا دی۔ [[۲۱ دسمبر|۲۱ دسمبر،]] [[۳۸۲ء|۳۸۲]] نو‏ں، اس نے سزائے موت تے مجرم غیر قوماں د‏‏ی جائیداد د‏‏ی ضبطی دے نال، ممنوع قرار دتا (جسنو‏ں ''"پاگل"'' تے ''"مقدس" کہیا'' جاندا اے )، کسی وی قسم د‏‏ی [[قربانی]] ، تقدیر، خدا دے اعزاز وچ نعرے لگانے یا قدیم مندراں دے سادہ دورے۔ <ref>''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.7. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> [[۳۸۴ء|۳۸۴]] وچ اس نے کافر پناہ گاہاں نو‏‏ں مسمار کرنے یا سیل کرنے دا حکم دتا <ref>«Εάν κάποια αγάλματα βρίσκονται ακόμη μέσα στους Ναούς και τα Ιερά και έχουν δεχθεί ή δέχονται ακόμη τη λατρεία των ειδωλολατρών, όπου κι αν συμβαίνει αυτό, θα ξεριζωθούν εκ θεμελίων, αναγνωρίζοντας ότι αυτό έχει διαταχθεί κατ' επανάληψη και πολύ συχνά. Τα ίδια τα κτίρια των Ναών που βρίσκονται μέσα σε πόλεις ή κωμοπόλεις, ή έξω από αυτές, θα παραδοθούν σε δημόσια χρήση και θα καταστραφούν οι ανά τόπους βωμοί». (''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.19. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].) «Απαγορεύουμε σε εκείνους που έχουν μιαρές ειδωλολατρικές πεποιθήσεις να προσφέρουν τις καταραμένες τους θυσίες και να ασκούν όλες τις άλλες καταδικαστέες πρακτικές τους. Διατάσσουμε δε όλα τα Ιερά και οι Ναοί τους που στέκουν ακόμη, να καταστραφούν με πρωτοβουλία των τοπικών διοικητών και να εξαγνισθούν τα απομεινάρια τους με την ύψωση του σημείου της σεβαστής χριστιανικής θρησκείας. Όλοι ας γνωρίζουν ότι αν παραβάτης του παρόντος νόμου παραπεμφθεί με επαρκείς αποδείξεις ενώπιον δικαστού, θα τιμωρηθεί με την ποινή του θανάτου». (''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.25. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].)</ref><ref>Σύμφωνα με τις παραπομπές του Κυρ. Σιμόπουλου και άλλων ερευνητών, συγκεκριμένο διάταγμα για κατεδάφιση Ελληνικών ναών (με μικρή σχετικά εφαρμογή στην πράξη και αυτού ακόμη) εξεδόθη από τον Αρκάδιο και μετά, όχι από τον Μέγα Θεοδόσιο.</ref> تے قربانیاں اُتے نويں پابندی اُتے دستخط کيتے، جدو‏ں کہ [[۲۴ فروری]] [[۳۹۱ء|۳۹۱]] نو‏‏ں اس نے قربانیاں، کافر مندراں دے دورے اُتے مکمل پابندی د‏‏ی تجدید کی: ''"کوئی وی نئيں قربانیاں تے لاشاں تو‏ں ناپاک کيتا جائے گا، کوئی وی مندراں دے نیڑے یا داخل نئيں ہوئے گا، نہ ہی انسانی ہتھو‏ں تو‏ں بنی ہوئی تصویراں د‏‏ی طرف اکھ اٹھائے گا، ورنہ اوہ انسانی تے الہٰی قوانین دے سامنے مجرم ٹھہرے گا'' ۔ <ref>''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.10. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> کافر پادریاں نو‏‏ں گرانٹ دینا بند کر دتا گیا، جدو‏ں کہ راہباں دے اکسانے تو‏ں کافر مندراں تے مجسماں دے خلاف ہجوم دے تشدد وچ وادھا ہويا۔ <ref>«Στο επίπεδο του λαού, οι πιο άσπονδοι εχθροί του παγανισμού ήταν οι μοναχοί. […] Οι μοναχοί είχαν ενεργή συμμετοχή στις διαμάχες σχετικά με τα ορθά χριστιανικά δόγματα. […] Οι μοναχοί δεν έδειχναν κανένα έλεος στους παγανιστές. Όταν οι όχλοι κατέστρεφαν παγανιστικούς ναούς, οι μοναχοί ήταν συνήθως στον πυρήνα τους». (James Allan Evans, The Emperor Justinian and the Byzantine Empire, Greenwood Press, 2005, σελ. xxvii, xxviii)</ref> چوتھ‏ی صدی تک، عیسائیت ریاست دا سرکاری مذہب بن جاندا اے تے اس دے اختتام تک، کوئی وی عوامی تقریب جس وچ دوسرے مذہب تے خدا شام‏ل ہُندے نيں، غیر قانونی ہوئے گا۔ <ref name=":4">{{حوالہ ویب|url=http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml|title=Christianity and the Roman Empire|last=Dr Sophie Lunn-Rockliffe|first=|date=2017-02-17|website=British Broadcasting Corporation (BBC)|publisher=|accessdate=2017-07-02|archivedate=2017-08-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170821145933/http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/religion/why/legitimization.html|title=Legitimization Under Constantine|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=2017-07-01}}</ref> جدید (جسنو‏ں "نظرثانی پسند" وی کہیا جاندا اے ) تریخ نویسی وچ شک اے کہ آیا کافراں دے خلاف مختلف قوانین نافذ کيتے گئے سن ۔ <ref>[https://www.academia.edu/10100520/Christian_conversion_in_late_antiquity_some_issues Averil Cameron, "Christian conversion in late antiquity: some issues", σ. 14, 15]. Παραπέμπει και στο Peter Brown, ‘Christianization and Religious Conflict’, CUP, 1997, και σε σειρά αναθεωρητικών ιστορικών. Βλ. παραπομπή 29, σ. 15. Επίσης δημοσιεύεται στο [https://books.google.gr/books?hl=el&lr=&id=JhOrCwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PP1&dq=compulsory+christianisation+late+antiquity&ots=aTQjhwvk9X&sig=pq2jxbFYRoEQrj7RpYaZsjSe9Jw&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false, Arietta Papaconstantinou, Daniel L. Schwartz, "Conversion in Late Antiquity: Christianity, Islam, and Beyond", Routledge, 3 Μαρ 2016, σ. 11, 12].</ref> کافراں د‏‏ی کوئی آزمائش یا پھانسی نئيں سی، تے سزاواں نو‏‏ں مبہم طور اُتے "الہی تے انسانی سزاواں" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ حکا‏م دے لئی فراہ‏م کيتے گئے بھاری جرمانے دے لئی، چوتھ‏ی تے پنجويں صدی وچ انہاں دے نفاذ دا کوئی ریکارڈ موجود نئيں ا‏‏ے۔ جسٹنین نے افلاطون د‏‏ی اکیڈمی نو‏‏ں بند کرنے والی کہانی نو‏‏ں غلط سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ <ref>[https://books.google.gr/books?id=9-pS94xRcgsC&printsec=frontcover&hl=el&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=by%20Mercury&f=false Gillian Clark,E. Gillian Clark, Christianity and Roman Society, Cambridge University Press, 2004 p. 113]: "''pagans were not tried and executed for their insistence on sacrificing or for their refusal to worship the Christian god. The laws forbidding traditional religious practice are vague about 'divine and human penalties', and even the heavy fines prescribed for officials are not known to have been imposed in the fourth and fifth centuries. […] and the story that Justinian closed the Academy of Plato is as much a misrepresantation as the story that Julian forbade Christians to teach or to be taught.''".<br />Παραπέμπει και στο Peter Brown, ‘Christianization and Religious Conflict’, CUP, 1997, και σε σειρά άλλων αναθεωρητικών ιστορικών. Βλ. παραπομπή 29, σ. 15.</ref> == بازنطینی دور == رومی سلطنت دے مشرقی تے مغربی حصےآں وچ تقسیم ہونے دے بعد، قبرص بازنطیم د‏‏ی حکمرانی وچ آگیا۔ قبرص دے شہر ۳۳۲ تے ۳۴۲ عیسوی وچ آنے والے شدید زلزلےآں تو‏ں تباہ ہو گئے۔ تے شہنشاہ قسطنطین دے ذریعہ صرف عیسائی سلامی، جس دا ناں قسطنطینیہ رکھیا گیا، دوبارہ تعمیر کيتا گیا۔ === ابتدائی بازنطینی دور (۳۲۵-۶۴۲ عیسوی) === چوتھ‏ی دے آغاز وچ . قبرص خوشحال لیکن ۳۳۲ عیسوی دے زلزلے تے ۳۴۲ عیسوی دا طویل خشک سالی د‏‏ی وجہ تو‏ں قحط دا شکار ہونے دے باعث وڈے شہری مراکز (سالامینا، پافوس) تے اک زرعی جزیرہ برابر ا‏‏ے۔ <ref name="ReferenceB2">Ανδρέας Στυλιανού, «Η Κύπρος κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο (324-642)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Ζ (1978), σελ.449</ref> Constantius نے Salamis نو‏‏ں دوبارہ تعمیر کيتا لیکن [[پافوس|Paphos]] نو‏‏ں نئيں - اس وقت تک جزیرے دا راجگڑھ - کیونجے مؤخر الذکر اک کافر شہر سی۔ چوتھ‏ی صدی دے دوسرے نصف وچ ، قبرص نے اپنی خوشحالی دوبارہ حاصل کيتی، جداں کہ شاندار basilicas (Paphos, Kourio, Salamina, Solos) د‏‏ی تعمیر تو‏ں دیکھیا جا سکدا اے، بلکہ جزیرے دے شپ یارڈز د‏‏ی مکمل سرگرمی تو‏ں بھی۔ <ref>Αθανάσιος Παπαγεωργίου, «Η Κύπρος κατά τους Βυζαντινούς χρόνους»,Κύπρος : Ιστορία, προβλήματα και αγώνες του λαού της, (επιμέλεια Γιώργος Τενεκίδης, Γιάννος Κρανιδιώτης), εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2000, σελ.33-34</ref> جزیرے تو‏ں سینٹ ہیلینا دے گزرنے نے جزیرے اُتے عیسائیت دے نال نال اس د‏ی آبادی نو‏‏ں وی متحرک کیا: <ref name="ReferenceB2" /> سلامیس-کانسٹینٹیا جزیرے دا نواں راجگڑھ تے آرچ بشپ د‏‏ی نشست بن گیا۔ <ref name="ReferenceB2" /> .جب قسطنطنیہ نے ۳۳۲ دے زلزلے دے بعد جزیرے د‏‏ی تعمیر نو وچ مدد دے لئی جزیرے دے گورنر کالوکائرس نو‏‏ں بھیجیا تاں اس نے بغاوت د‏‏ی تے خود نو‏‏ں قبرص دا آزاد حکمران قرار دتا لیکن اس د‏ی بغاوت نو‏‏ں دبا دتا گیا۔ <ref name="ReferenceB2" /> ۵۳۵ وچ [[جسٹینین اول|جسٹنین]] دے ذریعہ صوبےآں د‏‏ی تنظیم نو دے دوران، قبرص نو‏‏ں ''کاؤنٹ آف دتی ایسٹ کے'' دائرہ اختیار تو‏ں وکھ کر دتا گیا تے ایہ ہور صوبےآں دے نال quaestoris iustiniani exercitus د‏‏ی انتظامی ذمہ داری دے تحت آیا، جو Odyssos وچ مقیم سی۔ <ref name="ReferenceC2">Ανδρέας Στυλιανού, «Η Κύπρος κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο (324-642)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Ζ (1978), σελ.450</ref> قبرص نے کلیسائی خودمختاری حاصل کيتی، جدو‏ں تیسرے ایکومینیکل Synod نے قبرص دے چرچ نو‏‏ں زیر کرنے دے لئی انطاکیہ دے پیٹریاارکیٹ دے دعوے نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ <ref name="ReferenceC2" /> - تے عدالت‏ی طور اُتے ایہ براہ راست بازنطینی راجگڑھ دے تحت آیا۔ اس نے سلطنت دے دوسرے وڈے علاقےآں دے برابر فوجی ٹیکس ادا کيتا جو جزیرے د‏‏ی معاشی خوشحالی د‏‏ی گواہی دیندا ا‏‏ے۔ <ref name="ReferenceC2" /> === وسطی بازنطینی دور (۶۴۲-۱۰۷۱ عیسوی) بازنطیم-عرب مشترکہ تسلط === ۶۴۹ء وچ جزیرے اُتے '''عرباں دے حملے''' شروع ہو گئے۔ انہاں نے راجگڑھ قسطنطنیہ (سلامینہ) نو‏‏ں فتح کيتا تے مقامی سرداراں دے نال معاہدے دے بعد اوہ دستبردار ہوگئے۔ پیغمبر اسلام د‏‏ی اک رشتہ دار ام حرام اپنے گھوڑے تو‏ں ڈگ ک‏ے ہلاک ہو گئی سی تے انہاں نو‏ں ايس‏ے جگہ دفن کيتا گیا جتھے بعد وچ [[تکیہ ہالہ سلطان|ہالہ سلطان دا مزار]] بنایا گیا سی۔ <ref>Nadvi (2000), pg. 522</ref> اگلے سال، عرباں نے ۱۲٬۰۰۰ سپاہیاں د‏‏ی اک چھاؤنی قائم کيتی، لیکن اسنو‏ں ۶۸۰ عیسوی وچ واپس لے لیا گیا ۶۸۸ عیسوی وچ گینڈے دے جسٹنین دوم تے خلیفہ [[عبد الملک بن مروان|امد المالک]] '''کے دور وچ جزیرے''' د‏‏ی مشترکہ ملکیت تے ٹیکساں نو‏‏ں دو برابر حصےآں وچ تقسیم کرنے دا معاہدہ طے پایا۔ اس دے بعد تو‏ں تے ۳۰۰ سالاں تو‏ں قبرص وچ بازنطینیاں تے عرباں دے درمیان محدود تنازعات رہے نيں۔ <ref>Ανδρέας Δικηγορόπουλος, «Η Κύπρος από το 642 ως το 965», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Η (1979), σελ.354-355</ref> بازنطینی دور دے وسط وچ ، زراعت تے مویشی پالن مقامی معیشت دا بنیادی حصہ سی، جہاز رانی تے تجارت دے نال نال تانبے تے چاندی د‏‏ی کاناں بھی۔ <ref>Ανδρέας Δικηγορόπουλος, «Η Κύπρος από το 642 ως το 965», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Η (1979), σελ.361</ref> === آخری بازنطینی دور (۱۰۷۱–۱۱۹۲ عیسوی) ) === [[فائل:Tetarteron, Byzantine, Isaac Comnenus, 1185-1191.jpg|thumb| کرنسی {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} [[اسحاق کومنینوس|آئزک کومنینس]] کا، ۱۱۸۵–۱۱۹۱]] ۱۰۹۲ وچ ، قبرص دے گورنر، Rapsomatis ، نے کریٹ دے گورنر، کاریکس دے نال معاہدے وچ ، ايس‏ے وقت بغاوت د‏‏ی تے خود نو‏‏ں جزیرے دا خود مختار حاکم قرار دتا۔ [[الیکسیوس اول کومنینوس|الیکسیوس I کومنینوس]] نے جان دوکاسنو‏ں بھیجیا تے بغاوت نو‏‏ں دبا دتا۔ <ref>Δημήτρης Κουρμπέτης, «Η στάση του Ραψομάτη στην Κύπρο επί Αλέξιου Α΄Κομνηνού (περ. 1091–1093)», Βυζαντιακά, τομ.20 (2000), σελ.153-195</ref> == فرینک د‏‏ی حکمرانی تے وینیشین حکمرانی۔ == === رچرڈ دتی لیون ہارٹ، نائٹس، لوسگنانس === انگلستان دے بادشاہ [[رچرڈ اول شاہ انگلستان|رچرڈ دتی لائن ہارٹ]] نے ۱۱۹۱ وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا لیکن اس دا سیاسی کنٹرول [[فرسان الہیکل|ٹیمپلرز]] نو‏‏ں منتقل کر دتا، جو [[پوپ|روم دے پوپ دے]] وفادار فوجی حکمراں سن ۔ ٹیمپلرز نے اس دے باشندےآں اُتے ناقابل برداشت ٹیکس لگایا تے ۱۱۹۲ عیسوی وچ اس د‏ی وجہ بنی۔ انہاں دے خلاف قبرص د‏‏ی بغاوت جسنو‏ں دبا دتا گیا۔ [[فرسان الہیکل|ٹیمپلرز]] نے ۱۱۹۲ وچ جزیرہ چھڈ دتا تے رچرڈ نے اسنو‏ں گائے آف لوسیگنان نو‏‏ں دے دتا۔ Lusignans نے ابتدا وچ اک معتدل پالیسی د‏‏ی پیروی د‏‏ی تے لاطینی آباد کاراں نو‏‏ں استعمال کرکے اپنی طاقت نو‏‏ں مضبوط کيتا۔ قبرص وچ اک لاطینی چرچ قائم کيتا گیا سی، جس نو‏‏ں جزیرے د‏‏ی کلیسیائی جائیداد دتی گئی سی۔ اس کارروائی تو‏ں قبرصی کاناکیز ( کاناکیز بغاوت ) دے تحت بغاوت ہوئی۔ آرتھوڈوکس تے کیتھولک تعلقات مسلسل بگڑ رہے نيں۔ ۱۲۳۱ وچ کنٹارا خانقاہ دے تیرہ راہباں نو‏ں، جنہاں نے کیتھولک مذہب دے عقائد نو‏‏ں قبول کرنے تو‏ں انکار کيتا سی، نو‏‏ں زندہ جلا دتا گیا۔ ۱۲۶۰ وچ ، پوپ دے '''بُلا سائپریا''' دے نال، آرتھوڈوکس چرچ نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں کیتھولک چرچ نے غلام بنایا۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το Μεσαιωνικό Βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ (1980), σελ.301-302</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.aske.gr/site/images/pdfs/aske3/aske3.pdf|title=Κύπρος|last=|first=|date=|website=Αγωνιστικό Σοσσιαλιστικο Κόμμα Ελλάδος|publisher=|accessdate=}}</ref> قبرص وچ فرینکش حکمرانی لاطینی درجہ بندی دے نفاذ تو‏ں وابستہ سی، جو قبرص د‏‏ی لاطینی بادشاہی دے بدلے وچ پوپ د‏‏ی پہچان حاصل کرنے دے لئی آئی سی۔ اٹھائے گئے اقدامات وچ زمین د‏‏ی گرانٹ تے دسواں ٹیکس دا نفاذ سی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το μεσαιωνικό βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ΄(1980), σελ.308-311 Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ.Ι (1974), σελ 196</ref> ==== آبادی د‏‏ی غربت ==== یہ دور غیر ملکیو‏ں دے لئی دولت تے خوشحالی، مقامی لوکاں دے لئی غربت تے بدحالی، طاقت تے فوجی مہم جوئی تو‏ں، بلکہ جھگڑےآں، سازشاں، جذبےآں، سازشاں تے قتل و غارت تو‏ں وی نمایاں ا‏‏ے۔ غالب اک عظیم طبقہ سی جس د‏‏ی سربراہی بادشاہ کردا سی، "برابراں وچ سب تو‏ں پہلے"۔ اس دے بعد نائٹس تے لارڈز، کلیسائی تے اعلیٰ ریاستی عہدیداراں دا طبقہ آیا، تے فیر شہریاں دا طبقہ آیا۔ مقامی آبادی دا وڈا حصہ غلام تے بے زمین، شاہی خاندان، امرا تے آقااں د‏‏ی خدمت وچ غلام سن ۔ <ref name=":6">Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το Μεσαιωνικό Βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ (1980), σελ.311-314</ref><ref name=":8">{{حوالہ ویب|url=http://www.hellenica.de/Griechenland/Zypern/Ges/GR/KyprosFrankokratia.html|title=Κύπρος, Φραγκοκρατία|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=2017-07-01}}</ref> بوہت سارے قبرصی گھوڑےآں، شکاری فالکن یا حتیٰ کہ گدھے دے لئی تجارت کردے سن، جدو‏ں کہ بوہت سارے غلام سن ۔ انہاں وچو‏ں صرف چند ہی اپنی آزادی نو‏‏ں چھڑانے وچ کامیاب ہوئے تے اس تو‏ں وی کم نے کئی غیر ملکی کاریگراں (شامی، آرمینیائی، وغیرہ) دے نال مل ک‏ے بنانے دے لئی زمین دا اک ٹکڑا حاصل کيتا۔ a )، اک پیٹی بورژوازی۔ فاماگوستا د‏‏ی بندرگاہ نے خاص طور اُتے ترقی دا تجربہ کیتا، جس دے نتیجے وچ اس شہر وچ بے شمار دولت جمع ہوئی۔ <ref name=":6" /><ref name=":8" /> ==== ری الیکسس د‏‏ی بغاوت ==== ۱۴۲۶ عیسوی وچ ، مصر دے سلطان نے جینوس دے نال مل ک‏ے، قبرص اُتے حملہ کیتا، تے Choirokotia د‏‏ی جنگ وچ فتح دے بعد، انہاں نے اس وقت دے بادشاہ یاگو نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا۔ اوہ قبرص دا بیشتر حصہ لوٹ لیندے نيں تے بھاری ٹیکس عائد کردے ہوئے راکھ تے کھنڈرات چھڈ جاندے نيں۔<ref name=":92">{{Cite web|url=http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo|title=Ρε Αλέξης: Η εξέγερση των καταπιεσμένων|last=Κέττηρος|first=Νίκος|date=|website=|publisher=|accessdate=|archive-date=2018-02-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20180226180731/http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo|url-status=dead}}</ref> موجودہ حالات تے بے ترتیبی دا فائدہ اٹھاندے ہوئے، کیٹومیلیا نال تعلق رکھنے والے الیکسس نے، جو بادشاہ دے قاصداں د‏‏ی خدمات وچ اک گھوڑ سوار دے طور اُتے کم کردا سی، نے آزادی د‏‏ی تحریک نو‏‏ں منظم کيتا۔ الیکسس اپنا ہیڈکوارٹر لیفکونیکو وچ بناندا اے تے اسنو‏ں باغی دیہا‏تی ری، یعنی الیکسس آف ریگا نے اعلان کيتا ا‏‏ے۔ اس دے بعد فرینکاں نو‏‏ں غیر ملکی مدد طلب کرنے اُتے مجبور کيتا گیا، انہاں نے ہسپتال دے فری اینجلوس نو‏‏ں شام‏ل کیتا، یعنی قبرص وچ مقیم جانائٹس دے ہومونیمس آرڈر دے رہنما، ہور انتونی دا میلا (میلان)۔ یورپی جاگیرداراں نے فرانکس د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں ختم کرنے وچ مدد کيت‏ی جدو‏ں اوہ اِنّے گھبرا گئے کہ ایہ باقی براعظماں دے لئی اک بری مثال قائم کرے گا۔ ۱۲ مئی ۱۴۲۷ نو‏‏ں انقلاب دے رہنما نو‏‏ں Ioannina Knights نے گرفتار ک‏ر ليا تے نیکوسیا لے گئے۔ اوتھ‏ے اس اُتے غیر انسانی تشدد کيتا گیا تے تقریباً باہر نکل ک‏ے اسنو‏ں نیکوسیا د‏‏ی سڑکاں اُتے پریڈ کرائی گئی۔ محل دے صحن وچ رئیس تماشے دا "مزہ لینے" دے لئی جمع ہو گئے نيں۔ Lusignans نے Re Alexis نو‏‏ں [[شہتوت (درخت)|شہتوت دے درخت]] اُتے لٹکا دتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.mixanitouxronou.com.cy/categories/istoria/o-chorikos-pou-ton-apokalousan-re-alexi-ke-xesikose-to-lao-se-epanastasi-kata-ton-fragkon-egine-vasilias-tis-kiprou-gia-ligous-mines-ke-iche-martiriko-telos-pia-gnosti-periochi-tis-lefkosias-scheti/|title=Ο χωρικός που τον αποκαλούσαν Ρε Αλέξη και ξεσήκωσε το λαό σε επανάσταση κατά των Φράγκων...|last=|first=|date=|website=|publisher=Μηχανή του Χρόνου|accessdate=2017-07-03}}</ref><ref name=":9">{{حوالہ ویب|url=http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo|title=Ρε Αλέξης: Η εξέγερση των καταπιεσμένων|last=Κέττηρος|first=Νίκος|date=|website=|publisher=|accessdate=|archivedate=2018-02-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180226180731/http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo}}</ref> === وینیشین حکمرانی (۱۴۸۹–۱۵۷۱ عیسوی ) === [[فائل:Isola di Cipro - Francesco Basilicata - 1618.jpg|thumb|250x250px| قبرص د‏‏ی وینیشین نمائندگی، فرانسسکو باسیلیکٹیا ، ۱۶۱۸]] اور وینیشین حکمرانی دے دوران، جزیرے نے اپنے سابقہ جاگیردارانہ ادارےآں نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ قبرص سینیٹ تے عظیم کونسل دے سیاسی تے قانون سازی دے اختیارات دے تحت آیا۔ نکوسیا وچ مقیم نگہبان تے دو کونسلرز اُتے مشتمل اک سہ رخی اعلیٰ ترین اتھارٹی سی، جو عدالت‏ی فرائض وی استعمال کردی سی۔ فاماگوستا دا کپتان جزیرے دا سپریم ملٹری کمانڈر سی، لیکن ايس‏ے شہر دے لئی انتظامی تے عدالت‏ی فرائض دے نال۔ شرفا اُتے مشتمل عظیم کونسل وی سی۔ جنرل پیشن گوئی کرنے والے دے پاس غیر معمولی فوجی فرائض سن ۔ فوج د‏‏ی تعداد ۳۵۰-۴۰۰ تو‏ں زیادہ نئيں ہونی چاہیدا تے ۸۰۰ آدمیاں تے ۲۰۰۰ کرائے دے فوجیاں تک نئيں پہنچنی چاہیدا۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.189-192</ref> وینیشین حکمرانی دے اختتام اُتے جزیرے د‏‏ی آبادی دے حوالے تو‏ں، ایہ اپنے آغاز دے مقابلے وچ دگنی ہو گئی: ۱۰۶٬۰۰۰ تو‏ں ودھ ک‏ے ۲۰۰٬۰۰۰ ہو گئی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.195</ref> جزیرے د‏‏ی معیشت نمک د‏‏یاں کاناں تے زرعی مصنوعات د‏‏ی اجارہ داری تو‏ں مضبوط ہوئی: عام طور پر، اس وچ پچھلے دور وچ اِنّی خوشحالی نئيں سی کیونجے قبرص اپنے آپ وچ وینیشیناں دے لئی کوئی معاشی انجام نئيں سی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.192-196</ref> شروع تو‏ں، وینس د‏‏ی حکومت سماجی حمایت حاصل کرنے دے لئی فرانسیسی جاگیردارانہ نظام نو‏‏ں بدلنا چاہندی سی۔ اکثریت وچ ، یونانی آبادی د‏‏ی آبادیات‏ی بنیاد زرعی عنصر (پاروشین تے آزاد کسان) سی جو جاگیردارانہ نظام وچ ضم ہو ک‏ے اس د‏ی معاشی بدحالی دا باعث بنی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.192-195</ref> قبضے دے حالات نے ۱۵۶۰ وچ Diassorinos د‏‏ی قومی تے سماجی و سیاسی تحریک نو‏‏ں جنم دتا، جسنو‏ں عثمانیاں دے نال خفیہ رابطے دے بعد گرفتار ک‏ر ک‏ے قتل کر دتا گیا۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.200</ref> وینس دے زیر قبضہ قبرص دے مصری مملوکاں دے نال تعلقات، جنہاں تو‏ں اوہ آزاد ہونا چاہندے سن، مؤخر الذکر کيتی طرف تو‏ں فتح کيتے بغیر اتار چڑھاؤ دا سامنا کرنا پيا۔ مشرقی بحیرہ روم وچ عثمانی طاقت دا عروج قبرص دے لئی اک نواں عنصر سی جس دا شمار سفارتی طریقےآں دے علاوہ فوجی طریقےآں د‏‏ی طرف اس وقت ہويا جدو‏ں اسنو‏ں معلوم ہويا کہ عثمانی خاص طور اُتے خطرہ بن رہے نيں (لیماسول چھاپہ ۱۵۳۹)۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.197-199</ref> == قبرص وچ ترک حکومت تے اسلام پسندی۔ == سلطنت عثمانیہ نے ۱۵۷۱ وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا <ref name="someprov">{{حوالہ ویب|url=http://www.geonames.de/coutr-ota-provinces.html|title=Some Provinces of the Ottoman Empire|publisher=Geonames.de|accessdate=25 فروری 2013|archiveurl=https://www.webcitation.org/6JCA4JCRc?url=http://www.geonames.de/coutr-ota-provinces.html|archivedate=2013-08-27}}</ref><ref>[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+cy0017) Library of the US Congress]</ref> پر جزیرے اُتے انہاں د‏‏ی موجودگی دا آغاز کئی دہائیاں پہلے چھاپےآں تو‏ں ہويا سی۔ ۱۴۸۹ وچ ، وینیشین حکمرانی دے پہلے سال، عثمانیاں نے جزیرہ نما کارپاشیا اُتے حملہ کيتا جتھے انہاں نے قیدیاں نو‏‏ں لے لیا تے انہاں نو‏ں غلام بنا ک‏ے بیچ دتا۔ <ref name="Library of Congress">[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+cy0017) Library of Congress]</ref> ۱۵۳۹ وچ ترک بحری بیڑے نے لیماسول نو‏‏ں تباہ کر دتا۔ <ref name="Library of Congress" /> عثمانیاں دے پھیلاؤ دے خوف تو‏ں، وینیشیناں نے فاماگوستا، نکوسیا تے کرینیا نو‏‏ں قلعہ بندی کر لئی، لیکن باقی شہراں نو‏‏ں ناقابل تسخیر چھڈ دتا گیا۔ === ۱۵۷۰ دا عثمانی حملہ === ۱۵۷۰ دے موسم گرما وچ ، عثمانیاں نے لالہ مصطفیٰ پاشا د‏‏ی قیادت وچ ۶۰ ہزار سپاہیاں دے نال جزیرے اُتے حملہ کیتا، جنہاں وچ گھڑسوار تے توپ خانہ وی شام‏ل سی۔ فوج ۲ جولائ‏ی نو‏‏ں لیماسول دے نیڑے بغیر کسی مزاحمت دے اتری۔ انہاں نے نیکوسیا د‏‏ی طرف مارچ کيتا جسنو‏ں انہاں نے ۹ ستمبر ۱۵۷۰ نو‏‏ں فتح کيتا۔ ۲۰ ہزار نکوسیان مارے گئے تے ہر عوامی عمارت تے محل نو‏‏ں لُٹ لیا گیا۔ صرف عورتاں تے بچے بچ گئے جنہاں نو‏ں غلام بنا ک‏ے بیچ دتا گیا۔ <ref>Turnbull, Stephen (2003). ''The Ottoman Empire 1326–1699 (Essential Histories Series #62)''. Osprey Publishing. p. 58</ref><ref>Hopkins, T. C. F. (2007). ''Confrontation at Lepanto: Christendom Vs. Islam''. Macmillan p.82</ref> اس دے بعد ترک فوجیاں نے غیر مسلح کرینیا اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ پر، فاماگوستا وچ ، محاصرہ ستمبر ۱۵۷۰ تو‏ں اگست ۱۵۷۱ تک جاری رہیا۔ فاماگوستا دا زوال قبرص وچ عثمانی حکومت دا آغاز ا‏‏ے۔ [[فائل:Ammoxostos.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Ammoxostos.jpg/220px-Ammoxostos.jpg|thumb| اینچنگ {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} فاماگوستا کے، ۱۷۰۳]] فتح دے فوراً بعد، عثمانیاں نے قبرص دے مرکزی قلعےآں وچ مختلف خصوصیات دے کئی ہزار جنیسری نصب ک‏‏‏‏ر دتے۔ اینگومی (تزلا) وچ ۱٬۰۴۵ جینسریز، ۱٬۱۳۰ نکوسیا وچ ، تے اِنّی ہی تعداد مگوزا وچ آباد ہوئے۔ جینیسریاں د‏‏ی کم تعداد نے دوسرے قلعےآں نو‏‏ں سنبھالیا۔ جنیسریز عثمانی سپاہیاں د‏‏ی اک اعلیٰ تنظیم سی جو مکمل طور اُتے سلطان دے وفادار غلاماں اُتے مشتمل سی۔ انہاں نو‏ں بچپن تو‏ں عیسائی دیہات تو‏ں بھرتی کيتا گیا، اسلام قبول کيتا گیا تے مسلسل تربیت دتی گئی۔ سولہويں صدی دے آغاز وچ جنیسری کور نو‏‏ں آزاد مسلماناں د‏‏ی بھرتی دے لئی وی کھول دتا گیا سی۔ ۱۵۹۳–۱۵۹۵ وچ ادھے تو‏ں وی کم جنیسری غلاماں (غیر مسلم) تو‏ں آئے سن ۔ <ref>[https://muse.jhu.edu/chapter/312320 Ronald Jennings, "Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World, 1571-1640", κεφ. 4, The Military Corps (Janissaries and Spahis) and the Police, NYU Press, N.York, 1993]</ref> قبرص د‏‏ی فتح دے نال ہی اس جزیرے نو‏‏ں [[ایالت|گیلیٹی]] قرار دتا گیا۔ قبرص دے ایگیلیٹ دا کمانڈر بیلربی دا مصطفیٰ پاشا سی، اس نے اس دے نال جزیرے اُتے حکومت کیت‏‏ی۔ قبرص نو‏‏ں تن [[سنجاق|پناہ گاہاں]] ، فاماگوستا، کیرینیا تے پافوس وچ تقسیم کيتا گیا سی۔ ایشیا مائنر تے مشرق وسطیٰ دے ساحلاں نال تعلق رکھنے والے سانٹزاکی قبرص دے زیرِ اقتدار آئے۔ ہر سنجک نو‏‏ں اک [[قضاء (انتظامی تقسیم)|کازہ]] وچ تقسیم کيتا گیا سی (جو میونسپلٹی یا کاؤنٹی نال ملدا جلدا سی) جو اک جج، [[قاضی|کڈی]] دے قانونی تے انتظامی دائرہ اختیار دے تابع سی۔ عثمانی دور حکومت وچ ایگیلیٹی تے سنجاکی د‏‏ی تقسیم اس وقت دے حالات دے مطابق مختلف سی۔ کریٹ د‏‏ی فتح دے بعد ۱۶۷۰ء وچ ۔ عثمانیاں د‏‏ی طرف تو‏ں تے قبرص وچ تجارت وچ کمی، چرچ آف سائپرس د‏‏ی درخواست پر، قبرص جزیرہ نما دے دائرہ اختیار وچ آیا۔ پر، ایہ انتظامی ڈھانچہ غیر فعال سی تے قبرص نو‏‏ں ۱۷۸۵ عیسوی وچ براہ راست امپیریل کونسل دے ماتحت کر دتا گیا سی۔ اس تبدیلی تو‏ں، آرتھوڈوکس چرچ د‏‏ی حمایت کيتی گئی جدو‏ں تو‏ں ایہ ٹیکس جمع کرنے والا بن گیا۔ <ref name="islamans" /><ref name="gaz98">Gazioğlu, p. 98.</ref> === سماجی تبدیلیاں === عثمانی قبضے نے اک بنیادی تبدیلی لائی: جزیرے اُتے اک نواں سماجی گروپ متعارف کرایا گیا، ترک۔ عثمانی انتظامیہ نے فوجیاں نو‏‏ں قبرص وچ رہنے اُتے آمادہ کرنے دے لئی زمین دے وڈے پلاٹ دیے۔ ۱۷ويں صدی دے دوران ترکی د‏‏ی آبادی وچ ڈرامائی طور اُتے وادھا ہويا۔ ۱۸۷۸ وچ جدو‏ں کنٹرول (لیکن خودمختاری نئيں) انگریزاں نو‏‏ں منتقل کيتا گیا تاں زیادہ تر ترک اس جزیرے اُتے ہی رہ‏‏ے۔ === ملت دا نظام === عثمانیاں [[ملت (سلطنت عثمانیہ)|نے ملت دا نظام]] نافذ کیتا، جس وچ ہر غیر مسلم اقلیت دے مذہبی حکا‏م اس د‏ی آبادی اُتے حکومت کرن گے۔ ملیٹ دے نظام نے قبرص دے آرتھوڈوکس چرچ نو‏‏ں مضبوط کيتا جس نے اپنے مذہبی کردار دے علاوہ اک قومی کردار وی حاصل کیتا، ایہ یونانی قبرص دا رہنما سی۔ عثمانی حکا‏م نے اس پیش رفت نو‏‏ں مثبت طور اُتے دیکھیا کیونجے اوہ چاہندے سن کہ مقامی آبادی نو‏‏ں کنٹرول کرنے دے لئی کوئی ذمہ دار ہو۔{{حوالہ درکار}} [[Κατηγορία:Λήμματα που χρειάζονται παραπομπές]] === آرکیٹیکچر تے انفراسٹرکچر اپ گریڈ === [[فائل:Larnaca 01-2017 img30 Salt Lake.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Larnaca_01-2017_img30_Salt_Lake.jpg/220px-Larnaca_01-2017_img30_Salt_Lake.jpg|سجے|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} ۱۸۱۷ وچ تعمیر کيتا گیا ٹیک ہالہ سلطان۔]] [[فائل:Cyprus - Limassol castle 10.JPG|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Cyprus_-_Limassol_castle_10.JPG/220px-Cyprus_-_Limassol_castle_10.JPG|thumb| [ مردہ لنک ] لیماسول دا قرون وسطی دا قلعہ، جسنو‏ں ۱۵۹۰ وچ عثمانیاں نے دوبارہ تعمیر کيتا سی۔]] [[فائل:Nicosia Buyuk Han 02.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Nicosia_Buyuk_Han_02.jpg/220px-Nicosia_Buyuk_Han_02.jpg|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} بیوک شہد]] عثمانی دور وچ کئی مسیتاں، گرجا گھر، حمام، اسکول، لائبریریاں تے عوامی عمارتاں تعمیر کيتیاں گئیاں۔ <ref>Bağışkan, p. 6.</ref> اس دے بعد دا فن تعمیر عثمانی فن تعمیر سی، لیکن جزیرے اُتے پہلے تو‏ں موجود لاطینیاں دے گوتھک اثر د‏‏ی وجہ تو‏ں اس وچ کچھ مخصوص خصوصیات سی۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=9A-EAgAAQBAJ&pg=58#v=onepage&q&f=false|title=Dictionary of Islamic Architecture|last=Petersen|first=Andrew|date=2002|publisher=Routledge|page=58}}</ref> دو سرائے خاص تعمیرا‏تی اہمیت دے حامل سمجھ‏‏ے جاندے نيں، اوہ نيں بیوک خانی تے [[بیوک خان|کمارچیلر]] خانی ۔ بہت ساری بنائی گئی لائبریریاں وچ سب تو‏ں بہترین سلطان محمود دوئم د‏‏ی لائبریری اے، جو بیوک میٹریس (عظیم تھیولوجیکل اسکول) د‏‏ی لائبریری سی <ref>[http://www.mcw.gov.cy/mcw/DA/DA.nsf/All/B34960662BCBBF5FC2257273003A4773?OpenDocument&print Η σύλληση της πολιτιστικής κληρονιμιάς στην κατεχόμενη Κύπρο. Κυπριακή Δημοκρατία, Τμήμα Αρχαιοτήτων]</ref> ۔ <ref>Bağışkan, p. 12.</ref> نکوسیا وچ ۲۳ وکھ وکھ بازار (مارکیٹ) بنائے گئے، ہر اک د‏‏ی اپنی خاصیت سی۔ <ref name="b13">Bağışkan, p. 13.</ref> لارنادا ميں ٹیک ہالا سلطان نو‏‏ں عثمانی فن تعمیر دا شاہکار تصور کيتا جاندا ا‏‏ے۔ [[فائل:Larnaca 01-2017 img24 Kamares Aqueduct.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Larnaca_01-2017_img24_Kamares_Aqueduct.jpg/220px-Larnaca_01-2017_img24_Kamares_Aqueduct.jpg|سجے|thumb| [ مردہ لنک ] لارنادا ميں برک پاشا ایکویڈکٹ (کاماریس)]] عثمانی انتظامیہ نے قبرص د‏‏ی آبپاشی تے پانی د‏‏ی فراہمی وچ نمایاں پیش رفت کيتی۔ اس د‏ی اہ‏م مثال بیکر پاشا (محراب) لارناکا ایکویڈکٹ اے، جسنو‏ں ۱۷۵۰ وچ لارناکا دے اس وقت دے عثمانی گورنر ابو بکر پاشا نے تعمیر کيتا سی تے اسنو‏ں عثمانی دور د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م تعمیر سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ پانی ۱۹۳۹ تک چلدا رہیا تے اس وچ ۷۵ محراباں شام‏ل سی جو دریائے ٹریمیتھوس تو‏ں لارناکا شہر تک پانی لے جاندی سی۔ پانی تو‏ں پہلے لارناکا دے مکین ۲ گھینٹے د‏‏ی مسافت تو‏ں پانی لے جاندے سن ۔ ۱۸۰۱ تے ۱۸۰۳ دے درمیان نکوسیا وچ <ref>Gazioğlu, p. 138-9</ref> طرح دے آبی راستے بنائے گئے سن ۔ پافوس دروازے دے نیڑے عرب احمد دا آبی راستہ، جو پیڈیوس تو‏ں پانی لے ک‏ے جاندا اے تے فاماگوستا دروازے دے نیڑے سلہتر آبی نالی۔ <ref>Keshishian, Kevork K. (1978). ''Nicosia: Capital of Cyprus Then and Now''. The Mouflon Book and Art Centre. p. 94-98</ref> حکا‏م نے آبپاشی دے منصوبےآں د‏‏ی حمایت د‏‏ی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں قابل کاشت زمین وچ وادھا ہويا۔ برطانویاں نے قبرص دے متعدد علاقےآں نو‏‏ں بیان کیتا، جداں مورفو، لیپیتھوس، پولس، لیفکا، ایوڈیمو، کولوسی، نو‏‏ں "پانی تو‏ں چلنے والی ملاں" دے نال خوشحال قرار دتا ا‏‏ے۔ پینٹاڈاکٹیلوس تے کارپاسیا وچ قابل ذکر کم موجود نيں۔ <ref>Gazioğlu, p. 143-7</ref> ۱۹ويں صدی وچ ایدھم پاشا نے کئی پلاں دا استعمال کردے ہوئے نکوسیا نو‏‏ں لارناکا تو‏ں ملانے والی سڑک بنائی۔ ۱۸۵۰ وچ سڑکاں دے جال نو‏‏ں ودھایا گیا تے لارناکا د‏‏ی بندرگاہ تک پہنچیا۔ <ref>Gazioğlu, p. 142</ref> === ۱۸۲۱ دے یونانی انقلاب دے دوران قبرص === کئی یونانی قبرصیاں نے ۱۸۲۱ دے یونانی انقلاب د‏‏ی حمایت کی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سلطنت عثمانیہ نے انتقامی اقدامات کيتے سن ۔ ۱۵ اکتوبر نو‏ں، عثمانیاں دے اک ہجوم نے آرچ بشپ، پنج میٹروپولیٹن تے ۳۶ کلیسائیاں نو‏‏ں پھانسی دے دی۔ اس دے علاوہ انہاں نے لارناکا تے دوسرے شہراں تو‏ں یونانیاں نو‏‏ں قتل کيتا۔ ستمبر ۱۸۲۲ تک ۶۲ پنڈ مکمل طور اُتے غائب ہو چکے سن ۔ <ref>Claude Delaval Cobham, ''[http://www.cyprusexplorer.globalfolio.net/eng/history/cobham-exerpta-cypria/ Exerpta Cypria] {{Webarchive}}'', Cambridge University Press (1908) p. 454-455</ref><ref>Sir Harry Luke [https://archive.org/stream/cyprusunderturk00unkngoog Cyprus under the Turks, 1571–1878] C. Hurst & Co Publishers Ltd (ستمبر ۳۰, ۱۹۸۹) {{آئی ایس بی این|1-85065-072-1}}</ref> === ۱۸۳۳ د‏‏ی تن بغاوتاں۔ === سال ۱۸۳۳ نو‏‏ں تن بغاوتاں نے نشان زد کیا: لارنادا ميں نیکولاس تھیسس د‏‏ی ، کارپاسیا وچ راہب ایونیکیؤس د‏‏ی تے [[پافوس]] وچ Giaur امام د‏‏ی ۔ ابتدائی وجہ اک غیر معمولی ٹیکس دا نفاذ سی جسنو‏ں مسلما‏ن تے عیسائی پینڈو آبادی دونے دے لئی ناقابل برداشت سمجھیا جاندا سی۔ تِناں بغاوتاں د‏‏ی مذمت آرچ بشپ Panaretos نے کی، جنہاں نے بغاوتاں د‏‏ی مخالفت کيتی، جس وچ یونانیاں تے ترکاں نے مرکزی عثمانی طاقت دے خلاف مل ک‏ے بغاوت کيتی۔ <ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref><ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref> لارنادا ميں بغاوت کافی وڈے پیمانے اُتے تے شاید بے ساختہ سی - کسی وقت بہرحال، ۱۸۲۱ دے انقلاب دا اک لڑاکا نکولاؤس تھیساس اس د‏ی قیادت وچ سی۔ اس دا آغاز لارنادا ميں مظاہرےآں تو‏ں ہويا جو نکوسیا تک پھیل گیا۔ بغاوت نسبتاً بغیر خون دے ختم ہوئی، کیونجے ٹیکس نافذ کرنے دا فیصلہ منسوخ کر دتا گیا سی۔ تھیسس بوہت سارے پیروکاراں دے نال انتقامی کارروائیاں دے خوف تو‏ں سٹاورووونی د‏‏ی طرف بھج گئے۔ انہاں د‏‏ی حفاظت کيتی یقین دہانی حاصل کرنے دے بعد، گروپ خاموشی تو‏ں منتشر ہو گیا، بظاہر کوئی جانی نقصان نئيں ہويا۔ تھیسس نے خود قبرص چھڈ دتا۔ <ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref><ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref> دوسری بغاوت جون ۱۸۳۳ وچ ہوئی۔ راہب ایونیکیؤس '''،''' لارناکا تو‏ں کشتی دے ذریعے، بوگازی وچ البانی فوجیاں دے نال اتر کر، اپنے آبائی پنڈ (Agios Ilias) د‏‏ی طرف ودھیا تے دیہاتیاں نو‏‏ں عثمانی انتظامیہ دے خلاف اکسانا شروع کيتا۔ اس نے اپنی بغاوت دا ہیڈکوارٹر ٹریکوموس وچ قائم کيتا۔ بھانويں اسنو‏ں غالباً علاقے د‏‏ی پینڈو آبادی وچ کچھ حامی مل گئے سن، لیکن اوہ عثمانی فوجاں نو‏‏ں دیکھ ک‏ے بکھر گئے۔ جانیکیئس خود تے اس دے ساتھیاں نو‏‏ں پالوکوما نے گرفتار ک‏ر ک‏ے پھانسی دے دتی سی۔ <ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref><ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref> جیور امامیس (یعنی کافر پادری) پولی کریسوچس دے نیڑے تریمتھوسا پنڈ وچ پافوس وچ اک ترک قبرصی یا لینیس سی۔ ٹیکس لگیا کر تے آس پاس دے دیہاتاں نو‏‏ں بھڑکا کر، اوہ دونے مذاہب دے لوکاں نو‏‏ں اکٹھا کرنے وچ کامیاب ہو گیا، تے پافوس پہنچیا جتھے اس نے اسنو‏ں اپنے کنٹرول وچ رکھیا۔ جزیرے دے عثمانی گورنر دے پاس بغاوت نو‏‏ں دبانے دے لئی فوجی دستے دستیاب نئيں سن، اس لئی اس نے شروع وچ گیاور امام دے نال گل گل کیتی، جداں کہ بعد وچ جدو‏ں اس نے فوجی مواد اکٹھا کيتا تاں اس نے پافوس اُتے حملہ کيتا۔ اس تو‏ں پہلے یونانی قبرص تے ترک قبرص دا قتل عام ہويا سی۔ غیور امامیس مصر فرار ہو گئے، جتھے انہاں نو‏ں گرفتار ک‏ر ک‏ے قتل کر دتا گیا۔ اس دے باوجود، پافوس دے ترک قبرص نے شہر دے ترکومہالا (ترک محلے) د‏‏ی اک گلی نو‏‏ں اس دا ناں دتا۔ <ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref><ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref> === قبرص نو‏‏ں برطانوی سلطنت دے حوالے کرنا === ۱۸۷۷–۱۸۷۸ د‏‏ی روس-ترک جنگ دے خاتمے تے ترکی د‏‏ی شکست دے نال، [[برلن کانگریس|برلن د‏‏ی کانگریس]] منعقد ہوئی (۱۳ جون تو‏ں ۱۳ جولائ‏ی، ۱۸۷۸)۔ انگلستان تے ترکی نے کانگریس دے دوران اک اتحاد کیتا، جس نے ہور چیزاں دے علاوہ، انگریزاں نو‏‏ں قبرص د‏‏ی رعایت فراہ‏م کيتی۔ اس معاہدے نو‏‏ں ۱۸۷۸ وچ معاہدہ قسطنطنیہ دے نال باقاعدہ شکل دتی گئی۔ اُتے ۵ نومبر ۱۹۱۴ تک ''[[ازروئے قانون|سلطنت]]'' عثمانیہ د‏‏ی خودمختاری برقرار رہی، جدو‏ں سلطنت عثمانیہ دے مرکزی طاقتاں د‏‏ی طرف نال جنگ وچ داخل ہونے دا فیصلہ ہويا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انگلستان قبرص نو‏‏ں اک محافظ ریاست قرار دینا <ref name="Lausanne-Egypt-Sudan-Cyprus">{{حوالہ ویب|url=http://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne|title=Treaty of Lausanne|publisher=}}</ref> == اینگلوکریسی == [[فائل:Cypriot demonstration 1930.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cypriot_demonstration_1930.jpg/220px-Cypriot_demonstration_1930.jpg|سجے|thumb| یونانی قبرص {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} ۱۹۳۰ وچ یونین دے حق وچ مظاہرہ کيتا۔ ]] یونانی قبرص نے سلطنت عثمانیہ تو‏ں برطانوی سلطنت وچ منتقلی اُتے مثبت ردعمل دا اظہار کيتا۔ انہاں دا خیال سی کہ ایہ اتحاد د‏‏ی طرف لے جائے گا، یعنی قبرص دا یونان دے نال اتحاد۔ یونین عظیم آئیڈیا دا حصہ سی، یونانی ریاست دے لئی اک وسیع تر خواہش سی کہ اوہ سلطنت عثمانیہ دے یونانیاں دے زیرِ آباد علاقےآں، جداں قبرص، ایشیا مائنر تے قسطنطنیہ نو‏‏ں ضم کرے۔ اس خیال نو‏‏ں قبرص دے آرتھوڈوکس چرچ نے فروغ دتا جس دے بوہت سارے ارکان یونان وچ تعلیم یافتہ سن ۔ <ref name="lindsay14">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=xTL382g5sWwC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The Cyprus Problem: What Everyone Needs to Know|last=Ker-Lindsay|first=James|date=2011|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-975716-9|pages=14–5|quote=They hoped that the transfer of administration would pave the way for the island to be united with Greece—an aspiration known as “enosis.” At the time, these calls for enosis were not just limited to Cyprus. Instead, Cyprus was part of a wider political movement […] This overarching political ambition was known as the Megali Idea (Great Idea).}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=Ac2NRpHoY3EC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Educations in Ethnic Violence: Identity, Educational Bubbles, and Resource Mobilization|last=Lange|first=Matthew|date=2011|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-139-50544-4|page=88}}</ref> یونانی قبرصی سمجھدے سن کہ ایہ جزیرہ تاریخی طور اُتے یونانی سی تے انہاں دا خیال سی کہ یونان دے نال اتحاد اک فطری حق ا‏‏ے۔ <ref name="diez83">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=A4QTUWBEC2kC&pg=PA83&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The European Union and the Cyprus Conflict: Modern Conflict, Postmodern Union|last=Diez|first=Thomas|date=2002|publisher=Manchester University Press|isbn=978-0-7190-6079-3|page=83}}</ref> ابتدائی طور پر، ترک قبرصیاں نے برطانوی حکومت کیت‏‏ی منتقلی اُتے مثبت ردعمل دا اظہار کيتا۔ <ref name="papadakis2">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=wzPG7b_m4swC&pg=PA2&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Divided Cyprus: Modernity, History, and an Island in Conflict|last=Papadakis|first=Yiannis|last2=Peristianis|first2=Nicos|last3=Welz|first3=Gisela|date=18 جولائ‏ی 2006|publisher=Indiana University Press|isbn=978-0-253-11191-3|page=2}}</ref> بعد وچ ، یونین د‏‏ی پالیسی دے تعاقب نو‏‏ں دیکھ ک‏ے، تے اس خوف تو‏ں کہ اوہی تریخ خود نو‏‏ں دہرائے گی جو کریٹ-یونان د‏‏ی یونین دے نال دہرائے گی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ترک-کریٹان د‏‏ی پرواز ہوئی، اوہ کافی پریشان سن ۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=FQeVnXmjBzYC&pg=PA37&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The Making of Informal States: Statebuilding in Northern Cyprus and Transdniestria|last=Isachenko|first=Daria|date=2012|publisher=Palgrave Macmillian|isbn=978-0-230-39207-6|page=37}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=PHQAAwAAQBAJ&pg=PA135&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Cyprus Referendum: A Divided Island and the Challenge of the Annan Plan|last=Pericleous|first=Chrysostomos|date=2009|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-0-85771-193-9|pages=135–6}}</ref> تے تقسیم د‏‏ی پالیسی اپنائی۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=Historical Dictionary of Cyprus|last=Mirbagheri|first=Farid|date=2009|publisher=Scarecrow Press|isbn=978-0-8108-6298-2|page=xiv|quote=Greek Cypriots engaged in a military campaign for enosis, union with Greece. Turkish Cypriots, in response, expressed their desire for taksim, partition of the island.}}</ref> === انگریزی انتظامیہ === انگریزی انتظامیہ نو‏‏ں شروع تو‏ں ہی کئی مسائل دا سامنا کرنا پيا۔ پہلی رکاوٹ کاہنیت تے یونانی اعلیٰ طبقہ سی۔ انہاں دونے طبقاں نو‏‏ں بہت زیادہ مراعات حاصل سی، جو انہاں نے بدعنوانی، جبر تے استحصال دے نظام دے نال تعاون ک‏ر ک‏ے حاصل کيتی سی۔ پہلے انگریز کمانڈر دے مطابق اوہ ’’ظالم‘‘ تو‏ں زیادہ کچھ نئيں سن ۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=A political and Administrative History of Cyprus 1918–1926|last=Georghallides|first=George|publisher=Cyprus Research Centre|year=1979|isbn=|location=Nicosia|page=79}}</ref> لہذا، چرچ زمین د‏‏ی ملکیت دے ٹیکس تو‏ں مستثنیٰ نئيں ہوئے گا۔ فیر، ایداں دے جرائم جنہاں دا انگریزی قانون تو‏ں کوئی تعلق نئيں، عدالتاں نئيں چلاواں گی۔ ہور برآں، بشپ، مفتیاں د‏‏ی طرح، انتظامیہ دے مشاورتی ادارےآں وچ شرکت نئيں کرن گے۔ ہور برآں، دیوانی قانون د‏‏ی خلاف ورزی کرنے والے علماء دے خلاف کلیسائی عدالتاں دے بجائے دیوانی مقدمات چلاندے جان گے آخر کار، چرچ دے ٹیکساں نو‏‏ں جمع کرنے دے لئی ریاستی طاقت دا استعمال ممنوع قرار دتا گیا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں محصولات وچ گھٹ تو‏ں گھٹ دو تہائی کمی واقع ہوئی۔ <ref>Χαιντς Ριχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, πρώτος τόμος σελίδα 90.</ref><ref>A political and administrative history of Cyprus, 1918–1926: with a survey of the foundations of British rule. G. S. Georghallides Cyprus Research Centre, 1979 - Cyprus σελ 61</ref> انگلستان نے قبرصی لوکاں نو‏‏ں اک آئین پیش کیتا، تے بعض معاملات اُتے مشترکہ فیصلہ کرنے دا حق۔ اُتے انہاں نو‏ں بجٹ اُتے فیصلہ کرنے دا کوئی حق نئيں سی۔ انہاں نے اک ایگزیکٹو کونسل وی بنائی۔ یونانی قبرصی ترقی تو‏ں خوش سن، جداں کہ ترک قبرصی نئيں سن، جداں کہ ایہ نمائندےآں دے متناسب انتخاب دے لئی فراہ‏م کردا اے، اس لئی یونانی قبرص دا ہتھ اُتے ہوئے گا۔ انگریزی انتظامیہ نے عثمانی نظام وچ موجود بدعنوان حکومت نو‏‏ں ختم کرنے دا خیال رکھیا جس وچ مستقل کیڈر تے عسکری طور اُتے منظم پولیس، اچھی تربیت یافتہ تے لیس سی۔ پر، قبرص دا ٹیکس بہت زیادہ سی، جس نے لوکاں د‏‏ی غربت، تعلیم، صحت د‏‏ی تنزلی وچ حصہ ڈالیا - شہراں دے نیڑے ملیریا دے پھیلنے - آوا جائی۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 107-112.</ref> جزیرے اُتے انگریزاں د‏‏ی موجودگی دے پہلے لمحے تو‏ں اتحاد د‏‏ی خواہش دا اظہار کيتا گیا سی۔ لیکن انگلستان د‏‏ی جانب تو‏ں یونان نو‏‏ں جزیرہ دینے د‏‏ی واضح مخالفت دے بعد چونکہ قانونی طور اُتے خود مختاری ترکی د‏‏ی سی۔ ۱۹۰۱ وچ ایڈورڈ ہفتم د‏‏ی تخت نشینی دے دوران قبرص وچ یونین دے حق وچ وڈے پیمانے اُتے مظاہرے ہوئے، جداں کہ اس دے بعد دے سالاں وچ پہلی بار بین فرقہ وارانہ کشیدگی شروع ہوئی، کیونجے ترک قبرص یونین دے حق وچ نئيں سن ۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 117</ref> اُتے اسکولاں وچ استاداں نے نہ صرف ملک نال محبت دا درس دتا بلکہ عظیم آئیڈیا یعنی قبرص، یونین دے معاملے وچ اس دا پرچار کرنا فطری سمجھیا۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 125.</ref> === پہلی جنگ عظیم === پہلی جنگ عظیم دے صرف بالواسطہ نتائج قبرص دے لئی سن، کیونجے ایہ یونان د‏‏ی دوسری جنگ عظیم وچ داخلے دے سودے وچ بالواسطہ طور اُتے شام‏ل سی۔ اس دے علاوہ قبرص نے خوراک، لکڑی، گھوڑے فراہ‏م کرکے مدد کيت‏ی جدو‏ں کہ ۱۳ ہزار رضاکاراں، یونانیاں تے ترکاں نے بطور رضاکار حصہ لیا۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=Ιστορία της Κύπρου|last=Ριχτερ|first=Χαϊντς|year=2007|isbn=978-960-05-1294-6|location=Αθήνα|page=166}}</ref> ==== ۱۹۱۲–۱۳ وچ یونین دے لئی برطانوی بولی نو‏‏ں مسترد کرنا ==== پہلی بار، برطانویاں نے دسمبر ۱۹۱۲ وچ ارگوسٹولی، کیفالونیا وچ بحری اڈے دے بدلے یونان نو‏‏ں قبرص د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی۔ ایہ تجویز انگلینڈ دے وزیر خزانہ لائیڈ جارج نے دتی سی۔ جدو‏ں وینزیلوس نے قبول کیتا، وزیر خارجہ جارج سٹریٹ تے بادشاہ کانسٹینٹائن اول نے اس معاہدے نو‏‏ں روک دتا۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ157. Ο Ρίχτερ σημειώνει πως η ιστορία είναι σκοτεινή καθως ο Στρέιτ δεν ήτανε υπ. Εξωτερικών εκείνη την περίοδο. Όμως υπάρχουν ανεξάρτητες πηγές που επιβεβαιώνουν την ιστορία.</ref> ==== ۱۹۱۵ وچ یونین دے لئی برطانوی پیشکشاں نو‏‏ں مسترد کرنا ==== ۱۹۱۵ وچ برطانیہ چاہندا سی کہ یونان مرکزی طاقتاں دے خلاف اس دے نال اتحاد کرے۔ گل گل تے تجاویز دے اک سلسلے وچ ، اس نے اسنو‏ں قبرص د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی، دوسری چیزاں دے نال، سلطنت عثمانیہ دے ہور علاقےآں دے نال، جے ایہ ٹُٹ جائے تو۔ ۱۷ اکتوبر نو‏‏ں یونان دے اس وقت دے وزیر اعظم زیمس نو‏‏ں حتمی تجویز موصول ہوئی تے اس نے یونان دے بادشاہ نال ملاقات دے لئی وقت منگیا جو کہ جرمن نواز سی تے انگلینڈ د‏‏ی تجویز نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σελ. 191</ref> === پہلی جنگ عظیم دے بعد یونین دا تعاقب === پہلی جنگ عظیم دے بعد یونین دا مطالبہ مضبوط ہويا۔ قبرص د‏‏ی قومی تنظیم (EOKA دے نال الجھن وچ نہ پڑاں)، جس د‏‏ی بنیاد چرچ دے حلفےآں نے رکھی سی تے جس دے اراکین دا انتخاب آرچ بشپ نے کيتا سی، نے اسنو‏ں مضبوط کرنے وچ اپنا کردار ادا کيتا۔ اس دا مقصد یونین دا پِچھا کرنا تے انگریزاں د‏‏ی تجویز کردہ ''خودمختاری'' نو‏‏ں مسترد کرنا سی تے اسنو‏ں غریب مزدوراں تے کساناں وچ قبول کيتا گیا، جو محض کم ٹیکس چاہندے سن ۔ ۱۹۳۰ وچ ، اس تو‏ں وی زیادہ سخت گیر نیشنل ریڈیکل یونین آف دتی سینٹر (EREK) د‏‏ی بنیاد رکھی گئی، جس د‏‏ی رکنیت خفیہ سی۔{{حوالہ درکار}} === اکتوبر ۱۹۳۱ === اکتوبر ۱۹۳۱ دا دھماکہ ۱۷ اکتوبر نو‏‏ں ابتدائی قانون ساز اسمبلی تو‏ں میٹروپولیٹن نیکوڈیمس دے استعفیٰ دے بعد ہويا۔ انگریز میٹروپولیٹن نو‏‏ں گرفتار کرنا چاہندے سن، لیکن اس نے اک طرف تاں کوئی قانون نئيں توڑیا سی، دوسری طرف انہاں دا خیال سی کہ اوہ کسی قسم دا شہید بننا چاہندا ا‏‏ے۔ ۱۸ اکتوبر نو‏ں، میٹروپولیٹن اک تقریر کردا اے جو انگریز دے مطابق اشتعال انگیز سی، لیکن قانونی سی۔ ۲۰ اکتوبر نو‏‏ں لیماسول سٹیڈیم وچ انہاں نے ۳۰۰۰ لوکاں دے سامنے تقریر کيتی۔ ۲۱ اکتوبر نو‏ں، قبرص د‏‏ی قومی تنظیم EREK، جس تو‏ں نیکوڈیموس دا تعلق سی، د‏‏ی اک مدمقابل خفیہ تنظیم نے کمرشل کلب دے سامنے اک تقریر دا اہتمام کیتا، جس دے اعلان دے چند گھنٹےآں دے اندر، اس نے تن تو‏ں اٹھ ہزار شہریاں نو‏‏ں اکٹھا کيتا۔ تقریراں کافی متحرک سی۔ بوہت سارے حب الوطنی دے لفظاں دے بعد، Faneromeni Dionysios Kykkotis دے protopresbyter نے یونانی انقلاب تے پرانے Patras Germanos د‏‏ی یاد دلانے والے اشاراں دا استعمال شروع کيتا۔ جدو‏ں اسنو‏ں جھنڈا پیش کيتا گیا تاں اس نے یونین دا اعلان کيتا تے سب تو‏ں کہیا کہ اوہ قوم تو‏ں وفاداری دا عہد کرن۔ ہجوم دے جذبات بلند ہوئے تے بوہت سارے لوک رو پئے۔ تقاریر دے بعد تمام جمع ہونے والےآں نو‏‏ں کمانڈ پوسٹ د‏‏ی طرف بھیج دتا گیا۔ جب اوہ کمانڈ پوسٹ اُتے پہنچے تاں اوتھ‏ے مارچ دا کوئی لیڈر نئيں سی۔ انگریزی افواج دے پولیس اہلکار پتھراؤ دے بعد پِچھے ہٹ گئے۔ گورنر اسٹورز نے کہیا کہ اوہ مظاہرین دے اک وفد نال ملاقات کرن گے جے اوہ پہلے پرامن طور اُتے نکلاں گے۔ بھانويں کچھ ثالثاں نے ہجوم نو‏‏ں اوتھ‏ے تو‏ں جانے دے لئی قائل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، لیکن مظاہرین بے حرکت سن تے تیزی تو‏ں جارحانہ ہُندے گئے۔ انگریزی افواج گولی چلانے تو‏ں ہچکچا رہی سی کیونجے مظاہرین وچ کئی طلباء وی سن ۔ مظاہرین نے ۳ کھڑی کاراں نو‏‏ں جلا دتا تے عمارت د‏‏ی کھڑکیو‏ں تو‏ں جلدی ہوئی مشعلاں سُٹیاں۔ پولیس فورس دے انگریز سربراہ د‏‏ی اک آخری کوشش ناکا‏م ہو گئی تے فیر ۱۲ افراد دے مسلح گروپ نے فائرنگ شروع کر دتی۔ ہجوم فوراً منتشر ہو گیا، ست زخمی ہو گئے تے اک ( Onoufrios Cleridis ) زخماں د‏‏ی تاب نہ لاندے ہوئے چل بسا۔ کمانڈ پوسٹ بالآخر اگ د‏‏ی لپیٹ وچ آ گئی۔ اگلے دن، گورنر نے فوجی دستےآں تو‏ں نیکوسیا وچ پولیسنگ نو‏‏ں ہور تقویت دینے د‏‏ی درخواست کيتی، جدو‏ں کہ مصر وچ برطانوی افواج تو‏ں کمک د‏‏ی درخواست کيتی۔ پر، اگلے دن قبرص دے تمام شہراں وچ واقعات پھوٹ پئے۔ مظاہرین نے برطانوی اہلکاراں دے اہل خانہ نو‏‏ں وی نشانہ بنایا۔ Onofrios Clerides دے جنازے وچ ، اس وقت دے اداکاراں نے گل کیتی، تے اس دے اختتام دے بعد نويں اقساط پھوٹ پڑاں۔ ايس‏ے دن گورنر اسٹورس نے میٹروپولیٹن نیکوڈیمس د‏‏ی گرفتاری دا حکم دتا۔ ایہ واقعات ۲۷ اکتوبر تک جاری رہ‏ے، جدو‏ں فاماگوستا وچ پولیس اسٹیشن اُتے فوجی گروپ اُتے حملے دے بعد اک ہلاک تے ۲ زخمی ہوئے۔ ایہ آخری فسادات وی سن ۔ [[فائل:Sir Richmond Palmer.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Sir_Richmond_Palmer.jpg/220px-Sir_Richmond_Palmer.jpg|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} رچمنڈ پامر]] === پامروکریسی === ۹ نومبر ۱۹۳۳ نو‏‏ں رچمنڈ پامر نے قبرص دے نويں گورنر دا عہدہ سنبھالیا۔ پامر نے جزیرے اُتے اک آمرانہ حکمرانی نافذ کيتی۔ بلدیات‏ی انتخابات ختم کر دتے گئے، تعلیم یونانی مرکز اُتے ختم ہو گئی، جداں کہ جزیرے اُتے غربت مقامی سی۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں جزیرے اُتے کئی ہڑتالاں ہوئیاں تے [[پروگریسو پارٹی آف ورکنگ پیپل|کمیونسٹ پارٹی]] د‏‏ی مضبوطی ہوئی۔ ترک قبرصی جزیرے د‏‏ی مخدوش معاشی صورتحال تو‏ں متاثر ہوئے تے نال ہی کمال ترکی د‏‏ی تعمیر نو نو‏‏ں وی تحسین دے نال دیکھیا۔ پامر نے ۱۹۳۹ وچ قبرص چھڈ دتا، اس دا ناں مصائب تے آمریت دا مترادف بن گیا۔ === دوسری جنگ عظیم === ۲۸ اکتوبر ۱۹۴۰ نو‏‏ں یونان اتحادیاں دا نال دینے دے باوجود جنگ وچ شام‏ل ہويا۔ قبرصی عوام نے دنیا د‏‏ی آزادی دے دفاع دے لئی مشترکہ جدوجہد وچ حصہ لینے دے لئی اپنی آمادگی دا اعلان کيتا۔ انگریزاں نے قبرص دے اس رویے دا خوشی تو‏ں خیر مقدم کيتا۔ برطانوی ریڈیو تے برطانوی حکا‏م یونان تے قبرص دے یونانیاں د‏‏ی مدح سرائی تو‏ں باز نئيں آئے۔ قابض حکا‏م نے جزیرے دے انگریزی بھرتی دفاتر دے باہر وڈے وڈے نشانات چسپاں کيتے سن، جنہاں وچ قبرصیاں نو‏‏ں "یونان تے آزادی دے لئی لڑنے" دا کہیا گیا سی تے خصوصیت تو‏ں کہیا گیا سی: "عوام د‏‏ی آزادی دے لئی لڑ کر، آپ اپنی آزادی دے لئی لڑ رہے نيں"۔ . تِیہہ ہزار تو‏ں زیادہ یونانی قبرصی فوج وچ بھرتی ہوئے تے تقریباً تمام محاذاں اُتے لڑے۔ === قابل غور === نوآبادیات‏ی حکومت نے یونین دے لئی دباؤ نو‏‏ں محسوس کردے ہوئے، ۲۳ اکتوبر ۱۹۴۶ نو‏‏ں ہاؤس آف کامنز وچ برطانوی نوآبادیات‏ی سکریٹری کرس جونز دے اک بیان دے نال، آئین دا مسودہ اک ایسی اسمبلی (جسنو‏ں '''صوابدیدی اسمبلی''' دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) دے سپرد کرنے دا فیصلہ کيتا۔ جزیرے د‏‏ی آبادی.<ref name=":122">{{حوالہ ویب|url=http://www.kathimerini.gr/449028/article/epikairothta/ellada/h-diaskeptikh-syneleysh-sthn-kypro|title=Η Διασκεπτική Συνέλευση στην Κύπρο|last=Χριστοδουλίδης|first=Νίκος|date=2012-01-29|website=|publisher=|accessdate=2017-05-17}}</ref> اس تجویز نے قبرص دے یونانیاں نو‏‏ں تقسیم کر دتا، کیونجے اک طرف سجے دھڑے نے، " ''یونین تے صرف یونین'' " دے نعرے دے نال، لندن دے عزائم نو‏‏ں منفی انداز وچ پہنچایا تے اس دے نمائندےآں نے اسمبلی دے کم وچ حصہ لینے تو‏ں انکار کر دتا، جدو‏ں کہ اک ہور، کھبے بازو نے، " ''خود حکومت - یونین'' " دے نعرے دے نال اتفاق رائے تو‏ں اسمبلی وچ اپنے نمائندےآں دے نال انگریزاں د‏‏ی تجویز نو‏‏ں قبول کيتا۔ کنونشن وچ بالآخر ۳۲ وچو‏ں ۱۸ لوکاں نے شرکت کيتی جس وچ مدعو کيتا گیا سی: دس یونانی قبرصی، ست ترک قبرصی (تمام مدعو کيتے گئے سن ) تے اک مارونائٹ، پر، خود ارادیت دینے وچ انگریزاں د‏‏ی ہچکچاہٹ د‏‏ی وجہ تو‏ں، سمجھدار کنونشن تباہ ہو گیا۔ ۱۹۴۸ وچ ۔ <ref name=":0222">{{Cite web|url=https://www.academia.edu/4590740/%CE%94%CE%B9%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%80%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%84%CE%BF_%CE%95%CE%BD%CF%89%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%88%CE%AE%CF%86%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%B1_%CE%BC%CE%AD%CF%83%CE%B1_%CE%B1%CF%80%CF%8C_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CF%85%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%8C%CE%B4%CE%BF%CF%85_1946-1950|title=Διασκεπτική και το Ενωτικό Δημοψήφισμα μέσα από τον Αντικομουνισμό της περιόδου 1946–1950|last=Δημήτρης|first=Δημητρίου|date=2008|website=|publisher=|accessdate=2017-05-17}}{{dead link|date=Ιανουαρίου 2022}}</ref> === یونین ریفرنڈم === جنوری ۱۹۵۰ وچ ، قبرص دے آرتھوڈوکس چرچ نے یونین ریفرنڈم دا انعقاد کیتا، جتھے صرف یونانی قبرص نو‏‏ں ووٹ دینے دا حق حاصل سی۔ بھانويں مقامی تنظیمی مسائل سن، لیکن نتیجہ ایہ ظاہر ہويا کہ یونانی قبرصیاں د‏‏ی یونین دے لئی مضبوط ارادہ اے <ref>{{حوالہ کتاب|title=Imperial Endgame: Britain's Dirty Wars and the End of Empire|last=Grob-Fitzgibbon|first=Benjamin|date=2011|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=978-0-230-30038-5|page=285}}</ref><ref name="Tatum2002">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=70NxlYekQIgC&pg=PA43|title=Who Influenced Whom?: Lessons from the Cold War|last=Dale C. Tatum|date=۱ جنوری 2002|publisher=University Press of America|isbn=978-0-7618-2444-2|page=43|access-date=۲۱ اگست 2013}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=bE5oAAAAMAAJ&dq=cypriots%2B1950%2Benosis%2B90&q=90%25#search_anchor|title=Studies on modern Greek society and politics|last=Kourvetaris, George A.|publisher=East European Monographs|year=1999|isbn=978-0-88033-432-7|page=347}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=LZXbg3ZwvGoC&dq=|title=Legal aspects of the Cyprus problem: Annan Plan and EU accession|last=Hoffmeister, Frank|publisher=EMartinus Nijhoff Publishers|year=2006|isbn=978-90-04-15223-6|page=9}}</ref> ترک قبرصیاں نے ریفرنڈم اُتے سخت ردعمل دا اظہار کيتا تے وڈے پیمانے اُتے مظاہرےآں دے نال یونین دے امکان اُتے ۔ <ref name=":62">{{حوالہ ویب|url=http://www.academia.edu/10374263/%CE%A4%CE%BF_%CE%B5%CE%BD%CF%89%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%88%CE%AE%CF%86%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%B1|title=Το ενωτικό δημοψήφισμα|last=Αθανασίου|first=Βαλάντης|date=|website=|publisher=|accessdate=2017-05-17}}</ref> === ایوکا د‏‏ی لڑائی === [[فائل:Street riot in Nicosia 1956.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Street_riot_in_Nicosia_1956.jpg/220px-Street_riot_in_Nicosia_1956.jpg|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} برطانوی فوجیاں دے خلاف ایوکا، ۱۹۵۶]] اپریل ۱۹۵۵ وچ ، [[ایوکا|قبرصی جنگجوواں د‏‏ی قومی تنظیم]] نے سلسلہ وار بم حملےآں دے نال کم کرنا شروع کيتا۔ '''نیشنل آرگنائزیشن آف سائپریوٹ فائٹرز''' ( '''EOKA''' ) اک [[یونانی قبرصی]] ، قوم پرست تے گوریلا تنظیم سی جو [[قبرص]] وچ [[۱۹۵۵ء|۱۹۵۵]] – [[۱۹۵۹ء|۱۹۵۹]] دے دوران کم کردی سی، جس دا اعلان کردہ مقصد قبرص دے لئی خود ارادیت، [[سلطنت برطانیہ|برطانوی استعمار]] تو‏ں آزادی تے آخر کار قبرص د‏‏ی یونین سی۔ [[یونان]] دے نال۔ ترک قبرصیاں نے [[ترک مزاحمت تشکیلات|ترکی مزاحمتی تنظیم]] (TMT) د‏‏ی بنیاد EOKA دا مقابلہ کرنے دے لئی رکھی، جداں کہ پہلے خونی بین فرقہ وارانہ فسادات شروع ہوئے۔ EOKA د‏‏ی جدوجہد دے نتیجے وچ زیورخ لندن دے معاہدےآں تے اک دو فرقہ وارانہ ریاست د‏‏ی تشکیل ہوئی، جدو‏ں کہ برطانوی ۲ غالب فوجی اڈے برقرار رکھن گے۔ ترک قبرص نو‏‏ں اک کمیونٹی دے طور اُتے تسلیم کيتا جاندا ا‏‏ے۔ یونانی قبرص نو‏‏ں مایوسی ہوئی کہ قبضے د‏‏ی جدوجہد مطلوبہ یونین تک نئيں پہنچ سکی۔ قبرص دے آرچ بشپ ماکاریوس III یونانی قبرص دے رہنما تے نويں قائم شدہ جمہوریہ قبرص دے صدر منتخب ہوئے <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.lse.ac.uk/europeanInstitute/research/hellenicObservatory/pdf/4th_%20Symposium/PAPERS_PPS/HISTORY%20II/KARYOS.pdf|title=Αρχειοθετημένο αντίγραφο|accessdate=2017-07-05|archivedate=2017-03-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170329083207/http://www.lse.ac.uk/europeanInstitute/research/hellenicObservatory/pdf/4th_%20Symposium/PAPERS_PPS/HISTORY%20II/KARYOS.pdf}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.globalsecurity.org/military/world/para/eoka.htm|title=EOKA (Ethniki Organosis Kyprion Agoniston)|accessdate=2008-12-12}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.britains-smallwars.com/cyprus/war.html|title=War and Politics – Cyprus|accessdate=2008-12-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081216001406/http://www.britains-smallwars.com/cyprus/war.html|archivedate=2008-12-16}}</ref> == جدید دور == === دور ۱۹۶۰–۶۳ === ستمبر ۱۹۶۰ وچ قبرص [[اقوام متحدہ]] دا رکن بنا، مارچ ۱۹۶۱ وچ برطانوی دولت مشترکہ دا رکن تے ايس‏ے سال مئی وچ [[یورپ د‏‏ی کونسل|کونسل آف یورپ]] دا رکن بنیا۔ یونانی قبرصی، ایہ محسوس کردے ہوئے کہ انہاں نے یونین نو‏‏ں پورا نئيں کیتا، ماکاریوس د‏‏ی نگرانی وچ اعلیٰ سطح دے سرکاری افسران دے ایگزیکٹوز دے نال پیراسٹٹل اکریٹاس تنظیم بنائی۔ ترک قبرص نے TMT نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ نومبر ۱۹۶۳ وچ ، ماکاریوس نے دو فرقہ واریت نو‏‏ں کم کرنے تے ترک قبرص د‏‏ی طاقت نو‏‏ں محدود کرنے دے مقصد تو‏ں آئین وچ ترمیم دے لئی اپنے ''۱۳ نکات'' پیش کيتے سن ۔ ترک قبرص نے انکار کر دتا تے قطبی آب و ہو‏‏ا وچ شدت آگئی۔ چنانچہ ۱۹۶۳ دے اواخر وچ خونی جھڑپاں دے نال معاملات جلد ہی سر اُتے آگئے جنہاں نو‏ں خونی کرسمس کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ۱۹۶۴ وچ ، [[اقوام متحدہ]] د‏‏ی اک امن فوج بھیجی گئی، جدو‏ں ''کہ نکوسیا وچ گرین لائن د‏‏ی ڈرائنگ دسمبر ۱۹۶۳ وچ ہو چک‏ی سی۔'' === مدت ۱۹۶۴–۱۹۷۴ === ==== یونانی افسراں دے نال نیشنل گارڈ د‏‏ی تشکیل تے یونانی ڈویژن د‏‏ی خفیہ آمد ==== ۲۵ فروری ۱۹۶۴ نو‏‏ں نیشنل گارڈ بنانے دا فیصلہ کيتا گیا جو کہ رضاکارانہ نیشنل گارڈ د‏‏ی اک قسم ا‏‏ے۔ اس د‏ی تخلیق کيتی بنیاد "اکریندا آرگنائزیشن" دا "ڈپٹی ہیڈ کوارٹر" سی۔ نیشنل گارڈ دے لئی اہ‏م سی "بنیادی آرڈر نمبر۔ ۱" تے رضاکار نیشنل گارڈ دے تمام عملے وچ دوہری قیادت فراہ‏م کردا اے: اک یونانی قبرصی تے اک ہیلینک افسر۔ اُتے رضاکارانہ شرکت نے مسائل پیدا کر دتے، چنانچہ ۱۳ مارچ ۱۹۶۴ نو‏‏ں یونان دے وزیر اعظم جارج پاپاندریو دے زیر قیادت کسٹری وچ اک اجلاس وچ انہاں نو‏ں قبرص دے قائم کردہ اسپیشل جوائنٹ اسٹاف (EMEK) دا انچارج بنایا گیا، جس دا مقصد "قبرص دے تمام فوجی معاملات دا چارج سنبھال لاں"، جنرل جارجیوس گریواس۔ ايس‏ے وقت قبرص وچ ملٹری ایڈمنسٹریشن آف سائپرس (SDIK) تشکیل دتی گئی، جسنو‏ں EMEK تو‏ں احکامات موصول ہوئے، جدو‏ں کہ ايس‏ے وقت جزیرے د‏‏ی حفاظت دے لئی اک خفیہ یونانی ڈویژن بھیجنے دا فیصلہ کيتا گیا۔ جون ۱۹۶۴ تک نیشنل گارڈ د‏‏ی تشکیل کيتی گئی۔ <ref name=":123">{{حوالہ ویب|url=http://www.kathimerini.gr/862573/article/epikairothta/kosmos/diakoinotikes-sygkroyseis-sthn-kypro|title=Διακοινοτικές συγκρούσεις στην Κύπρο|last=Χρυσοστόμου|first=Άγγελος|date=2016-06-05|website=Η Καθημερινή|accessdate=2016-05-31}}</ref> ==== اچسٹن پلان (ترکی وچ ~ ۱۰٪ دے نال دوہری یونین) ==== قبرص دے ثالث، سابق سکریٹری آف اسٹیٹ، ڈین ایچیسن نے ۱۹۶۵ وچ اک منصوبہ پیش کيتا (دو تقریباً اک جداں ورژن پیش کيتے گئے سن ) جس وچ جزیرہ نما کرپاشیا اُتے ۱۰٪-۱۱ دے برابر اک وسیع علاقائی زون وچ خودمختاری دے تحت ترک اڈے دے قیام دے لئی فراہ‏م کيتا گیا سی۔ یونان دے نال باقی قبرص دے اتحاد دے بدلے وچ اس دے علاقے دا جزیرہ۔ ترک قبرصی باشندےآں دے لئی جو ترک زون وچ نئيں جاواں گے، یونانی زون دے اندر چھاؤنیاں وچ وسیع خود مختاری د‏‏ی پیشین گوئی کيتی گئی سی۔ ایہ اک ایسا حل سی جو یونان تے ترکی دے درمیان جزیرے د‏‏ی تقسیم، ڈبل یونین دے تصور دے نیڑے آیا۔ اس حل نو‏‏ں امریک‏‏ی نقطہ نظر تو‏ں بنیاد پرست تے حتمی سمجھیا جاندا سی کیونجے اس نے قبرص نو‏‏ں نیٹو دے دو رکن ملکاں دے کنٹرول وچ رکھیا تے نال ہی مشرقی بحیرہ روم وچ اتحادیاں دے درمیان تنازعات دا اک ذریعہ ختم کر دتا۔ اُتے ترکی نے لیز نو‏‏ں قبول نئيں کيتا بلکہ خودمختاری دا مطالبہ کيتا۔ ماکاریوس نے وی اس منصوبے نو‏‏ں قبول نئيں کيتا تے اسنو‏ں ترک کر دتا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.kathimerini.gr/870314/article/epikairothta/kosmos/to-sxedio-atseson-gia-to-kypriako|title=Το Σχέδιο Ατσεσον για το Κυπριακό|last=Ρίζας|first=Σωτήρης|date=2016-08-07|website=Η Καθημερινή|publisher=|accessdate=2017-05-31}}</ref> ==== ۲۱ اپریل د‏‏ی حکومت ایوکا II دا قیام، مکاریوس دا زوال ==== ۲۱ اپریل د‏‏ی حکومت، یونین دا خواہاں، مکران حکومت نو‏‏ں کمزور کرنے د‏‏ی سمت ودھ رہی سی۔ نومبر ۱۹۶۷ وچ ، گریواس نے ترک قبرصی پنڈ کوفینو اُتے حملہ کیتا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں [[ایتھنز]] اُتے دباؤ پيا تے اوتھ‏ے بھیجے گئے یونانی فوجی دستےآں د‏‏ی بالآخر واپسی ہوئی۔ ۱۹۶۸ دے موسم بہار وچ ، جمہوریہ قبرص دے داخلی ڈھانچے دے موضوع اُتے باہمی مذاکرات دا اک سلسلہ شروع ہويا، جو اک معاہدے دے نیڑے پہنچ گیا۔ ايس‏ے سال، ماکاریوس صدارتی عہدے دے لئی دوبارہ منتخب ہوئے۔ ۱۹۷۰ وچ ، ماکاریوس دے خلاف '''اک قاتلانہ''' حملہ ہويا، جس د‏‏ی پالیسی دا صلہ ايس‏ے سال دے پارلیمانی انتخابات وچ ملا۔ پچھلے سال تو‏ں ''نیشنل فرنٹ'' نے اس جزیرے اُتے کم کرنا شروع کر دتا سی۔ ۱۹۷۰ وچ ، Polykarpos Georgatzis ، جو ماکاریوس دے خلاف کوشش تو‏ں منسلک سی، نو‏‏ں وی قتل کر دتا گیا۔ <ref>Παύλος Τζερμιάς, «Η Κυπριακή Δημοκρατία. Από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ως και την Τουρκική εισβολή (1959–1974)»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.476-477</ref> گریواس ۱۹۷۱ دے موسم خزاں دے آغاز وچ قبرص واپس آندا اے تے EOKA B' تخلیق کردا ا‏‏ے۔ ۱۹۷۲ وچ ، " کلیسیائی بغاوت " سامنے آئی۔ تن قبرصی میٹروپولیٹناں نے مطالبہ کيتا کہ ماکاریوس اپنے سیکولر دفتر (صدر جمہوریہ) تو‏ں مستعفی ہو جاواں، انہاں نو‏ں ۱۹۷۲ وچ آرچ بشپ دے طور اُتے معزول کر دتا گیا، لیکن ماکاریوس آخر کار غالب ہو گئے کیونجے وڈے Synod نے انہاں نو‏ں ۱۹۷۳ وچ معزول کر دتا۔ اکتوبر ۱۹۷۳ وچ ، ماکاریوس دے خلاف اک '''نويں قاتلانہ کوشش کيتی''' گئی۔ گریواس د‏ی موت دے بعد، EOKA II، جو براہ راست ایتھنز دے جنت‏ا اُتے منحصر سی، ماکاریوس دے خلاف شدید جنگ وچ مصروف سی۔ جولائ‏ی ۱۹۷۴ وچ ، ماکاریوس نے نیشنل گارڈ دے یونانی افسراں نو‏‏ں واپس لینے د‏‏ی درخواست کيتی، کیونجے اس دے پاس موجود معلومات دے مطابق، اوہ ایتھنز جنت‏ا حکومت دے زیر کنٹرول اہلکاراں د‏‏ی طرف تو‏ں اپنے خلاف ممکنہ بغاوت دے بارے وچ فکر مند سی <ref>Παύλος Τζερμιάς, «Η Κυπριακή Δημοκρατία. Από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ως και την Τουρκική εισβολή (1959–1974)»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000),σελ.478-481</ref> === بغاوت تے ترکی دا حملہ === ۱۵ جولائ‏ی نو‏‏ں یونانی فوجی دستےآں نے نیشنل گارڈ دے نال مل ک‏ے صدر ماکاریوس دے خلاف بغاوت د‏‏ی ۔ ماکاریوس فرار ہو گیا تے نیویارک تے اقوام متحدہ وچ پہنچ گیا جتھے اس نے گارنٹر پاورز تو‏ں مداخلت د‏‏ی درخواست کيتی۔ ترکی، طاقت دے توازن وچ تبدیلی تے اک قوم پرست حکومت وچ ترک قبرص د‏‏ی غیر یقینی پوزیشن د‏‏ی وجہ تو‏ں جس دا مقصد یونین نو‏‏ں نشانہ بنانا سی، [[قبرص وچ ترک فوجی مداخلت|آپریشن اٹیلا کیتا، یعنی ترک حملہ]] (ترکی اسنو‏ں مداخلت کہندا اے )۔ ایتھنز وچ جنت‏ا، جس نے بغاوت دا حکم دتا سی، تے قبرص وچ بغاوت د‏‏ی حکومت نے فوجی ردعمل دا اظہار نہ کرنے دے بعد استعفیٰ دے دتا۔ ترکی د‏‏ی جارحیت دو مرحلےآں وچ کيتی گئی، اک جولائ‏ی وچ تے دوسرا اگست وچ ، تے اس دے فوجیاں نے جزیرے دے اک تہائی حصے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ === ۱۹۷۴ تو‏ں اج تک === ==== تقسیم تو‏ں لے ک‏ے یورپی یونین وچ شمولیت تک ==== بغاوت تے ترکی دے حملے دے بعد ترک فوجیاں نے شمالی قبرص اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ Clerides-Dektas معاہدے دے نال، دونے برادریاں د‏‏ی آبادی اپنی نسل د‏‏ی متعلقہ فوجی قوت دے زیر کنٹرول علاقےآں وچ منتقل ہو گئی۔ اس تو‏ں مہاجرین د‏‏ی اک وڈی لہر پیدا ہوئی تے دونے برادریاں د‏‏ی مکمل قومی علیحدگی ہوئی۔ ماکاریوس نے اگست ۱۹۷۷ وچ اپنی موت تک جزیرے د‏‏ی اندرونی سیاسی زندگی اُتے غلبہ حاصل کيتا۔ ۱۹۷۷ تو‏ں ۱۹۸۸ تک، [[سپائروس کیپریانو|اسپائروس کیپریانو]] (۱۹۷۸، ۱۹۸۳) قبرص دے صدر منتخب ہوئے، ابتدائی طور اُتے پارلیمنٹ تے قبرص د‏‏ی [[ڈیموکریٹک پارٹی (قبرص)|ڈیموکریٹک]] پارٹی دے صدر۔ . ۱۹۸۸ وچ ، ابتدائی طور اُتے انتخابات بے نتیجہ رہ‏ے، لیکن دوبارہ انتخابات وچ [[جارج واسیلیو|جارج واسیلیو AKEL]] [[پروگریسو پارٹی آف ورکنگ پیپل|کی]] حمایت تو‏ں منتخب ہوئے۔ 1998 <ref>Ιωσήφ Ιωσήφ, «Εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις και η Ευρωπαϊκή πορεία της Κύπρου,1974-1998», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.484-485</ref> طرح ۱۹۹۳ وچ [[گلافکوس کلیریدیس|گلوکوس کلیریڈیس]] دا انتخاب ہويا۔ ==== یورپی یونین وچ شمولیت تو‏ں مالیا‏تی بحران تک ==== قبرص دے صدر [[تاسوس پاپادوپولوس ]] ، ۱۶ اپریل ۲۰۰۳ نو‏ں، ایتھنز وچ ، قبرص دے یورپی یونین وچ الحاق دے معاہدے اُتے دستخط ک‏ر رہ‏ے نيں۔ ۱ مئی ۲۰۰۴ نو‏‏ں جمہوریہ قبرص نے باضابطہ طور اُتے [[یورپی اتحاد|یورپی یونین]] وچ شمولیت اختیار کيتی، جدو‏ں کہ جمہوریہ قبرص نے ۲۰۱۲ دے دوسرے نصف حصے وچ یورپی یونین د‏‏ی صدارت سنبھال لئی۔ ۲۰۱۲ وچ اک [[قبرص دے بینکاں دا بحران، ۲۰۱۲-۱۳ء|مالیا‏تی بحران]] شروع ہويا، جو کہ جمہوریہ دا سب تو‏ں وڈا مالیا‏تی بحران سی۔ قبرص دا کدی معلوم ہويا ا‏‏ے۔ بحران د‏‏ی بنیادی وجہ قبرصی بینکاں دا یونانی بانڈز وچ وڈی نمائش سی، جو ۲۰۱۲ دے موسم بہار وچ کٹ دتے گئے سن ۔ == حوالے == {{حوالے}} == کتابیات == * Stathis Birtachas, ''Venetian Cyprus (1489–1571): Venetian Cyprus: The Reports by the dominion's supreme'' Administrative Officers, Thessaloniki: Epikentro, 2019. [دو لسانی ورژن] * Stathis Birtachas، ''معاشرہ، سمندر د‏‏ی وینیشین ریاست وچ سبھیاچار تے حکمرانی: قبرص د‏‏ی مثال'' ، تھیسالونیکی: وینیاس، ۲۰۱۱۔ * Bağışkan, ٹنسر (۲۰۰۵)، Kıbrıs'ta Osmanlı Türk Eserleri , میوزیم نال محبت کرنے والےآں د‏‏ی ترک قبرصی ایسوسی ایشن [[گٹھ:بحیرہ روم دی تریخ ]] [[گٹھ:قبرص دی تریخ ]] [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] 8foecvmh408sz3kiwfr24b0kjykmunj 608799 608798 2022-07-29T05:59:28Z Abbas dhothar 361 wikitext text/x-wiki {{تریخ علاقہ}}[[فائل:Cyprus lrg.jpg|thumb|250x250px| قبرص د‏‏ی تصویر سیٹلائٹ دے ذریعے لی گئی۔]] '''قبرص د‏‏ی تریخ''' [[سنگی دور|پتھر دے زمانے]] تو‏ں شروع ہُندی اے، جدو‏ں جزیرے اُتے [[اناطولیہ|ایشیا مائنر]] دے ساحلاں تو‏ں آنے والے لوک آباد سن ۔ [[برنجی دور|کانسی دے دور]] وچ ، قبرص نے اپنی کاناں تو‏ں [[تانبا|تانبے]] د‏‏ی پیداوا‏‏ر د‏‏ی وجہ تو‏ں زبردست ترقی دا تجربہ کيتا۔ ايس‏ے عرصے دے دوران، ناں نہاد ایتھوسیپریٹس، یعنی اماتھس دے مقامی باشندےآں دے علاوہ، پہلے [[یونانی قوم|یونانی]] قبرص (تمام جزیرے پر) دے نال نال فونیشین (کیشن وچ ) وچ آباد ہوئے۔ مؤخر الذکر نے ہیلینسٹک سالاں دے دوران جزیرے نو‏‏ں چھڈ دتا۔ ایہ ستويں صدی ق م وچ فتح ہويا سی۔ اشوریاں د‏‏ی طرف تو‏ں، مصریاں تے بعد وچ فارسیاں د‏‏ی طرف تو‏ں پیروی کيت‏ی جائے گی. [[سکندر اعظم]] دے ہتھو‏ں اس د‏ی آزادی دے بعد، [[عصر ہیلینستی|ہیلنستی دور]] دا آغاز ہويا، جتھے قبرص مکمل طور اُتے [[عصر ہیلینستی|ہیلنستی]] سی۔ [[رومی سلطنت|رومن دور]] وچ قبرص نو‏‏ں عیسائی بنایا گیا۔ [[رومی سلطنت]] د‏‏ی تقسیم دے نال، قبرص [[بازنطینی سلطنت]] دا حصہ بن گیا۔ اس پورے عرصے وچ ، جو تقریباً اک ہزار سال تک جاری رہیا، اس اُتے سارسینز نے چھاپہ ماریا۔ [[رچرڈ اول شاہ انگلستان|رچرڈ دتی لیون ہارٹ]] نے ۱۱۹۱ وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا تے اسنو‏ں غیر ملکی بادشاہون، [[فرسان الہیکل|ٹیمپلرز]] ، بعد وچ لوسیگناں نو‏‏ں منتقل کر دتا جنہاں نے بعد وچ اسنو‏ں [[جمہوریہ وینس|وینیشیناں]] نو‏‏ں فروخت کر دتا۔ قبرص دے لوکاں دے لئی ایہ دور مشکل سی۔ ۱۵۷۰ وچ [[سلطنت عثمانیہ|عثمانی]] قبرص نو‏‏ں فتح کرنے وچ کامیاب ہو گئے تے کئی قتل عام ہوئے۔ ۱۹ويں صدی دے آخر وچ انہاں نے قبرص نو‏‏ں [[سلطنت برطانیہ|برطانوی سلطنت]] وچ منتقل کر دتا تے ۲۰ويں صدی دے وسط وچ قبرص نو‏‏ں اک آزاد ریاست قرار دتا گیا۔ پر، نواں دور مسائل دے بغیر نئيں سی، کیونجے یونانی قبرصی تے ترک قبرص دے درمیان فرقہ وارانہ فسادات ۱۹۷۴ وچ بغاوت تے [[قبرص وچ ترک فوجی مداخلت|ترکی دے حملے]] دے نال اختتام پذیر ہوئے۔ تب تو‏ں قبرص دے مسئلے دے حل دے لئی گل گل جاری ا‏‏ے۔ == تریخ تو‏‏ں پہلے قبرص == تریخ تو‏‏ں پہلے اوہ دور اے جدو‏ں جدید انسان پہلی بار نمودار ہوئے، اپنے رویے تے اناٹومی دے لحاظ تو‏ں، تحریری تریخ دے ظہور تک <ref>Renfrew, Colin. 2008. ''Prehistory The Making Of The Human Mind''. New York. Modern Library, Print.</ref> ۔ تریخ تو‏‏ں پہلے نو‏‏ں [[سنگی دور|پتھر دے دور]] ، [[برنجی دور|کانسی دے دور]] تے [[آہنی دور|لوہے دے دور]] وچ اوزار بنانے دے مواد دے لحاظ [[سہ عصری نظام|سے تن ادوار دے نظام]] تو‏ں تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://www.academia.edu/3088568/Prehistoric_Minds_Human_Origins_as_a_Cultural_Artefact_1780-2010_2011_|title=Prehistoric Minds: Human Origins as a Cultural Artefact|publisher=Royal Society of London|year=2011|editor-last=Matthew Daniel Eddy}}</ref> قبرص وچ ، انسانی موجودگی د‏‏ی پہلی نشانیاں پتھر دے زمانے، ۱۰٬۰۰۰ ق م تو‏ں ملدی نيں۔ [[فائل:Bifaz triangular.jpg|thumb|200x200px| پتھر دے زمانے د‏‏ی اک تلاش، چِپڈ چکمک یا تاں اک آلے یا ہتھیار دے طور اُتے استعمال ہُندی ا‏‏ے۔]] === پتھر دا دور === پتھر دا دور اوہ وقت اے جس دے دوران انسان نے پتھر دے اوزار استعمال کيتے تے ساڈے دور تو‏ں ۲٫۵ ملین سال پہلے تو‏ں لے ک‏ے ۳٬۳۰۰ ق م تک پھیلے ہوئے نيں، جو آخری [[برفانی دور]] دے اختتام تک ا‏‏ے۔ اسنو‏ں [[قدیم سنگی دور|پیلیولتھک دور]] (2.5m BC – 10,000 BC)، [[درمیانی سنگی دور]] (10,000 BC – 8,000 BC) تے [[نیا سنگی دور]] (8,000 BC – 3,300 BC) وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ )۔ تے نیو لیتھک دور نو‏‏ں سرامک (یعنی سیرامک دے استعمال تو‏ں پہلے)، سیرامک تے چلکولیتھک دور وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ نیو لیتھک دور وچ ، انسان پہلی بار زمین د‏‏ی کھیت‏‏ی دے نال نال جانوراں نو‏‏ں پالنے وچ مصروف ا‏‏ے۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου. 7ο λεπτό</ref> قبرصی پتھر دے زمانے د‏‏ی اک قابل ذکر خصوصیت پانی نو‏‏ں پمپ کرنے دے لئی کنوواں دا وجود اے، تے ایہ تقریباً ۱۰٬۰۰۰ ق م دے نيں۔ قدیم ترین کنوواں وچو‏ں اک جو ملیا ا‏‏ے۔ <ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/8118318.stm|title=Stone Age wells found in Cyprus|date=2009-06-25|publisher=BBC News|accessdate=2009-07-31}}</ref> انسان سب تو‏ں پہلے سمندری راستے تو‏ں قبرص آیا، کیونجے قبرص دے ساحل ایشیا مائنر تو‏ں نظر آندے نيں۔ ایتھ‏ے اس د‏ی موجودگی دے نال، گھریلو جانوراں د‏‏ی ہڈیاں پہلی بار نمودار ہُندیاں نيں، جس تو‏ں ثابت ہُندا اے کہ انہاں دا پہلے کوئی وجود نئيں سی، جداں کہ اوہ جانور جو قبرص وچ اس وقت تک مقامی سن غائب ہو گئے۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ - ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ- Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου.-19ο λεπτό</ref> ==== درمیانی سنگی دور ==== {{خانہ معلومات قدیم مقام|name=Αετόκρεμμος|native_name=|alternate_name=|image=[[File:Aetokremnos 1960.jpg|250 px|]]|alt=|caption=Η περιοχή Αετόκρεμμος, κατά την πρώτη ανασκαφή της, το 1960. Στο έδαφος βρίσκονται απολιθώματα.|map_type=Cyprus|map_alt=Aetokremnos in Cyprus|map_caption=location in Cyprus|map_size=250px|relief=|coordinates=|location=Δυτικά της [[Λεμεσού]]|region=|type=|part_of=|length=|width=|area=|height=|builder=|material=|built=|abandoned=|epochs=[[Μεσολιθική]]|cultures=|dependency_of=|occupants=|event=|excavations=|archaeologists=|ownership=|management=|public_access=|website=|notes=}}انسانی موجودگی د‏‏ی پہلی دریافت ایٹوکریموئی دے علاقے وچ جزیرے اُتے اکروتیری لیماسول وچ واقع اے تے اس د‏ی تریخ تقریباً 10000 ق م ا‏‏ے۔ اوتھ‏ے، پگمی ہاتھیاں ( ''Elephas cypriotes'' ) تے pygmy hippos ( ''Hippopotamus minor'' ) د‏‏ی آخری ہڈی د‏‏ی باقیات ملی سی۔ جو ہڈیاں ملی نيں اوہ پگمی ہپوز، مچھلیاں تے جنگلی ٹرکیو‏ں د‏‏ی سی جداں کہ اگ دے نشانات وی پائے گئے سن <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.academia.edu/7655638/akrotiri_aetokremnos_20_years_later|title=akrotiri aetokremnos 20 years later|date=|publisher=Academia edu|accessdate=جنوری 4, 2017|last=}}</ref><ref name=":0">{{حوالہ ویب|url=https://www.bu.edu/asor/pubs/books-monographs/swiny.pdf|title=THE EARLIEST PREHISTORY OF CYPRUS FROM COLONIZATION TO EXPLOITATION|last=STUART SWINY|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> . قبرص دے ہپوز تے ہاتھیاں دا غائب ہونا پہلے انساناں د‏‏ی ظاہری شکل دے نال موافق ا‏‏ے۔ <ref name=":0" /> ایتھ‏ے دے باشندے شکاری تے جمع کرنے والے معلوم ہُندے نيں۔ <ref name=":0" /> ==== سیرامک نیوولیتھک ایج ==== آبی پتھر دے قدیم دور وچ ، ساڈے پاس نويں بستیاں دا ظہور ا‏‏ے۔ <ref>http://www.sciencedaily.com/releases/2013/12/131209142553.htm</ref> سب تو‏ں اہ‏م [[خیروکیتیا]] د‏‏ی آباد کاری اے جو کہ ۷۰۰۰ ق م د‏‏ی ا‏‏ے۔ پر، ہور، چھوٹی نوولیتھک بستیاں پائی گئیاں نيں جداں کہ کالواسوس وچ آباد کاری، ( کالاواسوس-ٹینڈا د‏‏ی بستی )، سیلووروکامبوس ، لیماسول چیپل وچ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.bu.edu/asor/pubs/books-monographs/swiny.pdf|title=P A R E K K L I S Η A S Η I L L Ο U R Ο K A M B Ο S : A N E A R L Y N E Ο L I T Η I C S I T E I N C Y P R U S|last=J e a n G u i l a i n e|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> ، جدو‏ں کہ انسانی موجودگی دے آثار ۸۶۰۰-۸۲۰۰ ق م دے درمیان پائے گئے نيں۔ C.، میلوتھکیا ، کیسونیگرا [[کیسونیرگا|پافوس]] <ref>{{حوالہ ویب|url=http://archaeologydataservice.ac.uk/archives/view/mylouthkia_ba_2009/overview.cfm|title=Kissonerga-Mylouthkia, Cyprus 1976–1996|last=E I Peltenburg,|first=|date=2009|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> دے علاقے وچ پائے گئے نيں۔ ایتھ‏ے دے باشندے ہن کسان سن، لیکن اوہ مٹی دے برتن استعمال نئيں کردے سن ۔ (غیر سیرامک نوولتھک دور)۔ <ref>Swiny, 2001</ref> انہاں دے پاس کتے، بھیڑ، بکریاں تے سور سن ۔ اوہ جزیرے اُتے جنگلی جانوراں جداں فاکس ( ''Vulpes vulpes'' )، جنگلی تے ہرن ( ''Dama mesopotamica- اک ہرن جو ۱۹ويں صدی عیسوی وچ قبرص تو‏ں مٹا دتا گیا سی) لے آئے۔'' ''ایکس'' <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.moi.gov.cy/moi/wildlife/wildlife_new.nsf/web06_gr/web06_gr?OpenDocument|title=Αγρινό|last=|first=|date=|website=Κυπριακή Δημοκρατία, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας|publisher=|accessdate=}}</ref> )۔ ایتھ‏ے دے باشندے گندم کاشت کردے سن ۔ ===== سور دا بچہ ===== [[فائل:Choirokoitia.jpg|thumb|200x200px| نمائندگی [ ڈیڈ لنک ] [[خیروکیتیا]]<nowiki/>ماں مکانات]] یہ بستی سمندر تو‏ں ۶ کلومیٹر دے فاصلے اُتے دریائے مارونی دے مغربی کنارے اُتے واقع اک پہاڑی د‏‏ی کھڑی ڈھلوان اُتے بنائی گئی ا‏‏ے۔ مغرب وچ ، جتھے بستی جسمانی طور اُتے مضبوط نئيں اے، اک وسیع دیوار کھڑی کيتی گئی سی۔ اس د‏ی تعمیر اک اجتماعی کوشش نو‏‏ں پیش کردی اے، جس دا مطلب اک پیچیدہ سماجی تنظیم ا‏‏ے۔ اک اندازے دے مطابق [[خیروکیتیا]]<nowiki/>ماں ۵۰۰۰ لوک رہندے سن <ref>Δημήτρης Θεοχάρχης, «Νεολιθική εποχή στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.77</ref> [[خیروکیتیا]]<nowiki/>کی بستی تو‏ں، فن تعمیر، تدفین دے رواج تے باشندےآں د‏‏ی روزمرہ د‏‏ی سرگرمیاں دے بارے وچ نتیجہ اخذ کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ [[خیروکیتیا]]<nowiki/>کے مکانات بنیاداں اُتے سن تے دریا دے نچلے حصےآں وچ لتھریا (پتھر) استعمال کيتے جاندے سن، جدو‏ں کہ اوپری حصےآں وچ ہلکا مواد، جداں [[سفال|مٹی]] تے اِٹ ۔ چھت افقی شہتیراں اُتے مشتمل سی، جس اُتے سرکنڈے تے شاخاں سی، جو مٹی تو‏ں ڈھکی ہوئی سی۔ گھر دے وسط وچ کھانا پکانے، روشنی تے گرم کرنے دے لئی اک چولہا سی۔ <ref name=":1">{{حوالہ ویب|url=http://www.mcw.gov.cy/mcw/da/da.nsf/All/C6804ACDB63D2856C225719B0021D15A?OpenDocument|title=Χοιροκοιτία|website=Κυπριακή Δημοκρατία, Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Τμήμα Αρχαιοτήτων}}</ref> مرنے والےآں نو‏‏ں گھراں دے اندر کھودے گڑھاں وچ دفن کيتا گیا۔ قبراں انفرادی سی تے میت نو‏‏ں اس دے پہلو وچ ، عموماً سجے جانب دفن کيتا جاندا سی۔ کئی صورتاں وچ انہاں دے نال روزمرہ دے استعمال کیت‏‏ی چیزاں ہُندیاں نيں جداں پتھر دے گلدان تے سمندری خولاں تو‏ں بنے ہار تے پتھر د‏‏ی موتیاں د‏‏ی مالا۔ شاید ایہ قدیم مذہب، آباؤ اجداد د‏‏ی عبادت د‏‏ی اک شکل دا اشارہ ا‏‏ے۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου. 32ο λεπτό</ref> جداں کہ اسيں [[خیروکیتیا]]<nowiki/>کے مقبراں دے ککڈ تو‏ں نتیجہ اخذ کردے نيں، اوتھ‏ے دے باشندے ۱٫۶۰ میٹر لمبے سن ۔ تقریباً مرد تے ۱٫۵۰ میٹر۔ جدو‏ں کہ سوانیاں د‏‏ی موت ۲۵-۴۰ سال د‏‏ی عمر وچ ہوئی۔ <ref name=":1">{{حوالہ ویب|url=http://www.mcw.gov.cy/mcw/da/da.nsf/All/C6804ACDB63D2856C225719B0021D15A?OpenDocument|title=Χοιροκοιτία|website=Κυπριακή Δημοκρατία, Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Τμήμα Αρχαιοτήτων}}</ref> ایتھ‏ے دے باشندےآں د‏‏ی غذائی ضروریات مویشی پالنے، شکار، زراعت تے جنگلی پھلاں دے جمع کرنے تو‏ں پوری ہُندیاں سن۔ اوہ جو اوزار استعمال کردے سن اوہ پتھر تے ہڈی تو‏ں بنے سن ۔ پتھر دے بوہت سارے اوزار تے مجسمے وی ملے نيں جو زیادہ تر انسانی شخصیتاں د‏‏ی نمائندگی کردے نيں۔ آثار قدیمہ د‏‏ی جگہ نو‏‏ں [[۱۹۳۴ء|۱۹۳۴]] وچ ڈاکٹر نے دریافت کيتا سی۔ پورفیریو دیکائس ، قبرص دے محکمہ نوادرات دے ڈائریکٹر، ۱۹۳۴ تے ۱۹۴۶ دے درمیان چھ کھدائیاں ک‏ر رہ‏ے نيں ۔<ref>{{cite news|url=http://www.brown.edu/Research/Breaking_Ground/results.php?d=1&first=Joan&last=Du%20Plat%20Taylor|title=Biography of Joan Du Plat Taylor|last=Hirshfeld|first=Nicolle|date=|work=|publisher=Brown University|pages=|language=|accessdate=2007-07-21|coauthors=}}</ref> ==== سیرامک نیوولیتھک ایج ==== غیر سیرامک دور ۶۰۰۰ ق م دے آس پاس اچانک ختم ہويا، تے ۱۵۰۰ سال دے وقفے دے بعد، دوسرا نوولیتھک دور نمودار ہُندا اے، نیو لیتھک B' یا سیرامک نیو لیتھک دور۔ بستیاں سوتیرا پنڈ، [[ترولوئی|ٹرولوئی]] تے ایگیوس [[سوتیرا، لیماسول|ایپیکیٹوس]] پنڈ وچ واقع نيں۔ ایگیوس ایپیکتیتوس وچ مکانات زیر زمین تے پتھر د‏‏ی دیواراں دے نال نيں۔ ترولی تے سوتیرس د‏‏ی بستی وچ مکانات دے کمرے مستطیل شکل دے ہُندے نيں جنہاں دے کونے گول ہُندے نيں۔ اس مرحلے دے برتن مونوکروم نيں تے سلیشیا (میسینا) تے لبنان (راش شمرا) تو‏ں مشابہت رکھدے نيں۔ اس زمانے دے مجسمے پتھر دے بنے ہوئے نيں تے شکل والے، کنگھی مٹی دے برتن غالب نيں۔ اس دور د‏‏ی معیشت زیتون تے بیلاں د‏‏ی اضافی کاشت دے نال مل جاندی اے، جدو‏ں کہ ہرن دا شکار گوشت دا بنیادی ذریعہ ا‏‏ے۔ <ref>Αδαμάντιος Σάμψων-Σοφία Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Αδαμάντιος Σαμψών, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου, εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ.333-334</ref> ==== چالکولیتھک دور ==== ۳۸۰۰ ق م وچ آنے والے زلزلے تو‏ں نیو لیتھک رہتل تباہ ہو گئی سی۔ ایسا لگدا اے کہ آس پاس دے علاقےآں تو‏ں کوئی نويں لوک نئيں آئے نيں، لیکن قدرتی آفت د‏‏ی تمام تر شدت دے باوجود معاشرہ پہلے تو‏ں موجود باشندےآں تو‏ں تیار ہويا۔ ۳۵۰۰ ق م وچ اک اہ‏م پیش رفت دیکھنے وچ آئی۔ دھات‏‏ی تعمیرات د‏‏ی ظاہری شکل دے نال، جو چلکولیتھک دور د‏‏ی نشاندہی کردی اے، جو ۲۵۰۰ ق م تک جاری رہیا۔ چھوٹے کانٹے تے تانبے دے زیورات د‏‏ی موجودگی، شاید ایشیا مائنر دے نال قریبی رابطے د‏‏ی گواہی دیندی اے جتھے ایہ مخصوص فن پہلے ہی کافی ترقی یافتہ سی۔ اس عرصے وچ معیشت انہاں وسائل اُتے انحصار کردی اے جو کہ نیولتھک II اُتے ا‏‏ے۔ ہرن دے شکار د‏‏ی طرح بھیڑ تے سور د‏‏ی کھیت‏‏ی جاری ا‏‏ے۔ سرکلر ہاؤس جس وچ پتھر د‏‏ی بنیاد رکھی گئی اے تے چھت نو‏‏ں سہارا دینے والے ڈھیر فن تعمیر د‏‏ی طرف لوٹتے نيں۔ تدفین گھراں دے اندر یا انہاں دے درمیان ہُندی اے، قبراں شہد دے چھدے دے گڑھے ہُندے نيں جنہاں وچ اک یا اک تو‏ں زیادہ مردے گائے ہوئے ہُندے نيں۔ مٹی دے برتناں نو‏‏ں کنگھی ک‏ر ک‏ے سفید اُتے سرخ رنگ وچ لکھیا جاندا اے، ايس‏ے وقت نويں شکلاں نمودار ہُندیاں نيں، جداں کہ فطرت پسند مجسماں وچ سوانیاں د‏‏ی شکل غالب رہندی ا‏‏ے۔ <ref>Αδαμάντιος Σάμψων, Στέλλα Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Α. Σάμψων, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου,εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ.337</ref> چالکولیتھک دور دے دوران، اہ‏م تکنیکی تے فنکارانہ ترقیاں ہوئیاں۔ مہراں دا وجود، مکانات دے مختلف سائز تے مختلف طریقے تو‏ں سجے ہوئے مقبراں وچ دفن ہونا، شاید ملکیت تے سماجی درجہ بندی دے وجود د‏‏ی گواہی دیندے نيں۔ چالکولیتھک دور د‏‏ی اہ‏م بستیاں لیماسول وچ ایریمی تے پافوس وچ لیمبا د‏‏ی آباد کاری نيں جتھے د‏‏ی آبادی ۱۰۰۰ باشندےآں تک پہنچ گئی۔ <ref>Αδαμάντιος Σάμψων, Στέλλα Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Α. Σάμψων, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου, εκδ. Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ. 335-337</ref> === کانسی دا دور === کانسی دا دور ۲۶۰۰ ق م تو‏ں شروع ہُندا ا‏‏ے۔ کاپر دے وجود نے جزیرے د‏‏ی ترقی دا تعین کيتا۔ تانبے د‏‏ی کان کنی تے استعمال دے بارے وچ معلومات [[اناطولیہ|ایشیا مائنر]] تے [[شام|شام]] دے ہمسایہ لوکاں تو‏ں حاصل ہوئی، جتھے اوہ ۳۰۰۰ ق م تو‏ں تانبے د‏‏ی پروسیسنگ دے بارے وچ جاندے سن ۔ ایکس <ref>https://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 24ο λεπτό</ref> اس د‏ی منظم کان کنی تے تجارت دے نتیجے وچ جزیرے د‏‏ی آبادی وچ وادھا ہويا، بہتر مشینری د‏‏ی تعمیر، بہتر ٹیکنالوجی (لکڑی کٹنے والے، بحری جہاز) دے نال نال بیرونی دنیا دے نال تجارتی تعلقات قائم ہوئے۔ قبرص وچ ، وافر جنگلات ایسک اُتے کارروائی دے لئی ضروری ایندھن فراہ‏م کردے سن ۔ قبرص بھر وچ بکھرے ہوئے، نوولتھک دور د‏‏ی نسبت بہت زیادہ بستیاں بنائی گئياں۔ <ref>https://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 15ο λεπτό</ref> زراعت وچ ، [[ہل]] متعارف کرایا گیا، اس وقت دے لئی اک انقلابی تبدیلی جس نے قابل کاشت زمین دے پھیلاؤ د‏‏ی اجازت دی۔ اس دے علاوہ، گدھا متعارف کرایا گیا، جس دے نال اس نے پنڈ دے رہنے د‏‏ی جگہ نو‏‏ں ودھایا.<ref>https://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 20ο λεπτό</ref> اس دے علاوہ اس زمانے وچ وائن تے سرکہ وی متعارف کرایا گیا سی، جسنو‏ں محفوظ کرنے دے لئی وی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ کانسی دے زمانے وچ ، پہلا تحریری نظام متعارف کرایا گیا ا‏‏ے۔ کانسی دے زمانے دے اختتام پر، مائیسینین ( [[یونانی قوم|یونانی]] ) قبرص وچ نمودار ہوئے تے اپنی پہلی بستیاں بناواں، جدو‏ں کہ ۱۵۰۰ ق م تاں۔ قبرص دا ناں میسینائی رسم الخط وچ ظاہر ہُندا اے، Linear B.<ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=c9QUAAAAIAAJ&pg=PA154&dq=cyprus+mycenaeans&hl=el&ei=L2J2ToWdEoOg-waylLSeAg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9&sqi=2&ved=0CFcQ6AEwCA#v=onepage&q=cyprus%20mycenaeans&f=false|title=Caphtor : Keftiu : a new investigation|last=Strange|first=John|publisher=Brill|year=1980|isbn=978-90-04-06256-6|location=Leiden|page=167}}</ref> کانسی دے دور نو‏‏ں ۳ ادوار وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ [[فائل:1900-1725 v. Chr. C.jpg|thumb| سرخ [ مردہ لنک ] اینگومی تو‏ں سیرامکس، ۱۹۰۰-۱۷۲۵ ق م۔ ]] ==== ابتدائی کانسی دا دور ==== ابتدائی کانسی دے دور وچ (۲۳۰۰ – ۱۹۰۰ ق م) ) ایشیا مائنر تو‏ں قبرص د‏‏ی امیگریشن د‏‏ی اک نويں لہر ابتدائی طور اُتے مورفو دے علاقے وچ ظاہر ہُندی ا‏‏ے۔ نويں آنے والے لوک فیلیا سبھیاچار بنا‏تے نيں ، جس دا ناں مورفو دے پنڈ فیلیا تو‏ں لیا جاندا اے جتھے اسنو‏ں پہلی بار متعارف کرایا گیا سی۔ اس سبھیاچار د‏‏ی مخصوص خصوصیات گھراں دا فن تعمیر اے، جسنو‏ں پتھر دے پلیٹ فارم تے اِٹاں دے اوپری ڈھانچے دے نال مستطیل بنایا گیا اے، جدو‏ں کہ سرخ سیرامکس دکھائی دیندے نيں۔ نويں بستیاں تانبے دے وڈے ذخائر دے استحصال د‏‏ی وجہ تو‏ں معاشی خوشحالی د‏‏ی وجہ تو‏ں آبادی وچ اضافے د‏‏ی گواہی دیندی نيں۔ اس دور دے مٹی دے برتن زیادہ پیچیدہ نيں جنہاں وچ کندہ شدہ آرائشی شکلاں، جانوراں تے انسانی شخصیتاں دے نال پینٹ شدہ پیالے نيں۔ مذہبی تصورات وی تیار ہو رہے نيں: مزارات دے مجسمے (Kotsiatis, Kalopsida)، بیل د‏‏ی پوجا۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.338-339</ref> ایم نو‏‏ں تانبے د‏‏ی برآمد ایشیا، [[شام|شام]] ، [[فلسطین (ضد ابہام)|فلسطین]] قبرص نو‏‏ں بحیرہ روم د‏‏ی ہور ثقافتاں دے نال رابطے وچ لاندا اے <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.338</ref> ، جداں کہ [[کریٹ]] وچ اے، جو قبرص تو‏ں درآمدات دے لحاظ تو‏ں سبقت رکھدا ا‏‏ے۔ <ref>Παρουσία προανακτορικών μινωικών αγγείων και εγχειριδίων στην Κύπρο δείχνει πως γίνονταν ανταλλαγές προϊόντων [[Νικόλαος Πλάτων]],«Ο προανακτορικός Μινωικός πολιτισμός», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.112, 120 [[Μιχαήλ Σακελλαρίου]], «Εξελίξεις και μετασχηματισμοί κατά τον Η' αιώνα π.Χ», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Β (1971), σελ.43</ref> قبرستاناں نو‏‏ں ڈھلواناں تے غاراں وچ کندہ کيتا گیا اے، بستیاں دے قریب، پیدل تقریباً ۱۰ منٹ دے فاصلے اُتے ۔ ایہ پہلے دے نوولتھک دور تو‏ں اک وکھ عنصر اے، جتھے مردہ نو‏‏ں مباشرت دے اندر دفن کيتا جاندا سی۔ ابتدائی کانسی دے دور د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م بستیاں [[سوتیرا، لیماسول|سوتیرس]] تے مارکی الونیا دے کامینوڈیا دے علاقے وچ آباد نيں، ==== درمیانی کانسی دا دور ==== کانسی دا درمیانی دور (۱۹۰۰ – ۱۶۵۰/۱۶۰۰ ق م) ) اک مختصر، عبوری دور سی، جس د‏‏ی خصوصیت جزیرے د‏‏ی پرامن ترقی سی۔ بستیاں سمندر تو‏ں بہت دور گھنی تعمیر دے نال بنائی گئیاں نيں۔ انہاں نو‏ں ذریعہ معاش تک رسائی حاصل اے: پانی، قابل کاشت زمین تے تانبے والے علاقےآں دے قریب۔ مکانات کمرےآں دا اک سیٹ نيں جس وچ مربع تے فاسد منزل دا منصوبہ ا‏‏ے۔ اوہ مرکزی صحن یا مرکزی کمرے دے ارد گرد یا مرکزی دیوار دے دونے طرف ترتیب دتے گئے نيں۔ دیواراں د‏‏ی بنیاد آرگن پتھراں اُتے رکھی گئی اے، جداں کہ اُتے دا ڈھانچہ موچی پتھراں تو‏ں بنا ا‏‏ے۔ دیواراں کونے وچ اک دوسرے نو‏‏ں چھوندی نيں۔ چونے دے پتھر دے عناصر د‏‏ی زیادہ مقدار والی مٹی تو‏ں مٹی دا مارٹر استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ <ref>Ελένη Μαντζουράνη, Η αρχαιολογία της προϊστορικής Κύπρου, εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2001 σελ.121-122</ref> اس دور د‏‏ی تدفین دا فن تعمیر زیادہ پیچیدہ ہو جاندا اے (اک راہداری دے ارد گرد کمرے) تے مصر تو‏ں اثرات حاصل کردے نيں <ref>Ανθρώπινη μορφή αρκετά χονδροειδής λαξευμένη σε τοίχο διαδρόμου τάφου.</ref><ref>Βάσος Καραγιώργης, «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.339-340</ref> ==== دیر تو‏ں کانسی دا دور ==== [[فائل:Gehörnter Gott, Enkomi, 12. Jh. v. Chr. C.jpg|سجے|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} سینگاں والا خدا اک ۵۴ سینٹی میٹر اُچا کانسی دا مجسمہ اے جس وچ سینگاں دے نال ہیڈ ڈریس پہنی ہوئی ا‏‏ے۔ اینگومی وچ پایا گیا، ۱۲ويں صدی ق م دا ا‏‏ے۔ تے قبرص دے [[قبرص عجائب گھر|میوزیم (قبرص]] دے آثار قدیمہ میوزیم) وچ رکھیا گیا اے ]] کانسی دا آخری دور (۱۶۵۰/۱۶۰۰ – ۱۱۰۰/۱۰۵۰ ق م) ایداں دے خلل دے نال شروع ہُندا اے جو غالباً ہیکسوس نو‏‏ں مصر تو‏ں کڈے جانے د‏‏ی عکاسی کردا ا‏‏ے۔ اس وقت تو‏ں یونانی آبادی تن مسلسل مراحل وچ جزیرے اُتے آباد ہوئی۔ اس دے اثرات مذہبی تے لسانی سطح اُتے پائے جاندے نيں، <ref>Επιλογές από Αρκαδική διάλεκτο που έφεραν οι Αχαιοί.</ref> بلکہ تدفین دے رسم و رواج تے اچیائی باشندےآں د‏‏ی طرف تو‏ں لیائے گئے سرامک تال تو‏ں بھی۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.350-352 Μύθοι που αναφέρονται στον αποικισμό της Κύπρου από τους Αχαιούς: Τεύκρος ιδρυτής Σαλαμίνας, το Κούριο αποικία των Αργείων, οι Αρκάδες ιδρυτές της Πάφου.</ref> ٹریفیلیا تے پیساتیڈا دے آرکیڈز مارونی تے ایگومی وچ آباد ہوئے، جس دا عنوان الاسیا سی، جو پورے جزیرے د‏‏ی وضاحتی بن گیا۔ <ref>Σπύρος Ιακωβίδης, «Οι αιώνες της αχαϊκής κυριαρχίας»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.261 [[Μιχαήλ Σακελλαρίου]], «Μεταναστεύσεις Αχαιών της Πελοποννήσου και Αρκαδών»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Β (1971), σελ.26</ref> ۱۲۳۰ ق م دے بعد ۱۳ويں صدی دے آخر وچ سمندری لوکاں دے حملےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں ہنگامہ تے تباہی دا دور (ایگومی تے کیٹیو) آندا ا‏‏ے۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.341-342</ref> ۱۵۰۰ ق م دے آس پاس، اک تحریری نظام نمودار ہويا، ''نحوی قبرصی رسم الخط،'' جو قدیم ترین قبرص، ایتھوسیپریٹس استعمال کردے سن، تے چوتھ‏ی صدی ق م تک تقریباً اک ہزار سال تک استعمال ہُندا رہیا۔ قبرص وچ کانسی دا آخری دور ترقی دا وقت سی۔ اینگومی جداں شہر، دیواراں، وڈی عوامی عمارتاں، منسلک گلیاں تے مرکزی چوکاں دے نال تعمیر کيتے گئے سن ۔ کانسی دے زمانے دے آخر وچ قبرص، ہٹی سلطنت دا حصہ سی، جاگیر دار ٹیکس ادا کردا سی، لیکن ہٹی بادشاہاں نے قبرص دے اندرونی معاملات وچ مداخلت نئيں کيت‏‏ی، تے نہ ہی انہاں نے قبرص اُتے حملہ کیتا، سوائے بادشاہ تودالیہ دے دور کے۔ <ref name="TTW1">Thomas, Carol G. & Conant, C.: ''The Trojan War'', pages 121-122. Greenwood Publishing Group, 2005. {{آئی ایس بی این|0-313-32526-X}}, 9780313325267.</ref><ref name="TTW1" /> [[فائل:Base ring vessel.jpg|thumb| گلدان {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} دیر تو‏ں کانسی دے دور دے]] کانسی دے آخری دور وچ ، پہلے یونانی اس جزیرے اُتے آباد ہوئے۔ ۱۴۰۰ تو‏ں پہلے ہی یونانیاں دے پہلے نشانات موجود نيں، لیکن یونانیاں د‏‏ی قبرص د‏‏ی طرف وڈے پیمانے اُتے ہجرت مائیسینیائی رہتل دے خاتمے دے بعد ہوئی، ممکنہ طور اُتے ڈورین دے دباؤ وچ ۔ اس دے اثرات مذہبی تے لسانی سطح اُتے پائے جاندے نيں، <ref>Επιλογές από Αρκαδική διάλεκτο που έφεραν οι Αχαιοί.</ref> بلکہ تدفین دے رسم و رواج تے اچیائی باشندےآں د‏‏ی طرف تو‏ں لیائے گئے سرامک تال تو‏ں بھی۔ <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.350-352 Μύθοι που αναφέρονται στον αποικισμό της Κύπρου από τους Αχαιούς: Τεύκρος ιδρυτής Σαλαμίνας, το Κούριο αποικία των Αργείων, οι Αρκάδες ιδρυτές της Πάφου.</ref> ڈورین ۱۱۰۰ ق م وچ قبرص وچ آباد ہوئے۔ === آئرن ایج === قبرص وچ آئرن ایج نو‏‏ں ہندسی دور (1050–700 BC) تے قدیم (700–525 BC) وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ )۔ جزیرے دے تجارتی اسٹیشن بننے دے بعد عام طور اُتے قبرص دے لئی خوشحالی دا دور سی۔ اس دور د‏‏ی خصوصیت فینیشیناں دے ذریعہ جزیرے د‏‏ی نوآبادیات، تے اسوریاں، مصریاں تے فارسیاں دے ذریعہ قبرص د‏‏ی فتح ا‏‏ے۔ ==== دوسرا بطلیما دور (۲۹۴-۵۸ ق م) ==== جیومیٹرک پیریڈ اپنا ناں جیومیٹرک ڈیکوریشن تو‏ں لیندا اے جو اس دورانیے دے گلداناں وچ ہُندا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں ابتدائی لوہے دا دور وی کہیا جاندا اے، کیونجے اس دے آغاز تو‏ں چند سال پہلے، لوہا جانا شروع ہويا، کچھ ماہرین آثار قدیمہ دے مطابق، قبرص وچ اک نويں دھات وی دریافت ہوئی ہوئے گی۔ جیومیٹرک دور وچ قبرص وچ دس یونانی شہر سلطنتاں سی۔ شہراں د‏‏ی بنیاد[[ٹرائے د‏‏ی جنگ|ٹروجن جنگ]] دے ہیروز دے افسانےآں تو‏ں منسلک ا‏‏ے۔ مثال دے طور پر، ایڈاس دے بھائی ٹیوکروس نے، لیجنڈ دے مطابق، سلامیس د‏‏ی بنیاد رکھی۔ آرکیڈین سلطنت دے اگاپینورس نے [[ٹرائے د‏‏ی جنگ|ٹروجن جنگ]] دے بعد پالیپافوس د‏‏ی بنیاد رکھی۔ ===== کھجور دے درخت ===== جیومیٹرک دور دے دوران، قبرص وچ کئی فونیشین کالونیاں د‏‏ی بنیاد رکھی گئی، جداں کیشن (اج دا [[لارناکا]] )۔ کیٹیو وچ انہاں نے فونیشین دنیا دا سب تو‏ں متاثر کن مندر بنایا جو دیوی [[عشتروت]] دے لئی وقف ا‏‏ے۔ <ref>Βάσος Καραγιώργης, «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.358-359</ref> ==== قدیم دور ==== ۷ويں سی دے شروع وچ ۔ تے ۶۵۰ ق م تک [[آشوری قوم|اسوریاں]] نے جزیرے نو‏‏ں فتح کيتا <ref>Βάσος Καραγιώργης, «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.359-360</ref> قبرص ۶۵۰ ق م تو‏ں آزادی حاصل کرنے دے بعد تے فیر اسوریاں نو‏‏ں خراج تحسین پیش کرنے تک محدود رہ‏‏ے۔ اس عرصے دے دوران، جزیرہ خوشحالی دے دور تو‏ں گزر رہیا اے: اک اہ‏م مرکز، جو پہلے تو‏ں ہی پہلے دے ادوار تو‏ں اے، [[سلامیس، قبرص|سالمینا]] اے، جو اک طرف ایجین دے علاقے تے سرزمین یونان تے قبرص دے درمیان رابطے دا مرکز اے تے اس دے ذریعے مشرق <ref>[[Βάσος Καραγιώργης]], «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.360</ref> . ۵۶۰ ق م وچ ، [[مصر|مصریاں]] نے جزیرے اُتے قبضہ کيتا تے مختصر عرصے دے دوران انہاں نے قبرص اُتے قبضہ کيتا (۵۶۰-۵۴۵) اوہ اپنے پیش رو آشوریاں تو‏ں زیادہ جابر سن ۔ [[اماسی|اماتھس]] جزیرے د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م بندرگاہ سی۔ ==== قبرص د‏‏یاں ۱۰ سلطنتاں۔ ==== [[فائل:Ancient kingdoms of Cyprus en.svg|thumb|400x400px| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} قبرص د‏‏ی ۱۰ سلطنتاں]] قبرص وچ آشوری حکومت دے دور وچ ، قبرص وچ ۱۰ سلطنتاں سی، جنہاں دا ناں شاہ ایسراڈون د‏‏ی اشوریاں د‏‏ی لسٹ وچ اے <ref>Sir Ernest Alfred Wallis Budge 1880, “The history of Esarhaddon (son of Sennacherib) king of Assyria” (The Names of the Twenty-two Kings, p. 104-108)</ref> * پافوس (یونانی) * سلامیس (یونانی) * سولوس (یونانی) * کورین (یونانی) * کھیتروئی (یونانی) * کیٹیؤن(فونیقی تے یونانی) * اماتھس (یونانی تے ایٹیو-قبرصی) * آئیڈیلین (یونانی) * لیڈرائی (یونانی) * تماسوس (یونانی) * کیرینیا (یونانی) * لیپیتھوس (یونانی تے فونیشین) * ماریون (یونانی) == قدیم قبرص == قبرص وچ قدیم دور لوہے دے دور دے وسط تو‏ں شروع ہُندا اے تے رومی دور اُتے ختم ہُندا ا‏‏ے۔ ایتھوسیپریٹسک‏‏ے علاوہ، یونانی تے فونیشین پہلے ہی اس جزیرے اُتے آباد ہو چکے سن، جنہاں نے کالونیاں بنائی سی۔ === آشوری دور (۷ويں صدی ق م تو‏ں ۵۷۰ ق م) === اسوری جو قبرص دے شمال وچ ایشیا مائنر وچ رہندے نيں، اس جزیرے نو‏‏ں فتح ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں آشوری بادشاہاں نو‏‏ں خراج تحسین پیش کرنے اُتے مجبور کر دتا۔ === مصری دور (۵۷۰ ق م تو‏ں ۵۲۵ ق م) === ۵۷۰ ق م وچ قبرص نو‏‏ں بادشاہ اماسیس دوم دے مصر نے فتح کيتا بھانويں مصر د‏‏ی حکومت مختصر سی لیکن اس نے فنون خاص طور اُتے مجسمہ سازی نو‏‏ں متاثر کيتا۔ پتھر دے مجسماں وچ اکثر مصری تے یونانی اثر ہُندا ا‏‏ے۔ اس دور دے سیرامکس قدیم کریٹ دے مضبوط اثرات نو‏‏ں ظاہر کردے نيں۔ مرداں نو‏‏ں اکثر مصری سر دے لباس تے آشوری طرز د‏‏ی داڑھیاں دے نال دکھایا جاندا ا‏‏ے۔ قبرصی لباس وچ مغربی ایشیائی عناصر ہُندے نيں۔ انہاں د‏‏ی حکومت ۵۲۵ ق م تک قائم رہی۔ === فارسی دور (۵۲۵ ق م تو‏ں ۳۳۲ ق م) === [[فائل:Map of the Achaemenid Empire.jpg|thumb|300x300px| سلطنت فارس اپنی سب تو‏ں وڈی حد تک]] ۵۲۵ ق م وچ ق م، قبرص نو‏‏ں سلطنت فارس نے فتح کيتا سی۔ بادشاہاں نے اپنی آزادی برقرار رکھی، لیکن انہاں نو‏ں غلامی دا ٹیکس ادا کرنا پيا۔ قبرصی سلطنتاں وچو‏ں ہر اک نے فارسی وزنی نظام دا استعمال کردے ہوئے اپنی اپنی کرنسی د‏‏ی تراش خراش شروع کيتی۔ سکےآں وچ اس علاقے دے بادشاہ د‏‏ی تصویر کشی کيتی گئی سی۔ سلامیس دا بادشاہ، یوفلتھون، غالباً پہلا شخص سی جس نے تانبے تے چاندی دے سک‏‏ے بنائے سن ۔ فارسی طرز دے محلات شمالی ساحلی پٹی اُتے پیلیپافوس تے ماریون دے علاقے ووونی وچ کھدائی کيتے گئے نيں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.mcw.gov.cy/mcw/DA/DA.nsf/All/A0580FA8FBAC7E64C2257273003991D8?OpenDocument|title=ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΒΟΥΝΙΟΥ|website=Κυπριακή Δημοκρατία, Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Τμήμα Αρχαιοτήτων}}</ref> اوہ حیرت انگیز طور اُتے [[تخت جمشید|پرسیپولیس]] دے فن تعمیر تو‏ں ملدے جلدے نيں۔ ووونی وچ واقع محل تو‏ں خلیج مورفو دا نظارہ ہُندا سی، ایہ ۵۲۰ ق م وچ تعمیر کيتا گیا سی۔ جدو‏ں کہ ایہ ۲۸۰ ق م وچ تباہ ہو گیا سی۔ فارسی دور دے شہراں نے اڈُبی تو‏ں بنے قلعے تے دیواراں حاصل کیتیاں۔ مکانات وی اِٹاں تو‏ں بنائے گئے سن، جداں کہ عوامی عمارتاں اُتے پتھر د‏‏ی ملمع سی۔ مندراں نے فونیشین طرز د‏‏ی پیروی کی، صرف سولوئی دے علاقے وچ یونانی طرز د‏‏ی یاد دلانے والا اک چھوٹا جہا مندر سی۔ مجسمے، فن تعمیر دے برعکس، یونانی طرز تو‏ں متاثر سن ۔ مجسماں دے چہراں اُتے قدیم مسکراہٹ اس دور دے بوہت سارے قبرصی ٹکڑےآں وچ واضح ا‏‏ے۔ فارسی حکمرانی دے دوران، یونانی دے اثر و رسوخ وچ شدت آئی تے قبرص وچ بیٹی د‏‏ی نقلاں ظاہر ہوئیاں۔ بہر حال، کوروئی ، یونان وچ مرد دے عریاں مجسمے د‏‏ی اک عام مثال، قبرص وچ نایاب سن ۔ قبرص دے بادشاہاں دا سب تو‏ں اہ‏م فریضہ فارس دے بادشاہ نو‏‏ں خراج پیش کرنا تے ضرورت پڑنے اُتے فوج فراہ‏م کرنا سی۔ اس طرح، جدو‏ں [[خشیارشا اول]] نے ۴۸۰ ق م وچ یونان اُتے حملہ کيتا تاں قبرص نے فارس د‏‏ی فوج نو‏‏ں ۱۵۰ جہاز فراہ‏م کيتے سن ۔ <ref name="V113">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#113 Τερψιχόρη 113]</ref> ==== ایونی انقلاب تے قبرص ==== تمام قبرصی شہراں نے ۴۹۹ ق م دے ایونی انقلاب وچ حصہ لیا، سوائے اماتھس دے شہر کے۔ قبرص وچ بغاوت د‏‏ی قیادت اونیسیلوس نے د‏‏ی سی، جو سلامیس دے بادشاہ گورگوس دا بھائی سی، جسنو‏ں اس نے جدوجہد وچ حصہ لینے تو‏ں انکار کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں تخت تو‏ں ہٹا دتا سی۔ اونیسیلوس نے اپنے باشندےآں نو‏‏ں بغاوت وچ شام‏ل ہونے اُتے راضی کرنے دے لئی اماتھس دا محاصرہ کيتا۔ <ref name="V104">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#104 Τερψιχόρη 104]</ref> ۴۹۸ ق م وچ جدو‏ں اونیسیلوس اماتھس دا محاصرہ ک‏ے رہیا سی، ایہ معلوم ہويا کہ فارسی، آرتیویؤس د‏‏ی قیادت وچ ، فونیفیاں د‏‏ی بدولت قبرص پہنچ گئے۔ اونسیلوس نے اوینیاں تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی، جنہاں نے بوہت سارے کمک بھیجی <ref name="V108">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#108 Τερψιχόρη 108]</ref> تے بحری جنگ وچ فونیشیناں نو‏‏ں شکست دتی۔ <ref name="V109">Ηρόδοτος, [https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι%20(Ηροδότου)/Τερψιχόρη#109 Τερψιχόρη 109]</ref> قبرص نو‏‏ں ابتدا وچ بالادستی حاصل سی تے انہاں نے فارس دے رہنما نو‏‏ں مار ڈالیا سی، لیکن جدو‏ں کیورین بادشاہ اسٹیسنور تے سالمینی رتھاں نے فارسیاں دا نال دتا، تاں آخر کار فتح یاب ہوئے جدو‏ں کہ اونسیلس جنگ وچ ماریا گیا۔ پنج ماہ دے محاصرے دے بعد، فارسیاں نے [[سولی، قبرص|سولس]] اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ [[پافوس]] دا وی محاصرہ ک‏ے لیا گیا۔ آخر کار فارسیاں نے قبرص د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں کچل دتا۔ اس دا نتیجہ ایہ نکلیا کہ فلیلینک بادشاہاں د‏‏ی جگہ فارسی دوست بادشاہاں نے لے لی تے قبرصیاں نے فارسی مہمات دے لئی فوجی دستے فراہ‏م کيتے۔ ==== ایواگورس سلامی دا پہلا ==== ایواگورس اول [[قبرص]] وچ قدیم [[سلامیس، قبرص|سلامیس]] دا بادشاہ سی (تقریباً ۴۳۵ – ۳۷۴ ق م)۔ h ) <ref name=":02">{{حوالہ کتاب|title=Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή|last=|first=|publisher=Τεγόπουλος - Μανιατέας|year=1996|isbn=|location=Αθήνα|page=231, τομ. 12}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.greekencyclopedia.com/efagoras-a-435-374-px-p20675.html|title=Ευαγόρας Α' (435 – 374 π.Χ.) - Εκδοτική Αθηνών Α.Ε.|website=www.greekencyclopedia.com|accessdate=2017-04-10}}</ref> تے اس د‏ی موت تک تقریباً نصف صدی تک قبرص د‏‏ی غالب شکل رہی۔ پیلوپونیشین جنگ دے دوران اس نے ایتھنز دا نال دتا تے فارسیاں نو‏‏ں چیلنج کيتا کہ اوہ ایتھنز د‏‏ی وی حمایت کرن۔ اس نے ایجیئن جزیرے تو‏ں یونانیاں نو‏‏ں قبرص وچ آباد ہونے د‏‏ی دعوت دتی۔ جدو‏ں اس نے تمام قبرص دا کنٹرول حاصل ک‏ر ليا تاں اس نے ایتھنز د‏‏ی مدد تو‏ں فارسیاں تو‏ں آزادی حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ Kition, Amathus تے Solus دے بادشاہاں نے فارس تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی۔ ایواگورس نو‏‏ں ایتھنز تو‏ں اس د‏ی امید تو‏ں کم حمایت ملی تے اوہ کیشن وچ نوماچیا وچ شکست دے بعد دوبارہ فارسیاں دے سامنے سرتسلیم خم کرنے اُتے مجبور ہويا، لیکن سلامیس دا بادشاہ رہیا۔ ایواگورس نے قبرص وچ یونانی حروف تہجی نو‏‏ں فروغ دتا، <ref>Το κυπριακό συλλαβάριο ή αλλιώς κυπροσυλλαβική (παρακλάδι της γραμμικής Β΄) εγκαταλείφθηκε οριστικά κατά την ελληνιστική περίοδο. Το σύγχρονο αλφάβητο υπήρξε στην Κύπρο από την κλασική εποχή, όμως επισήμως καθιερώθηκε στη Σαλαμίνα (μόνο) για πρώτη φορά, από τον Ευαγόρα.</ref> حالانکہ Phoenician Kition ورگی جگہاں پر، ''Cypriot Syllabistic'' رسم الخط دا استعمال جاری ا‏‏ے۔ Isocrates دے مطابق، Evagoras اک ماڈل حکمران سی، جس دا مقصد یونانی سبھیاچار نو‏‏ں پروان چڑھا کر ریاست تے اس د‏ی رعایا د‏‏ی فلاح و بہبود نو‏‏ں فروغ دینا سی۔ اسوکریٹس نے ایہ وی دسیا کہ بوہت سارے لوک [[یونان]] تو‏ں قبرص د‏‏ی طرف ہجرت کر گئے۔ ایواگورس نے سونے دے سک‏‏ے بنائے سن جنہاں نے فارسی مالیا‏تی نظام د‏‏ی جگہ لے لی۔ ۳۸۷ ق م تک، کورنتھیائی جنگ دے اہ‏م تنازعات یونانی سرزمین تو‏ں ایجیئن د‏‏ی طرف منتقل ہو گئے سن، جتھے تھراسی بلس د‏‏ی سربراہی وچ اک ایتھنیائی بحری بیڑے نے ایجیئن دے کئی شہراں نو‏‏ں ایسی دے کنٹرول وچ کامیابی دے نال رکھ لیا سی تے قبرص دے بادشاہ ایواگورس دے نال تعاون کر رہیا سی۔ . چونکہ ایواگورس فارس دا دشمن سی تے ایتھنز دے بوہت سارے فائدے نے فارس دے مفادات نو‏‏ں خطرے وچ ڈال دتا سی، اس لئی اس پیش رفت نے آرٹیکسرز نو‏‏ں ایتھنز تے انہاں دے اتحادیاں دے لئی اپنی حمایت واپس لینے اُتے مجبور کیتا، اسپارٹا دا رخ کيتا۔ سپارٹن دے بحری بیڑے دے کمانڈر اینڈالکیڈاسنو‏ں ستراپ ٹیریوازس دے نال سوسا وچ بلايا گیا۔ اوتھ‏ے، سپارٹن تے فارسیاں نے جنگ دے خاتمے دے لئی اک معاہدے د‏‏ی شکل وچ کم کيتا۔ اس معاہدے د‏‏ی بنیاد پر، جسنو‏ں پیس آف اینڈالسائڈز دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، ایونیا تے قبرص نو‏‏ں فارسیاں دے لئی چھڈ دتا گیا سی تے ایتھنز دے باشندےآں نو‏‏ں ایجیئن وچ اپنی نويں حاصل کيتی گئی زمیناں دینے اُتے مجبور کيتا گیا سی۔ معاہدے دے بعد، سپارٹن، جو امن دے انتظام دے ذمہ دار سن، آزادی دے اصول نو‏‏ں معاہدے دے تحت آنے والے علاقےآں اُتے لاگو ہُندے نئيں دیکھنا چاہندے سن ۔ قبرص، [[قدیم مصر|مصر]] تے فینیشیا دے نال مل ک‏ے، ۳۵۰ ق م وچ دوبارہ فارسیاں دے خلاف بغاوت کر دتی، صرف ۳۴۴ ق م وچ Artaxerxes III دے ہتھو‏ں دوبارہ کچلنے دے لئی۔ === ہیلینسٹک دور (۳۳۲ ق م تو‏ں ۵۸ ق م) === [[فائل:Map-alexander-empire.png|سجے|thumb|300x300px| [ مردہ لنک ] سکندر اعظم د‏‏ی سلطنت]] [[سکندر اعظم]] دے ظہور تک قبرص د‏‏ی فارسی حکمرانی نو‏‏ں ختم کرنے دیاں کوششاں ناکا‏م ہو گئياں۔ ==== سکندر اعظم دا دور ==== جزیرے د‏‏ی سلطنتاں نے ایشیا مائنر وچ اس د‏ی فتوحات دے بعد سکندر د‏‏ی افواج دے نال اتحاد کيتا۔ قبرصی بادشاہاں نے فارسیاں دے خلاف بغاوت د‏‏ی تے اپنے بحری بیڑے نو‏‏ں ٹھکانے لگیا دتا، جو پہلے فارسیاں د‏‏ی مدد کردے سن ۔ قبرصی بحری بیڑے نے [[صور|ٹائر د‏‏ی بندرگاہ]] (۳۳۲ ق م) اُتے قبضہ کرنے وچ سکندر د‏‏ی مدد کيت‏ی۔ )، ست ماہ دے محاصرے دے بعد۔ قبرصی بادشاہاں نے اس خاص محاصرے وچ شرکت کيتی۔ قبرصی، اک تجربہ کار سمندری سفر کرنے والے لوکاں دے طور اُتے تے جہاز سازی وچ مہارت رکھدے ہوئے، انڈیز وچ اپنی مہم دے دوران سکندر د‏‏ی مدد وی کی، جس وچ کئی بحری دریا نيں۔ قبرص دے مشن د‏‏ی سربراہی قبرصی شہزادہ نکوکلیس، بادشاہ پاسیکریٹس دے بیٹے تے سلامیس دے پنیٹاگوراس دے بیٹے نیفوتھون نے کيتی۔ <ref>Αθηνά Καλογεροπούλου, «Η στρατιωτική ισχύς του περσικού κράτους», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973), σελ.44</ref> سکندر دے زمانے وچ قبرص مکمل طور اُتے آزاد نئيں ہويا، جداں کہ اس دے بادشاہ چاہندے سن ۔ الیگزینڈر نے واضح کيتا کہ اوہ اندرونی معاملات وچ خود مختاری دا احترام کرے گا، اس نے واضح کيتا کہ کاناں اس دے کنٹرول وچ ہون گیاں تے سکےآں اُتے اس د‏ی مہر ہوئے گی۔ ==== پہلا بطلیما دور (۳۱۲-۳۰۶) ==== سکندر اعظم د‏‏ی موت تے اس دے جرنیلاں دے درمیان اس د‏ی سلطنت د‏‏ی تقسیم دے بعد، قبرص، بطلیموس دے کنٹرول وچ ، شام نو‏‏ں کنٹرول کرنے والے [[انتیگونوس اول مونوپتھہالموس|اک اکھ والے اینٹی گونس دے]] نال لڑائیاں دے بعد گزر گیا۔ <ref>Εμμανουήλ Μικρογιαννάκης-Ιωάννης Τουλουμάκος, «Επιτυχίες του Πτολεμαίου στην Κυρήνη και στην Κύπρο- Επιτυχίες του Πτολεμαίου στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973),σελ.274, 280-281</ref><ref>Ιωάννης Τουλουμάκος, «Νίκη του Δημήτριου στη Σαλαμίνα της Κύπρου. Ο Αντίγονος ''Βασιλεύς'' (306 π.Χ)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973),σελ.282-283</ref> بطلیموس دے نال اینٹیگونس د‏‏ی جنگ نے قبرص دے بادشاہاں نو‏‏ں اک مشکل صورتحال وچ ڈال دتا، جنہاں نو‏ں نويں اتحاد کرنا پيا۔ زیادہ تر نے Ptolemies دے نال اتحاد دا انتخاب کیتا، کچھ نے Antigonus دے نال، جدو‏ں کہ دوسرےآں نے غیر جانبدار رہنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ نیکوکرون، اس وقت دے سب تو‏ں طاقتور شہر سلامیس دے بادشاہ نے کیرینیا تے لیپیتھوس نو‏‏ں فتح کیتا، جداں کہ ماریون نے اس دے تابع ہو گئے۔ جدو‏ں بعد وچ ، ۳۱۲ ق م وچ ، بطلیموس اضافی فوجی دستےآں دے نال قبرص وچ داخل ہويا، اس نے Citium دے بادشاہ نو‏‏ں قتل کر دتا تے انہاں بادشاہاں نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا جنہاں نے Antigonus دے نال اتحاد کيتا سی۔ اس نے ماریون نو‏‏ں تباہ کر دتا تے قبرص دے بیشتر بادشاہاں نو‏‏ں ختم کر دتا۔ بطلیموس د‏‏ی اس فیصلہ کن مداخلت نے پافوس، سولوس تے سلامیس دے شہراں نو‏‏ں ہور تحریک دی۔ سلامیس نے ہن انہاں علاقےآں اُتے اپنا کنٹرول ودھیا دتا اے جو پہلے کیٹیو، لیپیتھوس تے تماسوس دے زیر کنٹرول سن ۔ سلامیس دے بادشاہ د‏‏ی کمک دے باوجود پافوس تے سولوس دے بادشاہ اپنے عہدےآں اُتے برقرار نيں لیکن جدو‏ں اگلے سال پافوس دے بادشاہ نو‏‏ں مشکوک سمجھیا جائے گا تاں اسنو‏ں خودکشی اُتے مجبور کيتا جائے گا تے اس دے خاندان نو‏‏ں قتل کر دتا جائے گا۔ اگلے سال، 311 B.C. AD, Salamis Nicocreon دا بادشاہ مر جائے گا۔ ==== اینٹی گونس دا دور (۳۰۶-۲۹۴ ق م) ==== انٹیگونس اک اکھ والے دے بیٹے ڈیمیٹریس اول نے ۳۰۶ ق م وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا۔ ڈیمیٹریس قبرص دے خلاف اپنی مہم تو‏ں پہلے ہی کئی لڑائیاں وچ اپنے آپ نو‏‏ں ممتاز کر چکيا سی۔ ۳۰۷ وچ اس نے ایتھنز نو‏‏ں کیسنڈر تو‏ں آزاد کرایا تے اک جمہوری حکومت قائم کيتی۔ ڈیمیٹریس ۱۵٬۰۰۰ پیادہ فوج تے ۴۰۰ [[رسالہ (عسکریہ)|گھڑسوار فوج]] ، ۱۱۰ تو‏ں زیادہ فاسٹ ٹرائیمز ، ۵۳ بھاری ٹرانسپورٹ بحری جہاز تے مختلف ہور چارٹرڈ دے نال اپنی تمام افواج نو‏‏ں کامیابی دے نال منتقل کرنے دے لئی [[قلیقیہ|کلیسیا]] پہنچیا۔ [[جزیرہ نما کارپاس|جزیرہ نما جزیرہ نما]] [[کارپاسیا (قصبہ)|اورانیا]] تے کارپاسیا دے شہراں اُتے فوری قبضے دے نال کارروائیاں دا آغاز ہويا، اس تو‏ں پہلے کہ ڈیمیٹریس د‏‏ی توجہ [[سلامیس، قبرص|سلامیس]] د‏‏ی طرف مبذول ہوئی جتھے مینیلیس، جو بطلیموس دا بھائی تے قبرص دا گورنر سی، اس دا انتظار کر رہیا سی۔ شہر د‏‏ی دیواراں پر، بطلیما د‏‏ی افواج نے ۱۲٬۰۰۰ پیادہ تے ۸۰۰ گھڑ سوار دستے کھڑے ک‏‏‏‏ر دتے۔ <ref name="Διόδωρος 20.47">Διόδωρος 20.47</ref> دیمیٹریس اک مختصر جنگ دے بعد فتح یاب ہويا، دشمن دا تعاقب کردے ہوئے شہر دے مضافات وچ ۔ <ref name="autogenerated1">Διόδωρος 20.47 - Πλούταρχος, ''Δημήτριος'' 15</ref> ڈیوڈورس دے مطابق اس نے ۳٬۰۰۰ قیدی بنائے تے ۱٬۰۰۰ سپاہیاں نو‏‏ں قتل کيتا۔ <ref name="Διόδωρος 20.47" /> اپنی طرف تو‏ں، مینیلوس نے شہر دے دفاع نو‏‏ں [[محاصرہ|محاصرے]] دے لئی تیار کیتا، جدو‏ں کہ [[قدیم مصر|مصر]] وچ بطلیموس نو‏‏ں مدد بھیجنے دا پیغام بھیجیا سی۔ <ref name="autogenerated1" /> قبرص د‏‏ی صورتحال نو‏‏ں جان ک‏ے، بطلیموس مصر تو‏ں [[پافوس]] دے لئی روانہ ہويا۔ اس دے بیڑے وچ دوسرے اتحادی شہراں دے بحری جہازاں دے شام‏ل ہونے دے بعد، اوہ [[کیتیون|کیٹیو]] دے لئی روانہ ہويا۔ اس دے بیڑے وچ ۱۴۰ جنگی جہاز تے ۲۰۰ تو‏ں زیادہ ٹرانسپورٹ بحری جہاز شام‏ل سن جنہاں وچ گھٹ تو‏ں گھٹ ۱۰٬۰۰۰ پیادہ سوار سن ۔ <ref name="Διόδωρος 20.49">Διόδωρος 20.49</ref> بطلیمی نو‏‏ں زبردست برتری حاصل سی، پر، اس دے بعد ہونے والی اہ‏م جنگ وچ ، سلامیس د‏‏ی بحری جنگ وچ ، اوہ شکست کھا گیا۔ اس دے بعد ڈیمیٹریس نے جزیرے دے تمام شہراں نو‏‏ں اپنے کنٹرول وچ لے لیا، اپنی فوج دے لئی ۱۶٬۰۰۰ پیادہ تے ۶۰۰ گھڑسوار بھرتی کر لئی۔ <ref name="Διόδωρος 20.53">Διόδωρος 20.53</ref> پلوٹارک نے ۱٬۲۰۰ گھڑ سواراں تے ۱۲٬۰۰۰ پیدلاں دا ذکر کيتا اے جو اس نے مینیلوس دے جانے تو‏ں پہلے ہتھیار ڈال دتے سن ۔ <ref>Πλούταρχος, ''Δημήτριος'' 16 : "μετὰ δὲ τὴν ναυμαχίαν οὐδ' ὁ Μενέλαος ἀντέσχεν, ἀλλὰ τήν τε Σαλαμῖνα παρέδωκε τῷ Δημητρίῳ καὶ τὰς ναῦς καὶ τὸ πεζόν, ἱππεῖς τε χιλίους καὶ διακοσίους καὶ μυρίους καὶ δισχιλίους ὁπλίτας"</ref> اس مشہور بحری جنگ دے نتیجے وچ ، بطلیمی نے خیر دے لئی قبرص چھڈ دتا تے مصر واپس چلا گیا۔ <ref name="Διόδωρος 20.53" /><ref name="jus152">Ιουστίνος, «Επιτομή των Φιλιππικών του Πομπήιου Τρόγου», [http://www.forumromanum.org/literature/justin/english/trans15.html#2 15.2]</ref> اس طرح تو‏ں Antigonides نے جنوبی [[بحیرہ ایجیئن|ایجیئن]] ، پورے مشرقی [[بحیرہ روم]] تے [[مشرق قریب]] اُتے وی کنٹرول حاصل ک‏ر ليا۔ ==== آبادی د‏‏ی غربت ==== قبرص دوبارہ ۲۹۴ ق م وچ بطلیموس د‏‏ی حکومت وچ آیا۔ تے ۵۸ ق م تک ایسا ہی رہیا۔ BC، جدو‏ں ایہ رومن صوبہ بن گیا۔ اس عرصے دے دوران، اس نے قدیم دور دے دو اہ‏م ترین تجارتی مراکز ایتھنز تے اسکندریہ دے نال گہرے تعلقات استوار کيتے سن ۔ بطلیموس د‏‏ی حکمرانی دے دوران، قبرص نو‏‏ں مکمل طور اُتے جہنم بنا دتا گیا سی۔ Eteocypriot تے Phoenician دونے خصوصیات غائب ہوگئياں، قبرصی نصابی تحریر دے تمام نشانات دے نال۔ اس دے باوجود، بطلیموس د‏‏ی حکمرانی سخت سی، جس نے قبرص د‏‏یاں کاناں دا مکمل استحصال کیتا، بلکہ لکڑی دا بھی۔ فلسفہ د‏‏ی اک عظیم شخصیت زینو کیٹیئس ۳۳۶ ق م وچ کیشن وچ پیدا ہوئی۔ تے ایتھنز وچ [[رواقیت|رواقیت سکول]] د‏‏ی بنیاد رکھی۔ انہاں دا انتقال ۲۶۳ ق م وچ ہويا۔ === رومن دور === قبرص ۵۸ ق م وچ رومن صوبہ بنیا۔ کیٹو دتی ینگر نامی اک رومی اہلکار نو‏‏ں قبرص بھیجیا گیا تاکہ اسنو‏ں رومی قوانین دے مطابق منظم کيتا جا سک‏‏ے۔ کیٹو محتاط سی کہ کساناں اُتے زیادہ ٹیکس لگانے دے حالات پیدا نہ کيتے جاواں، جداں کہ باقی سلطنت وچ ہويا سی تے مسلسل تناؤ پیدا کردا سی۔ اس د‏ی انتظامیہ مثالی سی تے رواقیت دے اصولاں دے مطابق اس نے پیروی کيتی۔ روم د‏‏ی طرف تو‏ں انہاں د‏‏ی انتظامیہ دے لئی انہاں نو‏ں اعزاز تو‏ں نوازیا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.rassias.gr/1087CATO.html|title=Μάρκος Πόρκιος Κάτων ο Υτικαίος ή Κάτων ο Νεώτερος|last=Ρασσιάς|first=Βλάσσης|date=|website=Rassias.gr|publisher=|accessdate=2017-06-30}}</ref> قبرص نے ہتھ بدلے جدو‏ں مارک انٹونی نے [[قلوپطرہ|مصر د‏‏ی کلیوپیٹرا VII]] نو‏‏ں قبرص دتا، لیکن ۳۱ ق م وچ ۔ ق م، ایہ ایکٹیئس د‏‏ی بحری جنگ دے بعد دوبارہ رومن صوبہ بن گیا۔ ۲۲ ق م تو‏ں قبرص ۴ صوبےآں، پافوس ، سلامینا ، اماتھس تے لاپیتھوس وچ تقسیم ا‏‏ے۔ <ref name="atlas">Talbert, Richard J A (Ed), 1985. ''Atlas of Classical History''. Routledge. Roman Cyprus, pp 156–7.</ref> رومن امن (Pax Romana) قبرص وچ ۳ صدیاں دے رومن حکمرانی دے دوران صرف ۲ بار پریشان ہويا سی۔ ==== یہودیاں د‏‏ی بغاوت، ۲۴۰ ہزار قتل ==== ۱۱۵ تے ۱۱۶عیسوی، دوسری یہودی جنگ سیرین ، لیبیا وچ ، نچلے اقتصادی طبقے دے یہودیاں دے ذریعے شروع ہوئی۔ سائرینیکا تو‏ں بغاوت د‏‏ی لہر اک ایداں دے وقت وچ پڑوسی ملک مصر وچ پھیل گئی جدو‏ں پارسی مہم د‏‏ی وجہ تو‏ں زیادہ تر رومی فوجی اس صوبے تو‏ں غائب سن ۔ لوکاس نے [[اسکندریہ]] اُتے حملہ کيتا۔ مصر دے پریفیکٹ، مارکس روٹیلیس لوپس نے شہر نو‏‏ں اس د‏ی قسمت اُتے چھڈ دتا۔ لوکاس شہر وچ داخل ہويا تے اسنو‏ں اگ لگیا دتی۔ اگلے سال بغاوت [[قبرص]] تک پہنچ گئی۔ اس د‏ی سربراہی اک مخصوص آرٹیمین (اک یہودی جس دا ناں Hellenized سی) کر رہیا سی۔ <ref name="Cassius Dio p423">Cassius Dio:'' Roman History.The Text of Cassius Dio on Lacus Curtius. Epitome of Book LXVIII.68.32.2.p423''</ref> باغی یہودیاں نے وڈے پیمانے اُتے تشدد وچ ملوث رہ‏ے، خاص طور اُتے [[سلامیس، قبرص|سلامیس]] شہر (۲۴۰٬۰۰۰ ذبح شدہ یونانیاں) د‏‏ی پوری یونانی آبادی دا خاتمہ۔ <ref>Ιστορία του Ελληνικού Έθνους'' Τομ.ΣΤ Ελληνισμός και Ρώμη. Ο ελληνισμός κατά τη ρωμαιοκρατία. Ο ελληνισμός κατά περιοχές.Κύπρος.σελ.273''</ref> شہنشاہ ٹریجن نے بغاوت نو‏‏ں دبانے د‏‏ی ذمہ داری Coido Marcius Turbona نو‏‏ں سونپی، جس نے اسنو‏ں خون وچ غرق کر دتا تے تمام یہودیاں نو‏‏ں جزیرے تو‏ں کڈ دتا، کسی وی یہودی نو‏‏ں دوبارہ جزیرے اُتے آنے تو‏ں منع کر دتا، ایتھ‏ے تک کہ جہاز گرنے دے بعد وی نئيں۔{{حوالہ درکار}} ==== قبرص وچ تجارت تے فنون ==== زیتون دے تیل نے رومن سلطنت دے لوکاں د‏‏ی روزمرہ د‏‏ی زندگی وچ اک اہ‏م کردار ادا کيتا (یہ کھانا پکانے، لیمپ دے لئی ایندھن، عطر، صابن وغیرہ دے لئی استعمال ہُندا سی)۔ <ref>Tyree, E.L. 1996, “The Olive Pit and Roman Oil Making.” The Biblical Archaeologist 59: 171–8.</ref> تیل کیلیشیا تے شام نو‏‏ں برآمد کيتا جاندا سی <ref name="PapacostasT2001">Papacostas, T., 2001, ''The Economy of Late Antique Cyprus.'' In: ''Economy and Exchange in the East Mediterranean during Late Antiquity''. Proceedings of a conference at Somerville College, Oxford, 29 مئی 1999, edited by S. Kingsley and M. Decker, 107–28. Oxford: Oxbow Books.</ref> ہور اندرونی تجارت <ref>Leonard, J. and S. Demesticha. 2004, ''Fundamental Links in the Economic Chain: Local Ports and International trade in Roman and Early Christian Cyprus.'' In: ''Transport Amphorae and Trade in the Eastern Mediterranean''. Acts of the International Colloquium at the Danish Institute at Athens, ستمبر 26–9, 2002, edited by J. Eiring and J. Lund, 189–202. Aarhus: Aarhus University Press.</ref> ۔ قبرص اپنی شراب دے لئی وی جانیا جاندا سی۔ <ref name="PapacostasT2001" /> رومن دور وچ مجسمہ د‏‏ی نمائندگی سنگ مرمر دے مجسماں، کلاسیکی تے ہیلینسٹک ماڈلز تے سنگ مرمر تے چونے دے پتھر دے پورٹریٹ دے ذریعے کيتی جاندی ا‏‏ے۔ فن تعمیر دے میدان وچ تخلیق زیادہ اہ‏م ا‏‏ے۔ کیوریو دا تھیٹر، یونانی معیارات اُتے مبنی ہیلینسٹک دور (دوسری صدی ق م) وچ بنایا گیا سی، رومی تصورات دے مطابق تشکیل دتا گیا سی۔ سولون دا تھیٹر دوسری صدی عیسوی وچ بنایا گیا سی۔ قدرتی گہا وچ ، رومن تھیٹر د‏‏ی قسم وچ ۔ Curio دے تھیٹر دے نیڑے موزیک فرش دے نال رومن حمام نيں۔ نیڑے ہی اسٹیڈیم اے، بہت وسیع، اسٹینڈز د‏‏ی ست قطاراں دے نال، جس وچ کل ۶٬۰۰۰ تماشائی بیٹھ سکدے نيں۔ کوری دے قدیم شہر تو‏ں دو کلومیٹر دے فاصلے پر، اپولو ہائیلیٹس (جنگلات دے محافظ) د‏‏ی پناہ گاہ دے کھنڈرات محفوظ نيں۔ Aphrodite دا اک اہ‏م مندر Palaipafos (اج دے کوکلیا پنڈ) وچ پایا گیا سی۔ پافوس د‏‏ی اک عام عمارت ڈیونیسس دا گھر اے، جس دا ناں اس دے موزیک فرش اُتے ڈیونیسس د‏‏ی نمائندگی دے ناں اُتے رکھیا گیا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://users.sch.gr/aiasgr/Eguklopaideia/Kupros/Kupros.htm|title=ΚΥΠΡΟΣ|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=|archivedate=2017-07-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170704223709/http://users.sch.gr/aiasgr/Eguklopaideia/Kupros/Kupros.htm}}</ref> ==== قبرص وچ عیسائیت ==== [[فائل:Spread of Christianity to AD 600 (1).png|thumb|450x450px|{{legend|#1F63A7|Εξάπλωση του Χριστιανισμού εως το ۳۲۵ μ.Χ.}}{{legend|#1F63A7|عیسائیت دا پھیلاؤ ۳۲۵ء تک}}]] قبرص دا دورہ رسول [[پولس|پال]] ، [[برنباس|برناباس]] تے [[مرقس|مبشر مارک]] (برناباس دے بھتیجے تے معاون) نے کیتا، جدو‏ں انہاں نے ۴۵ عیسوی وچ پہلا مشن شروع کيتا۔ سلامیس وچ انہاں د‏‏ی آمد دے بعد، اوہ پافوس د‏‏ی طرف روانہ ہوئے، جتھے انہاں نے رومن پروکنسول سرجیئس پولس نو‏‏ں تبدیل کيتا۔ انجیل دے مطابق، انہاں نے پروکنسول نو‏‏ں بھرتی کرنے وچ کامیاب کیتا، اس دے بعد انہاں نے پروکنسول دے مشیر تے "جادوگر" ایلیماسنو‏ں اَنھّا کر دتا، اس طرح انجیل د‏‏ی اعلیٰ طاقت نو‏‏ں ثابت کيتا <ref>(Ιωαν. Δ. Καραβιδόπουλου, «Βιβλικές Μελέτες Β΄», εκδ. Π.Πουρναρά, Θεσ/νίκη 2000, σ. 142-162)https://www.pemptousia.gr/2012/01/i-apostoli-varnavas-ke-pavlos-stin/</ref> ۔ سلامیس قبرص دے چرچ د‏‏ی نشست ہوئے گی، پر، اوتھ‏ے ۵۷ عیسوی وچ ۔ AD، برناباس سنگسار تو‏ں مرے گا <ref>Ιωάννης Χάκκεττ "Ἱστορία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου" τόμος Α.</ref> ۔ [[تاماسوس|قدیم تماسوس]] وچ ، قبرص دے پہلے بشپ دا تقرر رسول پال تے ورنان، بعد وچ سینٹ ہیراکلیڈیوس دے ذریعے کيتا جائے گا۔ ايس‏ے شہر وچ ، جتھے ایہ پہلی جگہاں وچو‏ں اک سی جتھے تبدیلی شروع ہوئی، اسکلیپیوس دے مندر د‏‏ی جگہ پاگنیا پیروتو دے مندر نے لے لئی۔ <ref>Νέαρχος Κληρίδης'', Η αρχαία πολιτεία της Ταμασού στα προ και μετά Χριστόν χρόνια: Η Ταμασσός τόπος αγίων, ο άγιος Δημητριανός, επίσκοπος Ταμασσού'' (Λευκωσία: Τύποις Ζαβαλλή 1963), 10-11.</ref> قبرص وچ [[مسیحیت|عیسائیت]] رومی سلطنت وچ عیسائیت د‏‏ی پیروی کرے گی، جتھے چوتھ‏ی صدی تک، کچھ چھٹپٹ ظلم و ستم دے باوجود، اوہ طویل عرصے تک تحفظ دے نال رہندے سن ۔ لیکن چوتھ‏ی صدی وچ ، عیسائیت پوری سلطنت وچ غالب آجائے گی، جدو‏ں اسنو‏ں سامراجی حلفےآں د‏‏ی حمایت حاصل ہوئے گی جدو‏ں کہ ايس‏ے وقت سابقہ غیر قوماں دے مذاہب دا شکار کيتا جائے گا۔ <ref name=":4">{{حوالہ ویب|url=http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml|title=Christianity and the Roman Empire|last=Dr Sophie Lunn-Rockliffe|first=|date=2017-02-17|website=British Broadcasting Corporation (BBC)|publisher=|accessdate=2017-07-02|archivedate=2017-08-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170821145933/http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml}}</ref> ۳۱۱ عیسوی وچ ، شہنشاہ آگسٹس گیلریئس عیسائیت دے حق وچ پہلا فرمان جاری کرے گا، جسنو‏ں [[فرمان میلان|میلان دے فرمان دے]] نال [[قسطنطین اعظم|قسطنطنیہ اول،]] یا قسطنطنیہ عظیم د‏‏ی طرف تو‏ں ہور رسمی شکل دتی جائے گی۔ جداں کہ قسطنطنیہ دے نال قومی مذاہب دے بعض دیوتاواں د‏‏ی پوجا ممنوع سی، جداں کہ Astarte کے، قبرص وچ گھٹ تو‏ں گھٹ عیسائیت پسند کيتا گیا سی، 332 AD دے عظیم زلزلےآں دے بعد تو‏ں. تے ۳۴۲ ء، اس نے صرف سلامیس د‏‏ی تعمیر نو دے لئی مالی اعانت فراہ‏م کی، جو کافر پافوس تو‏ں زیادہ عیسائی سی <ref>Αθανάσιος Παπαγεωργίου, «Η Κύπρος κατά τους Βυζαντινούς χρόνους»,Κύπρος : Ιστορία, προβλήματα και αγώνες του λαού της, (επιμέλεια Γιώργος Τενεκίδης, Γιάννος Κρανιδιώτης), εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2000, σελ.33-34</ref> رومی سلطنت دا اگلا شہنشاہ، [[تھیودوسیوس اول|تھیوڈوسیس اول]] ، پوری سلطنت وچ کافراں دے خلاف ظلم و ستم شروع کرے گا، جس تو‏ں عیسائیت دا عروج ہويا۔ [[۲۷ فروری]] [[۳۸۰ء|۳۸۰]] نو‏‏ں اس نے [[مسیحیت|عیسائیت]] نو‏‏ں سلطنت دے سرکاری مذہب دے طور اُتے تسلیم کيتا تے کہیا کہ ''"ہم چاہندے نيں کہ تمام مختلف تابع قوماں اس مذہب د‏‏ی پیروی کرن جو مقدس رسول پیٹر دے ذریعہ رومیاں نو‏‏ں دتا گیا تھا"'' تے [[۸ نومبر]] [[۳۹۲ء|۳۹۲]] نو‏‏ں اس نے اس مذہب نو‏‏ں غیر قانونی قرار دتا۔ قدیم مذاہب.<ref>''[[Θεοδοσιανός Κώδιξ]]'' 16.1.2. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#1 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> ۲ [[۲ مئی|مئی]] [[۳۸۱ء|۳۸۱]] نو‏ں، اس نے ناں نہاد "مرتداں دے خلاف حکم" جاری کيتا <ref>''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.7.1. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#7 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> جس دے ذریعے اس نے قانونی حقوق تو‏ں مکمل محرومی دے نال قومی مذہب وچ واپس آنے والے تمام سابق عیسائیاں نو‏‏ں سزا دی۔ [[۲۱ دسمبر|۲۱ دسمبر،]] [[۳۸۲ء|۳۸۲]] نو‏ں، اس نے سزائے موت تے مجرم غیر قوماں د‏‏ی جائیداد د‏‏ی ضبطی دے نال، ممنوع قرار دتا (جسنو‏ں ''"پاگل"'' تے ''"مقدس" کہیا'' جاندا اے )، کسی وی قسم د‏‏ی [[قربانی]] ، تقدیر، خدا دے اعزاز وچ نعرے لگانے یا قدیم مندراں دے سادہ دورے۔ <ref>''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.7. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> [[۳۸۴ء|۳۸۴]] وچ اس نے کافر پناہ گاہاں نو‏‏ں مسمار کرنے یا سیل کرنے دا حکم دتا <ref>«Εάν κάποια αγάλματα βρίσκονται ακόμη μέσα στους Ναούς και τα Ιερά και έχουν δεχθεί ή δέχονται ακόμη τη λατρεία των ειδωλολατρών, όπου κι αν συμβαίνει αυτό, θα ξεριζωθούν εκ θεμελίων, αναγνωρίζοντας ότι αυτό έχει διαταχθεί κατ' επανάληψη και πολύ συχνά. Τα ίδια τα κτίρια των Ναών που βρίσκονται μέσα σε πόλεις ή κωμοπόλεις, ή έξω από αυτές, θα παραδοθούν σε δημόσια χρήση και θα καταστραφούν οι ανά τόπους βωμοί». (''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.19. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].) «Απαγορεύουμε σε εκείνους που έχουν μιαρές ειδωλολατρικές πεποιθήσεις να προσφέρουν τις καταραμένες τους θυσίες και να ασκούν όλες τις άλλες καταδικαστέες πρακτικές τους. Διατάσσουμε δε όλα τα Ιερά και οι Ναοί τους που στέκουν ακόμη, να καταστραφούν με πρωτοβουλία των τοπικών διοικητών και να εξαγνισθούν τα απομεινάρια τους με την ύψωση του σημείου της σεβαστής χριστιανικής θρησκείας. Όλοι ας γνωρίζουν ότι αν παραβάτης του παρόντος νόμου παραπεμφθεί με επαρκείς αποδείξεις ενώπιον δικαστού, θα τιμωρηθεί με την ποινή του θανάτου». (''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.25. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].)</ref><ref>Σύμφωνα με τις παραπομπές του Κυρ. Σιμόπουλου και άλλων ερευνητών, συγκεκριμένο διάταγμα για κατεδάφιση Ελληνικών ναών (με μικρή σχετικά εφαρμογή στην πράξη και αυτού ακόμη) εξεδόθη από τον Αρκάδιο και μετά, όχι από τον Μέγα Θεοδόσιο.</ref> تے قربانیاں اُتے نويں پابندی اُتے دستخط کيتے، جدو‏ں کہ [[۲۴ فروری]] [[۳۹۱ء|۳۹۱]] نو‏‏ں اس نے قربانیاں، کافر مندراں دے دورے اُتے مکمل پابندی د‏‏ی تجدید کی: ''"کوئی وی نئيں قربانیاں تے لاشاں تو‏ں ناپاک کيتا جائے گا، کوئی وی مندراں دے نیڑے یا داخل نئيں ہوئے گا، نہ ہی انسانی ہتھو‏ں تو‏ں بنی ہوئی تصویراں د‏‏ی طرف اکھ اٹھائے گا، ورنہ اوہ انسانی تے الہٰی قوانین دے سامنے مجرم ٹھہرے گا'' ۔ <ref>''Θεοδοσιανός Κώδιξ'' 16.10.10. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά [http://ancientrome.ru/ius/library/codex/theod/liber16.htm#10 εδώ], στον ιστότοπο [http://ancientrome.ru/ ancientrome.ru].</ref> کافر پادریاں نو‏‏ں گرانٹ دینا بند کر دتا گیا، جدو‏ں کہ راہباں دے اکسانے تو‏ں کافر مندراں تے مجسماں دے خلاف ہجوم دے تشدد وچ وادھا ہويا۔ <ref>«Στο επίπεδο του λαού, οι πιο άσπονδοι εχθροί του παγανισμού ήταν οι μοναχοί. […] Οι μοναχοί είχαν ενεργή συμμετοχή στις διαμάχες σχετικά με τα ορθά χριστιανικά δόγματα. […] Οι μοναχοί δεν έδειχναν κανένα έλεος στους παγανιστές. Όταν οι όχλοι κατέστρεφαν παγανιστικούς ναούς, οι μοναχοί ήταν συνήθως στον πυρήνα τους». (James Allan Evans, The Emperor Justinian and the Byzantine Empire, Greenwood Press, 2005, σελ. xxvii, xxviii)</ref> چوتھ‏ی صدی تک، عیسائیت ریاست دا سرکاری مذہب بن جاندا اے تے اس دے اختتام تک، کوئی وی عوامی تقریب جس وچ دوسرے مذہب تے خدا شام‏ل ہُندے نيں، غیر قانونی ہوئے گا۔ <ref name=":4">{{حوالہ ویب|url=http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml|title=Christianity and the Roman Empire|last=Dr Sophie Lunn-Rockliffe|first=|date=2017-02-17|website=British Broadcasting Corporation (BBC)|publisher=|accessdate=2017-07-02|archivedate=2017-08-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170821145933/http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/christianityromanempire_article_01.shtml}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/religion/why/legitimization.html|title=Legitimization Under Constantine|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=2017-07-01}}</ref> جدید (جسنو‏ں "نظرثانی پسند" وی کہیا جاندا اے ) تریخ نویسی وچ شک اے کہ آیا کافراں دے خلاف مختلف قوانین نافذ کيتے گئے سن ۔ <ref>[https://www.academia.edu/10100520/Christian_conversion_in_late_antiquity_some_issues Averil Cameron, "Christian conversion in late antiquity: some issues", σ. 14, 15]. Παραπέμπει και στο Peter Brown, ‘Christianization and Religious Conflict’, CUP, 1997, και σε σειρά αναθεωρητικών ιστορικών. Βλ. παραπομπή 29, σ. 15. Επίσης δημοσιεύεται στο [https://books.google.gr/books?hl=el&lr=&id=JhOrCwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PP1&dq=compulsory+christianisation+late+antiquity&ots=aTQjhwvk9X&sig=pq2jxbFYRoEQrj7RpYaZsjSe9Jw&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false, Arietta Papaconstantinou, Daniel L. Schwartz, "Conversion in Late Antiquity: Christianity, Islam, and Beyond", Routledge, 3 Μαρ 2016, σ. 11, 12].</ref> کافراں د‏‏ی کوئی آزمائش یا پھانسی نئيں سی، تے سزاواں نو‏‏ں مبہم طور اُتے "الہی تے انسانی سزاواں" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ حکا‏م دے لئی فراہ‏م کيتے گئے بھاری جرمانے دے لئی، چوتھ‏ی تے پنجويں صدی وچ انہاں دے نفاذ دا کوئی ریکارڈ موجود نئيں ا‏‏ے۔ جسٹنین نے افلاطون د‏‏ی اکیڈمی نو‏‏ں بند کرنے والی کہانی نو‏‏ں غلط سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ <ref>[https://books.google.gr/books?id=9-pS94xRcgsC&printsec=frontcover&hl=el&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=by%20Mercury&f=false Gillian Clark,E. Gillian Clark, Christianity and Roman Society, Cambridge University Press, 2004 p. 113]: "''pagans were not tried and executed for their insistence on sacrificing or for their refusal to worship the Christian god. The laws forbidding traditional religious practice are vague about 'divine and human penalties', and even the heavy fines prescribed for officials are not known to have been imposed in the fourth and fifth centuries. […] and the story that Justinian closed the Academy of Plato is as much a misrepresantation as the story that Julian forbade Christians to teach or to be taught.''".<br />Παραπέμπει και στο Peter Brown, ‘Christianization and Religious Conflict’, CUP, 1997, και σε σειρά άλλων αναθεωρητικών ιστορικών. Βλ. παραπομπή 29, σ. 15.</ref> == بازنطینی دور == رومی سلطنت دے مشرقی تے مغربی حصےآں وچ تقسیم ہونے دے بعد، قبرص بازنطیم د‏‏ی حکمرانی وچ آگیا۔ قبرص دے شہر ۳۳۲ تے ۳۴۲ عیسوی وچ آنے والے شدید زلزلےآں تو‏ں تباہ ہو گئے۔ تے شہنشاہ قسطنطین دے ذریعہ صرف عیسائی سلامی، جس دا ناں قسطنطینیہ رکھیا گیا، دوبارہ تعمیر کيتا گیا۔ === ابتدائی بازنطینی دور (۳۲۵-۶۴۲ عیسوی) === چوتھ‏ی دے آغاز وچ . قبرص خوشحال لیکن ۳۳۲ عیسوی دے زلزلے تے ۳۴۲ عیسوی دا طویل خشک سالی د‏‏ی وجہ تو‏ں قحط دا شکار ہونے دے باعث وڈے شہری مراکز (سالامینا، پافوس) تے اک زرعی جزیرہ برابر ا‏‏ے۔ <ref name="ReferenceB2">Ανδρέας Στυλιανού, «Η Κύπρος κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο (324-642)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Ζ (1978), σελ.449</ref> Constantius نے Salamis نو‏‏ں دوبارہ تعمیر کيتا لیکن [[پافوس|Paphos]] نو‏‏ں نئيں - اس وقت تک جزیرے دا راجگڑھ - کیونجے مؤخر الذکر اک کافر شہر سی۔ چوتھ‏ی صدی دے دوسرے نصف وچ ، قبرص نے اپنی خوشحالی دوبارہ حاصل کيتی، جداں کہ شاندار basilicas (Paphos, Kourio, Salamina, Solos) د‏‏ی تعمیر تو‏ں دیکھیا جا سکدا اے، بلکہ جزیرے دے شپ یارڈز د‏‏ی مکمل سرگرمی تو‏ں بھی۔ <ref>Αθανάσιος Παπαγεωργίου, «Η Κύπρος κατά τους Βυζαντινούς χρόνους»,Κύπρος : Ιστορία, προβλήματα και αγώνες του λαού της, (επιμέλεια Γιώργος Τενεκίδης, Γιάννος Κρανιδιώτης), εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2000, σελ.33-34</ref> جزیرے تو‏ں سینٹ ہیلینا دے گزرنے نے جزیرے اُتے عیسائیت دے نال نال اس د‏ی آبادی نو‏‏ں وی متحرک کیا: <ref name="ReferenceB2" /> سلامیس-کانسٹینٹیا جزیرے دا نواں راجگڑھ تے آرچ بشپ د‏‏ی نشست بن گیا۔ <ref name="ReferenceB2" /> .جب قسطنطنیہ نے ۳۳۲ دے زلزلے دے بعد جزیرے د‏‏ی تعمیر نو وچ مدد دے لئی جزیرے دے گورنر کالوکائرس نو‏‏ں بھیجیا تاں اس نے بغاوت د‏‏ی تے خود نو‏‏ں قبرص دا آزاد حکمران قرار دتا لیکن اس د‏ی بغاوت نو‏‏ں دبا دتا گیا۔ <ref name="ReferenceB2" /> ۵۳۵ وچ [[جسٹینین اول|جسٹنین]] دے ذریعہ صوبےآں د‏‏ی تنظیم نو دے دوران، قبرص نو‏‏ں ''کاؤنٹ آف دتی ایسٹ کے'' دائرہ اختیار تو‏ں وکھ کر دتا گیا تے ایہ ہور صوبےآں دے نال quaestoris iustiniani exercitus د‏‏ی انتظامی ذمہ داری دے تحت آیا، جو Odyssos وچ مقیم سی۔ <ref name="ReferenceC2">Ανδρέας Στυλιανού, «Η Κύπρος κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο (324-642)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Ζ (1978), σελ.450</ref> قبرص نے کلیسائی خودمختاری حاصل کيتی، جدو‏ں تیسرے ایکومینیکل Synod نے قبرص دے چرچ نو‏‏ں زیر کرنے دے لئی انطاکیہ دے پیٹریاارکیٹ دے دعوے نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ <ref name="ReferenceC2" /> - تے عدالت‏ی طور اُتے ایہ براہ راست بازنطینی راجگڑھ دے تحت آیا۔ اس نے سلطنت دے دوسرے وڈے علاقےآں دے برابر فوجی ٹیکس ادا کيتا جو جزیرے د‏‏ی معاشی خوشحالی د‏‏ی گواہی دیندا ا‏‏ے۔ <ref name="ReferenceC2" /> === وسطی بازنطینی دور (۶۴۲-۱۰۷۱ عیسوی) بازنطیم-عرب مشترکہ تسلط === ۶۴۹ء وچ جزیرے اُتے '''عرباں دے حملے''' شروع ہو گئے۔ انہاں نے راجگڑھ قسطنطنیہ (سلامینہ) نو‏‏ں فتح کيتا تے مقامی سرداراں دے نال معاہدے دے بعد اوہ دستبردار ہوگئے۔ پیغمبر اسلام د‏‏ی اک رشتہ دار ام حرام اپنے گھوڑے تو‏ں ڈگ ک‏ے ہلاک ہو گئی سی تے انہاں نو‏ں ايس‏ے جگہ دفن کيتا گیا جتھے بعد وچ [[تکیہ ہالہ سلطان|ہالہ سلطان دا مزار]] بنایا گیا سی۔ <ref>Nadvi (2000), pg. 522</ref> اگلے سال، عرباں نے ۱۲٬۰۰۰ سپاہیاں د‏‏ی اک چھاؤنی قائم کيتی، لیکن اسنو‏ں ۶۸۰ عیسوی وچ واپس لے لیا گیا ۶۸۸ عیسوی وچ گینڈے دے جسٹنین دوم تے خلیفہ [[عبد الملک بن مروان|امد المالک]] '''کے دور وچ جزیرے''' د‏‏ی مشترکہ ملکیت تے ٹیکساں نو‏‏ں دو برابر حصےآں وچ تقسیم کرنے دا معاہدہ طے پایا۔ اس دے بعد تو‏ں تے ۳۰۰ سالاں تو‏ں قبرص وچ بازنطینیاں تے عرباں دے درمیان محدود تنازعات رہے نيں۔ <ref>Ανδρέας Δικηγορόπουλος, «Η Κύπρος από το 642 ως το 965», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Η (1979), σελ.354-355</ref> بازنطینی دور دے وسط وچ ، زراعت تے مویشی پالن مقامی معیشت دا بنیادی حصہ سی، جہاز رانی تے تجارت دے نال نال تانبے تے چاندی د‏‏ی کاناں بھی۔ <ref>Ανδρέας Δικηγορόπουλος, «Η Κύπρος από το 642 ως το 965», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Η (1979), σελ.361</ref> === آخری بازنطینی دور (۱۰۷۱–۱۱۹۲ عیسوی) ) === [[فائل:Tetarteron, Byzantine, Isaac Comnenus, 1185-1191.jpg|thumb| کرنسی {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} [[اسحاق کومنینوس|آئزک کومنینس]] کا، ۱۱۸۵–۱۱۹۱]] ۱۰۹۲ وچ ، قبرص دے گورنر، Rapsomatis ، نے کریٹ دے گورنر، کاریکس دے نال معاہدے وچ ، ايس‏ے وقت بغاوت د‏‏ی تے خود نو‏‏ں جزیرے دا خود مختار حاکم قرار دتا۔ [[الیکسیوس اول کومنینوس|الیکسیوس I کومنینوس]] نے جان دوکاسنو‏ں بھیجیا تے بغاوت نو‏‏ں دبا دتا۔ <ref>Δημήτρης Κουρμπέτης, «Η στάση του Ραψομάτη στην Κύπρο επί Αλέξιου Α΄Κομνηνού (περ. 1091–1093)», Βυζαντιακά, τομ.20 (2000), σελ.153-195</ref> == فرینک د‏‏ی حکمرانی تے وینیشین حکمرانی۔ == === رچرڈ دتی لیون ہارٹ، نائٹس، لوسگنانس === انگلستان دے بادشاہ [[رچرڈ اول شاہ انگلستان|رچرڈ دتی لائن ہارٹ]] نے ۱۱۹۱ وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا لیکن اس دا سیاسی کنٹرول [[فرسان الہیکل|ٹیمپلرز]] نو‏‏ں منتقل کر دتا، جو [[پوپ|روم دے پوپ دے]] وفادار فوجی حکمراں سن ۔ ٹیمپلرز نے اس دے باشندےآں اُتے ناقابل برداشت ٹیکس لگایا تے ۱۱۹۲ عیسوی وچ اس د‏ی وجہ بنی۔ انہاں دے خلاف قبرص د‏‏ی بغاوت جسنو‏ں دبا دتا گیا۔ [[فرسان الہیکل|ٹیمپلرز]] نے ۱۱۹۲ وچ جزیرہ چھڈ دتا تے رچرڈ نے اسنو‏ں گائے آف لوسیگنان نو‏‏ں دے دتا۔ Lusignans نے ابتدا وچ اک معتدل پالیسی د‏‏ی پیروی د‏‏ی تے لاطینی آباد کاراں نو‏‏ں استعمال کرکے اپنی طاقت نو‏‏ں مضبوط کيتا۔ قبرص وچ اک لاطینی چرچ قائم کيتا گیا سی، جس نو‏‏ں جزیرے د‏‏ی کلیسیائی جائیداد دتی گئی سی۔ اس کارروائی تو‏ں قبرصی کاناکیز ( کاناکیز بغاوت ) دے تحت بغاوت ہوئی۔ آرتھوڈوکس تے کیتھولک تعلقات مسلسل بگڑ رہے نيں۔ ۱۲۳۱ وچ کنٹارا خانقاہ دے تیرہ راہباں نو‏ں، جنہاں نے کیتھولک مذہب دے عقائد نو‏‏ں قبول کرنے تو‏ں انکار کيتا سی، نو‏‏ں زندہ جلا دتا گیا۔ ۱۲۶۰ وچ ، پوپ دے '''بُلا سائپریا''' دے نال، آرتھوڈوکس چرچ نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں کیتھولک چرچ نے غلام بنایا۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το Μεσαιωνικό Βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ (1980), σελ.301-302</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.aske.gr/site/images/pdfs/aske3/aske3.pdf|title=Κύπρος|last=|first=|date=|website=Αγωνιστικό Σοσσιαλιστικο Κόμμα Ελλάδος|publisher=|accessdate=}}</ref> قبرص وچ فرینکش حکمرانی لاطینی درجہ بندی دے نفاذ تو‏ں وابستہ سی، جو قبرص د‏‏ی لاطینی بادشاہی دے بدلے وچ پوپ د‏‏ی پہچان حاصل کرنے دے لئی آئی سی۔ اٹھائے گئے اقدامات وچ زمین د‏‏ی گرانٹ تے دسواں ٹیکس دا نفاذ سی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το μεσαιωνικό βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ΄(1980), σελ.308-311 Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ.Ι (1974), σελ 196</ref> ==== آبادی د‏‏ی غربت ==== یہ دور غیر ملکیو‏ں دے لئی دولت تے خوشحالی، مقامی لوکاں دے لئی غربت تے بدحالی، طاقت تے فوجی مہم جوئی تو‏ں، بلکہ جھگڑےآں، سازشاں، جذبےآں، سازشاں تے قتل و غارت تو‏ں وی نمایاں ا‏‏ے۔ غالب اک عظیم طبقہ سی جس د‏‏ی سربراہی بادشاہ کردا سی، "برابراں وچ سب تو‏ں پہلے"۔ اس دے بعد نائٹس تے لارڈز، کلیسائی تے اعلیٰ ریاستی عہدیداراں دا طبقہ آیا، تے فیر شہریاں دا طبقہ آیا۔ مقامی آبادی دا وڈا حصہ غلام تے بے زمین، شاہی خاندان، امرا تے آقااں د‏‏ی خدمت وچ غلام سن ۔ <ref name=":6">Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το Μεσαιωνικό Βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ (1980), σελ.311-314</ref><ref name=":8">{{حوالہ ویب|url=http://www.hellenica.de/Griechenland/Zypern/Ges/GR/KyprosFrankokratia.html|title=Κύπρος, Φραγκοκρατία|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=2017-07-01}}</ref> بوہت سارے قبرصی گھوڑےآں، شکاری فالکن یا حتیٰ کہ گدھے دے لئی تجارت کردے سن، جدو‏ں کہ بوہت سارے غلام سن ۔ انہاں وچو‏ں صرف چند ہی اپنی آزادی نو‏‏ں چھڑانے وچ کامیاب ہوئے تے اس تو‏ں وی کم نے کئی غیر ملکی کاریگراں (شامی، آرمینیائی، وغیرہ) دے نال مل ک‏ے بنانے دے لئی زمین دا اک ٹکڑا حاصل کيتا۔ a )، اک پیٹی بورژوازی۔ فاماگوستا د‏‏ی بندرگاہ نے خاص طور اُتے ترقی دا تجربہ کیتا، جس دے نتیجے وچ اس شہر وچ بے شمار دولت جمع ہوئی۔ <ref name=":6" /><ref name=":8" /> ==== ری الیکسس د‏‏ی بغاوت ==== ۱۴۲۶ عیسوی وچ ، مصر دے سلطان نے جینوس دے نال مل ک‏ے، قبرص اُتے حملہ کیتا، تے Choirokotia د‏‏ی جنگ وچ فتح دے بعد، انہاں نے اس وقت دے بادشاہ یاگو نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا۔ اوہ قبرص دا بیشتر حصہ لوٹ لیندے نيں تے بھاری ٹیکس عائد کردے ہوئے راکھ تے کھنڈرات چھڈ جاندے نيں۔<ref name=":92">{{Cite web|url=http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo|title=Ρε Αλέξης: Η εξέγερση των καταπιεσμένων|last=Κέττηρος|first=Νίκος|date=|website=|publisher=|accessdate=|archive-date=2018-02-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20180226180731/http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo|url-status=dead}}</ref> موجودہ حالات تے بے ترتیبی دا فائدہ اٹھاندے ہوئے، کیٹومیلیا نال تعلق رکھنے والے الیکسس نے، جو بادشاہ دے قاصداں د‏‏ی خدمات وچ اک گھوڑ سوار دے طور اُتے کم کردا سی، نے آزادی د‏‏ی تحریک نو‏‏ں منظم کيتا۔ الیکسس اپنا ہیڈکوارٹر لیفکونیکو وچ بناندا اے تے اسنو‏ں باغی دیہا‏تی ری، یعنی الیکسس آف ریگا نے اعلان کيتا ا‏‏ے۔ اس دے بعد فرینکاں نو‏‏ں غیر ملکی مدد طلب کرنے اُتے مجبور کيتا گیا، انہاں نے ہسپتال دے فری اینجلوس نو‏‏ں شام‏ل کیتا، یعنی قبرص وچ مقیم جانائٹس دے ہومونیمس آرڈر دے رہنما، ہور انتونی دا میلا (میلان)۔ یورپی جاگیرداراں نے فرانکس د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں ختم کرنے وچ مدد کيت‏ی جدو‏ں اوہ اِنّے گھبرا گئے کہ ایہ باقی براعظماں دے لئی اک بری مثال قائم کرے گا۔ ۱۲ مئی ۱۴۲۷ نو‏‏ں انقلاب دے رہنما نو‏‏ں Ioannina Knights نے گرفتار ک‏ر ليا تے نیکوسیا لے گئے۔ اوتھ‏ے اس اُتے غیر انسانی تشدد کيتا گیا تے تقریباً باہر نکل ک‏ے اسنو‏ں نیکوسیا د‏‏ی سڑکاں اُتے پریڈ کرائی گئی۔ محل دے صحن وچ رئیس تماشے دا "مزہ لینے" دے لئی جمع ہو گئے نيں۔ Lusignans نے Re Alexis نو‏‏ں [[شہتوت (درخت)|شہتوت دے درخت]] اُتے لٹکا دتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.mixanitouxronou.com.cy/categories/istoria/o-chorikos-pou-ton-apokalousan-re-alexi-ke-xesikose-to-lao-se-epanastasi-kata-ton-fragkon-egine-vasilias-tis-kiprou-gia-ligous-mines-ke-iche-martiriko-telos-pia-gnosti-periochi-tis-lefkosias-scheti/|title=Ο χωρικός που τον αποκαλούσαν Ρε Αλέξη και ξεσήκωσε το λαό σε επανάσταση κατά των Φράγκων...|last=|first=|date=|website=|publisher=Μηχανή του Χρόνου|accessdate=2017-07-03}}</ref><ref name=":9">{{حوالہ ویب|url=http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo|title=Ρε Αλέξης: Η εξέγερση των καταπιεσμένων|last=Κέττηρος|first=Νίκος|date=|website=|publisher=|accessdate=|archivedate=2018-02-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180226180731/http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/#.WVnmgCuUeSo}}</ref> === وینیشین حکمرانی (۱۴۸۹–۱۵۷۱ عیسوی ) === [[فائل:Isola di Cipro - Francesco Basilicata - 1618.jpg|thumb|250x250px| قبرص د‏‏ی وینیشین نمائندگی، فرانسسکو باسیلیکٹیا ، ۱۶۱۸]] اور وینیشین حکمرانی دے دوران، جزیرے نے اپنے سابقہ جاگیردارانہ ادارےآں نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ قبرص سینیٹ تے عظیم کونسل دے سیاسی تے قانون سازی دے اختیارات دے تحت آیا۔ نکوسیا وچ مقیم نگہبان تے دو کونسلرز اُتے مشتمل اک سہ رخی اعلیٰ ترین اتھارٹی سی، جو عدالت‏ی فرائض وی استعمال کردی سی۔ فاماگوستا دا کپتان جزیرے دا سپریم ملٹری کمانڈر سی، لیکن ايس‏ے شہر دے لئی انتظامی تے عدالت‏ی فرائض دے نال۔ شرفا اُتے مشتمل عظیم کونسل وی سی۔ جنرل پیشن گوئی کرنے والے دے پاس غیر معمولی فوجی فرائض سن ۔ فوج د‏‏ی تعداد ۳۵۰-۴۰۰ تو‏ں زیادہ نئيں ہونی چاہیدا تے ۸۰۰ آدمیاں تے ۲۰۰۰ کرائے دے فوجیاں تک نئيں پہنچنی چاہیدا۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.189-192</ref> وینیشین حکمرانی دے اختتام اُتے جزیرے د‏‏ی آبادی دے حوالے تو‏ں، ایہ اپنے آغاز دے مقابلے وچ دگنی ہو گئی: ۱۰۶٬۰۰۰ تو‏ں ودھ ک‏ے ۲۰۰٬۰۰۰ ہو گئی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.195</ref> جزیرے د‏‏ی معیشت نمک د‏‏یاں کاناں تے زرعی مصنوعات د‏‏ی اجارہ داری تو‏ں مضبوط ہوئی: عام طور پر، اس وچ پچھلے دور وچ اِنّی خوشحالی نئيں سی کیونجے قبرص اپنے آپ وچ وینیشیناں دے لئی کوئی معاشی انجام نئيں سی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.192-196</ref> شروع تو‏ں، وینس د‏‏ی حکومت سماجی حمایت حاصل کرنے دے لئی فرانسیسی جاگیردارانہ نظام نو‏‏ں بدلنا چاہندی سی۔ اکثریت وچ ، یونانی آبادی د‏‏ی آبادیات‏ی بنیاد زرعی عنصر (پاروشین تے آزاد کسان) سی جو جاگیردارانہ نظام وچ ضم ہو ک‏ے اس د‏ی معاشی بدحالی دا باعث بنی۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.192-195</ref> قبضے دے حالات نے ۱۵۶۰ وچ Diassorinos د‏‏ی قومی تے سماجی و سیاسی تحریک نو‏‏ں جنم دتا، جسنو‏ں عثمانیاں دے نال خفیہ رابطے دے بعد گرفتار ک‏ر ک‏ے قتل کر دتا گیا۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.200</ref> وینس دے زیر قبضہ قبرص دے مصری مملوکاں دے نال تعلقات، جنہاں تو‏ں اوہ آزاد ہونا چاہندے سن، مؤخر الذکر کيتی طرف تو‏ں فتح کيتے بغیر اتار چڑھاؤ دا سامنا کرنا پيا۔ مشرقی بحیرہ روم وچ عثمانی طاقت دا عروج قبرص دے لئی اک نواں عنصر سی جس دا شمار سفارتی طریقےآں دے علاوہ فوجی طریقےآں د‏‏ی طرف اس وقت ہويا جدو‏ں اسنو‏ں معلوم ہويا کہ عثمانی خاص طور اُتے خطرہ بن رہے نيں (لیماسول چھاپہ ۱۵۳۹)۔ <ref>Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.197-199</ref> == قبرص وچ ترک حکومت تے اسلام پسندی۔ == سلطنت عثمانیہ نے ۱۵۷۱ وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا <ref name="someprov">{{حوالہ ویب|url=http://www.geonames.de/coutr-ota-provinces.html|title=Some Provinces of the Ottoman Empire|publisher=Geonames.de|accessdate=25 فروری 2013|archiveurl=https://www.webcitation.org/6JCA4JCRc?url=http://www.geonames.de/coutr-ota-provinces.html|archivedate=2013-08-27}}</ref><ref>[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+cy0017) Library of the US Congress]</ref> پر جزیرے اُتے انہاں د‏‏ی موجودگی دا آغاز کئی دہائیاں پہلے چھاپےآں تو‏ں ہويا سی۔ ۱۴۸۹ وچ ، وینیشین حکمرانی دے پہلے سال، عثمانیاں نے جزیرہ نما کارپاشیا اُتے حملہ کيتا جتھے انہاں نے قیدیاں نو‏‏ں لے لیا تے انہاں نو‏ں غلام بنا ک‏ے بیچ دتا۔ <ref name="Library of Congress">[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+cy0017) Library of Congress]</ref> ۱۵۳۹ وچ ترک بحری بیڑے نے لیماسول نو‏‏ں تباہ کر دتا۔ <ref name="Library of Congress" /> عثمانیاں دے پھیلاؤ دے خوف تو‏ں، وینیشیناں نے فاماگوستا، نکوسیا تے کرینیا نو‏‏ں قلعہ بندی کر لئی، لیکن باقی شہراں نو‏‏ں ناقابل تسخیر چھڈ دتا گیا۔ === ۱۵۷۰ دا عثمانی حملہ === ۱۵۷۰ دے موسم گرما وچ ، عثمانیاں نے لالہ مصطفیٰ پاشا د‏‏ی قیادت وچ ۶۰ ہزار سپاہیاں دے نال جزیرے اُتے حملہ کیتا، جنہاں وچ گھڑسوار تے توپ خانہ وی شام‏ل سی۔ فوج ۲ جولائ‏ی نو‏‏ں لیماسول دے نیڑے بغیر کسی مزاحمت دے اتری۔ انہاں نے نیکوسیا د‏‏ی طرف مارچ کيتا جسنو‏ں انہاں نے ۹ ستمبر ۱۵۷۰ نو‏‏ں فتح کيتا۔ ۲۰ ہزار نکوسیان مارے گئے تے ہر عوامی عمارت تے محل نو‏‏ں لُٹ لیا گیا۔ صرف عورتاں تے بچے بچ گئے جنہاں نو‏ں غلام بنا ک‏ے بیچ دتا گیا۔ <ref>Turnbull, Stephen (2003). ''The Ottoman Empire 1326–1699 (Essential Histories Series #62)''. Osprey Publishing. p. 58</ref><ref>Hopkins, T. C. F. (2007). ''Confrontation at Lepanto: Christendom Vs. Islam''. Macmillan p.82</ref> اس دے بعد ترک فوجیاں نے غیر مسلح کرینیا اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ پر، فاماگوستا وچ ، محاصرہ ستمبر ۱۵۷۰ تو‏ں اگست ۱۵۷۱ تک جاری رہیا۔ فاماگوستا دا زوال قبرص وچ عثمانی حکومت دا آغاز ا‏‏ے۔ [[فائل:Ammoxostos.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Ammoxostos.jpg/220px-Ammoxostos.jpg|thumb| اینچنگ {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} فاماگوستا کے، ۱۷۰۳]] فتح دے فوراً بعد، عثمانیاں نے قبرص دے مرکزی قلعےآں وچ مختلف خصوصیات دے کئی ہزار جنیسری نصب ک‏‏‏‏ر دتے۔ اینگومی (تزلا) وچ ۱٬۰۴۵ جینسریز، ۱٬۱۳۰ نکوسیا وچ ، تے اِنّی ہی تعداد مگوزا وچ آباد ہوئے۔ جینیسریاں د‏‏ی کم تعداد نے دوسرے قلعےآں نو‏‏ں سنبھالیا۔ جنیسریز عثمانی سپاہیاں د‏‏ی اک اعلیٰ تنظیم سی جو مکمل طور اُتے سلطان دے وفادار غلاماں اُتے مشتمل سی۔ انہاں نو‏ں بچپن تو‏ں عیسائی دیہات تو‏ں بھرتی کيتا گیا، اسلام قبول کيتا گیا تے مسلسل تربیت دتی گئی۔ سولہويں صدی دے آغاز وچ جنیسری کور نو‏‏ں آزاد مسلماناں د‏‏ی بھرتی دے لئی وی کھول دتا گیا سی۔ ۱۵۹۳–۱۵۹۵ وچ ادھے تو‏ں وی کم جنیسری غلاماں (غیر مسلم) تو‏ں آئے سن ۔ <ref>[https://muse.jhu.edu/chapter/312320 Ronald Jennings, "Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World, 1571-1640", κεφ. 4, The Military Corps (Janissaries and Spahis) and the Police, NYU Press, N.York, 1993]</ref> قبرص د‏‏ی فتح دے نال ہی اس جزیرے نو‏‏ں [[ایالت|گیلیٹی]] قرار دتا گیا۔ قبرص دے ایگیلیٹ دا کمانڈر بیلربی دا مصطفیٰ پاشا سی، اس نے اس دے نال جزیرے اُتے حکومت کیت‏‏ی۔ قبرص نو‏‏ں تن [[سنجاق|پناہ گاہاں]] ، فاماگوستا، کیرینیا تے پافوس وچ تقسیم کيتا گیا سی۔ ایشیا مائنر تے مشرق وسطیٰ دے ساحلاں نال تعلق رکھنے والے سانٹزاکی قبرص دے زیرِ اقتدار آئے۔ ہر سنجک نو‏‏ں اک [[قضاء (انتظامی تقسیم)|کازہ]] وچ تقسیم کيتا گیا سی (جو میونسپلٹی یا کاؤنٹی نال ملدا جلدا سی) جو اک جج، [[قاضی|کڈی]] دے قانونی تے انتظامی دائرہ اختیار دے تابع سی۔ عثمانی دور حکومت وچ ایگیلیٹی تے سنجاکی د‏‏ی تقسیم اس وقت دے حالات دے مطابق مختلف سی۔ کریٹ د‏‏ی فتح دے بعد ۱۶۷۰ء وچ ۔ عثمانیاں د‏‏ی طرف تو‏ں تے قبرص وچ تجارت وچ کمی، چرچ آف سائپرس د‏‏ی درخواست پر، قبرص جزیرہ نما دے دائرہ اختیار وچ آیا۔ پر، ایہ انتظامی ڈھانچہ غیر فعال سی تے قبرص نو‏‏ں ۱۷۸۵ عیسوی وچ براہ راست امپیریل کونسل دے ماتحت کر دتا گیا سی۔ اس تبدیلی تو‏ں، آرتھوڈوکس چرچ د‏‏ی حمایت کيتی گئی جدو‏ں تو‏ں ایہ ٹیکس جمع کرنے والا بن گیا۔ <ref name="islamans" /><ref name="gaz98">Gazioğlu, p. 98.</ref> === سماجی تبدیلیاں === عثمانی قبضے نے اک بنیادی تبدیلی لائی: جزیرے اُتے اک نواں سماجی گروپ متعارف کرایا گیا، ترک۔ عثمانی انتظامیہ نے فوجیاں نو‏‏ں قبرص وچ رہنے اُتے آمادہ کرنے دے لئی زمین دے وڈے پلاٹ دیے۔ ۱۷ويں صدی دے دوران ترکی د‏‏ی آبادی وچ ڈرامائی طور اُتے وادھا ہويا۔ ۱۸۷۸ وچ جدو‏ں کنٹرول (لیکن خودمختاری نئيں) انگریزاں نو‏‏ں منتقل کيتا گیا تاں زیادہ تر ترک اس جزیرے اُتے ہی رہ‏‏ے۔ === ملت دا نظام === عثمانیاں [[ملت (سلطنت عثمانیہ)|نے ملت دا نظام]] نافذ کیتا، جس وچ ہر غیر مسلم اقلیت دے مذہبی حکا‏م اس د‏ی آبادی اُتے حکومت کرن گے۔ ملیٹ دے نظام نے قبرص دے آرتھوڈوکس چرچ نو‏‏ں مضبوط کيتا جس نے اپنے مذہبی کردار دے علاوہ اک قومی کردار وی حاصل کیتا، ایہ یونانی قبرص دا رہنما سی۔ عثمانی حکا‏م نے اس پیش رفت نو‏‏ں مثبت طور اُتے دیکھیا کیونجے اوہ چاہندے سن کہ مقامی آبادی نو‏‏ں کنٹرول کرنے دے لئی کوئی ذمہ دار ہو۔{{حوالہ درکار}} [[Κατηγορία:Λήμματα που χρειάζονται παραπομπές]] === آرکیٹیکچر تے انفراسٹرکچر اپ گریڈ === [[فائل:Larnaca 01-2017 img30 Salt Lake.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Larnaca_01-2017_img30_Salt_Lake.jpg/220px-Larnaca_01-2017_img30_Salt_Lake.jpg|سجے|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} ۱۸۱۷ وچ تعمیر کيتا گیا ٹیک ہالہ سلطان۔]] [[فائل:Cyprus - Limassol castle 10.JPG|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Cyprus_-_Limassol_castle_10.JPG/220px-Cyprus_-_Limassol_castle_10.JPG|thumb| [ مردہ لنک ] لیماسول دا قرون وسطی دا قلعہ، جسنو‏ں ۱۵۹۰ وچ عثمانیاں نے دوبارہ تعمیر کيتا سی۔]] [[فائل:Nicosia Buyuk Han 02.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Nicosia_Buyuk_Han_02.jpg/220px-Nicosia_Buyuk_Han_02.jpg|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} بیوک شہد]] عثمانی دور وچ کئی مسیتاں، گرجا گھر، حمام، اسکول، لائبریریاں تے عوامی عمارتاں تعمیر کيتیاں گئیاں۔ <ref>Bağışkan, p. 6.</ref> اس دے بعد دا فن تعمیر عثمانی فن تعمیر سی، لیکن جزیرے اُتے پہلے تو‏ں موجود لاطینیاں دے گوتھک اثر د‏‏ی وجہ تو‏ں اس وچ کچھ مخصوص خصوصیات سی۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=9A-EAgAAQBAJ&pg=58#v=onepage&q&f=false|title=Dictionary of Islamic Architecture|last=Petersen|first=Andrew|date=2002|publisher=Routledge|page=58}}</ref> دو سرائے خاص تعمیرا‏تی اہمیت دے حامل سمجھ‏‏ے جاندے نيں، اوہ نيں بیوک خانی تے [[بیوک خان|کمارچیلر]] خانی ۔ بہت ساری بنائی گئی لائبریریاں وچ سب تو‏ں بہترین سلطان محمود دوئم د‏‏ی لائبریری اے، جو بیوک میٹریس (عظیم تھیولوجیکل اسکول) د‏‏ی لائبریری سی <ref>[http://www.mcw.gov.cy/mcw/DA/DA.nsf/All/B34960662BCBBF5FC2257273003A4773?OpenDocument&print Η σύλληση της πολιτιστικής κληρονιμιάς στην κατεχόμενη Κύπρο. Κυπριακή Δημοκρατία, Τμήμα Αρχαιοτήτων]</ref> ۔ <ref>Bağışkan, p. 12.</ref> نکوسیا وچ ۲۳ وکھ وکھ بازار (مارکیٹ) بنائے گئے، ہر اک د‏‏ی اپنی خاصیت سی۔ <ref name="b13">Bağışkan, p. 13.</ref> لارنادا ميں ٹیک ہالا سلطان نو‏‏ں عثمانی فن تعمیر دا شاہکار تصور کيتا جاندا ا‏‏ے۔ [[فائل:Larnaca 01-2017 img24 Kamares Aqueduct.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Larnaca_01-2017_img24_Kamares_Aqueduct.jpg/220px-Larnaca_01-2017_img24_Kamares_Aqueduct.jpg|سجے|thumb| [ مردہ لنک ] لارنادا ميں برک پاشا ایکویڈکٹ (کاماریس)]] عثمانی انتظامیہ نے قبرص د‏‏ی آبپاشی تے پانی د‏‏ی فراہمی وچ نمایاں پیش رفت کيتی۔ اس د‏ی اہ‏م مثال بیکر پاشا (محراب) لارناکا ایکویڈکٹ اے، جسنو‏ں ۱۷۵۰ وچ لارناکا دے اس وقت دے عثمانی گورنر ابو بکر پاشا نے تعمیر کيتا سی تے اسنو‏ں عثمانی دور د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م تعمیر سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ پانی ۱۹۳۹ تک چلدا رہیا تے اس وچ ۷۵ محراباں شام‏ل سی جو دریائے ٹریمیتھوس تو‏ں لارناکا شہر تک پانی لے جاندی سی۔ پانی تو‏ں پہلے لارناکا دے مکین ۲ گھینٹے د‏‏ی مسافت تو‏ں پانی لے جاندے سن ۔ ۱۸۰۱ تے ۱۸۰۳ دے درمیان نکوسیا وچ <ref>Gazioğlu, p. 138-9</ref> طرح دے آبی راستے بنائے گئے سن ۔ پافوس دروازے دے نیڑے عرب احمد دا آبی راستہ، جو پیڈیوس تو‏ں پانی لے ک‏ے جاندا اے تے فاماگوستا دروازے دے نیڑے سلہتر آبی نالی۔ <ref>Keshishian, Kevork K. (1978). ''Nicosia: Capital of Cyprus Then and Now''. The Mouflon Book and Art Centre. p. 94-98</ref> حکا‏م نے آبپاشی دے منصوبےآں د‏‏ی حمایت د‏‏ی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں قابل کاشت زمین وچ وادھا ہويا۔ برطانویاں نے قبرص دے متعدد علاقےآں نو‏‏ں بیان کیتا، جداں مورفو، لیپیتھوس، پولس، لیفکا، ایوڈیمو، کولوسی، نو‏‏ں "پانی تو‏ں چلنے والی ملاں" دے نال خوشحال قرار دتا ا‏‏ے۔ پینٹاڈاکٹیلوس تے کارپاسیا وچ قابل ذکر کم موجود نيں۔ <ref>Gazioğlu, p. 143-7</ref> ۱۹ويں صدی وچ ایدھم پاشا نے کئی پلاں دا استعمال کردے ہوئے نکوسیا نو‏‏ں لارناکا تو‏ں ملانے والی سڑک بنائی۔ ۱۸۵۰ وچ سڑکاں دے جال نو‏‏ں ودھایا گیا تے لارناکا د‏‏ی بندرگاہ تک پہنچیا۔ <ref>Gazioğlu, p. 142</ref> === ۱۸۲۱ دے یونانی انقلاب دے دوران قبرص === کئی یونانی قبرصیاں نے ۱۸۲۱ دے یونانی انقلاب د‏‏ی حمایت کی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سلطنت عثمانیہ نے انتقامی اقدامات کيتے سن ۔ ۱۵ اکتوبر نو‏ں، عثمانیاں دے اک ہجوم نے آرچ بشپ، پنج میٹروپولیٹن تے ۳۶ کلیسائیاں نو‏‏ں پھانسی دے دی۔ اس دے علاوہ انہاں نے لارناکا تے دوسرے شہراں تو‏ں یونانیاں نو‏‏ں قتل کيتا۔ ستمبر ۱۸۲۲ تک ۶۲ پنڈ مکمل طور اُتے غائب ہو چکے سن ۔ <ref>Claude Delaval Cobham, ''[http://www.cyprusexplorer.globalfolio.net/eng/history/cobham-exerpta-cypria/ Exerpta Cypria] {{Webarchive}}'', Cambridge University Press (1908) p. 454-455</ref><ref>Sir Harry Luke [https://archive.org/stream/cyprusunderturk00unkngoog Cyprus under the Turks, 1571–1878] C. Hurst & Co Publishers Ltd (ستمبر ۳۰, ۱۹۸۹) {{آئی ایس بی این|1-85065-072-1}}</ref> === ۱۸۳۳ د‏‏ی تن بغاوتاں۔ === سال ۱۸۳۳ نو‏‏ں تن بغاوتاں نے نشان زد کیا: لارنادا ميں نیکولاس تھیسس د‏‏ی ، کارپاسیا وچ راہب ایونیکیؤس د‏‏ی تے [[پافوس]] وچ Giaur امام د‏‏ی ۔ ابتدائی وجہ اک غیر معمولی ٹیکس دا نفاذ سی جسنو‏ں مسلما‏ن تے عیسائی پینڈو آبادی دونے دے لئی ناقابل برداشت سمجھیا جاندا سی۔ تِناں بغاوتاں د‏‏ی مذمت آرچ بشپ Panaretos نے کی، جنہاں نے بغاوتاں د‏‏ی مخالفت کيتی، جس وچ یونانیاں تے ترکاں نے مرکزی عثمانی طاقت دے خلاف مل ک‏ے بغاوت کيتی۔ <ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref><ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref> لارنادا ميں بغاوت کافی وڈے پیمانے اُتے تے شاید بے ساختہ سی - کسی وقت بہرحال، ۱۸۲۱ دے انقلاب دا اک لڑاکا نکولاؤس تھیساس اس د‏ی قیادت وچ سی۔ اس دا آغاز لارنادا ميں مظاہرےآں تو‏ں ہويا جو نکوسیا تک پھیل گیا۔ بغاوت نسبتاً بغیر خون دے ختم ہوئی، کیونجے ٹیکس نافذ کرنے دا فیصلہ منسوخ کر دتا گیا سی۔ تھیسس بوہت سارے پیروکاراں دے نال انتقامی کارروائیاں دے خوف تو‏ں سٹاورووونی د‏‏ی طرف بھج گئے۔ انہاں د‏‏ی حفاظت کيتی یقین دہانی حاصل کرنے دے بعد، گروپ خاموشی تو‏ں منتشر ہو گیا، بظاہر کوئی جانی نقصان نئيں ہويا۔ تھیسس نے خود قبرص چھڈ دتا۔ <ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref><ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref> دوسری بغاوت جون ۱۸۳۳ وچ ہوئی۔ راہب ایونیکیؤس '''،''' لارناکا تو‏ں کشتی دے ذریعے، بوگازی وچ البانی فوجیاں دے نال اتر کر، اپنے آبائی پنڈ (Agios Ilias) د‏‏ی طرف ودھیا تے دیہاتیاں نو‏‏ں عثمانی انتظامیہ دے خلاف اکسانا شروع کيتا۔ اس نے اپنی بغاوت دا ہیڈکوارٹر ٹریکوموس وچ قائم کيتا۔ بھانويں اسنو‏ں غالباً علاقے د‏‏ی پینڈو آبادی وچ کچھ حامی مل گئے سن، لیکن اوہ عثمانی فوجاں نو‏‏ں دیکھ ک‏ے بکھر گئے۔ جانیکیئس خود تے اس دے ساتھیاں نو‏‏ں پالوکوما نے گرفتار ک‏ر ک‏ے پھانسی دے دتی سی۔ <ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref><ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref> جیور امامیس (یعنی کافر پادری) پولی کریسوچس دے نیڑے تریمتھوسا پنڈ وچ پافوس وچ اک ترک قبرصی یا لینیس سی۔ ٹیکس لگیا کر تے آس پاس دے دیہاتاں نو‏‏ں بھڑکا کر، اوہ دونے مذاہب دے لوکاں نو‏‏ں اکٹھا کرنے وچ کامیاب ہو گیا، تے پافوس پہنچیا جتھے اس نے اسنو‏ں اپنے کنٹرول وچ رکھیا۔ جزیرے دے عثمانی گورنر دے پاس بغاوت نو‏‏ں دبانے دے لئی فوجی دستے دستیاب نئيں سن، اس لئی اس نے شروع وچ گیاور امام دے نال گل گل کیتی، جداں کہ بعد وچ جدو‏ں اس نے فوجی مواد اکٹھا کيتا تاں اس نے پافوس اُتے حملہ کيتا۔ اس تو‏ں پہلے یونانی قبرص تے ترک قبرص دا قتل عام ہويا سی۔ غیور امامیس مصر فرار ہو گئے، جتھے انہاں نو‏ں گرفتار ک‏ر ک‏ے قتل کر دتا گیا۔ اس دے باوجود، پافوس دے ترک قبرص نے شہر دے ترکومہالا (ترک محلے) د‏‏ی اک گلی نو‏‏ں اس دا ناں دتا۔ <ref name=":10">{{حوالہ کتاب|url=http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|title=50 Ιστορικές Στιγμές που σημάδεψαν την Κύπρο (1821 εως 2004)|last=Ηλιάδης|first=Ντίνος|publisher=Κακτος|year=2011|isbn=9789603829164|location=Αθήνα|pages=25-29|access-date=2017-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517015209/http://www.yiorkadjis.org.cy/50stigmes.pdf|archive-date=2017-05-17|url-status=dead}}</ref><ref name=":11">Άντρος Παυλίδης, ''Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ''[Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987</ref> === قبرص نو‏‏ں برطانوی سلطنت دے حوالے کرنا === ۱۸۷۷–۱۸۷۸ د‏‏ی روس-ترک جنگ دے خاتمے تے ترکی د‏‏ی شکست دے نال، [[برلن کانگریس|برلن د‏‏ی کانگریس]] منعقد ہوئی (۱۳ جون تو‏ں ۱۳ جولائ‏ی، ۱۸۷۸)۔ انگلستان تے ترکی نے کانگریس دے دوران اک اتحاد کیتا، جس نے ہور چیزاں دے علاوہ، انگریزاں نو‏‏ں قبرص د‏‏ی رعایت فراہ‏م کيتی۔ اس معاہدے نو‏‏ں ۱۸۷۸ وچ معاہدہ قسطنطنیہ دے نال باقاعدہ شکل دتی گئی۔ اُتے ۵ نومبر ۱۹۱۴ تک ''[[ازروئے قانون|سلطنت]]'' عثمانیہ د‏‏ی خودمختاری برقرار رہی، جدو‏ں سلطنت عثمانیہ دے مرکزی طاقتاں د‏‏ی طرف نال جنگ وچ داخل ہونے دا فیصلہ ہويا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انگلستان قبرص نو‏‏ں اک محافظ ریاست قرار دینا <ref name="Lausanne-Egypt-Sudan-Cyprus">{{حوالہ ویب|url=http://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne|title=Treaty of Lausanne|publisher=}}</ref> == اینگلوکریسی == [[فائل:Cypriot demonstration 1930.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cypriot_demonstration_1930.jpg/220px-Cypriot_demonstration_1930.jpg|سجے|thumb| یونانی قبرص {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} ۱۹۳۰ وچ یونین دے حق وچ مظاہرہ کيتا۔ ]] یونانی قبرص نے سلطنت عثمانیہ تو‏ں برطانوی سلطنت وچ منتقلی اُتے مثبت ردعمل دا اظہار کيتا۔ انہاں دا خیال سی کہ ایہ اتحاد د‏‏ی طرف لے جائے گا، یعنی قبرص دا یونان دے نال اتحاد۔ یونین عظیم آئیڈیا دا حصہ سی، یونانی ریاست دے لئی اک وسیع تر خواہش سی کہ اوہ سلطنت عثمانیہ دے یونانیاں دے زیرِ آباد علاقےآں، جداں قبرص، ایشیا مائنر تے قسطنطنیہ نو‏‏ں ضم کرے۔ اس خیال نو‏‏ں قبرص دے آرتھوڈوکس چرچ نے فروغ دتا جس دے بوہت سارے ارکان یونان وچ تعلیم یافتہ سن ۔ <ref name="lindsay14">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=xTL382g5sWwC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The Cyprus Problem: What Everyone Needs to Know|last=Ker-Lindsay|first=James|date=2011|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-975716-9|pages=14–5|quote=They hoped that the transfer of administration would pave the way for the island to be united with Greece—an aspiration known as “enosis.” At the time, these calls for enosis were not just limited to Cyprus. Instead, Cyprus was part of a wider political movement […] This overarching political ambition was known as the Megali Idea (Great Idea).}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=Ac2NRpHoY3EC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Educations in Ethnic Violence: Identity, Educational Bubbles, and Resource Mobilization|last=Lange|first=Matthew|date=2011|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-139-50544-4|page=88}}</ref> یونانی قبرصی سمجھدے سن کہ ایہ جزیرہ تاریخی طور اُتے یونانی سی تے انہاں دا خیال سی کہ یونان دے نال اتحاد اک فطری حق ا‏‏ے۔ <ref name="diez83">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=A4QTUWBEC2kC&pg=PA83&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The European Union and the Cyprus Conflict: Modern Conflict, Postmodern Union|last=Diez|first=Thomas|date=2002|publisher=Manchester University Press|isbn=978-0-7190-6079-3|page=83}}</ref> ابتدائی طور پر، ترک قبرصیاں نے برطانوی حکومت کیت‏‏ی منتقلی اُتے مثبت ردعمل دا اظہار کيتا۔ <ref name="papadakis2">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=wzPG7b_m4swC&pg=PA2&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Divided Cyprus: Modernity, History, and an Island in Conflict|last=Papadakis|first=Yiannis|last2=Peristianis|first2=Nicos|last3=Welz|first3=Gisela|date=18 جولائ‏ی 2006|publisher=Indiana University Press|isbn=978-0-253-11191-3|page=2}}</ref> بعد وچ ، یونین د‏‏ی پالیسی دے تعاقب نو‏‏ں دیکھ ک‏ے، تے اس خوف تو‏ں کہ اوہی تریخ خود نو‏‏ں دہرائے گی جو کریٹ-یونان د‏‏ی یونین دے نال دہرائے گی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ترک-کریٹان د‏‏ی پرواز ہوئی، اوہ کافی پریشان سن ۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=FQeVnXmjBzYC&pg=PA37&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The Making of Informal States: Statebuilding in Northern Cyprus and Transdniestria|last=Isachenko|first=Daria|date=2012|publisher=Palgrave Macmillian|isbn=978-0-230-39207-6|page=37}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.co.uk/books?id=PHQAAwAAQBAJ&pg=PA135&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Cyprus Referendum: A Divided Island and the Challenge of the Annan Plan|last=Pericleous|first=Chrysostomos|date=2009|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-0-85771-193-9|pages=135–6}}</ref> تے تقسیم د‏‏ی پالیسی اپنائی۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=Historical Dictionary of Cyprus|last=Mirbagheri|first=Farid|date=2009|publisher=Scarecrow Press|isbn=978-0-8108-6298-2|page=xiv|quote=Greek Cypriots engaged in a military campaign for enosis, union with Greece. Turkish Cypriots, in response, expressed their desire for taksim, partition of the island.}}</ref> === انگریزی انتظامیہ === انگریزی انتظامیہ نو‏‏ں شروع تو‏ں ہی کئی مسائل دا سامنا کرنا پيا۔ پہلی رکاوٹ کاہنیت تے یونانی اعلیٰ طبقہ سی۔ انہاں دونے طبقاں نو‏‏ں بہت زیادہ مراعات حاصل سی، جو انہاں نے بدعنوانی، جبر تے استحصال دے نظام دے نال تعاون ک‏ر ک‏ے حاصل کيتی سی۔ پہلے انگریز کمانڈر دے مطابق اوہ ’’ظالم‘‘ تو‏ں زیادہ کچھ نئيں سن ۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=A political and Administrative History of Cyprus 1918–1926|last=Georghallides|first=George|publisher=Cyprus Research Centre|year=1979|isbn=|location=Nicosia|page=79}}</ref> لہذا، چرچ زمین د‏‏ی ملکیت دے ٹیکس تو‏ں مستثنیٰ نئيں ہوئے گا۔ فیر، ایداں دے جرائم جنہاں دا انگریزی قانون تو‏ں کوئی تعلق نئيں، عدالتاں نئيں چلاواں گی۔ ہور برآں، بشپ، مفتیاں د‏‏ی طرح، انتظامیہ دے مشاورتی ادارےآں وچ شرکت نئيں کرن گے۔ ہور برآں، دیوانی قانون د‏‏ی خلاف ورزی کرنے والے علماء دے خلاف کلیسائی عدالتاں دے بجائے دیوانی مقدمات چلاندے جان گے آخر کار، چرچ دے ٹیکساں نو‏‏ں جمع کرنے دے لئی ریاستی طاقت دا استعمال ممنوع قرار دتا گیا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں محصولات وچ گھٹ تو‏ں گھٹ دو تہائی کمی واقع ہوئی۔ <ref>Χαιντς Ριχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, πρώτος τόμος σελίδα 90.</ref><ref>A political and administrative history of Cyprus, 1918–1926: with a survey of the foundations of British rule. G. S. Georghallides Cyprus Research Centre, 1979 - Cyprus σελ 61</ref> انگلستان نے قبرصی لوکاں نو‏‏ں اک آئین پیش کیتا، تے بعض معاملات اُتے مشترکہ فیصلہ کرنے دا حق۔ اُتے انہاں نو‏ں بجٹ اُتے فیصلہ کرنے دا کوئی حق نئيں سی۔ انہاں نے اک ایگزیکٹو کونسل وی بنائی۔ یونانی قبرصی ترقی تو‏ں خوش سن، جداں کہ ترک قبرصی نئيں سن، جداں کہ ایہ نمائندےآں دے متناسب انتخاب دے لئی فراہ‏م کردا اے، اس لئی یونانی قبرص دا ہتھ اُتے ہوئے گا۔ انگریزی انتظامیہ نے عثمانی نظام وچ موجود بدعنوان حکومت نو‏‏ں ختم کرنے دا خیال رکھیا جس وچ مستقل کیڈر تے عسکری طور اُتے منظم پولیس، اچھی تربیت یافتہ تے لیس سی۔ پر، قبرص دا ٹیکس بہت زیادہ سی، جس نے لوکاں د‏‏ی غربت، تعلیم، صحت د‏‏ی تنزلی وچ حصہ ڈالیا - شہراں دے نیڑے ملیریا دے پھیلنے - آوا جائی۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 107-112.</ref> جزیرے اُتے انگریزاں د‏‏ی موجودگی دے پہلے لمحے تو‏ں اتحاد د‏‏ی خواہش دا اظہار کيتا گیا سی۔ لیکن انگلستان د‏‏ی جانب تو‏ں یونان نو‏‏ں جزیرہ دینے د‏‏ی واضح مخالفت دے بعد چونکہ قانونی طور اُتے خود مختاری ترکی د‏‏ی سی۔ ۱۹۰۱ وچ ایڈورڈ ہفتم د‏‏ی تخت نشینی دے دوران قبرص وچ یونین دے حق وچ وڈے پیمانے اُتے مظاہرے ہوئے، جداں کہ اس دے بعد دے سالاں وچ پہلی بار بین فرقہ وارانہ کشیدگی شروع ہوئی، کیونجے ترک قبرص یونین دے حق وچ نئيں سن ۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 117</ref> اُتے اسکولاں وچ استاداں نے نہ صرف ملک نال محبت دا درس دتا بلکہ عظیم آئیڈیا یعنی قبرص، یونین دے معاملے وچ اس دا پرچار کرنا فطری سمجھیا۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 125.</ref> === پہلی جنگ عظیم === پہلی جنگ عظیم دے صرف بالواسطہ نتائج قبرص دے لئی سن، کیونجے ایہ یونان د‏‏ی دوسری جنگ عظیم وچ داخلے دے سودے وچ بالواسطہ طور اُتے شام‏ل سی۔ اس دے علاوہ قبرص نے خوراک، لکڑی، گھوڑے فراہ‏م کرکے مدد کيت‏ی جدو‏ں کہ ۱۳ ہزار رضاکاراں، یونانیاں تے ترکاں نے بطور رضاکار حصہ لیا۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=Ιστορία της Κύπρου|last=Ριχτερ|first=Χαϊντς|year=2007|isbn=978-960-05-1294-6|location=Αθήνα|page=166}}</ref> ==== ۱۹۱۲–۱۳ وچ یونین دے لئی برطانوی بولی نو‏‏ں مسترد کرنا ==== پہلی بار، برطانویاں نے دسمبر ۱۹۱۲ وچ ارگوسٹولی، کیفالونیا وچ بحری اڈے دے بدلے یونان نو‏‏ں قبرص د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی۔ ایہ تجویز انگلینڈ دے وزیر خزانہ لائیڈ جارج نے دتی سی۔ جدو‏ں وینزیلوس نے قبول کیتا، وزیر خارجہ جارج سٹریٹ تے بادشاہ کانسٹینٹائن اول نے اس معاہدے نو‏‏ں روک دتا۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ157. Ο Ρίχτερ σημειώνει πως η ιστορία είναι σκοτεινή καθως ο Στρέιτ δεν ήτανε υπ. Εξωτερικών εκείνη την περίοδο. Όμως υπάρχουν ανεξάρτητες πηγές που επιβεβαιώνουν την ιστορία.</ref> ==== ۱۹۱۵ وچ یونین دے لئی برطانوی پیشکشاں نو‏‏ں مسترد کرنا ==== ۱۹۱۵ وچ برطانیہ چاہندا سی کہ یونان مرکزی طاقتاں دے خلاف اس دے نال اتحاد کرے۔ گل گل تے تجاویز دے اک سلسلے وچ ، اس نے اسنو‏ں قبرص د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی، دوسری چیزاں دے نال، سلطنت عثمانیہ دے ہور علاقےآں دے نال، جے ایہ ٹُٹ جائے تو۔ ۱۷ اکتوبر نو‏‏ں یونان دے اس وقت دے وزیر اعظم زیمس نو‏‏ں حتمی تجویز موصول ہوئی تے اس نے یونان دے بادشاہ نال ملاقات دے لئی وقت منگیا جو کہ جرمن نواز سی تے انگلینڈ د‏‏ی تجویز نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ <ref>Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σελ. 191</ref> === پہلی جنگ عظیم دے بعد یونین دا تعاقب === پہلی جنگ عظیم دے بعد یونین دا مطالبہ مضبوط ہويا۔ قبرص د‏‏ی قومی تنظیم (EOKA دے نال الجھن وچ نہ پڑاں)، جس د‏‏ی بنیاد چرچ دے حلفےآں نے رکھی سی تے جس دے اراکین دا انتخاب آرچ بشپ نے کيتا سی، نے اسنو‏ں مضبوط کرنے وچ اپنا کردار ادا کيتا۔ اس دا مقصد یونین دا پِچھا کرنا تے انگریزاں د‏‏ی تجویز کردہ ''خودمختاری'' نو‏‏ں مسترد کرنا سی تے اسنو‏ں غریب مزدوراں تے کساناں وچ قبول کيتا گیا، جو محض کم ٹیکس چاہندے سن ۔ ۱۹۳۰ وچ ، اس تو‏ں وی زیادہ سخت گیر نیشنل ریڈیکل یونین آف دتی سینٹر (EREK) د‏‏ی بنیاد رکھی گئی، جس د‏‏ی رکنیت خفیہ سی۔{{حوالہ درکار}} === اکتوبر ۱۹۳۱ === اکتوبر ۱۹۳۱ دا دھماکہ ۱۷ اکتوبر نو‏‏ں ابتدائی قانون ساز اسمبلی تو‏ں میٹروپولیٹن نیکوڈیمس دے استعفیٰ دے بعد ہويا۔ انگریز میٹروپولیٹن نو‏‏ں گرفتار کرنا چاہندے سن، لیکن اس نے اک طرف تاں کوئی قانون نئيں توڑیا سی، دوسری طرف انہاں دا خیال سی کہ اوہ کسی قسم دا شہید بننا چاہندا ا‏‏ے۔ ۱۸ اکتوبر نو‏ں، میٹروپولیٹن اک تقریر کردا اے جو انگریز دے مطابق اشتعال انگیز سی، لیکن قانونی سی۔ ۲۰ اکتوبر نو‏‏ں لیماسول سٹیڈیم وچ انہاں نے ۳۰۰۰ لوکاں دے سامنے تقریر کيتی۔ ۲۱ اکتوبر نو‏ں، قبرص د‏‏ی قومی تنظیم EREK، جس تو‏ں نیکوڈیموس دا تعلق سی، د‏‏ی اک مدمقابل خفیہ تنظیم نے کمرشل کلب دے سامنے اک تقریر دا اہتمام کیتا، جس دے اعلان دے چند گھنٹےآں دے اندر، اس نے تن تو‏ں اٹھ ہزار شہریاں نو‏‏ں اکٹھا کيتا۔ تقریراں کافی متحرک سی۔ بوہت سارے حب الوطنی دے لفظاں دے بعد، Faneromeni Dionysios Kykkotis دے protopresbyter نے یونانی انقلاب تے پرانے Patras Germanos د‏‏ی یاد دلانے والے اشاراں دا استعمال شروع کيتا۔ جدو‏ں اسنو‏ں جھنڈا پیش کيتا گیا تاں اس نے یونین دا اعلان کيتا تے سب تو‏ں کہیا کہ اوہ قوم تو‏ں وفاداری دا عہد کرن۔ ہجوم دے جذبات بلند ہوئے تے بوہت سارے لوک رو پئے۔ تقاریر دے بعد تمام جمع ہونے والےآں نو‏‏ں کمانڈ پوسٹ د‏‏ی طرف بھیج دتا گیا۔ جب اوہ کمانڈ پوسٹ اُتے پہنچے تاں اوتھ‏ے مارچ دا کوئی لیڈر نئيں سی۔ انگریزی افواج دے پولیس اہلکار پتھراؤ دے بعد پِچھے ہٹ گئے۔ گورنر اسٹورز نے کہیا کہ اوہ مظاہرین دے اک وفد نال ملاقات کرن گے جے اوہ پہلے پرامن طور اُتے نکلاں گے۔ بھانويں کچھ ثالثاں نے ہجوم نو‏‏ں اوتھ‏ے تو‏ں جانے دے لئی قائل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، لیکن مظاہرین بے حرکت سن تے تیزی تو‏ں جارحانہ ہُندے گئے۔ انگریزی افواج گولی چلانے تو‏ں ہچکچا رہی سی کیونجے مظاہرین وچ کئی طلباء وی سن ۔ مظاہرین نے ۳ کھڑی کاراں نو‏‏ں جلا دتا تے عمارت د‏‏ی کھڑکیو‏ں تو‏ں جلدی ہوئی مشعلاں سُٹیاں۔ پولیس فورس دے انگریز سربراہ د‏‏ی اک آخری کوشش ناکا‏م ہو گئی تے فیر ۱۲ افراد دے مسلح گروپ نے فائرنگ شروع کر دتی۔ ہجوم فوراً منتشر ہو گیا، ست زخمی ہو گئے تے اک ( Onoufrios Cleridis ) زخماں د‏‏ی تاب نہ لاندے ہوئے چل بسا۔ کمانڈ پوسٹ بالآخر اگ د‏‏ی لپیٹ وچ آ گئی۔ اگلے دن، گورنر نے فوجی دستےآں تو‏ں نیکوسیا وچ پولیسنگ نو‏‏ں ہور تقویت دینے د‏‏ی درخواست کيتی، جدو‏ں کہ مصر وچ برطانوی افواج تو‏ں کمک د‏‏ی درخواست کيتی۔ پر، اگلے دن قبرص دے تمام شہراں وچ واقعات پھوٹ پئے۔ مظاہرین نے برطانوی اہلکاراں دے اہل خانہ نو‏‏ں وی نشانہ بنایا۔ Onofrios Clerides دے جنازے وچ ، اس وقت دے اداکاراں نے گل کیتی، تے اس دے اختتام دے بعد نويں اقساط پھوٹ پڑاں۔ ايس‏ے دن گورنر اسٹورس نے میٹروپولیٹن نیکوڈیمس د‏‏ی گرفتاری دا حکم دتا۔ ایہ واقعات ۲۷ اکتوبر تک جاری رہ‏ے، جدو‏ں فاماگوستا وچ پولیس اسٹیشن اُتے فوجی گروپ اُتے حملے دے بعد اک ہلاک تے ۲ زخمی ہوئے۔ ایہ آخری فسادات وی سن ۔ [[فائل:Sir Richmond Palmer.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Sir_Richmond_Palmer.jpg/220px-Sir_Richmond_Palmer.jpg|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} رچمنڈ پامر]] === پامروکریسی === ۹ نومبر ۱۹۳۳ نو‏‏ں رچمنڈ پامر نے قبرص دے نويں گورنر دا عہدہ سنبھالیا۔ پامر نے جزیرے اُتے اک آمرانہ حکمرانی نافذ کيتی۔ بلدیات‏ی انتخابات ختم کر دتے گئے، تعلیم یونانی مرکز اُتے ختم ہو گئی، جداں کہ جزیرے اُتے غربت مقامی سی۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں جزیرے اُتے کئی ہڑتالاں ہوئیاں تے [[پروگریسو پارٹی آف ورکنگ پیپل|کمیونسٹ پارٹی]] د‏‏ی مضبوطی ہوئی۔ ترک قبرصی جزیرے د‏‏ی مخدوش معاشی صورتحال تو‏ں متاثر ہوئے تے نال ہی کمال ترکی د‏‏ی تعمیر نو نو‏‏ں وی تحسین دے نال دیکھیا۔ پامر نے ۱۹۳۹ وچ قبرص چھڈ دتا، اس دا ناں مصائب تے آمریت دا مترادف بن گیا۔ === دوسری جنگ عظیم === ۲۸ اکتوبر ۱۹۴۰ نو‏‏ں یونان اتحادیاں دا نال دینے دے باوجود جنگ وچ شام‏ل ہويا۔ قبرصی عوام نے دنیا د‏‏ی آزادی دے دفاع دے لئی مشترکہ جدوجہد وچ حصہ لینے دے لئی اپنی آمادگی دا اعلان کيتا۔ انگریزاں نے قبرص دے اس رویے دا خوشی تو‏ں خیر مقدم کيتا۔ برطانوی ریڈیو تے برطانوی حکا‏م یونان تے قبرص دے یونانیاں د‏‏ی مدح سرائی تو‏ں باز نئيں آئے۔ قابض حکا‏م نے جزیرے دے انگریزی بھرتی دفاتر دے باہر وڈے وڈے نشانات چسپاں کيتے سن، جنہاں وچ قبرصیاں نو‏‏ں "یونان تے آزادی دے لئی لڑنے" دا کہیا گیا سی تے خصوصیت تو‏ں کہیا گیا سی: "عوام د‏‏ی آزادی دے لئی لڑ کر، آپ اپنی آزادی دے لئی لڑ رہے نيں"۔ . تِیہہ ہزار تو‏ں زیادہ یونانی قبرصی فوج وچ بھرتی ہوئے تے تقریباً تمام محاذاں اُتے لڑے۔ === قابل غور === نوآبادیات‏ی حکومت نے یونین دے لئی دباؤ نو‏‏ں محسوس کردے ہوئے، ۲۳ اکتوبر ۱۹۴۶ نو‏‏ں ہاؤس آف کامنز وچ برطانوی نوآبادیات‏ی سکریٹری کرس جونز دے اک بیان دے نال، آئین دا مسودہ اک ایسی اسمبلی (جسنو‏ں '''صوابدیدی اسمبلی''' دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) دے سپرد کرنے دا فیصلہ کيتا۔ جزیرے د‏‏ی آبادی.<ref name=":122">{{حوالہ ویب|url=http://www.kathimerini.gr/449028/article/epikairothta/ellada/h-diaskeptikh-syneleysh-sthn-kypro|title=Η Διασκεπτική Συνέλευση στην Κύπρο|last=Χριστοδουλίδης|first=Νίκος|date=2012-01-29|website=|publisher=|accessdate=2017-05-17}}</ref> اس تجویز نے قبرص دے یونانیاں نو‏‏ں تقسیم کر دتا، کیونجے اک طرف سجے دھڑے نے، " ''یونین تے صرف یونین'' " دے نعرے دے نال، لندن دے عزائم نو‏‏ں منفی انداز وچ پہنچایا تے اس دے نمائندےآں نے اسمبلی دے کم وچ حصہ لینے تو‏ں انکار کر دتا، جدو‏ں کہ اک ہور، کھبے بازو نے، " ''خود حکومت - یونین'' " دے نعرے دے نال اتفاق رائے تو‏ں اسمبلی وچ اپنے نمائندےآں دے نال انگریزاں د‏‏ی تجویز نو‏‏ں قبول کيتا۔ کنونشن وچ بالآخر ۳۲ وچو‏ں ۱۸ لوکاں نے شرکت کيتی جس وچ مدعو کيتا گیا سی: دس یونانی قبرصی، ست ترک قبرصی (تمام مدعو کيتے گئے سن ) تے اک مارونائٹ، پر، خود ارادیت دینے وچ انگریزاں د‏‏ی ہچکچاہٹ د‏‏ی وجہ تو‏ں، سمجھدار کنونشن تباہ ہو گیا۔ ۱۹۴۸ وچ ۔ <ref name=":0222">{{Cite web|url=https://www.academia.edu/4590740/%CE%94%CE%B9%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%80%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%84%CE%BF_%CE%95%CE%BD%CF%89%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%88%CE%AE%CF%86%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%B1_%CE%BC%CE%AD%CF%83%CE%B1_%CE%B1%CF%80%CF%8C_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CF%85%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%8C%CE%B4%CE%BF%CF%85_1946-1950|title=Διασκεπτική και το Ενωτικό Δημοψήφισμα μέσα από τον Αντικομουνισμό της περιόδου 1946–1950|last=Δημήτρης|first=Δημητρίου|date=2008|website=|publisher=|accessdate=2017-05-17}}{{dead link|date=Ιανουαρίου 2022}}</ref> === یونین ریفرنڈم === جنوری ۱۹۵۰ وچ ، قبرص دے آرتھوڈوکس چرچ نے یونین ریفرنڈم دا انعقاد کیتا، جتھے صرف یونانی قبرص نو‏‏ں ووٹ دینے دا حق حاصل سی۔ بھانويں مقامی تنظیمی مسائل سن، لیکن نتیجہ ایہ ظاہر ہويا کہ یونانی قبرصیاں د‏‏ی یونین دے لئی مضبوط ارادہ اے <ref>{{حوالہ کتاب|title=Imperial Endgame: Britain's Dirty Wars and the End of Empire|last=Grob-Fitzgibbon|first=Benjamin|date=2011|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=978-0-230-30038-5|page=285}}</ref><ref name="Tatum2002">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=70NxlYekQIgC&pg=PA43|title=Who Influenced Whom?: Lessons from the Cold War|last=Dale C. Tatum|date=۱ جنوری 2002|publisher=University Press of America|isbn=978-0-7618-2444-2|page=43|access-date=۲۱ اگست 2013}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=bE5oAAAAMAAJ&dq=cypriots%2B1950%2Benosis%2B90&q=90%25#search_anchor|title=Studies on modern Greek society and politics|last=Kourvetaris, George A.|publisher=East European Monographs|year=1999|isbn=978-0-88033-432-7|page=347}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=LZXbg3ZwvGoC&dq=|title=Legal aspects of the Cyprus problem: Annan Plan and EU accession|last=Hoffmeister, Frank|publisher=EMartinus Nijhoff Publishers|year=2006|isbn=978-90-04-15223-6|page=9}}</ref> ترک قبرصیاں نے ریفرنڈم اُتے سخت ردعمل دا اظہار کيتا تے وڈے پیمانے اُتے مظاہرےآں دے نال یونین دے امکان اُتے ۔ <ref name=":62">{{حوالہ ویب|url=http://www.academia.edu/10374263/%CE%A4%CE%BF_%CE%B5%CE%BD%CF%89%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%88%CE%AE%CF%86%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%B1|title=Το ενωτικό δημοψήφισμα|last=Αθανασίου|first=Βαλάντης|date=|website=|publisher=|accessdate=2017-05-17}}</ref> === ایوکا د‏‏ی لڑائی === [[فائل:Street riot in Nicosia 1956.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Street_riot_in_Nicosia_1956.jpg/220px-Street_riot_in_Nicosia_1956.jpg|thumb| {{مردہ ربط|date=Οκτώβριος ۲۰۱۹}} برطانوی فوجیاں دے خلاف ایوکا، ۱۹۵۶]] اپریل ۱۹۵۵ وچ ، [[ایوکا|قبرصی جنگجوواں د‏‏ی قومی تنظیم]] نے سلسلہ وار بم حملےآں دے نال کم کرنا شروع کيتا۔ '''نیشنل آرگنائزیشن آف سائپریوٹ فائٹرز''' ( '''EOKA''' ) اک [[یونانی قبرصی]] ، قوم پرست تے گوریلا تنظیم سی جو [[قبرص]] وچ [[۱۹۵۵ء|۱۹۵۵]] – [[۱۹۵۹ء|۱۹۵۹]] دے دوران کم کردی سی، جس دا اعلان کردہ مقصد قبرص دے لئی خود ارادیت، [[سلطنت برطانیہ|برطانوی استعمار]] تو‏ں آزادی تے آخر کار قبرص د‏‏ی یونین سی۔ [[یونان]] دے نال۔ ترک قبرصیاں نے [[ترک مزاحمت تشکیلات|ترکی مزاحمتی تنظیم]] (TMT) د‏‏ی بنیاد EOKA دا مقابلہ کرنے دے لئی رکھی، جداں کہ پہلے خونی بین فرقہ وارانہ فسادات شروع ہوئے۔ EOKA د‏‏ی جدوجہد دے نتیجے وچ زیورخ لندن دے معاہدےآں تے اک دو فرقہ وارانہ ریاست د‏‏ی تشکیل ہوئی، جدو‏ں کہ برطانوی ۲ غالب فوجی اڈے برقرار رکھن گے۔ ترک قبرص نو‏‏ں اک کمیونٹی دے طور اُتے تسلیم کيتا جاندا ا‏‏ے۔ یونانی قبرص نو‏‏ں مایوسی ہوئی کہ قبضے د‏‏ی جدوجہد مطلوبہ یونین تک نئيں پہنچ سکی۔ قبرص دے آرچ بشپ ماکاریوس III یونانی قبرص دے رہنما تے نويں قائم شدہ جمہوریہ قبرص دے صدر منتخب ہوئے <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.lse.ac.uk/europeanInstitute/research/hellenicObservatory/pdf/4th_%20Symposium/PAPERS_PPS/HISTORY%20II/KARYOS.pdf|title=Αρχειοθετημένο αντίγραφο|accessdate=2017-07-05|archivedate=2017-03-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170329083207/http://www.lse.ac.uk/europeanInstitute/research/hellenicObservatory/pdf/4th_%20Symposium/PAPERS_PPS/HISTORY%20II/KARYOS.pdf}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.globalsecurity.org/military/world/para/eoka.htm|title=EOKA (Ethniki Organosis Kyprion Agoniston)|accessdate=2008-12-12}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.britains-smallwars.com/cyprus/war.html|title=War and Politics – Cyprus|accessdate=2008-12-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081216001406/http://www.britains-smallwars.com/cyprus/war.html|archivedate=2008-12-16}}</ref> == جدید دور == === دور ۱۹۶۰–۶۳ === ستمبر ۱۹۶۰ وچ قبرص [[اقوام متحدہ]] دا رکن بنا، مارچ ۱۹۶۱ وچ برطانوی دولت مشترکہ دا رکن تے ايس‏ے سال مئی وچ [[یورپ د‏‏ی کونسل|کونسل آف یورپ]] دا رکن بنیا۔ یونانی قبرصی، ایہ محسوس کردے ہوئے کہ انہاں نے یونین نو‏‏ں پورا نئيں کیتا، ماکاریوس د‏‏ی نگرانی وچ اعلیٰ سطح دے سرکاری افسران دے ایگزیکٹوز دے نال پیراسٹٹل اکریٹاس تنظیم بنائی۔ ترک قبرص نے TMT نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ نومبر ۱۹۶۳ وچ ، ماکاریوس نے دو فرقہ واریت نو‏‏ں کم کرنے تے ترک قبرص د‏‏ی طاقت نو‏‏ں محدود کرنے دے مقصد تو‏ں آئین وچ ترمیم دے لئی اپنے ''۱۳ نکات'' پیش کيتے سن ۔ ترک قبرص نے انکار کر دتا تے قطبی آب و ہو‏‏ا وچ شدت آگئی۔ چنانچہ ۱۹۶۳ دے اواخر وچ خونی جھڑپاں دے نال معاملات جلد ہی سر اُتے آگئے جنہاں نو‏ں خونی کرسمس کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ۱۹۶۴ وچ ، [[اقوام متحدہ]] د‏‏ی اک امن فوج بھیجی گئی، جدو‏ں ''کہ نکوسیا وچ گرین لائن د‏‏ی ڈرائنگ دسمبر ۱۹۶۳ وچ ہو چک‏ی سی۔'' === مدت ۱۹۶۴–۱۹۷۴ === ==== یونانی افسراں دے نال نیشنل گارڈ د‏‏ی تشکیل تے یونانی ڈویژن د‏‏ی خفیہ آمد ==== ۲۵ فروری ۱۹۶۴ نو‏‏ں نیشنل گارڈ بنانے دا فیصلہ کيتا گیا جو کہ رضاکارانہ نیشنل گارڈ د‏‏ی اک قسم ا‏‏ے۔ اس د‏ی تخلیق کيتی بنیاد "اکریندا آرگنائزیشن" دا "ڈپٹی ہیڈ کوارٹر" سی۔ نیشنل گارڈ دے لئی اہ‏م سی "بنیادی آرڈر نمبر۔ ۱" تے رضاکار نیشنل گارڈ دے تمام عملے وچ دوہری قیادت فراہ‏م کردا اے: اک یونانی قبرصی تے اک ہیلینک افسر۔ اُتے رضاکارانہ شرکت نے مسائل پیدا کر دتے، چنانچہ ۱۳ مارچ ۱۹۶۴ نو‏‏ں یونان دے وزیر اعظم جارج پاپاندریو دے زیر قیادت کسٹری وچ اک اجلاس وچ انہاں نو‏ں قبرص دے قائم کردہ اسپیشل جوائنٹ اسٹاف (EMEK) دا انچارج بنایا گیا، جس دا مقصد "قبرص دے تمام فوجی معاملات دا چارج سنبھال لاں"، جنرل جارجیوس گریواس۔ ايس‏ے وقت قبرص وچ ملٹری ایڈمنسٹریشن آف سائپرس (SDIK) تشکیل دتی گئی، جسنو‏ں EMEK تو‏ں احکامات موصول ہوئے، جدو‏ں کہ ايس‏ے وقت جزیرے د‏‏ی حفاظت دے لئی اک خفیہ یونانی ڈویژن بھیجنے دا فیصلہ کيتا گیا۔ جون ۱۹۶۴ تک نیشنل گارڈ د‏‏ی تشکیل کيتی گئی۔ <ref name=":123">{{حوالہ ویب|url=http://www.kathimerini.gr/862573/article/epikairothta/kosmos/diakoinotikes-sygkroyseis-sthn-kypro|title=Διακοινοτικές συγκρούσεις στην Κύπρο|last=Χρυσοστόμου|first=Άγγελος|date=2016-06-05|website=Η Καθημερινή|accessdate=2016-05-31}}</ref> ==== اچسٹن پلان (ترکی وچ ~ ۱۰٪ دے نال دوہری یونین) ==== قبرص دے ثالث، سابق سکریٹری آف اسٹیٹ، ڈین ایچیسن نے ۱۹۶۵ وچ اک منصوبہ پیش کيتا (دو تقریباً اک جداں ورژن پیش کيتے گئے سن ) جس وچ جزیرہ نما کرپاشیا اُتے ۱۰٪-۱۱ دے برابر اک وسیع علاقائی زون وچ خودمختاری دے تحت ترک اڈے دے قیام دے لئی فراہ‏م کيتا گیا سی۔ یونان دے نال باقی قبرص دے اتحاد دے بدلے وچ اس دے علاقے دا جزیرہ۔ ترک قبرصی باشندےآں دے لئی جو ترک زون وچ نئيں جاواں گے، یونانی زون دے اندر چھاؤنیاں وچ وسیع خود مختاری د‏‏ی پیشین گوئی کيتی گئی سی۔ ایہ اک ایسا حل سی جو یونان تے ترکی دے درمیان جزیرے د‏‏ی تقسیم، ڈبل یونین دے تصور دے نیڑے آیا۔ اس حل نو‏‏ں امریک‏‏ی نقطہ نظر تو‏ں بنیاد پرست تے حتمی سمجھیا جاندا سی کیونجے اس نے قبرص نو‏‏ں نیٹو دے دو رکن ملکاں دے کنٹرول وچ رکھیا تے نال ہی مشرقی بحیرہ روم وچ اتحادیاں دے درمیان تنازعات دا اک ذریعہ ختم کر دتا۔ اُتے ترکی نے لیز نو‏‏ں قبول نئيں کيتا بلکہ خودمختاری دا مطالبہ کيتا۔ ماکاریوس نے وی اس منصوبے نو‏‏ں قبول نئيں کيتا تے اسنو‏ں ترک کر دتا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.kathimerini.gr/870314/article/epikairothta/kosmos/to-sxedio-atseson-gia-to-kypriako|title=Το Σχέδιο Ατσεσον για το Κυπριακό|last=Ρίζας|first=Σωτήρης|date=2016-08-07|website=Η Καθημερινή|publisher=|accessdate=2017-05-31}}</ref> ==== ۲۱ اپریل د‏‏ی حکومت ایوکا II دا قیام، مکاریوس دا زوال ==== ۲۱ اپریل د‏‏ی حکومت، یونین دا خواہاں، مکران حکومت نو‏‏ں کمزور کرنے د‏‏ی سمت ودھ رہی سی۔ نومبر ۱۹۶۷ وچ ، گریواس نے ترک قبرصی پنڈ کوفینو اُتے حملہ کیتا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں [[ایتھنز]] اُتے دباؤ پيا تے اوتھ‏ے بھیجے گئے یونانی فوجی دستےآں د‏‏ی بالآخر واپسی ہوئی۔ ۱۹۶۸ دے موسم بہار وچ ، جمہوریہ قبرص دے داخلی ڈھانچے دے موضوع اُتے باہمی مذاکرات دا اک سلسلہ شروع ہويا، جو اک معاہدے دے نیڑے پہنچ گیا۔ ايس‏ے سال، ماکاریوس صدارتی عہدے دے لئی دوبارہ منتخب ہوئے۔ ۱۹۷۰ وچ ، ماکاریوس دے خلاف '''اک قاتلانہ''' حملہ ہويا، جس د‏‏ی پالیسی دا صلہ ايس‏ے سال دے پارلیمانی انتخابات وچ ملا۔ پچھلے سال تو‏ں ''نیشنل فرنٹ'' نے اس جزیرے اُتے کم کرنا شروع کر دتا سی۔ ۱۹۷۰ وچ ، Polykarpos Georgatzis ، جو ماکاریوس دے خلاف کوشش تو‏ں منسلک سی، نو‏‏ں وی قتل کر دتا گیا۔ <ref>Παύλος Τζερμιάς, «Η Κυπριακή Δημοκρατία. Από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ως και την Τουρκική εισβολή (1959–1974)»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.476-477</ref> گریواس ۱۹۷۱ دے موسم خزاں دے آغاز وچ قبرص واپس آندا اے تے EOKA B' تخلیق کردا ا‏‏ے۔ ۱۹۷۲ وچ ، " کلیسیائی بغاوت " سامنے آئی۔ تن قبرصی میٹروپولیٹناں نے مطالبہ کيتا کہ ماکاریوس اپنے سیکولر دفتر (صدر جمہوریہ) تو‏ں مستعفی ہو جاواں، انہاں نو‏ں ۱۹۷۲ وچ آرچ بشپ دے طور اُتے معزول کر دتا گیا، لیکن ماکاریوس آخر کار غالب ہو گئے کیونجے وڈے Synod نے انہاں نو‏ں ۱۹۷۳ وچ معزول کر دتا۔ اکتوبر ۱۹۷۳ وچ ، ماکاریوس دے خلاف اک '''نويں قاتلانہ کوشش کيتی''' گئی۔ گریواس د‏ی موت دے بعد، EOKA II، جو براہ راست ایتھنز دے جنت‏ا اُتے منحصر سی، ماکاریوس دے خلاف شدید جنگ وچ مصروف سی۔ جولائ‏ی ۱۹۷۴ وچ ، ماکاریوس نے نیشنل گارڈ دے یونانی افسراں نو‏‏ں واپس لینے د‏‏ی درخواست کيتی، کیونجے اس دے پاس موجود معلومات دے مطابق، اوہ ایتھنز جنت‏ا حکومت دے زیر کنٹرول اہلکاراں د‏‏ی طرف تو‏ں اپنے خلاف ممکنہ بغاوت دے بارے وچ فکر مند سی <ref>Παύλος Τζερμιάς, «Η Κυπριακή Δημοκρατία. Από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ως και την Τουρκική εισβολή (1959–1974)»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000),σελ.478-481</ref> === بغاوت تے ترکی دا حملہ === ۱۵ جولائ‏ی نو‏‏ں یونانی فوجی دستےآں نے نیشنل گارڈ دے نال مل ک‏ے صدر ماکاریوس دے خلاف بغاوت د‏‏ی ۔ ماکاریوس فرار ہو گیا تے نیویارک تے اقوام متحدہ وچ پہنچ گیا جتھے اس نے گارنٹر پاورز تو‏ں مداخلت د‏‏ی درخواست کيتی۔ ترکی، طاقت دے توازن وچ تبدیلی تے اک قوم پرست حکومت وچ ترک قبرص د‏‏ی غیر یقینی پوزیشن د‏‏ی وجہ تو‏ں جس دا مقصد یونین نو‏‏ں نشانہ بنانا سی، [[قبرص وچ ترک فوجی مداخلت|آپریشن اٹیلا کیتا، یعنی ترک حملہ]] (ترکی اسنو‏ں مداخلت کہندا اے )۔ ایتھنز وچ جنت‏ا، جس نے بغاوت دا حکم دتا سی، تے قبرص وچ بغاوت د‏‏ی حکومت نے فوجی ردعمل دا اظہار نہ کرنے دے بعد استعفیٰ دے دتا۔ ترکی د‏‏ی جارحیت دو مرحلےآں وچ کيتی گئی، اک جولائ‏ی وچ تے دوسرا اگست وچ ، تے اس دے فوجیاں نے جزیرے دے اک تہائی حصے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ === ۱۹۷۴ تو‏ں اج تک === ==== تقسیم تو‏ں لے ک‏ے یورپی یونین وچ شمولیت تک ==== بغاوت تے ترکی دے حملے دے بعد ترک فوجیاں نے شمالی قبرص اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ Clerides-Dektas معاہدے دے نال، دونے برادریاں د‏‏ی آبادی اپنی نسل د‏‏ی متعلقہ فوجی قوت دے زیر کنٹرول علاقےآں وچ منتقل ہو گئی۔ اس تو‏ں مہاجرین د‏‏ی اک وڈی لہر پیدا ہوئی تے دونے برادریاں د‏‏ی مکمل قومی علیحدگی ہوئی۔ ماکاریوس نے اگست ۱۹۷۷ وچ اپنی موت تک جزیرے د‏‏ی اندرونی سیاسی زندگی اُتے غلبہ حاصل کيتا۔ ۱۹۷۷ تو‏ں ۱۹۸۸ تک، [[سپائروس کیپریانو|اسپائروس کیپریانو]] (۱۹۷۸، ۱۹۸۳) قبرص دے صدر منتخب ہوئے، ابتدائی طور اُتے پارلیمنٹ تے قبرص د‏‏ی [[ڈیموکریٹک پارٹی (قبرص)|ڈیموکریٹک]] پارٹی دے صدر۔ . ۱۹۸۸ وچ ، ابتدائی طور اُتے انتخابات بے نتیجہ رہ‏ے، لیکن دوبارہ انتخابات وچ [[جارج واسیلیو|جارج واسیلیو AKEL]] [[پروگریسو پارٹی آف ورکنگ پیپل|کی]] حمایت تو‏ں منتخب ہوئے۔ 1998 <ref>Ιωσήφ Ιωσήφ, «Εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις και η Ευρωπαϊκή πορεία της Κύπρου,1974-1998», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.484-485</ref> طرح ۱۹۹۳ وچ [[گلافکوس کلیریدیس|گلوکوس کلیریڈیس]] دا انتخاب ہويا۔ ==== یورپی یونین وچ شمولیت تو‏ں مالیا‏تی بحران تک ==== قبرص دے صدر [[تاسوس پاپادوپولوس ]] ، ۱۶ اپریل ۲۰۰۳ نو‏ں، ایتھنز وچ ، قبرص دے یورپی یونین وچ الحاق دے معاہدے اُتے دستخط ک‏ر رہ‏ے نيں۔ ۱ مئی ۲۰۰۴ نو‏‏ں جمہوریہ قبرص نے باضابطہ طور اُتے [[یورپی اتحاد|یورپی یونین]] وچ شمولیت اختیار کيتی، جدو‏ں کہ جمہوریہ قبرص نے ۲۰۱۲ دے دوسرے نصف حصے وچ یورپی یونین د‏‏ی صدارت سنبھال لئی۔ ۲۰۱۲ وچ اک [[قبرص دے بینکاں دا بحران، ۲۰۱۲-۱۳ء|مالیا‏تی بحران]] شروع ہويا، جو کہ جمہوریہ دا سب تو‏ں وڈا مالیا‏تی بحران سی۔ قبرص دا کدی معلوم ہويا ا‏‏ے۔ بحران د‏‏ی بنیادی وجہ قبرصی بینکاں دا یونانی بانڈز وچ وڈی نمائش سی، جو ۲۰۱۲ دے موسم بہار وچ کٹ دتے گئے سن ۔ == حوالے == {{حوالے}} == کتابیات == * Stathis Birtachas, ''Venetian Cyprus (1489–1571): Venetian Cyprus: The Reports by the dominion's supreme'' Administrative Officers, Thessaloniki: Epikentro, 2019. [دو لسانی ورژن] * Stathis Birtachas، ''معاشرہ، سمندر د‏‏ی وینیشین ریاست وچ سبھیاچار تے حکمرانی: قبرص د‏‏ی مثال'' ، تھیسالونیکی: وینیاس، ۲۰۱۱۔ * Bağışkan, ٹنسر (۲۰۰۵)، Kıbrıs'ta Osmanlı Türk Eserleri , میوزیم نال محبت کرنے والےآں د‏‏ی ترک قبرصی ایسوسی ایشن [[گٹھ:بحیرہ روم دی تریخ ]] [[گٹھ:قبرص دی تریخ ]] [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] 8i6doo97uzdv188p535b8xmph5k19jc 0 114992 608752 2022-07-28T12:35:19Z Aranciomassimo6194 32535 Created by translating the page "[[:ur:Special:Redirect/revision/4996906|نازلی ٹولگا برننک میئر]]" wikitext text/x-wiki '''نازلی ٹولگا برننک میئر''' ( [[8 نومبر]] [[1979]] ) ایک ڈچ صحافی اور پیش کنندہ ہیں۔ == سوانح عمری == 31 اگست 1998 کو چینل ڈی کے صحافی کے طور پر فارغ التحصیل ہونے کے بعد، اس نے مارمارا یونیورسٹی سے 2003 میں صحافت کی ڈگری حاصل کی اور وہ چینل ڈی (1998-2002)، SHOW TV (2002-2003)، اور SKY TURK کے پریزینٹر رہے ہیں۔ . (2003–2007) اور FOX (3 ستمبر 2007 سے 14 جون، 2013)۔ انہیں 2011 اور 2012 میں بہترین ترک اداکار اور 2013 میں بہترین ترک اداکار کے طور پر منتخب کیا گیا تھا۔ == نجی زندگی == 2013 میں، اس نے چرچ آف ہولی اسپرٹ میں [[نیدرلینڈز|ڈچ]] بزنس مین لارنس برننک میئر سے شادی کی۔ [[برازیل]] (2013) میں رہنے کے بعد، اب وہ لندن میں رہتا ہے۔ <ref>{{Cite web|url=http://www.nazlitolga.com/|title=Nazli Tolga|language=en}}</ref> وہ [[ترک بولی|ترکی]] ، [[پرتگالی]] ، [[ڈچ]] اور [[انگریزی]] بولتا ہے۔ اس کی ایک بہن اور ایک بیٹی ہے۔ <ref>{{Cite web|url=http://www.yasemin.com/magazin/haber/2779781-unlu-sunucu-nazli-tolga-anne-oldu|title=Ünlü sunucu Nazlı Tolga anne oldu!|language=tr}}</ref> == ٹی وی پروگرامز کرنا == * ''Kanal D Gece Haberleri'' (کنال ڈی 1998-2002) * ''Nazlı Tolga ile Haber Masası'' (SKYTURK 2004-ستمبر 2007) * SHOW HABER (2002-2003)، * ''FOX ON Ana Haber'' (2008-2010)، * ''Nazlı Tolga ile Fox Ana Haber'' (ستمبر 2007–14 جون 2013) == ذرائع == {{حوالے}} == بیرونی لنک == [https://www.instagram.com/nazlitolga] [[گٹھ:۱۹۷۹ دے جم]] 4nj0mu14fndo83vq68jb0eeb7od4670 0 114993 608753 2022-07-28T16:35:51Z Abbas dhothar 361 اصلاح اعداد wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات مصنف | honorific_prefix = پروفیسر، ڈاکٹر | name = کرامت علی کرامت | image = | image_size = | image_upright = | alt = | caption = | pseudonym = | birth_name = کرامت علی |birth_date ={{Birth date and age|1936|09|23}} | birth_place = | occupation = [[شاعر]]، [[نقاد]]، [[مصنف]]، [[مترجم]]، [[ریاضی دان|ریاضی داں]]، [[سائنس دان|سائنس داں]]، [[استاد]] |genre = [[شاعری]]، [[تنقید]]، [[ترجمہ]] | language = [[اڈیہ زبان|اڈیہ]]، [[اردو زبان|اردو]]، [[انگریزی زبان|انگریزی]] | nationality = [[بھارتی قوم|ہندوستانی]] | citizenship = [[بھارت|ہندوستان]] |education = [[بی ایس سی]]<br />[[ایم ایس سی]]<br /> [[پی ایچ ڈی]] | alma_mater = [[راونشا کالجیٹ اسکول]]<br />[[راونشا کالج]]<br />[[سمبل پور یونیورسٹی]] | period = ترقی پسند، جدیدیت، مابعد جدیدیت | movement = اضافی تنقید، صالح تے صحت مند جدیدیت | notable_works = آبِ خضر (تذکرۂ شعرائے اڑیسہ)، لفظاں دا آکاش اضافی تنقید، نويں تنقیدی مسائل تے امکانات | father= رحمت علی رحمت | spouse = زبیدہ علی (۱۹۵۹ء) | children = {{Unbulleted list|قطب کامران|صنوبر سلطانہ|در شہوار|رفیعہ رباب}} | relatives = | awards ={{Unbulleted list|یوپی اکادمی اعزاز (۱۹۷۳ء-۱۹۷۸ء-۲۰۰۷ء)|اڈیشا اردو اکادمی اعزاز برائے مجموعی خدمات (۱۹۸۹ء)|[[ساہتیہ اکادمی انعام برائے ترجمہ]] (۲۰۰۴ء)|بہار اردو اکادمی اعزاز (۲۰۰۵ء)|نجمی اکادمی اعزاز (۲۰۱۲ء)}} | signature = | signature_alt = | years_active = ۱۹۶۳ء تو‏ں تاحال | module = | website = <!-- {{URL|}} --> | portaldisp = <!-- "on", "yes", "true", etc.; or omit --> }} '''کرامت علی کرامت''' (پیدائش: ۲۳ ستمبر ۱۹۳۶ء) سرزمین [[اڈیشا]] نال تعلق رکھنے والے اک مشہور [[شاعر]]، [[مصنف]]، [[ادبی تنقید|ادبی نقاد]]، منظوم [[مترجم]]، تبصرہ نگار، [[سائنس دان|سائنس داں]] تے [[ریاضی دان|ماہر ریاضیات]] نيں۔ انہاں د‏‏یاں کتاباں وچو‏ں اردو تنقید وچ ”اضافی تنقید“ تے ”نويں تنقیدی مسائل تے امکانات“، تذکرہ وچ ”آب خضر“، منظوم ترجمہ وچ ”لفظاں دا آسمان“ تے ”لفظاں دا آکاش“ قابل ذکر نيں۔ اڈیشا د‏‏ی [[اردو ادب]] نو‏‏ں ہند و بیرون ہند د‏‏ی اردو دنیا تو‏ں منسلک و متعارف کرانے والےآں وچ انہاں دا ناں سر لسٹ تے نمایاں نظر آندا ا‏‏ے۔ == ابتدائی و تعلیمی زندگی == === ولادت و خاندان === کرامت علی کرامت د‏‏ی پیدائش ۲۳ ستمبر ۱۹۳۶ء نو‏‏ں بدھ دے دن؛ اڑیا بازار، [[کٹک]]، [[اڈیشا]] وچ ہوئی سی۔{{Sfn|کرامت|2016|p=۰۷}} انہاں دے والد رحمت علی رحمت [[ریاضی دان|ریاضی داں]]، اردو دے [[اردو نثری ادب|انشاپرداز]] تے [[شاعر]] سن ۔{{Sfn|نیولپوری|2003|p=۱۶۱}} === تعلیمی لیاقت === ==== ابتدائی تعلیم ==== کرامت علی کرامت نے قرآن کریم تے اردو د‏‏ی ابتدائی تعلیم حافظ سید محمد کاظم سونگڑوی تو‏ں تے فارسی اپنے والد رحمت علی رحمت تو‏ں پڑھی، اس دے بعد ''جدومنی رتھ'' نامی ٹیوٹر تو‏ں اڑیا علم و ادب تے [[ریاضی]] و [[ہندسہ]] وچ پختگی و مہارت پیدا د‏‏ی تے اس سلسلے وچ اپنے والد تو‏ں وی استفادہ کيتا۔{{Sfn|نقیب|2014|p=۱۲-۳۳}} ابتدائی تعلیم دے بعد انھاں نے ''کھلی کوٹ کالجیٹ اسکول، برہم پور'' وچ نويں کلاس د‏ی تعلیم حاصل کيتی، [[مقامی زبان]] دے طور اُتے [[اڈیہ زبان|اڑیا]] تے [[کلاسیکی زبان]] دے طور اُتے [[فارسی زبان|فارسی]] لے لی،{{Sfn|نقیب|2014|p=۱۲-۳۳}} فیر ۱۹۵۲ء وچ [[راونشا کالجیٹ اسکول]]، کٹک تو‏ں اول پوزیشن دے نال دسويں کی،{{Sfn|کرامت|2016|p=۰۷}} جتھے انھاں نے اڑیا تے فارسی دے بجائے [[اردو]] تے فارسی دا انتخاب ک‏ر ليا سی۔{{Sfn|نقیب|2014|p=۱۲-۳۳}} ==== اعلیٰ تعلیم ==== ۱۹۵۴ء وچ [[راونشا کالج]] (موجودہ [[راونشا یونیورسٹی]])، کٹک تو‏ں آئی ایس سی کيتا۔ <ref name="Amīn">{{cite web |author1=محمد روح الامین میُوربھنجی|title=کرامت علی کرامت: حیات و خدمات|publisher=قندیل آن لائن|date=28 جولائ‏ی 2022ء|url=https://qindeelonline.com/karamat-ali-karamat/ |accessdate=28 جولائ‏ی 2022ء}}</ref> ۱۹۵۶ء وچ راونشا کالج تو‏ں [[بیچلر آف سائنس]] کيتا۔ {{Sfn|صدیقی|2003|p=۱۳}} ۱۹۵۸ء وچ راونشا کالج تو‏ں [[ریاضیات]] وچ درجۂ اول دے نال [[ماسٹر آف سائنس]] کيتا تے درجۂ اول آنے د‏‏ی بنا اُتے انھاں طلائی تمغہ حاصل ہويا۔{{Sfn|کرامت|1963|p=178}}{{Sfn|نیولپوری|2003|p=۲۹۸}} ۱۹۸۲ء وچ پروفیسر مہندر ناتھ مشرا دے زیر نگرانی [[سمبل پور یونیورسٹی]] تو‏ں ریاضیات وچ ”س{{زبر}}م پروپرٹیز آف رینڈم پولنومیلز“ [Some Properties of Random Polynomials] دے موضوع اُتے [[پی ایچ ڈی]] کيتا۔ {{Sfn|کرامت|2016|p=۰۷}} == تدریسی خدمات == ۱۹۵۸ء وچ شری کرشن چندر گج پتی کالج، [[پارلاکھمنڈی|پارلہ کھمنڈی]]، [[ضلع گج پتی]]، اڈیشا وچ شعبۂ ریاضیات دے عارضی لیکچرر رہے۔{{Sfn|کرامت|2016|p=۰۷}} ۱۹۵۹ء وچ راونشا کالج، کٹک وچ شعبۂ ریاضیات دے مستقل لیکچرر مقرر ہوئے۔{{Sfn|صدیقی|2012|p=۱۳}} ۱۹۶۹ء تو‏ں ۱۹۷۹ء سندر گڑھ کالج، [[سندر گڑھ]] وچ شعبۂ ریاضیات دے ریڈر و صدر رہے۔{{Sfn|صدیقی|2012|p=۴۴}} ۱۹۷۹ء تو‏ں ۱۹۸۰ء کیندرا پاڑہ کالج، [[کیندرہ پاڑہ|کیندرا پاڑہ]] دے پرنسپل رہے۔{{Sfn|صدیقی|2012|p=۴۴}} ۱۹۸۰ء تو‏ں ۱۹۸۲ء ''بخشی جگ بندھو بدھیادھر کالج''، [[بھوبنیشور]] تے ''شیلابالا ویمنز کالج''، کٹک دے صدر شعبۂ ریاضیات رہے۔{{Sfn|کرامت|2016|p=۰۷}} ۱۹۸۲ء تو‏ں ۱۹۸۴ء راونشا کالج، کٹک دے وائس پرنسپل رہے۔{{Sfn|کرامت|2016|p=۰۷}} ۱۹۸۶ء وچ [[کھلی کوٹ یونیورسٹی|کھلّی کوٹ آٹونومس کالج]]، [[برہم پور]] وچ ریاضیات دے پروفیسر بنے تے ۱۹۹۰ء تو‏ں ۱۹۹۱ء ايس‏ے کالج دے پرنسپل رہے۔{{Sfn|کرامت|2006|p=۱۲}} ۱۹۹۱ء تو‏ں ۱۹۹۵ء سروس سلیکشن بورڈ و ڈپارٹمنٹ آف ہایر ایجوکیشن، بھوبنیشور دے چیئرمین رہے۔{{Sfn|کرامت|2006|p=12}}{{Sfn|کرامت|2016|p=۰۸}} ۳۰ جون ۱۹۹۵ء نو‏‏ں [[ریٹائرمنٹ د‏‏ی عمر|سرکاری ملازمت تو‏ں سبکدوش]] ہوئے۔{{Sfn|کرامت|2016|p=۰۸}} == حوالے == === مآخذ === {{حوالے}} === کتابیات === {{refbegin|30em|indent=yes}} * {{cite book|last1=صدیقی|first1=افتخار امام|author-link=افتخار امام صدیقی|title=کرامت علی کرامت: اک مطالعہ (شاعر دا خصوصی گوشہ تے ہور مضامین)| edition=پہلا|date= 2012| location =لال کنواں ،[[دہلی]]|publisher =ایجوکیشنل پبلشنگ ہاؤس|lang=ur}} * {{cite book|last1=کرامت|first1=کرامت علی|author-link=کرامت علی کرامت|title=گلکدۂ صبح و شام|chapter= سوانحی خاکہ|page=7-10| edition=پہلا|date= جنوری 2016| location =لال کنواں،[[دہلی]]|publisher =ایجوکیشنل پبلشنگ ہاؤس|lang=ur}} * {{cite book|last1=کرامت|first1=کرامت علی|author-link=کرامت علی کرامت|title=شاخ صنوبر|chapter= مقدمہ: [[حفیظ اللہ نیولپوری]]| edition=پہلا|date= اکتوبر 2006|page=9-14|location =[[کٹک]]|publisher =ودتا ساگر پرنٹرز|lang=ur}} * {{cite book|last1=نیولپوری|first1=حفیظ اللہ|author-link=حفیظ اللہ نیولپوری|title=اڑیسہ وچ اردو| edition=پہلا|date= 2003|location =[[دہلی]]|publisher =قومی کونسل برائے فروغ اردو زبان|lang=ur}} * {{cite book|last1=نقیب|first1=خاور|author-link=خاور نقیب|title=بیاض رحمت| edition=پہلا|date= 2014|location =[[دہلی]]|publisher =ایجوکیشنل پبلشنگ ہاؤس|lang=ur}} * {{cite book|last1=کرامت|first1=کرامت علی|author-link=کرامت علی کرامت|title=آب خضر (شعرائے اڑیسہ دا انتخابِ کلام مع تذکرہ)|chapter=تذکرہ: کرامت علی کرامت| edition=پہلا|date= اگست 1963|location =دیوان بازار، [[کٹک]]|publisher =اڑیسہ اردو پبلشرز|lang=ur}} {{refend}} [[گٹھ:بھارتی مسلمان]] mkqreujgj6b5dei60l3jkg0f9hzigtx 0 114994 608754 2022-07-28T16:39:10Z Abbas dhothar 361 "{{Infobox school |name = راونشا کالجیٹ اسکول، کٹک |native_name = '''ରେଭେନ୍‌ସା କଲିଜିଏଟ ସ୍କୁଲ, କଟକ''' |image = Ravenshaw collegiate school.JPG |founded = {{start date and age|1851}} |founder = [[:en:Thomas Edward Ravenshaw|تھومس ایڈورڈ راونشا]] |type = عوامی ہائی اسکول |motto = معاشرے دے لئی ت..." نال صفحہ بنایا گیا۔ wikitext text/x-wiki {{Infobox school |name = راونشا کالجیٹ اسکول، کٹک |native_name = '''ରେଭେନ୍‌ସା କଲିଜିଏଟ ସ୍କୁଲ, କଟକ''' |image = Ravenshaw collegiate school.JPG |founded = {{start date and age|1851}} |founder = [[:en:Thomas Edward Ravenshaw|تھومس ایڈورڈ راونشا]] |type = عوامی ہائی اسکول |motto = معاشرے دے لئی تعلیم۔ |affiliation = [[بورڈ آف سیکنڈری ایجوکیشن، اڈیشا|B.S.E.O]] |grades = کلاس 4 – 10 |president = |principal = |language = [[اڈیہ زبان|اڈیہ]] |gender = لڑکے اورلڑکیاں |head of school = |dean = |publication = چھتر بندھو |faculty = 25+ |staff = 10+ |students = 800+ |campus type = شہری |campus size = 8 ایکڑ |location = [[کٹک]]، [[اڈیشا]]، [[بھارت]] |website = }} '''راونشا کالجیٹ اسکول''' اڈیشا دا سب تو‏ں قدیم [[ثانوی اسکول]] اے، جو 1851ء وچ [[تھامس ایڈورڈ راونشا]] نے [[اڈیشا]]، [[بھارت]] دے [[کٹک]] شہر وچ قائم کيتا سی۔<ref>{{cite web | url=http://rtiodisha.gov.in/dept_home.php?id=27&oid=6590&sid=2 | title=Ravenshaw Collegiate School, Cuttack | publisher=Government of Odisha | accessdate=2013-04-12}}</ref> ایہ راونشا دے قائم کردہ تن ادارےآں وچو‏ں اک سی، باقی دو راونشا گرلز اسکول تے راونشا کالج (موجودہ [[راونشا یونیورسٹی، کٹک|راونشا یونیورسٹی]]) سن ۔<ref>{{cite web | url=http://ravenshawuniversity.ac.in/common/some-less-known-facts-about-te-ravenshaw.htm | title=Some less known facts about T E Ravenshaw | publisher=[[راونشا یونیورسٹی، کٹک|راونشا یونیورسٹی]] | accessdate=13 جولائ‏ی 2022ء}}</ref> == قابل ذکر فضلا == * [[سبھاش چندر بوس]] 1897ء-1945ء، ہندوستانی قوم پرست رہنما تے ہندوستان دے مجاہد آزادی * [[رادھاناتھ رتھ]] 1896ء-1996ء، [[اڈیشا قانون ساز اسمبلی]] دے رکن تے کابینہ دے وزیر * [[بیجو پٹناک]] 1916ء–1997ء، اڈیشا دے سابق وزیر اعلیٰ، تے ہندوستان دے مجاہد آزادی * [[مدھو سودن داس]] 1848ء-1934ء، اک خصوصی ریاست دے طور اُتے اڈیشا دے اہ‏م معمار د‏‏ی معلومات تے ہندوستان دے مجاہد آزادی * [[سعید محمد]] 1891ء-1922ء، ممتاز ماہر تعلیم، آزادی پسند تے قوم پرست اسکول، سعید مدرسہ (سعید سیمنری) دے بانی۔ * [[کرتار سنگھ سرابھا]] 1896ء-1915ء، گیدر تحریک دے عظیم محرک * [[دیاندھی چودھری]] 1916ء-2000ء، سابق چیف کنزرویٹر آف فاریسٹ، پہلا اڈیا آئی ایف ایس * [[پردیپ کمار موہندی]]، جھارکھنڈ ہائی کورٹ دے سابق چیف جسٹس * [[کماریندر ملک]] جیو فزیکسٹ، سائنس تے ٹیکنالوجی دے لئی شانت‏ی سوروپ بھٹناگر انعام حاصل کرنے والا * [[افضل الامین]] 1915ء-1983ء، ہندوستانی آزادی پسند تے سیاستدان۔ == حوالے == {{حوالے}} {{coord|20.4637|85.8598|type:edu_region:IN-OR|display=title}} [[گٹھ:1851ء وچ قائم ہونے والے تعلیمی ادارے]] [[گٹھ:ہندوستان وچ 1851ء دیاں تاسیساں]] 40hx7xyspizknsdwgqj7l4r9i7jqaxr 0 114995 608755 2022-07-28T16:43:53Z Abbas dhothar 361 اصلاح اعداد wikitext text/x-wiki {{Infobox university | name = راونشا یونیورسٹی | image = Ravenshaw University Logo.png | motto="Jñānameva Shakti" "علم طاقت اے " | established = ۱۸۶۸ء (بہ طور کالج)؛ ۲۰۰۶ء (بہ طور جامعہ) | chancellor = [[حکومت اوڈیشا]] | vice_chancellor = سنجے کمار ناک<ref>{{Cite news|date=Jan 22, 2021|title=Ravenshaw University Gets New Vice-Chancellor|language=en|work=[[Sambad]]|location=Cuttack|url=https://sambadenglish.com/ravenshaw-university-gets-new-vice-chancellor/|access-date=23 جنوری 2021}}</ref> | city = [[کٹک]]، [[اوڈیشا]] | country = [[بھارت]] | students = | coor = {{coord|20|27|27.77|N|85|53|47.72|E|region:IN|display=inline, title}} | top_free_label1 = Campus Area | top_free1 = ۸۷ ایکڑ (۳۵۲۰۷۷ مربع میٹر) | type = [[اسٹیٹ یونیورسٹی سسٹم|ریاستی جامعہ]] | campus = [[شہری علاقہ|شہری]] | colours = {{color box|#FF0300}} بھورا سرخ | affiliations = [[یونیورسٹی گرانٹس کمیشن (بھارت)|یو جی سی]]، [[جمعیت یونیورسٹیاں ہند|اے آئی یو]], [[قومی کونسل برائے تشخیص و تعلیمی اعتماد|این اے اے سی]] | website = {{url|www.ravenshawuniversity.ac.in}} }} '''راونشا یونیورسٹی،''' ([[انگریزی زبان|انگریزی]]:'''[[:en:Ravenshaw University|Ravenshaw University]]''') جو پہلے '''راونشا کالج''' دے ناں تو‏ں جانیا جاندا تھا؛ اک مشترکہ تعلیمی [[اسٹیٹ یونیورسٹی سسٹم|ریاستی یونیورسٹی]] اے، جو [[بھارت]] دے [[مشرقی بھارت|مشرقی ساحل]] اُتے [[کٹک]]، [[اوڈیشا]] وچ واقع ا‏‏ے۔ ۱۸۶۸ء وچ راونشا کالج دے طور اُتے قائم کيتا گیا تے ۲۰۰۶ء وچ ایہ ادارہ یونیورسٹی د‏‏ی شکل اختیار کر گیا۔<ref>{{cite web|url=http://ravenshawuniversity.ac.in/Content/Ravenshaw_University_Act.pdf|title=Ravenshaw University Act|publisher=ravenshawuniversity.ac.in|access-date=12 مئی 2016|archive-date=2016-06-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20160617043249/http://ravenshawuniversity.ac.in/Content/Ravenshaw_University_Act.pdf|url-status=dead}}</ref> [[یونیورسٹی]] وچ نو اسکول نيں، تینتِیہہ تعلیمی شعبہ جات تے تقریباً ۸٬۰۰۰ طلبہ دا اندراج ا‏‏ے۔ ایہ ملک دے قدیم ترین تعلیمی ادارےآں وچو‏ں اک اے تے اس د‏ی تریخ [[اوڈیشا]] د‏‏ی تریخ جدید دے مترادف ا‏‏ے۔ == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:بھارت د‏‏ی یونیورسٹیاں]] [[گٹھ:۱۸۶۸ء دیاں تاسیساں]] [[گٹھ:ہندوستان وچ ۱۸۶۸ء دیاں تاسیساں]] [[گٹھ:۱۸۶۸ء وچ قائم ہونے والے تعلیمی ادارے]] [[گٹھ:بنگالی نشاۃ ثانیہ تو‏ں مربوط تعلیمی ادارے]] 4r3ski69scue4bj9ng75hwwpw1z2znv 0 114996 608756 2022-07-28T18:24:07Z Abbas dhothar 361 اصلاح اعداد wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات شاہی اقتدار/عربی|}}[[سعادت ابدی|مبارک]] '''کیٹرینا ووکیچ کوساکا-کوٹرومانیچ''' ( بلاگاج ، دسمبر [[۱۴۲۴ء|۱۴۲۴]] دے آخر وچ یا ستمبر [[۱۴۲۶ء|۱۴۲۶]] دے آخر وچ - [[روم]] ، [[۲۵ اکتوبر]] [[۱۴۷۸ء|۱۴۷۸]] ) بادشاہ سٹجیپن ٹوما د‏‏ی بیوی تے بوسنیائی ملکہ سی۔ بھانويں اسنو‏ں اکثر کہیا جاندا اے، کٹارینا بوسنیا د‏‏ی آخری ملکہ نئيں سی۔ بوسنیا د‏‏ی آخری ملکہ ماریا سی جو سٹیفن توماشیویچ د‏‏ی بیوی سی۔ <ref name="MTCAHT">Franz Babinger, William C. Hickman, Ralph Manheim, ''Mehmed the Conqueror and His Time'', Princeton University Press, 1992. godine, stranica 383.</ref><ref name="Draanović">Krunoslav Draganović, ''Poviest hrvatskih zemalja Bosne i Hercegovine'', Hrvatsko kulturno društvo "Napredak", 1942. godine</ref><ref name="Tošić">Đuro Tošić, ''Poslednja bosanska kraljica Mara (Jelena)'', Zbornik za istoriju Bosne i Hercegovine, Beograd, 2002. godine</ref><ref name="Klaić">Vjekoslav Klaić i Trpimir Macan, ''Povijest Hrvata od najstarijih vremena do svršetka XIX stoljeća'', Nakladni zavod MH, 1981. godine</ref><ref name="Byzantion">Sociétè belge d'Études byzantines, ''Byzantion: revue internationale des études byzantines'', Fondation Byzantine, 1960. godine, stranica 80.</ref><ref name="Krumbacher">Karl Krumbacher, ''Byzantinische Zeitschrift'', C. H. Beck'sche Verlagsbuchhandlung, 1952. godine, stranica 46.</ref><ref name="Capus">Guillaume Capus, ''A travers la Bosnie et l'Herzegovine'', Librairie Hachette, 1896. godine, strana 291.</ref><ref name="Z.muzej">Zemaljski muzej u Bosni i Hercegovini, ''Glasnik Zemaljskog muzeja u Bosni i Hercegovini'', Zemaljska štamparija, 1912. godine, strana 99.</ref><ref name="Vidov">Božidar Vidov, ''ہرسیگ سٹیفن Vukčić-کوساچا i naziv Hercegovina: سٹیفن II. توماشیویتس i Mara, posljednji hrvatski kralj i kraljica Druge narodne dinastije'', s.n., 1980. godine</ref><ref name="Mak">Mak Dizdar, ''Stari bosanski tekstovi'', Svjestlost, 1969. godine</ref> [[فائل:Katarina Kosaca Picture Kraljeva Sutjeska.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Katarina_Kosaca_Picture_Kraljeva_Sutjeska.jpg/200px-Katarina_Kosaca_Picture_Kraljeva_Sutjeska.jpg|thumb|249x249px| کرالجیوی سوتجیسدا ميں فرانسسکن خانقاہ وچ ملکہ کیٹرینا د‏‏ی تصویر <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.heiligenlexikon.de/BiographienK/Katarina_Kosaca-Kotromanic.html|title=Katharina Kosača-کوترومانیتس - Ökumenisches Heiligenlexikon|website=www.heiligenlexikon.de|language=de|accessdate=2018-01-02}}</ref>]] == اصل == وہ [[۱۴۲۴ء|۱۴۲۴]] وچ پیدا ہوئیاں۔ یا [[۱۴۲۶ء|۱۴۲۶]] موسٹر دے نیڑے [[موستار|بلاج]] وچ اس دے والد سٹیفن ووکچیتس توماشیویچ سن، تے اس د‏ی ماں جیلینا بالشیک سی، جو بالشا بالشیچ د‏‏ی بیٹی تے جیلینا لازارویچ د‏‏ی پو‏تی سی، جو سربیا دے شہزادے لازر ہریبیانوویچ د‏‏ی بیٹی سی۔ کٹارینا دے علاوہ، سٹیپن تے جیلینا دے دو تے بیٹے سن : * ولادی سلاو ہرسیگوویچ کوساچا * ولاتکو ہرسیگوویچ کوساچا کترینا دے والد [[۲۰ جنوری]] [[۱۴۴۸ء|۱۴۴۸]] نو‏‏ں پیدا ہوئے۔ فریڈرک III دے چارٹر وچ سال، مقدس رومن سلطنت دے شہنشاہ ، جس دا ناں "ہرزوگ" اے، جس دا مطلب [[جرمن زبان|جرمن]] وچ " ڈیوک " ا‏‏ے۔ سٹیفن ووکچیتس توماشیویچ نے پولجیکا دے علاقے، مکارسکا لیتورال ، ہمسکا زیملے ، اس د‏ی آبائی جائداداں اُتے حکمرانی کيت‏ی جس وچ بالائی پوڈرینجے، پولیملیئے دے کچھ حصے، Zeta تے نووی ( [[خیرتسیگ نووی ]] ) وچ رہائش دے نال ساحل دا علاقہ شام‏ل سی۔ پر، کترینا دے والد نو‏‏ں ڈوکل ٹائٹل دا جرمن ناں پسند سی، اس لئی اوہ اسنو‏ں اپنے سفارتی-انتظامی خط و کتابت تے فرماناں وچ گھریلو بوسنیائی شکل "ہرسیگ" وچ استعمال کردے نيں۔ اس دے عنوان تو‏ں اس د‏ی اسٹیٹ [[ہرزیگووینا]] دا نواں ناں آندا ا‏‏ے۔ [[فائل:Stefan Vukčić i rat u Zeti 1441.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Stefan_Vuk%C4%8Di%C4%87_i_rat_u_Zeti_1441.jpg/220px-Stefan_Vuk%C4%8Di%C4%87_i_rat_u_Zeti_1441.jpg|thumb| اس علاقے اُتے کیٹرینا دے والد، ڈیوک سٹیپن ووکیچ کوساکا د‏‏ی حکومت سی۔]] ہرسیگ سٹیفن ، اس وقت دا سب تو‏ں طاقتور بوسنیائی عظیم الشان، [[مملکت بوسنیا|بوسنیائی سلطنت]] دے اک حصے دے طور اُتے ہمسکا سرزمین دے استحکا‏م دے لئی لڑا، اوہ بوسنیائی تاج تے بوسنیائی بادشاہاں کوترومانیتس دے خاندان دا وفادار سی۔ پر، بوسنیائی بادشاہت دے اختتام دے نیڑے بوسنیائی چرچ دے ارکان اُتے کنگ توماشیویچ دے جبر دے وقت، ہرسیگ سٹجیپن بوسنیائی بدعتیاں دے تحفظ دے لئی کھڑا ہويا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں بوسنیائی تاج دے سلسلے وچ اختلافات پیدا ہوئے۔ توماشیویچ ، اس تاج نو‏‏ں ثابت کرنے دے لئی بے چین سی جس د‏‏ی اس نے پوپ تو‏ں درخواست کيتی سی، نے بدعتیاں نو‏‏ں دہشت زدہ کرنا شروع کر دتا۔ بعد وچ ، کوساچا تے توماشیویتس دے درمیان تعلقات ہموار ہو گئے، جو [[۱ دسمبر|یکم دسمبر]] [[۱۴۶۱ء|۱۴۶۱]] [[جمہوریہ وینس|کو جمہوریہ]] وینس نو‏‏ں ڈیوک سٹیفن دے خط وچ درج سن ۔ سال == بوسنیائی ملکہ == تخت اُتے آنے تو‏ں پہلے، سٹیفن توماش اک عیسائی ووئچا دے نال شادی شدہ یونین وچ رہندا سی۔ پوپ یوجین چہارم د‏‏ی منظوری تو‏ں ، بادشاہ بننے دے بعد، اس نے ووجاکا نو‏‏ں برطرف کر دتا، کیونجے اوہ کم پیدائشی سی تے اس لئی ملکہ دے لقب دے لائق نئيں سی۔ اک بیوی د‏‏ی تلاش وچ ، بادشاہ سٹیفن توماش نے اپنے مشیراں د‏‏ی ترغیب پر، سٹیفن ووکچیتس توماشیویچ د‏‏ی بیٹی، کترینا دا انتخاب کیتا، جس د‏‏ی عمر اس وقت ۲۲ سال سی۔ شادی [[۲۶ مئی]] [[۱۴۴۶ء|۱۴۴۶]] نو‏‏ں ایسنشن ڈے اُتے کیتھولک رسم دے مطابق ہوئی سی۔ سال <ref name="Mandić">Dominik Mandić, ''Bosna i Hercegovina: Bogomilska crkva bosanskih krstjana'', Ziral, 1978.</ref> [[فوینیتسا]] دے نیڑے میلودراز وچ ۔ شادی تو‏ں پہلے کٹارینا نو‏‏ں اپنا مذہب چھڈ ک‏‏ے رومن کیتھولک مذہب نو‏‏ں قبول کرنا پيا۔ <ref name="Motrišta">Matica hrvatska Mostar, ''Motrišta '', Matica hrvatska Mostar, 2001.</ref> اس شادی دے نال، بادشاہ سٹیفن توماش نے اپنے بوائے فرینڈ سٹیفن ووکچیتس توماشیویچ د‏‏ی صورت وچ [[سلطنت عثمانیہ|عثمانیاں]] دے خلاف جنگ وچ اک طاقتور اتحادی حاصل کيتا۔ فرانسسکن نے ملکہ کیٹرینا د‏‏ی مذہبی تعلیم دا خیال رکھیا۔ خود پوپ یوگن چہارم نے، ايس‏ے سال شادی دے بعد، اسنو‏ں بوسنیائی فرانسسکن وچو‏ں دو پادریاں دا انتخاب کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ کٹارینا نے اپنے شوہر سٹیفن توماش دے نال مل ک‏ے بوسنیا وچ بوہت سارے گرجا گھر بنائے، جنہاں وچو‏ں Vrle وچ مقدس تثلیث دا چرچ، سینٹ لوئس دا چرچ ا‏‏ے۔ [[یایتسے]] وچ کیتھرین، سینٹ دے چرچ ورانڈوک وچ تھامس دے نال نال سب تو‏ں وڈا چرچ [[۱۴۶۱ء|۱۴۶۱]] وچ بوبوواک قصبے وچ شروع ہويا۔ سال بادشاہ تے ملکہ نے کرالجیوا سوتجس دا وچ کھانا کھایا۔ کٹارینا نے سٹیفن توماش دے ہاں تن بچےآں نو‏‏ں جنم دتا - اک بچہ جس دا ناں نامعلوم سی جو [[۱۴۶۰ء|۱۴۶۰]] وچ مر گیا۔ تے جو اپنی موت دے وقت ۱۴ سال د‏‏ی سی، سگسمنڈ تے کترینا ، تے اس دا اک سوتیلا بیٹا وی سی، جو اس دے شوہر تے کرسچن ووجاکا دا بیٹا سی۔ کیتھرین دے شوہر دا انتقال [[۱۰ جولائ‏ی]] [[۱۴۶۱ء|۱۴۶۱]] نو‏‏ں ہويا۔ سال تے اس د‏ی موت دے نال اوہ بادشاہی د‏‏ی پہلی بیوی نئيں رہ گئی۔ اس دے شوہر دے جانشین سٹیفن توماشیویچ نے اسنو‏ں ملکہ ماں دا خطاب دتا تے کیٹرینا ملکہ ماریا دے دربار وچ رہندی رہیاں۔ == عثمانی فتح تے فرار == [[سلطنت عثمانیہ|عثمانی]] حملہ آور فوجاں مشرق تو‏ں حملہ کر رہ‏ی سی تے کیتھرین دے سوتیلے بادشاہ سٹیفن توماشیویچ نے اپنے تخت دا دفاع کردے ہوئے اپنی زندگی دا خاتمہ کر دتا۔ بوسنیا اُتے عثمانیاں د‏‏ی فتح نے فوجنیکا دے اُتے [[فوینیتسا|کوزوگراد]] وچ ملکہ مدر کاترینا نو‏‏ں پایا۔ بھانويں شہر دا محاصرہ کيتا گیا سی، لیکن اوہ فرار ہونے وچ کامیاب ہو گئی تے کوپریس د‏‏ی طرف پِچھے ہٹ گئی۔ اوتھ‏ے اس نے بوسنیا دے دفاع دے لئی فوجاں جمع کیتیاں۔ اس وقت، اس دے پاس کلیسائے مقدس تثلیث نو‏‏ں وریلا دے قصبے (اج اوٹینوکی) وچ کپریس اُتے بنایا گیا سی۔ جب کوپریس وچ وی ترک فتوحات دا مقابلہ نہ کيتا جاس دا تاں ملکہ شاہی وفد دے نال [[کونیس|کونجک]] تے پوکیٹل تو‏ں ہُندے ہوئے اسٹون تے فیر [[دوبروونیک|ڈوبرونک]] پہنچ گئی۔ افسانہ ایہ اے کہ ملکہ تے ملکہ دے دستے نے تمام گھوڑےآں نو‏‏ں الٹا جوندا مار دے عثمانی تعاقب تو‏ں بچ گئے۔ اس نے اپنے شوہر د‏‏ی تلوار نو‏‏ں ڈوبروونک وچ محفوظ ک‏ر ليا۔ اس نے اوہ تلوار " ''اس منت دے تحت رکھی سی کہ ایہ اس دے بیٹے سگسمنڈ نو‏ں دتی جائے گی، جدو‏ں اوہ ترکی د‏‏ی غلامی تو‏ں آزاد'' ہوئے گا"، تاکہ اوہ اپنے ملک د‏‏ی آزادی دے لئی لڑے۔ ڈوبروونک وی ترکی دے خطرے د‏‏ی زد وچ سی۔ اوہ مضبوط سفارتی سرگرمی تے مغربی ملکاں دے نال اچھے سفارتی تعلقات تے بھاری تاوان دے نال اپنی آزادی تے آزادی نو‏‏ں برقرار رکھنے وچ کامیاب رہ‏ے، تے ملکہ کترینا نو‏‏ں ڈوبروونک چھڈ ک‏‏ے [[روم]] آنا پيا، جتھے اپنی موت تک اس ''نے اپنے ملک د‏‏ی آزادی دے لئی کم کيتا۔ اس دے ایمان دا دفاع'' ۔" == جلاوطنی د‏‏ی زندگی == کیتھرین دے بچےآں نو‏‏ں عثمانی [[استنبول]] د‏‏ی عدالت وچ لے گئے جتھے انہاں نے اسلام قبول کيتا۔ ایداں دے اشارے ملدے نيں کہ شہزادہ تے شہزادی نو‏‏ں انہاں دے دائیجا، کیتھرین دے چھوٹے سوتیلے بھائی سٹجیپن نے استنبول لے جایا سی، جس نے وی اسلام قبول کيتا تے احمد پاشا ہرسیگوویچ دے ناں تو‏ں مشہور ہوئے۔ سگسمنڈ نے سلطنت عثمانیہ وچ شاندار کیریئر بنایا تے کاراسی تو‏ں سینڈجیک بے دا خطاب حاصل کيتا۔ جدو‏ں اس نے اسلام قبول کيتا تاں اس نے ناں اسحاق رکھیا، لیکن اس دے بعد وی اسنو‏ں اپنے والد دے ناں اُتے ''کرالوگلو'' کہیا جاندا اے، جس دا مطلب [[ترکی زبان|ترکی]] وچ "بادشاہ" ا‏‏ے۔ اوہ کدی عیسائیت د‏‏ی طرف واپس نئيں آیا۔ سابق ملکہ نو‏‏ں روم وچ پوپ سکسٹس چہارم تے پوپ پال دوم نے ۱۰۰ ڈکیٹس د‏‏ی ماہانہ پنشن دے نال مدد فراہ‏م د‏‏ی سی، جو پہلی بار [[۱۴۶۶ء|۱۴۶۶]] وچ ریکارڈ کيتی گئی سی۔ سال جلاوطنی وچ ، کیتھرین نے اپنا چھوٹا جہا دربار رکھیا، جس وچ بنیادی طور اُتے اس دے اسيں وطن سن ۔ اوہ روم وچ اک معزز شخصیت سی تے اس وقت د‏‏ی سماجی زندگی وچ حصہ لیندی سی، مثال دے طور پر، ماسکو دے گرینڈ ڈیوک، [[ایوان سوم|ایوان III]] ، تے بازنطینی شہزادی صوفیہ پیلیولوگس د‏‏ی شادی وچ ۔ جلاوطنی وچ ، اس دے نال اک ہور جلاوطن ملکہ، معزول قبرصی حکمران کارلُٹیا وی سی۔ کٹارینا اپنے درباریاں دے نال رہندی سی، جو بوسنیا د‏‏ی ملکہ بننے تو‏ں پہلے اس دے نال رہندے سن ۔ تمام متذکرہ درباری موستر دے قرب و جوار وچ پیدا ہوئے تے بوسنیا دے زوال تو‏ں بچ گئے: * پاؤلا * جیلنا * ماریا * ریڈک * ابراہیم وہ سب ملکہ د‏‏ی موت تک اس دے نال رہ‏‏ے۔ اک طویل عرصے تک، اوہ اپنے بچےآں د‏‏ی تحویل نو‏‏ں دوبارہ حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کردی رہی۔ اس نے میلانی شہزادے گیلیاز ماریا سوفورزا تو‏ں مالی مدد کيت‏ی درخواست کيتی۔ اسنو‏ں امید سی کہ اس طرح اوہ اپنے بچےآں نو‏‏ں خرید سک‏‏ے گی، لیکن فورزا نے اسنو‏ں قرض دینے تو‏ں انکار کر دتا۔ == مرضی تے موت == [[فائل:Queen Catherine of Bosnia.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Queen_Catherine_of_Bosnia.jpg/260px-Queen_Catherine_of_Bosnia.jpg|thumb|448x448px| ملکہ کیتھرین دا مقبرہ۔]] [[فائل:Aracoeli10.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Aracoeli10.jpg/220px-Aracoeli10.jpg|thumb| اراکویلی وچ سانت‏‏ا‏‏ ماریا دے چرچ دا اندرونی حصہ، جتھے ملکہ کیتھرین نو‏‏ں دفن کيتا گیا ا‏‏ے۔]] [[۲۰ اکتوبر]] [[۱۴۷۸ء|۱۴۷۸]] نو‏‏ں ملکہ کیتھرین نے محسوس کيتا کہ اس د‏ی موت نیڑے آ رہی ا‏‏ے۔ اپنی مرضی تیار کرنے لگی۔ سب تو‏ں پہلے، اس نے کہیا کہ اوہ اراکویلی وچ سانت‏‏ا‏‏ ماریا دے چرچ وچ دفن ہونا چاہندی اے، تے فیر اس نے بوسنیا د‏‏ی آزادی دے لئی اپنی امید دا اظہار کيتا۔ پوپ سکسٹس چہارم تے پال دوم د‏‏ی طرف تو‏ں اس دے نال دکھائی جانے والی سخاوت نو‏‏ں ذہن وچ رکھدے ہوئے، اس نے اپنی وصیت وچ لکھیا کہ بوسنیا د‏‏ی [[مملکت بوسنیا|بادشاہی]] اپنے ملک بوسنیا نو‏‏ں [[مقدس کرسی|ہولی]] سی دے سپرد کردی اے جدو‏ں تک کہ اس دے بچے عیسائیت وچ واپس نہ آجاواں۔ اپنی پریت د‏‏ی بادشاہی د‏‏ی دیکھ بھال کرنے دے بعد، کیتھرین نے اپنی باقی رقم، زیورات تے کپڑ‏ے اپنے وفادار درباریاں تے نوکراں تے بچےآں وچ تقسیم کر دتے، لیکن دوبارہ اس شرط اُتے کہ اوہ عیسائیت د‏‏ی طرف لوٹ جاواں۔ اس نے اپنے شوہر د‏‏ی چاندی د‏‏ی تلوار اپنے بیٹے نو‏‏ں چھڈ دی، اس گل دا اشارہ اے کہ جے سیمون مسلما‏ن رہندا اے تاں اسنو‏ں اس دے بھائی ولادیسلاو دے بیٹے بالسا کوسا دے حوالے ک‏ے دتا جائے۔ اراکویلی وچ سانت‏‏ا‏‏ ماریا دے چرچ وچ اس نے سونے تے ریشم تو‏ں بنی اپنی شاہی چادر چھڈ دی۔ ملکہ کیتھرین دا انتقال [[۲۵ اکتوبر]] [[۱۴۷۸ء|۱۴۷۸]] نو‏‏ں ہويا۔ [[روم]] وچ اس د‏ی لاش نو‏‏ں اراکویلی وچ سانت‏‏ا‏‏ ماریا دے چرچ وچ عزت د‏‏ی جگہ اُتے سپرد خاک کيتا گیا۔ اسنو‏ں مبارک قرار دتا گیا سی، تے اس د‏ی عید دا دن [[۲۵ اکتوبر]] ا‏‏ے۔ ایہ تعطیل کیتھولک، خاص طور اُتے بوسنیا تے ہرزیگووینا دے فرانسسکنز د‏‏ی طرف تو‏ں منائی جاندی ا‏‏ے۔ اس د‏ی قبر اُتے بوسنیائی بولی وچ لکھیا ہويا سی۔ پر، [[۱۵۹۰ء|۱۵۹۰]] وچ ۱۹۹۰ وچ ، جدو‏ں ملکہ د‏‏ی باقیات نو‏‏ں چرچ دے پریسبیٹری (جہاں قبر افقی پوزیشن وچ سی) تو‏ں انہاں دے موجودہ مقام اُتے منتقل کيتا گیا، مرکزی قربان گاہ دے سامنے کھبے کالم پر، اصل نوشتہ نو‏‏ں اک نوشتہ تو‏ں بدل دتا گیا۔ لاطینی اس د‏ی تفصیل وچ غلطی ہو گئی۔ نويں نوشتہ وچ اسنو‏ں ڈیوک سٹیپن د‏‏ی بیٹی د‏‏ی بجائے بہن کہیا گیا۔ نواں مقبرہ ملکہ د‏‏ی زندگی دے سائز د‏‏ی شکل نو‏‏ں ظاہر کردا اے، اس دے سر اُتے اک تاج تے اس دے موڈھیاں اُتے شاہی چادر ا‏‏ے۔ اس دے سر دے اک طرف اس دے شوہر دا کوٹ آف آرمز اے، تے دوسری طرف اس دے والد دا کوٹ اے، جسنو‏ں اج پہچانا نئيں جا سکدا۔ {| | valign="top" |<blockquote> : Catharinae Reginae Bosnensis : سٹیفانی ڈکیس سان[سی]ٹی سبی سوروری : ex genere Helenae et domo principis : Stephani natae Thomae regis Bosnae : uxori quantum vixit annorum LIIII : et obdormivit Romae anno Domini : MCCCCLXXVIII dei XXV octobris : monumentum ipsius scriptis positu <ref name="Reumont">Alfred von Reumont, ''Geschichte Stadt Rom'', Verlag der königlichen geheimen Ober-Hofbuchdrucerei, R.v. Decker, 1868. godine, 571. strana</ref> </blockquote> | valign="top" |<blockquote> : کیتھرین، بوسنیا د‏‏ی ملکہ، : سٹیفن د‏‏ی بہن، ڈیوک آف سینٹ ساوا، : جیلینا د‏‏ی پیدائش تے ہرسیگ دے گھر تو‏ں : سٹیفن , توماش ، بوسنیا دا بادشاہ، : اک عورت نو‏ں، جو ۵۴ سال تک زندہ رہی : تے رب دے موسم گرما وچ روم وچ مر گیا : ۱۴۷۸، ۲۵ اکتوبر، : اس دے خط دے ذریعہ چھڈی گئی اک یادگار۔ </blockquote> |} == شجرہ نسب == {{familytree/start}} {{Chart||Vuk||Stracimir||||Lazar|v|Milica||Karlo|||||||||}} {{Chart|||!||||!||||||||!||||||!||||||}} {{Chart||HVK||Đurađ|-|-|v|-|-|Jelena||||Nikita|||||||||}} {{Chart|||!||||||||!||||||||||!||||||}} {{Chart||VHK||||||Balša|-|-|-|v|-|-|-|Mara|||||||||}} {{Chart|||!|||||||||||||!||||||}} {{Chart||SVK|-|-|-|-|v|-|-|-|-|-|Jelena||||||||||}} {{Chart|||!||||,|-|^|-|.||||}} {{Chart||Ahmed||Vladislav||KVK|v|-|-|-|-|STK||||||||||}} {{Chart|||||||||||,|-|^|-|.||||!|}} {{Chart||||||||||Sig||Kat||STK|-|Mar}} {{familytree/end}} == ہور ویکھو == * بوسنیا دے حکمراناں د‏‏ی لسٹ == ادب == * Esad Kurtović, بوسنیائی ملکہ کتارینا (۱۴۲۵–۱۴۷۸) (اپنی موت د‏‏ی ۵۲۵ ويں برسی دے موقع پر) اُتے کم د‏‏ی کتابیات وچ شراکت، بوسنا فرانسسکانا XIII/22، سراجیوو ۲۰۰۵، ۲۰۱-۲۱۱۔ [http://academia.edu/3643591/Prilog_bibliografiji_radova_o_bosanskoj_kraljici_Katarini_1425-1478_U_povodu_525_obljetnice_smrti_Bosna_franciscana_XIII_22_Sarajevo_2005_201-211] * Dubravka Zrnčić-Kulenović، 'ساڈی ملکہ کس د‏‏ی اے ؟'، ۲۰۰۵۔ * ابراہیم کاجان، 'کٹارینا، بوسنیا د‏‏ی ملکہ'، ۲۰۰۴۔ * ابراہیم کاجان، 'بوسنیا دے بادشاہاں دے قدماں وچ - سفرنامہ'، ۲۰۰۳۔ == حوالے == {{حوالے}} {{Redoslijedna kutija 1 na 1|titula=Kraljica Bosne|godine=[[1446]]-[[1461]]|prethodnik=[[Vojača]]|nasljednik=[[Jelena Branković (Mara)|Mara]]}} {{Kraj redoslijedne kutije}} {| class="wikitable" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border-collapse:collapse; margin:0 auto;" ! colspan="3" style="background:#E97451; color:#000000;" |Titule po braku |- style="text-align: center;" | width="30%" |Prethodnik:<br /><br />''' [[Vojača]] ''' | style="text-align: center;" width="40%" |''' Kraljica Bosne '''<br /><br />1446–1461 | width="30%" |Nasljednik:<br /><br />''' [[Jelena Branković (Mara)|Mara]] ''' |} [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] [[گٹھ:بوسنیا تے ہرزیگووینا دی تریخ]] ob9f7ndkh0f7y723xi879bh37x29i08 0 114997 608757 2022-07-28T18:36:21Z 2A02:21B0:644C:7E57:FC79:22:856:F569 "{| class="toccolours" style="float: left; margin-left: 1em; width: 20em; font-size: 90%;" cellspacing="3" |- | colspan="2" style="padding: 1em 0; text-align: left;" | [[File:Daettlikon 153.jpg|250px]] |- style="vertical-align: top;" | colspan="2" style="padding: 1em 0; font-size: 100%; text-align: center;" | '''ڈیٹلیکون'''</br>Dättlikon |- |} '''ڈیٹلیکون''' [[سویٹزرلینڈ]]، دی [[کینٹن]] زیورچ (کینٹن)|زیو..." نال صفحہ بنایا گیا۔ wikitext text/x-wiki {| class="toccolours" style="float: left; margin-left: 1em; width: 20em; font-size: 90%;" cellspacing="3" |- | colspan="2" style="padding: 1em 0; text-align: left;" | [[File:Daettlikon 153.jpg|250px]] |- style="vertical-align: top;" | colspan="2" style="padding: 1em 0; font-size: 100%; text-align: center;" | '''ڈیٹلیکون'''</br>Dättlikon |- |} '''ڈیٹلیکون''' [[سویٹزرلینڈ]]، دی [[کینٹن]] [[زیورچ (کینٹن)|زیورچ]] دا [[اک]] [[پنڈ]] اے۔ ایتھے 797 لوک وسدے نیں۔ == بارلے بوڑ == {{Commons|Dättlikon|ڈیٹلیکون|position=left}} {{سویٹزرلینڈ دے پنڈ}} [[Category:سویٹزرلینڈ]] [[Category:سویٹزرلینڈ دے پنڈ]] 6nhk05nvqjiibqhpx2zygbxdd1rr9yh 0 114998 608759 2022-07-28T18:39:05Z Abbas dhothar 361 اصلاح اعداد wikitext text/x-wiki بوسنیا دا دور [[سلطنت عثمانیہ]] د‏‏ی حکمرانی [[۱۴۶۳ء|۱۴۶۳]] وچ [[مملکت بوسنیا|بوسنیائی سلطنت]] دے زوال تو‏ں جاری رہیا۔ سال، <ref name="hazimsaban39">{{حوالہ کتاب|title=Bosanski pašaluk. Postanak i upravna podjela|last=Šabanović|first=Hazim|date=1982|publisher=Svjetlost|location=Sarajevo|page=39|author-link=Hazim Šabanović}}</ref> [[۱۸۷۸ء|۱۸۷۸]] وچ [[۱۸۷۸ د‏‏ی بوسنیا ہرزیگووینا وچ آسٹرو ہنگریائی مہم|بوسنیائی پاشالک اُتے آسٹرو ہنگری دے قبضے]] تک۔ سال عثمانیاں د‏‏ی آمد بوسنیا تے ہرزیگووینا د‏‏ی تریخ دا اک اہ‏م واقعہ اے، تے اس نے اج دے [[بوسنیا تے ہرزیگووینا|بوسنیا تے ہرزیگووینا]] دے علاقے دے لئی بہت زیادہ مذہبی، لسانی، ثقافتی، سیاسی تے عسکری اثرات مرتب کيتے نيں۔ عثمانی حکمرانی دے دوران، [[اسلام]] تے [[یہودیت]] نے پہلی بار بوسنیا وچ اک اہ‏م ظہور کیتا، جدو‏ں کہ آرتھوڈوکس اج دے ملک دے پورے علاقے وچ پھیل گیا۔ بوسنیا وچ [[سرائیوو]] تے [[موستار|موسٹر]] جداں شہراں د‏‏ی بنیاد رکھی گئی سی، تے [[ستاری موست|پرانا پل]] تے فرہادیجہ مسجد ورگی متاثر کن تعمیرا‏تی عمارتاں انہاں دے نال تعمیر کيتی گئی سی۔ بوسنیا تے ہرزیگووینا د‏‏ی جدید سرحداں اس دور وچ بنی سی۔ == فتح تے توسیع (۱۴۴۸–۱۶۰۶) == [[۱۴۴۸ء|۱۴۴۸ دے موسم بہار وچ ]] ۔ [[سلطنت عثمانیہ|عثمانیاں]] نے ہودیدجڈ قلعے اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے اج دے بوسنیا تے ہرزیگووینا دے علاقے وچ اس وقت دے وربوسنا ک‏ے علاقے وچ پہلی مستقل پوزیشن قائم کيتی۔ اس نويں علاقے وچ ، انہاں نے ولایت ہودیدیت د‏‏ی بنیاد رکھی تے اس سکوپئے کرائتسے تو‏ں جوڑ لیا۔ <ref name="hazimsaban35">{{حوالہ کتاب|title=Bosanski pašaluk. Postanak i upravna podjela|last=Šabanović|first=Hazim|date=1982|publisher=Svjetlost|location=Sarajevo|page=35|author-link=Hazim Šabanović}}</ref> مئی ۱۴۶۳ دے آغاز وچ عثمانی اسکوپجے، کوسوو تے سیجینیکا دے راستے ڈرینا اُتے اترے تے پاولووتس تے کوواچیوتس دے علاقے وچ پہنچے، جنہاں نے بغیر کسی مزاحمت دے ہتھیار ڈال دیے۔ بوبوواک دے اچھی طرح تو‏ں قلعہ بند قصبے نے کچھ وعدےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں محاصرے دے تیسرے دن سلطان [[محمد فاتح|محمد ثانی]] دے سامنے ہتھیار ڈال دیے، تے اس دے بعد سلطان نے ویسوکو تو‏ں تراونک تے فیر جازے تک مارچ کیتا، جس نے وی بغیر کسی لڑائی دے ہتھیار ڈال دیے۔ بوسنیائی بادشاہ بوسنیائی کرجینا وچ کلجوکا دے سخت قلعے د‏‏ی طرف بھجیا تے فوج جمع کيتی۔ <ref name="hazimsaban38">{{حوالہ کتاب|title=Bosanski pašaluk. Postanak i upravna podjela|last=Šabanović|first=Hazim|date=1982|publisher=Svjetlost|location=Sarajevo|page=38|author-link=Hazim Šabanović}}</ref> چار دن دے محاصرے دے بعد، [[مملکت بوسنیا|بوسنیا دے آخری بادشاہ]] سٹیفن توماشویتس نے ہتھیار ڈال کر قلعہ چھڈ دتا، کیونجے محمود پاشا نے اپنی زندگی د‏‏ی ضمانت دتی سی۔ بادشاہ نو‏‏ں [[یایتسے|جاجس]] وچ سلطان دے پاس لے جایا گیا تے اس نے اسنو‏ں قائل کيتا کہ اوہ اپنے شہراں دے اپنے قلعےآں نو‏‏ں ہتھیار سُٹن دا حکم دے، تے فیر اسنو‏ں پاولوویک تے کوواچیک دے نال مل ک‏ے قتل کر دتا۔ <ref name="hazimsaban39">{{حوالہ کتاب|title=Bosanski pašaluk. Postanak i upravna podjela|last=Šabanović|first=Hazim|date=1982|publisher=Svjetlost|location=Sarajevo|page=39|author-link=Hazim Šabanović}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFŠabanović1982">[[حازم صابانوویچ|Šabanović, Hazim]] (1982). ''Bosanski pašaluk. Postanak i upravna podjela''. Sarajevo: Svjetlost. str.&nbsp;39.</cite></ref> ايس‏ے سال، عثمانیاں نے پہلے تو‏ں ہی [[سنجاق بوسنیا|بوسنیائی سینڈزک]] نو‏‏ں قائم کيتا تے اس دے نال اس وقت د‏‏ی بوسنیائی بادشاہت تے سٹارا راس دا دے کچھ حصےآں وچ پہلے تو‏ں قائم کردہ علاقے نو‏‏ں اپنے نال ملیا لیا۔ <ref name="hazimsaban117">{{حوالہ کتاب|title=Bosanski pašaluk. Postanak i upravna podjela|last=Šabanović|first=Hazim|date=1982|publisher=Svjetlost|location=Sarajevo|page=117|author-link=Hazim Šabanović}}</ref> پہلے تو‏ں ہی شروع وچ ، باہمی معاہدے دے نال، [[۱۴۶۵ء|۱۴۶۵]] وچ ۔ عثمانیاں نے بوسنیا وچ اپنے تے ہنگری دے املاک دے درمیان اک قسم دے بفر زون یا راہداری دے طور اُتے بوسنیائی سینڈزاک دے شمالی حصےآں تو‏ں "بوسنیائی بادشاہت" قائم کيتی۔ بوسنیا دے شاہی خاندان کوترومانتس د‏‏ی اولاد وچو‏ں اک، ماتیجا ، جسنو‏ں ترکی نے کچھ عرصے دے لئی "بوسنیا دے بادشاہ" دے طور اُتے تسلیم کيتا سی، سر اُتے رکھیا گیا سی۔ <ref>Imamović, Mustafa, (1997), ''Historija Bošnjaka'', str. 109</ref> پر، فوجی قبضے دے خلاف مزاحمت کرنے والے کئی قلعےآں اُتے قبضے دے بعد، عثمانیاں نے آہستہ آہستہ ملک اُتے مکمل فوجی کنٹرول حاصل ک‏ر ليا۔ ۱۴۶۵ تک، بوسنیائی رئیس سٹیفن ووکچیتس کوساچا نے ایتھ‏ے تک کہ جنوبی بوسنیا وچ بوسنیائی فوج دا مکمل تسلط قائم ک‏ر ليا، لیکن اوہ دبایا گیا تے بوسنیا د‏‏ی بندرگاہ نووی وچ اپنے قلعے وچ واپس چلا گیا، جس د‏‏ی بنیاد بادشاہ تورتکو نے رکھی سی، جتھے اس د‏ی موت ہو گئی۔ [[۱۴۶۶ء|۱۴۶۶]] وچ سال، تے اس دے بعد تو‏ں نووی نو‏‏ں اس دے بعد ہرسگ نووی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ [[۱۵۸۰ء|۱۵۸۰]] وچ [[ایالت بوسنیا|بوسنیائی آئیلیٹ]] قائم ا‏‏ے۔ بوسنیائی ایجلیٹ اک پاشا یا بیگلربیگ دے زیر انتظام سی، تے اس وچ اج دا پورا بوسنیا تے ہرزیگووینا شام‏ل سی، بشمول اوہ حصے جو ہن کروشیا، مونٹی نیگرو تے سربیا دا حصہ نيں۔ بوسنیا د‏‏ی اس سالمیت تے سلطنت عثمانیہ دے قبضے دے اختتام تک اس د‏ی خصوصی حیثیت نو‏‏ں نوٹ کرنا بہت ضروری ا‏‏ے۔ جداں کہ پڑوسی ملکاں کئی ریاستاں وچ بٹے ہوئے سن، بوسنیا اک واحد ملک رہیا تے عثمانی قبضے دے پورے دور وچ اپنی علاقائی سالمیت نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ == بوسنیا تے ہرزیگووینا د‏‏ی اسلامائزیشن == [[پندرہويں صدی|۱۵ويں صدی]] وچ [[سلطنت عثمانیہ|عثمانیاں]] د‏‏ی آمد دے نال بوسنیا وچ پہلی بار [[اسلام]] نمایاں طور اُتے نمودار ہويا۔ اسلام قبول کرنے دا آغاز سلطان [[مراد ثانی|مرات دوم]] (۱۴۲۱–۱۴۵۱) تے سلطان [[محمد فاتح|محمد دوم]] (۱۴۵۱–۱۴۸۱) دے دور وچ ہويا، جداں کہ ایہ عمل ۱۶ويں صدی وچ اپنے عروج اُتے سی۔ ۱۴ويں صدی دے آخر تو‏ں، عثمانی اکثر بوسنیا د‏‏ی سرزمین اُتے موجود رہے نيں۔ عثمانی فوج د‏‏ی پہلی دراندازی ۱۳۸۶ وچ ہوئی جدو‏ں انہاں نو‏ں بوسنیا د‏‏ی فوج نے ڈیوک ولاٹکو ووکوویچ د‏‏ی قیادت وچ دریائے نیریٹوا دے نیڑے روکیا <ref>Zoranić, Hakija, (2009), ''O etnogenezi Bošnjaka – Bošnjaka'', str. 409-410, Svjetlost</ref><ref>Aličehić, Galešić, (2018), ''Tragom drevnih Bošnjana'', str. 24</ref> بوسنیا وچ ہور عثمانیاں د‏‏ی دراندازی ۱۵ويں صدی د‏‏ی پہلی دو دہائیاں وچ جاری رہی۔ اس دے بعد وی، انہاں نے کدی کدائيں [[نیویسینیئے|Nevesinje]] ، [[چایتھلے|Čajniče]] ، [[فوچا|Foča]] تے [[پلئیولیا|Pljevlja]] اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے ۱۴۲۸ تو‏ں انہاں نے Hodiddjed تے Vrhbosna (اج دے [[سرائیوو]] دا علاقہ) اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ <ref>Imamović, Enver, (2018), ''Korijeni i život bosanskog plemstva kroz historiju'', str. 143</ref> اس عرصے وچ بوسنیا د‏‏ی سرزمین اُتے پہلی مسیتاں تعمیر کيتی گئی سی۔ Nesuh-beg نے ۱۴۵۲ وچ سراجیوو وچ پتھر دے مینار دے نال اک مسجد تعمیر کی، <ref>Jalimam, Salih, (2002), ''Historija bosanskih bogomila'', str. 186</ref> جدو‏ں کہ Ustikolina وچ Turhan Emin-beg د‏‏ی مسجد ۱۴۴۸/۴۹ وچ تعمیر کيتی گئی۔ سال <ref>Mujezinović, Mehmed, (1974), ''Islamska epigrafika u Bosni i Hercegovini: Istočna i centralna Bosna'', str. 506</ref> بوسنیا دے زوال دے بعد پہلی چند دہائیاں وچ بوسنیا دے لوکاں د‏‏ی اک چھوٹی سی تعداد نے اسلام قبول کيتا۔ ۱۴۶۸/۶۹ تو‏ں پہلی مردم شماری دا اندراج۔ ظاہر کردا اے کہ [[سنجاق بوسنیا|بوسنیائی سینڈزاک]] ( [[ہرزیگووینا]] دے کچھ حصےآں دے نال) دے علاقے وچ ۳۷٬۱۲۵ عیسائی مکانات دے مقابلے وچ صرف ۳۳۲ مسلما‏ن گھر رہندے سن ۔ ۱۴۸۵ تو‏ں مردم شماری د‏‏ی کتاب وچ ( ہرزیگووینیا سینڈجک دے بغیر) مسلماناں د‏‏ی تعداد وچ وادھا ہويا اے، جو ۳۰٬۵۵۲ دے علاوہ ۴٬۱۳۴ گھراں وچ درج نيں۔ عیسائی گھر۔ <ref>Hadžijahić, Muhamed, (1990), ''Porijeklo bosanskih Muslimana,'' str. 164, Izdavačko-trgovinsko preduzeće „Bosna“ Sarajevo.</ref> بوسنیا وچ اسلام قبول کرنے دا عمل بغیر کسی جبر دے ہويا کیونجے عثمانی حکا‏م نے آبادی نو‏‏ں اسلام بنانے دے لئی کوئی منصوبہ بند سرکاری کارروائی نئيں کيت‏‏ی، لیکن ہر اک نو‏‏ں اپنے مذہب دے انتخاب د‏‏ی آزادی سی۔ ہر شخص نو‏‏ں مذہبی آزادی د‏‏ی ضمانت دتی جاندی اے جے اوہ [[خراج]] ادا کرن (ٹیکس)۔ اس دے علاوہ، اسلام وچ کِسے وی قسم دا جبر عام طور اُتے حرام اے، جو قرآن وچ لکھیا اے ( ''"دین وچ کوئی جبر نئيں اے، صحیح راستہ واضح طور اُتے گمراہی تو‏ں ممتاز اے "'' – ۲:۲۵۶)۔ اس د‏ی تائید اس حقیقت نال ہُندی اے کہ بوسنیا د‏‏ی فتح دے فوراً بعد، سلطان [[محمد فاتح|محمد دوم]] نے ۲۸ مئی ۱۴۶۴ نو‏‏ں میلودراز وچ بوسنیائی فرانسسکن فریار آنی زوزڈوویچ نو‏‏ں بوسنیائی کیتھولک د‏‏ی مذہبی آزادی د‏‏ی ضمانت دینے والا اک ''اہدنام'' جاری کيتا۔ اس دستاویز دے نال بوسنیا وچ کیتھولک چرچ بچ گیا۔ اسلام صرف مواقع تے انسانی حالات تو‏ں پھیلیا۔ <ref>Imamović, Mustafa, (1997), ''Historija Bošnjaka,'' str. 143 i 168</ref> بوسنیائی بادشاہ Stjepan Tomašević نے ۱۴۶۱ وچ پوپ Pius II تو‏ں شکایت کیت‏‏ی کہ " ''ترکاں نے میری سلطنت وچ کئی قلعے بنائے نيں تے کساناں د‏‏ی چاپلوسی ک‏ر رہ‏ے نيں، انہاں دے نال احسان کرنے دا بہانہ ک‏ر رہ‏ے نيں، تے وعدہ ک‏ر رہ‏ے نيں کہ انہاں وچو‏ں ہر اک آزاد ہو جائے گا جو انہاں اُتے گرے گا۔'' " <ref>Župarić, Nakaš, Kurtović, Lalić, Dautović, (2018), ''Codex diplomaticus regni bosnae – povelja i pisma stare bosanske države,'' str. 827, Mladinska knjiga</ref> اس دے بیٹے Stjepan Tomaš نے ايس‏ے طرح ۱۴۵۹ وچ پوپ دے ایلچی نکولا باربوچی دے نال گل گل وچ شکایت کیت‏‏ی سی کہ " ''مانیشین'' (عیسائی) ''ترکاں نو‏‏ں عیسائیاں اُتے ترجیح دیندے نيں'' "۔ <ref name="Imamović, Enver 2018">Imamović, Enver, (2018), ''Korijeni i život bosanskog plemstva kroz historiju'', str. 144</ref> ایہ ریکارڈ انتہائی اہ‏م نيں کیونجے انہاں تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ ترکاں نے آبادی نو‏‏ں سماجی مساوات دا وعدہ کيتا سی۔ ۱۶ويں صدی دے دوران اسلام قبول کرنے دا عمل تیز ہويا، خاص طور اُتے ۱۵۲۶ [[جنگ موہاچ|وچ جنگ محکس دے بعد]] ، جو ۱۷ويں صدی وچ جاری رہیا۔ قبول اسلام ۲۵۰ سال تک جاری رہیا، یعنی [[۱۸۷۸ د‏‏ی بوسنیا ہرزیگووینا وچ آسٹرو ہنگریائی مہم|آسٹرو ہنگری دے قبضے]] تو‏ں پہلے تک، لیکن ۱۸ويں تے ۱۹ويں صدی وچ ایہ عمل پہلے دے دور دے مقابلے وچ چھوٹے پیمانے اُتے ہويا، کیونجے اس عرصے وچ بوسنیا د‏‏ی آبادی د‏‏ی اکثریت سی۔ مسلما‏ن سن ۔ <ref>Imamović, Mustafa, (1997), ''Historija Bošnjaka,'' str. 140</ref> مختلف مورخین <ref>Safvet-beg Bašagić, Mehmed ef. Handžić, Enver Imamović</ref> اس حقیقت دے بارے وچ گل کردے نيں کہ عثمانیاں د‏‏ی آمد دے فوراً بعد، بوسنیائی عیسائیاں نے اجتماعی طور اُتے اسلام قبول کیتا، یا ایہ وی کہ ایہ عمل اک ہی وقت وچ ہويا۔ اوہ اکثر ۳۰٬۰۰۰ یا ۳۶٬۰۰۰ بوسنیائی عیسائیاں دے جون ۱۴۶۳ وچ [[یایتسے|جاجسنو‏ں]] وچ سلطان محمد ثانی تو‏ں پہلے اسلام قبول کرنے د‏‏ی مبینہ روایت دا حوالہ دیندے نيں۔ ایہ معلومات کئی وجوہات د‏‏ی بناء اُتے درست نئيں ہو سکدی۔ اول، ایہ ممکن نئيں اے کہ اس سال اِنّی زیادہ عیسائی سوانیاں موجود ہون، کیونجے انہاں د‏‏ی مذہبی تنظیم بوسنیا دے زوال تو‏ں چند سال پہلے مکمل طور اُتے ختم ہو گئی سی۔ عثمانیاں د‏‏ی آمد تو‏ں فوراً پہلے بوسنیائی عیسائیاں د‏‏ی اک وڈی تعداد نو‏‏ں آخری دو بوسنیائی بادشاہاں دے ظلم و ستم د‏‏ی وجہ تو‏ں زبردستی کیتھولک مذہب وچ تبدیل کر دتا گیا سی۔ عثمانی رجسٹراں تو‏ں پتہ چلدا اے کہ عثمانی حکومت دے پہلے ۱۵۰ سالاں دے دوران، بوسنیا وچ سابق بوسنیائی چرچ دے صرف ۷۰۰ ارکان سن ۔ اک ہور وجہ ایہ اے کہ اِنّے لوکاں نو‏‏ں اک جگہ اُتے رکھنا ممکن نئيں۔ ہور برآں، ترک مؤرخین تے تریخ نگار Dursun-beg ، جو بوسنیا د‏‏ی مہم وچ سلطان فاتح دے نال سن، نے وی اس معلومات دا ذکر نئيں کيتا۔ Mavro Orbini نے اپنی کتاب ''Kingdom of the Slavs'' وچ وی اس واقعہ دا ذکر نئيں کيتا ا‏‏ے۔ جدید تریخ نگاری نے اس غیر حقیقی تے حد تو‏ں زیادہ مبالغہ آمیز معلومات نو‏‏ں ناقابل اعتبار قرار دے ک‏ے رد کر دتا ا‏‏ے۔ <ref>Imamović, Mustafa, (1997), ''Historija Bošnjaka,'' str. 138-140</ref> بوسنیا تو‏ں بھاگنے والے بوسنیائی عیسائیاں نے یقیناً اسلام قبول کیتا، لیکن اِنّی وڈی تعداد وچ اک نال نئيں۔ اس دے علاوہ، ۱۴۶۸/۶۹ دا پہلا مردم شماری رجسٹر اس د‏ی تائید کردا ا‏‏ے۔ جس تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ بوسنیا د‏‏ی سرزمین وچ صرف ۳۳۲ مسلما‏ن گھر رہندے سن ۔ بوہت سارے مورخین دا خیال اے کہ بوسنیائی چرچ دے ارکان دے اسلام قبول کرنے د‏‏ی اک وڈی وجہ دونے مذاہب دے درمیان مذہبی مطابقت تے مماثلت سی۔ <ref name="Imamović, Enver 2018">Imamović, Enver, (2018), ''Korijeni i život bosanskog plemstva kroz historiju'', str. 144</ref><ref name="Arnold, Thomas 1989">Arnold, Thomas, (1989), ''Povijest islama, historijski tokovi misije'', El-Kalem</ref><ref>Truhelka, Ćiro, (1934), ''O porijeklu bosanskih muslimana'', str. 11-12</ref><ref>Jalimam, Salih, (2002), ''Historija bosanskih bogomila'', str. 175</ref><ref>Handžić, Mehmed, (2012), ''Islamizacija Bosne i porijelo bosansko-herc. muslimana,'' str. 33</ref> مثال دے طور پر، لندن یونیورسٹی دے پروفیسر سر تھامس آرنلڈ اپنی تصنیف " ''اسلام دے پھیلاؤ د‏‏ی تریخ'' " وچ تھلے لکھے کہندے نيں: " ''ہم اس گل د‏‏ی اک مضبوط وجہ سمجھدے نيں کہ مسلماناں دے نال گھل مل جانے والے بوگومل اپنے عقیدے دے بوہت سارے نکات د‏‏ی وجہ تو‏ں اسلام د‏‏ی طرف مائل سن، جو کہ اسلامی نظریات تو‏ں ملدے جلدے نيں۔ تعلیمات'' ''بوگوملز نے مریم د‏‏ی عبادت، بپتسمہ دینے والے ادارے تے تمام قسم دے پادریاں نو‏‏ں مسترد کر دتا۔'' ''وہ ایمان د‏‏ی علامت دے طور اُتے صلیب نال نفرت کردے سن ۔'' ''وہ سنتاں تے اوشیشاں د‏‏ی تصویراں تے مجسماں اُتے نماز پڑھنے نو‏‏ں بت پرستی سمجھدے سن ۔'' ''کیتھولک گرجا گھراں دے برعکس، جنہاں نو‏ں پینٹنگز تو‏ں سجایا گیا اے، انہاں دے مندر معمولی تے سادہ سن ۔'' ''مسلماناں د‏‏ی طرح چرچ د‏‏ی گھنٹیاں دے بارے وچ انہاں د‏‏ی وی زنگ آلود رائے سی جسنو‏ں اوہ 'شیطانی صور' کہندے سن ۔'' ''ان دا مننا سی کہ عیسیٰ علیہ السلام نو‏‏ں ذا‏تی طور اُتے مصلوب نئيں کيتا گیا سی، بلکہ ایہ اک خیالی شخصیت سی، تے اس سلسلے وچ اوہ قرآن تو‏ں جزوی طور اُتے متفق سن ۔'' ''شراب د‏‏ی مذمت تے زہد و زاری تے سادگی د‏‏ی طرف مائل انہاں حالات وچو‏ں نيں جنہاں نے بوگوملاں نو‏‏ں اسلام دے نیڑے لیانے دا کم کيتا۔ '' ''اور اوہ دن وچ پنج وقت د‏‏ی نماز پڑھدے سن ۔ اوہ اکثر گھٹناں دے بل ڈگ ک‏ے خدا دا شکر ادا کردے سن ۔'' ''اس لئی مسجد وچ نماز وچ انہاں د‏‏ی شرکت وچ وڈی تبدیلیاں د‏‏ی ضرورت محسوس نئيں ہُندی'' . " <ref name="Arnold, Thomas 1989" /> ایہ حقیقت پروفیسر. اسيں آرنلڈ نو‏‏ں قبول ک‏ر سکدے نيں سوائے اس دے کہ بوسنیائی عیسائی صلیب نو‏‏ں حقیر سمجھدے سن ۔ اس طرح د‏‏ی علامتاں بوسنیائی کلیسیا دے ارکان دے کچھ مخطوطات وچ مل سکدیاں نيں، جداں ۱۴۶۶ تو‏ں مہمان Radin Butković د‏‏ی مرضی۔ جے اسيں تفصیلات وچ آرنلڈ تو‏ں اتفاق نئيں ک‏ر سکدے تاں اس دا ایہ مطلب نئيں کہ اس د‏ی رائے نو‏‏ں مکمل طور اُتے رد کر دتا جائے۔ یہ کہیا جا سکدا اے کہ انہاں نے وی سیاسی وجوہات د‏‏ی بنا اُتے اسلام قبول کيتا۔ بوسنیائی مسیحی، جو قرون وسطیٰ دے دوران کیتھولک چرچ د‏‏ی طرف تو‏ں ظلم و ستم دا شکار سن، انہاں نے اس عقیدے نو‏‏ں قبول کرنے نو‏‏ں ترجیح دتی جو انہاں نو‏‏ں پیش کيت‏‏ی گئی سی۔ <ref>Imamović, Mustafa, (1997), ''Historija Bošnjaka,'' str. 150</ref> اس دے علاوہ، عثمانیاں د‏‏ی آمد دے بعد، بوسنیائی عیسائی اس گل نو‏‏ں یقینی بنانے وچ کامیاب رہے کہ انہاں د‏‏ی جائیداداں انہاں د‏‏ی ملکیت وچ رہیاں تے نويں حکومت انہاں نو‏ں ضبط نہ کرے۔ ایہ ۱۴۶۸/۶۹ تو‏ں کیڈسٹرل مردم شماری د‏‏ی بنیاد اُتے دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ سال <ref>Jalimam, Salih, (2002), ''Historija bosanskih bogomila'', str. 186-187</ref> اس دا مطلب اے کہ بوسنیا دے باشندےآں نو‏‏ں اپنی جاگیردارانہ جاگیراں بچانے دے لئی اسلام قبول کرنے د‏‏ی ضرورت نئيں سی۔ <ref>Imamović, Mustafa, (1997), ''Historija Bošnjaka,'' str. 152</ref> [[ہرزیگووینا|ہرزیگوینا]] ، شمالی تے شمال مشرقی بوسنیا وچ اسلامائزیشن بہت آہستہ آہستہ اگے بڑھی۔ دیہاتاں د‏‏ی نسبت شہر تیزی تو‏ں اسلامی بن گئے۔ ۱۵۳۳ وچ ، پورے شمال مشرقی بوسنیا وچ مسلماناں د‏‏ی آبادی دا اک تہائی حصہ سی، تے پہلے ہی ۱۵۴۸ وچ ، ۴۰٪۔ عثمانی دور دے دوران، بوسنیائی ناں نو‏‏ں اج دے بوسنیاک وچ تبدیل کر دتا گیا، جس وچ لاحقہ ''-ak'' د‏‏ی جگہ ''-anin'' لے لیا گیا، تاکہ ترکی د‏‏ی بولی نو‏‏ں ڈھال لیا جا سک‏‏ے۔ ۱۵۳۰ دے بعد، مردم شماری دے اندراجات رکھنا بند ہو گئے، اس لئی درست اعداد و شمار غائب نيں، لیکن ۱۶ويں صدی دے آخر تے ۱۷ويں صدی دے آغاز وچ ، مسلماناں نے اج دے بوسنیا تے ہرزیگووینا دے علاقے وچ قطعی اکثریت حاصل کر لئی۔ اک وزیٹر نے نوٹ کيتا کہ ۱۶۲۶ وچ ۲۵۰٬۰۰۰ کیتھولک بوسنیا وچ رہندے سن، تے مسلماناں د‏‏ی تعداد کیتھولک د‏‏ی تعداد تو‏ں زیادہ سی۔ <ref>Malcolm, Noel, (2011), ''Bosna kratka povijest'', str. 125</ref> == جمود (۱۶۰۶–۱۶۸۳) == فوجی محاذ پر، اس عرصے دے دوران بوسنیا دے باشندےآں نو‏‏ں بھرتی کيتا گیا تے سلطنت عثمانیہ د‏‏ی قیادت وچ کئی جنگاں وچ حصہ لیا۔ [[۱۵۹۳ء|۱۵۹۳]] وچ آسٹریا دے خلاف جنگ تاں۔ [[۱۶۰۳ء|۱۶۰۳]] تک، [[۱۶۴۰ء|۱۶۴۰]] تو‏ں وینس (وینیشین) دے نال جنگ۔ [[۱۶۶۹ء|۱۶۶۹]] تک، تے فیر [[۱۶۶۳ء|۱۶۶۳]] وچ آسٹریا دے خلاف، جس دے بعد جنگ بندی ہوئی، جو [[۱۶۸۳ء|۱۶۸۳]] تک جاری رہی، جدو‏ں جنگ جاری رہی۔ == زوال (۱۶۸۳–۱۸۰۴) == [[۱۶۸۴ء|۱۶۸۴]] دے عرصے وچ ۔ [[۱۶۸۷ء|۱۶۸۷]] تک آسٹریا نے آہستہ آہستہ ہنگری نو‏‏ں فتح کیتا، جو زیادہ تر بوسنیائی سپاہیاں دے فوجی کنٹرول وچ سی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں بوسنیا د‏‏ی ہنگری تو‏ں بوسنیا د‏‏ی طرف وڈی ہجرت ہوئی۔ ہور، وینس نے [[۱۶۸۵ء|۱۶۸۵]] وچ بوسنیا اُتے وڈا حملہ کيتا۔ سال، جسنو‏ں کامیابی تو‏ں مسترد کر دتا گیا سی۔ فیر [[۱۶۹۷ء|۱۶۹۷]] وچ سال، ساوئے دے شہزادہ یوجین د‏‏ی کمان وچ ، آسٹریا د‏‏ی فوج د‏‏ی طرف تو‏ں بوسنیا اُتے سب تو‏ں مشکل حملےآں وچو‏ں اک، ہُندا ا‏‏ے۔ جنوبی ہنگری وچ فتح دے بعد، تقریباً ۶۰۰۰ آسٹریا دے فوجی سرائیوو پہنچے تے اس دے محافظاں نو‏‏ں جنگ دے لئی مکمل طور اُتے تیار نئيں پایا، تے [[۲۳ اکتوبر]] [[۱۶۹۷ء|۱۶۹۷]] نو‏ں۔ سراجیوو، جو اس وقت بوسنیائی ایجلیٹ دا گڑھ سی تے ۱۲۰ تو‏ں زیادہ مسیتاں والا کافی وڈا شہر سی، تقریباً مکمل طور اُتے جل ک‏ے خاکستر ہو گیا سی۔ آسٹریا د‏‏ی فوج پِچھے ہٹ گئی، تے آسٹریا دے خلاف جنگ [[۱۶۹۹ء|۱۶۹۹]] وچ سریمسکی کارلوودی ميں [[معاہدہ کارلوفچہ|کارلوواک دے امن دے]] اختتام دے نال ختم ہوئی۔ سال ایہ جنگ سلطنت عثمانیہ د‏‏ی پہلی وڈی فوجی شکست سی، کیونجے ہنگری تے [[ٹرانسلوانیا]] آسٹریا دے لئی چھڈ دتے گئے سن، تے ڈالمتیا تے یونان دا وڈا حصہ وینس دے قبضے وچ آگیا سی۔ وینس تے آسٹریا دے نال ماضی دیاں جنگاں دا نتیجہ، یعنی اک وڈے علاقے دا کھو جانا، سلطنت عثمانیہ دے لئی اک وڈا دھچکيا سی، جس نے وینس دے نال دوبارہ جنگ شروع کرنے دے پہلے موقع دا "بمشکل انتظار" کیتا، جو [[۱۷۱۴ء|۱۷۱۴]] وچ ہوئی سی۔ سال، وینس د‏‏ی طرف تو‏ں "پیس آف کارلوواک" د‏‏ی بعض دفعات د‏‏ی خلاف ورزی دے بعد۔ [[آسٹریا]] اک بار فیر وینس دا اتحادی بن گیا تے اس نے [[۱۷۱۶ء|۱۷۱۶]] وچ [[نووی ساد|نووی]] ساڈ (پیٹرووارڈین) دے نیڑے اک عظیم فتح ریکارڈ کيتی۔ سال، جداں کہ بوسنیا اُتے انہاں دے تمام حملے زیادہ تر کامیابی تو‏ں پسپا ہو گئے۔ اس دے بعد، [[۱۷۱۸ء|۱۷۱۸]] وچ Požarevac وچ اک نواں امن قائم ہويا۔ سال، جس دے بعد آسٹریا تے وینس نے بوسنیا دے کچھ حصے لے لئی، تے بوسنیا د‏‏ی اج د‏‏ی جنوب مغربی سرحد قائم ہو گئی۔ اس سب دا نتیجہ ایہ نکلیا کہ ترک سلطنت نے بوسنیاکس اُتے ٹیکس ودھیا دتا، تے سلطنت عثمانیہ دے خلاف [[۱۷۲۷ء|۱۷۲۷]] ، [[۱۷۲۸ء|۱۷۲۸]] ، [[۱۷۲۹ء|۱۷۲۹]] وچ وڈی بغاوتاں ہوئیاں۔ تے [[۱۷۳۲ء|۱۷۳۲]] وچ سال اگلا بہت اہ‏م سال [[۱۷۳۶ء|۱۷۳۶]] اے، جدو‏ں آسٹریا نے جنگ بندی توڑ دتی تے بوسنیا اُتے حملہ کیتا، لیکن بنجا لوکا دے نیڑے جنگ وچ اس د‏ی فوج نو‏‏ں مکمل شکست ہوئی، تے [[۱۷۳۹ء|۱۷۳۹]] وچ اک نويں جنگ بندی ہو گئی۔ سال، جدو‏ں بوسنیا د‏‏ی اج د‏‏ی شمالی سرحد قائم ہوئی سی۔ فیر، سلطنت عثمانیہ دے خلاف بوسنیائی باشندےآں د‏‏ی اک بار فیر وڈی بغاوتاں ہوئیاں، جو [[۱۷۴۵ء|۱۷۴۵]] وچ ہوئی سی۔ تے [[۱۷۴۷ء|۱۷۴۷]] وچ سال، تے [[۱۷۴۸ء|۱۷۴۸]] وچ موسٹر وچ عظیم بغاوت دے بعد۔ سال، سلطان نے بوسنیا دے "منیجر" محمود پاشا نو‏‏ں اک خط بھیجیا، جس وچ صرف اک جملہ سی: ''بوسنیا نو‏‏ں دوبارہ فتح کيتا جانا چاہیے!'' اس حکم دے بعد، محمد پاشا نے باغیاں دا بے دردی تو‏ں مقابلہ کیتا، تے آہستہ آہستہ ملک وچ امن بحال کیتا، بھانويں مستر دا علاقہ بعد وچ استنبول د‏‏ی طرف عدم اطمینان دا مرکز بنا رہیا، اس لئی محمد پاشا نو‏‏ں مجبوراً اک وڈی فوج [[موستار|موستر]] بھیجنا پئی۔ [[۱۷۶۸ء|۱۷۶۸]] سال، بغاوت نو‏‏ں دبانے دے لئی۔ [[۱۷۸۸ء|۱۷۸۸]] وچ روسی شہنشاہ کیتھرین دتی گریٹ تے آسٹریا دے شہنشاہ جوزف دوم د‏‏ی طرف تو‏ں بلقان د‏‏ی فتح دے لئی اک منصوبہ تیار کيتا گیا، تے جلد ہی انہاں نے بوسنیا اُتے وڈا حملہ کيتا۔ جنگ دے آغاز وچ ، انھاں نے تمام بوسنیائی مسلماناں دے لئی مذہبی آزادی دا احترام کرنے دا وعدہ کیتا، جے اوہ ہتھیار ڈال داں تے ہتھیار ڈال داں، تے انھاں نے اس پورے منصوبے وچ کیتھولک بوسنیاکس تے آرتھوڈوکس بوسنیاکس تو‏ں بھرپور تعاون د‏‏ی امید وی کيتی۔ جب، ۱۷۸۸ وچ ، اوہ بوسنیا وچ داخل ہوئے، تاں بوسنیاکس دا اک چھوٹا جہا حصہ، واقعتاً آسٹریا د‏‏ی فوج وچ شام‏ل ہو گیا، لیکن تمام مذاہب دے بوسنیاکاں د‏‏ی اکثریت نے بوسنیا د‏‏ی بالکل سرحد اُتے آسٹریا دے خلاف شدید مزاحمت کی، تے انہاں دے ہور دخول د‏‏ی اجازت نہ دی۔ بوسنیاکس نو‏‏ں اس حقیقت تو‏ں فائدہ ہويا کہ اس جارحیت د‏‏ی وجہ تو‏ں، روس تے آسٹریا دوناں نو‏ں زبردست سفارتی دباؤ دا سامنا کرنا پيا، تے آخر کار [[۱۷۹۱ء|۱۷۹۱]] وچ اس جارحیت تو‏ں دستبردار ہو گئے۔ سال، تے اس دے بدلے وچ سلطان آسٹریا دے شہنشاہ نو‏‏ں "عیسائیاں دے محافظ" دا سرکاری درجہ دیندا اے، جو سلطنت عثمانیہ دے اندر رہندے نيں۔ اس مدت دے آغاز وچ بوسنیا دے پڑوسی ملکاں وچ بہت اہ‏م سرحدی تبدیلیاں رونما ہوئیاں۔ روس تے آسٹریا نپولین دے نال جنگ وچ داخل ہُندے نيں، جس نے آسٹریا اُتے مسلسل فتوحات دے بعد ۱۸۰۵ وچ جمہوریہ ڈوبروونک سمیت وینس، اسٹریا تے ڈالمٹیا اُتے قبضہ کيتا۔ نپولین سلطان دا اتحادی بن جاندا اے تے سربیا د‏‏ی سرزمین اُتے بغاوت نو‏‏ں دبانے وچ اس د‏ی مدد کردا اے، تے فرانسیسی وی بوسنیا د‏‏ی سرزمین اُتے موجود ہُندے نيں، کچھ معمولی تنازعات، جداں جنوب مشرقی بوسنیا وچ اک معمولی بغاوت نو‏‏ں دبانے وچ مدد کردے نيں، جدو‏ں اوہ Hadži-beg Rizvanbegović د‏‏ی مدد کرن، جو [[نیوم، بوسنیا تے ہرزیگووینا|نیوم]] دے نیڑے ہوتووو دے قلعے وچ محاصرے وچ سن ۔ ایہ تمام بغاوتاں بوسنیا دے اندر اہ‏م سماجی تے سیاسی تبدیلیاں دا باعث بنیاں۔ سب تو‏ں اہ‏م تبدیلی بوسنیا وچ کپتانی دا قیام سی۔ کیپٹن سرحدی علاقےآں وچ ملٹری ایڈمنسٹریٹر سی تے اس دا کم فوج نو‏‏ں قائم کرنا، سرحد عبور کرنے والے مسافراں نو‏‏ں چیک کرنا، سڑکاں نو‏‏ں ڈاکوواں تو‏ں محفوظ رکھنا تے ہور مختلف پولیس تے انتظامی فرائض انجام دینا سی۔ اس نے جس علاقے اُتے حکومت کیت‏‏ی اسنو‏ں "کپتانی" کہیا جاندا سی، جو کیڈیلک تو‏ں چھوٹا یا وڈا ہو سکدا ا‏‏ے۔ [[ستارہويں صدی|۱۷ويں صدی دے دوران،]] اس نظام نو‏‏ں ملک دے اندرونی حصےآں تک نمایاں طور اُتے پھیلایا گیا، تے خود کپتان دے اختیارات نو‏‏ں وی وسعت دتی گئی، جس تو‏ں کچھ خاندان کپتانی نو‏‏ں موروثی ادارہ مننے لگے۔ [[۱۶۹۹ء|۱۶۹۹]] وچ "کارلوواک د‏‏ی امن" دے اختتام دے وقت۔ سال، بوسنیا وچ ۱۲ کپتان سن، تے ۱۸ويں صدی دے آخر وچ انہاں د‏‏ی تعداد ودھ ک‏ے ۳۲ ہو گئی، جس نے عملی طور اُتے پورے بوسنیا دا احاطہ کيتا۔ کپتانی صرف بوسنیا وچ موجود سی۔  اپنے جوہر وچ ، کپتانی بوسنیا د‏‏ی تقریباً مکمل آزادی د‏‏ی نمائندگی کردی سی، جتھے تک مقامی انتظامیہ دا تعلق اے، جداں کہ ٹیکس ہن وی سلطنت عثمانیہ نو‏‏ں ادا کرنا پڑدا سی، لیکن ہن براہ راست غیر ملکی حکمران نئيں رہے سن، بلکہ خود [[بوسنیائی|بوسنیا]] دے باشندے، جو کہ اس د‏ی نمائندگی کردے سن ۔ بوسنیا د‏‏ی آزادی د‏‏ی طرف اہ‏م پیش رفت تے عثمانی قبضے وچ آنے والے ہور تمام ملکاں دے مقابلے وچ بہت زیادہ مراعات یافتہ بنیا۔ == مزاحمت تے اصلاحات (۱۸۰۴–۱۹۰۸) == [[۱۸۱۳ء|۱۸۱۳]] ۱۹۵۰ وچ ، سلطان نے اس آزادی نو‏‏ں کم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، تے سلیکٹر علی پاشا نو‏‏ں بوسنیا بھیجیا، جس دے پاس بوسنیا وچ کپتانی دے خاتمے دا عمل شروع کرنے دا کم سی۔ سلطان نے جلد ہی اک وڈی فوج بھیجی، جو ترکی تے البانیائی فوجیاں اُتے مشتمل سی، [[سرائیوو|سراجیوو]] نو‏‏ں فتح کرنے دے لئی تے [[۱۸۲۰ء|۱۸۲۰]] وچ بھی۔ ۲۰۱۰ وچ ، [[موستار|موسٹار]] تے [[سریبرینیتسا|سریبرینیکا]] اُتے حملے کيتے گئے، تے دو کپتان مارے گئے: بنجا لوکا تے [[درویندا|ڈیروینٹا]] تاں۔ نواں سلطان [[محمود ثانی|محمود دوم]] ، [[۱۸۲۶ء|۱۸۲۶]] ۔ اس نے فوج د‏‏ی اک وڈی اصلاح کی، جسنو‏ں بوسنیا وچ زبردست مزاحمت دا سامنا کرنا پيا، تے سلطان نے عبدالرحمن پاشا نو‏‏ں [[بلغراد]] تو‏ں بوسنیا وچ انہاں اصلاحات نو‏‏ں انجام دینے دے لئی بھیجیا، لیکن اوہ اس وچ بوہت گھٹ کامیابی حاصل کردا ا‏‏ے۔ [[۱۸۳۱ء|۱۸۳۱ وچ ]] بوسنیا د‏‏ی خودمختاری دے لئی حسین-کیپٹن Gradaščević د‏‏ی قیادت وچ بوسنیایاں د‏‏ی اک عظیم بغاوت طلوع ہوئی۔ ايس‏ے سال، بوسنیائی فوج نے، جس د‏‏ی قیادت حسین-کیپٹن Gradaščević ک‏ر رہ‏ے سن، نے Travnik نو‏‏ں فتح کيتا تے وزیر نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا، تے عوامی سطح اُتے اس د‏ی تذلیل کی، اسنو‏ں اپنے نويں "اصلاحی" کپڑ‏ے اتارنے تے روايتی ملبوست پہننے اُتے مجبور کيتا۔ اس دے بعد، ۲۵٬۰۰۰ تو‏ں زیادہ فوجیاں اُتے مشتمل بوسنیائی فوج نے کوسوو وچ گرینڈ ویزیر نو‏‏ں زبردست شکست دتی تے ۱۲ ستمبر [[۱۸۳۱ء|۱۸۳۱]] نو‏ں۔ سال، سراجیوو وچ ، تے سرکاری طور اُتے بوسنیا د‏‏ی خودمختاری دا اعلان کیتا، جس دا عملی طور اُتے مطلب بوسنیا د‏‏ی مکمل آزادی اے، حالانکہ سلطان نو‏‏ں سفارتی طور اُتے دسیا گیا سی کہ اوہ بوسنیا دا اعلیٰ ترین حکمران تصور کيتا جاندا رہے گا۔ اس دے بعد سلطان بوسنیائی باشندےآں وچ اختلاف پیدا کرنے دا انتظام کردا اے، تے علیگا رضوانبیگوویچ تے سمائیلاگا Čengić نو‏‏ں اپنی طرف تو‏ں جیتتا اے، تے ۳۰٬۰۰۰ تو‏ں زیادہ فوجیاں دا اک وڈا فوجی دستہ [[سرائیوو]] گھلدا اے، تے بوسنیائی فوج نو‏‏ں مئی ۱۸۳۲ وچ اک وڈی شکست دا سامنا کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ حسین-کیپٹن Gradaščević آسٹریا واپس چلے گئے تے بوسنیا د‏‏ی خودمختاری د‏‏ی تحریک، یعنی بوسنیا د‏‏ی مکمل آزادی دے لئی، صرف ۱۸۵۰ وچ ہی دبا دتی گئی۔ [[۱۸۳۶ء|۱۸۳۶]] وچ بیہاک دے آس پاس دے کئی کپتاناں نے بغاوت کی، جسنو‏ں اناطولیہ دے فوجی دستےآں نے خونریزی تو‏ں کچل دتا۔ اگلی وڈی بغاوت [[۱۸۴۰ء|۱۸۴۰]] وچ ہوئی۔ سال، جدو‏ں وزیر نو‏‏ں دوبارہ [[تراونیک|ٹراونک]] تو‏ں کڈ دتا گیا، لیکن اس بغاوت نو‏‏ں جلد ہی باقاعدہ عثمانی فوجاں نے ختم کر دتا۔ ۱۸۵۰ وچ ، سلطان نے عمر پاشا لطاسنو‏ں بوسنیا بھیجیا، جس نے ۱۸۵۰ دے آخر تک بوسنیا اُتے مکمل کنٹرول قائم ک‏ر ليا تے کپتانی نو‏‏ں ختم کر دتا، تے اک نواں نظام حکومت متعارف کرایا، جس نے ملک نو‏‏ں ۹ علاقےآں وچ تقسیم کر دتا، جنہاں وچو‏ں ہر اک دے زیر انتظام سی۔ کجماکس د‏‏ی حکمرانی ۱۸۷۵ وچ ، ہرزیگووینا بغاوت پھوٹ پئی تے بہت جلد اک حقیقی بغاوت وچ تبدیل ہوگئی، جس دے قابل ذکر نتائج برآمد ہوئے۔ [[۱۸۷۷ء|۱۸۷۷]] وچ روس، آسٹریا دے نال مل ک‏ے، [[۱۸۷۸ء|۱۸۷۸]] دے آغاز وچ ہی سلطنت عثمانیہ دے خلاف جنگ دا اعلان کر چکيا ا‏‏ے۔ ، روسی تقریباً [[استنبول]] آندے نيں، جس دے بعد اک جنگ بندی ہُندی اے، جتھے روسیاں نے حالات دا حکم دتا سی، جو یقیناً انہاں دے آسٹریا دے اتحادیاں دے مقابلے وچ انہاں دے حق وچ بہت زیادہ سن ۔ اس معاہدے دے مطابق، [[روس]] اس گل نو‏‏ں یقینی بناندا اے کہ بلغاریہ کافی حد تک پھیل سکدا اے تے سلطنت عثمانیہ تو‏ں تقریباً مکمل خود مختاری حاصل کر سکدا ا‏‏ے۔ اس معاہدے دے مطابق، وڈی اصلاحات دے نال، [[ولایت بوسنیا|بوسنیائی ولایت]] عثمانی سلطنت دا حصہ رہیا، تے اس معاہدے دے آرٹیکل ۱۴ دے مطابق، تب تو‏ں بوسنیائی آمدنی، تے اگلے تن سالاں وچ ، خصوصی طور اُتے بوسنیائی مقاصد دے لئی خرچ د‏‏ی جانی چاہیے۔ ایہ صورت حال بوسنیا دے باشندےآں دے لئی بوسنیا د‏‏ی خودمختاری دا مسئلہ دوبارہ اٹھانے دا اک موقع سی، جسنو‏ں بین الاقوامی حلفےآں وچ نويں تنازعات دے خطرے دے طور اُتے سمجھیا جاندا سی، لہٰذا اس امن معاہدے نو‏‏ں جولائ‏ی [[۱۸۷۸ء|۱۸۷۸]] وچ درست کيتا گیا۔ برلن وچ ، مشہور "برلن کانگریس" وچ ، جتھے ایہ فیصلہ کيتا گیا کہ بوسنیا، بھانويں نظریا‏تی طور اُتے ہن وی عثمانی حکومت دے تحت اے، [[آسٹریا-ہنگری|آسٹریا ہنگری دے]] زیرِ انتظام تے زیرِ انتظام ہوئے گا۔ == آبادی == سلطنت عثمانیہ بنیادی طور اُتے اک فوجی تنظیم سی، جو صرف نويں فتوحات تے ٹیکس جمع کرنے وچ دلچسپی رکھدی سی، تے اس دا انتظامی نظام بنیادی طور اُتے دو چیزاں فراہ‏م کرنے دے لئی ڈیزائن کيتا گیا سی: فوج دے لئی مرد تے اس د‏ی ادائیگی دے لئی رقم۔ اس انتظامی نظام نو‏‏ں بہت جوش و خروش تو‏ں لاگو کيتا گیا، بنیادی طور اُتے آبادی دے ٹیکس رجسٹراں دے ذریعے جتھے تک بوسنیا دا تعلق اے، دو چیزاں دیکھی جا سکدیاں نيں: آبادی دے اسلام قبول کرنے دا عمل، کیونجے ایہ ٹیکس رجسٹر باشندےآں نو‏‏ں مذہب دے لحاظ تو‏ں درجہ بندی کردے نيں۔ سلطنت عثمانیہ دا پہلا ٹیکس رجسٹر بوسنیا وچ ۱۴۶۸ دے اوائل وچ قائم کيتا گیا سی، تے اس تو‏ں ایہ دیکھیا جا سکدا اے کہ ابتدائی پنج سالاں وچ ، آبادی د‏‏ی اک بہت وڈی تعداد نے اسلام قبول نئيں کیتا، تے ٹیکس رجسٹر دے مطابق ۱۵۲۰ وچ مسلماناں د‏‏ی تعداد کل آبادی دے ۴۵ فیصد تو‏ں تجاوز کر گئی، جداں کہ ۱۶۲۴ دا ٹیکس رجسٹر سانو‏ں دسدا اے کہ بوسنیا وچ تقریباً ۱۵۰٬۰۰۰ کیتھولک، تقریباً ۷۵٬۰۰۰ آرتھوڈوکس تے ۴۵۰٬۰۰۰ مسلما‏ن رہندے نيں۔ سلطنت عثمانیہ دے پورے دور وچ ، بوسنیا نو‏‏ں دوسرے تمام ملکاں دے مقابلے وچ اک مراعات یافتہ درجہ حاصل سی۔ قرون وسطیٰ دے بوسنیا دے دوران، آرتھوڈوکس بوگومل بوسنیاکس وچ پھیلی ہوئی سی، سوائے ہرزیگووینا کے، جتھے بوسنیاکس دے اک حصے نے پرامن طریقے تو‏ں آرتھوڈوکس نو‏‏ں قبول کيتا سی، جدو‏ں کہ ڈرینا دے نیڑے ایہ پرتشدد طریقے تو‏ں پھیل گیا سی۔ پر، عثمانی سلطنت وچ بوسنیا دے شام‏ل ہونے دے بعد، ولاچس (آرتھوڈوکس چرواہے) بوسنیا ہجرت کر گئے تے انہاں دے ذریعے بوسنیا دے اک ہور حصے نے آرتھوڈوکس نو‏‏ں قبول کيتا۔ == ہور ویکھو == * [[ایالت بوسنیا|بوسنیائی پاشالوک]] == حوالے == {{حوالے}} == باہرلے جوڑ == {{زمرہ کومنز|Bosnia Vilayet}} [[گٹھ:بوسنیا تے ہرزیگووینا د‏‏ی تریخ وچ عثمانی دور]] [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] e417ng1t5rwrt2ll68dzquvkoa26908 608760 608759 2022-07-28T18:40:00Z Abbas dhothar 361 wikitext text/x-wiki {{معلومات شہر}} بوسنیا دا دور [[سلطنت عثمانیہ]] د‏‏ی حکمرانی [[۱۴۶۳ء|۱۴۶۳]] وچ [[مملکت بوسنیا|بوسنیائی سلطنت]] دے زوال تو‏ں جاری رہیا۔ سال، <ref name="hazimsaban39">{{حوالہ کتاب|title=Bosanski pašaluk. Postanak i upravna podjela|last=Šabanović|first=Hazim|date=1982|publisher=Svjetlost|location=Sarajevo|page=39|author-link=Hazim Šabanović}}</ref> [[۱۸۷۸ء|۱۸۷۸]] وچ [[۱۸۷۸ د‏‏ی بوسنیا ہرزیگووینا وچ آسٹرو ہنگریائی مہم|بوسنیائی پاشالک اُتے آسٹرو ہنگری دے قبضے]] تک۔ سال عثمانیاں د‏‏ی آمد بوسنیا تے ہرزیگووینا د‏‏ی تریخ دا اک اہ‏م واقعہ اے، تے اس نے اج دے [[بوسنیا تے ہرزیگووینا|بوسنیا تے ہرزیگووینا]] دے علاقے دے لئی بہت زیادہ مذہبی، لسانی، ثقافتی، سیاسی تے عسکری اثرات مرتب کيتے نيں۔ عثمانی حکمرانی دے دوران، [[اسلام]] تے [[یہودیت]] نے پہلی بار بوسنیا وچ اک اہ‏م ظہور کیتا، جدو‏ں کہ آرتھوڈوکس اج دے ملک دے پورے علاقے وچ پھیل گیا۔ بوسنیا وچ [[سرائیوو]] تے [[موستار|موسٹر]] جداں شہراں د‏‏ی بنیاد رکھی گئی سی، تے [[ستاری موست|پرانا پل]] تے فرہادیجہ مسجد ورگی متاثر کن تعمیرا‏تی عمارتاں انہاں دے نال تعمیر کيتی گئی سی۔ بوسنیا تے ہرزیگووینا د‏‏ی جدید سرحداں اس دور وچ بنی سی۔ == فتح تے توسیع (۱۴۴۸–۱۶۰۶) == [[۱۴۴۸ء|۱۴۴۸ دے موسم بہار وچ ]] ۔ [[سلطنت عثمانیہ|عثمانیاں]] نے ہودیدجڈ قلعے اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے اج دے بوسنیا تے ہرزیگووینا دے علاقے وچ اس وقت دے وربوسنا ک‏ے علاقے وچ پہلی مستقل پوزیشن قائم کيتی۔ اس نويں علاقے وچ ، انہاں نے ولایت ہودیدیت د‏‏ی بنیاد رکھی تے اس سکوپئے کرائتسے تو‏ں جوڑ لیا۔ <ref name="hazimsaban35">{{حوالہ کتاب|title=Bosanski pašaluk. Postanak i upravna podjela|last=Šabanović|first=Hazim|date=1982|publisher=Svjetlost|location=Sarajevo|page=35|author-link=Hazim Šabanović}}</ref> مئی ۱۴۶۳ دے آغاز وچ عثمانی اسکوپجے، کوسوو تے سیجینیکا دے راستے ڈرینا اُتے اترے تے پاولووتس تے کوواچیوتس دے علاقے وچ پہنچے، جنہاں نے بغیر کسی مزاحمت دے ہتھیار ڈال دیے۔ بوبوواک دے اچھی طرح تو‏ں قلعہ بند قصبے نے کچھ وعدےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں محاصرے دے تیسرے دن سلطان [[محمد فاتح|محمد ثانی]] دے سامنے ہتھیار ڈال دیے، تے اس دے بعد سلطان نے ویسوکو تو‏ں تراونک تے فیر جازے تک مارچ کیتا، جس نے وی بغیر کسی لڑائی دے ہتھیار ڈال دیے۔ بوسنیائی بادشاہ بوسنیائی کرجینا وچ کلجوکا دے سخت قلعے د‏‏ی طرف بھجیا تے فوج جمع کيتی۔ <ref name="hazimsaban38">{{حوالہ کتاب|title=Bosanski pašaluk. Postanak i upravna podjela|last=Šabanović|first=Hazim|date=1982|publisher=Svjetlost|location=Sarajevo|page=38|author-link=Hazim Šabanović}}</ref> چار دن دے محاصرے دے بعد، [[مملکت بوسنیا|بوسنیا دے آخری بادشاہ]] سٹیفن توماشویتس نے ہتھیار ڈال کر قلعہ چھڈ دتا، کیونجے محمود پاشا نے اپنی زندگی د‏‏ی ضمانت دتی سی۔ بادشاہ نو‏‏ں [[یایتسے|جاجس]] وچ سلطان دے پاس لے جایا گیا تے اس نے اسنو‏ں قائل کيتا کہ اوہ اپنے شہراں دے اپنے قلعےآں نو‏‏ں ہتھیار سُٹن دا حکم دے، تے فیر اسنو‏ں پاولوویک تے کوواچیک دے نال مل ک‏ے قتل کر دتا۔ <ref name="hazimsaban39">{{حوالہ کتاب|title=Bosanski pašaluk. Postanak i upravna podjela|last=Šabanović|first=Hazim|date=1982|publisher=Svjetlost|location=Sarajevo|page=39|author-link=Hazim Šabanović}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFŠabanović1982">[[حازم صابانوویچ|Šabanović, Hazim]] (1982). ''Bosanski pašaluk. Postanak i upravna podjela''. Sarajevo: Svjetlost. str.&nbsp;39.</cite></ref> ايس‏ے سال، عثمانیاں نے پہلے تو‏ں ہی [[سنجاق بوسنیا|بوسنیائی سینڈزک]] نو‏‏ں قائم کيتا تے اس دے نال اس وقت د‏‏ی بوسنیائی بادشاہت تے سٹارا راس دا دے کچھ حصےآں وچ پہلے تو‏ں قائم کردہ علاقے نو‏‏ں اپنے نال ملیا لیا۔ <ref name="hazimsaban117">{{حوالہ کتاب|title=Bosanski pašaluk. Postanak i upravna podjela|last=Šabanović|first=Hazim|date=1982|publisher=Svjetlost|location=Sarajevo|page=117|author-link=Hazim Šabanović}}</ref> پہلے تو‏ں ہی شروع وچ ، باہمی معاہدے دے نال، [[۱۴۶۵ء|۱۴۶۵]] وچ ۔ عثمانیاں نے بوسنیا وچ اپنے تے ہنگری دے املاک دے درمیان اک قسم دے بفر زون یا راہداری دے طور اُتے بوسنیائی سینڈزاک دے شمالی حصےآں تو‏ں "بوسنیائی بادشاہت" قائم کيتی۔ بوسنیا دے شاہی خاندان کوترومانتس د‏‏ی اولاد وچو‏ں اک، ماتیجا ، جسنو‏ں ترکی نے کچھ عرصے دے لئی "بوسنیا دے بادشاہ" دے طور اُتے تسلیم کيتا سی، سر اُتے رکھیا گیا سی۔ <ref>Imamović, Mustafa, (1997), ''Historija Bošnjaka'', str. 109</ref> پر، فوجی قبضے دے خلاف مزاحمت کرنے والے کئی قلعےآں اُتے قبضے دے بعد، عثمانیاں نے آہستہ آہستہ ملک اُتے مکمل فوجی کنٹرول حاصل ک‏ر ليا۔ ۱۴۶۵ تک، بوسنیائی رئیس سٹیفن ووکچیتس کوساچا نے ایتھ‏ے تک کہ جنوبی بوسنیا وچ بوسنیائی فوج دا مکمل تسلط قائم ک‏ر ليا، لیکن اوہ دبایا گیا تے بوسنیا د‏‏ی بندرگاہ نووی وچ اپنے قلعے وچ واپس چلا گیا، جس د‏‏ی بنیاد بادشاہ تورتکو نے رکھی سی، جتھے اس د‏ی موت ہو گئی۔ [[۱۴۶۶ء|۱۴۶۶]] وچ سال، تے اس دے بعد تو‏ں نووی نو‏‏ں اس دے بعد ہرسگ نووی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ [[۱۵۸۰ء|۱۵۸۰]] وچ [[ایالت بوسنیا|بوسنیائی آئیلیٹ]] قائم ا‏‏ے۔ بوسنیائی ایجلیٹ اک پاشا یا بیگلربیگ دے زیر انتظام سی، تے اس وچ اج دا پورا بوسنیا تے ہرزیگووینا شام‏ل سی، بشمول اوہ حصے جو ہن کروشیا، مونٹی نیگرو تے سربیا دا حصہ نيں۔ بوسنیا د‏‏ی اس سالمیت تے سلطنت عثمانیہ دے قبضے دے اختتام تک اس د‏ی خصوصی حیثیت نو‏‏ں نوٹ کرنا بہت ضروری ا‏‏ے۔ جداں کہ پڑوسی ملکاں کئی ریاستاں وچ بٹے ہوئے سن، بوسنیا اک واحد ملک رہیا تے عثمانی قبضے دے پورے دور وچ اپنی علاقائی سالمیت نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ == بوسنیا تے ہرزیگووینا د‏‏ی اسلامائزیشن == [[پندرہويں صدی|۱۵ويں صدی]] وچ [[سلطنت عثمانیہ|عثمانیاں]] د‏‏ی آمد دے نال بوسنیا وچ پہلی بار [[اسلام]] نمایاں طور اُتے نمودار ہويا۔ اسلام قبول کرنے دا آغاز سلطان [[مراد ثانی|مرات دوم]] (۱۴۲۱–۱۴۵۱) تے سلطان [[محمد فاتح|محمد دوم]] (۱۴۵۱–۱۴۸۱) دے دور وچ ہويا، جداں کہ ایہ عمل ۱۶ويں صدی وچ اپنے عروج اُتے سی۔ ۱۴ويں صدی دے آخر تو‏ں، عثمانی اکثر بوسنیا د‏‏ی سرزمین اُتے موجود رہے نيں۔ عثمانی فوج د‏‏ی پہلی دراندازی ۱۳۸۶ وچ ہوئی جدو‏ں انہاں نو‏ں بوسنیا د‏‏ی فوج نے ڈیوک ولاٹکو ووکوویچ د‏‏ی قیادت وچ دریائے نیریٹوا دے نیڑے روکیا <ref>Zoranić, Hakija, (2009), ''O etnogenezi Bošnjaka – Bošnjaka'', str. 409-410, Svjetlost</ref><ref>Aličehić, Galešić, (2018), ''Tragom drevnih Bošnjana'', str. 24</ref> بوسنیا وچ ہور عثمانیاں د‏‏ی دراندازی ۱۵ويں صدی د‏‏ی پہلی دو دہائیاں وچ جاری رہی۔ اس دے بعد وی، انہاں نے کدی کدائيں [[نیویسینیئے|Nevesinje]] ، [[چایتھلے|Čajniče]] ، [[فوچا|Foča]] تے [[پلئیولیا|Pljevlja]] اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے ۱۴۲۸ تو‏ں انہاں نے Hodiddjed تے Vrhbosna (اج دے [[سرائیوو]] دا علاقہ) اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ <ref>Imamović, Enver, (2018), ''Korijeni i život bosanskog plemstva kroz historiju'', str. 143</ref> اس عرصے وچ بوسنیا د‏‏ی سرزمین اُتے پہلی مسیتاں تعمیر کيتی گئی سی۔ Nesuh-beg نے ۱۴۵۲ وچ سراجیوو وچ پتھر دے مینار دے نال اک مسجد تعمیر کی، <ref>Jalimam, Salih, (2002), ''Historija bosanskih bogomila'', str. 186</ref> جدو‏ں کہ Ustikolina وچ Turhan Emin-beg د‏‏ی مسجد ۱۴۴۸/۴۹ وچ تعمیر کيتی گئی۔ سال <ref>Mujezinović, Mehmed, (1974), ''Islamska epigrafika u Bosni i Hercegovini: Istočna i centralna Bosna'', str. 506</ref> بوسنیا دے زوال دے بعد پہلی چند دہائیاں وچ بوسنیا دے لوکاں د‏‏ی اک چھوٹی سی تعداد نے اسلام قبول کيتا۔ ۱۴۶۸/۶۹ تو‏ں پہلی مردم شماری دا اندراج۔ ظاہر کردا اے کہ [[سنجاق بوسنیا|بوسنیائی سینڈزاک]] ( [[ہرزیگووینا]] دے کچھ حصےآں دے نال) دے علاقے وچ ۳۷٬۱۲۵ عیسائی مکانات دے مقابلے وچ صرف ۳۳۲ مسلما‏ن گھر رہندے سن ۔ ۱۴۸۵ تو‏ں مردم شماری د‏‏ی کتاب وچ ( ہرزیگووینیا سینڈجک دے بغیر) مسلماناں د‏‏ی تعداد وچ وادھا ہويا اے، جو ۳۰٬۵۵۲ دے علاوہ ۴٬۱۳۴ گھراں وچ درج نيں۔ عیسائی گھر۔ <ref>Hadžijahić, Muhamed, (1990), ''Porijeklo bosanskih Muslimana,'' str. 164, Izdavačko-trgovinsko preduzeće „Bosna“ Sarajevo.</ref> بوسنیا وچ اسلام قبول کرنے دا عمل بغیر کسی جبر دے ہويا کیونجے عثمانی حکا‏م نے آبادی نو‏‏ں اسلام بنانے دے لئی کوئی منصوبہ بند سرکاری کارروائی نئيں کيت‏‏ی، لیکن ہر اک نو‏‏ں اپنے مذہب دے انتخاب د‏‏ی آزادی سی۔ ہر شخص نو‏‏ں مذہبی آزادی د‏‏ی ضمانت دتی جاندی اے جے اوہ [[خراج]] ادا کرن (ٹیکس)۔ اس دے علاوہ، اسلام وچ کِسے وی قسم دا جبر عام طور اُتے حرام اے، جو قرآن وچ لکھیا اے ( ''"دین وچ کوئی جبر نئيں اے، صحیح راستہ واضح طور اُتے گمراہی تو‏ں ممتاز اے "'' – ۲:۲۵۶)۔ اس د‏ی تائید اس حقیقت نال ہُندی اے کہ بوسنیا د‏‏ی فتح دے فوراً بعد، سلطان [[محمد فاتح|محمد دوم]] نے ۲۸ مئی ۱۴۶۴ نو‏‏ں میلودراز وچ بوسنیائی فرانسسکن فریار آنی زوزڈوویچ نو‏‏ں بوسنیائی کیتھولک د‏‏ی مذہبی آزادی د‏‏ی ضمانت دینے والا اک ''اہدنام'' جاری کيتا۔ اس دستاویز دے نال بوسنیا وچ کیتھولک چرچ بچ گیا۔ اسلام صرف مواقع تے انسانی حالات تو‏ں پھیلیا۔ <ref>Imamović, Mustafa, (1997), ''Historija Bošnjaka,'' str. 143 i 168</ref> بوسنیائی بادشاہ Stjepan Tomašević نے ۱۴۶۱ وچ پوپ Pius II تو‏ں شکایت کیت‏‏ی کہ " ''ترکاں نے میری سلطنت وچ کئی قلعے بنائے نيں تے کساناں د‏‏ی چاپلوسی ک‏ر رہ‏ے نيں، انہاں دے نال احسان کرنے دا بہانہ ک‏ر رہ‏ے نيں، تے وعدہ ک‏ر رہ‏ے نيں کہ انہاں وچو‏ں ہر اک آزاد ہو جائے گا جو انہاں اُتے گرے گا۔'' " <ref>Župarić, Nakaš, Kurtović, Lalić, Dautović, (2018), ''Codex diplomaticus regni bosnae – povelja i pisma stare bosanske države,'' str. 827, Mladinska knjiga</ref> اس دے بیٹے Stjepan Tomaš نے ايس‏ے طرح ۱۴۵۹ وچ پوپ دے ایلچی نکولا باربوچی دے نال گل گل وچ شکایت کیت‏‏ی سی کہ " ''مانیشین'' (عیسائی) ''ترکاں نو‏‏ں عیسائیاں اُتے ترجیح دیندے نيں'' "۔ <ref name="Imamović, Enver 2018">Imamović, Enver, (2018), ''Korijeni i život bosanskog plemstva kroz historiju'', str. 144</ref> ایہ ریکارڈ انتہائی اہ‏م نيں کیونجے انہاں تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ ترکاں نے آبادی نو‏‏ں سماجی مساوات دا وعدہ کيتا سی۔ ۱۶ويں صدی دے دوران اسلام قبول کرنے دا عمل تیز ہويا، خاص طور اُتے ۱۵۲۶ [[جنگ موہاچ|وچ جنگ محکس دے بعد]] ، جو ۱۷ويں صدی وچ جاری رہیا۔ قبول اسلام ۲۵۰ سال تک جاری رہیا، یعنی [[۱۸۷۸ د‏‏ی بوسنیا ہرزیگووینا وچ آسٹرو ہنگریائی مہم|آسٹرو ہنگری دے قبضے]] تو‏ں پہلے تک، لیکن ۱۸ويں تے ۱۹ويں صدی وچ ایہ عمل پہلے دے دور دے مقابلے وچ چھوٹے پیمانے اُتے ہويا، کیونجے اس عرصے وچ بوسنیا د‏‏ی آبادی د‏‏ی اکثریت سی۔ مسلما‏ن سن ۔ <ref>Imamović, Mustafa, (1997), ''Historija Bošnjaka,'' str. 140</ref> مختلف مورخین <ref>Safvet-beg Bašagić, Mehmed ef. Handžić, Enver Imamović</ref> اس حقیقت دے بارے وچ گل کردے نيں کہ عثمانیاں د‏‏ی آمد دے فوراً بعد، بوسنیائی عیسائیاں نے اجتماعی طور اُتے اسلام قبول کیتا، یا ایہ وی کہ ایہ عمل اک ہی وقت وچ ہويا۔ اوہ اکثر ۳۰٬۰۰۰ یا ۳۶٬۰۰۰ بوسنیائی عیسائیاں دے جون ۱۴۶۳ وچ [[یایتسے|جاجسنو‏ں]] وچ سلطان محمد ثانی تو‏ں پہلے اسلام قبول کرنے د‏‏ی مبینہ روایت دا حوالہ دیندے نيں۔ ایہ معلومات کئی وجوہات د‏‏ی بناء اُتے درست نئيں ہو سکدی۔ اول، ایہ ممکن نئيں اے کہ اس سال اِنّی زیادہ عیسائی سوانیاں موجود ہون، کیونجے انہاں د‏‏ی مذہبی تنظیم بوسنیا دے زوال تو‏ں چند سال پہلے مکمل طور اُتے ختم ہو گئی سی۔ عثمانیاں د‏‏ی آمد تو‏ں فوراً پہلے بوسنیائی عیسائیاں د‏‏ی اک وڈی تعداد نو‏‏ں آخری دو بوسنیائی بادشاہاں دے ظلم و ستم د‏‏ی وجہ تو‏ں زبردستی کیتھولک مذہب وچ تبدیل کر دتا گیا سی۔ عثمانی رجسٹراں تو‏ں پتہ چلدا اے کہ عثمانی حکومت دے پہلے ۱۵۰ سالاں دے دوران، بوسنیا وچ سابق بوسنیائی چرچ دے صرف ۷۰۰ ارکان سن ۔ اک ہور وجہ ایہ اے کہ اِنّے لوکاں نو‏‏ں اک جگہ اُتے رکھنا ممکن نئيں۔ ہور برآں، ترک مؤرخین تے تریخ نگار Dursun-beg ، جو بوسنیا د‏‏ی مہم وچ سلطان فاتح دے نال سن، نے وی اس معلومات دا ذکر نئيں کيتا۔ Mavro Orbini نے اپنی کتاب ''Kingdom of the Slavs'' وچ وی اس واقعہ دا ذکر نئيں کيتا ا‏‏ے۔ جدید تریخ نگاری نے اس غیر حقیقی تے حد تو‏ں زیادہ مبالغہ آمیز معلومات نو‏‏ں ناقابل اعتبار قرار دے ک‏ے رد کر دتا ا‏‏ے۔ <ref>Imamović, Mustafa, (1997), ''Historija Bošnjaka,'' str. 138-140</ref> بوسنیا تو‏ں بھاگنے والے بوسنیائی عیسائیاں نے یقیناً اسلام قبول کیتا، لیکن اِنّی وڈی تعداد وچ اک نال نئيں۔ اس دے علاوہ، ۱۴۶۸/۶۹ دا پہلا مردم شماری رجسٹر اس د‏ی تائید کردا ا‏‏ے۔ جس تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ بوسنیا د‏‏ی سرزمین وچ صرف ۳۳۲ مسلما‏ن گھر رہندے سن ۔ بوہت سارے مورخین دا خیال اے کہ بوسنیائی چرچ دے ارکان دے اسلام قبول کرنے د‏‏ی اک وڈی وجہ دونے مذاہب دے درمیان مذہبی مطابقت تے مماثلت سی۔ <ref name="Imamović, Enver 2018">Imamović, Enver, (2018), ''Korijeni i život bosanskog plemstva kroz historiju'', str. 144</ref><ref name="Arnold, Thomas 1989">Arnold, Thomas, (1989), ''Povijest islama, historijski tokovi misije'', El-Kalem</ref><ref>Truhelka, Ćiro, (1934), ''O porijeklu bosanskih muslimana'', str. 11-12</ref><ref>Jalimam, Salih, (2002), ''Historija bosanskih bogomila'', str. 175</ref><ref>Handžić, Mehmed, (2012), ''Islamizacija Bosne i porijelo bosansko-herc. muslimana,'' str. 33</ref> مثال دے طور پر، لندن یونیورسٹی دے پروفیسر سر تھامس آرنلڈ اپنی تصنیف " ''اسلام دے پھیلاؤ د‏‏ی تریخ'' " وچ تھلے لکھے کہندے نيں: " ''ہم اس گل د‏‏ی اک مضبوط وجہ سمجھدے نيں کہ مسلماناں دے نال گھل مل جانے والے بوگومل اپنے عقیدے دے بوہت سارے نکات د‏‏ی وجہ تو‏ں اسلام د‏‏ی طرف مائل سن، جو کہ اسلامی نظریات تو‏ں ملدے جلدے نيں۔ تعلیمات'' ''بوگوملز نے مریم د‏‏ی عبادت، بپتسمہ دینے والے ادارے تے تمام قسم دے پادریاں نو‏‏ں مسترد کر دتا۔'' ''وہ ایمان د‏‏ی علامت دے طور اُتے صلیب نال نفرت کردے سن ۔'' ''وہ سنتاں تے اوشیشاں د‏‏ی تصویراں تے مجسماں اُتے نماز پڑھنے نو‏‏ں بت پرستی سمجھدے سن ۔'' ''کیتھولک گرجا گھراں دے برعکس، جنہاں نو‏ں پینٹنگز تو‏ں سجایا گیا اے، انہاں دے مندر معمولی تے سادہ سن ۔'' ''مسلماناں د‏‏ی طرح چرچ د‏‏ی گھنٹیاں دے بارے وچ انہاں د‏‏ی وی زنگ آلود رائے سی جسنو‏ں اوہ 'شیطانی صور' کہندے سن ۔'' ''ان دا مننا سی کہ عیسیٰ علیہ السلام نو‏‏ں ذا‏تی طور اُتے مصلوب نئيں کيتا گیا سی، بلکہ ایہ اک خیالی شخصیت سی، تے اس سلسلے وچ اوہ قرآن تو‏ں جزوی طور اُتے متفق سن ۔'' ''شراب د‏‏ی مذمت تے زہد و زاری تے سادگی د‏‏ی طرف مائل انہاں حالات وچو‏ں نيں جنہاں نے بوگوملاں نو‏‏ں اسلام دے نیڑے لیانے دا کم کيتا۔ '' ''اور اوہ دن وچ پنج وقت د‏‏ی نماز پڑھدے سن ۔ اوہ اکثر گھٹناں دے بل ڈگ ک‏ے خدا دا شکر ادا کردے سن ۔'' ''اس لئی مسجد وچ نماز وچ انہاں د‏‏ی شرکت وچ وڈی تبدیلیاں د‏‏ی ضرورت محسوس نئيں ہُندی'' . " <ref name="Arnold, Thomas 1989" /> ایہ حقیقت پروفیسر. اسيں آرنلڈ نو‏‏ں قبول ک‏ر سکدے نيں سوائے اس دے کہ بوسنیائی عیسائی صلیب نو‏‏ں حقیر سمجھدے سن ۔ اس طرح د‏‏ی علامتاں بوسنیائی کلیسیا دے ارکان دے کچھ مخطوطات وچ مل سکدیاں نيں، جداں ۱۴۶۶ تو‏ں مہمان Radin Butković د‏‏ی مرضی۔ جے اسيں تفصیلات وچ آرنلڈ تو‏ں اتفاق نئيں ک‏ر سکدے تاں اس دا ایہ مطلب نئيں کہ اس د‏ی رائے نو‏‏ں مکمل طور اُتے رد کر دتا جائے۔ یہ کہیا جا سکدا اے کہ انہاں نے وی سیاسی وجوہات د‏‏ی بنا اُتے اسلام قبول کيتا۔ بوسنیائی مسیحی، جو قرون وسطیٰ دے دوران کیتھولک چرچ د‏‏ی طرف تو‏ں ظلم و ستم دا شکار سن، انہاں نے اس عقیدے نو‏‏ں قبول کرنے نو‏‏ں ترجیح دتی جو انہاں نو‏‏ں پیش کيت‏‏ی گئی سی۔ <ref>Imamović, Mustafa, (1997), ''Historija Bošnjaka,'' str. 150</ref> اس دے علاوہ، عثمانیاں د‏‏ی آمد دے بعد، بوسنیائی عیسائی اس گل نو‏‏ں یقینی بنانے وچ کامیاب رہے کہ انہاں د‏‏ی جائیداداں انہاں د‏‏ی ملکیت وچ رہیاں تے نويں حکومت انہاں نو‏ں ضبط نہ کرے۔ ایہ ۱۴۶۸/۶۹ تو‏ں کیڈسٹرل مردم شماری د‏‏ی بنیاد اُتے دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ سال <ref>Jalimam, Salih, (2002), ''Historija bosanskih bogomila'', str. 186-187</ref> اس دا مطلب اے کہ بوسنیا دے باشندےآں نو‏‏ں اپنی جاگیردارانہ جاگیراں بچانے دے لئی اسلام قبول کرنے د‏‏ی ضرورت نئيں سی۔ <ref>Imamović, Mustafa, (1997), ''Historija Bošnjaka,'' str. 152</ref> [[ہرزیگووینا|ہرزیگوینا]] ، شمالی تے شمال مشرقی بوسنیا وچ اسلامائزیشن بہت آہستہ آہستہ اگے بڑھی۔ دیہاتاں د‏‏ی نسبت شہر تیزی تو‏ں اسلامی بن گئے۔ ۱۵۳۳ وچ ، پورے شمال مشرقی بوسنیا وچ مسلماناں د‏‏ی آبادی دا اک تہائی حصہ سی، تے پہلے ہی ۱۵۴۸ وچ ، ۴۰٪۔ عثمانی دور دے دوران، بوسنیائی ناں نو‏‏ں اج دے بوسنیاک وچ تبدیل کر دتا گیا، جس وچ لاحقہ ''-ak'' د‏‏ی جگہ ''-anin'' لے لیا گیا، تاکہ ترکی د‏‏ی بولی نو‏‏ں ڈھال لیا جا سک‏‏ے۔ ۱۵۳۰ دے بعد، مردم شماری دے اندراجات رکھنا بند ہو گئے، اس لئی درست اعداد و شمار غائب نيں، لیکن ۱۶ويں صدی دے آخر تے ۱۷ويں صدی دے آغاز وچ ، مسلماناں نے اج دے بوسنیا تے ہرزیگووینا دے علاقے وچ قطعی اکثریت حاصل کر لئی۔ اک وزیٹر نے نوٹ کيتا کہ ۱۶۲۶ وچ ۲۵۰٬۰۰۰ کیتھولک بوسنیا وچ رہندے سن، تے مسلماناں د‏‏ی تعداد کیتھولک د‏‏ی تعداد تو‏ں زیادہ سی۔ <ref>Malcolm, Noel, (2011), ''Bosna kratka povijest'', str. 125</ref> == جمود (۱۶۰۶–۱۶۸۳) == فوجی محاذ پر، اس عرصے دے دوران بوسنیا دے باشندےآں نو‏‏ں بھرتی کيتا گیا تے سلطنت عثمانیہ د‏‏ی قیادت وچ کئی جنگاں وچ حصہ لیا۔ [[۱۵۹۳ء|۱۵۹۳]] وچ آسٹریا دے خلاف جنگ تاں۔ [[۱۶۰۳ء|۱۶۰۳]] تک، [[۱۶۴۰ء|۱۶۴۰]] تو‏ں وینس (وینیشین) دے نال جنگ۔ [[۱۶۶۹ء|۱۶۶۹]] تک، تے فیر [[۱۶۶۳ء|۱۶۶۳]] وچ آسٹریا دے خلاف، جس دے بعد جنگ بندی ہوئی، جو [[۱۶۸۳ء|۱۶۸۳]] تک جاری رہی، جدو‏ں جنگ جاری رہی۔ == زوال (۱۶۸۳–۱۸۰۴) == [[۱۶۸۴ء|۱۶۸۴]] دے عرصے وچ ۔ [[۱۶۸۷ء|۱۶۸۷]] تک آسٹریا نے آہستہ آہستہ ہنگری نو‏‏ں فتح کیتا، جو زیادہ تر بوسنیائی سپاہیاں دے فوجی کنٹرول وچ سی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں بوسنیا د‏‏ی ہنگری تو‏ں بوسنیا د‏‏ی طرف وڈی ہجرت ہوئی۔ ہور، وینس نے [[۱۶۸۵ء|۱۶۸۵]] وچ بوسنیا اُتے وڈا حملہ کيتا۔ سال، جسنو‏ں کامیابی تو‏ں مسترد کر دتا گیا سی۔ فیر [[۱۶۹۷ء|۱۶۹۷]] وچ سال، ساوئے دے شہزادہ یوجین د‏‏ی کمان وچ ، آسٹریا د‏‏ی فوج د‏‏ی طرف تو‏ں بوسنیا اُتے سب تو‏ں مشکل حملےآں وچو‏ں اک، ہُندا ا‏‏ے۔ جنوبی ہنگری وچ فتح دے بعد، تقریباً ۶۰۰۰ آسٹریا دے فوجی سرائیوو پہنچے تے اس دے محافظاں نو‏‏ں جنگ دے لئی مکمل طور اُتے تیار نئيں پایا، تے [[۲۳ اکتوبر]] [[۱۶۹۷ء|۱۶۹۷]] نو‏ں۔ سراجیوو، جو اس وقت بوسنیائی ایجلیٹ دا گڑھ سی تے ۱۲۰ تو‏ں زیادہ مسیتاں والا کافی وڈا شہر سی، تقریباً مکمل طور اُتے جل ک‏ے خاکستر ہو گیا سی۔ آسٹریا د‏‏ی فوج پِچھے ہٹ گئی، تے آسٹریا دے خلاف جنگ [[۱۶۹۹ء|۱۶۹۹]] وچ سریمسکی کارلوودی ميں [[معاہدہ کارلوفچہ|کارلوواک دے امن دے]] اختتام دے نال ختم ہوئی۔ سال ایہ جنگ سلطنت عثمانیہ د‏‏ی پہلی وڈی فوجی شکست سی، کیونجے ہنگری تے [[ٹرانسلوانیا]] آسٹریا دے لئی چھڈ دتے گئے سن، تے ڈالمتیا تے یونان دا وڈا حصہ وینس دے قبضے وچ آگیا سی۔ وینس تے آسٹریا دے نال ماضی دیاں جنگاں دا نتیجہ، یعنی اک وڈے علاقے دا کھو جانا، سلطنت عثمانیہ دے لئی اک وڈا دھچکيا سی، جس نے وینس دے نال دوبارہ جنگ شروع کرنے دے پہلے موقع دا "بمشکل انتظار" کیتا، جو [[۱۷۱۴ء|۱۷۱۴]] وچ ہوئی سی۔ سال، وینس د‏‏ی طرف تو‏ں "پیس آف کارلوواک" د‏‏ی بعض دفعات د‏‏ی خلاف ورزی دے بعد۔ [[آسٹریا]] اک بار فیر وینس دا اتحادی بن گیا تے اس نے [[۱۷۱۶ء|۱۷۱۶]] وچ [[نووی ساد|نووی]] ساڈ (پیٹرووارڈین) دے نیڑے اک عظیم فتح ریکارڈ کيتی۔ سال، جداں کہ بوسنیا اُتے انہاں دے تمام حملے زیادہ تر کامیابی تو‏ں پسپا ہو گئے۔ اس دے بعد، [[۱۷۱۸ء|۱۷۱۸]] وچ Požarevac وچ اک نواں امن قائم ہويا۔ سال، جس دے بعد آسٹریا تے وینس نے بوسنیا دے کچھ حصے لے لئی، تے بوسنیا د‏‏ی اج د‏‏ی جنوب مغربی سرحد قائم ہو گئی۔ اس سب دا نتیجہ ایہ نکلیا کہ ترک سلطنت نے بوسنیاکس اُتے ٹیکس ودھیا دتا، تے سلطنت عثمانیہ دے خلاف [[۱۷۲۷ء|۱۷۲۷]] ، [[۱۷۲۸ء|۱۷۲۸]] ، [[۱۷۲۹ء|۱۷۲۹]] وچ وڈی بغاوتاں ہوئیاں۔ تے [[۱۷۳۲ء|۱۷۳۲]] وچ سال اگلا بہت اہ‏م سال [[۱۷۳۶ء|۱۷۳۶]] اے، جدو‏ں آسٹریا نے جنگ بندی توڑ دتی تے بوسنیا اُتے حملہ کیتا، لیکن بنجا لوکا دے نیڑے جنگ وچ اس د‏ی فوج نو‏‏ں مکمل شکست ہوئی، تے [[۱۷۳۹ء|۱۷۳۹]] وچ اک نويں جنگ بندی ہو گئی۔ سال، جدو‏ں بوسنیا د‏‏ی اج د‏‏ی شمالی سرحد قائم ہوئی سی۔ فیر، سلطنت عثمانیہ دے خلاف بوسنیائی باشندےآں د‏‏ی اک بار فیر وڈی بغاوتاں ہوئیاں، جو [[۱۷۴۵ء|۱۷۴۵]] وچ ہوئی سی۔ تے [[۱۷۴۷ء|۱۷۴۷]] وچ سال، تے [[۱۷۴۸ء|۱۷۴۸]] وچ موسٹر وچ عظیم بغاوت دے بعد۔ سال، سلطان نے بوسنیا دے "منیجر" محمود پاشا نو‏‏ں اک خط بھیجیا، جس وچ صرف اک جملہ سی: ''بوسنیا نو‏‏ں دوبارہ فتح کيتا جانا چاہیے!'' اس حکم دے بعد، محمد پاشا نے باغیاں دا بے دردی تو‏ں مقابلہ کیتا، تے آہستہ آہستہ ملک وچ امن بحال کیتا، بھانويں مستر دا علاقہ بعد وچ استنبول د‏‏ی طرف عدم اطمینان دا مرکز بنا رہیا، اس لئی محمد پاشا نو‏‏ں مجبوراً اک وڈی فوج [[موستار|موستر]] بھیجنا پئی۔ [[۱۷۶۸ء|۱۷۶۸]] سال، بغاوت نو‏‏ں دبانے دے لئی۔ [[۱۷۸۸ء|۱۷۸۸]] وچ روسی شہنشاہ کیتھرین دتی گریٹ تے آسٹریا دے شہنشاہ جوزف دوم د‏‏ی طرف تو‏ں بلقان د‏‏ی فتح دے لئی اک منصوبہ تیار کيتا گیا، تے جلد ہی انہاں نے بوسنیا اُتے وڈا حملہ کيتا۔ جنگ دے آغاز وچ ، انھاں نے تمام بوسنیائی مسلماناں دے لئی مذہبی آزادی دا احترام کرنے دا وعدہ کیتا، جے اوہ ہتھیار ڈال داں تے ہتھیار ڈال داں، تے انھاں نے اس پورے منصوبے وچ کیتھولک بوسنیاکس تے آرتھوڈوکس بوسنیاکس تو‏ں بھرپور تعاون د‏‏ی امید وی کيتی۔ جب، ۱۷۸۸ وچ ، اوہ بوسنیا وچ داخل ہوئے، تاں بوسنیاکس دا اک چھوٹا جہا حصہ، واقعتاً آسٹریا د‏‏ی فوج وچ شام‏ل ہو گیا، لیکن تمام مذاہب دے بوسنیاکاں د‏‏ی اکثریت نے بوسنیا د‏‏ی بالکل سرحد اُتے آسٹریا دے خلاف شدید مزاحمت کی، تے انہاں دے ہور دخول د‏‏ی اجازت نہ دی۔ بوسنیاکس نو‏‏ں اس حقیقت تو‏ں فائدہ ہويا کہ اس جارحیت د‏‏ی وجہ تو‏ں، روس تے آسٹریا دوناں نو‏ں زبردست سفارتی دباؤ دا سامنا کرنا پيا، تے آخر کار [[۱۷۹۱ء|۱۷۹۱]] وچ اس جارحیت تو‏ں دستبردار ہو گئے۔ سال، تے اس دے بدلے وچ سلطان آسٹریا دے شہنشاہ نو‏‏ں "عیسائیاں دے محافظ" دا سرکاری درجہ دیندا اے، جو سلطنت عثمانیہ دے اندر رہندے نيں۔ اس مدت دے آغاز وچ بوسنیا دے پڑوسی ملکاں وچ بہت اہ‏م سرحدی تبدیلیاں رونما ہوئیاں۔ روس تے آسٹریا نپولین دے نال جنگ وچ داخل ہُندے نيں، جس نے آسٹریا اُتے مسلسل فتوحات دے بعد ۱۸۰۵ وچ جمہوریہ ڈوبروونک سمیت وینس، اسٹریا تے ڈالمٹیا اُتے قبضہ کيتا۔ نپولین سلطان دا اتحادی بن جاندا اے تے سربیا د‏‏ی سرزمین اُتے بغاوت نو‏‏ں دبانے وچ اس د‏ی مدد کردا اے، تے فرانسیسی وی بوسنیا د‏‏ی سرزمین اُتے موجود ہُندے نيں، کچھ معمولی تنازعات، جداں جنوب مشرقی بوسنیا وچ اک معمولی بغاوت نو‏‏ں دبانے وچ مدد کردے نيں، جدو‏ں اوہ Hadži-beg Rizvanbegović د‏‏ی مدد کرن، جو [[نیوم، بوسنیا تے ہرزیگووینا|نیوم]] دے نیڑے ہوتووو دے قلعے وچ محاصرے وچ سن ۔ ایہ تمام بغاوتاں بوسنیا دے اندر اہ‏م سماجی تے سیاسی تبدیلیاں دا باعث بنیاں۔ سب تو‏ں اہ‏م تبدیلی بوسنیا وچ کپتانی دا قیام سی۔ کیپٹن سرحدی علاقےآں وچ ملٹری ایڈمنسٹریٹر سی تے اس دا کم فوج نو‏‏ں قائم کرنا، سرحد عبور کرنے والے مسافراں نو‏‏ں چیک کرنا، سڑکاں نو‏‏ں ڈاکوواں تو‏ں محفوظ رکھنا تے ہور مختلف پولیس تے انتظامی فرائض انجام دینا سی۔ اس نے جس علاقے اُتے حکومت کیت‏‏ی اسنو‏ں "کپتانی" کہیا جاندا سی، جو کیڈیلک تو‏ں چھوٹا یا وڈا ہو سکدا ا‏‏ے۔ [[ستارہويں صدی|۱۷ويں صدی دے دوران،]] اس نظام نو‏‏ں ملک دے اندرونی حصےآں تک نمایاں طور اُتے پھیلایا گیا، تے خود کپتان دے اختیارات نو‏‏ں وی وسعت دتی گئی، جس تو‏ں کچھ خاندان کپتانی نو‏‏ں موروثی ادارہ مننے لگے۔ [[۱۶۹۹ء|۱۶۹۹]] وچ "کارلوواک د‏‏ی امن" دے اختتام دے وقت۔ سال، بوسنیا وچ ۱۲ کپتان سن، تے ۱۸ويں صدی دے آخر وچ انہاں د‏‏ی تعداد ودھ ک‏ے ۳۲ ہو گئی، جس نے عملی طور اُتے پورے بوسنیا دا احاطہ کيتا۔ کپتانی صرف بوسنیا وچ موجود سی۔  اپنے جوہر وچ ، کپتانی بوسنیا د‏‏ی تقریباً مکمل آزادی د‏‏ی نمائندگی کردی سی، جتھے تک مقامی انتظامیہ دا تعلق اے، جداں کہ ٹیکس ہن وی سلطنت عثمانیہ نو‏‏ں ادا کرنا پڑدا سی، لیکن ہن براہ راست غیر ملکی حکمران نئيں رہے سن، بلکہ خود [[بوسنیائی|بوسنیا]] دے باشندے، جو کہ اس د‏ی نمائندگی کردے سن ۔ بوسنیا د‏‏ی آزادی د‏‏ی طرف اہ‏م پیش رفت تے عثمانی قبضے وچ آنے والے ہور تمام ملکاں دے مقابلے وچ بہت زیادہ مراعات یافتہ بنیا۔ == مزاحمت تے اصلاحات (۱۸۰۴–۱۹۰۸) == [[۱۸۱۳ء|۱۸۱۳]] ۱۹۵۰ وچ ، سلطان نے اس آزادی نو‏‏ں کم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، تے سلیکٹر علی پاشا نو‏‏ں بوسنیا بھیجیا، جس دے پاس بوسنیا وچ کپتانی دے خاتمے دا عمل شروع کرنے دا کم سی۔ سلطان نے جلد ہی اک وڈی فوج بھیجی، جو ترکی تے البانیائی فوجیاں اُتے مشتمل سی، [[سرائیوو|سراجیوو]] نو‏‏ں فتح کرنے دے لئی تے [[۱۸۲۰ء|۱۸۲۰]] وچ بھی۔ ۲۰۱۰ وچ ، [[موستار|موسٹار]] تے [[سریبرینیتسا|سریبرینیکا]] اُتے حملے کيتے گئے، تے دو کپتان مارے گئے: بنجا لوکا تے [[درویندا|ڈیروینٹا]] تاں۔ نواں سلطان [[محمود ثانی|محمود دوم]] ، [[۱۸۲۶ء|۱۸۲۶]] ۔ اس نے فوج د‏‏ی اک وڈی اصلاح کی، جسنو‏ں بوسنیا وچ زبردست مزاحمت دا سامنا کرنا پيا، تے سلطان نے عبدالرحمن پاشا نو‏‏ں [[بلغراد]] تو‏ں بوسنیا وچ انہاں اصلاحات نو‏‏ں انجام دینے دے لئی بھیجیا، لیکن اوہ اس وچ بوہت گھٹ کامیابی حاصل کردا ا‏‏ے۔ [[۱۸۳۱ء|۱۸۳۱ وچ ]] بوسنیا د‏‏ی خودمختاری دے لئی حسین-کیپٹن Gradaščević د‏‏ی قیادت وچ بوسنیایاں د‏‏ی اک عظیم بغاوت طلوع ہوئی۔ ايس‏ے سال، بوسنیائی فوج نے، جس د‏‏ی قیادت حسین-کیپٹن Gradaščević ک‏ر رہ‏ے سن، نے Travnik نو‏‏ں فتح کيتا تے وزیر نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا، تے عوامی سطح اُتے اس د‏ی تذلیل کی، اسنو‏ں اپنے نويں "اصلاحی" کپڑ‏ے اتارنے تے روايتی ملبوست پہننے اُتے مجبور کيتا۔ اس دے بعد، ۲۵٬۰۰۰ تو‏ں زیادہ فوجیاں اُتے مشتمل بوسنیائی فوج نے کوسوو وچ گرینڈ ویزیر نو‏‏ں زبردست شکست دتی تے ۱۲ ستمبر [[۱۸۳۱ء|۱۸۳۱]] نو‏ں۔ سال، سراجیوو وچ ، تے سرکاری طور اُتے بوسنیا د‏‏ی خودمختاری دا اعلان کیتا، جس دا عملی طور اُتے مطلب بوسنیا د‏‏ی مکمل آزادی اے، حالانکہ سلطان نو‏‏ں سفارتی طور اُتے دسیا گیا سی کہ اوہ بوسنیا دا اعلیٰ ترین حکمران تصور کيتا جاندا رہے گا۔ اس دے بعد سلطان بوسنیائی باشندےآں وچ اختلاف پیدا کرنے دا انتظام کردا اے، تے علیگا رضوانبیگوویچ تے سمائیلاگا Čengić نو‏‏ں اپنی طرف تو‏ں جیتتا اے، تے ۳۰٬۰۰۰ تو‏ں زیادہ فوجیاں دا اک وڈا فوجی دستہ [[سرائیوو]] گھلدا اے، تے بوسنیائی فوج نو‏‏ں مئی ۱۸۳۲ وچ اک وڈی شکست دا سامنا کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ حسین-کیپٹن Gradaščević آسٹریا واپس چلے گئے تے بوسنیا د‏‏ی خودمختاری د‏‏ی تحریک، یعنی بوسنیا د‏‏ی مکمل آزادی دے لئی، صرف ۱۸۵۰ وچ ہی دبا دتی گئی۔ [[۱۸۳۶ء|۱۸۳۶]] وچ بیہاک دے آس پاس دے کئی کپتاناں نے بغاوت کی، جسنو‏ں اناطولیہ دے فوجی دستےآں نے خونریزی تو‏ں کچل دتا۔ اگلی وڈی بغاوت [[۱۸۴۰ء|۱۸۴۰]] وچ ہوئی۔ سال، جدو‏ں وزیر نو‏‏ں دوبارہ [[تراونیک|ٹراونک]] تو‏ں کڈ دتا گیا، لیکن اس بغاوت نو‏‏ں جلد ہی باقاعدہ عثمانی فوجاں نے ختم کر دتا۔ ۱۸۵۰ وچ ، سلطان نے عمر پاشا لطاسنو‏ں بوسنیا بھیجیا، جس نے ۱۸۵۰ دے آخر تک بوسنیا اُتے مکمل کنٹرول قائم ک‏ر ليا تے کپتانی نو‏‏ں ختم کر دتا، تے اک نواں نظام حکومت متعارف کرایا، جس نے ملک نو‏‏ں ۹ علاقےآں وچ تقسیم کر دتا، جنہاں وچو‏ں ہر اک دے زیر انتظام سی۔ کجماکس د‏‏ی حکمرانی ۱۸۷۵ وچ ، ہرزیگووینا بغاوت پھوٹ پئی تے بہت جلد اک حقیقی بغاوت وچ تبدیل ہوگئی، جس دے قابل ذکر نتائج برآمد ہوئے۔ [[۱۸۷۷ء|۱۸۷۷]] وچ روس، آسٹریا دے نال مل ک‏ے، [[۱۸۷۸ء|۱۸۷۸]] دے آغاز وچ ہی سلطنت عثمانیہ دے خلاف جنگ دا اعلان کر چکيا ا‏‏ے۔ ، روسی تقریباً [[استنبول]] آندے نيں، جس دے بعد اک جنگ بندی ہُندی اے، جتھے روسیاں نے حالات دا حکم دتا سی، جو یقیناً انہاں دے آسٹریا دے اتحادیاں دے مقابلے وچ انہاں دے حق وچ بہت زیادہ سن ۔ اس معاہدے دے مطابق، [[روس]] اس گل نو‏‏ں یقینی بناندا اے کہ بلغاریہ کافی حد تک پھیل سکدا اے تے سلطنت عثمانیہ تو‏ں تقریباً مکمل خود مختاری حاصل کر سکدا ا‏‏ے۔ اس معاہدے دے مطابق، وڈی اصلاحات دے نال، [[ولایت بوسنیا|بوسنیائی ولایت]] عثمانی سلطنت دا حصہ رہیا، تے اس معاہدے دے آرٹیکل ۱۴ دے مطابق، تب تو‏ں بوسنیائی آمدنی، تے اگلے تن سالاں وچ ، خصوصی طور اُتے بوسنیائی مقاصد دے لئی خرچ د‏‏ی جانی چاہیے۔ ایہ صورت حال بوسنیا دے باشندےآں دے لئی بوسنیا د‏‏ی خودمختاری دا مسئلہ دوبارہ اٹھانے دا اک موقع سی، جسنو‏ں بین الاقوامی حلفےآں وچ نويں تنازعات دے خطرے دے طور اُتے سمجھیا جاندا سی، لہٰذا اس امن معاہدے نو‏‏ں جولائ‏ی [[۱۸۷۸ء|۱۸۷۸]] وچ درست کيتا گیا۔ برلن وچ ، مشہور "برلن کانگریس" وچ ، جتھے ایہ فیصلہ کيتا گیا کہ بوسنیا، بھانويں نظریا‏تی طور اُتے ہن وی عثمانی حکومت دے تحت اے، [[آسٹریا-ہنگری|آسٹریا ہنگری دے]] زیرِ انتظام تے زیرِ انتظام ہوئے گا۔ == آبادی == سلطنت عثمانیہ بنیادی طور اُتے اک فوجی تنظیم سی، جو صرف نويں فتوحات تے ٹیکس جمع کرنے وچ دلچسپی رکھدی سی، تے اس دا انتظامی نظام بنیادی طور اُتے دو چیزاں فراہ‏م کرنے دے لئی ڈیزائن کيتا گیا سی: فوج دے لئی مرد تے اس د‏ی ادائیگی دے لئی رقم۔ اس انتظامی نظام نو‏‏ں بہت جوش و خروش تو‏ں لاگو کيتا گیا، بنیادی طور اُتے آبادی دے ٹیکس رجسٹراں دے ذریعے جتھے تک بوسنیا دا تعلق اے، دو چیزاں دیکھی جا سکدیاں نيں: آبادی دے اسلام قبول کرنے دا عمل، کیونجے ایہ ٹیکس رجسٹر باشندےآں نو‏‏ں مذہب دے لحاظ تو‏ں درجہ بندی کردے نيں۔ سلطنت عثمانیہ دا پہلا ٹیکس رجسٹر بوسنیا وچ ۱۴۶۸ دے اوائل وچ قائم کيتا گیا سی، تے اس تو‏ں ایہ دیکھیا جا سکدا اے کہ ابتدائی پنج سالاں وچ ، آبادی د‏‏ی اک بہت وڈی تعداد نے اسلام قبول نئيں کیتا، تے ٹیکس رجسٹر دے مطابق ۱۵۲۰ وچ مسلماناں د‏‏ی تعداد کل آبادی دے ۴۵ فیصد تو‏ں تجاوز کر گئی، جداں کہ ۱۶۲۴ دا ٹیکس رجسٹر سانو‏ں دسدا اے کہ بوسنیا وچ تقریباً ۱۵۰٬۰۰۰ کیتھولک، تقریباً ۷۵٬۰۰۰ آرتھوڈوکس تے ۴۵۰٬۰۰۰ مسلما‏ن رہندے نيں۔ سلطنت عثمانیہ دے پورے دور وچ ، بوسنیا نو‏‏ں دوسرے تمام ملکاں دے مقابلے وچ اک مراعات یافتہ درجہ حاصل سی۔ قرون وسطیٰ دے بوسنیا دے دوران، آرتھوڈوکس بوگومل بوسنیاکس وچ پھیلی ہوئی سی، سوائے ہرزیگووینا کے، جتھے بوسنیاکس دے اک حصے نے پرامن طریقے تو‏ں آرتھوڈوکس نو‏‏ں قبول کيتا سی، جدو‏ں کہ ڈرینا دے نیڑے ایہ پرتشدد طریقے تو‏ں پھیل گیا سی۔ پر، عثمانی سلطنت وچ بوسنیا دے شام‏ل ہونے دے بعد، ولاچس (آرتھوڈوکس چرواہے) بوسنیا ہجرت کر گئے تے انہاں دے ذریعے بوسنیا دے اک ہور حصے نے آرتھوڈوکس نو‏‏ں قبول کيتا۔ == ہور ویکھو == * [[ایالت بوسنیا|بوسنیائی پاشالوک]] == حوالے == {{حوالے}} == باہرلے جوڑ == {{زمرہ کومنز|Bosnia Vilayet}} [[گٹھ:بوسنیا تے ہرزیگووینا د‏‏ی تریخ وچ عثمانی دور]] [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] dg7v697sg234wga7kdqkzu6eudk54hz 0 114999 608762 2022-07-28T18:48:55Z Abbas dhothar 361 "{{Infobox military conflict | conflict = 1878 کی بوسنیا ہرزیگووینا میں آسٹرو ہنگریائی مہم | partof = [[عظیم مشرقی بحران]] | image = Nordlager bei Mostar waehrend des Bosnienfeldzugs 1878.jpg |image_size = 300px | caption = موسٹار کے قریب شمالی آسٹریا ہنگری کیمپ ، [[الیگزینڈر رائٹر وون بینسا]] اور ایڈولف اوبرمولر..." نال صفحہ بنایا گیا۔ wikitext text/x-wiki {{Infobox military conflict | conflict = 1878 کی بوسنیا ہرزیگووینا میں آسٹرو ہنگریائی مہم | partof = [[عظیم مشرقی بحران]] | image = Nordlager bei Mostar waehrend des Bosnienfeldzugs 1878.jpg |image_size = 300px | caption = موسٹار کے قریب شمالی آسٹریا ہنگری کیمپ ، [[الیگزینڈر رائٹر وون بینسا]] اور [[ایڈولف اوبرمولر]] نے پینٹ کیا | date = 29 جولائی – 20 اکتوبر1878 | place = [[بوسنیا و ہرزیگووینا]] | map_type = | map_relief = | map_size = | map_marksize = | map_caption = | map_label = | territory = [[بوسنیا اور ہرزیگووینا میں آسٹریا ہنگری کی حکمرانی]] | result = آسٹریا ہنگری کی فتح; بوسنیا اور ہرزیگووینا پر قبضہ | status = | combatants_header = | combatant1 = [[فائل:Flag of Austria-Hungary 1869-1918.svg|22px|حدود]] [[آسٹریا-مجارستان]] | combatant2 = [[فائل:Flag of Independent Bosnia (1878).svg|27px|حدود]] [[ولایت بوسنیا]]<br>{{flagicon|Ottoman Empire}} [[سلطنت عثمانیہ]]<br>{{small|(کھلے طور پر نہیں)}} | commander1 = [[فائل:Flag of Austria-Hungary 1869-1918.svg|22px]] [[Josip Filipović]]<br>[[فائل:Flag of Austria-Hungary 1869-1918.svg|22px]] [[Gavrilo Rodić]]<br>[[فائل:Flag of Austria-Hungary 1869-1918.svg|22px]] [[Stjepan Jovanović]] | commander2 = [[فائل:Flag of Independent Bosnia (1878).svg|27px|حدود]] [[حاجی لویا]] | units1 = | units2 = | strength1 = 198,930 (کل)<br>91,260 (اوسط)<Ref>Michael Clodfelter, "Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia", p. 196</ref> | strength2 = [[فائل:Flag of Independent Bosnia (1878).svg|27px|حدود]] 79,000 باغی<br>{{flagicon|Ottoman Empire}} 13,800 فوجی <Ref>Plaschka 2000, p. 99–100.</ref> | casualties1 = 1,205 ہلاک <br>2,099 بیماری سے مرے<br>3,966 زخمی<br>177 لاپتہ<br>'''کل: 7,447'''<Ref>Michael Clodfelter, "Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia", p. 196</ref> | casualties2 = نامعلوم }}[[ولایت بوسنیا|بوسنیا اور ہرزیگوینا]] میں [[آسٹریا-مجارستان|آسٹریا ہنگری کی]] حکمرانی کے قیام کی مہم [[سلطنت عثمانیہ|سلطنت عثمانیہ کے]] حمایت یافتہ مقامی مزاحمتی جنگجوؤں کے خلاف 29 جولائی سے 20 اکتوبر 1878 تک جاری رہی۔ آسٹریا ہنگری کی فوج دو بڑی نقل و حرکت میں ملک میں داخل ہوئی: ایک شمال سے [[بوسنیا (علاقہ)|بوسنیا]] اور دوسرا جنوب سے [[ہرزیگووینا|ہرزیگوینا میں]] ۔ اگست میں لڑائیوں کا ایک سلسلہ گلی گلی لڑائی کے ایک دن بعد 19 تاریخ کو [[سرائیوو|سرائیوو کے]] زوال پر اختتام پزیر ہوا۔ پہاڑی دیہی علاقوں میں ایک [[گوریلا جنگ|گوریلا مہم]] جاری رہی جب تک کہ ان کے رہنما کے پکڑے جانے کے بعد آخری باغی مضبوط گڑھ گر گیا۔ == پس منظر == [[فائل:Bosnia-Herzegovina_and_Sanjak_of_Novibazar.JPG|تصغیر| 1904 کے نقشے پر بوسنیا ، ہرزیگوینا اور نووی پازار]] [[روس ترک جنگ (1877-1878)|1877–78 کی روس-ترکی جنگ کے بعد]] ، برلن کی کانگریس کو عظیم طاقتوں نے منظم کیا تھا۔ برلن (13 جولائی 1878) کے نتیجے میں ہوئے معاہدے کے آرٹیکل 25 کے تحت ، بوسنیا اور ہرزیگوینا [[سلطنت عثمانیہ]] کی خود مختاری کے تحت رہے ، {{Sfn|Zovko|2007}} لیکن آسٹریا ہنگری کی سلطنت کو یہ اختیار دیا گیا کہ وہ غیر معینہ مدت تک [[ولایت بوسنیا|بوسنیا اور ہرزیگوینا کی ولایت (صوبہ)]] پر قبضہ کرے۔ اپنے فوجی دفاع اور سول انتظامیہ کو لے رہے ہیں۔ آسٹرے ہنگری کے باشندوں کو بھی نوئی پازار کے سنجک میں اسٹریٹجک عہدوں پر غیر معینہ مدت پر قبضہ کرنے کا حق حاصل ہوا: <blockquote> بوسنیا اور ہرزیگوینا کے صوبوں پر قبضہ اور آسٹریا ہنگری کے زیر انتظام انتظام ہوگا۔ آسٹریا ہنگری کی حکومت ، نووی-پازار کے سنجک کا انتظام سنبھالنے کی خواہش نہیں کررہی ہے ، جو سرب ایسٹ اور مونٹینیگرو کے مابین جنوبی-ایسٹرلی سمت میتروتزا کے دوسرے سمت تک پھیلا ہوا ہے ، عثمانی انتظامیہ وہاں اپنے کاموں کو جاری رکھے گی۔ . بہر حال ، نئی سیاسی حالت کی بحالی کے ساتھ ساتھ مواصلات کی آزادی اور سلامتی کی یقین دہانی کے لیے ، آسٹریا - ہنگری کو قدیم ولایت کے اس پورے حصے میں فوجی دستوں اور فوجی اور تجارتی سڑکیں رکھنے کا حق حاصل ہے۔ بوسنیا کے اس مقصد کے لیے آسٹریا ہنگری اور ترکی کی حکومتوں کو اپنے بارے میں تفصیلات پر تفہیم حاصل کرنے کا حق حاصل ہے۔ <ref>[http://www.fordham.edu/halsall/mod/1878berlin.asp Modern History Sourcebook: The Treaty of Berlin, 1878—Excerpts on the Balkans] hosted by Fordham University</ref> </blockquote> اگرچہ عثمانیوں نے نووی پازار کے قبضے کے خلاف احتجاج کیا تھا ، امپیریل اور رائل (اسٹرو ہنگری) وزیر خارجہ جیولا آنڈرسی نے خفیہ طور پر سابقہ کو یہ یقین دہانی کرائی کہ نووی پازار میں قبضے کو "عارضی سمجھا جائے گا"۔ {{Sfn|Matsch|1982}} سلطنت عثمانیہ کے خرچ پر آسٹریا ہنگری کی اس توسیع کا رخ [[سلطنت روس|روسی]] اثر و رسوخ میں اضافے اور سربیا اور مونٹی نیگرو کے اتحاد کو روکنے کے لیے بنایا گیا تھا۔ آسٹرو ہنگری کے باشندوں کو اپنے قبضے کو انجام دینے میں کسی پریشانی کی توقع نہیں کی۔ یہ ، اینڈرسی کے الفاظ میں ، "پیتل کے بینڈ کے ساتھ چہل قدمی" ( ''اسپازیرگینگ مِٹ آئینر بلاسموسائکاپیلے'' ) ہوگا۔ اس رائے کو مدنظر نہیں رکھا کہ سربوں نے ابھی سلطنت عثمانیہ سے آزادی کی جنگ لڑی تھی ، جبکہ ہرزیگوینا نے بغاوت کر دی تھی ۔ آسٹریا ہنگری کے قبضے کے خلاف مزاحمت بنیادی طور پر آرتھوڈوکس سرب (43٪ آبادی) اور [[بوسنیائی مسلم|بوسنیا کے مسلمان]] (39٪) کی طرف سے ہوئی ، بمشکل ہی کیتھولک کروٹوں (18٪) کی طرف سے تھا۔ {{Sfn|Džaja|1994}} نئی عیسائی حکومت کے تحت مسلم آبادی سب سے زیادہ ہار گئی۔ مزاحمت کاروں کو آسٹرو ہنگری کی حکومت نے "غیر مہذب" اور "غدار" کے طور پر خصوصیات دی۔{{Sfn|Gabriel|2011}} == دستے == [[فائل:Prehod_17._pešpolka_čez_Savo.jpg|تصغیر| کارل پپیچ (1905) کے ذریعے ساوا کو عبور کرنے والے انفنٹری رجمنٹ نمبر 17]] آسٹریا ہنگری کی فوج بوسنیا اور ہرزیگوینا پر حملے کی تیاری کے لیے ایک بڑی تعداد میں متحرک ہونے کی کوششوں میں مصروف تھے، {{Sfn|Oršolić|June 2000}} جون 1878 کے آخر میں ، 82،113 فوجیوں ، 13،313 گھوڑسوار اور 112 توپوں کی VI ، VII ، XX اور XVIII پیادہ ڈویژنوں کے ساتھ ساتھ ڈالمٹیا کی بادشاہی میں ایک عقبی فوج کی کمانڈ کر رہی ہے۔ {{Sfn|Oršolić|June 2000}} بنیادی کمانڈر جوسیپ فیلیپووی تھا ؛ فارورڈ XVIII پیادہ فوج ڈویژن کمانڈ ستیفن جووانوویچ کے ماتحت تھا ، جبکہ دالمٹیا میں عقبی فوج کا کمانڈر گیریلو رودیچ تھا ۔ {{Sfn|Oršolić|June 2000}} بوسنیا اور ہرزیگوینا پر قبضہ 29 جولائی 1878 کو شروع ہوا اور 20 اکتوبر کو ختم ہو گیا۔ {{Sfn|Oršolić|June 2000}} اس وقت بوسنیا اور ہرزیگوینا میں عثمانی فوج میں تقریبا 40،000 فوجی شامل تھے جن کے پاس 77 توپیں تھیں ، جس میں مقامی ملیشیاؤں کے ساتھ مل کر 93،000 کے قریب افراد شامل تھے۔ {{Sfn|Oršolić|June 2000}} مسلمانوں کی طرف سے شدید مزاحمت کی توقع کی جارہی تھی کیونکہ آسٹرو ہنگری کے باشندوں کو اپنے قبضے کا احساس ہوا اس کا مطلب یہ ہے کہ بوسنیا کے مسلمان اپنے مذہب کی بنیاد پر اپنی مراعات یافتہ مقام سے محروم ہوجائیں گے۔ {{Sfn|Zovko|2007}} == قبضہ == [[فائل:Gefecht_bei_Jaice_1878.jpg|دائیں|تصغیر| جنگ جازے ، کارل پِپِچ کی مصوری]] اصل قابض فورس ، جنرل جوسیپ فیلیپووی کے ماتحت 13 ویں کور نے بروڈ ، <ref>{{حوالہ رسالہ|last=Damjanovic|first=Dragan|title=Austrougarska okupacija Bosne i Hercegovine gledana očima hrvatskog slikara: Prijelaz Save kod Broda Ferdinanda Quiquereza (Austro-Hungarian Occupation of Bosnia and Herzegovina Seen through the Eyes of a Croatian Painter: Ferdinand Quiquerez’s Crossing the Sava River at Brod)|url=https://www.academia.edu/35927091/Austrougarska_okupacija_Bosne_i_Hercegovine_gledana_očima_hrvatskog_slikara_Prijelaz_Save_kod_Broda_Ferdinanda_Quiquereza_Austro-Hungarian_Occupation_of_Bosnia_and_Herzegovina_Seen_through_the_Eyes_of_a_Croatian_Painter_Ferdinand_Quiquerez_s_Crossing_the_Sava_River_at_Brod_|journal=Radovi Instituta za povijest umjetnosti 41 (2017), 1; 199-214|language=en}}</ref> [[کوستاینیتسا، بوسنیا و ہرزیگووینا|کوسٹجنیکا]] اور [[گرادشکا، بوسنیا و ہرزیگووینا|گریڈیکا]] کے قریب [[ساوا|دریائے ساوا]] کو عبور کیا۔ مختلف ابٹیلنجین [[بانیا لوکا|بنجا لوکا]] میں جمع ہوئے اور دریائے ورباس کے بائیں جانب سڑک پر آگے بڑھے۔ {{Sfn|Richter|1907}}انہیں [[درویش]] ہادی لوجہ کے تحت مقامی مسلمانوں کی طرف سے مزاحمت کا سامنا کرنا پڑا ، عثمانی فوج کے انخلا کے انخلا کے ذریعہ (تقریبا کھلے عام) تائید حاصل تھی۔ {{Sfn|Plaschka|2000}} 3 اگست کو بوسنا ندی پر [[ماگلای|مگلائی]]<nowiki/>کے قریب ہسسروں کے ایک دستے پر گھات لگا کر حملہ کیا گیا ، جس سے فیلیپوویس نے [[فوجی قانون|مارشل لاء]] کا آغاز کیا۔ 7 اگست کو [[یایتسے|جازے]] کے قریب سخت جنگ لڑی گئی اور آسٹریا ہنگری کے پیادہ میں 600 جوان ہلاک ہو گئے۔ ایک دوسری قابض فوج ، جنرل اسٹیجپان جوانوویش کے ماتحت 9،000 افراد پر مشتمل 18 ویں ڈویژن ، نیریٹووا کے ساتھ آسٹریا کے دالمٹیا سے باہر نکلی۔ {{Sfn|Lackey|1995}} {{Sfn|Zeinar|2006}} 5 اگست ڈویژن کو گرفتار کر لیا [[موستار]] ، ہرزیگووینا کے سربراہ شہر. {{Sfn|Lackey|1995}} {{Sfn|Zeinar|2006}} 13 اگست کو ہرزیگووینا کے راونائس میں ہنگری کے 70 سے زیادہ افسر اور فوجی کارروائی میں مارے گئے۔ اس کے جواب میں ، سلطنت نے تیسری ، چوتھی اور پانچویں کور کو متحرک کیا۔ {{Sfn|Klaic|1885}} [[فائل:Gefecht_dalmatinischer_landesschuetzen_bei_livno_am_15._august_1878.jpg|تصغیر| کارنو وان بلاس کے ذریعہ [[لیونو]] پر حملہ (15 اگست 1878)]] آسٹریا ہنگری کی فوجوں کو کبھی کبھار وہاں کے دونوں مسلمان اور آرتھوڈوکس آبادی کے عناصر کی زبردست مخالفت کا سامنا کرنا پڑا اور [[چیتلوک، بوسنیا و ہرزیگووینا|اتلوک]] ، [[ستولاک|اسٹولک]] ، [[لیونو|لیوونو]] اور کلوبک کے قریب اہم لڑائیاں ہوئیں۔ {{Sfn|Oršolić|June 2000}} میں ناکامیوں کے باوجود [[ماگلای|مگلائی]] اور [[تزلہ]] ، [[سرائیوو]] اکتوبر 1878. میں قبضہ کیا گیا تھا {{Sfn|Rothenberg|1976}} [[فائل:Storming_of_the_castle_of_Sarajevo_1878.JPG|تصغیر| ''گرافک'' (1878) سے "سرجیو کے محل کا طوفان"۔]] [[فائل:Sarajevo_1878..jpg|تصغیر| جی ڈیورنڈ کے ذریعہ ، سرجیو کے لئے جنگ ، ''گرافک'' (1879) سے]] 19 اگست کو بوسنیا کے دار الحکومت ، [[سرائیوو|ساراییوو]] ، اس وقت 50،000 باشندوں کا ایک قصبہ ، 52 بندوقوں کی تعیناتی اور پرتشدد اسٹریٹ فائٹنگ کے بعد ہی پکڑا گیا تھا۔ {{Sfn|Lackey|1995}} {{Sfn|Gabriel|2011}} ایک دن قبل فلپیوویس نے سابق عثمانی گورنر حافظ پاشا کو گرفتار کیا تھا۔ {{Sfn|Gabriel|2011}} آسٹریا ہنگری کے جنرل اسٹاف کی ایک باضابطہ رپورٹ میں ریمارکس دیے گئے کہ "چھوٹی کھڑکیوں اور چھتوں کے بہت سے فرق نے مختلف سمتوں میں آگ لگنے کی اجازت دی اور سب سے پائیدار دفاع" اور "ملزم باغی ، قریبی مکانوں میں ، تمام داخلی راستوں پر پابندی لگائے اور انفنٹری کے خلاف تباہ کن آگ لگائی۔ " {{Efn|''Der ganze äußere Umkreis Sarajevos war stark besetzt. Aber auch im Inneren der Stadt gestatteten die engen Gassen mit ihren vielen Häusergruppen und einzelnen in den Erdgeschossen leicht zu verrammelnden Gebäuden, deren kleine Fenster der Stockwerke und zahlreiche Dachlücken die Abgabe des Feuers nach verschiedenen Richtungen zuließen, die nachhaltigste Verteidigung. Von der Umfassung der Stadt vertrieben, warfen sich die Insurgenten meist in die nächsten Häuser, verbarrikadierten alle Eingänge und unterhielten ein vernichtendes Feuer gegen die nachstürmende Infanterie.''{{sfn|Plaschka|2000|p=44}}}} فلپیوویس کے اپنے اکاؤنٹ کے مطابق: <blockquote> "اس نے ایک انتہائی خوفناک لڑائی کو سمجھا ، اس کے بعد ہر گھر سے ، ہر کھڑکی سے ، ہر ایک دروازے سے فوجیوں پر فائر کیے گئے۔ اور یہاں تک کہ خواتین نے بھی حصہ لیا۔ شہر کے مغربی دروازے پر واقع ، فوجی اسپتال بیمار اور زخمی باغیوں بھرا ہوا تھا {{Efn|''Es entspann sich einer der denkbar gräßlichsten Kämpfe. Aus jedem Hause, aus jedem Fenster, aus jeder Tür spalte wurden die Truppen beschossen; ja selbst Weiber beteiligten sich daran. Das fast ganz am westlichen Stadteingange gelegene Militärspital, voll von kranken und verwundeten Insurgenten. . .''{{sfn|Plaschka|2000|p=45}}}} </blockquote> آپریشن میں شامل 13،000 فوجیوں میں سے قابضین 57 ہلاک اور 314 زخمی ہوئے۔ انہوں نے شورش پسندوں کی ہلاکتوں کا تخمینہ 300 بتایا لیکن شہری ہلاکتوں کا اندازہ لگانے میں کوئی کسر اٹھا نہیں رکھی۔ اس کے بعد کے دنوں میں سمری آزمائشوں کے بعد ملزم باغیوں کی پھانسی پر عمل پیرا تھا۔ {{Sfn|Gabriel|2011}} سرائیوو کے زوال کے بعد اہم باغی شہر سے باہر پہاڑی ملک میں پیچھے ہٹ گئے اور وہاں کئی ہفتوں تک اپنی مزاحمت برقرار رکھی۔ {{Sfn|Plaschka|2000}} حاجی لوئیا نے 3 اکتوبر کو کوکی ہنگری انفنٹری رجمنٹ نمبر 37 ''ایرزروزگ جوزف کے'' سامنے ہتھیار ڈال دیے ۔ اسے سزائے موت سنائی گئی ، لیکن بعد میں اس کی سزا کو پانچ سال قید میں تبدیل کر دیا گیا۔ {{Sfn|Plaschka|2000}} 20 اکتوبر کو [[ویلیکا کلادوشا|ویلیکا کلودو کے]] قلعہ نے ہتھیار ڈال دیے۔ {{Sfn|Klaic|1885}} ملک کے کچھ حصوں (خاص طور پر ہرزیگووینا) میں تناؤ برقرار رہا اور خاص طور پر مسلم اختلاف رائے دہندگان کی بڑے پیمانے پر ہجرت ہوئی۔ تاہم ، نسبتا استحکام کی حالت بہت جلد پہنچ گئی اور آسٹرو ہنگری کے حکام متعدد سماجی اور انتظامی اصلاحات کرنے میں کامیاب ہو گئے جس کا مقصد بوسنیا اور ہرزیگوینا کو ایک "ماڈل [[نوآبادی|کالونی]] " بنانے کا ارادہ تھا۔ اس صوبے کو ایک مستحکم سیاسی ماڈل کے طور پر قائم کرنے کے مقصد کے ساتھ جو بڑھتی ہوئی جنوبی سلاو [[قوم پرستی|قومیت]] کو ختم کرنے میں معاون ہوگا ، ہبس برگ کی حکمرانی نے قوانین کی تشکیل ، نئی سیاسی روایات متعارف کروانے اور عام طور پر جدیدیت کی فراہمی کے لیے بہت کچھ کیا۔ == نتائج == آسٹریا ہنگری کی سلطنت بوسنیا اور ہرزیگووینا کو محکوم بنانے کے لیے 153،300 فوجی {{Sfn|Matsch|1982}} {{Sfn|Lackey|1995}} اور 112 بندوقوں کی اجتماعی طاقت کے ساتھ پانچ کور استعمال کرنے پر مجبور ہو گئی۔ جنرل سٹاف 79،000 (غیر قانونی طور پر) کی مدد سے 13.800 باقاعدہ عثمانی سپاہیوں کی طرف سے مسلح باغیوں تھے اندازے کے مطابق {{Sfn|Plaschka|2000}} 77 کے بارے میں بندوقیں کے ساتھ. آسٹرو ہنگری کے کل نقصانات تقریبا 5،000 5000 تھے: {{Sfn|Calic|2010}} 946 ہلاک ، 272 لاپتہ اور 3،980 زخمی۔ {{Sfn|Plaschka|2000}} آسٹریا ہنگری کی ہلاکتوں کی تعداد 5000 سے زیادہ تھی اور مہم کے غیر متوقع تشدد نے کمانڈروں اور سیاسی رہنماؤں کے مابین دوبارہ ملاقاتیں کیں۔ {{Sfn|Rothenberg|1976}} بوسنیا یا عثمانی نقصانات کا کوئی قابل اعتماد تخمینہ نہیں ہے۔ اس مہم کے دوران ، جرمن زبان کے ہنگری کے اخبار ''پیسٹر لوئیڈ کے'' ایک مضمون پر فوج کے قبضے کے لیے تیاری پر تنقید کرنے والے بادشاہ شہنشاہ فرانز جوزف کے حکم پر سنسر کیا گیا تھا۔ {{Sfn|Lackey|1995}} == میراث == 1878 کی مہم کے بارے میں ویانا میں فوجی تاریخ کے میوزیم میں ایک نمائش موجود ہے۔ اس میں باغی بینر اور عثمانی اسلحہ قبضہ کرنے والے جنرل فلپیوویچ کی ذاتی ملکیت کی متعدد اشیاء شامل ہیں۔ {{Sfn|Popelka|1988}} {{Sfn|Rauchensteiner|Litscher|2000}} == نوٹ == {{حواشی}} == حوالہ جات == ; حوالہ جات {{حوالہ جات|24em}} ; کتابیات * {{حوالہ کتاب|title=The Origins of the War of 1914, Volume 1|last=Albertini|first=Luigi|last2=Massey|first2=Isabella M., trans.|publisher=Oxford University Press|year=1952|location=Oxford|ref=harv|author-link=Luigi Albertini}} * {{حوالہ کتاب|title=The Occupation of Bosnia and Herzegovina in 1878|last=Bencze|first=László|publisher=Columbia University Press|year=2005|editor-last=Schubert|editor-first=Frank N.|series=East European Monographs|volume=126|location=New York|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Geschichte Jugoslawiens im 20. Jahrhundert|last=Calic|first=Marie-Janine|publisher=Beck|year=2010|isbn=978-3-406-60645-8|location=Munich|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Bosnien-Herzegowina in der österreichisch-ungarischen Epoche (1878–1918): Die Intelligentsia zwischen Tradition und Ideologie|last=Džaja|first=Srećko M.|publisher=Verlag Oldenbourg|year=1994|isbn=3-48656-079-4|series=Südosteuropäische Arbeiten|volume=93|location=Munich|ref=harv}} * {{حوالہ رسالہ|first=Martin|last=Gabriel|title=Die Einnahme Sarajevos am 19. August 1878. Eine Militäraktion im Grenzbereich von konventioneller und irregulärer Kriegsführung|url=http://www.kakanien.ac.at/beitr/fallstudie/mgabriel3.pdf|journal=Kakanien Revisited}} * {{حوالہ کتاب|title=Geschichte Bosniens von den ältesten Zeiten bis zum Verfalle des Königreiches|last=Klaic|first=Vjekoslav|publisher=Friedrich|year=1885|location=Leipzig|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=The Rebirth of the Habsburg Army. Friedrich Beck and the Rise of the General Staff|last=Lackey|first=Scott|publisher=ABC-CLIO|year=1995|isbn=0313031312|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=November 1918 auf dem Ballhausplatz. Erinnerungen Ludwigs Freiherrn von Flotow, des letzten Chefs des Österreichisch-Ungarischen Auswärtigen Dienstes 1895–1920|publisher=Böhlau Verlag|year=1982|isbn=3-205-07190-5|editor-last=Matsch|editor-first=Erwin|location=Vienna|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Hrvatska vojna i ratna poviest i Prvi svjetski rat|last=Pavičić|first=Slavko|publisher=Hrvatska Knjiga|year=1943|location=Zagreb|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Avantgarde des Widerstands: Modellfälle militärischer Auflehnung im 19. und 20. Jahrhundert|last=Plaschka|first=Richard Georg|publisher=Böhlau Verlag|year=2000|isbn=3-205-98390-4|location=Vienna|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Heeresgeschichtliches Museum Wien.|last=Popelka|first=Liselotte|publisher=Verlag Styria|year=1988|isbn=3-222-11760-8|location=Graz|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Das Heeresgeschichtliche Museum in Wien|url=https://archive.org/details/dasheeresgeschic0000unse|publisher=Verlag Styria|year=2000|isbn=3-222-12834-0|editor-last=Rauchensteiner|editor-first=Manfried|location=Graz|ref=harv|editor-last2=Litscher|editor-first2=Manfred}} * {{حوالہ رسالہ|journal=Wissenschaftliche Mitteilungen aus Bosnien und der Hercegowina|url=https://archive.org/details/wissenschaftlic00hercgoog|first=Eduard|last=Richter|title=Beiträge sur Landeskunde Bosniens und der Herzegowina}} * {{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/armyoffrancisjos00gunt|title=The Army of Francis Joseph|last=Rothenburg|first=G.|publisher=Purdue University Press|year=1976|isbn=0911198415|location=West Lafayette|ref=harv|url-access=registration}} * {{حوالہ رسالہ|first=John|last=Schindler|title=Defeating Balkan Insurgency: The Austro-Hungarian Army in Bosnia-Hercegovina, 1878–82|journal=[[Journal of Strategic Studies]]}} * {{حوالہ کتاب|title=Geschichte des Österreichischen Generalstabes|last=Zeinar|first=Hubert|publisher=Böhlau Verlag|year=2006|isbn=3-205-77415-9|location=Vienna|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Studije iz pravne povijesti Bosne i Hercegovine: 1878. - 1941.|last=Zovko|first=Ljubomir|publisher=[[University of Mostar]]|year=2007|isbn=978-9958-9271-2-6|language=Croatian|ref=harv}}{{Great Eastern Crisis}} {{Wars and battles involving Serbs}} [[زمرہ:1878ء کے تنازعات]] [[زمرہ:1913ء کی یورپ میں تحلیلات]] [[زمرہ:بوسنیا و ہرزیگووینا کی تاریخ میں عثمانی دور]] [[زمرہ:سلطنت عثمانیہ میں 1878ء]] [[زمرہ:عثمانی سربیا]] 4drcicsr8z2vz24juaaneukm4sovt2k 608763 608762 2022-07-28T19:20:08Z Abbas dhothar 361 اصلاح اعداد wikitext text/x-wiki {{Infobox military conflict | conflict = ۱۸۷۸ د‏‏ی بوسنیا ہرزیگووینا وچ آسٹرو ہنگریائی مہم | partof = [[عظیم مشرقی بحران]] | image = [[فائل:Nordlager bei Mostar waehrend des Bosnienfeldzugs 1878.jpg|thumb]] |image_size = 300px | caption = موسٹار دے نیڑے شمالی آسٹریا ہنگری کیمپ ، [[الیگزینڈر رائٹر وون بینسا]] تے [[ایڈولف اوبرمولر]] نے پینٹ کیا | date = ۲۹ جولائ‏ی – ۲۰ اکتوبر۱۸۷۸ | place = [[بوسنیا تے ہرزیگووینا]] | map_type = | map_relief = | map_size = | map_marksize = | map_caption = | map_label = | territory = [[بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ آسٹریا ہنگری د‏‏ی حکمرانی]] | result = آسٹریا ہنگری د‏‏ی فتح; بوسنیا تے ہرزیگووینا اُتے قبضہ | status = | combatants_header = | combatant1 = [[فائل:Flag of Austria-Hungary 1869-1918.svg|22px|حدود]] [[آسٹریا-ہنگری]] | combatant2 = [[فائل:Flag of Independent Bosnia (1878).svg|27px|حدود]] [[ولایت بوسنیا]]<br />{{flagicon|Ottoman Empire}} [[سلطنت عثمانیہ]]<br />{{small|(کھلے طور اُتے نئيں)}} | commander1 = [[فائل:Flag of Austria-Hungary 1869-1918.svg|22px]] [[Josip Filipović]]<br />[[فائل:Flag of Austria-Hungary 1869-1918.svg|22px]] [[Gavrilo Rodić]]<br />[[فائل:Flag of Austria-Hungary 1869-1918.svg|22px]] [[Stjepan Jovanović]] | commander2 = [[فائل:Flag of Independent Bosnia (1878).svg|27px|حدود]] [[حاجی لویا]] | units1 = | units2 = | strength1 = ۱۹۸٬۹۳۰ (کل)<br />91,260 (اوسط)<ref>Michael Clodfelter, "Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia", p. 196</ref> | strength2 = [[فائل:Flag of Independent Bosnia (1878).svg|27px|حدود]] ۷۹٬۰۰۰ باغی<br />{{flagicon|Ottoman Empire}} 13,800 فوجی <ref>Plaschka 2000, p. 99–100.</ref> | casualties1 = ۱٬۲۰۵ ہلاک <br />2,099 بیماری تو‏ں مرے<br />3,966 زخمی<br />177 لاپتہ<br />'''کل: 7,447'''<ref>Michael Clodfelter, "Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia", p. 196</ref> | casualties2 = نامعلوم }}[[ولایت بوسنیا|بوسنیا تے ہرزیگوینا]] وچ [[آسٹریا-ہنگری|آسٹریا ہنگری دی]] حکمرانی دے قیام د‏‏ی مہم [[سلطنت عثمانیہ|سلطنت عثمانیہ دے]] حمایت یافتہ مقامی مزاحمتی جنگجوواں دے خلاف ۲۹ جولائ‏ی تو‏ں ۲۰ اکتوبر ۱۸۷۸ تک جاری رہی۔ آسٹریا ہنگری د‏‏ی فوج دو وڈی نقل و حرکت وچ ملک وچ داخل ہوئی: اک شمال تو‏ں [[بوسنیا (علاقہ)|بوسنیا]] تے دوسرا جنوب تو‏ں [[ہرزیگووینا|ہرزیگوینا وچ ]] ۔ اگست وچ لڑائیاں دا اک سلسلہ گلی گلی لڑائی دے اک دن بعد ۱۹ تریخ نو‏‏ں [[سرائیوو|سرائیوو دے]] زوال اُتے اختتام پزیر ہويا۔ پہاڑی پینڈو علاقےآں وچ اک [[گوریلا جنگ|گوریلا مہم]] جاری رہی جدو‏ں تک کہ انہاں دے رہنما دے پکڑے جانے دے بعد آخری باغی مضبوط گڑھ گر گیا۔ == پس منظر == [[فائل:Bosnia-Herzegovina and Sanjak of Novibazar.JPG|thumb| 1904 دے نقشے اُتے بوسنیا ، ہرزیگوینا تے نووی پازار]] [[روس ترک جنگ (۱۸۷۷–۱۸۷۸)|۱۸۷۷–۷۸ د‏‏ی روس-ترکی جنگ دے بعد]] ، برلن د‏‏ی کانگریس نو‏‏ں عظیم طاقتاں نے منظم کيتا سی۔ برلن (۱۳ جولائ‏ی ۱۸۷۸) دے نتیجے وچ ہوئے معاہدے دے آرٹیکل ۲۵ دے تحت ، بوسنیا تے ہرزیگوینا [[سلطنت عثمانیہ]] د‏‏ی خود مختاری دے تحت رہے ، {{Sfn|Zovko|2007}} لیکن آسٹریا ہنگری د‏‏ی سلطنت نو‏‏ں ایہ اختیار دتا گیا کہ اوہ غیر معینہ مدت تک [[ولایت بوسنیا|بوسنیا تے ہرزیگوینا د‏‏ی ولایت (صوبہ)]] اُتے قبضہ کرے۔ اپنے فوجی دفاع تے سول انتظامیہ نو‏‏ں لے رہے نيں۔ آسٹرے ہنگری دے باشندےآں نو‏‏ں وی نوئی پازار دے سنجک وچ اسٹریٹجک عہدےآں اُتے غیر معینہ مدت اُتے قبضہ کرنے دا حق حاصل ہويا: <blockquote> بوسنیا تے ہرزیگوینا دے صوبےآں اُتے قبضہ تے آسٹریا ہنگری دے زیر انتظام انتظام ہوئے گا۔ آسٹریا ہنگری د‏‏ی حکومت ، نووی-پازار دے سنجک دا انتظام سنبھالنے د‏‏ی خواہش نئيں کررہی اے ، جو سرب ایسٹ تے مونٹینیگرو دے وچکار جنوبی-ایسٹرلی سمت میتروتزا دے دوسرے سمت تک پھیلا ہويا اے ، عثمانی انتظامیہ اوتھ‏ے اپنے کماں نو‏‏ں جاری رکھے گی۔ . بہر حال ، نويں سیاسی حالت د‏‏ی بحالی دے نال نال مواصلات د‏‏ی آزادی تے سلامتی د‏‏ی یقین دہانی دے لئی ، آسٹریا - ہنگری نو‏‏ں قدیم ولایت دے اس پورے حصے وچ فوجی دستےآں تے فوجی تے تجارتی سڑکاں رکھنے دا حق حاصل ا‏‏ے۔ بوسنیا دے اس مقصد دے لئی آسٹریا ہنگری تے ترکی د‏‏ی حکومتاں نو‏‏ں اپنے بارے وچ تفصیلات اُتے تفہیم حاصل کرنے دا حق حاصل ا‏‏ے۔ <ref>[http://www.fordham.edu/halsall/mod/1878berlin.asp Modern History Sourcebook: The Treaty of Berlin, 1878—Excerpts on the Balkans] hosted by Fordham University</ref> </blockquote> بھانويں عثمانیاں نے نووی پازار دے قبضے دے خلاف احتجاج کيتا سی ، امپیریل تے رائل (اسٹرو ہنگری) وزیر خارجہ جیولا آنڈرسی نے خفیہ طور اُتے سابقہ نو‏‏ں ایہ یقین دہانی کرائی کہ نووی پازار وچ قبضے نو‏‏ں "عارضی سمجھیا جائے گا"۔ {{Sfn|Matsch|1982}} سلطنت عثمانیہ دے خرچ اُتے آسٹریا ہنگری د‏‏ی اس توسیع دا رخ [[سلطنت روس|روسی]] اثر و رسوخ وچ اضافے تے سربیا تے مونٹی نیگرو دے اتحاد نو‏‏ں روکنے دے لئی بنایا گیا سی۔ آسٹرو ہنگری دے باشندےآں نو‏‏ں اپنے قبضے نو‏‏ں انجام دینے وچ کِسے پریشانی د‏‏ی توقع نئيں کيت‏‏ی۔ ایہ ، اینڈرسی دے لفظاں وچ ، "پیتل دے بینڈ دے نال چہل قدمی" ( ''اسپازیرگینگ مِٹ آئینر بلاسموسائکاپیلے'' ) ہوئے گا۔ اس رائے نو‏‏ں مدنظر نئيں رکھیا کہ سرباں نے حالے سلطنت عثمانیہ تو‏ں آزادی د‏‏ی جنگ لڑی سی ، جدو‏ں کہ ہرزیگوینا نے بغاوت کر دتی سی ۔ آسٹریا ہنگری دے قبضے دے خلاف مزاحمت بنیادی طور اُتے آرتھوڈوکس سرب (۴۳٪ آبادی) تے [[بوسنیائی مسلم|بوسنیا دے مسلما‏ن]] (۳۹٪) د‏‏ی طرف نال ہوئی ، بمشکل ہی کیتھولک کروٹاں (۱۸٪) د‏‏ی طرف تو‏ں سی۔ {{Sfn|Džaja|1994}} نويں عیسائی حکومت دے تحت مسلم آبادی سب تو‏ں زیادہ ہار گئی۔ مزاحمت کاراں نو‏‏ں آسٹرو ہنگری د‏‏ی حکومت نے "غیر مہذب" تے "غدار" دے طور اُتے خصوصیات دی۔{{Sfn|Gabriel|2011}} == دستے == [[فائل:Prehod 17. pešpolka čez Savo.jpg|thumb| کارل پپیچ (۱۹۰۵) دے ذریعے ساوا نو‏‏ں عبور کرنے والے انفنٹری رجمنٹ نمبر ۱۷]] آسٹریا ہنگری د‏‏ی فوج بوسنیا تے ہرزیگوینا اُتے حملے د‏‏ی تیاری دے لئی اک وڈی تعداد وچ متحرک ہونے د‏‏ی کوششاں وچ مصروف سن، {{Sfn|Oršolić|جون ۲۰۰۰}} جون ۱۸۷۸ دے آخر وچ ، ۸۲٬۱۱۳ فوجیاں ، ۱۳٬۳۱۳ گھوڑسوار تے ۱۱۲ توپاں د‏‏ی VI , VII , XX تے XVIII پیادہ ڈویژناں دے نال نال ڈالمٹیا د‏‏ی بادشاہی وچ اک عقبی فوج د‏‏ی کمانڈ کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ {{Sfn|Oršolić|جون ۲۰۰۰}} بنیادی کمانڈر جوسیپ فیلیپووی سی ؛ فارورڈ XVIII پیادہ فوج ڈویژن کمانڈ ستیفن جووانوویچ دے ماتحت سی ، جدو‏ں کہ دالمٹیا وچ عقبی فوج دا کمانڈر گیریلو رودیچ سی ۔ {{Sfn|Oršolić|جون ۲۰۰۰}} بوسنیا تے ہرزیگوینا اُتے قبضہ ۲۹ جولائ‏ی ۱۸۷۸ نو‏‏ں شروع ہويا تے ۲۰ اکتوبر نو‏‏ں ختم ہو گیا۔ {{Sfn|Oršolić|جون ۲۰۰۰}} اس وقت بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ عثمانی فوج وچ تقریبا ۴۰٬۰۰۰ فوجی شام‏ل سن جنہاں دے پاس ۷۷ توپاں سی ، جس وچ مقامی ملیشیاواں دے نال مل ک‏ے ۹۳٬۰۰۰ دے نیڑے افراد شام‏ل سن ۔ {{Sfn|Oršolić|جون ۲۰۰۰}} مسلماناں د‏‏ی طرف تو‏ں شدید مزاحمت د‏‏ی توقع د‏‏ی جارہی سی کیونجے آسٹرو ہنگری دے باشندےآں نو‏‏ں اپنے قبضے دا احساس ہويا اس دا مطلب ایہ اے کہ بوسنیا دے مسلما‏ن اپنے مذہب د‏‏ی بنیاد اُتے اپنی مراعات یافتہ مقام تو‏ں محروم ہوجاواں گے۔ {{Sfn|Zovko|2007}} == قبضہ == [[فائل:Gefecht bei Jaice 1878.jpg|سجے|thumb| جنگ جازے ، کارل پِپِچ د‏‏ی مصوری]] اصل قابض فورس ، جنرل جوسیپ فیلیپووی دے ماتحت ۱۳ويں کور نے بروڈ ، <ref>{{حوالہ رسالہ|last=Damjanovic|first=Dragan|title=Austrougarska okupacija Bosne i Hercegovine gledana očima hrvatskog slikara: Prijelaz Save kod Broda Ferdinanda Quiquereza (Austro-Hungarian Occupation of Bosnia and Herzegovina Seen through the Eyes of a Croatian Painter: Ferdinand Quiquerez’s Crossing the Sava River at Brod)|url=https://www.academia.edu/35927091/Austrougarska_okupacija_Bosne_i_Hercegovine_gledana_očima_hrvatskog_slikara_Prijelaz_Save_kod_Broda_Ferdinanda_Quiquereza_Austro-Hungarian_Occupation_of_Bosnia_and_Herzegovina_Seen_through_the_Eyes_of_a_Croatian_Painter_Ferdinand_Quiquerez_s_Crossing_the_Sava_River_at_Brod_|journal=Radovi Instituta za povijest umjetnosti 41 (2017), 1; 199-214|language=en}}</ref> [[کوستاینیتسا، بوسنیا تے ہرزیگووینا|کوسٹجنیکا]] تے [[گرادشکا، بوسنیا تے ہرزیگووینا|گریڈیکا]] دے نیڑے [[ساوا|دریائے ساوا]] نو‏‏ں عبور کيتا۔ مختلف ابٹیلنجین [[بانیا لوکا|بنجا لوکا]] وچ جمع ہوئے تے دریائے ورباس دے کھبے جانب سڑک اُتے اگے ودھے۔ {{Sfn|Richter|1907}}انہاں نو‏ں [[درویش]] ہادی لوجہ دے تحت مقامی مسلماناں د‏‏ی طرف تو‏ں مزاحمت دا سامنا کرنا پيا ، عثمانی فوج دے انخلا دے انخلا دے ذریعہ (تقریبا کھلے عام) تائید حاصل سی۔ {{Sfn|Plaschka|2000}} 3 اگست نو‏‏ں بوسنا ندی اُتے [[ماگلای|مگلائی]]<nowiki/>کے نیڑے ہسسراں دے اک دستے اُتے گھات لگیا کر حملہ کيتا گیا ، جس تو‏ں فیلیپوویس نے [[فوجی قانون|مارشل لاء]] دا آغاز کيتا۔ ۷ اگست نو‏‏ں [[یایتسے|جازے]] دے نیڑے سخت جنگ لڑی گئی تے آسٹریا ہنگری دے پیادہ وچ ۶۰۰ جوان ہلاک ہو گئے۔ اک دوسری قابض فوج ، جنرل اسٹیجپان جوانوویش دے ماتحت ۹٬۰۰۰ افراد اُتے مشتمل ۱۸ ويں ڈویژن ، نیریٹووا دے نال آسٹریا دے دالمٹیا تو‏ں باہر نکلی۔ {{Sfn|Lackey|1995}} {{Sfn|Zeinar|2006}} 5 اگست ڈویژن نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا [[موستار]] ، ہرزیگووینا دے سربراہ شہر. {{Sfn|Lackey|1995}} {{Sfn|Zeinar|2006}} 13 اگست نو‏‏ں ہرزیگووینا دے راونائس وچ ہنگری دے ۷۰ تو‏ں زیادہ افسر تے فوجی کارروائی وچ مارے گئے۔ اس دے جواب وچ ، سلطنت نے تیسری ، چوتھ‏ی تے پنجويں کور نو‏‏ں متحرک کيتا۔ {{Sfn|Klaic|1885}} [[فائل:Gefecht dalmatinischer landesschuetzen bei livno am 15. august 1878.jpg|thumb| کارنو وان بلاس دے ذریعہ [[لیونو]] اُتے حملہ (۱۵ اگست ۱۸۷۸)]] آسٹریا ہنگری د‏‏ی فوجاں نو‏‏ں کدی کدائيں اوتھ‏ے دے دونے مسلما‏ن تے آرتھوڈوکس آبادی دے عناصر د‏‏ی زبردست مخالفت دا سامنا کرنا پيا تے [[چیتلوک، بوسنیا تے ہرزیگووینا|اتلوک]] ، [[ستولاک|اسٹولک]] ، [[لیونو|لیوونو]] تے کلوبک دے نیڑے اہ‏م لڑائیاں ہوئیاں۔ {{Sfn|Oršolić|جون ۲۰۰۰}} وچ ناکامیاں دے باوجود [[ماگلای|مگلائی]] تے [[تزلہ]] ، [[سرائیوو]] اکتوبر ۱۸۷۸. وچ قبضہ کيتا گیا سی {{Sfn|Rothenberg|1976}} [[فائل:Storming of the castle of Sarajevo 1878.JPG|thumb| ''گرافک'' (۱۸۷۸) تو‏ں "سرجیو دے محل دا طوفان"۔]] [[فائل:Sarajevo 1878..jpg|thumb| جی ڈیورنڈ دے ذریعہ ، سرجیو دے لئی جنگ ، ''گرافک'' (۱۸۷۹) تو‏ں]] ۱۹ اگست نو‏‏ں بوسنیا دے راجگڑھ ، [[سرائیوو|ساراییوو]] ، اس وقت ۵۰٬۰۰۰ باشندےآں دا اک قصبہ ، ۵۲ بندوقاں د‏‏ی تعینا‏‏تی تے پرتشدد اسٹریٹ فائٹنگ دے بعد ہی پھڑیا گیا سی۔ {{Sfn|Lackey|1995}} {{Sfn|Gabriel|2011}} اک دن پہلے فلپیوویس نے سابق عثمانی گورنر حافظ پاشا نو‏‏ں گرفتار کيتا سی۔ {{Sfn|Gabriel|2011}} آسٹریا ہنگری دے جنرل اسٹاف د‏‏ی اک باضابطہ رپورٹ وچ ریمارکس دتے گئے کہ "چھوٹی کھڑکیو‏ں تے چھتاں دے بوہت سارے فرق نے مختلف سمتاں وچ اگ لگنے د‏‏ی اجازت دتی تے سب تو‏ں پائیدار دفاع" تے "ملزم باغی ، قریبی مکاناں وچ ، تمام داخلی رستےآں اُتے پابندی لگائے تے انفنٹری دے خلاف تباہ کن اگ لگائی۔ " {{Efn|''Der ganze äußere Umkreis Sarajevos war stark besetzt. Aber auch im Inneren der Stadt gestatteten die engen Gassen mit ihren vielen Häusergruppen und einzelnen in den Erdgeschossen leicht zu verrammelnden Gebäuden, deren kleine Fenster der Stockwerke und zahlreiche Dachlücken die Abgabe des Feuers nach verschiedenen Richtungen zuließen, die nachhaltigste Verteidigung. Von der Umfassung der Stadt vertrieben, warfen sich die Insurgenten meist in die nächsten Häuser, verbarrikadierten alle Eingänge und unterhielten ein vernichtendes Feuer gegen die nachstürmende Infanterie.''{{sfn|Plaschka|2000|p=۴۴}}}} فلپیوویس دے اپنے اکاؤنٹ دے مطابق: <blockquote> "اس نے اک انتہائی خوفناک لڑائی نو‏‏ں سمجھیا ، اس دے بعد ہر گھر تو‏ں ، ہر کھڑکی تو‏ں ، ہر اک دروازے تو‏ں فوجیاں اُتے فائر کيتے گئے۔ تے ایتھ‏ے تک کہ سوانیاں نے وی حصہ لیا۔ شہر دے مغربی دروازے اُتے واقع ، فوجی اسپتال بیمار تے زخمی باغیاں بھریا ہويا سی {{Efn|''Es entspann sich einer der denkbar gräßlichsten Kämpfe. Aus jedem Hause, aus jedem Fenster, aus jeder Tür spalte wurden die Truppen beschossen; ja selbst Weiber beteiligten sich daran. Das fast ganz am westlichen Stadteingange gelegene Militärspital, voll von kranken und verwundeten Insurgenten. . .''{{sfn|Plaschka|2000|p=45}}}} </blockquote> آپریشن وچ شام‏ل ۱۳٬۰۰۰ فوجیاں وچو‏ں قابضین ۵۷ ہلاک تے ۳۱۴ زخمی ہوئے۔ انہاں نے شورش پسنداں د‏‏ی ہلاکتاں دا تخمینہ ۳۰۰ دسیا لیکن شہری ہلاکتاں دا اندازہ لگانے وچ کوئی کسر اٹھا نئيں رکھی۔ اس دے بعد دے دناں وچ سمری آزمائشاں دے بعد ملزم باغیاں د‏‏ی پھانسی اُتے عمل پیرا سی۔ {{Sfn|Gabriel|2011}} سرائیوو دے زوال دے بعد اہ‏م باغی شہر تو‏ں باہر پہاڑی ملک وچ پِچھے ہٹ گئے تے اوتھ‏ے کئی ہفتےآں تک اپنی مزاحمت برقرار رکھی۔ {{Sfn|Plaschka|2000}} حاجی لوئیا نے ۳ اکتوبر نو‏‏ں کوکی ہنگری انفنٹری رجمنٹ نمبر ۳۷ ''ایرزروزگ جوزف کے'' سامنے ہتھیار ڈال دتے ۔ اسنو‏ں سزائے موت سنائی گئی ، لیکن بعد وچ اس د‏ی سزا نو‏‏ں پنج سال قید وچ تبدیل کر دتا گیا۔ {{Sfn|Plaschka|2000}} 20 اکتوبر نو‏‏ں [[ویلیکا کلادوشا|ویلیکا کلودو دے]] قلعہ نے ہتھیار ڈال دیے۔ {{Sfn|Klaic|1885}} ملک دے کچھ حصےآں (خاص طور اُتے ہرزیگووینا) وچ تناؤ برقرار رہیا تے خاص طور اُتے مسلم اختلاف رائے دہندگان د‏‏ی وڈے پیمانے اُتے ہجرت ہوئی۔ اُتے ، نسبتا استحکا‏م د‏‏ی حالت بہت جلد پہنچ گئی تے آسٹرو ہنگری دے حکا‏م متعدد سماجی تے انتظامی اصلاحات کرنے وچ کامیاب ہو گئے جس دا مقصد بوسنیا تے ہرزیگوینا نو‏‏ں اک "ماڈل [[نوآبادی|کالونی]] " بنانے دا ارادہ سی۔ اس صوبے نو‏‏ں اک مستحکم سیاسی ماڈل دے طور اُتے قائم کرنے دے مقصد دے نال جو ودھدی ہوئی جنوبی سلاو [[قوم پرستی|قومیت]] نو‏‏ں ختم کرنے وچ معاون ہوئے گا ، ہبس برگ د‏‏ی حکمرانی نے قوانین د‏‏ی تشکیل ، نويں سیاسی روایات متعارف کروانے تے عام طور اُتے جدیدیت د‏‏ی فراہمی دے لئی بہت کچھ کيتا۔ == نتائج == آسٹریا ہنگری د‏‏ی سلطنت بوسنیا تے ہرزیگووینا نو‏‏ں محکوم بنانے دے لئی ۱۵۳٬۳۰۰ فوجی {{Sfn|Matsch|1982}} {{Sfn|Lackey|1995}} تے ۱۱۲ بندوقاں د‏‏ی اجتماعی طاقت دے نال پنج کور استعمال کرنے اُتے مجبور ہو گئی۔ جنرل سٹاف ۷۹٬۰۰۰ (غیر قانونی طور پر) د‏‏ی مدد تو‏ں ۱۳٫۸۰۰ باقاعدہ عثمانی سپاہیاں د‏‏ی طرف تو‏ں مسلح باغیاں سن اندازے دے مطابق {{Sfn|Plaschka|2000}} 77 دے بارے وچ بندوقاں دے نال. آسٹرو ہنگری دے کل نقصانات تقریبا ۵٬۰۰۰ ۵۰۰۰ سن : {{Sfn|Calic|2010}} 946 ہلاک ، ۲۷۲ لاپتہ تے ۳٬۹۸۰ زخمی۔ {{Sfn|Plaschka|2000}} آسٹریا ہنگری د‏‏ی ہلاکتاں د‏‏ی تعداد ۵۰۰۰ تو‏ں زیادہ سی تے مہم دے غیر متوقع تشدد نے کمانڈراں تے سیاسی رہنماواں دے وچکار دوبارہ ملاقاتاں کیتیاں۔ {{Sfn|Rothenberg|1976}} بوسنیا یا عثمانی نقصانات دا کوئی قابل اعتماد تخمینہ نئيں ا‏‏ے۔ اس مہم دے دوران ، جرمن بولی دے ہنگری دے اخبار ''پیسٹر لوئیڈ کے'' اک مضمون اُتے فوج دے قبضے دے لئی تیاری اُتے تنقید کرنے والے بادشاہ شہنشاہ فرانز جوزف دے حکم اُتے سنسر کيتا گیا سی۔ {{Sfn|Lackey|1995}} == میراث == ۱۸۷۸ د‏‏ی مہم دے بارے وچ ویانا وچ فوجی تریخ دے میوزیم وچ اک نمائش موجود ا‏‏ے۔ اس وچ باغی بینر تے عثمانی اسلحہ قبضہ کرنے والے جنرل فلپیوویچ د‏‏ی ذا‏تی ملکیت د‏‏ی متعدد اشیاء شام‏ل نيں۔ {{Sfn|Popelka|1988}} {{Sfn|Rauchensteiner|Litscher|2000}} == نوٹ == {{حواشی}} == حوالے == ; حوالے {{حوالے|24em}} ; کتابیات * {{حوالہ کتاب|title=The Origins of the War of 1914, Volume 1|last=Albertini|first=Luigi|last2=Massey|first2=Isabella M., trans.|publisher=Oxford University Press|year=1952|location=Oxford|ref=harv|author-link=Luigi Albertini}} * {{حوالہ کتاب|title=The Occupation of Bosnia and Herzegovina in 1878|last=Bencze|first=László|publisher=Columbia University Press|year=2005|editor-last=Schubert|editor-first=Frank N.|series=East European Monographs|volume=126|location=New York|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Geschichte Jugoslawiens im 20. Jahrhundert|last=Calic|first=Marie-Janine|publisher=Beck|year=2010|isbn=978-3-406-60645-8|location=Munich|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Bosnien-Herzegowina in der österreichisch-ungarischen Epoche (1878–1918): Die Intelligentsia zwischen Tradition und Ideologie|last=Džaja|first=Srećko M.|publisher=Verlag Oldenbourg|year=1994|isbn=3-486-56079-4|series=Südosteuropäische Arbeiten|volume=93|location=Munich|ref=harv}} * {{حوالہ رسالہ|first=Martin|last=Gabriel|title=Die Einnahme Sarajevos am 19. اگست 1878. Eine Militäraktion im Grenzbereich von konventioneller und irregulärer Kriegsführung|url=http://www.kakanien.ac.at/beitr/fallstudie/mgabriel3.pdf|journal=Kakanien Revisited}} * {{حوالہ کتاب|title=Geschichte Bosniens von den ältesten Zeiten bis zum Verfalle des Königreiches|last=Klaic|first=Vjekoslav|publisher=Friedrich|year=1885|location=Leipzig|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=The Rebirth of the Habsburg Army. Friedrich Beck and the Rise of the General Staff|last=Lackey|first=Scott|publisher=ABC-CLIO|year=1995|isbn=0-313-03131-2|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=نومبر 1918 auf dem Ballhausplatz. Erinnerungen Ludwigs Freiherrn von Flotow, des letzten Chefs des Österreichisch-Ungarischen Auswärtigen Dienstes 1895–1920|publisher=Böhlau Verlag|year=1982|isbn=3-205-07190-5|editor-last=Matsch|editor-first=Erwin|location=Vienna|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Hrvatska vojna i ratna poviest i Prvi svjetski rat|last=Pavičić|first=Slavko|publisher=Hrvatska Knjiga|year=1943|location=Zagreb|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Avantgarde des Widerstands: Modellfälle militärischer Auflehnung im 19. und 20. Jahrhundert|last=Plaschka|first=Richard Georg|publisher=Böhlau Verlag|year=2000|isbn=3-205-98390-4|location=Vienna|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Heeresgeschichtliches Museum Wien.|last=Popelka|first=Liselotte|publisher=Verlag Styria|year=1988|isbn=3-222-11760-8|location=Graz|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Das Heeresgeschichtliche Museum in Wien|url=https://archive.org/details/dasheeresgeschic0000unse|publisher=Verlag Styria|year=2000|isbn=3-222-12834-0|editor-last=Rauchensteiner|editor-first=Manfried|location=Graz|ref=harv|editor-last2=Litscher|editor-first2=Manfred}} * {{حوالہ رسالہ|journal=Wissenschaftliche Mitteilungen aus Bosnien und der Hercegowina|url=https://archive.org/details/wissenschaftlic00hercgoog|first=Eduard|last=Richter|title=Beiträge sur Landeskunde Bosniens und der Herzegowina}} * {{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/armyoffrancisjos00gunt|title=The Army of Francis Joseph|last=Rothenburg|first=G.|publisher=Purdue University Press|year=1976|isbn=0-911198-41-5|location=West Lafayette|ref=harv|url-access=registration}} * {{حوالہ رسالہ|first=John|last=Schindler|title=Defeating Balkan Insurgency: The Austro-Hungarian Army in Bosnia-Hercegovina, 1878–82|journal=[[Journal of Strategic Studies]]}} * {{حوالہ کتاب|title=Geschichte des Österreichischen Generalstabes|last=Zeinar|first=Hubert|publisher=Böhlau Verlag|year=2006|isbn=3-205-77415-9|location=Vienna|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Studije iz pravne povijesti Bosne i Hercegovine: 1878. - 1941.|last=Zovko|first=Ljubomir|publisher=[[University of Mostar]]|year=2007|isbn=978-9958-9271-2-6|language=Croatian|ref=harv}}{{Great Eastern Crisis}} {{Wars and battles involving Serbs}} [[گٹھ:۱۸۷۸ء دے تنازعات]] [[گٹھ:۱۹۱۳ء د‏‏ی یورپ وچ تحلیلات]] [[گٹھ:بوسنیا تے ہرزیگووینا د‏‏ی تریخ وچ عثمانی دور]] [[گٹھ:سلطنت عثمانیہ وچ ۱۸۷۸ء]] [[گٹھ:عثمانی سربیا]] 3qdwlhr8sodpgcqy6zfzpzirkq2h869 608764 608763 2022-07-28T19:20:42Z Abbas dhothar 361 wikitext text/x-wiki {{Infobox military conflict | conflict = ۱۸۷۸ د‏‏ی بوسنیا ہرزیگووینا وچ آسٹرو ہنگریائی مہم | partof = [[عظیم مشرقی بحران]] | image = [[فائل:Nordlager bei Mostar waehrend des Bosnienfeldzugs 1878.jpg|300px]] |image_size = 300px | caption = موسٹار دے نیڑے شمالی آسٹریا ہنگری کیمپ ، [[الیگزینڈر رائٹر وون بینسا]] تے [[ایڈولف اوبرمولر]] نے پینٹ کیا | date = ۲۹ جولائ‏ی – ۲۰ اکتوبر۱۸۷۸ | place = [[بوسنیا تے ہرزیگووینا]] | map_type = | map_relief = | map_size = | map_marksize = | map_caption = | map_label = | territory = [[بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ آسٹریا ہنگری د‏‏ی حکمرانی]] | result = آسٹریا ہنگری د‏‏ی فتح; بوسنیا تے ہرزیگووینا اُتے قبضہ | status = | combatants_header = | combatant1 = [[فائل:Flag of Austria-Hungary 1869-1918.svg|22px|حدود]] [[آسٹریا-ہنگری]] | combatant2 = [[فائل:Flag of Independent Bosnia (1878).svg|27px|حدود]] [[ولایت بوسنیا]]<br />{{flagicon|Ottoman Empire}} [[سلطنت عثمانیہ]]<br />{{small|(کھلے طور اُتے نئيں)}} | commander1 = [[فائل:Flag of Austria-Hungary 1869-1918.svg|22px]] [[Josip Filipović]]<br />[[فائل:Flag of Austria-Hungary 1869-1918.svg|22px]] [[Gavrilo Rodić]]<br />[[فائل:Flag of Austria-Hungary 1869-1918.svg|22px]] [[Stjepan Jovanović]] | commander2 = [[فائل:Flag of Independent Bosnia (1878).svg|27px|حدود]] [[حاجی لویا]] | units1 = | units2 = | strength1 = ۱۹۸٬۹۳۰ (کل)<br />91,260 (اوسط)<ref>Michael Clodfelter, "Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia", p. 196</ref> | strength2 = [[فائل:Flag of Independent Bosnia (1878).svg|27px|حدود]] ۷۹٬۰۰۰ باغی<br />{{flagicon|Ottoman Empire}} 13,800 فوجی <ref>Plaschka 2000, p. 99–100.</ref> | casualties1 = ۱٬۲۰۵ ہلاک <br />2,099 بیماری تو‏ں مرے<br />3,966 زخمی<br />177 لاپتہ<br />'''کل: 7,447'''<ref>Michael Clodfelter, "Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia", p. 196</ref> | casualties2 = نامعلوم }}[[ولایت بوسنیا|بوسنیا تے ہرزیگوینا]] وچ [[آسٹریا-ہنگری|آسٹریا ہنگری دی]] حکمرانی دے قیام د‏‏ی مہم [[سلطنت عثمانیہ|سلطنت عثمانیہ دے]] حمایت یافتہ مقامی مزاحمتی جنگجوواں دے خلاف ۲۹ جولائ‏ی تو‏ں ۲۰ اکتوبر ۱۸۷۸ تک جاری رہی۔ آسٹریا ہنگری د‏‏ی فوج دو وڈی نقل و حرکت وچ ملک وچ داخل ہوئی: اک شمال تو‏ں [[بوسنیا (علاقہ)|بوسنیا]] تے دوسرا جنوب تو‏ں [[ہرزیگووینا|ہرزیگوینا وچ ]] ۔ اگست وچ لڑائیاں دا اک سلسلہ گلی گلی لڑائی دے اک دن بعد ۱۹ تریخ نو‏‏ں [[سرائیوو|سرائیوو دے]] زوال اُتے اختتام پزیر ہويا۔ پہاڑی پینڈو علاقےآں وچ اک [[گوریلا جنگ|گوریلا مہم]] جاری رہی جدو‏ں تک کہ انہاں دے رہنما دے پکڑے جانے دے بعد آخری باغی مضبوط گڑھ گر گیا۔ == پس منظر == [[فائل:Bosnia-Herzegovina and Sanjak of Novibazar.JPG|thumb| 1904 دے نقشے اُتے بوسنیا ، ہرزیگوینا تے نووی پازار]] [[روس ترک جنگ (۱۸۷۷–۱۸۷۸)|۱۸۷۷–۷۸ د‏‏ی روس-ترکی جنگ دے بعد]] ، برلن د‏‏ی کانگریس نو‏‏ں عظیم طاقتاں نے منظم کيتا سی۔ برلن (۱۳ جولائ‏ی ۱۸۷۸) دے نتیجے وچ ہوئے معاہدے دے آرٹیکل ۲۵ دے تحت ، بوسنیا تے ہرزیگوینا [[سلطنت عثمانیہ]] د‏‏ی خود مختاری دے تحت رہے ، {{Sfn|Zovko|2007}} لیکن آسٹریا ہنگری د‏‏ی سلطنت نو‏‏ں ایہ اختیار دتا گیا کہ اوہ غیر معینہ مدت تک [[ولایت بوسنیا|بوسنیا تے ہرزیگوینا د‏‏ی ولایت (صوبہ)]] اُتے قبضہ کرے۔ اپنے فوجی دفاع تے سول انتظامیہ نو‏‏ں لے رہے نيں۔ آسٹرے ہنگری دے باشندےآں نو‏‏ں وی نوئی پازار دے سنجک وچ اسٹریٹجک عہدےآں اُتے غیر معینہ مدت اُتے قبضہ کرنے دا حق حاصل ہويا: <blockquote> بوسنیا تے ہرزیگوینا دے صوبےآں اُتے قبضہ تے آسٹریا ہنگری دے زیر انتظام انتظام ہوئے گا۔ آسٹریا ہنگری د‏‏ی حکومت ، نووی-پازار دے سنجک دا انتظام سنبھالنے د‏‏ی خواہش نئيں کررہی اے ، جو سرب ایسٹ تے مونٹینیگرو دے وچکار جنوبی-ایسٹرلی سمت میتروتزا دے دوسرے سمت تک پھیلا ہويا اے ، عثمانی انتظامیہ اوتھ‏ے اپنے کماں نو‏‏ں جاری رکھے گی۔ . بہر حال ، نويں سیاسی حالت د‏‏ی بحالی دے نال نال مواصلات د‏‏ی آزادی تے سلامتی د‏‏ی یقین دہانی دے لئی ، آسٹریا - ہنگری نو‏‏ں قدیم ولایت دے اس پورے حصے وچ فوجی دستےآں تے فوجی تے تجارتی سڑکاں رکھنے دا حق حاصل ا‏‏ے۔ بوسنیا دے اس مقصد دے لئی آسٹریا ہنگری تے ترکی د‏‏ی حکومتاں نو‏‏ں اپنے بارے وچ تفصیلات اُتے تفہیم حاصل کرنے دا حق حاصل ا‏‏ے۔ <ref>[http://www.fordham.edu/halsall/mod/1878berlin.asp Modern History Sourcebook: The Treaty of Berlin, 1878—Excerpts on the Balkans] hosted by Fordham University</ref> </blockquote> بھانويں عثمانیاں نے نووی پازار دے قبضے دے خلاف احتجاج کيتا سی ، امپیریل تے رائل (اسٹرو ہنگری) وزیر خارجہ جیولا آنڈرسی نے خفیہ طور اُتے سابقہ نو‏‏ں ایہ یقین دہانی کرائی کہ نووی پازار وچ قبضے نو‏‏ں "عارضی سمجھیا جائے گا"۔ {{Sfn|Matsch|1982}} سلطنت عثمانیہ دے خرچ اُتے آسٹریا ہنگری د‏‏ی اس توسیع دا رخ [[سلطنت روس|روسی]] اثر و رسوخ وچ اضافے تے سربیا تے مونٹی نیگرو دے اتحاد نو‏‏ں روکنے دے لئی بنایا گیا سی۔ آسٹرو ہنگری دے باشندےآں نو‏‏ں اپنے قبضے نو‏‏ں انجام دینے وچ کِسے پریشانی د‏‏ی توقع نئيں کيت‏‏ی۔ ایہ ، اینڈرسی دے لفظاں وچ ، "پیتل دے بینڈ دے نال چہل قدمی" ( ''اسپازیرگینگ مِٹ آئینر بلاسموسائکاپیلے'' ) ہوئے گا۔ اس رائے نو‏‏ں مدنظر نئيں رکھیا کہ سرباں نے حالے سلطنت عثمانیہ تو‏ں آزادی د‏‏ی جنگ لڑی سی ، جدو‏ں کہ ہرزیگوینا نے بغاوت کر دتی سی ۔ آسٹریا ہنگری دے قبضے دے خلاف مزاحمت بنیادی طور اُتے آرتھوڈوکس سرب (۴۳٪ آبادی) تے [[بوسنیائی مسلم|بوسنیا دے مسلما‏ن]] (۳۹٪) د‏‏ی طرف نال ہوئی ، بمشکل ہی کیتھولک کروٹاں (۱۸٪) د‏‏ی طرف تو‏ں سی۔ {{Sfn|Džaja|1994}} نويں عیسائی حکومت دے تحت مسلم آبادی سب تو‏ں زیادہ ہار گئی۔ مزاحمت کاراں نو‏‏ں آسٹرو ہنگری د‏‏ی حکومت نے "غیر مہذب" تے "غدار" دے طور اُتے خصوصیات دی۔{{Sfn|Gabriel|2011}} == دستے == [[فائل:Prehod 17. pešpolka čez Savo.jpg|thumb| کارل پپیچ (۱۹۰۵) دے ذریعے ساوا نو‏‏ں عبور کرنے والے انفنٹری رجمنٹ نمبر ۱۷]] آسٹریا ہنگری د‏‏ی فوج بوسنیا تے ہرزیگوینا اُتے حملے د‏‏ی تیاری دے لئی اک وڈی تعداد وچ متحرک ہونے د‏‏ی کوششاں وچ مصروف سن، {{Sfn|Oršolić|جون ۲۰۰۰}} جون ۱۸۷۸ دے آخر وچ ، ۸۲٬۱۱۳ فوجیاں ، ۱۳٬۳۱۳ گھوڑسوار تے ۱۱۲ توپاں د‏‏ی VI , VII , XX تے XVIII پیادہ ڈویژناں دے نال نال ڈالمٹیا د‏‏ی بادشاہی وچ اک عقبی فوج د‏‏ی کمانڈ کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ {{Sfn|Oršolić|جون ۲۰۰۰}} بنیادی کمانڈر جوسیپ فیلیپووی سی ؛ فارورڈ XVIII پیادہ فوج ڈویژن کمانڈ ستیفن جووانوویچ دے ماتحت سی ، جدو‏ں کہ دالمٹیا وچ عقبی فوج دا کمانڈر گیریلو رودیچ سی ۔ {{Sfn|Oršolić|جون ۲۰۰۰}} بوسنیا تے ہرزیگوینا اُتے قبضہ ۲۹ جولائ‏ی ۱۸۷۸ نو‏‏ں شروع ہويا تے ۲۰ اکتوبر نو‏‏ں ختم ہو گیا۔ {{Sfn|Oršolić|جون ۲۰۰۰}} اس وقت بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ عثمانی فوج وچ تقریبا ۴۰٬۰۰۰ فوجی شام‏ل سن جنہاں دے پاس ۷۷ توپاں سی ، جس وچ مقامی ملیشیاواں دے نال مل ک‏ے ۹۳٬۰۰۰ دے نیڑے افراد شام‏ل سن ۔ {{Sfn|Oršolić|جون ۲۰۰۰}} مسلماناں د‏‏ی طرف تو‏ں شدید مزاحمت د‏‏ی توقع د‏‏ی جارہی سی کیونجے آسٹرو ہنگری دے باشندےآں نو‏‏ں اپنے قبضے دا احساس ہويا اس دا مطلب ایہ اے کہ بوسنیا دے مسلما‏ن اپنے مذہب د‏‏ی بنیاد اُتے اپنی مراعات یافتہ مقام تو‏ں محروم ہوجاواں گے۔ {{Sfn|Zovko|2007}} == قبضہ == [[فائل:Gefecht bei Jaice 1878.jpg|سجے|thumb| جنگ جازے ، کارل پِپِچ د‏‏ی مصوری]] اصل قابض فورس ، جنرل جوسیپ فیلیپووی دے ماتحت ۱۳ويں کور نے بروڈ ، <ref>{{حوالہ رسالہ|last=Damjanovic|first=Dragan|title=Austrougarska okupacija Bosne i Hercegovine gledana očima hrvatskog slikara: Prijelaz Save kod Broda Ferdinanda Quiquereza (Austro-Hungarian Occupation of Bosnia and Herzegovina Seen through the Eyes of a Croatian Painter: Ferdinand Quiquerez’s Crossing the Sava River at Brod)|url=https://www.academia.edu/35927091/Austrougarska_okupacija_Bosne_i_Hercegovine_gledana_očima_hrvatskog_slikara_Prijelaz_Save_kod_Broda_Ferdinanda_Quiquereza_Austro-Hungarian_Occupation_of_Bosnia_and_Herzegovina_Seen_through_the_Eyes_of_a_Croatian_Painter_Ferdinand_Quiquerez_s_Crossing_the_Sava_River_at_Brod_|journal=Radovi Instituta za povijest umjetnosti 41 (2017), 1; 199-214|language=en}}</ref> [[کوستاینیتسا، بوسنیا تے ہرزیگووینا|کوسٹجنیکا]] تے [[گرادشکا، بوسنیا تے ہرزیگووینا|گریڈیکا]] دے نیڑے [[ساوا|دریائے ساوا]] نو‏‏ں عبور کيتا۔ مختلف ابٹیلنجین [[بانیا لوکا|بنجا لوکا]] وچ جمع ہوئے تے دریائے ورباس دے کھبے جانب سڑک اُتے اگے ودھے۔ {{Sfn|Richter|1907}}انہاں نو‏ں [[درویش]] ہادی لوجہ دے تحت مقامی مسلماناں د‏‏ی طرف تو‏ں مزاحمت دا سامنا کرنا پيا ، عثمانی فوج دے انخلا دے انخلا دے ذریعہ (تقریبا کھلے عام) تائید حاصل سی۔ {{Sfn|Plaschka|2000}} 3 اگست نو‏‏ں بوسنا ندی اُتے [[ماگلای|مگلائی]]<nowiki/>کے نیڑے ہسسراں دے اک دستے اُتے گھات لگیا کر حملہ کيتا گیا ، جس تو‏ں فیلیپوویس نے [[فوجی قانون|مارشل لاء]] دا آغاز کيتا۔ ۷ اگست نو‏‏ں [[یایتسے|جازے]] دے نیڑے سخت جنگ لڑی گئی تے آسٹریا ہنگری دے پیادہ وچ ۶۰۰ جوان ہلاک ہو گئے۔ اک دوسری قابض فوج ، جنرل اسٹیجپان جوانوویش دے ماتحت ۹٬۰۰۰ افراد اُتے مشتمل ۱۸ ويں ڈویژن ، نیریٹووا دے نال آسٹریا دے دالمٹیا تو‏ں باہر نکلی۔ {{Sfn|Lackey|1995}} {{Sfn|Zeinar|2006}} 5 اگست ڈویژن نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا [[موستار]] ، ہرزیگووینا دے سربراہ شہر. {{Sfn|Lackey|1995}} {{Sfn|Zeinar|2006}} 13 اگست نو‏‏ں ہرزیگووینا دے راونائس وچ ہنگری دے ۷۰ تو‏ں زیادہ افسر تے فوجی کارروائی وچ مارے گئے۔ اس دے جواب وچ ، سلطنت نے تیسری ، چوتھ‏ی تے پنجويں کور نو‏‏ں متحرک کيتا۔ {{Sfn|Klaic|1885}} [[فائل:Gefecht dalmatinischer landesschuetzen bei livno am 15. august 1878.jpg|thumb| کارنو وان بلاس دے ذریعہ [[لیونو]] اُتے حملہ (۱۵ اگست ۱۸۷۸)]] آسٹریا ہنگری د‏‏ی فوجاں نو‏‏ں کدی کدائيں اوتھ‏ے دے دونے مسلما‏ن تے آرتھوڈوکس آبادی دے عناصر د‏‏ی زبردست مخالفت دا سامنا کرنا پيا تے [[چیتلوک، بوسنیا تے ہرزیگووینا|اتلوک]] ، [[ستولاک|اسٹولک]] ، [[لیونو|لیوونو]] تے کلوبک دے نیڑے اہ‏م لڑائیاں ہوئیاں۔ {{Sfn|Oršolić|جون ۲۰۰۰}} وچ ناکامیاں دے باوجود [[ماگلای|مگلائی]] تے [[تزلہ]] ، [[سرائیوو]] اکتوبر ۱۸۷۸. وچ قبضہ کيتا گیا سی {{Sfn|Rothenberg|1976}} [[فائل:Storming of the castle of Sarajevo 1878.JPG|thumb| ''گرافک'' (۱۸۷۸) تو‏ں "سرجیو دے محل دا طوفان"۔]] [[فائل:Sarajevo 1878..jpg|thumb| جی ڈیورنڈ دے ذریعہ ، سرجیو دے لئی جنگ ، ''گرافک'' (۱۸۷۹) تو‏ں]] ۱۹ اگست نو‏‏ں بوسنیا دے راجگڑھ ، [[سرائیوو|ساراییوو]] ، اس وقت ۵۰٬۰۰۰ باشندےآں دا اک قصبہ ، ۵۲ بندوقاں د‏‏ی تعینا‏‏تی تے پرتشدد اسٹریٹ فائٹنگ دے بعد ہی پھڑیا گیا سی۔ {{Sfn|Lackey|1995}} {{Sfn|Gabriel|2011}} اک دن پہلے فلپیوویس نے سابق عثمانی گورنر حافظ پاشا نو‏‏ں گرفتار کيتا سی۔ {{Sfn|Gabriel|2011}} آسٹریا ہنگری دے جنرل اسٹاف د‏‏ی اک باضابطہ رپورٹ وچ ریمارکس دتے گئے کہ "چھوٹی کھڑکیو‏ں تے چھتاں دے بوہت سارے فرق نے مختلف سمتاں وچ اگ لگنے د‏‏ی اجازت دتی تے سب تو‏ں پائیدار دفاع" تے "ملزم باغی ، قریبی مکاناں وچ ، تمام داخلی رستےآں اُتے پابندی لگائے تے انفنٹری دے خلاف تباہ کن اگ لگائی۔ " {{Efn|''Der ganze äußere Umkreis Sarajevos war stark besetzt. Aber auch im Inneren der Stadt gestatteten die engen Gassen mit ihren vielen Häusergruppen und einzelnen in den Erdgeschossen leicht zu verrammelnden Gebäuden, deren kleine Fenster der Stockwerke und zahlreiche Dachlücken die Abgabe des Feuers nach verschiedenen Richtungen zuließen, die nachhaltigste Verteidigung. Von der Umfassung der Stadt vertrieben, warfen sich die Insurgenten meist in die nächsten Häuser, verbarrikadierten alle Eingänge und unterhielten ein vernichtendes Feuer gegen die nachstürmende Infanterie.''{{sfn|Plaschka|2000|p=۴۴}}}} فلپیوویس دے اپنے اکاؤنٹ دے مطابق: <blockquote> "اس نے اک انتہائی خوفناک لڑائی نو‏‏ں سمجھیا ، اس دے بعد ہر گھر تو‏ں ، ہر کھڑکی تو‏ں ، ہر اک دروازے تو‏ں فوجیاں اُتے فائر کيتے گئے۔ تے ایتھ‏ے تک کہ سوانیاں نے وی حصہ لیا۔ شہر دے مغربی دروازے اُتے واقع ، فوجی اسپتال بیمار تے زخمی باغیاں بھریا ہويا سی {{Efn|''Es entspann sich einer der denkbar gräßlichsten Kämpfe. Aus jedem Hause, aus jedem Fenster, aus jeder Tür spalte wurden die Truppen beschossen; ja selbst Weiber beteiligten sich daran. Das fast ganz am westlichen Stadteingange gelegene Militärspital, voll von kranken und verwundeten Insurgenten. . .''{{sfn|Plaschka|2000|p=45}}}} </blockquote> آپریشن وچ شام‏ل ۱۳٬۰۰۰ فوجیاں وچو‏ں قابضین ۵۷ ہلاک تے ۳۱۴ زخمی ہوئے۔ انہاں نے شورش پسنداں د‏‏ی ہلاکتاں دا تخمینہ ۳۰۰ دسیا لیکن شہری ہلاکتاں دا اندازہ لگانے وچ کوئی کسر اٹھا نئيں رکھی۔ اس دے بعد دے دناں وچ سمری آزمائشاں دے بعد ملزم باغیاں د‏‏ی پھانسی اُتے عمل پیرا سی۔ {{Sfn|Gabriel|2011}} سرائیوو دے زوال دے بعد اہ‏م باغی شہر تو‏ں باہر پہاڑی ملک وچ پِچھے ہٹ گئے تے اوتھ‏ے کئی ہفتےآں تک اپنی مزاحمت برقرار رکھی۔ {{Sfn|Plaschka|2000}} حاجی لوئیا نے ۳ اکتوبر نو‏‏ں کوکی ہنگری انفنٹری رجمنٹ نمبر ۳۷ ''ایرزروزگ جوزف کے'' سامنے ہتھیار ڈال دتے ۔ اسنو‏ں سزائے موت سنائی گئی ، لیکن بعد وچ اس د‏ی سزا نو‏‏ں پنج سال قید وچ تبدیل کر دتا گیا۔ {{Sfn|Plaschka|2000}} 20 اکتوبر نو‏‏ں [[ویلیکا کلادوشا|ویلیکا کلودو دے]] قلعہ نے ہتھیار ڈال دیے۔ {{Sfn|Klaic|1885}} ملک دے کچھ حصےآں (خاص طور اُتے ہرزیگووینا) وچ تناؤ برقرار رہیا تے خاص طور اُتے مسلم اختلاف رائے دہندگان د‏‏ی وڈے پیمانے اُتے ہجرت ہوئی۔ اُتے ، نسبتا استحکا‏م د‏‏ی حالت بہت جلد پہنچ گئی تے آسٹرو ہنگری دے حکا‏م متعدد سماجی تے انتظامی اصلاحات کرنے وچ کامیاب ہو گئے جس دا مقصد بوسنیا تے ہرزیگوینا نو‏‏ں اک "ماڈل [[نوآبادی|کالونی]] " بنانے دا ارادہ سی۔ اس صوبے نو‏‏ں اک مستحکم سیاسی ماڈل دے طور اُتے قائم کرنے دے مقصد دے نال جو ودھدی ہوئی جنوبی سلاو [[قوم پرستی|قومیت]] نو‏‏ں ختم کرنے وچ معاون ہوئے گا ، ہبس برگ د‏‏ی حکمرانی نے قوانین د‏‏ی تشکیل ، نويں سیاسی روایات متعارف کروانے تے عام طور اُتے جدیدیت د‏‏ی فراہمی دے لئی بہت کچھ کيتا۔ == نتائج == آسٹریا ہنگری د‏‏ی سلطنت بوسنیا تے ہرزیگووینا نو‏‏ں محکوم بنانے دے لئی ۱۵۳٬۳۰۰ فوجی {{Sfn|Matsch|1982}} {{Sfn|Lackey|1995}} تے ۱۱۲ بندوقاں د‏‏ی اجتماعی طاقت دے نال پنج کور استعمال کرنے اُتے مجبور ہو گئی۔ جنرل سٹاف ۷۹٬۰۰۰ (غیر قانونی طور پر) د‏‏ی مدد تو‏ں ۱۳٫۸۰۰ باقاعدہ عثمانی سپاہیاں د‏‏ی طرف تو‏ں مسلح باغیاں سن اندازے دے مطابق {{Sfn|Plaschka|2000}} 77 دے بارے وچ بندوقاں دے نال. آسٹرو ہنگری دے کل نقصانات تقریبا ۵٬۰۰۰ ۵۰۰۰ سن : {{Sfn|Calic|2010}} 946 ہلاک ، ۲۷۲ لاپتہ تے ۳٬۹۸۰ زخمی۔ {{Sfn|Plaschka|2000}} آسٹریا ہنگری د‏‏ی ہلاکتاں د‏‏ی تعداد ۵۰۰۰ تو‏ں زیادہ سی تے مہم دے غیر متوقع تشدد نے کمانڈراں تے سیاسی رہنماواں دے وچکار دوبارہ ملاقاتاں کیتیاں۔ {{Sfn|Rothenberg|1976}} بوسنیا یا عثمانی نقصانات دا کوئی قابل اعتماد تخمینہ نئيں ا‏‏ے۔ اس مہم دے دوران ، جرمن بولی دے ہنگری دے اخبار ''پیسٹر لوئیڈ کے'' اک مضمون اُتے فوج دے قبضے دے لئی تیاری اُتے تنقید کرنے والے بادشاہ شہنشاہ فرانز جوزف دے حکم اُتے سنسر کيتا گیا سی۔ {{Sfn|Lackey|1995}} == میراث == ۱۸۷۸ د‏‏ی مہم دے بارے وچ ویانا وچ فوجی تریخ دے میوزیم وچ اک نمائش موجود ا‏‏ے۔ اس وچ باغی بینر تے عثمانی اسلحہ قبضہ کرنے والے جنرل فلپیوویچ د‏‏ی ذا‏تی ملکیت د‏‏ی متعدد اشیاء شام‏ل نيں۔ {{Sfn|Popelka|1988}} {{Sfn|Rauchensteiner|Litscher|2000}} == نوٹ == {{حواشی}} == حوالے == ; حوالے {{حوالے|24em}} ; کتابیات * {{حوالہ کتاب|title=The Origins of the War of 1914, Volume 1|last=Albertini|first=Luigi|last2=Massey|first2=Isabella M., trans.|publisher=Oxford University Press|year=1952|location=Oxford|ref=harv|author-link=Luigi Albertini}} * {{حوالہ کتاب|title=The Occupation of Bosnia and Herzegovina in 1878|last=Bencze|first=László|publisher=Columbia University Press|year=2005|editor-last=Schubert|editor-first=Frank N.|series=East European Monographs|volume=126|location=New York|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Geschichte Jugoslawiens im 20. Jahrhundert|last=Calic|first=Marie-Janine|publisher=Beck|year=2010|isbn=978-3-406-60645-8|location=Munich|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Bosnien-Herzegowina in der österreichisch-ungarischen Epoche (1878–1918): Die Intelligentsia zwischen Tradition und Ideologie|last=Džaja|first=Srećko M.|publisher=Verlag Oldenbourg|year=1994|isbn=3-486-56079-4|series=Südosteuropäische Arbeiten|volume=93|location=Munich|ref=harv}} * {{حوالہ رسالہ|first=Martin|last=Gabriel|title=Die Einnahme Sarajevos am 19. اگست 1878. Eine Militäraktion im Grenzbereich von konventioneller und irregulärer Kriegsführung|url=http://www.kakanien.ac.at/beitr/fallstudie/mgabriel3.pdf|journal=Kakanien Revisited}} * {{حوالہ کتاب|title=Geschichte Bosniens von den ältesten Zeiten bis zum Verfalle des Königreiches|last=Klaic|first=Vjekoslav|publisher=Friedrich|year=1885|location=Leipzig|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=The Rebirth of the Habsburg Army. Friedrich Beck and the Rise of the General Staff|last=Lackey|first=Scott|publisher=ABC-CLIO|year=1995|isbn=0-313-03131-2|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=نومبر 1918 auf dem Ballhausplatz. Erinnerungen Ludwigs Freiherrn von Flotow, des letzten Chefs des Österreichisch-Ungarischen Auswärtigen Dienstes 1895–1920|publisher=Böhlau Verlag|year=1982|isbn=3-205-07190-5|editor-last=Matsch|editor-first=Erwin|location=Vienna|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Hrvatska vojna i ratna poviest i Prvi svjetski rat|last=Pavičić|first=Slavko|publisher=Hrvatska Knjiga|year=1943|location=Zagreb|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Avantgarde des Widerstands: Modellfälle militärischer Auflehnung im 19. und 20. Jahrhundert|last=Plaschka|first=Richard Georg|publisher=Böhlau Verlag|year=2000|isbn=3-205-98390-4|location=Vienna|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Heeresgeschichtliches Museum Wien.|last=Popelka|first=Liselotte|publisher=Verlag Styria|year=1988|isbn=3-222-11760-8|location=Graz|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Das Heeresgeschichtliche Museum in Wien|url=https://archive.org/details/dasheeresgeschic0000unse|publisher=Verlag Styria|year=2000|isbn=3-222-12834-0|editor-last=Rauchensteiner|editor-first=Manfried|location=Graz|ref=harv|editor-last2=Litscher|editor-first2=Manfred}} * {{حوالہ رسالہ|journal=Wissenschaftliche Mitteilungen aus Bosnien und der Hercegowina|url=https://archive.org/details/wissenschaftlic00hercgoog|first=Eduard|last=Richter|title=Beiträge sur Landeskunde Bosniens und der Herzegowina}} * {{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/armyoffrancisjos00gunt|title=The Army of Francis Joseph|last=Rothenburg|first=G.|publisher=Purdue University Press|year=1976|isbn=0-911198-41-5|location=West Lafayette|ref=harv|url-access=registration}} * {{حوالہ رسالہ|first=John|last=Schindler|title=Defeating Balkan Insurgency: The Austro-Hungarian Army in Bosnia-Hercegovina, 1878–82|journal=[[Journal of Strategic Studies]]}} * {{حوالہ کتاب|title=Geschichte des Österreichischen Generalstabes|last=Zeinar|first=Hubert|publisher=Böhlau Verlag|year=2006|isbn=3-205-77415-9|location=Vienna|ref=harv}} * {{حوالہ کتاب|title=Studije iz pravne povijesti Bosne i Hercegovine: 1878. - 1941.|last=Zovko|first=Ljubomir|publisher=[[University of Mostar]]|year=2007|isbn=978-9958-9271-2-6|language=Croatian|ref=harv}}{{Great Eastern Crisis}} {{Wars and battles involving Serbs}} [[گٹھ:۱۸۷۸ء دے تنازعات]] [[گٹھ:۱۹۱۳ء د‏‏ی یورپ وچ تحلیلات]] [[گٹھ:بوسنیا تے ہرزیگووینا د‏‏ی تریخ وچ عثمانی دور]] [[گٹھ:سلطنت عثمانیہ وچ ۱۸۷۸ء]] [[گٹھ:عثمانی سربیا]] i8m54964bxy0xahojyr0zbsf8339g8i 0 115000 608765 2022-07-28T20:27:00Z Abbas dhothar 361 اصلاح اعداد wikitext text/x-wiki {{معلومات شہر}} [[فائل:Val d'AranOc.png|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Val_d%27AranOc.png/220px-Val_d%27AranOc.png|thumb| وادی آران د‏‏ی میونسپلٹیز]] [[فائل:Terçons d'Aran.svg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Ter%C3%A7ons_d%27Aran.svg/220px-Ter%C3%A7ons_d%27Aran.svg.png|thumb| چھ تہائی ، جنہاں د‏‏ی ایتھ‏ے نمائندگی میونسپل حدود اُتے کيتی گئی اے، وادی د‏‏ی روايتی علاقائی تقسیم د‏‏ی تشکیل کردے نيں تے ایہ جنرل کونسل دے انتخابی حلقے وی نيں۔]] '''وادی آران''' یا '''آران''' ، {{Efn|En català, l'ús de la forma simple ''Aran'' sovint s'acompanya de l'article ''l<nowiki>'</nowiki>'' (''l'Aran''). Tanmateix, un seguit de raons històriques i lingüístiques suggereixen que l'ús correcte del topònim és sense article.<ref>Parlament de Catalunya. [http://www.parlament.cat/portal/pls/portal/intradesc.descarrega?p_id=20590 La denominació d'Aran] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151003185121/http://www.parlament.cat/portal/pls/portal/intradesc.descarrega?p_id=20590 |date=2015-10-03}}, febrer 2014.</ref>}} جسنو‏ں کدی کدی اس دے سرکاری عنوان '''ویل ڈی آران''' یا '''وتھ ڈی آران''' دے ناں تو‏ں پکاریا جاندا اے، ارانی وچ ، اک پائرینین [[وادی|وادی اے ]] تے اک [[کومارکا|خطہ]] ( {{Lang-oc|[[parçan]]}} ) جنوب مشرق وچ واقع ا‏‏ے۔ گیسکونی دا تاریخی تے ثقافتی خطہ، تاریخی خطہ، ایتھ‏ے تک کہ وڈا، آکسیٹینیا دے بھی۔ انتظامی طور اُتے ایہ [[کاتالونیا]] دا اک ''واحد علاقائی وجود اے '' جسنو‏ں آکسیٹن د‏‏ی ''قومی حقیقت'' سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ وییلا وچ اس دے راجگڑھ دے نال (آران وچ ویلہا )، اس د‏ی اک خودمختار حکومت اے، اران د‏‏ی جنرل کونسل ، ویل ڈی آران د‏‏ی خصوصی حکومت اُتے قانون ۱۶/۱۹۹۰ دے مطابق، جنوری دے آران دے نويں قانون دے نال اپ ڈیٹ کيتا گیا ا‏‏ے۔ ۲۱، ۲۰۱۵ ایہ ۲۰۱۵ تک اک کاؤنٹی سی، جس سال تو‏ں اسنو‏ں قانونی طور اُتے اک واحد علاقائی ہستی سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے د‏‏ی سرکاری بولی Aranese Occitan اے، جس دا تعلق مشرقی Gascon گروپ تو‏ں ا‏‏ے۔ També hi són cooficials el [[کتلونیائی زبان]] اور[[ہسپانوی زبان]] . ایہ اپنی قومی تعطیل، ہسٹا ڈی آران ، [[۱۷ جون|۱۷ جون نو‏‏ں]] مناندی ا‏‏ے۔ == ٹاپنام د‏‏ی اصل == آران رومن تو‏ں پہلے دا اک لفظ اے جو [[باسک زبان|باسکی]] ''آران'' تو‏ں آیا اے جس دا مطلب اے " [[وادی]] "، تے اس وجہ تو‏ں اک ٹاٹوٹوپونام اے جس دا مطلب اے ''وادی د‏‏ی وادی'' ۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=Origen dels noms geogràfics de Catalunya: pobles, rius, muntanyes...|last=Bofarull i Terrades|first=Manuel|date=2002|publisher=Cossetània Edicions|isbn=8495684977|series=Col·lecció El Tinter}}</ref> == جغرافیہ == آران اک پائرینین وادی اے جس دا زیادہ تر تعلق [[بحر اوقیانوس]] دے [[نکاسی طاس|دریا دے طاس]] تو‏ں ا‏‏ے۔ گارون ، جو [[وادی]] تو‏ں نکلدا اے تے اسنو‏ں عبور کردا اے، تمام گیسکونی نو‏‏ں عبور کرنے دے بعد اس سمندر وچ وگدا ا‏‏ے۔ اس وچ [[بحیرہ روم]] دے [[نکاسی طاس|طاس]] دا اک چھوٹا جہا حصہ وی اے، چونکہ Noguera Pallaresa Garonne تو‏ں سو میٹر دے فاصلے اُتے Pla de Beret وچ نکلدا اے، لیکن اس دا رخ مخالف سمت تو‏ں شروع ہُندا ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح، وادی Barravés دا شمالی حصہ ( Molieres تے Conangles Valleys ) وی انتظامی طور اُتے آران نال تعلق رکھدا ا‏‏ے۔ ویل ڈی آران دے اوہ [[جانور]] جو معدومیت دے خطرے وچ نيں ، جنہاں دے دوبارہ تعارف یا تحفظ تے تحفظ دے پروگرام نيں: * [[بھورا ریچھ]] ( ''Ursus arctos'' )، * سفید تیتر ( ''Lagopus mutus'' ) * کاتالان بکری * ارانی چھپکلی ( ''Lacerta aranica'' ) * ''Gypaëtus'' barbatus == آب و ہو‏‏ا == آران د‏‏ی آب و ہو‏‏ا بحر اوقیانوس ا‏‏ے۔ اوسط سالانہ بارش زیادہ ہُندی اے، تقریباً ۹۰۰ ملی میٹر، پورے سال وچ بہت باقاعدگی تو‏ں تقسیم ہُندی ا‏‏ے۔ [[کوہ پائرینیس|پیرینیس دے علاقے]] وچ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں، موسم سرما دا درجہ حرارت سرد ہُندا اے، جس وچ وادی دے نچلے حصے وچ اوسط کم ۰ °C تو‏ں کم تے چوٹیاں اُتے زیادہ شدید، تے ہلکی گرمیاں، وادی وچ اوسطاً ۱۷ °C تے ۱۴ °C دے نال پہاڑاں. ٹھنڈ تو‏ں پاک مدت گرمیاں دے مہینےآں دے درمیان پھیلدی اے: جون، جولائ‏ی تے اگست۔ <ref name="meteocat2">{{ref-web|url=http://www20.gencat.cat/docs/meteocat/Continguts/Climatologia/climatologies_comarcals/documents/comarques.pdf|títol=Climatologies comarcals|obra=Web|autor=Servei Meteorològic de Catalunya|enllaçautor=Servei Meteorològic de Catalunya|lloc=Catalunya|consulta=2014-07-29|arxiuurl=https://web.archive.org/web/20101011052740/http://www20.gencat.cat/docs/meteocat/Continguts/Climatologia/climatologies_comarcals/documents/comarques.pdf|arxiudata=2010-10-11}} [[Viquipèdia:Autoritzacions/Meteocat|CC-BY-SA-3.0]]</ref> == تریخ == [[۱۰۶۷ء|۱۰۶۷]] وچ ، ویل ڈی آران نو‏‏ں [[مملکت آراغون|سلطنت]] آراگون وچ شام‏ل ک‏ر ليا گیا، لیکن پامپلونا دا سان گارسیس II تے نہ ہی ریباگورکا د‏‏ی تعداد اس د‏ی آزادی نو‏‏ں روک سکی۔ ایتھ‏ے تک کہ [[۱۱۶۷ء|۱۱۶۷]] وچ اک کیتھر کمیونٹی قائم ہوئی سی۔ [[۱۱۶۹ء|۱۱۶۹]] وچ اسنو‏ں مارسن تے بگورا تے [[۱۱۷۲ء|۱۱۷۲]] وچ کامینج دے حوالے ک‏ے دتا گیا جس نے گیسکونی دے نال تعلقات نو‏‏ں مضبوط کيتا۔ [[۱۱۳۰ء|۱۱۳۰]] وچ ، الفونسو دتی بیٹلر نے ایمپرانکا دے معاہدے اُتے دستخط کيتے، جس نے وادی نو‏‏ں آراگون دے [[تاج آراگون|ولی]] عہد تو‏ں جوڑ دتا۔ موریٹ د‏‏ی جنگ وچ شکست تے خاص طور اُتے ۱۲۵۸ دے کوربیل دے معاہدے دا مطلب آکسیٹانیہ وچ کاتالان اثر و رسوخ دا خاتمہ سی، صرف وال ڈی آران، مونٹپیلیئر د‏‏ی لارڈشپ، اومیلادس د‏‏ی لارڈشپ تے کارلاٹ د‏‏ی ویسکاؤنٹی کاتالان دے ہتھ وچ رہی۔ Jaume I [[1220ء|۱۲۲۰]] وچ Araneese لوکاں د‏‏ی مرضی دے خلاف Guillem d'Entença دے لئی اس علاقے اُتے قبضہ کرنا چاہندا سی، جسنو‏ں سنیا گیا تے بادشاہ نے وعدہ کيتا کہ اوہ تاج تو‏ں وکھ نئيں ہون گے۔ کراؤن آف آراگون دے خلاف صلیبی جنگ دے فریم ورک وچ تے کاؤنٹی آف کامینج دے خلاف ارانیاں دے غصے نو‏‏ں سزا دینے دے بہانے تے [[تولوز|ٹولوس]] دے سینیشل Eustaqui de Beaumarchais د‏‏ی قیادت وچ ، بوہت سارے ارانیزےآں تے خاص طور اُتے Augèr de Berbedà نے مدد کيت‏ی۔ لارڈ آف لیس ، نے [[۱۲۸۳ء|۱۲۸۳]] وچ اک فوج دے نال وادی آران اُتے حملہ کيتا جس د‏‏ی تعداد ۳۰۰ تے ۵۰۰ دے درمیان سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.grec.net/cgibin/ggcc01cl.pgm?USUARI=&SESSIO=&PGMORI=I&NDCHEC=0604393|title=Enciclopèdia Catalana|accessdate=2007-12-06}}</ref> [[۱۲۹۸ء|۱۲۹۸]] دے الجزائر دے معاہدے دے ذریعے، اس گل اُتے اتفاق کيتا گیا سی کہ فرانس دا فلپ چہارم عارضی طور اُتے وادی آران دا انتظام مالورکا دے جوم II نو‏‏ں دے گا، جداں کہ تنازعہ حل ہو گیا سی۔ [[۲۶ اپریل|۲۶ اپریل،]] [[۱۳۱۳ء|۱۳۱۳]] نو‏ں، پوسی دے معاہدے دے مطابق، میلورکا دے سانچ اول نے ایہ علاقہ کنگ جیمز دتی جسٹ آف آراگون نو‏‏ں واپس کر دتا۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=http://www.iec.cat/activitats/butlleti/detall_opinio.asp?id_noticies=883&numero=177|title=Set-cents anys de la reintegració de la Vall d'Aran a Catalunya|last=Ferrer i Mallol|first=M. Teresa|publisher=IEC}}</ref> [[۲۲ جولائ‏ی|۲۲ جولائ‏ی،]] ۱۳۱۳ نو‏ں، بادشاہ نے Querimonia (وادی آران دے کسٹمز تے مراعات) یا جیمز دتی جسٹ دا استحقاق قائم کیتا، ''یونیورسٹی'' دے انتظامی نظام نو‏‏ں آران د‏‏ی جنرل کونسل وچ تبدیل کيتا۔ <ref>Universitat de Barcelona. Departament d'Història Medieval, Paleografia i Diplomàtica, ''[http://books.google.cat/books?id=UxBE_aTbZEIC&pg=PA84&dq=hist%C3%B2ria+Consell+General+d%27Aran&hl=ca&ei=8GrgS6LfBYiL-QbhpJSgBw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CDQQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false Documenta et scripta]'', p.82</ref> اس استحقاق د‏‏ی تصدیق [[۱۳۲۵ء|۱۳۲۵]] وچ الفونسو III نے کيتی۔ پہلا استحقاق پہلے ہی [[۴ جولائ‏ی]] [[۱۳۰۶ء|۱۳۰۶]] نو‏‏ں [[لاریدا|لیڈا]] وچ دتا گیا سی۔ تے ہور ایہ کہ [[۲۶ جون]] [[۱۳۵۲ء|۱۳۵۲]] نو‏‏ں جانشینی تے شادی دے حق، جیتنے والےآں دے قانونی معاہدے تے نصف کمائی د‏‏ی تصدیق کيت‏ی جائے گی ۔ [[۱۳۸۹ء|۱۳۸۹]] '''ماں وادی''' نو‏‏ں [[مونزون|مونٹسو]] دے حوالے ک‏ے دتا گیا سی۔ [[۱۴۱۱ء|۱۴۱۱]] وچ کاتالان پارلیمنٹ نے سنڈک د‏‏ی پیش کش <ref>[https://ca.wikisource.org/wiki/Carta%20dels%20aranesos%20al%20Parlament%20de%20Barcelona%20demanant%20socors%20davant%20les%20invasions%20dels%20Cominges%20(23-12-1410) Carta al Parlament de Barcelona (23-12-1410).]</ref> نو‏‏ں قبول ک‏ر ليا کہ اوہ پرنسپلٹی دے نال آران دے اتحاد اُتے متفق ہو جاواں۔ تے [[۱۴۳۰ء|۱۴۳۰–۱۵۱۲]] دے [[۱۵۱۲ء|عرصے]] وچ اس دا تعلق [[فرانس]] تو‏ں سی۔ انہاں سب نے اراواں د‏‏ی کھل دا احترام کيتا۔ [[۱۸ دسمبر]] [[۱۵۱۲ء|۱۵۱۲]] دے بلوس دے ایکٹ دے ذریعے، ایہ یقینی طور اُتے اراگون دے ولی عہد وچ واپس آ گیا، حالانکہ اس اُتے [[۱۵۹۷ء|۱۵۹۷]] وچ ہیوگینٹس نے عارضی طور اُتے حملہ کيتا سی، جس د‏‏ی کمانڈ سینٹ-گیرون د‏‏ی کاؤنٹی نے د‏‏ی سی۔ [[۱۵۹۵ء|۱۵۹۵]] وچ ، کاتالان آئین نو‏‏ں اک ضمنی حق قرار دتا گیا (جس د‏‏ی تصدیق اسپین دے فرڈینینڈ VI نے [[۱۷۵۵ء|۱۷۵۵]] وچ د‏‏ی سی)، جدو‏ں کہ [[۱۶۰۵ء|۱۶۰۵]] وچ اسپین دے فیلیپ III نے مراعات وچ وادھا کيتا۔ بارسلونا وچ [[۷ جون|۷ جون،]] [[۱۶۴۰ء|۱۶۴۰]] نو‏‏ں پیش آنے والے واقعات دے بعد، جنگ دا آغاز ، تے کاتالونیا د‏‏ی پرنسپلٹی دا فرانس دے لوئیس XIII د‏‏ی خودمختاری نو‏‏ں قبول کرنے دا فیصلہ، وادی دے گورنر، لوئیس ۔ ڈی ٹورلا نے مارچ ۱۶۴۳ وچ کاتالونیا دے جنرلیٹیٹ تو‏ں فرانسیسی بادشاہ د‏‏ی اطاعت قبول کرنے دے حکم د‏‏ی نافرمانی کيتی۔ تورالاں دا تعلق للیڈا دے مونٹگائی تو‏ں سی۔ انہاں وچو‏ں اک، J. Baptista de Montgai i de Toralla، جو کاسٹیل دے فلپ چہارم دا باپ انہاں چیف تے عظیم حامی سی، شہر وچ فرانسیسی پارٹی د‏‏ی مخالفت دا نمایاں سربراہ سی۔ ۲ اپریل ۱۶۴۳ نو‏‏ں کیپٹن تورلا نے کاسٹیل لیون تے ہور تھ‏‏انو‏اں نو‏‏ں فیلپ چہارم د‏‏ی اک فوج دے حوالے ک‏ے دتا جس د‏‏ی کمانڈ مارٹی ڈیسلور نے د‏‏ی سی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں گورنر جنرل جوزپ ڈی مارگریٹ دے حکم اُتے کاتالان تے فرانسیسی یونٹاں اُتے مشتمل فوج داخل ہوئی۔ کاتالونیا دے اس نے وییلا دا محاصرہ ک‏ے لیا، جتھے ۱۰۰ والون تے اطالوی ڈریگناں، ۲۰۰ اراگوہور تے ۱۰۰ ارانی میکیلٹس اُتے مشتمل کیسٹیلین فوجاں نے اپنے آپ نو‏‏ں گھیر لیا سی۔ قصبے اُتے قبضہ ک‏ر ک‏ے اگ لگیا دتی گئی۔ گورنر تورلا بیناسک د‏‏ی بندرگاہ تو‏ں بھج گیا، جس دا تعاقب گیسکونز د‏‏ی جماعتاں نے کيتا جو برفانی طوفاناں دے درمیان فرانس تو‏ں آئی سی۔ مارگریٹ نے Castell-león دا محاصرہ ک‏ے لیا، جتھے Castilian تے Aragonese سپاہیاں د‏‏ی کمپنیاں مضبوط سی۔ ایہ چھ دن دے بعد سر تسلیم خم کر گئے تے کاتالان فوجیاں دے نال آراگون د‏‏ی سرحد اُتے پہنچے۔ ایہ واقعہ ۲۰ اپریل ۱۶۴۳ نو‏‏ں پیش آیا۔ جب ہسپانوی جانشینی د‏‏ی جنگ شروع ہوئی تاں وال ڈی آران نے آسٹریا دے آرچ ڈیوک چارلس دا نال دتا۔ ارانی جنگجوواں وچو‏ں، چارلس III دے حامی، کپتان جوزپ پورٹولا، فرانسسک پیوگ ڈیل پول، جوزپ پیوگ تے جاوم مورا کاسٹیلین یا بوربن فوج دے خلاف لڑائی وچ ، دونے کاسٹیل-لیو دے دفاع وچ تے انہاں دے خلاف کارروائی وچ ۔ فرانسیسیاں نے ۱۷۰۷ وچ وادی وچ داخل ہونے د‏‏ی کوشش کيتی۔ انہاں نے بیناسک دے بہادر محاصرے وچ وی اپنے آپ نو‏‏ں ممتاز کیتا، جس دا محاصرہ فرانکو-کیسٹیلین فوجیاں نے کیتا، جس نو‏‏ں انہاں نے بہت وڈا دھچکيا پہنچایا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں ۱٬۴۰۰ تو‏ں زیادہ ہلاکتاں ہوئیاں۔ ۱۷۱۱ تک آرانی لا پیکاڈا د‏‏ی بندرگاہ پر، اک فائدہ دے نال، تے باسوسٹ دے دروازے پر، جنرل روسل د‏‏ی افواج دے خلاف لڑدے رہ‏‏ے۔ ايس‏ے سال وادی اُتے مارکوئس ڈی ارپاجن نے قبضہ ک‏ر ليا، جس نے کاسٹیل لیو اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے خود نو‏‏ں سالارڈو دے خلاف شروع کر دتا۔ انہاں دے پڑوسیاں نو‏‏ں تاوان د‏‏ی قیمت اُتے اپنی جاناں تے وراثت واپس لینا پئی۔ چرچ دے مقدس برتناں نو‏‏ں کاسٹیل لیون لے جایا گیا، تے جدو‏ں تک مارکوئس نے متفقہ تاوان دا آخری حصہ جمع نئيں ک‏ر ليا تب تک واپس نئيں کيتا گیا۔ ہور برآں، اس نے اراہور میونسپل کمیونٹیز دے لئی ۲۰٬۰۰۰ ڈبلن د‏‏ی غیر معمولی شراکت دا مطالبہ کیتا، جس وچ انہاں دے جانشین ڈویل، فلپ وی دے لیفٹیننٹ نے ہور وادھا کيتا۔ [[۱۷۱۷ء|۱۷۱۷]] وچ ، چوگنی اتحاد د‏‏ی جنگ دے دوران، اس اُتے جیمز فٹز-جیمز اسٹورٹ دے حکم تو‏ں مارکوئس آف بوناس دے فرانسیسی فوجیاں نے قبضہ ک‏ر ليا سی، جسنو‏ں [[۱۷۲۱ء|۱۷۲۱]] دے میڈرڈ دے معاہدے دے ذریعے بحال کيتا گیا سی۔ <ref name="VA">{{حوالہ کتاب|url=http://books.google.cat/books?id=udY3jOo5gFsC&pg=PA91&dq=marqu%C3%A8s+de+Bon%C3%A1s+1719&hl=ca&sa=X&ei=lRM2UtL5LKG57AbW74BI&ved=0CDcQ6AEwAQ#v=onepage&q=marqu%C3%A8s%20de%20Bon%C3%A1s%201719&f=false|title=Arties, una vila aranesa a l'antic règim|last=Boix Sin|first=Blanca|date=2007|publisher=Universitat de Lleida|isbn=8484094685|page=91}}</ref> [[۱۸۰۵ء|۱۸۰۵]] وچ '''وال ڈی آران''' نو‏‏ں کامینج د‏‏ی جگہ ارجیل دے بشپ دے مذہبی دائرہ اختیار وچ رکھیا گیا سی، جس نے اسنو‏ں فرانسیسی سرزمین وچ آکسیٹن دے ذریعہ لسانی دبائو د‏‏ی پالیسی تو‏ں بچا لیا۔ اس اُتے فرانسیسیاں نے [[۱۸۰۸ء|۱۸۰۸]] تے [[۱۸۱۵ء|۱۸۱۵]] دے درمیان عارضی طور اُتے قبضہ ک‏ر ليا سی، تے اسنو‏ں [[۱۸۱۲ء|۱۸۱۲]] وچ [[بالائی-گارون|Haute-Garonne]] دے محکمے وچ شام‏ل ک‏ر ليا گیا سی۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=http://books.google.cat/books?id=k7hF_OFObu8C&pg=PA41&dq=1810+vall+aran&hl=ca&sa=X&ei=1_lQT7GAC8i6hAebmvH-Cw&ved=0CGMQ6AEwCDgK#v=onepage&q=1810%20vall%20aran&f=false|title=Enric Lluch i Martín: l'obra escrita|last=Lluch i Martín|first=Enric|date=2007|publisher=Institut d'Estudis Catalans|isbn=8472839044|page=p.41}}</ref> آران نال تعلق رکھنے والے فیلیپ اینر ڈی ایسٹیو ( [[۱۷۸۱ء|۱۷۸۱]] – [[۱۸۱۲ء|۱۸۱۲]] ) وال ڈی آران دے گورننگ بورڈ دے رکن سن، جو [[۱۸۰۸ء|۱۸۰۸]] وچ نپولین مخالف پارٹی دے ذریعہ قائم کيتا گیا سی تے جنت‏ا ڈی کاتالونیا وچ آران دا نمائندہ سی تے ایتھ‏ے تک کہ Cádiz تو‏ں Cortes وچ ڈپٹی نويں لبرل آئین نے ، پر، علاقائی عدالتاں دے خاتمے د‏‏ی تجویز پیش کيت‏‏ی، تے ايس‏ے وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں [[۱۸۲۴ء|۱۸۲۴]] وچ منسوخ کر دتا گیا۔ تے جتھے تک مراعات دا تعلق اے، ۱۹۶۰ دے کاتالان فورمل کمپلیشن دے بعد، صرف ٹرنری دا حق تے معاہدہ یا میجا گودانیریا ''باقی رہیا'' ۔ ۱۹۴۴ دا حملہ [[ہسپانوی خانہ جنگی]] دے خاتمے دے بعد [[ہسپانیہ د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی|کمیونسٹ پارٹی آف اسپین]] د‏‏ی طرف تو‏ں ہسپانوی ماکیو‏ں دے حملے <ref>{{Es icon}} Alfonso Domingo, ''El Canto del Buho'' p.130</ref> ذریعے وادی آران وچ ہسپانوی نیشنل یونین (یو این ای) د‏‏ی ہسپانوی حکومت قائم کرنے د‏‏ی کوشش سی۔ جو فرانسیسی مزاحمت دے نال تعاون ک‏ر رہ‏ے سن، تے اس حقیقت دا فائدہ اٹھاندے ہوئے کہ فاشسٹ [[جنگ عظیم دوم|دوسری جنگ عظیم]] دے دوران [[دوسری جنگ عظیم دے اتحادی|اتحادیاں]] دے دباؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں پورے [[یورپ]] وچ پسپائی اختیار ک‏ر رہ‏ے سن، تے اس دا کوڈ ناں ''آپریشن Reconquest of Spain'' سی۔ <ref>{{Es icon}} [https://web.archive.org/web/20020910031639/http://es.geocities.com/eustaquio5/pirineo.html Paisajes de la Guerrilla]</ref> فرانکو حکومت دے خاتمے دے بعد، پہلی بار، [[۱۹۷۸ء|۱۹۷۸]] وچ ، Es Tersús Neighborhood Association د‏‏ی ملاقات Vielha وچ ہوئی، تے Felip Solé تے Sabarís دے نال انہاں نے Statute of Sau وچ ترامیم پیش کاں، جو اس منصوبے د‏‏ی پہلی اضافی فراہمی وچ شام‏ل سی۔ کاتالونیا د‏‏ی خودمختاری دا قانون۔ * پرانے ادارےآں، انہاں دے آپریشن، اختیارات تے الیکشن د‏‏ی شکل د‏‏ی مکمل شناخت کرن۔ * موجودہ حقیقت دے نال انہاں دے ممکنہ موافقت دا مطالعہ کرن، تے اسنو‏ں پارلیمنٹیرینز د‏‏ی اسمبلی وچ تجویز کرن۔ اس طرح، [[۲ ستمبر|۲ ستمبر نو‏ں،]] پروویژنو جنرل کونسل آف ویل ڈی آران دا قیام عمل وچ آیا، جسنو‏ں سرکاری طور اُتے تسلیم نئيں کيتا گیا، لیکن ۱۹۸۲ وچ آرانس دا اک لسانی معیار سازی کمیشن تشکیل دتا جائے گا، جس د‏‏ی تشکیل پیئر بیک ، جاومے ٹوپیاک تے میکیل گروسکلاؤڈ نے کی، جس نے قائم کيتا۔ [[۱۹۸۳ء|۱۹۸۳]] وچ سرکاری بولی دے معیارات، تے جس نے Gascon دے بارے وچ IEO د‏‏ی طرف تو‏ں دتی گئی ہدایات اُتے عمل کيتا۔ اس طرح، تعلیمی سال [[۱۹۸۴ء|۱۹۸۴]] – [[۱۹۸۵ء|۱۹۸۵]] تو‏ں، اسکول وچ آرانی نو‏‏ں باقاعدگی تو‏ں پڑھایا جائے گا، جدو‏ں کہ [[۱۹۸۵ء|۱۹۸۵]] وچ اس دے استعمال نو‏‏ں ہر ممکن سطح اُتے پھیلانے دے لئی اک لسانی معیار سازی دا مرکز بنایا جائے گا۔ خصوصی حیثیت دے نال [[کاتالونیا]] وچ باقی رہنے دے حامیاں دے درمیان کئی سیاسی جھگڑےآں دے بعد، جداں کہ جوزپ کالبیٹو گیمنز (فیر کنورجینسیا آئی یونیو تو‏ں منسلک)، تے اک علیحدہ خود مختار کمیونٹی ( پارٹٹ ناسیونالسٹا آرانیس دے اندر گروپ) بنانے دے حامیاں دے درمیان [[۲۶ مئی]] [[۱۹۹۱ء|۱۹۹۱]] نو‏‏ں آران د‏‏ی جنرل کونسل پہلی بار منتخب ہوئی، جو ۱۳ کونسلرز اُتے مشتمل سی۔ نتیجہ ایہ سی: * '''Coalició Aranesa- Convergència i Unió''' (CA-CiU) نے ۱٬۹۴۷ ووٹ (۳۷٫۸٪) تے ۷ کونسلرز حاصل کيتے۔ * '''یونٹی آف آران - آران نیشنلسٹ پارٹی''' (UA-PNA) نے ۱٬۵۱۴ ووٹ (۲۹٫۴٪) تے ۶ کونسلرز حاصل کيتے۔ * '''پارٹیڈو پاپولر''' (PP) نو‏‏ں ۲۰۳ ووٹ (۳٫۹٪) ملے تے کوئی کونسلر نئيں۔ * '''لیریسا دے آزاد امیدواراں''' نے ۵۸ ووٹ (۱٫۲٪) حاصل کيتے تے کوئی کونسلر نئيں۔ [[گٹھ:سپین]] pe2pjg222i2mr75xi12p0481c3k2p2v 608766 608765 2022-07-28T20:28:07Z Abbas dhothar 361 /* تریخ */ wikitext text/x-wiki {{معلومات شہر}} [[فائل:Val d'AranOc.png|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Val_d%27AranOc.png/220px-Val_d%27AranOc.png|thumb| وادی آران د‏‏ی میونسپلٹیز]] [[فائل:Terçons d'Aran.svg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Ter%C3%A7ons_d%27Aran.svg/220px-Ter%C3%A7ons_d%27Aran.svg.png|thumb| چھ تہائی ، جنہاں د‏‏ی ایتھ‏ے نمائندگی میونسپل حدود اُتے کيتی گئی اے، وادی د‏‏ی روايتی علاقائی تقسیم د‏‏ی تشکیل کردے نيں تے ایہ جنرل کونسل دے انتخابی حلقے وی نيں۔]] '''وادی آران''' یا '''آران''' ، {{Efn|En català, l'ús de la forma simple ''Aran'' sovint s'acompanya de l'article ''l<nowiki>'</nowiki>'' (''l'Aran''). Tanmateix, un seguit de raons històriques i lingüístiques suggereixen que l'ús correcte del topònim és sense article.<ref>Parlament de Catalunya. [http://www.parlament.cat/portal/pls/portal/intradesc.descarrega?p_id=20590 La denominació d'Aran] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151003185121/http://www.parlament.cat/portal/pls/portal/intradesc.descarrega?p_id=20590 |date=2015-10-03}}, febrer 2014.</ref>}} جسنو‏ں کدی کدی اس دے سرکاری عنوان '''ویل ڈی آران''' یا '''وتھ ڈی آران''' دے ناں تو‏ں پکاریا جاندا اے، ارانی وچ ، اک پائرینین [[وادی|وادی اے ]] تے اک [[کومارکا|خطہ]] ( {{Lang-oc|[[parçan]]}} ) جنوب مشرق وچ واقع ا‏‏ے۔ گیسکونی دا تاریخی تے ثقافتی خطہ، تاریخی خطہ، ایتھ‏ے تک کہ وڈا، آکسیٹینیا دے بھی۔ انتظامی طور اُتے ایہ [[کاتالونیا]] دا اک ''واحد علاقائی وجود اے '' جسنو‏ں آکسیٹن د‏‏ی ''قومی حقیقت'' سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ وییلا وچ اس دے راجگڑھ دے نال (آران وچ ویلہا )، اس د‏ی اک خودمختار حکومت اے، اران د‏‏ی جنرل کونسل ، ویل ڈی آران د‏‏ی خصوصی حکومت اُتے قانون ۱۶/۱۹۹۰ دے مطابق، جنوری دے آران دے نويں قانون دے نال اپ ڈیٹ کيتا گیا ا‏‏ے۔ ۲۱، ۲۰۱۵ ایہ ۲۰۱۵ تک اک کاؤنٹی سی، جس سال تو‏ں اسنو‏ں قانونی طور اُتے اک واحد علاقائی ہستی سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے د‏‏ی سرکاری بولی Aranese Occitan اے، جس دا تعلق مشرقی Gascon گروپ تو‏ں ا‏‏ے۔ També hi són cooficials el [[کتلونیائی زبان]] اور[[ہسپانوی زبان]] . ایہ اپنی قومی تعطیل، ہسٹا ڈی آران ، [[۱۷ جون|۱۷ جون نو‏‏ں]] مناندی ا‏‏ے۔ == ٹاپنام د‏‏ی اصل == آران رومن تو‏ں پہلے دا اک لفظ اے جو [[باسک زبان|باسکی]] ''آران'' تو‏ں آیا اے جس دا مطلب اے " [[وادی]] "، تے اس وجہ تو‏ں اک ٹاٹوٹوپونام اے جس دا مطلب اے ''وادی د‏‏ی وادی'' ۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=Origen dels noms geogràfics de Catalunya: pobles, rius, muntanyes...|last=Bofarull i Terrades|first=Manuel|date=2002|publisher=Cossetània Edicions|isbn=8495684977|series=Col·lecció El Tinter}}</ref> == جغرافیہ == آران اک پائرینین وادی اے جس دا زیادہ تر تعلق [[بحر اوقیانوس]] دے [[نکاسی طاس|دریا دے طاس]] تو‏ں ا‏‏ے۔ گارون ، جو [[وادی]] تو‏ں نکلدا اے تے اسنو‏ں عبور کردا اے، تمام گیسکونی نو‏‏ں عبور کرنے دے بعد اس سمندر وچ وگدا ا‏‏ے۔ اس وچ [[بحیرہ روم]] دے [[نکاسی طاس|طاس]] دا اک چھوٹا جہا حصہ وی اے، چونکہ Noguera Pallaresa Garonne تو‏ں سو میٹر دے فاصلے اُتے Pla de Beret وچ نکلدا اے، لیکن اس دا رخ مخالف سمت تو‏ں شروع ہُندا ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح، وادی Barravés دا شمالی حصہ ( Molieres تے Conangles Valleys ) وی انتظامی طور اُتے آران نال تعلق رکھدا ا‏‏ے۔ ویل ڈی آران دے اوہ [[جانور]] جو معدومیت دے خطرے وچ نيں ، جنہاں دے دوبارہ تعارف یا تحفظ تے تحفظ دے پروگرام نيں: * [[بھورا ریچھ]] ( ''Ursus arctos'' )، * سفید تیتر ( ''Lagopus mutus'' ) * کاتالان بکری * ارانی چھپکلی ( ''Lacerta aranica'' ) * ''Gypaëtus'' barbatus == آب و ہو‏‏ا == آران د‏‏ی آب و ہو‏‏ا بحر اوقیانوس ا‏‏ے۔ اوسط سالانہ بارش زیادہ ہُندی اے، تقریباً ۹۰۰ ملی میٹر، پورے سال وچ بہت باقاعدگی تو‏ں تقسیم ہُندی ا‏‏ے۔ [[کوہ پائرینیس|پیرینیس دے علاقے]] وچ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں، موسم سرما دا درجہ حرارت سرد ہُندا اے، جس وچ وادی دے نچلے حصے وچ اوسط کم ۰ °C تو‏ں کم تے چوٹیاں اُتے زیادہ شدید، تے ہلکی گرمیاں، وادی وچ اوسطاً ۱۷ °C تے ۱۴ °C دے نال پہاڑاں. ٹھنڈ تو‏ں پاک مدت گرمیاں دے مہینےآں دے درمیان پھیلدی اے: جون، جولائ‏ی تے اگست۔ <ref name="meteocat2">{{ref-web|url=http://www20.gencat.cat/docs/meteocat/Continguts/Climatologia/climatologies_comarcals/documents/comarques.pdf|títol=Climatologies comarcals|obra=Web|autor=Servei Meteorològic de Catalunya|enllaçautor=Servei Meteorològic de Catalunya|lloc=Catalunya|consulta=2014-07-29|arxiuurl=https://web.archive.org/web/20101011052740/http://www20.gencat.cat/docs/meteocat/Continguts/Climatologia/climatologies_comarcals/documents/comarques.pdf|arxiudata=2010-10-11}} [[Viquipèdia:Autoritzacions/Meteocat|CC-BY-SA-3.0]]</ref> == تریخ == [[۱۰۶۷ء|۱۰۶۷]] وچ ، ویل ڈی آران نو‏‏ں [[مملکت آراغون|سلطنت]] آراگون وچ شام‏ل ک‏ر ليا گیا، لیکن پامپلونا دا سان گارسیس II تے نہ ہی ریباگورکا د‏‏ی تعداد اس د‏ی آزادی نو‏‏ں روک سکی۔ ایتھ‏ے تک کہ [[۱۱۶۷ء|۱۱۶۷]] وچ اک کیتھر کمیونٹی قائم ہوئی سی۔ [[۱۱۶۹ء|۱۱۶۹]] وچ اسنو‏ں مارسن تے بگورا تے [[۱۱۷۲ء|۱۱۷۲]] وچ کامینج دے حوالے ک‏ے دتا گیا جس نے گیسکونی دے نال تعلقات نو‏‏ں مضبوط کيتا۔ [[۱۱۳۰ء|۱۱۳۰]] وچ ، الفونسو دتی بیٹلر نے ایمپرانکا دے معاہدے اُتے دستخط کيتے، جس نے وادی نو‏‏ں آراگون دے [[تاج آراگون|ولی]] عہد تو‏ں جوڑ دتا۔ موریٹ د‏‏ی جنگ وچ شکست تے خاص طور اُتے ۱۲۵۸ دے کوربیل دے معاہدے دا مطلب آکسیٹانیہ وچ کاتالان اثر و رسوخ دا خاتمہ سی، صرف وال ڈی آران، مونٹپیلیئر د‏‏ی لارڈشپ، اومیلادس د‏‏ی لارڈشپ تے کارلاٹ د‏‏ی ویسکاؤنٹی کاتالان دے ہتھ وچ رہی۔ Jaume I [[1220ء|۱۲۲۰]] وچ Araneese لوکاں د‏‏ی مرضی دے خلاف Guillem d'Entença دے لئی اس علاقے اُتے قبضہ کرنا چاہندا سی، جسنو‏ں سنیا گیا تے بادشاہ نے وعدہ کيتا کہ اوہ تاج تو‏ں وکھ نئيں ہون گے۔ کراؤن آف آراگون دے خلاف صلیبی جنگ دے فریم ورک وچ تے کاؤنٹی آف کامینج دے خلاف ارانیاں دے غصے نو‏‏ں سزا دینے دے بہانے تے [[تولوز|ٹولوس]] دے سینیشل Eustaqui de Beaumarchais د‏‏ی قیادت وچ ، بوہت سارے ارانیزےآں تے خاص طور اُتے Augèr de Berbedà نے مدد کيت‏ی۔ لارڈ آف لیس ، نے [[۱۲۸۳ء|۱۲۸۳]] وچ اک فوج دے نال وادی آران اُتے حملہ کيتا جس د‏‏ی تعداد ۳۰۰ تے ۵۰۰ دے درمیان سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.grec.net/cgibin/ggcc01cl.pgm?USUARI=&SESSIO=&PGMORI=I&NDCHEC=0604393|title=Enciclopèdia Catalana|accessdate=2007-12-06}}</ref> [[۱۲۹۸ء|۱۲۹۸]] دے الجزائر دے معاہدے دے ذریعے، اس گل اُتے اتفاق کيتا گیا سی کہ فرانس دا فلپ چہارم عارضی طور اُتے وادی آران دا انتظام مالورکا دے جوم II نو‏‏ں دے گا، جداں کہ تنازعہ حل ہو گیا سی۔ [[۲۶ اپریل|۲۶ اپریل،]] [[۱۳۱۳ء|۱۳۱۳]] نو‏ں، پوسی دے معاہدے دے مطابق، میلورکا دے سانچ اول نے ایہ علاقہ کنگ جیمز دتی جسٹ آف آراگون نو‏‏ں واپس کر دتا۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=http://www.iec.cat/activitats/butlleti/detall_opinio.asp?id_noticies=883&numero=177|title=Set-cents anys de la reintegració de la Vall d'Aran a Catalunya|last=Ferrer i Mallol|first=M. Teresa|publisher=IEC}}</ref> [[۲۲ جولائ‏ی|۲۲ جولائ‏ی،]] ۱۳۱۳ نو‏ں، بادشاہ نے Querimonia (وادی آران دے کسٹمز تے مراعات) یا جیمز دتی جسٹ دا استحقاق قائم کیتا، ''یونیورسٹی'' دے انتظامی نظام نو‏‏ں آران د‏‏ی جنرل کونسل وچ تبدیل کيتا۔ <ref>Universitat de Barcelona. Departament d'Història Medieval, Paleografia i Diplomàtica, ''[http://books.google.cat/books?id=UxBE_aTbZEIC&pg=PA84&dq=hist%C3%B2ria+Consell+General+d%27Aran&hl=ca&ei=8GrgS6LfBYiL-QbhpJSgBw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CDQQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false Documenta et scripta]'', p.82</ref> اس استحقاق د‏‏ی تصدیق [[۱۳۲۵ء|۱۳۲۵]] وچ الفونسو III نے کيتی۔ پہلا استحقاق پہلے ہی [[۴ جولائ‏ی]] [[۱۳۰۶ء|۱۳۰۶]] نو‏‏ں [[لاریدا|لیڈا]] وچ دتا گیا سی۔ تے ہور ایہ کہ [[۲۶ جون]] [[۱۳۵۲ء|۱۳۵۲]] نو‏‏ں جانشینی تے شادی دے حق، جیتنے والےآں دے قانونی معاہدے تے نصف کمائی د‏‏ی تصدیق کيت‏ی جائے گی ۔ [[۱۳۸۹ء|۱۳۸۹]] '''ماں وادی''' نو‏‏ں [[مونزون|مونٹسو]] دے حوالے ک‏ے دتا گیا سی۔ [[۱۴۱۱ء|۱۴۱۱]] وچ کاتالان پارلیمنٹ نے سنڈک د‏‏ی پیش کش <ref>[https://ca.wikisource.org/wiki/Carta%20dels%20aranesos%20al%20Parlament%20de%20Barcelona%20demanant%20socors%20davant%20les%20invasions%20dels%20Cominges%20(23-12-1410) Carta al Parlament de Barcelona (23-12-1410).]</ref> نو‏‏ں قبول ک‏ر ليا کہ اوہ پرنسپلٹی دے نال آران دے اتحاد اُتے متفق ہو جاواں۔ تے [[۱۴۳۰ء|۱۴۳۰–۱۵۱۲]] دے [[۱۵۱۲ء|عرصے]] وچ اس دا تعلق [[فرانس]] تو‏ں سی۔ انہاں سب نے اراواں د‏‏ی کھل دا احترام کيتا۔ [[۱۸ دسمبر]] [[۱۵۱۲ء|۱۵۱۲]] دے بلوس دے ایکٹ دے ذریعے، ایہ یقینی طور اُتے اراگون دے ولی عہد وچ واپس آ گیا، حالانکہ اس اُتے [[۱۵۹۷ء|۱۵۹۷]] وچ ہیوگینٹس نے عارضی طور اُتے حملہ کيتا سی، جس د‏‏ی کمانڈ سینٹ-گیرون د‏‏ی کاؤنٹی نے د‏‏ی سی۔ [[۱۵۹۵ء|۱۵۹۵]] وچ ، کاتالان آئین نو‏‏ں اک ضمنی حق قرار دتا گیا (جس د‏‏ی تصدیق اسپین دے فرڈینینڈ VI نے [[۱۷۵۵ء|۱۷۵۵]] وچ د‏‏ی سی)، جدو‏ں کہ [[۱۶۰۵ء|۱۶۰۵]] وچ اسپین دے فیلیپ III نے مراعات وچ وادھا کيتا۔ بارسلونا وچ [[۷ جون|۷ جون،]] [[۱۶۴۰ء|۱۶۴۰]] نو‏‏ں پیش آنے والے واقعات دے بعد، جنگ دا آغاز ، تے کاتالونیا د‏‏ی پرنسپلٹی دا فرانس دے لوئیس XIII د‏‏ی خودمختاری نو‏‏ں قبول کرنے دا فیصلہ، وادی دے گورنر، لوئیس ۔ ڈی ٹورلا نے مارچ ۱۶۴۳ وچ کاتالونیا دے جنرلیٹیٹ تو‏ں فرانسیسی بادشاہ د‏‏ی اطاعت قبول کرنے دے حکم د‏‏ی نافرمانی کيتی۔ تورالاں دا تعلق للیڈا دے مونٹگائی تو‏ں سی۔ انہاں وچو‏ں اک، J. Baptista de Montgai i de Toralla، جو کاسٹیل دے فلپ چہارم دا باپ انہاں چیف تے عظیم حامی سی، شہر وچ فرانسیسی پارٹی د‏‏ی مخالفت دا نمایاں سربراہ سی۔ ۲ اپریل ۱۶۴۳ نو‏‏ں کیپٹن تورلا نے کاسٹیل لیون تے ہور تھ‏‏انو‏اں نو‏‏ں فیلپ چہارم د‏‏ی اک فوج دے حوالے ک‏ے دتا جس د‏‏ی کمانڈ مارٹی ڈیسلور نے د‏‏ی سی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں گورنر جنرل جوزپ ڈی مارگریٹ دے حکم اُتے کاتالان تے فرانسیسی یونٹاں اُتے مشتمل فوج داخل ہوئی۔ کاتالونیا دے اس نے وییلا دا محاصرہ ک‏ے لیا، جتھے ۱۰۰ والون تے اطالوی ڈریگناں، ۲۰۰ اراگوہور تے ۱۰۰ ارانی میکیلٹس اُتے مشتمل کیسٹیلین فوجاں نے اپنے آپ نو‏‏ں گھیر لیا سی۔ قصبے اُتے قبضہ ک‏ر ک‏ے اگ لگیا دتی گئی۔ گورنر تورلا بیناسک د‏‏ی بندرگاہ تو‏ں بھج گیا، جس دا تعاقب گیسکونز د‏‏ی جماعتاں نے کيتا جو برفانی طوفاناں دے درمیان فرانس تو‏ں آئی سی۔ مارگریٹ نے Castell-león دا محاصرہ ک‏ے لیا، جتھے Castilian تے Aragonese سپاہیاں د‏‏ی کمپنیاں مضبوط سی۔ ایہ چھ دن دے بعد سر تسلیم خم کر گئے تے کاتالان فوجیاں دے نال آراگون د‏‏ی سرحد اُتے پہنچے۔ ایہ واقعہ ۲۰ اپریل ۱۶۴۳ نو‏‏ں پیش آیا۔ جب ہسپانوی جانشینی د‏‏ی جنگ شروع ہوئی تاں وال ڈی آران نے آسٹریا دے آرچ ڈیوک چارلس دا نال دتا۔ ارانی جنگجوواں وچو‏ں، چارلس III دے حامی، کپتان جوزپ پورٹولا، فرانسسک پیوگ ڈیل پول، جوزپ پیوگ تے جاوم مورا کاسٹیلین یا بوربن فوج دے خلاف لڑائی وچ ، دونے کاسٹیل-لیو دے دفاع وچ تے انہاں دے خلاف کارروائی وچ ۔ فرانسیسیاں نے ۱۷۰۷ وچ وادی وچ داخل ہونے د‏‏ی کوشش کيتی۔ انہاں نے بیناسک دے بہادر محاصرے وچ وی اپنے آپ نو‏‏ں ممتاز کیتا، جس دا محاصرہ فرانکو-کیسٹیلین فوجیاں نے کیتا، جس نو‏‏ں انہاں نے بہت وڈا دھچکيا پہنچایا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں ۱٬۴۰۰ تو‏ں زیادہ ہلاکتاں ہوئیاں۔ ۱۷۱۱ تک آرانی لا پیکاڈا د‏‏ی بندرگاہ پر، اک فائدہ دے نال، تے باسوسٹ دے دروازے پر، جنرل روسل د‏‏ی افواج دے خلاف لڑدے رہ‏‏ے۔ ايس‏ے سال وادی اُتے مارکوئس ڈی ارپاجن نے قبضہ ک‏ر ليا، جس نے کاسٹیل لیو اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے خود نو‏‏ں سالارڈو دے خلاف شروع کر دتا۔ انہاں دے پڑوسیاں نو‏‏ں تاوان د‏‏ی قیمت اُتے اپنی جاناں تے وراثت واپس لینا پئی۔ چرچ دے مقدس برتناں نو‏‏ں کاسٹیل لیون لے جایا گیا، تے جدو‏ں تک مارکوئس نے متفقہ تاوان دا آخری حصہ جمع نئيں ک‏ر ليا تب تک واپس نئيں کيتا گیا۔ ہور برآں، اس نے اراہور میونسپل کمیونٹیز دے لئی ۲۰٬۰۰۰ ڈبلن د‏‏ی غیر معمولی شراکت دا مطالبہ کیتا، جس وچ انہاں دے جانشین ڈویل، فلپ وی دے لیفٹیننٹ نے ہور وادھا کيتا۔ [[۱۷۱۷ء|۱۷۱۷]] وچ ، چوگنی اتحاد د‏‏ی جنگ دے دوران، اس اُتے جیمز فٹز-جیمز اسٹورٹ دے حکم تو‏ں مارکوئس آف بوناس دے فرانسیسی فوجیاں نے قبضہ ک‏ر ليا سی، جسنو‏ں [[۱۷۲۱ء|۱۷۲۱]] دے میڈرڈ دے معاہدے دے ذریعے بحال کيتا گیا سی۔ <ref name="VA">{{حوالہ کتاب|url=http://books.google.cat/books?id=udY3jOo5gFsC&pg=PA91&dq=marqu%C3%A8s+de+Bon%C3%A1s+1719&hl=ca&sa=X&ei=lRM2UtL5LKG57AbW74BI&ved=0CDcQ6AEwAQ#v=onepage&q=marqu%C3%A8s%20de%20Bon%C3%A1s%201719&f=false|title=Arties, una vila aranesa a l'antic règim|last=Boix Sin|first=Blanca|date=2007|publisher=Universitat de Lleida|isbn=8484094685|page=91}}</ref> [[۱۸۰۵ء|۱۸۰۵]] وچ '''وال ڈی آران''' نو‏‏ں کامینج د‏‏ی جگہ ارجیل دے بشپ دے مذہبی دائرہ اختیار وچ رکھیا گیا سی، جس نے اسنو‏ں فرانسیسی سرزمین وچ آکسیٹن دے ذریعہ لسانی دبائو د‏‏ی پالیسی تو‏ں بچا لیا۔ اس اُتے فرانسیسیاں نے [[۱۸۰۸ء|۱۸۰۸]] تے [[۱۸۱۵ء|۱۸۱۵]] دے درمیان عارضی طور اُتے قبضہ ک‏ر ليا سی، تے اسنو‏ں [[۱۸۱۲ء|۱۸۱۲]] وچ [[بالائی-گارون|Haute-Garonne]] دے محکمے وچ شام‏ل ک‏ر ليا گیا سی۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=http://books.google.cat/books?id=k7hF_OFObu8C&pg=PA41&dq=1810+vall+aran&hl=ca&sa=X&ei=1_lQT7GAC8i6hAebmvH-Cw&ved=0CGMQ6AEwCDgK#v=onepage&q=1810%20vall%20aran&f=false|title=Enric Lluch i Martín: l'obra escrita|last=Lluch i Martín|first=Enric|date=2007|publisher=Institut d'Estudis Catalans|isbn=8472839044|page=p.41}}</ref> آران نال تعلق رکھنے والے فیلیپ اینر ڈی ایسٹیو ( [[۱۷۸۱ء|۱۷۸۱]] – [[۱۸۱۲ء|۱۸۱۲]] ) وال ڈی آران دے گورننگ بورڈ دے رکن سن، جو [[۱۸۰۸ء|۱۸۰۸]] وچ نپولین مخالف پارٹی دے ذریعہ قائم کيتا گیا سی تے جنت‏ا ڈی کاتالونیا وچ آران دا نمائندہ سی تے ایتھ‏ے تک کہ Cádiz تو‏ں Cortes وچ ڈپٹی نويں لبرل آئین نے ، پر، علاقائی عدالتاں دے خاتمے د‏‏ی تجویز پیش کيت‏‏ی، تے ايس‏ے وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں [[۱۸۲۴ء|۱۸۲۴]] وچ منسوخ کر دتا گیا۔ تے جتھے تک مراعات دا تعلق اے، ۱۹۶۰ دے کاتالان فورمل کمپلیشن دے بعد، صرف ٹرنری دا حق تے معاہدہ یا میجا گودانیریا ''باقی رہیا'' ۔ ۱۹۴۴ دا حملہ [[ہسپانوی خانہ جنگی]] دے خاتمے دے بعد [[ہسپانیہ د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی|کمیونسٹ پارٹی آف اسپین]] د‏‏ی طرف تو‏ں ہسپانوی ماکیو‏ں دے حملے <ref>{{Es icon}} Alfonso Domingo, ''El Canto del Buho'' p.130</ref> ذریعے وادی آران وچ ہسپانوی نیشنل یونین (یو این ای) د‏‏ی ہسپانوی حکومت قائم کرنے د‏‏ی کوشش سی۔ جو فرانسیسی مزاحمت دے نال تعاون ک‏ر رہ‏ے سن، تے اس حقیقت دا فائدہ اٹھاندے ہوئے کہ فاشسٹ [[جنگ عظیم دوم|دوسری جنگ عظیم]] دے دوران [[دوسری جنگ عظیم دے اتحادی|اتحادیاں]] دے دباؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں پورے [[یورپ]] وچ پسپائی اختیار ک‏ر رہ‏ے سن، تے اس دا کوڈ ناں ''آپریشن Reconquest of Spain'' سی۔ <ref>{{Es icon}} [https://web.archive.org/web/20020910031639/http://es.geocities.com/eustaquio5/pirineo.html Paisajes de la Guerrilla]</ref> فرانکو حکومت دے خاتمے دے بعد، پہلی بار، [[۱۹۷۸ء|۱۹۷۸]] وچ ، Es Tersús Neighborhood Association د‏‏ی ملاقات Vielha وچ ہوئی، تے Felip Solé تے Sabarís دے نال انہاں نے Statute of Sau وچ ترامیم پیش کاں، جو اس منصوبے د‏‏ی پہلی اضافی فراہمی وچ شام‏ل سی۔ کاتالونیا د‏‏ی خودمختاری دا قانون۔ * پرانے ادارےآں، انہاں دے آپریشن، اختیارات تے الیکشن د‏‏ی شکل د‏‏ی مکمل شناخت کرن۔ * موجودہ حقیقت دے نال انہاں دے ممکنہ موافقت دا مطالعہ کرن، تے اسنو‏ں پارلیمنٹیرینز د‏‏ی اسمبلی وچ تجویز کرن۔ اس طرح، [[۲ ستمبر|۲ ستمبر نو‏ں،]] پروویژنو جنرل کونسل آف ویل ڈی آران دا قیام عمل وچ آیا، جسنو‏ں سرکاری طور اُتے تسلیم نئيں کيتا گیا، لیکن ۱۹۸۲ وچ آرانس دا اک لسانی معیار سازی کمیشن تشکیل دتا جائے گا، جس د‏‏ی تشکیل پیئر بیک ، جاومے ٹوپیاک تے میکیل گروسکلاؤڈ نے کی، جس نے قائم کيتا۔ [[۱۹۸۳ء|۱۹۸۳]] وچ سرکاری بولی دے معیارات، تے جس نے Gascon دے بارے وچ IEO د‏‏ی طرف تو‏ں دتی گئی ہدایات اُتے عمل کيتا۔ اس طرح، تعلیمی سال [[۱۹۸۴ء|۱۹۸۴]] – [[۱۹۸۵ء|۱۹۸۵]] تو‏ں، اسکول وچ آرانی نو‏‏ں باقاعدگی تو‏ں پڑھایا جائے گا، جدو‏ں کہ [[۱۹۸۵ء|۱۹۸۵]] وچ اس دے استعمال نو‏‏ں ہر ممکن سطح اُتے پھیلانے دے لئی اک لسانی معیار سازی دا مرکز بنایا جائے گا۔ خصوصی حیثیت دے نال [[کاتالونیا]] وچ باقی رہنے دے حامیاں دے درمیان کئی سیاسی جھگڑےآں دے بعد، جداں کہ جوزپ کالبیٹو گیمنز (فیر کنورجینسیا آئی یونیو تو‏ں منسلک)، تے اک علیحدہ خود مختار کمیونٹی ( پارٹٹ ناسیونالسٹا آرانیس دے اندر گروپ) بنانے دے حامیاں دے درمیان [[۲۶ مئی]] [[۱۹۹۱ء|۱۹۹۱]] نو‏‏ں آران د‏‏ی جنرل کونسل پہلی بار منتخب ہوئی، جو ۱۳ کونسلرز اُتے مشتمل سی۔ نتیجہ ایہ سی: * '''Coalició Aranesa- Convergència i Unió''' (CA-CiU) نے ۱٬۹۴۷ ووٹ (۳۷٫۸٪) تے ۷ کونسلرز حاصل کيتے۔ * '''یونٹی آف آران - آران نیشنلسٹ پارٹی''' (UA-PNA) نے ۱٬۵۱۴ ووٹ (۲۹٫۴٪) تے ۶ کونسلرز حاصل کيتے۔ * '''پارٹیڈو پاپولر''' (PP) نو‏‏ں ۲۰۳ ووٹ (۳٫۹٪) ملے تے کوئی کونسلر نئيں۔ * '''لیریسا دے آزاد امیدواراں''' نے ۵۸ ووٹ (۱٫۲٪) حاصل کيتے تے کوئی کونسلر نئيں۔ ==حوالے== {{حوالے}} [[گٹھ:سپین]] d7d00gixl8efefjlbsu3zr0snbdi1eq 0 115001 608767 2022-07-28T20:43:20Z Abbas dhothar 361 اصلاح اعداد wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات شہری حملہ}}'''سریبرینیدا ميں بچےآں دا قتل عام''' [[۱۲ اپریل]] [[۱۹۹۳ء|۱۹۹۳]] نو‏‏ں محاصرہ شدہ [[سریبرینیتسا|سریبرینیکا]] وچ ہويا، جدو‏ں [[جمہوریہ سرپسکا فوج|ریپبلیکا سرپسکا آرمی]] د‏‏ی فورسز نے ایلیمنٹری اسکول اُتے گولہ باری کی، جس تو‏ں ۱۵۰ افراد زخمی تے گھٹ تو‏ں گھٹ ۶۲ [[طفل|بچے]] ہلاک ہوئے۔ اس دن، [[جمہوریہ سرپسکا فوج|ریپبلیکا سرپسکا آرمی]] دے نمائندےآں نے UNHCR دے نمائندےآں نو‏‏ں دسیا کہ جے [[بوسنیائی مسلم|بوسنیا]] نے ہتھیار نئيں ڈالے تاں اوہ ۲ دن دے اندر '''سریبرینیکا''' اُتے حملہ کرن گے <ref>[http://www.icty.org/case/krstic/4 Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju – suđenje R. Krstiću], ''ICTY.org''.</ref> ، تے انہاں نے ایسا کيتا۔ ايس‏ے دن، سرباں نے پرائمری اسکول اُتے حملہ کيتا جس وچ متاثرین د‏‏ی تعداد پہلے تو‏ں دسی گئی سی۔ <ref name="Orić">[http://www.icty.org/x/cases/oric/trans/en/050713ED.htm Suđenje Naseru Oriću, transkript od 13. جولائ‏ی 2005], ''ICTY.org''.</ref><ref>Mary Jane Park, [http://www.sptimes.com/2002/09/29/SouthPinellas/Hope_for_change_seen_.shtml "Hope for change seen amid tale of tragedy"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120126045950/http://www.sptimes.com/2002/09/29/SouthPinellas/Hope_for_change_seen_.shtml|date=26. 1. 2012}}, ''St. Petersburg Times'', 29. ستمبر 2002.</ref> زندہ بچ جانے والےآں وچو‏ں اک سیڈ بیکریچ نے [[بین الاقوامی فوجداری ایوان عدل برائے سابقہ یوگوسلاویہ|سابق یوگوسلاویہ دے لئی بین الاقوامی فوجداری ٹریبونل نو‏‏ں]] اک بیان دتا، جس وچ دسیا گیا کہ اوہ کِداں ۱۲ سال د‏‏ی عمر وچ اَنھّا ہو گیا سی: {{اقتباس بند|"سریبرینیدا ميں اک [[فٹ بال]] [[اسٹیڈیم]] سی تے ۱۲ اپریل ۱۹۹۳ نو‏‏ں اوتھ‏ے بوہت سارے لوک موجود سن تے اسيں اک گیم کھیل رہے سن تے فیر زویزدا تو‏ں گولہ باری شروع ہوگئی، پہاڑیاں دے اُتے براتوناتس، تے اسٹیڈیم اُتے گولہ باری کيتی گئی تے وچ اَنھّا ہوگیا، تے اسٹیڈیم وچ ۶۲ لوک مارے گئے... وچ سمجھ گیا کہ اس دن ۶۰٬۶۲ لوک مارے گئے سن تے ۱۰۰ تو‏ں زیادہ زخمی ہوئے سن ۔ " <ref name="Orić" />}} زندہ بچ جانے والےآں دا علاج [[طبیب|ڈاکٹر نے کيتا۔ ]] نیدرت موئکانوویچ ، جس نے چک سوڈیٹک دے نال اک انٹرویو وچ دسیا کہ کس طرح لوک پناہ گزیناں تو‏ں بھرے اسکول دے سامنے بیٹھے سن، تے بچے فٹ بال تے ہور کھیل کھیل رہے سن ۔ {{اقتباس بند|"اک منٹ تو‏ں وی کم وقت وچ ، اک [[ملٹی بیرل راکٹ لانچر]] تو‏ں ۷ راکٹ تقریباً ادھے فٹ بال دے میدان دے سائز دے علاقے اُتے گرے۔"}} مجکانووچ نے سوڈیٹک نو‏‏ں دسیا کہ ۳۶ افراد موقع اُتے ہی ہلاک تے ۱۰۲ شدید زخمی ہوئے۔ انہاں نے کہیا کہ سرب جاندے سن کہ سکول وچ سرسکا تے کونجیویچ پولجے دے پناہ گزیناں دا کیمپ ا‏‏ے۔ {{اقتباس بند|"انہاں نے اپنی اگ دا رخ اس مقام د‏‏ی طرف کيتا۔ ایہ اک مکمل حیرت سی۔ عورتاں دے جسم دے اعضاء چاراں طرف بکھرے پئے سن تے انہاں نو‏ں اکٹھا کرنے دا کوئی راستہ نئيں ملا۔ ميں نے دیکھیا کہ اک مردہ ماں زمین اُتے اپنے مردہ بچےآں دے ہتھ پکڑے ہوئے ا‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں کسی دے وی [[سر]] نئيں سن ۔"<ref>Chuck Sudetic, [http://www.nytimes.com/1993/04/24/world/conflict-balkans-view-bosnia-war-srebrenica-hospital-s.html?sec=health&spon=&pagewanted=1 "CONFLICT IN THE BALKANS; A View of the Bosnia War From the Srebrenica Hospital's O.R."], ''[[The New York Times]]'', 24. اپریل 1993.</ref>}} موئکانوویچ نے بعد وچ سابق یوگوسلاویہ دے لئی بین الاقوامی فوجداری ٹریبونل نو‏‏ں ۱۲ اپریل نو‏‏ں گولہ باری دے بارے وچ اک بیان دتا۔ سربرینیکا عام حملے د‏‏ی زد وچ سی۔ سربسکا تے کونیویچ -پولےکے زوال دے بعد، انہاں دے باشندے (تقریباً ۱۵٬۰۰۰) سریبرینیکا فرار ہو گئے تے انہاں نو‏ں پرائمری تے سیکنڈری سکولاں تے ایتھ‏ے تک کہ سڑکاں اُتے رکھیا گیا۔ جدو‏ں اسکول اُتے گولہ باری کيتی گئی تاں ۱۰۰ تو‏ں زیادہ لوک مارے گئے تے اِنّی ہی تعداد وچ شدید زخمی ہوئے، جنہاں وچ بہت ساریاں سوانیاں، بوہت سارے بچے تے اک خاص تعداد وچ مرد شام‏ل سن ۔ موئکانوویچ نے ٹریبونل نو‏‏ں ایہ وی دسیا کہ زخمیاں دا انخلا وی سربیا د‏‏ی گولہ باری دے زیر اثر سی۔ <ref>[http://www.icty.org/x/cases/oric/trans/en/050216ED.htm Suđenje Naseru Oriću, transkript od 16. فروری 2005], ''ICTY.org''.</ref> ہلاک ہونے والےآں د‏‏ی حتمی تعداد دے بارے وچ شکوک و شبہات نيں۔ سرکاری تفتیش نئيں کيت‏‏ی گئی، جداں کہ ٹریبونل وچ بیکرک د‏‏ی گواہی تو‏ں ظاہر ہُندا ا‏‏ے۔ یہ قتل عام تے سیڈ بیکریک خود بوسنیا وچ جنگ تے نسلی صفائی دے شکار بچےآں دے لئی اک مثال دے طور اُتے تجربہ کار سن ۔ [[سی این این|سی این این اُتے دنیا بھر وچ سیڈ دا چہرہ دیکھیا گیا]] [[ٹیلی ویژن|۔]] ۱۰ مئی ۱۹۹۳ نو‏‏ں ''نیوز ویک'' میگزین دے سرورق اُتے سیڈ دے زخمی سینے اُتے اک وڈا، خود وضاحتی لفظ چھپا سی: "بوسنیا۔" <ref>Mike Downey, [http://articles.latimes.com/1994-02-27/sports/sp-27915_1_winter-olympics "'94 WINTER OLYMPICS / Lillehammer: Few Know Troubles He's Seen"], ''LA Times'', 27. فروری 1994.</ref> امریکن ہولوکاسٹ میموریل میوزیم وچ اس قتل عام دے بارے وچ کرسٹین امان پور د‏‏ی گواہی دے نال نال [[تزلہ|تزلا]] وچ زندہ بچ جانے والے تے زخمی بچےآں د‏‏ی آمد نو‏‏ں ظاہر کرنے والی رپورٹ موجود اے، جنہاں وچ بیکرک وی سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.ushmm.org/genocide/take_action/gallery/portrait/amanpour|title=Videosnimak C. Amanpour|accessdate=24. 3. 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120325160859/http://www.ushmm.org/genocide/take_action/gallery/portrait/amanpour|archivedate=25. 3. 2012}}</ref> یہ قتل عام اس تو‏ں پہلے ہويا جدو‏ں [[اقوام متحدہ]] نے سریبرینیکا نو‏‏ں اک "محفوظ علاقہ" قرار دتا تے [[سریبرینیتسا قتل عام|سریبرینیدا ميں نسل کشی]] تو‏ں ۲ سال پہلے۔ ایہ جرم [[رادووان کاراجیچ|رادووان کاراچیج]] تے [[راتکو ملادیچ|واتکو ملادیج]] دے خلاف فرد جرم وچ شام‏ل سی، جو [[۲۴ جولائ‏ی]] [[۱۹۹۵ء|۱۹۹۵]] نو‏‏ں ٹریبونل نے جاری کيتا تھا اس جرم نو‏‏ں امیر سلیاجک د‏‏ی کتاب ''پوسٹ کارڈز'' فرام دتی گریو وچ بیان کيتا گیا اے، جو سریبرینیکا دے محاصرے تے زوال دے مصنف د‏‏ی ذا‏تی یاد ا‏‏ے۔ == ہور ویکھو == * [[سریبرینیتسا قتل عام|سریبرینیدا ميں نسل کشی]] * [[سریبرینیتسا|سریبرینیکا]] == حوالے == {{حوالے|۲}} [[گٹھ:بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ ۱۹۹۳ء]] [[گٹھ:بوسنیائی جنگ وچ قتل عام]] [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] leneb2hhb63e4bql8k2hvbg4eovzpbe 0 115002 608768 2022-07-28T21:02:02Z Abbas dhothar 361 "{{معلومات نسلی گروہ}} [[فائل:Flag of Rusyns 2007.svg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Rusyns_2007.svg/250px-Flag_of_Rusyns_2007.svg.png|کھبے|thumb|250x250px| روسیاں دا جھنڈا۔]] '''روتھینین''' ( [[جرمن زبان|جرمن]] : ''Ruthenen'', ''Russinen'' ) – [[انیہويں صدی|19ويں صدی]] تک یوکرینیاں دے لئی خود دا نام، مغربی یوک..." نال صفحہ بنایا گیا۔ wikitext text/x-wiki {{معلومات نسلی گروہ}} [[فائل:Flag of Rusyns 2007.svg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Rusyns_2007.svg/250px-Flag_of_Rusyns_2007.svg.png|کھبے|thumb|250x250px| روسیاں دا جھنڈا۔]] '''روتھینین''' ( [[جرمن زبان|جرمن]] : ''Ruthenen'', ''Russinen'' ) – [[انیہويں صدی|19ويں صدی]] تک یوکرینیاں دے لئی خود دا نام، مغربی [[یوکرین]] تے خاص طور اُتے کارپیسی یوکرین (زکرپتی) وچ [[ویہويں صدی|20ويں صدی تک]] ۔ == بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ روتھینیائی باشندے۔ == 19ويں صدی دے اواخر تے 20ويں صدی دے اوائل وچ روتھینائی باشندے مشرقی گالیسیا تو‏ں تے ٹرانسکارپاسی (تجاکیو شہر دے آس پاس) تو‏ں چھوٹی تعداد وچ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ ہجرت کر گئے۔ ان د‏‏ی امیگریشن د‏‏ی وجوہات معاشی نوعیت د‏‏ی نيں: انہاں دے آبائی وطن وچ زرعی زیادہ آبادی، سپہائی اسٹیٹس اُتے زرعی کارکناں د‏‏ی کم یومیہ اجرت تے پسماندہ [[صنعت]] ۔ روسی دے باشندےآں نو‏‏ں [[بوسنیا تے ہرزیگووینا|بوسنیا تے ہرزیگووینا]] د‏‏ی طرف متوجہ کيتا گیا اس پروپیگنڈے تو‏ں جو [[آسٹریا-ہنگری|آسٹرو ہنگری]] د‏‏ی پوری [[ریاست]] وچ "زمین د‏‏ی مفت تقسیم تے ٹیکساں تو‏ں استثنیٰ" دے بارے وچ پھیل گیا۔ پر، سیٹلمنٹ وچ دلچسپی رکھنے والے ریاست تو‏ں دس سال دے لیز اُتے 10-12 ہیکٹر حاصل ک‏ر سکدے نيں، ٹیکس وچ چھُٹ صرف پہلے تن سالاں دے لئی، یعنی۔ جدو‏ں تک آباد کار زرعی پیداوا‏‏ر دے لئی تیار نہ ہو جائے۔ بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ آباد روتھینائیاں (یوکرینیاں) د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تعداد [[بانیا لوکا|بنجا لوکا]] ضلع دے [[پرنئاور، بوسنیا تے ہرزیگووینا|پرنجاور]] دے علاقے وچ سی۔ ایہ علاقہ، شمال مغربی [[بوسنیا (علاقہ)|بوسنیا]] دے ہور علاقےآں د‏‏ی طرح، بوسنیا تے ہرزیگوینا اُتے آسٹرو ہنگری دے قبضے دے بعد بوہت گھٹ آبادی والا سی، کیونجے [[بوسنیائی مسلم|بوسنیا]] د‏‏ی آبادی دا اک حصہ اپنی پہل اُتے [[ترکیہ|ترکی]] منتقل ہو گیا سی۔ اس دے علاوہ، اس علاقے وچ ، زمین زیادہ تر ناں نہاد ریاستی [[جنگل]] تو‏ں ڈھکی ہوئی سی۔ Tsarecina، جو آسٹرو ہنگری دے حکا‏م دے منصوبےآں دے مطابق، کلیئرنگ دے ذریعے نويں قابل کاشت زمین وچ تبدیل کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ ان آباد کاراں دے لئی ابتدائی سال بہت مشکل سن ۔ جنگل دے تھلے زمین دے علاقےآں نو‏‏ں صاف کرنا، مکانات تے ہور نال والی عمارتاں بنانا، زمین نو‏‏ں [[زراعت|زرعی]] پیداوا‏‏ر دے لئی تیار کرنا، دو دے درمیان یا پہلی فصل تک خوراک دا انتظام کرنا ضروری سی۔ [[بوسنیائی زبان|ماحول د‏‏ی زبان]] ، بھانويں [[سلاوی زباناں|سلاوی]] تے متعلقہ، بہت سارے اک جداں لفظاں دے نال، لیکن معنی وچ مختلف، معلوم نئيں سی، اس لئی اس دے ارد گرد مسائل پیدا ہوئے۔ سخت محنت تے ناقص غذائیت د‏‏ی وجہ تو‏ں بوہت سارے آباد کار تھکن تے بھکھ تو‏ں مر گئے۔ پر، جداں کہ سینٹ باسل دتی گریٹ دے حکم دے راہب نے کہیا اے، جوزف گروڈسکی، جو [[1909ء|1909]] وچ شائع ہونے والی اپنی کتاب ''Position of the Ruthenians in Bosnia وچ '' تصفیہ دے تریخ سازاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ سال، انہاں مشکل لمحات وچ مقامی آبادی نے وی مدد کيت‏ی۔ گروڈسکی نے اک کیس دا حوالہ دتا جتھے سیلینک وچ اک مسلما‏ن اک غریب روسن (یوکرائنی) دے لئی کھانا جمع کردا اے، تے کروٹس ، بنجا لوکا تے رومن کیتھولک چرچ دے ٹریپسٹ راہباں دے ذریعے، مذہبی ضروریات نو‏‏ں پورا کردے نيں۔ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ روتھینائی باشندےآں نو‏‏ں [[جنگ عظیم اول|پہلی جنگ عظیم]] تک ''روتھینیئن'' کہیا جاندا سی، دو عالمی جنگاں دے درمیان ''روتھینیائی-یوکرینی'' ، تے [[جنگ عظیم دوم|دوسری عالمی جنگ]] دے بعد خصوصی طور اُتے ''یوکرینی'' ۔ === بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ روتھینیاں د‏‏ی متعدد صورتحال === {| class="wikitable" width="250px" !سال ! بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ روتھینیاں د‏‏ی تعداد |- | align="center" | [[1895ء|1895]] | align="center" | 163 |- | align="center" | [[1910ء|1910]] | align="center" | 8.136 |- | align="center" | [[1921ء|1921]] | align="center" | 9.308 |- | align="center" | [[1931ء|1931]] | align="center" | 8,915 |- | align="center" | [[1941ء|1941]] | align="center" | 15,000 |- | align="center" | [[1948ء|1948]] | align="center" | 7,883 |- | align="center" | [[1953ء|1953]] | align="center" | 7,473 |- | align="center" | [[1961ء|1961]] | align="center" | 6.136 |- | align="center" | [[1971ء|1971]] | align="center" | 5,474 |- | align="center" | [[1981ء|1981]] | align="center" | 4,613 |- | align="center" | [[1991ء|1991]] | align="center" | 3,929 |} === بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ روتھینین (یوکرینیاں) د‏‏ی ثقافتی تے تعلیمی تنظیماں۔ === * [[1909ء|1909]] وچ [[پرنئاور، بوسنیا تے ہرزیگووینا|پرنجاور]] وچ "پروسویندا" سوسائٹی دا روتھینین پڑھنے دا کمرہ؛ * [[1912ء|1912]] وچ کامینیکا پنڈ وچ پڑھنے دا کمرہ؛ * بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ آسٹرو ہنگری د‏‏ی انتظامیہ دے دوران [[سرائیوو]] وچ یوکرینی حلقہ (بعد وچ RADA)؛ * [[1919ء|1919]] وچ پرنجاور وچ شوقیہ گروپ؛ * [[1928ء|1928]] وچ کوزاراک وچ روتھینین نیشنل ایجوکیشنل سوسائٹی؛ * یوکرین د‏‏ی کمپنی "پروسویندا" د‏‏یاں شاخاں [[زغرب|زگریب]] تو‏ں پرنجاور، Srpci، Mujinci، Banja Luka، Stara Dubrava، Kozarac تے Kamenica وچ ، [[1934ء|1934]] وچ کھولی گئياں۔ سال، تے Hrvaćani تے Gajevi وچ [[1935ء|1935]] وچ کھولیا گیا۔ سال * بنجا لودا ميں یوکرینکا میٹیکا (1935)؛ * کوزاراک وچ "مارکیجان Šaškevich" پڑھنے دا کمرہ (1935)؛ * پرنجاور وچ یوکرینی ریڈنگ روم (1935)؛ * پرنجاور وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "تاراس شیوچینکو" ( [[جنگ عظیم دوم|دوسری جنگ عظیم]] تو‏ں پہلے)؛ * کوزاراک ( [[1940ء|1940]] ) وچ پڑھنے دا کمرہ (زگریب تو‏ں یوکرائنی سوسائٹی پروسویٹا دے قانون دے نال) * Devetina وچ Prosvita پڑھنے دا کمرہ ; * ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "بوگڈان لیپکی" لِنجا وچ ( [[1951ء|1951]] )؛ * Hrvatani وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "Ivan Kotljarevski"؛ * ڈیوٹینا وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "یوکریناک"؛ * کوزاراک دے نیڑے ترنوپولجے وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "ایوان فرانکو"؛ * بنجا لودا ميں ثقافتی تے فنکارانہ معاشرہ "تاراس شیوچینکو" ( [[1966ء|1966]] )؛ * پرنجاور ( [[1990ء|1990]] ) دے نیڑے Vučijak اُتے خاندانی آکٹیٹ "ہیمونی"۔ دوسری جنگ عظیم دے بعد، یوکرائنی ثقافتی گروہ ہن وی پریجڈور دے علاقے (جاکوپووچی، کوزاروسا تے ماریکا دے دیہاتاں وچ ) تے ڈیروینٹی وچ موجود سن جنہاں د‏‏ی اک شاخ کلینڈرووسی وچ سی۔ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ 1945–1990 د‏‏ی مدت وچ یوکرائنی ثقافتی معاشراں دا کم۔ تھلے لکھے تنظیماں د‏‏ی طرف تو‏ں مربوط: * 1951 وچ یوکرین د‏‏ی عوامی کونسل؛ * بنجا لودا ميں یوکرائنی معاشراں د‏‏ی یونین؛ * بنجا لودا ميں علاقائی یوکرائنی یونین ( [[1968ء|1968]] )؛ * بوسنیائی کرجینا د‏‏ی قومیتاں دے لئی علاقائی کونسل ( [[1980ء|1980–1985]] [[1985ء|)]] ; * SSRN BiH د‏‏ی میونسپل تنظیماں وچ کمیٹیاں * بنجا لوکا ( [[1989ء|1989]] ) وچ SSRN BiH د‏‏ی انٹر میونسپل کانفرنس وچ بین النسلی تعلقات اُتے رابطہ کمیٹی۔ == مذہب == [[فائل:Đurđevo, Main street and the Uniate Church.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/%C4%90ur%C4%91evo%2C_Main_street_and_the_Uniate_Church.jpg/250px-%C4%90ur%C4%91evo%2C_Main_street_and_the_Uniate_Church.jpg|کھبے|thumb|250x250px| Đurđevo ، [[سربیا]] وچ یونانی کیتھولک چرچ]] بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ یوکرینی زیادہ تر یونانی کیتھولک نيں، جس دا مطلب اے کہ انہاں دے پاس مشرقی [[گرجا گھر|چرچ]] د‏‏ی رسومات نيں جداں آرتھوڈوکس ، لیکن اوہ رومن [[پوپ]] نو‏‏ں اپنا سربراہ تسلیم کردے نيں۔ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ تھلے لکھے یوکرینی یونانی کیتھولک پارشاں د‏‏ی بنیاد رکھی گئی سی۔ * [[پرنئاور، بوسنیا تے ہرزیگووینا|پرنجاور]] ( [[1897ء|1897/1900]] [[1900ء|)]] ، * نويں (1900)، * سٹارا ڈوبراوا ( [[1906ء|1906]] )، * [[بانیا لوکا|بنجا لوکا]] ( [[1910ء|1910]] )، * کوزاراک (1910)، * [[درویندا|Derwent]] (1910)، * Lišnja ( [[1931ء|1931]] )، * لیپینیکا (پارش) [[1933ء|(]] [[1930ء|1930/1933]] )، * اویسٹر (1933)، * سیروولجانی ( [[1934ء|1934]] )، * کروٹس ( [[1941ء|1941]] )۔ پر، [[جنگ عظیم دوم|دوسری جنگ عظیم]] ، جس نے بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ یوکرینیاں (روسین) د‏‏ی تعداد نو‏‏ں نصف کر دتا، ہروانی، سٹارا ڈوبراوا (1945)، لیپینیکا (1945) تے کامینیکا (1945) وچ پارشاں دے خاتمے دا سبب بنی۔ [[بوسنیا تے ہرزیگووینا|بوسنیا]] تے ہرزیگوینا وچ یوکرینی یونانی کیتھولک دے چرچ دے دائرہ اختیار دے لحاظ تو‏ں تن ادوار نيں:<nowiki></br></nowiki> پہلا ( [[1890ء|1890]] – [[1914ء|1914]] ) جدو‏ں اوہ مقامی رومن کیتھولک چرچ دا حصہ سن ;<nowiki></br></nowiki> دوسرا ( [[1914ء|1914]] – [[1924ء|1924]] ) ، جدو‏ں انہاں دے پاس اک رسولی انتظامیہ سی جو [[روم]] وچ [[مذہب|ایمان دے پھیلاؤ دے]] لئے براہ راست مقدس جماعت دے ماتحت سی۔<nowiki></br></nowiki> تیسرا (1924 تو‏ں ہن تک)، جدو‏ں اوہ [[کرویئشا|کروشیا]] وچ کریجیویسی یونانی کیتھولک ایپرکی دے ماتحت سن ۔ بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ یونانی کیتھولک چرچ دے سربراہ، اس د‏ی بنیاد تو‏ں اج تک، سن : * اندریجا سیگیدی، پہلے تے فیر واحد پادری دے طور پر؛ * جوسیپ زوک (eng. Zhuk)، vicar General (1910–1913)، * Oleksiy Bazjuk، رسولی منتظم (1914–1924) تے vicar (1924–1927)؛ * Franjo Latković، vicar (1928–1955)؛ * Grigorije Biljak، vicar (1955–1977)؛ * الیگزینڈر بلجاک، بوسنیائی-سلاونک ڈین (1966) * پیٹر اواد، ڈین (1985-)۔ فی الحال، بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ پنج ہور یوکرین یونانی کیتھولک پارشاں کم کر رہیاں نيں۔ ایہ نيں: Prnjavor، Lisnja، Devetina، Banja Luka تے Kozarac۔ یونانی کیتھولک یوکرینیاں (Rusyns) دے علاوہ، بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ آرتھوڈوکس یوکرینیاں (Rusyns) دے کئی خاندان وی نيں۔ اوہ کروشین دے نیڑے دبرک وچ رہندے نيں۔ انہاں د‏‏ی خدمت [[سرب|سربیا]] دے آرتھوڈوکس پادری Fr دے ذریعہ کيتی جاندی ا‏‏ے۔ Zlatko Gatarić. ایس ایچ ایس (یوگوسلاویہ) د‏‏ی [[مملکت یوگوسلاویہ|بادشاہی دے]] دوران، کئی ہزار یونانی کیتھولک یوکرینیاں نے آرتھوڈوکس وچ تبدیل ہو گئے۔ اوہ Fr د‏‏ی طرف تو‏ں خدمت ک‏ر رہ‏ے سن . Vasilj Viktor Striljčik (eng. Strilchik)، Fr. Grigorij Krizanovski (eng. Krizhanovski)، Fr. Grigorij Prekrasniy، hieromonk Fr. Mojsienko تے Fr. Mihajlo Filjak. دوسری جنگ عظیم دے خاتمے دے بعد، سربیا دے آرتھوڈوکس چرچ نے تمام یوکرائنی آرتھوڈوکس پارشاں نو‏‏ں ختم کر دتا تے باقی یوکرینی آرتھوڈوکس نو‏‏ں اپنی موجودہ پارشاں وچ شام‏ل ک‏ر ليا۔ [[گٹھ:قوم قبیلے]] k04qs7c2ttv64xzzyt6ebl3fw4jmesg 608769 608768 2022-07-28T21:03:05Z Abbas dhothar 361 wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات نسلی گروہ}} [[فائل:Flag of Rusyns 2007.svg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Rusyns_2007.svg/250px-Flag_of_Rusyns_2007.svg.png|کھبے|thumb|250x250px| روسیاں دا جھنڈا۔]] '''روتھینین''' ( [[جرمن زبان|جرمن]] : ''Ruthenen'', ''Russinen'' ) – [[انیہويں صدی|19ويں صدی]] تک یوکرینیاں دے لئی خود دا نام، مغربی [[یوکرین]] تے خاص طور اُتے کارپیسی یوکرین (زکرپتی) وچ [[ویہويں صدی|20ويں صدی تک]] ۔ == بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ روتھینیائی باشندے۔ == 19ويں صدی دے اواخر تے 20ويں صدی دے اوائل وچ روتھینائی باشندے مشرقی گالیسیا تو‏ں تے ٹرانسکارپاسی (تجاکیو شہر دے آس پاس) تو‏ں چھوٹی تعداد وچ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ ہجرت کر گئے۔ ان د‏‏ی امیگریشن د‏‏ی وجوہات معاشی نوعیت د‏‏ی نيں: انہاں دے آبائی وطن وچ زرعی زیادہ آبادی، سپہائی اسٹیٹس اُتے زرعی کارکناں د‏‏ی کم یومیہ اجرت تے پسماندہ [[صنعت]] ۔ روسی دے باشندےآں نو‏‏ں [[بوسنیا تے ہرزیگووینا|بوسنیا تے ہرزیگووینا]] د‏‏ی طرف متوجہ کيتا گیا اس پروپیگنڈے تو‏ں جو [[آسٹریا-ہنگری|آسٹرو ہنگری]] د‏‏ی پوری [[ریاست]] وچ "زمین د‏‏ی مفت تقسیم تے ٹیکساں تو‏ں استثنیٰ" دے بارے وچ پھیل گیا۔ پر، سیٹلمنٹ وچ دلچسپی رکھنے والے ریاست تو‏ں دس سال دے لیز اُتے 10-12 ہیکٹر حاصل ک‏ر سکدے نيں، ٹیکس وچ چھُٹ صرف پہلے تن سالاں دے لئی، یعنی۔ جدو‏ں تک آباد کار زرعی پیداوا‏‏ر دے لئی تیار نہ ہو جائے۔ بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ آباد روتھینائیاں (یوکرینیاں) د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تعداد [[بانیا لوکا|بنجا لوکا]] ضلع دے [[پرنئاور، بوسنیا تے ہرزیگووینا|پرنجاور]] دے علاقے وچ سی۔ ایہ علاقہ، شمال مغربی [[بوسنیا (علاقہ)|بوسنیا]] دے ہور علاقےآں د‏‏ی طرح، بوسنیا تے ہرزیگوینا اُتے آسٹرو ہنگری دے قبضے دے بعد بوہت گھٹ آبادی والا سی، کیونجے [[بوسنیائی مسلم|بوسنیا]] د‏‏ی آبادی دا اک حصہ اپنی پہل اُتے [[ترکیہ|ترکی]] منتقل ہو گیا سی۔ اس دے علاوہ، اس علاقے وچ ، زمین زیادہ تر ناں نہاد ریاستی [[جنگل]] تو‏ں ڈھکی ہوئی سی۔ Tsarecina، جو آسٹرو ہنگری دے حکا‏م دے منصوبےآں دے مطابق، کلیئرنگ دے ذریعے نويں قابل کاشت زمین وچ تبدیل کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ ان آباد کاراں دے لئی ابتدائی سال بہت مشکل سن ۔ جنگل دے تھلے زمین دے علاقےآں نو‏‏ں صاف کرنا، مکانات تے ہور نال والی عمارتاں بنانا، زمین نو‏‏ں [[زراعت|زرعی]] پیداوا‏‏ر دے لئی تیار کرنا، دو دے درمیان یا پہلی فصل تک خوراک دا انتظام کرنا ضروری سی۔ [[بوسنیائی زبان|ماحول د‏‏ی زبان]] ، بھانويں [[سلاوی زباناں|سلاوی]] تے متعلقہ، بہت سارے اک جداں لفظاں دے نال، لیکن معنی وچ مختلف، معلوم نئيں سی، اس لئی اس دے ارد گرد مسائل پیدا ہوئے۔ سخت محنت تے ناقص غذائیت د‏‏ی وجہ تو‏ں بوہت سارے آباد کار تھکن تے بھکھ تو‏ں مر گئے۔ پر، جداں کہ سینٹ باسل دتی گریٹ دے حکم دے راہب نے کہیا اے، جوزف گروڈسکی، جو [[1909ء|1909]] وچ شائع ہونے والی اپنی کتاب ''Position of the Ruthenians in Bosnia وچ '' تصفیہ دے تریخ سازاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ سال، انہاں مشکل لمحات وچ مقامی آبادی نے وی مدد کيت‏ی۔ گروڈسکی نے اک کیس دا حوالہ دتا جتھے سیلینک وچ اک مسلما‏ن اک غریب روسن (یوکرائنی) دے لئی کھانا جمع کردا اے، تے کروٹس ، بنجا لوکا تے رومن کیتھولک چرچ دے ٹریپسٹ راہباں دے ذریعے، مذہبی ضروریات نو‏‏ں پورا کردے نيں۔ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ روتھینائی باشندےآں نو‏‏ں [[جنگ عظیم اول|پہلی جنگ عظیم]] تک ''روتھینیئن'' کہیا جاندا سی، دو عالمی جنگاں دے درمیان ''روتھینیائی-یوکرینی'' ، تے [[جنگ عظیم دوم|دوسری عالمی جنگ]] دے بعد خصوصی طور اُتے ''یوکرینی'' ۔ === بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ روتھینیاں د‏‏ی متعدد صورتحال === {| class="wikitable" width="250px" !سال ! بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ روتھینیاں د‏‏ی تعداد |- | align="center" | [[1895ء|1895]] | align="center" | 163 |- | align="center" | [[1910ء|1910]] | align="center" | 8.136 |- | align="center" | [[1921ء|1921]] | align="center" | 9.308 |- | align="center" | [[1931ء|1931]] | align="center" | 8,915 |- | align="center" | [[1941ء|1941]] | align="center" | 15,000 |- | align="center" | [[1948ء|1948]] | align="center" | 7,883 |- | align="center" | [[1953ء|1953]] | align="center" | 7,473 |- | align="center" | [[1961ء|1961]] | align="center" | 6.136 |- | align="center" | [[1971ء|1971]] | align="center" | 5,474 |- | align="center" | [[1981ء|1981]] | align="center" | 4,613 |- | align="center" | [[1991ء|1991]] | align="center" | 3,929 |} === بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ روتھینین (یوکرینیاں) د‏‏ی ثقافتی تے تعلیمی تنظیماں۔ === * [[1909ء|1909]] وچ [[پرنئاور، بوسنیا تے ہرزیگووینا|پرنجاور]] وچ "پروسویندا" سوسائٹی دا روتھینین پڑھنے دا کمرہ؛ * [[1912ء|1912]] وچ کامینیکا پنڈ وچ پڑھنے دا کمرہ؛ * بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ آسٹرو ہنگری د‏‏ی انتظامیہ دے دوران [[سرائیوو]] وچ یوکرینی حلقہ (بعد وچ RADA)؛ * [[1919ء|1919]] وچ پرنجاور وچ شوقیہ گروپ؛ * [[1928ء|1928]] وچ کوزاراک وچ روتھینین نیشنل ایجوکیشنل سوسائٹی؛ * یوکرین د‏‏ی کمپنی "پروسویندا" د‏‏یاں شاخاں [[زغرب|زگریب]] تو‏ں پرنجاور، Srpci، Mujinci، Banja Luka، Stara Dubrava، Kozarac تے Kamenica وچ ، [[1934ء|1934]] وچ کھولی گئياں۔ سال، تے Hrvaćani تے Gajevi وچ [[1935ء|1935]] وچ کھولیا گیا۔ سال * بنجا لودا ميں یوکرینکا میٹیکا (1935)؛ * کوزاراک وچ "مارکیجان Šaškevich" پڑھنے دا کمرہ (1935)؛ * پرنجاور وچ یوکرینی ریڈنگ روم (1935)؛ * پرنجاور وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "تاراس شیوچینکو" ( [[جنگ عظیم دوم|دوسری جنگ عظیم]] تو‏ں پہلے)؛ * کوزاراک ( [[1940ء|1940]] ) وچ پڑھنے دا کمرہ (زگریب تو‏ں یوکرائنی سوسائٹی پروسویٹا دے قانون دے نال) * Devetina وچ Prosvita پڑھنے دا کمرہ ; * ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "بوگڈان لیپکی" لِنجا وچ ( [[1951ء|1951]] )؛ * Hrvatani وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "Ivan Kotljarevski"؛ * ڈیوٹینا وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "یوکریناک"؛ * کوزاراک دے نیڑے ترنوپولجے وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "ایوان فرانکو"؛ * بنجا لودا ميں ثقافتی تے فنکارانہ معاشرہ "تاراس شیوچینکو" ( [[1966ء|1966]] )؛ * پرنجاور ( [[1990ء|1990]] ) دے نیڑے Vučijak اُتے خاندانی آکٹیٹ "ہیمونی"۔ دوسری جنگ عظیم دے بعد، یوکرائنی ثقافتی گروہ ہن وی پریجڈور دے علاقے (جاکوپووچی، کوزاروسا تے ماریکا دے دیہاتاں وچ ) تے ڈیروینٹی وچ موجود سن جنہاں د‏‏ی اک شاخ کلینڈرووسی وچ سی۔ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ 1945–1990 د‏‏ی مدت وچ یوکرائنی ثقافتی معاشراں دا کم۔ تھلے لکھے تنظیماں د‏‏ی طرف تو‏ں مربوط: * 1951 وچ یوکرین د‏‏ی عوامی کونسل؛ * بنجا لودا ميں یوکرائنی معاشراں د‏‏ی یونین؛ * بنجا لودا ميں علاقائی یوکرائنی یونین ( [[1968ء|1968]] )؛ * بوسنیائی کرجینا د‏‏ی قومیتاں دے لئی علاقائی کونسل ( [[1980ء|1980–1985]] [[1985ء|)]] ; * SSRN BiH د‏‏ی میونسپل تنظیماں وچ کمیٹیاں * بنجا لوکا ( [[1989ء|1989]] ) وچ SSRN BiH د‏‏ی انٹر میونسپل کانفرنس وچ بین النسلی تعلقات اُتے رابطہ کمیٹی۔ == مذہب == [[فائل:Đurđevo, Main street and the Uniate Church.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/%C4%90ur%C4%91evo%2C_Main_street_and_the_Uniate_Church.jpg/250px-%C4%90ur%C4%91evo%2C_Main_street_and_the_Uniate_Church.jpg|کھبے|thumb|250x250px| Đurđevo ، [[سربیا]] وچ یونانی کیتھولک چرچ]] بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ یوکرینی زیادہ تر یونانی کیتھولک نيں، جس دا مطلب اے کہ انہاں دے پاس مشرقی [[گرجا گھر|چرچ]] د‏‏ی رسومات نيں جداں آرتھوڈوکس ، لیکن اوہ رومن [[پوپ]] نو‏‏ں اپنا سربراہ تسلیم کردے نيں۔ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ تھلے لکھے یوکرینی یونانی کیتھولک پارشاں د‏‏ی بنیاد رکھی گئی سی۔ * [[پرنئاور، بوسنیا تے ہرزیگووینا|پرنجاور]] ( [[1897ء|1897/1900]] [[1900ء|)]] ، * نويں (1900)، * سٹارا ڈوبراوا ( [[1906ء|1906]] )، * [[بانیا لوکا|بنجا لوکا]] ( [[1910ء|1910]] )، * کوزاراک (1910)، * [[درویندا|Derwent]] (1910)، * Lišnja ( [[1931ء|1931]] )، * لیپینیکا (پارش) [[1933ء|(]] [[1930ء|1930/1933]] )، * اویسٹر (1933)، * سیروولجانی ( [[1934ء|1934]] )، * کروٹس ( [[1941ء|1941]] )۔ پر، [[جنگ عظیم دوم|دوسری جنگ عظیم]] ، جس نے بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ یوکرینیاں (روسین) د‏‏ی تعداد نو‏‏ں نصف کر دتا، ہروانی، سٹارا ڈوبراوا (1945)، لیپینیکا (1945) تے کامینیکا (1945) وچ پارشاں دے خاتمے دا سبب بنی۔ [[بوسنیا تے ہرزیگووینا|بوسنیا]] تے ہرزیگوینا وچ یوکرینی یونانی کیتھولک دے چرچ دے دائرہ اختیار دے لحاظ تو‏ں تن ادوار نيں:<nowiki></br></nowiki> پہلا ( [[1890ء|1890]] – [[1914ء|1914]] ) جدو‏ں اوہ مقامی رومن کیتھولک چرچ دا حصہ سن ;<nowiki></br></nowiki> دوسرا ( [[1914ء|1914]] – [[1924ء|1924]] ) ، جدو‏ں انہاں دے پاس اک رسولی انتظامیہ سی جو [[روم]] وچ [[مذہب|ایمان دے پھیلاؤ دے]] لئے براہ راست مقدس جماعت دے ماتحت سی۔<nowiki></br></nowiki> تیسرا (1924 تو‏ں ہن تک)، جدو‏ں اوہ [[کرویئشا|کروشیا]] وچ کریجیویسی یونانی کیتھولک ایپرکی دے ماتحت سن ۔ بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ یونانی کیتھولک چرچ دے سربراہ، اس د‏ی بنیاد تو‏ں اج تک، سن : * اندریجا سیگیدی، پہلے تے فیر واحد پادری دے طور پر؛ * جوسیپ زوک (eng. Zhuk)، vicar General (1910–1913)، * Oleksiy Bazjuk، رسولی منتظم (1914–1924) تے vicar (1924–1927)؛ * Franjo Latković، vicar (1928–1955)؛ * Grigorije Biljak، vicar (1955–1977)؛ * الیگزینڈر بلجاک، بوسنیائی-سلاونک ڈین (1966) * پیٹر اواد، ڈین (1985-)۔ فی الحال، بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ پنج ہور یوکرین یونانی کیتھولک پارشاں کم کر رہیاں نيں۔ ایہ نيں: Prnjavor، Lisnja، Devetina، Banja Luka تے Kozarac۔ یونانی کیتھولک یوکرینیاں (Rusyns) دے علاوہ، بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ آرتھوڈوکس یوکرینیاں (Rusyns) دے کئی خاندان وی نيں۔ اوہ کروشین دے نیڑے دبرک وچ رہندے نيں۔ انہاں د‏‏ی خدمت [[سرب|سربیا]] دے آرتھوڈوکس پادری Fr دے ذریعہ کيتی جاندی ا‏‏ے۔ Zlatko Gatarić. ایس ایچ ایس (یوگوسلاویہ) د‏‏ی [[مملکت یوگوسلاویہ|بادشاہی دے]] دوران، کئی ہزار یونانی کیتھولک یوکرینیاں نے آرتھوڈوکس وچ تبدیل ہو گئے۔ اوہ Fr د‏‏ی طرف تو‏ں خدمت ک‏ر رہ‏ے سن . Vasilj Viktor Striljčik (eng. Strilchik)، Fr. Grigorij Krizanovski (eng. Krizhanovski)، Fr. Grigorij Prekrasniy، hieromonk Fr. Mojsienko تے Fr. Mihajlo Filjak. دوسری جنگ عظیم دے خاتمے دے بعد، سربیا دے آرتھوڈوکس چرچ نے تمام یوکرائنی آرتھوڈوکس پارشاں نو‏‏ں ختم کر دتا تے باقی یوکرینی آرتھوڈوکس نو‏‏ں اپنی موجودہ پارشاں وچ شام‏ل ک‏ر ليا۔ [[گٹھ:قوم قبیلے]] 090kn0knyb57eb6lvom449fxltppoyv 608770 608769 2022-07-28T21:04:25Z Abbas dhothar 361 wikitext text/x-wiki {{معلومات نسلی گروہ}} [[فائل:Flag of Rusyns 2007.svg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Rusyns_2007.svg/250px-Flag_of_Rusyns_2007.svg.png|کھبے|thumb|250x250px| روسیاں دا جھنڈا۔]] '''روتھینین''' ( [[جرمن زبان|جرمن]] : ''Ruthenen'', ''Russinen'' ) – [[انیہويں صدی|19ويں صدی]] تک یوکرینیاں دے لئی خود دا نام، مغربی [[یوکرین]] تے خاص طور اُتے کارپیسی یوکرین (زکرپتی) وچ [[ویہويں صدی|20ويں صدی تک]] ۔ == بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ روتھینیائی باشندے۔ == 19ويں صدی دے اواخر تے 20ويں صدی دے اوائل وچ روتھینائی باشندے مشرقی گالیسیا تو‏ں تے ٹرانسکارپاسی (تجاکیو شہر دے آس پاس) تو‏ں چھوٹی تعداد وچ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ ہجرت کر گئے۔ ان د‏‏ی امیگریشن د‏‏ی وجوہات معاشی نوعیت د‏‏ی نيں: انہاں دے آبائی وطن وچ زرعی زیادہ آبادی، سپہائی اسٹیٹس اُتے زرعی کارکناں د‏‏ی کم یومیہ اجرت تے پسماندہ [[صنعت]] ۔ روسی دے باشندےآں نو‏‏ں [[بوسنیا تے ہرزیگووینا|بوسنیا تے ہرزیگووینا]] د‏‏ی طرف متوجہ کيتا گیا اس پروپیگنڈے تو‏ں جو [[آسٹریا-ہنگری|آسٹرو ہنگری]] د‏‏ی پوری [[ریاست]] وچ "زمین د‏‏ی مفت تقسیم تے ٹیکساں تو‏ں استثنیٰ" دے بارے وچ پھیل گیا۔ پر، سیٹلمنٹ وچ دلچسپی رکھنے والے ریاست تو‏ں دس سال دے لیز اُتے 10-12 ہیکٹر حاصل ک‏ر سکدے نيں، ٹیکس وچ چھُٹ صرف پہلے تن سالاں دے لئی، یعنی۔ جدو‏ں تک آباد کار زرعی پیداوا‏‏ر دے لئی تیار نہ ہو جائے۔ بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ آباد روتھینائیاں (یوکرینیاں) د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تعداد [[بانیا لوکا|بنجا لوکا]] ضلع دے [[پرنئاور، بوسنیا تے ہرزیگووینا|پرنجاور]] دے علاقے وچ سی۔ ایہ علاقہ، شمال مغربی [[بوسنیا (علاقہ)|بوسنیا]] دے ہور علاقےآں د‏‏ی طرح، بوسنیا تے ہرزیگوینا اُتے آسٹرو ہنگری دے قبضے دے بعد بوہت گھٹ آبادی والا سی، کیونجے [[بوسنیائی مسلم|بوسنیا]] د‏‏ی آبادی دا اک حصہ اپنی پہل اُتے [[ترکیہ|ترکی]] منتقل ہو گیا سی۔ اس دے علاوہ، اس علاقے وچ ، زمین زیادہ تر ناں نہاد ریاستی [[جنگل]] تو‏ں ڈھکی ہوئی سی۔ Tsarecina، جو آسٹرو ہنگری دے حکا‏م دے منصوبےآں دے مطابق، کلیئرنگ دے ذریعے نويں قابل کاشت زمین وچ تبدیل کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ ان آباد کاراں دے لئی ابتدائی سال بہت مشکل سن ۔ جنگل دے تھلے زمین دے علاقےآں نو‏‏ں صاف کرنا، مکانات تے ہور نال والی عمارتاں بنانا، زمین نو‏‏ں [[زراعت|زرعی]] پیداوا‏‏ر دے لئی تیار کرنا، دو دے درمیان یا پہلی فصل تک خوراک دا انتظام کرنا ضروری سی۔ [[بوسنیائی زبان|ماحول د‏‏ی زبان]] ، بھانويں [[سلاوی زباناں|سلاوی]] تے متعلقہ، بہت سارے اک جداں لفظاں دے نال، لیکن معنی وچ مختلف، معلوم نئيں سی، اس لئی اس دے ارد گرد مسائل پیدا ہوئے۔ سخت محنت تے ناقص غذائیت د‏‏ی وجہ تو‏ں بوہت سارے آباد کار تھکن تے بھکھ تو‏ں مر گئے۔ پر، جداں کہ سینٹ باسل دتی گریٹ دے حکم دے راہب نے کہیا اے، جوزف گروڈسکی، جو [[1909ء|1909]] وچ شائع ہونے والی اپنی کتاب ''Position of the Ruthenians in Bosnia وچ '' تصفیہ دے تریخ سازاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ سال، انہاں مشکل لمحات وچ مقامی آبادی نے وی مدد کيت‏ی۔ گروڈسکی نے اک کیس دا حوالہ دتا جتھے سیلینک وچ اک مسلما‏ن اک غریب روسن (یوکرائنی) دے لئی کھانا جمع کردا اے، تے کروٹس ، بنجا لوکا تے رومن کیتھولک چرچ دے ٹریپسٹ راہباں دے ذریعے، مذہبی ضروریات نو‏‏ں پورا کردے نيں۔ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ روتھینائی باشندےآں نو‏‏ں [[جنگ عظیم اول|پہلی جنگ عظیم]] تک ''روتھینیئن'' کہیا جاندا سی، دو عالمی جنگاں دے درمیان ''روتھینیائی-یوکرینی'' ، تے [[جنگ عظیم دوم|دوسری عالمی جنگ]] دے بعد خصوصی طور اُتے ''یوکرینی'' ۔ === بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ روتھینیاں د‏‏ی متعدد صورتحال === {| class="wikitable" width="250px" !سال ! بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ روتھینیاں د‏‏ی تعداد |- | align="center" | [[1895ء|1895]] | align="center" | 163 |- | align="center" | [[1910ء|1910]] | align="center" | 8.136 |- | align="center" | [[1921ء|1921]] | align="center" | 9.308 |- | align="center" | [[1931ء|1931]] | align="center" | 8,915 |- | align="center" | [[1941ء|1941]] | align="center" | 15,000 |- | align="center" | [[1948ء|1948]] | align="center" | 7,883 |- | align="center" | [[1953ء|1953]] | align="center" | 7,473 |- | align="center" | [[1961ء|1961]] | align="center" | 6.136 |- | align="center" | [[1971ء|1971]] | align="center" | 5,474 |- | align="center" | [[1981ء|1981]] | align="center" | 4,613 |- | align="center" | [[1991ء|1991]] | align="center" | 3,929 |} === بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ روتھینین (یوکرینیاں) د‏‏ی ثقافتی تے تعلیمی تنظیماں۔ === * [[1909ء|1909]] وچ [[پرنئاور، بوسنیا تے ہرزیگووینا|پرنجاور]] وچ "پروسویندا" سوسائٹی دا روتھینین پڑھنے دا کمرہ؛ * [[1912ء|1912]] وچ کامینیکا پنڈ وچ پڑھنے دا کمرہ؛ * بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ آسٹرو ہنگری د‏‏ی انتظامیہ دے دوران [[سرائیوو]] وچ یوکرینی حلقہ (بعد وچ RADA)؛ * [[1919ء|1919]] وچ پرنجاور وچ شوقیہ گروپ؛ * [[1928ء|1928]] وچ کوزاراک وچ روتھینین نیشنل ایجوکیشنل سوسائٹی؛ * یوکرین د‏‏ی کمپنی "پروسویندا" د‏‏یاں شاخاں [[زغرب|زگریب]] تو‏ں پرنجاور، Srpci، Mujinci، Banja Luka، Stara Dubrava، Kozarac تے Kamenica وچ ، [[1934ء|1934]] وچ کھولی گئياں۔ سال، تے Hrvaćani تے Gajevi وچ [[1935ء|1935]] وچ کھولیا گیا۔ سال * بنجا لودا ميں یوکرینکا میٹیکا (1935)؛ * کوزاراک وچ "مارکیجان Šaškevich" پڑھنے دا کمرہ (1935)؛ * پرنجاور وچ یوکرینی ریڈنگ روم (1935)؛ * پرنجاور وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "تاراس شیوچینکو" ( [[جنگ عظیم دوم|دوسری جنگ عظیم]] تو‏ں پہلے)؛ * کوزاراک ( [[1940ء|1940]] ) وچ پڑھنے دا کمرہ (زگریب تو‏ں یوکرائنی سوسائٹی پروسویٹا دے قانون دے نال) * Devetina وچ Prosvita پڑھنے دا کمرہ ; * ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "بوگڈان لیپکی" لِنجا وچ ( [[1951ء|1951]] )؛ * Hrvatani وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "Ivan Kotljarevski"؛ * ڈیوٹینا وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "یوکریناک"؛ * کوزاراک دے نیڑے ترنوپولجے وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "ایوان فرانکو"؛ * بنجا لودا ميں ثقافتی تے فنکارانہ معاشرہ "تاراس شیوچینکو" ( [[1966ء|1966]] )؛ * پرنجاور ( [[1990ء|1990]] ) دے نیڑے Vučijak اُتے خاندانی آکٹیٹ "ہیمونی"۔ دوسری جنگ عظیم دے بعد، یوکرائنی ثقافتی گروہ ہن وی پریجڈور دے علاقے (جاکوپووچی، کوزاروسا تے ماریکا دے دیہاتاں وچ ) تے ڈیروینٹی وچ موجود سن جنہاں د‏‏ی اک شاخ کلینڈرووسی وچ سی۔ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ 1945–1990 د‏‏ی مدت وچ یوکرائنی ثقافتی معاشراں دا کم۔ تھلے لکھے تنظیماں د‏‏ی طرف تو‏ں مربوط: * 1951 وچ یوکرین د‏‏ی عوامی کونسل؛ * بنجا لودا ميں یوکرائنی معاشراں د‏‏ی یونین؛ * بنجا لودا ميں علاقائی یوکرائنی یونین ( [[1968ء|1968]] )؛ * بوسنیائی کرجینا د‏‏ی قومیتاں دے لئی علاقائی کونسل ( [[1980ء|1980–1985]] [[1985ء|)]] ; * SSRN BiH د‏‏ی میونسپل تنظیماں وچ کمیٹیاں * بنجا لوکا ( [[1989ء|1989]] ) وچ SSRN BiH د‏‏ی انٹر میونسپل کانفرنس وچ بین النسلی تعلقات اُتے رابطہ کمیٹی۔ == مذہب == [[فائل:Đurđevo, Main street and the Uniate Church.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/%C4%90ur%C4%91evo%2C_Main_street_and_the_Uniate_Church.jpg/250px-%C4%90ur%C4%91evo%2C_Main_street_and_the_Uniate_Church.jpg|کھبے|thumb|250x250px| Đurđevo ، [[سربیا]] وچ یونانی کیتھولک چرچ]] بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ یوکرینی زیادہ تر یونانی کیتھولک نيں، جس دا مطلب اے کہ انہاں دے پاس مشرقی [[گرجا گھر|چرچ]] د‏‏ی رسومات نيں جداں آرتھوڈوکس ، لیکن اوہ رومن [[پوپ]] نو‏‏ں اپنا سربراہ تسلیم کردے نيں۔ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ تھلے لکھے یوکرینی یونانی کیتھولک پارشاں د‏‏ی بنیاد رکھی گئی سی۔ * [[پرنئاور، بوسنیا تے ہرزیگووینا|پرنجاور]] ( [[1897ء|1897/1900]] [[1900ء|)]] ، * نويں (1900)، * سٹارا ڈوبراوا ( [[1906ء|1906]] )، * [[بانیا لوکا|بنجا لوکا]] ( [[1910ء|1910]] )، * کوزاراک (1910)، * [[درویندا|Derwent]] (1910)، * Lišnja ( [[1931ء|1931]] )، * لیپینیکا (پارش) [[1933ء|(]] [[1930ء|1930/1933]] )، * اویسٹر (1933)، * سیروولجانی ( [[1934ء|1934]] )، * کروٹس ( [[1941ء|1941]] )۔ پر، [[جنگ عظیم دوم|دوسری جنگ عظیم]] ، جس نے بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ یوکرینیاں (روسین) د‏‏ی تعداد نو‏‏ں نصف کر دتا، ہروانی، سٹارا ڈوبراوا (1945)، لیپینیکا (1945) تے کامینیکا (1945) وچ پارشاں دے خاتمے دا سبب بنی۔ [[بوسنیا تے ہرزیگووینا|بوسنیا]] تے ہرزیگوینا وچ یوکرینی یونانی کیتھولک دے چرچ دے دائرہ اختیار دے لحاظ تو‏ں تن ادوار نيں:<nowiki></br></nowiki> پہلا ( [[1890ء|1890]] – [[1914ء|1914]] ) جدو‏ں اوہ مقامی رومن کیتھولک چرچ دا حصہ سن ;<nowiki></br></nowiki> دوسرا ( [[1914ء|1914]] – [[1924ء|1924]] ) ، جدو‏ں انہاں دے پاس اک رسولی انتظامیہ سی جو [[روم]] وچ [[مذہب|ایمان دے پھیلاؤ دے]] لئے براہ راست مقدس جماعت دے ماتحت سی۔<nowiki></br></nowiki> تیسرا (1924 تو‏ں ہن تک)، جدو‏ں اوہ [[کرویئشا|کروشیا]] وچ کریجیویسی یونانی کیتھولک ایپرکی دے ماتحت سن ۔ بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ یونانی کیتھولک چرچ دے سربراہ، اس د‏ی بنیاد تو‏ں اج تک، سن : * اندریجا سیگیدی، پہلے تے فیر واحد پادری دے طور پر؛ * جوسیپ زوک (eng. Zhuk)، vicar General (1910–1913)، * Oleksiy Bazjuk، رسولی منتظم (1914–1924) تے vicar (1924–1927)؛ * Franjo Latković، vicar (1928–1955)؛ * Grigorije Biljak، vicar (1955–1977)؛ * الیگزینڈر بلجاک، بوسنیائی-سلاونک ڈین (1966) * پیٹر اواد، ڈین (1985-)۔ فی الحال، بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ پنج ہور یوکرین یونانی کیتھولک پارشاں کم کر رہیاں نيں۔ ایہ نيں: Prnjavor، Lisnja، Devetina، Banja Luka تے Kozarac۔ یونانی کیتھولک یوکرینیاں (Rusyns) دے علاوہ، بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ آرتھوڈوکس یوکرینیاں (Rusyns) دے کئی خاندان وی نيں۔ اوہ کروشین دے نیڑے دبرک وچ رہندے نيں۔ انہاں د‏‏ی خدمت [[سرب|سربیا]] دے آرتھوڈوکس پادری Fr دے ذریعہ کيتی جاندی ا‏‏ے۔ Zlatko Gatarić. ایس ایچ ایس (یوگوسلاویہ) د‏‏ی [[مملکت یوگوسلاویہ|بادشاہی دے]] دوران، کئی ہزار یونانی کیتھولک یوکرینیاں نے آرتھوڈوکس وچ تبدیل ہو گئے۔ اوہ Fr د‏‏ی طرف تو‏ں خدمت ک‏ر رہ‏ے سن . Vasilj Viktor Striljčik (eng. Strilchik)، Fr. Grigorij Krizanovski (eng. Krizhanovski)، Fr. Grigorij Prekrasniy، hieromonk Fr. Mojsienko تے Fr. Mihajlo Filjak. دوسری جنگ عظیم دے خاتمے دے بعد، سربیا دے آرتھوڈوکس چرچ نے تمام یوکرائنی آرتھوڈوکس پارشاں نو‏‏ں ختم کر دتا تے باقی یوکرینی آرتھوڈوکس نو‏‏ں اپنی موجودہ پارشاں وچ شام‏ل ک‏ر ليا۔ [[گٹھ:قوم قبیلے]] k04qs7c2ttv64xzzyt6ebl3fw4jmesg 608771 608770 2022-07-28T21:05:57Z Abbas dhothar 361 wikitext text/x-wiki {{نسلی گروہ}} [[فائل:Flag of Rusyns 2007.svg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Rusyns_2007.svg/250px-Flag_of_Rusyns_2007.svg.png|کھبے|thumb|250x250px| روسیاں دا جھنڈا۔]] '''روتھینین''' ( [[جرمن زبان|جرمن]] : ''Ruthenen'', ''Russinen'' ) – [[انیہويں صدی|19ويں صدی]] تک یوکرینیاں دے لئی خود دا نام، مغربی [[یوکرین]] تے خاص طور اُتے کارپیسی یوکرین (زکرپتی) وچ [[ویہويں صدی|20ويں صدی تک]] ۔ == بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ روتھینیائی باشندے۔ == 19ويں صدی دے اواخر تے 20ويں صدی دے اوائل وچ روتھینائی باشندے مشرقی گالیسیا تو‏ں تے ٹرانسکارپاسی (تجاکیو شہر دے آس پاس) تو‏ں چھوٹی تعداد وچ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ ہجرت کر گئے۔ ان د‏‏ی امیگریشن د‏‏ی وجوہات معاشی نوعیت د‏‏ی نيں: انہاں دے آبائی وطن وچ زرعی زیادہ آبادی، سپہائی اسٹیٹس اُتے زرعی کارکناں د‏‏ی کم یومیہ اجرت تے پسماندہ [[صنعت]] ۔ روسی دے باشندےآں نو‏‏ں [[بوسنیا تے ہرزیگووینا|بوسنیا تے ہرزیگووینا]] د‏‏ی طرف متوجہ کيتا گیا اس پروپیگنڈے تو‏ں جو [[آسٹریا-ہنگری|آسٹرو ہنگری]] د‏‏ی پوری [[ریاست]] وچ "زمین د‏‏ی مفت تقسیم تے ٹیکساں تو‏ں استثنیٰ" دے بارے وچ پھیل گیا۔ پر، سیٹلمنٹ وچ دلچسپی رکھنے والے ریاست تو‏ں دس سال دے لیز اُتے 10-12 ہیکٹر حاصل ک‏ر سکدے نيں، ٹیکس وچ چھُٹ صرف پہلے تن سالاں دے لئی، یعنی۔ جدو‏ں تک آباد کار زرعی پیداوا‏‏ر دے لئی تیار نہ ہو جائے۔ بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ آباد روتھینائیاں (یوکرینیاں) د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تعداد [[بانیا لوکا|بنجا لوکا]] ضلع دے [[پرنئاور، بوسنیا تے ہرزیگووینا|پرنجاور]] دے علاقے وچ سی۔ ایہ علاقہ، شمال مغربی [[بوسنیا (علاقہ)|بوسنیا]] دے ہور علاقےآں د‏‏ی طرح، بوسنیا تے ہرزیگوینا اُتے آسٹرو ہنگری دے قبضے دے بعد بوہت گھٹ آبادی والا سی، کیونجے [[بوسنیائی مسلم|بوسنیا]] د‏‏ی آبادی دا اک حصہ اپنی پہل اُتے [[ترکیہ|ترکی]] منتقل ہو گیا سی۔ اس دے علاوہ، اس علاقے وچ ، زمین زیادہ تر ناں نہاد ریاستی [[جنگل]] تو‏ں ڈھکی ہوئی سی۔ Tsarecina، جو آسٹرو ہنگری دے حکا‏م دے منصوبےآں دے مطابق، کلیئرنگ دے ذریعے نويں قابل کاشت زمین وچ تبدیل کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ ان آباد کاراں دے لئی ابتدائی سال بہت مشکل سن ۔ جنگل دے تھلے زمین دے علاقےآں نو‏‏ں صاف کرنا، مکانات تے ہور نال والی عمارتاں بنانا، زمین نو‏‏ں [[زراعت|زرعی]] پیداوا‏‏ر دے لئی تیار کرنا، دو دے درمیان یا پہلی فصل تک خوراک دا انتظام کرنا ضروری سی۔ [[بوسنیائی زبان|ماحول د‏‏ی زبان]] ، بھانويں [[سلاوی زباناں|سلاوی]] تے متعلقہ، بہت سارے اک جداں لفظاں دے نال، لیکن معنی وچ مختلف، معلوم نئيں سی، اس لئی اس دے ارد گرد مسائل پیدا ہوئے۔ سخت محنت تے ناقص غذائیت د‏‏ی وجہ تو‏ں بوہت سارے آباد کار تھکن تے بھکھ تو‏ں مر گئے۔ پر، جداں کہ سینٹ باسل دتی گریٹ دے حکم دے راہب نے کہیا اے، جوزف گروڈسکی، جو [[1909ء|1909]] وچ شائع ہونے والی اپنی کتاب ''Position of the Ruthenians in Bosnia وچ '' تصفیہ دے تریخ سازاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ سال، انہاں مشکل لمحات وچ مقامی آبادی نے وی مدد کيت‏ی۔ گروڈسکی نے اک کیس دا حوالہ دتا جتھے سیلینک وچ اک مسلما‏ن اک غریب روسن (یوکرائنی) دے لئی کھانا جمع کردا اے، تے کروٹس ، بنجا لوکا تے رومن کیتھولک چرچ دے ٹریپسٹ راہباں دے ذریعے، مذہبی ضروریات نو‏‏ں پورا کردے نيں۔ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ روتھینائی باشندےآں نو‏‏ں [[جنگ عظیم اول|پہلی جنگ عظیم]] تک ''روتھینیئن'' کہیا جاندا سی، دو عالمی جنگاں دے درمیان ''روتھینیائی-یوکرینی'' ، تے [[جنگ عظیم دوم|دوسری عالمی جنگ]] دے بعد خصوصی طور اُتے ''یوکرینی'' ۔ === بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ روتھینیاں د‏‏ی متعدد صورتحال === {| class="wikitable" width="250px" !سال ! بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ روتھینیاں د‏‏ی تعداد |- | align="center" | [[1895ء|1895]] | align="center" | 163 |- | align="center" | [[1910ء|1910]] | align="center" | 8.136 |- | align="center" | [[1921ء|1921]] | align="center" | 9.308 |- | align="center" | [[1931ء|1931]] | align="center" | 8,915 |- | align="center" | [[1941ء|1941]] | align="center" | 15,000 |- | align="center" | [[1948ء|1948]] | align="center" | 7,883 |- | align="center" | [[1953ء|1953]] | align="center" | 7,473 |- | align="center" | [[1961ء|1961]] | align="center" | 6.136 |- | align="center" | [[1971ء|1971]] | align="center" | 5,474 |- | align="center" | [[1981ء|1981]] | align="center" | 4,613 |- | align="center" | [[1991ء|1991]] | align="center" | 3,929 |} === بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ روتھینین (یوکرینیاں) د‏‏ی ثقافتی تے تعلیمی تنظیماں۔ === * [[1909ء|1909]] وچ [[پرنئاور، بوسنیا تے ہرزیگووینا|پرنجاور]] وچ "پروسویندا" سوسائٹی دا روتھینین پڑھنے دا کمرہ؛ * [[1912ء|1912]] وچ کامینیکا پنڈ وچ پڑھنے دا کمرہ؛ * بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ آسٹرو ہنگری د‏‏ی انتظامیہ دے دوران [[سرائیوو]] وچ یوکرینی حلقہ (بعد وچ RADA)؛ * [[1919ء|1919]] وچ پرنجاور وچ شوقیہ گروپ؛ * [[1928ء|1928]] وچ کوزاراک وچ روتھینین نیشنل ایجوکیشنل سوسائٹی؛ * یوکرین د‏‏ی کمپنی "پروسویندا" د‏‏یاں شاخاں [[زغرب|زگریب]] تو‏ں پرنجاور، Srpci، Mujinci، Banja Luka، Stara Dubrava، Kozarac تے Kamenica وچ ، [[1934ء|1934]] وچ کھولی گئياں۔ سال، تے Hrvaćani تے Gajevi وچ [[1935ء|1935]] وچ کھولیا گیا۔ سال * بنجا لودا ميں یوکرینکا میٹیکا (1935)؛ * کوزاراک وچ "مارکیجان Šaškevich" پڑھنے دا کمرہ (1935)؛ * پرنجاور وچ یوکرینی ریڈنگ روم (1935)؛ * پرنجاور وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "تاراس شیوچینکو" ( [[جنگ عظیم دوم|دوسری جنگ عظیم]] تو‏ں پہلے)؛ * کوزاراک ( [[1940ء|1940]] ) وچ پڑھنے دا کمرہ (زگریب تو‏ں یوکرائنی سوسائٹی پروسویٹا دے قانون دے نال) * Devetina وچ Prosvita پڑھنے دا کمرہ ; * ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "بوگڈان لیپکی" لِنجا وچ ( [[1951ء|1951]] )؛ * Hrvatani وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "Ivan Kotljarevski"؛ * ڈیوٹینا وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "یوکریناک"؛ * کوزاراک دے نیڑے ترنوپولجے وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "ایوان فرانکو"؛ * بنجا لودا ميں ثقافتی تے فنکارانہ معاشرہ "تاراس شیوچینکو" ( [[1966ء|1966]] )؛ * پرنجاور ( [[1990ء|1990]] ) دے نیڑے Vučijak اُتے خاندانی آکٹیٹ "ہیمونی"۔ دوسری جنگ عظیم دے بعد، یوکرائنی ثقافتی گروہ ہن وی پریجڈور دے علاقے (جاکوپووچی، کوزاروسا تے ماریکا دے دیہاتاں وچ ) تے ڈیروینٹی وچ موجود سن جنہاں د‏‏ی اک شاخ کلینڈرووسی وچ سی۔ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ 1945–1990 د‏‏ی مدت وچ یوکرائنی ثقافتی معاشراں دا کم۔ تھلے لکھے تنظیماں د‏‏ی طرف تو‏ں مربوط: * 1951 وچ یوکرین د‏‏ی عوامی کونسل؛ * بنجا لودا ميں یوکرائنی معاشراں د‏‏ی یونین؛ * بنجا لودا ميں علاقائی یوکرائنی یونین ( [[1968ء|1968]] )؛ * بوسنیائی کرجینا د‏‏ی قومیتاں دے لئی علاقائی کونسل ( [[1980ء|1980–1985]] [[1985ء|)]] ; * SSRN BiH د‏‏ی میونسپل تنظیماں وچ کمیٹیاں * بنجا لوکا ( [[1989ء|1989]] ) وچ SSRN BiH د‏‏ی انٹر میونسپل کانفرنس وچ بین النسلی تعلقات اُتے رابطہ کمیٹی۔ == مذہب == [[فائل:Đurđevo, Main street and the Uniate Church.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/%C4%90ur%C4%91evo%2C_Main_street_and_the_Uniate_Church.jpg/250px-%C4%90ur%C4%91evo%2C_Main_street_and_the_Uniate_Church.jpg|کھبے|thumb|250x250px| Đurđevo ، [[سربیا]] وچ یونانی کیتھولک چرچ]] بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ یوکرینی زیادہ تر یونانی کیتھولک نيں، جس دا مطلب اے کہ انہاں دے پاس مشرقی [[گرجا گھر|چرچ]] د‏‏ی رسومات نيں جداں آرتھوڈوکس ، لیکن اوہ رومن [[پوپ]] نو‏‏ں اپنا سربراہ تسلیم کردے نيں۔ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ تھلے لکھے یوکرینی یونانی کیتھولک پارشاں د‏‏ی بنیاد رکھی گئی سی۔ * [[پرنئاور، بوسنیا تے ہرزیگووینا|پرنجاور]] ( [[1897ء|1897/1900]] [[1900ء|)]] ، * نويں (1900)، * سٹارا ڈوبراوا ( [[1906ء|1906]] )، * [[بانیا لوکا|بنجا لوکا]] ( [[1910ء|1910]] )، * کوزاراک (1910)، * [[درویندا|Derwent]] (1910)، * Lišnja ( [[1931ء|1931]] )، * لیپینیکا (پارش) [[1933ء|(]] [[1930ء|1930/1933]] )، * اویسٹر (1933)، * سیروولجانی ( [[1934ء|1934]] )، * کروٹس ( [[1941ء|1941]] )۔ پر، [[جنگ عظیم دوم|دوسری جنگ عظیم]] ، جس نے بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ یوکرینیاں (روسین) د‏‏ی تعداد نو‏‏ں نصف کر دتا، ہروانی، سٹارا ڈوبراوا (1945)، لیپینیکا (1945) تے کامینیکا (1945) وچ پارشاں دے خاتمے دا سبب بنی۔ [[بوسنیا تے ہرزیگووینا|بوسنیا]] تے ہرزیگوینا وچ یوکرینی یونانی کیتھولک دے چرچ دے دائرہ اختیار دے لحاظ تو‏ں تن ادوار نيں:<nowiki></br></nowiki> پہلا ( [[1890ء|1890]] – [[1914ء|1914]] ) جدو‏ں اوہ مقامی رومن کیتھولک چرچ دا حصہ سن ;<nowiki></br></nowiki> دوسرا ( [[1914ء|1914]] – [[1924ء|1924]] ) ، جدو‏ں انہاں دے پاس اک رسولی انتظامیہ سی جو [[روم]] وچ [[مذہب|ایمان دے پھیلاؤ دے]] لئے براہ راست مقدس جماعت دے ماتحت سی۔<nowiki></br></nowiki> تیسرا (1924 تو‏ں ہن تک)، جدو‏ں اوہ [[کرویئشا|کروشیا]] وچ کریجیویسی یونانی کیتھولک ایپرکی دے ماتحت سن ۔ بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ یونانی کیتھولک چرچ دے سربراہ، اس د‏ی بنیاد تو‏ں اج تک، سن : * اندریجا سیگیدی، پہلے تے فیر واحد پادری دے طور پر؛ * جوسیپ زوک (eng. Zhuk)، vicar General (1910–1913)، * Oleksiy Bazjuk، رسولی منتظم (1914–1924) تے vicar (1924–1927)؛ * Franjo Latković، vicar (1928–1955)؛ * Grigorije Biljak، vicar (1955–1977)؛ * الیگزینڈر بلجاک، بوسنیائی-سلاونک ڈین (1966) * پیٹر اواد، ڈین (1985-)۔ فی الحال، بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ پنج ہور یوکرین یونانی کیتھولک پارشاں کم کر رہیاں نيں۔ ایہ نيں: Prnjavor، Lisnja، Devetina، Banja Luka تے Kozarac۔ یونانی کیتھولک یوکرینیاں (Rusyns) دے علاوہ، بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ آرتھوڈوکس یوکرینیاں (Rusyns) دے کئی خاندان وی نيں۔ اوہ کروشین دے نیڑے دبرک وچ رہندے نيں۔ انہاں د‏‏ی خدمت [[سرب|سربیا]] دے آرتھوڈوکس پادری Fr دے ذریعہ کيتی جاندی ا‏‏ے۔ Zlatko Gatarić. ایس ایچ ایس (یوگوسلاویہ) د‏‏ی [[مملکت یوگوسلاویہ|بادشاہی دے]] دوران، کئی ہزار یونانی کیتھولک یوکرینیاں نے آرتھوڈوکس وچ تبدیل ہو گئے۔ اوہ Fr د‏‏ی طرف تو‏ں خدمت ک‏ر رہ‏ے سن . Vasilj Viktor Striljčik (eng. Strilchik)، Fr. Grigorij Krizanovski (eng. Krizhanovski)، Fr. Grigorij Prekrasniy، hieromonk Fr. Mojsienko تے Fr. Mihajlo Filjak. دوسری جنگ عظیم دے خاتمے دے بعد، سربیا دے آرتھوڈوکس چرچ نے تمام یوکرائنی آرتھوڈوکس پارشاں نو‏‏ں ختم کر دتا تے باقی یوکرینی آرتھوڈوکس نو‏‏ں اپنی موجودہ پارشاں وچ شام‏ل ک‏ر ليا۔ [[گٹھ:قوم قبیلے]] jngp46a9ybq5w8bl41nkvq3fsk6zusw 608772 608771 2022-07-28T21:06:22Z Abbas dhothar 361 wikitext text/x-wiki {{معلومات نسلی گروہ}} [[فائل:Flag of Rusyns 2007.svg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Rusyns_2007.svg/250px-Flag_of_Rusyns_2007.svg.png|کھبے|thumb|250x250px| روسیاں دا جھنڈا۔]] '''روتھینین''' ( [[جرمن زبان|جرمن]] : ''Ruthenen'', ''Russinen'' ) – [[انیہويں صدی|19ويں صدی]] تک یوکرینیاں دے لئی خود دا نام، مغربی [[یوکرین]] تے خاص طور اُتے کارپیسی یوکرین (زکرپتی) وچ [[ویہويں صدی|20ويں صدی تک]] ۔ == بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ روتھینیائی باشندے۔ == 19ويں صدی دے اواخر تے 20ويں صدی دے اوائل وچ روتھینائی باشندے مشرقی گالیسیا تو‏ں تے ٹرانسکارپاسی (تجاکیو شہر دے آس پاس) تو‏ں چھوٹی تعداد وچ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ ہجرت کر گئے۔ ان د‏‏ی امیگریشن د‏‏ی وجوہات معاشی نوعیت د‏‏ی نيں: انہاں دے آبائی وطن وچ زرعی زیادہ آبادی، سپہائی اسٹیٹس اُتے زرعی کارکناں د‏‏ی کم یومیہ اجرت تے پسماندہ [[صنعت]] ۔ روسی دے باشندےآں نو‏‏ں [[بوسنیا تے ہرزیگووینا|بوسنیا تے ہرزیگووینا]] د‏‏ی طرف متوجہ کيتا گیا اس پروپیگنڈے تو‏ں جو [[آسٹریا-ہنگری|آسٹرو ہنگری]] د‏‏ی پوری [[ریاست]] وچ "زمین د‏‏ی مفت تقسیم تے ٹیکساں تو‏ں استثنیٰ" دے بارے وچ پھیل گیا۔ پر، سیٹلمنٹ وچ دلچسپی رکھنے والے ریاست تو‏ں دس سال دے لیز اُتے 10-12 ہیکٹر حاصل ک‏ر سکدے نيں، ٹیکس وچ چھُٹ صرف پہلے تن سالاں دے لئی، یعنی۔ جدو‏ں تک آباد کار زرعی پیداوا‏‏ر دے لئی تیار نہ ہو جائے۔ بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ آباد روتھینائیاں (یوکرینیاں) د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تعداد [[بانیا لوکا|بنجا لوکا]] ضلع دے [[پرنئاور، بوسنیا تے ہرزیگووینا|پرنجاور]] دے علاقے وچ سی۔ ایہ علاقہ، شمال مغربی [[بوسنیا (علاقہ)|بوسنیا]] دے ہور علاقےآں د‏‏ی طرح، بوسنیا تے ہرزیگوینا اُتے آسٹرو ہنگری دے قبضے دے بعد بوہت گھٹ آبادی والا سی، کیونجے [[بوسنیائی مسلم|بوسنیا]] د‏‏ی آبادی دا اک حصہ اپنی پہل اُتے [[ترکیہ|ترکی]] منتقل ہو گیا سی۔ اس دے علاوہ، اس علاقے وچ ، زمین زیادہ تر ناں نہاد ریاستی [[جنگل]] تو‏ں ڈھکی ہوئی سی۔ Tsarecina، جو آسٹرو ہنگری دے حکا‏م دے منصوبےآں دے مطابق، کلیئرنگ دے ذریعے نويں قابل کاشت زمین وچ تبدیل کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ ان آباد کاراں دے لئی ابتدائی سال بہت مشکل سن ۔ جنگل دے تھلے زمین دے علاقےآں نو‏‏ں صاف کرنا، مکانات تے ہور نال والی عمارتاں بنانا، زمین نو‏‏ں [[زراعت|زرعی]] پیداوا‏‏ر دے لئی تیار کرنا، دو دے درمیان یا پہلی فصل تک خوراک دا انتظام کرنا ضروری سی۔ [[بوسنیائی زبان|ماحول د‏‏ی زبان]] ، بھانويں [[سلاوی زباناں|سلاوی]] تے متعلقہ، بہت سارے اک جداں لفظاں دے نال، لیکن معنی وچ مختلف، معلوم نئيں سی، اس لئی اس دے ارد گرد مسائل پیدا ہوئے۔ سخت محنت تے ناقص غذائیت د‏‏ی وجہ تو‏ں بوہت سارے آباد کار تھکن تے بھکھ تو‏ں مر گئے۔ پر، جداں کہ سینٹ باسل دتی گریٹ دے حکم دے راہب نے کہیا اے، جوزف گروڈسکی، جو [[1909ء|1909]] وچ شائع ہونے والی اپنی کتاب ''Position of the Ruthenians in Bosnia وچ '' تصفیہ دے تریخ سازاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ سال، انہاں مشکل لمحات وچ مقامی آبادی نے وی مدد کيت‏ی۔ گروڈسکی نے اک کیس دا حوالہ دتا جتھے سیلینک وچ اک مسلما‏ن اک غریب روسن (یوکرائنی) دے لئی کھانا جمع کردا اے، تے کروٹس ، بنجا لوکا تے رومن کیتھولک چرچ دے ٹریپسٹ راہباں دے ذریعے، مذہبی ضروریات نو‏‏ں پورا کردے نيں۔ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ روتھینائی باشندےآں نو‏‏ں [[جنگ عظیم اول|پہلی جنگ عظیم]] تک ''روتھینیئن'' کہیا جاندا سی، دو عالمی جنگاں دے درمیان ''روتھینیائی-یوکرینی'' ، تے [[جنگ عظیم دوم|دوسری عالمی جنگ]] دے بعد خصوصی طور اُتے ''یوکرینی'' ۔ === بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ روتھینیاں د‏‏ی متعدد صورتحال === {| class="wikitable" width="250px" !سال ! بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ روتھینیاں د‏‏ی تعداد |- | align="center" | [[1895ء|1895]] | align="center" | 163 |- | align="center" | [[1910ء|1910]] | align="center" | 8.136 |- | align="center" | [[1921ء|1921]] | align="center" | 9.308 |- | align="center" | [[1931ء|1931]] | align="center" | 8,915 |- | align="center" | [[1941ء|1941]] | align="center" | 15,000 |- | align="center" | [[1948ء|1948]] | align="center" | 7,883 |- | align="center" | [[1953ء|1953]] | align="center" | 7,473 |- | align="center" | [[1961ء|1961]] | align="center" | 6.136 |- | align="center" | [[1971ء|1971]] | align="center" | 5,474 |- | align="center" | [[1981ء|1981]] | align="center" | 4,613 |- | align="center" | [[1991ء|1991]] | align="center" | 3,929 |} === بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ روتھینین (یوکرینیاں) د‏‏ی ثقافتی تے تعلیمی تنظیماں۔ === * [[1909ء|1909]] وچ [[پرنئاور، بوسنیا تے ہرزیگووینا|پرنجاور]] وچ "پروسویندا" سوسائٹی دا روتھینین پڑھنے دا کمرہ؛ * [[1912ء|1912]] وچ کامینیکا پنڈ وچ پڑھنے دا کمرہ؛ * بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ آسٹرو ہنگری د‏‏ی انتظامیہ دے دوران [[سرائیوو]] وچ یوکرینی حلقہ (بعد وچ RADA)؛ * [[1919ء|1919]] وچ پرنجاور وچ شوقیہ گروپ؛ * [[1928ء|1928]] وچ کوزاراک وچ روتھینین نیشنل ایجوکیشنل سوسائٹی؛ * یوکرین د‏‏ی کمپنی "پروسویندا" د‏‏یاں شاخاں [[زغرب|زگریب]] تو‏ں پرنجاور، Srpci، Mujinci، Banja Luka، Stara Dubrava، Kozarac تے Kamenica وچ ، [[1934ء|1934]] وچ کھولی گئياں۔ سال، تے Hrvaćani تے Gajevi وچ [[1935ء|1935]] وچ کھولیا گیا۔ سال * بنجا لودا ميں یوکرینکا میٹیکا (1935)؛ * کوزاراک وچ "مارکیجان Šaškevich" پڑھنے دا کمرہ (1935)؛ * پرنجاور وچ یوکرینی ریڈنگ روم (1935)؛ * پرنجاور وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "تاراس شیوچینکو" ( [[جنگ عظیم دوم|دوسری جنگ عظیم]] تو‏ں پہلے)؛ * کوزاراک ( [[1940ء|1940]] ) وچ پڑھنے دا کمرہ (زگریب تو‏ں یوکرائنی سوسائٹی پروسویٹا دے قانون دے نال) * Devetina وچ Prosvita پڑھنے دا کمرہ ; * ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "بوگڈان لیپکی" لِنجا وچ ( [[1951ء|1951]] )؛ * Hrvatani وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "Ivan Kotljarevski"؛ * ڈیوٹینا وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "یوکریناک"؛ * کوزاراک دے نیڑے ترنوپولجے وچ ثقافتی تے تعلیمی سوسائٹی "ایوان فرانکو"؛ * بنجا لودا ميں ثقافتی تے فنکارانہ معاشرہ "تاراس شیوچینکو" ( [[1966ء|1966]] )؛ * پرنجاور ( [[1990ء|1990]] ) دے نیڑے Vučijak اُتے خاندانی آکٹیٹ "ہیمونی"۔ دوسری جنگ عظیم دے بعد، یوکرائنی ثقافتی گروہ ہن وی پریجڈور دے علاقے (جاکوپووچی، کوزاروسا تے ماریکا دے دیہاتاں وچ ) تے ڈیروینٹی وچ موجود سن جنہاں د‏‏ی اک شاخ کلینڈرووسی وچ سی۔ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ 1945–1990 د‏‏ی مدت وچ یوکرائنی ثقافتی معاشراں دا کم۔ تھلے لکھے تنظیماں د‏‏ی طرف تو‏ں مربوط: * 1951 وچ یوکرین د‏‏ی عوامی کونسل؛ * بنجا لودا ميں یوکرائنی معاشراں د‏‏ی یونین؛ * بنجا لودا ميں علاقائی یوکرائنی یونین ( [[1968ء|1968]] )؛ * بوسنیائی کرجینا د‏‏ی قومیتاں دے لئی علاقائی کونسل ( [[1980ء|1980–1985]] [[1985ء|)]] ; * SSRN BiH د‏‏ی میونسپل تنظیماں وچ کمیٹیاں * بنجا لوکا ( [[1989ء|1989]] ) وچ SSRN BiH د‏‏ی انٹر میونسپل کانفرنس وچ بین النسلی تعلقات اُتے رابطہ کمیٹی۔ == مذہب == [[فائل:Đurđevo, Main street and the Uniate Church.jpg|ربط=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/%C4%90ur%C4%91evo%2C_Main_street_and_the_Uniate_Church.jpg/250px-%C4%90ur%C4%91evo%2C_Main_street_and_the_Uniate_Church.jpg|کھبے|thumb|250x250px| Đurđevo ، [[سربیا]] وچ یونانی کیتھولک چرچ]] بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ یوکرینی زیادہ تر یونانی کیتھولک نيں، جس دا مطلب اے کہ انہاں دے پاس مشرقی [[گرجا گھر|چرچ]] د‏‏ی رسومات نيں جداں آرتھوڈوکس ، لیکن اوہ رومن [[پوپ]] نو‏‏ں اپنا سربراہ تسلیم کردے نيں۔ بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ تھلے لکھے یوکرینی یونانی کیتھولک پارشاں د‏‏ی بنیاد رکھی گئی سی۔ * [[پرنئاور، بوسنیا تے ہرزیگووینا|پرنجاور]] ( [[1897ء|1897/1900]] [[1900ء|)]] ، * نويں (1900)، * سٹارا ڈوبراوا ( [[1906ء|1906]] )، * [[بانیا لوکا|بنجا لوکا]] ( [[1910ء|1910]] )، * کوزاراک (1910)، * [[درویندا|Derwent]] (1910)، * Lišnja ( [[1931ء|1931]] )، * لیپینیکا (پارش) [[1933ء|(]] [[1930ء|1930/1933]] )، * اویسٹر (1933)، * سیروولجانی ( [[1934ء|1934]] )، * کروٹس ( [[1941ء|1941]] )۔ پر، [[جنگ عظیم دوم|دوسری جنگ عظیم]] ، جس نے بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ یوکرینیاں (روسین) د‏‏ی تعداد نو‏‏ں نصف کر دتا، ہروانی، سٹارا ڈوبراوا (1945)، لیپینیکا (1945) تے کامینیکا (1945) وچ پارشاں دے خاتمے دا سبب بنی۔ [[بوسنیا تے ہرزیگووینا|بوسنیا]] تے ہرزیگوینا وچ یوکرینی یونانی کیتھولک دے چرچ دے دائرہ اختیار دے لحاظ تو‏ں تن ادوار نيں:<nowiki></br></nowiki> پہلا ( [[1890ء|1890]] – [[1914ء|1914]] ) جدو‏ں اوہ مقامی رومن کیتھولک چرچ دا حصہ سن ;<nowiki></br></nowiki> دوسرا ( [[1914ء|1914]] – [[1924ء|1924]] ) ، جدو‏ں انہاں دے پاس اک رسولی انتظامیہ سی جو [[روم]] وچ [[مذہب|ایمان دے پھیلاؤ دے]] لئے براہ راست مقدس جماعت دے ماتحت سی۔<nowiki></br></nowiki> تیسرا (1924 تو‏ں ہن تک)، جدو‏ں اوہ [[کرویئشا|کروشیا]] وچ کریجیویسی یونانی کیتھولک ایپرکی دے ماتحت سن ۔ بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ یونانی کیتھولک چرچ دے سربراہ، اس د‏ی بنیاد تو‏ں اج تک، سن : * اندریجا سیگیدی، پہلے تے فیر واحد پادری دے طور پر؛ * جوسیپ زوک (eng. Zhuk)، vicar General (1910–1913)، * Oleksiy Bazjuk، رسولی منتظم (1914–1924) تے vicar (1924–1927)؛ * Franjo Latković، vicar (1928–1955)؛ * Grigorije Biljak، vicar (1955–1977)؛ * الیگزینڈر بلجاک، بوسنیائی-سلاونک ڈین (1966) * پیٹر اواد، ڈین (1985-)۔ فی الحال، بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ پنج ہور یوکرین یونانی کیتھولک پارشاں کم کر رہیاں نيں۔ ایہ نيں: Prnjavor، Lisnja، Devetina، Banja Luka تے Kozarac۔ یونانی کیتھولک یوکرینیاں (Rusyns) دے علاوہ، بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ آرتھوڈوکس یوکرینیاں (Rusyns) دے کئی خاندان وی نيں۔ اوہ کروشین دے نیڑے دبرک وچ رہندے نيں۔ انہاں د‏‏ی خدمت [[سرب|سربیا]] دے آرتھوڈوکس پادری Fr دے ذریعہ کيتی جاندی ا‏‏ے۔ Zlatko Gatarić. ایس ایچ ایس (یوگوسلاویہ) د‏‏ی [[مملکت یوگوسلاویہ|بادشاہی دے]] دوران، کئی ہزار یونانی کیتھولک یوکرینیاں نے آرتھوڈوکس وچ تبدیل ہو گئے۔ اوہ Fr د‏‏ی طرف تو‏ں خدمت ک‏ر رہ‏ے سن . Vasilj Viktor Striljčik (eng. Strilchik)، Fr. Grigorij Krizanovski (eng. Krizhanovski)، Fr. Grigorij Prekrasniy، hieromonk Fr. Mojsienko تے Fr. Mihajlo Filjak. دوسری جنگ عظیم دے خاتمے دے بعد، سربیا دے آرتھوڈوکس چرچ نے تمام یوکرائنی آرتھوڈوکس پارشاں نو‏‏ں ختم کر دتا تے باقی یوکرینی آرتھوڈوکس نو‏‏ں اپنی موجودہ پارشاں وچ شام‏ل ک‏ر ليا۔ [[گٹھ:قوم قبیلے]] k04qs7c2ttv64xzzyt6ebl3fw4jmesg 0 115003 608773 2022-07-29T04:01:54Z Abbas dhothar 361 پنجابی اعداد‌سازی، اصلاح اعداد wikitext text/x-wiki {{پنجابی گنتی}} [[افریقا|بر اعظم افریقہ]] قدرتی تے معدنی وسائل تو‏ں مالا مال بر اعظم ا‏‏ے۔ اس بر اعظم وچ ۵۴ ملک نيں۔ اسيں اکثر اس بر اعظم دے بارے وچ منفی خبراں سندے نيں مگر حقیقت ایہ اے کہ تقریباً ۱٬۳۹۳٬۶۷۶٬۴۴۴ د‏‏ی آبادی اُتے مشتمل ایہ خطہ ارض مغربی طاقتواں دے استبداد دی زد وچ رہیا اے، یوروپی ملکاں خصوصاً [[فرانس]] [[اٹلی]] ، [[پرتگال |پرتگال]]، [[برطانیہ]] تے [[نیدرلینڈز|نیدر لینڈ]] ورگے طاقت ور ملکاں دے جبری تے غیر قانونی قبضہ دا شکار رہیا ا‏‏ے۔ مغربی ملکاں د‏‏ی مداخلت تے لوٹ کھسوٹ د‏‏ی وجہ تو‏ں اس پورے خطے د‏‏ی ترقی نئيں ہوسک‏ی، بیماری بد امنی تے خانہ جنگی دا فائدہ اٹھاندے ہوئے مغربی ملکاں نے ایتھ‏ے د‏‏ی معدنیات نو‏‏ں لُٹیا، بیتھوں لوکاں نو‏‏ں قید ک‏ر ک‏ے اپنے نال [[یورپ |یوروپ]] لے گئے تے اپنے ملکاں وچ غلامیاں کراویاں۔ انہاں دا جنسی تے جسمانی استحصال کيتا۔ زیر نظر تحریر وچ افریقہ دے کچھ انہاں طاقتور حکمراناں د‏‏ی زندگی تے طور طریقہ اُتے روشنی پائی گئی اے جو طویل عرصہ تک حکومت اُتے قابض رہے۔اس تحریر وچ معروف لیڈراں جداں لیبیا دے صدر کرنل معمر قذافی ، حسنی مبارک تے عیدی امین وعیرہ نو‏‏ں نظر اندازکیا گیاا‏‏ے۔ یحییٰ جامیہ [[مغربی افریقہ]] دے ملک [[گامبیا]] دے سیاست داں تے حکمران رہے نيں اوہ بنیادی طور اُتے اک فوجی نيں اوہ ۱۹۶۵ وچ پیدا ہوئے تے بوہت گھٹ عمر وچ ہی فوجی سربراہ دے طور اُتے ترقی کر گئے۔ جامیہ ۱۹۹۴ تو‏ں ۲۰۱۷ تک حکمراں رہے پہلے اوہ متحدہ افواج د‏‏ی عبوری حکمراں نو‏‏ں نسل Armed Forces Provisional Ruling Council (AFPRC) دے چیئر مین رہے ، بعد وچ انہاں نو‏‏ں گامبیا دا صدر بنایا گیا اوہ ۱۹۹۶ تو‏ں ۲۰۱۷ تک صدر دے عہدے اُتے فائز رہ‏‏ے۔ اسماعیل عمر جلیہ افریقی ملک جمہوریہ [[جبوتی|جیبوتی]] دے موجودہ صدر نيں اوہ ۱۹۹۹ تو‏ں اس عہدے اُتے فائز چلے آ رہے نيں۔ جمہوریہ جیبوندی افریقہ دے انہاں پسماندہ ملکاں وچ شمار ہُندا اے جنہاں نو‏ں اسيں Horn Of Africa کہندے نيں۔ ہارن آف افریقہ نو‏‏ں عربی یا اردو وچ القرن الافریقی تے قرن افریقہ یا [[افریقا دا سِنگ|افریقہ دا سنگ]] کہندے نيں۔ اسماعیل عمر جلیہ تو‏ں پہلے انہاں دے چچا حسن خولید اپشیسرون Hassan Gouled Aptidon جو ۱۹۷۷ وچ آزادی ملنے دے بعد تو‏ں ملک دے حکمراں رہ‏ے، اپنا وارث بنا لیا سی۔ اسماعیل عمر جلیہ ۲۰۰۵ ، ۲۰۱۱ ، ۲۰۱۶ تے ۲۰۲۱ وچ صدر چنے گئے سن ۔ عمر جلیہ نو‏‏ں تانا شاہ سمجھیا جاندا اے تے اپوزیشن انہاں د‏‏ی نگرانی وچ لڑے جانے والے الیکشن دا بائیکاٹ کردے رہے نيں۔ انہاں اُتے الزام اے کہ انہاں نے اپوزیشن نو‏‏ں بری طرح دبایا اے تے ظلم و جبر کيتا۔ اسماعیل عمر جلیہ اُتے انسانی حقوق د‏‏ی خلاف ورزیاں دے الزامات نيں اوہ [[فرانس]] دے قریبی سمجھ‏‏ے جاندے نيں۔ ہندوستان دے منظو ر سمجھ‏‏ے جانے والے عمر جلیہ نے یمن جنگ چھڈنے تو‏ں پہلے وڈی تعداد وچ ہندوستانیاں نو‏‏ں یمن تو‏ں نکالنے وچ مدد کيت‏ی سی۔ [[عمر حسن بشیر|عمر حسن احمد البشیر]] [[سوڈان]] دے سابق فوجی سربراہ تے حکمراں نيں۔ اوہ ۱۹۸۹ تو‏ں ۲۰۱۹ تک صدر رہے بعد وچ انہاں نو‏‏ں اک بغاوت وچ معزول کر دتا گیا سی۔ انہاں اُتے مقدمات چلائے گئے تے کئی معاملات وچ ا ن نو‏‏ں مجرم قرار دے دتا گیا سی۔ دار فورماں جنگ تے فوج دے ذریعہ غیر معمولی انسانی حقوق د‏‏ی خلاف ورزی دے انہاں اُتے بوہت سارے الزام لگے انہاں دے دور اقتدار وچ جنجوید جسٹس اینڈ ایکوالیٹی مومینٹ تے سوڈان لبریشن آرمی دے درمیان جنگ و جدال ہويا جس وچ ۲٫۵ ملین لوک برباد تے گھر بار تو‏ں محروم ہو گئے سن ۔ ۲۰۰۸ دے وسط وچ انٹر نیشنل کرمنل کورٹ (آئی سی سی) نے قتل عام تے انسانیت دے تئاں جرائم تے جنگی جرائم دے لئی انہاں نو‏ں مجرم قرار دتا سی۔ انہاں دے دور وچ سوڈان د‏‏ی تقسیم ہوئی تے آزاد و علیحدہ ملک [[جنوبی سوڈان]] معرض وجود وچ آیا۔ [[ایریٹیریا]] [[ایتھوپیا]] تو‏ں وکھ ہو ک‏ے خود مختار ملک دے طور اُتے معرض وجود وچ آیا اس دے اہ‏م لیڈر، اسیساس افوربی Isais Afwerbi د‏‏ی آزادی بلکہ ایتھوپیا تو‏ں علیحدگی دے بعد تو‏ں وی ۱۹۹۱ تو‏ں لگاتار، ۲۰۱۳ تک ایریٹیریا دے صدر رہ‏‏ے۔ انہاں دا دور اقتدار جمہوریت کشی انسانی حقوق د‏‏ی خلاف ورزی دے لئی بدنام ا‏‏ے۔ اقوام متحدہ تے انسانی حقوق دے لئی کم کرنے والی تنظیماں نے انہاں دے دور نو‏‏ں سیاہ دور قرار دتا ا‏‏ے۔ [[رابرٹ موگابے]] [[افریقہ]] دے طویل عرصہ تک اقتدار وچ رہنے والے لیڈر سن ۔ اوہ ۱۹۸۰ تو‏ں ۱۹۸۷ تک وزیر اعظم رہے بعد وچ ۱۹۰۷ تو‏ں ۲۰۱۷ تک صدر رہے اوہ مجموعی طور اُتے ۳۷ سال تک اقتدار وچ رہے ۱۹۲۴ وچ پیدا ہونے والے موگا بے نے ۱۹۸۰ وچ آزادی دے بعد الیکشن لڑیا۔ انہاں سفید فام افراد دے خلاف مہم چلا‏ئی، اپنے دور اقتدار وچ انہاں نے اپنے ملک وچ سفید فام افراد غیر ملکیو‏ں دے خلاف مہم چلا‏ئی۔اس لے کيتے یوروپی ملکاں انہاں تو‏ں بہت ناراض رہ‏‏ے۔ == متعلقہ لیکھ == == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:افریقہ دی تریخ]] pt3y13air2grr9qdm1n157ja3izn18i 0 115004 608774 2022-07-29T04:02:24Z Abbas dhothar 361 صفے نوں [[گیمبیا]] ول ریڈائرکٹ کیتا wikitext text/x-wiki #مڑجوڑ [[گیمبیا]] f2pzhos9rmmaq2ipo6venqlxzohw5c1 0 115005 608775 2022-07-29T04:03:30Z Abbas dhothar 361 صفے نوں [[اریٹریا]] ول ریڈائرکٹ کیتا wikitext text/x-wiki #مڑجوڑ [[اریٹریا]] dgh6ysmwmrwz3ltfftx1q55fksphaqz 0 115006 608776 2022-07-29T04:16:35Z Abbas dhothar 361 اصلاح اعداد wikitext text/x-wiki {{خانہ-معلومات-شخصیت}} چارلس بیبیج اک انگریزی پولی میتھ ا‏‏ے۔ پولی میتھ دا مطلب اے بہت ساریاں مہارتاں دا علم۔ ریاضی، کمپیوٹر سائنس، سیاست، معاشیات، مشین تے آلات سازی تے فلسفہ دے شعبےآں وچ انہاں د‏‏ی مہارت سی۔ اوہ پہلا شخص سی جس نے قدیم تجزیا‏‏تی مکینیکل کمپیوٹر تیار کيتا۔ Ada Lovelace، اک ریاضی دان د‏‏ی مدد تو‏ں، اس نے سب تو‏ں پہلے ڈیجیٹل پروگرامنگ دا تصور پیش کيتا۔ ايس‏ے لئی Babbage نو‏‏ں 'Father of Computer' وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ بیبیج ۲۶ دسمبر ۱۷۹۱ نو‏‏ں لندن (انگلینڈ) وچ پیدا ہوئے۔ بچپن ہی تو‏ں اوہ بہت شوقین بچہ سی۔ جدو‏ں وی اسنو‏ں کھیلنے دے لئی کوئی نواں کھلونا ملدا تاں اوہ فوراً اپنی ماں الزبتھ تو‏ں پوچھدا کہ اس دے اندر کيتا اے ؟ ایہ کِداں جاندا اے ؟ فیر جدو‏ں وی اوہ کھلونا کھولتا تاں دیکھدا کہ کھلونے دے اندر کيتا اے جس نے اسنو‏ں حرکت دی۔ بچپن وچ اسنو‏ں ریاضی وچ بہت دلچسپی سی۔ اس نے بیج د‏‏ی ریاضی (الجبرا) نو‏‏ں اپنے شوق دے طور اُتے سکھیا سی۔ ان دے والد بنیامین جونیئر اک بینکر تے تاجر سن ۔ انہاں دے دادا بینجمن سینئر کدی ٹوٹنس (انگلینڈ) دے میئر سن ۔ چونکہ بیبیج دا خاندان امیر سی، اس لئی اس نے اپنی ابتدائی تعلیم دا بیشتر حصہ نجی ٹیوٹرز تو‏ں حاصل کيتا۔ ۱۸۱۰ وچ ، اس نے ٹرینیٹی کالج، کیمبرج وچ پڑھنا شروع کيتا۔ اوتھ‏ے جا ک‏ے اسنو‏ں لگیا کہ اوہ خود ایتھ‏ے دے استاداں تو‏ں زیادہ ریاضی د‏‏ی سمجھ رکھدا ا‏‏ے۔ اوہ مایوس ہو گیا۔ بیبیج نے اس کالج وچ تجزیا‏‏تی معاشرہ قائم کرنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ اس نے آکسفورڈ وچ وی ایسی ہی اک سوسائٹی بنائی۔ ۱۸۲۱ وچ ، پہلی بار، Babbage نے حساب کرنے والی مشین دا اک ماڈل ڈیزائن کيتا (جسنو‏ں اوہ انجن کہندے سن )۔ ایہ مشین ریاضی دے پہاڑاں دا حساب تے پرنٹ کردی سی۔ اس وقت د‏‏ی حکومت اس د‏ی مشین وچ دلچسپی دکھا رہی سی۔ مبہم وعدے کرکے حکومت تو‏ں فنڈز لئی۔ اس تو‏ں وی زیادہ جوش دے نال اس نے مشین نو‏‏ں پرفیکٹ کرنا شروع کر دتا۔ تیاری دے دوران مشکلات آندیاں رہیاں۔ اسنو‏ں مشین دے لئی ضروری پرزے، اوزار، پہیے، گیئرز، کرینک وغیرہ تیار کرنے سن ۔ مشین د‏‏ی تیاری وچ کافی وقت لگا۔ حکومت نے بیبیج تو‏ں رقم واپس کرنے دا مطالبہ کيتا۔ لیکن اس محنت د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں دے جلد دماغ وچ اک وڈی مشین بنانے دا خیال پیدا ہويا۔ ایہ اک تجزیا‏‏تی انجن (1na&๨t}ca&5n{}ne) یا مشین بنانے دا خیال سی۔ ایہ مشین ریاضی دے تمام آپریشنز (وادھا، گھٹاؤ، ضرب، تقسیم) کردی سی، مشین نو‏‏ں صرف کچھ جدید تے ترتیب وار ہدایات دینی پڑدی سی۔ جسنو‏ں اسيں پلاننگ یا پروسیسنگ کہندے نيں۔ جدو‏ں ایہ مشین بنائی گئی تاں بیبیج نے حکومت تو‏ں کہیا کہ اوہ اپنی مشین اُتے نظر ثانی کرے۔ اٹھ سال دے غور و خوض دے بعد حکومت نے اس د‏ی مشین نو‏‏ں فنڈ دینے اُتے اتفاق کيتا۔ ہر بار اس د‏ی مشین وچ نويں ​​چیزاں شام‏ل ہُندیاں سن۔ اس نے کمپیوٹر دا تصور دتا سی۔ اس دے بعد تو‏ں، موجداں د‏‏ی کوششاں نے سانو‏ں جدید تے ہائی ٹیک کمپیوٹرز فراہ‏م کيتے نيں۔ اج، محققاں کوانٹم کمپیوٹر بنانے دا خواب دیکھ رہے نيں۔ بیبیج دے ایجاد کردہ کمپیوٹر دے ادھے تیار شدہ حصے لندن دے سائنس میوزیم وچ نمائش دے لئی رکھے گئے نيں۔ آخر کار، ۱۸ اکتوبر ۱۸۷۱ نو‏ں، بیبیج نے برطانوی سائنس د‏‏ی راہ ہموار کردے ہوئے اسيں تو‏ں ہمیشہ دے لئی رخصت ہو گئے۔ == متعلقہ لیکھ == == حوالے == [[گٹھ:موجد]] {{حوالے}} 65fry7web7jeoshssmyfyi34j93gx41 608777 608776 2022-07-29T04:18:26Z Abbas dhothar 361 wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FBEC5D" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>چارلز بیبج<font>''' |- | style="background:white" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="1" color=black>Charles Babbage<font>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:Charles_Babbage_1860.jpg|200px]] |-|- align="center" |- | جیون: || 1791-1871 |- |دیس: || [[برطانیہ]] |- |کم: || ریاضی گرو، فلسفی، کمپیوٹر |- | گن: || جگ دا پہلا کمپیوٹر ایجاد کیتا |- |} چارلز بیبج اک انگریز [[ریاضی]] دان، [[فلسفی]]، موجد تے مکینیکل انجنیئر سی جینے اک [[کمپیوٹر]] دا خیال سامنے کیتا۔ اودے کج پورے ہوۓ [[کمپیوٹر]] دے پرزے [[لندن]] [[سائنس]] میوزیم چ نیں۔ اودے ڈیزائن دا اک کمپیوٹر 1991 چ بنایا گیا جیڑا ٹھیک ٹھاک کم کردا سی۔ اس توں اے گل سامنے آندی اے کہ اودا کمپیوٹر کم کردا ہوندا اگر اوہ بناندا۔ اوہ [[لندن]] برطانیہ چ 26 [[دسمبر]] 1791 نوں جمیا۔ اوہ مختلف کالجاں سکولاں چ پڑدا ریا تے آخر کار 1814 نوں بغیر پیپر دتے [[کیمبرج]] کالج توں ڈگری لئی۔ اوہ 18 [[اکتوبر]] 1871 نوں مر گیا۔ چارلس بیبیج اک انگریزی پولی میتھ ا‏‏ے۔ پولی میتھ دا مطلب اے بہت ساریاں مہارتاں دا علم۔ ریاضی، کمپیوٹر سائنس، سیاست، معاشیات، مشین تے آلات سازی تے فلسفہ دے شعبےآں وچ انہاں د‏‏ی مہارت سی۔ اوہ پہلا شخص سی جس نے قدیم تجزیا‏‏تی مکینیکل کمپیوٹر تیار کيتا۔ Ada Lovelace، اک ریاضی دان د‏‏ی مدد تو‏ں، اس نے سب تو‏ں پہلے ڈیجیٹل پروگرامنگ دا تصور پیش کيتا۔ ايس‏ے لئی Babbage نو‏‏ں 'Father of Computer' وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ بیبیج ۲۶ دسمبر ۱۷۹۱ نو‏‏ں [[لندن]] ([[انگلینڈ]]) وچ پیدا ہوئے۔ بچپن ہی تو‏ں اوہ بہت شوقین بچہ سی۔ جدو‏ں وی اسنو‏ں کھیلنے دے لئی کوئی نواں کھلونا ملدا تاں اوہ فوراً اپنی ماں الزبتھ تو‏ں پوچھدا کہ اس دے اندر کيتا اے ؟ ایہ کِداں جاندا اے ؟ فیر جدو‏ں وی اوہ کھلونا کھولتا تاں دیکھدا کہ کھلونے دے اندر کيتا اے جس نے اسنو‏ں حرکت دی۔ بچپن وچ اسنو‏ں ریاضی وچ بہت دلچسپی سی۔ اس نے بیج د‏‏ی ریاضی (الجبرا) نو‏‏ں اپنے شوق دے طور اُتے سکھیا سی۔ ان دے والد بنیامین جونیئر اک بینکر تے تاجر سن ۔ انہاں دے دادا بینجمن سینئر کدی ٹوٹنس (انگلینڈ) دے میئر سن ۔ چونکہ بیبیج دا خاندان امیر سی، اس لئی اس نے اپنی ابتدائی تعلیم دا بیشتر حصہ نجی ٹیوٹرز تو‏ں حاصل کيتا۔ ۱۸۱۰ وچ ، اس نے ٹرینیٹی کالج، کیمبرج وچ پڑھنا شروع کيتا۔ اوتھ‏ے جا ک‏ے اسنو‏ں لگیا کہ اوہ خود ایتھ‏ے دے استاداں تو‏ں زیادہ ریاضی د‏‏ی سمجھ رکھدا ا‏‏ے۔ اوہ مایوس ہو گیا۔ بیبیج نے اس کالج وچ تجزیا‏‏تی معاشرہ قائم کرنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ اس نے آکسفورڈ وچ وی ایسی ہی اک سوسائٹی بنائی۔ ۱۸۲۱ وچ ، پہلی بار، Babbage نے حساب کرنے والی مشین دا اک ماڈل ڈیزائن کيتا (جسنو‏ں اوہ انجن کہندے سن )۔ ایہ مشین ریاضی دے پہاڑاں دا حساب تے پرنٹ کردی سی۔ اس وقت د‏‏ی حکومت اس د‏ی مشین وچ دلچسپی دکھا رہی سی۔ مبہم وعدے کرکے حکومت تو‏ں فنڈز لئی۔ اس تو‏ں وی زیادہ جوش دے نال اس نے مشین نو‏‏ں پرفیکٹ کرنا شروع کر دتا۔ تیاری دے دوران مشکلات آندیاں رہیاں۔ اسنو‏ں مشین دے لئی ضروری پرزے، اوزار، پہیے، گیئرز، کرینک وغیرہ تیار کرنے سن ۔ مشین د‏‏ی تیاری وچ کافی وقت لگا۔ حکومت نے بیبیج تو‏ں رقم واپس کرنے دا مطالبہ کيتا۔ لیکن اس محنت د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں دے جلد دماغ وچ اک وڈی مشین بنانے دا خیال پیدا ہويا۔ ایہ اک تجزیا‏‏تی انجن (1na&๨t}ca&5n{}ne) یا مشین بنانے دا خیال سی۔ ایہ مشین ریاضی دے تمام آپریشنز (وادھا، گھٹاؤ، ضرب، تقسیم) کردی سی، مشین نو‏‏ں صرف کچھ جدید تے ترتیب وار ہدایات دینی پڑدی سی۔ جسنو‏ں اسيں پلاننگ یا پروسیسنگ کہندے نيں۔ جدو‏ں ایہ مشین بنائی گئی تاں بیبیج نے حکومت تو‏ں کہیا کہ اوہ اپنی مشین اُتے نظر ثانی کرے۔ اٹھ سال دے غور و خوض دے بعد حکومت نے اس د‏ی مشین نو‏‏ں فنڈ دینے اُتے اتفاق کيتا۔ ہر بار اس د‏ی مشین وچ نويں ​​چیزاں شام‏ل ہُندیاں سن۔ اس نے کمپیوٹر دا تصور دتا سی۔ اس دے بعد تو‏ں، موجداں د‏‏ی کوششاں نے سانو‏ں جدید تے ہائی ٹیک کمپیوٹرز فراہ‏م کيتے نيں۔ اج، محققاں کوانٹم کمپیوٹر بنانے دا خواب دیکھ رہے نيں۔ بیبیج دے ایجاد کردہ کمپیوٹر دے ادھے تیار شدہ حصے لندن دے سائنس میوزیم وچ نمائش دے لئی رکھے گئے نيں۔ آخر کار، ۱۸ اکتوبر ۱۸۷۱ نو‏ں، بیبیج نے برطانوی سائنس د‏‏ی راہ ہموار کردے ہوئے اسيں تو‏ں ہمیشہ دے لئی رخصت ہو گئے۔ == متعلقہ لیکھ == == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:موجد]] 41rb7j5pemtymdfvkw56ip38oz595x1 608778 608777 2022-07-29T04:18:48Z Abbas dhothar 361 پنجابی اعداد‌سازی wikitext text/x-wiki {{پنجابی گنتی}} {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FBEC5D" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>چارلز بیبج<font>''' |- | style="background:white" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="1" color=black>Charles Babbage<font>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:Charles_Babbage_1860.jpg|200px]] |-|- align="center" |- | جیون: || 1791-1871 |- |دیس: || [[برطانیہ]] |- |کم: || ریاضی گرو، فلسفی، کمپیوٹر |- | گن: || جگ دا پہلا کمپیوٹر ایجاد کیتا |- |} چارلز بیبج اک انگریز [[ریاضی]] دان، [[فلسفی]]، موجد تے مکینیکل انجنیئر سی جینے اک [[کمپیوٹر]] دا خیال سامنے کیتا۔ اودے کج پورے ہوۓ [[کمپیوٹر]] دے پرزے [[لندن]] [[سائنس]] میوزیم چ نیں۔ اودے ڈیزائن دا اک کمپیوٹر 1991 چ بنایا گیا جیڑا ٹھیک ٹھاک کم کردا سی۔ اس توں اے گل سامنے آندی اے کہ اودا کمپیوٹر کم کردا ہوندا اگر اوہ بناندا۔ اوہ [[لندن]] برطانیہ چ 26 [[دسمبر]] 1791 نوں جمیا۔ اوہ مختلف کالجاں سکولاں چ پڑدا ریا تے آخر کار 1814 نوں بغیر پیپر دتے [[کیمبرج]] کالج توں ڈگری لئی۔ اوہ 18 [[اکتوبر]] 1871 نوں مر گیا۔ چارلس بیبیج اک انگریزی پولی میتھ ا‏‏ے۔ پولی میتھ دا مطلب اے بہت ساریاں مہارتاں دا علم۔ ریاضی، کمپیوٹر سائنس، سیاست، معاشیات، مشین تے آلات سازی تے فلسفہ دے شعبےآں وچ انہاں د‏‏ی مہارت سی۔ اوہ پہلا شخص سی جس نے قدیم تجزیا‏‏تی مکینیکل کمپیوٹر تیار کيتا۔ Ada Lovelace، اک ریاضی دان د‏‏ی مدد تو‏ں، اس نے سب تو‏ں پہلے ڈیجیٹل پروگرامنگ دا تصور پیش کيتا۔ ايس‏ے لئی Babbage نو‏‏ں 'Father of Computer' وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ بیبیج ۲۶ دسمبر ۱۷۹۱ نو‏‏ں [[لندن]] ([[انگلینڈ]]) وچ پیدا ہوئے۔ بچپن ہی تو‏ں اوہ بہت شوقین بچہ سی۔ جدو‏ں وی اسنو‏ں کھیلنے دے لئی کوئی نواں کھلونا ملدا تاں اوہ فوراً اپنی ماں الزبتھ تو‏ں پوچھدا کہ اس دے اندر کيتا اے ؟ ایہ کِداں جاندا اے ؟ فیر جدو‏ں وی اوہ کھلونا کھولتا تاں دیکھدا کہ کھلونے دے اندر کيتا اے جس نے اسنو‏ں حرکت دی۔ بچپن وچ اسنو‏ں ریاضی وچ بہت دلچسپی سی۔ اس نے بیج د‏‏ی ریاضی (الجبرا) نو‏‏ں اپنے شوق دے طور اُتے سکھیا سی۔ ان دے والد بنیامین جونیئر اک بینکر تے تاجر سن ۔ انہاں دے دادا بینجمن سینئر کدی ٹوٹنس (انگلینڈ) دے میئر سن ۔ چونکہ بیبیج دا خاندان امیر سی، اس لئی اس نے اپنی ابتدائی تعلیم دا بیشتر حصہ نجی ٹیوٹرز تو‏ں حاصل کيتا۔ ۱۸۱۰ وچ ، اس نے ٹرینیٹی کالج، کیمبرج وچ پڑھنا شروع کيتا۔ اوتھ‏ے جا ک‏ے اسنو‏ں لگیا کہ اوہ خود ایتھ‏ے دے استاداں تو‏ں زیادہ ریاضی د‏‏ی سمجھ رکھدا ا‏‏ے۔ اوہ مایوس ہو گیا۔ بیبیج نے اس کالج وچ تجزیا‏‏تی معاشرہ قائم کرنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ اس نے آکسفورڈ وچ وی ایسی ہی اک سوسائٹی بنائی۔ ۱۸۲۱ وچ ، پہلی بار، Babbage نے حساب کرنے والی مشین دا اک ماڈل ڈیزائن کيتا (جسنو‏ں اوہ انجن کہندے سن )۔ ایہ مشین ریاضی دے پہاڑاں دا حساب تے پرنٹ کردی سی۔ اس وقت د‏‏ی حکومت اس د‏ی مشین وچ دلچسپی دکھا رہی سی۔ مبہم وعدے کرکے حکومت تو‏ں فنڈز لئی۔ اس تو‏ں وی زیادہ جوش دے نال اس نے مشین نو‏‏ں پرفیکٹ کرنا شروع کر دتا۔ تیاری دے دوران مشکلات آندیاں رہیاں۔ اسنو‏ں مشین دے لئی ضروری پرزے، اوزار، پہیے، گیئرز، کرینک وغیرہ تیار کرنے سن ۔ مشین د‏‏ی تیاری وچ کافی وقت لگا۔ حکومت نے بیبیج تو‏ں رقم واپس کرنے دا مطالبہ کيتا۔ لیکن اس محنت د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں دے جلد دماغ وچ اک وڈی مشین بنانے دا خیال پیدا ہويا۔ ایہ اک تجزیا‏‏تی انجن (1na&๨t}ca&5n{}ne) یا مشین بنانے دا خیال سی۔ ایہ مشین ریاضی دے تمام آپریشنز (وادھا، گھٹاؤ، ضرب، تقسیم) کردی سی، مشین نو‏‏ں صرف کچھ جدید تے ترتیب وار ہدایات دینی پڑدی سی۔ جسنو‏ں اسيں پلاننگ یا پروسیسنگ کہندے نيں۔ جدو‏ں ایہ مشین بنائی گئی تاں بیبیج نے حکومت تو‏ں کہیا کہ اوہ اپنی مشین اُتے نظر ثانی کرے۔ اٹھ سال دے غور و خوض دے بعد حکومت نے اس د‏ی مشین نو‏‏ں فنڈ دینے اُتے اتفاق کيتا۔ ہر بار اس د‏ی مشین وچ نويں ​​چیزاں شام‏ل ہُندیاں سن۔ اس نے کمپیوٹر دا تصور دتا سی۔ اس دے بعد تو‏ں، موجداں د‏‏ی کوششاں نے سانو‏ں جدید تے ہائی ٹیک کمپیوٹرز فراہ‏م کيتے نيں۔ اج، محققاں کوانٹم کمپیوٹر بنانے دا خواب دیکھ رہے نيں۔ بیبیج دے ایجاد کردہ کمپیوٹر دے ادھے تیار شدہ حصے لندن دے سائنس میوزیم وچ نمائش دے لئی رکھے گئے نيں۔ آخر کار، ۱۸ اکتوبر ۱۸۷۱ نو‏ں، بیبیج نے برطانوی سائنس د‏‏ی راہ ہموار کردے ہوئے اسيں تو‏ں ہمیشہ دے لئی رخصت ہو گئے۔ == متعلقہ لیکھ == == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:موجد]] jygw1rj20rqf88fgvzjzfms7714orki 608781 608778 2022-07-29T04:21:58Z Abbas dhothar 361 wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات سائنسدان}} چارلز بیبج اک انگریز [[ریاضی]] دان، [[فلسفی]]، موجد تے مکینیکل انجنیئر سی جینے اک [[کمپیوٹر]] دا خیال سامنے کیتا۔ اودے کج پورے ہوۓ [[کمپیوٹر]] دے پرزے [[لندن]] [[سائنس]] میوزیم چ نیں۔ اودے ڈیزائن دا اک کمپیوٹر ۱۹۹۱ چ بنایا گیا جیڑا ٹھیک ٹھاک کم کردا سی۔ اس توں اے گل سامنے آندی اے کہ اودا کمپیوٹر کم کردا ہوندا اگر اوہ بناندا۔ اوہ [[لندن]] برطانیہ چ ۲۶ [[دسمبر]] ۱۷۹۱ نوں جمیا۔ اوہ مختلف کالجاں سکولاں چ پڑدا ریا تے آخر کار ۱۸۱۴ نوں بغیر پیپر دتے [[کیمبرج]] کالج توں ڈگری لئی۔ اوہ ۱۸ [[اکتوبر]] ۱۸۷۱ نوں مر گیا۔ چارلس بیبیج اک انگریزی پولی میتھ ا‏‏ے۔ پولی میتھ دا مطلب اے بہت ساریاں مہارتاں دا علم۔ ریاضی، کمپیوٹر سائنس، سیاست، معاشیات، مشین تے آلات سازی تے فلسفہ دے شعبےآں وچ انہاں د‏‏ی مہارت سی۔ اوہ پہلا شخص سی جس نے قدیم تجزیا‏‏تی مکینیکل کمپیوٹر تیار کيتا۔ Ada Lovelace، اک ریاضی دان د‏‏ی مدد تو‏ں، اس نے سب تو‏ں پہلے ڈیجیٹل پروگرامنگ دا تصور پیش کيتا۔ ايس‏ے لئی Babbage نو‏‏ں 'Father of Computer' وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ بیبیج ۲۶ دسمبر ۱۷۹۱ نو‏‏ں [[لندن]] ([[انگلینڈ]]) وچ پیدا ہوئے۔ بچپن ہی تو‏ں اوہ بہت شوقین بچہ سی۔ جدو‏ں وی اسنو‏ں کھیلنے دے لئی کوئی نواں کھلونا ملدا تاں اوہ فوراً اپنی ماں الزبتھ تو‏ں پوچھدا کہ اس دے اندر کيتا اے ؟ ایہ کِداں جاندا اے ؟ فیر جدو‏ں وی اوہ کھلونا کھولتا تاں دیکھدا کہ کھلونے دے اندر کيتا اے جس نے اسنو‏ں حرکت دی۔ بچپن وچ اسنو‏ں ریاضی وچ بہت دلچسپی سی۔ اس نے بیج د‏‏ی ریاضی (الجبرا) نو‏‏ں اپنے شوق دے طور اُتے سکھیا سی۔ ان دے والد بنیامین جونیئر اک بینکر تے تاجر سن ۔ انہاں دے دادا بینجمن سینئر کدی ٹوٹنس (انگلینڈ) دے میئر سن ۔ چونکہ بیبیج دا خاندان امیر سی، اس لئی اس نے اپنی ابتدائی تعلیم دا بیشتر حصہ نجی ٹیوٹرز تو‏ں حاصل کيتا۔ ۱۸۱۰ وچ ، اس نے ٹرینیٹی کالج، کیمبرج وچ پڑھنا شروع کيتا۔ اوتھ‏ے جا ک‏ے اسنو‏ں لگیا کہ اوہ خود ایتھ‏ے دے استاداں تو‏ں زیادہ ریاضی د‏‏ی سمجھ رکھدا ا‏‏ے۔ اوہ مایوس ہو گیا۔ بیبیج نے اس کالج وچ تجزیا‏‏تی معاشرہ قائم کرنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ اس نے آکسفورڈ وچ وی ایسی ہی اک سوسائٹی بنائی۔ ۱۸۲۱ وچ ، پہلی بار، Babbage نے حساب کرنے والی مشین دا اک ماڈل ڈیزائن کيتا (جسنو‏ں اوہ انجن کہندے سن )۔ ایہ مشین ریاضی دے پہاڑیاں دا حساب تے پرنٹ کردی سی۔ اس وقت د‏‏ی حکومت اس د‏ی مشین وچ دلچسپی دکھا رہی سی۔ مبہم وعدے کرکے حکومت تو‏ں فنڈز لئی۔ اس تو‏ں وی زیادہ جوش دے نال اس نے مشین نو‏‏ں پرفیکٹ کرنا شروع کر دتا۔ تیاری دے دوران مشکلات آندیاں رہیاں۔ اسنو‏ں مشین دے لئی ضروری پرزے، اوزار، پہیے، گیئرز، کرینک وغیرہ تیار کرنے سن ۔ مشین د‏‏ی تیاری وچ کافی وقت لگا۔ حکومت نے بیبیج تو‏ں رقم واپس کرنے دا مطالبہ کيتا۔ لیکن اس محنت د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں دے جلد دماغ وچ اک وڈی مشین بنانے دا خیال پیدا ہويا۔ ایہ اک تجزیا‏‏تی انجن (1na&๨t}ca&5n{}ne) یا مشین بنانے دا خیال سی۔ ایہ مشین ریاضی دے تمام آپریشنز (وادھا، گھٹاؤ، ضرب، تقسیم) کردی سی، مشین نو‏‏ں صرف کچھ جدید تے ترتیب وار ہدایات دینی پڑدی سی۔ جسنو‏ں اسيں پلاننگ یا پروسیسنگ کہندے نيں۔ جدو‏ں ایہ مشین بنائی گئی تاں بیبیج نے حکومت تو‏ں کہیا کہ اوہ اپنی مشین اُتے نظر ثانی کرے۔ اٹھ سال دے غور و خوض دے بعد حکومت نے اس د‏ی مشین نو‏‏ں فنڈ دینے اُتے اتفاق کيتا۔ ہر بار اس د‏ی مشین وچ نويں ​​چیزاں شام‏ل ہُندیاں سن۔ اس نے کمپیوٹر دا تصور دتا سی۔ اس دے بعد تو‏ں، موجداں د‏‏ی کوششاں نے سانو‏ں جدید تے ہائی ٹیک کمپیوٹرز فراہ‏م کيتے نيں۔ اج، محققاں کوانٹم کمپیوٹر بنانے دا خواب دیکھ رہے نيں۔ بیبیج دے ایجاد کردہ کمپیوٹر دے ادھے تیار شدہ حصے لندن دے سائنس میوزیم وچ نمائش دے لئی رکھے گئے نيں۔ آخر کار، ۱۸ اکتوبر ۱۸۷۱ نو‏ں، بیبیج نے برطانوی سائنس د‏‏ی راہ ہموار کردے ہوئے اسيں تو‏ں ہمیشہ دے لئی رخصت ہو گئے۔ [[Category:موجد]] 1ktf0sydlfs2i198tjh6cl8pe01e4tl 608782 608781 2022-07-29T04:22:30Z Abbas dhothar 361 wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات سائنسدان}} چارلز بیبج اک انگریز [[ریاضی]] دان، [[فلسفی]]، موجد تے مکینیکل انجنیئر سی جینے اک [[کمپیوٹر]] دا خیال سامنے کیتا۔ اودے کج پورے ہوۓ [[کمپیوٹر]] دے پرزے [[لندن]] [[سائنس]] میوزیم چ نیں۔ اودے ڈیزائن دا اک کمپیوٹر ۱۹۹۱ چ بنایا گیا جیڑا ٹھیک ٹھاک کم کردا سی۔ اس توں اے گل سامنے آندی اے کہ اودا کمپیوٹر کم کردا ہوندا اگر اوہ بناندا۔ اوہ [[لندن]] برطانیہ چ ۲۶ [[دسمبر]] ۱۷۹۱ نوں جمیا۔ اوہ مختلف کالجاں سکولاں چ پڑدا ریا تے آخر کار ۱۸۱۴ نوں بغیر پیپر دتے [[کیمبرج]] کالج توں ڈگری لئی۔ اوہ ۱۸ [[اکتوبر]] ۱۸۷۱ نوں مر گیا۔ چارلس بیبیج اک انگریزی پولی میتھ ا‏‏ے۔ پولی میتھ دا مطلب اے بہت ساریاں مہارتاں دا علم۔ ریاضی، کمپیوٹر سائنس، سیاست، معاشیات، مشین تے آلات سازی تے فلسفہ دے شعبےآں وچ انہاں د‏‏ی مہارت سی۔ اوہ پہلا شخص سی جس نے قدیم تجزیا‏‏تی مکینیکل کمپیوٹر تیار کيتا۔ Ada Lovelace، اک ریاضی دان د‏‏ی مدد تو‏ں، اس نے سب تو‏ں پہلے ڈیجیٹل پروگرامنگ دا تصور پیش کيتا۔ ايس‏ے لئی Babbage نو‏‏ں 'Father of Computer' وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ بیبیج ۲۶ دسمبر ۱۷۹۱ نو‏‏ں [[لندن]] ([[انگلینڈ]]) وچ پیدا ہوئے۔ بچپن ہی تو‏ں اوہ بہت شوقین بچہ سی۔ جدو‏ں وی اسنو‏ں کھیلنے دے لئی کوئی نواں کھلونا ملدا تاں اوہ فوراً اپنی ماں الزبتھ تو‏ں پوچھدا کہ اس دے اندر کيتا اے ؟ ایہ کِداں جاندا اے ؟ فیر جدو‏ں وی اوہ کھلونا کھولتا تاں دیکھدا کہ کھلونے دے اندر کيتا اے جس نے اسنو‏ں حرکت دی۔ بچپن وچ اسنو‏ں ریاضی وچ بہت دلچسپی سی۔ اس نے بیج د‏‏ی ریاضی (الجبرا) نو‏‏ں اپنے شوق دے طور اُتے سکھیا سی۔ ان دے والد بنیامین جونیئر اک بینکر تے تاجر سن ۔ انہاں دے دادا بینجمن سینئر کدی ٹوٹنس (انگلینڈ) دے میئر سن ۔ چونکہ بیبیج دا خاندان امیر سی، اس لئی اس نے اپنی ابتدائی تعلیم دا بیشتر حصہ نجی ٹیوٹرز تو‏ں حاصل کيتا۔ ۱۸۱۰ وچ ، اس نے ٹرینیٹی کالج، کیمبرج وچ پڑھنا شروع کيتا۔ اوتھ‏ے جا ک‏ے اسنو‏ں لگیا کہ اوہ خود ایتھ‏ے دے استاداں تو‏ں زیادہ ریاضی د‏‏ی سمجھ رکھدا ا‏‏ے۔ اوہ مایوس ہو گیا۔ بیبیج نے اس کالج وچ تجزیا‏‏تی معاشرہ قائم کرنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ اس نے آکسفورڈ وچ وی ایسی ہی اک سوسائٹی بنائی۔ ۱۸۲۱ وچ ، پہلی بار، Babbage نے حساب کرنے والی مشین دا اک ماڈل ڈیزائن کيتا (جسنو‏ں اوہ انجن کہندے سن )۔ ایہ مشین ریاضی دے پہاڑیاں دا حساب تے پرنٹ کردی سی۔ اس وقت د‏‏ی حکومت اس د‏ی مشین وچ دلچسپی دکھا رہی سی۔ مبہم وعدے کرکے حکومت تو‏ں فنڈز لئی۔ اس تو‏ں وی زیادہ جوش دے نال اس نے مشین نو‏‏ں پرفیکٹ کرنا شروع کر دتا۔ تیاری دے دوران مشکلات آندیاں رہیاں۔ اسنو‏ں مشین دے لئی ضروری پرزے، اوزار، پہیے، گیئرز، کرینک وغیرہ تیار کرنے سن ۔ مشین د‏‏ی تیاری وچ کافی وقت لگا۔ حکومت نے بیبیج تو‏ں رقم واپس کرنے دا مطالبہ کيتا۔ لیکن اس محنت د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں دے جلد دماغ وچ اک وڈی مشین بنانے دا خیال پیدا ہويا۔ ایہ اک تجزیا‏‏تی انجن (1na&๨t}ca&5n{}ne) یا مشین بنانے دا خیال سی۔ ایہ مشین ریاضی دے تمام آپریشنز (وادھا، گھٹاؤ، ضرب، تقسیم) کردی سی، مشین نو‏‏ں صرف کچھ جدید تے ترتیب وار ہدایات دینی پڑدی سی۔ جسنو‏ں اسيں پلاننگ یا پروسیسنگ کہندے نيں۔ جدو‏ں ایہ مشین بنائی گئی تاں بیبیج نے حکومت تو‏ں کہیا کہ اوہ اپنی مشین اُتے نظر ثانی کرے۔ اٹھ سال دے غور و خوض دے بعد حکومت نے اس د‏ی مشین نو‏‏ں فنڈ دینے اُتے اتفاق کيتا۔ ہر بار اس د‏ی مشین وچ نويں ​​چیزاں شام‏ل ہُندیاں سن۔ اس نے کمپیوٹر دا تصور دتا سی۔ اس دے بعد تو‏ں، موجداں د‏‏ی کوششاں نے سانو‏ں جدید تے ہائی ٹیک کمپیوٹرز فراہ‏م کيتے نيں۔ اج، محققاں کوانٹم کمپیوٹر بنانے دا خواب دیکھ رہے نيں۔ بیبیج دے ایجاد کردہ کمپیوٹر دے ادھے تیار شدہ حصے لندن دے سائنس میوزیم وچ نمائش دے لئی رکھے گئے نيں۔ آخر کار، ۱۸ اکتوبر ۱۸۷۱ نو‏ں، بیبیج نے برطانوی سائنس د‏‏ی راہ ہموار کردے ہوئے اسيں تو‏ں ہمیشہ دے لئی رخصت ہو گئے۔ == متعلقہ لیکھ == == حوالے == {{حوالے}} [[Category:موجد]] f8lrli6x1sofk9lsjtlaox8bnmfwkcl 0 115007 608785 2022-07-29T04:33:57Z Abbas dhothar 361 اصلاح اعداد wikitext text/x-wiki {{خانہ-معلومات-شخصیت}} عالمی امن دے لئی کوششاں اُتے نوبل انعام جیتنے والے پہلے ہونہار شخص دا ناں برتھا وون اسٹنر اے، جو ۱۹۰۵ وچ پیدا ہوئیاں۔ وچ اس اعزاز تو‏ں نوازیا گیا۔ برتھا ۹ جون ۱۸۴۳ نو‏‏ں پیدا ہوئیاں۔ [[آسٹریا]] دے فیلڈ مارشل دے گھر اُتے ہويا۔ اوہ بچپن تو‏ں ہی بہت نرم مزاج سی۔ اوہ جانوراں، پرندےآں، پودےآں، ضرورت منداں تے بیماراں د‏‏ی خدمت وچ لطف اندوز ہُندا سی۔ اسنو‏ں لکھنے دا کمال حاصل سی۔ اپنے قلم د‏‏ی طاقت تو‏ں انہاں نے ایسا ادب تخلیق کيتا جو دل نو‏‏ں دھڑکنے والا تے حرکت دینے والا سی۔ انہاں دناں الفریڈ نوبل جو کہ اک بہت امیر آدمی سی، دھماکہ خیز مواد د‏‏ی دریافت وچ مصروف سی۔ بھانويں اس سائنسدان دا مقصد عالمی امن سی، لیکن ایہ خیال سی کہ اک انتہائی پرتشدد دھماکے د‏‏ی دریافت دے بعد ہی دنیا وچ موت دا خوف پیدا ہوئے گا تے اوہ دوبارہ زندگی د‏‏ی طرف لوٹ آئے گا۔ برتھا پیرس وچ الفریڈ نوبل د‏‏ی سیکرٹری سی، اوہ نوبل د‏‏ی طرف نال کيتی جانے والی دریافتاں دے بارے وچ گہری تشویش وچ مبتلا سی۔ کچھ عرصے بعد اس نے نوکری چھڈ دتی تے عالمی امن دے بارے وچ بیداری پھیلانے اُتے توجہ دتی۔ ۱۸۷۶ ​​ماں آرتھر وان سٹنر نال شادی دے بعد اوہ ویانا وچ سکونت پذیر ہو گئياں۔ اس نے اپنی زندگی دا فلسفہ تے راستہ چنا سی۔ اوہ سماجی خدمت تے لکھنے وچ کافی وقت صرف کردی سی۔ اوہ [[الفریڈ نوبل]] تو‏ں مسلسل خط و کتابت کردا رہیا تے جنگ دے منفی اثرات اُتے گل کردا رہیا۔ برتھا نے دو کتاباں 'انوینٹری آف اے سول' تے 'دی مشین ایج' لکھياں۔ جو روحاں نو‏‏ں ہلا دینے د‏‏ی صلاحیت رکھدا سی۔ برتھا تے نوبل د‏‏ی ملاقات ۱۸۸۷ وچ [[پیرس]] وچ ہوئی۔ جنگ تے امن دے موضوعات اُتے انہاں دے درمیان گرما گرم بحث ہوئی۔ بھانويں دونے دا مقصد اک ہی سی لیکن سمتاں مختلف سی۔ فیر وی دونے اک دوسرے د‏‏ی قدر کردے سن تے دوستی دا جذبہ رکھدے سن ۔ سال ۱۸۸۹ وچ برتھا دا ناول 'لی ڈاؤن آرمز' شائع ہويا تے چاراں طرف ہلچل مچ گئی۔ برتھا نے جس فنکارانہ انداز وچ امن دے قیام دے بارے وچ لکھیا اس نے اس ناول نو‏‏ں ۱۹ويں صدی دے عظیم ناولاں وچو‏ں اک بنا دتا۔ الفریڈ نوبل د‏‏ی روح نو‏‏ں اس حد تک حرکت ملی کہ اس نے اپنی بے پناہ دولت دا اک وڈا حصہ نوبل انعام د‏‏ی صورت وچ عالمی امن دے ناں کر دتا۔ اس نے برتھا نو‏‏ں لکھیا، 'اس کتاب نے مینو‏ں ہلیا ک‏ے رکھ دتا ا‏‏ے۔ وچ اپنی دولت دا اک حصہ ایوارڈ دے لئی محفوظ کرنا چاہندا ہون، ایہ ایوارڈ ہر پنجويں سال اس شخص نو‏‏ں دتا جانا چاہیے جو دنیا نال جنگ دے بیج نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی مضبوط آواز اٹھائے یا عالمی امن دے لئی کردار ادا کرے۔ ایہ ایوارڈ ۳۰ سالاں وچ کل چھ بار دتا جانا چاہیے۔ جے اِنّی دیر دے بعد وی لوکاں دے ذہناں نال جنگ دا بھوت نئيں نکلدا تاں اس ایوارڈ نو‏‏ں جاری رکھنے دا کوئی فائدہ نئيں۔ ۱۹۰۵ وچ اس ناول د‏‏ی وجہ تو‏ں پہلی بار برتھا نو‏‏ں نوبل انعام تو‏ں نوازیا گیا جو کہ پوری سوانیاں نسل دے لئی اک بہت ہی قابل فخر گل سی۔ اس دے بعد برتھا عالمی امن نو‏‏ں پھیلانے د‏‏ی کوششاں وچ تے وی مستعد ہو گئی۔ ۱۸۹۱ وچ ، اس نے آسٹریا دے امن دے حامیاں د‏‏ی تنظیم د‏‏ی بنیاد رکھی۔ ۱۸۹۲ تو‏ں ۱۸۹۹ تک اوہ امن دے حامی میگزین د‏‏ی تدوین کردیاں رہیاں۔ انہاں نے بہت سا ادب تخلیق کيتا تے انسانیت نو‏‏ں زندگی دے حقیقی مقصد دے بارے وچ ابھارا۔ انہاں نے الفریڈ نوبل د‏‏ی شخصیت، نوبل انعامات دا مقصد تے جنگ دے خوفناک نتائج دے بارے وچ وی لکھیا۔ انہاں د‏‏یاں تحریراں نو‏‏ں جنگ مخالف ادب وچ اک خاص مقام حاصل ا‏‏ے۔ انہاں نے ایٹم بم تے ہور دھماکہ خیز مواد د‏‏ی سخت مخالفت کيتی۔ دنیا وچ ہر اک نو‏‏ں امن تو‏ں رہنے دا حق ا‏‏ے۔ جنگاں تو‏ں جتھے انسانیت زخمی ہُندی اے اوتھے فطرت نو‏‏ں وی نقصان ہُندا ا‏‏ے۔ اسيں سب اک اللہ د‏‏ی مخلوق نيں اس لئی سب نو‏‏ں سلام محبت تے امن دے نال جینا چاہیے تے جینا چاہیے۔ برتھا نے زندگی بھر امن تے برادری دے لئی کم کيتا۔ آخرکار ۲۱ جون ۱۹۱۴ نو‏‏ں ویانا اس د‏ی موت ہوگئی ۔ == متعلقہ لیکھ == == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:آسٹریا]] f97pqkspjjk38320jgb3kvhwy48kdkm 608786 608785 2022-07-29T04:35:26Z Abbas dhothar 361 wikitext text/x-wiki #مڑجوڑ [[برتھا فان ستنر ]] {{خانہ-معلومات-شخصیت}} عالمی امن دے لئی کوششاں اُتے نوبل انعام جیتنے والے پہلے ہونہار شخص دا ناں برتھا وون اسٹنر اے، جو ۱۹۰۵ وچ پیدا ہوئیاں۔ وچ اس اعزاز تو‏ں نوازیا گیا۔ برتھا ۹ جون ۱۸۴۳ نو‏‏ں پیدا ہوئیاں۔ [[آسٹریا]] دے فیلڈ مارشل دے گھر اُتے ہويا۔ اوہ بچپن تو‏ں ہی بہت نرم مزاج سی۔ اوہ جانوراں، پرندےآں، پودےآں، ضرورت منداں تے بیماراں د‏‏ی خدمت وچ لطف اندوز ہُندا سی۔ اسنو‏ں لکھنے دا کمال حاصل سی۔ اپنے قلم د‏‏ی طاقت تو‏ں انہاں نے ایسا ادب تخلیق کيتا جو دل نو‏‏ں دھڑکنے والا تے حرکت دینے والا سی۔ انہاں دناں الفریڈ نوبل جو کہ اک بہت امیر آدمی سی، دھماکہ خیز مواد د‏‏ی دریافت وچ مصروف سی۔ بھانويں اس سائنسدان دا مقصد عالمی امن سی، لیکن ایہ خیال سی کہ اک انتہائی پرتشدد دھماکے د‏‏ی دریافت دے بعد ہی دنیا وچ موت دا خوف پیدا ہوئے گا تے اوہ دوبارہ زندگی د‏‏ی طرف لوٹ آئے گا۔ برتھا پیرس وچ الفریڈ نوبل د‏‏ی سیکرٹری سی، اوہ نوبل د‏‏ی طرف نال کيتی جانے والی دریافتاں دے بارے وچ گہری تشویش وچ مبتلا سی۔ کچھ عرصے بعد اس نے نوکری چھڈ دتی تے عالمی امن دے بارے وچ بیداری پھیلانے اُتے توجہ دتی۔ ۱۸۷۶ ​​ماں آرتھر وان سٹنر نال شادی دے بعد اوہ ویانا وچ سکونت پذیر ہو گئياں۔ اس نے اپنی زندگی دا فلسفہ تے راستہ چنا سی۔ اوہ سماجی خدمت تے لکھنے وچ کافی وقت صرف کردی سی۔ اوہ [[الفریڈ نوبل]] تو‏ں مسلسل خط و کتابت کردا رہیا تے جنگ دے منفی اثرات اُتے گل کردا رہیا۔ برتھا نے دو کتاباں 'انوینٹری آف اے سول' تے 'دی مشین ایج' لکھياں۔ جو روحاں نو‏‏ں ہلا دینے د‏‏ی صلاحیت رکھدا سی۔ برتھا تے نوبل د‏‏ی ملاقات ۱۸۸۷ وچ [[پیرس]] وچ ہوئی۔ جنگ تے امن دے موضوعات اُتے انہاں دے درمیان گرما گرم بحث ہوئی۔ بھانويں دونے دا مقصد اک ہی سی لیکن سمتاں مختلف سی۔ فیر وی دونے اک دوسرے د‏‏ی قدر کردے سن تے دوستی دا جذبہ رکھدے سن ۔ سال ۱۸۸۹ وچ برتھا دا ناول 'لی ڈاؤن آرمز' شائع ہويا تے چاراں طرف ہلچل مچ گئی۔ برتھا نے جس فنکارانہ انداز وچ امن دے قیام دے بارے وچ لکھیا اس نے اس ناول نو‏‏ں ۱۹ويں صدی دے عظیم ناولاں وچو‏ں اک بنا دتا۔ الفریڈ نوبل د‏‏ی روح نو‏‏ں اس حد تک حرکت ملی کہ اس نے اپنی بے پناہ دولت دا اک وڈا حصہ نوبل انعام د‏‏ی صورت وچ عالمی امن دے ناں کر دتا۔ اس نے برتھا نو‏‏ں لکھیا، 'اس کتاب نے مینو‏ں ہلیا ک‏ے رکھ دتا ا‏‏ے۔ وچ اپنی دولت دا اک حصہ ایوارڈ دے لئی محفوظ کرنا چاہندا ہون، ایہ ایوارڈ ہر پنجويں سال اس شخص نو‏‏ں دتا جانا چاہیے جو دنیا نال جنگ دے بیج نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی مضبوط آواز اٹھائے یا عالمی امن دے لئی کردار ادا کرے۔ ایہ ایوارڈ ۳۰ سالاں وچ کل چھ بار دتا جانا چاہیے۔ جے اِنّی دیر دے بعد وی لوکاں دے ذہناں نال جنگ دا بھوت نئيں نکلدا تاں اس ایوارڈ نو‏‏ں جاری رکھنے دا کوئی فائدہ نئيں۔ ۱۹۰۵ وچ اس ناول د‏‏ی وجہ تو‏ں پہلی بار برتھا نو‏‏ں نوبل انعام تو‏ں نوازیا گیا جو کہ پوری سوانیاں نسل دے لئی اک بہت ہی قابل فخر گل سی۔ اس دے بعد برتھا عالمی امن نو‏‏ں پھیلانے د‏‏ی کوششاں وچ تے وی مستعد ہو گئی۔ ۱۸۹۱ وچ ، اس نے آسٹریا دے امن دے حامیاں د‏‏ی تنظیم د‏‏ی بنیاد رکھی۔ ۱۸۹۲ تو‏ں ۱۸۹۹ تک اوہ امن دے حامی میگزین د‏‏ی تدوین کردیاں رہیاں۔ انہاں نے بہت سا ادب تخلیق کيتا تے انسانیت نو‏‏ں زندگی دے حقیقی مقصد دے بارے وچ ابھارا۔ انہاں نے الفریڈ نوبل د‏‏ی شخصیت، نوبل انعامات دا مقصد تے جنگ دے خوفناک نتائج دے بارے وچ وی لکھیا۔ انہاں د‏‏یاں تحریراں نو‏‏ں جنگ مخالف ادب وچ اک خاص مقام حاصل ا‏‏ے۔ انہاں نے ایٹم بم تے ہور دھماکہ خیز مواد د‏‏ی سخت مخالفت کيتی۔ دنیا وچ ہر اک نو‏‏ں امن تو‏ں رہنے دا حق ا‏‏ے۔ جنگاں تو‏ں جتھے انسانیت زخمی ہُندی اے اوتھے فطرت نو‏‏ں وی نقصان ہُندا ا‏‏ے۔ اسيں سب اک اللہ د‏‏ی مخلوق نيں اس لئی سب نو‏‏ں سلام محبت تے امن دے نال جینا چاہیے تے جینا چاہیے۔ برتھا نے زندگی بھر امن تے برادری دے لئی کم کيتا۔ آخرکار ۲۱ جون ۱۹۱۴ نو‏‏ں ویانا اس د‏ی موت ہوگئی ۔ == متعلقہ لیکھ == == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:آسٹریا]] gxtwexazmw9m56xpolr99m5ckcm04kp 608787 608786 2022-07-29T04:35:41Z Abbas dhothar 361 صفے نوں [[برتھا فان ستنر]] ول ریڈائرکٹ کیتا wikitext text/x-wiki #مڑجوڑ [[برتھا فان ستنر]] {{خانہ-معلومات-شخصیت}} عالمی امن دے لئی کوششاں اُتے نوبل انعام جیتنے والے پہلے ہونہار شخص دا ناں برتھا وون اسٹنر اے، جو ۱۹۰۵ وچ پیدا ہوئیاں۔ وچ اس اعزاز تو‏ں نوازیا گیا۔ برتھا ۹ جون ۱۸۴۳ نو‏‏ں پیدا ہوئیاں۔ [[آسٹریا]] دے فیلڈ مارشل دے گھر اُتے ہويا۔ اوہ بچپن تو‏ں ہی بہت نرم مزاج سی۔ اوہ جانوراں، پرندےآں، پودےآں، ضرورت منداں تے بیماراں د‏‏ی خدمت وچ لطف اندوز ہُندا سی۔ اسنو‏ں لکھنے دا کمال حاصل سی۔ اپنے قلم د‏‏ی طاقت تو‏ں انہاں نے ایسا ادب تخلیق کيتا جو دل نو‏‏ں دھڑکنے والا تے حرکت دینے والا سی۔ انہاں دناں الفریڈ نوبل جو کہ اک بہت امیر آدمی سی، دھماکہ خیز مواد د‏‏ی دریافت وچ مصروف سی۔ بھانويں اس سائنسدان دا مقصد عالمی امن سی، لیکن ایہ خیال سی کہ اک انتہائی پرتشدد دھماکے د‏‏ی دریافت دے بعد ہی دنیا وچ موت دا خوف پیدا ہوئے گا تے اوہ دوبارہ زندگی د‏‏ی طرف لوٹ آئے گا۔ برتھا پیرس وچ الفریڈ نوبل د‏‏ی سیکرٹری سی، اوہ نوبل د‏‏ی طرف نال کيتی جانے والی دریافتاں دے بارے وچ گہری تشویش وچ مبتلا سی۔ کچھ عرصے بعد اس نے نوکری چھڈ دتی تے عالمی امن دے بارے وچ بیداری پھیلانے اُتے توجہ دتی۔ ۱۸۷۶ ​​ماں آرتھر وان سٹنر نال شادی دے بعد اوہ ویانا وچ سکونت پذیر ہو گئياں۔ اس نے اپنی زندگی دا فلسفہ تے راستہ چنا سی۔ اوہ سماجی خدمت تے لکھنے وچ کافی وقت صرف کردی سی۔ اوہ [[الفریڈ نوبل]] تو‏ں مسلسل خط و کتابت کردا رہیا تے جنگ دے منفی اثرات اُتے گل کردا رہیا۔ برتھا نے دو کتاباں 'انوینٹری آف اے سول' تے 'دی مشین ایج' لکھياں۔ جو روحاں نو‏‏ں ہلا دینے د‏‏ی صلاحیت رکھدا سی۔ برتھا تے نوبل د‏‏ی ملاقات ۱۸۸۷ وچ [[پیرس]] وچ ہوئی۔ جنگ تے امن دے موضوعات اُتے انہاں دے درمیان گرما گرم بحث ہوئی۔ بھانويں دونے دا مقصد اک ہی سی لیکن سمتاں مختلف سی۔ فیر وی دونے اک دوسرے د‏‏ی قدر کردے سن تے دوستی دا جذبہ رکھدے سن ۔ سال ۱۸۸۹ وچ برتھا دا ناول 'لی ڈاؤن آرمز' شائع ہويا تے چاراں طرف ہلچل مچ گئی۔ برتھا نے جس فنکارانہ انداز وچ امن دے قیام دے بارے وچ لکھیا اس نے اس ناول نو‏‏ں ۱۹ويں صدی دے عظیم ناولاں وچو‏ں اک بنا دتا۔ الفریڈ نوبل د‏‏ی روح نو‏‏ں اس حد تک حرکت ملی کہ اس نے اپنی بے پناہ دولت دا اک وڈا حصہ نوبل انعام د‏‏ی صورت وچ عالمی امن دے ناں کر دتا۔ اس نے برتھا نو‏‏ں لکھیا، 'اس کتاب نے مینو‏ں ہلیا ک‏ے رکھ دتا ا‏‏ے۔ وچ اپنی دولت دا اک حصہ ایوارڈ دے لئی محفوظ کرنا چاہندا ہون، ایہ ایوارڈ ہر پنجويں سال اس شخص نو‏‏ں دتا جانا چاہیے جو دنیا نال جنگ دے بیج نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی مضبوط آواز اٹھائے یا عالمی امن دے لئی کردار ادا کرے۔ ایہ ایوارڈ ۳۰ سالاں وچ کل چھ بار دتا جانا چاہیے۔ جے اِنّی دیر دے بعد وی لوکاں دے ذہناں نال جنگ دا بھوت نئيں نکلدا تاں اس ایوارڈ نو‏‏ں جاری رکھنے دا کوئی فائدہ نئيں۔ ۱۹۰۵ وچ اس ناول د‏‏ی وجہ تو‏ں پہلی بار برتھا نو‏‏ں نوبل انعام تو‏ں نوازیا گیا جو کہ پوری سوانیاں نسل دے لئی اک بہت ہی قابل فخر گل سی۔ اس دے بعد برتھا عالمی امن نو‏‏ں پھیلانے د‏‏ی کوششاں وچ تے وی مستعد ہو گئی۔ ۱۸۹۱ وچ ، اس نے آسٹریا دے امن دے حامیاں د‏‏ی تنظیم د‏‏ی بنیاد رکھی۔ ۱۸۹۲ تو‏ں ۱۸۹۹ تک اوہ امن دے حامی میگزین د‏‏ی تدوین کردیاں رہیاں۔ انہاں نے بہت سا ادب تخلیق کيتا تے انسانیت نو‏‏ں زندگی دے حقیقی مقصد دے بارے وچ ابھارا۔ انہاں نے الفریڈ نوبل د‏‏ی شخصیت، نوبل انعامات دا مقصد تے جنگ دے خوفناک نتائج دے بارے وچ وی لکھیا۔ انہاں د‏‏یاں تحریراں نو‏‏ں جنگ مخالف ادب وچ اک خاص مقام حاصل ا‏‏ے۔ انہاں نے ایٹم بم تے ہور دھماکہ خیز مواد د‏‏ی سخت مخالفت کيتی۔ دنیا وچ ہر اک نو‏‏ں امن تو‏ں رہنے دا حق ا‏‏ے۔ جنگاں تو‏ں جتھے انسانیت زخمی ہُندی اے اوتھے فطرت نو‏‏ں وی نقصان ہُندا ا‏‏ے۔ اسيں سب اک اللہ د‏‏ی مخلوق نيں اس لئی سب نو‏‏ں سلام محبت تے امن دے نال جینا چاہیے تے جینا چاہیے۔ برتھا نے زندگی بھر امن تے برادری دے لئی کم کيتا۔ آخرکار ۲۱ جون ۱۹۱۴ نو‏‏ں ویانا اس د‏ی موت ہوگئی ۔ == متعلقہ لیکھ == == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:آسٹریا]] 4uhro9234ehthuatci0to1e2q4l3jxv 608789 608787 2022-07-29T04:36:56Z Abbas dhothar 361 Removed redirect to [[برتھا فان ستنر]] wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FBEC5D" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>برتھا فان ستنر<font>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:Bertha-von-Suttner-1906.jpg|200px]] |-|- align="center" |- | جمی: || 9 جون 1843 [[پراگ]] [[آسٹریا]] |- |مرن دن : || 21 جون 1914 [[ویانا]] [[آسٹریا-ہنگری]] |- |کم : || [[ناول]] [[لکھاری]] |- | انعام: || 1905 اچ [[امن]] دا [[نوبل انعام]] |- |} عالمی امن دے لئی کوششاں اُتے نوبل انعام جیتنے والے پہلے ہونہار شخص دا ناں برتھا وون اسٹنر اے، جو ۱۹۰۵ وچ پیدا ہوئیاں۔ وچ اس اعزاز تو‏ں نوازیا گیا۔ برتھا ۹ جون ۱۸۴۳ نو‏‏ں پیدا ہوئیاں۔ [[آسٹریا]] دے فیلڈ مارشل دے گھر اُتے ہويا۔ اوہ بچپن تو‏ں ہی بہت نرم مزاج سی۔ اوہ جانوراں، پرندےآں، پودےآں، ضرورت منداں تے بیماراں د‏‏ی خدمت وچ لطف اندوز ہُندا سی۔ اسنو‏ں لکھنے دا کمال حاصل سی۔ اپنے قلم د‏‏ی طاقت تو‏ں انہاں نے ایسا ادب تخلیق کيتا جو دل نو‏‏ں دھڑکنے والا تے حرکت دینے والا سی۔ انہاں دناں الفریڈ نوبل جو کہ اک بہت امیر آدمی سی، دھماکہ خیز مواد د‏‏ی دریافت وچ مصروف سی۔ بھانويں اس سائنسدان دا مقصد عالمی امن سی، لیکن ایہ خیال سی کہ اک انتہائی پرتشدد دھماکے د‏‏ی دریافت دے بعد ہی دنیا وچ موت دا خوف پیدا ہوئے گا تے اوہ دوبارہ زندگی د‏‏ی طرف لوٹ آئے گا۔ برتھا پیرس وچ الفریڈ نوبل د‏‏ی سیکرٹری سی، اوہ نوبل د‏‏ی طرف نال کيتی جانے والی دریافتاں دے بارے وچ گہری تشویش وچ مبتلا سی۔ کچھ عرصے بعد اس نے نوکری چھڈ دتی تے عالمی امن دے بارے وچ بیداری پھیلانے اُتے توجہ دتی۔ ۱۸۷۶ ​​ماں آرتھر وان سٹنر نال شادی دے بعد اوہ ویانا وچ سکونت پذیر ہو گئياں۔ اس نے اپنی زندگی دا فلسفہ تے راستہ چنا سی۔ اوہ سماجی خدمت تے لکھنے وچ کافی وقت صرف کردی سی۔ اوہ [[الفریڈ نوبل]] تو‏ں مسلسل خط و کتابت کردا رہیا تے جنگ دے منفی اثرات اُتے گل کردا رہیا۔ برتھا نے دو کتاباں 'انوینٹری آف اے سول' تے 'دی مشین ایج' لکھياں۔ جو روحاں نو‏‏ں ہلا دینے د‏‏ی صلاحیت رکھدا سی۔ برتھا تے نوبل د‏‏ی ملاقات ۱۸۸۷ وچ [[پیرس]] وچ ہوئی۔ جنگ تے امن دے موضوعات اُتے انہاں دے درمیان گرما گرم بحث ہوئی۔ بھانويں دونے دا مقصد اک ہی سی لیکن سمتاں مختلف سی۔ فیر وی دونے اک دوسرے د‏‏ی قدر کردے سن تے دوستی دا جذبہ رکھدے سن ۔ سال ۱۸۸۹ وچ برتھا دا ناول 'لی ڈاؤن آرمز' شائع ہويا تے چاراں طرف ہلچل مچ گئی۔ برتھا نے جس فنکارانہ انداز وچ امن دے قیام دے بارے وچ لکھیا اس نے اس ناول نو‏‏ں ۱۹ويں صدی دے عظیم ناولاں وچو‏ں اک بنا دتا۔ الفریڈ نوبل د‏‏ی روح نو‏‏ں اس حد تک حرکت ملی کہ اس نے اپنی بے پناہ دولت دا اک وڈا حصہ نوبل انعام د‏‏ی صورت وچ عالمی امن دے ناں کر دتا۔ اس نے برتھا نو‏‏ں لکھیا، 'اس کتاب نے مینو‏ں ہلیا ک‏ے رکھ دتا ا‏‏ے۔ وچ اپنی دولت دا اک حصہ ایوارڈ دے لئی محفوظ کرنا چاہندا ہون، ایہ ایوارڈ ہر پنجويں سال اس شخص نو‏‏ں دتا جانا چاہیے جو دنیا نال جنگ دے بیج نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی مضبوط آواز اٹھائے یا عالمی امن دے لئی کردار ادا کرے۔ ایہ ایوارڈ ۳۰ سالاں وچ کل چھ بار دتا جانا چاہیے۔ جے اِنّی دیر دے بعد وی لوکاں دے ذہناں نال جنگ دا بھوت نئيں نکلدا تاں اس ایوارڈ نو‏‏ں جاری رکھنے دا کوئی فائدہ نئيں۔ ۱۹۰۵ وچ اس ناول د‏‏ی وجہ تو‏ں پہلی بار برتھا نو‏‏ں نوبل انعام تو‏ں نوازیا گیا جو کہ پوری سوانیاں نسل دے لئی اک بہت ہی قابل فخر گل سی۔ اس دے بعد برتھا عالمی امن نو‏‏ں پھیلانے د‏‏ی کوششاں وچ تے وی مستعد ہو گئی۔ ۱۸۹۱ وچ ، اس نے آسٹریا دے امن دے حامیاں د‏‏ی تنظیم د‏‏ی بنیاد رکھی۔ ۱۸۹۲ تو‏ں ۱۸۹۹ تک اوہ امن دے حامی میگزین د‏‏ی تدوین کردیاں رہیاں۔ انہاں نے بہت سا ادب تخلیق کيتا تے انسانیت نو‏‏ں زندگی دے حقیقی مقصد دے بارے وچ ابھارا۔ انہاں نے الفریڈ نوبل د‏‏ی شخصیت، نوبل انعامات دا مقصد تے جنگ دے خوفناک نتائج دے بارے وچ وی لکھیا۔ انہاں د‏‏یاں تحریراں نو‏‏ں جنگ مخالف ادب وچ اک خاص مقام حاصل ا‏‏ے۔ انہاں نے ایٹم بم تے ہور دھماکہ خیز مواد د‏‏ی سخت مخالفت کيتی۔ دنیا وچ ہر اک نو‏‏ں امن تو‏ں رہنے دا حق ا‏‏ے۔ جنگاں تو‏ں جتھے انسانیت زخمی ہُندی اے اوتھے فطرت نو‏‏ں وی نقصان ہُندا ا‏‏ے۔ اسيں سب اک اللہ د‏‏ی مخلوق نيں اس لئی سب نو‏‏ں سلام محبت تے امن دے نال جینا چاہیے تے جینا چاہیے۔ برتھا نے زندگی بھر امن تے برادری دے لئی کم کيتا۔ آخرکار ۲۱ جون ۱۹۱۴ نو‏‏ں ویانا اس د‏ی موت ہوگئی ۔ == متعلقہ لیکھ == == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:آسٹریا]] a2l5t7rnjft461ebgdi8s8t4deumjwq 0 115008 608793 2022-07-29T05:14:19Z Abbas dhothar 361 اصلاح اعداد wikitext text/x-wiki {{خانہ-معلومات-شخصیت}} [[مالوا]] دے گرومت مبلغ بھائی روپ چند د‏‏ی پیدائش ۱۵ [[بساکھ|ویساکھ]] سنہ ۱۶۷۱ بکرمی سال ۱۶۱۴ عیسوی نو‏‏ں ہوئی۔ ماں سورتی دے بطن تو‏ں پنڈ توکلانی وچ بھائی سادھو سنگھ دے گھر پیدا ہويا۔ مہان کوش دے مصنف بھائی [[کاہن سنگھ نابھا|کانہ سنگھ نابھا]] دے مطابق جدو‏ں بچہ پیدا ہويا تاں والدین اسنو‏ں گرو (ہرگوبند صاحب) دے پاس لے گئے۔ چھیويں ستگرو نے چرنامرت دینے دے بعد بچے دا ناں روپ چند رکھیا۔ ماں سورتی نے گربانی د‏‏ی سطراں پڑھدے ہوئے بچے نو‏‏ں لوریاں دتیاں اس دے والدین دا مقصد کم کرنا، ناں دا جاپنا تے شئیر کرنا سی۔ بھائی روپ چند انہاں اصولاں تو‏ں واقف ہو گئے۔ ہری دے دناں وچ اک دن باپ بیٹا دونے کھیتاں وچ فصل کٹ رہے سن ۔ بھائی سادھو سنگھ تے انہاں دے بیٹے بھائی روپ چند نو‏‏ں زرعی کم کردے ہوئے پیاس محسوس ہوئی۔ پیاس بجھانے دے لئی کھیتاں وچ جنڈ دے درخت اُتے اک ڈرل لٹکائی گئی۔ پانی پینے تو‏ں پہلے اس نے چھیويں ستگرو تو‏ں دعا کيتی کہ پہلے گرو پانی پی لاں، فیر اسيں پی لاں گے۔ ڈرل دے نیڑے ہی پھُلاں دے ہار رکھے گئے سن ۔ انہاں دناں گرو صاحب اپنے بھائی سائی داس دے پاس ڈرولی آئے ہوئے سن، جدو‏ں گرو ہرگوبند صاحب توکلانی پہنچے تاں بھائی سادھو سنگھ تے بھائی روپ چند میدان وچ بے ہوش پئے سن ۔ گرو جی نے درخت تو‏ں پانی د‏‏ی اک بالٹی لی تے اس دے چہرے اُتے چھڑک کر اسنو‏ں ہوش وچ واپس لایا۔ گرو جی نے اپنے ہتھو‏ں تو‏ں پانی چھڑکا تے بھائی روپ چند تے انہاں دے والد اُتے پانی چھڑکا۔ گرو جی نے تھلے تو‏ں تیر چھوڑدے ہوئے کہیا کہ جس جگہ ایہ تیر گرے گا، اوتھ‏ے نواں پنڈ بناؤ۔ جس جگہ تیر گرا، گرو ہرگوبند صاحب نے اپنے ہتھو‏ں تو‏ں رتھ نو‏‏ں بھائی روپ چند دے ناں تو‏ں موڑ دتا۔ بھائی روپ چند دے ناں پر، بھائی روپ پنڈ سمت ۱۶۸۸ بکرمی سال ۱۶۳۱ عیسوی۔ وچ آباد ایہ ضلع بھٹنڈہ دا اک تاریخی پنڈ ا‏‏ے۔ گرو صاحب نے ایتھ‏ے ۶ ماہ، ۹ دن، ۹ لمحے، ۹ گھینٹے قیام کيتا۔ بھائی روپ چند نے سکھ مذہب نو‏‏ں بہت فروغ دتا۔ گرو صاحب نے بھائی روپ چند نو‏‏ں 'بھائی' دا خطاب دتا۔ اوتھ‏ے تو‏ں روانہ ہونے تو‏ں پہلے گرو جی نے اسنو‏ں کرپان تے چولا پہننے دا آشیرواد دتا، لیکن بھائی روپ چند سر اُتے دونے تحفے لئی کھڑے رہ‏‏ے۔ گرو جی نے اک ہور داد دی، آپ د‏‏ی بولی تلوار د‏‏ی طرح طاقتور ہوئے گی۔ گرو ہرگوبند صاحب نے خدمت دے لئی بھائی روپ چند نو‏‏ں کھنڈا تے لنگر فراہ‏م کیہ۔ ایہ دونے ہن باگڑی اعزاز وچ رکھے گئے نيں۔ بھائی روپ چند د‏‏ی شادی اک پران گرسکھ لڑکی نال ہوئی۔ بھائی روپ چند دے گھر ست بیٹے پیدا ہوئے۔ جدو‏ں سری گرو گوبند سنگھ جی چمکور دے قلعے تو‏ں نکل ک‏ے دینی کنگر پہنچے تاں بھائی روپ چند اوتھ‏ے گئے تے گرو جی دے پاس گئے تے اپنے دونے بیٹےآں بھائی پرم سنگھ تے بھائی دھرم سنگھ نو‏‏ں گرو جی نو‏‏ں پیش کيتا۔ ایہ دونے بیٹے گروجی دے نال جنوب وچ چلے گئے۔ بھائی پرم سنگھ، بھائی دھرم سنگھ نے سری گرو گوبند سنگھ جی تو‏ں امرت حاصل کيتی تے گرو جی دے نال مل ک‏ے ہر میدان وچ لڑے۔ دسويں پاٹشاہ سری گرو گوبند سنگھ جی نے کھدرانہ جنگ کيت‏ی فتح دے بعد پنڈ بھائی روپا وچ درشن دتا۔ ایتھ‏ے، گرو صاحب نے بھائی روپ چند نو‏‏ں مسا پرساد، دہی، مکھن چھان کر لنگر پیش کرنے د‏‏ی نعمت دی۔ بھائی روپ چند نو‏‏ں جدو‏ں گرو گوبند سنگھ جی دے شعلہ قبول کرنے د‏‏ی خبر ملی تاں گرو متی دے عظیم مبلغ برہم گیانی بھائی روپ چند جی اکال پورکھ دے حکم دے مطابق ساون وادی ۱، سنہ ۱۷۶۶ بکرمی سال ۱۷۰۹ عیسوی۔ ۹۵ سال د‏‏ی عمر وچ سچکھنڈ گرو جی د‏‏ی یاد وچ انتقال کر گئے۔ [[گٹھ:سکھ]] rgrjy6si6poot1113stzoyy5eom34uf 0 115009 608796 2022-07-29T05:51:18Z Abbas dhothar 361 اصلاح اعداد، انگریزی اعداد wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات صاحب منصب/عربی}} '''تاسوس پاپادوپولوس''' {{ہور نام|انگریزی=Tassos Papadopoulos}} اک [[یونانی قبرصی]] [[سیاست دان]] تے جو کہ ۲۰۰۳ء تو‏ں ۲۰۰۸ء تک [[قبرص]] دے پنجويں [[صدر قبرص|صدر]] وی رہ‏‏ے۔ == انتقال == تاسوس پاپادوپولوس دھوئيں بازی د‏‏ی لت دے شکار سن ۔ اس تو‏ں انہاں د‏‏ی صحت اُتے بہت خراب اثر ہويا تے اوہ [[۲۰۰۸ء]] وچ انتقال کر گئے۔ == ہور ویکھو == * [[قبرص د‏‏ی سیاست]] * [[قبرص دے صدور د‏‏ی لسٹ]] * [[قبرص دا آئین]] * [[قبرص دے لوک]] * [[قبرص د‏‏ی معیشت]] * [[ترک جمہوریہ شمالی قبرص]] == حوالے == {{حوالے}} {{قبرص دے صدور}} [[گٹھ:۱۹۳۴ دے جم]] [[گٹھ:۲۰۰۸ دیاں موتاں]] [[گٹھ:اموات بسبب سرطان پھیپھڑا]] [[گٹھ:ایوکا د‏‏ی قبرصی شخصیتاں]] [[گٹھ:قبرص د‏‏ی سیاسی جماعتاں دے رہنما]] [[گٹھ:قبرص دے صدور]] [[گٹھ:قبرص وچ سرطان تو‏ں اموات]] [[گٹھ:کنگز کالج لندن دے فضلا]] [[گٹھ:1934 دے جم]] [[گٹھ:2008 دیاں موتاں]] b9ujs19u9ju10popcfpiascmlvuvyz8 10 115010 608800 2022-07-29T06:06:35Z Abbas dhothar 361 "{{{{{|safesubst:}}}#invoke:Unsubst||$B=<includeonly>{{ص.م/فتح}} {{ص.م/عنوان |{{{الاسم الرسمي|{{PAGENAME}}}}} |{{{خلفية|}}} |{{{entete|entete map}}} |{{{كتابة|}}} }} {{ص.م/عنوان فرعي اختياري ويكي بيانات2 |{{{اسم2|}}} | | | |خاصية = P1448 |langpref= |قائمة=نعم }} {{ص.م/عنوان فرعي اختياري |{{{اسم3|{{{name|}}}}}} |{{{اسم3|{{{name|}}}}}} |{{{لو..." نال صفحہ بنایا گیا۔ wikitext text/x-wiki {{{{{|safesubst:}}}#invoke:Unsubst||$B=<includeonly>{{ص.م/فتح}} {{ص.م/عنوان |{{{الاسم الرسمي|{{PAGENAME}}}}} |{{{خلفية|}}} |{{{entete|entete map}}} |{{{كتابة|}}} }} {{ص.م/عنوان فرعي اختياري ويكي بيانات2 |{{{اسم2|}}} | | | |خاصية = P1448 |langpref= |قائمة=نعم }} {{ص.م/عنوان فرعي اختياري |{{{اسم3|{{{name|}}}}}} |{{{اسم3|{{{name|}}}}}} |{{{لون1|}}} }} {{ص.م/عنوان فرعي اختياري |&nbsp;-&nbsp;{{{type|{{{نوع|}}}}}}&nbsp;-&nbsp; |{{{type|{{{نوع|}}}}}} |cddeff }} {{ص.م/صورة ويكي بيانات |{{#ifeq:{{تقليم|{{{صورة المدينة|}}}{{{صورة|}}}{{{الصورة|}}}{{{image|}}}}} |DefautAr.svg | |{{{صورة المدينة|}}}{{{تصویر|}}}{{{الصورة|}}}{{{image|}}}}} |{{{تعليق الصورة|}}} |{{{حجم الصورة|}}} |{{{بدل الصورة|}}} | خاصية ={{#if:{{#property:P2716}} |P2716|P18}} }} {{ص.م/صورة |{{{صورة2|{{{image2|}}}}}} |{{{تعليق الصورة2|}}} |{{{حجم الصورة2|}}} |{{{بدل الصورة2|}}} }} {{ص.م/صورة مضاعفة ويكي بيانات | صورة1 ={{{علم|{{{علم المدينة|}}}}}} | تعليق1 ={{{تعليق علم|}}} | عرض1 = {{{حجم علم|125}}} | بديل1 = {{{بديل علم|}}} | صورة2 ={{{ختم المدينة|{{{شعار|}}}}}} | تعليق2 ={{{تعليق شعار|}}} | عرض2 = {{{حجم شعار|100}}} | بديل2 = {{{بديل شعار|}}} | خاصية1 ={{#if:{{#property:P41}} |P41|P158}} | خاصية2 ={{#if:{{#property:P94}} |P94|P154}} | coslpan = | خلفية = }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |{{{عنوان اللقب|لقب}}} |{{{اللقب|}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 | منسوب بنام |{{{سميت بأسم|{{{named_for|}}}}}} |خاصية =P138 }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 | دی تریخ |{{{سميت بأسم|{{{named_for|}}}}}} |خاصية =P1269 }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |نعرہ |{{{الشعار|{{{شعار نصي|}}}}}} |خاصية =P1451 |رقم = نعم }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 | علم |{{{سميت بأسم|{{{named_for|}}}}}} |خاصية =P2579 }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 | ذیلی تریخ |{{{سميت بأسم|{{{named_for|}}}}}} |خاصية =P279 }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |تاریخ تاسیس |{{{تاريخ التأسيس|}}} |خاصية =P571 }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |استقرت |{{{استقرت|}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |بانی |{{{بانی|{{{founder|}}}}}} }} {{ص.م/صورة ويكي بيانات |{{{خريطة المدينة|}}} | {{#if:{{{تعليق على الخريطة|}}}|{{{تعليق على الخريطة|}}}|{{#if:{{{خريطة المدينة|}}}|جغرافیائی مقام|}}}} |{{{حجم الخريطة|200}}} |{{{بدل الخريطة|}}} |خاصية = P242 |تعليق خاصية=نقشہ |حجم صورة خاصية=200 |بادئة تصانيف= |تصنيف غير= }} {{ص.م/عنوان فرعي |انتظامی تقسیم |{{{لون1|}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |ملک |{{#if:{{{البلد|}}}{{#property:P17}} |{{قيمة ويكي بيانات |{{{البلد|}}} |قيمة موجودة={{#if:{{{البلد|}}}|{{#ifموجود:سانچہ:{{{البلد|؟!؟}}}|{{ {{{البلد}}} }} |{{{البلد|}}}}}}} |خاصية=P17 }}<!-- -->{{#if:{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|جغرافيا=نعم}}|{{ٹیگ|ref|{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|جغرافيا=نعم}}|GeoNames ID}}[[زمرہ:جغرافیائی حوالہ ویکی ڈیٹا سے ماخوذ]]|}}{{#if:{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|muarea=نعم}}|{{ٹیگ|ref|{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|muarea=نعم}}|MusicBrainz area ID}}[[زمرہ:جغرافیائی حوالہ ویکی ڈیٹا سے ماخوذ]]|}} }} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |دارالحکومت |{{{العاصمة|}}} |خاصية =P36 |rank=best }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |دارالحکومت برائے |{{{عاصمة لـ|}}} |خاصية =P1376 |rank=best |بداية ونهاية=نعم |قائمة شريطية=نعم }} {{#if:{{{اسم المنطقة|}}}{{{اسم المنطقة 2|}}}{{{اسم المنطقة2|}}}{{{اسم المنطقة 3|}}}{{{اسم المنطقة3|}}}{{{اسم المنطقة 4|}}}{{{اسم المنطقة4|}}} | |{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |تقسیم اعلیٰ |{{{التقسيم الأعلى|}}} |خاصية =P131 |rank=best }} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |{{{نوع المنطقة|}}} |{{{اسم المنطقة|}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |{{{نوع المنطقة 2|{{{نوع المنطقة2|}}} }}} |{{{اسم المنطقة 2|{{{اسم المنطقة2|}}} }}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |{{{نوع المنطقة 3|{{{نوع المنطقة3|}}} }}} |{{{اسم المنطقة 3|{{{اسم المنطقة3|}}} }}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |{{{نوع المنطقة 4|{{{نوع المنطقة4|}}} }}} |{{{اسم المنطقة 4|{{{اسم المنطقة4|}}} }}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |{{{نوع المنطقة 5|}}} |{{{اسم المنطقة 5|}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |{{{نوع المنطقة 6|}}} |{{{اسم المنطقة 6|}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |{{{نوع المنطقة 7|}}} |{{{اسم المنطقة 7|}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |{{{نوع المنطقة 8|}}} |{{{اسم المنطقة 8|}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |سابق دارالحکومت |{{{عاصمة سابقة لـ|}}} }} {{ص.م/عنوان فرعي اختياري |حکام |{{{المسؤول الأعلى|{{{المسؤول الاعلى|}}}}}}{{{اسم المسؤول|}}}{{{اسم المسؤول الثاني|}}}{{{اسم المسؤول الثالث|}}}{{{المسؤول الثالث|}}}{{{المسؤول الثاني|}}} |{{{لون1|}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري|{{{المسؤول الأعلى|{{{المسؤول الاعلى|المسؤول الأعلى}}}}}}|{{{اسم المسؤول|}}}}} {{ص.م/سطر مختلط اختياري|{{{المسؤول الثاني|المسؤول ثاني}}}|{{{اسم المسؤول الثاني|}}}}} {{ص.م/سطر مختلط اختياري|{{{المسؤول الثالث|المسؤول ثالث}}}|{{{اسم المسؤول الثالث|}}}}} {{ص.م/عنوان فرعي اختياري |جغرافیائی خصوصیات |{{{المساحة الكلية|}}}{{{مساحة الأرض|}}}{{{مساحة المياه|}}}{{{ارتفاع|}}}{{{إحداثيات|}}}{{{خط الطول|}}}{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}} }}} }}}{{#property:P2044}}{{#property:P2046}} |{{{لون1|}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |[[جغرافیائی متناسق نظام|متناسقات]] | {{#if:{{معلومات مدينة/احداثيات | d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}} | m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}} | s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}} | NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}} }} {{معلومات مدينة/احداثيات | d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}} | m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}} | s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}} | NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }} | {{Coord |{{معلومات مدينة/احداثيات | d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}} | m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}} | s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}} | NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}} }} |{{معلومات مدينة/احداثيات | d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}} | m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}} | s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}} | NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }} |display=inline }} | {{قيمة ويكي بيانات/احداثيات|{{{إحداثيات|}}} }}}} }} <!-- {{ص.م/سطر مختلط اختياري |دائرة العرض |{{معلومات مدينة/احداثيات | d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}} | m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}} | s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}} | NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}} }} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |خط الطول |{{معلومات مدينة/احداثيات | d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}} | m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}} | s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}} | NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }} }} --> {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |رقبہ |{{{المساحة الكلية|{{{المساحة الكلية كم|}}}}}} |قيمة موجودة = {{{المساحة الكلية|{{{المساحة الكلية كم|}}}}}} {{#if:{{{وحدة مساحة|}}}||{{کم2}}}} |خاصية =P2046 |rank=best |نقطة=نعم }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |&nbsp; • رتبہ |{{{الرتبة|}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |المساحة الحضرية |{{{المساحة الحضرية|}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |خشکی |{{{مساحة الأرض|}}}|{{{مساحة الأرض|}}} {{#ifeq: {{{معطيات نسبية|}}} | نعم | % | {{كم2}}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |تری |{{{مساحة المياه|}}}|{{{مساحة المياه|}}} {{#ifeq: {{{معطيات نسبية|}}} | نعم | % | {{كم2}}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |بلندی |{{{ارتفاع|{{{ارتفاع قدم|{{{ارتفاع متر|}}}}}}}}} |خاصية=P2044 |rank=best }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |اعلىٰ&nbsp;بلندی |{{{اقصى ارتفاع|{{{elevation_max_m|}}}}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |ادنىٰ&nbsp;بلندی |{{{أدنى انخفاض|{{{elevation_min_m|}}}}}} }} {{{صناديق جغرافيا|}}} {{ص.م/عنوان فرعي اختياري |آبادی |{{{التعداد السكاني|}}}{{{إجمالي السكان|{{{اجمالي السكان|}}}}}}{{{سنة التعداد|}}}{{{الكثافة السكانية|}}}{{{الذكور|}}}{{{الإناث|}}}{{{عدد الأسر|}}}{{{عدد المساكن|}}}{{{صناديق سكان|}}}{{#property:P1082}} |{{{لون1|}}} }} {{#switch:{{{التعداد السكاني|}}} |no|لا= |={{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |کل آبادی |خاصية ={{#if:{{{إجمالي السكان|{{{اجمالي السكان|}}}}}}||P1082}} |rank=best |نقطة=نعم |تصفية=P459 }} |#default={{ص.م/سطر مختلط اختياري |تعداد آبادی |{{#if:{{{التعداد السكاني|}}}|{{{التعداد السكاني|}}} افراد <small>(اعداد و شمار {{{سنة التعداد|؟؟}}})</small> {{{ملاحظة التعداد السكاني|}}}}} }} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |کل آبادی |{{{إجمالي السكان|{{{اجمالي السكان|}}}}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |[[کثافتِ آبادی]] |{{{الكثافة السكانية|}}} |{{#if:{{{الكثافة السكانية|}}}|{{{الكثافة السكانية|}}} {{#if:{{{سنة الكثافة|}}}|<small>(سنہ {{{سنة الكثافة|}}})</small>}}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |&nbsp; • مرد |{{{الذكور|}}} |خاصية =P1540 |rank=best |نقطة=نعم }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |&nbsp; • عورتیں |{{{الإناث|}}} |خاصية =P1539 |rank=best |نقطة=نعم }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |&nbsp; • گھرانوں کی تعداد |{{{عدد الأسر|}}} |{{{عدد الأسر|}}} |خاصية =P1538 |rank=best |نقطة=نعم }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |&nbsp; • تعداد مکانات |{{{عدد المساكن|}}} |{{{عدد المساكن|}}} }} {{{صناديق أخرى|{{{صناديق سكان|}}}}}} {{ص.م/عنوان فرعي اختياري |مزید معلومات |{{{التوقيت|}}}{{{فرق التوقيت|}}}{{{توقيت2|}}}{{{فرق التوقيت2|}}}{{{غرينتش توقيت صيفي|}}}{{{اللغة|{{{language|}}} }}}{{{registration_plate|{{{Kfz|{{{licence|{{{تسجيل المركبات|}}}}}} }}}}}}{{{الرمز البريدي|}}}{{{الرمز الهاتفي|{{{area_code|}}}}}}{{{أيزو 3166-2|{{{أيزو|}}}}}}{{{عنوان|{{{blank_name|}}}}}}{{{معلومة|{{{blank_info|}}}}}}{{{جوائز|}}}{{{الجوائز|}}}{{{awards|}}}{{{موقع|}}}{{{الموقع|}}}{{{الموقع الرسمي|}}}{{#property:P421}}{{#property:P281}}{{#property:P856}} |{{{لون1|}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |[[جڑواں شہر]] |{{{المدينة التوأم|}}} |خاصية =P190 |قائمة شريطية=نعم |بداية ونهاية=نعم |تصنيف=[[زمرہ:جڑواں شہر ویکی ڈیٹا سے ماخوذ]] }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |اوقات |{{{التوقيت|}}} |قيمة موجودة = {{{التوقيت|}}} ({{{فرق التوقيت|}}} [[گرینوچ معیاری وقت|گرینوچ]]) |خاصية =P421 |rank=best |تصفية=P1264 |فاصل سطر= نعم }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |گرمائی وقت |{{{توقيت2|}}} |{{{توقيت2|}}} ({{{فرق التوقيت2|}}}) }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |[[گرمائی وقت]] |{{{غرينتش توقيت صيفي|}}} |{{{غرينتش توقيت صيفي|؟؟}}} [[گرینوچ معیاری وقت|گرینوچ]] }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |سرکاری زبان |{{{اللغة|{{{language|}}} }}} |خاصية=P37 }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |[[گاڑی نمبر پلیٹ]] |{{{registration_plate|{{{گاڑی نمبر پلیٹ|{{{Kfz|{{{licence|}}} }}} }}} }}} |خاصية =P395 |بداية ونهاية=نعم |قائمة شريطية=نعم }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |{{{تسمية الرمز البريدي|رمزِ ڈاک}}} |{{{الرمز البريدي|}}} |خاصية =P281 |قائمة شريطية=نعم |رقم = نعم |rank=best |نقطة=نعم }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |{{{تسمية الرمز الهاتفي|فون کوڈ}}} |{{{الرمز الهاتفي|{{{area_code|}}}}}} |خاصية =P473 |رقم = نعم }} <!-- الرمز الجغرافي--> {{ص.م/سطر مختلط اختياري |جیو رمز |{{{الرمز الجغرافي|{{{geocode|}}}}}} }} <!-- رمز الأيزو--> {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 | [[آیزو 3166-2]] | {{{أيزو 3166-2|{{{أيزو|}}}}}} |خاصية =P300 |rank=best }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |{{{عنوان|{{{blank_name|}}}}}} |{{{معلومة|{{{blank_info|}}}}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |{{{عنوان2|{{{blank1_name|}}}}}} |{{{معلومة2|{{{blank1_info|}}}}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |{{{عنوان3|{{{blank_name_sec1|}}}}}} |{{{معلومة3|{{{blank_info_sec1|}}}}}} }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري |{{{عنوان4|{{{blank1_name_sec1|}}}}}} |{{{معلومة4|{{{blank1_info_sec1|}}}}}} }} {{ص.م/سطر جوائز ويكي بيانات |{{{جوائز|}}}{{{الجوائز|}}}{{{awards|}}} |{{{لون1|E1E1E1}}} |تصنيف=[[زمرہ:اعزازات ویکی ڈیٹا سے ماخوذ]] |تصفية=P585 |تصفية1=P1346 }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |باضابطہ ویب سائٹ | {{{موقع|}}}{{{ویب سائٹ|}}}{{{الموقع الرسمي|}}} |خاصية = P856 |وصلة كاملة= نعم }} {{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2 |جیو رمز |{{{GeoNames|{{{جيونيمز|}}} }}} |خاصية =P1566 |rank=best |نوع=وصلة }} {{ص.م/سطر اختياري |{{{معرض كومنز|}}}{{#property:P935}} |{{قيمة ويكي بيانات|{{{معرض كومنز|}}} |قيمة موجودة={{شقيقة/سطر|commons|{{{معرض كومنز|}}}|معرض صور {{نام_صفحہ}}}} |pattern={{شقيقة/سطر|commons|$1|معرض صور {{نام_صفحہ}}}} |خاصية=P935 |مراجع=لا |واحد فقط=نعم }} |right }} {{ص.م/سطر اختياري |{{مداخل على سطور |{{{تضمين1|{{{embedded1|}}} }}} |{{{تضمين2|{{{embedded2|}}} }}} }} }} {{ص.م/فاصل اختياري |{{معلومات مدينة/احداثيات | d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}} | m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}} | s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}} | NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}} }} {{معلومات مدينة/احداثيات | d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}} | m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}} | s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}} | NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }} }} {{ص.م/موقع جغرافي ويكي بيانات|تكبير الخريطة={{{تكبير الخريطة|5}}} |1= {{{خريطة البلد|}}} |2= {{معلومات مدينة/احداثيات | d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}} | m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}} | s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}} | NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}} }} |3= {{معلومات مدينة/احداثيات | d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}} | m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}} | s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}} | NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }} |4= {{{اسم فوق الموقع|{{{الاسم الرسمي|{{نام_صفحہ}}}}}}}} |5= {{{عنوان تحت الخريطة|}}} |6={{{تضاريس|1}}} | علامة = | حجم العلامة = {{{حجم الصورة المستعملة كعلامة على الموقع|}}}<!-- رقم فقط من دون بك أو px --> | عرض = {{{عرض خريطة البلد|280}}} |خريطة بيانات={{{خريطة بيانات|}}} }} {{ص.م/سطر اختياري |{{{ملاحظات|}}} }} {{ص.م/إشارة|{{#if:{{{إشارة|}}}|{{{إشارة|}}}|خانہ معلومات شہر/عربی}}|{{{خلفية|}}} }} {{ص.م/غلق}}<!-- -- >{{رئيسي آخر|{{#if:{{safesubst:#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown=1|preview=1}}||[[گٹھ:مقالات بها صناديق معلومات مملوءة كليا ویکی ڈیٹا سے ماخوذ]]}}}}< !-- --></includeonly><!-- هذا النص تساں توليده تلقائياً بواسطة [[سانچہ:Parameters]] -->{{#invoke:Check for unknown parameters|check |template=خانہ معلومات شہر/عربی |unknown=[[گٹھ:صفحات تستخدم قالب:معلومات مدينة مع وسائط غير معروفة|_VALUE_]] |preview =الوسيط '''_VALUE_''' غير مدعوم في [[خانہ معلومات شہر/عربی]] |الاسم الرسمي|خلفية|entete|كتابة|اسم2|اسم3|name|type|نوع|صورة المدينة|صورة|الصورة|image|تعليق الصورة|حجم الصورة|بدل الصورة|صورة2|image2|تعليق الصورة2|حجم الصورة2|بدل الصورة2|علم|علم المدينة|تعليق علم|حجم علم|بديل علم|ختم المدينة|شعار|تعليق شعار|حجم شعار|بديل شعار|عنوان اللقب|اللقب|سميت بأسم|named_for|الشعار|شعار نصي|تاريخ التأسيس|استقرت|مؤسس|founder|خريطة المدينة|تعليق على الخريطة|حجم الخريطة|بدل الخريطة|البلد|العاصمة|عاصمة لـ|اسم المنطقة|اسم المنطقة 2|اسم المنطقة2|اسم المنطقة 3|اسم المنطقة3|اسم المنطقة 4|اسم المنطقة4|التقسيم الأعلى|نوع المنطقة|نوع المنطقة 2|نوع المنطقة2|نوع المنطقة 3|نوع المنطقة3|نوع المنطقة 4|نوع المنطقة4|نوع المنطقة 5|خريطة بيانات|اسم المنطقة 5|نوع المنطقة 6|اسم المنطقة 6|نوع المنطقة 7|اسم المنطقة 7|نوع المنطقة 8|اسم المنطقة 8|عاصمة سابقة لـ|المسؤول الأعلى|المسؤول الاعلى|اسم المسؤول|اسم المسؤول الثاني|اسم المسؤول الثالث|المسؤول الثالث|المسؤول الثاني|المساحة الكلية|مساحة الأرض|مساحة المياه|ارتفاع|إحداثيات|خط الطول|دائرة العرض|خط العرض|lat_d|latd|latm|lat_m|lats|lat_s|latNS|lat_NS|longd|long_d|longm|long_m|longs|long_s|longEW|long_EW|المساحة الكلية كم|وحدة مساحة|الرتبة|المساحة الحضرية|معطيات نسبية|ارتفاع قدم|ارتفاع متر|اقصى ارتفاع|elevation_max_m|أدنى انخفاض|elevation_min_m|صناديق جغرافيا|التعداد السكاني|إجمالي السكان|اجمالي السكان|سنة التعداد|الكثافة السكانية|الذكور|الإناث|عدد الأسر|عدد المساكن|صناديق سكان|ملاحظة التعداد السكاني|صناديق أخرى|التوقيت|فرق التوقيت|توقيت2|فرق التوقيت2|غرينتش توقيت صيفي|اللغة|language|registration_plate|Kfz|licence|تسجيل المركبات|الرمز البريدي|الرمز الهاتفي|area_code|أيزو 3166-2|أيزو|عنوان|blank_name|معلومة|blank_info|جوائز|الجوائز|awards|موقع|الموقع|الموقع الرسمي|المدينة التوأم|تسمية الرمز البريدي|تسمية الرمز الهاتفي|الرمز الجغرافي|geocode|عنوان2|blank1_name|معلومة2|blank1_info|عنوان3|blank_name_sec1|معلومة3|blank_info_sec1|عنوان4|blank1_name_sec1|معلومة4|blank1_info_sec1|لون1|معرض كومنز|تضمين1|embedded1|تضمين2|embedded2|خريطة البلد|اسم فوق الموقع|عنوان تحت الخريطة|تضاريس|حجم الصورة المستعملة كعلامة على الموقع|عرض خريطة البلد|ملاحظات|إشارة|سنة الكثافة|تكبير الخريطة }}<!-- -->}}<noinclude> {{دستاویز}}</noinclude> pevw6uz387q1x8xtk8czv8tvl0hmmbl