Wikisource:De kroeg

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="nl">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikisource</sitename>
    <dbname>nlwikisource</dbname>
    <base>https://nl.wikisource.org/wiki/Hoofdpagina</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.22</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Media</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Speciaal</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Overleg</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Gebruiker</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Overleg gebruiker</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikisource</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Overleg Wikisource</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Bestand</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Overleg bestand</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Overleg MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Sjabloon</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Overleg sjabloon</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Help</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Overleg help</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Categorie</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Overleg categorie</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Hoofdportaal</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Overleg hoofdportaal</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Auteur</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Overleg auteur</namespace>
      <namespace key="104" case="first-letter">Pagina</namespace>
      <namespace key="105" case="first-letter">Overleg pagina</namespace>
      <namespace key="106" case="first-letter">Index</namespace>
      <namespace key="107" case="first-letter">Overleg index</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Overleg module</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Uitbreiding</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Overleg uitbreiding</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Uitbreidingsdefinitie</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Overleg uitbreidingsdefinitie</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Wikisource:De kroeg</title>
    <ns>4</ns>
    <id>1304</id>
    <revision>
      <id>127006</id>
      <parentid>126936</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T21:21:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MediaWiki message delivery</username>
        <id>4189</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tech News: 2022-31 */ nieuwe subkop</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="106091" xml:space="preserve">{{kroeg}}


== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/14|Tech News: 2022-14]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W14&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/14|Translations]] are available.

'''Problems'''
* For a few days last week, edits that were suggested to newcomers were not tagged in the [[{{#special:recentchanges}}]] feed. This bug has been fixed. [https://phabricator.wikimedia.org/T304747]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.6|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-04-05|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-04-06|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-04-07|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-04-07|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s4.dblist targeted wikis]).

'''Future changes'''
* Starting next week, Tech News' title will be translatable. When the newsletter is distributed, its title may not be &lt;code dir=ltr&gt;Tech News: 2022-14&lt;/code&gt; anymore. It may affect some filters that have been set up by some communities. [https://phabricator.wikimedia.org/T302920]
* Over the next few months, the &quot;[[mw:Special:MyLanguage/Help:Growth/Tools/Add a link|Add a link]]&quot; Growth feature [[phab:T304110|will become available to more Wikipedias]]. Each week, a few wikis will get the feature. You can test this tool at [[mw:Special:MyLanguage/Growth#deploymentstable|a few wikis where &quot;Link recommendation&quot; is already available]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/14|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W14&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

4 apr 2022 23:01 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23097604 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-15&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W15&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/15|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* There is a new public status page at &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[https://www.wikimediastatus.net/ www.wikimediastatus.net]&lt;/span&gt;. This site shows five automated high-level metrics where you can see the overall health and performance of our wikis' technical environment. It also contains manually-written updates for widespread incidents, which are written as quickly as the engineers are able to do so while also fixing the actual problem. The site is separated from our production infrastructure and hosted by an external service, so that it can be accessed even if the wikis are briefly unavailable. You can [https://diff.wikimedia.org/2022/03/31/announcing-www-wikimediastatus-net/ read more about this project].
* On Wiktionary wikis, the software to play videos and audio files on pages has now changed. The old player has been removed. Some audio players will become wider after this change. [[mw:Special:MyLanguage/Extension:TimedMediaHandler/VideoJS_Player|The new player]] has been a beta feature for over four years. [https://phabricator.wikimedia.org/T100106][https://phabricator.wikimedia.org/T248418]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.7|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-04-12|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-04-13|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-04-14|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/15|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W15&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

11 apr 2022 21:44 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23124108 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-16&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W16&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/16|Translations]] are available.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.8|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-04-19|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-04-20|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-04-21|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-04-19|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s7.dblist targeted wikis]) and on {{#time:j xg|2022-04-21|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s8.dblist targeted wikis]).
* Administrators will now have [[m:Community Wishlist Survey 2021/(Un)delete associated talk page|the option to delete/undelete the associated &quot;Talk&quot; page]] when they are deleting a given page. An API endpoint with this option is also available. This concludes the [[m:Community Wishlist Survey 2021/Admins and patrollers/(Un)delete associated talk page|11th wish of the 2021 Community Wishlist Survey]].
* On [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements#test-wikis|selected wikis]], 50% of logged-in users will see the new [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Features/Table of contents|table of contents]]. When scrolling up and down the page, the table of contents will stay in the same place on the screen. This is part of the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Desktop Improvements]] project. [https://phabricator.wikimedia.org/T304169]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Message boxes produced by MediaWiki code will no longer have these CSS classes: &lt;code dir=ltr&gt;successbox&lt;/code&gt;, &lt;code dir=ltr&gt;errorbox&lt;/code&gt;, &lt;code dir=ltr&gt;warningbox&lt;/code&gt;. The styles for those classes and &lt;code dir=ltr&gt;messagebox&lt;/code&gt; will be removed from MediaWiki core. This only affects wikis that use these classes in wikitext, or change their appearance within site-wide CSS. Please review any local usage and definitions for these classes you may have. This was previously announced in the [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/09|28 February issue of Tech News]].

'''Future changes'''
* [[mw:Special:MyLanguage/Extension:Kartographer|Kartographer]] will become compatible with [[mw:Special:MyLanguage/Extension:FlaggedRevs|FlaggedRevisions page stabilization]]. Kartographer maps will also work on pages with [[mw:Special:MyLanguage/Help:Pending changes|pending changes]]. [https://meta.wikimedia.org/wiki/WMDE_Technical_Wishes/Geoinformation#Project_descriptions] The Kartographer documentation has been thoroughly updated. [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Extension:Kartographer/Getting_started] [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/Maps] [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Extension:Kartographer]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/16|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W16&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

19 apr 2022 01:11 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23167004 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Movement Strategy and Governance News – Issue 6&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 6, April 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt;
----

Welcome to the sixth issue of Movement Strategy and Governance News! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board of trustees elections and other relevant MSG topics.

This Newsletter will be distributed quarterly, while the more frequent Updates will also be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Leadership Development -''' A Working Group is Forming! - The application to join the Leadership Development Working Group closed on April 10th, 2022, and up to 12 community members will be selected to participate in the working group. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|continue reading]])
*'''Universal Code of Conduct Ratification Results are out! -''' The global decision process on the enforcement of the UCoC via SecurePoll was held from 7 to 21 March. Over 2,300 eligible voters from at least 128 different home projects submitted their opinions and comments. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|continue reading]])
*'''Movement Discussions on Hubs -''' The Global Conversation event on Regional and Thematic Hubs was held on Saturday, March 12, and was attended by 84 diverse Wikimedians from across the movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|continue reading]])
*'''Movement Strategy Grants Remain Open! -''' Since the start of the year, six proposals with a total value of about $80,000 USD have been approved. Do you have a movement strategy project idea? Reach out to us! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|continue reading]])
*'''The Movement Charter Drafting Committee is All Set! -''' The Committee of fifteen members which was elected in October 2021, has agreed on the essential values and methods for its work, and has started to create the outline of the Movement Charter draft. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|continue reading]])
*'''Introducing Movement Strategy Weekly -''' Contribute and Subscribe! - The MSG team have just launched the updates portal, which is connected to the various Movement Strategy pages on Meta-wiki. Subscriber to get  up-to-date news about the various ongoing projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|continue reading]])
*'''Diff Blogs -''' Check out the most recent publications about Movement Strategy on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|continue reading]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

Also, a draft of the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|'''2022-23 Wikimedia Foundation Annual Plan''']] has been published. Input is being sought on-wiki and during [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations|'''several conversations''' with Wikimedia Foundation CEO Maryana Iskander]].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|See full announcement on Meta-wiki]]. [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22 apr 2022 03:46 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Xeno (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23184989 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-17&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W17&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/17|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
*  On [https://noc.wikimedia.org/conf/dblists/group1.dblist many wikis] (group 1), the software to play videos and audio files on pages has now changed. The old player has been removed. Some audio players will become wider after this change. [[mw:Special:MyLanguage/Extension:TimedMediaHandler/VideoJS_Player|The new player]] has been a beta feature for over four years. [https://phabricator.wikimedia.org/T100106][https://phabricator.wikimedia.org/T248418]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.9|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-04-26|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-04-27|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-04-28|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-04-26|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s2.dblist targeted wikis]).
* Some very old browsers and operating systems are no longer supported. Some things on the wikis might look weird or not work in very old browsers like Internet Explorer 9 or 10, Android 4, or Firefox 38 or older. [https://phabricator.wikimedia.org/T306486]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/17|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W17&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

26 apr 2022 00:56 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23187115 --&gt;

== Let's talk about the Desktop Improvements ==

[[File:New table of contents shown on English wikipedia.png|thumb]]
Hallo!

Have you noticed that some wikis have a different desktop interface? Are you curious about the next steps? Maybe you have questions or ideas regarding the design or technical matters?

Join an online meeting with the team working on the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements|Desktop Improvements]]! It will take place on '''29 April 2022 at 15:00 and 20:00 CEST''' on Zoom. '''[https://wikimedia.zoom.us/j/88045453898 Click here to join]'''. Meeting ID: 88045453898. [https://wikimedia.zoom.us/u/kcOMICmyyA Dial by your location].

'''Agenda'''

* Update on the recent developments
* Questions and answers, discussion

'''Format'''

The meeting will not be recorded or streamed. Notes will be taken in a [https://docs.google.com/document/d/1G4tfss-JBVxyZMxGlOj5MCBhOO-0sLekquFoa2XiQb8/edit# Google Docs file]. [[mw:User:OVasileva_(WMF)|Olga Vasileva]] (the Product Manager) will be hosting this meeting. The presentation part will be given in English.

We can answer questions asked in English and Polish, and additionally: Indonesian at the first meeting, and French and Italian at the second meeting. If you would like to ask questions in advance, add them on the [[mw:Talk:Reading/Web/Desktop_Improvements|talk page]] or send them to sgrabarczuk@wikimedia.org.

At this meeting, both [[foundation:Friendly_space_policy|Friendly space policy]] and the [[mw:Special:MyLanguage/Code_of_Conduct|Code of Conduct]] for Wikimedia technical spaces apply. Zoom is not subject to the [[foundation:Privacy_policy|WMF Privacy Policy]].

We hopen je te zien! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|overleg]]) 27 apr 2022 16:48 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Nl_fallback&amp;oldid=20689752 --&gt;

== Coming soon: Improvements for templates ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;!--T:11--&gt;
[[File:Overview of changes in the VisualEditor template dialog by WMDE Technical Wishes.webm|thumb|Fundamental changes in the template dialog.]]
Hello, more changes around templates are coming to your wiki soon:

The [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|'''template dialog''' in VisualEditor]] and in the [[mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|2017 Wikitext Editor]] (beta) will be '''improved fundamentally''': 
This should help users understand better what the template expects, how to navigate the template, and how to add parameters. 
* [[metawiki:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|talk page]]

In '''syntax highlighting''' ([[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] extension), you can activate a '''colorblind-friendly''' color scheme with a user setting. 
* [[metawiki:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting#Color-blind_mode|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|talk page]]

Deployment is planned for May 10. This is the last set of improvements from [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes']] focus area “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]”. 

We would love to hear your feedback on our talk pages!
&lt;/div&gt; -- [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 29 apr 2022 13:14 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&amp;oldid=23222263 --&gt;

== Bewerkingsnieuws 2022 #3 ==

&lt;section begin=&quot;message&quot;/&gt;&lt;i&gt;[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2022/April|Dit bericht in een andere taal lezen]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Abonneer je op de meertalige nieuwsbrief]]&lt;/i&gt;
[[File:Junior Contributor New Topic Tool Completion Rate.png|thumb|Nieuwe redacteuren hebben meer succes met dit nieuwe instrument.]]

De [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New discussion tool|Niewe onderwerp gereedschap]] helpt niewe redacteuren ==Secties== te maken op discussie pagina’s  Nieuwe redacteuren hebben meer succes met dit nieuwe instrument.  [[mw:Talk pages project/New topic#21 April 2022|Lees hier het verslag.]]  Binnenkort zal het redactieteam dit aanbieden aan alle redacteuren van de 20 Wikipedia's die aan de test hebben meegedaan.  U zult in staat zijn om het uit te zetten op [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].&lt;section end=&quot;message&quot;/&gt;

[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] 2 mei 2022 20:56 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=22019984 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-18&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W18&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/18|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* On [https://noc.wikimedia.org/conf/dblists/group2.dblist all remaining wikis] (group 2), the software to play videos and audio files on pages has now changed. The old player has been removed. Some audio players will become wider after this change. [[mw:Special:MyLanguage/Extension:TimedMediaHandler/VideoJS_Player|The new player]] has been a beta feature for over four years. [https://phabricator.wikimedia.org/T100106][https://phabricator.wikimedia.org/T248418]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.10|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-05-03|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-05-04|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-05-05|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* The developers are working on talk pages in the [[mw:Wikimedia Apps/Team/iOS|Wikipedia app for iOS]]. You can [https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_9GBcHczQGLbQWTY give feedback]. You can take the survey in English, German, Hebrew or Chinese.
* [[m:WMDE_Technical_Wishes/VisualEditor_template_dialog_improvements#Status_and_next_steps|Most wikis]] will receive an [[m:WMDE_Technical_Wishes/VisualEditor_template_dialog_improvements|improved template dialog]] in VisualEditor and New Wikitext mode. [https://phabricator.wikimedia.org/T296759] [https://phabricator.wikimedia.org/T306967]
* If you use syntax highlighting while editing wikitext, you can soon activate a [[m:WMDE_Technical_Wishes/Improved_Color_Scheme_of_Syntax_Highlighting#Color-blind_mode|colorblind-friendly color scheme]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T306867]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Several CSS IDs related to MediaWiki interface messages will be removed. Technical editors should please [[phab:T304363|review the list of IDs and links to their existing uses]]. These include &lt;code dir=ltr&gt;#mw-anon-edit-warning&lt;/code&gt;, &lt;code dir=ltr&gt;#mw-undelete-revision&lt;/code&gt; and 3 others.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/18|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W18&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

2 mei 2022 21:33 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23232924 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-19&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W19&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/19|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* You can now see categories in the [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Apps/Team/Android|Wikipedia app for Android]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T73966]

'''Problems'''
* Last week, there was a problem with Wikidata's search autocomplete. This has now been fixed. [https://phabricator.wikimedia.org/T307586]
* Last week, all wikis had slow access or no access for 20 minutes, for logged-in users and non-cached pages. This was caused by a problem with a database change. [https://phabricator.wikimedia.org/T307647]

'''Changes later this week'''
* There is no new MediaWiki version this week. [https://phabricator.wikimedia.org/T305217#7894966]
*  [[m:WMDE Technical Wishes/Geoinformation#Current issues|Incompatibility issues]] with [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:Kartographer|Kartographer]] and the [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:FlaggedRevs|FlaggedRevs extension]] will be fixed: Deployment is planned for May 10 on all wikis. Kartographer will then be enabled on the [[phab:T307348|five wikis which have not yet enabled the extension]] on May 24.
* The [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Vector (2022)]] skin will be set as the default on several more wikis, including Arabic and Catalan Wikipedias. Logged-in users will be able to switch back to the old Vector (2010). See the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/2022-04 for the largest wikis|latest update]] about Vector (2022).

'''Future meetings'''
* The next [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|open meeting with the Web team]] about Vector (2022) will take place on 17 May. The following meetings are currently planned for: 7 June, 21 June, 5 July, 19 July.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/19|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W19&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

9 mei 2022 17:22 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Trizek (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23256717 --&gt;

== 2022 Board of Trustees Call for Candidates ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Board of Trustees seeks candidates for the 2022 Board of Trustees election. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Read more on Meta-wiki.''']]

The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is here! Please consider submitting your candidacy to serve on the Board of Trustees.

The Wikimedia Foundation Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's operations. Community-and-affiliate selected trustees and Board-appointed trustees make up the Board of Trustees. Each trustee serves a three year term. The Wikimedia community has the opportunity to vote for community-and-affiliate selected trustees.

The Wikimedia community will vote to fill two seats on the Board in 2022. This is an opportunity to improve the representation, diversity, and expertise of the Board as a team.

;Who are potential candidates? Are you a potential candidate? Find out more on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Apply to be a Candidate page]].

Thank you for your support, 

Movement Strategy and Governance on behalf of the Elections Committee and the Board of Trustees&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
10 mei 2022 12:39 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23215441 --&gt;

== Poll regarding Third Wikisource Triage meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We will be organizing the third [[:m:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meeting]] in the last week of May and we need your help to decide on a time and date that works best for the most number of people. Kindly share your availabilities at the wudele link below by 20th May 2022: 
 
https://wudele.toolforge.org/ctQEP3He1XCNullZ
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Triage meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest topics for the agenda.
 
Regards
 
[[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]] and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]
 
&lt;small&gt;Sent via [[Gebruiker:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Overleg gebruiker:MediaWiki message delivery|overleg]]) 14 mei 2022 05:38 (CEST)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Bericht verzonden door User:SGill (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=23283908 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-20&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W20&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/20|Translations]] are available.

'''Changes later this week'''
* Some wikis can soon use the [[mw:Special:MyLanguage/Help:Growth/Tools/Add a link|add a link]] feature. This will start on Wednesday. The wikis are {{int:project-localized-name-cawiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-hewiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-hiwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-kowiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-nowiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-ptwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-simplewiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-svwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-ukwiki/en}}. This is part of the [[phab:T304110|progressive deployment of this tool to more Wikipedias]]. The communities can [[mw:Special:MyLanguage/Growth/Community configuration|configure how this feature works locally]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T304542]
* The [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Hackathon 2022|Wikimedia Hackathon 2022]] will take place online on May 20–22. It will be in English. There are also local [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Hackathon 2022/Meetups|hackathon meetups]] in Germany, Ghana, Greece, India, Nigeria and the United States. Technically interested Wikimedians can work on software projects and learn new skills. You can also host a session or post a project you want to work on.
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.12|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-05-17|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-05-18|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-05-19|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* You can soon edit translatable pages in the visual editor. Translatable pages exist on for examples Meta and Commons. [https://diff.wikimedia.org/2022/05/12/mediawiki-1-38-brings-support-for-editing-translatable-pages-with-the-visual-editor/]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/20|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W20&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

16 mei 2022 20:58 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23291515 --&gt;

== Invitation to join the third Wikisource Triage meeting (28th May 2022) ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!


We are the hosting the [[:m:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meeting]] on '''28th May 2022 at 11 AM UTC / 4:30 PM IST''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1653735600 check your local time]) according to the [https://wudele.toolforge.org/ctQEP3He1XCNullZ wudele poll]. We will be welcoming some developers who contributed to Wikisource related tasks during the recently concluded [[:m:Indic Hackathon 2022|Indic Hackathon]].

As always, you don't have to be a developer to participate in these meetings but the focus of these meetings is to improve the Wikisource infrastructure. 

If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on '''sgill@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite.

Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Triage meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest any other topics for the agenda.

Regards

[[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]] and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]

&lt;small&gt; Sent using [[Gebruiker:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Overleg gebruiker:MediaWiki message delivery|overleg]]) 23 mei 2022 05:39 (CEST) &lt;/small&gt;
&lt;!-- Bericht verzonden door User:SGill (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=23314792 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-21&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W21&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/21|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* Administrators using the mobile web interface can now access Special:Block directly from user pages. [https://phabricator.wikimedia.org/T307341]
* The &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[https://www.wiktionary.org/ www.wiktionary.org]&lt;/span&gt; portal page now uses an automated update system. Other [[m:Project_portals|project portals]] will be updated over the next few months. [https://phabricator.wikimedia.org/T304629]

'''Problems'''
* The Growth team maintains a mentorship program for newcomers. Previously, newcomers weren't able to opt out from the program. Starting May 19, 2022, newcomers are able to fully opt out from Growth mentorship, in case they do not wish to have any mentor at all. [https://phabricator.wikimedia.org/T287915]
* Some editors cannot access the content translation tool if they load it by clicking from the contributions menu. This problem is being worked on. It should still work properly if accessed directly via Special:ContentTranslation. [https://phabricator.wikimedia.org/T308802]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.13|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-05-24|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-05-25|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-05-26|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Gadget and user scripts developers are invited to give feedback on a [[mw:User:Jdlrobson/Extension:Gadget/Policy|proposed technical policy]] aiming to improve support from MediaWiki developers. [https://phabricator.wikimedia.org/T308686]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/21|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W21&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

24 mei 2022 02:21 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23317250 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-22&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W22&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/22|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]]  In the [[mw:Special:MyLanguage/Extension:AbuseFilter|AbuseFilter]] extension, an &lt;code dir=ltr&gt;ip_in_ranges()&lt;/code&gt; function has been introduced to check if an IP is in any of the ranges. Wikis are advised to combine multiple &lt;code dir=ltr&gt;ip_in_range()&lt;/code&gt; expressions joined by &lt;code&gt;|&lt;/code&gt; into a single expression for better performance. You can use the search function on [[Special:AbuseFilter|Special:AbuseFilter]] to locate its usage. [https://phabricator.wikimedia.org/T305017]
* The [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/IP Info feature|IP Info feature]] which helps abuse fighters access information about IPs, [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/IP Info feature#May 24, 2022|has been deployed]] to all wikis as a beta feature. This comes after weeks of beta testing on test.wikipedia.org.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.14|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-05-31|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-01|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-02|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-05-31|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s5.dblist targeted wikis]).
* The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New topic tool|New Topic Tool]] will be deployed for all editors at most wikis soon. You will be able to opt out from within the tool and in [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion|Preferences]]. [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Talk_pages_project/New_discussion][https://phabricator.wikimedia.org/T287804]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]]  The [[:mw:Special:ApiHelp/query+usercontribs|list=usercontribs API]] will support fetching contributions from an [[mw:Special:MyLanguage/Help:Range blocks#Non-technical explanation|IP range]] soon. API users can set the &lt;code&gt;uciprange&lt;/code&gt; parameter to get contributions from any IP range within [[:mw:Manual:$wgRangeContributionsCIDRLimit|the limit]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T177150]
* A new parser function will be introduced: &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{=}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;. It will replace existing templates named &quot;=&quot;. It will insert an [[w:en:Equals sign|equal sign]]. This can be used to escape the equal sign in the parameter values of templates. [https://phabricator.wikimedia.org/T91154]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/22|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W22&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

30 mei 2022 22:28 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Trizek (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23340178 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello all,

We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct.  After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself.

Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments!  The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. 

Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. 

Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals.

On behalf of the UCoC project team &lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 4 jun 2022 00:57 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Xeno (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23215441 --&gt;

== sterretje als voetnootmarker ==

Hoi, op [[Pagina:Max Havelaar of de Koffiveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappy (vyfde druk).djvu/13]] probeer ik een asterisk te krijgen in plaats van de &lt;nowiki&gt;[1]&lt;/nowiki&gt; als voetnootmarker.  Weet iemand hoe dat moet? [[Gebruiker:Hamaryns|Hamaryns]] ([[Overleg gebruiker:Hamaryns|overleg]]) 4 jun 2022 19:20 (CEST)

:Ik weet niet of dat mogelijk is. Het omgekeerde kan wel (op die betreffende pagina): het 1-tje tussen haakjes veranderen. De software die de voetnoten regelt (&lt;nowiki&gt;&lt;ref&gt;..&lt;/ref&gt;&lt;/nowiki&gt;, zoals ook op bijv. Wikipedia) maakt standaard (per pagina doorlopende) cijfertjes, voorzover ik weet. --[[Gebruiker:Dick Bos|Dick Bos]] ([[Overleg gebruiker:Dick Bos|overleg]]) 5 jun 2022 12:29 (CEST)

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-23&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W23&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/23|Translations]] are available.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.15|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-06-07|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-08|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-09|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] A new &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;str_replace_regexp()&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; function can be used in [[Special:AbuseFilter|abuse filters]] to replace parts of text using a [[w:en:Regular expression|regular expression]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T285468]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/23|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W23&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

7 jun 2022 04:46 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23366979 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-24&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W24&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/24|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* All wikis can now use [[mw:Special:MyLanguage/Extension:Kartographer|Kartographer]] maps. Kartographer maps now also work on pages with [[mw:Special:MyLanguage/Help:Pending changes|pending changes]]. [https://meta.wikimedia.org/wiki/WMDE_Technical_Wishes/Geoinformation#Project_descriptions][https://phabricator.wikimedia.org/T307348]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.16|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-06-14|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-15|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-16|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-06-14|en}} at 06:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s6.dblist targeted wikis]). [https://phabricator.wikimedia.org/T300471]
* Starting on Wednesday, a new set of Wikipedias will get &quot;[[mw:Special:MyLanguage/Help:Growth/Tools/Add a link|Add a link]]&quot; ({{int:project-localized-name-abwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-acewiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-adywiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-afwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-akwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-alswiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-amwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-anwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-angwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-arcwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-arzwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-astwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-atjwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-avwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-aywiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-azwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-azbwiki/en}}). This is part of the [[phab:T304110|progressive deployment of this tool to more Wikipedias]]. The communities can [[mw:Special:MyLanguage/Growth/Community configuration|configure how this feature works locally]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T304548]
* The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New topic tool|New Topic Tool]] will be deployed for all editors at Commons, Wikidata, and some other wikis soon. You will be able to opt out from within the tool and in [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion|Preferences]]. [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Talk_pages_project/New_discussion][https://phabricator.wikimedia.org/T287804]

'''Future meetings'''
* The next [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|open meeting with the Web team]] about Vector (2022) will take place today (13 June). The following meetings will take place on: 28 June, 12 July, 26 July.

'''Future changes'''
* By the end of July, the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Vector 2022]] skin should be ready to become the default across all wikis. Discussions on how to adjust it to the communities' needs will begin in the next weeks. It will always be possible to revert to the previous version on an individual basis. [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/2022-04 for the largest wikis|Learn more]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/24|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W24&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

13 jun 2022 18:58 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23389956 --&gt;

== Poll regarding Fourth Wikisource Triage meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We will be organizing the '''fourth [[:m:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meeting]]''' in the last week of June and we need your help to decide on a time and date that works best for the most number of people. Kindly '''share your availabilities''' at the wudele link below '''by 20th June 2022''': 
 
https://wudele.toolforge.org/wstriage4
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Triage meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest topics for the agenda.
 
Regards

[[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]] and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]

&lt;small&gt;Sent via [[Gebruiker:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Overleg gebruiker:MediaWiki message delivery|overleg]]) 14 jun 2022 15:22 (CEST)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Bericht verzonden door User:SGill (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=23314792 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-25&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W25&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/25|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* The [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Apps/Team/Android|Wikipedia App for Android]] now has an option for editing the whole page at once, located in the overflow menu (three-dots menu [[File:Ic more vert 36px.svg|15px|link=|alt=]]). [https://phabricator.wikimedia.org/T103622]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Some recent database changes may affect queries using the [[m:Research:Quarry|Quarry tool]]. Queries for &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;site_stats&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; at English Wikipedia, Commons, and Wikidata will need to be updated. [[phab:T306589|Read more]].
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] A new &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;user_global_editcount&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; variable can be used in [[Special:AbuseFilter|abuse filters]] to avoid affecting globally active users. [https://phabricator.wikimedia.org/T130439]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.17|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-06-21|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-22|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-23|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* Users of non-responsive skins (e.g. MonoBook or Vector) on mobile devices may notice a slight change in the default zoom level. This is intended to optimize zooming and ensure all interface elements are present on the page (for example the table of contents on Vector 2022). In the unlikely event this causes any problems with how you use the site, we'd love to understand better, please ping &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[m:User:Jon (WMF)|Jon (WMF)]]&lt;/span&gt; to any on-wiki conversations. [https://phabricator.wikimedia.org/T306910]

'''Future changes'''
* The Beta Feature for [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools|DiscussionTools]] will be updated throughout July.  Discussions will look different.  You can see [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability/Prototype|some of the proposed changes]].
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Parsoid's HTML output will soon stop annotating file links with different &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;typeof&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; attribute values, and instead use &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;mw:File&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; for all types. Tool authors should adjust any code that expects: &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;mw:Image&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;, &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;mw:Audio&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;, or &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;mw:Video&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;. [https://phabricator.wikimedia.org/T273505]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/25|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W25&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

20 jun 2022 22:18 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23425855 --&gt;

== Desktopverbeteringen-update ==

[[File:Table of contents shown on English Wikipedia 02.webm|thumb]]
; Dit de nieuwe standaard maken
{{int:Hello}}. Ik wilde graag een update geven over het [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements|Desktopverbeteringen]]-project, waar het Wikimedia Foundation-webteam de afgelopen jaren aan heeft gewerkt. Ons werk is bijna klaar! 🎉

Wij zouden graag zien dat deze verbeteringen de standaard worden voor lezers en bewerkers op alle wiki's. &lt;span style=&quot;background-color:#fc3;&quot;&gt;In de komende weken zullen we gesprekken beginnen op meer wiki's, waaronder die van jou. 🗓️&lt;/span&gt; We lezen graag uw suggesties!

Het doel van het project is om de interface uitnodigender en comfortabeler te maken voor lezers en nuttiger voor gevorderde gebruikers. Het project bestaat uit een reeks functieverbeteringen die het gemakkelijker maken om te lezen en te leren, binnen de pagina te navigeren, te zoeken, te wisselen van taal, artikeltabbladen en het gebruikersmenu te gebruiken, en meer. De verbeteringen zijn standaard al zichtbaar voor lezers en bewerkers op meer dan 30 wiki's, waaronder de Wikipedia's in het [[:fr:|Frans]], [[:pt:|Portugees]] en [[:fa:|Perzisch]].

De wijzigingen zijn alleen van toepassing op de skin [{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|useskin=vector}} Vector]. [{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|useskin=monobook}} Monobook] of [{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|useskin=timeless}} Timeless] worden niet beïnvloed.

; De nieuwste functies
* [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Features/Table of contents|Inhoudsopgave]] - onze versie is gemakkelijker te bereiken, context van de pagina te verkrijgen, en door de pagina te navigeren zonder te hoeven scrollen. Het wordt momenteel getest op onze pilot-wiki's.  Het is ook beschikbaar voor bewerkers die zich hebben aangemeld voor de Vector 2022-skin.
* [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Features/Page tools|Paginahulpmiddelen]] - er zijn nu twee soorten links in de zijbalk. Er zijn acties en hulpmiddelen voor individuele pagina's (zoals [[Special:RecentChangesLinked|Gerelateerde wijzigingen]]) en links van wiki-brede aard (zoals [[Special:RecentChanges|Recente wijzigingen]]). We gaan deze opsplitsen in twee intuïtieve menu's.
; Hoe de verbeteringen te activeren
[[File:Desktop Improvements - how to enable globally.png|thumb|[[Special:GlobalPreferences#mw-prefsection-rendering|{{int:globalpreferences}}]]]]
* Het is mogelijk het op individuele wiki's te activeren [[Special:Preferences#mw-prefsection-rendering|op het tabblad Uiterlijk in de voorkeuren]] door &quot;{{int:skinname-vector-2022}}&quot; te selecteren. Het is ook mogelijk het op alle wiki's tegelijk te activeren met behulp van de [[Special:GlobalPreferences#mw-prefsection-rendering|Globale voorkeuren]].
* Op wiki's waar de wijzigingen standaard voor iedereen zichtbaar zijn, kunnen ingelogde gebruikers altijd teruggaan naar de oude Vector. Er is een gemakkelijk toegankelijke link in de zijbalk van de nieuwe Vector.

; Leer meer en doe mee aan onze activiteiten

Als u de voortgang van ons project wilt volgen, kunt u zich [[mw:Special:Newsletter/28/subscribe|abonneren op onze nieuwsbrief]]. U kunt de [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements|pagina's van het project]] lezen, [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Frequently_asked_questions|onze FAQ]] bekijken, reageren op de [[mw:Talk:Reading/Web/Desktop_Improvements|project-overlegpagina]], en [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|deelnemen aan een online vergadering met ons]].

Bedankt. [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|overleg]]) 21 jun 2022 17:47 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Nl_fallback&amp;oldid=23212579 --&gt;

== Invitation to join the fourth Wikisource Triage meeting (29th June 2022) ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We are the hosting the fourth [[:m:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meeting]] on '''29th June 2022 at 10:00 AM UTC / 3:30 PM IST''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1656496824 check your local time]) according to the [https://wudele.toolforge.org/wstriage4 wudele poll]. 
 
There is some exciting news about a few technical projects related to Wikisource that are getting started right now and we will be sharing more information during the meeting. 
 
As always, you don't have to be a developer to participate in these meetings but the focus of these meetings is to improve the Wikisource infrastructure. 
 
If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on '''sgill@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite.
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Triage meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest any other topics for the agenda.
 
Regards
 
[[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]] and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]
 
&lt;small&gt; Sent using [[Gebruiker:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Overleg gebruiker:MediaWiki message delivery|overleg]]) 23 jun 2022 09:39 (CEST)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Bericht verzonden door User:SGill (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=23314792 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-26&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W26&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/26|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Enterprise|Wikimedia Enterprise]] API service now has self-service accounts with free on-demand requests and monthly snapshots ([https://enterprise.wikimedia.com/docs/ API documentation]). Community access [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Enterprise/FAQ#community-access|via database dumps &amp; Wikimedia Cloud Services]] continues.
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] [[d:Special:MyLanguage/Wikidata:Wiktionary#lua|All Wikimedia wikis can now use Wikidata Lexemes in Lua]] after creating local modules and templates. Discussions are welcome [[d:Wikidata_talk:Lexicographical_data#You_can_now_reuse_Wikidata_Lexemes_on_all_wikis|on the project talk page]].

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.18|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-06-28|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-29|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-30|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-06-28|en}} at 06:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s7.dblist targeted wikis]). [https://phabricator.wikimedia.org/T311033]
*  Some global and cross-wiki services will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-06-30|en}} at 06:00 UTC. This will impact ContentTranslation, Echo, StructuredDiscussions, Growth experiments and a few more services. [https://phabricator.wikimedia.org/T300472]
* Users will be able to sort columns within sortable tables in the mobile skin. [https://phabricator.wikimedia.org/T233340]

'''Future meetings'''
* The next [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|open meeting with the Web team]] about Vector (2022) will take place tomorrow (28 June). The following meetings will take place on 12 July and 26 July.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/26|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W26&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

27 jun 2022 22:02 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23453785 --&gt;

== Results of Wiki Loves Folklore 2022 is out! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{int:please-translate}}
[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]

Hi, Greetings

The winners for '''[[c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' is announced!

We are happy to share with you winning images for this year's edition. This year saw over 8,584 images represented on commons in over 92 countries. Kindly see images '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Winners|here]]'''

Our profound gratitude to all the people who participated and organized local contests and photo walks for this project.

We hope to have you contribute to the campaign next year.

'''Thank you,'''

'''Wiki Loves Folklore International Team'''

--[[Gebruiker:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Overleg gebruiker:MediaWiki message delivery|overleg]]) 4 jul 2022 18:12 (CEST)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Tiven2240@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=23454230 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-27&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W27&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/27|Translations]] are available.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.19|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-07-05|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-07-06|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-07-07|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-07-05|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s6.dblist targeted wikis]) and on {{#time:j xg|2022-07-07|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s4.dblist targeted wikis]).
* The Beta Feature for [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools|DiscussionTools]] will be updated throughout July.  Discussions will look different.  You can see [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability/Prototype|some of the proposed changes]].
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=| Advanced item]] This change only affects pages in the main namespace in Wikisource. The Javascript config variable &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;proofreadpage_source_href&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; will be removed from &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;[[mw:Special:MyLanguage/Manual:Interface/JavaScript#mw.config|mw.config]]&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; and be replaced with the variable &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;prpSourceIndexPage&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;.  [https://phabricator.wikimedia.org/T309490]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/27|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W27&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

4 jul 2022 21:32 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23466250 --&gt;

== Layout ==

Hallo,
Weet iemand misschien wat er met de layout in de desktopweergave gebeurd is? De paginalinks zijn nog wel zichtbaar, maar de tekst wordt over de hele breedte weergegeven, zodat de paginalinks met de tekst overlappen.
Mvg, [[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent Steenberg]] ([[Overleg gebruiker:Vincent Steenberg|overleg]]) 7 jul 2022 20:37 (CEST)
:Misschien weten ze op en.wikisource meer. [[:s:en:Wikisource:Scriptorium/Help#Display options nl.wikisource]]. [[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent Steenberg]] ([[Overleg gebruiker:Vincent Steenberg|overleg]]) 8 jul 2022 10:37 (CEST)
::@[[Gebruiker:Dick Bos|Dick Bos]], @[[Gebruiker:WeeJeeVee|WeeJeeVee]]. Het zal jullie neem ik aan ook niet ontgaan zijn dat de Layout/Display zoals we die gewend zijn eruit ligt. Volgens iemand op en.wikisource ligt dit mogelijk aan verouderde broncode. Enig idee wie ik hierop kan aanspreken? Mvg, [[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent Steenberg]] ([[Overleg gebruiker:Vincent Steenberg|overleg]]) 8 jul 2022 22:00 (CEST)
:::@[[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent]]. Ik neem aan dat je bedoelt: de weergave van pagina's (nauwkeuriger: &quot;Artikelen&quot; — op de Engelse heet dat ook &quot;page&quot;; heel verwarrend) in de hoofdnaamruimte? Vroeger hadden we daarvoor iets in de linkerkolom dat in het Engels &quot;Display Options&quot; heet (en dat er op de Engelse nog steeds is). Daarmee kon je kiezen uit verschillende weergaven, die allemaal hun voors en tegens hadden. Zie ook: [[:s:en:Help:Layout]]. Dat lijkt nu op nl-ws inderdaad verdwenen. Ik weet niet sinds wanneer...... Weet jij nog precies wanneer je voor het eerst zag dat het er niet meer was/dat de weergave was veranderd?
:::Ik/wij proberen wel eens over dit soort dingen te overleggen met Sam Wilson van de WMF en dat lukt soms. (via zijn pagina op en-ws [[:s:en:User:Samwilson]], of via [[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]]). Als ik het goed heb zit hij nogal diep in de techniek. In het algemeen zou het goed zijn als er (bijv. via de Foundation, of via WMNL) eens wat concrete ondersteuning zou zijn voor dit soort technische dingen, die zo ingewikkeld zijn dat ze mijn pet ver te boven gaan, maar daar moeten we het maar eens uitgebreider over hebben (binnenkort)! --[[Gebruiker:Dick Bos|Dick Bos]] ([[Overleg gebruiker:Dick Bos|overleg]]) 9 jul 2022 09:21 (CEST)
::::Sterker nog, [[MediaWiki:Common.js]] kunnen wij als eenvoudige gebruikers niet eens aanpassen. Iemand stelde voor om de broncode van en.ws te gebruiken maar die schijnt niet helemaal vrij van bugs te zijn. Maar goed ik zal proberen of het via Sam Wilson lukt. Bedankt voor de tip. Mvg, [[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent Steenberg]] ([[Overleg gebruiker:Vincent Steenberg|overleg]]) 9 jul 2022 09:47 (CEST)
:::::@[[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent]]. Volgens mij is het '''nu''' weer opgelost. Rara.... --[[Gebruiker:Dick Bos|Dick Bos]] ([[Overleg gebruiker:Dick Bos|overleg]]) 9 jul 2022 10:16 (CEST)
::::::Super. Opgelost dus. Ik zag dat iemand vandaag [[:s:mul:MediaWiki:PageNumbers.js]] heeft aangepast. Misschien heeft dat geholpen. Mvg, [[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent Steenberg]] ([[Overleg gebruiker:Vincent Steenberg|overleg]]) 9 jul 2022 10:49 (CEST)
: Nou ja.... iemand.... Niet zomaar iemand! Dat was [[:m:User:Tpt|Tpt]], een techneut van de Franse Wikisource. Die kun je overigens, in geval van dit soort problemen, ook heel goed benaderen! --[[Speciaal:Bijdragen/77.174.54.230|77.174.54.230]] 10 jul 2022 15:00 (CEST). Pardon, dat was ik. --[[Gebruiker:Dick Bos|Dick Bos]] ([[Overleg gebruiker:Dick Bos|overleg]]) 10 jul 2022 15:03 (CEST)
::Dan bij deze, @[[Gebruiker:Tpt|Tpt]], bedankt! :) [[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent Steenberg]] ([[Overleg gebruiker:Vincent Steenberg|overleg]]) 10 jul 2022 21:07 (CEST)

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-28&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W28&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/28|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* In the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Vector 2022 skin]], the page title is now displayed above the tabs such as Discussion, Read, Edit, View history, or More. [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates#Page title/tabs switch|Learn more]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T303549]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] It is now possible to easily view most of the configuration settings that apply to just one wiki, and to compare settings between two wikis if those settings are different. For example: [https://noc.wikimedia.org/wiki.php?wiki=jawiktionary Japanese Wiktionary settings], or [https://noc.wikimedia.org/wiki.php?wiki=eswiki&amp;compare=eowiki settings that are different between the Spanish and Esperanto Wikipedias]. Local communities may want to [[m:Special:MyLanguage/Requesting_wiki_configuration_changes|discuss and propose changes]] to their local settings. Details about each of the named settings can be found by [[mw:Special:Search|searching MediaWiki.org]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T308932]
*The Anti-Harassment Tools team [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/IP Info feature#May|recently deployed]] the IP Info Feature as a [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|Beta Feature at all wikis]]. This feature allows abuse fighters to access information about IP addresses. Please check our update on [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/IP Info feature#April|how to find and use the tool]]. Please share your feedback using a link you will be given within the tool itself.

'''Changes later this week'''
* There is no new MediaWiki version this week.
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-07-12|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s3.dblist targeted wikis]).

'''Future changes'''
* The Beta Feature for [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools|DiscussionTools]] will be updated throughout July.  Discussions will look different.  You can see [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability/Prototype|some of the proposed changes]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/28|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W28&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

11 jul 2022 21:24 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23502519 --&gt;

== Propose statements for the 2022 Election Compass ==

:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi all,

Community members in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] are invited to [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|propose statements to use in the Election Compass.]]

An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/disagree/neutral). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views.

;Here is the timeline for the Election Compass:

* July 8 - 20: Community members propose statements for the Election Compass
* July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements
* July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements
* August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements
* August 5 - 12: candidates align themselves with the statements
* August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision

The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August. The Elections Committee will oversee the process, supported by the Movement Strategy and Governance team. MSG will check that the questions are clear, there are no duplicates, no typos, and so on.

Best,

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] ([[User talk:MNadzikiewicz (WMF)|talk]]) 14 jul 2022 13:34 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23215441 --&gt;

== Bot policy ==

Hello. To facilitate [[:m:Special:MyLanguage/Stewards|steward]] granting of bot access, I suggest implementing the [[m:Special:MyLanguage/Bot policy|standard bot policy]] on this wiki. In particular, this policy allows stewards to automatically flag known interlanguage linking bots (if this page says that is acceptable) or bots that fix double redirects. The policy also enables [[m:Bot policy#Global_bots|global bots]] on this wiki (if this page says that is acceptable), which are trusted bots that will be given bot access on every wiki that allows global bots.

This policy makes bot access requesting much easier for local users, operators, and stewards. To implement it we only need to create a redirect to this page from [[Project:Bot policy]], and add a line at the top noting that it is used here. If you use or prefer to use a dedicated project page for handling bot flag requests, that is also acceptable. Please read [[m:Special:MyLanguage/Bot policy|the text at Meta-Wiki]] before commenting. If you object, please say so; I hope to implement in two weeks if there is no objection, since it is particularly written to streamline bot requests on wikis with little or no community interested in bot access requests. Thank you for your consideration. --'''[[User:Rschen7754|Rs]][[User talk:Rschen7754|chen]][[Special:Contributions/Rschen7754|7754]]''' 16 jul 2022 19:23 (CEST)

:Hello @[[Gebruiker:Rschen7754|Rschen7754]], I have no objection to this. Regards, [[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent Steenberg]] ([[Overleg gebruiker:Vincent Steenberg|overleg]]) 17 jul 2022 23:55 (CEST)
::Hello @[[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent Steenberg]]. Thank you, we will implement the policy. Is this page the right place to have bot discussions or would you prefer to have these elsewhere? Best regards, -- [[Gebruiker:MarcoAurelio|MarcoAurelio]] ([[Overleg gebruiker:MarcoAurelio|overleg]]) 30 jul 2022 22:32 (CEST)
:::No problem. This page is fine for discussions, since other users, who might want to have a say, will have it in their watch list. [[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent Steenberg]] ([[Overleg gebruiker:Vincent Steenberg|overleg]]) 31 jul 2022 14:46 (CEST)

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Movement Strategy and Governance News – Issue 7&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 7, July-September 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt; 
----
Welcome to the 7th issue of Movement Strategy and Governance News! The newsletter distributes relevant news and events about the implementation of Wikimedia's [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|Movement Strategy recommendations]], other relevant topics regarding Movement governance, as well as different projects and activities supported by the Movement Strategy and Governance (MSG) team of the Wikimedia Foundation.  

The MSG Newsletter is delivered quarterly, while the more frequent [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Updates|Movement Strategy Weekly]] will be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt; 

* '''Movement sustainability''': Wikimedia Foundation's annual sustainability report has been published. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A1|continue reading]])
* '''Improving user experience''': recent improvements on the desktop interface for Wikimedia projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A2|continue reading]])
* '''Safety and inclusion''': updates on the revision process of the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A3|continue reading]])
* '''Equity in decisionmaking''': reports from Hubs pilots conversations, recent progress from the Movement Charter Drafting Committee, and a new white paper for futures of participation in the Wikimedia movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A4|continue reading]])
* '''Stakeholders coordination''': launch of a helpdesk for Affiliates and volunteer communities working on content partnership. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A5|continue reading]])
* '''Leadership development''': updates on leadership projects by Wikimedia movement organizers in Brazil and Cape Verde. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A6|continue reading]])
* '''Internal knowledge management''': launch of a new portal for technical documentation and community resources. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A7|continue reading]])
* '''Innovate in free knowledge''': high-quality audiovisual resources for scientific experiments and a new toolkit to record oral transcripts. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A8|continue reading]])
* '''Evaluate, iterate, and adapt''': results from the Equity Landscape project pilot ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A9|continue reading]])
* '''Other news and updates''': a new forum to discuss Movement Strategy implementation, upcoming Wikimedia Foundation Board of Trustees election, a new podcast to discuss Movement Strategy, and change of personnel for the Foundation's Movement Strategy and Governance team. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A10|continue reading]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

Thank you for reading! [[User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 18 jul 2022 03:38 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:RamzyM (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23529147 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-29&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W29&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/29|Translations]] are available.

'''Problems'''
* The feature on mobile web for [[mw:Special:MyLanguage/Extension:NearbyPages|Nearby Pages]] was missing last week. It will be fixed this week. [https://phabricator.wikimedia.org/T312864]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.21|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-07-19|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-07-20|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-07-21|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* The [[mw:Technical_decision_making/Forum|Technical Decision Forum]] is seeking [[mw:Technical_decision_making/Community_representation|community representatives]]. You can apply on wiki or by emailing &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;TDFSupport@wikimedia.org&lt;/span&gt; before 12 August.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/29|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W29&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

19 jul 2022 00:59 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23517957 --&gt;

== Volledige gedichten van Guido Gezelle overzetten vanaf WP? ==

Hallo,

ik kom niet zo vaak hier, maar i.v.m. de inhoud van [[w:Categorie:Gedicht van Guido Gezelle]] wilde ik nu eens een soort van deelproject voorstellen, waarbij de integrale teksten van Gezelles gedichten die nu alleen op WP staan vanaf daar hierheen zouden worden overgezet. Misschien kunnen ook de koppen &quot;Verklaring&quot; mee verhuizen, al weet ik niet of dit soort toevoegingen hier op Source erg gebruikelijk is. Daarna wordt er op de gebruikelijke manier gelinkt tussen de projecten. Zie verder ook [[w:Wikipedia:Te beoordelen pagina's/Toegevoegd 20220709#Heete Pootjes]]. 

Ik zou eigenlijk ook Andries van den Abeele graag hierop willen attenderen, maar hij is zo te zien hier op Wikisource niet actief. [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]] ([[Overleg gebruiker:De Wikischim|overleg]]) 22 jul 2022 12:30 (CEST)
:Ik denk niet dat iemand daar bezwaar zal tegen hebben. Ben zelf wat te druk bezig met andere dingen om nog in andere projecten te stappen, maar Gezelles volledig werk zou natuurlijk een mooie aanwinst zijn voor Wikisource. mvg, [[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]] ([[Overleg gebruiker:J.G.G.|overleg]]) 22 jul 2022 12:39 (CEST)
::OK mooi. Ik wacht nog wel een tijdje af hoe anderen reageren. 
::Meer in het algemeen: op WP staan nog meer integrale teksten van gedichten e.d., soms met een complete vertaling erbij. Het gaat dan vaak om al lang bestaande vertalingen die publiekelijk zijn vrijgegeven, maar soms zijn het ook vertalingen die door Wikipedianen zelf zijn gemaakt (gedichten van [[Auteur:William Shakespeare|Shakespeare]] e.d.). Ik twijfel eigenlijk al veel langer wat nou de beste plek voor al dit soort zaken is. Persoonlijk vind ik het eigenlijk toch het beste om alle integrale teksten en vertalingen in de regel hier op Source te plaatsen (waar een deel nu ook al gewoon staat, zie ik inmiddels), terwijl WP zich dan alleen focust op de achtergrondinfo. Uiteraard kunnen er op WP gewoon relevante passages worden geciteerd e.d. (Zie als &quot;blauwdruk&quot; bijv. het WP-artikel [[:w:De Dapperstraat]]). De discussie hierover zou natuurlijk vooral ook op WP gevoerd moeten worden. [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]] ([[Overleg gebruiker:De Wikischim|overleg]]) 22 jul 2022 13:11 (CEST)
:::Inderdaad vooral een WP-kwestie. Persoonlijk vind ik het verrijkend en relevant om bij besprekingen van dichters en hun werk fragmenten van hun gedichten op te nemen en te bespreken, al dan niet in vertaling. Gebeurt ook op andere wiki's. [[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]] ([[Overleg gebruiker:J.G.G.|overleg]]) 22 jul 2022 15:57 (CEST)

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-30&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W30&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/30|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* The &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[https://www.wikibooks.org/ www.wikibooks.org]&lt;/span&gt; and &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[https://www.wikiquote.org/ www.wikiquote.org]&lt;/span&gt; portal pages now use an automated update system. Other [[m:Project_portals|project portals]] will be updated over the next few months. [https://phabricator.wikimedia.org/T273179]

'''Problems'''
*  Last week, some wikis were in read-only mode for a few minutes because of an emergency switch of their main database ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s7.dblist targeted wikis]). [https://phabricator.wikimedia.org/T313383]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.22|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-07-26|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-07-27|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-07-28|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* The external link icon will change slightly in the skins Vector legacy and Vector 2022. The new icon uses simpler shapes to be more recognizable on low-fidelity screens. [https://phabricator.wikimedia.org/T261391]
* Administrators will now see buttons on user pages for &quot;{{int:changeblockip}}&quot; and &quot;{{int:unblockip}}&quot; instead of just &quot;{{int:blockip}}&quot; if the user is already blocked. [https://phabricator.wikimedia.org/T308570]

'''Future meetings'''
* The next [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|open meeting with the Web team]] about Vector (2022) will take place tomorrow (26 July).

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/30|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W30&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

25 jul 2022 21:27 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23545370 --&gt;

== Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot;/&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi everyone,

'''The Affiliate voting process has concluded.''' Representatives from each Affiliate organization learned about the candidates by reading candidates’ statements, reviewing candidates’ answers to questions, and considering the candidates’ ratings provided by the Analysis Committee. The selected 2022 Board of Trustees candidates are:

* Tobechukwu Precious Friday ([[:m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]])
* Farah Jack Mustaklem ([[:m:User:Fjmustak|Fjmustak]])
* Shani Evenstein Sigalov ([[:m:User:Esh77|Esh77]])
* Kunal Mehta ([[:m:User:Legoktm|Legoktm]])
* Michał Buczyński ([[:m:User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]])
* Mike Peel ([[:m:User:Mike Peel|Mike Peel]])

You may see more information about the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Results]] and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|Statistics]] of this Board election.

Please take a moment to appreciate the Affiliate Representatives and Analysis Committee members for taking part in this process and helping to grow the Board of Trustees in capacity and diversity. These hours of volunteer work connect us across understanding and perspective. Thank you for your participation.

Thank you to the community members who put themselves forward as candidates for the Board of Trustees. Considering joining the Board of Trustees is no small decision. The time and dedication candidates have shown to this point speaks to their commitment to this movement. Congratulations to those candidates who have been selected. A great amount of appreciation and gratitude for those candidates not selected. Please continue to share your leadership with Wikimedia.

Thank you to those who followed the Affiliate process for this Board election. You may review the results of the Affiliate selection process.

'''The next part of the Board election process is the community voting period.''' [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022#Timeline|You may view the Board election timeline here]]. To prepare for the community voting period, there are several things community members can engage with in the following ways:

* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Read candidates’ statements]] and read the candidates’ answers to the questions posed by the Affiliate Representatives.
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Questions_for_Candidates|Propose and select the 6 questions for candidates to answer during their video Q&amp;A]].
* See the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Analysis Committee’s ratings of candidates on each candidate’s statement]].
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Community Voting/Election Compass|Propose statements for the Election Compass]] voters can use to find which candidates best fit their principles.
* Encourage others in your community to take part in the election.

Best,

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot;/&gt;

[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] 27 jul 2022 16:03 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23530132 --&gt;

== Vote for Election Compass Statements ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi all,

Volunteers in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] are invited to [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/Statements|vote for statements to use in the Election Compass]]. You can vote for the statements you would like to see included in the Election Compass on Meta-wiki.

An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/disagree/neutral). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views.

Here is the timeline for the Election Compass:

*&lt;s&gt;July 8 - 20: Volunteers propose statements for the Election Compass&lt;/s&gt;
*&lt;s&gt;July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements&lt;/s&gt;
*July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements
*August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements
*August 5 - 12: candidates align themselves with the statements
*August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision

The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August

Best, 

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] 27 jul 2022 23:01 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23530132 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-31&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W31&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/31|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* Improved [[m:Special:MyLanguage/Help:Displaying_a_formula#Phantom|LaTeX capabilities for math rendering]] are now available in the wikis thanks to supporting &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;Phantom&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; tags. This completes part of [[m:Community_Wishlist_Survey_2022/Editing/Missing_LaTeX_capabilities_for_math_rendering|the #59 wish]] of the 2022 Community Wishlist Survey.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.23|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-08-02|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-08-03|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-08-04|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* The [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:WikiEditor/Realtime_Preview|Realtime Preview]] will be available as a Beta Feature on wikis in [https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists%2Fgroup0.dblist Group 0]. This feature was built in order to fulfill [[m:Special:MyLanguage/Community_Wishlist_Survey_2021/Real_Time_Preview_for_Wikitext|one of the Community Wishlist Survey proposals]].

'''Future changes'''
* The Beta Feature for [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools|DiscussionTools]] will be updated throughout August.  Discussions will look different.  You can see [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability/Prototype|some of the proposed changes]].

'''Future meetings'''
* This week, three meetings about [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Vector (2022)]] with live interpretation will take place. On Tuesday, interpretation in Russian will be provided. On Thursday, meetings for Arabic and Spanish speakers will take place. [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|See how to join]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/31|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W31&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

1 aug 2022 23:21 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23615613 --&gt;</text>
      <sha1>ktxnfx24ivmvlokf4nvznfsfih81gb0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Album der Natuur 1860.djvu/486</title>
    <ns>104</ns>
    <id>37625</id>
    <revision>
      <id>126996</id>
      <parentid>119768</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:25:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1484" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;{{rh|72|ALBUM DER NATUUR.|}}&lt;/noinclude&gt;'''Polarisatie van licht door refractie in zuilen van doorschijnende platen.''' — Sir {{sc|david brewster}} heeft aan de ''Royal Society'' te Edinburg medegedeeld (''Edinburgh new philosophical Journal'', XII, bl. 109), dat het hem gelukt was een aantal glasplaten te verkrijgen, dun en kleurloos genoeg tot deze proefnemingen en dus om duidelijk waar te nemen, dat een lichtbundel bij zijnen doorgang door een genoegzaam aantal daarvan in twee andere bundels gescheiden wordt, die in regthoekig op elkaar staande vlakken gepolariseerd zijn (''oppositely polarised'') en dat, wanneer gepolariseerd licht onder een scherpen hoek zulk eene zuil treft, deze door een geschikten &quot;analyseur&quot; beschouwd, al de eigenschappen vertoont van eene plaat van eenig negatief eenassig kristal, regthoekig op de as gesneden. De tint, door de interferentie der beide straalbundels voortgebragt, gaat tot het blaauw der tweede orde in Newton's kleurenschaal bij genoegzame scherpte van den invalshoek.

De normaal op de platen in het invalspunt komt overeen met de as van het kristal. Indien de lagen spherische segmenten en kleurloos zijn, dan ziet men het zwarte kruis zeer schoon met het ringsysteem, evenals in eenassige kristallen. Indien de lagen de kleuren van dunne platen vertoonen en de segmenten een zeer korten krommingstraal bezitten, dan worden de tinten van dit ringsysteem zeer zonderling gewijzigd.
{{r|{{sc|Ln.{{gap|3em}}}}}}
{{dhr}}
{{lijn|5em}}
{{dhr}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>srqr4ivh0koui7nq9epxzbwb5o6kbx8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Album der Natuur 1860.djvu/487</title>
    <ns>104</ns>
    <id>37703</id>
    <revision>
      <id>126997</id>
      <parentid>120146</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:27:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2182" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{dhr|2}}
{{C|{{x-larger|{{sp|WETENSCHAPPELIJK BIJBLA}}D.}}}}
{{dhr}}
{{lijn|5em}}
{{dhr|2}}
'''Temperatuur van het water in den spheroïdalen toestand.'''—{{sc|Boutigny}}, zich grondende op regtstreeksche proefnemingen, zegt, dat de temperatuur der ligchamen in den spheroïdalen toestand, welke ook die van het vat zij, dat hen bevat, onveranderlijk is en altijd beneden die van hun kookpunt; zij is volgens hem 96°.5 voor water.

{{sc|Laurent, legrand, kramer, belli, peltier}} en {{sc|baudrimont}} hebben uitkomsten verkregen, die geheel verschillen van die van {{sc|boutigny}}. Deze onderzoekers hebben de temperatuur van het water in den spheroïdalen toestand bepaald door middel van eenen thermometer, die gedompeld was in het vocht; maar het is niet mogelijk door deze methode overeenstemmende resultaten te verkrijgen, want er zijn onderscheidene oorzaken van fouten bij de bepaling, die zich niet gemakkelijk geheel laten wegnemen.

Het is om die reden dat {{sc|de luca}}, hoogleeraar in de scheikunde te Pisa, eenen anderen weg heeft ingeslagen.

Het is bekend, dat de blaauwe kleur van iodamylum bij 80° geheel verdwijnt en dat de ontkleuring zelfs reeds bij 50° begint. Indien men nu een gedeelte van het blaauw gekleurde vocht in eenen platinakroes in den spheroïdalen toestand doet overgaan, dan bevindt men, dat het iodamylum zich niet ontkleurt, zelfs wanneer de proef eenen geruimen tijd wordt voortgezet. Deze proef bewijst ten duidelijkste, dat de temperatuur van het iodamylum houdend water in den spheroïdalen toestand geen 80° bereikt en dat zij zelfs beneden 50° moet blijven.

Men kan deze proef op verschillende wijzen nemen, maar zij gelukt altijd, wanneer men eerst eene oplossing van 1 deel iodpotassium in 1000 deelen water in den spheroïdalen toestand brengt, en er vervolgens, tegelijkertijd, door middel van twee tot een fijnen punt uitgetrokken pipelten, chloorwater of bromium en eene stijfseloplossing bijvoegt. Bij deze proef moet het iodpotassium onzijdig zijn en de chloor- of bromiumoplossingen versch bereid, zoodat zij geen spoor van vrij zuur bevatten, die op het amylum zouden kunnen werken en dit in glucose omzetten.

{{nop}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hc82ili5zvc6zhuegnvyuoes9mkrloo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Album der Natuur 1860.djvu/485</title>
    <ns>104</ns>
    <id>37784</id>
    <revision>
      <id>126995</id>
      <parentid>120367</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:24:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2779" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;{{rh||WETENSCHAPPELIJK BIJBLAD.|71}}&lt;/noinclude&gt;stroom (!?), welke op het oogenblik der verbinding ontstaat. Deze lijnen zijn van den omtrek naar het midden, dat is naar het zuur gerigt. Te gelijker tijd worden andere deeltjes, als of zij teruggestooten werden, in dwars gerigte lijnen naar den omtrek geworpen, zoodat het gemakkelijk wordt hierin eene schets van de grondlijnen der naaldkristallen te herkennen&quot; (?).

»2) Aantrekking door het oxyde, beweging van het zuur van het midden naar den omtrek, kristallisatie in kuben en prismen. Het iodium amalgaam, alleen of vermengd met dal van bismuth gebezigd, doet duidelijk de aantrekking zien, door het oxyd op het zuur uitgeoefend. Men ziet daarbij het zuur zich met groote snelheid van het midden naar den omtrek bewegen, zonder eenig spoor van afstooting door het oxyde (?). De hierbij gevormde lijnen laten op het kwik eene groote hoeveelheid driehoekige strepen of kanten na, zooals de lijnen zouden zijn, die de laatste grenzen der ontleding van prismatische of kubische kristallen voorstellen. Tot dezelfde soort behooren de verschijnselen, voortgebragt door het zinkamalgama; over het geheel is de werking ook daar van het midden naar den omtrek gerigt, maar eenige lijnen schijnen in tegenovergestelde rigting te loopen. De kristallisatie in veelhoekige plaatjes schijnt met deze beweging zaam te hangen.&quot;

»3) Inertie of evenwigt tusschen het zuur en het oxyd, geen bepaalde kristalvorm. De amalgamen, waarvan de metalen oxyden geven, die met het azijnzuur geen zouten met bepaalden kristalvorm of wel deliquescerende zouten opleveren, vertoonen niets merkwaardigs, als zij op de bovenbeschrevene wijze worden behandeld. Zulke zijn het tin en het potassium amalgama.&quot;

&quot;Wanneer men het azijnzuur met het loodamalgama, niet in het midden van het laatste, maar rondom aan den omtrek daarvan in aanraking brengt, dan vormt er zich eene zeer fraaije schijf loodoxyde, die eene roterende beweging aanneemt en eene reeks van aantrekkingen en afstootingen vertoont. Het azijnzuur moet hiertoe zeer verdund zijn.&quot;

Tot zoover {{sc|doat}}. Men ziet, dat wij hier en daar eenige vraagteekens hebben geplaatst; de medegedeelde verschijnselen toch komen ons voor een nader onderzoek zeer te behoeven, zal men tot eene juiste verklaring daarvan geraken. Het zou ons volstrekt niet verwonderen, als dan de gasontwikkeling bij de oxydatie als bron der bewegingen eene groote rol bleek te spelen, als dus de door den schrijver te hulp geroepen elektriciteit aan de verschijnselen geheel onschuldig bleek te zijn en als daarbij de door hem waargenomene aanduiding van den kristalvorm van hel wordende zout misschien zeer gezocht of geheel toevallig bleek te wezen.
{{rechts|[[Auteur:Wilhelmus Martinus Logeman|{{sc|Ln.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cwnw7xde2q1sjw9xg8rl69d7p5dty86</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Album der Natuur 1860.djvu/489</title>
    <ns>104</ns>
    <id>37786</id>
    <revision>
      <id>126999</id>
      <parentid>120377</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:33:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2843" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;{{rh||WETENSCHAPPELIJK BIJBLAD.|75}}&lt;/noinclude&gt;1) Bij de Mollusken komen Ie midden van andere spiervezelen ook werkelijk dwars gestreepte voor.

2) De vorming dezer dwarsstrepen is het gevolg, even als bij de hoogere dieren, van de aanwezigheid der dubbelbrekende spierligchaampjes (''sarcous elements''), welke in regelmatige reeksen of lagen evenwijdig nevens elkander in de homogene enkel brekende grondzelfstandigheid gelegen zijn.

3) Deze spierligchaampjes zijn hier, zooals overal, geen vaste ligchaampjes noch blaasjes van bepaalde grootte en gedaante, maar zij worden gevormd door groepen of hoopjes van kleine dubbelbrekende molekulen (''disdiaklasten'' van {{sc|brücke}}).

4) De spierzelfstandigheid is ook bij de Mollusken, evenals bij de gewervelde dieren, het product der oorspronkelijke spiercellen (''sarcoplasten'').

5) Bij volwassen dieren zijn de sarcoplasten hetzij volkomen onderling versmolten tot een grooter geheel (zoo in de spiervezelen van de sluitspier, van den mantel, van den voet enz), of zij blijven steeds als afzonderlijke, vaneen gescheiden elementen over (zoo in het hart en in het darmkanaal).

6) De groei der spieren geschiedt door aanvoeging van nieuwe sarcoplasten, welke zich vermoedelijk door deeling vermenigvuldigen. (''Sitzungsber. der Kais. Akad''. 1860, XXXIX, No. 4, p. 559). {{rechts|[[Auteur:Pieter Harting (1812-1885)|{{sc|Hg.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Ornitnologische fauna van Celebes.'''—De Engelsche natuuronderzoeker {{sc|a.f. wallace}} heeft in het Engelsch ornithologisch tijdschrift ''The Ibis'' (April 1860) een berigt gegeven over een driemaandelijksch verblijf op het noordoostelijk schiereiland van Celebes in de tweede helft van het vorige jaar. Hij doorzocht den omtrek van Menado, de bosschen aan het Tondano-meer en aan den vulkaan Klabat, alsmede de oost- en zuidkust van het schiereiland en verzamelde 140 soorten van vogels, waaronder inzonderheid de schoone ''Megacephalon maleo'', tot de familie der ''Megapodiidae'' behoorende, zijne opmerkzaamheid tot zich trok wegens zijn eigendomlijk maaksel en zijne gewoonte om zijne eijeren in het zand van den zeeoever te begraven. De ornithologische fauna van Celebes wordt door hem op de volgende wijze geschetst:

&quot;Ik ken thans 140 soorten van dit eiland en bovendien heeft {{sc|forsten}} nog 10 soorten gevonden, die ik niet ontmoet heb. Dit getal van 150 soorten is zeer gering in verhouding tot de grootte van het eiland, en toch geloof ik niet, dat het door later onderzoek veel vermeerderd zal worden. Vele der voornaamste familiën, welke soorten tellen op de westelijker gelegen eilanden, ontbreken hier hetzij geheel of zijn zeer zwak vertegenwoordigd. Van de groote groep der ''Turdidae'' komen hier bijna geene, van de ''Bucconidae, Trogonidae'' en ''Eurylaemidae'' volstrekt geene soorten voor. Ook de ''Picidae'' zijn&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6rfrxiazxarsbvsxg41072qsrqgg8a1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Album der Natuur 1860.djvu/491</title>
    <ns>104</ns>
    <id>37787</id>
    <revision>
      <id>127001</id>
      <parentid>120378</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:38:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2684" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;{{rh||WETENSCHAPPELIJK BIJBLAD.|77}}&lt;/noinclude&gt;aan, waarvan een prop in den bodem eens trechters wordt gebragt. Door dit middel kan:

1) chloorzilver gescheiden worden van salpeterzuur, waarbij men, om het te zuiveren, salpeterzuur zilver gevoegd heeft;

2) rookend zwavelzuur gefiltreerd worden;

3) het gekristalliseerd chroomzuur van het zwavelzuurhoudend moedervocht gescheiden worden;

4) geconcentreerde oplossingen van permanganas potassae, van chloorzink, koningswater, alkalische loogen, enz. gefiltreerd worden. (''Polyt. Notizblatt'', 1860, p. 966). {{rechts|[[Auteur:Pieter Harting (1812-1885)|{{sc|Hg.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Invloed van meekrap-dieet op kippeneijeren en op zoogdiertanden.'''—In een brief van {{sc|n. joly aan {{sc|flourens}} deelt de eerste mede, dat hij, na eenigen tijd meekrap onder het voedsel eener leghen gemengd te hebben, eijeren verkregen had, die zooveel alizarine of purpurine bevatten, dat hun inhoud, vooral het wit er van, duidelijk rozekleurig was. Zelfs de schil was, vooral van buiten, min of meer roodachtig. J. besloot hieruit: 1) dat het bloed, dat de bouwstoffen voor het ei naar het ovarium voert, er ook de kleurstof heen brengt, die het bevat; 2) dat het slijmvlies van den eileider zelf van dat kleurend beginsel doordrongen is. Het regtstreeksche onderzoek van het genoemde vlies bevestigt het op het onderzoek der eijeren gegronde besluit. Het was licht rozekleurig; maar deze tint was minder duidelijk dan van het slijmvlies van de krop en de kliermaag, dat in zijne geheele dikte even donker karmozijnrood was als de pantalon van een Fransch soldaat. Het is dus onjuist, wanneer {{sc|flourens}} beweert, dat alleen de beenderen en de tanden onder den invloed van de meekrap-dieet rood worden, even als het ook onjuist is, dat het émail der tanden wit zou blijven, daar {{sc|joly}} nog eene onderkaak van een jongen hond bezit, op welken voor 25 jaren door {{sc|delile}} geëxperimenteerd was, en waarin de tanden fraai rozerood gekleurd zijn, niet alleen het ivoor, maar ook het émail, welk laatste evenwel een weinig lichter rood is dan het ivoor. (''Compt. rend''. Tom. LI, pag. 105).
{{rechts|[[Auteur:Douwe Lubach|{{sc|D. L.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Verandering van suiker in eene eiwitachtige zelfstandigheid.'''—Aangaande dit punt is bij de ''Académie des Sciences'' eene mededeeling van {{sc|schoonbrodt}} ingekomen, die in handen gesteld is van {{sc|chevreuil, dumas}} en {{sc|pelouze}}, en waarvan de inhoud nog niet medegedeeld is. Alleen vermelden wij uit den daarbijgaanden brief, dat S. meent, dat de mogelijkheid om suiker in eene eiwitstof te veranderen, en de waarschijnlijkheid, dat de eiwitstoffen ware&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>khtmefdt5fomuipxdmyezeqtxd4yttu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Album der Natuur 1860.djvu/490</title>
    <ns>104</ns>
    <id>37788</id>
    <revision>
      <id>127000</id>
      <parentid>120379</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:36:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2832" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;{{rh|76|ALBUM DER NATUUR.|}}&lt;/noinclude&gt;schier verdwenen en zelfs de ''Laniidae'' en ''Muscicapidae'' leveren slechts een paar soorten. Wel is waar zijn er een aantal hoogst eigendommelijke geslachten en soorten, doch geene zeer uitgebreide groepen, om dit ontbrekende aan te vullen. De meest kenmerkende groepen der Molukken en van het ter anderer zijde gelegen Nieuw Guinea worden desgelijks grootendeels gemist. Zoo wordt hier de schoone groep der echte Lories niet gevonden, in weerwil dat deze vogels op het kleine eilandje Siao, weinige mijlen noordwaarts van Celebes gelegen, voorkomen, vanwaar ik den fraaijen ''Eos indicus'' GM. ontving. Evenmin worden hier de geslachten ''Eclectus, Geoffroius; Rhipidura, Tanysiptera'' en ''Tropidorhynchus'' aangetroffen. Een zeer groot gedeelte der soorten van Celebes is uitsluitend aan dit eiland eigen. Slechts acht landvogels heeft het gemeen met de Molukken, t.w. ''Merops ornatus, Munia Molucca, Eurystomus pacificus, Ptilonopus suberbus, Turtur Chinensis, Hirundo javanica, Todiramphus collaris'' en ''Scythrops Novae Hollandiae''. De meeste dezer vogels zijn trouwens zeer ver over den geheelen archipel verbreid. Inderdaad is alleen de ''Philonopus'' een eigenlijke Molukkische vogel en verschilt bijna genoeg om als eene bijzondere soort beschouwd te worden. De vogels van Java, van Borneo en Timor zijn beter vertegenwoordigd, en zulks liet zich ook verwachten, daar deze eilanden de zuidelijke en westelijke gedeelten van Celebes geheel omgeven; echter komen daarvan niet meer dan een 20tal soorten op Celebes voor, zoodat omstreeks 100 landvogels overblijven, welke aan dit eiland uitsluitend eigen zijn. Eene zoodanige verhouding vindt men welligt nergens elders ter wereld, zelfs niet op eilanden, die nog ongunstiger gelegen zijn voor het opnemen van soorten uit andere landen.&quot; {{rechts|[[Auteur:Pieter Harting (1812-1885)|{{sc|Hg.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}

'''Opslorping der donkere warmtestralen door de middenstoffen van het oog.''' — Over dit onderwerp heeft de heer {{sc|j. janssen}} eene reeks van proeven in het werk gesteld, die tot de opmerkelijke uitkomst hebben geleid, dat slechts een zeer klein gedeelte der donkere warmtestralen, die met de lichtstralen vermengd zijn, het netvlies bereiken. Voor eene gewone moderateurlamp bevond hij, dat van 100 stralen, die op het hoornvlies vallen, slechts 7.7 (koeoog) tot 9.1 (varkensoog) geheel doorgaan. De overige (92.3—90.9) worden dus op hunnen weg door de middenstoffen van het oog geabsorbeerd. De sterkste absorptie, namelijk twee derden van het geheel, heeft plaats in het hoornvlies, de geringste in het glasvocht. (''Compt. rendus'', LI, p. 128).
{{rechts|[[Auteur:Pieter Harting (1812-1885)|{{sc|Hg.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Filtrering van bijtende vochten.'''—{{sc|Boettger}} beveelt hiervoor schietkatoen&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tgyihe39e8nohi7mamzdrrm8csxrppr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Album der Natuur 1860.djvu/484</title>
    <ns>104</ns>
    <id>37815</id>
    <revision>
      <id>126994</id>
      <parentid>120420</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:22:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2746" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;{{rh|70|ALBUM DER NATUUR.|}}&lt;/noinclude&gt;bewezen, dat de parenchymatische lymphavaten wel degelijk wanden bezitten en geenszins blootelijk wandlooze, in het parenchym uitgegravene kanalen zijn, gelijk sommigen ten onregte beweerd hebben. (''Oestr. Ztschr. f. prakt. Heilk''., 1860, No. 18, en {{sc|froriep's}} ''Notizen'', 1860, II Bd., S. 261.)
{{rechts|[[Auteur:Douwe Lubach|{{sc|D. L.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Leiding der gewaarwordings-indrukken.'''—{{sc|Schiff}} maakt opmerkzaam op de volgende proefneming. Drukt men de arteria carotis naast den larynx dan ontstaat er mierenkruipen en een ligt warmte-gevoel in de extremiteiten en de helft des hoofds aan de tegenovergestelde zijde, waaruit volgt, dat de voortleiding van het gevoel in de hersenen eene kruisgewijze is. Bij aanhoudende zamendrukking der carotis bespeurt men ook afneming van het gevoel voor pijn en voor drukking in de tegenovergestelde helft des ligchaams. (''Zeitschr. ƒ. rat. Medicin''. {{sc|von henle}} en {{sc|v. pfeufer}}, 3 Reihe, VI, 3).
{{rechts|[[Auteur:Douwe Lubach|{{sc|D. L.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Mechanische werkingen bij scheikundige verbindingen.'''—De heer {{sc|doat}} heeft bij monde van den heer {{sc|despretz}} aan de ''Académie des Sciences'' de beschrijving medegedeeld zijner proefnemingen over de bewegingen, die ontstaan, wanneer men twee stoffen, die groote scheikundige verwantschap tot elkaar bezitten, een zuur en een oxyd b.v., in aanraking brengt zonder ze te vermengen. Bij al te sterke zuren is de werking te hevig om geregeld te kunnen worden nagegaan. Azijnzuur heeft de beste uitkomsten gegeven.

&quot;De oxyden&quot; zegt hij (''Cosmos'' 29 Junij 1860, bl. 684) &quot;moeten ''in statu nascenti'' met de zuren in aanraking worden gebragt, hetgeen het gebruik van amalgamen noodzakelijk maakt (?), vooral van zulke, die door den elektrischen stroom zijn voortgebragt, omdat deze zeer homogeen zijn. De voornaamste, die ik gebezigd heb, zijn die van lood, van cadmium, zink, iodium en tin. Ik plaats ze in zeer ondiepe glasbakjes en hang daarboven, op twee millimeters afstand, een klein penseel van platina- of zelfs van katoendraad, met azijnzuur bevochtigd.&quot; (Waarschijnlijk zal dit zuur nu wel onder aan het penseeltje zoo laag moeten dalen, dat het aan het amalgama raakt; maar dit wordt niet gezegd). &quot;De verschijnselen, die zich nu opdoen, kunnen in drie soorten worden verdeeld.&quot;

»1) Aantrekking door het zuur, beweging van het oxyd van den omtrek naar het midden: naaldvormige kristallisatie. De oxyden van lood, cadmium enz. vormen met het azijnzuur zouten, die in den vorm van naalden kristalliseren; men ziet dan ook op het amalgama een zeer groot aantal lijnen, gevormd door de molekulen, die medegesleept worden door den elektrischen&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>15pclbqxmabin5ct882xwun2me2g6f7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Album der Natuur 1860.djvu/483</title>
    <ns>104</ns>
    <id>37817</id>
    <revision>
      <id>126993</id>
      <parentid>120422</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:19:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2821" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;{{rh||WETENSCHAPPELIJK BIJBLAD.|69}}&lt;/noinclude&gt;zich oprollende staart van het mannetje als vasthoudingswerktuig bij de copulatie ({{sc|froriep's}} ''Notizen'', 1860, II Bd., S. 264, uit ''Würtemb. naturwiss. Jahreshefte'', XV, 97—99).
{{rechts|[[Auteur:Douwe Lubach|{{sc|D. L.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Eene nieuwe methode om de lymphavaten van organen op te spuiten''' is door
{{sc|hyrtl}} bekend gemaakt. Zij bestaat daarin, dat men in het inwendige des orgaans eene scheiding van den zamenhang te weeg brengt, zonder de uitwendige oppervlakte te beleedigen. Daardoor wordt in het parenchijm des deels eene holte gevormd, waarin de injectiemassa uit de gewonde vaten extravaseert, en uit welke deze massa in de evenzeer verwonde vasa lymphatica dringen, en daardoor in de oppervlakkig liggende lymphatische netten geraken kan. Bij de long b.v. brengt H. door een bronchus eene fijne stalen buis in, zoodat de punt er van in het midden van een der kwabben zich bevindt. Nu wordt eene zeer fijne, aan de punt lancetvormig geslepene sonde in die buis ingevoerd. Een teeken op de sonde wijst aan, hoe ver zij moet ingebragt worden, opdat de punt slechts even uit het uiteinde van het buisje te voorschijn komt. Verschuift men nu het weeke longenparenchijm aan het uiteinde van het buisje, dan volgt hierop doorsnijding van dat parenchym, en wel in verschillende rigtingen, zoo men de sonde te gelijk om hare as draait, en de long in verscheidene rigtingen verschuift. Nu onderbindt men de bloedvaten en spuit door den bronchus (men kan evenwel ook door eene arteria of vena injiciëren) langzaam en voorzigtig eene injectiestof in, b.v. papaverolie met loodwit of chroomgeel en eene geringe bijvoeging van zwavelether,—dan zal men weldra deze als talrijke witte punten aan de oppervlakte der long zien verschijnen. Deze punten worden vergroot tot schijfjes, deze vloeijen ineen en vertoonen zich aan het scherp waarnemend oog, en nog duidelijker onder het vergrootglas, als vaatnetten en wel onmiskenbaar als lymphavaatnetten. Heeft men de inwendige verwonding der long naar de concave oppervlakte heen gerigt, en verlengt men den duur der injectie eenigzins, dan ziet men de stof aan den hilus pulmonalis in de vasa efferentia pulmonum en door dezen in de glandulae bronchiales overgaan.—Voor verdere praktische opgaven moet ik op het oorspronkelijke verwijzen en merk alleen aan, dat H. op deze en dergelijke wijze ook de lymphavaten van de lever, de milt en de schildklier, alsmede de lymphavaatnetten van de oppervlakte der hersenen opgespoten heeft, eene inspuiting, welke, van uit de arteriële hoofdstammen omgevende lymphazakken bij amphibien, vaatnetten op de borsten buikingewanden te voorschijn bragt, van welker aanzijn men tot dus ver niets vermoedde.—Overigens heeft een naauwkeurig onderzoek aan {{sc|hyrtl}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8bm9xh1cbhunolfxjo35g034319vczd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Album der Natuur 1860.djvu/488</title>
    <ns>104</ns>
    <id>37818</id>
    <revision>
      <id>126998</id>
      <parentid>120423</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:30:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2691" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;{{rh|74|ALBUM DER NATUUR.|}}&lt;/noinclude&gt;Men kan den door iodamylum gekleurden droppel in een proefglas overgieten zonder hem zijne kleur te doen verliezen; door verhitting zal dan zijne kleur verdwijnen, en wanneer hij bij de bekoeling weder zijne oorspronkelijke kleur heeft aangenomen, kan men hem weder in den spheroïdalen toestand brengen, zonder dat hij zijne kenmerkende kleur verliest. (''l'Institut'' 1860, p. 243)&lt;ref&gt;Zou de sphéroïdaal temperatuur van hetzelfde vocht onder alle omstandigheden dezelfde zijn? Zou zij niet af hangen van den vorm en du grootte des sphéroïds en dus van den vorm van het schaaltje, waarin de proef geschiedt? [[Auteur:Wilhelmus Martinus Logeman|{{sc|Ln.}}]].&lt;/ref&gt;. {{rechts|[[Auteur:Pieter Harting (1812-1885)|{{sc|Hg.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}

'''Kompasbloem.'''—In de ''Bonplandia'' van dit jaar, No. 8, p. 157, leest men het volgende:

&quot;In de prairieën van Texas is eene plant gevonden, die den naam van kompasbloem heeft ontvangen, omdat zij zich onder alle klimatische omstandigheden, bij regen, vorst of zonneschijn, steeds naar het Noorden keert.&quot;

{{rechts|[[Auteur:Pieter Harting (1812-1885)|{{sc|Hg.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Waarschijnlijke oorzaak van het wegzinken van een stuk grond te {{sp|Orcie}}r.''' — Het vermoeden, op bl. 51 van dit Bijblad, aangaande de waarschijnlijke oorzaak van dit verschijnsel geuit, wordt nader bevestigd door hetgeen de predikant te Orcier daaromtrent mededeelt. Volgens hem bewijzen de ronddrijvende stukken hout slechts, dat het meer reeds vroeger bestaan heeft. Dit hout stamt, volgens hem, af uit het nabij gelegen bosch en heeft zich op het vroegere meer opgehoopt, in diervoege dat, met bladeren en aarde vermengd, met den tijd eene vaste laag ontstond, waarop gras en boomen gegroeid zijn, totdat dit bekleedsel te zwaar geworden zijnde weder in het meer is nedergezonken. Voor eenige jaren zoude iets dergelijks ook in het Thüringer Wald hebben plaats gegrepen. (''Bonplandia'' 1860, No. 8, p. 142).

Inderdaad herinnert het geheele verschijnsel aan dat der zoogenaamde drijftillen in onze veenstreken. {{rechts|[[Auteur:Pieter Harting (1812-1885)|{{sc|Hg.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}

'''Maaksel der spieren van de Mollusken.'''—Dr. {{sc|theodor margo}} heeft van een aantal Acephalen en Cephalophoren het fijnere maaksel der spieren aan een naauwkeuriger onderzoek onderworpen, dan tot dusverre geschied was, en de uitkomsten van dat onderzoek leiden tot wijziging van eenige tot dusver algemeen aangenomen voorstellingen daaromtrent, waartoe echter reeds {{sc|leydig}} en {{sc|gegenbauer}} eenigermate den weg gebaand hadden.

Kortelijk zamengevat zijn deze uitkomsten de volgende:&lt;noinclude&gt;{{smallrefs}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tmrbqak8lqcckgt6w6oz36qyoef2ccr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Album der Natuur 1860.djvu/492</title>
    <ns>104</ns>
    <id>37819</id>
    <revision>
      <id>127002</id>
      <parentid>120424</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:41:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2918" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;{{rh|78|ALBUM DER NATUUR.|}}&lt;/noinclude&gt;nitriten der zetmeelachtige stoffen zijn, uit zijne proeven blijken, en dat de feiten, die hem tot zijne nasporingen bewogen hebben, zijn: de analogie van de rol, welke de zetmeelachtige stoffen in het plantenrijk spelen, met die, welke de eiwitachtige stoffen vervullen in hel dierlijk organisme,—en het verschil van de hoeveelheden gluten in de zaden van eene bepaalde graansoort, naarmate de plant eene grootere of kleinere hoeveelheid ammoniak heeft kunnen absorberen. (''Compt. rendu''. Tom. L, pag. 856). {{rechts|[[Auteur:Douwe Lubach|{{sc|D. L.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Werking der warmte op slingerplanten.'''—Prof. {{sc|brewer}} te Washington ontdekte in 1855, dat de jonge toppen der hopplanten gedurende warme dagen regtop staan en dat zij slechts bij koude dagen of 's nachts zich om den stok beginnen te winden. Voorleden jaar deed hij proeven met twee andere slingerplanten, met ''Phaseolus lunatus'' L. en ''Convolentus purpureus'' L. Deze planten werden gedurende den dag in eene gelijkmatig verwarmde kamer en 's nachts in een koel vertrek gebragt. Aan die planten werd nu regts en links eene glazen buis aangeboden, ten einde er zich om te winden, met dat onderscheid, dat de eene buis met verwarmd, de andere met koud water gevuld was. Onder 52 gevallen kozen de planten 56 malen de warme buis, in 14 gevallen en wel gedurende zeer warme nachten, rolden zij zich om de koude buis. Door deze proeven is alzoo bewezen, dat de planten zich uit behoefte aan warmte vast om elken stok of staaf winden, dien zij kunnen bereiken, daar deze gedurende den nacht de over dag opgenomene warmte weder afgeeft. (''Bonplandia, Jahrg''. VIII, S. 245, uit ''Americ. Journ. of Sciences''). {{rechts|[[Auteur:Douwe Lubach|{{sc|D. L.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Zwelling van de schildklier gedurende den slaap.'''—{{sc|Forneris}} maakte toevallig bij zich zelven de waarneming, dat de hals bij het begin van den slaap en kort na het ontwaken dikker was dan over dag, daar hem op die tijden de gewone kleedingstukken aan den hals lastig waren. Hij schrijft deze zwelling van den hals uitsluitend toe aan eene zwelling der schildklier, en neemt een oorzakelijk verband aan tusschen deze zwelling en den slaap; de schildklier zou volgens hem een gedeelte van het voor de hersenen bestemde slagaderlijke bloed opnemen, waartoe de beide ''arteriae thyreoideae'' wegens haren oorsprong wel geschikt schijnen te zijn. F. verhaalt van een knaap, die een grooten krop had en daarom slapeloos was, daar bij het intreden van den slaap telkens eene sterke drukking aan den hals ontstond, die het gevoel van verstikking veroorzaakte. Gedurende het waken ontbrak deze drukking, en toen de schildklier kleiner was geworden, verdween zij geheel. F. mat eene maand lang dagelijks den omvang van zijnen hals op eene en dezelfde plaats, en wel gedurende volkomen wakenden toestand en dadelijk na het&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lze5ppbehnm5qd7t8be2rkcmsbquy8r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:WitteHeinrich1890 In en om Valkenburg.djvu/125</title>
    <ns>104</ns>
    <id>38805</id>
    <revision>
      <id>126978</id>
      <parentid>122915</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T12:06:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gevalideerd */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1201" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{dhr}}{{c|{{larger|GULPEN.}}}}
{{dhr}}{{lijn|5em}}{{dhr}}
Hij, die eenige dagen achtereen te Valkenburg verblijft, verzuime vooral niet een bezoek te brengen aan {{sp|Gulpe}}n, en, door een flinke wandeling aldaar, eenigszins met de omstreken van dit dorp, een der bloeiendsten van Limburg, bekend te worden.

Als men niet te lang tafelt, kan men dit, met gebruikmaking van den spoortrein tot Wijlre, in 't midden van den zomer zeer goed na den middag doen. Maar verkieslijker is het te Valkenburg een rijtuig te nemen, hetwelk, als men met drie of vier personen is, daar dit goed met één paard kan gedaan worden, niet veel kostbaarder uitkomt. Dan toch is men volkomen meester van zijn tijd en komt men frisch te {{sp|Gulpe}}n aan.

Men rijdt dan bij voorkeur over {{sp|Wijlr}}e en {{sp|Witte}}m naar {{sp|Gulpe}}n, en kan dan en passant een bezoek brengen aan het in 1732 gebouwde klooster, aanvankelijk een Capucijnerklooster, en dat sedert 1885 door paters Redemptoristen betrokken werd. Dit kolossale gebouw moge niet op een hoogen ouderdom kunnen bogen, het is zeker een bezoek overwaard, al ware het alleen maar om een vluchtigen blik te werpen in de in verschillende afdeelingen gesplitste,&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>co68jndc2b8m8r50doebq8oosetvwm5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:WitteHeinrich1890 In en om Valkenburg.djvu/126</title>
    <ns>104</ns>
    <id>38806</id>
    <revision>
      <id>126979</id>
      <parentid>122916</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T12:09:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gevalideerd */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1559" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{rh|114|GULPEN.|}}&lt;/noinclude&gt;rijke, keurige en goed geordende bibliotheek. Van {{sp|Gulpe}}n terugkeerende, rijdt men dan direct op Wijlre aan.

Wil men er een geheelen dag aan geven, en ziet men niet tegen een flinke wandeling op, dan kan men het zeer goed ook te voet doen, en behoeft daarvoor niet eens vroeg te vertrekken.

Men wandelt dan, onverschillig langs den grooten weg over {{sp|Oud-Valkenbur}}g, of kiest veeleer het wandelpad onder langs den Schaesberg, het kasteel {{sp|Oost}} en de Geul tot {{sp|Schin op Geu}}l, waar men vervolgens den weg naar den {{sp|Keutenber}}g inslaat, dezen berg voorbijgaat, en daarna het door de weilanden loopend {{sp|Kerkpa}}d volgt, zoodat men te Wijlre tusschen de brug en het kasteel {{sp|Keren}}s uitkomt&lt;ref&gt; Zie de hierop betrekking hebbende wandelingen.&lt;/ref&gt;.

Vlak over het kasteel ziet men dan den grooten weg, waar langs men rechtuit, in p.m. 20 minuten {{sp|Gulpe}}n bereikt.

Rekent men voor deze wandeling twee uren, dan komt men zeker niet te kort, Men kan dan te {{sp|Gulpe}}n in het hôtel &quot;de Kroon&quot;, op de markt, op zijn gemak middagmalen en daarna een wandeling doen, waartoe wij de hiervolgende aanbevelen, terwijl men gelegenheid heeft om van {{sp|Wijlr}}e per spoortrein terug te keeren.

Aldus ingericht, kan het voor een goed wandelaar volstrekt niet bijzonder vermoeiend wezen, en hij zal erkennen zijn dag goed besteed te hebben.—

Had {{sp|Gulpe}}n, even als Valkenburg, het voordeel onmiddellijk aan den spoorweg te liggen, het zou zeker niet veel minder bezoekers trekken dan het&lt;noinclude&gt;{{smallrefs}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mhj2yc1m6aqnhwkhc9wxrkj83nyxxs4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:WitteHeinrich1890 In en om Valkenburg.djvu/127</title>
    <ns>104</ns>
    <id>38807</id>
    <revision>
      <id>126980</id>
      <parentid>122917</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T12:11:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gevalideerd */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1807" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{rh||GULPEN.|115}}&lt;/noinclude&gt;oude stadje, ofschoon dit in zijn berggroeven een eigenaardige aantrekkelijkheid bezit. Nu zal het voor de meeste bezoekers dezer streek wel steeds het doel van een uitstapje blijven&lt;ref&gt;Het verblijf aldaar gedurende een dag of wat, kan, voor hem, die er prijs op stelt met de lieve omstreken goed bekend te worden, niet anders dan aanbevelenswaardig zijn. Bestaat er ook te Gulpen nog geen hôtel, in den zin waarin wij dit woord gewoon zijn op te vatten, het is bekend dat de Wed. Leclerq, eigenaresse van &quot;de Kroon&quot;, niets verzuimt, wat kan strekken om het haren gasten, die er een passend verblijf vinden, aangenaam te maken.&lt;br /&gt;Nog een ander logement, tevens café, van A. Meertens, wordt aanbevolen.&lt;/ref&gt;, en verhoogt het als zoodanig de waarde van het Geuldal.

Toch ligt dit lieve, nette en ruim uiteengebouwde plaatsje met zijn p.m. 1200 inwoners&lt;ref&gt;Volgens Witkamp bedroeg in 1870 dit getal 1176.&lt;/ref&gt; niet aan de Geul, maar aan de {{sp|Gul}}p, die zich een weinig ten Noorden van Gulpen in de Geul stort, zoodat dit dorp, hoe dicht er ook bij liggende, tot het eigenlijke {{sp|Geulda}}l niet meer behoort. Het is er daardoor niet minder om.

De markt dwars overgaande komt men op den grooten rijksweg van {{sp|Maastrich}}t naar {{sp|Ake}}n. We slaan hier rechts om, wandelen dezen weg op in de richting naar Maastricht, en niet lang duurt het of men ziet het oud-adelijke kasteel {{sp|Neubor}}g ter linker zijde in het dal liggen. Een donkere kastanjelaan, die in schuine richting op het kasteel aanloopt, lokt ons door de frissche schaduw, en we slaan die dan ook in, al kunnen we door een lindelaan, die een minuut of vijf verder ligt en recht op den hoofdingang van 't kasteel uitkomt, dus veel korter is, dit ook bereiken. Nu komen we uit bij een gesloten&lt;noinclude&gt;{{smallrefs}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ec7qy45q2vylgdlq516jqd22as3b5qp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:WitteHeinrich1890 In en om Valkenburg.djvu/128</title>
    <ns>104</ns>
    <id>38808</id>
    <revision>
      <id>126981</id>
      <parentid>122918</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T12:13:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gevalideerd */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1588" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{rh|116|GULPEN.|}}&lt;/noinclude&gt;zijhek, en hebben alvast gelegenheid om het fraaie en goed onderhouden opene gedeelte van het park te bewonderen.

We gaan dit hek een eindweegs langs en komen zoo weldra aan den hoofdingang, toegang gevende tot het binnenplein, dat aan de ééne zijde door stallen, aan de andere (linker-) zijde door woonhuizen van het dienstpersoneel begrensd wordt. Rechtuit ligt het monumentale gebouw, door Craandijk niet geheel ten onrechte een vorstelijk slot genoemd&lt;ref&gt;Die belang stellen in de historische bijzonderheden, betrekking hebbende op de in Limburg voorkomende kasteelen, verwijzen wij naar Craandijk's ''Wandelingen door Nederland'', het deeltje aan deze provincie gewijd.&lt;/ref&gt;. Hoewel {{sp|Neuborg}} &quot;oud en edel&quot; is, ziet het er thans toch heel anders uit dan oudstijds; immers het werd in de tweede helft der vorige eeuw (1775) aanmerkelijk vergroot en verbouwd, en wel door den graaf van Plettenberg, Heer van Wittem, terwijl het thans eigendom is van den graaf de Marchandt d'Ansembourg.

Het schijnt tegenwoordig door den eigenaar evenmin bewoond te worden als toen Craandijk het in 1883 bezocht, terwijl een rentmeester er den scepter zwaait. Tot dezen heeft men zich dus te wenden, zoo men het park wenscht te bezoeken. Om hem te spreken ga men op zijn bureau, hetwelk men vindt ter linkerzijde van den hoofdingang, waar dit door het woord &quot;Rentmeesterij&quot; is aangeduid.

Wij durven niet te zeggen dat dit verzoek altijd met dezelfde bereidwilligheid zal of liever kan worden toegestaan, maar we raden een poging ertoe ten zeerste aan.
{{nop}}&lt;noinclude&gt;{{smallrefs}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fhi8vmrzijfd9l71m96ifu0ynl4tzde</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:WitteHeinrich1890 In en om Valkenburg.djvu/129</title>
    <ns>104</ns>
    <id>38809</id>
    <revision>
      <id>126982</id>
      <parentid>122919</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T12:15:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gevalideerd */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1509" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{rh||GULPEN.|117}}&lt;/noinclude&gt;Gelukt deze, waartoe wij reden hebben te gelooven dat veel kans is, dan ga men van het voorplein linksom, de brug over, en sta men even stil om den aanleg te overzien in de richting van den weg dien men straks afkwam; vervolgens sla men rechtsom op het bosch af, en dan komt men spoedig op een tweede brug over de Gulp, van welke men een zeer fraai gezicht heeft op een breeden, hoewel niet hoogen waterval.

Wij bepalen ons hier tot een eenvoudige mededeeling, maar kunnen toch niet nalaten er bij te voegen, dat de verschillende gezichtspunten in dit uitgestrekte, uitmuntend onderhouden park overheerlijk zijn.

Vlak over de brug, in het niet breede bosch, dat hier het park begrenst, staat, op een dicht beschaduwde, lieve plek, een bank, die dus gelegenheid biedt om even uit te rusten.

Vervolgens zet men zijn wandeling rechtsafgaande voort, tot men eindelijk dicht bij een open prieel een uitgang vindt.

Wil men het park niet doorwandelen of wordt dit onverhoopt niet toegestaan, dan wandele men het om, teneinde den weg te bereiken, die er aan de Zuid-Oostzijde langs loopt.

Dezen gevonden hebbende, en men vindt hem, het park langs gaande, vanzelf, gaat men rechtsaf langs den voet van den allerwege beteelden berg, en men bereikt na een kort poosje het gehucht {{sp|Pesaeke}}n, dat men langs gaat, zonder zich er mee te bemoeien, doorwandelende tot men op een punt komt, waar onze weg door een breederen rechthoekig gesneden wordt.

We gaan nu rechtsaf en passeeren spoedig een&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4sf0ztw52wxzbw1tpwsdkjhqj1n16e8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:WitteHeinrich1890 In en om Valkenburg.djvu/130</title>
    <ns>104</ns>
    <id>38810</id>
    <revision>
      <id>126983</id>
      <parentid>122920</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T12:17:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gevalideerd */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1447" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{rh|118|GULPEN.|}}&lt;/noinclude&gt;brug over de Gulp, die hier vrij woelig is. Wat verder weer rechtsom slaande, kiest men vervolgens den tweeden weg links.

Weldra komt men nu in een uitgestrekt en geheel beteeld dal, en heeft men op eenigen afstand een naar den grooten rijksweg schijnbaar zeer steil oploopenden rijweg voor zich.

Het landschap verdient hier met volle recht schoon genoemd te worden.

De steilte van dezen weg valt echter, gelijk later blijkt, mee; 't is zelfs een gemakkelijke weg, die ons weldra op de groote {{sp|Akensche Chaussee}} voert, natuurlijk een heel eind voorbij de lanen van het kasteel, en op een veel hooger punt, dan waarvan we hem straks, toen we de kastanjelaan insloegen, verlieten.

Het gezicht van dezen hoogen weg op de lager liggende landen is zóó schilderachtig, dat we dien wel wat langer zouden wenschen. In dit opzicht heeft hij, hoe verschillend de panorama's ook zijn, veel overeenkomst met het eerste gedeelte van den grooten weg van Valkenburg naar Heerlen, dat we op onze wandeling naar Heihof leerden kennen.

Van den weg af heeft men nu ter rechterzijde steeds het gezicht op den hoogen {{sp|Gulperberg}} en op een naar den top daarvan loopend voetpad. Het vergezicht op den top van dezen berg wordt zeer geroemd.

De hier opgegeven wandeling legt men gemakkelijk binnen een paar uren af, terwijl de afstand van Gulpen naar het station Wijlre op p.m. ¾ uur kan geschat worden. {{dhr}}{{lijn|5em}}{{dhr|2}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>o9b2ye5c1arxpxncz8levx8zui3f7yx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Het paradijs verloren: Boek I</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39954</id>
    <revision>
      <id>127003</id>
      <parentid>126976</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T18:04:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>J.G.G.</username>
        <id>269</id>
      </contributor>
      <comment>wp link</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="78828" xml:space="preserve">{{Infobox document
| naam             = Het paradijs verloren: Boek I
| auteur           = [[Auteur:John Milton|John Milton]]
| genre            = Poëzie
| taal             = Engels
| datum            = 1674 (tweede editie)&lt;/br&gt;Vertaling 2021
| vertaler         = [[Gebruiker:J.G.G.|Jules Grandgagnage]]
| bron             = [https://vertaaldegedichten.jouwweb.be/engelse-gedichten/john-milton/paradise-lost Vertaalde gedichten: Paradise Lost]]
| auteursrecht     = CC-BY-SA
| artikelwikipedia = Paradise Lost (gedicht)
}}
[[Bestand:ParadiseLButts1.jpg|miniatuur|left|Illustratie door William Blake, 1808: Satan wekt de opstandige engelen op]]
[[Bestand:Paradiselost 01 milton.mp3|thumb|right|LibriVox opname door Owen e.a. - Book One, Part 1.]]
----
&lt;Center&gt;&lt;Big&gt;&lt;Big&gt;Het paradijs verloren: Boek I (1674)&lt;/Big&gt;&lt;/Big&gt;
'''Paradise Lost Book I van John Milton'''&lt;br&gt;naar het Nederlands vertaald door Jules Grandgagnage (2021)&lt;/br&gt;
&lt;/br&gt;&lt;U&gt;Tekstverantwoording:&lt;/U&gt; voor de Engelse tekst werd gebruikgemaakt van [https://en.wikisource.org/wiki/Paradise_Lost_(1674)/Book_I de tekst op de Engelse Wikisource]. &lt;/Center&gt;

----
{{Gebruiker:J.G.G./licentie}}
----

'''ONDERWERP EERSTE BOEK''' ('The Argument')

Dit eerste boek introduceert het hele onderwerp van de ongehoorzaamheid van de mens en het verlies van het Paradijs waarin hij was geplaatst. De hoofdoorzaak van zijn val was de slang, of liever Satan, vermomd als een slang. Hij kwam in opstand tegen God en met de vele regimenten engelen die hij aan zijn zijde had getrokken, werd hij door God uit de hemel verbannen naar de grote diepte. Vervolgens toont het gedicht Satan en zijn engelen na hun val in de hel, die hier niet wordt beschreven als in het centrum van de aarde (want men moet zich voorstellen dat hemel en aarde nog niet zijn gemaakt, en zeker niet vervloekt) maar in een plaats van totale duisternis die de toepasselijke naam Chaos draagt. Hier liggen Satan en zijn engelen op het brandende meer, verbijsterd om wat hen is overkomen. Na een tijdje herpakt Satan zich en roept zijn hoogste leiders op, waarna ze hun ellendige val bespreken. Satan wekt de rest van zijn legers, die zich in dezelfde ellendige staat bevonden. Ze staan ​​op, en hun aantallen, slagorde en de namen van hun voornaamste bevelhebbers worden bekendgemaakt. Satan spreekt tot hen en troost hen met de hoop de hemel te heroveren, maar vertelt ook over een nieuwe wereld en een nieuw soort schepsel dat zal worden gecreëerd volgens een oude profetie en geruchten in de hemel (omdat de mening van veel wijze mannen is dat engelen lang vóór de schepping van de aarde bestonden). Om de waarheid van deze profetie te achterhalen en te beslissen wat eraan te doen, roept hij een voltallige raad bijeen, die al zijn bondgenoten bijwonen. Pandemonium, het paleis van Satan, wordt snel vanuit de put opgericht en de heren van de hel ontmoeten elkaar in een conclaaf.

{{Kolommen2
| Kolom1=
&lt;big&gt;HET PARADIJS VERLOREN&lt;/big&gt;

Nederlandse vertaling door Jules Grandgagnage (2021)

BOEK I
&lt;poem&gt;
Zing over d' eerste zonde van de mens
en hoe de vrucht van de verboden boom
dood en verdriet bracht in de wereld en het
verlies van Eden, tot een groter Mens&lt;ref&gt;Jezus, de verlosser&lt;/ref&gt;
herstel bracht van 't gezegend paradijs;

Bezing dit, Muze, die op de heilige top
van Choreb of Sinaï een herder bezielde
die 't uitverkoren zaad voor 't eerst onthulde&lt;ref&gt;Het uitverkoren zaad=het volk van Israël (Exodus 19-20)&lt;/ref&gt;
hoe uit de chaos van het begin de hemel&lt;ref&gt;De Chaos: Milton neemt hier een controversieel standpunt in tegenover de schepping ''ex nihilo'' (uit het Niets)&lt;/ref&gt;
en de aarde oprees, of, zo u wil,
op Sions heuvel, en hoe Sions beek&lt;ref&gt;Sion wordt in de Hebreeuwse Bijbel gebruikt als synoniem voor Jeruzalem&lt;/ref&gt;
op Gods bevel daar sneller vloeide; aldaar
roep ik uw hulp in voor mijn gedurfde lied;
Een zang die boven Pindus' top zal stijgen
en daar zijn lied in boude vlucht laat klinken,
in alles overtreffend rijm of proza;
En U, O Hemelgeest, die het zuivere hart
veel meer van waarde acht dan alle tempels,
Leer me, U hebt de kennis van het begin
en spreidde uw wijdse vleugels over het Niets
als een duif die broedt en zwanger maakt;&lt;ref&gt;De Heilige Geest verschijnt in het Nieuwe Testament als een duif (Johannes 1:32). Met ''zwanger maakt'' lijkt Milton te willen zeggen dat de Heilige Geest zich verenigde met de ongevormde materie van de Chaos.&lt;/ref&gt;
Verlicht in mij wat duister is, verhef
wat in mij laag, verdorven is, versterk
de kracht van mijn woorden zodat zij Gods plan
verklaren in het licht van zijn voorzienigheid,
zodat de mens begrijpt wat Hij verlangt.

Zeg eerst — want niets onttrekt zich aan uw oog,
in hemel of in het diepste van de hel —
wat Adam en Eva, in hun gelukkige staat
van opperste hemelse gunst toch heeft bewogen
om hun schepper zo af te vallen, Zijn wil
te schenden om één enkele ontzegging;
Wie verleidde hen tot rebellie?
Dat hels serpent was het dat hen bedroog,
door nijd en blinde wraakzucht opgestookt,
ons aller moeder voorloog, en wiens trots
zijn eigen val teweegbracht, uit de hemel
werd verjaagd met de rebelse engelen
die hem steunden in zijn ambitie
om d' hoogste God in glorie te overtreffen;
Gods gelijke waande hij zich, Diens troon
en monarchie waren zijn opperste doel.
De hemel ontbrandde hij in ijdele strijd,
zich trots verzettend tot de Almachtige
hem brandend uit de hoge hemel wierp,
zijn bodemloze neergang tegemoet;
In adamantine ketenen geboeid,&lt;ref&gt;Adamantine/adamant: een term die verwijst naar een hard materiaal, zoals diamant.&lt;/ref&gt;
zou hij eeuwig schroeien in 't wrekend vuur,
hij, die zich verstoutte God te tarten.

Negen dagen en nachten lag hij
met zijn afgrijselijke horde, verslagen
wentelend in een kolk van razend vuur,
eeuwig vervloekt, hoewel onsterfelijk.
Zijn gramschap laaide hoger op dan 't vuur
dat hem omringde, om het verloren geluk
en het oneindig lijden dat hem kwelde.
Met ogen vol nijd blikte hij in 't rond,
en zag de ellende aan met groeiende haat.
Meteen ziet hij met verre engelenblik
de verlaten en verwoeste plek,
Een gruwelkerker, aan alle kanten rond,
Een grote oven met vlammen zonder licht
waar het leed van deze vreselijke oorden
slechts zichtbaar wordt gemaakt door duisternis;
Hij overziet een vlakte van verdriet
en treurende schaduwen die rusteloos dwalen,
zonder hoop, waar eeuwige foltering kwelt&lt;ref&gt;&quot;Zonder hoop&quot;: zoals in Dantes Inferno: &quot;&quot;Laat alle hoop varen, gij die binnentreedt!&quot;&lt;/ref&gt;
en een woeste vlammenzee zich voedt
met altijd brandende, onverteerde zwavel.
Zo'n plaats heeft d'Eeuwige God voor hen bereid
die tegen Hem in opstand kwamen: in het duister,
zo ver van Hem verwijderd dat Zijn Licht
hen niet bereikte: driemaal d' afstand van Zijn
Centrum tot de uiterste pool lag hun gevang.
Hoe ongelijk aan 't oord dat z' eens bewoonden!
De metgezellen van zijn Val ziet hij,
belaagd door vloed en stormen van wervelend vuur,
met naast zich, in macht en zonde schier gelijk,
in woeste wenteling één die lang nadien
in Palestina Beëlzebub zou heten.
Hem sprak de Aartsvijand (bekend als Satan&lt;ref&gt;Oorspronkelijk Lucifer, &quot;brenger van licht&quot;, werd zijn naam in de hemel veranderd in Satan, &quot;vijand&quot; of &quot;tegenstander&quot;.&lt;/ref&gt;
in de hemel) de gruwelijke stilte verbrekend
met boude woorden aan en begon: —

&quot;Als jij het bent, maar na je val zo anders
dan wie je was in het blije Rijk van Licht,
helderder dan de myriaden sterren —
Hij die eens in onderling beraad
als mijn gelijke in elke onderneming
hoop en glorie met mij deelde, moet nu,
steeds vereend met mij, de ellende van
de ondergang proeven. In welke afgrond
vielen wij, en vanop welke hoogte!
Hoeveel sterker bleek Hij met Zijn donder
wiens krachtige armen wij toen niet konden kennen?
Toch zwicht ik niet voor wat die overwinnaar
in zijn woede kan doen, noch heb ik berouw
of wil ik iets veranderen aan mijn doel,
gevoed door haat voor wie mij onrecht deed.
Die m' ertoe dreef de Machtige te bestrijden
En in die strijd ontelbare gewapende geesten
aantrok die Hem durfden te verachten:
Ze gaven de voorkeur aan mij boven Hem, aldus
Zijn opperste macht met tegenmacht uitdagend;
In onzekere strijd, in d' hemelvlakten
schudden ze aan Zijn troon. Eén veldslag verloren?
Niet alles  —  de wil geeft zich nooit gewonnen,
noch de haat en vastberadenheid
om zich te wreken met moed die nooit zal zwichten:
Wat nog zal nooit aan Hem onderworpen worden?
Die roem zal Hij mij nooit kunnen ontrukken;
Een knieval doen en smeken om genade
en Zijn Goddelijke Macht vereren, Hij die
door deze schrikbarende arm onlangs nog vreesde
voor Zijn Troon — het zou verwerpelijk zijn;
In blaam en schande erger dan mijn Val;
De godgelijke kracht die 't lot mij gaf
en d' hemelse substantie van mijn wezen
kan niet vergaan, en de voorbije slag
bewees dat wij in wapens en beleid
Zijn gelijke zijn, en deze oorlog 
kunnen winnen, door sluwheid of geweld, 
van onze onverzoenlijk grote Vijand,
die zich nu in zijn triomf verheugt
tiran te zijn over alle hemelen.&quot;
Zo sprak de gevallen Engel, hoewel in pijn,
luid snoevend maar gekweld door diepe wanhoop;
Meteen antwoordde zijn onverschrokken kompaan:

&quot;O Vorst, O Heerser van zovele tronen!&lt;ref&gt;Verwijst naar de negen rangen in de hiërarchie van engelen, drie in elk van de drie sferen. Serafijnen zijn de hoogste en Tronen derde na de Cherubijnen.&lt;/ref&gt;
die de serafijnen ten oorlog voerde
en in ontzaglijke daden de eeuwige Koning
van de hemel in gevaar bracht
en onbevreesd Zijn opperste macht uittestte,
hetzij door geweld, toeval of het lot.
Maar al te goed besef ik wat er gebeurde:
de ondergang en 't smadelijk verlies
die ons de hemel kostten; en hoe Gods
gruwelijke kracht ons verpletterde;
voor zover Goden en hemelse wezens
kunnen vergaan: want geest en hart blijven
onoverwinnelijk en krachten keren terug,
al doofde de vlam van ons heil en geluk nu uit
verzwolgen door ellende zonder einde.
Maar wie weet liet onze Overwinnaar
(in wiens almacht ik nu geloof, alleen dan
was het mogelijk ons leger te verslaan)
onze geest en ons hart intact,
zodat we intenser en langer zouden lijden,
Zo kunnen we zijn wraakzuchtige toorn bevredigen,
en Hem naar oorlogsrecht dienen als slaaf
Wat hij ook van ons verlangt, hetzij
Hier te werken in het vuur van Hades,
of als Zijn bodes in deze sombere diepten?
Wat zou het ons dan baten kracht te hebben
of onsterfelijk te zijn als wij
eeuwigdurende straf moeten ondergaan?&quot;

Snel kwam het antwoord van de Aartsdemon:
&quot;Gevallen cherub, in handelen of in lijden
brengt zwakheid slechts ellende, maar wees verzekerd:
Nooit was het onze taak om goed te doen:
Steeds was kwaad doen onze enige vreugde,
omdat 't zich kant tegen Zijn Hoogste Wil
die wij bestrijden. Als Zijn Voorzienigheid
dan toch het goed wil halen uit ons kwaad
is het onze plicht om dit weer om te keren,
zodat terug kwaad kan groeien uit het goede;
Al we daar vaak in slagen, zal Hij misschien
daaronder lijden en, zo ik me niet vergis,
Zijn diepste plannen van hun doel doen wijken.
Maar zie! De boze Triomfator gebiedt
Zijn wraakengelen naar de hemelpoort
terug te keren nu de hagelstorm
die ons vallend trof is gekalmeerd;
Nu de vurige golven die ons wachtten
in de hemelafgrond zijn verstild;
Nu de donder, gevleugeld met rode bliksem
zijn laatste pijl verschoot en zijn gebrul
niet langer de mateloze diepte verstoort.
Onze vijand schenkt ons, uit minachting of
verzadigde woede, deze te grijpen  kans! 
Zie je die droge, verlaten en woeste vlakte,
oord van woestenij, beroofd van licht,
behalve de bleke, angstaanjagende gloed
van blauwzwarte vlammen? Daarheen gaan we, 
de vlammenzee met vurige tongen ontvluchtend;
Rusten, indien rust daar mogelijk is;
Terwijl we onze gekwelde legioenen verzamelen,
bedenken we hoe we voortaan onze vijand
het hardst kunnen treffen, hoe we deze
catastrofe te boven kunnen komen,
en welke kracht uit nieuwe hoop kan groeien;
Zo niet, welke volharding uit wanhoop ontstaat.&quot;
Zo sprak Satan tot wie naast hem lag,
met opgeheven hoofd boven de golf
en fonkelende ogen, zijn lichaam liggend
op de vloed, lang uitgestrekt,
Menige roeden mat hij, in omvang gelijk&lt;ref&gt;Roede: een oude lengtemaat die van plaats tot plaats verschilde.&lt;/ref&gt;
aan de grootste monsters uit de fabels,
Titaans, uit aarde geboren, in strijd met Zeus,
Briareos of Typhoeus,  een hol bewonend
bij het oude Tarsus, of het zeemonster
Leviathan, de grootste van Gods schepsels
die de oceanen ooit doorzwom.
Vaak rust het beest uit in het Noorse schuim;
de schipper van een bootje, verdwaald in duisternis,
hield hem, volgens zeelui, eens voor een eiland,
Zijn anker gehaakt in de geschubde huid
meerde hij aan lij, terwijl de nacht de zee
omhulde en de verlangde dag uitstelde.

Zo lag de enorme Aartsvijand geketend
op het brandende meer; zonder de Wil
van de Almachtige had hij zijn hoofd
niet één keer kunnen heffen uit de poel; 
Zonder de toestemming van de heersende Hemel
had hij zijn duister plan niet kunnen vormen
en zijn pad kiezen naar verdoemenis
door anderen kwaad te doen, om woedend te zien
hoe zijn slechtheid uiteindelijk oneindige goedheid,
genade en barmhartigheid laat vloeien
op wie hij had verleid, en op zichzelf.
drievoudige verwarring, toorn en wraak.

Plotseling rijst zijn machtige gestalte
op vanuit de poel, de vlammentongen
buigend met zijn hand, het golvend vuur
terugdrijvend in het gruwelijke dal.
In brede vlucht slaat hij zijn vleugels uit,
wiekend door de donkere lucht die zijn
ongewone gewicht moet dragen, tot hij
neerstrijkt op droog land, zo het land mag heten
dat brandt met vast en niet met vloeibaar vuur,
En van een kleur zoals verschijnt wanneer
de kracht van onderaardse winden een heuvel
van Pelorus meevoert of een brok&lt;ref&gt;Pelorus verwijst naar de actieve vulkaan Etna op Sicilië.&lt;/ref&gt;
afscheurt van de donderende Etna 
wiens brandbare ingewanden het vuur ontvangen,
verdampt de wind voeden met minerale woede&lt;ref&gt;De mineralen uit de berg worden verdampt door het vuur en met de wind meegevoerd.&lt;/ref&gt;
en een verschroeide bodem achterlaten
in stank en rook. Zo was de rustplaats die
de voetzool van de onzalige vond. Hem volgde
zijn lotgenoot; beiden de Styx ontvloden&lt;ref&gt;Styx: in de Griekse mythologie de rivier die de bovenwereld of aarde scheidt van de onderwereld of Hades.&lt;/ref&gt;
als goden: op eigen herwonnen kracht vertrouwend,
en niet ontvangen als opperste hemelse gunst.

&quot;Is dit het oord, de bodem, het klimaat,&quot;
sprak Satan verloren, &quot;de woonplaats die ons toevalt
in ruil voor de Hemel? — droevige duisternis
in plaats van hemels licht? Het zij zo, daar Hij
als soeverein naar willekeur beslist
wat juist is: 't is best ver weg te zijn van Hem die,
aan ons gelijk in rede, met machtsvertoon
gelijken dwingt tot buigen voor Zijn Wil.
Vaarwel dus, lieflijke velden! Welkom gruwel!&lt;ref&gt;&quot;Lieflijke velden&quot;: Elyseïsche velden in Elysion, verblijfplaats van de gelukzaligen, een soort hemel.&lt;/ref&gt; 
Heil, helse wereld! Diep inferno,
Ontvang uw nieuwe meester —wiens geest door tijd
noch plaats kan worden gedwongen te veranderen.
Die vaste geest is op zichzelf een plaats
die hemel tot hel en hel tot hemel maakt.
Wat geeft het waar ik ben? Ik blijf dezelfde
en wat ik moet zijn, niet minder dan degene
die aan de donder zijn grote macht ontleent!
Hier zijn we vrij; de Almachtige bouwde hier niets
waarvoor hij ons uit afgunst weg zou jagen:
Hier kunnen we in vrede heersen; die keuze
is waard om na te streven, al is het in hel:
Beter een heerser in hel dan een knecht in de hemel!
Maar waarom liggen nog in gindse poel, 
onze getrouwen, deelgenoten in 't verlies,
verbijsterd en vergeten, en roepen we ze niet
om hier hun leed en lot met ons te delen
in dit onzalige oord? Om nog eén keer
de wapens op te nemen en te trachten
de hemel te winnen of meer in de hel te verliezen?&quot;

Zo sprak Satan en zo antwoordde Beëlzebub:
&quot;Aanvoerder van dit schitterend leger dat niemand
zou kunnen verslaan buiten de Almachtige!
Eens ze die stem horen, worden ze vervuld
van hoop en vertrouwen in gevaar — zo vaak
gehoord wanneer de strijd het hevigst woedde
en onze gelederen dreigden te breken,
was dit hun meest geruststellend signaal —
Hoewel ze nu uitgeput en kruipend
op dat gindse meer van vuur liggen
zoals wij toen, verbijsterd en verstomd;
geen wonder, na zulke val van grote hoogte!&quot;

Nauwelijks zweeg hij, of de duivelse leider
begaf zich naar het strand, zijn zware schild,
groot, rond, gestaald in sterrenvuur
op zijn rug gezwaaid, de wijde schijf
hing aan zijn schouders als de maan, wier omtrek
de Toscaanse geleerde met zijn kijker&lt;ref&gt;Toscaans geleerde: Galileo (1564-1642). Milton bezocht hem en zag zijn telescoop in Valdarno, in de vallei van de Arno.&lt;/ref&gt;
's avonds vanop Fiesoles top kan zien,&lt;ref&gt;Fiesole: een heuvelstadje in de buurt van Florence.&lt;/ref&gt;
of in Valdarno, op zoek naar nieuwe landen,&lt;ref&gt;Valdarno: de vallei van de Arno.&lt;/ref&gt;
rivieren of bergen in haar vlekkige ronding.
Zijn speer — waarbij de hoogste pijnboom, gekapt
op Noorse heuvels als mast bestemd voor 't schip
van een admiraal, een twijg leek —
diende hem tot steun bij het moeizaam stappen
over de hete mergel: hoe verschillend
van het hemelse azuur! Verzengende hitte
van 't vuurgewelf  kwelde hem, maar niettemin
hield hij vol en verbeet de pijn
tot hij de rand van de vuurzee bereikte
en zijn engelenscharen toesprak die,
bedwelmd als een hoop gevallen bladeren&lt;ref&gt;Gevallen herfstbladeren werden in klassieke epen vaak geassocieerd met doden.&lt;/ref&gt;
die beken van Vallombrosa bedekken&lt;ref&gt;Vallombrosa: een vallei nabij Florence, befaamd om haar schaduwrijkheid.&lt;/ref&gt;
onder de kruinen van het Etrurisch woud,
of zegge, verspreid over de Rode Zee&lt;ref&gt;Zegge: mogelijk bedoelt Milton met 'sedge' zeewier.&lt;/ref&gt;
als toen Orion winden wapende en golven&lt;ref&gt;Orion: sterrenbeeld, zoals in Vergilius' Aeneis geassocieerd met storm.&lt;/ref&gt; 
Busiris en zijn ruiterij verzwolgen&lt;ref&gt;Busiris: Farao die de Israëlieten achtervolgde over de Rode Zee en verdronk door de terugkerende zee.&lt;/ref&gt;
toen die in hun perfide haat het volk
van Israël vervolgden tot aan de kust
en het water bezaaid was met lijken
tussen gebroken strijdwagenwielen.
Zo lag zijn helleschaar op de vloed verstrooid,
verworpen en verward door het wrede lot.

Hij riep zo luid dat alle holle diepten
der hel zijn stem weergalmden: &quot;Prinsen, heersers,
krijgers, bloemen van een verloren hemel,
Als zulke verbijstering eeuwige geesten
in zijn greep kan krijgen, vraag ik me af:
Hebben jullie deze plaats uitgekozen
om je vermoeide deugd na harde strijd
te pozen als in een hemelse vallei?
Of zwoer je in deze schandelijke houding
je veroveraar te eren die cherubs
en serafs ziet wentelen in de vloed
met wapens en standaarden verstrooid,
tot vanuit de hemelpoort zijn volgers
voordeel zien en dalend ons vertrappen,
in onze zwakte, of met bliksemschichten
op de bodem spietsen van deze kolk?
Ontwaak, sta op, of wees voorgoed gevallen!&quot;

Beschaamd hoorden ze toe, en strekten haastig
hun vleugels, als wachters die tijdens hun dienst slapend
betrapt worden door wie ze het meeste vrezen
verward rechtveren om aan het werk gaan.
Ze waren zich zeer bewust van hun conditie
en voelden nog steeds elke hevige pijn;
Toch bracht weldra de stem van hun leider
tallozen in beweging. Alsof Mozes' 
machtige staf in de donkere dagen
van Egypte, zwaaiend aan de oever,
een zwarte wolk sprinkhanen opriep
die door Eurus gedragen Farao's rijk 
en alle landen van de Nijl verduisterde;
Zo talloos was het boze engelenschaar,
zwevend op wieken onder het helledak,
Omhoog, omlaag, alom de felle vuren;
tot hun sultan zijn geheven speer
als teken zwaaide om hun koers te sturen,
en zij in evenwicht op 't vaste sulfer
landden en de hele vlakte vulden:
Een menigte groter dan het volkrijk Noorden 
ooit had geschud uit zijn bevroren schoot,
toen zij de Rijn en Donau overstaken
en hun barbaarse zonen zich verspreidden
voorbij Gibraltar en het Lybisch zand.
Terstond haastten zich van elke groep
en eskadron de leiders naar hem toe,
hun grote leider, — goddelijke gedaanten,
de mens ver overtreffend in prinselijke
waardigheid; Machten die in de hemel
troonden, nu geschrapt uit d' hemelse boeken
zonder herinnering in 't Levensboek
om hun opstandigheid. Hun nieuwe namen,
onder Eva's zonen nog niet bekend,
kregen ze toen ze over de aarde doolden
onder de mensen die God op de proef wilde stellen;
Met valsheden en leugens verleidden zij
de mens om aan hun Schepper te verzaken
en de onzichtbare Glorie die hen maakte
te ruilen voor de beeltenis van een dier,
vereerd met pracht en praal, en opgesmukt
met goud en vrolijk ritueel; En duivels
om als barbaarse goden te aanbidden.
Toen waren ze onder vele namen bekend
als afgoden in de hele heidense wereld.&lt;ref&gt;De gevallen engelen werden dus later door zondige mensen als heidense goden vereerd.&lt;/ref&gt;

Zeg mij, o Muze, hun namen, toen bekend,
Wie eerst, wie laatst opstond uit de sluimer
van dat vurig bed toen hun keizer
hen riep als naasten in rang naar 't barre strand,
terwijl de naamloze massa achterbleef?
De hoogsten die uit het hellegat opstegen
waren zij die aasden op aardse prooien
en hun zetels lang daarna zelfs
naast Gods hoogste troon durfden plaatsen,
hun altaar bij dat van Hem werden zij goden
vereerd in vele landen, Jehova's donder
trotserend, tronend tussen de Cherubim;
Ze plaatsten zowaar binnen Zijn Heiligdommen
hun schandelijke heidense tabernakels;
Zo schonden ze Zijn heilige riten en feesten,
Zijn Licht aanvallend met hun duisternis.

Eerst was er schrikkoning Moloch, door zijn offers&lt;ref&gt;Moloch: een Kanaänitische god in de Hebreeuwse Bijbel, berucht om zijn kinderoffers.&lt;/ref&gt;
besmeurd met bloed en tranen van ouders; de kreten
van hun kinderen door drums en tamboerijnen
overstemd toen ze door het vuur liepen
naar het beeld dat de amnonieten&lt;ref&gt;Ammonieten: een niet-Hebreeuws volk uit het Midden-Oosten ten tijde van het Oude Testament.&lt;/ref&gt;
vereerden in Rabba's waterachtige vlakte,&lt;ref&gt;Rabba: toenmalige hoofdstad der Ammonieten in het huidige Jordanië.&lt;/ref&gt;
in Argob en in Basan, tot aan de stroom&lt;ref&gt;Argob: de landen ten oosten van de Dode Zee, nu Jordanië.&lt;/ref&gt;
van het verre Arnon. Nog niet voldaan
door zo'n vermetel nabuurschap, verleidde hij
de wijze Salomon tot het bouwen
van zijn tempel in 't aanzicht van Gods huis,
op die infame heuvel, van Hinnoms lieflijk&lt;ref&gt;Hinnom of Gehinnom: de vallei der verdoemden, waar Moloch met mensenoffers werd aanbeden.&lt;/ref&gt;
dal zijn bidplaats makend, nu Tophet
of zwart Gehenna genoemd, een aardse hel.

Dan schunnige Kamos, de schrik van Moabs zonen&lt;ref&gt;Kamos: een Moabitische godheid voor wie Salomo een heiligdom bouwde.&lt;/ref&gt;
van Aroar tot Nebo en de wildernis&lt;ref&gt;Nebo: een zuidelijke Moabitische stad; ook de naam van de berg vanwaar Mozes voor het eerst een glimp opving van het beloofde land Kanaän.&lt;/ref&gt;
van zuidelijk Abarim, in Hesebon&lt;ref&gt;Abarim: heuvel van Westelijk Moab, met uitzicht op de Jordaan en de Dode Zee. &lt;/ref&gt;
en Horonaim, Seons rijk voorbij&lt;ref&gt;Hesbon en Horonaim waren Amoritische steden.&lt;/ref&gt;
het bloemendal van wijnrankrijk Sibma,&lt;ref&gt;Sibma: regio ten oosten van de Jordaan bekend om zijn wijn. Elealeh is een nabijgelegen stad.&lt;/ref&gt;
en Eleale tot aan de Dode Zee:
Ook Peor was zijn naam toen hij in Sittim
Israëlieten op weg naar Kanaän verleidde 
tot wulpse riten, wat ze zouden bekopen.
Van daaruit verspreidde hij zijn orgieën verder;
Tot aan de Olijfberg in Molochs schandelijk woud
verhardde lust tot haat door zijn gruweldaad,
tot Josia ze naar de hel verdreef.&lt;ref&gt;Josia: koning van het koninkrijk Juda van ca. 640 v.Chr. tot 609 v.Chr.&lt;/ref&gt; 
Met hen kwamen twee die in de streek
tussen de grensrivier - de oude Eufraat -
en de beek tussen Syrië en Egypte
de namen Baäls en Astartes droegen —
't zij vrouwelijk of mannelijk, want geesten
kunnen naar believen beide zijn;
zo zacht en ongevormd is hun essentie,
vrij van gewrichten en ledematen,
noch gebouwd op broze kracht van botten;
Als het logge vlees, maar in een vorm naar keuze,
Groter of kleiner, lichter of donkerder,
richten zij zich op hun verheven taken,
gewijd aan liefde of aan vijandschap.
Voor hen verloochende 't volk van Israël vaak
zijn Levende Kracht, en liet Zijn wettig altaar
onbezocht om zich te buigen voor
hun beestachtige goden, hun hoofd in de strijd
nog lager buigend voor de speer van
verachtelijke vijanden. Met hen
kwam Astoreth, met maansikkelhorens,
—Astarte, Fenicisch hemelkoningin —
Bij maanlicht wordt haar schitterend beeld door maagden
uit Sidon in liederen en geloften bezongen; 
Ook in Sion, op de berg der schande,&lt;ref&gt;Sion of Zion: Israëls beloofde land.&lt;/ref&gt;
werd zij vereerd waar haar tempel stond,
gebouwd door de vrouwenzieke koning,
die, verleid door haar dienaressen,
voor afgodsbeelden bezweek. Dan Tammuz,
wiens jaarlijks sterven in Libanon werd beweend
door Fenicische meisjes, die treurend om zijn lot
de hele zomer liefdesliedjes zongen,
terwijl de gladde rivier Adonis, roodvloeiend —&lt;ref&gt;Adonis: de Libanese rivier Adonis, rood van de modder in de zomer.&lt;/ref&gt;
naar men dacht door het bloed van zijn wonde —
van zijn geboorterots naar zee vloeide:
Dit liefdesverhaal wond Sions maagden zo op
dat zij, zo zag Ezekiel in zijn visioen
over Juda's dwalende afgoderij,
de wulpsheid van hun zedeloze passies
zelfs botvierden in de heilige poort.
Toen kwam er een die rouwde sinds de tijd
dat men de buitgemaakte ark in zijn 
tempel had gezet, en zijn beeld
onteerde met afgebroken hoofd en handen:
Zijn naam was Dagon, een zeemonster, bovenaan mens,&lt;ref&gt;Dagon: Filistijnse zeegod. Toen de Filistijnen de ark van de Heer veroverden en in de tempel van Dagon plaatsten, werd het beeld de volgende ochtend in stukken gehakt teruggevonden.&lt;/ref&gt;
onderaan vis, die zijn tempel bouwde
hoog in Azotus, alom gevreesd&lt;ref&gt;Azotus, Asdod waren samen met Askelon en Ekron drie van de vijf belangrijkste steden van Filistea; de andere waren Gath en Gaza.&lt;/ref&gt; 
langs Palestijnse kusten, in Gath en Askelon
en aan de grens van Akkaron en Gaza.
Hem volgde Rimmon, met zijn bekoorlijke zetel&lt;ref&gt;Rimmon: Hadad, de noordwestelijke Semitische god van het weer.&lt;/ref&gt;
in 't schone Damascus, op de vruchtbare oevers&lt;ref&gt;Damascus: hoofdstad van Syrië.&lt;/ref&gt;
van Parpar en Abbana's heldere stromen.
Ook hij had zich tegen Gods Huis gekeerd:
verloor eens een melaatse en won een vorst;&lt;ref&gt;''Een melaatse die hij ooit verloor'': Toen de profeet Elisa de Syrische Naäman vertelde dat baden in de Jordaan zijn melaatsheid zou genezen, reageerde Naäman spottend met de vraag: &quot;Zijn Abana en Pharpar, rivieren van Damascus, niet schoner dan al het water van Israël?&quot; Toen hij later in de Jordaan baadde en genezen was, aanbad hij de God van Israël. Israëls koning Achaz bouwde echter een altaar voor Rimmon.&lt;/ref&gt;
Achaz, zijn dwaze overwinnaar, lokte hij weg
van Gods altaar om het te ruilen voor
een Syrisch offerblok, waar hij goden
vereerde die hij pas had overwonnen
en zijn verfoeilijke offerandes brandden.
Vervolgens verscheen een kliek oude befaamden —
Osiris, Isis, Horus en hun gevolg —
in monsterlijke gedaantes die met magie
het dolle Egypte en zijn priesters dwongen
hun dwalende goden in dierenvorm te zoeken
en niet in mensengedaante. Israël
ontkwam niet aan besmetting: zij smolten geleend
goud voor het kalf van Horeb. De opstandige vorst
verdubbelde die zonde in Dan en Bethel,
de schepper als een grazend rund afbeeldend —
Jehova, die in één nacht, Egypte doorkruisend,
met één enkele slag hun blatende goden
samen met de eerstelingen doodde!
Als laatste kwam Belial, een sluwer geest&lt;ref&gt;Belial: in de Vulgaat synoniem voor Satan, maar hier een aparte duivel.&lt;/ref&gt;
viel nooit uit de hemel, en geeneen
die het kwade meer beminde om het kwade.
Hij had geen eigen tempel of rokend altaar;
toch toefde niemand meer in tempels waar
priesters aan God verzaakten, als Eli's zoons,
die met geweld en lust Gods huis vulden!
Hij heerst in koningshoven en paleizen,
en in wellustige steden waar het rumoer
van liederlijkheid boven de torens uitstijgt,
Wanneer de nacht de straten verduistert, verschijnen
Belials zonen, vol schaamtloosheid en wijn,
uit op de hoogste schande, geweld en pijn.
Getuige Sodoms straten, toen 's nachts in Gibea
een gastvrije deur een vrouw blootstelde,
aan 't mannelijk gespuis om erger te voorkomen!

Dit waren de eersten, in rang en in macht;
De anderen, hoewel roemrijk, waren te talrijk:
Ionische goden —uit Javans zaad ontsproten,&lt;ref&gt;Javan: De zoon van Japhet en dus de kleinzoon van Noach.&lt;/ref&gt;
als goden vereerd, hoewel later dan
Hemel en Aarde, gewaande ouders; — Titan,&lt;ref&gt;Hemel en aarde waren volgens veel oude dichters de ouders van de Titanen. Milton trekt dit enigszins in twijfel met de term 'boasted'.&lt;/ref&gt;
Hemels eerste zoon en zijn gebroed: 
Saturnus, die zijn geboorterecht ontnam,
tot Jupiter, zijn zoon met Rhea, hetzelfde deed;
Aldus regeerde usurpator Jupiter.
Men eerde hen eerst op Kreta's Ida, daarna&lt;ref&gt;Kreta: Rhea, zwanger van Zeus, vreesde dat Chronus zou proberen het kind te doden waarvan voorspeld was dat het hem zou verdringen, dus verstopte zij zich op Kreta waar Zeus door de nimfen werd opgevoed.&lt;/ref&gt;
op Olympus' besneeuwde top: de middenlucht 
(hun hoogste hemel), of op de Delphische rots,&lt;ref&gt;Delphi: het orakel van Apollo was in Delphi, dat van Zeus was in Dodona.&lt;/ref&gt;
of in Dodona, en heel de Dorische streek;
Of zij vluchtten met de oude Saturnus
over Adria en 't land der Hesperiden,&lt;ref&gt;Adria: de Adriatische Zee.&lt;/ref&gt;
zelfs naar de afgelegen Keltische eilanden.

Al dezen en nog meer kwamen samen,
hun ogen vochtig en teneergeslagen
waarin toch vaag een glimp van vreugde scheen
omdat ze hun leider niet wanhopig vonden,
en na 't verlies zichzelf niet hadden verloren;
Door hun aanblik even ontzet, herwon hij
snel zijn gewone trots en brede spraak,
niet door inhoud maar door kracht gedragen,
herstelden zijn statige woorden hun kwijnende moed.
Op zijn bevel werd onder trompetgeschal
en de oorlogsroep der klaroenen 
zijn machtige standaard gehesen, een eer
die Azazel, een rijzige cherubijn,&lt;ref&gt;Azazel: ook gespeld als Azazael, het Hebreeuwse woord voor 'zondebok'.&lt;/ref&gt; 
als zijn recht opeiste: Meteen rolde hij
het keizerlijk vaandel van de gouden staf,
nu wapperend als een blinkende meteoor 
goudglanzend, rijk versierd met edelstenen,
engelwapens en trofeeën, terwijl
oorlogsklanken welluidend  bleven klinken:
Daarop steeg vanuit de legerschaar
een kreet op die het helgewelf deed trillen, 
en het rijk van oude Nacht en Chaos schudde.&lt;ref&gt;Chaos: In Miltons kosmologie heersten Chaos en Nacht over de 'eeuwige anarchie', de vormloze leegte tussen hel en hemel.&lt;/ref&gt;
Doorheen de duisternis rezen plots
tienduizend banieren in de lucht, gekleurd
met oriëntaalse tinten; en samen met hen
een onmetelijk woud van speren, helmen en schilden
in dichte rijen, zo ver het oog kon zien.
Dan, marcherend in volmaakte falanx,
op het zoete gluid van dorische fluiten
die het gemoed verheffen, trokken zij
ten strijde zoals de helden van weleer:
zich wapenend voor het gevecht, in plaats van woede
kalmte en vastberadenheid uitstralend,
de dood verkiezend boven laffe vlucht.
Op tonen die verontrustende gedachten verjoegen,
vrees, zorg, pijn en twijfel verdreven
uit sterfelijke of onsterfelijke geesten, aldus
schreden zij in stilte verder als eendere macht,
verenigd door éénzelfde gedachte,
hun pijnlijke stappen op de verbrande aarde
verzacht door de betoverende muziek.

De wapenschouw vangt aan — een doornig front
van schrikkelijke wapens op één lange rij,
in de gedaante van oude krijgers staan zij
met geordend schild en speer, wachtend 
op wat hun grote leider bevelen zal;
Zijn ervaren blik schiet door hun rangen
en overschouwt het hele bataljon:
gezichten en gestalten als van goden!
Op 't laatst telt hij hun aantal, Zijn hart
zwelt op van trots en staalt zijn kracht nog meer,
want nooit sinds de schepping van de mens
werd er een macht aanschouwd als dit leger,
glorieuzer dan dat dwergenvolk dat kraanvogels&lt;ref&gt;Dwergvolk dat kraanvogels bevocht: In Ilias 3. 1-5 vergelijkt Homerus de kreten van de Trojanen met het geluid dat kraanvogels maken tijdens hun jaarlijkse stormloop naar de zee, wanneer ze pygmeeën op hun pad afslachten.&lt;/ref&gt;
bevocht; Zelfs al verenigde  men
't reuzengebroed van Phlegra met Trojaanse&lt;ref&gt;Phlegra: In Metamorphosen 10. 233 van Ovidius strijden de reuzen tegen de goden op de vlakte van Phlegra in Macedonië.&lt;/ref&gt;
helden die vochten bij Thebe en Troje, beiden
versterkt met hulpgoden; Evenmin
weerklonk meer glorie uit fabels over Uthers zoon&lt;ref&gt;Uthers zoon: Arthur, zoon van Uther Pendragon.&lt;/ref&gt;
met zijn Britse en Bretonse ridders,
of over iedere gedoopte of ongelovige
die sindsdien vocht in Aspramont, Damascus,&lt;ref&gt;Aspramont of Montalban: Kastelen in ridderromans, locaties van grote internationale toernooien.&lt;/ref&gt;
Marokko, Trebizonde of Montalbán.
Of die Biserta zond uit Afrika&lt;ref&gt;Biserta: Legendarische versies van de geschiedenis vertellen over moslims die vanuit Bizerte in Tunesië vertrokken om het Karolingische Spanje te veroveren; eigenlijk vielen moslims Spanje binnen in 711, zo'n 30 jaar voor de geboorte van Karel de Grote.&lt;/ref&gt;
toen Karel de Grote met al zijn edelen viel
bij Fontarabbia. Zo hoog verheven
boven gewone moed van stervelingen,
gehoorzaamden zij toch uit vrees hun baas 
die in trotse houding en gedrag
boven hen uittorende. Zijn vorm
had niets verloren van zijn schittering,
een gevallen aartsengel wiens glorie
overmaat verloor zoals de zon  
die laag moet schijnen door de ochtendmist
met gedempte stralen, of als de maan
haar verduistert onheilsschemering&lt;ref&gt;Tot in de moderne tijd werd aangenomen dat verduisteringen van Maan of Zon de val van vorsten en keizers voorspelden.&lt;/ref&gt;
werpt op de halve wereld en vorsten
voor hun lot op hun troon doet sidderen.

Zo troonde de Aartsengel boven allen, zijn glans
nog niet geheel gedoofd: al had de donder
zijn bleek gezicht met littekens doorgroefd,
aasde hij onverschrokken en onuitgeblust
op wraak. Zijn wrede ogen toonden niettemin
een zweem van wroeging en van medeleven
toen hij zijn trawanten gadesloeg,
voordien in hemels vreugd delend, en nu
gedoemd tot eeuwig pijn doorstaan — Miljoenen
geesten door zijn opstand van de hemel
en haar onmetelijke heerlijkheid beroofd!
Maar zie! Hoe getrouw ze daar staan
hun glorie verschraald, zoals wanneer het vuur
van de hemel de boseik of bergden zengt,
en hun stammen statig, hoewel kaal,
temidden de woestenij blijven staan.
Toen hij begon te spreken, omsloten de flanken
van zijn leger hem en zijn groten
in een halve kring: aandachtig zwijgend.
Driemaal begon hij, en driemaal weende hij,
zijn toorn ten spijt, zoals engelen huilen;
Ten slotte, tussen 't zuchten, klonken zijn woorden: —
&quot;Myriaden van onsterfelijke geesten!
O, Machten die slechts God heeft kunnen bedwingen!—
in een strijd, niet roemloos, maar verloren:
Kijk maar naar deze plaats en hoe ons gruwelijk
lot ons heeft getroffen. Maar welke geest,
met de gave van voorspelling en kennis
van verleden of toekomst, kon ooit
voorzien dat deze godenmacht, een leger
zo sterk als dit, kon worden overwonnen?
Wie twijfelt er nog aan, ondanks 't verlies,
dat dit machtig heer, de hemel leeg
gelopen na zijn verbanning, op eigen kracht
weer opstijgt en zijn verheven zetel opeist?
Wat mij betreft: ik roep u tot getuige,
hemelheir, of ik door slechte raad
of lafheid in gevaar hoop liet vergaan.
Maar de monarch des hemels zat toen stevig
op zijn troon, gesteund door oude faam, 
gewoonte of afspraak zijn koninklijke staat
ten volle tonend, maar zijn kracht verbergend —
wat onze daad opwekte en onze val.
Zijn kracht en onze kracht zijn nu bekend,
Nu lokken wij de strijd niet uit, noch voedt
nieuwe oorlog onze vrees: wel raadzaam
is het om bedrog of list te plannen,
om dat te doen waar brute kracht in faalde;
Aldus leert Hij van ons dat wie door kracht
zijn vijand bedwingt, slechts half heeft gewonnen!
De ruimte zou nieuwe werelden kunnen maken;
Zo ging het gerucht in de hemel, dat Hij weldra
er één ging scheppen om een nieuw geslacht
te planten dat, door Hem begunstigd, in waarde 
gelijk zal zijn aan de hemelzonen.
Daarheen moet, al is 't maar om te spieden,
onze eerste uitbraak gericht zijn, daarheen
of elders, want deze put is niet in staat
hemelse geesten voorgoed te kluisteren, noch
kan deze afgrond ons lang in duister omhullen.
Deze gedachte moet rijpen door beraad;
Vrede als onderwerping is uitzichtloos:
Oorlog dus, bedekt of openlijk.&quot;

Zo sprak hij; ter bevestiging van zijn woorden
schoten miljoenen vurige zwaarden omhoog
vanuit de heup van machtige cherubs, de hel
verlichtend met hun plotse gloed. Razend
gingen zij tegen de Hoogste tekeer, met wapens
die de oorlogsdonder dreunden op het
daverend schild, het hemelgewelf tartend.
Een heuvel stond nabij, de top bedekt
met vuur en wentelende rook; de rest
met een glanzende korst — een zeker teken
dat in zijn buik metaalerts lag verscholen,
het werk van zwavel. Daarheen spoedde zich
een talrijke brigade op snelle wieken,
zoals verkenners met pik en spade bewapend
het koninklijk leger voorafgaan om geulen te graven
of schansen te bouwen. Mammon leidde hen —&lt;ref&gt;Mammon: Mammon is Aramees voor 'rijkdom'. Milton zinspeelt ook op Spensers Mammon in de Faerie Queene 2.7.&lt;/ref&gt;
Mammon, de minst verheven geest die ooit
uit de hemel viel, want zelfs daar
richtte hij zijn blik en gedachten
meer neerwaarts naar het betreden goud
van 't hemels plaveisel dan te genieten van wat
gewijd en heilig was om te aanschouwen. 
Hij was het ook die de mens verleidde
met vuile handen de aardeschoot te plunderen
en in haar ingewanden te zoeken naar schatten
die beter verborgen waren gebleven. Zijn ploeg
groef in de heuvel snel een diepe wonde,
en bracht rijke lagen goud aan 't licht.
Dat zulke rijkdom in de hel zou groeien
mag niet verbazen: de goudvloek aardt hier best.
Dat zij die pronken met sterfelijke dingen
en vol bewondering spreken van Babylon
en wat de Memphische vorsten presteerden,&lt;ref&gt;Memphische: Egyptische. Milton verwijst naar de grote piramides van de farao's.&lt;/ref&gt;
beseffen dat hun roemrijkst monument
in kracht en schoonheid moeiteloos overtroffen
wordt door slechte geesten, die in een uur
voltooien wat door ontelbare handen en hard
labeur nauwelijks in een eeuw zou lukken.
In het veld nabij, waar naar bereide ruimten
vloeibaar vuur vanuit de poel langs ondergrondse
aderen stroomde, smolt een tweede ploeg
met wondere kunst het zware erts, elk soort
scheidend en het droes afschuimend; een derde
groep stond klaar om in de grond verschillende
vormen te maken en vanuit de kokende
kuilen elke holte tot de rand te vullen
zoals één windstoot van de orgelbalg
menige pijpen van 't instrument doet zingen.

Alsof de grond het met één machtige adem
had uitgestoten, verscheen een groots bouwwerk
bij &quot;t zoete geluid van stemmen en muziek —
een tempel gelijk, met pilasters alom
en dorische zuilen met gouden architraaf
waaraan geen kroonlijst of fries ontbrak, versierd
met diep reliëf. Het dak verfraaid met goud.
Noch Babylon, noch het grootse Alcairo 
evenaarden het in al hun glorie 
toen ze hun goden Belarus  of Serapis
een tempel schonken, of hun vorsten kroonden
toen Egypte met Assyrië wedijverde
in rijkdom en in praal. Het rijzige gebouw
stond vast en statig: De open bronzen deuren
gaven uitzicht op ruime zalen binnenin
met gladde, niet glooiende vloeren;
Als door verfijnde magie hangend aan
het gewelfde dak, hingen duizenden
rijen schitterende lampen en laaiende toortsen,
gevoed door olie en pek, hun licht strooiend
als uit een hemel. Bewonderend en haastig
kwam de meute binnen, de ene het werk,
de andere de architect prijzend.
Zijn naam was welbekend in de hemel,
door de hoge torens en paleizen
waarin de scepterdragers zetelden
als prinsen, door de opperkoning met grote
macht bekleed als heersers, elk in zijn
rang en hiërarchie. Zelfs in Hellas
en Italisch Ausonië was hij vermaard.
Daar werd van Mulciber, zo was zijn naam,
verteld hoe toornige Jupiter hem over
kristallen kantelen uit de hemel smeet:
hoe hij die zomer van d' ochtend tot de noen
en dan tot aan de dauwige avond viel
en als een meteoor vanuit het zenit
neerstortte op het Egeïsche eiland Lemnos.
Zo vertelden ze, maar het was verdichtsel,
want hij was lang daarvoor gevallen met zijn 
rebelse troep; Zijn bouwsels noch machines
baatten hem: met heel zijn vlijtig volkje
werd hij als bouwer naar de hel gestuurd.
Gevleugelde herauten kondigden ondertussen,
op last van hun gebieder, bij trompetgeschal
en machtig ceremonieel een hoog beraad aan,
meteen te houden in Pandemonium,  
de hoofdstad van Satan en zijn edelen.
Zijn Wil luidde dat elk korps en regiment
naar rang of keuze de besten afvaardigen moest:
Dra zwermden zij aan bij honderden
en duizenden, tot zelfs de wijde toegangspoorten
versperd waren met toegestroomde drommen;
maar meest van al de uitgestrekte hal
(een strijdperk gelijk een overdekt veld
waar drieste kampioenen elkaar bestrijden
aan Sultans troon, ofwel op leven en dood 
of met lansen in ridderlijk tornooi.) 
Vanuit de dichte zwerm, op de grond
en in de lucht, ruisten hun vleugels als bijenvolk
doet wanneer de zon de Stier berijdt
en 't jongste kroost de korf uitzendt om af
en aan te vliegen naar frisse dauw en bloemen,
of om op de geurige gladde plank, 
voorstad van hun strooien citadel, 
de laatste nieuwtjes en zaken van belang
te bespreken. Zo dicht ook zwermde
de krioelende massa op elkaar,
tot bij gegeven teken —O wonder! —zij, 
die net nog aardes reuzenzonen waren,
krompen tot ontelbare dwerggestalten,
zich verdringend in de kleine ruimte —
als pygmeeën voorbij de Indische bergen,&lt;ref&gt;Plinius situeert het land van de Pygmeeën in de bergen voorbij de bron van de Ganges.&lt;/ref&gt;
of elfjes die op hun middernachtfeest
nabij een woud of fontein worden gezien
of gedroomd door een verlate boer;&lt;ref&gt;Een verlate:boer: Milton herhaalt de episode van de droom van Bottom in Shakespeares Een Midzomernachtdroom 4.1.&lt;/ref&gt;
Dit onder het oordeel van een bleke maan 
die dichterbij de aarde haar loop vertraagt.
Dansend op vrolijke muziek bekoren zij
zijn oor, en laten zijn hart van vrees en vreugde
opspringen. Zo verkleinden onstoffelijke geesten
hun immense vorm zodat zij voltallig
de hal van 't helse hof konden vullen.
Maar dieper binnenin, in eigen maat,
zaten de hoogste leiders van de serafs
en de cherubs in geheim conclaaf:
Duizend halfgoden op gouden tronen
voltallig bij elkaar. Na korte stilte
en 't lezen van de oproep begon het beraad.
&lt;/poem&gt;
| Kolom2=
&lt;big&gt;PARADISE LOST&lt;/big&gt;

John Milton (1674)

BOOK 1
&lt;poem&gt;
Of Man's first disobedience, and the fruit
Of that forbidden tree whose mortal taste
Brought death into the World, and all our woe,
With loss of Eden, till one greater Man
Restore us, and regain the blissful seat,

Sing, Heavenly Muse, that, on the secret top
Of Oreb, or of Sinai, didst inspire
That shepherd who first taught the chosen seed
In the beginning how the heavens and earth
&lt;sup&gt;10&lt;/sup&gt; Rose out of Chaos: or, if Sion hill
Delight thee more, and Siloa's brook that flowed
Fast by the oracle of God, I thence
Invoke thy aid to my adventurous song,
That with no middle flight intends to soar
Above th' Aonian mount, while it pursues
Things unattempted yet in prose or rhyme.
And chiefly thou, O Spirit, that dost prefer
Before all temples th' upright heart and pure,
Instruct me, for thou know'st; thou from the first
&lt;sup&gt;20&lt;/sup&gt; Wast present, and, with mighty wings outspread,
Dove-like sat'st brooding on the vast Abyss,
And mad'st it pregnant: what in me is dark
Illumine, what is low raise and support;
That, to the height of this great argument,
I may assert Eternal Providence,
And justify the ways of God to men.

Say first—for Heaven hides nothing from thy view,
Nor the deep tract of Hell—say first what cause
Moved our grand parents, in that happy state,
&lt;sup&gt;30&lt;/sup&gt; Favoured of Heaven so highly, to fall off
From their Creator, and transgress his will
For one restraint, lords of the World besides.
Who first seduced them to that foul revolt?
Th' infernal Serpent; he it was whose guile,
Stirred up with envy and revenge, deceived
The mother of mankind, what time his pride
Had cast him out from Heaven, with all his host
Of rebel Angels, by whose aid, aspiring
To set himself in glory above his peers,
&lt;sup&gt;40&lt;/sup&gt; He trusted to have equalled the Most High,
If he opposed, and with ambitious aim
Against the throne and monarchy of God,
Raised impious war in Heaven and battle proud,
With vain attempt. Him the Almighty Power
Hurled headlong flaming from th' ethereal sky,
With hideous ruin and combustion, down
To bottomless perdition, there to dwell
In adamantine chains and penal fire,
Who durst defy th' Omnipotent to arms.

&lt;sup&gt;50&lt;/sup&gt; Nine times the space that measures day and night
To mortal men, he, with his horrid crew,
Lay vanquished, rolling in the fiery gulf,
Confounded, though immortal. But his doom
Reserved him to more wrath; for now the thought
Both of lost happiness and lasting pain
Torments him: round he throws his baleful eyes,
That witnessed huge affliction and dismay,
Mixed with obdurate pride and steadfast hate.
At once, as far as Angels ken, he views
&lt;sup&gt;60&lt;/sup&gt; The dismal situation waste and wild.
A dungeon horrible, on all sides round,
As one great furnace flamed; yet from those flames
No light; but rather darkness visible
Served only to discover sights of woe,
Regions of sorrow, doleful shades, where peace
And rest can never dwell, hope never comes
That comes to all, but torture without end
Still urges, and a fiery deluge, fed
With ever-burning sulphur unconsumed.
&lt;sup&gt;70&lt;/sup&gt; Such place Eternal Justice has prepared
For those rebellious; here their prison ordained
In utter darkness, and their portion set,
As far removed from God and light of Heaven
As from the centre thrice to th' utmost pole.
Oh how unlike the place from whence they fell!
There the companions of his fall, o'erwhelmed
With floods and whirlwinds of tempestuous fire,
He soon discerns; and, weltering by his side,
One next himself in power, and next in crime,
&lt;sup&gt;80&lt;/sup&gt; Long after known in Palestine, and named
Beelzebub. To whom th' Arch-Enemy,
And thence in Heaven called Satan, with bold words
Breaking the horrid silence, thus began:—

&quot;If thou beest he—but O how fallen! how changed
From him who, in the happy realms of light
Clothed with transcendent brightness, didst outshine
Myriads, though bright!—if he whom mutual league,
United thoughts and counsels, equal hope
And hazard in the glorious enterprise
&lt;sup&gt;90&lt;/sup&gt; Joined with me once, now misery hath joined
In equal ruin; into what pit thou seest
From what height fallen: so much the stronger proved
He with his thunder; and till then who knew
The force of those dire arms? Yet not for those,
Nor what the potent Victor in his rage
Can else inflict, do I repent, or change,
Though changed in outward lustre, that fixed mind,
And high disdain from sense of injured merit,
That with the Mightiest raised me to contend,
&lt;sup&gt;100&lt;/sup&gt; And to the fierce contentions brought along
Innumerable force of Spirits armed,
That durst dislike his reign, and, me preferring,
His utmost power with adverse power opposed
In dubious battle on the plains of Heaven,
And shook his throne. What though the field be lost?
All is not lost—the unconquerable will,
And study of revenge, immortal hate,
And courage never to submit or yield:
And what is else not to be overcome?
&lt;sup&gt;110&lt;/sup&gt; That glory never shall his wrath or might
Extort from me. To bow and sue for grace
With suppliant knee, and deify his power
Who, from the terror of this arm, so late
Doubted his empire—that were low indeed;
That were an ignominy and shame beneath
This downfall; since, by fate, the strength of Gods,
And this empyreal substance, cannot fail;
Since, through experience of this great event,
In arms not worse, in foresight much advanced,
&lt;sup&gt;120&lt;/sup&gt; We may with more successful hope resolve
To wage by force or guile eternal war,
Irreconcilable to our grand Foe,
Who now triumphs, and in th' excess of joy
Sole reigning holds the tyranny of Heaven.&quot;
So spake th' apostate Angel, though in pain,
Vaunting aloud, but racked with deep despair;
And him thus answered soon his bold compeer:—

&quot;O Prince, O Chief of many throned Powers
That led th' embattled Seraphim to war
&lt;sup&gt;130&lt;/sup&gt; Under thy conduct, and, in dreadful deeds
Fearless, endangered Heaven's perpetual King,
And put to proof his high supremacy,
Whether upheld by strength, or chance, or fate,
Too well I see and rue the dire event
That, with sad overthrow and foul defeat,
Hath lost us Heaven, and all this mighty host
In horrible destruction laid thus low,
As far as Gods and heavenly Essences
Can perish: for the mind and spirit remains
&lt;sup&gt;140&lt;/sup&gt; Invincible, and vigour soon returns,
Though all our glory extinct, and happy state
Here swallowed up in endless misery.
But what if he our Conqueror (whom I now
Of force believe almighty, since no less
Than such could have o'erpowered such force as ours)
Have left us this our spirit and strength entire,
Strongly to suffer and support our pains,
That we may so suffice his vengeful ire,
Or do him mightier service as his thralls
&lt;sup&gt;150&lt;/sup&gt; By right of war, whate'er his business be,
Here in the heart of Hell to work in fire,
Or do his errands in the gloomy Deep?
What can it then avail though yet we feel
Strength undiminished, or eternal being
To undergo eternal punishment?&quot;

Whereto with speedy words th' Arch-Fiend replied:—
&quot;Fallen Cherub, to be weak is miserable,
Doing or suffering: but of this be sure—
To do aught good never will be our task,
&lt;sup&gt;160&lt;/sup&gt; But ever to do ill our sole delight,
As being the contrary to his high will
Whom we resist. If then his providence
Out of our evil seek to bring forth good,
Our labour must be to pervert that end,
And out of good still to find means of evil;
Which ofttimes may succeed so as perhaps
Shall grieve him, if I fail not, and disturb
His inmost counsels from their destined aim.
But see! the angry Victor hath recalled
&lt;sup&gt;170&lt;/sup&gt; His ministers of vengeance and pursuit
Back to the gates of Heaven: the sulphurous hail,
Shot after us in storm, o'erblown hath laid
The fiery surge that from the precipice
Of Heaven received us falling; and the thunder,
Winged with red lightning and impetuous rage,
Perhaps hath spent his shafts, and ceases now
To bellow through the vast and boundless Deep.
Let us not slip th' occasion, whether scorn
Or satiate fury yield it from our Foe.
&lt;sup&gt;180&lt;/sup&gt; Seest thou yon dreary plain, forlorn and wild,
The seat of desolation, void of light,
Save what the glimmering of these livid flames
Casts pale and dreadful? Thither let us tend
From off the tossing of these fiery waves;
There rest, if any rest can harbour there;
And, re-assembling our afflicted powers,
Consult how we may henceforth most offend
Our enemy, our own loss how repair,
How overcome this dire calamity,
&lt;sup&gt;190&lt;/sup&gt; What reinforcement we may gain from hope,
If not, what resolution from despair.&quot;
Thus Satan, talking to his nearest mate,
With head uplift above the wave, and eyes
That sparkling blazed; his other parts besides
Prone on the flood, extended long and large,
Lay floating many a rood, in bulk as huge
As whom the fables name of monstrous size,
Titanian or Earth-born, that warred on Jove,
Briareos or Typhon, whom the den
&lt;sup&gt;200&lt;/sup&gt; By ancient Tarsus held, or that sea-beast
Leviathan, which God of all his works
Created hugest that swim th' ocean-stream.
Him, haply slumbering on the Norway foam,
The pilot of some small night-foundered skiff,
Deeming some island, oft, as seamen tell,
With fixed anchor in his scaly rind,
Moors by his side under the lee, while night
Invests the sea, and wished morn delays.

So stretched out huge in length the Arch-fiend lay,
&lt;sup&gt;210&lt;/sup&gt; Chained on the burning lake; nor ever thence
Had risen, or heaved his head, but that the will
And high permission of all-ruling Heaven
Left him at large to his own dark designs,
That with reiterated crimes he might
Heap on himself damnation, while he sought
Evil to others, and enraged might see
How all his malice served but to bring forth
Infinite goodness, grace, and mercy, shewn
On Man by him seduced, but on himself
&lt;sup&gt;220&lt;/sup&gt; Treble confusion, wrath, and vengeance poured.

Forthwith upright he rears from off the pool
His mighty stature; on each hand the flames
Driven backward slope their pointing spires, and, rolled
In billows, leave i' th' midst a horrid vale.
Then with expanded wings he steers his flight
Aloft, incumbent on the dusky air,
That felt unusual weight; till on dry land
He lights—if it were land that ever burned
With solid, as the lake with liquid fire,
&lt;sup&gt;230&lt;/sup&gt; And such appeared in hue as when the force
Of subterranean wind transports a hill
Torn from Pelorus, or the shattered side
Of thundering Etna, whose combustible
And fuelled entrails, thence conceiving fire,
Sublimed with mineral fury, aid the winds,
And leave a singed bottom all involved
With stench and smoke. Such resting found the sole
Of unblest feet. Him followed his next mate;
Both glorying to have scaped the Stygian flood
&lt;sup&gt;240&lt;/sup&gt; As gods, and by their own recovered strength,
Not by the sufferance of supernal Power.

&quot;Is this the region, this the soil, the clime,&quot;
Said then the lost Archangel, &quot;this the seat
That we must change for Heaven?—this mournful gloom 
For that celestial light? Be it so, since he
Who now is sovereign can dispose and bid
What shall be right: farthest from him is best
Whom reason hath equalled, force hath made supreme
Above his equals. Farewell, happy fields,
&lt;sup&gt;250&lt;/sup&gt; Where joy for ever dwells! Hail, horrors! hail,
Infernal world! and thou, profoundest Hell,
Receive thy new possessor—one who brings
A mind not to be changed by place or time.
The mind is its own place, and in itself
Can make a Heaven of Hell, a Hell of Heaven.
What matter where, if I be still the same,
And what I should be, all but less than he
Whom thunder hath made greater? Here at least
We shall be free; th' Almighty hath not built
&lt;sup&gt;260&lt;/sup&gt; Here for his envy, will not drive us hence:
Here we may reign secure; and, in my choice,
To reign is worth ambition, though in Hell:
Better to reign in Hell than serve in Heaven.
But wherefore let we then our faithful friends,
Th' associates and co-partners of our loss,
Lie thus astonished on th' oblivious pool,
And call them not to share with us their part
In this unhappy mansion, or once more
With rallied arms to try what may be yet
&lt;sup&gt;270&lt;/sup&gt; Regained in Heaven, or what more lost in Hell?&quot;

So Satan spake; and him Beelzebub
Thus answered:—&quot;Leader of those armies bright
Which, but th' Omnipotent, none could have foiled!
If once they hear that voice, their liveliest pledge
Of hope in fears and dangers—heard so oft
In worst extremes, and on the perilous edge
Of battle, when it raged, in all assaults
Their surest signal—they will soon resume
New courage and revive, though now they lie
&lt;sup&gt;280&lt;/sup&gt; Grovelling and prostrate on yon lake of fire,
As we erewhile, astounded and amazed;
No wonder, fallen such a pernicious height!

He scarce had ceased when the superior Fiend
Was moving toward the shore; his ponderous shield,
Ethereal temper, massy, large, and round,
Behind him cast. The broad circumference
Hung on his shoulders like the moon, whose orb
Through optic glass the Tuscan artist views
At evening, from the top of Fesole,
&lt;sup&gt;290&lt;/sup&gt; Or in Valdarno, to descry new lands,
Rivers, or mountains, in her spotty globe.
His spear—to equal which the tallest pine
Hewn on Norwegian hills, to be the mast
Of some great ammiral, were but a wand—
He walked with, to support uneasy steps
Over the burning marl, not like those steps
On Heaven's azure; and the torrid clime
Smote on him sore besides, vaulted with fire.
Nathless he so endured, till on the beach
&lt;sup&gt;300&lt;/sup&gt; Of that inflamed sea he stood, and called
His legions—Angel Forms, who lay entranced
Thick as autumnal leaves that strow the brooks
In Vallombrosa, where th' Etrurian shades
High over-arched embower; or scattered sedge
Afloat, when with fierce winds Orion armed
Hath vexed the Red-Sea coast, whose waves o'erthrew
Busiris and his Memphian chivalry,
While with perfidious hatred they pursued
The sojourners of Goshen, who beheld
&lt;sup&gt;310&lt;/sup&gt; From the safe shore their floating carcases
And broken chariot-wheels. So thick bestrown,
Abject and lost, lay these, covering the flood,
Under amazement of their hideous change.

He called so loud that all the hollow deep
Of Hell resounded:—&quot;Princes, Potentates,
Warriors, the Flower of Heaven—once yours; now lost,
If such astonishment as this can seize
Eternal Spirits! Or have ye chosen this place
After the toil of battle to repose
&lt;sup&gt;320&lt;/sup&gt; Your wearied virtue, for the ease you find
To slumber here, as in the vales of Heaven?
Or in this abject posture have ye sworn
To adore the Conqueror, who now beholds
Cherub and Seraph rolling in the flood
With scattered arms and ensigns, till anon
His swift pursuers from Heaven-gates discern
Th' advantage, and, descending, tread us down
Thus drooping, or with linked thunderbolts
Transfix us to the bottom of this gulf?
&lt;sup&gt;330&lt;/sup&gt; Awake, arise, or be for ever fallen!&quot;

They heard, and were abashed, and up they sprung
Upon the wing, as when men wont to watch
On duty, sleeping found by whom they dread,
Rouse and bestir themselves ere well awake.
Nor did they not perceive the evil plight
In which they were, or the fierce pains not feel;
Yet to their General's voice they soon obeyed
Innumerable. As when the potent rod
Of Amram's son, in Egypt's evil day,
&lt;sup&gt;340&lt;/sup&gt; Waved round the coast, up-called a pitchy cloud
Of locusts, warping on the eastern wind,
That o'er the realm of impious Pharaoh hung
Like Night, and darkened all the land of Nile;
So numberless were those bad Angels seen
Hovering on wing under the cope of Hell,
'Twixt upper, nether, and surrounding fires;
Till, as a signal given, th' uplifted spear
Of their great Sultan waving to direct
Their course, in even balance down they light
&lt;sup&gt;350&lt;/sup&gt;  On the firm brimstone, and fill all the plain:
A multitude like which the populous North
Poured never from her frozen loins to pass
Rhene or the Danaw, when her barbarous sons
Came like a deluge on the South, and spread
Beneath Gibraltar to the Libyan sands.
Forthwith, from every squadron and each band,
The heads and leaders thither haste where stood
Their great Commander—godlike Shapes, and Forms
Excelling human; princely Dignities;
&lt;sup&gt;360&lt;/sup&gt; And Powers that erst in Heaven sat on thrones,
Though on their names in Heavenly records now
Be no memorial, blotted out and rased
By their rebellion from the Books of Life.
Nor had they yet among the sons of Eve
Got them new names, till, wandering o'er the earth,
Through God's high sufferance for the trial of man,
By falsities and lies the greatest part
Of mankind they corrupted to forsake
God their Creator, and th' invisible
&lt;sup&gt;370&lt;/sup&gt; Glory of him that made them to transform
Oft to the image of a brute, adorned
With gay religions full of pomp and gold,
And devils to adore for deities:
Then were they known to men by various names,
And various idols through the heathen world.

Say, Muse, their names then known, who first, who last,
Roused from the slumber on that fiery couch,
At their great Emperor's call, as next in worth
Came singly where he stood on the bare strand,
&lt;sup&gt;380&lt;/sup&gt; While the promiscuous crowd stood yet aloof?
The chief were those who, from the pit of Hell
Roaming to seek their prey on Earth, durst fix
Their seats, long after, next the seat of God,
Their altars by his altar, gods adored
Among the nations round, and durst abide
Jehovah thundering out of Sion, throned
Between the Cherubim; yea, often placed
Within his sanctuary itself their shrines,
Abominations; and with cursed things
&lt;sup&gt;390&lt;/sup&gt; His holy rites and solemn feasts profaned,
And with their darkness durst affront his light.

First, Moloch, horrid king, besmeared with blood
Of human sacrifice, and parents' tears;
Though, for the noise of drums and timbrels loud,
Their children's cries unheard that passed through fire
To his grim idol. Him the Ammonite
Worshiped in Rabba and her watery plain,
In Argob and in Basan, to the stream
Of utmost Arnon. Nor content with such
&lt;sup&gt;400&lt;/sup&gt; Audacious neighbourhood, the wisest heart
Of Solomon he led by fraud to build
His temple right against the temple of God
On that opprobrious hill, and made his grove
The pleasant valley of Hinnom, Tophet thence
And black Gehenna called, the type of Hell.

Next Chemos, th' obscene dread of Moab's sons,
From Aroar to Nebo and the wild
Of southmost Abarim; in Hesebon
And Horonaim, Seon's real, beyond
&lt;sup&gt;410&lt;/sup&gt; The flowery dale of Sibma clad with vines,
And Eleale to th' Asphaltic Pool:
Peor his other name, when he enticed
Israel in Sittim, on their march from Nile,
To do him wanton rites, which cost them woe.
Yet thence his lustful orgies he enlarged
Even to that hill of scandal, by the grove
Of Moloch homicide, lust hard by hate,
Till good Josiah drove them thence to Hell.
With these came they who, from the bordering flood
&lt;sup&gt;420&lt;/sup&gt; Of old Euphrates to the brook that parts
Egypt from Syrian ground, had general names
Of Baalim and Ashtaroth—those male,
These feminine. For Spirits, when they please,
Can either sex assume, or both; so soft
And uncompounded is their essence pure,
Not tried or manacled with joint or limb,
Nor founded on the brittle strength of bones,
Like cumbrous flesh; but, in what shape they choose,
Dilated or condensed, bright or obscure,
&lt;sup&gt;430&lt;/sup&gt; Can execute their airy purposes,
And works of love or enmity fulfil.
For those the race of Israel oft forsook
Their Living Strength, and unfrequented left
His righteous altar, bowing lowly down
To bestial gods; for which their heads as low
Bowed down in battle, sunk before the spear
Of despicable foes. With these in troop
Came Astoreth, whom the Phoenicians called
Astarte, queen of heaven, with crescent horns;
&lt;sup&gt;440&lt;/sup&gt; To whose bright image nightly by the moon
Sidonian virgins paid their vows and songs;
In Sion also not unsung, where stood
Her temple on th' offensive mountain, built
By that uxorious king whose heart, though large,
Beguiled by fair idolatresses, fell
To idols foul. Thammuz came next behind,
Whose annual wound in Lebanon allured
The Syrian damsels to lament his fate
In amorous ditties all a summer's day,
&lt;sup&gt;450&lt;/sup&gt; While smooth Adonis from his native rock
Ran purple to the sea, supposed with blood
Of Thammuz yearly wounded: the love-tale
Infected Sion's daughters with like heat,
Whose wanton passions in the sacred porch
Ezekiel saw, when, by the vision led,
His eye surveyed the dark idolatries
Of alienated Judah. Next came one
Who mourned in earnest, when the captive ark
Maimed his brute image, head and hands lopt off,
&lt;sup&gt;460&lt;/sup&gt; In his own temple, on the grunsel-edge,
Where he fell flat and shamed his worshippers:
Dagon his name, sea-monster, upward man
And downward fish; yet had his temple high
Reared in Azotus, dreaded through the coast
Of Palestine, in Gath and Ascalon,
And Accaron and Gaza's frontier bounds.
Him followed Rimmon, whose delightful seat
Was fair Damascus, on the fertile banks
Of Abbana and Pharphar, lucid streams.
&lt;sup&gt;470&lt;/sup&gt; He also against the house of God was bold:
A leper once he lost, and gained a king—
Ahaz, his sottish conqueror, whom he drew
God's altar to disparage and displace
For one of Syrian mode, whereon to burn
His odious offerings, and adore the gods
Whom he had vanquished. After these appeared
A crew who, under names of old renown—
Osiris, Isis, Orus, and their train—
With monstrous shapes and sorceries abused
&lt;sup&gt;480&lt;/sup&gt; Fanatic Egypt and her priests to seek
Their wandering gods disguised in brutish forms
Rather than human. Nor did Israel scape
Th' infection, when their borrowed gold composed
The calf in Oreb; and the rebel king
Doubled that sin in Bethel and in Dan,
Likening his Maker to the grazed ox—
Jehovah, who, in one night, when he passed
From Egypt marching, equalled with one stroke
Both her first-born and all her bleating gods.
&lt;sup&gt;490&lt;/sup&gt; Belial came last; than whom a Spirit more lewd
Fell not from Heaven, or more gross to love
Vice for itself. To him no temple stood
Or altar smoked; yet who more oft than he
In temples and at altars, when the priest
Turns atheist, as did Eli's sons, who filled
With lust and violence the house of God?
In courts and palaces he also reigns,
And in luxurious cities, where the noise
Of riot ascends above their loftiest towers,
&lt;sup&gt;500&lt;/sup&gt; And injury and outrage; and, when night
Darkens the streets, then wander forth the sons
Of Belial, flown with insolence and wine.
Witness the streets of Sodom, and that night
In Gibeah, when the hospitable door
Exposed a matron, to avoid worse rape.

These were the prime in order and in might:
The rest were long to tell; though far renowned
Th' Ionian gods—of Javan's issue held
Gods, yet confessed later than Heaven and Earth,
&lt;sup&gt;510&lt;/sup&gt; Their boasted parents;—Titan, Heaven's first-born,
With his enormous brood, and birthright seized
By younger Saturn: he from mightier Jove,
His own and Rhea's son, like measure found;
So Jove usurping reigned. These, first in Crete
And Ida known, thence on the snowy top
Of cold Olympus ruled the middle air,
Their highest heaven; or on the Delphian cliff,
Or in Dodona, and through all the bounds
Of Doric land; or who with Saturn old
&lt;sup&gt;520&lt;/sup&gt; Fled over Adria to th' Hesperian fields,
And o'er the Celtic roamed the utmost Isles.

All these and more came flocking; but with looks
Downcast and damp; yet such wherein appeared
Obscure some glimpse of joy to have found their Chief
Not in despair, to have found themselves not lost
In loss itself; which on his countenance cast
Like doubtful hue. But he, his wonted pride
Soon recollecting, with high words, that bore
Semblance of worth, not substance, gently raised
&lt;sup&gt;530&lt;/sup&gt; Their fainting courage, and dispelled their fears.
Then straight commands that, at the warlike sound
Of trumpets loud and clarions, be upreared
His mighty standard. That proud honour claimed
Azazel as his right, a Cherub tall:
Who forthwith from the glittering staff unfurled
Th' imperial ensign; which, full high advanced,
Shone like a meteor streaming to the wind,
With gems and golden lustre rich emblazed,
Seraphic arms and trophies; all the while
&lt;sup&gt;540&lt;/sup&gt; Sonorous metal blowing martial sounds:
At which the universal host up-sent
A shout that tore Hell's concave, and beyond
Frighted the reign of Chaos and old Night.
All in a moment through the gloom were seen
Ten thousand banners rise into the air,
With orient colours waving: with them rose
A forest huge of spears; and thronging helms
Appeared, and serried shields in thick array
Of depth immeasurable. Anon they move
&lt;sup&gt;550&lt;/sup&gt; In perfect phalanx to the Dorian mood
Of flutes and soft recorders—such as raised
To height of noblest temper heroes old
Arming to battle, and instead of rage
Deliberate valour breathed, firm, and unmoved
With dread of death to flight or foul retreat;
Nor wanting power to mitigate and swage
With solemn touches troubled thoughts, and chase
Anguish and doubt and fear and sorrow and pain
From mortal or immortal minds. Thus they,
&lt;sup&gt;560&lt;/sup&gt; Breathing united force with fixed thought,
Moved on in silence to soft pipes that charmed
Their painful steps o'er the burnt soil. And now

Advanced in view they stand—a horrid front
Of dreadful length and dazzling arms, in guise
Of warriors old, with ordered spear and shield,
Awaiting what command their mighty Chief
Had to impose. He through the armed files
Darts his experienced eye, and soon traverse
The whole battalion views—their order due,
&lt;sup&gt;570&lt;/sup&gt; Their visages and stature as of gods;
Their number last he sums. And now his heart
Distends with pride, and, hardening in his strength,
Glories: for never, since created Man,
Met such embodied force as, named with these,
Could merit more than that small infantry
Warred on by cranes—though all the giant brood
Of Phlegra with th' heroic race were joined
That fought at Thebes and Ilium, on each side
Mixed with auxiliar gods; and what resounds
&lt;sup&gt;580&lt;/sup&gt; In fable or romance of Uther's son,
Begirt with British and Armoric knights;
And all who since, baptized or infidel,
Jousted in Aspramont, or Montalban,
Damasco, or Marocco, or Trebisond,
Or whom Biserta sent from Afric shore
When Charlemain with all his peerage fell
By Fontarabbia. Thus far these beyond
Compare of mortal prowess, yet observed
Their dread Commander. He, above the rest
&lt;sup&gt;590&lt;/sup&gt; In shape and gesture proudly eminent,
Stood like a tower. His form had yet not lost
All her original brightness, nor appeared
Less than Archangel ruined, and th' excess
Of glory obscured: as when the sun new-risen
Looks through the horizontal misty air
Shorn of his beams, or, from behind the moon,
In dim eclipse, disastrous twilight sheds
On half the nations, and with fear of change
Perplexes monarchs. Darkened so, yet shone

&lt;sup&gt;600&lt;/sup&gt; Above them all th' Archangel: but his face
Deep scars of thunder had intrenched, and care
Sat on his faded cheek, but under brows
Of dauntless courage, and considerate pride
Waiting revenge. Cruel his eye, but cast
Signs of remorse and passion, to behold
The fellows of his crime, the followers rather
(Far other once beheld in bliss), condemned
For ever now to have their lot in pain—
Millions of Spirits for his fault amerced
&lt;sup&gt;610&lt;/sup&gt;  Of Heaven, and from eternal splendours flung
For his revolt—yet faithful how they stood,
Their glory withered; as, when heaven's fire
Hath scathed the forest oaks or mountain pines,
With singed top their stately growth, though bare,
Stands on the blasted heath. He now prepared
To speak; whereat their doubled ranks they bend
From wing to wing, and half enclose him round
With all his peers: attention held them mute.
Thrice he assayed, and thrice, in spite of scorn,
&lt;sup&gt;620&lt;/sup&gt;  Tears, such as Angels weep, burst forth: at last
Words interwove with sighs found out their way:—
&quot;O myriads of immortal Spirits! O Powers
Matchless, but with th' Almighty!—and that strife
Was not inglorious, though th' event was dire,
As this place testifies, and this dire change,
Hateful to utter. But what power of mind,
Forseeing or presaging, from the depth
Of knowledge past or present, could have feared
How such united force of gods, how such
&lt;sup&gt;630&lt;/sup&gt;  As stood like these, could ever know repulse?
For who can yet believe, though after loss,
That all these puissant legions, whose exile
Hath emptied Heaven, shall fail to re-ascend,
Self-raised, and repossess their native seat?
For me, be witness all the host of Heaven,
If counsels different, or danger shunned
By me, have lost our hopes. But he who reigns
Monarch in Heaven till then as one secure
Sat on his throne, upheld by old repute,
&lt;sup&gt;640&lt;/sup&gt;  Consent or custom, and his regal state
Put forth at full, but still his strength concealed—
Which tempted our attempt, and wrought our fall.
Henceforth his might we know, and know our own,
So as not either to provoke, or dread
New war provoked: our better part remains
To work in close design, by fraud or guile,
What force effected not; that he no less
At length from us may find, who overcomes
By force hath overcome but half his foe.
&lt;sup&gt;650&lt;/sup&gt;  Space may produce new Worlds; whereof so rife
There went a fame in Heaven that he ere long
Intended to create, and therein plant
A generation whom his choice regard
Should favour equal to the Sons of Heaven.
Thither, if but to pry, shall be perhaps
Our first eruption—thither, or elsewhere;
For this infernal pit shall never hold
Celestial Spirits in bondage, nor th' Abyss
Long under darkness cover. But these thoughts
&lt;sup&gt;660&lt;/sup&gt;  Full counsel must mature. Peace is despaired;
For who can think submission? War, then, war
Open or understood, must be resolved.&quot;

He spake; and, to confirm his words, outflew
Millions of flaming swords, drawn from the thighs
Of mighty Cherubim; the sudden blaze
Far round illumined Hell. Highly they raged
Against the Highest, and fierce with grasped arms
Clashed on their sounding shields the din of war,
Hurling defiance toward the vault of Heaven.
&lt;sup&gt;670&lt;/sup&gt;  There stood a hill not far, whose grisly top
Belched fire and rolling smoke; the rest entire
Shone with a glossy scurf—undoubted sign
That in his womb was hid metallic ore,
The work of sulphur. Thither, winged with speed,
A numerous brigade hastened: as when bands
Of pioneers, with spade and pickaxe armed,
Forerun the royal camp, to trench a field,
Or cast a rampart. Mammon led them on—
Mammon, the least erected Spirit that fell
&lt;sup&gt;680&lt;/sup&gt; From Heaven; for even in Heaven his looks and thoughts
Were always downward bent, admiring more
The riches of heaven's pavement, trodden gold,
Than aught divine or holy else enjoyed
In vision beatific. By him first
Men also, and by his suggestion taught,
Ransacked the centre, and with impious hands
Rifled the bowels of their mother Earth
For treasures better hid. Soon had his crew
Opened into the hill a spacious wound,
&lt;sup&gt;690&lt;/sup&gt;  And digged out ribs of gold. Let none admire
That riches grow in Hell; that soil may best
Deserve the precious bane. And here let those
Who boast in mortal things, and wondering tell
Of Babel, and the works of Memphian kings,&lt;ref&gt;Babel: De beroemde toren van Babel, gebouwd door Nimrod.&lt;/ref&gt;
Learn how their greatest monuments of fame
And strength, and art, are easily outdone
By Spirits reprobate, and in an hour
What in an age they, with incessant toil
And hands innumerable, scarce perform.
&lt;sup&gt;700&lt;/sup&gt;  Nigh on the plain, in many cells prepared,
That underneath had veins of liquid fire
Sluiced from the lake, a second multitude
With wondrous art founded the massy ore,
Severing each kind, and scummed the bullion-dross.
A third as soon had formed within the ground
A various mould, and from the boiling cells
By strange conveyance filled each hollow nook;
As in an organ, from one blast of wind,
To many a row of pipes the sound-board breathes.

&lt;sup&gt;710&lt;/sup&gt; Anon out of the earth a fabric huge
Rose like an exhalation, with the sound
Of dulcet symphonies and voices sweet—
Built like a temple, where pilasters round
Were set, and Doric pillars overlaid
With golden architrave; nor did there want
Cornice or frieze, with bossy sculptures graven;
The roof was fretted gold. Not Babylon
Nor great Alcairo such magnificence
Equalled in all their glories, to enshrine
&lt;sup&gt;720&lt;/sup&gt; Belus or Serapis their gods, or seat
Their kings, when Egypt with Assyria strove
In wealth and luxury. Th' ascending pile
Stood fixed her stately height, and straight the doors,
Opening their brazen folds, discover, wide
Within, her ample spaces o'er the smooth
And level pavement: from the arched roof,
Pendent by subtle magic, many a row
Of starry lamps and blazing cressets, fed
With naptha and asphaltus, yielded light
&lt;sup&gt;730&lt;/sup&gt; As from a sky. The hasty multitude
Admiring entered; and the work some praise,
And some the architect. His hand was known
In Heaven by many a towered structure high,
Where sceptred Angels held their residence,
And sat as Princes, whom the supreme King
Exalted to such power, and gave to rule,
Each in his Hierarchy, the Orders bright.
Nor was his name unheard or unadored
In ancient Greece; and in Ausonian land
&lt;sup&gt;740&lt;/sup&gt; Men called him Mulciber; and how he fell
From Heaven they fabled, thrown by angry Jove
Sheer o'er the crystal battlements: from morn
To noon he fell, from noon to dewy eve,
A summer's day, and with the setting sun
Dropt from the zenith, like a falling star,
On Lemnos, th' Aegaean isle. Thus they relate,
Erring; for he with this rebellious rout
Fell long before; nor aught aviled him now
To have built in Heaven high towers; nor did he scape
&lt;sup&gt;750&lt;/sup&gt; By all his engines, but was headlong sent,
With his industrious crew, to build in Hell.
Meanwhile the winged Heralds, by command
Of sovereign power, with awful ceremony
And trumpet's sound, throughout the host proclaim
A solemn council forthwith to be held
At Pandemonium, the high capital
Of Satan and his peers. Their summons called
From every band and squared regiment
By place or choice the worthiest: they anon
&lt;sup&gt;760&lt;/sup&gt; With hundreds and with thousands trooping came
Attended. All access was thronged; the gates
And porches wide, but chief the spacious hall
(Though like a covered field, where champions bold
Wont ride in armed, and at the Soldan's chair
Defied the best of Paynim chivalry
To mortal combat, or career with lance),
Thick swarmed, both on the ground and in the air,
Brushed with the hiss of rustling wings. As bees
In spring-time, when the Sun with Taurus rides,
&lt;sup&gt;770&lt;/sup&gt; Pour forth their populous youth about the hive
In clusters; they among fresh dews and flowers
Fly to and fro, or on the smoothed plank,
The suburb of their straw-built citadel,
New rubbed with balm, expatiate, and confer
Their state-affairs: so thick the airy crowd
Swarmed and were straitened; till, the signal given,
Behold a wonder! They but now who seemed
In bigness to surpass Earth's giant sons,
Now less than smallest dwarfs, in narrow room
&lt;sup&gt;780&lt;/sup&gt; Throng numberless—like that pygmean race
Beyond the Indian mount; or faery elves,
Whose midnight revels, by a forest-side
Or fountain, some belated peasant sees,
Or dreams he sees, while overhead the Moon
Sits arbitress, and nearer to the Earth
Wheels her pale course: they, on their mirth and dance
Intent, with jocund music charm his ear;
At once with joy and fear his heart rebounds.
Thus incorporeal Spirits to smallest forms
&lt;sup&gt;790&lt;/sup&gt; Reduced their shapes immense, and were at large,
Though without number still, amidst the hall
Of that infernal court. But far within,
And in their own dimensions like themselves,
The great Seraphic Lords and Cherubim
In close recess and secret conclave sat,
A thousand demi-gods on golden seats,
Frequent and full. After short silence then,
And summons read, the great consult began.
&lt;/poem&gt;
}}
[[Het paradijs verloren: Boek II|&gt;&gt;&gt; Ga verder met BOOK II]]
----
'''Navigatie''': Boek I - [[Het paradijs verloren: Boek II|Boek II]] - [[Het paradijs verloren: Boek III|Boek III]]
---- 
== Noten ==
Bron voor de explicatieve noten: [https://milton.host.dartmouth.edu/reading%20room/pl/book%201/text.shtml The John Milton Reading Room: Paradise Lost] (onder Creative Commons licentie)

{{References}}
[[Categorie:Engels]]
[[Categorie:John Milton]]
[[Categorie:Vertaalde poëzie]]</text>
      <sha1>q580de2rm5awqkp18z7s2az3fayxqdy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Het paradijs verloren: Boek II</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40090</id>
    <revision>
      <id>127004</id>
      <parentid>126968</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T18:05:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>J.G.G.</username>
        <id>269</id>
      </contributor>
      <comment>wp link</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="98576" xml:space="preserve">{{Infobox document
| naam             = Het paradijs verloren: Boek II
| auteur           = [[Auteur:John Milton|John Milton]]
| genre            = Poëzie
| taal             = Engels
| datum            = 1674 (tweede editie)&lt;/br&gt;Vertaling 2021
| vertaler         = [[Gebruiker:J.G.G.|Jules Grandgagnage]]
| bron             = [https://vertaaldegedichten.jouwweb.be/engelse-gedichten/john-milton/paradise-lost-book-ii Vertaalde gedichten: Paradise Lost Boek II]]
| auteursrecht     = CC-BY-SA
| artikelwikipedia = Paradise Lost (gedicht)
}}
[[Bestand:ParadiseLButts1.jpg|miniatuur|left|Illustratie door William Blake, 1808: Satan wekt de opstandige engelen op]]

----
&lt;Center&gt;&lt;Big&gt;&lt;Big&gt;Het paradijs verloren: Boek II (1674)&lt;/Big&gt;&lt;/Big&gt;
'''Paradise Lost Book II van John Milton'''&lt;br&gt;naar het Nederlands vertaald door Jules Grandgagnage (2021)&lt;/br&gt;
&lt;/br&gt;&lt;U&gt;Tekstverantwoording:&lt;/U&gt; voor de Engelse tekst werd gebruikgemaakt van [https://en.wikisource.org/wiki/Paradise_Lost_(1674)/Book_II de tekst op de Engelse Wikisource]. &lt;/Center&gt;

----
{{Gebruiker:J.G.G./licentie}}
----

'''ONDERWERP TWEEDE BOEK''' ('The Argument')

Het debat is begonnen, Satan overlegt of een nieuwe oorlog moet worden gewaagd voor het herstel van de Hemel; sommigen adviseren het, anderen ontraden het; een derde voorstel heeft de voorkeur, eerder door Satan genoemd:  de waarheid achterhalen van die profetie of traditie in de Hemel betreffende een andere wereld, en een ander soort schepsel, gelijk of niet veel inferieur aan henzelf, dat rond deze tijd zou worden geschapen. Zij twijfelen wie op deze moeilijke zoektocht zal worden gestuurd. Satan, hun leider, kondigt aan de reis alleen te zullen ondernemen en wordt geëerd en toegejuicht. De raad is aldus beëindigd, de overigen gaan verschillende wegen naar verschillende bezigheden, geleid door hun neigingen, om de tijd door te brengen tot Satan terugkeert. Hij gaat op zijn tocht naar de poorten van de Hel, vindt ze gesloten, en ontmoet wie daar zit om ze te bewaken. Wanneer ze uiteindelijk worden geopend, ziet hij voor zich de grote kloof tussen de Hel en de Hemel; die hij moeizaam dient te doorkruisen, geleid door Chaos, de heerser van die plaats, en ontdekt dan de nieuwe Wereld die hij zocht.

{{Kolommen2
| Kolom1=
&lt;big&gt;HET PARADIJS VERLOREN&lt;/big&gt;

Nederlandse vertaling door Jules Grandgagnage (2021)

BOEK II
&lt;poem&gt;
Hoog op een troon van koninklijke staat
die Ormuz' en Indiës pracht overstraalde&lt;ref&gt;Ormuz: een eiland in de Perzische Golf, het centrum van grote rijkdom gegenereerd door de specerijen- en juwelenhandel. India staat symbool voor een koninklijk hof met grote luister.&lt;/ref&gt;
of het schatrijk Oosten dat met gulle hand
haar koning barbaars goud en parels schenkt,&lt;ref&gt;Barbaars: van het Griekse woord voor &quot;vreemd&quot;, of, meer letterlijk, voor alles wat niet Grieks was.&lt;/ref&gt;
zetelde Satan, door eigen verdienste verheven
tot deze kwade hoogte; uit pure wanhoop
zo hoog geklommen, de stoutste verwachting voorbij
en onverzaad nog hoger strevend opnieuw
een ijdele oorlog met Hem te voeren; Niet wijzer
door de afloop, onthulde hij trots zijn droom:

&quot;Heerschappijen, Machten, Hemelgoden! —
Daar geen enkele diepte onsterfelijke kracht,&lt;ref&gt;Onsterfelijke kracht: Satan en de duivels, hoewel verdoemd, blijven onsterfelijk en goddelijk in hun macht.&lt;/ref&gt;
hoewel gevallen en verdrukt, kan houden,
geef ik de Hemel niet op: na deze val
zal met meer glorie en schrikwekkender
dan ooit onze hemelse kracht herrijzen,
met kalm gemoed geen tweede noodlot vrezend! —
Met goed recht maakten de vaste hemelwetten
mij eerst uw leider, door u vrijwillig erkend
en door verdienste in raad en strijd getroond —
Toch leidde dit verlies, dusverre voor
een deel hersteld, tot een veel veiliger
en onbenijde troon, aan mij verleend
met breedgedragen steun. Mijn status als Eerste
zou in de rangbewuste Hemel afgunst
van elke mindere wekken; maar wie zou hier
degene benijden die op de hoogste plaats
zichzelf blootstelt aan de donderwraak
om ons bolwerk te beschermen en zo
zichzelf tot eindeloos lijden heeft verdoemd?
Welnu, waar geen reden tot afgunst is,
kan ook geen strijd zijn; Niemand in de hel
eist voorrang op om meer te lijden dan wat
hij nu moet ondergaan, geen ambitieuze
geest aast op een groter deel! Dit voordeel
brengt eenheid, vertrouwen en vastberadenheid,
meer dan in de hemel mogelijk is,
zodat we onze aanspraak op de hemel
kunnen hernieuwen, en dit met meer succes
dan toen succes verzekerd leek; De beste weg,
zij het open oorlog of bedekte list,
bespreken we nu. Wie raad heeft, neme het woord.&quot;

Hij zweeg, waarna Moloch, de koning naast hem
met een scepter in zijn hand, opstond—
de felste en sterkste geest die streed in de hemel,
nog feller nu door wanhoop, ernaar verlangend
in kracht gelijk aan God te zijn, en liever
niet te bestaan dan minder te zijn dan Hij;
Hij vreesde dus geen God of Hel, of erger
en het was in deze stemming dat hij sprak: —
&quot;Ik stem voor open krijg. Bedrog en krijgslist
zijn mij vreemd. Laat zij die 't nodig achten
kiezen wanneer ze het doen, maar nu niet, want
terwijl zij keuvelen, staan hier miljoenen
geharnast vol ongeduld te niksen, wachtend
op het signaal om op te stijgen — verbannen
uit de hemel naar dit duistere krocht,
een schandelijk hol, door Hem als kerker aangewezen
wiens tirannie door ons getalm blijft duren!
Nee! Veel beter is het om, gewapend
met hellevuur en woede, de hemeltorens
te bestormen en ons een weg te banen
met een kracht die niets weerstaat, met wapens
gesmeed uit ons leed tegen de folteraar.
't Geluid van zijn almachtige hemeldonder
zal beantwoord worden met helse donder,
en zijn bliksem met zwart vuur en gruwel
onder Zijn engelen; Zijn Troon brandend
met Tartaarse zwavel en vreemd vuur:&lt;ref&gt;Tartaars: van Tartarus, de klassieke onderwereld.&lt;/ref&gt;
Zijn eigen foltertuigen. Maar mogelijk
lijkt u de weg te steil en hachelijk
om ijlings te wieken naar een zo sterke vijand!
Bedenk dan, zo je niet meer bedwelmd bent
door de slaapdrank van die vergeetpoel,&lt;ref&gt;Vergeetpoel: doet denken aan de rivier de Lethe; een slok van deze rivier deed de geesten van de doden hun aardse leven vergeten.&lt;/ref&gt; 
dat wij op eigen kracht weer zullen klimmen
naar onze geboorteplaats: demotie en val
zijn strijdig met onze aard. Wie voelde niet
hoe onze vijand laatst onze gebroken
achterhoede heeft belaagd, beledigd
en dwingend in de afgrond dreef, en hoeveel
kracht ons het vluchten heeft gekost?
't Valt lichter om te klimmen. Bevreest het jullie
Hem opnieuw te tarten? Vindt Zijn vergelding
een erger ondergang uit, een erger lot
om in de hel te dragen? Wat overtreft
er dan te dwalen in deze verdoemde plaats,
veroordeeld tot de gruwzaamste ellende
in deze barre diepten, waar de pijn
van onuitblusbaar vuur geen hoop meer laat,
en ons, Zijn slaven, de onverbiddelijke
gesel van Zijn wraak treft wanneer
het folteruur ons oproept boete te doen?
Een zwaardere straf zou ons geheel vernietigen
tot we niet meer bestaan. Wat vrezen we dan?
Wat dralen we om Zijn woede op te wekken
die ons op het hoogste punt verteren zal
tot niets meer van ons rest? Veel beter is dit
dan als een eeuwig wezen te moeten lijden! —
En zo ons wezen waarlijk goddelijk is,
en dus onsterfelijk, staan wij ten hoogst
aan deze zijde van het Niets, maar weten
uit ervaring dat onze kracht volstaat
om Zijn Hemel voortdurend te verstoren,
hoewel geen overwinning mogelijk is,
en wraak te nemen op Zijn fatale troon.&quot;
Hij zweeg; Zijn fronsend gelaat verried vertwijfelde
zucht naar strijd en wraak, gevaarlijk voor hen
die minder dan goden zijn; Aan d' andere zij
stond Belial, gracieus en menselijker:
geen mooier engel viel uit de hemel; hij leek
gemaakt voor waardigheid en hoge daden;
Maar dat was valse schijn: hoewel zijn tong
van manna droop die al het slechte sluw&lt;ref&gt;Manna: de goddelijke substantie die God in Exodus 16 als voedsel aan de Israëlieten verschafte.&lt;/ref&gt;
tot het goede keerde en wijze raadsheren
verwarde; Zijn geest was grof, gericht op 't kwade,
maar bij nobeler doelen onzeker en traag.
Toch wist hij nu eenieders oor te boeien.
Zijn woorden klonken zoet en overtuigend: —

Bondgenoten! In haat ben ik uw gelijke,
en zou voor open oorlog moeten pleiten,
maar wat hier wordt aangevoerd als grond
om meteen de wapens op te nemen
overtuigt me niet en werpt een schaduw
die ons succes verduistert. Want hij die uitmunt
in de krijg en alles waarin hij schittert,
wantrouwt zijn eigen raad en grondt zijn moed
op wanhoop en uiterste ontbinding als doel,
na het nemen van verschrikkelijke wraak.
Maar welke wraak? De torens van de hemel
zijn zo zwaar bewaakt dat elke toegang
onmogelijk wordt gemaakt: vaak met legioenen
legerend aan de rand van de afgrond,
en donkergevleugelde verkenners die het
hele nachtrijk behoeden voor verrassingen.
Zelfs al volgde heel de hel ons in zwartste
rebellie die het helderste licht van de hemel
verduisterde, dan nog bleef onze Vijand
ongeschonden zitten op Zijn troon,
en weldra zou de hemelse materie,
waarop geen smet kan hechten, zich zegevierend
zuiveren van het verderf en 't lager hellevuur.
Zo verslagen wordt onze laatste hoop
uitzichtloze wanhoop: We moeten d' Almachtige
aansporen om al zijn toorn op te branden;
Onze vernietiging moet onze genezing zijn —
Niet meer te zijn. Droeve genezing! Want wie
verkiest, zelfs in de ergste pijn, het verlies
van zijn geest, zijn denken dat de eeuwigheid
doorzwierf, om te vergaan, verzwolgen in de
brede schoot van d' ongeboren Nacht,
zonder gevoel en zonder beweging? Zo dit
het goede is waar wij naar streven, kan onze
boze Vijand het ons wel geven? Of Hij
het kan, is onzeker, maar zeker is
dat Hij het niet zal doen. Zal Hij, zo wijs,
Zijn toorn in één keer gedachteloos
of onbeheerst werpen en de vijand
meteen vernietigen in plaats van hem
met Zijn woede eindeloos te straffen?
'Waarom nog langer wachten dan?'
zei d' oorlogspleiter, 'wij zijn gedoemd, bewaard,
bestemd tot eeuwig lijden, wat we ook doen.
Wat kan ons lijden nog vergroten?' Maar,
is wat we nu doen dan slechter: — ons hier gewapend
zitten beraden? Wat dan toen we vluchtten,
en voor de kwellende hemelse donder bescherming
zochten in de diepte, en deze hel
tegen die letsels een toevlucht leek? Was het
niet erger geketend op het brandend meer?
Stel dat de adem die dit vuur aanblies
nu zevenvoudig woedde en ons in vlammen
onderdompelde; of dat de wraakarm
vanuit de hemel opnieuw zijn rode hand
als wapen inzet tegen ons? Wat als
alle holten der hel zich onder ons openden
en watervallen van vuur uitbraakten; verschrikkingen
op een dag op onze hoofden vallen
met dreiging van nog vreselijker val,
terwijl wij pleitend voor glorieuze oorlog,
verrast door woeste storm worden weggerukt
en ieder van ons aan zijn rots gekluisterd&lt;ref&gt;Prometheus werd vastgeketend aan een rots wegens ongehoorzaamheid aan Zeus. Hij werd veroordeeld om elke dag zijn lever te laten opeten omdat hij de mens het vuur had gegeven.&lt;/ref&gt;
de prooi van folterende tornado's wordt,
of voor eeuwig in gindse kokende oceaan
op de bodem geketend ligt, zijn kreten
onbeantwoord tot het einde der tijden,
zonder rust en zonder medelijden?
Dit ware erger. Geen oorlog dus, open
of verdoken, Want wie misleidt Hem
die alles ziet in één oogopslag?
Hij die hoog ten hemel spot met elke
ijdele poging die wij ondernemen:
zo machtig dat Hij ons kan weerstaan,
zo wijs om elk complot en list te smoren.
Past het ons hemels geslacht om hier verbannen
en vertrappeld te lijden onder ketens
en tortuur? Beter dit dan erger
is mijn advies, want wij zijn onderworpen
aan 't onvermijdelijk lot en het besluit
van de Triomfator die het zo wil.
Zo te lijden kan onze geestkracht aan,
de wet is billijk die dit verordende.
Met meer wijsheid waren we deze strijd
tegen die sterke vijand nooit begonnen,
met zo'n onzekere uitkomst. Ik lach om die
stoutmoedige speerzwaaiers die bij falen
krimpen en vrezen voor wat voorspelbaar was —
ballingschap, schande en pijn ondergaan:
het vonnis van hun Overwinnaar. Dit erfdeel
moeten wij nu dragen, hopend dat
Zijn toorn mettertijd verstilt, en Hij
zo ver van hier vandaan, aan ons verzaakt
of is voldaan met d' opgelegde straf;
Dan zullen die woedende vuren misschien bedaren
omdat Zijn adem de vlammen niet langer voedt.
Dan zal ons zuiver wezen hun giftige damp
te boven komen, of, eraan gewend,
niet eens meer voelen, in aard en vlees gestaald,
na lange tijd veranderd, zodat het, vertrouwd
met felle hitte, vrij van pijn zal zijn;
De gruwel zal verzachten, het donker verlichten;
Niemand weet wat d' eindeloze vlucht
van toekomstige dagen ons brengt, welke
kentering en kans, het wachten waard?
Ons huidig lot, schoon kwaad, is niet het slechtste,
zolang we onszelf niet nog meer leed berokkenen.&quot;
Zo pleitten Belials holle woorden, gekleed
in rede, voor laffe rust en niet voor vrede.
Na hem nam Mammon het woord en sprak: —

&quot;Als oorlog het beste is, dan doen we het
om ons verloren recht weer op te eisen,
of, als 't standvastig lot voor 't grillig toeval
wijkt en Chaos zelf de strijd jureert,&lt;ref&gt;Chaos: in Miltons kosmologie heersen Chaos en Nacht over de 'eeuwige anarchie', de vormloze leegte tussen hel en hemel.&lt;/ref&gt;
om de Hemelkoning te onttronen.
Is het eerste haast onmogelijk, dan is
ook het laatste ijdele hoop; Want welke
plaats voor ons staat in de hemel open,
tenzij we Hemels Opperheer verslaan?
Stel: Hij wordt milder en biedt gratie
als we beloven ons weer te onderwerpen;
Met welke blik zouden we Hem begroeten,
vernederd en verdrukt door harde wetten,
Zijn troon roemend met hymnen en gedwongen
halleluja’s, terwijl Hij waardig zetelt&lt;ref&gt;Halleluja’s: Hebreeuws woord voor liederen ter ere van God.&lt;/ref&gt;
als onze soeverein en zijn altaar
naar wierook en ambrozijnen bloemen geurt,
slaafs aan Hem geschonken? Deze taak
wacht ons in de Hemel als vermaak:
Hem, die wij het meeste haten uitputtend
verafgoden tot in de eeuwigheid!
Laat ons niet met ijdel geweld of als
onaanvaardbaar geschenk onze staat
van vroeger leenmanschap herstellen, maar liever
streven naar het goede in onszelf,
en voor onszelf leven; In deze eenzame
nis zijn we vrij en niemands knecht:
Harde vrijheid gaat boven het lichte juk
van onderdanigheid. Onze grootsheid
zal blijken als wij uit kleine dingen iets groots
scheppen: nut uit schade; profijt uit verlies;
En waar we ook zijn, gedijen onder het kwade
dat ons omringt en pijn verdragen door arbeid
en volharding. Bevreest deze diepe
wereld van duisternis ons? Troont Hij
die 't Al bestiert niet vaak, te midden van donkere
dichte wolken zonder verlies van glans?
Vanuit de duisternis die Hem omgeeft
laat hij de woede van Zijn donder brullen,
waardoor de hemel gelijk wordt aan een hel!
Bootst Hij de duisternis waar wij in leven na,
dan staat het ons vrij Zijn Licht te imiteren!
Ook barre grond herbergt verborgen luister,
goud en edelstenen, noch ontbreekt
het ons aan kunst om al dit moois te delven.
Wat kan de hemel nog meer? Misschien wordt later
dit lijden een deel van ons wezen, en deze vuren
zo zacht als ze nu ondraaglijk zijn, omdat we
zullen wennen aan deze gloed tot pijn
geheel verdwijnt. Zo roept dit alles ons op
tot vreedzaam beraad en heil van onze staat;
hoe om te gaan met het huidige kwaad,
rekening houdend met wie en waar we zijn,
en elke gedachte aan oorlog af te zweren.
Dit is mijn advies in deze kwestie.&quot;

Nauwelijks zweeg hij, of door de raadzaal klonk
een luid gemurmel zoals wanneer rotsen
in hun holten 't geluid van winden vangen
die 's nachts de zee beroerden en nu met hese
fluistering de moeë zeeman wiegen
wiens schip na de orkaan voor anker gaat
in de rotsige baai. Zo klonk alom
de bijval toen Mammon zweeg; zijn vredestaal
viel in de smaak, omdat een tweede veldslag
erger dan de hel kon worden; zozeer
duchtten ze de donder en Michaëls zwaard nog;
Ook het idee om na verloop van tijd
en rijp beraad een nieuwe staat te stichten
die als gelijke en tegengestelde kon wedijveren
met de vijandige hemel, beroerde aller geesten.
Beelzebub, in status slechts door Satan
overtroffen, vernam dit en stond recht,
statig als een pilaar van de staat,
met strak en ernstig gelaat, gegroefd
door degelijk beraad en zorg voor allen;
Ofschoon geschonden, scheen uit zijn gezicht
wijsheid en vorstelijke majesteit,
en zijn Atlantische schouders waren in staat&lt;ref&gt;Atlantisch: de titaan Atlas werd gedwongen om de hemel op zijn schouders te dragen.&lt;/ref&gt;
de zwaarste monarchieën te dragen; zijn aanblik
maakte allen stil als middernacht
of zomers middaglucht, terwijl hij sprak:—

&quot;Tronen, Heerschappijen, Hemelkroost,
Onwereldlijke Krachten! Of verzaken
we nu aan deze titels, en veranderen
die namen in Hellevorsten? Daar neigt
de stemming heen — om hier een groeiend Rijk
te stichten, ongetwijfeld in onze droom,
tot we op den duur vergeten zijn
dat de Hemelkoning ons in dit krocht
verdoemd heeft, niet als veilig schuiloord,
uit de greep van 't Hemels Recht, in nieuw
verbond gesmeed tegen zijn Troon, maar om
Zijn onvermijdelijk slavenjuk te dragen,
al zijn we ook zo ver van Hem vandaan.
Want, wees gerust: Hij zal in hoog en diep
als eerste, en ook als laatste de enige heerser
zijn en Zijn Koninkrijk behouden
bij onze rebellie; en zelfs uitbreiden
om in de hel Zijn ijzeren scepter te zwaaien
zoals die van goud de Hemelengelen dwingt!
Waarom nog langer vrede of krijg bespreken?
Oorlog bepaalde ons lot met onherstelbaar
verlies; Wat zijn de voorwaarden voor vrede?
Niemand weet het. Want welk vredeswoord
zou worden gegeven aan ons, slaven, behalve
gevang, gegesel en willekeur van straf?
En wat voor vrede geven wij in ruil,
tenzij nijd, tegenwerking, haat
en trage wraak, steeds samenzwerend
hoe de Veroveraar te beletten
plezier te hebben van zijn zege en 't lijden
dat wij door Zijn straf nu ondergaan?
Aan kansen zal het ons niet ontbreken, noch
nodig zijn de Hemel te bestormen,
wiens hoge muren geen enkele aanval duchten
en elk beleg doorstaan. Laat ons een lichtere
onderneming kiezen! Er is een plaats
(zo die oude hemelse profetie niet dwaalt),
een andere wereld waar een nieuw ras,
Mens genoemd, rond deze tijd zal zetelen,
naar ons beeld geschapen, maar minder sterk
en edel, hoewel Hij hen meer begunstigt
dan wij; Zo was Zijn Wil aan 't godenrijk
verkondigd en bekrachtigd door een eed
die alle sferen van de hemel schokte.
Daarop zou onze geest zich moeten richten:
wat voor wezens het zijn, van welke vorm
of substantie, hoe begaafd, hun sterkte
en zwakte, hoe ze te verleiden zijn —
met list of met geweld. Al blijft de hemel
dicht en zit, door eigen kracht beschermd,
de Rechter veilig op Zijn Troon, ligt deze
plaats wel open voor ons, aan d' uiterste rand
van Zijn Rijk verdedigd door wie er woont:
Wie weet maakt hier een plotse aanval kans —
met hellevuur dat heel Zijn schepping verdelgt,
of door als ons bezit die nietige
bewoners te verdrijven zoals wij
verdreven werden, of in plaats daarvan
hen te verleiden om voor ons te kiezen,
van God hun vijand te maken, zodat die vol spijt
Zijn eigen werk vernietigt. Dit zou veruit
gewone wraak overtreffen. Wat zou dit
Zijn Vreugd om ons leed verstoren, terwijl het
de onze verhief; te zien hoe Zijn uitverkoren
zonen neergeworpen ons lot deelden
en eigen zwakheid vervloekend hun gelukzaligheid
zo vroeg verspeelden! Oordeel nu of deze
onderneming waardiger is dan in het
donker ijdele imperiums te zitten uitbroeden.&quot;
Zo pleitte Beelzebub zijn helse raad —
door Satan eerst bedacht en voorgesteld:
Wie anders dan de Oorsprong van al 't kwaad
kon zo veel valsheid baren om 't gans geslacht
der mensheid als één wortel aan te grijpen
en Aarde en Hel te mengen om Hem te tergen,
de Grote Schepper? Toch zou die hoon Zijn Glorie
nog verhogen. Dit drieste plan beviel
de helse raad zozeer dat ieders ogen
sprankelden van vreugde: eendrachtig stemden
zij, en toen vervolgde hij zijn rede: —
&quot;Uw oordeel is wijs en 't lang geschil beëindigd,
Godenraad, en even groot als jullie
zelf was uw besluit, waardoor wij 't diepste
diep opnieuw kunnen ontstijgen, en 't lot
ten spijt onze oude zetel herwinnen —
Gewapend tot bij dat glansoord opgerukt,
met uitgekiende aanval, heroveren wij
misschien de hemel of andere milde plaats
waar ook het fraaie hemellicht op valt:
Een veilig oord waar 't oostelijk ochtengloren
Zijn doem zuivert en de tedere lucht
als balsem de littekens van 't bijtend vuur
zal helen. Maar vooreerst: wie zenden wij
om naar die Nieuwe Wereld te zoeken? Wie
is geschikt? Wie durft het donker, bodemloos,
oneindig diep betreden? Wie vindt zijn weg
door 't tastbaar duister op onbegane paden,
en spreidt zijn lichte vlerken onvermoeibaar
over de ontzaglijke ravijn,
alvorens hij dat zalig eiland vindt?
En welke kracht en vaardigheid is nodig
om veilig langs de wachtposten te raken,
met zoveel verbeten engelen aan alle poorten
spiedend naar de vijand? Voorzichtigheid
is hier geboden en spoort ons nog meer aan
om goed te kiezen wie wij zenden. Want hij
draagt het gewicht van onze laatste hoop.&quot;

Zo sprak hij en zat neer, gespannen wachtend
tot iemand op zou staan om hem te steunen,
te weerspreken of bereid zou zijn
tot gevaarlijke actie. Maar elkeen zweeg,
trachtte de grootte van het gevaar te peilen
en vond in ieders blik dezelfde twijfel en
verbijstering. Geen enkele van die hemel
bestormende helden was stoutmoedig genoeg
om die gruwelijke reis alleen
te ondernemen, tot ten slotte Satan
in alles overtreffende glorie hoog
boven zijn makkers oprees als een monarch,
en trots en zelfbewust begon te spreken :—

&quot;O Hemels nageslacht! Verheven Tronen!
Met recht grijpt weifeling en stilte ons aan,
hoewel nog onverschrokken. De weg die opstijgt
van de hel naar 't licht is lang en zwaar.
Negenvoudige muren rond ons gevang
omsluiten dit immense vuurgewelf,&lt;ref&gt; Verwijst naar het bolvormige gebied rond de hel; &quot;negenvoudig&quot; verwijst naar de negen cirkels van de Styx rond de onderwereld , en &quot;poorten van brandende adamant&quot; '(of diamant) herinneren aan de zuilen van Vergilius rond de poorten van Tartarus.&lt;/ref&gt;
en hemelpoorten van brandend diamant
versperren elke uitgang boven ons.
Eens daar voorbij, wacht, zo het iemand lukt
de leegte van de onwezenlijke nacht,
die hem verslindt met opengesperde muil
en dreigt met het verlies van heel zijn wezen.
Als hij ontsnapt, naar welke wereld dan
en welke onbekende streek? Wat rest hem
buiten onzeker gevaar en moeizaam vluchten?
Maar deze troon, O Vorsten, was ik niet waardig,
noch deze heerschappij, met glans en macht
bekleed, indien in 't aanzicht van gevaar
de roep van 't algemeen belang mij afschrikte
en weerhouden zou om te proberen.
Hoe kan ik enig vorstelijk eerbewijs
aanvaarden als ik weiger te regeren,
en wil afzien van gevaar en eer
die een leider op zijn verheven troon
nog meer toevalt dan zijn onderdanen.
Het komt hem beide toe die heersen wil.
Vooruit dan, Machtig engelenheir en schrik
der hemelen; bereid nu na uw val
uw terugkeer voor, en denk intussen na
hoe we in deze tijdelijke woonst
ons leed kunnen verzachten met magie
of medicijn; hoe van dit zieke huis
de ergste pijn te doven of te misleiden;
Blijf waakzaam tegen een vijand die niet slaapt
wanneer ik langs verre duistere kusten zwerf,
op zoek naar verlossing voor ons allen.&lt;ref&gt;Verlossing voor allen: in navolging van de Zoon van God claimt Satan de rol van verlosser.&lt;/ref&gt;
Op deze zending neem ik niemand mee.&quot;
Hij zweeg, stond op, en wachtte geen antwoord af
opdat geen van d' andere leiders, zeker
dat het toch geweigerd werd, nu zou
aanbieden wat hem eerst nog angst aanjoeg,
en, eenmaal afgewezen, goedkope roem
zou oogsten, een reputatie die hij
zelf in groot gevaar moest verdienen.
Maar zij zwegen, nog meer beducht voor zijn
wrakende stem dan voor de gevaarlijke taak.
Toen zij als één man opstonden, geleek dit
op 't rommelend geluid van verre donder.
Met diep ontzag bogen zij zich voor hem
als voor een god die zij als Hoogste eerden.
Noch verzuimden ze zijn lof te zingen:
hoe hij zijn eigen heil prijsgaf voor
het algemeen belang; want zelfs geesten,
verdoemd als hij, verloren niet elke deugd,
opdat aardse schurken uit zucht naar roem
niet zouden pochen met schijnbaar edele daden.

Zo eindigde het beraad, dat eerst onzeker
en duister was, in vreugdevolle stemming
dankzij hun weergaloze leider: zoals van
bergtoppen wazige wolken opstijgen
wanneer de noordenwind slaapt, het vrolijk gelaat
van de hemel bedekt en over 't verduisterde
landschap sneeuw en regen strijkt, tot plots
met zoete drang een zonnestraal het avondlicht
verlengt en 't veld nieuw leven schenkt, met vogels
die hun zang hernemen en blij geblaat
van kuddes in berg en dal. Schaam u, mens!
Zie toch hoe hecht dit duivelspact, terwijl
de redelijke mens slechts ruziën kan,
al is het onder Gods genade: En haat
en strijd verkiezen boven de vrede Gods;
met hun wrede oorlogen de aarde
verspillen om elkaar te vernietigen;
Alsof (hier blijkt van eendracht het belang)
de mens tekort aan helse vijanden had,
die dag en nacht op zijn verderf broeden!

De Stygische raad eenmaal ontbonden, traden&lt;ref&gt;Stygisch: hels. Van de Styx, de belangrijkste rivier van de hel volgens de klassieke mythologie.&lt;/ref&gt;
de groten van de hel in orde naar voor:
hun machtig opperheer in 't midden, die zelfs
alleen de aartsvijand der hemel leek,
niet minder dan de gevreesde helse heerser:
in glans en majesteit leek hij een god;
Een wacht van felle serafijnen omringde
hem met hel blazoen en spitse wapens.
Het Raadsbesluit wordt snel verspreid door
koninklijk klaroengeschal dat 't groot
succes aan Noord, Zuid, West en Oost verkondigt;
vier cherubs met het goudbrons aan de mond
snellen omhoog; t bericht der krijgsherauten
schalt door de ravijn en wordt overal
onthaald met oorverdovende bijvalskreten.
Daardoor gerustgesteld, met enige hoop,
al was het valse hoop, ontbindt de ordelijke
troep en ieder gaat zijn weg, waar drang
of angst hem heenvoert, onzeker op zoek
naar rust voor zijn woelige gedachten,
en om die moeilijke uren door te brengen,
wachtend op de terugkeer van hun leider.
Deels op de vlakte, of op vleugels verheven,
strijden zij als op de Griekse spelen
van Olympus of het Pythisch veld;&lt;ref&gt;De Pythische velden waren in de buurt van Delphi, waar de Pythische spelen werden gehouden, die de overwinning van Apollo op de Python vierden.&lt;/ref&gt;
Sommigen hun vurige rossen beteugelend,
of de eindpaal ontwijkend met snelle wielen,&lt;ref&gt;De eindpaal: de paardenmenners trachtten de koersmarkering te mijden als ze de bocht in een wagenren nemen.&lt;/ref&gt;
of ze bestrijden elkaar in slagorde; Een oorlog
lijkt te woeden aan de woelige hemel,
de trotse steden ter waarschuwing, en legers
stormen elkaar in de wolken aan,
vooropgegaan door luchtridders met lansen,
tot zij botsen in het brandend zwerk.
Er zijn er die met Typhonische razernij&lt;ref&gt;Typhon was een monsterlijke slangachtige reus en een van de dodelijkste wezens in de Griekse mythologie.&lt;/ref&gt;
heuvels en rotsen splijten en de lucht
berijden als een wervelwind: kabaal
dat zelfs de Hel beproeft :— zoals Hercules
brulde toen hij het giftig kroongewaad
na Oechalia's inname aantrok, van pijn&lt;ref&gt;Oechalia: oude Griekse stad die door Heracles (Hercules) zou zijn ingenomen.&lt;/ref&gt;
Thessalische dennen ontwortelde en Lichas
vanaf de Oeta in Evia's zee wierp.&lt;ref&gt;Lichas vanaf de top van Oeta: Hercules keerde als overwinnaar terug uit Oechalia, in Laconia, en kreeg als geschenk de mantel van de centaur Nessus, die hij jaren eerder had bevochten en gedood. De mantel werd vergiftigd en verwoestte hem, waardoor hij de onschuldige Lichas in zee gooide vanaf de berg Oeta.&lt;/ref&gt;
Anderen, zachtzinniger van aard,
trokken met een harp naar een vallei
en bezongen met engelenstemmen hun val
en heldendaden, zich over het lot beklagend
dat vrije engelen door toeval en kracht had verdoemd.
Het leek alsof 't meerstemmig lied door harmonie
(zoals het past bij zang van eeuwige geesten)
de hel voor even deed vergeten, zo diep
werd het publiek verrukt. Er waren er
die, aangetrokken door discussie (een lied
streelt het hart, welsprekendheid de ziel),
zich afzonderden op een verheven heuvel
en spraken over voorzienigheid, noodlot,
vrije keuze en absolute voorkennis,
maar 't was een warrig doolhof zonder eind.
Ze praatten over goed en kwaad, geluk
en blijvend ongeluk, van passie en koelheid,&lt;ref&gt;Apathie (koelheid, onverschilligheid): in de stoïcijnse filosofie het deugdzame tegenovergestelde van passie.&lt;/ref&gt;
van eer en schande: uiteindelijk is dit alles
slechts ijdele kennis en valse wijsbegeerte
die voor een tijdje pijn en vrees verdooft
met schone toverij en valse hoop
opwekt, of het verhard gemoed met taai
geduld wapent als met drie lagen staal.

Weer anderen trokken in grote eskadrons
op verkenning in die sombere wereld,
om een zachter klimaat en woonst te vinden;
Zij volgden op hun vliegende mars vier wegen
langs de oevers van vier helse rivieren
die hun dodelijke vloed in 't vuurmeer storten —
Er was de afgrijselijke Styx&lt;ref&gt;Styx: de belangrijkste rivier in Hades.&lt;/ref&gt;
met haar stroom van dodelijke haat;
Droeve Acheron, zwart en diep;&lt;ref&gt;De rivier Acheron komt ook prominent voor in de Griekse mythologie, waar zij vaak wordt afgebeeld als de ingang naar de Griekse onderwereld waar zielen door Charon moeten worden overgezet.&lt;/ref&gt;
Cocytus, naar de klaagzangen genoemd
die langs haar zielige oevers worden gehoord;
Phlegeton, wiens golven razend ontvlammen.
Ver daarvandaan stroomt stil en sloom de Lethe,&lt;ref&gt;Lethe: de rivier van vergetelheid.&lt;/ref&gt;
rivier der vergetelheid; wie drinkt
van haar waterig labyrint vergeet
meteen zijn vroegere staat en stand, zowel
vreugde als verdriet, plezier en pijn.
Voorbij die stroom: bevroren vasteland,
woest en donker, door eeuwige storm gegeseld
met wervelwind en gruwelijke hagel
die niet dooit op 't land en, opgestapeld,
lijkt op 't puin van oude steden; De rest
is ijs en diepe sneeuw, een baai zo diep
als het Serboons moeras tussen Damatia&lt;ref&gt;Serboons moeras: drijfzand rond het Serbonismeer aan de monding van de Nijl.&lt;/ref&gt;
en d' oude Casiusberg dat legers verzwolg:
hete lucht brandt daar met ijskoud vuur.
Daarheen slepen furiën met harpijenklauwen&lt;ref&gt;De harpijen, die Aeneas en zijn mannen aanvielen, hadden de gezichten en borsten van jonge vrouwen, de vleugels en lichamen van vogels, en klauwen als handen.&lt;/ref&gt;
van tijd tot tijd de verdoemden om ze
te onderwerpen aan extreme wisseling,
door ze uit hun bed van razend vuur
naar ijs te dwingen, dat de zachte warmte
van hun hemels lichaam kilt, om daar
na lang lijden, roerloos vastgevrozen,
teruggejaagd te worden naar het vuur.
Zo varen zij over de nauwe Lethestroom
heen en weer, met steeds grotere smart,
en telkens worstelen zij met de bekoring
om een druppel te proeven van het water
die meteen — en zo nabij! zoete
vergetelheid van pijn en leed zou brengen;
Maar Fortuin behoedt hen en Medusa&lt;ref&gt;Medusa: Gorgoon die slangen als haar had en waarvan de aanblik mannen in stenen veranderde.&lt;/ref&gt;
stopt elke poging met haar gorgoonse wacht;
Het water zelf vliedt bij nadering
van levenden zoals het week van Tantalus'&lt;ref&gt;Tantalus werd in de hel veroordeeld om eeuwig dorst te lijden in een poel waarvan het water net buiten het bereik van zijn lippen kwam.&lt;/ref&gt;
dorstige lip. Zo zagen de avontuurlijke
zwervers in hun verdwaalde mars huiverig
en met verstomde ogen hun droevige lot,
en vonden geen rust. Door menige schrikvallei
dwaalden ze, en menig smartelijk oord,
over menige ijzige of vurige bergtop,
langs rots, grot, meer, ven, moeras,
door holen en duistere schaduwen van de dood —
Een universum van de dood, door God
tot Kwaad vervloekt, met kwaad als enig goed;
Waar alle leven sterft, de dood leeft
en Natuur perverse monsters broedt,
afschuwelijk, onuitsprekelijk, en erger
dan ooit in fabels werd bedacht, met Hydra's
Gorgonen en sinistere Chimaera’s!&lt;ref&gt;De hydra was een negenkoppige draak, de chimera een vuurspuwend monster; gorgonen zoals Medusa waren ge­vleu­gelde mon­sters met slan­gen­haar en ij­ze­ren klau­wen.&lt;/ref&gt;

Satan, de aartsvijand van God en mens,
zijn vurige geest bezield door hoge plannen,
stijgt intussen op radde wieken ten hemel
naar de uiterste hellepoorten, in eenzame
vlucht: soms rechts, soms links de kusten scherend;
nu drijft hij boven het diep met stille vleugels,
om dan weer naar het vuurgewelf te klimmen,
zoals men ziet op zee wanneer een vloot
in wolken lijkt te hangen, door tropische wind
gedragen zeilt vanaf Bengalen of
de eilanden van Ternate of Tidore
waar kooplui specerijen halen en door
de Indische oceaan op Kaapland stevenen,&lt;ref&gt;De schepen hier bootsen de specerijenroute na, vanuit het zuiden en westen van India rond Kaap de Goede Hoop. Ternate en Tidore zijn twee van de specerij-eilanden in de buurt van Nieuw-Guinea.&lt;/ref&gt;
's nachts geleid door de Poolster; zo ver
leek Satan nu in zijn vlucht. Ten langen leste
doemde de hellemuur op, reikend naar
het ijselijk dak, en driedubbele poorten:
drie van koper, drie van ijzer en drie
gewrocht uit een rots van diamant;
ondoordringbaar, door vuur omringd en toch
onverteerd. Buiten elke poort
zat aan weerszijden een schrikgedaante:
één tot aan het middel een mooie vrouw,
het onderlijf geschubd, een slang met dodelijk
gif gewapend, omgord door hellehonden
die onophoudelijk blaften, met wijde muilen
afschuwelijk brullend als Cerberus; toch&lt;ref&gt;Kerberos of Cerberus is een figuur uit de Griekse mythologie: een monsterlijke hond met drie koppen.&lt;/ref&gt;
kropen ze bij het minste ander geluid
dat ze hoorden weg in haar schoot,
om daar in hun kennel verborgen te blijven
blaffen en huilen. Veel minder schrikbarend dan zij
was de gekwelde Skylla, tussen de ruwe
kusten van Calabrië en Sicilië;
En niets zo walgelijk volgt de nachtkol die,&lt;ref&gt;De nachtkol: Hekate, godin van de onderwereld.&lt;/ref&gt;
stiekem geroepen, uitvliegt door de lucht,
om aangelokt door reuk van kinderbloed
te dansen met Laplandse heksen wier toverkunst
de maan verduisteren — De tweede gestalte, als men
zo kan benoemen wat vormloos en zonder zichtbaar
lid, gewricht of ledemaat is, en nauwelijks
de schaduw van een wezen lijkt te zijn,
zowel niets als alles leek — stond zwart, als tien
furiën zo fel, schrikbarender dan de hel,
een drillende schicht in de hand; Wat een hoofd
moest zijn, droeg een soort koningskroon.
Zo dicht was Satan genaderd dat het monster
opsprong uit zijn zetel en met schrikkelijke
schreden toesnelde tot de hel trilde.
De onverschrokken duivel vroeg zich af
wat het kon zijn; op God na en Zijn Zoon
vreesde noch schuwde hij geen enkel schepsel,
En met minachtende blik sprak hij aldus: —

&quot;Wie ben jij, en vanwaar, vervloekt gedrocht,
dat mij nadert met zo'n grim gezicht
en mij de weg verspert naar gindse poorten?
Want, wees gerust: dat ik erdoor zal gaan,
is zeker, met of zonder je verlof.
Vlucht dus, hels gewrocht, of wees zo dwaas,
een machtige Hemelgeest te willen bestrijden.&quot;
Waarop de ork vol van toorn antwoordde:—
&quot;Ben jij die valse engel? De verrader
die 't eerst de Hemelse vrede en trouw verbrak,
tot dan ongeschonden, en trots bewapend
een derde van de hemelingen meetrok
in zijn rebellie tegen de Hoogste —
waarvoor God je verstootte naar hier,
veroordeeld tot eeuwig lijden en verdriet?
Noem jij jezelf, verdoemde, een hemelgeest?
Mij hier verachten, waar ik als koning heers?
en tot je woede ook als jouw gebieder?
Jij, trouweloze banneling, ga heen
vanwaar je kwam met snelle vleugelslag,
of 'k volg je met mijn zweep van schorpioenen
en laat je met één steek van deze schicht
meer pijn en onheil voelen dan ooit voordien.&quot;
Zo sprak de grijze gruwel, die al dreigend
nog woester, lelijker en tien keer groter werd.
Verontwaardigd luisterde Satan naar die woorden,
zonder vrees, maar brandend als een komeet
die doorheen de hele Slangendrager&lt;ref&gt;Ophiuchus; de Slangendrager, een bijzonder groot sterrenbeeld.&lt;/ref&gt;
de arctische lucht met brandend spoor verschroeit,
waarvan het gloeiend haar als onheilsbode
die komende pest en oorlogsgeweld voorspelt.
Elk wil met één dodelijke slag
op 't hoofd gericht zijn vijand vellen en elk
fronst hatelijk op d'ander als twee zwarte
wolken die elkaar met rollende donder&lt;ref&gt;De twee zwarte wolken in Boiardo's Orlando Innamorato zijn Orlando en de Tartaarse koning Agricane.&lt;/ref&gt;
bestoken boven het Kaspisch meer, dan even&lt;ref&gt;De Kaspische Zee is een notoir stormachtige zee.&lt;/ref&gt;
hoofd tegen hoofd afwachten, tot wanneer
bij 't windsignaal hun hemelstrijd losbarst.
Zo woest keken beide grote strijders
dat de hel er donkerder van werd;
Gelijk in kracht stonden zij over elkaar:
een sterkere vijand zouden zij nooit ontmoeten;
Grote daden zouden worden volbracht,
die door de hel zouden weerklinken, als niet
de sleuteldrager van de hellepoort,
de slangenheks, was opgestaan en krijsend
tussen hen in kwam staan en huilde: &quot;O, Vader,
&quot;Heft u uw hand tegen uw enige zoon?
En zoon, wat bezielt je om die dodenspeer
op je vaders hoofd te richten? Weet je
voor wie? Voor Hem die Boven zetelt en lacht
om jou, zijn toegewezen knecht die Zijn
toorn uitvoert, die Hij rechtvaardig noemt—
Zijn toorn die jullie eens vernietigen zal!&quot;
Zo sprak zij, en het wangedrocht bedwong zich
bij haar woorden, waarop Satan reageerde:—
&quot;Zo vreemd uw schreeuw, zo vreemd klonken de woorden
die ons weerhielden, dat mijn hand, betoomd
door u, u zal besparen zijn wil in daad
te tonen; Verklaar eerst, dubbelvorm, wat u
bent en waarom u mij vader noemde, —
u, die ik hier voor het eerst ontmoette
in dit helse dal — en die verschijning
mijn zoon noemt. Ik ken u niet, noch zag ik
ooit walgelijker wezens dan jullie beiden.&quot;
Waarop de helpoortwachtster antwoordde:
&quot;Ben je me dan vergeten en verschijn ik
nu zo lelijk voor je oog? — Eens
in de hemel door u zo lieflijk beschouwd
toen wij beiden in vergadering
in 't zicht van alle serafijnen samenzwoeren
tegen de Hemelkoning, tot, plots
getroffen door ellendige pijn, uw ogen
donker en duizelig werden en een gloed
van hevig vuur links uit uw hoofd ontsproot,&lt;ref&gt;De linkerkant is de &quot;sinistere&quot; kant. Zo is Eva geschapen uit een van Adams linkerribben.&lt;/ref&gt;
en een aan u gelijkend wezen baarde,
een godin, gewapend en badend in licht
die alle hemelingen terug deed deinzen.
Zo bevreesd voor mij, gaven ze me
de naam van Zonde, en elk beschouwde mij
eerst als voorbode van groot onheil; Maar
ik won de harten van de meest afkerigen
met mijn bevalligheid, en u vooral,
die in mij zijn volmaakte beeld weerspiegeld
zag, werd verliefd op mij. Door onze geheime
liefdesband groeide een vrucht in mij.
Oorlog en hemelse veldslagen woedden toen:
en daarin bleek (hoe kon het anders?) onze
machtige Vijand de sterkste; ons deel werd
verlies en rampzalige nederlaag
op alle hemelse velden. Neerwaarts ging het;
door het hemelheir verdreven vielen zij
naar deze diepten. Ik deelde in die val:
mij werd deze machtige sleutel gegeven
om voor eeuwig deze poorten te sluiten
zodat niemand zonder mij kon binnentreden.
Alleen zat ik, maar niet voor lang, want plots
bewoog mijn logge buik, door u bezwangerd,
heftig met smartelijke weeën, waarna
uiteindelijk uw broedsel dat u daar ziet
wild zijn weg zocht door mijn gescheurde ingewanden,
en ik, kronkelend van vrees en pijn
met heel mijn onderlijf misvormd achterbleef
terwijl hij, mijn zelfgebaarde vijand,
zich worstelde naar 't licht, zijn dodelijke
schicht ter hand, geschapen tot verderf.
Ik vluchtte en begon te schreeuwen: 'Dood!'
De hele hel zuchtte en beefde toen
die huiverroep weerklonk en echode: &quot;Dood!&quot;
Ik vluchtte, maar hij volgde mij (door lust
meer dan toorn bezield), veel sneller dan ik,
en haalde me in, zijn moeder, door doodsangst gegrepen;
Hij nam me in een gedwongen woeste omhelzing,
en die verkrachting bracht de monsters voort
die rond mij dwalen en onophoudelijk krijsen —
om 't uur opnieuw verwekt en dan door mij
gebaard in meest verschrikkelijke pijn;
Want naar het hun belieft, keren ze terug
naar de schoot die hen heeft uitbroed,
verscheuren krijsend mijn darmen als spijs tot ze,
verzadigd, uitbreken om mij nog meer te kwellen, 
zodat ik zelfs niet even rust kan vinden.
Over mij zie ik hoe de Grimmige Dood,
mijn zoon en vijand, hen voortdurend ophitst
die mij, zijn moeder— omdat andere spijs
ontbreekt — geheel zouden verslinden; Hij weet
dat 't echter een bittere hap zou worden, omdat
het Lot hem dan verdoemt tot eigen ondergang. 
Zo is het beschikt, en zal het ooit gebeuren.
Maar, O, Vader, ik waarschuw u: Schuw
zijn dodelijke pijl en reken niet
op uw onkwetsbaarheid en hemels gestaald
schitterend kuras, want niets weerstaat
die dodelijke slag, behalve God.&quot;

Zij zweeg. De sluwe Aartsvijand sprak nu
op mildere toon en antwoordde haar zacht:
&quot;Mijn lieve dochter, nu jij mij vader noemt,
en me mijn mooie zoon aanwees, denkend aan
de liefdesband die wij in de hemel genoten,
en het zoete geluk dat we toen hebben geproefd,
nu wreed en onvoorzien ten kwade gekeerd —
weet: ik kom niet als vijand, maar als bevrijder
om jullie te redden uit dit sombere huis
van pijn: jij, je zoon en alle hemelingen
die zich voor onze terechte zaak bewapenden,
en met ons neerstortten. Bij hen weggegaan
op deze ruige reis stel ik me eenzaam
bloot aan al 't gevaar, als een voor allen
neem ik de treden naar 't onpeilbaar diep
en door de grote leegte, de plaats zoekend,
voorspeld als oord van gelukzaligheid,
volgens de tekens groot en rond geschapen
aan d' hemelgrens voor een nieuw geslacht
van schepselen, bestemd om onze lege
hemeltronen op te vullen; verder
verwijderd wel, opdat die hemelingen 
in overmacht geen strijd meer zouden voeren.
Bestaat dit echt, al is 't verborgen, ik kom
het te weten, en eens bekend voer ik jullie
naar 't oord waar Zonde en Dood ongestoord
kunnen verblijven en ongezien doorheen
geurig gebalsemde lucht de vleugels uitslaan.
Daar vind je voedsel in overvloed, want al
wat daar leeft en groeit zal jullie prooi zijn.&quot;

Hij zweeg: 't beviel hen beiden zeer, en Dood
vertrok akelig grijnzend zijn tronie toen hij 
hoorde dat zijn honger gestild zou worden,
en zegende zijn muil. Zijn slechte moeder,
niet min verheugd, sprak toen haar vader toe:—

&quot;Als bewaarster van de sleutel van deze
helse put, in hemelse opdracht van de 
Allerhoogste is het mij verboden
de diamanten poorten te ontsluiten;
Dood staat bereid om elke kracht
onder de levenden te trotseren
met zijn schicht. Maar wat ben ik verplicht
aan Hem die mij hatelijk verdoemde
naar de diepe duisternis van Tartarus,
om nu deze slavendienst te doen;
Ik, als hemelbewoner en geborene—
zit hier in eindeloze angst en pijn,
omringd door verschrikking en geschreeuw
van eigen broed dat mij tot voedsel neemt?
U bent mijn vader, mijn schepper die mij het leven
schonk; Wie anders dan u gehoorzamen?
Wie anders volgen? U zal me weldra brengen
naar die wereld van licht en gelukzaligheid,
waar ik zal tronen aan uw rechterzij&lt;ref&gt;Dit is Miltons ultieme parodie: Satan, Zonde en Dood als de heilige drie-eenheid.&lt;/ref&gt;
om, zoals het uw dochter en troetelkind 
betaamt, in eindeloos genot te zwelgen.

Zo sprak ze en nam sleutel aan haar zij,
noodlottig werktuig van al ons lijden;
Haar slangenstaart achter zich aanslepend
trok zij, alleen, het enorme valhek omhoog,
dat zelfs de Stygische legers niet konden bewegen;
Zij dreef de sleutel in het slot en draaide
hem door tot elke massieve bout en staaf
van ijzer of van steen zonder moeite 
lossprong. Nu vlogen, plotseling bevrijd,
met groot geraas de hellepoorten open;
de knarsende hengsels daverden als de donder
tot in de laagste diepten van Erebus.&lt;ref&gt;Erebus: duisternis, hel; Erebos is in Griekse mythologie de god van de duisternis.&lt;/ref&gt; 
Zij had de poort geopend, die ze nooit
nog sluiten kon; zo wijd stond ze open
dat een leger met uitgevouwen flanken
marcherend onder gespreide vaandels
er met paard en wagen door kon trekken;
Zo open stond de poort en braakte rook
en rode vlammen uit zoals een ovenmond.
Plotseling ontvouwen zich voor hun ogen
de geheimen van de oude diepte —
een grenzeloze donkere oceaan,
onmeetbaar, want lengte, breedte en diepte,
tijd en plaats ontbreken; waar d' oudste Nacht
en Chaos, voorvaders van Natuur, regeren&lt;ref&gt;Chaos: in Miltons kosmologie heersen chaos en nacht over de 'eeuwige anarchie', de vormloze leegte tussen hemel en hel.&lt;/ref&gt;
in eeuwige anarchie en eindeloze
krijg, die door verwarring standhoudt.
Daar streven Hitte, Koude, Vocht en Droogte,
vier felle kampioenen, naar 't meesterschap,
aan 't hoofd van onvolgroeide atomen onder
verschillende vlaggen geschaard, licht of zwaar
bewapend, scherp of stomp, kwiek of traag;
Ontelbaar als de zandkorrels van Barca's&lt;ref&gt;Barca: woestijn tussen Egypte en Tunis.&lt;/ref&gt;
of Cyrenes hete bodem zwermen zij,&lt;ref&gt;Cyrene: oude stad in de buurt van het moderne Tripoli.&lt;/ref&gt;
geworven door strijdende winden, de lichte vleugels
in evenwicht. Waaraan de meeste atomen
kleven, regeert voor even. Chaos arbitreert,
met elk besluit nog meer de strijd aanwakkerend
waardoor hij heerst. Aan zijn zij zit Toeval,
de Hoge Rechter die 't Al bestuurt. Daar,
in de woeste kloof, moederschoot
van de natuur en mogelijk haar graf,
zonder zee, kust, lucht of vuur,
dit alles zwanger van potentieel vermengd
en eeuwig in strijd tenzij d' Almachtige Maker 
de donkere materie schept tot nieuwe werelden—
Daar, aan de rand van de hel,
stond  de waakse Satan stil en overwoog
zijn tocht: dit was geen geringe engte
om t' overbruggen! Zijn oor werd bestormd
door verwoestend lawaai (indien we grote
dingen met kleine vergelijken) zoals
wanneer Bellona met al haar wapentuig&lt;ref&gt;Bellona: godin van de oorlog.&lt;/ref&gt;
een of andere hoofdstad wil platleggen;
of wanneer opstandige elementen
uit d' hemel vallen en de vaste aarde 
losscheuren van haar spil. Op 't laatst
spreidde hij dapper zijn zeilbrede vleugels
en stootte zich af van de grond; Op golven van rook
verheven vloog hij als op een wolkzetel
menige mijl, maar toen die weldra wegviel,
wachtte hem een peilloze leegte. Onverwachts,
zijn vlerken vruchteloos klapperend, viel hij
tienduizend vademen diep, en zou nog steeds
aan 't vallen zijn, als niet het snode toeval
wilde dat een woelige wolk, door vuur
en salpeter bezield, hem vele mijlen
terug deed stijgen. Eens de gloed verstild,
verkoeld in een moerassig Syrtis (noch land,&lt;ref&gt;Syrtis: verschuivend zand aan de Noord-Afrikaanse kust.&lt;/ref&gt;
noch zee) trok hij, haast gefaald, verder
op de ruwe bodem, deels te voet,
deels vliegend als met riem en zeil.
Zoals een griffioen doorheen het woeste woud&lt;ref&gt;Griffioenen werden verondersteld de bewakers te zijn van overvloedige hoeveelheden goud die de Arimaspiërs constant probeerden te stelen.&lt;/ref&gt;
met snelle vleugels over berg en dal 
een Arimaspiër achtervolgt die heimelijk
het goud onder zijn hoede heeft gestolen;
zo gretig baant de duivel zich door dras-
en hoogland, engten, ruwe of vlakke grond
een weg met hoofd en handen, met voeten of wieken,
en zwemt, of zinkt, of waadt, of kruipt of vliegt.
Tot plots doorheen de lege duisternis
verward gebrabbel van stemmen en wilde geluiden&lt;ref&gt;Dit kan verwijzen naar de &quot;vloek&quot; van taalkundige diversiteit na het incident met de Toren van Babel zoals verteld in het Bijbelboek Genesis.&lt;/ref&gt;
met schier ondraaglijk lawaai zijn oor belagen.
Daarheen richt hij zijn schreden onversaagd,
op zoek naar welke macht of geest dan ook
achter dit verschrikkelijk kabaal kon schuilen
dat weerklinkt in deze diepe afgrond; 
Om hem te vragen waar de grens van Licht
en duisternis ligt; Daar doemt plots de Troon
van Chaos op, zijn donker paviljoen
breed uitgespreid over de woeste Leegte!
Naast hem zit zwartgeklede Nacht, de oudste
van allen en medeheerser van zijn rijk.
Dan Orcus en Ades, staande, en de geduchte&lt;ref&gt;Orcus en Ades: namen van de klassieke god van de hel.&lt;/ref&gt;
Demogorgon; vervolgens Gerucht en Toeval,&lt;ref&gt;Demogorgon: demon uit de onderwereld.&lt;/ref&gt;
Tumult en Verwarring, allen elkaar betwistend,
en Tweedracht met wel duizend verschillende monden.

Onbeschroomd sprak Satan hen aan: &quot;Machten
en geesten van dit onderaardse diep,
Chaos en Oude Nacht, niet als bespieder
kom ik hier, om onderzoek te doen
naar geheimen van uw rijk, maar noodgedwongen
zwerf ik door deze donkere woestenij
omdat mijn reis naar het Licht uw Rijk doorkruist;
Alleen en zonder gids en half verdwaald
zoek ik het snelste pad naar waar uw Duister
aan de Hemel grenst; Of is er ergens
land dat u onlangs ontnomen werd
door de Hemelkoning, dan leidt mijn weg
daarheen doorheen het diep. Wees mijn gids,
dan wacht u geen geringe prijs wanneer ik,
eens alle bezetters weggejaagd, 
uw verloren land in zijn duistere
staat herstel onder uw heerschappij;
Het vaandel van de Oude Nacht zal als
weleer gehesen worden. Al het voordeel
is voor U, en alle wraak voor mij!&quot;

Zo sprak Satan, en de Vormloze antwoordde
haperend en met amorf gelaat:
&quot;Ik weet wie je bent, vreemdeling —
Die machtige engel die onlangs vergeefs
strijd voerde tegen de hemelkoning;
Ik zag en hoorde alles: zo'n talrijk leger
vlucht niet stil in het geschokte Diep,
met elk verlies en elke nieuwe val
die ergere verwarring brengt; En met
hemelpoorten die in triomf miljoenen
juichend uitstort om jullie te achtervolgen.
Op mijn grenzen houd ik hier verblijf,
om 't weinige te beschermen dat me nog rest,
dat zelfs nog mindert door onderlinge twist
en zo de scepter van d' Oude Nacht verzwakt:
Eerst verloor ik de wijde hel, uw kerker;
nu hangt ook hemel en aarde boven mijn Rijk,
een nieuwe wereld, met gouden schakels verbonden
met 't hemeldeel waaruit uw leger viel!
Is dit uw reisdoel, dan is het even nabij
als het gevaar. Ga snel en maak verwoesting,
plundering en verderf tot mijn oorlogsbuit.&quot;

Hij zweeg, maar Satan verdween en gaf geen antwoord:
Verheugd dat nu zijn zee een kust zou vinden,
van nieuwe moed en energie vervuld,
sprong hij zoals een vurige spits omhoog
in 't wijde firmament; Doorheen 't geraas
van strijdende elementen die hem omgeven
zoekt hij zijn weg, in groter gevaar dan toen
de Argo door de Bosporus voer met zijn&lt;ref&gt;Argo: het schip van Jason en de Argonauten.&lt;/ref&gt;
verraderlijke klippen; minder hachelijk
moest Ulysses Charybdis aan bakboord mijden,&lt;ref&gt;Charybdis: draaikolk tegenover Scylla, de meer verraderlijke draaikolk.&lt;/ref&gt;
belaagd door Scylla aan de andere kant. 
Zo raakte hij met moeite en zware arbeid,
met arbeid en moeite voort; maar niet veel later, 
na de zondeval van de mens
(vreemde wending!) volgden Zonde en Dood
haastig in zijn spoor (Hemels wil)
en plaveiden achter hem een weg
over de donkere kloof, waarvan de vuurzee
een brug van wonderlijke lengte duldde,
de hel overspannend tot aan de uiterste
sferen en de aardse wereld; Daarlangs&lt;ref&gt;Met uiterste sferen wordt hier bedoeld: de buitenste rand van het geschapen universum die een grens vormt tussen de hel en de overgebleven Chaos enerzijds en Gods recente schepping anderzijds.&lt;/ref&gt;
gaan met gemak de duivels heen en weer
en straffen of verleiden stervelingen,
behalve als Gods Genade hen beschermt.

Ten laatste breekt een gewijde lichtstraal door
die de invloed van de hoge hemel
diep in de boezem van de nacht schiet
en een glanzende dageraad verwekt.
Hier begint Natuur en wijkt de Chaos,
als vijand verslagen in zijn laatste schans.
Hier zweeft Satan met minder gerucht en gevaar 
en met groter gemak op kalmere golven
bij schemerlicht, zoals een schip, gehavend
door de storm, met zeil en touw gescheurd,
vreugdevol de haven binnenvaart;
Of in een leegte, lijkend op de lucht,
zijn vleugels spreidt om in de verte rustig
de Hemel te beschouwen met zijn omtrek,
rond of vierkant, onmeetbaar en onbegrensd,
met torens van opaal en kantelen
van levend safier: eens stond daar zijn zetel;
Daarnaast, hangend aan een gouden ketting,&lt;ref&gt;Gouden ketting: zie Ilias 8. 15-24 voor de legende van de gouden ketting die de aarde en de hemel met elkaar verbindt.&lt;/ref&gt;
ziet hij een Wereld als een kleine ster
die weinig licht uitstraalt dichtbij de Maan.
Daar snelt hij heen, vol hatelijke wraak, 
vloekend tekeergaand in dit vervloekte uur.
&lt;/poem&gt;
| Kolom2=
&lt;big&gt;PARADISE LOST&lt;/big&gt;

John Milton (1674)

BOOK II
&lt;poem&gt;
High on a throne of royal state, which far
Outshone the wealth of Ormus and of Ind,
Or where the gorgeous East with richest hand
Showers on her kings barbaric pearl and gold,
Satan exalted sat, by merit raised
To that bad eminence; and, from despair
Thus high uplifted beyond hope, aspires
Beyond thus high, insatiate to pursue
Vain war with Heaven; and, by success untaught,
10 His proud imaginations thus displayed:—

&quot;Powers and Dominions, Deities of Heaven!—
For, since no deep within her gulf can hold
Immortal vigour, though oppressed and fallen,
I give not Heaven for lost: from this descent
Celestial Virtues rising will appear
More glorious and more dread than from no fall,
And trust themselves to fear no second fate!—
Me though just right, and the fixed laws of Heaven,
Did first create your leader—next, free choice
20 With what besides in council or in fight
Hath been achieved of merit—yet this loss,
Thus far at least recovered, hath much more
Established in a safe, unenvied throne,
Yielded with full consent. The happier state
In Heaven, which follows dignity, might draw
Envy from each inferior; but who here
Will envy whom the highest place exposes
Foremost to stand against the Thunderer's aim
Your bulwark, and condemns to greatest share
30 Of endless pain? Where there is, then, no good
For which to strive, no strife can grow up there
From faction: for none sure will claim in Hell
Precedence; none whose portion is so small
Of present pain that with ambitious mind
Will covet more! With this advantage, then,
To union, and firm faith, and firm accord,
More than can be in Heaven, we now return
To claim our just inheritance of old,
Surer to prosper than prosperity
40 Could have assured us; and by what best way,
Whether of open war or covert guile,
We now debate. Who can advise may speak.&quot;

He ceased; and next him Moloch, sceptred king,
Stood up—the strongest and the fiercest Spirit
That fought in Heaven, now fiercer by despair.
His trust was with th' Eternal to be deemed
Equal in strength, and rather than be less
Cared not to be at all; with that care lost
Went all his fear: of God, or Hell, or worse,
50 He recked not, and these words thereafter spake:
&quot;My sentence is for open war. Of wiles,
More unexpert, I boast not: them let those
Contrive who need, or when they need; not now.
For, while they sit contriving, shall the rest—
Millions that stand in arms, and longing wait
The signal to ascend—sit lingering here,
Heaven's fugitives, and for their dwelling-place
Accept this dark opprobrious den of shame,
The prison of his tryranny who reigns
60 By our delay? No! let us rather choose,
Armed with Hell-flames and fury, all at once
O'er Heaven's high towers to force resistless way,
Turning our tortures into horrid arms
Against the Torturer; when, to meet the noise
Of his almighty engine, he shall hear
Infernal thunder, and, for lightning, see
Black fire and horror shot with equal rage
Among his Angels, and his throne itself
Mixed with Tartarean sulphur and strange fire,
70 His own invented torments. But perhaps
The way seems difficult, and steep to scale
With upright wing against a higher foe!
Let such bethink them, if the sleepy drench
Of that forgetful lake benumb not still,
That in our proper motion we ascend
Up to our native seat; descent and fall
To us is adverse. Who but felt of late,
When the fierce foe hung on our broken rear
Insulting, and pursued us through the Deep,
80 With what compulsion and laborious flight
We sunk thus low? Th' ascent is easy, then;
Th' event is feared! Should we again provoke
Our stronger, some worse way his wrath may find
To our destruction, if there be in Hell
Fear to be worse destroyed! What can be worse
Than to dwell here, driven out from bliss, condemned
In this abhorred deep to utter woe!
Where pain of unextinguishable fire
Must exercise us without hope of end
90 The vassals of his anger, when the scourge
Inexorably, and the torturing hour,
Calls us to penance? More destroyed than thus,
We should be quite abolished, and expire.
What fear we then? what doubt we to incense
His utmost ire? which, to the height enraged,
Will either quite consume us, and reduce
To nothing this essential—happier far
Than miserable to have eternal being!—
Or, if our substance be indeed divine,
100 And cannot cease to be, we are at worst
On this side nothing; and by proof we feel
Our power sufficient to disturb his Heaven,
And with perpetual inroads to alarm,
Though inaccessible, his fatal throne:
Which, if not victory, is yet revenge.&quot;
He ended frowning, and his look denounced
Desperate revenge, and battle dangerous
To less than gods. On th' other side up rose
Belial, in act more graceful and humane.
110 A fairer person lost not Heaven; he seemed
For dignity composed, and high exploit.
But all was false and hollow; though his tongue
Dropped manna, and could make the worse appear
The better reason, to perplex and dash
Maturest counsels: for his thoughts were low—
To vice industrious, but to nobler deeds
Timorous and slothful. Yet he pleased the ear,
And with persuasive accent thus began:—

&quot;I should be much for open war, O Peers,
120 As not behind in hate, if what was urged
Main reason to persuade immediate war
Did not dissuade me most, and seem to cast
Ominous conjecture on the whole success;
When he who most excels in fact of arms,
In what he counsels and in what excels
Mistrustful, grounds his courage on despair
And utter dissolution, as the scope
Of all his aim, after some dire revenge.
First, what revenge? The towers of Heaven are filled
130 With armed watch, that render all access
Impregnable: oft on the bordering Deep
Encamp their legions, or with obscure wing
Scout far and wide into the realm of Night,
Scorning surprise. Or, could we break our way
By force, and at our heels all Hell should rise
With blackest insurrection to confound
Heaven's purest light, yet our great Enemy,
All incorruptible, would on his throne
Sit unpolluted, and th' ethereal mould,
140 Incapable of stain, would soon expel
Her mischief, and purge off the baser fire,
Victorious. Thus repulsed, our final hope
Is flat despair: we must exasperate
Th' Almighty Victor to spend all his rage;
And that must end us; that must be our cure—
To be no more. Sad cure! for who would lose,
Though full of pain, this intellectual being,
Those thoughts that wander through eternity,
To perish rather, swallowed up and lost
150 In the wide womb of uncreated Night,
Devoid of sense and motion? And who knows,
Let this be good, whether our angry Foe
Can give it, or will ever? How he can
Is doubtful; that he never will is sure.
Will he, so wise, let loose at once his ire,
Belike through impotence or unaware,
To give his enemies their wish, and end
Them in his anger whom his anger saves
To punish endless? 'Wherefore cease we, then?'
160 Say they who counsel war; 'we are decreed,
and destined to eternal woe;
Whatever doing, what can we suffer more,
What can we suffer worse?' Is this, then, worst—
Thus sitting, thus consulting, thus in arms?
What when we fled amain, pursued and struck
With Heaven's afflicting thunder, and besought
The Deep to shelter us? This Hell then seemed
A refuge from those wounds. Or when we lay
Chained on the burning lake? That sure was worse.
170 What if the breath that kindled those grim fires,
Awaked, should blow them into sevenfold rage,
And plunge us in the flames; or from above
Should intermitted vengeance arm again
His red right hand to plague us? What if all
Her stores were opened, and this firmament
Of Hell should spout her cataracts of fire,
Impendent horrors, threatening hideous fall
One day upon our heads; while we perhaps,
Designing or exhorting glorious war,
180 Caught in a fiery tempest, shall be hurled,
Each on his rock transfixed, the sport and prey
Or racking whirlwinds, or for ever sunk
Under yon boiling ocean, wrapt in chains,
There to converse with everlasting groans,
Unrespited, unpitied, unreprieved,
Ages of hopeless end? This would be worse.
War, therefore, open or concealed, alike
My voice dissuades; for what can force or guile
With him, or who deceive his mind, whose eye
190 Views all things at one view? He from Heaven's height
All these our motions vain sees and derides,
Not more almighty to resist our might
Than wise to frustrate all our plots and wiles.
Shall we, then, live thus vile—the race of Heaven
Thus trampled, thus expelled, to suffer here
Chains and these torments? Better these than worse,
By my advice; since fate inevitable
Subdues us, and omnipotent decree,
The Victor's will. To suffer, as to do,
200 Our strength is equal; nor the law unjust
That so ordains. This was at first resolved,
If we were wise, against so great a foe
Contending, and so doubtful what might fall.
I laugh when those who at the spear are bold
And venturous, if that fail them, shrink, and fear
What yet they know must follow—to endure
Exile, or ignominy, or bonds, or pain,
The sentence of their Conqueror. This is now
Our doom; which if we can sustain and bear,
210 Our Supreme Foe in time may much remit
His anger, and perhaps, thus far removed,
Not mind us not offending, satisfied
With what is punished; whence these raging fires
Will slacken, if his breath stir not their flames.
Our purer essence then will overcome
Their noxious vapour; or, inured, not feel;
Or, changed at length, and to the place conformed
In temper and in nature, will receive
Familiar the fierce heat; and, void of pain,
220 This horror will grow mild, this darkness light;
Besides what hope the never-ending flight
Of future days may bring, what chance, what change
Worth waiting—since our present lot appears
For happy though but ill, for ill not worst,
If we procure not to ourselves more woe.&quot;
Thus Belial, with words clothed in reason's garb,
Counselled ignoble ease and peaceful sloth,
Not peace; and after him thus Mammon spake:—

&quot;Either to disenthrone the King of Heaven
230 We war, if war be best, or to regain
Our own right lost. Him to unthrone we then
May hope, when everlasting Fate shall yield
To fickle Chance, and Chaos judge the strife.
The former, vain to hope, argues as vain
The latter; for what place can be for us
Within Heaven's bound, unless Heaven's Lord supreme
We overpower? Suppose he should relent
And publish grace to all, on promise made
Of new subjection; with what eyes could we
240 Stand in his presence humble, and receive
Strict laws imposed, to celebrate his throne
With warbled hymns, and to his Godhead sing
Forced hallelujahs, while he lordly sits
Our envied sovereign, and his altar breathes
Ambrosial odours and ambrosial flowers,
Our servile offerings? This must be our task
In Heaven, this our delight. How wearisome
Eternity so spent in worship paid
To whom we hate! Let us not then pursue,
250 By force impossible, by leave obtained
Unacceptable, though in Heaven, our state
Of splendid vassalage; but rather seek
Our own good from ourselves, and from our own
Live to ourselves, though in this vast recess,
Free and to none accountable, preferring
Hard liberty before the easy yoke
Of servile pomp. Our greatness will appear
Then most conspicuous when great things of small,
Useful of hurtful, prosperous of adverse,
260 We can create, and in what place soe'er
Thrive under evil, and work ease out of pain
Through labour and endurance. This deep world
Of darkness do we dread? How oft amidst
Thick clouds and dark doth Heaven's all-ruling Sire
Choose to reside, his glory unobscured,
And with the majesty of darkness round
Covers his throne, from whence deep thunders roar.
Mustering their rage, and Heaven resembles Hell!
As he our darkness, cannot we his light
270 Imitate when we please? This desert soil
Wants not her hidden lustre, gems and gold;
Nor want we skill or art from whence to raise
Magnificence; and what can Heaven show more?
Our torments also may, in length of time,
Become our elements, these piercing fires
As soft as now severe, our temper changed
Into their temper; which must needs remove
The sensible of pain. All things invite
To peaceful counsels, and the settled state
280 Of order, how in safety best we may
Compose our present evils, with regard
Of what we are and where, dismissing quite
All thoughts of war. Ye have what I advise.&quot;

He scarce had finished, when such murmur filled
Th' assembly as when hollow rocks retain
The sound of blustering winds, which all night long
Had roused the sea, now with hoarse cadence lull
Seafaring men o'erwatched, whose bark by chance
Or pinnace, anchors in a craggy bay
290 After the tempest. Such applause was heard
As Mammon ended, and his sentence pleased,
Advising peace: for such another field
They dreaded worse than Hell; so much the fear
Of thunder and the sword of Michael
Wrought still within them; and no less desire
To found this nether empire, which might rise,
By policy and long process of time,
In emulation opposite to Heaven.
Which when Beelzebub perceived—than whom,
300 Satan except, none higher sat—with grave
Aspect he rose, and in his rising seemed
A pillar of state. Deep on his front engraven
Deliberation sat, and public care;
And princely counsel in his face yet shone,
Majestic, though in ruin. Sage he stood
With Atlantean shoulders, fit to bear
The weight of mightiest monarchies; his look
Drew audience and attention still as night
Or summer's noontide air, while thus he spake:—

310 &quot;Thrones and Imperial Powers, Offspring of Heaven,
Ethereal Virtues! or these titles now
Must we renounce, and, changing style, be called
Princes of Hell? for so the popular vote
Inclines—here to continue, and build up here
A growing empire; doubtless! while we dream,
And know not that the King of Heaven hath doomed
This place our dungeon, not our safe retreat
Beyond his potent arm, to live exempt
From Heaven's high jurisdiction, in new league
320 Banded against his throne, but to remain
In strictest bondage, though thus far removed,
Under th' inevitable curb, reserved
His captive multitude. For he, to be sure,
In height or depth, still first and last will reign
Sole king, and of his kingdom lose no part
By our revolt, but over Hell extend
His empire, and with iron sceptre rule
Us here, as with his golden those in Heaven.
What sit we then projecting peace and war?
330 War hath determined us and foiled with loss
Irreparable; terms of peace yet none
Vouchsafed or sought; for what peace will be given
To us enslaved, but custody severe,
And stripes and arbitrary punishment
Inflicted? and what peace can we return,
But, to our power, hostility and hate,
Untamed reluctance, and revenge, though slow,
Yet ever plotting how the Conqueror least
May reap his conquest, and may least rejoice
340 In doing what we most in suffering feel?
Nor will occasion want, nor shall we need
With dangerous expedition to invade
Heaven, whose high walls fear no assault or siege,
Or ambush from the Deep. What if we find
Some easier enterprise? There is a place
(If ancient and prophetic fame in Heaven
Err not)—another World, the happy seat
Of some new race, called Man, about this time
To be created like to us, though less
350 In power and excellence, but favoured more
Of him who rules above; so was his will
Pronounced among the Gods, and by an oath
That shook Heaven's whole circumference confirmed.
Thither let us bend all our thoughts, to learn
What creatures there inhabit, of what mould
Or substance, how endued, and what their power
And where their weakness: how attempted best,
By force of subtlety. Though Heaven be shut,
And Heaven's high Arbitrator sit secure
360 In his own strength, this place may lie exposed,
The utmost border of his kingdom, left
To their defence who hold it: here, perhaps,
Some advantageous act may be achieved
By sudden onset—either with Hell-fire
To waste his whole creation, or possess
All as our own, and drive, as we were driven,
The puny habitants; or, if not drive,
Seduce them to our party, that their God
May prove their foe, and with repenting hand
370 Abolish his own works. This would surpass
Common revenge, and interrupt his joy
In our confusion, and our joy upraise
In his disturbance; when his darling sons,
Hurled headlong to partake with us, shall curse
Their frail original, and faded bliss—
Faded so soon! Advise if this be worth
Attempting, or to sit in darkness here
Hatching vain empires.&quot; Thus Beelzebub
Pleaded his devilish counsel—first devised
380 By Satan, and in part proposed: for whence,
But from the author of all ill, could spring
So deep a malice, to confound the race
Of mankind in one root, and Earth with Hell
To mingle and involve, done all to spite
The great Creator? But their spite still serves
His glory to augment. The bold design
Pleased highly those infernal States, and joy
Sparkled in all their eyes: with full assent
They vote: whereat his speech he thus renews:—
390 &quot;Well have ye judged, well ended long debate,
Synod of Gods, and, like to what ye are,
Great things resolved, which from the lowest deep
Will once more lift us up, in spite of fate,
Nearer our ancient seat—perhaps in view
Of those bright confines, whence, with neighbouring arms,
And opportune excursion, we may chance
Re-enter Heaven; or else in some mild zone
Dwell, not unvisited of Heaven's fair light,
Secure, and at the brightening orient beam
400 Purge off this gloom: the soft delicious air,
To heal the scar of these corrosive fires,
Shall breathe her balm. But, first, whom shall we send
In search of this new World? whom shall we find
Sufficient? who shall tempt with wandering feet
The dark, unbottomed, infinite Abyss,
And through the palpable obscure find out
His uncouth way, or spread his airy flight,
Upborne with indefatigable wings
Over the vast abrupt, ere he arrive
410 The happy Isle? What strength, what art, can then
Suffice, or what evasion bear him safe,
Through the strict senteries and stations thick
Of Angels watching round? Here he had need
All circumspection: and we now no less
Choice in our suffrage; for on whom we send
The weight of all, and our last hope, relies.&quot;

This said, he sat; and expectation held
His look suspense, awaiting who appeared
To second, or oppose, or undertake
420 The perilous attempt. But all sat mute,
Pondering the danger with deep thoughts; and each
In other's countenance read his own dismay,
Astonished. None among the choice and prime
Of those Heaven-warring champions could be found
So hardy as to proffer or accept,
Alone, the dreadful voyage; till, at last,
Satan, whom now transcendent glory raised
Above his fellows, with monarchal pride
Conscious of highest worth, unmoved thus spake:—

430 &quot;O Progeny of Heaven! Empyreal Thrones!
With reason hath deep silence and demur
Seized us, though undismayed. Long is the way
And hard, that out of Hell leads up to light.
Our prison strong, this huge convex of fire,
Outrageous to devour, immures us round
Ninefold; and gates of burning adamant,
Barred over us, prohibit all egress.
These passed, if any pass, the void profound
Of unessential Night receives him next,
440 Wide-gaping, and with utter loss of being
Threatens him, plunged in that abortive gulf.
If thence he scape, into whatever world,
Or unknown region, what remains him less
Than unknown dangers, and as hard escape?
But I should ill become this throne, O Peers,
And this imperial sovereignty, adorned
With splendour, armed with power, if aught proposed
And judged of public moment in the shape
Of difficulty or danger, could deter
450 Me from attempting. Wherefore do I assume
These royalties, and not refuse to reign,
Refusing to accept as great a share
Of hazard as of honour, due alike
To him who reigns, and so much to him due
Of hazard more as he above the rest
High honoured sits? Go, therefore, mighty Powers,
Terror of Heaven, though fallen; intend at home,
While here shall be our home, what best may ease
The present misery, and render Hell
460 More tolerable; if there be cure or charm
To respite, or deceive, or slack the pain
Of this ill mansion: intermit no watch
Against a wakeful foe, while I abroad
Through all the coasts of dark destruction seek
Deliverance for us all. This enterprise
None shall partake with me.&quot; Thus saying, rose
The Monarch, and prevented all reply;
Prudent lest, from his resolution raised,
Others among the chief might offer now,
470 Certain to be refused, what erst they feared,
And, so refused, might in opinion stand
His rivals, winning cheap the high repute
Which he through hazard huge must earn. But they
Dreaded not more th' adventure than his voice
Forbidding; and at once with him they rose.
Their rising all at once was as the sound
Of thunder heard remote. Towards him they bend
With awful reverence prone, and as a God
Extol him equal to the Highest in Heaven.
480 Nor failed they to express how much they praised
That for the general safety he despised
His own: for neither do the Spirits damned
Lose all their virtue; lest bad men should boast
Their specious deeds on earth, which glory excites,
Or close ambition varnished o'er with zeal.

Thus they their doubtful consultations dark
Ended, rejoicing in their matchless Chief:
As, when from mountain-tops the dusky clouds
Ascending, while the north wind sleeps, o'erspread
490 Heaven's cheerful face, the louring element
Scowls o'er the darkened landscape snow or shower,
If chance the radiant sun, with farewell sweet,
Extend his evening beam, the fields revive,
The birds their notes renew, and bleating herds
Attest their joy, that hill and valley rings.
O shame to men! Devil with devil damned
Firm concord holds; men only disagree
Of creatures rational, though under hope
Of heavenly grace, and, God proclaiming peace,
500 Yet live in hatred, enmity, and strife
Among themselves, and levy cruel wars
Wasting the earth, each other to destroy:
As if (which might induce us to accord)
Man had not hellish foes enow besides,
That day and night for his destruction wait!

The Stygian council thus dissolved; and forth
In order came the grand infernal Peers:
Midst came their mighty Paramount, and seemed
Alone th' antagonist of Heaven, nor less
510 Than Hell's dread Emperor, with pomp supreme,
And god-like imitated state: him round
A globe of fiery Seraphim enclosed
With bright emblazonry, and horrent arms.
Then of their session ended they bid cry
With trumpet's regal sound the great result:
Toward the four winds four speedy Cherubim
Put to their mouths the sounding alchemy,
By herald's voice explained; the hollow Abyss
Heard far and wide, and all the host of Hell
520 With deafening shout returned them loud acclaim.
Thence more at ease their minds, and somewhat raised
By false presumptuous hope, the ranged Powers
Disband; and, wandering, each his several way
Pursues, as inclination or sad choice
Leads him perplexed, where he may likeliest find
Truce to his restless thoughts, and entertain
The irksome hours, till his great Chief return.
Part on the plain, or in the air sublime,
Upon the wing or in swift race contend,
530 As at th' Olympian games or Pythian fields;
Part curb their fiery steeds, or shun the goal
With rapid wheels, or fronted brigades form:
As when, to warn proud cities, war appears
Waged in the troubled sky, and armies rush
To battle in the clouds; before each van
Prick forth the airy knights, and couch their spears,
Till thickest legions close; with feats of arms
From either end of heaven the welkin burns.
Others, with vast Typhoean rage, more fell,
540 Rend up both rocks and hills, and ride the air
In whirlwind; Hell scarce holds the wild uproar:—
As when Alcides, from Oechalia crowned
With conquest, felt th' envenomed robe, and tore
Through pain up by the roots Thessalian pines,
And Lichas from the top of Oeta threw
Into th' Euboic sea. Others, more mild,
Retreated in a silent valley, sing
With notes angelical to many a harp
Their own heroic deeds, and hapless fall
550 By doom of battle, and complain that Fate
Free Virtue should enthrall to Force or Chance.
Their song was partial; but the harmony
(What could it less when Spirits immortal sing?)
Suspended Hell, and took with ravishment
The thronging audience. In discourse more sweet
(For Eloquence the Soul, Song charms the Sense)
Others apart sat on a hill retired,
In thoughts more elevate, and reasoned high
Of Providence, Foreknowledge, Will, and Fate—
560 Fixed fate, free will, foreknowledge absolute,
And found no end, in wandering mazes lost.
Of good and evil much they argued then,
Of happiness and final misery,
Passion and apathy, and glory and shame:
Vain wisdom all, and false philosophy!—
Yet, with a pleasing sorcery, could charm
Pain for a while or anguish, and excite
Fallacious hope, or arm th' obdured breast
With stubborn patience as with triple steel.

570 Another part, in squadrons and gross bands,
On bold adventure to discover wide
That dismal world, if any clime perhaps
Might yield them easier habitation, bend
Four ways their flying march, along the banks
Of four infernal rivers, that disgorge
Into the burning lake their baleful streams—
Abhorred Styx, the flood of deadly hate;
Sad Acheron of sorrow, black and deep;
Cocytus, named of lamentation loud
580 Heard on the rueful stream; fierce Phlegeton,
Whose waves of torrent fire inflame with rage.
Far off from these, a slow and silent stream,
Lethe, the river of oblivion, rolls
Her watery labyrinth, whereof who drinks
Forthwith his former state and being forgets—
Forgets both joy and grief, pleasure and pain.
Beyond this flood a frozen continent
Lies dark and wild, beat with perpetual storms
Of whirlwind and dire hail, which on firm land
590 Thaws not, but gathers heap, and ruin seems
Of ancient pile; all else deep snow and ice,
A gulf profound as that Serbonian bog
Betwixt Damiata and Mount Casius old,
Where armies whole have sunk: the parching air
Burns frore, and cold performs th' effect of fire.
Thither, by harpy-footed Furies haled,
At certain revolutions all the damned
Are brought; and feel by turns the bitter change
Of fierce extremes, extremes by change more fierce,
600 From beds of raging fire to starve in ice
Their soft ethereal warmth, and there to pine
Immovable, infixed, and frozen round
Periods of time,—thence hurried back to fire.
They ferry over this Lethean sound
Both to and fro, their sorrow to augment,
And wish and struggle, as they pass, to reach
The tempting stream, with one small drop to lose
In sweet forgetfulness all pain and woe,
All in one moment, and so near the brink;
610 But Fate withstands, and, to oppose th' attempt,
Medusa with Gorgonian terror guards
The ford, and of itself the water flies
All taste of living wight, as once it fled
The lip of Tantalus. Thus roving on
In confused march forlorn, th' adventurous bands,
With shuddering horror pale, and eyes aghast,
Viewed first their lamentable lot, and found
No rest. Through many a dark and dreary vale
They passed, and many a region dolorous,
620 O'er many a frozen, many a fiery alp,
Rocks, caves, lakes, fens, bogs, dens, and shades of death—
A universe of death, which God by curse
Created evil, for evil only good;
Where all life dies, death lives, and Nature breeds,
Perverse, all monstrous, all prodigious things,
Abominable, inutterable, and worse
Than fables yet have feigned or fear conceived,
Gorgons, and Hydras, and Chimeras dire.

Meanwhile the Adversary of God and Man,
630 Satan, with thoughts inflamed of highest design,
Puts on swift wings, and toward the gates of Hell
Explores his solitary flight: sometimes
He scours the right hand coast, sometimes the left;
Now shaves with level wing the deep, then soars
Up to the fiery concave towering high.
As when far off at sea a fleet descried
Hangs in the clouds, by equinoctial winds
Close sailing from Bengala, or the isles
Of Ternate and Tidore, whence merchants bring
640 Their spicy drugs; they on the trading flood,
Through the wide Ethiopian to the Cape,
Ply stemming nightly toward the pole: so seemed
Far off the flying Fiend. At last appear
Hell-bounds, high reaching to the horrid roof,
And thrice threefold the gates; three folds were brass,
Three iron, three of adamantine rock,
Impenetrable, impaled with circling fire,
Yet unconsumed. Before the gates there sat
On either side a formidable Shape.
650 The one seemed woman to the waist, and fair,
But ended foul in many a scaly fold,
Voluminous and vast—a serpent armed
With mortal sting. About her middle round
A cry of Hell-hounds never-ceasing barked
With wide Cerberean mouths full loud, and rung
A hideous peal; yet, when they list, would creep,
If aught disturbed their noise, into her womb,
And kennel there; yet there still barked and howled
Within unseen. Far less abhorred than these
660 Vexed Scylla, bathing in the sea that parts
Calabria from the hoarse Trinacrian shore;
Nor uglier follow the night-hag, when, called
In secret, riding through the air she comes,
Lured with the smell of infant blood, to dance
With Lapland witches, while the labouring moon
Eclipses at their charms. The other Shape—
If shape it might be called that shape had none
Distinguishable in member, joint, or limb;
Or substance might be called that shadow seemed,
670 For each seemed either—black it stood as Night,
Fierce as ten Furies, terrible as Hell,
And shook a dreadful dart: what seemed his head
The likeness of a kingly crown had on.
Satan was now at hand, and from his seat
The monster moving onward came as fast
With horrid strides; Hell trembled as he strode.
Th' undaunted Fiend what this might be admired—
Admired, not feared (God and his Son except,
Created thing naught valued he nor shunned),
680 And with disdainful look thus first began:—

&quot;Whence and what art thou, execrable Shape,
That dar'st, though grim and terrible, advance
Thy miscreated front athwart my way
To yonder gates? Through them I mean to pass,
That be assured, without leave asked of thee.
Retire; or taste thy folly, and learn by proof,
Hell-born, not to contend with Spirits of Heaven.&quot;
To whom the Goblin, full of wrath, replied:—
&quot;Art thou that traitor Angel? art thou he,
690 Who first broke peace in Heaven and faith, till then
Unbroken, and in proud rebellious arms
Drew after him the third part of Heaven's sons,
Conjured against the Highest—for which both thou
And they, outcast from God, are here condemned
To waste eternal days in woe and pain?
And reckon'st thou thyself with Spirits of Heaven
Hell-doomed, and breath'st defiance here and scorn,
Where I reign king, and, to enrage thee more,
Thy king and lord? Back to thy punishment,
700 False fugitive; and to thy speed add wings,
Lest with a whip of scorpions I pursue
Thy lingering, or with one stroke of this dart
Strange horror seize thee, and pangs unfelt before.&quot;
So spake the grisly Terror, and in shape,
So speaking and so threatening, grew tenfold,
More dreadful and deform. On th' other side,
Incensed with indignation, Satan stood
Unterrified, and like a comet burned,
That fires the length of Ophiuchus huge
710 In th' arctic sky, and from his horrid hair
Shakes pestilence and war. Each at the head
Levelled his deadly aim; their fatal hands
No second stroke intend; and such a frown
Each cast at th' other as when two black clouds,
With heaven's artillery fraught, came rattling on
Over the Caspian,—then stand front to front
Hovering a space, till winds the signal blow
To join their dark encounter in mid-air.
So frowned the mighty combatants that Hell
720 Grew darker at their frown; so matched they stood;
For never but once more was wither like
To meet so great a foe. And now great deeds
Had been achieved, whereof all Hell had rung,
Had not the snaky Sorceress, that sat
Fast by Hell-gate and kept the fatal key,
Risen, and with hideous outcry rushed between.
&quot;O father, what intends thy hand,&quot; she cried,
&quot;Against thy only son? What fury, O son,
Possesses thee to bend that mortal dart
730 Against thy father's head? And know'st for whom?
For him who sits above, and laughs the while
At thee, ordained his drudge to execute
Whate'er his wrath, which he calls justice, bids—
His wrath, which one day will destroy ye both!&quot;
She spake, and at her words the hellish Pest
Forbore: then these to her Satan returned:—
&quot;So strange thy outcry, and thy words so strange
Thou interposest, that my sudden hand,
Prevented, spares to tell thee yet by deeds
740 What it intends, till first I know of thee
What thing thou art, thus double-formed, and why,
In this infernal vale first met, thou call'st
Me father, and that phantasm call'st my son.
I know thee not, nor ever saw till now
Sight more detestable than him and thee.&quot;
T' whom thus the Portress of Hell-gate replied:—
&quot;Hast thou forgot me, then; and do I seem
Now in thine eye so foul?—once deemed so fair
In Heaven, when at th' assembly, and in sight
750 Of all the Seraphim with thee combined
In bold conspiracy against Heaven's King,
All on a sudden miserable pain
Surprised thee, dim thine eyes and dizzy swum
In darkness, while thy head flames thick and fast
Threw forth, till on the left side opening wide,
Likest to thee in shape and countenance bright,
Then shining heavenly fair, a goddess armed,
Out of thy head I sprung. Amazement seized
All th' host of Heaven; back they recoiled afraid
760 At first, and called me Sin, and for a sign
Portentous held me; but, familiar grown,
I pleased, and with attractive graces won
The most averse—thee chiefly, who, full oft
Thyself in me thy perfect image viewing,
Becam'st enamoured; and such joy thou took'st
With me in secret that my womb conceived
A growing burden. Meanwhile war arose,
And fields were fought in Heaven: wherein remained
(For what could else?) to our Almighty Foe
770 Clear victory; to our part loss and rout
Through all the Empyrean. Down they fell,
Driven headlong from the pitch of Heaven, down
Into this Deep; and in the general fall
I also: at which time this powerful key
Into my hands was given, with charge to keep
These gates for ever shut, which none can pass
Without my opening. Pensive here I sat
Alone; but long I sat not, till my womb,
Pregnant by thee, and now excessive grown,
780 Prodigious motion felt and rueful throes.
At last this odious offspring whom thou seest,
Thine own begotten, breaking violent way,
Tore through my entrails, that, with fear and pain
Distorted, all my nether shape thus grew
Transformed: but he my inbred enemy
Forth issued, brandishing his fatal dart,
Made to destroy. I fled, and cried out Death!
Hell trembled at the hideous name, and sighed
From all her caves, and back resounded Death!
790 I fled; but he pursued (though more, it seems,
Inflamed with lust than rage), and, swifter far,
Me overtook, his mother, all dismayed,
And, in embraces forcible and foul
Engendering with me, of that rape begot
These yelling monsters, that with ceaseless cry
Surround me, as thou saw'st—hourly conceived
And hourly born, with sorrow infinite
To me; for, when they list, into the womb
That bred them they return, and howl, and gnaw
800 My bowels, their repast; then, bursting forth
Afresh, with conscious terrors vex me round,
That rest or intermission none I find.
Before mine eyes in opposition sits
Grim Death, my son and foe, who set them on,
And me, his parent, would full soon devour
For want of other prey, but that he knows
His end with mine involved, and knows that I
Should prove a bitter morsel, and his bane,
Whenever that shall be: so Fate pronounced.
810 But thou, O father, I forewarn thee, shun
His deadly arrow; neither vainly hope
To be invulnerable in those bright arms,
Through tempered heavenly; for that mortal dint,
Save he who reigns above, none can resist.&quot;

She finished; and the subtle Fiend his lore
Soon learned, now milder, and thus answered smooth:—
&quot;Dear daughter—since thou claim'st me for thy sire,
And my fair son here show'st me, the dear pledge
Of dalliance had with thee in Heaven, and joys
820 Then sweet, now sad to mention, through dire change
Befallen us unforeseen, unthought-of—know,
I come no enemy, but to set free
From out this dark and dismal house of pain
Both him and thee, and all the heavenly host
Of Spirits that, in our just pretences armed,
Fell with us from on high. From them I go
This uncouth errand sole, and one for all
Myself expose, with lonely steps to tread
Th' unfounded Deep, and through the void immense
830 To search, with wandering quest, a place foretold
Should be—and, by concurring signs, ere now
Created vast and round—a place of bliss
In the purlieus of Heaven; and therein placed
A race of upstart creatures, to supply
Perhaps our vacant room, though more removed,
Lest Heaven, surcharged with potent multitude,
Might hap to move new broils. Be this, or aught
Than this more secret, now designed, I haste
To know; and, this once known, shall soon return,
840 And bring ye to the place where thou and Death
Shall dwell at ease, and up and down unseen
Wing silently the buxom air, embalmed
With odours. There ye shall be fed and filled
Immeasurably; all things shall be your prey.&quot;

He ceased; for both seemed highly pleased, and Death
Grinned horrible a ghastly smile, to hear
His famine should be filled, and blessed his maw
Destined to that good hour. No less rejoiced
His mother bad, and thus bespake her sire:—

850 &quot;The key of this infernal Pit, by due
And by command of Heaven's all-powerful King,
I keep, by him forbidden to unlock
These adamantine gates; against all force
Death ready stands to interpose his dart,
Fearless to be o'ermatched by living might.
But what owe I to his commands above,
Who hates me, and hath hither thrust me down
Into this gloom of Tartarus profound,
To sit in hateful office here confined,
860 Inhabitant of Heaven and heavenly born—
Here in perpetual agony and pain,
With terrors and with clamours compassed round
Of mine own brood, that on my bowels feed?
Thou art my father, thou my author, thou
My being gav'st me; whom should I obey
But thee? whom follow? Thou wilt bring me soon
To that new world of light and bliss, among
The gods who live at ease, where I shall reign
At thy right hand voluptuous, as beseems
870 Thy daughter and thy darling, without end.&quot;

Thus saying, from her side the fatal key,
Sad instrument of all our woe, she took;
And, towards the gate rolling her bestial train,
Forthwith the huge portcullis high up-drew,
Which, but herself, not all the Stygian Powers
Could once have moved; then in the key-hole turns
Th' intricate wards, and every bolt and bar
Of massy iron or solid rock with ease
Unfastens. On a sudden open fly,
880 With impetuous recoil and jarring sound,
Th' infernal doors, and on their hinges grate
Harsh thunder, that the lowest bottom shook
Of Erebus. She opened; but to shut
Excelled her power: the gates wide open stood,
That with extended wings a bannered host,
Under spread ensigns marching, mibht pass through
With horse and chariots ranked in loose array;
So wide they stood, and like a furnace-mouth
Cast forth redounding smoke and ruddy flame.
890 Before their eyes in sudden view appear
The secrets of the hoary Deep—a dark
Illimitable ocean, without bound,
Without dimension; where length, breadth, and height,
And time, and place, are lost; where eldest Night
And Chaos, ancestors of Nature, hold
Eternal anarchy, amidst the noise
Of endless wars, and by confusion stand.
For Hot, Cold, Moist, and Dry, four champions fierce,
Strive here for mastery, and to battle bring
900 Their embryon atoms: they around the flag
Of each his faction, in their several clans,
Light-armed or heavy, sharp, smooth, swift, or slow,
Swarm populous, unnumbered as the sands
Of Barca or Cyrene's torrid soil,
Levied to side with warring winds, and poise
Their lighter wings. To whom these most adhere
He rules a moment: Chaos umpire sits,
And by decision more embroils the fray
By which he reigns: next him, high arbiter,
910 Chance governs all. Into this wild Abyss,
The womb of Nature, and perhaps her grave,
Of neither sea, nor shore, nor air, nor fire,
But all these in their pregnant causes mixed
Confusedly, and which thus must ever fight,
Unless th' Almighty Maker them ordain
His dark materials to create more worlds—
Into this wild Abyss the wary Fiend
Stood on the brink of Hell and looked a while,
Pondering his voyage; for no narrow frith
920 He had to cross. Nor was his ear less pealed
With noises loud and ruinous (to compare
Great things with small) than when Bellona storms
With all her battering engines, bent to rase
Some capital city; or less than if this frame
Of Heaven were falling, and these elements
In mutiny had from her axle torn
The steadfast Earth. At last his sail-broad vans
He spread for flight, and, in the surging smoke
Uplifted, spurns the ground; thence many a league,
930 As in a cloudy chair, ascending rides
Audacious; but, that seat soon failing, meets
A vast vacuity. All unawares,
Fluttering his pennons vain, plumb-down he drops
Ten thousand fathom deep, and to this hour
Down had been falling, had not, by ill chance,
The strong rebuff of some tumultuous cloud,
Instinct with fire and nitre, hurried him
As many miles aloft. That fury stayed—
Quenched in a boggy Syrtis, neither sea,
940 Nor good dry land—nigh foundered, on he fares,
Treading the crude consistence, half on foot,
Half flying; behoves him now both oar and sail.
As when a gryphon through the wilderness
With winged course, o'er hill or moory dale,
Pursues the Arimaspian, who by stealth
Had from his wakeful custody purloined
The guarded gold; so eagerly the Fiend
O'er bog or steep, through strait, rough, dense, or rare,
With head, hands, wings, or feet, pursues his way,
950 And swims, or sinks, or wades, or creeps, or flies.
At length a universal hubbub wild
Of stunning sounds, and voices all confused,
Borne through the hollow dark, assaults his ear
With loudest vehemence. Thither he plies
Undaunted, to meet there whatever Power
Or Spirit of the nethermost Abyss
Might in that noise reside, of whom to ask
Which way the nearest coast of darkness lies
Bordering on light; when straight behold the throne
960 Of Chaos, and his dark pavilion spread
Wide on the wasteful Deep! With him enthroned
Sat sable-vested Night, eldest of things,
The consort of his reign; and by them stood
Orcus and Ades, and the dreaded name
Of Demogorgon; Rumour next, and Chance,
And Tumult, and Confusion, all embroiled,
And Discord with a thousand various mouths.

T' whom Satan, turning boldly, thus:—&quot;Ye Powers
And Spirits of this nethermost Abyss,
970 Chaos and ancient Night, I come no spy
With purpose to explore or to disturb
The secrets of your realm; but, by constraint
Wandering this darksome desert, as my way
Lies through your spacious empire up to light,
Alone and without guide, half lost, I seek,
What readiest path leads where your gloomy bounds
Confine with Heaven; or, if some other place,
From your dominion won, th' Ethereal King
Possesses lately, thither to arrive
980 I travel this profound. Direct my course:
Directed, no mean recompense it brings
To your behoof, if I that region lost,
All usurpation thence expelled, reduce
To her original darkness and your sway
(Which is my present journey), and once more
Erect the standard there of ancient Night.
Yours be th' advantage all, mine the revenge!&quot;

Thus Satan; and him thus the Anarch old,
With faltering speech and visage incomposed,
990 Answered: &quot;I know thee, stranger, who thou art—
That mighty leading Angel, who of late
Made head against Heaven's King, though overthrown.
I saw and heard; for such a numerous host
Fled not in silence through the frighted Deep,
With ruin upon ruin, rout on rout,
Confusion worse confounded; and Heaven-gates
Poured out by millions her victorious bands,
Pursuing. I upon my frontiers here
Keep residence; if all I can will serve
1000 That little which is left so to defend,
Encroached on still through our intestine broils
Weakening the sceptre of old Night: first, Hell,
Your dungeon, stretching far and wide beneath;
Now lately Heaven and Earth, another world
Hung o'er my realm, linked in a golden chain
To that side Heaven from whence your legions fell!
If that way be your walk, you have not far;
So much the nearer danger. Go, and speed;
Havoc, and spoil, and ruin, are my gain.&quot;

1010 He ceased; and Satan stayed not to reply,
But, glad that now his sea should find a shore,
With fresh alacrity and force renewed
Springs upward, like a pyramid of fire,
Into the wild expanse, and through the shock
Of fighting elements, on all sides round
Environed, wins his way; harder beset
And more endangered than when Argo passed
Through Bosporus betwixt the justling rocks,
Or when Ulysses on the larboard shunned
1020 Charybdis, and by th' other whirlpool steered.
So he with difficulty and labour hard
Moved on, with difficulty and labour he;
But, he once passed, soon after, when Man fell,
Strange alteration! Sin and Death amain,
Following his track (such was the will of Heaven)
Paved after him a broad and beaten way
Over the dark Abyss, whose boiling gulf
Tamely endured a bridge of wondrous length,
From Hell continued, reaching th' utmost orb
1030 Of this frail World; by which the Spirits perverse
With easy intercourse pass to and fro
To tempt or punish mortals, except whom
God and good Angels guard by special grace.

But now at last the sacred influence
Of light appears, and from the walls of Heaven
Shoots far into the bosom of dim Night
A glimmering dawn. Here Nature first begins
Her farthest verge, and Chaos to retire,
As from her outmost works, a broken foe,
1040 With tumult less and with less hostile din;
That Satan with less toil, and now with ease,
Wafts on the calmer wave by dubious light,
And, like a weather-beaten vessel, holds
Gladly the port, though shrouds and tackle torn;
Or in the emptier waste, resembling air,
Weighs his spread wings, at leisure to behold
Far off th' empyreal Heaven, extended wide
In circuit, undetermined square or round,
With opal towers and battlements adorned
1050 Of living sapphire, once his native seat;
And, fast by, hanging in a golden chain,
This pendent World, in bigness as a star
Of smallest magnitude close by the moon.
Thither, full fraught with mischievous revenge,
1055 Accursed, and in a cursed hour, he hies.
&lt;/poem&gt;
}}
[[Het paradijs verloren: Boek III|&gt;&gt;&gt; Ga verder met BOOK III]]

----
'''Navigatie''': [[Het paradijs verloren: Boek I|Boek I]] - Boek II - [[Het paradijs verloren: Boek III|Boek III]] 
----
== Noten ==
Bron voor de explicatieve noten: [https://milton.host.dartmouth.edu/reading%20room/pl/book%201/text.shtml The John Milton Reading Room: Paradise Lost] (onder Creative Commons licentie)

{{References}}
[[Categorie:Engels]]
[[Categorie:John Milton]]
[[Categorie:Vertaalde poëzie]]</text>
      <sha1>r4uhexa5e9b7us3tg9s1lp8c182agh8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Het paradijs verloren: Boek III</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40399</id>
    <revision>
      <id>126977</id>
      <parentid>126975</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T11:59:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>J.G.G.</username>
        <id>269</id>
      </contributor>
      <comment>noten</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67804" xml:space="preserve">{{Infobox document
| naam             = Het paradijs verloren: Boek III
| auteur           = [[Auteur:John Milton|John Milton]]
| genre            = Poëzie
| taal             = Engels
| datum            = 1674 (tweede editie)&lt;/br&gt;Vertaling 2022
| vertaler         = [[Gebruiker:J.G.G.|Jules Grandgagnage]]
| bron             = [https://vertaaldegedichten.jouwweb.be/engelse-gedichten/john-milton/paradise-lost-book-iii Vertaalde gedichten: Paradise Lost Boek III]]
| auteursrecht     = CC-BY-SA
| artikelwikipedia = Paradise Lost
}}
[[Bestand:ParadiseLButts1.jpg|miniatuur|left|Illustratie door William Blake, 1808: Satan wekt de opstandige engelen op]]

----
&lt;Center&gt;&lt;Big&gt;&lt;Big&gt;Het paradijs verloren: Boek III (1674)&lt;/Big&gt;&lt;/Big&gt;
'''Paradise Lost Book III van John Milton'''&lt;br&gt;naar het Nederlands vertaald door Jules Grandgagnage (2022)&lt;/br&gt;
&lt;/br&gt;&lt;U&gt;Tekstverantwoording:&lt;/U&gt; voor de Engelse tekst werd gebruikgemaakt van [https://en.wikisource.org/wiki/Paradise_Lost_(1674)/Book_III de tekst op de Engelse Wikisource]. &lt;/Center&gt;

----
{{Gebruiker:J.G.G./licentie}}
----

'''ONDERWERP DERDE BOEK''' ('The Argument')

God, gezeten op Zijn troon, ziet Satan op deze wereld afvliegen, die Hij pas geschapen heeft. Hij toont hem aan zijn Zoon die aan Zijn rechterhand zit en voorspelt het succes van Satan in het verderven van de mensheid. Hij zuivert Zijn eigen Gerechtigheid en Wijsheid van alle blaam, omdat Hij de mens vrij en bekwaam genoeg heeft geschapen om zijn verleider te weerstaan; toch verklaart Hij Zijn voornemen genade aan de mens te schenken, omdat hij niet uit eigen kwaadwilligheid is gevallen, zoals Satan, maar door hem verleid is. De Zoon van God prijst Zijn Vader voor de openbaring van Zijn genadige bedoeling met de mens; maar God verklaart opnieuw, dat Genade niet kan worden verleend aan de mens zonder de voldoening van Goddelijke rechtvaardigheid; de mens heeft de majesteit van God beledigd door goddelijkheid na te streven. Daarom moet hij met heel zijn nageslacht, gewijd aan de dood, sterven, tenzij iemand kan worden gevonden die bereid is om in zijn plaats deze straf te ondergaan. De Zoon van God biedt zichzelf vrijwillig aan als zoenoffer voor de mens. De Vader aanvaardt dit, verordent zijn incarnatie, spreekt zijn verhevenheid uit boven alle Namen in Hemel en Aarde; beveelt alle Engelen om zijn zoon te aanbidden. Zij gehoorzamen, en zingen op hun harpen in koor de lof van zowel de Vader als de Zoon. Intussen is Satan neergestreken op de kale bol van de buitenste sfeer van de wereld, waar hij dwalend een plaats vindt die sindsdien het voorgeborchte van de ijdelheid wordt genoemd en waar personen en dingen heen vliegen. Satan komt dan bij de Hemelpoort, die wordt beschreven als opstijgend naar de sterren, en de wateren boven het Firmament die eromheen stromen: Hij gaat vandaar naar de sfeer van de Zon; hij vindt daar Uriël, de Regent van die sfeer, maar verandert eerst zichzelf in de gedaante van een lagere Engel en doet alsof hij de nieuwe Schepping en Mens wil zien die God hier heeft neergezet. Satan vraagt aan Uriël hem de weg te wijzen naar de plaats waar de mens woont, en wordt ernaartoe geleid; hij landt eerst op de berg Niphates.&lt;ref&gt;Niphates: een berg in het Taurusgebergte in Armenië.&lt;/ref&gt;
{{Kolommen2
| Kolom1=
&lt;big&gt;HET PARADIJS VERLOREN&lt;/big&gt;

Nederlandse vertaling door Jules Grandgagnage (2022)

BOEK III
&lt;poem&gt;
Heil, Heilig Licht, Hemels eerstgeborene,
of mede uit de eeuwige straal ontsproten:
Mag ik me zo uitdrukken zonder blaam?
Is God immers geen Licht en woonde Hij
niet steeds in ongenaakbaar eeuwig licht,
in U, Helder Schijnsel van het Ongeschapene?
Of verkiest U de naam Zuivere stroom,
van oorsprong onbekend? Nog voor de Zon,
nog voor de hemel bestond U; Op Gods bevel&lt;ref&gt;Nog voor de hemel(en) bestond u: Zie Genesis 1:3, waarin staat dat het licht het eerste geschapen ding was.&lt;/ref&gt;
bekleedde U de jonge wereld (van donkere
diepe wateren aan 't onbegrensd
en vormloos Niets ontrukt) als met een mantel.
U zie ik nu weer, met bouder vleugelslag, 
de poel van Styx ontvloden, maar lang gekerkerd&lt;ref&gt;Syx/Stygisch: verwijst naar de rivier de Styx, een van de rivieren van de hel, die zich aan de ingang van Hades bevindt. Ook gebruikt als algemene verwijzing naar de onderwereld van de klassieke mythologie.&lt;/ref&gt;
in dat duister krocht; En op mijn vlucht
door diepste en mindere duisternis gedragen,
bezong ik Chaos en de eeuwige nacht&lt;ref&gt;Chaos: Milton ontleent het concept van chaos, of ongevormde materie, aan Hesiodus' Theogonie en de platoonse filosofie (vooral de Timaeus).&lt;/ref&gt;
met andere tonen dan Orpheus' lier;
De hemelmuze hielp me bij het dalen&lt;ref&gt;De hemelse Muze: Urania, de muze die geassocieerd wordt met astronomie. Impliceert ook de Heilige Geest.&lt;/ref&gt;
naar de hel en bij het weder klimmen, 
hoe zwaar ook die beproeving; Veiliger nu
bezoek ik u —en voel opnieuw uw levenslamp—
met ogen die niet meer dezelfde zijn,&lt;ref&gt;Ogen...: Milton was volledig blind sinds 1652.&lt;/ref&gt;
en vruchteloos zoekend naar uw indringende straal
geen dageraad meer vinden, door de schemerige
sluier van zwarte staar bedekt. Nochtans
belet dit me niet te dwalen waar Muzen zijn
en het verheven gezang rond klare bron,
lommerbos of zonbestraalde heuvel;
Maar U vooral, O, Sion, bezoek ik 's nachts,&lt;ref&gt;De heilige berg Sion, waarvan wordt beweerd dat Mozes er de leringen van God heeft ontvangen. Milton geeft blijkbaar de voorkeur aan het beeld van de berg boven dat van de gebruikelijke woonplaats van de Muzen, de berg Parnassus.&lt;/ref&gt; 
en de bloemomzoomde beken die uw
voet kabbelend bevloeien: niet zelden denk ik
aan die twee wier lot ook 't mijne is:
(kon ik in faam maar hun gelijke zijn!)
Thamyris en Homerus, beiden blind,
en d' oude profeten Tiresias en Phineus;
Dan vullen harmonische ritmes mijn hoofd, zoals
de nachtegaal die in het donker zingt
en verborgen in het schaduwlover
zijn nachtelijk lied ten gehore brengt.
Zo keren de seizoenen jaarlijks terug;
Geen dag voor mij, geen zoete nadering
van ochtend of avond, geen aanblik van lentebloesem
zomerroos, kuddes of hemels mensengezicht;
Alleen maar wolken en eeuwigdurend duister
omgeeft mij, van menselijk vertier beroofd,
Het Boek der Schepping voor mij onleesbaar gemaakt
als een lege bladzij waar kennis en werking
der natuur werden gewist zodat
die poort naar wijsheid voor mij gesloten blijft.
Schijn des te meer naar binnen, Hemels licht,
doorstraal mijn geest, versterk al zijn gaven
en plant daar ogen die de mist verdrijven
zodat ik zien en spreken kan van dingen
die voor een sterveling onzichtbaar zijn.
Hoog verheven boven alle hoogten
op de troon van zijn zuiver Rijk,
wierp d' Almachtige Vader een blik omlaag
naar Zijn Werken en hun eigen maaksels;
Omringd door alle heiligen van de hemel,
zo talrijk als de sterren, zat Hij, en zag
schoonheid die niet in woorden te vatten was;
Aan zijn rechterzijde zat zijn stralend
evenbeeld, zijn enige zoon; Op Aarde
zag hij eerst ons eerste ouderpaar,
de enige twee mensen in 't zalig Hof
geplaatst, oogstten eeuwige vreugde en liefde,
vreugde die blijft en onbenijde liefde
in zalige eenzaamheid; Daarna beschouwde
Hij hel en afgrond, en hoe Satan in grauwe
lucht aan deze zijde van de nacht
langs de hemelmuren vloog, klaar om
met moeë vlerk maar willige tred te dalen
naar de ruige rand van deze wereld,
vast land gelijkend zonder firmament,
zij het door zee, zij het door lucht omringd. 
God zag vanuit de hoogte aan wat was,
wat is en wat zal zijn, en sprak voorzienig
zijn enige zoon met deze woorden aan:

Eniggeboren zoon, zie je hoe drift
onze tegenstander vervoert? Noch grenspaal,
noch alle grendels van de hel, noch ketens
die hem moesten binden weerhouden hem,
zelfs niet de grote afgrond; zo vastberaden
lijkt hij op wraak gericht, die zal neerkomen
op zijn eigen rebelse hoofd. En thans,
na elke hindernis te hebben overwonnen,
richt hij in 't voorhof van het Licht nabij
de hemel zijn vleugels naar de nieuwe wereld
om de mens die daar verblijft met kracht
of list te dwingen zijn zaligheid op te geven;
en dat zal hij doen, want de mens
is gevoelig voor zijn vleierij
en overtreedt lichtzinnig 't enig gebod
en enig pand van zijn gehoorzaamheid. 
Zo valt hij met zijn trouweloos geslacht;
Wie draagt de schuld? Wie anders dan hijzelf,
d' ondankbare, die alles van mij kreeg!
Ik schiep hem recht en goed: hij had de keuze
net als al mijn hemelse krachten en geesten
te vallen of te staan; uit vrije wil
weerstond de een terwijl de ander viel.
Indien onvrij, welk oprecht bewijs 
is er van echte trouw, geloof en liefde,
als niet de wil maar nooddwang alles stuurt?
Wat is het loon voor zulke dienstigheid?  
En welk genoegen verdient een slaaf eraan
als wil en rede  (kiezen volgt uit redeneren)
nutteloos, ijdel, en beide van vrijheid beroofd
niet mij, maar passief de noodzaak dienen?
Zij werden dus, zoals rechtvaardig is,
zo geschapen, en kunnen bijgevolg
hun Maker niet met recht beschuldigen,
of hun schepping of hun lot, alsof
voorbeschiktheid hun wil bij wet regeert
of zij zelf door voorkennis eigen
rebellie gelastten, niet ik; Voorzag ik,
dan had dit op hun misdrijf geen enkel effect,
dat zij ook zonder zeker hadden begaan.
Dus zonder dwang of schaduw van het lot,
of iets door mij onwrikbaar en eeuwig voorzien,
zondigen zij zelf, als enige daders
in wat zij oordelen en kiezen; want zo
maakte ik ze vrij, en vrij moeten ze blijven,
tot zij zichzelf tot slaven maken, want anders
moet ik hun aard veranderen, en 't hoog
besluit herroepen dat hun vrijheid gebood:
zijzelf geboden hun val. Door eigen drift
gedreven viel de eerste soort, zelf-verleid
en zelf-ontaard: De mens, door anderen
misleid, ontvangt mijn gratie. De ander niet:
Zo straalt, in genade en recht, in de
hemel en op aard mijn heerlijkheid;
Maar eerst en laatst straalt mijn barmhartigheid.

Een ambrozijngeur vulde de hemel terwijl
God sprak, en uitverkoren geesten werden
doordrongen van onuitsprekelijke vreugde:
Zij ontwaarden Gods zoon, onvergelijkbaar
in heerlijkheid waarin de schoonheid van
zijn vader werd weerspiegeld; Uit zijn gelaat
gevormd door goddelijk mededogen, sprak
eeuwige liefde, genade zonder maat;
Dit openbarend, sprak hij zijn vader toe.

O, Vader, hoe genadig was het woord
dat uw vorstelijk oordeel afsloot; dat mensen
gratie kunnen vinden; daarvoor prijzen
hemel en aarde u hooglijk met ontelbare
vrome hymnen en gezangen, die uw
godstroon bejubelen tot in de eeuwigheid.
Hoe zou de mens voorgoed verloren zijn,
uw schepsel, laatst nog zo bemind, hoe zou
uw jongste telg door bedrog en eigen
dwaasheid vallen? Verre zij dit van U,
ver van u, vader, die enkel rechtvaardig
oordeelt over alle schepsels. Of zal
die vijand zo zijn doel bereiken en dwarsboomt
hij uw plan? Zal hij zijn hoogste kwaad
vervullen en uw goedheid tot niets herleiden;
Of keert hij trots terug naar de hel, zwaarder
gestraft, doch met gestilde wraak, met in
zijn zog de ganse mensheid, door hem verdorven?
Of is het uw wil om hem te behagen en zelf
uw hele schepping ongedaan te maken;
voor hem te vernielen wat u voor eigen glorie 
hebt gemaakt? Zo werpt u twijfel en spot
op eigen goedheid en grootsheid zonder verweer.

De grote Schepper antwoordde hem aldus:
O, zoon, die mijn ziel in vreugde verheft,
zoon van mijn hart, zoon die alleen bent.
Mijn woord, mijn wijsheid en mijn macht, jij sprak
geheel zoals ik dacht, geheel zoals
mijn eeuwig plan het heeft bepaald; De mens
zal niet geheel verloren zijn; hij wordt
gered wie 't wenst, niet door eigen wil,
maar door mijn vrijelijk verleende genade;
Nog eenmaal herstel ik zijn vervallen kracht,
hoewel door zondige begeerten gekluisterd;
Nog eenmaal zal hij, ondersteund door mij,
zijn dodelijke vijand op gelijke
grond bestrijden, opdat hij weten zou
hoe broos zijn gevallen toestand is,
en hoezeer hij zijn Verlossing dankt
aan mij, en mij alleen. Sommigen
heb ik uitverkoren. Het is mijn Wil;
De rest zal horen als ik hen roep en waarschuw
voor hun zondige staat, en hoe mijn toorn
op tijd te stillen door om genade te smeken;
Want ik breng licht in hun duistere zinnen,
verzacht hun stenen harten met gebed
en berouw tot zij zich onderwerpen.
Voor oprecht gebed, berouw en ootmoed
blijft mijn oor niet doof, noch zal mijn oog
gesloten blijven; In hen zal ik als gids
mijn scheidsrechter Geweten planten, die,
als ze ernaar luisteren, hen licht
na licht doet vinden en, goed besteed
en vast van koers, voert naar een veilig einde.
Maar mijn genade en lijdzaam dulden zal hij
die mij versmaadt en hoont nooit proeven; hard
zal harder worden en blind wordt blinder zodat
hij verder strompelt en nog dieper valt;
Slechts zulken sluit ik uit van mij genade.
Maar nog is alles niet gedaan; De Mens,
ongehoorzaam, verbreekt zijn trouw en zondigt
tegen het hoogste hemelgezag; zich voordoend
als een god verliest hij alles; Zo houdt
hij niets meer over om voor 't verraad te boeten
dan dat hij samen met zijn nageslacht
sacraal vernietigd wordt en sterven moet.
Hij sterft of rechtvaardigheid, tenzij
een ander bereid is deze strenge vergelding
te ondergaan: de dood voor de dood.
Zeg hemelmachten, waar is zulke liefde?
Wie hier wil sterfelijk zijn, om d' onrechtvaardige
mens als rechtvaardige te verlossen
van doodzonde? Is hier zoveel barmhartigheid?

Het ganse hemelkoor bleef echter stom:
geen beschermer of middelaar verscheen
ter wille van de mens, nog minder een
die met zijn eigen hoofd de dodelijke straf
als losgeld voor de misdaad wilde betalen.
Zonder verlossing zou de hele mensheid
verloren zijn, ter dood en hel veroordeeld
door Zijn strenge doem, als niet de Zoon
van God, in wie Zijn volle liefde gloort,
zijn dierbare voorspraak had hervat.

Vader, uw woord waarborgt de mens genade,
en zou Genade geen middel vinden, zij
die als de snelste uwer gevleugelde boden
haar weg vindt naar uw schepselen, en hen
bezoekt, onaangekondigd, ongesmeekt
en ongezocht? Gelukkig voor de mens
die zich in zonde en dood verliest en zo
niet meer in staat is tot boetedoening of offer;
In zonde verloren heeft hij niets te bieden.
Zie mij dan aan: mij voor hem, ik bied
een leven voor een leven; noem mij Mens;
laat uw wraak mij treffen; voor hem verlaat ik
uw boezem en doe als hoogste in glorie na u
vrijwillig afstand van alles om blij te sterven
voor hem; laat Dood op mij zijn woede koelen.
Ik zal niet lang verslagen liggen onder
zijn sombere macht. Een eeuwig leven schonk
U mij; Ik leef door U; Ook al zwicht ik
nu voor de dood en ben ik hem verschuldigd
al wat in kan mij sterven; Toch: eenmaal
die schuld betaald, laat u me niet ten prooi
aan hem in dat afschuwelijk graf, noch duldt
U dat hij eeuwig mijn zuivere ziel bederft.
Maar 'k zal het graf ontstijgen, mijn overwinnaar
onderwerpen, zich op zijn buit beroemend;
Dood zijn doodswond geven zodat hij roemloos
buigt, van zijn fatale steek ontdaan;
En ik zal in triomf door 't ruime zwerk
tegen haar wil de hel in ketens voeren,
haar duistere macht voorgoed bedwongen. En U,
U zal vanuit de hemel glimlachend toezien
terwijl ik door U mijn vijanden verpletter;
De dood als laatste, wiens kreng zijn graf verzadigt.
Dan zal ik, met mijn leger van verlosten,
na lange tijd opnieuw de hemel betreden,
Vader, om uw gezicht te zien, ongetekend
door een wolk van toorn, nu vrede en
verzoening verzekerd is: Gramschap wijkt
van dan af aan voor uw blije wezen.

Hier zweeg hij, maar zijn zacht gelaat sprak stil
over onsterfelijke liefde voor
de sterfelijke mens; slechts overstraald
door respect en liefde voor zijn vader;
Tot het hoogste offer blijmoedig bereid,
verbeidde hij zijn Vaders wil. Bewonderend
vroeg heel de hemel zich af wat dit betekende
en wat er zou volgen; Dra zei de Almachtige:

O jij, die als enige in hemel en op aard
mijn toorn van de mens afwendt en zijn 
rust herstelt, Jij, mijn enig welbehagen!
Hoe goed weet jij hoezeer 'k mijn werk liefheb,
niet in het minst de Mens, mijn laatste schepping.
Jou aan mijn boezem en rechterhand ontzeggen
is jou verliezen, maar redt een heel geslacht.
Voeg daarom hun aard bij die van jou, 
hun enige verlosser, en wees een mens
tussen de mensen op aarde, gemaakt tot vlees
uit maagdelijk zaad wanneer het tijd zal zijn
door wonderlijke geboorte; Wees de leider
van heel de mensheid in Adams plaats, hoewel
als Adams zoon. Zoals zij in hem sterven,
worden velen als uit een tweede wortel
in jou hersteld. Zonder jou niet één.
Zijn zonde maakt ook al zijn zonen schuldig;
Jouw deugd, hun toegedicht, verlost eenieder
die al zijn daden, goed of slecht, verloochent;
In jou verplant zal hij verder leven
en van jou nieuw leven tot zich nemen. 
Zo voldoet de Mens met recht wat d' andere
schuldig is; hij wordt berecht en offert
zijn leven voor 't leven van zijn nageslacht.
Hemelse liefde zal helse haat overtreffen,
sterven en stervend verrijzen om terug te winnen
wat helse haat zo licht vernietigde,
en blijft vernietigen in hen die weigeren
de aangeboden genade te ontvangen.
Noch zal je, dalend om het menselijk wezen
te omhelzen je eigen aard verlagen;
Omdat je, ofschoon getroond in 't hoogste heil,
gelijk aan God, genietend van wat Hij schiep,
dit alles verliet om die verdorven wereld
te redden, en je de zoon van God meer door 
verdienste bent dan door geboorterecht.
Waardig bevonden ben jij door je goedheid,
veel meer dan door verworven macht of grootheid,
omdat jouw liefde rijker vloeit dan glorie;
Daarom zal jouw vernedering jou als mens
verheffen tot deze troon; Hier, belichaamd,
zal je zitten en heersen als God en Mens,
zowel de zoon van God als mensenzoon,
Gezalfd als koning over alles: Alle macht
verleen ik jou: heers voor eeuwig, als opperste
regeerder uit kracht van verdienste over
tronen, vorstendommen en alle machten;
Iedereen zal ik dwingen, in hemel, op aarde
of onder in de hel, voor jou te knielen.
Als jij, door goddelijke schittering omringd,
in 't hemelruim verschijnen zal en aartsengelen
uitzendt die de dag des oordeels verkondigen,
dan spoeden zich uit alle windstreken
zowel de levenden als de opgeroepen doden
uit lang vervlogen tijden naar jouw tribunaal,
uit slaap gewekt door het bazuingeschal.
Dan zul je in een kring van heiligen oordelen
over alle slechte mensen en engelen;
Onder jouw vonnis zinken zij; En eens
de hel gevuld, gaat zij voor eeuwig dicht.
Intussen brandt de wereld; voor de rechtvaardigen
rijst uit de as een nieuwe hemel en aarde;
Na al hun leed wachten hen gouden dagen,
met gouden vruchten van hun daden overladen;
Dan feesten vreugde, vrede en het ware
en leg jij je gouden scepter neer:
overbodig nu God in allen woont.
Maar Gij allen, Goden, aanbid degene
die om dit alles te bereiken sterft;
Aanbid de Zoon, en acht hem mijn gelijke.

Nauwelijks zweeg de Almachtige of heel
de menigte van engelen schreeuwde luid 
en zoet als uit talloze gelukzalige stemmen
zijn vreugde uit. De hemel galmde
van jubelzang en luide hosanna's vulden
de eeuwige oorden: Eerbiedig buigend naar hun
beider tronen wierpen zij vervolgens
in plechtige aanbidding hun met amarant
en goud doorweven kronen op de grond;
Amarant, onsterfelijke bloem
die ooit in 't Paradijs begon te bloeien
naast de levensboom, maar na de zondeval
opnieuw verplaatst werd naar haar hemelse oorsprong,
waar nu haar bloesem de levensbron beschaduwt;
Vandaar vloeit de heilstroom door de hemel,
Elysese bloemen doordrenkend met amber
waardoor ze niet verwelken; Uitverkoren
geesten binden er hun straalomkranste
lokken mee. Nu blonk het licht plaveisel,
bestrooid met bloemenslingers, als een zee
van jaspis, gekleurd door rode hemelrozen.
Dan, weer gekroond, namen zij gouden harpen,
altijd gestemd,  die glinsterden aan hun zijde
als pijlkokers; En met lieflijk voorspel
in mooie samenklank, begonnen zij
hun heilig lied tot ieders hoge vervoering;
Geen stem ontbrak, en elk had haar deel
der melodie in hemelse harmonie.

Van U, Vader, zongen ze eerst, Almachtig,
onveranderlijk, onsterfelijk en oneindig;
Eeuwig Koning, Schepper van alles wat is,
Bron van licht, zelf onzichtbaar te midden
van de schittering Zijner ongenaakbare
troon; Dan slechts bent U te zien wanneer
U de felheid van uw straling tempert
met een wolk als lichtend tabernakel
om U heen; Ook uw verhulde kleed
verblindt de hemel nog: de vlammendste engel
bedekt naast U zijn ogen met zijn vleugels.
Toen zongen ze van u, de eersteling
van heel de schepping, goddelijke spiegeling
in wiens opvallend gelaat, zonder sluier,
de Almachtige Vader zichtbaar doorschijnt;
Hij, die geen schepsel kan aanschouwen,
heeft in u Zijn Heerlijkheid gedrukt:
Zijn wijde geest woont eveneens in u.
Door u schiep Hij de hemel en de engelen,
en sloeg de opstand neer van de heerszuchtigen.
U spaarde die dag uw vaders donder niet,
noch ontzag u van uw felle strijdwagen
de vurige wielen die de hemel schokten
toen u over de nekken der uiteengeslagen
vijandige engelen reed. Terug van het strijdveld
werd slechts u op luid gejuich onthaald, 
die als Zoon van uw Almachtige vader
Zijn wraak aan Zijn vijanden heeft bezorgd.
Niet aan de Mens, die door hun slechtheid viel;
Vader der genade, streng, maar meer
geneigd tot meelij, besloot U hem te sparen:
Pas hoorde Uw lieve en enige zoon uw voornemen
om de broze mens niet te verdoemen,
omdat U meer geneigd tot meelij bent,
of hij wilde Uw toorn stillen, voorgoed,
en de strijd die in Uw gelaat woedt
tussen meelij en recht: Hij, ongeacht
zijn zaligheid als tweede naast God, zou sterven
voor de zonde van de mens. Goddelijk,
enig en zonder weerga was zulke liefde!
Heil, Gods Zoon, Verlosser van de Mens!
Uw naam zal in mijn liederen weerklinken
om voortaan uw lof en die van uw vader
trouw te zingen tot in de eeuwigheid.
Zo brachten ze in de hemel, boven de sfeer
der sterren, blije uren door met hymnen.

Terwijl bewandelt Satan de duistere vaste
bol van dit heelal, wiens eerste boog
de lichtende binnensferen afsluit van Chaos
en de dreiging van d' oude Duisternis;
Voordien geleek het hem een verre bol,
nu lijkt het een grenzeloos vasteland,
duister, bar en woest blootgesteld
aan de sterrenloze kille nacht
en de dreiging van Chaos' gure storm,
behalve aan de zijde die van de verre
hemelmuur wat licht opvangt en daar
met haar schijnsel de luide stormlucht luwt.
Hier liep de duivel in het weidse veld.
zoals een gier, gekweekt op de Imaüs,
(wiens besneeuwde top het land begrenst
van zwervende Tataren) die zijn gebied,
schaars aan prooi, verlaat en op heuvels
lammeren en pasgeboren geitjes verscheurt;
Of vliegt naar Ganges' en Hydaspes' bronnen,
maar neerstrijkt op Sericana's dorre vlakten,
waar Chinese bamboewagens rijden,
die voortgedreven worden door wind en zeil.
Zo ging hij de winderige landzee op en neer,
belust op prooi, eenzaam: geen ander schepsel,
levend of onbezield, was daar  te vinden;
Nog niet te vinden: want spoedig zou een menigte
dwaze dingen als vluchtige damp van al
wat ijdel is vanaf de aarde hierheen
vliegen wanneer zonde het werk der mensen
met hoogmoed had vervuld. IJdelheid,
en de dwaze hoop op eer voor ieder
die zijn naam en faam op ijdele dingen
bouwt, geluk zoekt in dit of ander leven;
Al wie op aarde zijn beloning wil,
als vrucht van blind en ijverig bijgeloof,
niets anders zoekend dan de lof der mensen,
krijgt hier zijn loon, zo leeg als eigen daden.
Al 't onvoltooide werk van de natuur,
te vroeg geboren, monsterlijk of slecht,
eens vergaan op aarde, vliedt hierheen
om doelloos te dwalen tot d' eindvernietiging;
Niet op de nabije maan, dat is slechts waan:
haar zilveren velden zijn de woonst van levend
verheven heiligen of wezens die
het midden houden tussen mens en engel.
Hier, echter, kwamen de eerste bewoners
uit d' oude wereld: reuzen, verkeerd gekweekt
maar om hun ijdele heldendaden befaamd;
Vervolgens de bouwers van Babel op de vlakte
van Sinear, en andere Babelbouwers
met even grootse plannen maar zonder geld.
Anderen kwamen hier als eenzaat: de een
(Empedocles, zich god wanend) sprong dwaas
in Etna's vuur; en Cleombrotus in zee,
smachtend naar 't genot van Plato's elysium; 
Een horde embryo's, narren, kluizenaars
en broeders, wit, zwart en grijs, volgde
hen met al hun waardeloos gekakel.
Hier zwerven pelgrims die hem, die in de hemel
leeft, in Golgotha zochten als dode;
Ook zij, die op hun sterfbed snel het kleed
aantrekken van Dominicus of Franciscus 
om zo vermomd het paradijs te winnen.
Voorbij de zeven planeten en vaste sterren
gaan zij, waar Libra in de kristallijnen
sfeer trilling en Eerste Beweger bepaalt;
Petrus aan zijn hemelpoortje schijnt hen
op te wachten met sleutels in de hand,
Wanneer zij net de hemeltrap betreden,
blaast echter onverwachts een wervelwind
hen door de grillige lucht uit elke richting 
tienduizend mijl uit koers. Daar zag je kappen,
keuvels en pijen, samen met hun dragers
als rillende vodden verscheurd; relieken, parels,
paternosters, aflaten, absoluties
en papenbullen als speeltuig van de wind.
Ver achter deze wereld werden allen
in 't voorgeborchte geworpen, sindsdien
het Paradijs der Zotten genoemd, toen nog
weinig bekend, onbevolkt en onbetreden.
Door deze donkere wereld trok de duivel,
tot hij na lange omzwerving zijn schreden haastig
richtte naar een straal ochtendlicht;
In de verte gloorde de hemelmuur
waartegen een schitterend gebouw oprees,
zijn treden leidend naar een statelijke
poort, zo mogelijk nog koninklijker,
met een fronton van diamant en goud,
en rijkelijk ornament van glinsterende
oosterse juwelen. Een poort zo stralend
had zijn gelijke niet op aarde, noch als
ontwerp, noch als de beste tekening.
De trap was als de ladder waarop Jakob
stralende engelen op en neer zag gaan,
toen hij de wraak van Esau wilde ontvluchten
naar Padan-Aram in het land van Luz:
's Nachts, in open lucht, uit een droom
ontwaakt, riep hij: 'Dit is de Hemelpoort!'
In elke trede zat mysterie: de trap
bleef soms niet staan, ten hemel opgetrokken,
uit 't zicht, met onderaan een heldere zee
van vloeibaar parelmoer of jaspis waarover
ieder zeilde die van de aarde kwam,
door engelen gedragen, of over het meer
in een wagen getrokken door vurige rossen.
De trap hing neer, als om Satan te tarten
tot de klim, of het verdriet om zijn
verstoting uit de hemel te vergroten.
Daaronder en ertegenover opende 
zich een weg die naar de aarde leidde
en haar zegenrijke paradijs:
Een brede doorgang, ontzaglijk breder dan
die over Sions berg en, hoewel
ook breed, die boven het Beloofde Land
dat God zo dierbaar was en waarover
op Zijn bevel de engelen heen en weer
de blijde stammen bezochten, Zijn oog terwijl
alles overschouwend vanaf Paneas
(de bronnen van de Jordaan) tot aan Berseba
waar 't Heilig Land grenst aan Egypte en
d' Arabische kust; De toegang was zo wijd
als een door duisternis begrensde oceaan.
Vanop de laagste gouden trede der ladder
die naar de hemel reikte, keek Satan verwonderd
neer op 't schouwspel van de wereld die zich
plots aan hem vertoonde. Als een spion
die uren dwaalt langs hachelijke wegen
in het duister, en pas bij 't vrolijk klaren
van de dageraad de hoge heuvelrug
ontwaart van waar het zicht van een vreemd land,
tot dan toe onbekend, belofte brengt;
Of mogelijk een beroemde metropool
met glanzend versierde torenspitsen, verguld
door de stralen van de ochtendzon;
Versteld door dit toneel stond de Boze,
hoewel hij reeds de hemel had gezien,
en felle afgunst kreeg hem in zijn greep.
Vanop zijn plaats, boven de draaiende troonhemel
van de verlengde schaduw van de nacht,
ziet hij in 't rond: vanaf Libra's oostelijk
punt tot aan de wollige sterrennevel
die Andromeda draagt – ver over d' Atlantische
zeeën en de horizon voorbij;
Hij meet de breedte van d'een naar d'andere pool
en duikt dan zonder aarzeling de eerste
kring der wereld in; Zijdelings tollend
vliegt hij door zuivere marmeren lucht tussen
ontelbaar sterrengeflonker: verre sterren,
die van dichtbij nieuwe werelden bleken.;
Andere werelden, of eerder eilanden,
gelukkig als Hesperia's vermaarde tuin,
met zalig veld, bos en bloemrijk dal,
Driemaal gelukkig, maar wie daar gelukkig woonde,
zocht hij niet uit: Boven dit alles lokte
de gouden Zon, die hem een hemel leek,
zijn blik; daarheen wendde hij zijn koers
doorheen het kalme firmament (opwaarts,
neerwaarts, recht of schuin was moeilijk te zeggen,
noch welke lengtegraad) naar waar de heldere
grootse lichtbron als een vorstenoog scheen,
met de mindere sterren eerbiedig op afstand
hun zwakker licht verspreidend; Hun sterrendans
bewogen door een vaste maat die dagen,
maanden, jaren meet, richten zij zich
naar haar immer stralende lamp, of buigen
door haar magnetische straal die 't universum
zachtjes warmt, en alles diep doordringt
met haar onzichtbaar zachte invloed, en deugd
tot in de meest verborgen diepten brengt;
Zo wonderbaarlijk stralend stond zij daar.
Daar landt uiteindelijk de aartsvijand,
op een plek niet groter dan een stip,
nooit waar te nemen door een astronoom.
De duivel zag een oord dat onbeschrijflijk
stralender was dan aards metaal of steen;
heel verschillend, maar steeds van licht bezield,
als ijzer dat men gloeiend maakt in 't vuur;
Metaal leek deels van goud en deels van zilver;
Een edelsteen was meestal chrysoliet,
robijn ofwel topaas van het twaalftal
dat uit Aarons borstplaat blonk; Daarnaast
een steen, veeleer verbeeld dan echt gezien,
zoals de filosofen zo lang vergeefs
hebben gezocht naar de Steen der Wijzen
(hoewel hun Kunst kwik - de vluchtige Hermes -
vermocht te binden en uit zee Proteus
ontbonden opriep en zijn vele gedaanten
tot vorm distilleerden in hun alambiek.
Geen wonder dat hier velden en contreien
zuivere geest uitademen, met rivieren
van drinkbaar goud, als d' alchemie der zon,
zo ver van ons geplaatst, met elke straal
in aardevocht gedrenkt hier in het donker,
zo veel kostbaar mooie dingen maakt,
zeldzaam en met luisterrijke kleuren.
Hier vond zijn duivelsblik, door niets verblind,
veel nieuwe stof: zijn oog beval hij ver
en wijd te zien maar vond geen hindernis
of schaduw; slechts zonneschijn (zoals haar stralen
's middags loodrecht op de evenaar vallen,
zo gingen zij nu lijnrecht op zonder
dat een voorwerp schaduw gaf); Zo helder
was de lucht dat ze zijn blik scherpte
voor verafgelegen dingen: Weldra
zag hij daardoor de stralende engel staan,
(dezelfde bemerkte Johannes in de zon):
Hij zag zijn rug, maar 't hield zijn licht niet tegen;
Een gouden tiara van zonnestralen omgaf
zijn hoofd; in glans gelijk vielen zijn lokken
over zijn schouders, bevederd met zwaaiende vleugels;
Hij leek bezwaard met een immense taak,
of misschien in diepe gedachten verzonken.
Zijn onzuivere geest verblijdde zich
met de hoop dat dit de gids was die zijn
dwalende vlucht zou leiden naar het paradijs,
zijn reisdoel en 't begin van al ons lijden.
Maar eerst behoefde hij een andere vorm,
om geen gevaar of uitstel te moeten vrezen:
Nu verschijnt hij als een jonge cherub,
niet van de eerste rang, maar niettemin
straalt zijn gelaat van hemelse jeugd, en gratie
spreidt zich in al zijn leden; kunstig geveinsd:
Zijn golvend haar onder een diadeem
speels krullend over iedere wang;
zijn vleugelpaar met kleur en goud besprenkeld;
zijn kleed ingekort voor groter vaart,
zijn statige tred met zilveren staf gesteund.
Hij naderde niet ongemerkt: nog voor
hij dichter kwam, keerde de engel zich om
met stralend gelaat, gewaarschuwd door zijn oor,
en Satan aanschouwde Uriël, een van de zeven
nabij Gods troon, steeds klaar voor Zijn bevel,
Zijn ogen op aarde en in de hemelen,
Zijn kwieke boodschappers door vocht en droogte,
over zee en over land; Hem
klampte Satan aan en sprak aldus:

Vorst Uriël, een der zeven geesten
nabij Gods troon, U die in glorie straalt
en steeds de eerste waart om Zijn wil
door heel de hemel te verkondigen,
Daar waar Zijn zonen u als gezant verwachten;
Waarschijnlijk bent u hier op Gods bevel,
waardig bevonden om zijn nieuwe schepping
vaak te bezoeken als Zijn oog. Nieuwsgierig
naar Zijn werken en vooral de Mens,
Zijn hoogste vreugde en gunsteling (voor hem
schiep Hij deze wonderlijke werken)
verliet ik het koor der cherubijnen om hier
alleen rond te dwalen. Stralendste
der serafijnen, zeg me in welke van deze
werelden de Mens zijn vaste woonst
gevonden heeft, of anders vrijelijk rondzwerft,
zeg welke heldere wereld hij heeft verkozen,
zodat ik hem bespieden kan, of openlijk
bewonderen: hem, die de Schepper
al deze werelden schonk en verrijkte
met zovele gaven opdat wij
(zoals het hoort) in hem en alle dingen
de Maker van dit alles zouden prijzen;
Hij, die rechtens de rebellen verdreef
naar de diepste hel en, ter herstel
van dat verlies, in al Zijn Wijsheid 't geslacht
der mensen schiep om Hem beter te dienen. 

Zo sprak de valse veinzer ongemerkt;
want mens noch engel doorziet hypocrisie,
het enige kwaad dat zich onzichtbaar spreidt,
(behalve voor God die immers alles ziet)
Hij laat het toe in hemel en hel dat vaak,
zelfs als de wijsheid waakt, achterdocht slaapt
aan wijsheids poort en 't werk overlaat
aan lichtgelovigheid; Zo ziet goedheid
geen kwaad waar het afwezig lijkt te zijn.
Dit bedrog viel Uriël te beurt,
de zonregent en scherpste hemelgeest,
die nu in zijn rechtschapenheid de valsaard
op deze manier verkoos te antwoorden:

Schone engel, uw lust Gods werk te kennen
en Hem daardoor te eren, is geen exces
dat blaam verdient, maar eerder lof: Des
te meer wanneer ze lijkt op overdaad
die u zo eenzaam hierheen heeft geleid
vanuit uw hemelwoonst om met uw eigen
ogen dat te zien waar anderen 
genoegen nemen met wat ze horen zeggen:
Gewis, al Gods werk is wonderbaarlijk,
een genoegen om te kennen en waardevol
om er met plezier aan terug te denken;
Maar welke geest, door Hem geschapen, begrijpt
hun aantal of de eindeloze wijsheid
die hen voortbracht en hun ontstaan verborg?
Ik was getuige hoe Hij met Zijn Woord
uit vormloze massa de wereld maakte:
Chaos gehoorzaamde Hem, woest oproer
bedaarde, oneindigheid begrensde Hij;
Zijn tweede woord riep licht uit duisternis
en orde werd uit wanorde geboren;
Elk hoofdelement — aarde, water,
lucht en vuur —snelde naar zijn plaats,
terwijl ether, de hemelse kwintessens,
opwaarts vloog, door vele vormen bezield
die sferisch tollend sterren werden, ontelbaar
zoals u ziet, met elk hun eigen plaats 
toegewezen en elk een eigen baan;
de rest der sterren omwalt dit universum.
Kijk daar beneden naar die bol, één zijde
schijnt met licht, weerkaatst, van hier geleend;
Dat is de aarde, de woning van de Mens;
dat licht zijn dag, die anders voor de nacht
zou wijken zoals nu op 't ander halfrond,
als de nabije Maan (zo heet die mooie
ster ertegenover) niet tijdig zou helpen
op haar maandelijkse loop langs
de hemel afnemend, en weer toenemend
't geleende licht van haar drievoudig gezicht
ledigt en weer uitstort op de aarde,
en met haar bleke aanschijn de nacht verdrijft.
De plek waar ik naar wijs is 't Paradijs,
Adams verblijf in een beschaduwd lustprieel.
U vindt nu zelf uw weg, ik ga naar elders.
Hij keerde zich om en Satan maakte een buiging
voor de verheven engel die ieder eer
en respect verschuldigd is. In steile
vlucht wentelde hij vanaf de zonnebaan
naar de aarde daaronder, vol goede hoop,
en rustte pas boven op Niphates.&lt;/poem&gt;
| Kolom2=
&lt;big&gt;PARADISE LOST&lt;/big&gt;

John Milton (1674)

BOOK III
&lt;poem&gt;
Hail, holy Light, offspring of Heaven firstborn,
Or of the Eternal coeternal beam:
May I express thee unblam'd? since God is light,
And never but in unapproached light
Dwelt from eternity, dwelt then in thee
Bright effluence of bright essence increate.
Or hear'st thou rather pure ethereal stream,
Whose fountain who shall tell? before the sun,
Before the Heavens thou wert, and at the voice
Of God, as with a mantle, didst invest
10 The rising world of waters dark and deep,
Won from the void and formless infinite.
Thee I re-visit now with bolder wing,
Escap'd the Stygian pool, though long detain'd
In that obscure sojourn, while in my flight
Through utter and through middle darkness borne,
With other notes than to the Orphean lyre
I sung of Chaos and eternal Night;
Taught by the heavenly Muse to venture down
The dark descent, and up to re-ascend,
20 Though hard and rare: Thee I revisit safe,
And feel thy sovran vital lamp; but thou
Revisit'st not these eyes, that roll in vain
To find thy piercing ray, and find no dawn;
So thick a drop serene hath quench'd their orbs,
Or dim suffusion veil'd. Yet not the more
Cease I to wander, where the Muses haunt,
Clear spring, or shady grove, or sunny hill,
Smit with the love of sacred song; but chief
Thee, Sion, and the flowery brooks beneath,
30 That wash thy hallow'd feet, and warbling flow,
Nightly I visit: nor sometimes forget
Those other two equal'd with me in Fate,
So were I equal'd with them in renown,
Blind Thamyris, and blind Maeonides,
And Tiresias, and Phineus, prophets old:
Then feed on thoughts, that voluntary move
Harmonious numbers; as the wakeful bird
Sings darkling, and in shadiest covert hid
Tunes her nocturnal note. Thus with the year
40 Seasons return; but not to me returns
Day, or the sweet approach of even or morn,
Or sight of vernal bloom, or summer's rose,
Or flocks, or herds, or human face divine;
But cloud instead, and ever-during dark
Surrounds me, from the cheerful ways of men
Cut off, and for the book of knowledge fair
Presented with a universal blank
Of nature's works to me expung'd and ras'd,
And wisdom at one entrance quite shut out.
50 So much the rather thou, celestial Light,
Shine inward, and the mind through all her powers
Irradiate; there plant eyes, all mist from thence
Purge and disperse, that I may see and tell
Of things invisible to mortal sight.
Now had the Almighty Father from above,
From the pure empyrean where he sits
High thron'd above all highth, bent down his eye
His own works and their works at once to view:
About him all the Sanctities of Heaven
60 Stood thick as stars, and from his sight receiv'd
Beatitude past utterance; on his right
The radiant image of his glory sat,
His only son; on earth he first beheld
Our two first parents, yet the only two
Of mankind in the happy garden plac'd
Reaping immortal fruits of joy and love,
Uninterrupted joy, unrivall'd love,
In blissful solitude; he then survey'd
Hell and the gulf between, and Satan there
70 Coasting the wall of Heaven on this side Night
In the dun air sublime, and ready now
To stoop with wearied wings, and willing feet,
On the bare outside of this world, that seem'd
Firm land imbosom'd, without firmament,
Uncertain which, in ocean or in air.
Him God beholding from his prospect high,
Wherein past, present, future, he beholds,
Thus to his only Son foreseeing spake.

Only begotten Son, seest thou what rage
80 Transports our Adversary? whom no bounds
Prescrib'd no bars of Hell, nor all the chains
Heap'd on him there, nor yet the main abyss
Wide interrupt, can hold; so bent he seems
On desperate revenge, that shall redound
Upon his own rebellious head. And now,
Through all restraint broke loose, he wings his way
Not far off Heaven, in the precincts of light,
Directly towards the new created world,
And man there plac'd, with purpose to assay
90 If him by force he can destroy, or, worse,
By some false guile pervert; and shall pervert;
For man will hearken to his glozing lies,
And easily transgress the sole command,
Sole pledge of his obedience: So will fall
He and his faithless progeny: Whose fault?
Whose but his own? ingrate, he had of me
All he could have; I made him just and right,
Sufficient to have stood, though free to fall.
Such I created all the ethereal Powers
100 And Spirits, both them who stood, and them who fail'd;
Freely they stood who stood, and fell who fell.
Not free, what proof could they have given sincere
Of true allegiance, constant faith or love,
Where only what they needs must do appear'd,
Not what they would? what praise could they receive?
What pleasure I from such obedience paid,
When will and reason (reason also is choice)
Useless and vain, of freedom both despoil'd,
Made passive both, had serv'd necessity,
110 Not me? they therefore, as to right belong'd,
So were created, nor can justly accuse
Their Maker, or their making, or their fate,
As if predestination over-rul'd
Their will dispos'd by absolute decree
Or high foreknowledge they themselves decreed
Their own revolt, not I; if I foreknew,
Foreknowledge had no influence on their fault,
Which had no less proved certain unforeknown.
So without least impulse or shadow of fate,
120 Or aught by me immutably foreseen,
They trespass, authors to themselves in all
Both what they judge, and what they choose; for so
I form'd them free: and free they must remain,
Till they enthrall themselves; I else must change
Their nature, and revoke the high decree
Unchangeable, eternal, which ordain'd
Their freedom: they themselves ordain'd their fall.
The first sort by their own suggestion fell,
Self-tempted, self-deprav'd: Man falls, deceiv'd
130 By the other first: Man therefore shall find grace,
The other none: In mercy and justice both,
Through Heaven and Earth, so shall my glory excel;
But Mercy, first and last, shall brightest shine.

Thus while God spake, ambrosial fragrance fill'd
All Heaven, and in the blessed Spirits elect
Sense of new joy ineffable diffus'd.
Beyond compare the Son of God was seen
Most glorious; in him all his Father shone
Substantially express'd; and in his face
140 Divine compassion visibly appear'd,
Love without end, and without measure grace,
Which uttering, thus he to his Father spake.

O Father, gracious was that word which clos'd
Thy sovran command, that Man should find grace;
For which both Heaven and earth shall high extol
Thy praises, with the innumerable sound
Of hymns and sacred songs, wherewith thy throne
Encompass'd shall resound thee ever blest.
For should Man finally be lost, should Man,
150 Thy creature late so lov'd, thy youngest son,
Fall circumvented thus by fraud, though join'd
With his own folly? that be from thee far,
That far be from thee, Father, who art judge
Of all things made, and judgest only right.
Or shall the Adversary thus obtain
His end, and frustrate thine? shall he fulfill
His malice, and thy goodness bring to nought,
Or proud return, though to his heavier doom,
Yet with revenge accomplish'd, and to Hell
160 Draw after him the whole race of mankind,
By him corrupted? or wilt thou thyself
Abolish thy creation, and unmake
For him, what for thy glory thou hast made?
So should thy goodness and thy greatness both
Be question'd and blasphem'd without defence.

To whom the great Creator thus replied.
O son, in whom my soul hath chief delight,
Son of my bosom, Son who art alone.
My word, my wisdom, and effectual might,
170 All hast thou spoken as my thoughts are, all
As my eternal purpose hath decreed;
Man shall not quite be lost, but sav'd who will;
Yet not of will in him, but grace in me
Freely vouchsaf'd; once more I will renew
His lapsed powers, though forfeit; and enthrall'd
By sin to foul exorbitant desires;
Upheld by me, yet once more he shall stand
On even ground against his mortal foe;
By me upheld, that he may know how frail
180 His fallen condition is, and to me owe
All his deliverance, and to none but me.
Some I have chosen of peculiar grace,
Elect above the rest; so is my will:
The rest shall hear me call, and oft be warn'd
Their sinful state, and to appease betimes
The incensed Deity, while offer'd grace
Invites; for I will clear their senses dark,
What may suffice, and soften stony hearts
To pray, repent, and bring obedience due.
190 To prayer, repentance, and obedience due,
Though but endeavour'd with sincere intent,
Mine ear shall not be slow, mine eye not shut.
And I will place within them as a guide,
My umpire Conscience; whom if they will hear,
Light after light, well us'd, they shall attain,
And to the end, persisting, safe arrive.
This my long sufferance, and my day of grace,
They who neglect and scorn, shall never taste;
But hard be harden'd, blind be blinded more,
200 That they may stumble on, and deeper fall;
And none but such from mercy I exclude.
But yet all is not done; Man disobeying,
Disloyal, breaks his fealty, and sins
Against the high supremacy of Heaven,
Affecting God-head, and, so losing all,
To expiate his treason hath nought left,
But to destruction sacred and devote,
He, with his whole posterity, must die,
Die he or justice must; unless for him
210 Some other able, and as willing, pay
The rigid satisfaction, death for death.
Say, heavenly Powers, where shall we find such love?
Which of you will be mortal, to redeem
Man's mortal crime, and just the unjust to save?
Dwells in all Heaven charity so dear?

And silence was in Heaven: on Man's behalf
He ask'd, but all the heavenly quire stood mute,
Patron or intercessour none appear'd,
Much less that durst upon his own head draw
220 The deadly forfeiture, and ransom set.
And now without redemption all mankind
Must have been lost, adjudg'd to Death and Hell
By doom severe, had not the Son of God,
In whom the fulness dwells of love divine,
His dearest mediation thus renew'd.

Father, thy word is past, Man shall find grace;
And shall grace not find means, that finds her way,
The speediest of thy winged messengers,
To visit all thy creatures, and to all
230 Comes unprevented, unimplor'd, unsought?
Happy for Man, so coming; he her aid
Can never seek, once dead in sins, and lost;
Atonement for himself, or offering meet,
Indebted and undone, hath none to bring;
Behold me then: me for him, life for life
I offer: on me let thine anger fall;
Account me Man; I for his sake will leave
Thy bosom, and this glory next to thee
Freely put off, and for him lastly die
240 Well pleased; on me let Death wreak all his rage.
Under his gloomy power I shall not long
Lie vanquished. Thou hast given me to possess
Life in myself for ever; by thee I live;
Though now to Death I yield, and am his due,
All that of me can die, yet, that debt paid,
thou wilt not leave me in the loathsome grave
His prey, nor suffer my unspotted soul
For ever with corruption there to dwell;
But I shall rise victorious, and subdue
250 My vanquisher, spoiled of his vaunted spoil.
Death his death's wound shall then receive, and stoop
Inglorious, of his mortal sting disarmed;
I through the ample air in triumph high
Shall lead Hell captive maugre Hell, and show
The powers of darkness bound. Thou, at the sight
Pleased, out of Heaven shalt look down and smile,
While, by thee raised, I ruin all my foes;
Death last, and with his carcass glut the grave;
Then, with the multitude of my redeemed,
260 Shall enter Heaven, long absent, and return,
Father, to see thy face, wherein no cloud
Of anger shall remain, but peace assured
And reconcilement: wrath shall be no more
Thenceforth, but in thy presence joy entire.

His words here ended; but his meek aspect
Silent yet spake, and breathed immortal love
To mortal men, above which only shone
Filial obedience: as a sacrifice
Glad to be offered, he attends the will
270 Of his great Father. Admiration seized
All Heaven, what this might mean, and whither tend,
Wondering; but soon th' Almighty thus replied.

O thou in Heaven and Earth the only peace
Found out for mankind under wrath, O thou
My sole complacence! Well thou know'st how dear
To me are all my works; nor Man the least,
Though last created, that for him I spare
Thee from my bosom and right hand, to save,
By losing thee a while, the whole race lost.
280 Thou, therefore, whom thou only canst redeem,
Their nature also to thy nature join;
And be thyself Man among men on Earth,
Made flesh, when time shall be, of virgin seed,
By wondrous birth; be thou in Adam's room
The head of all mankind, though Adam's son.
As in him perish all men, so in thee,
As from a second root, shall be restored
As many as are restored, without thee none.
290 His crime makes guilty all his sons; thy merit,
Imputed, shall absolve them who renounce
Their own both righteous and unrighteous deeds,
And live in thee transplanted, and from thee
Receive new life. So Man, as is most just,
Shall satisfy for Man, be judged and die,
And dying rise, and rising with him raise
His brethren, ransomed with his own dear life.
So heavenly love shall outdo hellish hate,
Giving to death, and dying to redeem,
300 So dearly to redeem what hellish hate
So easily destroyed, and still destroys
In those who, when they may, accept not grace.
Nor shalt thou, by descending to assume
Man's nature, lessen or degrade thine own.
Because thou hast, though throned in highest bliss
Equal to God, and equally enjoying
God-like fruition, quitted all, to save
A world from utter loss, and hast been found
By merit more than birthright Son of God,
310 Found worthiest to be so by being good,
Far more than great or high; because in thee
Love hath abounded more than glory abounds;
Therefore thy humiliation shall exalt
With thee thy manhood also to this throne:
Here shalt thou sit incarnate, here shalt reign
Both God and Man, Son both of God and Man,
Anointed universal King; all power
I give thee; reign for ever, and assume
Thy merits; under thee, as head supreme,
320 Thrones, Princedoms, Powers, Dominions, I reduce:
All knees to thee shall bow, of them that bide
In Heaven, or Earth, or under Earth in Hell.
When thou, attended gloriously from Heaven,
Shalt in the sky appear, and from thee send
The summoning Arch-Angels to proclaim
Thy dread tribunal; forthwith from all winds,
The living, and forthwith the cited dead
Of all past ages, to the general doom
Shall hasten; such a peal shall rouse their sleep.
330 Then, all thy saints assembled, thou shalt judge
Bad Men and Angels; they, arraigned, shall sink
Beneath thy sentence; Hell, her numbers full,
Thenceforth shall be for ever shut. Mean while
The world shall burn, and from her ashes spring
New Heaven and Earth, wherein the just shall dwell,
And, after all their tribulations long,
See golden days, fruitful of golden deeds,
With joy and peace triumphing, and fair truth.
Then thou thy regal scepter shalt lay by,
350 For regal scepter then no more shall need,
God shall be all in all. But, all ye Gods,
Adore him, who to compass all this dies;
Adore the Son, and honour him as me.

No sooner had the Almighty ceased, but all
The multitude of Angels, with a shout
Loud as from numbers without number, sweet
As from blest voices, uttering joy, Heaven rung
With jubilee, and loud Hosannas filled
The eternal regions: Lowly reverent
360 Towards either throne they bow, and to the ground
With solemn adoration down they cast
Their crowns inwove with amarant and gold;
Immortal amarant, a flower which once
In Paradise, fast by the tree of life,
Began to bloom; but soon for man's offence
To Heaven removed, where first it grew, there grows,
And flowers aloft shading the fount of life,
And where the river of bliss through midst of Heaven
Rolls o'er Elysian flowers her amber stream;
360 With these that never fade the Spirits elect
Bind their resplendent locks inwreathed with beams;
Now in loose garlands thick thrown off, the bright
Pavement, that like a sea of jasper shone,
Impurpled with celestial roses smiled.
Then, crowned again, their golden harps they took,
Harps ever tuned, that glittering by their side
Like quivers hung, and with preamble sweet
Of charming symphony they introduce
Their sacred song, and waken raptures high;
370 No voice exempt, no voice but well could join
Melodious part, such concord is in Heaven.

Thee, Father, first they sung Omnipotent,
Immutable, Immortal, Infinite,
Eternal King; the Author of all being,
Fountain of light, thyself invisible
Amidst the glorious brightness where thou sit'st
Throned inaccessible, but when thou shadest
The full blaze of thy beams, and, through a cloud
Drawn round about thee like a radiant shrine,
380 Dark with excessive bright thy skirts appear,
Yet dazzle Heaven, that brightest Seraphim
Approach not, but with both wings veil their eyes.
Thee next they sang of all creation first,
Begotten Son, Divine Similitude,
In whose conspicuous countenance, without cloud
Made visible, the Almighty Father shines,
Whom else no creature can behold; on thee
Impressed the effulgence of his glory abides,
Transfused on thee his ample Spirit rests.
390 He Heaven of Heavens and all the Powers therein
By thee created; and by thee threw down
The aspiring Dominations: Thou that day
Thy Father's dreadful thunder didst not spare,
Nor stop thy flaming chariot-wheels, that shook
Heaven's everlasting frame, while o'er the necks
Thou drovest of warring Angels disarrayed.
Back from pursuit thy Powers with loud acclaim
Thee only extolled, Son of thy Father's might,
To execute fierce vengeance on his foes,
400 Not so on Man: Him through their malice fallen,
Father of mercy and grace, thou didst not doom
So strictly, but much more to pity incline:
No sooner did thy dear and only Son
Perceive thee purposed not to doom frail Man
So strictly, but much more to pity inclined,
He to appease thy wrath, and end the strife
Of mercy and justice in thy face discerned,
Regardless of the bliss wherein he sat
Second to thee, offered himself to die
410 For Man's offence. O unexampled love,
Love no where to be found less than Divine!
Hail, Son of God, Saviour of Men! Thy name
Shall be the copious matter of my song
Henceforth, and never shall my heart thy praise
Forget, nor from thy Father's praise disjoin.
Thus they in Heaven, above the starry sphere,
Their happy hours in joy and hymning spent.

Mean while upon the firm opacous globe
Of this round world, whose first convex divides
420 The luminous inferiour orbs, enclosed
From Chaos, and the inroad of Darkness old,
Satan alighted walks: A globe far off
It seemed, now seems a boundless continent
Dark, waste, and wild, under the frown of Night
Starless exposed, and ever-threatening storms
Of Chaos blustering round, inclement sky;
Save on that side which from the wall of Heaven,
Though distant far, some small reflection gains
Of glimmering air less vexed with tempest loud:
430 Here walked the Fiend at large in spacious field.
As when a vultur on Imaus bred,
Whose snowy ridge the roving Tartar bounds,
Dislodging from a region scarce of prey
To gorge the flesh of lambs or yeanling kids,
On hills where flocks are fed, flies toward the springs
Of Ganges or Hydaspes, Indian streams;
But in his way lights on the barren plains
Of Sericana, where Chineses drive
With sails and wind their cany waggons light:
440 So, on this windy sea of land, the Fiend
Walked up and down alone, bent on his prey;
Alone, for other creature in this place,
Living or lifeless, to be found was none;
None yet, but store hereafter from the earth
Up hither like aereal vapours flew
Of all things transitory and vain, when sin
With vanity had filled the works of men:
Both all things vain, and all who in vain things
Built their fond hopes of glory or lasting fame,
450 Or happiness in this or the other life;
All who have their reward on earth, the fruits
Of painful superstition and blind zeal,
Nought seeking but the praise of men, here find
Fit retribution, empty as their deeds;
All the unaccomplished works of Nature's hand,
Abortive, monstrous, or unkindly mixed,
Dissolved on earth, fleet hither, and in vain,
Till final dissolution, wander here;
Not in the neighbouring moon as some have dreamed;
460 Those argent fields more likely habitants,
Translated Saints, or middle Spirits hold
Betwixt the angelical and human kind.
Hither of ill-joined sons and daughters born
First from the ancient world those giants came
With many a vain exploit, though then renowned:
The builders next of Babel on the plain
Of Sennaar, and still with vain design,
New Babels, had they wherewithal, would build:
Others came single; he, who, to be deemed
470 A God, leaped fondly into Aetna flames,
Empedocles; and he, who, to enjoy
Plato's Elysium, leaped into the sea,
Cleombrotus; and many more too long,
Embryos, and idiots, eremites, and friars
White, black, and gray, with all their trumpery.
Here pilgrims roam, that strayed so far to seek
In Golgotha him dead, who lives in Heaven;
And they, who to be sure of Paradise,
Dying, put on the weeds of Dominick,
480 Or in Franciscan think to pass disguised;
They pass the planets seven, and pass the fixed,
And that crystalling sphere whose balance weighs
The trepidation talked, and that first moved;
And now Saint Peter at Heaven's wicket seems
To wait them with his keys, and now at foot
Of Heaven's ascent they lift their feet, when lo
A violent cross wind from either coast
Blows them transverse, ten thousand leagues awry
Into the devious air: Then might ye see
490 Cowls, hoods, and habits, with their wearers, tost
And fluttered into rags; then reliques, beads,
Indulgences, dispenses, pardons, bulls,
The sport of winds: All these, upwhirled aloft,
Fly o'er the backside of the world far off
Into a Limbo large and broad, since called
The Paradise of Fools, to few unknown
Long after; now unpeopled, and untrod.
All this dark globe the Fiend found as he passed,
And long he wandered, till at last a gleam
500 Of dawning light turned thither-ward in haste
His travelled steps: far distant he descries
Ascending by degrees magnificent
Up to the wall of Heaven a structure high;
At top whereof, but far more rich, appeared
The work as of a kingly palace-gate,
With frontispiece of diamond and gold
Embellished; thick with sparkling orient gems
The portal shone, inimitable on earth
By model, or by shading pencil, drawn.
510 These stairs were such as whereon Jacob saw
Angels ascending and descending, bands
Of guardians bright, when he from Esau fled
To Padan-Aram, in the field of Luz
Dreaming by night under the open sky
And waking cried, This is the gate of Heaven.
Each stair mysteriously was meant, nor stood
There always, but drawn up to Heaven sometimes
Viewless; and underneath a bright sea flowed
Of jasper, or of liquid pearl, whereon
520 Who after came from earth, sailing arrived
Wafted by Angels, or flew o'er the lake
Rapt in a chariot drawn by fiery steeds.
The stairs were then let down, whether to dare
The Fiend by easy ascent, or aggravate
His sad exclusion from the doors of bliss:
Direct against which opened from beneath,
Just o'er the blissful seat of Paradise,
A passage down to the Earth, a passage wide,
Wider by far than that of after-times
530 Over mount Sion, and, though that were large,
Over the Promised Land to God so dear;
By which, to visit oft those happy tribes,
On high behests his angels to and fro
Passed frequent, and his eye with choice regard
From Paneas, the fount of Jordan's flood,
To Beersaba, where the Holy Land
Borders on Egypt and the Arabian shore;
So wide the opening seemed, where bounds were set
To darkness, such as bound the ocean wave.
540 Satan from hence, now on the lower stair,
That scaled by steps of gold to Heaven-gate,
Looks down with wonder at the sudden view
Of all this world at once. As when a scout,
Through dark and desart ways with peril gone
All night, at last by break of cheerful dawn
Obtains the brow of some high-climbing hill,
Which to his eye discovers unaware
The goodly prospect of some foreign land
First seen, or some renowned metropolis
550 With glistering spires and pinnacles adorned,
Which now the rising sun gilds with his beams:
Such wonder seised, though after Heaven seen,
The Spirit malign, but much more envy seised,
At sight of all this world beheld so fair.
Round he surveys (and well might, where he stood
So high above the circling canopy
Of night's extended shade,) from eastern point
Of Libra to the fleecy star that bears
Andromeda far off Atlantick seas
560 Beyond the horizon; then from pole to pole
He views in breadth, and without longer pause
Down right into the world's first region throws
His flight precipitant, and winds with ease
Through the pure marble air his oblique way
Amongst innumerable stars, that shone
Stars distant, but nigh hand seemed other worlds;
Or other worlds they seemed, or happy isles,
Like those Hesperian gardens famed of old,
Fortunate fields, and groves, and flowery vales,
570 Thrice happy isles; but who dwelt happy there
He staid not to inquire: Above them all
The golden sun, in splendour likest Heaven,
Allured his eye; thither his course he bends
Through the calm firmament, (but up or down,
By center, or eccentrick, hard to tell,
Or longitude,) where the great luminary
Aloof the vulgar constellations thick,
That from his lordly eye keep distance due,
Dispenses light from far; they, as they move
580 Their starry dance in numbers that compute
Days, months, and years, towards his all-cheering lamp
Turn swift their various motions, or are turned
By his magnetick beam, that gently warms
The universe, and to each inward part
With gentle penetration, though unseen,
Shoots invisible virtue even to the deep;
So wonderously was set his station bright.
There lands the Fiend, a spot like which perhaps
Astronomer in the sun's lucent orb
590 Through his glazed optick tube yet never saw.
The place he found beyond expression bright,
Compared with aught on earth, metal or stone;
Not all parts like, but all alike informed
With radiant light, as glowing iron with fire;
If metal, part seemed gold, part silver clear;
If stone, carbuncle most or chrysolite,
Ruby or topaz, to the twelve that shone
In Aaron's breast-plate, and a stone besides
Imagined rather oft than elsewhere seen,
600 That stone, or like to that which here below
Philosophers in vain so long have sought,
In vain, though by their powerful art they bind
Volatile Hermes, and call up unbound
In various shapes old Proteus from the sea,
Drained through a limbeck to his native form.
What wonder then if fields and regions here
Breathe forth Elixir pure, and rivers run
Potable gold, when with one virtuous touch
The arch-chemick sun, so far from us remote,
610 Produces, with terrestrial humour mixed,
Here in the dark so many precious things
Of colour glorious, and effect so rare?
Here matter new to gaze the Devil met
Undazzled; far and wide his eye commands;
For sight no obstacle found here, nor shade,
But all sun-shine, as when his beams at noon
Culminate from the equator, as they now
Shot upward still direct, whence no way round
Shadow from body opaque can fall; and the air,
620 No where so clear, sharpened his visual ray
To objects distant far, whereby he soon
Saw within ken a glorious Angel stand,
The same whom John saw also in the sun:
His back was turned, but not his brightness hid;
Of beaming sunny rays a golden tiar
Circled his head, nor less his locks behind
Illustrious on his shoulders fledge with wings
Lay waving round; on some great charge employed
He seemed, or fixed in cogitation deep.
630 Glad was the Spirit impure, as now in hope
To find who might direct his wandering flight
To Paradise, the happy seat of Man,
His journey's end and our beginning woe.
But first he casts to change his proper shape,
Which else might work him danger or delay:
And now a stripling Cherub he appears,
Not of the prime, yet such as in his face
Youth smiled celestial, and to every limb
Suitable grace diffused, so well he feigned:
640 Under a coronet his flowing hair
In curls on either cheek played; wings he wore
Of many a coloured plume, sprinkled with gold;
His habit fit for speed succinct, and held
Before his decent steps a silver wand.
He drew not nigh unheard; the Angel bright,
Ere he drew nigh, his radiant visage turned,
Admonished by his ear, and straight was known
The Arch-Angel Uriel, one of the seven
Who in God's presence, nearest to his throne,
650 Stand ready at command, and are his eyes
That run through all the Heavens, or down to the Earth
Bear his swift errands over moist and dry,
O'er sea and land: him Satan thus accosts.

Uriel, for thou of those seven Spirits that stand
In sight of God's high throne, gloriously bright,
The first art wont his great authentick will
Interpreter through highest Heaven to bring,
Where all his sons thy embassy attend;
And here art likeliest by supreme decree
660 Like honour to obtain, and as his eye
To visit oft this new creation round;
Unspeakable desire to see, and know
All these his wonderous works, but chiefly Man,
His chief delight and favour, him for whom
All these his works so wonderous he ordained,
Hath brought me from the quires of Cherubim
Alone thus wandering. Brightest Seraph, tell
In which of all these shining orbs hath Man
His fixed seat, or fixed seat hath none,
670 But all these shining orbs his choice to dwell;
That I may find him, and with secret gaze
Or open admiration him behold,
On whom the great Creator hath bestowed
Worlds, and on whom hath all these graces poured;
That both in him and all things, as is meet,
The universal Maker we may praise;
Who justly hath driven out his rebel foes
To deepest Hell, and, to repair that loss,
Created this new happy race of Men
680 To serve him better: Wise are all his ways.

So spake the false dissembler unperceived;
For neither Man nor Angel can discern
Hypocrisy, the only evil that walks
Invisible, except to God alone,
By his permissive will, through Heaven and Earth:
And oft, though wisdom wake, suspicion sleeps
At wisdom's gate, and to simplicity
Resigns her charge, while goodness thinks no ill
Where no ill seems: Which now for once beguiled
690 Uriel, though regent of the sun, and held
The sharpest-sighted Spirit of all in Heaven;
Who to the fraudulent impostor foul,
In his uprightness, answer thus returned.

Fair Angel, thy desire, which tends to know
The works of God, thereby to glorify
The great Work-master, leads to no excess
That reaches blame, but rather merits praise
The more it seems excess, that led thee hither
From thy empyreal mansion thus alone,
700 To witness with thine eyes what some perhaps,
Contented with report, hear only in Heaven:
For wonderful indeed are all his works,
Pleasant to know, and worthiest to be all
Had in remembrance always with delight;
But what created mind can comprehend
Their number, or the wisdom infinite
That brought them forth, but hid their causes deep?
I saw when at his word the formless mass,
This world's material mould, came to a heap:
710 Confusion heard his voice, and wild uproar
Stood ruled, stood vast infinitude confined;
Till at his second bidding Darkness fled,
Light shone, and order from disorder sprung:
Swift to their several quarters hasted then
The cumbrous elements, earth, flood, air, fire;
And this ethereal quintessence of Heaven
Flew upward, spirited with various forms,
That rolled orbicular, and turned to stars
Numberless, as thou seest, and how they move;
720 Each had his place appointed, each his course;
The rest in circuit walls this universe.
Look downward on that globe, whose hither side
With light from hence, though but reflected, shines;
That place is Earth, the seat of Man; that light
His day, which else, as the other hemisphere,
Night would invade; but there the neighbouring moon
So call that opposite fair star) her aid
Timely interposes, and her monthly round
Still ending, still renewing, through mid Heaven,
730 With borrowed light her countenance triform
Hence fills and empties to enlighten the Earth,
And in her pale dominion checks the night.
That spot, to which I point, is Paradise,
Adam's abode; those lofty shades, his bower.
Thy way thou canst not miss, me mine requires.
Thus said, he turned; and Satan, bowing low,
As to superiour Spirits is wont in Heaven,
Where honour due and reverence none neglects,
Took leave, and toward the coast of earth beneath,
740 Down from the ecliptick, sped with hoped success,
Throws his steep flight in many an aery wheel;
Nor staid, till on Niphates' top he lights.
&lt;/poem&gt;
}}
[[Het paradijs verloren: Boek IV|&gt;&gt;&gt; Ga verder met BOOK IV]]

----
'''Navigatie''': [[Het paradijs verloren: Boek I|Boek I]] - [[Het paradijs verloren: Boek II|Boek II]] - Boek III
----
== Noten ==
Bron voor de explicatieve noten: [https://milton.host.dartmouth.edu/reading%20room/pl/book%201/text.shtml The John Milton Reading Room: Paradise Lost] (onder Creative Commons licentie)

{{References}}
[[Categorie:Engels]]
[[Categorie:John Milton]]
[[Categorie:Vertaalde poëzie]]</text>
      <sha1>bq1s5uvyqjkpzqjl6xa47kqpixq1lbc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>126984</id>
      <parentid>126977</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T13:50:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>J.G.G.</username>
        <id>269</id>
      </contributor>
      <comment>noten</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="68209" xml:space="preserve">{{Infobox document
| naam             = Het paradijs verloren: Boek III
| auteur           = [[Auteur:John Milton|John Milton]]
| genre            = Poëzie
| taal             = Engels
| datum            = 1674 (tweede editie)&lt;/br&gt;Vertaling 2022
| vertaler         = [[Gebruiker:J.G.G.|Jules Grandgagnage]]
| bron             = [https://vertaaldegedichten.jouwweb.be/engelse-gedichten/john-milton/paradise-lost-book-iii Vertaalde gedichten: Paradise Lost Boek III]]
| auteursrecht     = CC-BY-SA
| artikelwikipedia = Paradise Lost
}}
[[Bestand:ParadiseLButts1.jpg|miniatuur|left|Illustratie door William Blake, 1808: Satan wekt de opstandige engelen op]]

----
&lt;Center&gt;&lt;Big&gt;&lt;Big&gt;Het paradijs verloren: Boek III (1674)&lt;/Big&gt;&lt;/Big&gt;
'''Paradise Lost Book III van John Milton'''&lt;br&gt;naar het Nederlands vertaald door Jules Grandgagnage (2022)&lt;/br&gt;
&lt;/br&gt;&lt;U&gt;Tekstverantwoording:&lt;/U&gt; voor de Engelse tekst werd gebruikgemaakt van [https://en.wikisource.org/wiki/Paradise_Lost_(1674)/Book_III de tekst op de Engelse Wikisource]. &lt;/Center&gt;

----
{{Gebruiker:J.G.G./licentie}}
----

'''ONDERWERP DERDE BOEK''' ('The Argument')

God, gezeten op Zijn troon, ziet Satan op deze wereld afvliegen, die Hij pas geschapen heeft. Hij toont hem aan zijn Zoon die aan Zijn rechterhand zit en voorspelt het succes van Satan in het verderven van de mensheid. Hij zuivert Zijn eigen Gerechtigheid en Wijsheid van alle blaam, omdat Hij de mens vrij en bekwaam genoeg heeft geschapen om zijn verleider te weerstaan; toch verklaart Hij Zijn voornemen genade aan de mens te schenken, omdat hij niet uit eigen kwaadwilligheid is gevallen, zoals Satan, maar door hem verleid is. De Zoon van God prijst Zijn Vader voor de openbaring van Zijn genadige bedoeling met de mens; maar God verklaart opnieuw, dat Genade niet kan worden verleend aan de mens zonder de voldoening van Goddelijke rechtvaardigheid; de mens heeft de majesteit van God beledigd door goddelijkheid na te streven. Daarom moet hij met heel zijn nageslacht, gewijd aan de dood, sterven, tenzij iemand kan worden gevonden die bereid is om in zijn plaats deze straf te ondergaan. De Zoon van God biedt zichzelf vrijwillig aan als zoenoffer voor de mens. De Vader aanvaardt dit, verordent zijn incarnatie, spreekt zijn verhevenheid uit boven alle Namen in Hemel en Aarde; beveelt alle Engelen om zijn zoon te aanbidden. Zij gehoorzamen, en zingen op hun harpen in koor de lof van zowel de Vader als de Zoon. Intussen is Satan neergestreken op de kale bol van de buitenste sfeer van de wereld, waar hij dwalend een plaats vindt die sindsdien het voorgeborchte van de ijdelheid wordt genoemd en waar personen en dingen heen vliegen. Satan komt dan bij de Hemelpoort, die wordt beschreven als opstijgend naar de sterren, en de wateren boven het Firmament die eromheen stromen: Hij gaat vandaar naar de sfeer van de Zon; hij vindt daar Uriël, de Regent van die sfeer, maar verandert eerst zichzelf in de gedaante van een lagere Engel en doet alsof hij de nieuwe Schepping en Mens wil zien die God hier heeft neergezet. Satan vraagt aan Uriël hem de weg te wijzen naar de plaats waar de mens woont, en wordt ernaartoe geleid; hij landt eerst op de berg Niphates.&lt;ref&gt;Niphates: een berg in het Taurusgebergte in Armenië.&lt;/ref&gt;
{{Kolommen2
| Kolom1=
&lt;big&gt;HET PARADIJS VERLOREN&lt;/big&gt;

Nederlandse vertaling door Jules Grandgagnage (2022)

BOEK III
&lt;poem&gt;
Heil, Heilig Licht, Hemels eerstgeborene,
of mede uit de eeuwige straal ontsproten:
Mag ik me zo uitdrukken zonder blaam?
Is God immers geen Licht en woonde Hij
niet steeds in ongenaakbaar eeuwig licht,
in U, Helder Schijnsel van het Ongeschapene?
Of verkiest U de naam Zuivere stroom,
van oorsprong onbekend? Nog voor de Zon,
nog voor de hemel bestond U; Op Gods bevel&lt;ref&gt;Nog voor de hemel(en) bestond u: Zie Genesis 1:3, waarin staat dat het licht het eerste geschapen ding was.&lt;/ref&gt;
bekleedde U de jonge wereld (van donkere
diepe wateren aan 't onbegrensd
en vormloos Niets ontrukt) als met een mantel.
U zie ik nu weer, met bouder vleugelslag, 
de poel van Styx ontvloden, maar lang gekerkerd&lt;ref&gt;Syx/Stygisch: verwijst naar de rivier de Styx, een van de rivieren van de hel, die zich aan de ingang van Hades bevindt. Ook gebruikt als algemene verwijzing naar de onderwereld van de klassieke mythologie.&lt;/ref&gt;
in dat duister krocht; En op mijn vlucht
door diepste en mindere duisternis gedragen,
bezong ik Chaos en de eeuwige nacht&lt;ref&gt;Chaos: Milton ontleent het concept van chaos, of ongevormde materie, aan Hesiodus' Theogonie en de platoonse filosofie (vooral de Timaeus).&lt;/ref&gt;
met andere tonen dan Orpheus' lier;
De hemelmuze hielp me bij het dalen&lt;ref&gt;De hemelse Muze: Urania, de muze die geassocieerd wordt met astronomie. Impliceert ook de Heilige Geest.&lt;/ref&gt;
naar de hel en bij het weder klimmen, 
hoe zwaar ook die beproeving; Veiliger nu
bezoek ik u —en voel opnieuw uw levenslamp—
met ogen die niet meer dezelfde zijn,&lt;ref&gt;Ogen...: Milton was volledig blind sinds 1652.&lt;/ref&gt;
en vruchteloos zoekend naar uw indringende straal
geen dageraad meer vinden, door de schemerige
sluier van zwarte staar bedekt. Nochtans
belet dit me niet te dwalen waar Muzen zijn
en het verheven gezang rond klare bron,
lommerbos of zonbestraalde heuvel;
Maar U vooral, O, Sion, bezoek ik 's nachts,&lt;ref&gt;De heilige berg Sion, waarvan wordt beweerd dat Mozes er de leringen van God heeft ontvangen. Milton geeft blijkbaar de voorkeur aan het beeld van de berg boven dat van de gebruikelijke woonplaats van de Muzen, de berg Parnassus.&lt;/ref&gt; 
en de bloemomzoomde beken die uw
voet kabbelend bevloeien: niet zelden denk ik
aan die twee wier lot ook 't mijne is:
(kon ik in faam maar hun gelijke zijn!)
Thamyris en Homerus, beiden blind,&lt;ref&gt;Thamyris: Homerus vermeldt deze blinde Thraciër in de Ilias 2.591-4.&lt;/ref&gt;
en d' oude profeten Tiresias en Phineus;&lt;ref&gt;Tiresias: Een wijsgeer en profeet die voorkomt in Sophocles' Oedipus de Koning en ook in Antigone. Als Thebaanse ziener voorspelde hij de val van Oedipus, en sprak over zijn blindheid als de facilitator van zijn gave van voorspelling.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Phineus: Een blinde Thracische koning die de gave van profetie bezat.&lt;/ref&gt;
Dan vullen harmonische ritmes mijn hoofd, zoals
de nachtegaal die in het donker zingt
en verborgen in het schaduwlover
zijn nachtelijk lied ten gehore brengt.
Zo keren de seizoenen jaarlijks terug;
Geen dag voor mij, geen zoete nadering
van ochtend of avond, geen aanblik van lentebloesem
zomerroos, kuddes of hemels mensengezicht;
Alleen maar wolken en eeuwigdurend duister
omgeeft mij, van menselijk vertier beroofd,
Het Boek der Schepping voor mij onleesbaar gemaakt
als een lege bladzij waar kennis en werking
der natuur werden gewist zodat
die poort naar wijsheid voor mij gesloten blijft.
Schijn des te meer naar binnen, Hemels licht,
doorstraal mijn geest, versterk al zijn gaven
en plant daar ogen die de mist verdrijven
zodat ik zien en spreken kan van dingen
die voor een sterveling onzichtbaar zijn.
Hoog verheven boven alle hoogten
op de troon van zijn zuiver Rijk,
wierp d' Almachtige Vader een blik omlaag
naar Zijn Werken en hun eigen maaksels;
Omringd door alle heiligen van de hemel,
zo talrijk als de sterren, zat Hij, en zag
schoonheid die niet in woorden te vatten was;
Aan zijn rechterzijde zat zijn stralend
evenbeeld, zijn enige zoon; Op Aarde
zag hij eerst ons eerste ouderpaar,
de enige twee mensen in 't zalig Hof
geplaatst, oogstten eeuwige vreugde en liefde,
vreugde die blijft en onbenijde liefde
in zalige eenzaamheid; Daarna beschouwde
Hij hel en afgrond, en hoe Satan in grauwe
lucht aan deze zijde van de nacht
langs de hemelmuren vloog, klaar om
met moeë vlerk maar willige tred te dalen
naar de ruige rand van deze wereld,
vast land gelijkend zonder firmament,
zij het door zee, zij het door lucht omringd. 
God zag vanuit de hoogte aan wat was,
wat is en wat zal zijn, en sprak voorzienig
zijn enige zoon met deze woorden aan:

Eniggeboren zoon, zie je hoe drift
onze tegenstander vervoert? Noch grenspaal,
noch alle grendels van de hel, noch ketens
die hem moesten binden weerhouden hem,
zelfs niet de grote afgrond; zo vastberaden
lijkt hij op wraak gericht, die zal neerkomen
op zijn eigen rebelse hoofd. En thans,
na elke hindernis te hebben overwonnen,
richt hij in 't voorhof van het Licht nabij
de hemel zijn vleugels naar de nieuwe wereld
om de mens die daar verblijft met kracht
of list te dwingen zijn zaligheid op te geven;
en dat zal hij doen, want de mens
is gevoelig voor zijn vleierij
en overtreedt lichtzinnig 't enig gebod
en enig pand van zijn gehoorzaamheid. 
Zo valt hij met zijn trouweloos geslacht;
Wie draagt de schuld? Wie anders dan hijzelf,
d' ondankbare, die alles van mij kreeg!
Ik schiep hem recht en goed: hij had de keuze
net als al mijn hemelse krachten en geesten
te vallen of te staan; uit vrije wil
weerstond de een terwijl de ander viel.
Indien onvrij, welk oprecht bewijs 
is er van echte trouw, geloof en liefde,
als niet de wil maar nooddwang alles stuurt?
Wat is het loon voor zulke dienstigheid?  
En welk genoegen verdient een slaaf eraan
als wil en rede  (kiezen volgt uit redeneren)
nutteloos, ijdel, en beide van vrijheid beroofd
niet mij, maar passief de noodzaak dienen?
Zij werden dus, zoals rechtvaardig is,
zo geschapen, en kunnen bijgevolg
hun Maker niet met recht beschuldigen,
of hun schepping of hun lot, alsof
voorbeschiktheid hun wil bij wet regeert
of zij zelf door voorkennis eigen
rebellie gelastten, niet ik; Voorzag ik,
dan had dit op hun misdrijf geen enkel effect,
dat zij ook zonder zeker hadden begaan.
Dus zonder dwang of schaduw van het lot,
of iets door mij onwrikbaar en eeuwig voorzien,
zondigen zij zelf, als enige daders
in wat zij oordelen en kiezen; want zo
maakte ik ze vrij, en vrij moeten ze blijven,
tot zij zichzelf tot slaven maken, want anders
moet ik hun aard veranderen, en 't hoog
besluit herroepen dat hun vrijheid gebood:
zijzelf geboden hun val. Door eigen drift
gedreven viel de eerste soort, zelf-verleid
en zelf-ontaard: De mens, door anderen
misleid, ontvangt mijn gratie. De ander niet:
Zo straalt, in genade en recht, in de
hemel en op aard mijn heerlijkheid;
Maar eerst en laatst straalt mijn barmhartigheid.

Een ambrozijngeur vulde de hemel terwijl
God sprak, en uitverkoren geesten werden
doordrongen van onuitsprekelijke vreugde:
Zij ontwaarden Gods zoon, onvergelijkbaar
in heerlijkheid waarin de schoonheid van
zijn vader werd weerspiegeld; Uit zijn gelaat
gevormd door goddelijk mededogen, sprak
eeuwige liefde, genade zonder maat;
Dit openbarend, sprak hij zijn vader toe.

O, Vader, hoe genadig was het woord
dat uw vorstelijk oordeel afsloot; dat mensen
gratie kunnen vinden; daarvoor prijzen
hemel en aarde u hooglijk met ontelbare
vrome hymnen en gezangen, die uw
godstroon bejubelen tot in de eeuwigheid.
Hoe zou de mens voorgoed verloren zijn,
uw schepsel, laatst nog zo bemind, hoe zou
uw jongste telg door bedrog en eigen
dwaasheid vallen? Verre zij dit van U,
ver van u, vader, die enkel rechtvaardig
oordeelt over alle schepsels. Of zal
die vijand zo zijn doel bereiken en dwarsboomt
hij uw plan? Zal hij zijn hoogste kwaad
vervullen en uw goedheid tot niets herleiden;
Of keert hij trots terug naar de hel, zwaarder
gestraft, doch met gestilde wraak, met in
zijn zog de ganse mensheid, door hem verdorven?
Of is het uw wil om hem te behagen en zelf
uw hele schepping ongedaan te maken;
voor hem te vernielen wat u voor eigen glorie 
hebt gemaakt? Zo werpt u twijfel en spot
op eigen goedheid en grootsheid zonder verweer.

De grote Schepper antwoordde hem aldus:
O, zoon, die mijn ziel in vreugde verheft,
zoon van mijn hart, zoon die alleen bent.
Mijn woord, mijn wijsheid en mijn macht, jij sprak
geheel zoals ik dacht, geheel zoals
mijn eeuwig plan het heeft bepaald; De mens
zal niet geheel verloren zijn; hij wordt
gered wie 't wenst, niet door eigen wil,
maar door mijn vrijelijk verleende genade;
Nog eenmaal herstel ik zijn vervallen kracht,
hoewel door zondige begeerten gekluisterd;
Nog eenmaal zal hij, ondersteund door mij,
zijn dodelijke vijand op gelijke
grond bestrijden, opdat hij weten zou
hoe broos zijn gevallen toestand is,
en hoezeer hij zijn Verlossing dankt
aan mij, en mij alleen. Sommigen
heb ik uitverkoren. Het is mijn Wil;
De rest zal horen als ik hen roep en waarschuw
voor hun zondige staat, en hoe mijn toorn
op tijd te stillen door om genade te smeken;
Want ik breng licht in hun duistere zinnen,
verzacht hun stenen harten met gebed
en berouw tot zij zich onderwerpen.
Voor oprecht gebed, berouw en ootmoed
blijft mijn oor niet doof, noch zal mijn oog
gesloten blijven; In hen zal ik als gids
mijn scheidsrechter Geweten planten, die,
als ze ernaar luisteren, hen licht
na licht doet vinden en, goed besteed
en vast van koers, voert naar een veilig einde.
Maar mijn genade en lijdzaam dulden zal hij
die mij versmaadt en hoont nooit proeven; hard
zal harder worden en blind wordt blinder zodat
hij verder strompelt en nog dieper valt;
Slechts zulken sluit ik uit van mij genade.
Maar nog is alles niet gedaan; De Mens,
ongehoorzaam, verbreekt zijn trouw en zondigt
tegen het hoogste hemelgezag; zich voordoend
als een god verliest hij alles; Zo houdt
hij niets meer over om voor 't verraad te boeten
dan dat hij samen met zijn nageslacht
sacraal vernietigd wordt en sterven moet.
Hij sterft of rechtvaardigheid, tenzij
een ander bereid is deze strenge vergelding
te ondergaan: de dood voor de dood.
Zeg hemelmachten, waar is zulke liefde?
Wie hier wil sterfelijk zijn, om d' onrechtvaardige
mens als rechtvaardige te verlossen
van doodzonde? Is hier zoveel barmhartigheid?

Het ganse hemelkoor bleef echter stom:
geen beschermer of middelaar verscheen
ter wille van de mens, nog minder een
die met zijn eigen hoofd de dodelijke straf
als losgeld voor de misdaad wilde betalen.
Zonder verlossing zou de hele mensheid
verloren zijn, ter dood en hel veroordeeld
door Zijn strenge doem, als niet de Zoon
van God, in wie Zijn volle liefde gloort,
zijn dierbare voorspraak had hervat.

Vader, uw woord waarborgt de mens genade,
en zou Genade geen middel vinden, zij
die als de snelste uwer gevleugelde boden
haar weg vindt naar uw schepselen, en hen
bezoekt, onaangekondigd, ongesmeekt
en ongezocht? Gelukkig voor de mens
die zich in zonde en dood verliest en zo
niet meer in staat is tot boetedoening of offer;
In zonde verloren heeft hij niets te bieden.
Zie mij dan aan: mij voor hem, ik bied
een leven voor een leven; noem mij Mens;
laat uw wraak mij treffen; voor hem verlaat ik
uw boezem en doe als hoogste in glorie na u
vrijwillig afstand van alles om blij te sterven
voor hem; laat Dood op mij zijn woede koelen.
Ik zal niet lang verslagen liggen onder
zijn sombere macht. Een eeuwig leven schonk
U mij; Ik leef door U; Ook al zwicht ik
nu voor de dood en ben ik hem verschuldigd
al wat in kan mij sterven; Toch: eenmaal
die schuld betaald, laat u me niet ten prooi
aan hem in dat afschuwelijk graf, noch duldt
U dat hij eeuwig mijn zuivere ziel bederft.
Maar 'k zal het graf ontstijgen, mijn overwinnaar
onderwerpen, zich op zijn buit beroemend;
Dood zijn doodswond geven zodat hij roemloos
buigt, van zijn fatale steek ontdaan;
En ik zal in triomf door 't ruime zwerk
tegen haar wil de hel in ketens voeren,
haar duistere macht voorgoed bedwongen. En U,
U zal vanuit de hemel glimlachend toezien
terwijl ik door U mijn vijanden verpletter;
De dood als laatste, wiens kreng zijn graf verzadigt.
Dan zal ik, met mijn leger van verlosten,
na lange tijd opnieuw de hemel betreden,
Vader, om uw gezicht te zien, ongetekend
door een wolk van toorn, nu vrede en
verzoening verzekerd is: Gramschap wijkt
van dan af aan voor uw blije wezen.

Hier zweeg hij, maar zijn zacht gelaat sprak stil
over onsterfelijke liefde voor
de sterfelijke mens; slechts overstraald
door respect en liefde voor zijn vader;
Tot het hoogste offer blijmoedig bereid,
verbeidde hij zijn Vaders wil. Bewonderend
vroeg heel de hemel zich af wat dit betekende
en wat er zou volgen; Dra zei de Almachtige:

O jij, die als enige in hemel en op aard
mijn toorn van de mens afwendt en zijn 
rust herstelt, Jij, mijn enig welbehagen!
Hoe goed weet jij hoezeer 'k mijn werk liefheb,
niet in het minst de Mens, mijn laatste schepping.
Jou aan mijn boezem en rechterhand ontzeggen
is jou verliezen, maar redt een heel geslacht.
Voeg daarom hun aard bij die van jou, 
hun enige verlosser, en wees een mens
tussen de mensen op aarde, gemaakt tot vlees
uit maagdelijk zaad wanneer het tijd zal zijn
door wonderlijke geboorte; Wees de leider
van heel de mensheid in Adams plaats, hoewel
als Adams zoon. Zoals zij in hem sterven,
worden velen als uit een tweede wortel
in jou hersteld. Zonder jou niet één.
Zijn zonde maakt ook al zijn zonen schuldig;
Jouw deugd, hun toegedicht, verlost eenieder
die al zijn daden, goed of slecht, verloochent;
In jou verplant zal hij verder leven
en van jou nieuw leven tot zich nemen. 
Zo voldoet de Mens met recht wat d' andere
schuldig is; hij wordt berecht en offert
zijn leven voor 't leven van zijn nageslacht.
Hemelse liefde zal helse haat overtreffen,
sterven en stervend verrijzen om terug te winnen
wat helse haat zo licht vernietigde,
en blijft vernietigen in hen die weigeren
de aangeboden genade te ontvangen.
Noch zal je, dalend om het menselijk wezen
te omhelzen je eigen aard verlagen;
Omdat je, ofschoon getroond in 't hoogste heil,
gelijk aan God, genietend van wat Hij schiep,
dit alles verliet om die verdorven wereld
te redden, en je de zoon van God meer door 
verdienste bent dan door geboorterecht.
Waardig bevonden ben jij door je goedheid,
veel meer dan door verworven macht of grootheid,
omdat jouw liefde rijker vloeit dan glorie;
Daarom zal jouw vernedering jou als mens
verheffen tot deze troon; Hier, belichaamd,
zal je zitten en heersen als God en Mens,
zowel de zoon van God als mensenzoon,
Gezalfd als koning over alles: Alle macht
verleen ik jou: heers voor eeuwig, als opperste
regeerder uit kracht van verdienste over
tronen, vorstendommen en alle machten;
Iedereen zal ik dwingen, in hemel, op aarde
of onder in de hel, voor jou te knielen.
Als jij, door goddelijke schittering omringd,
in 't hemelruim verschijnen zal en aartsengelen
uitzendt die de dag des oordeels verkondigen,
dan spoeden zich uit alle windstreken
zowel de levenden als de opgeroepen doden
uit lang vervlogen tijden naar jouw tribunaal,
uit slaap gewekt door het bazuingeschal.
Dan zul je in een kring van heiligen oordelen
over alle slechte mensen en engelen;
Onder jouw vonnis zinken zij; En eens
de hel gevuld, gaat zij voor eeuwig dicht.
Intussen brandt de wereld; voor de rechtvaardigen
rijst uit de as een nieuwe hemel en aarde;
Na al hun leed wachten hen gouden dagen,
met gouden vruchten van hun daden overladen;
Dan feesten vreugde, vrede en het ware
en leg jij je gouden scepter neer:
overbodig nu God in allen woont.
Maar Gij allen, Goden, aanbid degene
die om dit alles te bereiken sterft;
Aanbid de Zoon, en acht hem mijn gelijke.

Nauwelijks zweeg de Almachtige of heel
de menigte van engelen schreeuwde luid 
en zoet als uit talloze gelukzalige stemmen
zijn vreugde uit. De hemel galmde
van jubelzang en luide hosanna's vulden
de eeuwige oorden: Eerbiedig buigend naar hun
beider tronen wierpen zij vervolgens
in plechtige aanbidding hun met amarant
en goud doorweven kronen op de grond;
Amarant, onsterfelijke bloem
die ooit in 't Paradijs begon te bloeien
naast de levensboom, maar na de zondeval
opnieuw verplaatst werd naar haar hemelse oorsprong,
waar nu haar bloesem de levensbron beschaduwt;
Vandaar vloeit de heilstroom door de hemel,
Elysese bloemen doordrenkend met amber
waardoor ze niet verwelken; Uitverkoren
geesten binden er hun straalomkranste
lokken mee. Nu blonk het licht plaveisel,
bestrooid met bloemenslingers, als een zee
van jaspis, gekleurd door rode hemelrozen.
Dan, weer gekroond, namen zij gouden harpen,
altijd gestemd,  die glinsterden aan hun zijde
als pijlkokers; En met lieflijk voorspel
in mooie samenklank, begonnen zij
hun heilig lied tot ieders hoge vervoering;
Geen stem ontbrak, en elk had haar deel
der melodie in hemelse harmonie.

Van U, Vader, zongen ze eerst, Almachtig,
onveranderlijk, onsterfelijk en oneindig;
Eeuwig Koning, Schepper van alles wat is,
Bron van licht, zelf onzichtbaar te midden
van de schittering Zijner ongenaakbare
troon; Dan slechts bent U te zien wanneer
U de felheid van uw straling tempert
met een wolk als lichtend tabernakel
om U heen; Ook uw verhulde kleed
verblindt de hemel nog: de vlammendste engel
bedekt naast U zijn ogen met zijn vleugels.
Toen zongen ze van u, de eersteling
van heel de schepping, goddelijke spiegeling
in wiens opvallend gelaat, zonder sluier,
de Almachtige Vader zichtbaar doorschijnt;
Hij, die geen schepsel kan aanschouwen,
heeft in u Zijn Heerlijkheid gedrukt:
Zijn wijde geest woont eveneens in u.
Door u schiep Hij de hemel en de engelen,
en sloeg de opstand neer van de heerszuchtigen.
U spaarde die dag uw vaders donder niet,
noch ontzag u van uw felle strijdwagen
de vurige wielen die de hemel schokten
toen u over de nekken der uiteengeslagen
vijandige engelen reed. Terug van het strijdveld
werd slechts u op luid gejuich onthaald, 
die als Zoon van uw Almachtige vader
Zijn wraak aan Zijn vijanden heeft bezorgd.
Niet aan de Mens, die door hun slechtheid viel;
Vader der genade, streng, maar meer
geneigd tot meelij, besloot U hem te sparen:
Pas hoorde Uw lieve en enige zoon uw voornemen
om de broze mens niet te verdoemen,
omdat U meer geneigd tot meelij bent,
of hij wilde Uw toorn stillen, voorgoed,
en de strijd die in Uw gelaat woedt
tussen meelij en recht: Hij, ongeacht
zijn zaligheid als tweede naast God, zou sterven
voor de zonde van de mens. Goddelijk,
enig en zonder weerga was zulke liefde!
Heil, Gods Zoon, Verlosser van de Mens!
Uw naam zal in mijn liederen weerklinken
om voortaan uw lof en die van uw vader
trouw te zingen tot in de eeuwigheid.
Zo brachten ze in de hemel, boven de sfeer
der sterren, blije uren door met hymnen.

Terwijl bewandelt Satan de duistere vaste
bol van dit heelal, wiens eerste boog
de lichtende binnensferen afsluit van Chaos
en de dreiging van d' oude Duisternis;
Voordien geleek het hem een verre bol,
nu lijkt het een grenzeloos vasteland,
duister, bar en woest blootgesteld
aan de sterrenloze kille nacht
en de dreiging van Chaos' gure storm,
behalve aan de zijde die van de verre
hemelmuur wat licht opvangt en daar
met haar schijnsel de luide stormlucht luwt.
Hier liep de duivel in het weidse veld.
zoals een gier, gekweekt op de Imaüs,
(wiens besneeuwde top het land begrenst
van zwervende Tataren) die zijn gebied,
schaars aan prooi, verlaat en op heuvels
lammeren en pasgeboren geitjes verscheurt;
Of vliegt naar Ganges' en Hydaspes' bronnen,
maar neerstrijkt op Sericana's dorre vlakten,
waar Chinese bamboewagens rijden,
die voortgedreven worden door wind en zeil.
Zo ging hij de winderige landzee op en neer,
belust op prooi, eenzaam: geen ander schepsel,
levend of onbezield, was daar  te vinden;
Nog niet te vinden: want spoedig zou een menigte
dwaze dingen als vluchtige damp van al
wat ijdel is vanaf de aarde hierheen
vliegen wanneer zonde het werk der mensen
met hoogmoed had vervuld. IJdelheid,
en de dwaze hoop op eer voor ieder
die zijn naam en faam op ijdele dingen
bouwt, geluk zoekt in dit of ander leven;
Al wie op aarde zijn beloning wil,
als vrucht van blind en ijverig bijgeloof,
niets anders zoekend dan de lof der mensen,
krijgt hier zijn loon, zo leeg als eigen daden.
Al 't onvoltooide werk van de natuur,
te vroeg geboren, monsterlijk of slecht,
eens vergaan op aarde, vliedt hierheen
om doelloos te dwalen tot d' eindvernietiging;
Niet op de nabije maan, dat is slechts waan:
haar zilveren velden zijn de woonst van levend
verheven heiligen of wezens die
het midden houden tussen mens en engel.
Hier, echter, kwamen de eerste bewoners
uit d' oude wereld: reuzen, verkeerd gekweekt
maar om hun ijdele heldendaden befaamd;
Vervolgens de bouwers van Babel op de vlakte
van Sinear, en andere Babelbouwers
met even grootse plannen maar zonder geld.
Anderen kwamen hier als eenzaat: de een
(Empedocles, zich god wanend) sprong dwaas
in Etna's vuur; en Cleombrotus in zee,
smachtend naar 't genot van Plato's elysium; 
Een horde embryo's, narren, kluizenaars
en broeders, wit, zwart en grijs, volgde
hen met al hun waardeloos gekakel.
Hier zwerven pelgrims die hem, die in de hemel
leeft, in Golgotha zochten als dode;
Ook zij, die op hun sterfbed snel het kleed
aantrekken van Dominicus of Franciscus 
om zo vermomd het paradijs te winnen.
Voorbij de zeven planeten en vaste sterren
gaan zij, waar Libra in de kristallijnen
sfeer trilling en Eerste Beweger bepaalt;
Petrus aan zijn hemelpoortje schijnt hen
op te wachten met sleutels in de hand,
Wanneer zij net de hemeltrap betreden,
blaast echter onverwachts een wervelwind
hen door de grillige lucht uit elke richting 
tienduizend mijl uit koers. Daar zag je kappen,
keuvels en pijen, samen met hun dragers
als rillende vodden verscheurd; relieken, parels,
paternosters, aflaten, absoluties
en papenbullen als speeltuig van de wind.
Ver achter deze wereld werden allen
in 't voorgeborchte geworpen, sindsdien
het Paradijs der Zotten genoemd, toen nog
weinig bekend, onbevolkt en onbetreden.
Door deze donkere wereld trok de duivel,
tot hij na lange omzwerving zijn schreden haastig
richtte naar een straal ochtendlicht;
In de verte gloorde de hemelmuur
waartegen een schitterend gebouw oprees,
zijn treden leidend naar een statelijke
poort, zo mogelijk nog koninklijker,
met een fronton van diamant en goud,
en rijkelijk ornament van glinsterende
oosterse juwelen. Een poort zo stralend
had zijn gelijke niet op aarde, noch als
ontwerp, noch als de beste tekening.
De trap was als de ladder waarop Jakob
stralende engelen op en neer zag gaan,
toen hij de wraak van Esau wilde ontvluchten
naar Padan-Aram in het land van Luz:
's Nachts, in open lucht, uit een droom
ontwaakt, riep hij: 'Dit is de Hemelpoort!'
In elke trede zat mysterie: de trap
bleef soms niet staan, ten hemel opgetrokken,
uit 't zicht, met onderaan een heldere zee
van vloeibaar parelmoer of jaspis waarover
ieder zeilde die van de aarde kwam,
door engelen gedragen, of over het meer
in een wagen getrokken door vurige rossen.
De trap hing neer, als om Satan te tarten
tot de klim, of het verdriet om zijn
verstoting uit de hemel te vergroten.
Daaronder en ertegenover opende 
zich een weg die naar de aarde leidde
en haar zegenrijke paradijs:
Een brede doorgang, ontzaglijk breder dan
die over Sions berg en, hoewel
ook breed, die boven het Beloofde Land
dat God zo dierbaar was en waarover
op Zijn bevel de engelen heen en weer
de blijde stammen bezochten, Zijn oog terwijl
alles overschouwend vanaf Paneas
(de bronnen van de Jordaan) tot aan Berseba
waar 't Heilig Land grenst aan Egypte en
d' Arabische kust; De toegang was zo wijd
als een door duisternis begrensde oceaan.
Vanop de laagste gouden trede der ladder
die naar de hemel reikte, keek Satan verwonderd
neer op 't schouwspel van de wereld die zich
plots aan hem vertoonde. Als een spion
die uren dwaalt langs hachelijke wegen
in het duister, en pas bij 't vrolijk klaren
van de dageraad de hoge heuvelrug
ontwaart van waar het zicht van een vreemd land,
tot dan toe onbekend, belofte brengt;
Of mogelijk een beroemde metropool
met glanzend versierde torenspitsen, verguld
door de stralen van de ochtendzon;
Versteld door dit toneel stond de Boze,
hoewel hij reeds de hemel had gezien,
en felle afgunst kreeg hem in zijn greep.
Vanop zijn plaats, boven de draaiende troonhemel
van de verlengde schaduw van de nacht,
ziet hij in 't rond: vanaf Libra's oostelijk
punt tot aan de wollige sterrennevel
die Andromeda draagt – ver over d' Atlantische
zeeën en de horizon voorbij;
Hij meet de breedte van d'een naar d'andere pool
en duikt dan zonder aarzeling de eerste
kring der wereld in; Zijdelings tollend
vliegt hij door zuivere marmeren lucht tussen
ontelbaar sterrengeflonker: verre sterren,
die van dichtbij nieuwe werelden bleken.;
Andere werelden, of eerder eilanden,
gelukkig als Hesperia's vermaarde tuin,
met zalig veld, bos en bloemrijk dal,
Driemaal gelukkig, maar wie daar gelukkig woonde,
zocht hij niet uit: Boven dit alles lokte
de gouden Zon, die hem een hemel leek,
zijn blik; daarheen wendde hij zijn koers
doorheen het kalme firmament (opwaarts,
neerwaarts, recht of schuin was moeilijk te zeggen,
noch welke lengtegraad) naar waar de heldere
grootse lichtbron als een vorstenoog scheen,
met de mindere sterren eerbiedig op afstand
hun zwakker licht verspreidend; Hun sterrendans
bewogen door een vaste maat die dagen,
maanden, jaren meet, richten zij zich
naar haar immer stralende lamp, of buigen
door haar magnetische straal die 't universum
zachtjes warmt, en alles diep doordringt
met haar onzichtbaar zachte invloed, en deugd
tot in de meest verborgen diepten brengt;
Zo wonderbaarlijk stralend stond zij daar.
Daar landt uiteindelijk de aartsvijand,
op een plek niet groter dan een stip,
nooit waar te nemen door een astronoom.
De duivel zag een oord dat onbeschrijflijk
stralender was dan aards metaal of steen;
heel verschillend, maar steeds van licht bezield,
als ijzer dat men gloeiend maakt in 't vuur;
Metaal leek deels van goud en deels van zilver;
Een edelsteen was meestal chrysoliet,
robijn ofwel topaas van het twaalftal
dat uit Aarons borstplaat blonk; Daarnaast
een steen, veeleer verbeeld dan echt gezien,
zoals de filosofen zo lang vergeefs
hebben gezocht naar de Steen der Wijzen
(hoewel hun Kunst kwik - de vluchtige Hermes -
vermocht te binden en uit zee Proteus
ontbonden opriep en zijn vele gedaanten
tot vorm distilleerden in hun alambiek.
Geen wonder dat hier velden en contreien
zuivere geest uitademen, met rivieren
van drinkbaar goud, als d' alchemie der zon,
zo ver van ons geplaatst, met elke straal
in aardevocht gedrenkt hier in het donker,
zo veel kostbaar mooie dingen maakt,
zeldzaam en met luisterrijke kleuren.
Hier vond zijn duivelsblik, door niets verblind,
veel nieuwe stof: zijn oog beval hij ver
en wijd te zien maar vond geen hindernis
of schaduw; slechts zonneschijn (zoals haar stralen
's middags loodrecht op de evenaar vallen,
zo gingen zij nu lijnrecht op zonder
dat een voorwerp schaduw gaf); Zo helder
was de lucht dat ze zijn blik scherpte
voor verafgelegen dingen: Weldra
zag hij daardoor de stralende engel staan,
(dezelfde bemerkte Johannes in de zon):
Hij zag zijn rug, maar 't hield zijn licht niet tegen;
Een gouden tiara van zonnestralen omgaf
zijn hoofd; in glans gelijk vielen zijn lokken
over zijn schouders, bevederd met zwaaiende vleugels;
Hij leek bezwaard met een immense taak,
of misschien in diepe gedachten verzonken.
Zijn onzuivere geest verblijdde zich
met de hoop dat dit de gids was die zijn
dwalende vlucht zou leiden naar het paradijs,
zijn reisdoel en 't begin van al ons lijden.
Maar eerst behoefde hij een andere vorm,
om geen gevaar of uitstel te moeten vrezen:
Nu verschijnt hij als een jonge cherub,
niet van de eerste rang, maar niettemin
straalt zijn gelaat van hemelse jeugd, en gratie
spreidt zich in al zijn leden; kunstig geveinsd:
Zijn golvend haar onder een diadeem
speels krullend over iedere wang;
zijn vleugelpaar met kleur en goud besprenkeld;
zijn kleed ingekort voor groter vaart,
zijn statige tred met zilveren staf gesteund.
Hij naderde niet ongemerkt: nog voor
hij dichter kwam, keerde de engel zich om
met stralend gelaat, gewaarschuwd door zijn oor,
en Satan aanschouwde Uriël, een van de zeven
nabij Gods troon, steeds klaar voor Zijn bevel,
Zijn ogen op aarde en in de hemelen,
Zijn kwieke boodschappers door vocht en droogte,
over zee en over land; Hem
klampte Satan aan en sprak aldus:

Vorst Uriël, een der zeven geesten
nabij Gods troon, U die in glorie straalt
en steeds de eerste waart om Zijn wil
door heel de hemel te verkondigen,
Daar waar Zijn zonen u als gezant verwachten;
Waarschijnlijk bent u hier op Gods bevel,
waardig bevonden om zijn nieuwe schepping
vaak te bezoeken als Zijn oog. Nieuwsgierig
naar Zijn werken en vooral de Mens,
Zijn hoogste vreugde en gunsteling (voor hem
schiep Hij deze wonderlijke werken)
verliet ik het koor der cherubijnen om hier
alleen rond te dwalen. Stralendste
der serafijnen, zeg me in welke van deze
werelden de Mens zijn vaste woonst
gevonden heeft, of anders vrijelijk rondzwerft,
zeg welke heldere wereld hij heeft verkozen,
zodat ik hem bespieden kan, of openlijk
bewonderen: hem, die de Schepper
al deze werelden schonk en verrijkte
met zovele gaven opdat wij
(zoals het hoort) in hem en alle dingen
de Maker van dit alles zouden prijzen;
Hij, die rechtens de rebellen verdreef
naar de diepste hel en, ter herstel
van dat verlies, in al Zijn Wijsheid 't geslacht
der mensen schiep om Hem beter te dienen. 

Zo sprak de valse veinzer ongemerkt;
want mens noch engel doorziet hypocrisie,
het enige kwaad dat zich onzichtbaar spreidt,
(behalve voor God die immers alles ziet)
Hij laat het toe in hemel en hel dat vaak,
zelfs als de wijsheid waakt, achterdocht slaapt
aan wijsheids poort en 't werk overlaat
aan lichtgelovigheid; Zo ziet goedheid
geen kwaad waar het afwezig lijkt te zijn.
Dit bedrog viel Uriël te beurt,
de zonregent en scherpste hemelgeest,
die nu in zijn rechtschapenheid de valsaard
op deze manier verkoos te antwoorden:

Schone engel, uw lust Gods werk te kennen
en Hem daardoor te eren, is geen exces
dat blaam verdient, maar eerder lof: Des
te meer wanneer ze lijkt op overdaad
die u zo eenzaam hierheen heeft geleid
vanuit uw hemelwoonst om met uw eigen
ogen dat te zien waar anderen 
genoegen nemen met wat ze horen zeggen:
Gewis, al Gods werk is wonderbaarlijk,
een genoegen om te kennen en waardevol
om er met plezier aan terug te denken;
Maar welke geest, door Hem geschapen, begrijpt
hun aantal of de eindeloze wijsheid
die hen voortbracht en hun ontstaan verborg?
Ik was getuige hoe Hij met Zijn Woord
uit vormloze massa de wereld maakte:
Chaos gehoorzaamde Hem, woest oproer
bedaarde, oneindigheid begrensde Hij;
Zijn tweede woord riep licht uit duisternis
en orde werd uit wanorde geboren;
Elk hoofdelement — aarde, water,
lucht en vuur —snelde naar zijn plaats,
terwijl ether, de hemelse kwintessens,
opwaarts vloog, door vele vormen bezield
die sferisch tollend sterren werden, ontelbaar
zoals u ziet, met elk hun eigen plaats 
toegewezen en elk een eigen baan;
de rest der sterren omwalt dit universum.
Kijk daar beneden naar die bol, één zijde
schijnt met licht, weerkaatst, van hier geleend;
Dat is de aarde, de woning van de Mens;
dat licht zijn dag, die anders voor de nacht
zou wijken zoals nu op 't ander halfrond,
als de nabije Maan (zo heet die mooie
ster ertegenover) niet tijdig zou helpen
op haar maandelijkse loop langs
de hemel afnemend, en weer toenemend
't geleende licht van haar drievoudig gezicht
ledigt en weer uitstort op de aarde,
en met haar bleke aanschijn de nacht verdrijft.
De plek waar ik naar wijs is 't Paradijs,
Adams verblijf in een beschaduwd lustprieel.
U vindt nu zelf uw weg, ik ga naar elders.
Hij keerde zich om en Satan maakte een buiging
voor de verheven engel die ieder eer
en respect verschuldigd is. In steile
vlucht wentelde hij vanaf de zonnebaan
naar de aarde daaronder, vol goede hoop,
en rustte pas boven op Niphates.&lt;/poem&gt;
| Kolom2=
&lt;big&gt;PARADISE LOST&lt;/big&gt;

John Milton (1674)

BOOK III
&lt;poem&gt;
Hail, holy Light, offspring of Heaven firstborn,
Or of the Eternal coeternal beam:
May I express thee unblam'd? since God is light,
And never but in unapproached light
Dwelt from eternity, dwelt then in thee
Bright effluence of bright essence increate.
Or hear'st thou rather pure ethereal stream,
Whose fountain who shall tell? before the sun,
Before the Heavens thou wert, and at the voice
Of God, as with a mantle, didst invest
10 The rising world of waters dark and deep,
Won from the void and formless infinite.
Thee I re-visit now with bolder wing,
Escap'd the Stygian pool, though long detain'd
In that obscure sojourn, while in my flight
Through utter and through middle darkness borne,
With other notes than to the Orphean lyre
I sung of Chaos and eternal Night;
Taught by the heavenly Muse to venture down
The dark descent, and up to re-ascend,
20 Though hard and rare: Thee I revisit safe,
And feel thy sovran vital lamp; but thou
Revisit'st not these eyes, that roll in vain
To find thy piercing ray, and find no dawn;
So thick a drop serene hath quench'd their orbs,
Or dim suffusion veil'd. Yet not the more
Cease I to wander, where the Muses haunt,
Clear spring, or shady grove, or sunny hill,
Smit with the love of sacred song; but chief
Thee, Sion, and the flowery brooks beneath,
30 That wash thy hallow'd feet, and warbling flow,
Nightly I visit: nor sometimes forget
Those other two equal'd with me in Fate,
So were I equal'd with them in renown,
Blind Thamyris, and blind Maeonides,
And Tiresias, and Phineus, prophets old:
Then feed on thoughts, that voluntary move
Harmonious numbers; as the wakeful bird
Sings darkling, and in shadiest covert hid
Tunes her nocturnal note. Thus with the year
40 Seasons return; but not to me returns
Day, or the sweet approach of even or morn,
Or sight of vernal bloom, or summer's rose,
Or flocks, or herds, or human face divine;
But cloud instead, and ever-during dark
Surrounds me, from the cheerful ways of men
Cut off, and for the book of knowledge fair
Presented with a universal blank
Of nature's works to me expung'd and ras'd,
And wisdom at one entrance quite shut out.
50 So much the rather thou, celestial Light,
Shine inward, and the mind through all her powers
Irradiate; there plant eyes, all mist from thence
Purge and disperse, that I may see and tell
Of things invisible to mortal sight.
Now had the Almighty Father from above,
From the pure empyrean where he sits
High thron'd above all highth, bent down his eye
His own works and their works at once to view:
About him all the Sanctities of Heaven
60 Stood thick as stars, and from his sight receiv'd
Beatitude past utterance; on his right
The radiant image of his glory sat,
His only son; on earth he first beheld
Our two first parents, yet the only two
Of mankind in the happy garden plac'd
Reaping immortal fruits of joy and love,
Uninterrupted joy, unrivall'd love,
In blissful solitude; he then survey'd
Hell and the gulf between, and Satan there
70 Coasting the wall of Heaven on this side Night
In the dun air sublime, and ready now
To stoop with wearied wings, and willing feet,
On the bare outside of this world, that seem'd
Firm land imbosom'd, without firmament,
Uncertain which, in ocean or in air.
Him God beholding from his prospect high,
Wherein past, present, future, he beholds,
Thus to his only Son foreseeing spake.

Only begotten Son, seest thou what rage
80 Transports our Adversary? whom no bounds
Prescrib'd no bars of Hell, nor all the chains
Heap'd on him there, nor yet the main abyss
Wide interrupt, can hold; so bent he seems
On desperate revenge, that shall redound
Upon his own rebellious head. And now,
Through all restraint broke loose, he wings his way
Not far off Heaven, in the precincts of light,
Directly towards the new created world,
And man there plac'd, with purpose to assay
90 If him by force he can destroy, or, worse,
By some false guile pervert; and shall pervert;
For man will hearken to his glozing lies,
And easily transgress the sole command,
Sole pledge of his obedience: So will fall
He and his faithless progeny: Whose fault?
Whose but his own? ingrate, he had of me
All he could have; I made him just and right,
Sufficient to have stood, though free to fall.
Such I created all the ethereal Powers
100 And Spirits, both them who stood, and them who fail'd;
Freely they stood who stood, and fell who fell.
Not free, what proof could they have given sincere
Of true allegiance, constant faith or love,
Where only what they needs must do appear'd,
Not what they would? what praise could they receive?
What pleasure I from such obedience paid,
When will and reason (reason also is choice)
Useless and vain, of freedom both despoil'd,
Made passive both, had serv'd necessity,
110 Not me? they therefore, as to right belong'd,
So were created, nor can justly accuse
Their Maker, or their making, or their fate,
As if predestination over-rul'd
Their will dispos'd by absolute decree
Or high foreknowledge they themselves decreed
Their own revolt, not I; if I foreknew,
Foreknowledge had no influence on their fault,
Which had no less proved certain unforeknown.
So without least impulse or shadow of fate,
120 Or aught by me immutably foreseen,
They trespass, authors to themselves in all
Both what they judge, and what they choose; for so
I form'd them free: and free they must remain,
Till they enthrall themselves; I else must change
Their nature, and revoke the high decree
Unchangeable, eternal, which ordain'd
Their freedom: they themselves ordain'd their fall.
The first sort by their own suggestion fell,
Self-tempted, self-deprav'd: Man falls, deceiv'd
130 By the other first: Man therefore shall find grace,
The other none: In mercy and justice both,
Through Heaven and Earth, so shall my glory excel;
But Mercy, first and last, shall brightest shine.

Thus while God spake, ambrosial fragrance fill'd
All Heaven, and in the blessed Spirits elect
Sense of new joy ineffable diffus'd.
Beyond compare the Son of God was seen
Most glorious; in him all his Father shone
Substantially express'd; and in his face
140 Divine compassion visibly appear'd,
Love without end, and without measure grace,
Which uttering, thus he to his Father spake.

O Father, gracious was that word which clos'd
Thy sovran command, that Man should find grace;
For which both Heaven and earth shall high extol
Thy praises, with the innumerable sound
Of hymns and sacred songs, wherewith thy throne
Encompass'd shall resound thee ever blest.
For should Man finally be lost, should Man,
150 Thy creature late so lov'd, thy youngest son,
Fall circumvented thus by fraud, though join'd
With his own folly? that be from thee far,
That far be from thee, Father, who art judge
Of all things made, and judgest only right.
Or shall the Adversary thus obtain
His end, and frustrate thine? shall he fulfill
His malice, and thy goodness bring to nought,
Or proud return, though to his heavier doom,
Yet with revenge accomplish'd, and to Hell
160 Draw after him the whole race of mankind,
By him corrupted? or wilt thou thyself
Abolish thy creation, and unmake
For him, what for thy glory thou hast made?
So should thy goodness and thy greatness both
Be question'd and blasphem'd without defence.

To whom the great Creator thus replied.
O son, in whom my soul hath chief delight,
Son of my bosom, Son who art alone.
My word, my wisdom, and effectual might,
170 All hast thou spoken as my thoughts are, all
As my eternal purpose hath decreed;
Man shall not quite be lost, but sav'd who will;
Yet not of will in him, but grace in me
Freely vouchsaf'd; once more I will renew
His lapsed powers, though forfeit; and enthrall'd
By sin to foul exorbitant desires;
Upheld by me, yet once more he shall stand
On even ground against his mortal foe;
By me upheld, that he may know how frail
180 His fallen condition is, and to me owe
All his deliverance, and to none but me.
Some I have chosen of peculiar grace,
Elect above the rest; so is my will:
The rest shall hear me call, and oft be warn'd
Their sinful state, and to appease betimes
The incensed Deity, while offer'd grace
Invites; for I will clear their senses dark,
What may suffice, and soften stony hearts
To pray, repent, and bring obedience due.
190 To prayer, repentance, and obedience due,
Though but endeavour'd with sincere intent,
Mine ear shall not be slow, mine eye not shut.
And I will place within them as a guide,
My umpire Conscience; whom if they will hear,
Light after light, well us'd, they shall attain,
And to the end, persisting, safe arrive.
This my long sufferance, and my day of grace,
They who neglect and scorn, shall never taste;
But hard be harden'd, blind be blinded more,
200 That they may stumble on, and deeper fall;
And none but such from mercy I exclude.
But yet all is not done; Man disobeying,
Disloyal, breaks his fealty, and sins
Against the high supremacy of Heaven,
Affecting God-head, and, so losing all,
To expiate his treason hath nought left,
But to destruction sacred and devote,
He, with his whole posterity, must die,
Die he or justice must; unless for him
210 Some other able, and as willing, pay
The rigid satisfaction, death for death.
Say, heavenly Powers, where shall we find such love?
Which of you will be mortal, to redeem
Man's mortal crime, and just the unjust to save?
Dwells in all Heaven charity so dear?

And silence was in Heaven: on Man's behalf
He ask'd, but all the heavenly quire stood mute,
Patron or intercessour none appear'd,
Much less that durst upon his own head draw
220 The deadly forfeiture, and ransom set.
And now without redemption all mankind
Must have been lost, adjudg'd to Death and Hell
By doom severe, had not the Son of God,
In whom the fulness dwells of love divine,
His dearest mediation thus renew'd.

Father, thy word is past, Man shall find grace;
And shall grace not find means, that finds her way,
The speediest of thy winged messengers,
To visit all thy creatures, and to all
230 Comes unprevented, unimplor'd, unsought?
Happy for Man, so coming; he her aid
Can never seek, once dead in sins, and lost;
Atonement for himself, or offering meet,
Indebted and undone, hath none to bring;
Behold me then: me for him, life for life
I offer: on me let thine anger fall;
Account me Man; I for his sake will leave
Thy bosom, and this glory next to thee
Freely put off, and for him lastly die
240 Well pleased; on me let Death wreak all his rage.
Under his gloomy power I shall not long
Lie vanquished. Thou hast given me to possess
Life in myself for ever; by thee I live;
Though now to Death I yield, and am his due,
All that of me can die, yet, that debt paid,
thou wilt not leave me in the loathsome grave
His prey, nor suffer my unspotted soul
For ever with corruption there to dwell;
But I shall rise victorious, and subdue
250 My vanquisher, spoiled of his vaunted spoil.
Death his death's wound shall then receive, and stoop
Inglorious, of his mortal sting disarmed;
I through the ample air in triumph high
Shall lead Hell captive maugre Hell, and show
The powers of darkness bound. Thou, at the sight
Pleased, out of Heaven shalt look down and smile,
While, by thee raised, I ruin all my foes;
Death last, and with his carcass glut the grave;
Then, with the multitude of my redeemed,
260 Shall enter Heaven, long absent, and return,
Father, to see thy face, wherein no cloud
Of anger shall remain, but peace assured
And reconcilement: wrath shall be no more
Thenceforth, but in thy presence joy entire.

His words here ended; but his meek aspect
Silent yet spake, and breathed immortal love
To mortal men, above which only shone
Filial obedience: as a sacrifice
Glad to be offered, he attends the will
270 Of his great Father. Admiration seized
All Heaven, what this might mean, and whither tend,
Wondering; but soon th' Almighty thus replied.

O thou in Heaven and Earth the only peace
Found out for mankind under wrath, O thou
My sole complacence! Well thou know'st how dear
To me are all my works; nor Man the least,
Though last created, that for him I spare
Thee from my bosom and right hand, to save,
By losing thee a while, the whole race lost.
280 Thou, therefore, whom thou only canst redeem,
Their nature also to thy nature join;
And be thyself Man among men on Earth,
Made flesh, when time shall be, of virgin seed,
By wondrous birth; be thou in Adam's room
The head of all mankind, though Adam's son.
As in him perish all men, so in thee,
As from a second root, shall be restored
As many as are restored, without thee none.
290 His crime makes guilty all his sons; thy merit,
Imputed, shall absolve them who renounce
Their own both righteous and unrighteous deeds,
And live in thee transplanted, and from thee
Receive new life. So Man, as is most just,
Shall satisfy for Man, be judged and die,
And dying rise, and rising with him raise
His brethren, ransomed with his own dear life.
So heavenly love shall outdo hellish hate,
Giving to death, and dying to redeem,
300 So dearly to redeem what hellish hate
So easily destroyed, and still destroys
In those who, when they may, accept not grace.
Nor shalt thou, by descending to assume
Man's nature, lessen or degrade thine own.
Because thou hast, though throned in highest bliss
Equal to God, and equally enjoying
God-like fruition, quitted all, to save
A world from utter loss, and hast been found
By merit more than birthright Son of God,
310 Found worthiest to be so by being good,
Far more than great or high; because in thee
Love hath abounded more than glory abounds;
Therefore thy humiliation shall exalt
With thee thy manhood also to this throne:
Here shalt thou sit incarnate, here shalt reign
Both God and Man, Son both of God and Man,
Anointed universal King; all power
I give thee; reign for ever, and assume
Thy merits; under thee, as head supreme,
320 Thrones, Princedoms, Powers, Dominions, I reduce:
All knees to thee shall bow, of them that bide
In Heaven, or Earth, or under Earth in Hell.
When thou, attended gloriously from Heaven,
Shalt in the sky appear, and from thee send
The summoning Arch-Angels to proclaim
Thy dread tribunal; forthwith from all winds,
The living, and forthwith the cited dead
Of all past ages, to the general doom
Shall hasten; such a peal shall rouse their sleep.
330 Then, all thy saints assembled, thou shalt judge
Bad Men and Angels; they, arraigned, shall sink
Beneath thy sentence; Hell, her numbers full,
Thenceforth shall be for ever shut. Mean while
The world shall burn, and from her ashes spring
New Heaven and Earth, wherein the just shall dwell,
And, after all their tribulations long,
See golden days, fruitful of golden deeds,
With joy and peace triumphing, and fair truth.
Then thou thy regal scepter shalt lay by,
350 For regal scepter then no more shall need,
God shall be all in all. But, all ye Gods,
Adore him, who to compass all this dies;
Adore the Son, and honour him as me.

No sooner had the Almighty ceased, but all
The multitude of Angels, with a shout
Loud as from numbers without number, sweet
As from blest voices, uttering joy, Heaven rung
With jubilee, and loud Hosannas filled
The eternal regions: Lowly reverent
360 Towards either throne they bow, and to the ground
With solemn adoration down they cast
Their crowns inwove with amarant and gold;
Immortal amarant, a flower which once
In Paradise, fast by the tree of life,
Began to bloom; but soon for man's offence
To Heaven removed, where first it grew, there grows,
And flowers aloft shading the fount of life,
And where the river of bliss through midst of Heaven
Rolls o'er Elysian flowers her amber stream;
360 With these that never fade the Spirits elect
Bind their resplendent locks inwreathed with beams;
Now in loose garlands thick thrown off, the bright
Pavement, that like a sea of jasper shone,
Impurpled with celestial roses smiled.
Then, crowned again, their golden harps they took,
Harps ever tuned, that glittering by their side
Like quivers hung, and with preamble sweet
Of charming symphony they introduce
Their sacred song, and waken raptures high;
370 No voice exempt, no voice but well could join
Melodious part, such concord is in Heaven.

Thee, Father, first they sung Omnipotent,
Immutable, Immortal, Infinite,
Eternal King; the Author of all being,
Fountain of light, thyself invisible
Amidst the glorious brightness where thou sit'st
Throned inaccessible, but when thou shadest
The full blaze of thy beams, and, through a cloud
Drawn round about thee like a radiant shrine,
380 Dark with excessive bright thy skirts appear,
Yet dazzle Heaven, that brightest Seraphim
Approach not, but with both wings veil their eyes.
Thee next they sang of all creation first,
Begotten Son, Divine Similitude,
In whose conspicuous countenance, without cloud
Made visible, the Almighty Father shines,
Whom else no creature can behold; on thee
Impressed the effulgence of his glory abides,
Transfused on thee his ample Spirit rests.
390 He Heaven of Heavens and all the Powers therein
By thee created; and by thee threw down
The aspiring Dominations: Thou that day
Thy Father's dreadful thunder didst not spare,
Nor stop thy flaming chariot-wheels, that shook
Heaven's everlasting frame, while o'er the necks
Thou drovest of warring Angels disarrayed.
Back from pursuit thy Powers with loud acclaim
Thee only extolled, Son of thy Father's might,
To execute fierce vengeance on his foes,
400 Not so on Man: Him through their malice fallen,
Father of mercy and grace, thou didst not doom
So strictly, but much more to pity incline:
No sooner did thy dear and only Son
Perceive thee purposed not to doom frail Man
So strictly, but much more to pity inclined,
He to appease thy wrath, and end the strife
Of mercy and justice in thy face discerned,
Regardless of the bliss wherein he sat
Second to thee, offered himself to die
410 For Man's offence. O unexampled love,
Love no where to be found less than Divine!
Hail, Son of God, Saviour of Men! Thy name
Shall be the copious matter of my song
Henceforth, and never shall my heart thy praise
Forget, nor from thy Father's praise disjoin.
Thus they in Heaven, above the starry sphere,
Their happy hours in joy and hymning spent.

Mean while upon the firm opacous globe
Of this round world, whose first convex divides
420 The luminous inferiour orbs, enclosed
From Chaos, and the inroad of Darkness old,
Satan alighted walks: A globe far off
It seemed, now seems a boundless continent
Dark, waste, and wild, under the frown of Night
Starless exposed, and ever-threatening storms
Of Chaos blustering round, inclement sky;
Save on that side which from the wall of Heaven,
Though distant far, some small reflection gains
Of glimmering air less vexed with tempest loud:
430 Here walked the Fiend at large in spacious field.
As when a vultur on Imaus bred,
Whose snowy ridge the roving Tartar bounds,
Dislodging from a region scarce of prey
To gorge the flesh of lambs or yeanling kids,
On hills where flocks are fed, flies toward the springs
Of Ganges or Hydaspes, Indian streams;
But in his way lights on the barren plains
Of Sericana, where Chineses drive
With sails and wind their cany waggons light:
440 So, on this windy sea of land, the Fiend
Walked up and down alone, bent on his prey;
Alone, for other creature in this place,
Living or lifeless, to be found was none;
None yet, but store hereafter from the earth
Up hither like aereal vapours flew
Of all things transitory and vain, when sin
With vanity had filled the works of men:
Both all things vain, and all who in vain things
Built their fond hopes of glory or lasting fame,
450 Or happiness in this or the other life;
All who have their reward on earth, the fruits
Of painful superstition and blind zeal,
Nought seeking but the praise of men, here find
Fit retribution, empty as their deeds;
All the unaccomplished works of Nature's hand,
Abortive, monstrous, or unkindly mixed,
Dissolved on earth, fleet hither, and in vain,
Till final dissolution, wander here;
Not in the neighbouring moon as some have dreamed;
460 Those argent fields more likely habitants,
Translated Saints, or middle Spirits hold
Betwixt the angelical and human kind.
Hither of ill-joined sons and daughters born
First from the ancient world those giants came
With many a vain exploit, though then renowned:
The builders next of Babel on the plain
Of Sennaar, and still with vain design,
New Babels, had they wherewithal, would build:
Others came single; he, who, to be deemed
470 A God, leaped fondly into Aetna flames,
Empedocles; and he, who, to enjoy
Plato's Elysium, leaped into the sea,
Cleombrotus; and many more too long,
Embryos, and idiots, eremites, and friars
White, black, and gray, with all their trumpery.
Here pilgrims roam, that strayed so far to seek
In Golgotha him dead, who lives in Heaven;
And they, who to be sure of Paradise,
Dying, put on the weeds of Dominick,
480 Or in Franciscan think to pass disguised;
They pass the planets seven, and pass the fixed,
And that crystalling sphere whose balance weighs
The trepidation talked, and that first moved;
And now Saint Peter at Heaven's wicket seems
To wait them with his keys, and now at foot
Of Heaven's ascent they lift their feet, when lo
A violent cross wind from either coast
Blows them transverse, ten thousand leagues awry
Into the devious air: Then might ye see
490 Cowls, hoods, and habits, with their wearers, tost
And fluttered into rags; then reliques, beads,
Indulgences, dispenses, pardons, bulls,
The sport of winds: All these, upwhirled aloft,
Fly o'er the backside of the world far off
Into a Limbo large and broad, since called
The Paradise of Fools, to few unknown
Long after; now unpeopled, and untrod.
All this dark globe the Fiend found as he passed,
And long he wandered, till at last a gleam
500 Of dawning light turned thither-ward in haste
His travelled steps: far distant he descries
Ascending by degrees magnificent
Up to the wall of Heaven a structure high;
At top whereof, but far more rich, appeared
The work as of a kingly palace-gate,
With frontispiece of diamond and gold
Embellished; thick with sparkling orient gems
The portal shone, inimitable on earth
By model, or by shading pencil, drawn.
510 These stairs were such as whereon Jacob saw
Angels ascending and descending, bands
Of guardians bright, when he from Esau fled
To Padan-Aram, in the field of Luz
Dreaming by night under the open sky
And waking cried, This is the gate of Heaven.
Each stair mysteriously was meant, nor stood
There always, but drawn up to Heaven sometimes
Viewless; and underneath a bright sea flowed
Of jasper, or of liquid pearl, whereon
520 Who after came from earth, sailing arrived
Wafted by Angels, or flew o'er the lake
Rapt in a chariot drawn by fiery steeds.
The stairs were then let down, whether to dare
The Fiend by easy ascent, or aggravate
His sad exclusion from the doors of bliss:
Direct against which opened from beneath,
Just o'er the blissful seat of Paradise,
A passage down to the Earth, a passage wide,
Wider by far than that of after-times
530 Over mount Sion, and, though that were large,
Over the Promised Land to God so dear;
By which, to visit oft those happy tribes,
On high behests his angels to and fro
Passed frequent, and his eye with choice regard
From Paneas, the fount of Jordan's flood,
To Beersaba, where the Holy Land
Borders on Egypt and the Arabian shore;
So wide the opening seemed, where bounds were set
To darkness, such as bound the ocean wave.
540 Satan from hence, now on the lower stair,
That scaled by steps of gold to Heaven-gate,
Looks down with wonder at the sudden view
Of all this world at once. As when a scout,
Through dark and desart ways with peril gone
All night, at last by break of cheerful dawn
Obtains the brow of some high-climbing hill,
Which to his eye discovers unaware
The goodly prospect of some foreign land
First seen, or some renowned metropolis
550 With glistering spires and pinnacles adorned,
Which now the rising sun gilds with his beams:
Such wonder seised, though after Heaven seen,
The Spirit malign, but much more envy seised,
At sight of all this world beheld so fair.
Round he surveys (and well might, where he stood
So high above the circling canopy
Of night's extended shade,) from eastern point
Of Libra to the fleecy star that bears
Andromeda far off Atlantick seas
560 Beyond the horizon; then from pole to pole
He views in breadth, and without longer pause
Down right into the world's first region throws
His flight precipitant, and winds with ease
Through the pure marble air his oblique way
Amongst innumerable stars, that shone
Stars distant, but nigh hand seemed other worlds;
Or other worlds they seemed, or happy isles,
Like those Hesperian gardens famed of old,
Fortunate fields, and groves, and flowery vales,
570 Thrice happy isles; but who dwelt happy there
He staid not to inquire: Above them all
The golden sun, in splendour likest Heaven,
Allured his eye; thither his course he bends
Through the calm firmament, (but up or down,
By center, or eccentrick, hard to tell,
Or longitude,) where the great luminary
Aloof the vulgar constellations thick,
That from his lordly eye keep distance due,
Dispenses light from far; they, as they move
580 Their starry dance in numbers that compute
Days, months, and years, towards his all-cheering lamp
Turn swift their various motions, or are turned
By his magnetick beam, that gently warms
The universe, and to each inward part
With gentle penetration, though unseen,
Shoots invisible virtue even to the deep;
So wonderously was set his station bright.
There lands the Fiend, a spot like which perhaps
Astronomer in the sun's lucent orb
590 Through his glazed optick tube yet never saw.
The place he found beyond expression bright,
Compared with aught on earth, metal or stone;
Not all parts like, but all alike informed
With radiant light, as glowing iron with fire;
If metal, part seemed gold, part silver clear;
If stone, carbuncle most or chrysolite,
Ruby or topaz, to the twelve that shone
In Aaron's breast-plate, and a stone besides
Imagined rather oft than elsewhere seen,
600 That stone, or like to that which here below
Philosophers in vain so long have sought,
In vain, though by their powerful art they bind
Volatile Hermes, and call up unbound
In various shapes old Proteus from the sea,
Drained through a limbeck to his native form.
What wonder then if fields and regions here
Breathe forth Elixir pure, and rivers run
Potable gold, when with one virtuous touch
The arch-chemick sun, so far from us remote,
610 Produces, with terrestrial humour mixed,
Here in the dark so many precious things
Of colour glorious, and effect so rare?
Here matter new to gaze the Devil met
Undazzled; far and wide his eye commands;
For sight no obstacle found here, nor shade,
But all sun-shine, as when his beams at noon
Culminate from the equator, as they now
Shot upward still direct, whence no way round
Shadow from body opaque can fall; and the air,
620 No where so clear, sharpened his visual ray
To objects distant far, whereby he soon
Saw within ken a glorious Angel stand,
The same whom John saw also in the sun:
His back was turned, but not his brightness hid;
Of beaming sunny rays a golden tiar
Circled his head, nor less his locks behind
Illustrious on his shoulders fledge with wings
Lay waving round; on some great charge employed
He seemed, or fixed in cogitation deep.
630 Glad was the Spirit impure, as now in hope
To find who might direct his wandering flight
To Paradise, the happy seat of Man,
His journey's end and our beginning woe.
But first he casts to change his proper shape,
Which else might work him danger or delay:
And now a stripling Cherub he appears,
Not of the prime, yet such as in his face
Youth smiled celestial, and to every limb
Suitable grace diffused, so well he feigned:
640 Under a coronet his flowing hair
In curls on either cheek played; wings he wore
Of many a coloured plume, sprinkled with gold;
His habit fit for speed succinct, and held
Before his decent steps a silver wand.
He drew not nigh unheard; the Angel bright,
Ere he drew nigh, his radiant visage turned,
Admonished by his ear, and straight was known
The Arch-Angel Uriel, one of the seven
Who in God's presence, nearest to his throne,
650 Stand ready at command, and are his eyes
That run through all the Heavens, or down to the Earth
Bear his swift errands over moist and dry,
O'er sea and land: him Satan thus accosts.

Uriel, for thou of those seven Spirits that stand
In sight of God's high throne, gloriously bright,
The first art wont his great authentick will
Interpreter through highest Heaven to bring,
Where all his sons thy embassy attend;
And here art likeliest by supreme decree
660 Like honour to obtain, and as his eye
To visit oft this new creation round;
Unspeakable desire to see, and know
All these his wonderous works, but chiefly Man,
His chief delight and favour, him for whom
All these his works so wonderous he ordained,
Hath brought me from the quires of Cherubim
Alone thus wandering. Brightest Seraph, tell
In which of all these shining orbs hath Man
His fixed seat, or fixed seat hath none,
670 But all these shining orbs his choice to dwell;
That I may find him, and with secret gaze
Or open admiration him behold,
On whom the great Creator hath bestowed
Worlds, and on whom hath all these graces poured;
That both in him and all things, as is meet,
The universal Maker we may praise;
Who justly hath driven out his rebel foes
To deepest Hell, and, to repair that loss,
Created this new happy race of Men
680 To serve him better: Wise are all his ways.

So spake the false dissembler unperceived;
For neither Man nor Angel can discern
Hypocrisy, the only evil that walks
Invisible, except to God alone,
By his permissive will, through Heaven and Earth:
And oft, though wisdom wake, suspicion sleeps
At wisdom's gate, and to simplicity
Resigns her charge, while goodness thinks no ill
Where no ill seems: Which now for once beguiled
690 Uriel, though regent of the sun, and held
The sharpest-sighted Spirit of all in Heaven;
Who to the fraudulent impostor foul,
In his uprightness, answer thus returned.

Fair Angel, thy desire, which tends to know
The works of God, thereby to glorify
The great Work-master, leads to no excess
That reaches blame, but rather merits praise
The more it seems excess, that led thee hither
From thy empyreal mansion thus alone,
700 To witness with thine eyes what some perhaps,
Contented with report, hear only in Heaven:
For wonderful indeed are all his works,
Pleasant to know, and worthiest to be all
Had in remembrance always with delight;
But what created mind can comprehend
Their number, or the wisdom infinite
That brought them forth, but hid their causes deep?
I saw when at his word the formless mass,
This world's material mould, came to a heap:
710 Confusion heard his voice, and wild uproar
Stood ruled, stood vast infinitude confined;
Till at his second bidding Darkness fled,
Light shone, and order from disorder sprung:
Swift to their several quarters hasted then
The cumbrous elements, earth, flood, air, fire;
And this ethereal quintessence of Heaven
Flew upward, spirited with various forms,
That rolled orbicular, and turned to stars
Numberless, as thou seest, and how they move;
720 Each had his place appointed, each his course;
The rest in circuit walls this universe.
Look downward on that globe, whose hither side
With light from hence, though but reflected, shines;
That place is Earth, the seat of Man; that light
His day, which else, as the other hemisphere,
Night would invade; but there the neighbouring moon
So call that opposite fair star) her aid
Timely interposes, and her monthly round
Still ending, still renewing, through mid Heaven,
730 With borrowed light her countenance triform
Hence fills and empties to enlighten the Earth,
And in her pale dominion checks the night.
That spot, to which I point, is Paradise,
Adam's abode; those lofty shades, his bower.
Thy way thou canst not miss, me mine requires.
Thus said, he turned; and Satan, bowing low,
As to superiour Spirits is wont in Heaven,
Where honour due and reverence none neglects,
Took leave, and toward the coast of earth beneath,
740 Down from the ecliptick, sped with hoped success,
Throws his steep flight in many an aery wheel;
Nor staid, till on Niphates' top he lights.
&lt;/poem&gt;
}}
[[Het paradijs verloren: Boek IV|&gt;&gt;&gt; Ga verder met BOOK IV]]

----
'''Navigatie''': [[Het paradijs verloren: Boek I|Boek I]] - [[Het paradijs verloren: Boek II|Boek II]] - Boek III
----
== Noten ==
Bron voor de explicatieve noten: [https://milton.host.dartmouth.edu/reading%20room/pl/book%201/text.shtml The John Milton Reading Room: Paradise Lost] (onder Creative Commons licentie)

{{References}}
[[Categorie:Engels]]
[[Categorie:John Milton]]
[[Categorie:Vertaalde poëzie]]</text>
      <sha1>6d0vbj6ari4z1ht8jqm8pnuh7xkg5dk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>126985</id>
      <parentid>126984</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T14:00:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>J.G.G.</username>
        <id>269</id>
      </contributor>
      <comment>noten</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="68693" xml:space="preserve">{{Infobox document
| naam             = Het paradijs verloren: Boek III
| auteur           = [[Auteur:John Milton|John Milton]]
| genre            = Poëzie
| taal             = Engels
| datum            = 1674 (tweede editie)&lt;/br&gt;Vertaling 2022
| vertaler         = [[Gebruiker:J.G.G.|Jules Grandgagnage]]
| bron             = [https://vertaaldegedichten.jouwweb.be/engelse-gedichten/john-milton/paradise-lost-book-iii Vertaalde gedichten: Paradise Lost Boek III]]
| auteursrecht     = CC-BY-SA
| artikelwikipedia = Paradise Lost
}}
[[Bestand:ParadiseLButts1.jpg|miniatuur|left|Illustratie door William Blake, 1808: Satan wekt de opstandige engelen op]]

----
&lt;Center&gt;&lt;Big&gt;&lt;Big&gt;Het paradijs verloren: Boek III (1674)&lt;/Big&gt;&lt;/Big&gt;
'''Paradise Lost Book III van John Milton'''&lt;br&gt;naar het Nederlands vertaald door Jules Grandgagnage (2022)&lt;/br&gt;
&lt;/br&gt;&lt;U&gt;Tekstverantwoording:&lt;/U&gt; voor de Engelse tekst werd gebruikgemaakt van [https://en.wikisource.org/wiki/Paradise_Lost_(1674)/Book_III de tekst op de Engelse Wikisource]. &lt;/Center&gt;

----
{{Gebruiker:J.G.G./licentie}}
----

'''ONDERWERP DERDE BOEK''' ('The Argument')

God, gezeten op Zijn troon, ziet Satan op deze wereld afvliegen, die Hij pas geschapen heeft. Hij toont hem aan zijn Zoon die aan Zijn rechterhand zit en voorspelt het succes van Satan in het verderven van de mensheid. Hij zuivert Zijn eigen Gerechtigheid en Wijsheid van alle blaam, omdat Hij de mens vrij en bekwaam genoeg heeft geschapen om zijn verleider te weerstaan; toch verklaart Hij Zijn voornemen genade aan de mens te schenken, omdat hij niet uit eigen kwaadwilligheid is gevallen, zoals Satan, maar door hem verleid is. De Zoon van God prijst Zijn Vader voor de openbaring van Zijn genadige bedoeling met de mens; maar God verklaart opnieuw, dat Genade niet kan worden verleend aan de mens zonder de voldoening van Goddelijke rechtvaardigheid; de mens heeft de majesteit van God beledigd door goddelijkheid na te streven. Daarom moet hij met heel zijn nageslacht, gewijd aan de dood, sterven, tenzij iemand kan worden gevonden die bereid is om in zijn plaats deze straf te ondergaan. De Zoon van God biedt zichzelf vrijwillig aan als zoenoffer voor de mens. De Vader aanvaardt dit, verordent zijn incarnatie, spreekt zijn verhevenheid uit boven alle Namen in Hemel en Aarde; beveelt alle Engelen om zijn zoon te aanbidden. Zij gehoorzamen, en zingen op hun harpen in koor de lof van zowel de Vader als de Zoon. Intussen is Satan neergestreken op de kale bol van de buitenste sfeer van de wereld, waar hij dwalend een plaats vindt die sindsdien het voorgeborchte van de ijdelheid wordt genoemd en waar personen en dingen heen vliegen. Satan komt dan bij de Hemelpoort, die wordt beschreven als opstijgend naar de sterren, en de wateren boven het Firmament die eromheen stromen: Hij gaat vandaar naar de sfeer van de Zon; hij vindt daar Uriël, de Regent van die sfeer, maar verandert eerst zichzelf in de gedaante van een lagere Engel en doet alsof hij de nieuwe Schepping en Mens wil zien die God hier heeft neergezet. Satan vraagt aan Uriël hem de weg te wijzen naar de plaats waar de mens woont, en wordt ernaartoe geleid; hij landt eerst op de berg Niphates.&lt;ref&gt;Niphates: een berg in het Taurusgebergte in Armenië.&lt;/ref&gt;
{{Kolommen2
| Kolom1=
&lt;big&gt;HET PARADIJS VERLOREN&lt;/big&gt;

Nederlandse vertaling door Jules Grandgagnage (2022)

BOEK III
&lt;poem&gt;
Heil, Heilig Licht, Hemels eerstgeborene,
of mede uit de eeuwige straal ontsproten:
Mag ik me zo uitdrukken zonder blaam?
Is God immers geen Licht en woonde Hij
niet steeds in ongenaakbaar eeuwig licht,
in U, Helder Schijnsel van het Ongeschapene?
Of verkiest U de naam Zuivere stroom,
van oorsprong onbekend? Nog voor de Zon,
nog voor de hemel bestond U; Op Gods bevel&lt;ref&gt;Nog voor de hemel(en) bestond u: Zie Genesis 1:3, waarin staat dat het licht het eerste geschapen ding was.&lt;/ref&gt;
bekleedde U de jonge wereld (van donkere
diepe wateren aan 't onbegrensd
en vormloos Niets ontrukt) als met een mantel.
U zie ik nu weer, met bouder vleugelslag, 
de poel van Styx ontvloden, maar lang gekerkerd&lt;ref&gt;Syx/Stygisch: verwijst naar de rivier de Styx, een van de rivieren van de hel, die zich aan de ingang van Hades bevindt. Ook gebruikt als algemene verwijzing naar de onderwereld van de klassieke mythologie.&lt;/ref&gt;
in dat duister krocht; En op mijn vlucht
door diepste en mindere duisternis gedragen,
bezong ik Chaos en de eeuwige nacht&lt;ref&gt;Chaos: Milton ontleent het concept van chaos, of ongevormde materie, aan Hesiodus' Theogonie en de platoonse filosofie (vooral de Timaeus).&lt;/ref&gt;
met andere tonen dan Orpheus' lier;
De hemelmuze hielp me bij het dalen&lt;ref&gt;De hemelse Muze: Urania, de muze die geassocieerd wordt met astronomie. Impliceert ook de Heilige Geest.&lt;/ref&gt;
naar de hel en bij het weder klimmen, 
hoe zwaar ook die beproeving; Veiliger nu
bezoek ik u —en voel opnieuw uw levenslamp—
met ogen die niet meer dezelfde zijn,&lt;ref&gt;Ogen...: Milton was volledig blind sinds 1652.&lt;/ref&gt;
en vruchteloos zoekend naar uw indringende straal
geen dageraad meer vinden, door de schemerige
sluier van zwarte staar bedekt. Nochtans
belet dit me niet te dwalen waar Muzen zijn
en het verheven gezang rond klare bron,
lommerbos of zonbestraalde heuvel;
Maar U vooral, O, Sion, bezoek ik 's nachts,&lt;ref&gt;De heilige berg Sion, waarvan wordt beweerd dat Mozes er de leringen van God heeft ontvangen. Milton geeft blijkbaar de voorkeur aan het beeld van de berg boven dat van de gebruikelijke woonplaats van de Muzen, de berg Parnassus.&lt;/ref&gt; 
en de bloemomzoomde beken die uw
voet kabbelend bevloeien: niet zelden denk ik
aan die twee wier lot ook 't mijne is:
(kon ik in faam maar hun gelijke zijn!)
Thamyris en Homerus, beiden blind,&lt;ref&gt;Thamyris: Homerus vermeldt deze blinde Thraciër in de Ilias 2.591-4.&lt;/ref&gt;
en d' oude profeten Tiresias en Phineus;&lt;ref&gt;Tiresias: Een wijsgeer en profeet die voorkomt in Sophocles' Oedipus de Koning en ook in Antigone. Als Thebaanse ziener voorspelde hij de val van Oedipus, en sprak over zijn blindheid als de facilitator van zijn gave van voorspelling.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Phineus: Een blinde Thracische koning die de gave van profetie bezat.&lt;/ref&gt;
Dan vullen harmonische ritmes mijn hoofd, zoals
de nachtegaal die in het donker zingt
en verborgen in het schaduwlover
zijn nachtelijk lied ten gehore brengt.
Zo keren de seizoenen jaarlijks terug;
Geen dag voor mij, geen zoete nadering
van ochtend of avond, geen aanblik van lentebloesem
zomerroos, kuddes of hemels mensengezicht;
Alleen maar wolken en eeuwigdurend duister
omgeeft mij, van menselijk vertier beroofd,
Het Boek der Schepping voor mij onleesbaar gemaakt&lt;ref&gt;Het Boek der Schepping als Boek der Kennis.&lt;/ref&gt;
als een lege bladzij waar kennis en werking
der natuur werden gewist zodat
die poort naar wijsheid voor mij gesloten blijft.
Schijn des te meer naar binnen, Hemels licht,
doorstraal mijn geest, versterk al zijn gaven
en plant daar ogen die de mist verdrijven
zodat ik zien en spreken kan van dingen
die voor een sterveling onzichtbaar zijn.
Hoog verheven boven alle hoogten
op de troon van zijn zuiver Rijk,
wierp d' Almachtige Vader een blik omlaag
naar Zijn Werken en hun eigen maakselbs;
Omringd door alle heiligen van de hemel,
zo talrijk als de sterren, zat Hij, en zag
schoonheid die niet in woorden te vatten was;
Aan zijn rechterzijde zat zijn stralend
evenbeeld, zijn enige zoon; Op Aarde
zag hij eerst ons eerste ouderpaar,
de enige twee mensen in 't zalig Hof
geplaatst, oogstten eeuwige vreugde en liefde,
vreugde die blijft en onbenijde liefde
in zalige eenzaamheid; Daarna beschouwde
Hij hel en afgrond, en hoe Satan in grauwe
lucht aan deze zijde van de nacht&lt;ref&gt;Aan deze kant van de Nacht: aan deze kant (de dagkant) van de Nacht. Aan de andere kant van de Eeuwige Nacht is Chaos.&lt;/ref&gt;
langs de hemelmuren vloog, klaar om
met moeë vlerk maar willige tred te dalen
naar de ruige rand van deze wereld,&lt;ref&gt;Deze wereld: hier verwijst het gedicht niet naar de aarde alleen, maar naar de sfeer van het geschapen universum, waarachter de Nacht en de Chaos of een leegte ligt.&lt;/ref&gt;
vast land gelijkend zonder firmament,
zij het door zee, zij het door lucht omringd. 
God zag vanuit de hoogte aan wat was,
wat is en wat zal zijn, en sprak voorzienig
zijn enige zoon met deze woorden aan:

Eniggeboren zoon, zie je hoe drift
onze tegenstander vervoert? Noch grenspaal,
noch alle grendels van de hel, noch ketens
die hem moesten binden weerhouden hem,
zelfs niet de grote afgrond; zo vastberaden
lijkt hij op wraak gericht, die zal neerkomen
op zijn eigen rebelse hoofd. En thans,
na elke hindernis te hebben overwonnen,
richt hij in 't voorhof van het Licht nabij
de hemel zijn vleugels naar de nieuwe wereld
om de mens die daar verblijft met kracht
of list te dwingen zijn zaligheid op te geven;
en dat zal hij doen, want de mens
is gevoelig voor zijn vleierij
en overtreedt lichtzinnig 't enig gebod&lt;ref&gt;Enig gebod: Het bevel van God dat Adam en Eva de boom der kennis onaangeroerd moesten laten. Zie Genesis 2:15-17.&lt;/ref&gt;
en enig pand van zijn gehoorzaamheid. 
Zo valt hij met zijn trouweloos geslacht;
Wie draagt de schuld? Wie anders dan hijzelf,
d' ondankbare, die alles van mij kreeg!
Ik schiep hem recht en goed: hij had de keuze
net als al mijn hemelse krachten en geesten
te vallen of te staan; uit vrije wil
weerstond de een terwijl de ander viel.
Indien onvrij, welk oprecht bewijs 
is er van echte trouw, geloof en liefde,
als niet de wil maar nooddwang alles stuurt?
Wat is het loon voor zulke dienstigheid?  
En welk genoegen verdient een slaaf eraan
als wil en rede  (kiezen volgt uit redeneren)
nutteloos, ijdel, en beide van vrijheid beroofd
niet mij, maar passief de noodzaak dienen?
Zij werden dus, zoals rechtvaardig is,
zo geschapen, en kunnen bijgevolg
hun Maker niet met recht beschuldigen,
of hun schepping of hun lot, alsof
voorbeschiktheid hun wil bij wet regeert
of zij zelf door voorkennis eigen
rebellie gelastten, niet ik; Voorzag ik,
dan had dit op hun misdrijf geen enkel effect,
dat zij ook zonder zeker hadden begaan.
Dus zonder dwang of schaduw van het lot,
of iets door mij onwrikbaar en eeuwig voorzien,
zondigen zij zelf, als enige daders
in wat zij oordelen en kiezen; want zo
maakte ik ze vrij, en vrij moeten ze blijven,
tot zij zichzelf tot slaven maken, want anders
moet ik hun aard veranderen, en 't hoog
besluit herroepen dat hun vrijheid gebood:
zijzelf geboden hun val. Door eigen drift
gedreven viel de eerste soort, zelf-verleid
en zelf-ontaard: De mens, door anderen
misleid, ontvangt mijn gratie. De ander niet:
Zo straalt, in genade en recht, in de
hemel en op aard mijn heerlijkheid;
Maar eerst en laatst straalt mijn barmhartigheid.

Een ambrozijngeur vulde de hemel terwijl
God sprak, en uitverkoren geesten werden
doordrongen van onuitsprekelijke vreugde:
Zij ontwaarden Gods zoon, onvergelijkbaar
in heerlijkheid waarin de schoonheid van
zijn vader werd weerspiegeld; Uit zijn gelaat
gevormd door goddelijk mededogen, sprak
eeuwige liefde, genade zonder maat;
Dit openbarend, sprak hij zijn vader toe.

O, Vader, hoe genadig was het woord
dat uw vorstelijk oordeel afsloot; dat mensen
gratie kunnen vinden; daarvoor prijzen
hemel en aarde u hooglijk met ontelbare
vrome hymnen en gezangen, die uw
godstroon bejubelen tot in de eeuwigheid.
Hoe zou de mens voorgoed verloren zijn,
uw schepsel, laatst nog zo bemind, hoe zou
uw jongste telg door bedrog en eigen
dwaasheid vallen? Verre zij dit van U,
ver van u, vader, die enkel rechtvaardig
oordeelt over alle schepsels. Of zal
die vijand zo zijn doel bereiken en dwarsboomt
hij uw plan? Zal hij zijn hoogste kwaad
vervullen en uw goedheid tot niets herleiden;
Of keert hij trots terug naar de hel, zwaarder
gestraft, doch met gestilde wraak, met in
zijn zog de ganse mensheid, door hem verdorven?
Of is het uw wil om hem te behagen en zelf
uw hele schepping ongedaan te maken;
voor hem te vernielen wat u voor eigen glorie 
hebt gemaakt? Zo werpt u twijfel en spot
op eigen goedheid en grootsheid zonder verweer.

De grote Schepper antwoordde hem aldus:
O, zoon, die mijn ziel in vreugde verheft,
zoon van mijn hart, zoon die alleen bent.
Mijn woord, mijn wijsheid en mijn macht, jij sprak
geheel zoals ik dacht, geheel zoals
mijn eeuwig plan het heeft bepaald; De mens
zal niet geheel verloren zijn; hij wordt
gered wie 't wenst, niet door eigen wil,
maar door mijn vrijelijk verleende genade;
Nog eenmaal herstel ik zijn vervallen kracht,
hoewel door zondige begeerten gekluisterd;
Nog eenmaal zal hij, ondersteund door mij,
zijn dodelijke vijand op gelijke
grond bestrijden, opdat hij weten zou
hoe broos zijn gevallen toestand is,
en hoezeer hij zijn Verlossing dankt
aan mij, en mij alleen. Sommigen
heb ik uitverkoren. Het is mijn Wil;
De rest zal horen als ik hen roep en waarschuw
voor hun zondige staat, en hoe mijn toorn
op tijd te stillen door om genade te smeken;
Want ik breng licht in hun duistere zinnen,
verzacht hun stenen harten met gebed
en berouw tot zij zich onderwerpen.
Voor oprecht gebed, berouw en ootmoed
blijft mijn oor niet doof, noch zal mijn oog
gesloten blijven; In hen zal ik als gids
mijn scheidsrechter Geweten planten, die,
als ze ernaar luisteren, hen licht
na licht doet vinden en, goed besteed
en vast van koers, voert naar een veilig einde.
Maar mijn genade en lijdzaam dulden zal hij
die mij versmaadt en hoont nooit proeven; hard
zal harder worden en blind wordt blinder zodat
hij verder strompelt en nog dieper valt;
Slechts zulken sluit ik uit van mij genade.
Maar nog is alles niet gedaan; De Mens,
ongehoorzaam, verbreekt zijn trouw en zondigt
tegen het hoogste hemelgezag; zich voordoend
als een god verliest hij alles; Zo houdt
hij niets meer over om voor 't verraad te boeten
dan dat hij samen met zijn nageslacht
sacraal vernietigd wordt en sterven moet.
Hij sterft of rechtvaardigheid, tenzij
een ander bereid is deze strenge vergelding
te ondergaan: de dood voor de dood.
Zeg hemelmachten, waar is zulke liefde?
Wie hier wil sterfelijk zijn, om d' onrechtvaardige
mens als rechtvaardige te verlossen
van doodzonde? Is hier zoveel barmhartigheid?

Het ganse hemelkoor bleef echter stom:
geen beschermer of middelaar verscheen
ter wille van de mens, nog minder een
die met zijn eigen hoofd de dodelijke straf
als losgeld voor de misdaad wilde betalen.
Zonder verlossing zou de hele mensheid
verloren zijn, ter dood en hel veroordeeld
door Zijn strenge doem, als niet de Zoon
van God, in wie Zijn volle liefde gloort,
zijn dierbare voorspraak had hervat.

Vader, uw woord waarborgt de mens genade,
en zou Genade geen middel vinden, zij
die als de snelste uwer gevleugelde boden
haar weg vindt naar uw schepselen, en hen
bezoekt, onaangekondigd, ongesmeekt
en ongezocht? Gelukkig voor de mens
die zich in zonde en dood verliest en zo
niet meer in staat is tot boetedoening of offer;
In zonde verloren heeft hij niets te bieden.
Zie mij dan aan: mij voor hem, ik bied
een leven voor een leven; noem mij Mens;
laat uw wraak mij treffen; voor hem verlaat ik
uw boezem en doe als hoogste in glorie na u
vrijwillig afstand van alles om blij te sterven
voor hem; laat Dood op mij zijn woede koelen.
Ik zal niet lang verslagen liggen onder
zijn sombere macht. Een eeuwig leven schonk
U mij; Ik leef door U; Ook al zwicht ik
nu voor de dood en ben ik hem verschuldigd
al wat in kan mij sterven; Toch: eenmaal
die schuld betaald, laat u me niet ten prooi
aan hem in dat afschuwelijk graf, noch duldt
U dat hij eeuwig mijn zuivere ziel bederft.
Maar 'k zal het graf ontstijgen, mijn overwinnaar
onderwerpen, zich op zijn buit beroemend;
Dood zijn doodswond geven zodat hij roemloos
buigt, van zijn fatale steek ontdaan;
En ik zal in triomf door 't ruime zwerk
tegen haar wil de hel in ketens voeren,
haar duistere macht voorgoed bedwongen. En U,
U zal vanuit de hemel glimlachend toezien
terwijl ik door U mijn vijanden verpletter;
De dood als laatste, wiens kreng zijn graf verzadigt.
Dan zal ik, met mijn leger van verlosten,
na lange tijd opnieuw de hemel betreden,
Vader, om uw gezicht te zien, ongetekend
door een wolk van toorn, nu vrede en
verzoening verzekerd is: Gramschap wijkt
van dan af aan voor uw blije wezen.

Hier zweeg hij, maar zijn zacht gelaat sprak stil
over onsterfelijke liefde voor
de sterfelijke mens; slechts overstraald
door respect en liefde voor zijn vader;
Tot het hoogste offer blijmoedig bereid,
verbeidde hij zijn Vaders wil. Bewonderend
vroeg heel de hemel zich af wat dit betekende
en wat er zou volgen; Dra zei de Almachtige:

O jij, die als enige in hemel en op aard
mijn toorn van de mens afwendt en zijn 
rust herstelt, Jij, mijn enig welbehagen!
Hoe goed weet jij hoezeer 'k mijn werk liefheb,
niet in het minst de Mens, mijn laatste schepping.
Jou aan mijn boezem en rechterhand ontzeggen
is jou verliezen, maar redt een heel geslacht.
Voeg daarom hun aard bij die van jou, 
hun enige verlosser, en wees een mens
tussen de mensen op aarde, gemaakt tot vlees
uit maagdelijk zaad wanneer het tijd zal zijn
door wonderlijke geboorte; Wees de leider
van heel de mensheid in Adams plaats, hoewel
als Adams zoon. Zoals zij in hem sterven,
worden velen als uit een tweede wortel
in jou hersteld. Zonder jou niet één.
Zijn zonde maakt ook al zijn zonen schuldig;
Jouw deugd, hun toegedicht, verlost eenieder
die al zijn daden, goed of slecht, verloochent;
In jou verplant zal hij verder leven
en van jou nieuw leven tot zich nemen. 
Zo voldoet de Mens met recht wat d' andere
schuldig is; hij wordt berecht en offert
zijn leven voor 't leven van zijn nageslacht.
Hemelse liefde zal helse haat overtreffen,
sterven en stervend verrijzen om terug te winnen
wat helse haat zo licht vernietigde,
en blijft vernietigen in hen die weigeren
de aangeboden genade te ontvangen.
Noch zal je, dalend om het menselijk wezen
te omhelzen je eigen aard verlagen;
Omdat je, ofschoon getroond in 't hoogste heil,
gelijk aan God, genietend van wat Hij schiep,
dit alles verliet om die verdorven wereld
te redden, en je de zoon van God meer door 
verdienste bent dan door geboorterecht.
Waardig bevonden ben jij door je goedheid,
veel meer dan door verworven macht of grootheid,
omdat jouw liefde rijker vloeit dan glorie;
Daarom zal jouw vernedering jou als mens
verheffen tot deze troon; Hier, belichaamd,
zal je zitten en heersen als God en Mens,
zowel de zoon van God als mensenzoon,
Gezalfd als koning over alles: Alle macht
verleen ik jou: heers voor eeuwig, als opperste
regeerder uit kracht van verdienste over
tronen, vorstendommen en alle machten;
Iedereen zal ik dwingen, in hemel, op aarde
of onder in de hel, voor jou te knielen.
Als jij, door goddelijke schittering omringd,
in 't hemelruim verschijnen zal en aartsengelen
uitzendt die de dag des oordeels verkondigen,
dan spoeden zich uit alle windstreken
zowel de levenden als de opgeroepen doden
uit lang vervlogen tijden naar jouw tribunaal,
uit slaap gewekt door het bazuingeschal.
Dan zul je in een kring van heiligen oordelen
over alle slechte mensen en engelen;
Onder jouw vonnis zinken zij; En eens
de hel gevuld, gaat zij voor eeuwig dicht.
Intussen brandt de wereld; voor de rechtvaardigen
rijst uit de as een nieuwe hemel en aarde;
Na al hun leed wachten hen gouden dagen,
met gouden vruchten van hun daden overladen;
Dan feesten vreugde, vrede en het ware
en leg jij je gouden scepter neer:
overbodig nu God in allen woont.
Maar Gij allen, Goden, aanbid degene
die om dit alles te bereiken sterft;
Aanbid de Zoon, en acht hem mijn gelijke.

Nauwelijks zweeg de Almachtige of heel
de menigte van engelen schreeuwde luid 
en zoet als uit talloze gelukzalige stemmen
zijn vreugde uit. De hemel galmde
van jubelzang en luide hosanna's vulden
de eeuwige oorden: Eerbiedig buigend naar hun
beider tronen wierpen zij vervolgens
in plechtige aanbidding hun met amarant
en goud doorweven kronen op de grond;
Amarant, onsterfelijke bloem
die ooit in 't Paradijs begon te bloeien
naast de levensboom, maar na de zondeval
opnieuw verplaatst werd naar haar hemelse oorsprong,
waar nu haar bloesem de levensbron beschaduwt;
Vandaar vloeit de heilstroom door de hemel,
Elysese bloemen doordrenkend met amber
waardoor ze niet verwelken; Uitverkoren
geesten binden er hun straalomkranste
lokken mee. Nu blonk het licht plaveisel,
bestrooid met bloemenslingers, als een zee
van jaspis, gekleurd door rode hemelrozen.
Dan, weer gekroond, namen zij gouden harpen,
altijd gestemd,  die glinsterden aan hun zijde
als pijlkokers; En met lieflijk voorspel
in mooie samenklank, begonnen zij
hun heilig lied tot ieders hoge vervoering;
Geen stem ontbrak, en elk had haar deel
der melodie in hemelse harmonie.

Van U, Vader, zongen ze eerst, Almachtig,
onveranderlijk, onsterfelijk en oneindig;
Eeuwig Koning, Schepper van alles wat is,
Bron van licht, zelf onzichtbaar te midden
van de schittering Zijner ongenaakbare
troon; Dan slechts bent U te zien wanneer
U de felheid van uw straling tempert
met een wolk als lichtend tabernakel
om U heen; Ook uw verhulde kleed
verblindt de hemel nog: de vlammendste engel
bedekt naast U zijn ogen met zijn vleugels.
Toen zongen ze van u, de eersteling
van heel de schepping, goddelijke spiegeling
in wiens opvallend gelaat, zonder sluier,
de Almachtige Vader zichtbaar doorschijnt;
Hij, die geen schepsel kan aanschouwen,
heeft in u Zijn Heerlijkheid gedrukt:
Zijn wijde geest woont eveneens in u.
Door u schiep Hij de hemel en de engelen,
en sloeg de opstand neer van de heerszuchtigen.
U spaarde die dag uw vaders donder niet,
noch ontzag u van uw felle strijdwagen
de vurige wielen die de hemel schokten
toen u over de nekken der uiteengeslagen
vijandige engelen reed. Terug van het strijdveld
werd slechts u op luid gejuich onthaald, 
die als Zoon van uw Almachtige vader
Zijn wraak aan Zijn vijanden heeft bezorgd.
Niet aan de Mens, die door hun slechtheid viel;
Vader der genade, streng, maar meer
geneigd tot meelij, besloot U hem te sparen:
Pas hoorde Uw lieve en enige zoon uw voornemen
om de broze mens niet te verdoemen,
omdat U meer geneigd tot meelij bent,
of hij wilde Uw toorn stillen, voorgoed,
en de strijd die in Uw gelaat woedt
tussen meelij en recht: Hij, ongeacht
zijn zaligheid als tweede naast God, zou sterven
voor de zonde van de mens. Goddelijk,
enig en zonder weerga was zulke liefde!
Heil, Gods Zoon, Verlosser van de Mens!
Uw naam zal in mijn liederen weerklinken
om voortaan uw lof en die van uw vader
trouw te zingen tot in de eeuwigheid.
Zo brachten ze in de hemel, boven de sfeer
der sterren, blije uren door met hymnen.

Terwijl bewandelt Satan de duistere vaste
bol van dit heelal, wiens eerste boog
de lichtende binnensferen afsluit van Chaos
en de dreiging van d' oude Duisternis;
Voordien geleek het hem een verre bol,
nu lijkt het een grenzeloos vasteland,
duister, bar en woest blootgesteld
aan de sterrenloze kille nacht
en de dreiging van Chaos' gure storm,
behalve aan de zijde die van de verre
hemelmuur wat licht opvangt en daar
met haar schijnsel de luide stormlucht luwt.
Hier liep de duivel in het weidse veld.
zoals een gier, gekweekt op de Imaüs,
(wiens besneeuwde top het land begrenst
van zwervende Tataren) die zijn gebied,
schaars aan prooi, verlaat en op heuvels
lammeren en pasgeboren geitjes verscheurt;
Of vliegt naar Ganges' en Hydaspes' bronnen,
maar neerstrijkt op Sericana's dorre vlakten,
waar Chinese bamboewagens rijden,
die voortgedreven worden door wind en zeil.
Zo ging hij de winderige landzee op en neer,
belust op prooi, eenzaam: geen ander schepsel,
levend of onbezield, was daar  te vinden;
Nog niet te vinden: want spoedig zou een menigte
dwaze dingen als vluchtige damp van al
wat ijdel is vanaf de aarde hierheen
vliegen wanneer zonde het werk der mensen
met hoogmoed had vervuld. IJdelheid,
en de dwaze hoop op eer voor ieder
die zijn naam en faam op ijdele dingen
bouwt, geluk zoekt in dit of ander leven;
Al wie op aarde zijn beloning wil,
als vrucht van blind en ijverig bijgeloof,
niets anders zoekend dan de lof der mensen,
krijgt hier zijn loon, zo leeg als eigen daden.
Al 't onvoltooide werk van de natuur,
te vroeg geboren, monsterlijk of slecht,
eens vergaan op aarde, vliedt hierheen
om doelloos te dwalen tot d' eindvernietiging;
Niet op de nabije maan, dat is slechts waan:
haar zilveren velden zijn de woonst van levend
verheven heiligen of wezens die
het midden houden tussen mens en engel.
Hier, echter, kwamen de eerste bewoners
uit d' oude wereld: reuzen, verkeerd gekweekt
maar om hun ijdele heldendaden befaamd;
Vervolgens de bouwers van Babel op de vlakte
van Sinear, en andere Babelbouwers
met even grootse plannen maar zonder geld.
Anderen kwamen hier als eenzaat: de een
(Empedocles, zich god wanend) sprong dwaas
in Etna's vuur; en Cleombrotus in zee,
smachtend naar 't genot van Plato's elysium; 
Een horde embryo's, narren, kluizenaars
en broeders, wit, zwart en grijs, volgde
hen met al hun waardeloos gekakel.
Hier zwerven pelgrims die hem, die in de hemel
leeft, in Golgotha zochten als dode;
Ook zij, die op hun sterfbed snel het kleed
aantrekken van Dominicus of Franciscus 
om zo vermomd het paradijs te winnen.
Voorbij de zeven planeten en vaste sterren
gaan zij, waar Libra in de kristallijnen
sfeer trilling en Eerste Beweger bepaalt;
Petrus aan zijn hemelpoortje schijnt hen
op te wachten met sleutels in de hand,
Wanneer zij net de hemeltrap betreden,
blaast echter onverwachts een wervelwind
hen door de grillige lucht uit elke richting 
tienduizend mijl uit koers. Daar zag je kappen,
keuvels en pijen, samen met hun dragers
als rillende vodden verscheurd; relieken, parels,
paternosters, aflaten, absoluties
en papenbullen als speeltuig van de wind.
Ver achter deze wereld werden allen
in 't voorgeborchte geworpen, sindsdien
het Paradijs der Zotten genoemd, toen nog
weinig bekend, onbevolkt en onbetreden.
Door deze donkere wereld trok de duivel,
tot hij na lange omzwerving zijn schreden haastig
richtte naar een straal ochtendlicht;
In de verte gloorde de hemelmuur
waartegen een schitterend gebouw oprees,
zijn treden leidend naar een statelijke
poort, zo mogelijk nog koninklijker,
met een fronton van diamant en goud,
en rijkelijk ornament van glinsterende
oosterse juwelen. Een poort zo stralend
had zijn gelijke niet op aarde, noch als
ontwerp, noch als de beste tekening.
De trap was als de ladder waarop Jakob
stralende engelen op en neer zag gaan,
toen hij de wraak van Esau wilde ontvluchten
naar Padan-Aram in het land van Luz:
's Nachts, in open lucht, uit een droom
ontwaakt, riep hij: 'Dit is de Hemelpoort!'
In elke trede zat mysterie: de trap
bleef soms niet staan, ten hemel opgetrokken,
uit 't zicht, met onderaan een heldere zee
van vloeibaar parelmoer of jaspis waarover
ieder zeilde die van de aarde kwam,
door engelen gedragen, of over het meer
in een wagen getrokken door vurige rossen.
De trap hing neer, als om Satan te tarten
tot de klim, of het verdriet om zijn
verstoting uit de hemel te vergroten.
Daaronder en ertegenover opende 
zich een weg die naar de aarde leidde
en haar zegenrijke paradijs:
Een brede doorgang, ontzaglijk breder dan
die over Sions berg en, hoewel
ook breed, die boven het Beloofde Land
dat God zo dierbaar was en waarover
op Zijn bevel de engelen heen en weer
de blijde stammen bezochten, Zijn oog terwijl
alles overschouwend vanaf Paneas
(de bronnen van de Jordaan) tot aan Berseba
waar 't Heilig Land grenst aan Egypte en
d' Arabische kust; De toegang was zo wijd
als een door duisternis begrensde oceaan.
Vanop de laagste gouden trede der ladder
die naar de hemel reikte, keek Satan verwonderd
neer op 't schouwspel van de wereld die zich
plots aan hem vertoonde. Als een spion
die uren dwaalt langs hachelijke wegen
in het duister, en pas bij 't vrolijk klaren
van de dageraad de hoge heuvelrug
ontwaart van waar het zicht van een vreemd land,
tot dan toe onbekend, belofte brengt;
Of mogelijk een beroemde metropool
met glanzend versierde torenspitsen, verguld
door de stralen van de ochtendzon;
Versteld door dit toneel stond de Boze,
hoewel hij reeds de hemel had gezien,
en felle afgunst kreeg hem in zijn greep.
Vanop zijn plaats, boven de draaiende troonhemel
van de verlengde schaduw van de nacht,
ziet hij in 't rond: vanaf Libra's oostelijk
punt tot aan de wollige sterrennevel
die Andromeda draagt – ver over d' Atlantische
zeeën en de horizon voorbij;
Hij meet de breedte van d'een naar d'andere pool
en duikt dan zonder aarzeling de eerste
kring der wereld in; Zijdelings tollend
vliegt hij door zuivere marmeren lucht tussen
ontelbaar sterrengeflonker: verre sterren,
die van dichtbij nieuwe werelden bleken.;
Andere werelden, of eerder eilanden,
gelukkig als Hesperia's vermaarde tuin,
met zalig veld, bos en bloemrijk dal,
Driemaal gelukkig, maar wie daar gelukkig woonde,
zocht hij niet uit: Boven dit alles lokte
de gouden Zon, die hem een hemel leek,
zijn blik; daarheen wendde hij zijn koers
doorheen het kalme firmament (opwaarts,
neerwaarts, recht of schuin was moeilijk te zeggen,
noch welke lengtegraad) naar waar de heldere
grootse lichtbron als een vorstenoog scheen,
met de mindere sterren eerbiedig op afstand
hun zwakker licht verspreidend; Hun sterrendans
bewogen door een vaste maat die dagen,
maanden, jaren meet, richten zij zich
naar haar immer stralende lamp, of buigen
door haar magnetische straal die 't universum
zachtjes warmt, en alles diep doordringt
met haar onzichtbaar zachte invloed, en deugd
tot in de meest verborgen diepten brengt;
Zo wonderbaarlijk stralend stond zij daar.
Daar landt uiteindelijk de aartsvijand,
op een plek niet groter dan een stip,
nooit waar te nemen door een astronoom.
De duivel zag een oord dat onbeschrijflijk
stralender was dan aards metaal of steen;
heel verschillend, maar steeds van licht bezield,
als ijzer dat men gloeiend maakt in 't vuur;
Metaal leek deels van goud en deels van zilver;
Een edelsteen was meestal chrysoliet,
robijn ofwel topaas van het twaalftal
dat uit Aarons borstplaat blonk; Daarnaast
een steen, veeleer verbeeld dan echt gezien,
zoals de filosofen zo lang vergeefs
hebben gezocht naar de Steen der Wijzen
(hoewel hun Kunst kwik - de vluchtige Hermes -
vermocht te binden en uit zee Proteus
ontbonden opriep en zijn vele gedaanten
tot vorm distilleerden in hun alambiek.
Geen wonder dat hier velden en contreien
zuivere geest uitademen, met rivieren
van drinkbaar goud, als d' alchemie der zon,
zo ver van ons geplaatst, met elke straal
in aardevocht gedrenkt hier in het donker,
zo veel kostbaar mooie dingen maakt,
zeldzaam en met luisterrijke kleuren.
Hier vond zijn duivelsblik, door niets verblind,
veel nieuwe stof: zijn oog beval hij ver
en wijd te zien maar vond geen hindernis
of schaduw; slechts zonneschijn (zoals haar stralen
's middags loodrecht op de evenaar vallen,
zo gingen zij nu lijnrecht op zonder
dat een voorwerp schaduw gaf); Zo helder
was de lucht dat ze zijn blik scherpte
voor verafgelegen dingen: Weldra
zag hij daardoor de stralende engel staan,
(dezelfde bemerkte Johannes in de zon):
Hij zag zijn rug, maar 't hield zijn licht niet tegen;
Een gouden tiara van zonnestralen omgaf
zijn hoofd; in glans gelijk vielen zijn lokken
over zijn schouders, bevederd met zwaaiende vleugels;
Hij leek bezwaard met een immense taak,
of misschien in diepe gedachten verzonken.
Zijn onzuivere geest verblijdde zich
met de hoop dat dit de gids was die zijn
dwalende vlucht zou leiden naar het paradijs,
zijn reisdoel en 't begin van al ons lijden.
Maar eerst behoefde hij een andere vorm,
om geen gevaar of uitstel te moeten vrezen:
Nu verschijnt hij als een jonge cherub,
niet van de eerste rang, maar niettemin
straalt zijn gelaat van hemelse jeugd, en gratie
spreidt zich in al zijn leden; kunstig geveinsd:
Zijn golvend haar onder een diadeem
speels krullend over iedere wang;
zijn vleugelpaar met kleur en goud besprenkeld;
zijn kleed ingekort voor groter vaart,
zijn statige tred met zilveren staf gesteund.
Hij naderde niet ongemerkt: nog voor
hij dichter kwam, keerde de engel zich om
met stralend gelaat, gewaarschuwd door zijn oor,
en Satan aanschouwde Uriël, een van de zeven
nabij Gods troon, steeds klaar voor Zijn bevel,
Zijn ogen op aarde en in de hemelen,
Zijn kwieke boodschappers door vocht en droogte,
over zee en over land; Hem
klampte Satan aan en sprak aldus:

Vorst Uriël, een der zeven geesten
nabij Gods troon, U die in glorie straalt
en steeds de eerste waart om Zijn wil
door heel de hemel te verkondigen,
Daar waar Zijn zonen u als gezant verwachten;
Waarschijnlijk bent u hier op Gods bevel,
waardig bevonden om zijn nieuwe schepping
vaak te bezoeken als Zijn oog. Nieuwsgierig
naar Zijn werken en vooral de Mens,
Zijn hoogste vreugde en gunsteling (voor hem
schiep Hij deze wonderlijke werken)
verliet ik het koor der cherubijnen om hier
alleen rond te dwalen. Stralendste
der serafijnen, zeg me in welke van deze
werelden de Mens zijn vaste woonst
gevonden heeft, of anders vrijelijk rondzwerft,
zeg welke heldere wereld hij heeft verkozen,
zodat ik hem bespieden kan, of openlijk
bewonderen: hem, die de Schepper
al deze werelden schonk en verrijkte
met zovele gaven opdat wij
(zoals het hoort) in hem en alle dingen
de Maker van dit alles zouden prijzen;
Hij, die rechtens de rebellen verdreef
naar de diepste hel en, ter herstel
van dat verlies, in al Zijn Wijsheid 't geslacht
der mensen schiep om Hem beter te dienen. 

Zo sprak de valse veinzer ongemerkt;
want mens noch engel doorziet hypocrisie,
het enige kwaad dat zich onzichtbaar spreidt,
(behalve voor God die immers alles ziet)
Hij laat het toe in hemel en hel dat vaak,
zelfs als de wijsheid waakt, achterdocht slaapt
aan wijsheids poort en 't werk overlaat
aan lichtgelovigheid; Zo ziet goedheid
geen kwaad waar het afwezig lijkt te zijn.
Dit bedrog viel Uriël te beurt,
de zonregent en scherpste hemelgeest,
die nu in zijn rechtschapenheid de valsaard
op deze manier verkoos te antwoorden:

Schone engel, uw lust Gods werk te kennen
en Hem daardoor te eren, is geen exces
dat blaam verdient, maar eerder lof: Des
te meer wanneer ze lijkt op overdaad
die u zo eenzaam hierheen heeft geleid
vanuit uw hemelwoonst om met uw eigen
ogen dat te zien waar anderen 
genoegen nemen met wat ze horen zeggen:
Gewis, al Gods werk is wonderbaarlijk,
een genoegen om te kennen en waardevol
om er met plezier aan terug te denken;
Maar welke geest, door Hem geschapen, begrijpt
hun aantal of de eindeloze wijsheid
die hen voortbracht en hun ontstaan verborg?
Ik was getuige hoe Hij met Zijn Woord
uit vormloze massa de wereld maakte:
Chaos gehoorzaamde Hem, woest oproer
bedaarde, oneindigheid begrensde Hij;
Zijn tweede woord riep licht uit duisternis
en orde werd uit wanorde geboren;
Elk hoofdelement — aarde, water,
lucht en vuur —snelde naar zijn plaats,
terwijl ether, de hemelse kwintessens,
opwaarts vloog, door vele vormen bezield
die sferisch tollend sterren werden, ontelbaar
zoals u ziet, met elk hun eigen plaats 
toegewezen en elk een eigen baan;
de rest der sterren omwalt dit universum.
Kijk daar beneden naar die bol, één zijde
schijnt met licht, weerkaatst, van hier geleend;
Dat is de aarde, de woning van de Mens;
dat licht zijn dag, die anders voor de nacht
zou wijken zoals nu op 't ander halfrond,
als de nabije Maan (zo heet die mooie
ster ertegenover) niet tijdig zou helpen
op haar maandelijkse loop langs
de hemel afnemend, en weer toenemend
't geleende licht van haar drievoudig gezicht
ledigt en weer uitstort op de aarde,
en met haar bleke aanschijn de nacht verdrijft.
De plek waar ik naar wijs is 't Paradijs,
Adams verblijf in een beschaduwd lustprieel.
U vindt nu zelf uw weg, ik ga naar elders.
Hij keerde zich om en Satan maakte een buiging
voor de verheven engel die ieder eer
en respect verschuldigd is. In steile
vlucht wentelde hij vanaf de zonnebaan
naar de aarde daaronder, vol goede hoop,
en rustte pas boven op Niphates.&lt;/poem&gt;
| Kolom2=
&lt;big&gt;PARADISE LOST&lt;/big&gt;

John Milton (1674)

BOOK III
&lt;poem&gt;
Hail, holy Light, offspring of Heaven firstborn,
Or of the Eternal coeternal beam:
May I express thee unblam'd? since God is light,
And never but in unapproached light
Dwelt from eternity, dwelt then in thee
Bright effluence of bright essence increate.
Or hear'st thou rather pure ethereal stream,
Whose fountain who shall tell? before the sun,
Before the Heavens thou wert, and at the voice
Of God, as with a mantle, didst invest
10 The rising world of waters dark and deep,
Won from the void and formless infinite.
Thee I re-visit now with bolder wing,
Escap'd the Stygian pool, though long detain'd
In that obscure sojourn, while in my flight
Through utter and through middle darkness borne,
With other notes than to the Orphean lyre
I sung of Chaos and eternal Night;
Taught by the heavenly Muse to venture down
The dark descent, and up to re-ascend,
20 Though hard and rare: Thee I revisit safe,
And feel thy sovran vital lamp; but thou
Revisit'st not these eyes, that roll in vain
To find thy piercing ray, and find no dawn;
So thick a drop serene hath quench'd their orbs,
Or dim suffusion veil'd. Yet not the more
Cease I to wander, where the Muses haunt,
Clear spring, or shady grove, or sunny hill,
Smit with the love of sacred song; but chief
Thee, Sion, and the flowery brooks beneath,
30 That wash thy hallow'd feet, and warbling flow,
Nightly I visit: nor sometimes forget
Those other two equal'd with me in Fate,
So were I equal'd with them in renown,
Blind Thamyris, and blind Maeonides,
And Tiresias, and Phineus, prophets old:
Then feed on thoughts, that voluntary move
Harmonious numbers; as the wakeful bird
Sings darkling, and in shadiest covert hid
Tunes her nocturnal note. Thus with the year
40 Seasons return; but not to me returns
Day, or the sweet approach of even or morn,
Or sight of vernal bloom, or summer's rose,
Or flocks, or herds, or human face divine;
But cloud instead, and ever-during dark
Surrounds me, from the cheerful ways of men
Cut off, and for the book of knowledge fair
Presented with a universal blank
Of nature's works to me expung'd and ras'd,
And wisdom at one entrance quite shut out.
50 So much the rather thou, celestial Light,
Shine inward, and the mind through all her powers
Irradiate; there plant eyes, all mist from thence
Purge and disperse, that I may see and tell
Of things invisible to mortal sight.
Now had the Almighty Father from above,
From the pure empyrean where he sits
High thron'd above all highth, bent down his eye
His own works and their works at once to view:
About him all the Sanctities of Heaven
60 Stood thick as stars, and from his sight receiv'd
Beatitude past utterance; on his right
The radiant image of his glory sat,
His only son; on earth he first beheld
Our two first parents, yet the only two
Of mankind in the happy garden plac'd
Reaping immortal fruits of joy and love,
Uninterrupted joy, unrivall'd love,
In blissful solitude; he then survey'd
Hell and the gulf between, and Satan there
70 Coasting the wall of Heaven on this side Night
In the dun air sublime, and ready now
To stoop with wearied wings, and willing feet,
On the bare outside of this world, that seem'd
Firm land imbosom'd, without firmament,
Uncertain which, in ocean or in air.
Him God beholding from his prospect high,
Wherein past, present, future, he beholds,
Thus to his only Son foreseeing spake.

Only begotten Son, seest thou what rage
80 Transports our Adversary? whom no bounds
Prescrib'd no bars of Hell, nor all the chains
Heap'd on him there, nor yet the main abyss
Wide interrupt, can hold; so bent he seems
On desperate revenge, that shall redound
Upon his own rebellious head. And now,
Through all restraint broke loose, he wings his way
Not far off Heaven, in the precincts of light,
Directly towards the new created world,
And man there plac'd, with purpose to assay
90 If him by force he can destroy, or, worse,
By some false guile pervert; and shall pervert;
For man will hearken to his glozing lies,
And easily transgress the sole command,
Sole pledge of his obedience: So will fall
He and his faithless progeny: Whose fault?
Whose but his own? ingrate, he had of me
All he could have; I made him just and right,
Sufficient to have stood, though free to fall.
Such I created all the ethereal Powers
100 And Spirits, both them who stood, and them who fail'd;
Freely they stood who stood, and fell who fell.
Not free, what proof could they have given sincere
Of true allegiance, constant faith or love,
Where only what they needs must do appear'd,
Not what they would? what praise could they receive?
What pleasure I from such obedience paid,
When will and reason (reason also is choice)
Useless and vain, of freedom both despoil'd,
Made passive both, had serv'd necessity,
110 Not me? they therefore, as to right belong'd,
So were created, nor can justly accuse
Their Maker, or their making, or their fate,
As if predestination over-rul'd
Their will dispos'd by absolute decree
Or high foreknowledge they themselves decreed
Their own revolt, not I; if I foreknew,
Foreknowledge had no influence on their fault,
Which had no less proved certain unforeknown.
So without least impulse or shadow of fate,
120 Or aught by me immutably foreseen,
They trespass, authors to themselves in all
Both what they judge, and what they choose; for so
I form'd them free: and free they must remain,
Till they enthrall themselves; I else must change
Their nature, and revoke the high decree
Unchangeable, eternal, which ordain'd
Their freedom: they themselves ordain'd their fall.
The first sort by their own suggestion fell,
Self-tempted, self-deprav'd: Man falls, deceiv'd
130 By the other first: Man therefore shall find grace,
The other none: In mercy and justice both,
Through Heaven and Earth, so shall my glory excel;
But Mercy, first and last, shall brightest shine.

Thus while God spake, ambrosial fragrance fill'd
All Heaven, and in the blessed Spirits elect
Sense of new joy ineffable diffus'd.
Beyond compare the Son of God was seen
Most glorious; in him all his Father shone
Substantially express'd; and in his face
140 Divine compassion visibly appear'd,
Love without end, and without measure grace,
Which uttering, thus he to his Father spake.

O Father, gracious was that word which clos'd
Thy sovran command, that Man should find grace;
For which both Heaven and earth shall high extol
Thy praises, with the innumerable sound
Of hymns and sacred songs, wherewith thy throne
Encompass'd shall resound thee ever blest.
For should Man finally be lost, should Man,
150 Thy creature late so lov'd, thy youngest son,
Fall circumvented thus by fraud, though join'd
With his own folly? that be from thee far,
That far be from thee, Father, who art judge
Of all things made, and judgest only right.
Or shall the Adversary thus obtain
His end, and frustrate thine? shall he fulfill
His malice, and thy goodness bring to nought,
Or proud return, though to his heavier doom,
Yet with revenge accomplish'd, and to Hell
160 Draw after him the whole race of mankind,
By him corrupted? or wilt thou thyself
Abolish thy creation, and unmake
For him, what for thy glory thou hast made?
So should thy goodness and thy greatness both
Be question'd and blasphem'd without defence.

To whom the great Creator thus replied.
O son, in whom my soul hath chief delight,
Son of my bosom, Son who art alone.
My word, my wisdom, and effectual might,
170 All hast thou spoken as my thoughts are, all
As my eternal purpose hath decreed;
Man shall not quite be lost, but sav'd who will;
Yet not of will in him, but grace in me
Freely vouchsaf'd; once more I will renew
His lapsed powers, though forfeit; and enthrall'd
By sin to foul exorbitant desires;
Upheld by me, yet once more he shall stand
On even ground against his mortal foe;
By me upheld, that he may know how frail
180 His fallen condition is, and to me owe
All his deliverance, and to none but me.
Some I have chosen of peculiar grace,
Elect above the rest; so is my will:
The rest shall hear me call, and oft be warn'd
Their sinful state, and to appease betimes
The incensed Deity, while offer'd grace
Invites; for I will clear their senses dark,
What may suffice, and soften stony hearts
To pray, repent, and bring obedience due.
190 To prayer, repentance, and obedience due,
Though but endeavour'd with sincere intent,
Mine ear shall not be slow, mine eye not shut.
And I will place within them as a guide,
My umpire Conscience; whom if they will hear,
Light after light, well us'd, they shall attain,
And to the end, persisting, safe arrive.
This my long sufferance, and my day of grace,
They who neglect and scorn, shall never taste;
But hard be harden'd, blind be blinded more,
200 That they may stumble on, and deeper fall;
And none but such from mercy I exclude.
But yet all is not done; Man disobeying,
Disloyal, breaks his fealty, and sins
Against the high supremacy of Heaven,
Affecting God-head, and, so losing all,
To expiate his treason hath nought left,
But to destruction sacred and devote,
He, with his whole posterity, must die,
Die he or justice must; unless for him
210 Some other able, and as willing, pay
The rigid satisfaction, death for death.
Say, heavenly Powers, where shall we find such love?
Which of you will be mortal, to redeem
Man's mortal crime, and just the unjust to save?
Dwells in all Heaven charity so dear?

And silence was in Heaven: on Man's behalf
He ask'd, but all the heavenly quire stood mute,
Patron or intercessour none appear'd,
Much less that durst upon his own head draw
220 The deadly forfeiture, and ransom set.
And now without redemption all mankind
Must have been lost, adjudg'd to Death and Hell
By doom severe, had not the Son of God,
In whom the fulness dwells of love divine,
His dearest mediation thus renew'd.

Father, thy word is past, Man shall find grace;
And shall grace not find means, that finds her way,
The speediest of thy winged messengers,
To visit all thy creatures, and to all
230 Comes unprevented, unimplor'd, unsought?
Happy for Man, so coming; he her aid
Can never seek, once dead in sins, and lost;
Atonement for himself, or offering meet,
Indebted and undone, hath none to bring;
Behold me then: me for him, life for life
I offer: on me let thine anger fall;
Account me Man; I for his sake will leave
Thy bosom, and this glory next to thee
Freely put off, and for him lastly die
240 Well pleased; on me let Death wreak all his rage.
Under his gloomy power I shall not long
Lie vanquished. Thou hast given me to possess
Life in myself for ever; by thee I live;
Though now to Death I yield, and am his due,
All that of me can die, yet, that debt paid,
thou wilt not leave me in the loathsome grave
His prey, nor suffer my unspotted soul
For ever with corruption there to dwell;
But I shall rise victorious, and subdue
250 My vanquisher, spoiled of his vaunted spoil.
Death his death's wound shall then receive, and stoop
Inglorious, of his mortal sting disarmed;
I through the ample air in triumph high
Shall lead Hell captive maugre Hell, and show
The powers of darkness bound. Thou, at the sight
Pleased, out of Heaven shalt look down and smile,
While, by thee raised, I ruin all my foes;
Death last, and with his carcass glut the grave;
Then, with the multitude of my redeemed,
260 Shall enter Heaven, long absent, and return,
Father, to see thy face, wherein no cloud
Of anger shall remain, but peace assured
And reconcilement: wrath shall be no more
Thenceforth, but in thy presence joy entire.

His words here ended; but his meek aspect
Silent yet spake, and breathed immortal love
To mortal men, above which only shone
Filial obedience: as a sacrifice
Glad to be offered, he attends the will
270 Of his great Father. Admiration seized
All Heaven, what this might mean, and whither tend,
Wondering; but soon th' Almighty thus replied.

O thou in Heaven and Earth the only peace
Found out for mankind under wrath, O thou
My sole complacence! Well thou know'st how dear
To me are all my works; nor Man the least,
Though last created, that for him I spare
Thee from my bosom and right hand, to save,
By losing thee a while, the whole race lost.
280 Thou, therefore, whom thou only canst redeem,
Their nature also to thy nature join;
And be thyself Man among men on Earth,
Made flesh, when time shall be, of virgin seed,
By wondrous birth; be thou in Adam's room
The head of all mankind, though Adam's son.
As in him perish all men, so in thee,
As from a second root, shall be restored
As many as are restored, without thee none.
290 His crime makes guilty all his sons; thy merit,
Imputed, shall absolve them who renounce
Their own both righteous and unrighteous deeds,
And live in thee transplanted, and from thee
Receive new life. So Man, as is most just,
Shall satisfy for Man, be judged and die,
And dying rise, and rising with him raise
His brethren, ransomed with his own dear life.
So heavenly love shall outdo hellish hate,
Giving to death, and dying to redeem,
300 So dearly to redeem what hellish hate
So easily destroyed, and still destroys
In those who, when they may, accept not grace.
Nor shalt thou, by descending to assume
Man's nature, lessen or degrade thine own.
Because thou hast, though throned in highest bliss
Equal to God, and equally enjoying
God-like fruition, quitted all, to save
A world from utter loss, and hast been found
By merit more than birthright Son of God,
310 Found worthiest to be so by being good,
Far more than great or high; because in thee
Love hath abounded more than glory abounds;
Therefore thy humiliation shall exalt
With thee thy manhood also to this throne:
Here shalt thou sit incarnate, here shalt reign
Both God and Man, Son both of God and Man,
Anointed universal King; all power
I give thee; reign for ever, and assume
Thy merits; under thee, as head supreme,
320 Thrones, Princedoms, Powers, Dominions, I reduce:
All knees to thee shall bow, of them that bide
In Heaven, or Earth, or under Earth in Hell.
When thou, attended gloriously from Heaven,
Shalt in the sky appear, and from thee send
The summoning Arch-Angels to proclaim
Thy dread tribunal; forthwith from all winds,
The living, and forthwith the cited dead
Of all past ages, to the general doom
Shall hasten; such a peal shall rouse their sleep.
330 Then, all thy saints assembled, thou shalt judge
Bad Men and Angels; they, arraigned, shall sink
Beneath thy sentence; Hell, her numbers full,
Thenceforth shall be for ever shut. Mean while
The world shall burn, and from her ashes spring
New Heaven and Earth, wherein the just shall dwell,
And, after all their tribulations long,
See golden days, fruitful of golden deeds,
With joy and peace triumphing, and fair truth.
Then thou thy regal scepter shalt lay by,
350 For regal scepter then no more shall need,
God shall be all in all. But, all ye Gods,
Adore him, who to compass all this dies;
Adore the Son, and honour him as me.

No sooner had the Almighty ceased, but all
The multitude of Angels, with a shout
Loud as from numbers without number, sweet
As from blest voices, uttering joy, Heaven rung
With jubilee, and loud Hosannas filled
The eternal regions: Lowly reverent
360 Towards either throne they bow, and to the ground
With solemn adoration down they cast
Their crowns inwove with amarant and gold;
Immortal amarant, a flower which once
In Paradise, fast by the tree of life,
Began to bloom; but soon for man's offence
To Heaven removed, where first it grew, there grows,
And flowers aloft shading the fount of life,
And where the river of bliss through midst of Heaven
Rolls o'er Elysian flowers her amber stream;
360 With these that never fade the Spirits elect
Bind their resplendent locks inwreathed with beams;
Now in loose garlands thick thrown off, the bright
Pavement, that like a sea of jasper shone,
Impurpled with celestial roses smiled.
Then, crowned again, their golden harps they took,
Harps ever tuned, that glittering by their side
Like quivers hung, and with preamble sweet
Of charming symphony they introduce
Their sacred song, and waken raptures high;
370 No voice exempt, no voice but well could join
Melodious part, such concord is in Heaven.

Thee, Father, first they sung Omnipotent,
Immutable, Immortal, Infinite,
Eternal King; the Author of all being,
Fountain of light, thyself invisible
Amidst the glorious brightness where thou sit'st
Throned inaccessible, but when thou shadest
The full blaze of thy beams, and, through a cloud
Drawn round about thee like a radiant shrine,
380 Dark with excessive bright thy skirts appear,
Yet dazzle Heaven, that brightest Seraphim
Approach not, but with both wings veil their eyes.
Thee next they sang of all creation first,
Begotten Son, Divine Similitude,
In whose conspicuous countenance, without cloud
Made visible, the Almighty Father shines,
Whom else no creature can behold; on thee
Impressed the effulgence of his glory abides,
Transfused on thee his ample Spirit rests.
390 He Heaven of Heavens and all the Powers therein
By thee created; and by thee threw down
The aspiring Dominations: Thou that day
Thy Father's dreadful thunder didst not spare,
Nor stop thy flaming chariot-wheels, that shook
Heaven's everlasting frame, while o'er the necks
Thou drovest of warring Angels disarrayed.
Back from pursuit thy Powers with loud acclaim
Thee only extolled, Son of thy Father's might,
To execute fierce vengeance on his foes,
400 Not so on Man: Him through their malice fallen,
Father of mercy and grace, thou didst not doom
So strictly, but much more to pity incline:
No sooner did thy dear and only Son
Perceive thee purposed not to doom frail Man
So strictly, but much more to pity inclined,
He to appease thy wrath, and end the strife
Of mercy and justice in thy face discerned,
Regardless of the bliss wherein he sat
Second to thee, offered himself to die
410 For Man's offence. O unexampled love,
Love no where to be found less than Divine!
Hail, Son of God, Saviour of Men! Thy name
Shall be the copious matter of my song
Henceforth, and never shall my heart thy praise
Forget, nor from thy Father's praise disjoin.
Thus they in Heaven, above the starry sphere,
Their happy hours in joy and hymning spent.

Mean while upon the firm opacous globe
Of this round world, whose first convex divides
420 The luminous inferiour orbs, enclosed
From Chaos, and the inroad of Darkness old,
Satan alighted walks: A globe far off
It seemed, now seems a boundless continent
Dark, waste, and wild, under the frown of Night
Starless exposed, and ever-threatening storms
Of Chaos blustering round, inclement sky;
Save on that side which from the wall of Heaven,
Though distant far, some small reflection gains
Of glimmering air less vexed with tempest loud:
430 Here walked the Fiend at large in spacious field.
As when a vultur on Imaus bred,
Whose snowy ridge the roving Tartar bounds,
Dislodging from a region scarce of prey
To gorge the flesh of lambs or yeanling kids,
On hills where flocks are fed, flies toward the springs
Of Ganges or Hydaspes, Indian streams;
But in his way lights on the barren plains
Of Sericana, where Chineses drive
With sails and wind their cany waggons light:
440 So, on this windy sea of land, the Fiend
Walked up and down alone, bent on his prey;
Alone, for other creature in this place,
Living or lifeless, to be found was none;
None yet, but store hereafter from the earth
Up hither like aereal vapours flew
Of all things transitory and vain, when sin
With vanity had filled the works of men:
Both all things vain, and all who in vain things
Built their fond hopes of glory or lasting fame,
450 Or happiness in this or the other life;
All who have their reward on earth, the fruits
Of painful superstition and blind zeal,
Nought seeking but the praise of men, here find
Fit retribution, empty as their deeds;
All the unaccomplished works of Nature's hand,
Abortive, monstrous, or unkindly mixed,
Dissolved on earth, fleet hither, and in vain,
Till final dissolution, wander here;
Not in the neighbouring moon as some have dreamed;
460 Those argent fields more likely habitants,
Translated Saints, or middle Spirits hold
Betwixt the angelical and human kind.
Hither of ill-joined sons and daughters born
First from the ancient world those giants came
With many a vain exploit, though then renowned:
The builders next of Babel on the plain
Of Sennaar, and still with vain design,
New Babels, had they wherewithal, would build:
Others came single; he, who, to be deemed
470 A God, leaped fondly into Aetna flames,
Empedocles; and he, who, to enjoy
Plato's Elysium, leaped into the sea,
Cleombrotus; and many more too long,
Embryos, and idiots, eremites, and friars
White, black, and gray, with all their trumpery.
Here pilgrims roam, that strayed so far to seek
In Golgotha him dead, who lives in Heaven;
And they, who to be sure of Paradise,
Dying, put on the weeds of Dominick,
480 Or in Franciscan think to pass disguised;
They pass the planets seven, and pass the fixed,
And that crystalling sphere whose balance weighs
The trepidation talked, and that first moved;
And now Saint Peter at Heaven's wicket seems
To wait them with his keys, and now at foot
Of Heaven's ascent they lift their feet, when lo
A violent cross wind from either coast
Blows them transverse, ten thousand leagues awry
Into the devious air: Then might ye see
490 Cowls, hoods, and habits, with their wearers, tost
And fluttered into rags; then reliques, beads,
Indulgences, dispenses, pardons, bulls,
The sport of winds: All these, upwhirled aloft,
Fly o'er the backside of the world far off
Into a Limbo large and broad, since called
The Paradise of Fools, to few unknown
Long after; now unpeopled, and untrod.
All this dark globe the Fiend found as he passed,
And long he wandered, till at last a gleam
500 Of dawning light turned thither-ward in haste
His travelled steps: far distant he descries
Ascending by degrees magnificent
Up to the wall of Heaven a structure high;
At top whereof, but far more rich, appeared
The work as of a kingly palace-gate,
With frontispiece of diamond and gold
Embellished; thick with sparkling orient gems
The portal shone, inimitable on earth
By model, or by shading pencil, drawn.
510 These stairs were such as whereon Jacob saw
Angels ascending and descending, bands
Of guardians bright, when he from Esau fled
To Padan-Aram, in the field of Luz
Dreaming by night under the open sky
And waking cried, This is the gate of Heaven.
Each stair mysteriously was meant, nor stood
There always, but drawn up to Heaven sometimes
Viewless; and underneath a bright sea flowed
Of jasper, or of liquid pearl, whereon
520 Who after came from earth, sailing arrived
Wafted by Angels, or flew o'er the lake
Rapt in a chariot drawn by fiery steeds.
The stairs were then let down, whether to dare
The Fiend by easy ascent, or aggravate
His sad exclusion from the doors of bliss:
Direct against which opened from beneath,
Just o'er the blissful seat of Paradise,
A passage down to the Earth, a passage wide,
Wider by far than that of after-times
530 Over mount Sion, and, though that were large,
Over the Promised Land to God so dear;
By which, to visit oft those happy tribes,
On high behests his angels to and fro
Passed frequent, and his eye with choice regard
From Paneas, the fount of Jordan's flood,
To Beersaba, where the Holy Land
Borders on Egypt and the Arabian shore;
So wide the opening seemed, where bounds were set
To darkness, such as bound the ocean wave.
540 Satan from hence, now on the lower stair,
That scaled by steps of gold to Heaven-gate,
Looks down with wonder at the sudden view
Of all this world at once. As when a scout,
Through dark and desart ways with peril gone
All night, at last by break of cheerful dawn
Obtains the brow of some high-climbing hill,
Which to his eye discovers unaware
The goodly prospect of some foreign land
First seen, or some renowned metropolis
550 With glistering spires and pinnacles adorned,
Which now the rising sun gilds with his beams:
Such wonder seised, though after Heaven seen,
The Spirit malign, but much more envy seised,
At sight of all this world beheld so fair.
Round he surveys (and well might, where he stood
So high above the circling canopy
Of night's extended shade,) from eastern point
Of Libra to the fleecy star that bears
Andromeda far off Atlantick seas
560 Beyond the horizon; then from pole to pole
He views in breadth, and without longer pause
Down right into the world's first region throws
His flight precipitant, and winds with ease
Through the pure marble air his oblique way
Amongst innumerable stars, that shone
Stars distant, but nigh hand seemed other worlds;
Or other worlds they seemed, or happy isles,
Like those Hesperian gardens famed of old,
Fortunate fields, and groves, and flowery vales,
570 Thrice happy isles; but who dwelt happy there
He staid not to inquire: Above them all
The golden sun, in splendour likest Heaven,
Allured his eye; thither his course he bends
Through the calm firmament, (but up or down,
By center, or eccentrick, hard to tell,
Or longitude,) where the great luminary
Aloof the vulgar constellations thick,
That from his lordly eye keep distance due,
Dispenses light from far; they, as they move
580 Their starry dance in numbers that compute
Days, months, and years, towards his all-cheering lamp
Turn swift their various motions, or are turned
By his magnetick beam, that gently warms
The universe, and to each inward part
With gentle penetration, though unseen,
Shoots invisible virtue even to the deep;
So wonderously was set his station bright.
There lands the Fiend, a spot like which perhaps
Astronomer in the sun's lucent orb
590 Through his glazed optick tube yet never saw.
The place he found beyond expression bright,
Compared with aught on earth, metal or stone;
Not all parts like, but all alike informed
With radiant light, as glowing iron with fire;
If metal, part seemed gold, part silver clear;
If stone, carbuncle most or chrysolite,
Ruby or topaz, to the twelve that shone
In Aaron's breast-plate, and a stone besides
Imagined rather oft than elsewhere seen,
600 That stone, or like to that which here below
Philosophers in vain so long have sought,
In vain, though by their powerful art they bind
Volatile Hermes, and call up unbound
In various shapes old Proteus from the sea,
Drained through a limbeck to his native form.
What wonder then if fields and regions here
Breathe forth Elixir pure, and rivers run
Potable gold, when with one virtuous touch
The arch-chemick sun, so far from us remote,
610 Produces, with terrestrial humour mixed,
Here in the dark so many precious things
Of colour glorious, and effect so rare?
Here matter new to gaze the Devil met
Undazzled; far and wide his eye commands;
For sight no obstacle found here, nor shade,
But all sun-shine, as when his beams at noon
Culminate from the equator, as they now
Shot upward still direct, whence no way round
Shadow from body opaque can fall; and the air,
620 No where so clear, sharpened his visual ray
To objects distant far, whereby he soon
Saw within ken a glorious Angel stand,
The same whom John saw also in the sun:
His back was turned, but not his brightness hid;
Of beaming sunny rays a golden tiar
Circled his head, nor less his locks behind
Illustrious on his shoulders fledge with wings
Lay waving round; on some great charge employed
He seemed, or fixed in cogitation deep.
630 Glad was the Spirit impure, as now in hope
To find who might direct his wandering flight
To Paradise, the happy seat of Man,
His journey's end and our beginning woe.
But first he casts to change his proper shape,
Which else might work him danger or delay:
And now a stripling Cherub he appears,
Not of the prime, yet such as in his face
Youth smiled celestial, and to every limb
Suitable grace diffused, so well he feigned:
640 Under a coronet his flowing hair
In curls on either cheek played; wings he wore
Of many a coloured plume, sprinkled with gold;
His habit fit for speed succinct, and held
Before his decent steps a silver wand.
He drew not nigh unheard; the Angel bright,
Ere he drew nigh, his radiant visage turned,
Admonished by his ear, and straight was known
The Arch-Angel Uriel, one of the seven
Who in God's presence, nearest to his throne,
650 Stand ready at command, and are his eyes
That run through all the Heavens, or down to the Earth
Bear his swift errands over moist and dry,
O'er sea and land: him Satan thus accosts.

Uriel, for thou of those seven Spirits that stand
In sight of God's high throne, gloriously bright,
The first art wont his great authentick will
Interpreter through highest Heaven to bring,
Where all his sons thy embassy attend;
And here art likeliest by supreme decree
660 Like honour to obtain, and as his eye
To visit oft this new creation round;
Unspeakable desire to see, and know
All these his wonderous works, but chiefly Man,
His chief delight and favour, him for whom
All these his works so wonderous he ordained,
Hath brought me from the quires of Cherubim
Alone thus wandering. Brightest Seraph, tell
In which of all these shining orbs hath Man
His fixed seat, or fixed seat hath none,
670 But all these shining orbs his choice to dwell;
That I may find him, and with secret gaze
Or open admiration him behold,
On whom the great Creator hath bestowed
Worlds, and on whom hath all these graces poured;
That both in him and all things, as is meet,
The universal Maker we may praise;
Who justly hath driven out his rebel foes
To deepest Hell, and, to repair that loss,
Created this new happy race of Men
680 To serve him better: Wise are all his ways.

So spake the false dissembler unperceived;
For neither Man nor Angel can discern
Hypocrisy, the only evil that walks
Invisible, except to God alone,
By his permissive will, through Heaven and Earth:
And oft, though wisdom wake, suspicion sleeps
At wisdom's gate, and to simplicity
Resigns her charge, while goodness thinks no ill
Where no ill seems: Which now for once beguiled
690 Uriel, though regent of the sun, and held
The sharpest-sighted Spirit of all in Heaven;
Who to the fraudulent impostor foul,
In his uprightness, answer thus returned.

Fair Angel, thy desire, which tends to know
The works of God, thereby to glorify
The great Work-master, leads to no excess
That reaches blame, but rather merits praise
The more it seems excess, that led thee hither
From thy empyreal mansion thus alone,
700 To witness with thine eyes what some perhaps,
Contented with report, hear only in Heaven:
For wonderful indeed are all his works,
Pleasant to know, and worthiest to be all
Had in remembrance always with delight;
But what created mind can comprehend
Their number, or the wisdom infinite
That brought them forth, but hid their causes deep?
I saw when at his word the formless mass,
This world's material mould, came to a heap:
710 Confusion heard his voice, and wild uproar
Stood ruled, stood vast infinitude confined;
Till at his second bidding Darkness fled,
Light shone, and order from disorder sprung:
Swift to their several quarters hasted then
The cumbrous elements, earth, flood, air, fire;
And this ethereal quintessence of Heaven
Flew upward, spirited with various forms,
That rolled orbicular, and turned to stars
Numberless, as thou seest, and how they move;
720 Each had his place appointed, each his course;
The rest in circuit walls this universe.
Look downward on that globe, whose hither side
With light from hence, though but reflected, shines;
That place is Earth, the seat of Man; that light
His day, which else, as the other hemisphere,
Night would invade; but there the neighbouring moon
So call that opposite fair star) her aid
Timely interposes, and her monthly round
Still ending, still renewing, through mid Heaven,
730 With borrowed light her countenance triform
Hence fills and empties to enlighten the Earth,
And in her pale dominion checks the night.
That spot, to which I point, is Paradise,
Adam's abode; those lofty shades, his bower.
Thy way thou canst not miss, me mine requires.
Thus said, he turned; and Satan, bowing low,
As to superiour Spirits is wont in Heaven,
Where honour due and reverence none neglects,
Took leave, and toward the coast of earth beneath,
740 Down from the ecliptick, sped with hoped success,
Throws his steep flight in many an aery wheel;
Nor staid, till on Niphates' top he lights.
&lt;/poem&gt;
}}
[[Het paradijs verloren: Boek IV|&gt;&gt;&gt; Ga verder met BOOK IV]]

----
'''Navigatie''': [[Het paradijs verloren: Boek I|Boek I]] - [[Het paradijs verloren: Boek II|Boek II]] - Boek III
----
== Noten ==
Bron voor de explicatieve noten: [https://milton.host.dartmouth.edu/reading%20room/pl/book%201/text.shtml The John Milton Reading Room: Paradise Lost] (onder Creative Commons licentie)

{{References}}
[[Categorie:Engels]]
[[Categorie:John Milton]]
[[Categorie:Vertaalde poëzie]]</text>
      <sha1>4jw3zbxab4uddbyn3rdppvim615bbiz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>126986</id>
      <parentid>126985</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T14:13:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>J.G.G.</username>
        <id>269</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="69177" xml:space="preserve">{{Infobox document
| naam             = Het paradijs verloren: Boek III
| auteur           = [[Auteur:John Milton|John Milton]]
| genre            = Poëzie
| taal             = Engels
| datum            = 1674 (tweede editie)&lt;/br&gt;Vertaling 2022
| vertaler         = [[Gebruiker:J.G.G.|Jules Grandgagnage]]
| bron             = [https://vertaaldegedichten.jouwweb.be/engelse-gedichten/john-milton/paradise-lost-book-iii Vertaalde gedichten: Paradise Lost Boek III]]
| auteursrecht     = CC-BY-SA
| artikelwikipedia = Paradise Lost
}}
[[Bestand:ParadiseLButts1.jpg|miniatuur|left|Illustratie door William Blake, 1808: Satan wekt de opstandige engelen op]]

----
&lt;Center&gt;&lt;Big&gt;&lt;Big&gt;Het paradijs verloren: Boek III (1674)&lt;/Big&gt;&lt;/Big&gt;
'''Paradise Lost Book III van John Milton'''&lt;br&gt;naar het Nederlands vertaald door Jules Grandgagnage (2022)&lt;/br&gt;
&lt;/br&gt;&lt;U&gt;Tekstverantwoording:&lt;/U&gt; voor de Engelse tekst werd gebruikgemaakt van [https://en.wikisource.org/wiki/Paradise_Lost_(1674)/Book_III de tekst op de Engelse Wikisource]. &lt;/Center&gt;

----
{{Gebruiker:J.G.G./licentie}}
----

'''ONDERWERP DERDE BOEK''' ('The Argument')

God, gezeten op Zijn troon, ziet Satan op deze wereld afvliegen, die Hij pas geschapen heeft. Hij toont hem aan zijn Zoon die aan Zijn rechterhand zit en voorspelt het succes van Satan in het verderven van de mensheid. Hij zuivert Zijn eigen Gerechtigheid en Wijsheid van alle blaam, omdat Hij de mens vrij en bekwaam genoeg heeft geschapen om zijn verleider te weerstaan; toch verklaart Hij Zijn voornemen genade aan de mens te schenken, omdat hij niet uit eigen kwaadwilligheid is gevallen, zoals Satan, maar door hem verleid is. De Zoon van God prijst Zijn Vader voor de openbaring van Zijn genadige bedoeling met de mens; maar God verklaart opnieuw, dat Genade niet kan worden verleend aan de mens zonder de voldoening van Goddelijke rechtvaardigheid; de mens heeft de majesteit van God beledigd door goddelijkheid na te streven. Daarom moet hij met heel zijn nageslacht, gewijd aan de dood, sterven, tenzij iemand kan worden gevonden die bereid is om in zijn plaats deze straf te ondergaan. De Zoon van God biedt zichzelf vrijwillig aan als zoenoffer voor de mens. De Vader aanvaardt dit, verordent zijn incarnatie, spreekt zijn verhevenheid uit boven alle Namen in Hemel en Aarde; beveelt alle Engelen om zijn zoon te aanbidden. Zij gehoorzamen, en zingen op hun harpen in koor de lof van zowel de Vader als de Zoon. Intussen is Satan neergestreken op de kale bol van de buitenste sfeer van de wereld, waar hij dwalend een plaats vindt die sindsdien het voorgeborchte van de ijdelheid wordt genoemd en waar personen en dingen heen vliegen. Satan komt dan bij de Hemelpoort, die wordt beschreven als opstijgend naar de sterren, en de wateren boven het Firmament die eromheen stromen: Hij gaat vandaar naar de sfeer van de Zon; hij vindt daar Uriël, de Regent van die sfeer, maar verandert eerst zichzelf in de gedaante van een lagere Engel en doet alsof hij de nieuwe Schepping en Mens wil zien die God hier heeft neergezet. Satan vraagt aan Uriël hem de weg te wijzen naar de plaats waar de mens woont, en wordt ernaartoe geleid; hij landt eerst op de berg Niphates.&lt;ref&gt;Niphates: een berg in het Taurusgebergte in Armenië.&lt;/ref&gt;
{{Kolommen2
| Kolom1=
&lt;big&gt;HET PARADIJS VERLOREN&lt;/big&gt;

Nederlandse vertaling door Jules Grandgagnage (2022)

BOEK III
&lt;poem&gt;
Heil, Heilig Licht, Hemels eerstgeborene,
of mede uit de eeuwige straal ontsproten:
Mag ik me zo uitdrukken zonder blaam?
Is God immers geen Licht en woonde Hij
niet steeds in ongenaakbaar eeuwig licht,
in U, Helder Schijnsel van het Ongeschapene?
Of verkiest U de naam Zuivere stroom,
van oorsprong onbekend? Nog voor de Zon,
nog voor de hemel bestond U; Op Gods bevel&lt;ref&gt;Nog voor de hemel(en) bestond u: Zie Genesis 1:3, waarin staat dat het licht het eerste geschapen ding was.&lt;/ref&gt;
bekleedde U de jonge wereld (van donkere
diepe wateren aan 't onbegrensd
en vormloos Niets ontrukt) als met een mantel.
U zie ik nu weer, met bouder vleugelslag, 
de poel van Styx ontvloden, maar lang gekerkerd&lt;ref&gt;Syx/Stygisch: verwijst naar de rivier de Styx, een van de rivieren van de hel, die zich aan de ingang van Hades bevindt. Ook gebruikt als algemene verwijzing naar de onderwereld van de klassieke mythologie.&lt;/ref&gt;
in dat duister krocht; En op mijn vlucht
door diepste en mindere duisternis gedragen,
bezong ik Chaos en de eeuwige nacht&lt;ref&gt;Chaos: Milton ontleent het concept van chaos, of ongevormde materie, aan Hesiodus' Theogonie en de platoonse filosofie (vooral de Timaeus).&lt;/ref&gt;
met andere tonen dan Orpheus' lier;
De hemelmuze hielp me bij het dalen&lt;ref&gt;De hemelse Muze: Urania, de muze die geassocieerd wordt met astronomie. Impliceert ook de Heilige Geest.&lt;/ref&gt;
naar de hel en bij het weder klimmen, 
hoe zwaar ook die beproeving; Veiliger nu
bezoek ik u —en voel opnieuw uw levenslamp—
met ogen die niet meer dezelfde zijn,&lt;ref&gt;Ogen...: Milton was volledig blind sinds 1652.&lt;/ref&gt;
en vruchteloos zoekend naar uw indringende straal
geen dageraad meer vinden, door de schemerige
sluier van zwarte staar bedekt. Nochtans
belet dit me niet te dwalen waar Muzen zijn
en het verheven gezang rond klare bron,
lommerbos of zonbestraalde heuvel;
Maar U vooral, O, Sion, bezoek ik 's nachts,&lt;ref&gt;De heilige berg Sion, waarvan wordt beweerd dat Mozes er de leringen van God heeft ontvangen. Milton geeft blijkbaar de voorkeur aan het beeld van de berg boven dat van de gebruikelijke woonplaats van de Muzen, de berg Parnassus.&lt;/ref&gt; 
en de bloemomzoomde beken die uw
voet kabbelend bevloeien: niet zelden denk ik
aan die twee wier lot ook 't mijne is:
(kon ik in faam maar hun gelijke zijn!)
Thamyris en Homerus, beiden blind,&lt;ref&gt;Thamyris: Homerus vermeldt deze blinde Thraciër in de Ilias 2.591-4.&lt;/ref&gt;
en d' oude profeten Tiresias en Phineus;&lt;ref&gt;Tiresias: Een wijsgeer en profeet die voorkomt in Sophocles' Oedipus de Koning en ook in Antigone. Als Thebaanse ziener voorspelde hij de val van Oedipus, en sprak over zijn blindheid als de facilitator van zijn gave van voorspelling.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Phineus: Een blinde Thracische koning die de gave van profetie bezat.&lt;/ref&gt;
Dan vullen harmonische ritmes mijn hoofd, zoals
de nachtegaal die in het donker zingt
en verborgen in het schaduwlover
zijn nachtelijk lied ten gehore brengt.
Zo keren de seizoenen jaarlijks terug;
Geen dag voor mij, geen zoete nadering
van ochtend of avond, geen aanblik van lentebloesem
zomerroos, kuddes of hemels mensengezicht;
Alleen maar wolken en eeuwigdurend duister
omgeeft mij, van menselijk vertier beroofd,
Het Boek der Schepping voor mij onleesbaar gemaakt&lt;ref&gt;Het Boek der Schepping als Boek der Kennis.&lt;/ref&gt;
als een lege bladzij waar kennis en werking
der natuur werden gewist zodat
die poort naar wijsheid voor mij gesloten blijft.
Schijn des te meer naar binnen, Hemels licht,
doorstraal mijn geest, versterk al zijn gaven
en plant daar ogen die de mist verdrijven
zodat ik zien en spreken kan van dingen
die voor een sterveling onzichtbaar zijn.
Hoog verheven boven alle hoogten
op de troon van zijn zuiver Rijk,
wierp d' Almachtige Vader een blik omlaag
naar Zijn Werken en hun eigen maaksels;
Omringd door alle heiligen van de hemel,
zo talrijk als de sterren, zat Hij, en zag
schoonheid die niet in woorden te vatten was;
Aan zijn rechterzijde zat zijn stralend&lt;ref&gt;Rechterzijde: De Zoon zit aan de rechterhand van God.&lt;/ref&gt;
evenbeeld, zijn enige zoon; Op Aarde
zag hij eerst ons eerste ouderpaar,
de enige twee mensen in 't zalig Hof
geplaatst, oogstten eeuwige vreugde en liefde,
vreugde die blijft en onbenijde liefde
in zalige eenzaamheid; Daarna beschouwde
Hij hel en afgrond, en hoe Satan in grauwe
lucht aan deze zijde van de nacht&lt;ref&gt;Aan deze kant van de Nacht: aan deze kant (de dagkant) van de Nacht. Aan de andere kant van de Eeuwige Nacht is Chaos.&lt;/ref&gt;
langs de hemelmuren vloog, klaar om
met moeë vlerk maar willige tred te dalen
naar de ruige rand van deze wereld,&lt;ref&gt;Deze wereld: hier verwijst het gedicht niet naar de aarde alleen, maar naar de sfeer van het geschapen universum, waarachter de Nacht en de Chaos of een leegte ligt.&lt;/ref&gt;
vast land gelijkend zonder firmament,
zij het door zee, zij het door lucht omringd. 
God zag vanuit de hoogte aan wat was,
wat is en wat zal zijn, en sprak voorzienig
zijn enige zoon met deze woorden aan:

Eniggeboren zoon, zie je hoe drift
onze tegenstander vervoert? Noch grenspaal,
noch alle grendels van de hel, noch ketens
die hem moesten binden weerhouden hem,
zelfs niet de grote afgrond; zo vastberaden
lijkt hij op wraak gericht, die zal neerkomen
op zijn eigen rebelse hoofd. En thans,
na elke hindernis te hebben overwonnen,
richt hij in 't voorhof van het Licht nabij
de hemel zijn vleugels naar de nieuwe wereld
om de mens die daar verblijft met kracht
of list te dwingen zijn zaligheid op te geven;
en dat zal hij doen, want de mens
is gevoelig voor zijn vleierij
en overtreedt lichtzinnig 't enig gebod&lt;ref&gt;Enig gebod: Het bevel van God dat Adam en Eva de boom der kennis onaangeroerd moesten laten. Zie Genesis 2:15-17.&lt;/ref&gt;
en enig pand van zijn gehoorzaamheid. 
Zo valt hij met zijn trouweloos geslacht;
Wie draagt de schuld? Wie anders dan hijzelf,
d' ondankbare, die alles van mij kreeg!
Ik schiep hem recht en goed: hij had de keuze
net als al mijn hemelse krachten en geesten
te vallen of te staan; uit vrije wil
weerstond de een terwijl de ander viel.
Indien onvrij, welk oprecht bewijs 
is er van echte trouw, geloof en liefde,
als niet de wil maar nooddwang alles stuurt?
Wat is het loon voor zulke dienstigheid?  
En welk genoegen verdient een slaaf eraan
als wil en rede  (kiezen volgt uit redeneren)
nutteloos, ijdel, en beide van vrijheid beroofd
niet mij, maar passief de noodzaak dienen?
Zij werden dus, zoals rechtvaardig is,
zo geschapen, en kunnen bijgevolg
hun Maker niet met recht beschuldigen,
of hun schepping of hun lot, alsof
voorbeschiktheid hun wil bij wet regeert
of zij zelf door voorkennis eigen
rebellie gelastten, niet ik; Voorzag ik,
dan had dit op hun misdrijf geen enkel effect,
dat zij ook zonder zeker hadden begaan.
Dus zonder dwang of schaduw van het lot,
of iets door mij onwrikbaar en eeuwig voorzien,
zondigen zij zelf, als enige daders
in wat zij oordelen en kiezen; want zo
maakte ik ze vrij, en vrij moeten ze blijven,
tot zij zichzelf tot slaven maken, want anders
moet ik hun aard veranderen, en 't hoog
besluit herroepen dat hun vrijheid gebood:
zijzelf geboden hun val. Door eigen drift
gedreven viel de eerste soort, zelf-verleid
en zelf-ontaard: De mens, door anderen
misleid, ontvangt mijn gratie. De ander niet:
Zo straalt, in genade en recht, in de
hemel en op aard mijn heerlijkheid;
Maar eerst en laatst straalt mijn barmhartigheid.

Een ambrozijngeur vulde de hemel terwijl&lt;ref&gt;Ambrozijn: Volgens Griekse en Romeinse mythen was ambrozijn het voedsel en de drank van de goden.&lt;/ref&gt;
God sprak, en uitverkoren geesten werden&lt;ref&gt;Uitverkoren geesten. De &quot;goede&quot; engelen zijn uitverkoren geesten. Milton bedoelt hiermee degenen die niet met Satan in opstand zijn gekomen.&lt;/ref&gt;
doordrongen van onuitsprekelijke vreugde:
Zij ontwaarden Gods zoon, onvergelijkbaar
in heerlijkheid waarin de schoonheid van
zijn vader werd weerspiegeld; Uit zijn gelaat
gevormd door goddelijk mededogen, sprak
eeuwige liefde, genade zonder maat;
Dit openbarend, sprak hij zijn vader toe.

O, Vader, hoe genadig was het woord
dat uw vorstelijk oordeel afsloot; dat mensen
gratie kunnen vinden; daarvoor prijzen
hemel en aarde u hooglijk met ontelbare
vrome hymnen en gezangen, die uw
godstroon bejubelen tot in de eeuwigheid.
Hoe zou de mens voorgoed verloren zijn,
uw schepsel, laatst nog zo bemind, hoe zou
uw jongste telg door bedrog en eigen
dwaasheid vallen? Verre zij dit van U,
ver van u, vader, die enkel rechtvaardig
oordeelt over alle schepsels. Of zal
die vijand zo zijn doel bereiken en dwarsboomt
hij uw plan? Zal hij zijn hoogste kwaad
vervullen en uw goedheid tot niets herleiden;
Of keert hij trots terug naar de hel, zwaarder
gestraft, doch met gestilde wraak, met in
zijn zog de ganse mensheid, door hem verdorven?
Of is het uw wil om hem te behagen en zelf
uw hele schepping ongedaan te maken;
voor hem te vernielen wat u voor eigen glorie 
hebt gemaakt? Zo werpt u twijfel en spot
op eigen goedheid en grootsheid zonder verweer.

De grote Schepper antwoordde hem aldus:
O, zoon, die mijn ziel in vreugde verheft,
zoon van mijn hart, zoon die alleen bent.
Mijn woord, mijn wijsheid en mijn macht, jij sprak&lt;ref&gt;Mijn woord: De Zoon wordt hier gedefinieerd als de uiterlijke uitdrukking in woord, wijsheid en macht van een verder onzichtbare, onuitsprekelijke God.&lt;/ref&gt;
geheel zoals ik dacht, geheel zoals
mijn eeuwig plan het heeft bepaald; De mens
zal niet geheel verloren zijn; hij wordt
gered wie 't wenst, niet door eigen wil,
maar door mijn vrijelijk verleende genade;
Nog eenmaal herstel ik zijn vervallen kracht,
hoewel door zondige begeerten gekluisterd;
Nog eenmaal zal hij, ondersteund door mij,
zijn dodelijke vijand op gelijke
grond bestrijden, opdat hij weten zou
hoe broos zijn gevallen toestand is,
en hoezeer hij zijn Verlossing dankt
aan mij, en mij alleen. Sommigen
heb ik uitverkoren. Het is mijn Wil;
De rest zal horen als ik hen roep en waarschuw
voor hun zondige staat, en hoe mijn toorn
op tijd te stillen door om genade te smeken;
Want ik breng licht in hun duistere zinnen,
verzacht hun stenen harten met gebed
en berouw tot zij zich onderwerpen.
Voor oprecht gebed, berouw en ootmoed
blijft mijn oor niet doof, noch zal mijn oog
gesloten blijven; In hen zal ik als gids
mijn scheidsrechter Geweten planten, die,
als ze ernaar luisteren, hen licht
na licht doet vinden en, goed besteed
en vast van koers, voert naar een veilig einde.
Maar mijn genade en lijdzaam dulden zal hij
die mij versmaadt en hoont nooit proeven; hard
zal harder worden en blind wordt blinder zodat
hij verder strompelt en nog dieper valt;
Slechts zulken sluit ik uit van mij genade.
Maar nog is alles niet gedaan; De Mens,
ongehoorzaam, verbreekt zijn trouw en zondigt
tegen het hoogste hemelgezag; zich voordoend
als een god verliest hij alles; Zo houdt
hij niets meer over om voor 't verraad te boeten
dan dat hij samen met zijn nageslacht
sacraal vernietigd wordt en sterven moet.
Hij sterft of rechtvaardigheid, tenzij
een ander bereid is deze strenge vergelding
te ondergaan: de dood voor de dood.
Zeg hemelmachten, waar is zulke liefde?
Wie hier wil sterfelijk zijn, om d' onrechtvaardige
mens als rechtvaardige te verlossen
van doodzonde? Is hier zoveel barmhartigheid?

Het ganse hemelkoor bleef echter stom:
geen beschermer of middelaar verscheen
ter wille van de mens, nog minder een
die met zijn eigen hoofd de dodelijke straf
als losgeld voor de misdaad wilde betalen.
Zonder verlossing zou de hele mensheid
verloren zijn, ter dood en hel veroordeeld
door Zijn strenge doem, als niet de Zoon
van God, in wie Zijn volle liefde gloort,
zijn dierbare voorspraak had hervat.

Vader, uw woord waarborgt de mens genade,
en zou Genade geen middel vinden, zij
die als de snelste uwer gevleugelde boden
haar weg vindt naar uw schepselen, en hen
bezoekt, onaangekondigd, ongesmeekt
en ongezocht? Gelukkig voor de mens
die zich in zonde en dood verliest en zo
niet meer in staat is tot boetedoening of offer;
In zonde verloren heeft hij niets te bieden.
Zie mij dan aan: mij voor hem, ik bied
een leven voor een leven; noem mij Mens;
laat uw wraak mij treffen; voor hem verlaat ik
uw boezem en doe als hoogste in glorie na u
vrijwillig afstand van alles om blij te sterven
voor hem; laat Dood op mij zijn woede koelen.
Ik zal niet lang verslagen liggen onder
zijn sombere macht. Een eeuwig leven schonk
U mij; Ik leef door U; Ook al zwicht ik
nu voor de dood en ben ik hem verschuldigd
al wat in kan mij sterven; Toch: eenmaal
die schuld betaald, laat u me niet ten prooi
aan hem in dat afschuwelijk graf, noch duldt
U dat hij eeuwig mijn zuivere ziel bederft.
Maar 'k zal het graf ontstijgen, mijn overwinnaar
onderwerpen, zich op zijn buit beroemend;
Dood zijn doodswond geven zodat hij roemloos
buigt, van zijn fatale steek ontdaan;
En ik zal in triomf door 't ruime zwerk
tegen haar wil de hel in ketens voeren,
haar duistere macht voorgoed bedwongen. En U,
U zal vanuit de hemel glimlachend toezien
terwijl ik door U mijn vijanden verpletter;
De dood als laatste, wiens kreng zijn graf verzadigt.
Dan zal ik, met mijn leger van verlosten,
na lange tijd opnieuw de hemel betreden,
Vader, om uw gezicht te zien, ongetekend
door een wolk van toorn, nu vrede en
verzoening verzekerd is: Gramschap wijkt
van dan af aan voor uw blije wezen.

Hier zweeg hij, maar zijn zacht gelaat sprak stil
over onsterfelijke liefde voor
de sterfelijke mens; slechts overstraald
door respect en liefde voor zijn vader;
Tot het hoogste offer blijmoedig bereid,
verbeidde hij zijn Vaders wil. Bewonderend
vroeg heel de hemel zich af wat dit betekende
en wat er zou volgen; Dra zei de Almachtige:

O jij, die als enige in hemel en op aard
mijn toorn van de mens afwendt en zijn 
rust herstelt, Jij, mijn enig welbehagen!
Hoe goed weet jij hoezeer 'k mijn werk liefheb,
niet in het minst de Mens, mijn laatste schepping.
Jou aan mijn boezem en rechterhand ontzeggen
is jou verliezen, maar redt een heel geslacht.
Voeg daarom hun aard bij die van jou, 
hun enige verlosser, en wees een mens
tussen de mensen op aarde, gemaakt tot vlees
uit maagdelijk zaad wanneer het tijd zal zijn
door wonderlijke geboorte; Wees de leider
van heel de mensheid in Adams plaats, hoewel
als Adams zoon. Zoals zij in hem sterven,
worden velen als uit een tweede wortel
in jou hersteld. Zonder jou niet één.
Zijn zonde maakt ook al zijn zonen schuldig;
Jouw deugd, hun toegedicht, verlost eenieder
die al zijn daden, goed of slecht, verloochent;
In jou verplant zal hij verder leven
en van jou nieuw leven tot zich nemen. 
Zo voldoet de Mens met recht wat d' andere
schuldig is; hij wordt berecht en offert
zijn leven voor 't leven van zijn nageslacht.
Hemelse liefde zal helse haat overtreffen,
sterven en stervend verrijzen om terug te winnen
wat helse haat zo licht vernietigde,
en blijft vernietigen in hen die weigeren
de aangeboden genade te ontvangen.
Noch zal je, dalend om het menselijk wezen
te omhelzen je eigen aard verlagen;
Omdat je, ofschoon getroond in 't hoogste heil,
gelijk aan God, genietend van wat Hij schiep,
dit alles verliet om die verdorven wereld
te redden, en je de zoon van God meer door 
verdienste bent dan door geboorterecht.
Waardig bevonden ben jij door je goedheid,
veel meer dan door verworven macht of grootheid,
omdat jouw liefde rijker vloeit dan glorie;
Daarom zal jouw vernedering jou als mens
verheffen tot deze troon; Hier, belichaamd,
zal je zitten en heersen als God en Mens,
zowel de zoon van God als mensenzoon,
Gezalfd als koning over alles: Alle macht
verleen ik jou: heers voor eeuwig, als opperste
regeerder uit kracht van verdienste over
tronen, vorstendommen en alle machten;
Iedereen zal ik dwingen, in hemel, op aarde
of onder in de hel, voor jou te knielen.
Als jij, door goddelijke schittering omringd,
in 't hemelruim verschijnen zal en aartsengelen
uitzendt die de dag des oordeels verkondigen,
dan spoeden zich uit alle windstreken
zowel de levenden als de opgeroepen doden
uit lang vervlogen tijden naar jouw tribunaal,
uit slaap gewekt door het bazuingeschal.
Dan zul je in een kring van heiligen oordelen
over alle slechte mensen en engelen;
Onder jouw vonnis zinken zij; En eens
de hel gevuld, gaat zij voor eeuwig dicht.
Intussen brandt de wereld; voor de rechtvaardigen
rijst uit de as een nieuwe hemel en aarde;
Na al hun leed wachten hen gouden dagen,
met gouden vruchten van hun daden overladen;
Dan feesten vreugde, vrede en het ware
en leg jij je gouden scepter neer:
overbodig nu God in allen woont.
Maar Gij allen, Goden, aanbid degene
die om dit alles te bereiken sterft;
Aanbid de Zoon, en acht hem mijn gelijke.

Nauwelijks zweeg de Almachtige of heel
de menigte van engelen schreeuwde luid 
en zoet als uit talloze gelukzalige stemmen
zijn vreugde uit. De hemel galmde
van jubelzang en luide hosanna's vulden
de eeuwige oorden: Eerbiedig buigend naar hun
beider tronen wierpen zij vervolgens
in plechtige aanbidding hun met amarant
en goud doorweven kronen op de grond;
Amarant, onsterfelijke bloem
die ooit in 't Paradijs begon te bloeien
naast de levensboom, maar na de zondeval
opnieuw verplaatst werd naar haar hemelse oorsprong,
waar nu haar bloesem de levensbron beschaduwt;
Vandaar vloeit de heilstroom door de hemel,
Elysese bloemen doordrenkend met amber
waardoor ze niet verwelken; Uitverkoren
geesten binden er hun straalomkranste
lokken mee. Nu blonk het licht plaveisel,
bestrooid met bloemenslingers, als een zee
van jaspis, gekleurd door rode hemelrozen.
Dan, weer gekroond, namen zij gouden harpen,
altijd gestemd,  die glinsterden aan hun zijde
als pijlkokers; En met lieflijk voorspel
in mooie samenklank, begonnen zij
hun heilig lied tot ieders hoge vervoering;
Geen stem ontbrak, en elk had haar deel
der melodie in hemelse harmonie.

Van U, Vader, zongen ze eerst, Almachtig,
onveranderlijk, onsterfelijk en oneindig;
Eeuwig Koning, Schepper van alles wat is,
Bron van licht, zelf onzichtbaar te midden
van de schittering Zijner ongenaakbare
troon; Dan slechts bent U te zien wanneer
U de felheid van uw straling tempert
met een wolk als lichtend tabernakel
om U heen; Ook uw verhulde kleed
verblindt de hemel nog: de vlammendste engel
bedekt naast U zijn ogen met zijn vleugels.
Toen zongen ze van u, de eersteling
van heel de schepping, goddelijke spiegeling
in wiens opvallend gelaat, zonder sluier,
de Almachtige Vader zichtbaar doorschijnt;
Hij, die geen schepsel kan aanschouwen,
heeft in u Zijn Heerlijkheid gedrukt:
Zijn wijde geest woont eveneens in u.
Door u schiep Hij de hemel en de engelen,
en sloeg de opstand neer van de heerszuchtigen.
U spaarde die dag uw vaders donder niet,
noch ontzag u van uw felle strijdwagen
de vurige wielen die de hemel schokten
toen u over de nekken der uiteengeslagen
vijandige engelen reed. Terug van het strijdveld
werd slechts u op luid gejuich onthaald, 
die als Zoon van uw Almachtige vader
Zijn wraak aan Zijn vijanden heeft bezorgd.
Niet aan de Mens, die door hun slechtheid viel;
Vader der genade, streng, maar meer
geneigd tot meelij, besloot U hem te sparen:
Pas hoorde Uw lieve en enige zoon uw voornemen
om de broze mens niet te verdoemen,
omdat U meer geneigd tot meelij bent,
of hij wilde Uw toorn stillen, voorgoed,
en de strijd die in Uw gelaat woedt
tussen meelij en recht: Hij, ongeacht
zijn zaligheid als tweede naast God, zou sterven
voor de zonde van de mens. Goddelijk,
enig en zonder weerga was zulke liefde!
Heil, Gods Zoon, Verlosser van de Mens!
Uw naam zal in mijn liederen weerklinken
om voortaan uw lof en die van uw vader
trouw te zingen tot in de eeuwigheid.
Zo brachten ze in de hemel, boven de sfeer
der sterren, blije uren door met hymnen.

Terwijl bewandelt Satan de duistere vaste
bol van dit heelal, wiens eerste boog
de lichtende binnensferen afsluit van Chaos
en de dreiging van d' oude Duisternis;
Voordien geleek het hem een verre bol,
nu lijkt het een grenzeloos vasteland,
duister, bar en woest blootgesteld
aan de sterrenloze kille nacht
en de dreiging van Chaos' gure storm,
behalve aan de zijde die van de verre
hemelmuur wat licht opvangt en daar
met haar schijnsel de luide stormlucht luwt.
Hier liep de duivel in het weidse veld.
zoals een gier, gekweekt op de Imaüs,
(wiens besneeuwde top het land begrenst
van zwervende Tataren) die zijn gebied,
schaars aan prooi, verlaat en op heuvels
lammeren en pasgeboren geitjes verscheurt;
Of vliegt naar Ganges' en Hydaspes' bronnen,
maar neerstrijkt op Sericana's dorre vlakten,
waar Chinese bamboewagens rijden,
die voortgedreven worden door wind en zeil.
Zo ging hij de winderige landzee op en neer,
belust op prooi, eenzaam: geen ander schepsel,
levend of onbezield, was daar  te vinden;
Nog niet te vinden: want spoedig zou een menigte
dwaze dingen als vluchtige damp van al
wat ijdel is vanaf de aarde hierheen
vliegen wanneer zonde het werk der mensen
met hoogmoed had vervuld. IJdelheid,
en de dwaze hoop op eer voor ieder
die zijn naam en faam op ijdele dingen
bouwt, geluk zoekt in dit of ander leven;
Al wie op aarde zijn beloning wil,
als vrucht van blind en ijverig bijgeloof,
niets anders zoekend dan de lof der mensen,
krijgt hier zijn loon, zo leeg als eigen daden.
Al 't onvoltooide werk van de natuur,
te vroeg geboren, monsterlijk of slecht,
eens vergaan op aarde, vliedt hierheen
om doelloos te dwalen tot d' eindvernietiging;
Niet op de nabije maan, dat is slechts waan:
haar zilveren velden zijn de woonst van levend
verheven heiligen of wezens die
het midden houden tussen mens en engel.
Hier, echter, kwamen de eerste bewoners
uit d' oude wereld: reuzen, verkeerd gekweekt
maar om hun ijdele heldendaden befaamd;
Vervolgens de bouwers van Babel op de vlakte
van Sinear, en andere Babelbouwers
met even grootse plannen maar zonder geld.
Anderen kwamen hier als eenzaat: de een
(Empedocles, zich god wanend) sprong dwaas
in Etna's vuur; en Cleombrotus in zee,
smachtend naar 't genot van Plato's elysium; 
Een horde embryo's, narren, kluizenaars
en broeders, wit, zwart en grijs, volgde
hen met al hun waardeloos gekakel.
Hier zwerven pelgrims die hem, die in de hemel
leeft, in Golgotha zochten als dode;
Ook zij, die op hun sterfbed snel het kleed
aantrekken van Dominicus of Franciscus 
om zo vermomd het paradijs te winnen.
Voorbij de zeven planeten en vaste sterren
gaan zij, waar Libra in de kristallijnen
sfeer trilling en Eerste Beweger bepaalt;
Petrus aan zijn hemelpoortje schijnt hen
op te wachten met sleutels in de hand,
Wanneer zij net de hemeltrap betreden,
blaast echter onverwachts een wervelwind
hen door de grillige lucht uit elke richting 
tienduizend mijl uit koers. Daar zag je kappen,
keuvels en pijen, samen met hun dragers
als rillende vodden verscheurd; relieken, parels,
paternosters, aflaten, absoluties
en papenbullen als speeltuig van de wind.
Ver achter deze wereld werden allen
in 't voorgeborchte geworpen, sindsdien
het Paradijs der Zotten genoemd, toen nog
weinig bekend, onbevolkt en onbetreden.
Door deze donkere wereld trok de duivel,
tot hij na lange omzwerving zijn schreden haastig
richtte naar een straal ochtendlicht;
In de verte gloorde de hemelmuur
waartegen een schitterend gebouw oprees,
zijn treden leidend naar een statelijke
poort, zo mogelijk nog koninklijker,
met een fronton van diamant en goud,
en rijkelijk ornament van glinsterende
oosterse juwelen. Een poort zo stralend
had zijn gelijke niet op aarde, noch als
ontwerp, noch als de beste tekening.
De trap was als de ladder waarop Jakob
stralende engelen op en neer zag gaan,
toen hij de wraak van Esau wilde ontvluchten
naar Padan-Aram in het land van Luz:
's Nachts, in open lucht, uit een droom
ontwaakt, riep hij: 'Dit is de Hemelpoort!'
In elke trede zat mysterie: de trap
bleef soms niet staan, ten hemel opgetrokken,
uit 't zicht, met onderaan een heldere zee
van vloeibaar parelmoer of jaspis waarover
ieder zeilde die van de aarde kwam,
door engelen gedragen, of over het meer
in een wagen getrokken door vurige rossen.
De trap hing neer, als om Satan te tarten
tot de klim, of het verdriet om zijn
verstoting uit de hemel te vergroten.
Daaronder en ertegenover opende 
zich een weg die naar de aarde leidde
en haar zegenrijke paradijs:
Een brede doorgang, ontzaglijk breder dan
die over Sions berg en, hoewel
ook breed, die boven het Beloofde Land
dat God zo dierbaar was en waarover
op Zijn bevel de engelen heen en weer
de blijde stammen bezochten, Zijn oog terwijl
alles overschouwend vanaf Paneas
(de bronnen van de Jordaan) tot aan Berseba
waar 't Heilig Land grenst aan Egypte en
d' Arabische kust; De toegang was zo wijd
als een door duisternis begrensde oceaan.
Vanop de laagste gouden trede der ladder
die naar de hemel reikte, keek Satan verwonderd
neer op 't schouwspel van de wereld die zich
plots aan hem vertoonde. Als een spion
die uren dwaalt langs hachelijke wegen
in het duister, en pas bij 't vrolijk klaren
van de dageraad de hoge heuvelrug
ontwaart van waar het zicht van een vreemd land,
tot dan toe onbekend, belofte brengt;
Of mogelijk een beroemde metropool
met glanzend versierde torenspitsen, verguld
door de stralen van de ochtendzon;
Versteld door dit toneel stond de Boze,
hoewel hij reeds de hemel had gezien,
en felle afgunst kreeg hem in zijn greep.
Vanop zijn plaats, boven de draaiende troonhemel
van de verlengde schaduw van de nacht,
ziet hij in 't rond: vanaf Libra's oostelijk
punt tot aan de wollige sterrennevel
die Andromeda draagt – ver over d' Atlantische
zeeën en de horizon voorbij;
Hij meet de breedte van d'een naar d'andere pool
en duikt dan zonder aarzeling de eerste
kring der wereld in; Zijdelings tollend
vliegt hij door zuivere marmeren lucht tussen
ontelbaar sterrengeflonker: verre sterren,
die van dichtbij nieuwe werelden bleken.;
Andere werelden, of eerder eilanden,
gelukkig als Hesperia's vermaarde tuin,
met zalig veld, bos en bloemrijk dal,
Driemaal gelukkig, maar wie daar gelukkig woonde,
zocht hij niet uit: Boven dit alles lokte
de gouden Zon, die hem een hemel leek,
zijn blik; daarheen wendde hij zijn koers
doorheen het kalme firmament (opwaarts,
neerwaarts, recht of schuin was moeilijk te zeggen,
noch welke lengtegraad) naar waar de heldere
grootse lichtbron als een vorstenoog scheen,
met de mindere sterren eerbiedig op afstand
hun zwakker licht verspreidend; Hun sterrendans
bewogen door een vaste maat die dagen,
maanden, jaren meet, richten zij zich
naar haar immer stralende lamp, of buigen
door haar magnetische straal die 't universum
zachtjes warmt, en alles diep doordringt
met haar onzichtbaar zachte invloed, en deugd
tot in de meest verborgen diepten brengt;
Zo wonderbaarlijk stralend stond zij daar.
Daar landt uiteindelijk de aartsvijand,
op een plek niet groter dan een stip,
nooit waar te nemen door een astronoom.
De duivel zag een oord dat onbeschrijflijk
stralender was dan aards metaal of steen;
heel verschillend, maar steeds van licht bezield,
als ijzer dat men gloeiend maakt in 't vuur;
Metaal leek deels van goud en deels van zilver;
Een edelsteen was meestal chrysoliet,
robijn ofwel topaas van het twaalftal
dat uit Aarons borstplaat blonk; Daarnaast
een steen, veeleer verbeeld dan echt gezien,
zoals de filosofen zo lang vergeefs
hebben gezocht naar de Steen der Wijzen
(hoewel hun Kunst kwik - de vluchtige Hermes -
vermocht te binden en uit zee Proteus
ontbonden opriep en zijn vele gedaanten
tot vorm distilleerden in hun alambiek.
Geen wonder dat hier velden en contreien
zuivere geest uitademen, met rivieren
van drinkbaar goud, als d' alchemie der zon,
zo ver van ons geplaatst, met elke straal
in aardevocht gedrenkt hier in het donker,
zo veel kostbaar mooie dingen maakt,
zeldzaam en met luisterrijke kleuren.
Hier vond zijn duivelsblik, door niets verblind,
veel nieuwe stof: zijn oog beval hij ver
en wijd te zien maar vond geen hindernis
of schaduw; slechts zonneschijn (zoals haar stralen
's middags loodrecht op de evenaar vallen,
zo gingen zij nu lijnrecht op zonder
dat een voorwerp schaduw gaf); Zo helder
was de lucht dat ze zijn blik scherpte
voor verafgelegen dingen: Weldra
zag hij daardoor de stralende engel staan,
(dezelfde bemerkte Johannes in de zon):
Hij zag zijn rug, maar 't hield zijn licht niet tegen;
Een gouden tiara van zonnestralen omgaf
zijn hoofd; in glans gelijk vielen zijn lokken
over zijn schouders, bevederd met zwaaiende vleugels;
Hij leek bezwaard met een immense taak,
of misschien in diepe gedachten verzonken.
Zijn onzuivere geest verblijdde zich
met de hoop dat dit de gids was die zijn
dwalende vlucht zou leiden naar het paradijs,
zijn reisdoel en 't begin van al ons lijden.
Maar eerst behoefde hij een andere vorm,
om geen gevaar of uitstel te moeten vrezen:
Nu verschijnt hij als een jonge cherub,
niet van de eerste rang, maar niettemin
straalt zijn gelaat van hemelse jeugd, en gratie
spreidt zich in al zijn leden; kunstig geveinsd:
Zijn golvend haar onder een diadeem
speels krullend over iedere wang;
zijn vleugelpaar met kleur en goud besprenkeld;
zijn kleed ingekort voor groter vaart,
zijn statige tred met zilveren staf gesteund.
Hij naderde niet ongemerkt: nog voor
hij dichter kwam, keerde de engel zich om
met stralend gelaat, gewaarschuwd door zijn oor,
en Satan aanschouwde Uriël, een van de zeven
nabij Gods troon, steeds klaar voor Zijn bevel,
Zijn ogen op aarde en in de hemelen,
Zijn kwieke boodschappers door vocht en droogte,
over zee en over land; Hem
klampte Satan aan en sprak aldus:

Vorst Uriël, een der zeven geesten
nabij Gods troon, U die in glorie straalt
en steeds de eerste waart om Zijn wil
door heel de hemel te verkondigen,
Daar waar Zijn zonen u als gezant verwachten;
Waarschijnlijk bent u hier op Gods bevel,
waardig bevonden om zijn nieuwe schepping
vaak te bezoeken als Zijn oog. Nieuwsgierig
naar Zijn werken en vooral de Mens,
Zijn hoogste vreugde en gunsteling (voor hem
schiep Hij deze wonderlijke werken)
verliet ik het koor der cherubijnen om hier
alleen rond te dwalen. Stralendste
der serafijnen, zeg me in welke van deze
werelden de Mens zijn vaste woonst
gevonden heeft, of anders vrijelijk rondzwerft,
zeg welke heldere wereld hij heeft verkozen,
zodat ik hem bespieden kan, of openlijk
bewonderen: hem, die de Schepper
al deze werelden schonk en verrijkte
met zovele gaven opdat wij
(zoals het hoort) in hem en alle dingen
de Maker van dit alles zouden prijzen;
Hij, die rechtens de rebellen verdreef
naar de diepste hel en, ter herstel
van dat verlies, in al Zijn Wijsheid 't geslacht
der mensen schiep om Hem beter te dienen. 

Zo sprak de valse veinzer ongemerkt;
want mens noch engel doorziet hypocrisie,
het enige kwaad dat zich onzichtbaar spreidt,
(behalve voor God die immers alles ziet)
Hij laat het toe in hemel en hel dat vaak,
zelfs als de wijsheid waakt, achterdocht slaapt
aan wijsheids poort en 't werk overlaat
aan lichtgelovigheid; Zo ziet goedheid
geen kwaad waar het afwezig lijkt te zijn.
Dit bedrog viel Uriël te beurt,
de zonregent en scherpste hemelgeest,
die nu in zijn rechtschapenheid de valsaard
op deze manier verkoos te antwoorden:

Schone engel, uw lust Gods werk te kennen
en Hem daardoor te eren, is geen exces
dat blaam verdient, maar eerder lof: Des
te meer wanneer ze lijkt op overdaad
die u zo eenzaam hierheen heeft geleid
vanuit uw hemelwoonst om met uw eigen
ogen dat te zien waar anderen 
genoegen nemen met wat ze horen zeggen:
Gewis, al Gods werk is wonderbaarlijk,
een genoegen om te kennen en waardevol
om er met plezier aan terug te denken;
Maar welke geest, door Hem geschapen, begrijpt
hun aantal of de eindeloze wijsheid
die hen voortbracht en hun ontstaan verborg?
Ik was getuige hoe Hij met Zijn Woord
uit vormloze massa de wereld maakte:
Chaos gehoorzaamde Hem, woest oproer
bedaarde, oneindigheid begrensde Hij;
Zijn tweede woord riep licht uit duisternis
en orde werd uit wanorde geboren;
Elk hoofdelement — aarde, water,
lucht en vuur —snelde naar zijn plaats,
terwijl ether, de hemelse kwintessens,
opwaarts vloog, door vele vormen bezield
die sferisch tollend sterren werden, ontelbaar
zoals u ziet, met elk hun eigen plaats 
toegewezen en elk een eigen baan;
de rest der sterren omwalt dit universum.
Kijk daar beneden naar die bol, één zijde
schijnt met licht, weerkaatst, van hier geleend;
Dat is de aarde, de woning van de Mens;
dat licht zijn dag, die anders voor de nacht
zou wijken zoals nu op 't ander halfrond,
als de nabije Maan (zo heet die mooie
ster ertegenover) niet tijdig zou helpen
op haar maandelijkse loop langs
de hemel afnemend, en weer toenemend
't geleende licht van haar drievoudig gezicht
ledigt en weer uitstort op de aarde,
en met haar bleke aanschijn de nacht verdrijft.
De plek waar ik naar wijs is 't Paradijs,
Adams verblijf in een beschaduwd lustprieel.
U vindt nu zelf uw weg, ik ga naar elders.
Hij keerde zich om en Satan maakte een buiging
voor de verheven engel die ieder eer
en respect verschuldigd is. In steile
vlucht wentelde hij vanaf de zonnebaan
naar de aarde daaronder, vol goede hoop,
en rustte pas boven op Niphates.&lt;/poem&gt;
| Kolom2=
&lt;big&gt;PARADISE LOST&lt;/big&gt;

John Milton (1674)

BOOK III
&lt;poem&gt;
Hail, holy Light, offspring of Heaven firstborn,
Or of the Eternal coeternal beam:
May I express thee unblam'd? since God is light,
And never but in unapproached light
Dwelt from eternity, dwelt then in thee
Bright effluence of bright essence increate.
Or hear'st thou rather pure ethereal stream,
Whose fountain who shall tell? before the sun,
Before the Heavens thou wert, and at the voice
Of God, as with a mantle, didst invest
10 The rising world of waters dark and deep,
Won from the void and formless infinite.
Thee I re-visit now with bolder wing,
Escap'd the Stygian pool, though long detain'd
In that obscure sojourn, while in my flight
Through utter and through middle darkness borne,
With other notes than to the Orphean lyre
I sung of Chaos and eternal Night;
Taught by the heavenly Muse to venture down
The dark descent, and up to re-ascend,
20 Though hard and rare: Thee I revisit safe,
And feel thy sovran vital lamp; but thou
Revisit'st not these eyes, that roll in vain
To find thy piercing ray, and find no dawn;
So thick a drop serene hath quench'd their orbs,
Or dim suffusion veil'd. Yet not the more
Cease I to wander, where the Muses haunt,
Clear spring, or shady grove, or sunny hill,
Smit with the love of sacred song; but chief
Thee, Sion, and the flowery brooks beneath,
30 That wash thy hallow'd feet, and warbling flow,
Nightly I visit: nor sometimes forget
Those other two equal'd with me in Fate,
So were I equal'd with them in renown,
Blind Thamyris, and blind Maeonides,
And Tiresias, and Phineus, prophets old:
Then feed on thoughts, that voluntary move
Harmonious numbers; as the wakeful bird
Sings darkling, and in shadiest covert hid
Tunes her nocturnal note. Thus with the year
40 Seasons return; but not to me returns
Day, or the sweet approach of even or morn,
Or sight of vernal bloom, or summer's rose,
Or flocks, or herds, or human face divine;
But cloud instead, and ever-during dark
Surrounds me, from the cheerful ways of men
Cut off, and for the book of knowledge fair
Presented with a universal blank
Of nature's works to me expung'd and ras'd,
And wisdom at one entrance quite shut out.
50 So much the rather thou, celestial Light,
Shine inward, and the mind through all her powers
Irradiate; there plant eyes, all mist from thence
Purge and disperse, that I may see and tell
Of things invisible to mortal sight.
Now had the Almighty Father from above,
From the pure empyrean where he sits
High thron'd above all highth, bent down his eye
His own works and their works at once to view:
About him all the Sanctities of Heaven
60 Stood thick as stars, and from his sight receiv'd
Beatitude past utterance; on his right
The radiant image of his glory sat,
His only son; on earth he first beheld
Our two first parents, yet the only two
Of mankind in the happy garden plac'd
Reaping immortal fruits of joy and love,
Uninterrupted joy, unrivall'd love,
In blissful solitude; he then survey'd
Hell and the gulf between, and Satan there
70 Coasting the wall of Heaven on this side Night
In the dun air sublime, and ready now
To stoop with wearied wings, and willing feet,
On the bare outside of this world, that seem'd
Firm land imbosom'd, without firmament,
Uncertain which, in ocean or in air.
Him God beholding from his prospect high,
Wherein past, present, future, he beholds,
Thus to his only Son foreseeing spake.

Only begotten Son, seest thou what rage
80 Transports our Adversary? whom no bounds
Prescrib'd no bars of Hell, nor all the chains
Heap'd on him there, nor yet the main abyss
Wide interrupt, can hold; so bent he seems
On desperate revenge, that shall redound
Upon his own rebellious head. And now,
Through all restraint broke loose, he wings his way
Not far off Heaven, in the precincts of light,
Directly towards the new created world,
And man there plac'd, with purpose to assay
90 If him by force he can destroy, or, worse,
By some false guile pervert; and shall pervert;
For man will hearken to his glozing lies,
And easily transgress the sole command,
Sole pledge of his obedience: So will fall
He and his faithless progeny: Whose fault?
Whose but his own? ingrate, he had of me
All he could have; I made him just and right,
Sufficient to have stood, though free to fall.
Such I created all the ethereal Powers
100 And Spirits, both them who stood, and them who fail'd;
Freely they stood who stood, and fell who fell.
Not free, what proof could they have given sincere
Of true allegiance, constant faith or love,
Where only what they needs must do appear'd,
Not what they would? what praise could they receive?
What pleasure I from such obedience paid,
When will and reason (reason also is choice)
Useless and vain, of freedom both despoil'd,
Made passive both, had serv'd necessity,
110 Not me? they therefore, as to right belong'd,
So were created, nor can justly accuse
Their Maker, or their making, or their fate,
As if predestination over-rul'd
Their will dispos'd by absolute decree
Or high foreknowledge they themselves decreed
Their own revolt, not I; if I foreknew,
Foreknowledge had no influence on their fault,
Which had no less proved certain unforeknown.
So without least impulse or shadow of fate,
120 Or aught by me immutably foreseen,
They trespass, authors to themselves in all
Both what they judge, and what they choose; for so
I form'd them free: and free they must remain,
Till they enthrall themselves; I else must change
Their nature, and revoke the high decree
Unchangeable, eternal, which ordain'd
Their freedom: they themselves ordain'd their fall.
The first sort by their own suggestion fell,
Self-tempted, self-deprav'd: Man falls, deceiv'd
130 By the other first: Man therefore shall find grace,
The other none: In mercy and justice both,
Through Heaven and Earth, so shall my glory excel;
But Mercy, first and last, shall brightest shine.

Thus while God spake, ambrosial fragrance fill'd
All Heaven, and in the blessed Spirits elect
Sense of new joy ineffable diffus'd.
Beyond compare the Son of God was seen
Most glorious; in him all his Father shone
Substantially express'd; and in his face
140 Divine compassion visibly appear'd,
Love without end, and without measure grace,
Which uttering, thus he to his Father spake.

O Father, gracious was that word which clos'd
Thy sovran command, that Man should find grace;
For which both Heaven and earth shall high extol
Thy praises, with the innumerable sound
Of hymns and sacred songs, wherewith thy throne
Encompass'd shall resound thee ever blest.
For should Man finally be lost, should Man,
150 Thy creature late so lov'd, thy youngest son,
Fall circumvented thus by fraud, though join'd
With his own folly? that be from thee far,
That far be from thee, Father, who art judge
Of all things made, and judgest only right.
Or shall the Adversary thus obtain
His end, and frustrate thine? shall he fulfill
His malice, and thy goodness bring to nought,
Or proud return, though to his heavier doom,
Yet with revenge accomplish'd, and to Hell
160 Draw after him the whole race of mankind,
By him corrupted? or wilt thou thyself
Abolish thy creation, and unmake
For him, what for thy glory thou hast made?
So should thy goodness and thy greatness both
Be question'd and blasphem'd without defence.

To whom the great Creator thus replied.
O son, in whom my soul hath chief delight,
Son of my bosom, Son who art alone.
My word, my wisdom, and effectual might,
170 All hast thou spoken as my thoughts are, all
As my eternal purpose hath decreed;
Man shall not quite be lost, but sav'd who will;
Yet not of will in him, but grace in me
Freely vouchsaf'd; once more I will renew
His lapsed powers, though forfeit; and enthrall'd
By sin to foul exorbitant desires;
Upheld by me, yet once more he shall stand
On even ground against his mortal foe;
By me upheld, that he may know how frail
180 His fallen condition is, and to me owe
All his deliverance, and to none but me.
Some I have chosen of peculiar grace,
Elect above the rest; so is my will:
The rest shall hear me call, and oft be warn'd
Their sinful state, and to appease betimes
The incensed Deity, while offer'd grace
Invites; for I will clear their senses dark,
What may suffice, and soften stony hearts
To pray, repent, and bring obedience due.
190 To prayer, repentance, and obedience due,
Though but endeavour'd with sincere intent,
Mine ear shall not be slow, mine eye not shut.
And I will place within them as a guide,
My umpire Conscience; whom if they will hear,
Light after light, well us'd, they shall attain,
And to the end, persisting, safe arrive.
This my long sufferance, and my day of grace,
They who neglect and scorn, shall never taste;
But hard be harden'd, blind be blinded more,
200 That they may stumble on, and deeper fall;
And none but such from mercy I exclude.
But yet all is not done; Man disobeying,
Disloyal, breaks his fealty, and sins
Against the high supremacy of Heaven,
Affecting God-head, and, so losing all,
To expiate his treason hath nought left,
But to destruction sacred and devote,
He, with his whole posterity, must die,
Die he or justice must; unless for him
210 Some other able, and as willing, pay
The rigid satisfaction, death for death.
Say, heavenly Powers, where shall we find such love?
Which of you will be mortal, to redeem
Man's mortal crime, and just the unjust to save?
Dwells in all Heaven charity so dear?

And silence was in Heaven: on Man's behalf
He ask'd, but all the heavenly quire stood mute,
Patron or intercessour none appear'd,
Much less that durst upon his own head draw
220 The deadly forfeiture, and ransom set.
And now without redemption all mankind
Must have been lost, adjudg'd to Death and Hell
By doom severe, had not the Son of God,
In whom the fulness dwells of love divine,
His dearest mediation thus renew'd.

Father, thy word is past, Man shall find grace;
And shall grace not find means, that finds her way,
The speediest of thy winged messengers,
To visit all thy creatures, and to all
230 Comes unprevented, unimplor'd, unsought?
Happy for Man, so coming; he her aid
Can never seek, once dead in sins, and lost;
Atonement for himself, or offering meet,
Indebted and undone, hath none to bring;
Behold me then: me for him, life for life
I offer: on me let thine anger fall;
Account me Man; I for his sake will leave
Thy bosom, and this glory next to thee
Freely put off, and for him lastly die
240 Well pleased; on me let Death wreak all his rage.
Under his gloomy power I shall not long
Lie vanquished. Thou hast given me to possess
Life in myself for ever; by thee I live;
Though now to Death I yield, and am his due,
All that of me can die, yet, that debt paid,
thou wilt not leave me in the loathsome grave
His prey, nor suffer my unspotted soul
For ever with corruption there to dwell;
But I shall rise victorious, and subdue
250 My vanquisher, spoiled of his vaunted spoil.
Death his death's wound shall then receive, and stoop
Inglorious, of his mortal sting disarmed;
I through the ample air in triumph high
Shall lead Hell captive maugre Hell, and show
The powers of darkness bound. Thou, at the sight
Pleased, out of Heaven shalt look down and smile,
While, by thee raised, I ruin all my foes;
Death last, and with his carcass glut the grave;
Then, with the multitude of my redeemed,
260 Shall enter Heaven, long absent, and return,
Father, to see thy face, wherein no cloud
Of anger shall remain, but peace assured
And reconcilement: wrath shall be no more
Thenceforth, but in thy presence joy entire.

His words here ended; but his meek aspect
Silent yet spake, and breathed immortal love
To mortal men, above which only shone
Filial obedience: as a sacrifice
Glad to be offered, he attends the will
270 Of his great Father. Admiration seized
All Heaven, what this might mean, and whither tend,
Wondering; but soon th' Almighty thus replied.

O thou in Heaven and Earth the only peace
Found out for mankind under wrath, O thou
My sole complacence! Well thou know'st how dear
To me are all my works; nor Man the least,
Though last created, that for him I spare
Thee from my bosom and right hand, to save,
By losing thee a while, the whole race lost.
280 Thou, therefore, whom thou only canst redeem,
Their nature also to thy nature join;
And be thyself Man among men on Earth,
Made flesh, when time shall be, of virgin seed,
By wondrous birth; be thou in Adam's room
The head of all mankind, though Adam's son.
As in him perish all men, so in thee,
As from a second root, shall be restored
As many as are restored, without thee none.
290 His crime makes guilty all his sons; thy merit,
Imputed, shall absolve them who renounce
Their own both righteous and unrighteous deeds,
And live in thee transplanted, and from thee
Receive new life. So Man, as is most just,
Shall satisfy for Man, be judged and die,
And dying rise, and rising with him raise
His brethren, ransomed with his own dear life.
So heavenly love shall outdo hellish hate,
Giving to death, and dying to redeem,
300 So dearly to redeem what hellish hate
So easily destroyed, and still destroys
In those who, when they may, accept not grace.
Nor shalt thou, by descending to assume
Man's nature, lessen or degrade thine own.
Because thou hast, though throned in highest bliss
Equal to God, and equally enjoying
God-like fruition, quitted all, to save
A world from utter loss, and hast been found
By merit more than birthright Son of God,
310 Found worthiest to be so by being good,
Far more than great or high; because in thee
Love hath abounded more than glory abounds;
Therefore thy humiliation shall exalt
With thee thy manhood also to this throne:
Here shalt thou sit incarnate, here shalt reign
Both God and Man, Son both of God and Man,
Anointed universal King; all power
I give thee; reign for ever, and assume
Thy merits; under thee, as head supreme,
320 Thrones, Princedoms, Powers, Dominions, I reduce:
All knees to thee shall bow, of them that bide
In Heaven, or Earth, or under Earth in Hell.
When thou, attended gloriously from Heaven,
Shalt in the sky appear, and from thee send
The summoning Arch-Angels to proclaim
Thy dread tribunal; forthwith from all winds,
The living, and forthwith the cited dead
Of all past ages, to the general doom
Shall hasten; such a peal shall rouse their sleep.
330 Then, all thy saints assembled, thou shalt judge
Bad Men and Angels; they, arraigned, shall sink
Beneath thy sentence; Hell, her numbers full,
Thenceforth shall be for ever shut. Mean while
The world shall burn, and from her ashes spring
New Heaven and Earth, wherein the just shall dwell,
And, after all their tribulations long,
See golden days, fruitful of golden deeds,
With joy and peace triumphing, and fair truth.
Then thou thy regal scepter shalt lay by,
350 For regal scepter then no more shall need,
God shall be all in all. But, all ye Gods,
Adore him, who to compass all this dies;
Adore the Son, and honour him as me.

No sooner had the Almighty ceased, but all
The multitude of Angels, with a shout
Loud as from numbers without number, sweet
As from blest voices, uttering joy, Heaven rung
With jubilee, and loud Hosannas filled
The eternal regions: Lowly reverent
360 Towards either throne they bow, and to the ground
With solemn adoration down they cast
Their crowns inwove with amarant and gold;
Immortal amarant, a flower which once
In Paradise, fast by the tree of life,
Began to bloom; but soon for man's offence
To Heaven removed, where first it grew, there grows,
And flowers aloft shading the fount of life,
And where the river of bliss through midst of Heaven
Rolls o'er Elysian flowers her amber stream;
360 With these that never fade the Spirits elect
Bind their resplendent locks inwreathed with beams;
Now in loose garlands thick thrown off, the bright
Pavement, that like a sea of jasper shone,
Impurpled with celestial roses smiled.
Then, crowned again, their golden harps they took,
Harps ever tuned, that glittering by their side
Like quivers hung, and with preamble sweet
Of charming symphony they introduce
Their sacred song, and waken raptures high;
370 No voice exempt, no voice but well could join
Melodious part, such concord is in Heaven.

Thee, Father, first they sung Omnipotent,
Immutable, Immortal, Infinite,
Eternal King; the Author of all being,
Fountain of light, thyself invisible
Amidst the glorious brightness where thou sit'st
Throned inaccessible, but when thou shadest
The full blaze of thy beams, and, through a cloud
Drawn round about thee like a radiant shrine,
380 Dark with excessive bright thy skirts appear,
Yet dazzle Heaven, that brightest Seraphim
Approach not, but with both wings veil their eyes.
Thee next they sang of all creation first,
Begotten Son, Divine Similitude,
In whose conspicuous countenance, without cloud
Made visible, the Almighty Father shines,
Whom else no creature can behold; on thee
Impressed the effulgence of his glory abides,
Transfused on thee his ample Spirit rests.
390 He Heaven of Heavens and all the Powers therein
By thee created; and by thee threw down
The aspiring Dominations: Thou that day
Thy Father's dreadful thunder didst not spare,
Nor stop thy flaming chariot-wheels, that shook
Heaven's everlasting frame, while o'er the necks
Thou drovest of warring Angels disarrayed.
Back from pursuit thy Powers with loud acclaim
Thee only extolled, Son of thy Father's might,
To execute fierce vengeance on his foes,
400 Not so on Man: Him through their malice fallen,
Father of mercy and grace, thou didst not doom
So strictly, but much more to pity incline:
No sooner did thy dear and only Son
Perceive thee purposed not to doom frail Man
So strictly, but much more to pity inclined,
He to appease thy wrath, and end the strife
Of mercy and justice in thy face discerned,
Regardless of the bliss wherein he sat
Second to thee, offered himself to die
410 For Man's offence. O unexampled love,
Love no where to be found less than Divine!
Hail, Son of God, Saviour of Men! Thy name
Shall be the copious matter of my song
Henceforth, and never shall my heart thy praise
Forget, nor from thy Father's praise disjoin.
Thus they in Heaven, above the starry sphere,
Their happy hours in joy and hymning spent.

Mean while upon the firm opacous globe
Of this round world, whose first convex divides
420 The luminous inferiour orbs, enclosed
From Chaos, and the inroad of Darkness old,
Satan alighted walks: A globe far off
It seemed, now seems a boundless continent
Dark, waste, and wild, under the frown of Night
Starless exposed, and ever-threatening storms
Of Chaos blustering round, inclement sky;
Save on that side which from the wall of Heaven,
Though distant far, some small reflection gains
Of glimmering air less vexed with tempest loud:
430 Here walked the Fiend at large in spacious field.
As when a vultur on Imaus bred,
Whose snowy ridge the roving Tartar bounds,
Dislodging from a region scarce of prey
To gorge the flesh of lambs or yeanling kids,
On hills where flocks are fed, flies toward the springs
Of Ganges or Hydaspes, Indian streams;
But in his way lights on the barren plains
Of Sericana, where Chineses drive
With sails and wind their cany waggons light:
440 So, on this windy sea of land, the Fiend
Walked up and down alone, bent on his prey;
Alone, for other creature in this place,
Living or lifeless, to be found was none;
None yet, but store hereafter from the earth
Up hither like aereal vapours flew
Of all things transitory and vain, when sin
With vanity had filled the works of men:
Both all things vain, and all who in vain things
Built their fond hopes of glory or lasting fame,
450 Or happiness in this or the other life;
All who have their reward on earth, the fruits
Of painful superstition and blind zeal,
Nought seeking but the praise of men, here find
Fit retribution, empty as their deeds;
All the unaccomplished works of Nature's hand,
Abortive, monstrous, or unkindly mixed,
Dissolved on earth, fleet hither, and in vain,
Till final dissolution, wander here;
Not in the neighbouring moon as some have dreamed;
460 Those argent fields more likely habitants,
Translated Saints, or middle Spirits hold
Betwixt the angelical and human kind.
Hither of ill-joined sons and daughters born
First from the ancient world those giants came
With many a vain exploit, though then renowned:
The builders next of Babel on the plain
Of Sennaar, and still with vain design,
New Babels, had they wherewithal, would build:
Others came single; he, who, to be deemed
470 A God, leaped fondly into Aetna flames,
Empedocles; and he, who, to enjoy
Plato's Elysium, leaped into the sea,
Cleombrotus; and many more too long,
Embryos, and idiots, eremites, and friars
White, black, and gray, with all their trumpery.
Here pilgrims roam, that strayed so far to seek
In Golgotha him dead, who lives in Heaven;
And they, who to be sure of Paradise,
Dying, put on the weeds of Dominick,
480 Or in Franciscan think to pass disguised;
They pass the planets seven, and pass the fixed,
And that crystalling sphere whose balance weighs
The trepidation talked, and that first moved;
And now Saint Peter at Heaven's wicket seems
To wait them with his keys, and now at foot
Of Heaven's ascent they lift their feet, when lo
A violent cross wind from either coast
Blows them transverse, ten thousand leagues awry
Into the devious air: Then might ye see
490 Cowls, hoods, and habits, with their wearers, tost
And fluttered into rags; then reliques, beads,
Indulgences, dispenses, pardons, bulls,
The sport of winds: All these, upwhirled aloft,
Fly o'er the backside of the world far off
Into a Limbo large and broad, since called
The Paradise of Fools, to few unknown
Long after; now unpeopled, and untrod.
All this dark globe the Fiend found as he passed,
And long he wandered, till at last a gleam
500 Of dawning light turned thither-ward in haste
His travelled steps: far distant he descries
Ascending by degrees magnificent
Up to the wall of Heaven a structure high;
At top whereof, but far more rich, appeared
The work as of a kingly palace-gate,
With frontispiece of diamond and gold
Embellished; thick with sparkling orient gems
The portal shone, inimitable on earth
By model, or by shading pencil, drawn.
510 These stairs were such as whereon Jacob saw
Angels ascending and descending, bands
Of guardians bright, when he from Esau fled
To Padan-Aram, in the field of Luz
Dreaming by night under the open sky
And waking cried, This is the gate of Heaven.
Each stair mysteriously was meant, nor stood
There always, but drawn up to Heaven sometimes
Viewless; and underneath a bright sea flowed
Of jasper, or of liquid pearl, whereon
520 Who after came from earth, sailing arrived
Wafted by Angels, or flew o'er the lake
Rapt in a chariot drawn by fiery steeds.
The stairs were then let down, whether to dare
The Fiend by easy ascent, or aggravate
His sad exclusion from the doors of bliss:
Direct against which opened from beneath,
Just o'er the blissful seat of Paradise,
A passage down to the Earth, a passage wide,
Wider by far than that of after-times
530 Over mount Sion, and, though that were large,
Over the Promised Land to God so dear;
By which, to visit oft those happy tribes,
On high behests his angels to and fro
Passed frequent, and his eye with choice regard
From Paneas, the fount of Jordan's flood,
To Beersaba, where the Holy Land
Borders on Egypt and the Arabian shore;
So wide the opening seemed, where bounds were set
To darkness, such as bound the ocean wave.
540 Satan from hence, now on the lower stair,
That scaled by steps of gold to Heaven-gate,
Looks down with wonder at the sudden view
Of all this world at once. As when a scout,
Through dark and desart ways with peril gone
All night, at last by break of cheerful dawn
Obtains the brow of some high-climbing hill,
Which to his eye discovers unaware
The goodly prospect of some foreign land
First seen, or some renowned metropolis
550 With glistering spires and pinnacles adorned,
Which now the rising sun gilds with his beams:
Such wonder seised, though after Heaven seen,
The Spirit malign, but much more envy seised,
At sight of all this world beheld so fair.
Round he surveys (and well might, where he stood
So high above the circling canopy
Of night's extended shade,) from eastern point
Of Libra to the fleecy star that bears
Andromeda far off Atlantick seas
560 Beyond the horizon; then from pole to pole
He views in breadth, and without longer pause
Down right into the world's first region throws
His flight precipitant, and winds with ease
Through the pure marble air his oblique way
Amongst innumerable stars, that shone
Stars distant, but nigh hand seemed other worlds;
Or other worlds they seemed, or happy isles,
Like those Hesperian gardens famed of old,
Fortunate fields, and groves, and flowery vales,
570 Thrice happy isles; but who dwelt happy there
He staid not to inquire: Above them all
The golden sun, in splendour likest Heaven,
Allured his eye; thither his course he bends
Through the calm firmament, (but up or down,
By center, or eccentrick, hard to tell,
Or longitude,) where the great luminary
Aloof the vulgar constellations thick,
That from his lordly eye keep distance due,
Dispenses light from far; they, as they move
580 Their starry dance in numbers that compute
Days, months, and years, towards his all-cheering lamp
Turn swift their various motions, or are turned
By his magnetick beam, that gently warms
The universe, and to each inward part
With gentle penetration, though unseen,
Shoots invisible virtue even to the deep;
So wonderously was set his station bright.
There lands the Fiend, a spot like which perhaps
Astronomer in the sun's lucent orb
590 Through his glazed optick tube yet never saw.
The place he found beyond expression bright,
Compared with aught on earth, metal or stone;
Not all parts like, but all alike informed
With radiant light, as glowing iron with fire;
If metal, part seemed gold, part silver clear;
If stone, carbuncle most or chrysolite,
Ruby or topaz, to the twelve that shone
In Aaron's breast-plate, and a stone besides
Imagined rather oft than elsewhere seen,
600 That stone, or like to that which here below
Philosophers in vain so long have sought,
In vain, though by their powerful art they bind
Volatile Hermes, and call up unbound
In various shapes old Proteus from the sea,
Drained through a limbeck to his native form.
What wonder then if fields and regions here
Breathe forth Elixir pure, and rivers run
Potable gold, when with one virtuous touch
The arch-chemick sun, so far from us remote,
610 Produces, with terrestrial humour mixed,
Here in the dark so many precious things
Of colour glorious, and effect so rare?
Here matter new to gaze the Devil met
Undazzled; far and wide his eye commands;
For sight no obstacle found here, nor shade,
But all sun-shine, as when his beams at noon
Culminate from the equator, as they now
Shot upward still direct, whence no way round
Shadow from body opaque can fall; and the air,
620 No where so clear, sharpened his visual ray
To objects distant far, whereby he soon
Saw within ken a glorious Angel stand,
The same whom John saw also in the sun:
His back was turned, but not his brightness hid;
Of beaming sunny rays a golden tiar
Circled his head, nor less his locks behind
Illustrious on his shoulders fledge with wings
Lay waving round; on some great charge employed
He seemed, or fixed in cogitation deep.
630 Glad was the Spirit impure, as now in hope
To find who might direct his wandering flight
To Paradise, the happy seat of Man,
His journey's end and our beginning woe.
But first he casts to change his proper shape,
Which else might work him danger or delay:
And now a stripling Cherub he appears,
Not of the prime, yet such as in his face
Youth smiled celestial, and to every limb
Suitable grace diffused, so well he feigned:
640 Under a coronet his flowing hair
In curls on either cheek played; wings he wore
Of many a coloured plume, sprinkled with gold;
His habit fit for speed succinct, and held
Before his decent steps a silver wand.
He drew not nigh unheard; the Angel bright,
Ere he drew nigh, his radiant visage turned,
Admonished by his ear, and straight was known
The Arch-Angel Uriel, one of the seven
Who in God's presence, nearest to his throne,
650 Stand ready at command, and are his eyes
That run through all the Heavens, or down to the Earth
Bear his swift errands over moist and dry,
O'er sea and land: him Satan thus accosts.

Uriel, for thou of those seven Spirits that stand
In sight of God's high throne, gloriously bright,
The first art wont his great authentick will
Interpreter through highest Heaven to bring,
Where all his sons thy embassy attend;
And here art likeliest by supreme decree
660 Like honour to obtain, and as his eye
To visit oft this new creation round;
Unspeakable desire to see, and know
All these his wonderous works, but chiefly Man,
His chief delight and favour, him for whom
All these his works so wonderous he ordained,
Hath brought me from the quires of Cherubim
Alone thus wandering. Brightest Seraph, tell
In which of all these shining orbs hath Man
His fixed seat, or fixed seat hath none,
670 But all these shining orbs his choice to dwell;
That I may find him, and with secret gaze
Or open admiration him behold,
On whom the great Creator hath bestowed
Worlds, and on whom hath all these graces poured;
That both in him and all things, as is meet,
The universal Maker we may praise;
Who justly hath driven out his rebel foes
To deepest Hell, and, to repair that loss,
Created this new happy race of Men
680 To serve him better: Wise are all his ways.

So spake the false dissembler unperceived;
For neither Man nor Angel can discern
Hypocrisy, the only evil that walks
Invisible, except to God alone,
By his permissive will, through Heaven and Earth:
And oft, though wisdom wake, suspicion sleeps
At wisdom's gate, and to simplicity
Resigns her charge, while goodness thinks no ill
Where no ill seems: Which now for once beguiled
690 Uriel, though regent of the sun, and held
The sharpest-sighted Spirit of all in Heaven;
Who to the fraudulent impostor foul,
In his uprightness, answer thus returned.

Fair Angel, thy desire, which tends to know
The works of God, thereby to glorify
The great Work-master, leads to no excess
That reaches blame, but rather merits praise
The more it seems excess, that led thee hither
From thy empyreal mansion thus alone,
700 To witness with thine eyes what some perhaps,
Contented with report, hear only in Heaven:
For wonderful indeed are all his works,
Pleasant to know, and worthiest to be all
Had in remembrance always with delight;
But what created mind can comprehend
Their number, or the wisdom infinite
That brought them forth, but hid their causes deep?
I saw when at his word the formless mass,
This world's material mould, came to a heap:
710 Confusion heard his voice, and wild uproar
Stood ruled, stood vast infinitude confined;
Till at his second bidding Darkness fled,
Light shone, and order from disorder sprung:
Swift to their several quarters hasted then
The cumbrous elements, earth, flood, air, fire;
And this ethereal quintessence of Heaven
Flew upward, spirited with various forms,
That rolled orbicular, and turned to stars
Numberless, as thou seest, and how they move;
720 Each had his place appointed, each his course;
The rest in circuit walls this universe.
Look downward on that globe, whose hither side
With light from hence, though but reflected, shines;
That place is Earth, the seat of Man; that light
His day, which else, as the other hemisphere,
Night would invade; but there the neighbouring moon
So call that opposite fair star) her aid
Timely interposes, and her monthly round
Still ending, still renewing, through mid Heaven,
730 With borrowed light her countenance triform
Hence fills and empties to enlighten the Earth,
And in her pale dominion checks the night.
That spot, to which I point, is Paradise,
Adam's abode; those lofty shades, his bower.
Thy way thou canst not miss, me mine requires.
Thus said, he turned; and Satan, bowing low,
As to superiour Spirits is wont in Heaven,
Where honour due and reverence none neglects,
Took leave, and toward the coast of earth beneath,
740 Down from the ecliptick, sped with hoped success,
Throws his steep flight in many an aery wheel;
Nor staid, till on Niphates' top he lights.
&lt;/poem&gt;
}}
[[Het paradijs verloren: Boek IV|&gt;&gt;&gt; Ga verder met BOOK IV]]

----
'''Navigatie''': [[Het paradijs verloren: Boek I|Boek I]] - [[Het paradijs verloren: Boek II|Boek II]] - Boek III
----
== Noten ==
Bron voor de explicatieve noten: [https://milton.host.dartmouth.edu/reading%20room/pl/book%201/text.shtml The John Milton Reading Room: Paradise Lost] (onder Creative Commons licentie)

{{References}}
[[Categorie:Engels]]
[[Categorie:John Milton]]
[[Categorie:Vertaalde poëzie]]</text>
      <sha1>218j345t3hyhglj7j1yp54p934c66iy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>126987</id>
      <parentid>126986</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T14:31:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>J.G.G.</username>
        <id>269</id>
      </contributor>
      <comment>noten</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="69862" xml:space="preserve">{{Infobox document
| naam             = Het paradijs verloren: Boek III
| auteur           = [[Auteur:John Milton|John Milton]]
| genre            = Poëzie
| taal             = Engels
| datum            = 1674 (tweede editie)&lt;/br&gt;Vertaling 2022
| vertaler         = [[Gebruiker:J.G.G.|Jules Grandgagnage]]
| bron             = [https://vertaaldegedichten.jouwweb.be/engelse-gedichten/john-milton/paradise-lost-book-iii Vertaalde gedichten: Paradise Lost Boek III]]
| auteursrecht     = CC-BY-SA
| artikelwikipedia = Paradise Lost
}}
[[Bestand:ParadiseLButts1.jpg|miniatuur|left|Illustratie door William Blake, 1808: Satan wekt de opstandige engelen op]]

----
&lt;Center&gt;&lt;Big&gt;&lt;Big&gt;Het paradijs verloren: Boek III (1674)&lt;/Big&gt;&lt;/Big&gt;
'''Paradise Lost Book III van John Milton'''&lt;br&gt;naar het Nederlands vertaald door Jules Grandgagnage (2022)&lt;/br&gt;
&lt;/br&gt;&lt;U&gt;Tekstverantwoording:&lt;/U&gt; voor de Engelse tekst werd gebruikgemaakt van [https://en.wikisource.org/wiki/Paradise_Lost_(1674)/Book_III de tekst op de Engelse Wikisource]. &lt;/Center&gt;

----
{{Gebruiker:J.G.G./licentie}}
----

'''ONDERWERP DERDE BOEK''' ('The Argument')

God, gezeten op Zijn troon, ziet Satan op deze wereld afvliegen, die Hij pas geschapen heeft. Hij toont hem aan zijn Zoon die aan Zijn rechterhand zit en voorspelt het succes van Satan in het verderven van de mensheid. Hij zuivert Zijn eigen Gerechtigheid en Wijsheid van alle blaam, omdat Hij de mens vrij en bekwaam genoeg heeft geschapen om zijn verleider te weerstaan; toch verklaart Hij Zijn voornemen genade aan de mens te schenken, omdat hij niet uit eigen kwaadwilligheid is gevallen, zoals Satan, maar door hem verleid is. De Zoon van God prijst Zijn Vader voor de openbaring van Zijn genadige bedoeling met de mens; maar God verklaart opnieuw, dat Genade niet kan worden verleend aan de mens zonder de voldoening van Goddelijke rechtvaardigheid; de mens heeft de majesteit van God beledigd door goddelijkheid na te streven. Daarom moet hij met heel zijn nageslacht, gewijd aan de dood, sterven, tenzij iemand kan worden gevonden die bereid is om in zijn plaats deze straf te ondergaan. De Zoon van God biedt zichzelf vrijwillig aan als zoenoffer voor de mens. De Vader aanvaardt dit, verordent zijn incarnatie, spreekt zijn verhevenheid uit boven alle Namen in Hemel en Aarde; beveelt alle Engelen om zijn zoon te aanbidden. Zij gehoorzamen, en zingen op hun harpen in koor de lof van zowel de Vader als de Zoon. Intussen is Satan neergestreken op de kale bol van de buitenste sfeer van de wereld, waar hij dwalend een plaats vindt die sindsdien het voorgeborchte van de ijdelheid wordt genoemd en waar personen en dingen heen vliegen. Satan komt dan bij de Hemelpoort, die wordt beschreven als opstijgend naar de sterren, en de wateren boven het Firmament die eromheen stromen: Hij gaat vandaar naar de sfeer van de Zon; hij vindt daar Uriël, de Regent van die sfeer, maar verandert eerst zichzelf in de gedaante van een lagere Engel en doet alsof hij de nieuwe Schepping en Mens wil zien die God hier heeft neergezet. Satan vraagt aan Uriël hem de weg te wijzen naar de plaats waar de mens woont, en wordt ernaartoe geleid; hij landt eerst op de berg Niphates.&lt;ref&gt;Niphates: een berg in het Taurusgebergte in Armenië.&lt;/ref&gt;
{{Kolommen2
| Kolom1=
&lt;big&gt;HET PARADIJS VERLOREN&lt;/big&gt;

Nederlandse vertaling door Jules Grandgagnage (2022)

BOEK III
&lt;poem&gt;
Heil, Heilig Licht, Hemels eerstgeborene,
of mede uit de eeuwige straal ontsproten:
Mag ik me zo uitdrukken zonder blaam?
Is God immers geen Licht en woonde Hij
niet steeds in ongenaakbaar eeuwig licht,
in U, Helder Schijnsel van het Ongeschapene?
Of verkiest U de naam Zuivere stroom,
van oorsprong onbekend? Nog voor de Zon,
nog voor de hemel bestond U; Op Gods bevel&lt;ref&gt;Nog voor de hemel(en) bestond u: Zie Genesis 1:3, waarin staat dat het licht het eerste geschapen ding was.&lt;/ref&gt;
bekleedde U de jonge wereld (van donkere
diepe wateren aan 't onbegrensd
en vormloos Niets ontrukt) als met een mantel.
U zie ik nu weer, met bouder vleugelslag, 
de poel van Styx ontvloden, maar lang gekerkerd&lt;ref&gt;Syx/Stygisch: verwijst naar de rivier de Styx, een van de rivieren van de hel, die zich aan de ingang van Hades bevindt. Ook gebruikt als algemene verwijzing naar de onderwereld van de klassieke mythologie.&lt;/ref&gt;
in dat duister krocht; En op mijn vlucht
door diepste en mindere duisternis gedragen,
bezong ik Chaos en de eeuwige nacht&lt;ref&gt;Chaos: Milton ontleent het concept van chaos, of ongevormde materie, aan Hesiodus' Theogonie en de platoonse filosofie (vooral de Timaeus).&lt;/ref&gt;
met andere tonen dan Orpheus' lier;
De hemelmuze hielp me bij het dalen&lt;ref&gt;De hemelse Muze: Urania, de muze die geassocieerd wordt met astronomie. Impliceert ook de Heilige Geest.&lt;/ref&gt;
naar de hel en bij het weder klimmen, 
hoe zwaar ook die beproeving; Veiliger nu
bezoek ik u —en voel opnieuw uw levenslamp—
met ogen die niet meer dezelfde zijn,&lt;ref&gt;Ogen...: Milton was volledig blind sinds 1652.&lt;/ref&gt;
en vruchteloos zoekend naar uw indringende straal
geen dageraad meer vinden, door de schemerige
sluier van zwarte staar bedekt. Nochtans
belet dit me niet te dwalen waar Muzen zijn
en het verheven gezang rond klare bron,
lommerbos of zonbestraalde heuvel;
Maar U vooral, O, Sion, bezoek ik 's nachts,&lt;ref&gt;De heilige berg Sion, waarvan wordt beweerd dat Mozes er de leringen van God heeft ontvangen. Milton geeft blijkbaar de voorkeur aan het beeld van de berg boven dat van de gebruikelijke woonplaats van de Muzen, de berg Parnassus.&lt;/ref&gt; 
en de bloemomzoomde beken die uw
voet kabbelend bevloeien: niet zelden denk ik
aan die twee wier lot ook 't mijne is:
(kon ik in faam maar hun gelijke zijn!)
Thamyris en Homerus, beiden blind,&lt;ref&gt;Thamyris: Homerus vermeldt deze blinde Thraciër in de Ilias 2.591-4.&lt;/ref&gt;
en d' oude profeten Tiresias en Phineus;&lt;ref&gt;Tiresias: Een wijsgeer en profeet die voorkomt in Sophocles' Oedipus de Koning en ook in Antigone. Als Thebaanse ziener voorspelde hij de val van Oedipus, en sprak over zijn blindheid als de facilitator van zijn gave van voorspelling.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Phineus: Een blinde Thracische koning die de gave van profetie bezat.&lt;/ref&gt;
Dan vullen harmonische ritmes mijn hoofd, zoals
de nachtegaal die in het donker zingt
en verborgen in het schaduwlover
zijn nachtelijk lied ten gehore brengt.
Zo keren de seizoenen jaarlijks terug;
Geen dag voor mij, geen zoete nadering
van ochtend of avond, geen aanblik van lentebloesem
zomerroos, kuddes of hemels mensengezicht;
Alleen maar wolken en eeuwigdurend duister
omgeeft mij, van menselijk vertier beroofd,
Het Boek der Schepping voor mij onleesbaar gemaakt&lt;ref&gt;Het Boek der Schepping als Boek der Kennis.&lt;/ref&gt;
als een lege bladzij waar kennis en werking
der natuur werden gewist zodat
die poort naar wijsheid voor mij gesloten blijft.
Schijn des te meer naar binnen, Hemels licht,
doorstraal mijn geest, versterk al zijn gaven
en plant daar ogen die de mist verdrijven
zodat ik zien en spreken kan van dingen
die voor een sterveling onzichtbaar zijn.
Hoog verheven boven alle hoogten
op de troon van zijn zuiver Rijk,
wierp d' Almachtige Vader een blik omlaag
naar Zijn Werken en hun eigen maaksels;
Omringd door alle heiligen van de hemel,
zo talrijk als de sterren, zat Hij, en zag
schoonheid die niet in woorden te vatten was;
Aan zijn rechterzijde zat zijn stralend&lt;ref&gt;Rechterzijde: De Zoon zit aan de rechterhand van God.&lt;/ref&gt;
evenbeeld, zijn enige zoon; Op Aarde
zag hij eerst ons eerste ouderpaar,
de enige twee mensen in 't zalig Hof
geplaatst, oogstten eeuwige vreugde en liefde,
vreugde die blijft en onbenijde liefde
in zalige eenzaamheid; Daarna beschouwde
Hij hel en afgrond, en hoe Satan in grauwe
lucht aan deze zijde van de nacht&lt;ref&gt;Aan deze kant van de Nacht: aan deze kant (de dagkant) van de Nacht. Aan de andere kant van de Eeuwige Nacht is Chaos.&lt;/ref&gt;
langs de hemelmuren vloog, klaar om
met moeë vlerk maar willige tred te dalen
naar de ruige rand van deze wereld,&lt;ref&gt;Deze wereld: hier verwijst het gedicht niet naar de aarde alleen, maar naar de sfeer van het geschapen universum, waarachter de Nacht en de Chaos of een leegte ligt.&lt;/ref&gt;
vast land gelijkend zonder firmament,
zij het door zee, zij het door lucht omringd. 
God zag vanuit de hoogte aan wat was,
wat is en wat zal zijn, en sprak voorzienig
zijn enige zoon met deze woorden aan:

Eniggeboren zoon, zie je hoe drift
onze tegenstander vervoert? Noch grenspaal,
noch alle grendels van de hel, noch ketens
die hem moesten binden weerhouden hem,
zelfs niet de grote afgrond; zo vastberaden
lijkt hij op wraak gericht, die zal neerkomen
op zijn eigen rebelse hoofd. En thans,
na elke hindernis te hebben overwonnen,
richt hij in 't voorhof van het Licht nabij
de hemel zijn vleugels naar de nieuwe wereld
om de mens die daar verblijft met kracht
of list te dwingen zijn zaligheid op te geven;
en dat zal hij doen, want de mens
is gevoelig voor zijn vleierij
en overtreedt lichtzinnig 't enig gebod&lt;ref&gt;Enig gebod: Het bevel van God dat Adam en Eva de boom der kennis onaangeroerd moesten laten. Zie Genesis 2:15-17.&lt;/ref&gt;
en enig pand van zijn gehoorzaamheid. 
Zo valt hij met zijn trouweloos geslacht;
Wie draagt de schuld? Wie anders dan hijzelf,
d' ondankbare, die alles van mij kreeg!
Ik schiep hem recht en goed: hij had de keuze
net als al mijn hemelse krachten en geesten
te vallen of te staan; uit vrije wil
weerstond de een terwijl de ander viel.
Indien onvrij, welk oprecht bewijs 
is er van echte trouw, geloof en liefde,
als niet de wil maar nooddwang alles stuurt?
Wat is het loon voor zulke dienstigheid?  
En welk genoegen verdient een slaaf eraan
als wil en rede  (kiezen volgt uit redeneren)
nutteloos, ijdel, en beide van vrijheid beroofd
niet mij, maar passief de noodzaak dienen?
Zij werden dus, zoals rechtvaardig is,
zo geschapen, en kunnen bijgevolg
hun Maker niet met recht beschuldigen,
of hun schepping of hun lot, alsof
voorbeschiktheid hun wil bij wet regeert
of zij zelf door voorkennis eigen
rebellie gelastten, niet ik; Voorzag ik,
dan had dit op hun misdrijf geen enkel effect,
dat zij ook zonder zeker hadden begaan.
Dus zonder dwang of schaduw van het lot,
of iets door mij onwrikbaar en eeuwig voorzien,
zondigen zij zelf, als enige daders
in wat zij oordelen en kiezen; want zo
maakte ik ze vrij, en vrij moeten ze blijven,
tot zij zichzelf tot slaven maken, want anders
moet ik hun aard veranderen, en 't hoog
besluit herroepen dat hun vrijheid gebood:
zijzelf geboden hun val. Door eigen drift
gedreven viel de eerste soort, zelf-verleid
en zelf-ontaard: De mens, door anderen
misleid, ontvangt mijn gratie. De ander niet:
Zo straalt, in genade en recht, in de
hemel en op aard mijn heerlijkheid;
Maar eerst en laatst straalt mijn barmhartigheid.

Een ambrozijngeur vulde de hemel terwijl&lt;ref&gt;Ambrozijn: Volgens Griekse en Romeinse mythen was ambrozijn het voedsel en de drank van de goden.&lt;/ref&gt;
God sprak, en uitverkoren geesten werden&lt;ref&gt;Uitverkoren geesten. De &quot;goede&quot; engelen zijn uitverkoren geesten. Milton bedoelt hiermee degenen die niet met Satan in opstand zijn gekomen.&lt;/ref&gt;
doordrongen van onuitsprekelijke vreugde:
Zij ontwaarden Gods zoon, onvergelijkbaar
in heerlijkheid waarin de schoonheid van
zijn vader werd weerspiegeld; Uit zijn gelaat
gevormd door goddelijk mededogen, sprak
eeuwige liefde, genade zonder maat;
Dit openbarend, sprak hij zijn vader toe.

O, Vader, hoe genadig was het woord
dat uw vorstelijk oordeel afsloot; dat mensen
gratie kunnen vinden; daarvoor prijzen
hemel en aarde u hooglijk met ontelbare
vrome hymnen en gezangen, die uw
godstroon bejubelen tot in de eeuwigheid.
Hoe zou de mens voorgoed verloren zijn,
uw schepsel, laatst nog zo bemind, hoe zou
uw jongste telg door bedrog en eigen
dwaasheid vallen? Verre zij dit van U,
ver van u, vader, die enkel rechtvaardig
oordeelt over alle schepsels. Of zal
die vijand zo zijn doel bereiken en dwarsboomt
hij uw plan? Zal hij zijn hoogste kwaad
vervullen en uw goedheid tot niets herleiden;
Of keert hij trots terug naar de hel, zwaarder
gestraft, doch met gestilde wraak, met in
zijn zog de ganse mensheid, door hem verdorven?
Of is het uw wil om hem te behagen en zelf
uw hele schepping ongedaan te maken;
voor hem te vernielen wat u voor eigen glorie 
hebt gemaakt? Zo werpt u twijfel en spot
op eigen goedheid en grootsheid zonder verweer.

De grote Schepper antwoordde hem aldus:
O, zoon, die mijn ziel in vreugde verheft,
zoon van mijn hart, zoon die alleen bent.
Mijn woord, mijn wijsheid en mijn macht, jij sprak&lt;ref&gt;Mijn woord: De Zoon wordt hier gedefinieerd als de uiterlijke uitdrukking in woord, wijsheid en macht van een verder onzichtbare, onuitsprekelijke God.&lt;/ref&gt;
geheel zoals ik dacht, geheel zoals
mijn eeuwig plan het heeft bepaald; De mens
zal niet geheel verloren zijn; hij wordt
gered wie 't wenst, niet door eigen wil,
maar door mijn vrijelijk verleende genade;
Nog eenmaal herstel ik zijn vervallen kracht,
hoewel door zondige begeerten gekluisterd;
Nog eenmaal zal hij, ondersteund door mij,
zijn dodelijke vijand op gelijke
grond bestrijden, opdat hij weten zou
hoe broos zijn gevallen toestand is,
en hoezeer hij zijn Verlossing dankt
aan mij, en mij alleen. Sommigen
heb ik uitverkoren. Het is mijn Wil;
De rest zal horen als ik hen roep en waarschuw
voor hun zondige staat, en hoe mijn toorn
op tijd te stillen door om genade te smeken;
Want ik breng licht in hun duistere zinnen,
verzacht hun stenen harten met gebed
en berouw tot zij zich onderwerpen.
Voor oprecht gebed, berouw en ootmoed
blijft mijn oor niet doof, noch zal mijn oog
gesloten blijven; In hen zal ik als gids
mijn scheidsrechter Geweten planten, die,
als ze ernaar luisteren, hen licht
na licht doet vinden en, goed besteed
en vast van koers, voert naar een veilig einde.
Maar mijn genade en lijdzaam dulden zal hij
die mij versmaadt en hoont nooit proeven; hard
zal harder worden en blind wordt blinder zodat
hij verder strompelt en nog dieper valt;
Slechts zulken sluit ik uit van mij genade.
Maar nog is alles niet gedaan; De Mens,
ongehoorzaam, verbreekt zijn trouw en zondigt
tegen het hoogste hemelgezag; zich voordoend
als een god verliest hij alles; Zo houdt
hij niets meer over om voor 't verraad te boeten
dan dat hij samen met zijn nageslacht
sacraal vernietigd wordt en sterven moet.
Hij sterft of rechtvaardigheid, tenzij
een ander bereid is deze strenge vergelding
te ondergaan: de dood voor de dood.
Zeg hemelmachten, waar is zulke liefde?
Wie hier wil sterfelijk zijn, om d' onrechtvaardige
mens als rechtvaardige te verlossen
van doodzonde? Is hier zoveel barmhartigheid?

Het ganse hemelkoor bleef echter stom:
geen beschermer of middelaar verscheen
ter wille van de mens, nog minder een
die met zijn eigen hoofd de dodelijke straf
als losgeld voor de misdaad wilde betalen.
Zonder verlossing zou de hele mensheid
verloren zijn, ter dood en hel veroordeeld
door Zijn strenge doem, als niet de Zoon
van God, in wie Zijn volle liefde gloort,
zijn dierbare voorspraak had hervat.

Vader, uw woord waarborgt de mens genade,
en zou Genade geen middel vinden, zij
die als de snelste uwer gevleugelde boden
haar weg vindt naar uw schepselen, en hen
bezoekt, onaangekondigd, ongesmeekt
en ongezocht? Gelukkig voor de mens
die zich in zonde en dood verliest en zo
niet meer in staat is tot boetedoening of offer;
In zonde verloren heeft hij niets te bieden.
Zie mij dan aan: mij voor hem, ik bied
een leven voor een leven; noem mij Mens;
laat uw wraak mij treffen; voor hem verlaat ik
uw boezem en doe als hoogste in glorie na u
vrijwillig afstand van alles om blij te sterven
voor hem; laat Dood op mij zijn woede koelen.
Ik zal niet lang verslagen liggen onder
zijn sombere macht. Een eeuwig leven schonk
U mij; Ik leef door U; Ook al zwicht ik
nu voor de dood en ben ik hem verschuldigd
al wat in kan mij sterven; Toch: eenmaal
die schuld betaald, laat u me niet ten prooi
aan hem in dat afschuwelijk graf, noch duldt
U dat hij eeuwig mijn zuivere ziel bederft.
Maar 'k zal het graf ontstijgen, mijn overwinnaar
onderwerpen, zich op zijn buit beroemend;
Dood zijn doodswond geven zodat hij roemloos
buigt, van zijn fatale steek ontdaan;
En ik zal in triomf door 't ruime zwerk
tegen haar wil de hel in ketens voeren,
haar duistere macht voorgoed bedwongen. En U,
U zal vanuit de hemel glimlachend toezien
terwijl ik door U mijn vijanden verpletter;
De dood als laatste, wiens kreng zijn graf verzadigt.
Dan zal ik, met mijn leger van verlosten,
na lange tijd opnieuw de hemel betreden,
Vader, om uw gezicht te zien, ongetekend
door een wolk van toorn, nu vrede en
verzoening verzekerd is: Gramschap wijkt
van dan af aan voor uw blije wezen.

Hier zweeg hij, maar zijn zacht gelaat sprak stil
over onsterfelijke liefde voor
de sterfelijke mens; slechts overstraald
door respect en liefde voor zijn vader;
Tot het hoogste offer blijmoedig bereid,
verbeidde hij zijn Vaders wil. Bewonderend
vroeg heel de hemel zich af wat dit betekende
en wat er zou volgen; Dra zei de Almachtige:

O jij, die als enige in hemel en op aard
mijn toorn van de mens afwendt en zijn 
rust herstelt, Jij, mijn enig welbehagen!
Hoe goed weet jij hoezeer 'k mijn werk liefheb,
niet in het minst de Mens, mijn laatste schepping.
Jou aan mijn boezem en rechterhand ontzeggen
is jou verliezen, maar redt een heel geslacht.
Voeg daarom hun aard bij die van jou, 
hun enige verlosser, en wees een mens
tussen de mensen op aarde, gemaakt tot vlees
uit maagdelijk zaad wanneer het tijd zal zijn&lt;ref&gt;Maagdelijk zaad: verwijzing naar de Maagd Maria en de incarnatie van de Zoon.&lt;/ref&gt;
door wonderlijke geboorte; Wees de leider
van heel de mensheid in Adams plaats, hoewel
als Adams zoon. Zoals zij in hem sterven,&lt;ref&gt;Adams zoon: Miltons poging om twee van Jezus' gebruikelijke titels te verzoenen: Zoon des mensen en Zoon van God.&lt;/ref&gt;
worden velen als uit een tweede wortel
in jou hersteld. Zonder jou niet één.&lt;ref&gt;Zonder jou niet één: Milton geloofde, net als de meeste van zijn tijdgenoten, dat geloof in Jezus Christus de enige verlossing was van eeuwige verdoemenis.&lt;/ref&gt;
Zijn zonde maakt ook al zijn zonen schuldig;
Jouw deugd, hun toegedicht, verlost eenieder
die al zijn daden, goed of slecht, verloochent;
In jou verplant zal hij verder leven
en van jou nieuw leven tot zich nemen. 
Zo voldoet de Mens met recht wat d' andere
schuldig is; hij wordt berecht en offert
zijn leven voor 't leven van zijn nageslacht.
Hemelse liefde zal helse haat overtreffen,
sterven en stervend verrijzen om terug te winnen
wat helse haat zo licht vernietigde,
en blijft vernietigen in hen die weigeren
de aangeboden genade te ontvangen.
Noch zal je, dalend om het menselijk wezen
te omhelzen je eigen aard verlagen;
Omdat je, ofschoon getroond in 't hoogste heil,
gelijk aan God, genietend van wat Hij schiep,
dit alles verliet om die verdorven wereld
te redden, en je de zoon van God meer door 
verdienste bent dan door geboorterecht.&lt;ref&gt;Door verdienste: Milton stelt de Zoon meer voor als Zoon van God op grond van zijn daden dan op grond van zijn verwekking&lt;/ref&gt;
Waardig bevonden ben jij door je goedheid,
veel meer dan door verworven macht of grootheid,
omdat jouw liefde rijker vloeit dan glorie;
Daarom zal jouw vernedering jou als mens
verheffen tot deze troon; Hier, belichaamd,
zal je zitten en heersen als God en Mens,
zowel de zoon van God als mensenzoon,
Gezalfd als koning over alles: Alle macht
verleen ik jou: heers voor eeuwig, als opperste
regeerder uit kracht van verdienste over
tronen, vorstendommen en alle machten;
Iedereen zal ik dwingen, in hemel, op aarde
of onder in de hel, voor jou te knielen.
Als jij, door goddelijke schittering omringd,
in 't hemelruim verschijnen zal en aartsengelen
uitzendt die de dag des oordeels verkondigen,
dan spoeden zich uit alle windstreken
zowel de levenden als de opgeroepen doden
uit lang vervlogen tijden naar jouw tribunaal,
uit slaap gewekt door het bazuingeschal.
Dan zul je in een kring van heiligen oordelen
over alle slechte mensen en engelen;
Onder jouw vonnis zinken zij; En eens
de hel gevuld, gaat zij voor eeuwig dicht.
Intussen brandt de wereld; voor de rechtvaardigen
rijst uit de as een nieuwe hemel en aarde;
Na al hun leed wachten hen gouden dagen,
met gouden vruchten van hun daden overladen;
Dan feesten vreugde, vrede en het ware
en leg jij je gouden scepter neer:
overbodig nu God in allen woont.
Maar Gij allen, Goden, aanbid degene
die om dit alles te bereiken sterft;
Aanbid de Zoon, en acht hem mijn gelijke.

Nauwelijks zweeg de Almachtige of heel
de menigte van engelen schreeuwde luid 
en zoet als uit talloze gelukzalige stemmen
zijn vreugde uit. De hemel galmde
van jubelzang en luide hosanna's vulden
de eeuwige oorden: Eerbiedig buigend naar hun
beider tronen wierpen zij vervolgens
in plechtige aanbidding hun met amarant
en goud doorweven kronen op de grond;
Amarant, onsterfelijke bloem&lt;ref&gt;Amarant: een bloedrode bloem die volgens de legende niet kon verwelken.&lt;/ref&gt;
die ooit in 't Paradijs begon te bloeien
naast de levensboom, maar na de zondeval
opnieuw verplaatst werd naar haar hemelse oorsprong,
waar nu haar bloesem de levensbron beschaduwt;
Vandaar vloeit de heilstroom door de hemel,
Elysese bloemen doordrenkend met amber&lt;ref&gt;Elysium: de klassieke Griekse plaats gereserveerd voor de deugdzame overledenen.&lt;/ref&gt;
waardoor ze niet verwelken; Uitverkoren
geesten binden er hun straalomkranste
lokken mee. Nu blonk het licht plaveisel,
bestrooid met bloemenslingers, als een zee
van jaspis, gekleurd door rode hemelrozen.
Dan, weer gekroond, namen zij gouden harpen,
altijd gestemd,  die glinsterden aan hun zijde
als pijlkokers; En met lieflijk voorspel
in mooie samenklank, begonnen zij
hun heilig lied tot ieders hoge vervoering;
Geen stem ontbrak, en elk had haar deel
der melodie in hemelse harmonie.

Van U, Vader, zongen ze eerst, Almachtig,
onveranderlijk, onsterfelijk en oneindig;
Eeuwig Koning, Schepper van alles wat is,
Bron van licht, zelf onzichtbaar te midden
van de schittering Zijner ongenaakbare
troon; Dan slechts bent U te zien wanneer
U de felheid van uw straling tempert
met een wolk als lichtend tabernakel
om U heen; Ook uw verhulde kleed
verblindt de hemel nog: de vlammendste engel
bedekt naast U zijn ogen met zijn vleugels.
Toen zongen ze van u, de eersteling
van heel de schepping, goddelijke spiegeling
in wiens opvallend gelaat, zonder sluier,
de Almachtige Vader zichtbaar doorschijnt;
Hij, die geen schepsel kan aanschouwen,
heeft in u Zijn Heerlijkheid gedrukt:
Zijn wijde geest woont eveneens in u.
Door u schiep Hij de hemel en de engelen,
en sloeg de opstand neer van de heerszuchtigen.
U spaarde die dag uw vaders donder niet,
noch ontzag u van uw felle strijdwagen
de vurige wielen die de hemel schokten
toen u over de nekken der uiteengeslagen
vijandige engelen reed. Terug van het strijdveld
werd slechts u op luid gejuich onthaald, 
die als Zoon van uw Almachtige vader
Zijn wraak aan Zijn vijanden heeft bezorgd.
Niet aan de Mens, die door hun slechtheid viel;
Vader der genade, streng, maar meer
geneigd tot meelij, besloot U hem te sparen:
Pas hoorde Uw lieve en enige zoon uw voornemen
om de broze mens niet te verdoemen,
omdat U meer geneigd tot meelij bent,
of hij wilde Uw toorn stillen, voorgoed,
en de strijd die in Uw gelaat woedt
tussen meelij en recht: Hij, ongeacht
zijn zaligheid als tweede naast God, zou sterven
voor de zonde van de mens. Goddelijk,
enig en zonder weerga was zulke liefde!
Heil, Gods Zoon, Verlosser van de Mens!
Uw naam zal in mijn liederen weerklinken
om voortaan uw lof en die van uw vader
trouw te zingen tot in de eeuwigheid.
Zo brachten ze in de hemel, boven de sfeer
der sterren, blije uren door met hymnen.

Terwijl bewandelt Satan de duistere vaste
bol van dit heelal, wiens eerste boog
de lichtende binnensferen afsluit van Chaos
en de dreiging van d' oude Duisternis;
Voordien geleek het hem een verre bol,
nu lijkt het een grenzeloos vasteland,
duister, bar en woest blootgesteld
aan de sterrenloze kille nacht
en de dreiging van Chaos' gure storm,
behalve aan de zijde die van de verre
hemelmuur wat licht opvangt en daar
met haar schijnsel de luide stormlucht luwt.
Hier liep de duivel in het weidse veld.
zoals een gier, gekweekt op de Imaüs,
(wiens besneeuwde top het land begrenst
van zwervende Tataren) die zijn gebied,
schaars aan prooi, verlaat en op heuvels
lammeren en pasgeboren geitjes verscheurt;
Of vliegt naar Ganges' en Hydaspes' bronnen,
maar neerstrijkt op Sericana's dorre vlakten,
waar Chinese bamboewagens rijden,
die voortgedreven worden door wind en zeil.
Zo ging hij de winderige landzee op en neer,
belust op prooi, eenzaam: geen ander schepsel,
levend of onbezield, was daar  te vinden;
Nog niet te vinden: want spoedig zou een menigte
dwaze dingen als vluchtige damp van al
wat ijdel is vanaf de aarde hierheen
vliegen wanneer zonde het werk der mensen
met hoogmoed had vervuld. IJdelheid,
en de dwaze hoop op eer voor ieder
die zijn naam en faam op ijdele dingen
bouwt, geluk zoekt in dit of ander leven;
Al wie op aarde zijn beloning wil,
als vrucht van blind en ijverig bijgeloof,
niets anders zoekend dan de lof der mensen,
krijgt hier zijn loon, zo leeg als eigen daden.
Al 't onvoltooide werk van de natuur,
te vroeg geboren, monsterlijk of slecht,
eens vergaan op aarde, vliedt hierheen
om doelloos te dwalen tot d' eindvernietiging;
Niet op de nabije maan, dat is slechts waan:
haar zilveren velden zijn de woonst van levend
verheven heiligen of wezens die
het midden houden tussen mens en engel.
Hier, echter, kwamen de eerste bewoners
uit d' oude wereld: reuzen, verkeerd gekweekt
maar om hun ijdele heldendaden befaamd;
Vervolgens de bouwers van Babel op de vlakte
van Sinear, en andere Babelbouwers
met even grootse plannen maar zonder geld.
Anderen kwamen hier als eenzaat: de een
(Empedocles, zich god wanend) sprong dwaas
in Etna's vuur; en Cleombrotus in zee,
smachtend naar 't genot van Plato's elysium; 
Een horde embryo's, narren, kluizenaars
en broeders, wit, zwart en grijs, volgde
hen met al hun waardeloos gekakel.
Hier zwerven pelgrims die hem, die in de hemel
leeft, in Golgotha zochten als dode;
Ook zij, die op hun sterfbed snel het kleed
aantrekken van Dominicus of Franciscus 
om zo vermomd het paradijs te winnen.
Voorbij de zeven planeten en vaste sterren
gaan zij, waar Libra in de kristallijnen
sfeer trilling en Eerste Beweger bepaalt;
Petrus aan zijn hemelpoortje schijnt hen
op te wachten met sleutels in de hand,
Wanneer zij net de hemeltrap betreden,
blaast echter onverwachts een wervelwind
hen door de grillige lucht uit elke richting 
tienduizend mijl uit koers. Daar zag je kappen,
keuvels en pijen, samen met hun dragers
als rillende vodden verscheurd; relieken, parels,
paternosters, aflaten, absoluties
en papenbullen als speeltuig van de wind.
Ver achter deze wereld werden allen
in 't voorgeborchte geworpen, sindsdien
het Paradijs der Zotten genoemd, toen nog
weinig bekend, onbevolkt en onbetreden.
Door deze donkere wereld trok de duivel,
tot hij na lange omzwerving zijn schreden haastig
richtte naar een straal ochtendlicht;
In de verte gloorde de hemelmuur
waartegen een schitterend gebouw oprees,
zijn treden leidend naar een statelijke
poort, zo mogelijk nog koninklijker,
met een fronton van diamant en goud,
en rijkelijk ornament van glinsterende
oosterse juwelen. Een poort zo stralend
had zijn gelijke niet op aarde, noch als
ontwerp, noch als de beste tekening.
De trap was als de ladder waarop Jakob
stralende engelen op en neer zag gaan,
toen hij de wraak van Esau wilde ontvluchten
naar Padan-Aram in het land van Luz:
's Nachts, in open lucht, uit een droom
ontwaakt, riep hij: 'Dit is de Hemelpoort!'
In elke trede zat mysterie: de trap
bleef soms niet staan, ten hemel opgetrokken,
uit 't zicht, met onderaan een heldere zee
van vloeibaar parelmoer of jaspis waarover
ieder zeilde die van de aarde kwam,
door engelen gedragen, of over het meer
in een wagen getrokken door vurige rossen.
De trap hing neer, als om Satan te tarten
tot de klim, of het verdriet om zijn
verstoting uit de hemel te vergroten.
Daaronder en ertegenover opende 
zich een weg die naar de aarde leidde
en haar zegenrijke paradijs:
Een brede doorgang, ontzaglijk breder dan
die over Sions berg en, hoewel
ook breed, die boven het Beloofde Land
dat God zo dierbaar was en waarover
op Zijn bevel de engelen heen en weer
de blijde stammen bezochten, Zijn oog terwijl
alles overschouwend vanaf Paneas
(de bronnen van de Jordaan) tot aan Berseba
waar 't Heilig Land grenst aan Egypte en
d' Arabische kust; De toegang was zo wijd
als een door duisternis begrensde oceaan.
Vanop de laagste gouden trede der ladder
die naar de hemel reikte, keek Satan verwonderd
neer op 't schouwspel van de wereld die zich
plots aan hem vertoonde. Als een spion
die uren dwaalt langs hachelijke wegen
in het duister, en pas bij 't vrolijk klaren
van de dageraad de hoge heuvelrug
ontwaart van waar het zicht van een vreemd land,
tot dan toe onbekend, belofte brengt;
Of mogelijk een beroemde metropool
met glanzend versierde torenspitsen, verguld
door de stralen van de ochtendzon;
Versteld door dit toneel stond de Boze,
hoewel hij reeds de hemel had gezien,
en felle afgunst kreeg hem in zijn greep.
Vanop zijn plaats, boven de draaiende troonhemel
van de verlengde schaduw van de nacht,
ziet hij in 't rond: vanaf Libra's oostelijk
punt tot aan de wollige sterrennevel
die Andromeda draagt – ver over d' Atlantische
zeeën en de horizon voorbij;
Hij meet de breedte van d'een naar d'andere pool
en duikt dan zonder aarzeling de eerste
kring der wereld in; Zijdelings tollend
vliegt hij door zuivere marmeren lucht tussen
ontelbaar sterrengeflonker: verre sterren,
die van dichtbij nieuwe werelden bleken.;
Andere werelden, of eerder eilanden,
gelukkig als Hesperia's vermaarde tuin,
met zalig veld, bos en bloemrijk dal,
Driemaal gelukkig, maar wie daar gelukkig woonde,
zocht hij niet uit: Boven dit alles lokte
de gouden Zon, die hem een hemel leek,
zijn blik; daarheen wendde hij zijn koers
doorheen het kalme firmament (opwaarts,
neerwaarts, recht of schuin was moeilijk te zeggen,
noch welke lengtegraad) naar waar de heldere
grootse lichtbron als een vorstenoog scheen,
met de mindere sterren eerbiedig op afstand
hun zwakker licht verspreidend; Hun sterrendans
bewogen door een vaste maat die dagen,
maanden, jaren meet, richten zij zich
naar haar immer stralende lamp, of buigen
door haar magnetische straal die 't universum
zachtjes warmt, en alles diep doordringt
met haar onzichtbaar zachte invloed, en deugd
tot in de meest verborgen diepten brengt;
Zo wonderbaarlijk stralend stond zij daar.
Daar landt uiteindelijk de aartsvijand,
op een plek niet groter dan een stip,
nooit waar te nemen door een astronoom.
De duivel zag een oord dat onbeschrijflijk
stralender was dan aards metaal of steen;
heel verschillend, maar steeds van licht bezield,
als ijzer dat men gloeiend maakt in 't vuur;
Metaal leek deels van goud en deels van zilver;
Een edelsteen was meestal chrysoliet,
robijn ofwel topaas van het twaalftal
dat uit Aarons borstplaat blonk; Daarnaast
een steen, veeleer verbeeld dan echt gezien,
zoals de filosofen zo lang vergeefs
hebben gezocht naar de Steen der Wijzen
(hoewel hun Kunst kwik - de vluchtige Hermes -
vermocht te binden en uit zee Proteus
ontbonden opriep en zijn vele gedaanten
tot vorm distilleerden in hun alambiek.
Geen wonder dat hier velden en contreien
zuivere geest uitademen, met rivieren
van drinkbaar goud, als d' alchemie der zon,
zo ver van ons geplaatst, met elke straal
in aardevocht gedrenkt hier in het donker,
zo veel kostbaar mooie dingen maakt,
zeldzaam en met luisterrijke kleuren.
Hier vond zijn duivelsblik, door niets verblind,
veel nieuwe stof: zijn oog beval hij ver
en wijd te zien maar vond geen hindernis
of schaduw; slechts zonneschijn (zoals haar stralen
's middags loodrecht op de evenaar vallen,
zo gingen zij nu lijnrecht op zonder
dat een voorwerp schaduw gaf); Zo helder
was de lucht dat ze zijn blik scherpte
voor verafgelegen dingen: Weldra
zag hij daardoor de stralende engel staan,
(dezelfde bemerkte Johannes in de zon):
Hij zag zijn rug, maar 't hield zijn licht niet tegen;
Een gouden tiara van zonnestralen omgaf
zijn hoofd; in glans gelijk vielen zijn lokken
over zijn schouders, bevederd met zwaaiende vleugels;
Hij leek bezwaard met een immense taak,
of misschien in diepe gedachten verzonken.
Zijn onzuivere geest verblijdde zich
met de hoop dat dit de gids was die zijn
dwalende vlucht zou leiden naar het paradijs,
zijn reisdoel en 't begin van al ons lijden.
Maar eerst behoefde hij een andere vorm,
om geen gevaar of uitstel te moeten vrezen:
Nu verschijnt hij als een jonge cherub,
niet van de eerste rang, maar niettemin
straalt zijn gelaat van hemelse jeugd, en gratie
spreidt zich in al zijn leden; kunstig geveinsd:
Zijn golvend haar onder een diadeem
speels krullend over iedere wang;
zijn vleugelpaar met kleur en goud besprenkeld;
zijn kleed ingekort voor groter vaart,
zijn statige tred met zilveren staf gesteund.
Hij naderde niet ongemerkt: nog voor
hij dichter kwam, keerde de engel zich om
met stralend gelaat, gewaarschuwd door zijn oor,
en Satan aanschouwde Uriël, een van de zeven
nabij Gods troon, steeds klaar voor Zijn bevel,
Zijn ogen op aarde en in de hemelen,
Zijn kwieke boodschappers door vocht en droogte,
over zee en over land; Hem
klampte Satan aan en sprak aldus:

Vorst Uriël, een der zeven geesten
nabij Gods troon, U die in glorie straalt
en steeds de eerste waart om Zijn wil
door heel de hemel te verkondigen,
Daar waar Zijn zonen u als gezant verwachten;
Waarschijnlijk bent u hier op Gods bevel,
waardig bevonden om zijn nieuwe schepping
vaak te bezoeken als Zijn oog. Nieuwsgierig
naar Zijn werken en vooral de Mens,
Zijn hoogste vreugde en gunsteling (voor hem
schiep Hij deze wonderlijke werken)
verliet ik het koor der cherubijnen om hier
alleen rond te dwalen. Stralendste
der serafijnen, zeg me in welke van deze
werelden de Mens zijn vaste woonst
gevonden heeft, of anders vrijelijk rondzwerft,
zeg welke heldere wereld hij heeft verkozen,
zodat ik hem bespieden kan, of openlijk
bewonderen: hem, die de Schepper
al deze werelden schonk en verrijkte
met zovele gaven opdat wij
(zoals het hoort) in hem en alle dingen
de Maker van dit alles zouden prijzen;
Hij, die rechtens de rebellen verdreef
naar de diepste hel en, ter herstel
van dat verlies, in al Zijn Wijsheid 't geslacht
der mensen schiep om Hem beter te dienen. 

Zo sprak de valse veinzer ongemerkt;
want mens noch engel doorziet hypocrisie,
het enige kwaad dat zich onzichtbaar spreidt,
(behalve voor God die immers alles ziet)
Hij laat het toe in hemel en hel dat vaak,
zelfs als de wijsheid waakt, achterdocht slaapt
aan wijsheids poort en 't werk overlaat
aan lichtgelovigheid; Zo ziet goedheid
geen kwaad waar het afwezig lijkt te zijn.
Dit bedrog viel Uriël te beurt,
de zonregent en scherpste hemelgeest,
die nu in zijn rechtschapenheid de valsaard
op deze manier verkoos te antwoorden:

Schone engel, uw lust Gods werk te kennen
en Hem daardoor te eren, is geen exces
dat blaam verdient, maar eerder lof: Des
te meer wanneer ze lijkt op overdaad
die u zo eenzaam hierheen heeft geleid
vanuit uw hemelwoonst om met uw eigen
ogen dat te zien waar anderen 
genoegen nemen met wat ze horen zeggen:
Gewis, al Gods werk is wonderbaarlijk,
een genoegen om te kennen en waardevol
om er met plezier aan terug te denken;
Maar welke geest, door Hem geschapen, begrijpt
hun aantal of de eindeloze wijsheid
die hen voortbracht en hun ontstaan verborg?
Ik was getuige hoe Hij met Zijn Woord
uit vormloze massa de wereld maakte:
Chaos gehoorzaamde Hem, woest oproer
bedaarde, oneindigheid begrensde Hij;
Zijn tweede woord riep licht uit duisternis
en orde werd uit wanorde geboren;
Elk hoofdelement — aarde, water,
lucht en vuur —snelde naar zijn plaats,
terwijl ether, de hemelse kwintessens,
opwaarts vloog, door vele vormen bezield
die sferisch tollend sterren werden, ontelbaar
zoals u ziet, met elk hun eigen plaats 
toegewezen en elk een eigen baan;
de rest der sterren omwalt dit universum.
Kijk daar beneden naar die bol, één zijde
schijnt met licht, weerkaatst, van hier geleend;
Dat is de aarde, de woning van de Mens;
dat licht zijn dag, die anders voor de nacht
zou wijken zoals nu op 't ander halfrond,
als de nabije Maan (zo heet die mooie
ster ertegenover) niet tijdig zou helpen
op haar maandelijkse loop langs
de hemel afnemend, en weer toenemend
't geleende licht van haar drievoudig gezicht
ledigt en weer uitstort op de aarde,
en met haar bleke aanschijn de nacht verdrijft.
De plek waar ik naar wijs is 't Paradijs,
Adams verblijf in een beschaduwd lustprieel.
U vindt nu zelf uw weg, ik ga naar elders.
Hij keerde zich om en Satan maakte een buiging
voor de verheven engel die ieder eer
en respect verschuldigd is. In steile
vlucht wentelde hij vanaf de zonnebaan
naar de aarde daaronder, vol goede hoop,
en rustte pas boven op Niphates.&lt;/poem&gt;
| Kolom2=
&lt;big&gt;PARADISE LOST&lt;/big&gt;

John Milton (1674)

BOOK III
&lt;poem&gt;
Hail, holy Light, offspring of Heaven firstborn,
Or of the Eternal coeternal beam:
May I express thee unblam'd? since God is light,
And never but in unapproached light
Dwelt from eternity, dwelt then in thee
Bright effluence of bright essence increate.
Or hear'st thou rather pure ethereal stream,
Whose fountain who shall tell? before the sun,
Before the Heavens thou wert, and at the voice
Of God, as with a mantle, didst invest
10 The rising world of waters dark and deep,
Won from the void and formless infinite.
Thee I re-visit now with bolder wing,
Escap'd the Stygian pool, though long detain'd
In that obscure sojourn, while in my flight
Through utter and through middle darkness borne,
With other notes than to the Orphean lyre
I sung of Chaos and eternal Night;
Taught by the heavenly Muse to venture down
The dark descent, and up to re-ascend,
20 Though hard and rare: Thee I revisit safe,
And feel thy sovran vital lamp; but thou
Revisit'st not these eyes, that roll in vain
To find thy piercing ray, and find no dawn;
So thick a drop serene hath quench'd their orbs,
Or dim suffusion veil'd. Yet not the more
Cease I to wander, where the Muses haunt,
Clear spring, or shady grove, or sunny hill,
Smit with the love of sacred song; but chief
Thee, Sion, and the flowery brooks beneath,
30 That wash thy hallow'd feet, and warbling flow,
Nightly I visit: nor sometimes forget
Those other two equal'd with me in Fate,
So were I equal'd with them in renown,
Blind Thamyris, and blind Maeonides,
And Tiresias, and Phineus, prophets old:
Then feed on thoughts, that voluntary move
Harmonious numbers; as the wakeful bird
Sings darkling, and in shadiest covert hid
Tunes her nocturnal note. Thus with the year
40 Seasons return; but not to me returns
Day, or the sweet approach of even or morn,
Or sight of vernal bloom, or summer's rose,
Or flocks, or herds, or human face divine;
But cloud instead, and ever-during dark
Surrounds me, from the cheerful ways of men
Cut off, and for the book of knowledge fair
Presented with a universal blank
Of nature's works to me expung'd and ras'd,
And wisdom at one entrance quite shut out.
50 So much the rather thou, celestial Light,
Shine inward, and the mind through all her powers
Irradiate; there plant eyes, all mist from thence
Purge and disperse, that I may see and tell
Of things invisible to mortal sight.
Now had the Almighty Father from above,
From the pure empyrean where he sits
High thron'd above all highth, bent down his eye
His own works and their works at once to view:
About him all the Sanctities of Heaven
60 Stood thick as stars, and from his sight receiv'd
Beatitude past utterance; on his right
The radiant image of his glory sat,
His only son; on earth he first beheld
Our two first parents, yet the only two
Of mankind in the happy garden plac'd
Reaping immortal fruits of joy and love,
Uninterrupted joy, unrivall'd love,
In blissful solitude; he then survey'd
Hell and the gulf between, and Satan there
70 Coasting the wall of Heaven on this side Night
In the dun air sublime, and ready now
To stoop with wearied wings, and willing feet,
On the bare outside of this world, that seem'd
Firm land imbosom'd, without firmament,
Uncertain which, in ocean or in air.
Him God beholding from his prospect high,
Wherein past, present, future, he beholds,
Thus to his only Son foreseeing spake.

Only begotten Son, seest thou what rage
80 Transports our Adversary? whom no bounds
Prescrib'd no bars of Hell, nor all the chains
Heap'd on him there, nor yet the main abyss
Wide interrupt, can hold; so bent he seems
On desperate revenge, that shall redound
Upon his own rebellious head. And now,
Through all restraint broke loose, he wings his way
Not far off Heaven, in the precincts of light,
Directly towards the new created world,
And man there plac'd, with purpose to assay
90 If him by force he can destroy, or, worse,
By some false guile pervert; and shall pervert;
For man will hearken to his glozing lies,
And easily transgress the sole command,
Sole pledge of his obedience: So will fall
He and his faithless progeny: Whose fault?
Whose but his own? ingrate, he had of me
All he could have; I made him just and right,
Sufficient to have stood, though free to fall.
Such I created all the ethereal Powers
100 And Spirits, both them who stood, and them who fail'd;
Freely they stood who stood, and fell who fell.
Not free, what proof could they have given sincere
Of true allegiance, constant faith or love,
Where only what they needs must do appear'd,
Not what they would? what praise could they receive?
What pleasure I from such obedience paid,
When will and reason (reason also is choice)
Useless and vain, of freedom both despoil'd,
Made passive both, had serv'd necessity,
110 Not me? they therefore, as to right belong'd,
So were created, nor can justly accuse
Their Maker, or their making, or their fate,
As if predestination over-rul'd
Their will dispos'd by absolute decree
Or high foreknowledge they themselves decreed
Their own revolt, not I; if I foreknew,
Foreknowledge had no influence on their fault,
Which had no less proved certain unforeknown.
So without least impulse or shadow of fate,
120 Or aught by me immutably foreseen,
They trespass, authors to themselves in all
Both what they judge, and what they choose; for so
I form'd them free: and free they must remain,
Till they enthrall themselves; I else must change
Their nature, and revoke the high decree
Unchangeable, eternal, which ordain'd
Their freedom: they themselves ordain'd their fall.
The first sort by their own suggestion fell,
Self-tempted, self-deprav'd: Man falls, deceiv'd
130 By the other first: Man therefore shall find grace,
The other none: In mercy and justice both,
Through Heaven and Earth, so shall my glory excel;
But Mercy, first and last, shall brightest shine.

Thus while God spake, ambrosial fragrance fill'd
All Heaven, and in the blessed Spirits elect
Sense of new joy ineffable diffus'd.
Beyond compare the Son of God was seen
Most glorious; in him all his Father shone
Substantially express'd; and in his face
140 Divine compassion visibly appear'd,
Love without end, and without measure grace,
Which uttering, thus he to his Father spake.

O Father, gracious was that word which clos'd
Thy sovran command, that Man should find grace;
For which both Heaven and earth shall high extol
Thy praises, with the innumerable sound
Of hymns and sacred songs, wherewith thy throne
Encompass'd shall resound thee ever blest.
For should Man finally be lost, should Man,
150 Thy creature late so lov'd, thy youngest son,
Fall circumvented thus by fraud, though join'd
With his own folly? that be from thee far,
That far be from thee, Father, who art judge
Of all things made, and judgest only right.
Or shall the Adversary thus obtain
His end, and frustrate thine? shall he fulfill
His malice, and thy goodness bring to nought,
Or proud return, though to his heavier doom,
Yet with revenge accomplish'd, and to Hell
160 Draw after him the whole race of mankind,
By him corrupted? or wilt thou thyself
Abolish thy creation, and unmake
For him, what for thy glory thou hast made?
So should thy goodness and thy greatness both
Be question'd and blasphem'd without defence.

To whom the great Creator thus replied.
O son, in whom my soul hath chief delight,
Son of my bosom, Son who art alone.
My word, my wisdom, and effectual might,
170 All hast thou spoken as my thoughts are, all
As my eternal purpose hath decreed;
Man shall not quite be lost, but sav'd who will;
Yet not of will in him, but grace in me
Freely vouchsaf'd; once more I will renew
His lapsed powers, though forfeit; and enthrall'd
By sin to foul exorbitant desires;
Upheld by me, yet once more he shall stand
On even ground against his mortal foe;
By me upheld, that he may know how frail
180 His fallen condition is, and to me owe
All his deliverance, and to none but me.
Some I have chosen of peculiar grace,
Elect above the rest; so is my will:
The rest shall hear me call, and oft be warn'd
Their sinful state, and to appease betimes
The incensed Deity, while offer'd grace
Invites; for I will clear their senses dark,
What may suffice, and soften stony hearts
To pray, repent, and bring obedience due.
190 To prayer, repentance, and obedience due,
Though but endeavour'd with sincere intent,
Mine ear shall not be slow, mine eye not shut.
And I will place within them as a guide,
My umpire Conscience; whom if they will hear,
Light after light, well us'd, they shall attain,
And to the end, persisting, safe arrive.
This my long sufferance, and my day of grace,
They who neglect and scorn, shall never taste;
But hard be harden'd, blind be blinded more,
200 That they may stumble on, and deeper fall;
And none but such from mercy I exclude.
But yet all is not done; Man disobeying,
Disloyal, breaks his fealty, and sins
Against the high supremacy of Heaven,
Affecting God-head, and, so losing all,
To expiate his treason hath nought left,
But to destruction sacred and devote,
He, with his whole posterity, must die,
Die he or justice must; unless for him
210 Some other able, and as willing, pay
The rigid satisfaction, death for death.
Say, heavenly Powers, where shall we find such love?
Which of you will be mortal, to redeem
Man's mortal crime, and just the unjust to save?
Dwells in all Heaven charity so dear?

And silence was in Heaven: on Man's behalf
He ask'd, but all the heavenly quire stood mute,
Patron or intercessour none appear'd,
Much less that durst upon his own head draw
220 The deadly forfeiture, and ransom set.
And now without redemption all mankind
Must have been lost, adjudg'd to Death and Hell
By doom severe, had not the Son of God,
In whom the fulness dwells of love divine,
His dearest mediation thus renew'd.

Father, thy word is past, Man shall find grace;
And shall grace not find means, that finds her way,
The speediest of thy winged messengers,
To visit all thy creatures, and to all
230 Comes unprevented, unimplor'd, unsought?
Happy for Man, so coming; he her aid
Can never seek, once dead in sins, and lost;
Atonement for himself, or offering meet,
Indebted and undone, hath none to bring;
Behold me then: me for him, life for life
I offer: on me let thine anger fall;
Account me Man; I for his sake will leave
Thy bosom, and this glory next to thee
Freely put off, and for him lastly die
240 Well pleased; on me let Death wreak all his rage.
Under his gloomy power I shall not long
Lie vanquished. Thou hast given me to possess
Life in myself for ever; by thee I live;
Though now to Death I yield, and am his due,
All that of me can die, yet, that debt paid,
thou wilt not leave me in the loathsome grave
His prey, nor suffer my unspotted soul
For ever with corruption there to dwell;
But I shall rise victorious, and subdue
250 My vanquisher, spoiled of his vaunted spoil.
Death his death's wound shall then receive, and stoop
Inglorious, of his mortal sting disarmed;
I through the ample air in triumph high
Shall lead Hell captive maugre Hell, and show
The powers of darkness bound. Thou, at the sight
Pleased, out of Heaven shalt look down and smile,
While, by thee raised, I ruin all my foes;
Death last, and with his carcass glut the grave;
Then, with the multitude of my redeemed,
260 Shall enter Heaven, long absent, and return,
Father, to see thy face, wherein no cloud
Of anger shall remain, but peace assured
And reconcilement: wrath shall be no more
Thenceforth, but in thy presence joy entire.

His words here ended; but his meek aspect
Silent yet spake, and breathed immortal love
To mortal men, above which only shone
Filial obedience: as a sacrifice
Glad to be offered, he attends the will
270 Of his great Father. Admiration seized
All Heaven, what this might mean, and whither tend,
Wondering; but soon th' Almighty thus replied.

O thou in Heaven and Earth the only peace
Found out for mankind under wrath, O thou
My sole complacence! Well thou know'st how dear
To me are all my works; nor Man the least,
Though last created, that for him I spare
Thee from my bosom and right hand, to save,
By losing thee a while, the whole race lost.
280 Thou, therefore, whom thou only canst redeem,
Their nature also to thy nature join;
And be thyself Man among men on Earth,
Made flesh, when time shall be, of virgin seed,
By wondrous birth; be thou in Adam's room
The head of all mankind, though Adam's son.
As in him perish all men, so in thee,
As from a second root, shall be restored
As many as are restored, without thee none.
290 His crime makes guilty all his sons; thy merit,
Imputed, shall absolve them who renounce
Their own both righteous and unrighteous deeds,
And live in thee transplanted, and from thee
Receive new life. So Man, as is most just,
Shall satisfy for Man, be judged and die,
And dying rise, and rising with him raise
His brethren, ransomed with his own dear life.
So heavenly love shall outdo hellish hate,
Giving to death, and dying to redeem,
300 So dearly to redeem what hellish hate
So easily destroyed, and still destroys
In those who, when they may, accept not grace.
Nor shalt thou, by descending to assume
Man's nature, lessen or degrade thine own.
Because thou hast, though throned in highest bliss
Equal to God, and equally enjoying
God-like fruition, quitted all, to save
A world from utter loss, and hast been found
By merit more than birthright Son of God,
310 Found worthiest to be so by being good,
Far more than great or high; because in thee
Love hath abounded more than glory abounds;
Therefore thy humiliation shall exalt
With thee thy manhood also to this throne:
Here shalt thou sit incarnate, here shalt reign
Both God and Man, Son both of God and Man,
Anointed universal King; all power
I give thee; reign for ever, and assume
Thy merits; under thee, as head supreme,
320 Thrones, Princedoms, Powers, Dominions, I reduce:
All knees to thee shall bow, of them that bide
In Heaven, or Earth, or under Earth in Hell.
When thou, attended gloriously from Heaven,
Shalt in the sky appear, and from thee send
The summoning Arch-Angels to proclaim
Thy dread tribunal; forthwith from all winds,
The living, and forthwith the cited dead
Of all past ages, to the general doom
Shall hasten; such a peal shall rouse their sleep.
330 Then, all thy saints assembled, thou shalt judge
Bad Men and Angels; they, arraigned, shall sink
Beneath thy sentence; Hell, her numbers full,
Thenceforth shall be for ever shut. Mean while
The world shall burn, and from her ashes spring
New Heaven and Earth, wherein the just shall dwell,
And, after all their tribulations long,
See golden days, fruitful of golden deeds,
With joy and peace triumphing, and fair truth.
Then thou thy regal scepter shalt lay by,
350 For regal scepter then no more shall need,
God shall be all in all. But, all ye Gods,
Adore him, who to compass all this dies;
Adore the Son, and honour him as me.

No sooner had the Almighty ceased, but all
The multitude of Angels, with a shout
Loud as from numbers without number, sweet
As from blest voices, uttering joy, Heaven rung
With jubilee, and loud Hosannas filled
The eternal regions: Lowly reverent
360 Towards either throne they bow, and to the ground
With solemn adoration down they cast
Their crowns inwove with amarant and gold;
Immortal amarant, a flower which once
In Paradise, fast by the tree of life,
Began to bloom; but soon for man's offence
To Heaven removed, where first it grew, there grows,
And flowers aloft shading the fount of life,
And where the river of bliss through midst of Heaven
Rolls o'er Elysian flowers her amber stream;
360 With these that never fade the Spirits elect
Bind their resplendent locks inwreathed with beams;
Now in loose garlands thick thrown off, the bright
Pavement, that like a sea of jasper shone,
Impurpled with celestial roses smiled.
Then, crowned again, their golden harps they took,
Harps ever tuned, that glittering by their side
Like quivers hung, and with preamble sweet
Of charming symphony they introduce
Their sacred song, and waken raptures high;
370 No voice exempt, no voice but well could join
Melodious part, such concord is in Heaven.

Thee, Father, first they sung Omnipotent,
Immutable, Immortal, Infinite,
Eternal King; the Author of all being,
Fountain of light, thyself invisible
Amidst the glorious brightness where thou sit'st
Throned inaccessible, but when thou shadest
The full blaze of thy beams, and, through a cloud
Drawn round about thee like a radiant shrine,
380 Dark with excessive bright thy skirts appear,
Yet dazzle Heaven, that brightest Seraphim
Approach not, but with both wings veil their eyes.
Thee next they sang of all creation first,
Begotten Son, Divine Similitude,
In whose conspicuous countenance, without cloud
Made visible, the Almighty Father shines,
Whom else no creature can behold; on thee
Impressed the effulgence of his glory abides,
Transfused on thee his ample Spirit rests.
390 He Heaven of Heavens and all the Powers therein
By thee created; and by thee threw down
The aspiring Dominations: Thou that day
Thy Father's dreadful thunder didst not spare,
Nor stop thy flaming chariot-wheels, that shook
Heaven's everlasting frame, while o'er the necks
Thou drovest of warring Angels disarrayed.
Back from pursuit thy Powers with loud acclaim
Thee only extolled, Son of thy Father's might,
To execute fierce vengeance on his foes,
400 Not so on Man: Him through their malice fallen,
Father of mercy and grace, thou didst not doom
So strictly, but much more to pity incline:
No sooner did thy dear and only Son
Perceive thee purposed not to doom frail Man
So strictly, but much more to pity inclined,
He to appease thy wrath, and end the strife
Of mercy and justice in thy face discerned,
Regardless of the bliss wherein he sat
Second to thee, offered himself to die
410 For Man's offence. O unexampled love,
Love no where to be found less than Divine!
Hail, Son of God, Saviour of Men! Thy name
Shall be the copious matter of my song
Henceforth, and never shall my heart thy praise
Forget, nor from thy Father's praise disjoin.
Thus they in Heaven, above the starry sphere,
Their happy hours in joy and hymning spent.

Mean while upon the firm opacous globe
Of this round world, whose first convex divides
420 The luminous inferiour orbs, enclosed
From Chaos, and the inroad of Darkness old,
Satan alighted walks: A globe far off
It seemed, now seems a boundless continent
Dark, waste, and wild, under the frown of Night
Starless exposed, and ever-threatening storms
Of Chaos blustering round, inclement sky;
Save on that side which from the wall of Heaven,
Though distant far, some small reflection gains
Of glimmering air less vexed with tempest loud:
430 Here walked the Fiend at large in spacious field.
As when a vultur on Imaus bred,
Whose snowy ridge the roving Tartar bounds,
Dislodging from a region scarce of prey
To gorge the flesh of lambs or yeanling kids,
On hills where flocks are fed, flies toward the springs
Of Ganges or Hydaspes, Indian streams;
But in his way lights on the barren plains
Of Sericana, where Chineses drive
With sails and wind their cany waggons light:
440 So, on this windy sea of land, the Fiend
Walked up and down alone, bent on his prey;
Alone, for other creature in this place,
Living or lifeless, to be found was none;
None yet, but store hereafter from the earth
Up hither like aereal vapours flew
Of all things transitory and vain, when sin
With vanity had filled the works of men:
Both all things vain, and all who in vain things
Built their fond hopes of glory or lasting fame,
450 Or happiness in this or the other life;
All who have their reward on earth, the fruits
Of painful superstition and blind zeal,
Nought seeking but the praise of men, here find
Fit retribution, empty as their deeds;
All the unaccomplished works of Nature's hand,
Abortive, monstrous, or unkindly mixed,
Dissolved on earth, fleet hither, and in vain,
Till final dissolution, wander here;
Not in the neighbouring moon as some have dreamed;
460 Those argent fields more likely habitants,
Translated Saints, or middle Spirits hold
Betwixt the angelical and human kind.
Hither of ill-joined sons and daughters born
First from the ancient world those giants came
With many a vain exploit, though then renowned:
The builders next of Babel on the plain
Of Sennaar, and still with vain design,
New Babels, had they wherewithal, would build:
Others came single; he, who, to be deemed
470 A God, leaped fondly into Aetna flames,
Empedocles; and he, who, to enjoy
Plato's Elysium, leaped into the sea,
Cleombrotus; and many more too long,
Embryos, and idiots, eremites, and friars
White, black, and gray, with all their trumpery.
Here pilgrims roam, that strayed so far to seek
In Golgotha him dead, who lives in Heaven;
And they, who to be sure of Paradise,
Dying, put on the weeds of Dominick,
480 Or in Franciscan think to pass disguised;
They pass the planets seven, and pass the fixed,
And that crystalling sphere whose balance weighs
The trepidation talked, and that first moved;
And now Saint Peter at Heaven's wicket seems
To wait them with his keys, and now at foot
Of Heaven's ascent they lift their feet, when lo
A violent cross wind from either coast
Blows them transverse, ten thousand leagues awry
Into the devious air: Then might ye see
490 Cowls, hoods, and habits, with their wearers, tost
And fluttered into rags; then reliques, beads,
Indulgences, dispenses, pardons, bulls,
The sport of winds: All these, upwhirled aloft,
Fly o'er the backside of the world far off
Into a Limbo large and broad, since called
The Paradise of Fools, to few unknown
Long after; now unpeopled, and untrod.
All this dark globe the Fiend found as he passed,
And long he wandered, till at last a gleam
500 Of dawning light turned thither-ward in haste
His travelled steps: far distant he descries
Ascending by degrees magnificent
Up to the wall of Heaven a structure high;
At top whereof, but far more rich, appeared
The work as of a kingly palace-gate,
With frontispiece of diamond and gold
Embellished; thick with sparkling orient gems
The portal shone, inimitable on earth
By model, or by shading pencil, drawn.
510 These stairs were such as whereon Jacob saw
Angels ascending and descending, bands
Of guardians bright, when he from Esau fled
To Padan-Aram, in the field of Luz
Dreaming by night under the open sky
And waking cried, This is the gate of Heaven.
Each stair mysteriously was meant, nor stood
There always, but drawn up to Heaven sometimes
Viewless; and underneath a bright sea flowed
Of jasper, or of liquid pearl, whereon
520 Who after came from earth, sailing arrived
Wafted by Angels, or flew o'er the lake
Rapt in a chariot drawn by fiery steeds.
The stairs were then let down, whether to dare
The Fiend by easy ascent, or aggravate
His sad exclusion from the doors of bliss:
Direct against which opened from beneath,
Just o'er the blissful seat of Paradise,
A passage down to the Earth, a passage wide,
Wider by far than that of after-times
530 Over mount Sion, and, though that were large,
Over the Promised Land to God so dear;
By which, to visit oft those happy tribes,
On high behests his angels to and fro
Passed frequent, and his eye with choice regard
From Paneas, the fount of Jordan's flood,
To Beersaba, where the Holy Land
Borders on Egypt and the Arabian shore;
So wide the opening seemed, where bounds were set
To darkness, such as bound the ocean wave.
540 Satan from hence, now on the lower stair,
That scaled by steps of gold to Heaven-gate,
Looks down with wonder at the sudden view
Of all this world at once. As when a scout,
Through dark and desart ways with peril gone
All night, at last by break of cheerful dawn
Obtains the brow of some high-climbing hill,
Which to his eye discovers unaware
The goodly prospect of some foreign land
First seen, or some renowned metropolis
550 With glistering spires and pinnacles adorned,
Which now the rising sun gilds with his beams:
Such wonder seised, though after Heaven seen,
The Spirit malign, but much more envy seised,
At sight of all this world beheld so fair.
Round he surveys (and well might, where he stood
So high above the circling canopy
Of night's extended shade,) from eastern point
Of Libra to the fleecy star that bears
Andromeda far off Atlantick seas
560 Beyond the horizon; then from pole to pole
He views in breadth, and without longer pause
Down right into the world's first region throws
His flight precipitant, and winds with ease
Through the pure marble air his oblique way
Amongst innumerable stars, that shone
Stars distant, but nigh hand seemed other worlds;
Or other worlds they seemed, or happy isles,
Like those Hesperian gardens famed of old,
Fortunate fields, and groves, and flowery vales,
570 Thrice happy isles; but who dwelt happy there
He staid not to inquire: Above them all
The golden sun, in splendour likest Heaven,
Allured his eye; thither his course he bends
Through the calm firmament, (but up or down,
By center, or eccentrick, hard to tell,
Or longitude,) where the great luminary
Aloof the vulgar constellations thick,
That from his lordly eye keep distance due,
Dispenses light from far; they, as they move
580 Their starry dance in numbers that compute
Days, months, and years, towards his all-cheering lamp
Turn swift their various motions, or are turned
By his magnetick beam, that gently warms
The universe, and to each inward part
With gentle penetration, though unseen,
Shoots invisible virtue even to the deep;
So wonderously was set his station bright.
There lands the Fiend, a spot like which perhaps
Astronomer in the sun's lucent orb
590 Through his glazed optick tube yet never saw.
The place he found beyond expression bright,
Compared with aught on earth, metal or stone;
Not all parts like, but all alike informed
With radiant light, as glowing iron with fire;
If metal, part seemed gold, part silver clear;
If stone, carbuncle most or chrysolite,
Ruby or topaz, to the twelve that shone
In Aaron's breast-plate, and a stone besides
Imagined rather oft than elsewhere seen,
600 That stone, or like to that which here below
Philosophers in vain so long have sought,
In vain, though by their powerful art they bind
Volatile Hermes, and call up unbound
In various shapes old Proteus from the sea,
Drained through a limbeck to his native form.
What wonder then if fields and regions here
Breathe forth Elixir pure, and rivers run
Potable gold, when with one virtuous touch
The arch-chemick sun, so far from us remote,
610 Produces, with terrestrial humour mixed,
Here in the dark so many precious things
Of colour glorious, and effect so rare?
Here matter new to gaze the Devil met
Undazzled; far and wide his eye commands;
For sight no obstacle found here, nor shade,
But all sun-shine, as when his beams at noon
Culminate from the equator, as they now
Shot upward still direct, whence no way round
Shadow from body opaque can fall; and the air,
620 No where so clear, sharpened his visual ray
To objects distant far, whereby he soon
Saw within ken a glorious Angel stand,
The same whom John saw also in the sun:
His back was turned, but not his brightness hid;
Of beaming sunny rays a golden tiar
Circled his head, nor less his locks behind
Illustrious on his shoulders fledge with wings
Lay waving round; on some great charge employed
He seemed, or fixed in cogitation deep.
630 Glad was the Spirit impure, as now in hope
To find who might direct his wandering flight
To Paradise, the happy seat of Man,
His journey's end and our beginning woe.
But first he casts to change his proper shape,
Which else might work him danger or delay:
And now a stripling Cherub he appears,
Not of the prime, yet such as in his face
Youth smiled celestial, and to every limb
Suitable grace diffused, so well he feigned:
640 Under a coronet his flowing hair
In curls on either cheek played; wings he wore
Of many a coloured plume, sprinkled with gold;
His habit fit for speed succinct, and held
Before his decent steps a silver wand.
He drew not nigh unheard; the Angel bright,
Ere he drew nigh, his radiant visage turned,
Admonished by his ear, and straight was known
The Arch-Angel Uriel, one of the seven
Who in God's presence, nearest to his throne,
650 Stand ready at command, and are his eyes
That run through all the Heavens, or down to the Earth
Bear his swift errands over moist and dry,
O'er sea and land: him Satan thus accosts.

Uriel, for thou of those seven Spirits that stand
In sight of God's high throne, gloriously bright,
The first art wont his great authentick will
Interpreter through highest Heaven to bring,
Where all his sons thy embassy attend;
And here art likeliest by supreme decree
660 Like honour to obtain, and as his eye
To visit oft this new creation round;
Unspeakable desire to see, and know
All these his wonderous works, but chiefly Man,
His chief delight and favour, him for whom
All these his works so wonderous he ordained,
Hath brought me from the quires of Cherubim
Alone thus wandering. Brightest Seraph, tell
In which of all these shining orbs hath Man
His fixed seat, or fixed seat hath none,
670 But all these shining orbs his choice to dwell;
That I may find him, and with secret gaze
Or open admiration him behold,
On whom the great Creator hath bestowed
Worlds, and on whom hath all these graces poured;
That both in him and all things, as is meet,
The universal Maker we may praise;
Who justly hath driven out his rebel foes
To deepest Hell, and, to repair that loss,
Created this new happy race of Men
680 To serve him better: Wise are all his ways.

So spake the false dissembler unperceived;
For neither Man nor Angel can discern
Hypocrisy, the only evil that walks
Invisible, except to God alone,
By his permissive will, through Heaven and Earth:
And oft, though wisdom wake, suspicion sleeps
At wisdom's gate, and to simplicity
Resigns her charge, while goodness thinks no ill
Where no ill seems: Which now for once beguiled
690 Uriel, though regent of the sun, and held
The sharpest-sighted Spirit of all in Heaven;
Who to the fraudulent impostor foul,
In his uprightness, answer thus returned.

Fair Angel, thy desire, which tends to know
The works of God, thereby to glorify
The great Work-master, leads to no excess
That reaches blame, but rather merits praise
The more it seems excess, that led thee hither
From thy empyreal mansion thus alone,
700 To witness with thine eyes what some perhaps,
Contented with report, hear only in Heaven:
For wonderful indeed are all his works,
Pleasant to know, and worthiest to be all
Had in remembrance always with delight;
But what created mind can comprehend
Their number, or the wisdom infinite
That brought them forth, but hid their causes deep?
I saw when at his word the formless mass,
This world's material mould, came to a heap:
710 Confusion heard his voice, and wild uproar
Stood ruled, stood vast infinitude confined;
Till at his second bidding Darkness fled,
Light shone, and order from disorder sprung:
Swift to their several quarters hasted then
The cumbrous elements, earth, flood, air, fire;
And this ethereal quintessence of Heaven
Flew upward, spirited with various forms,
That rolled orbicular, and turned to stars
Numberless, as thou seest, and how they move;
720 Each had his place appointed, each his course;
The rest in circuit walls this universe.
Look downward on that globe, whose hither side
With light from hence, though but reflected, shines;
That place is Earth, the seat of Man; that light
His day, which else, as the other hemisphere,
Night would invade; but there the neighbouring moon
So call that opposite fair star) her aid
Timely interposes, and her monthly round
Still ending, still renewing, through mid Heaven,
730 With borrowed light her countenance triform
Hence fills and empties to enlighten the Earth,
And in her pale dominion checks the night.
That spot, to which I point, is Paradise,
Adam's abode; those lofty shades, his bower.
Thy way thou canst not miss, me mine requires.
Thus said, he turned; and Satan, bowing low,
As to superiour Spirits is wont in Heaven,
Where honour due and reverence none neglects,
Took leave, and toward the coast of earth beneath,
740 Down from the ecliptick, sped with hoped success,
Throws his steep flight in many an aery wheel;
Nor staid, till on Niphates' top he lights.
&lt;/poem&gt;
}}
[[Het paradijs verloren: Boek IV|&gt;&gt;&gt; Ga verder met BOOK IV]]

----
'''Navigatie''': [[Het paradijs verloren: Boek I|Boek I]] - [[Het paradijs verloren: Boek II|Boek II]] - Boek III
----
== Noten ==
Bron voor de explicatieve noten: [https://milton.host.dartmouth.edu/reading%20room/pl/book%201/text.shtml The John Milton Reading Room: Paradise Lost] (onder Creative Commons licentie)

{{References}}
[[Categorie:Engels]]
[[Categorie:John Milton]]
[[Categorie:Vertaalde poëzie]]</text>
      <sha1>jtf5j7z7fz0ky75t2m7evmceq6chtjg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>126988</id>
      <parentid>126987</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T14:41:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>J.G.G.</username>
        <id>269</id>
      </contributor>
      <comment>noten</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="70383" xml:space="preserve">{{Infobox document
| naam             = Het paradijs verloren: Boek III
| auteur           = [[Auteur:John Milton|John Milton]]
| genre            = Poëzie
| taal             = Engels
| datum            = 1674 (tweede editie)&lt;/br&gt;Vertaling 2022
| vertaler         = [[Gebruiker:J.G.G.|Jules Grandgagnage]]
| bron             = [https://vertaaldegedichten.jouwweb.be/engelse-gedichten/john-milton/paradise-lost-book-iii Vertaalde gedichten: Paradise Lost Boek III]]
| auteursrecht     = CC-BY-SA
| artikelwikipedia = Paradise Lost
}}
[[Bestand:ParadiseLButts1.jpg|miniatuur|left|Illustratie door William Blake, 1808: Satan wekt de opstandige engelen op]]

----
&lt;Center&gt;&lt;Big&gt;&lt;Big&gt;Het paradijs verloren: Boek III (1674)&lt;/Big&gt;&lt;/Big&gt;
'''Paradise Lost Book III van John Milton'''&lt;br&gt;naar het Nederlands vertaald door Jules Grandgagnage (2022)&lt;/br&gt;
&lt;/br&gt;&lt;U&gt;Tekstverantwoording:&lt;/U&gt; voor de Engelse tekst werd gebruikgemaakt van [https://en.wikisource.org/wiki/Paradise_Lost_(1674)/Book_III de tekst op de Engelse Wikisource]. &lt;/Center&gt;

----
{{Gebruiker:J.G.G./licentie}}
----

'''ONDERWERP DERDE BOEK''' ('The Argument')

God, gezeten op Zijn troon, ziet Satan op deze wereld afvliegen, die Hij pas geschapen heeft. Hij toont hem aan zijn Zoon die aan Zijn rechterhand zit en voorspelt het succes van Satan in het verderven van de mensheid. Hij zuivert Zijn eigen Gerechtigheid en Wijsheid van alle blaam, omdat Hij de mens vrij en bekwaam genoeg heeft geschapen om zijn verleider te weerstaan; toch verklaart Hij Zijn voornemen genade aan de mens te schenken, omdat hij niet uit eigen kwaadwilligheid is gevallen, zoals Satan, maar door hem verleid is. De Zoon van God prijst Zijn Vader voor de openbaring van Zijn genadige bedoeling met de mens; maar God verklaart opnieuw, dat Genade niet kan worden verleend aan de mens zonder de voldoening van Goddelijke rechtvaardigheid; de mens heeft de majesteit van God beledigd door goddelijkheid na te streven. Daarom moet hij met heel zijn nageslacht, gewijd aan de dood, sterven, tenzij iemand kan worden gevonden die bereid is om in zijn plaats deze straf te ondergaan. De Zoon van God biedt zichzelf vrijwillig aan als zoenoffer voor de mens. De Vader aanvaardt dit, verordent zijn incarnatie, spreekt zijn verhevenheid uit boven alle Namen in Hemel en Aarde; beveelt alle Engelen om zijn zoon te aanbidden. Zij gehoorzamen, en zingen op hun harpen in koor de lof van zowel de Vader als de Zoon. Intussen is Satan neergestreken op de kale bol van de buitenste sfeer van de wereld, waar hij dwalend een plaats vindt die sindsdien het voorgeborchte van de ijdelheid wordt genoemd en waar personen en dingen heen vliegen. Satan komt dan bij de Hemelpoort, die wordt beschreven als opstijgend naar de sterren, en de wateren boven het Firmament die eromheen stromen: Hij gaat vandaar naar de sfeer van de Zon; hij vindt daar Uriël, de Regent van die sfeer, maar verandert eerst zichzelf in de gedaante van een lagere Engel en doet alsof hij de nieuwe Schepping en Mens wil zien die God hier heeft neergezet. Satan vraagt aan Uriël hem de weg te wijzen naar de plaats waar de mens woont, en wordt ernaartoe geleid; hij landt eerst op de berg Niphates.&lt;ref&gt;Niphates: een berg in het Taurusgebergte in Armenië.&lt;/ref&gt;
{{Kolommen2
| Kolom1=
&lt;big&gt;HET PARADIJS VERLOREN&lt;/big&gt;

Nederlandse vertaling door Jules Grandgagnage (2022)

BOEK III
&lt;poem&gt;
Heil, Heilig Licht, Hemels eerstgeborene,
of mede uit de eeuwige straal ontsproten:
Mag ik me zo uitdrukken zonder blaam?
Is God immers geen Licht en woonde Hij
niet steeds in ongenaakbaar eeuwig licht,
in U, Helder Schijnsel van het Ongeschapene?
Of verkiest U de naam Zuivere stroom,
van oorsprong onbekend? Nog voor de Zon,
nog voor de hemel bestond U; Op Gods bevel&lt;ref&gt;Nog voor de hemel(en) bestond u: Zie Genesis 1:3, waarin staat dat het licht het eerste geschapen ding was.&lt;/ref&gt;
bekleedde U de jonge wereld (van donkere
diepe wateren aan 't onbegrensd
en vormloos Niets ontrukt) als met een mantel.
U zie ik nu weer, met bouder vleugelslag, 
de poel van Styx ontvloden, maar lang gekerkerd&lt;ref&gt;Syx/Stygisch: verwijst naar de rivier de Styx, een van de rivieren van de hel, die zich aan de ingang van Hades bevindt. Ook gebruikt als algemene verwijzing naar de onderwereld van de klassieke mythologie.&lt;/ref&gt;
in dat duister krocht; En op mijn vlucht
door diepste en mindere duisternis gedragen,
bezong ik Chaos en de eeuwige nacht&lt;ref&gt;Chaos: Milton ontleent het concept van chaos, of ongevormde materie, aan Hesiodus' Theogonie en de platoonse filosofie (vooral de Timaeus).&lt;/ref&gt;
met andere tonen dan Orpheus' lier;
De hemelmuze hielp me bij het dalen&lt;ref&gt;De hemelse Muze: Urania, de muze die geassocieerd wordt met astronomie. Impliceert ook de Heilige Geest.&lt;/ref&gt;
naar de hel en bij het weder klimmen, 
hoe zwaar ook die beproeving; Veiliger nu
bezoek ik u —en voel opnieuw uw levenslamp—
met ogen die niet meer dezelfde zijn,&lt;ref&gt;Ogen...: Milton was volledig blind sinds 1652.&lt;/ref&gt;
en vruchteloos zoekend naar uw indringende straal
geen dageraad meer vinden, door de schemerige
sluier van zwarte staar bedekt. Nochtans
belet dit me niet te dwalen waar Muzen zijn
en het verheven gezang rond klare bron,
lommerbos of zonbestraalde heuvel;
Maar U vooral, O, Sion, bezoek ik 's nachts,&lt;ref&gt;De heilige berg Sion, waarvan wordt beweerd dat Mozes er de leringen van God heeft ontvangen. Milton geeft blijkbaar de voorkeur aan het beeld van de berg boven dat van de gebruikelijke woonplaats van de Muzen, de berg Parnassus.&lt;/ref&gt; 
en de bloemomzoomde beken die uw
voet kabbelend bevloeien: niet zelden denk ik
aan die twee wier lot ook 't mijne is:
(kon ik in faam maar hun gelijke zijn!)
Thamyris en Homerus, beiden blind,&lt;ref&gt;Thamyris: Homerus vermeldt deze blinde Thraciër in de Ilias 2.591-4.&lt;/ref&gt;
en d' oude profeten Tiresias en Phineus;&lt;ref&gt;Tiresias: Een wijsgeer en profeet die voorkomt in Sophocles' Oedipus de Koning en ook in Antigone. Als Thebaanse ziener voorspelde hij de val van Oedipus, en sprak over zijn blindheid als de facilitator van zijn gave van voorspelling.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Phineus: Een blinde Thracische koning die de gave van profetie bezat.&lt;/ref&gt;
Dan vullen harmonische ritmes mijn hoofd, zoals
de nachtegaal die in het donker zingt
en verborgen in het schaduwlover
zijn nachtelijk lied ten gehore brengt.
Zo keren de seizoenen jaarlijks terug;
Geen dag voor mij, geen zoete nadering
van ochtend of avond, geen aanblik van lentebloesem
zomerroos, kuddes of hemels mensengezicht;
Alleen maar wolken en eeuwigdurend duister
omgeeft mij, van menselijk vertier beroofd,
Het Boek der Schepping voor mij onleesbaar gemaakt&lt;ref&gt;Het Boek der Schepping als Boek der Kennis.&lt;/ref&gt;
als een lege bladzij waar kennis en werking
der natuur werden gewist zodat
die poort naar wijsheid voor mij gesloten blijft.
Schijn des te meer naar binnen, Hemels licht,
doorstraal mijn geest, versterk al zijn gaven
en plant daar ogen die de mist verdrijven
zodat ik zien en spreken kan van dingen
die voor een sterveling onzichtbaar zijn.
Hoog verheven boven alle hoogten
op de troon van zijn zuiver Rijk,
wierp d' Almachtige Vader een blik omlaag
naar Zijn Werken en hun eigen maaksels;
Omringd door alle heiligen van de hemel,
zo talrijk als de sterren, zat Hij, en zag
schoonheid die niet in woorden te vatten was;
Aan zijn rechterzijde zat zijn stralend&lt;ref&gt;Rechterzijde: De Zoon zit aan de rechterhand van God.&lt;/ref&gt;
evenbeeld, zijn enige zoon; Op Aarde
zag hij eerst ons eerste ouderpaar,
de enige twee mensen in 't zalig Hof
geplaatst, oogstten eeuwige vreugde en liefde,
vreugde die blijft en onbenijde liefde
in zalige eenzaamheid; Daarna beschouwde
Hij hel en afgrond, en hoe Satan in grauwe
lucht aan deze zijde van de nacht&lt;ref&gt;Aan deze kant van de Nacht: aan deze kant (de dagkant) van de Nacht. Aan de andere kant van de Eeuwige Nacht is Chaos.&lt;/ref&gt;
langs de hemelmuren vloog, klaar om
met moeë vlerk maar willige tred te dalen
naar de ruige rand van deze wereld,&lt;ref&gt;Deze wereld: hier verwijst het gedicht niet naar de aarde alleen, maar naar de sfeer van het geschapen universum, waarachter de Nacht en de Chaos of een leegte ligt.&lt;/ref&gt;
vast land gelijkend zonder firmament,
zij het door zee, zij het door lucht omringd. 
God zag vanuit de hoogte aan wat was,
wat is en wat zal zijn, en sprak voorzienig
zijn enige zoon met deze woorden aan:

Eniggeboren zoon, zie je hoe drift
onze tegenstander vervoert? Noch grenspaal,
noch alle grendels van de hel, noch ketens
die hem moesten binden weerhouden hem,
zelfs niet de grote afgrond; zo vastberaden
lijkt hij op wraak gericht, die zal neerkomen
op zijn eigen rebelse hoofd. En thans,
na elke hindernis te hebben overwonnen,
richt hij in 't voorhof van het Licht nabij
de hemel zijn vleugels naar de nieuwe wereld
om de mens die daar verblijft met kracht
of list te dwingen zijn zaligheid op te geven;
en dat zal hij doen, want de mens
is gevoelig voor zijn vleierij
en overtreedt lichtzinnig 't enig gebod&lt;ref&gt;Enig gebod: Het bevel van God dat Adam en Eva de boom der kennis onaangeroerd moesten laten. Zie Genesis 2:15-17.&lt;/ref&gt;
en enig pand van zijn gehoorzaamheid. 
Zo valt hij met zijn trouweloos geslacht;
Wie draagt de schuld? Wie anders dan hijzelf,
d' ondankbare, die alles van mij kreeg!
Ik schiep hem recht en goed: hij had de keuze
net als al mijn hemelse krachten en geesten
te vallen of te staan; uit vrije wil
weerstond de een terwijl de ander viel.
Indien onvrij, welk oprecht bewijs 
is er van echte trouw, geloof en liefde,
als niet de wil maar nooddwang alles stuurt?
Wat is het loon voor zulke dienstigheid?  
En welk genoegen verdient een slaaf eraan
als wil en rede  (kiezen volgt uit redeneren)
nutteloos, ijdel, en beide van vrijheid beroofd
niet mij, maar passief de noodzaak dienen?
Zij werden dus, zoals rechtvaardig is,
zo geschapen, en kunnen bijgevolg
hun Maker niet met recht beschuldigen,
of hun schepping of hun lot, alsof
voorbeschiktheid hun wil bij wet regeert
of zij zelf door voorkennis eigen
rebellie gelastten, niet ik; Voorzag ik,
dan had dit op hun misdrijf geen enkel effect,
dat zij ook zonder zeker hadden begaan.
Dus zonder dwang of schaduw van het lot,
of iets door mij onwrikbaar en eeuwig voorzien,
zondigen zij zelf, als enige daders
in wat zij oordelen en kiezen; want zo
maakte ik ze vrij, en vrij moeten ze blijven,
tot zij zichzelf tot slaven maken, want anders
moet ik hun aard veranderen, en 't hoog
besluit herroepen dat hun vrijheid gebood:
zijzelf geboden hun val. Door eigen drift
gedreven viel de eerste soort, zelf-verleid
en zelf-ontaard: De mens, door anderen
misleid, ontvangt mijn gratie. De ander niet:
Zo straalt, in genade en recht, in de
hemel en op aard mijn heerlijkheid;
Maar eerst en laatst straalt mijn barmhartigheid.

Een ambrozijngeur vulde de hemel terwijl&lt;ref&gt;Ambrozijn: Volgens Griekse en Romeinse mythen was ambrozijn het voedsel en de drank van de goden.&lt;/ref&gt;
God sprak, en uitverkoren geesten werden&lt;ref&gt;Uitverkoren geesten. De &quot;goede&quot; engelen zijn uitverkoren geesten. Milton bedoelt hiermee degenen die niet met Satan in opstand zijn gekomen.&lt;/ref&gt;
doordrongen van onuitsprekelijke vreugde:
Zij ontwaarden Gods zoon, onvergelijkbaar
in heerlijkheid waarin de schoonheid van
zijn vader werd weerspiegeld; Uit zijn gelaat
gevormd door goddelijk mededogen, sprak
eeuwige liefde, genade zonder maat;
Dit openbarend, sprak hij zijn vader toe.

O, Vader, hoe genadig was het woord
dat uw vorstelijk oordeel afsloot; dat mensen
gratie kunnen vinden; daarvoor prijzen
hemel en aarde u hooglijk met ontelbare
vrome hymnen en gezangen, die uw
godstroon bejubelen tot in de eeuwigheid.
Hoe zou de mens voorgoed verloren zijn,
uw schepsel, laatst nog zo bemind, hoe zou
uw jongste telg door bedrog en eigen
dwaasheid vallen? Verre zij dit van U,
ver van u, vader, die enkel rechtvaardig
oordeelt over alle schepsels. Of zal
die vijand zo zijn doel bereiken en dwarsboomt
hij uw plan? Zal hij zijn hoogste kwaad
vervullen en uw goedheid tot niets herleiden;
Of keert hij trots terug naar de hel, zwaarder
gestraft, doch met gestilde wraak, met in
zijn zog de ganse mensheid, door hem verdorven?
Of is het uw wil om hem te behagen en zelf
uw hele schepping ongedaan te maken;
voor hem te vernielen wat u voor eigen glorie 
hebt gemaakt? Zo werpt u twijfel en spot
op eigen goedheid en grootsheid zonder verweer.

De grote Schepper antwoordde hem aldus:
O, zoon, die mijn ziel in vreugde verheft,
zoon van mijn hart, zoon die alleen bent.
Mijn woord, mijn wijsheid en mijn macht, jij sprak&lt;ref&gt;Mijn woord: De Zoon wordt hier gedefinieerd als de uiterlijke uitdrukking in woord, wijsheid en macht van een verder onzichtbare, onuitsprekelijke God.&lt;/ref&gt;
geheel zoals ik dacht, geheel zoals
mijn eeuwig plan het heeft bepaald; De mens
zal niet geheel verloren zijn; hij wordt
gered wie 't wenst, niet door eigen wil,
maar door mijn vrijelijk verleende genade;
Nog eenmaal herstel ik zijn vervallen kracht,
hoewel door zondige begeerten gekluisterd;
Nog eenmaal zal hij, ondersteund door mij,
zijn dodelijke vijand op gelijke
grond bestrijden, opdat hij weten zou
hoe broos zijn gevallen toestand is,
en hoezeer hij zijn Verlossing dankt
aan mij, en mij alleen. Sommigen
heb ik uitverkoren. Het is mijn Wil;
De rest zal horen als ik hen roep en waarschuw
voor hun zondige staat, en hoe mijn toorn
op tijd te stillen door om genade te smeken;
Want ik breng licht in hun duistere zinnen,
verzacht hun stenen harten met gebed
en berouw tot zij zich onderwerpen.
Voor oprecht gebed, berouw en ootmoed
blijft mijn oor niet doof, noch zal mijn oog
gesloten blijven; In hen zal ik als gids
mijn scheidsrechter Geweten planten, die,
als ze ernaar luisteren, hen licht
na licht doet vinden en, goed besteed
en vast van koers, voert naar een veilig einde.
Maar mijn genade en lijdzaam dulden zal hij
die mij versmaadt en hoont nooit proeven; hard
zal harder worden en blind wordt blinder zodat
hij verder strompelt en nog dieper valt;
Slechts zulken sluit ik uit van mij genade.
Maar nog is alles niet gedaan; De Mens,
ongehoorzaam, verbreekt zijn trouw en zondigt
tegen het hoogste hemelgezag; zich voordoend
als een god verliest hij alles; Zo houdt
hij niets meer over om voor 't verraad te boeten
dan dat hij samen met zijn nageslacht
sacraal vernietigd wordt en sterven moet.
Hij sterft of rechtvaardigheid, tenzij
een ander bereid is deze strenge vergelding
te ondergaan: de dood voor de dood.
Zeg hemelmachten, waar is zulke liefde?
Wie hier wil sterfelijk zijn, om d' onrechtvaardige
mens als rechtvaardige te verlossen
van doodzonde? Is hier zoveel barmhartigheid?

Het ganse hemelkoor bleef echter stom:
geen beschermer of middelaar verscheen
ter wille van de mens, nog minder een
die met zijn eigen hoofd de dodelijke straf
als losgeld voor de misdaad wilde betalen.
Zonder verlossing zou de hele mensheid
verloren zijn, ter dood en hel veroordeeld
door Zijn strenge doem, als niet de Zoon
van God, in wie Zijn volle liefde gloort,
zijn dierbare voorspraak had hervat.

Vader, uw woord waarborgt de mens genade,
en zou Genade geen middel vinden, zij
die als de snelste uwer gevleugelde boden
haar weg vindt naar uw schepselen, en hen
bezoekt, onaangekondigd, ongesmeekt
en ongezocht? Gelukkig voor de mens
die zich in zonde en dood verliest en zo
niet meer in staat is tot boetedoening of offer;
In zonde verloren heeft hij niets te bieden.
Zie mij dan aan: mij voor hem, ik bied
een leven voor een leven; noem mij Mens;
laat uw wraak mij treffen; voor hem verlaat ik
uw boezem en doe als hoogste in glorie na u
vrijwillig afstand van alles om blij te sterven
voor hem; laat Dood op mij zijn woede koelen.
Ik zal niet lang verslagen liggen onder
zijn sombere macht. Een eeuwig leven schonk
U mij; Ik leef door U; Ook al zwicht ik
nu voor de dood en ben ik hem verschuldigd
al wat in kan mij sterven; Toch: eenmaal
die schuld betaald, laat u me niet ten prooi
aan hem in dat afschuwelijk graf, noch duldt
U dat hij eeuwig mijn zuivere ziel bederft.
Maar 'k zal het graf ontstijgen, mijn overwinnaar
onderwerpen, zich op zijn buit beroemend;
Dood zijn doodswond geven zodat hij roemloos
buigt, van zijn fatale steek ontdaan;
En ik zal in triomf door 't ruime zwerk
tegen haar wil de hel in ketens voeren,
haar duistere macht voorgoed bedwongen. En U,
U zal vanuit de hemel glimlachend toezien
terwijl ik door U mijn vijanden verpletter;
De dood als laatste, wiens kreng zijn graf verzadigt.
Dan zal ik, met mijn leger van verlosten,
na lange tijd opnieuw de hemel betreden,
Vader, om uw gezicht te zien, ongetekend
door een wolk van toorn, nu vrede en
verzoening verzekerd is: Gramschap wijkt
van dan af aan voor uw blije wezen.

Hier zweeg hij, maar zijn zacht gelaat sprak stil
over onsterfelijke liefde voor
de sterfelijke mens; slechts overstraald
door respect en liefde voor zijn vader;
Tot het hoogste offer blijmoedig bereid,
verbeidde hij zijn Vaders wil. Bewonderend
vroeg heel de hemel zich af wat dit betekende
en wat er zou volgen; Dra zei de Almachtige:

O jij, die als enige in hemel en op aard
mijn toorn van de mens afwendt en zijn 
rust herstelt, Jij, mijn enig welbehagen!
Hoe goed weet jij hoezeer 'k mijn werk liefheb,
niet in het minst de Mens, mijn laatste schepping.
Jou aan mijn boezem en rechterhand ontzeggen
is jou verliezen, maar redt een heel geslacht.
Voeg daarom hun aard bij die van jou, 
hun enige verlosser, en wees een mens
tussen de mensen op aarde, gemaakt tot vlees
uit maagdelijk zaad wanneer het tijd zal zijn&lt;ref&gt;Maagdelijk zaad: verwijzing naar de Maagd Maria en de incarnatie van de Zoon.&lt;/ref&gt;
door wonderlijke geboorte; Wees de leider
van heel de mensheid in Adams plaats, hoewel
als Adams zoon. Zoals zij in hem sterven,&lt;ref&gt;Adams zoon: Miltons poging om twee van Jezus' gebruikelijke titels te verzoenen: Zoon des mensen en Zoon van God.&lt;/ref&gt;
worden velen als uit een tweede wortel
in jou hersteld. Zonder jou niet één.&lt;ref&gt;Zonder jou niet één: Milton geloofde, net als de meeste van zijn tijdgenoten, dat geloof in Jezus Christus de enige verlossing was van eeuwige verdoemenis.&lt;/ref&gt;
Zijn zonde maakt ook al zijn zonen schuldig;
Jouw deugd, hun toegedicht, verlost eenieder
die al zijn daden, goed of slecht, verloochent;
In jou verplant zal hij verder leven
en van jou nieuw leven tot zich nemen. 
Zo voldoet de Mens met recht wat d' andere
schuldig is; hij wordt berecht en offert
zijn leven voor 't leven van zijn nageslacht.
Hemelse liefde zal helse haat overtreffen,
sterven en stervend verrijzen om terug te winnen
wat helse haat zo licht vernietigde,
en blijft vernietigen in hen die weigeren
de aangeboden genade te ontvangen.
Noch zal je, dalend om het menselijk wezen
te omhelzen je eigen aard verlagen;
Omdat je, ofschoon getroond in 't hoogste heil,
gelijk aan God, genietend van wat Hij schiep,
dit alles verliet om die verdorven wereld
te redden, en je de zoon van God meer door 
verdienste bent dan door geboorterecht.&lt;ref&gt;Door verdienste: Milton stelt de Zoon meer voor als Zoon van God op grond van zijn daden dan op grond van zijn verwekking&lt;/ref&gt;
Waardig bevonden ben jij door je goedheid,
veel meer dan door verworven macht of grootheid,
omdat jouw liefde rijker vloeit dan glorie;
Daarom zal jouw vernedering jou als mens
verheffen tot deze troon; Hier, belichaamd,
zal je zitten en heersen als God en Mens,
zowel de zoon van God als mensenzoon,
Gezalfd als koning over alles: Alle macht
verleen ik jou: heers voor eeuwig, als opperste
regeerder uit kracht van verdienste over
tronen, vorstendommen en alle machten;
Iedereen zal ik dwingen, in hemel, op aarde
of onder in de hel, voor jou te knielen.
Als jij, door goddelijke schittering omringd,
in 't hemelruim verschijnen zal en aartsengelen
uitzendt die de dag des oordeels verkondigen,
dan spoeden zich uit alle windstreken
zowel de levenden als de opgeroepen doden
uit lang vervlogen tijden naar jouw tribunaal,
uit slaap gewekt door het bazuingeschal.
Dan zul je in een kring van heiligen oordelen
over alle slechte mensen en engelen;
Onder jouw vonnis zinken zij; En eens
de hel gevuld, gaat zij voor eeuwig dicht.
Intussen brandt de wereld; voor de rechtvaardigen
rijst uit de as een nieuwe hemel en aarde;
Na al hun leed wachten hen gouden dagen,
met gouden vruchten van hun daden overladen;
Dan feesten vreugde, vrede en het ware
en leg jij je gouden scepter neer:
overbodig nu God in allen woont.
Maar Gij allen, Goden, aanbid degene
die om dit alles te bereiken sterft;
Aanbid de Zoon, en acht hem mijn gelijke.

Nauwelijks zweeg de Almachtige of heel
de menigte van engelen schreeuwde luid 
en zoet als uit talloze gelukzalige stemmen
zijn vreugde uit. De hemel galmde
van jubelzang en luide hosanna's vulden
de eeuwige oorden: Eerbiedig buigend naar hun
beider tronen wierpen zij vervolgens
in plechtige aanbidding hun met amarant
en goud doorweven kronen op de grond;
Amarant, onsterfelijke bloem&lt;ref&gt;Amarant: een bloedrode bloem die volgens de legende niet kon verwelken.&lt;/ref&gt;
die ooit in 't Paradijs begon te bloeien
naast de levensboom, maar na de zondeval
opnieuw verplaatst werd naar haar hemelse oorsprong,
waar nu haar bloesem de levensbron beschaduwt;
Vandaar vloeit de heilstroom door de hemel,
Elysese bloemen doordrenkend met amber&lt;ref&gt;Elysium: de klassieke Griekse plaats gereserveerd voor de deugdzame overledenen.&lt;/ref&gt;
waardoor ze niet verwelken; Uitverkoren
geesten binden er hun straalomkranste
lokken mee. Nu blonk het licht plaveisel,
bestrooid met bloemenslingers, als een zee
van jaspis, gekleurd door rode hemelrozen.
Dan, weer gekroond, namen zij gouden harpen,
altijd gestemd,  die glinsterden aan hun zijde
als pijlkokers; En met lieflijk voorspel
in mooie samenklank, begonnen zij
hun heilig lied tot ieders hoge vervoering;
Geen stem ontbrak, en elk had haar deel
der melodie in hemelse harmonie.

Van U, Vader, zongen ze eerst, Almachtig,
onveranderlijk, onsterfelijk en oneindig;
Eeuwig Koning, Schepper van alles wat is,
Bron van licht, zelf onzichtbaar te midden
van de schittering Zijner ongenaakbare
troon; Dan slechts bent U te zien wanneer
U de felheid van uw straling tempert
met een wolk als lichtend tabernakel
om U heen; Ook uw verhulde kleed
verblindt de hemel nog: de vlammendste engel
bedekt naast U zijn ogen met zijn vleugels.
Toen zongen ze van u, de eersteling
van heel de schepping, goddelijke spiegeling
in wiens opvallend gelaat, zonder sluier,
de Almachtige Vader zichtbaar doorschijnt;
Hij, die geen schepsel kan aanschouwen,
heeft in u Zijn Heerlijkheid gedrukt:
Zijn wijde geest woont eveneens in u.
Door u schiep Hij de hemel en de engelen,
en sloeg de opstand neer van de heerszuchtigen.
U spaarde die dag uw vaders donder niet,
noch ontzag u van uw felle strijdwagen
de vurige wielen die de hemel schokten
toen u over de nekken der uiteengeslagen
vijandige engelen reed. Terug van het strijdveld
werd slechts u op luid gejuich onthaald, 
die als Zoon van uw Almachtige vader
Zijn wraak aan Zijn vijanden heeft bezorgd.
Niet aan de Mens, die door hun slechtheid viel;
Vader der genade, streng, maar meer
geneigd tot meelij, besloot U hem te sparen:
Pas hoorde Uw lieve en enige zoon uw voornemen
om de broze mens niet te verdoemen,
omdat U meer geneigd tot meelij bent,
of hij wilde Uw toorn stillen, voorgoed,
en de strijd die in Uw gelaat woedt
tussen meelij en recht: Hij, ongeacht
zijn zaligheid als tweede naast God, zou sterven
voor de zonde van de mens. Goddelijk,
enig en zonder weerga was zulke liefde!
Heil, Gods Zoon, Verlosser van de Mens!
Uw naam zal in mijn liederen weerklinken
om voortaan uw lof en die van uw vader
trouw te zingen tot in de eeuwigheid.
Zo brachten ze in de hemel, boven de sfeer
der sterren, blije uren door met hymnen.

Terwijl bewandelt Satan de duistere vaste
bol van dit heelal, wiens eerste boog
de lichtende binnensferen afsluit van Chaos&lt;ref&gt;De binnensferen: de hemellichamen beschreven door ons zonnestelsel: zon, planeten, manen volgens een pre-Copernicaans begrip.&lt;/ref&gt;
en de dreiging van d' oude Duisternis;
Voordien geleek het hem een verre bol,
nu lijkt het een grenzeloos vasteland,
duister, bar en woest blootgesteld
aan de sterrenloze kille nacht
en de dreiging van Chaos' gure storm,
behalve aan de zijde die van de verre
hemelmuur wat licht opvangt en daar
met haar schijnsel de luide stormlucht luwt.
Hier liep de duivel in het weidse veld.
zoals een gier, gekweekt op de Imaüs,&lt;ref&gt;Imaus: een berg in de Himalaya.&lt;/ref&gt;
(wiens besneeuwde top het land begrenst
van zwervende Tataren) die zijn gebied,
schaars aan prooi, verlaat en op heuvels
lammeren en pasgeboren geitjes verscheurt;
Of vliegt naar Ganges' en Hydaspes' bronnen,&lt;ref&gt;Hydaspes: de rivier Jhelum in de Punjab. De Ganges is een belangrijke rivier in Noord-India.&lt;/ref&gt;
maar neerstrijkt op Sericana's dorre vlakten,&lt;ref&gt;Sericana: West-China, en de Gobiwoestijn, waar men in door zeilen aangedreven wagens overheen zou reizen.&lt;/ref&gt;
waar Chinese bamboewagens rijden,
die voortgedreven worden door wind en zeil.
Zo ging hij de winderige landzee op en neer,
belust op prooi, eenzaam: geen ander schepsel,
levend of onbezield, was daar  te vinden;
Nog niet te vinden: want spoedig zou een menigte
dwaze dingen als vluchtige damp van al
wat ijdel is vanaf de aarde hierheen
vliegen wanneer zonde het werk der mensen
met hoogmoed had vervuld. IJdelheid,
en de dwaze hoop op eer voor ieder
die zijn naam en faam op ijdele dingen
bouwt, geluk zoekt in dit of ander leven;
Al wie op aarde zijn beloning wil,
als vrucht van blind en ijverig bijgeloof,
niets anders zoekend dan de lof der mensen,
krijgt hier zijn loon, zo leeg als eigen daden.
Al 't onvoltooide werk van de natuur,
te vroeg geboren, monsterlijk of slecht,
eens vergaan op aarde, vliedt hierheen
om doelloos te dwalen tot d' eindvernietiging;
Niet op de nabije maan, dat is slechts waan:
haar zilveren velden zijn de woonst van levend
verheven heiligen of wezens die&lt;ref&gt;Verheven heiligen: Henoch (Genesis 5:24) en Elia (2 Koningen 2: 1-11) werden beiden levend naar de hemel gevoerd.&lt;/ref&gt;
het midden houden tussen mens en engel.
Hier, echter, kwamen de eerste bewoners
uit d' oude wereld: reuzen, verkeerd gekweekt
maar om hun ijdele heldendaden befaamd;
Vervolgens de bouwers van Babel op de vlakte
van Sinear, en andere Babelbouwers
met even grootse plannen maar zonder geld.
Anderen kwamen hier als eenzaat: de een
(Empedocles, zich god wanend) sprong dwaas
in Etna's vuur; en Cleombrotus in zee,
smachtend naar 't genot van Plato's elysium; 
Een horde embryo's, narren, kluizenaars
en broeders, wit, zwart en grijs, volgde
hen met al hun waardeloos gekakel.
Hier zwerven pelgrims die hem, die in de hemel
leeft, in Golgotha zochten als dode;
Ook zij, die op hun sterfbed snel het kleed
aantrekken van Dominicus of Franciscus 
om zo vermomd het paradijs te winnen.
Voorbij de zeven planeten en vaste sterren
gaan zij, waar Libra in de kristallijnen
sfeer trilling en Eerste Beweger bepaalt;
Petrus aan zijn hemelpoortje schijnt hen
op te wachten met sleutels in de hand,
Wanneer zij net de hemeltrap betreden,
blaast echter onverwachts een wervelwind
hen door de grillige lucht uit elke richting 
tienduizend mijl uit koers. Daar zag je kappen,
keuvels en pijen, samen met hun dragers
als rillende vodden verscheurd; relieken, parels,
paternosters, aflaten, absoluties
en papenbullen als speeltuig van de wind.
Ver achter deze wereld werden allen
in 't voorgeborchte geworpen, sindsdien
het Paradijs der Zotten genoemd, toen nog
weinig bekend, onbevolkt en onbetreden.
Door deze donkere wereld trok de duivel,
tot hij na lange omzwerving zijn schreden haastig
richtte naar een straal ochtendlicht;
In de verte gloorde de hemelmuur
waartegen een schitterend gebouw oprees,
zijn treden leidend naar een statelijke
poort, zo mogelijk nog koninklijker,
met een fronton van diamant en goud,
en rijkelijk ornament van glinsterende
oosterse juwelen. Een poort zo stralend
had zijn gelijke niet op aarde, noch als
ontwerp, noch als de beste tekening.
De trap was als de ladder waarop Jakob
stralende engelen op en neer zag gaan,
toen hij de wraak van Esau wilde ontvluchten
naar Padan-Aram in het land van Luz:
's Nachts, in open lucht, uit een droom
ontwaakt, riep hij: 'Dit is de Hemelpoort!'
In elke trede zat mysterie: de trap
bleef soms niet staan, ten hemel opgetrokken,
uit 't zicht, met onderaan een heldere zee
van vloeibaar parelmoer of jaspis waarover
ieder zeilde die van de aarde kwam,
door engelen gedragen, of over het meer
in een wagen getrokken door vurige rossen.
De trap hing neer, als om Satan te tarten
tot de klim, of het verdriet om zijn
verstoting uit de hemel te vergroten.
Daaronder en ertegenover opende 
zich een weg die naar de aarde leidde
en haar zegenrijke paradijs:
Een brede doorgang, ontzaglijk breder dan
die over Sions berg en, hoewel
ook breed, die boven het Beloofde Land
dat God zo dierbaar was en waarover
op Zijn bevel de engelen heen en weer
de blijde stammen bezochten, Zijn oog terwijl
alles overschouwend vanaf Paneas
(de bronnen van de Jordaan) tot aan Berseba
waar 't Heilig Land grenst aan Egypte en
d' Arabische kust; De toegang was zo wijd
als een door duisternis begrensde oceaan.
Vanop de laagste gouden trede der ladder
die naar de hemel reikte, keek Satan verwonderd
neer op 't schouwspel van de wereld die zich
plots aan hem vertoonde. Als een spion
die uren dwaalt langs hachelijke wegen
in het duister, en pas bij 't vrolijk klaren
van de dageraad de hoge heuvelrug
ontwaart van waar het zicht van een vreemd land,
tot dan toe onbekend, belofte brengt;
Of mogelijk een beroemde metropool
met glanzend versierde torenspitsen, verguld
door de stralen van de ochtendzon;
Versteld door dit toneel stond de Boze,
hoewel hij reeds de hemel had gezien,
en felle afgunst kreeg hem in zijn greep.
Vanop zijn plaats, boven de draaiende troonhemel
van de verlengde schaduw van de nacht,
ziet hij in 't rond: vanaf Libra's oostelijk
punt tot aan de wollige sterrennevel
die Andromeda draagt – ver over d' Atlantische
zeeën en de horizon voorbij;
Hij meet de breedte van d'een naar d'andere pool
en duikt dan zonder aarzeling de eerste
kring der wereld in; Zijdelings tollend
vliegt hij door zuivere marmeren lucht tussen
ontelbaar sterrengeflonker: verre sterren,
die van dichtbij nieuwe werelden bleken.;
Andere werelden, of eerder eilanden,
gelukkig als Hesperia's vermaarde tuin,
met zalig veld, bos en bloemrijk dal,
Driemaal gelukkig, maar wie daar gelukkig woonde,
zocht hij niet uit: Boven dit alles lokte
de gouden Zon, die hem een hemel leek,
zijn blik; daarheen wendde hij zijn koers
doorheen het kalme firmament (opwaarts,
neerwaarts, recht of schuin was moeilijk te zeggen,
noch welke lengtegraad) naar waar de heldere
grootse lichtbron als een vorstenoog scheen,
met de mindere sterren eerbiedig op afstand
hun zwakker licht verspreidend; Hun sterrendans
bewogen door een vaste maat die dagen,
maanden, jaren meet, richten zij zich
naar haar immer stralende lamp, of buigen
door haar magnetische straal die 't universum
zachtjes warmt, en alles diep doordringt
met haar onzichtbaar zachte invloed, en deugd
tot in de meest verborgen diepten brengt;
Zo wonderbaarlijk stralend stond zij daar.
Daar landt uiteindelijk de aartsvijand,
op een plek niet groter dan een stip,
nooit waar te nemen door een astronoom.
De duivel zag een oord dat onbeschrijflijk
stralender was dan aards metaal of steen;
heel verschillend, maar steeds van licht bezield,
als ijzer dat men gloeiend maakt in 't vuur;
Metaal leek deels van goud en deels van zilver;
Een edelsteen was meestal chrysoliet,
robijn ofwel topaas van het twaalftal
dat uit Aarons borstplaat blonk; Daarnaast
een steen, veeleer verbeeld dan echt gezien,
zoals de filosofen zo lang vergeefs
hebben gezocht naar de Steen der Wijzen
(hoewel hun Kunst kwik - de vluchtige Hermes -
vermocht te binden en uit zee Proteus
ontbonden opriep en zijn vele gedaanten
tot vorm distilleerden in hun alambiek.
Geen wonder dat hier velden en contreien
zuivere geest uitademen, met rivieren
van drinkbaar goud, als d' alchemie der zon,
zo ver van ons geplaatst, met elke straal
in aardevocht gedrenkt hier in het donker,
zo veel kostbaar mooie dingen maakt,
zeldzaam en met luisterrijke kleuren.
Hier vond zijn duivelsblik, door niets verblind,
veel nieuwe stof: zijn oog beval hij ver
en wijd te zien maar vond geen hindernis
of schaduw; slechts zonneschijn (zoals haar stralen
's middags loodrecht op de evenaar vallen,
zo gingen zij nu lijnrecht op zonder
dat een voorwerp schaduw gaf); Zo helder
was de lucht dat ze zijn blik scherpte
voor verafgelegen dingen: Weldra
zag hij daardoor de stralende engel staan,
(dezelfde bemerkte Johannes in de zon):
Hij zag zijn rug, maar 't hield zijn licht niet tegen;
Een gouden tiara van zonnestralen omgaf
zijn hoofd; in glans gelijk vielen zijn lokken
over zijn schouders, bevederd met zwaaiende vleugels;
Hij leek bezwaard met een immense taak,
of misschien in diepe gedachten verzonken.
Zijn onzuivere geest verblijdde zich
met de hoop dat dit de gids was die zijn
dwalende vlucht zou leiden naar het paradijs,
zijn reisdoel en 't begin van al ons lijden.
Maar eerst behoefde hij een andere vorm,
om geen gevaar of uitstel te moeten vrezen:
Nu verschijnt hij als een jonge cherub,
niet van de eerste rang, maar niettemin
straalt zijn gelaat van hemelse jeugd, en gratie
spreidt zich in al zijn leden; kunstig geveinsd:
Zijn golvend haar onder een diadeem
speels krullend over iedere wang;
zijn vleugelpaar met kleur en goud besprenkeld;
zijn kleed ingekort voor groter vaart,
zijn statige tred met zilveren staf gesteund.
Hij naderde niet ongemerkt: nog voor
hij dichter kwam, keerde de engel zich om
met stralend gelaat, gewaarschuwd door zijn oor,
en Satan aanschouwde Uriël, een van de zeven
nabij Gods troon, steeds klaar voor Zijn bevel,
Zijn ogen op aarde en in de hemelen,
Zijn kwieke boodschappers door vocht en droogte,
over zee en over land; Hem
klampte Satan aan en sprak aldus:

Vorst Uriël, een der zeven geesten
nabij Gods troon, U die in glorie straalt
en steeds de eerste waart om Zijn wil
door heel de hemel te verkondigen,
Daar waar Zijn zonen u als gezant verwachten;
Waarschijnlijk bent u hier op Gods bevel,
waardig bevonden om zijn nieuwe schepping
vaak te bezoeken als Zijn oog. Nieuwsgierig
naar Zijn werken en vooral de Mens,
Zijn hoogste vreugde en gunsteling (voor hem
schiep Hij deze wonderlijke werken)
verliet ik het koor der cherubijnen om hier
alleen rond te dwalen. Stralendste
der serafijnen, zeg me in welke van deze
werelden de Mens zijn vaste woonst
gevonden heeft, of anders vrijelijk rondzwerft,
zeg welke heldere wereld hij heeft verkozen,
zodat ik hem bespieden kan, of openlijk
bewonderen: hem, die de Schepper
al deze werelden schonk en verrijkte
met zovele gaven opdat wij
(zoals het hoort) in hem en alle dingen
de Maker van dit alles zouden prijzen;
Hij, die rechtens de rebellen verdreef
naar de diepste hel en, ter herstel
van dat verlies, in al Zijn Wijsheid 't geslacht
der mensen schiep om Hem beter te dienen. 

Zo sprak de valse veinzer ongemerkt;
want mens noch engel doorziet hypocrisie,
het enige kwaad dat zich onzichtbaar spreidt,
(behalve voor God die immers alles ziet)
Hij laat het toe in hemel en hel dat vaak,
zelfs als de wijsheid waakt, achterdocht slaapt
aan wijsheids poort en 't werk overlaat
aan lichtgelovigheid; Zo ziet goedheid
geen kwaad waar het afwezig lijkt te zijn.
Dit bedrog viel Uriël te beurt,
de zonregent en scherpste hemelgeest,
die nu in zijn rechtschapenheid de valsaard
op deze manier verkoos te antwoorden:

Schone engel, uw lust Gods werk te kennen
en Hem daardoor te eren, is geen exces
dat blaam verdient, maar eerder lof: Des
te meer wanneer ze lijkt op overdaad
die u zo eenzaam hierheen heeft geleid
vanuit uw hemelwoonst om met uw eigen
ogen dat te zien waar anderen 
genoegen nemen met wat ze horen zeggen:
Gewis, al Gods werk is wonderbaarlijk,
een genoegen om te kennen en waardevol
om er met plezier aan terug te denken;
Maar welke geest, door Hem geschapen, begrijpt
hun aantal of de eindeloze wijsheid
die hen voortbracht en hun ontstaan verborg?
Ik was getuige hoe Hij met Zijn Woord
uit vormloze massa de wereld maakte:
Chaos gehoorzaamde Hem, woest oproer
bedaarde, oneindigheid begrensde Hij;
Zijn tweede woord riep licht uit duisternis
en orde werd uit wanorde geboren;
Elk hoofdelement — aarde, water,
lucht en vuur —snelde naar zijn plaats,
terwijl ether, de hemelse kwintessens,
opwaarts vloog, door vele vormen bezield
die sferisch tollend sterren werden, ontelbaar
zoals u ziet, met elk hun eigen plaats 
toegewezen en elk een eigen baan;
de rest der sterren omwalt dit universum.
Kijk daar beneden naar die bol, één zijde
schijnt met licht, weerkaatst, van hier geleend;
Dat is de aarde, de woning van de Mens;
dat licht zijn dag, die anders voor de nacht
zou wijken zoals nu op 't ander halfrond,
als de nabije Maan (zo heet die mooie
ster ertegenover) niet tijdig zou helpen
op haar maandelijkse loop langs
de hemel afnemend, en weer toenemend
't geleende licht van haar drievoudig gezicht
ledigt en weer uitstort op de aarde,
en met haar bleke aanschijn de nacht verdrijft.
De plek waar ik naar wijs is 't Paradijs,
Adams verblijf in een beschaduwd lustprieel.
U vindt nu zelf uw weg, ik ga naar elders.
Hij keerde zich om en Satan maakte een buiging
voor de verheven engel die ieder eer
en respect verschuldigd is. In steile
vlucht wentelde hij vanaf de zonnebaan
naar de aarde daaronder, vol goede hoop,
en rustte pas boven op Niphates.&lt;/poem&gt;
| Kolom2=
&lt;big&gt;PARADISE LOST&lt;/big&gt;

John Milton (1674)

BOOK III
&lt;poem&gt;
Hail, holy Light, offspring of Heaven firstborn,
Or of the Eternal coeternal beam:
May I express thee unblam'd? since God is light,
And never but in unapproached light
Dwelt from eternity, dwelt then in thee
Bright effluence of bright essence increate.
Or hear'st thou rather pure ethereal stream,
Whose fountain who shall tell? before the sun,
Before the Heavens thou wert, and at the voice
Of God, as with a mantle, didst invest
10 The rising world of waters dark and deep,
Won from the void and formless infinite.
Thee I re-visit now with bolder wing,
Escap'd the Stygian pool, though long detain'd
In that obscure sojourn, while in my flight
Through utter and through middle darkness borne,
With other notes than to the Orphean lyre
I sung of Chaos and eternal Night;
Taught by the heavenly Muse to venture down
The dark descent, and up to re-ascend,
20 Though hard and rare: Thee I revisit safe,
And feel thy sovran vital lamp; but thou
Revisit'st not these eyes, that roll in vain
To find thy piercing ray, and find no dawn;
So thick a drop serene hath quench'd their orbs,
Or dim suffusion veil'd. Yet not the more
Cease I to wander, where the Muses haunt,
Clear spring, or shady grove, or sunny hill,
Smit with the love of sacred song; but chief
Thee, Sion, and the flowery brooks beneath,
30 That wash thy hallow'd feet, and warbling flow,
Nightly I visit: nor sometimes forget
Those other two equal'd with me in Fate,
So were I equal'd with them in renown,
Blind Thamyris, and blind Maeonides,
And Tiresias, and Phineus, prophets old:
Then feed on thoughts, that voluntary move
Harmonious numbers; as the wakeful bird
Sings darkling, and in shadiest covert hid
Tunes her nocturnal note. Thus with the year
40 Seasons return; but not to me returns
Day, or the sweet approach of even or morn,
Or sight of vernal bloom, or summer's rose,
Or flocks, or herds, or human face divine;
But cloud instead, and ever-during dark
Surrounds me, from the cheerful ways of men
Cut off, and for the book of knowledge fair
Presented with a universal blank
Of nature's works to me expung'd and ras'd,
And wisdom at one entrance quite shut out.
50 So much the rather thou, celestial Light,
Shine inward, and the mind through all her powers
Irradiate; there plant eyes, all mist from thence
Purge and disperse, that I may see and tell
Of things invisible to mortal sight.
Now had the Almighty Father from above,
From the pure empyrean where he sits
High thron'd above all highth, bent down his eye
His own works and their works at once to view:
About him all the Sanctities of Heaven
60 Stood thick as stars, and from his sight receiv'd
Beatitude past utterance; on his right
The radiant image of his glory sat,
His only son; on earth he first beheld
Our two first parents, yet the only two
Of mankind in the happy garden plac'd
Reaping immortal fruits of joy and love,
Uninterrupted joy, unrivall'd love,
In blissful solitude; he then survey'd
Hell and the gulf between, and Satan there
70 Coasting the wall of Heaven on this side Night
In the dun air sublime, and ready now
To stoop with wearied wings, and willing feet,
On the bare outside of this world, that seem'd
Firm land imbosom'd, without firmament,
Uncertain which, in ocean or in air.
Him God beholding from his prospect high,
Wherein past, present, future, he beholds,
Thus to his only Son foreseeing spake.

Only begotten Son, seest thou what rage
80 Transports our Adversary? whom no bounds
Prescrib'd no bars of Hell, nor all the chains
Heap'd on him there, nor yet the main abyss
Wide interrupt, can hold; so bent he seems
On desperate revenge, that shall redound
Upon his own rebellious head. And now,
Through all restraint broke loose, he wings his way
Not far off Heaven, in the precincts of light,
Directly towards the new created world,
And man there plac'd, with purpose to assay
90 If him by force he can destroy, or, worse,
By some false guile pervert; and shall pervert;
For man will hearken to his glozing lies,
And easily transgress the sole command,
Sole pledge of his obedience: So will fall
He and his faithless progeny: Whose fault?
Whose but his own? ingrate, he had of me
All he could have; I made him just and right,
Sufficient to have stood, though free to fall.
Such I created all the ethereal Powers
100 And Spirits, both them who stood, and them who fail'd;
Freely they stood who stood, and fell who fell.
Not free, what proof could they have given sincere
Of true allegiance, constant faith or love,
Where only what they needs must do appear'd,
Not what they would? what praise could they receive?
What pleasure I from such obedience paid,
When will and reason (reason also is choice)
Useless and vain, of freedom both despoil'd,
Made passive both, had serv'd necessity,
110 Not me? they therefore, as to right belong'd,
So were created, nor can justly accuse
Their Maker, or their making, or their fate,
As if predestination over-rul'd
Their will dispos'd by absolute decree
Or high foreknowledge they themselves decreed
Their own revolt, not I; if I foreknew,
Foreknowledge had no influence on their fault,
Which had no less proved certain unforeknown.
So without least impulse or shadow of fate,
120 Or aught by me immutably foreseen,
They trespass, authors to themselves in all
Both what they judge, and what they choose; for so
I form'd them free: and free they must remain,
Till they enthrall themselves; I else must change
Their nature, and revoke the high decree
Unchangeable, eternal, which ordain'd
Their freedom: they themselves ordain'd their fall.
The first sort by their own suggestion fell,
Self-tempted, self-deprav'd: Man falls, deceiv'd
130 By the other first: Man therefore shall find grace,
The other none: In mercy and justice both,
Through Heaven and Earth, so shall my glory excel;
But Mercy, first and last, shall brightest shine.

Thus while God spake, ambrosial fragrance fill'd
All Heaven, and in the blessed Spirits elect
Sense of new joy ineffable diffus'd.
Beyond compare the Son of God was seen
Most glorious; in him all his Father shone
Substantially express'd; and in his face
140 Divine compassion visibly appear'd,
Love without end, and without measure grace,
Which uttering, thus he to his Father spake.

O Father, gracious was that word which clos'd
Thy sovran command, that Man should find grace;
For which both Heaven and earth shall high extol
Thy praises, with the innumerable sound
Of hymns and sacred songs, wherewith thy throne
Encompass'd shall resound thee ever blest.
For should Man finally be lost, should Man,
150 Thy creature late so lov'd, thy youngest son,
Fall circumvented thus by fraud, though join'd
With his own folly? that be from thee far,
That far be from thee, Father, who art judge
Of all things made, and judgest only right.
Or shall the Adversary thus obtain
His end, and frustrate thine? shall he fulfill
His malice, and thy goodness bring to nought,
Or proud return, though to his heavier doom,
Yet with revenge accomplish'd, and to Hell
160 Draw after him the whole race of mankind,
By him corrupted? or wilt thou thyself
Abolish thy creation, and unmake
For him, what for thy glory thou hast made?
So should thy goodness and thy greatness both
Be question'd and blasphem'd without defence.

To whom the great Creator thus replied.
O son, in whom my soul hath chief delight,
Son of my bosom, Son who art alone.
My word, my wisdom, and effectual might,
170 All hast thou spoken as my thoughts are, all
As my eternal purpose hath decreed;
Man shall not quite be lost, but sav'd who will;
Yet not of will in him, but grace in me
Freely vouchsaf'd; once more I will renew
His lapsed powers, though forfeit; and enthrall'd
By sin to foul exorbitant desires;
Upheld by me, yet once more he shall stand
On even ground against his mortal foe;
By me upheld, that he may know how frail
180 His fallen condition is, and to me owe
All his deliverance, and to none but me.
Some I have chosen of peculiar grace,
Elect above the rest; so is my will:
The rest shall hear me call, and oft be warn'd
Their sinful state, and to appease betimes
The incensed Deity, while offer'd grace
Invites; for I will clear their senses dark,
What may suffice, and soften stony hearts
To pray, repent, and bring obedience due.
190 To prayer, repentance, and obedience due,
Though but endeavour'd with sincere intent,
Mine ear shall not be slow, mine eye not shut.
And I will place within them as a guide,
My umpire Conscience; whom if they will hear,
Light after light, well us'd, they shall attain,
And to the end, persisting, safe arrive.
This my long sufferance, and my day of grace,
They who neglect and scorn, shall never taste;
But hard be harden'd, blind be blinded more,
200 That they may stumble on, and deeper fall;
And none but such from mercy I exclude.
But yet all is not done; Man disobeying,
Disloyal, breaks his fealty, and sins
Against the high supremacy of Heaven,
Affecting God-head, and, so losing all,
To expiate his treason hath nought left,
But to destruction sacred and devote,
He, with his whole posterity, must die,
Die he or justice must; unless for him
210 Some other able, and as willing, pay
The rigid satisfaction, death for death.
Say, heavenly Powers, where shall we find such love?
Which of you will be mortal, to redeem
Man's mortal crime, and just the unjust to save?
Dwells in all Heaven charity so dear?

And silence was in Heaven: on Man's behalf
He ask'd, but all the heavenly quire stood mute,
Patron or intercessour none appear'd,
Much less that durst upon his own head draw
220 The deadly forfeiture, and ransom set.
And now without redemption all mankind
Must have been lost, adjudg'd to Death and Hell
By doom severe, had not the Son of God,
In whom the fulness dwells of love divine,
His dearest mediation thus renew'd.

Father, thy word is past, Man shall find grace;
And shall grace not find means, that finds her way,
The speediest of thy winged messengers,
To visit all thy creatures, and to all
230 Comes unprevented, unimplor'd, unsought?
Happy for Man, so coming; he her aid
Can never seek, once dead in sins, and lost;
Atonement for himself, or offering meet,
Indebted and undone, hath none to bring;
Behold me then: me for him, life for life
I offer: on me let thine anger fall;
Account me Man; I for his sake will leave
Thy bosom, and this glory next to thee
Freely put off, and for him lastly die
240 Well pleased; on me let Death wreak all his rage.
Under his gloomy power I shall not long
Lie vanquished. Thou hast given me to possess
Life in myself for ever; by thee I live;
Though now to Death I yield, and am his due,
All that of me can die, yet, that debt paid,
thou wilt not leave me in the loathsome grave
His prey, nor suffer my unspotted soul
For ever with corruption there to dwell;
But I shall rise victorious, and subdue
250 My vanquisher, spoiled of his vaunted spoil.
Death his death's wound shall then receive, and stoop
Inglorious, of his mortal sting disarmed;
I through the ample air in triumph high
Shall lead Hell captive maugre Hell, and show
The powers of darkness bound. Thou, at the sight
Pleased, out of Heaven shalt look down and smile,
While, by thee raised, I ruin all my foes;
Death last, and with his carcass glut the grave;
Then, with the multitude of my redeemed,
260 Shall enter Heaven, long absent, and return,
Father, to see thy face, wherein no cloud
Of anger shall remain, but peace assured
And reconcilement: wrath shall be no more
Thenceforth, but in thy presence joy entire.

His words here ended; but his meek aspect
Silent yet spake, and breathed immortal love
To mortal men, above which only shone
Filial obedience: as a sacrifice
Glad to be offered, he attends the will
270 Of his great Father. Admiration seized
All Heaven, what this might mean, and whither tend,
Wondering; but soon th' Almighty thus replied.

O thou in Heaven and Earth the only peace
Found out for mankind under wrath, O thou
My sole complacence! Well thou know'st how dear
To me are all my works; nor Man the least,
Though last created, that for him I spare
Thee from my bosom and right hand, to save,
By losing thee a while, the whole race lost.
280 Thou, therefore, whom thou only canst redeem,
Their nature also to thy nature join;
And be thyself Man among men on Earth,
Made flesh, when time shall be, of virgin seed,
By wondrous birth; be thou in Adam's room
The head of all mankind, though Adam's son.
As in him perish all men, so in thee,
As from a second root, shall be restored
As many as are restored, without thee none.
290 His crime makes guilty all his sons; thy merit,
Imputed, shall absolve them who renounce
Their own both righteous and unrighteous deeds,
And live in thee transplanted, and from thee
Receive new life. So Man, as is most just,
Shall satisfy for Man, be judged and die,
And dying rise, and rising with him raise
His brethren, ransomed with his own dear life.
So heavenly love shall outdo hellish hate,
Giving to death, and dying to redeem,
300 So dearly to redeem what hellish hate
So easily destroyed, and still destroys
In those who, when they may, accept not grace.
Nor shalt thou, by descending to assume
Man's nature, lessen or degrade thine own.
Because thou hast, though throned in highest bliss
Equal to God, and equally enjoying
God-like fruition, quitted all, to save
A world from utter loss, and hast been found
By merit more than birthright Son of God,
310 Found worthiest to be so by being good,
Far more than great or high; because in thee
Love hath abounded more than glory abounds;
Therefore thy humiliation shall exalt
With thee thy manhood also to this throne:
Here shalt thou sit incarnate, here shalt reign
Both God and Man, Son both of God and Man,
Anointed universal King; all power
I give thee; reign for ever, and assume
Thy merits; under thee, as head supreme,
320 Thrones, Princedoms, Powers, Dominions, I reduce:
All knees to thee shall bow, of them that bide
In Heaven, or Earth, or under Earth in Hell.
When thou, attended gloriously from Heaven,
Shalt in the sky appear, and from thee send
The summoning Arch-Angels to proclaim
Thy dread tribunal; forthwith from all winds,
The living, and forthwith the cited dead
Of all past ages, to the general doom
Shall hasten; such a peal shall rouse their sleep.
330 Then, all thy saints assembled, thou shalt judge
Bad Men and Angels; they, arraigned, shall sink
Beneath thy sentence; Hell, her numbers full,
Thenceforth shall be for ever shut. Mean while
The world shall burn, and from her ashes spring
New Heaven and Earth, wherein the just shall dwell,
And, after all their tribulations long,
See golden days, fruitful of golden deeds,
With joy and peace triumphing, and fair truth.
Then thou thy regal scepter shalt lay by,
350 For regal scepter then no more shall need,
God shall be all in all. But, all ye Gods,
Adore him, who to compass all this dies;
Adore the Son, and honour him as me.

No sooner had the Almighty ceased, but all
The multitude of Angels, with a shout
Loud as from numbers without number, sweet
As from blest voices, uttering joy, Heaven rung
With jubilee, and loud Hosannas filled
The eternal regions: Lowly reverent
360 Towards either throne they bow, and to the ground
With solemn adoration down they cast
Their crowns inwove with amarant and gold;
Immortal amarant, a flower which once
In Paradise, fast by the tree of life,
Began to bloom; but soon for man's offence
To Heaven removed, where first it grew, there grows,
And flowers aloft shading the fount of life,
And where the river of bliss through midst of Heaven
Rolls o'er Elysian flowers her amber stream;
360 With these that never fade the Spirits elect
Bind their resplendent locks inwreathed with beams;
Now in loose garlands thick thrown off, the bright
Pavement, that like a sea of jasper shone,
Impurpled with celestial roses smiled.
Then, crowned again, their golden harps they took,
Harps ever tuned, that glittering by their side
Like quivers hung, and with preamble sweet
Of charming symphony they introduce
Their sacred song, and waken raptures high;
370 No voice exempt, no voice but well could join
Melodious part, such concord is in Heaven.

Thee, Father, first they sung Omnipotent,
Immutable, Immortal, Infinite,
Eternal King; the Author of all being,
Fountain of light, thyself invisible
Amidst the glorious brightness where thou sit'st
Throned inaccessible, but when thou shadest
The full blaze of thy beams, and, through a cloud
Drawn round about thee like a radiant shrine,
380 Dark with excessive bright thy skirts appear,
Yet dazzle Heaven, that brightest Seraphim
Approach not, but with both wings veil their eyes.
Thee next they sang of all creation first,
Begotten Son, Divine Similitude,
In whose conspicuous countenance, without cloud
Made visible, the Almighty Father shines,
Whom else no creature can behold; on thee
Impressed the effulgence of his glory abides,
Transfused on thee his ample Spirit rests.
390 He Heaven of Heavens and all the Powers therein
By thee created; and by thee threw down
The aspiring Dominations: Thou that day
Thy Father's dreadful thunder didst not spare,
Nor stop thy flaming chariot-wheels, that shook
Heaven's everlasting frame, while o'er the necks
Thou drovest of warring Angels disarrayed.
Back from pursuit thy Powers with loud acclaim
Thee only extolled, Son of thy Father's might,
To execute fierce vengeance on his foes,
400 Not so on Man: Him through their malice fallen,
Father of mercy and grace, thou didst not doom
So strictly, but much more to pity incline:
No sooner did thy dear and only Son
Perceive thee purposed not to doom frail Man
So strictly, but much more to pity inclined,
He to appease thy wrath, and end the strife
Of mercy and justice in thy face discerned,
Regardless of the bliss wherein he sat
Second to thee, offered himself to die
410 For Man's offence. O unexampled love,
Love no where to be found less than Divine!
Hail, Son of God, Saviour of Men! Thy name
Shall be the copious matter of my song
Henceforth, and never shall my heart thy praise
Forget, nor from thy Father's praise disjoin.
Thus they in Heaven, above the starry sphere,
Their happy hours in joy and hymning spent.

Mean while upon the firm opacous globe
Of this round world, whose first convex divides
420 The luminous inferiour orbs, enclosed
From Chaos, and the inroad of Darkness old,
Satan alighted walks: A globe far off
It seemed, now seems a boundless continent
Dark, waste, and wild, under the frown of Night
Starless exposed, and ever-threatening storms
Of Chaos blustering round, inclement sky;
Save on that side which from the wall of Heaven,
Though distant far, some small reflection gains
Of glimmering air less vexed with tempest loud:
430 Here walked the Fiend at large in spacious field.
As when a vultur on Imaus bred,
Whose snowy ridge the roving Tartar bounds,
Dislodging from a region scarce of prey
To gorge the flesh of lambs or yeanling kids,
On hills where flocks are fed, flies toward the springs
Of Ganges or Hydaspes, Indian streams;
But in his way lights on the barren plains
Of Sericana, where Chineses drive
With sails and wind their cany waggons light:
440 So, on this windy sea of land, the Fiend
Walked up and down alone, bent on his prey;
Alone, for other creature in this place,
Living or lifeless, to be found was none;
None yet, but store hereafter from the earth
Up hither like aereal vapours flew
Of all things transitory and vain, when sin
With vanity had filled the works of men:
Both all things vain, and all who in vain things
Built their fond hopes of glory or lasting fame,
450 Or happiness in this or the other life;
All who have their reward on earth, the fruits
Of painful superstition and blind zeal,
Nought seeking but the praise of men, here find
Fit retribution, empty as their deeds;
All the unaccomplished works of Nature's hand,
Abortive, monstrous, or unkindly mixed,
Dissolved on earth, fleet hither, and in vain,
Till final dissolution, wander here;
Not in the neighbouring moon as some have dreamed;
460 Those argent fields more likely habitants,
Translated Saints, or middle Spirits hold
Betwixt the angelical and human kind.
Hither of ill-joined sons and daughters born
First from the ancient world those giants came
With many a vain exploit, though then renowned:
The builders next of Babel on the plain
Of Sennaar, and still with vain design,
New Babels, had they wherewithal, would build:
Others came single; he, who, to be deemed
470 A God, leaped fondly into Aetna flames,
Empedocles; and he, who, to enjoy
Plato's Elysium, leaped into the sea,
Cleombrotus; and many more too long,
Embryos, and idiots, eremites, and friars
White, black, and gray, with all their trumpery.
Here pilgrims roam, that strayed so far to seek
In Golgotha him dead, who lives in Heaven;
And they, who to be sure of Paradise,
Dying, put on the weeds of Dominick,
480 Or in Franciscan think to pass disguised;
They pass the planets seven, and pass the fixed,
And that crystalling sphere whose balance weighs
The trepidation talked, and that first moved;
And now Saint Peter at Heaven's wicket seems
To wait them with his keys, and now at foot
Of Heaven's ascent they lift their feet, when lo
A violent cross wind from either coast
Blows them transverse, ten thousand leagues awry
Into the devious air: Then might ye see
490 Cowls, hoods, and habits, with their wearers, tost
And fluttered into rags; then reliques, beads,
Indulgences, dispenses, pardons, bulls,
The sport of winds: All these, upwhirled aloft,
Fly o'er the backside of the world far off
Into a Limbo large and broad, since called
The Paradise of Fools, to few unknown
Long after; now unpeopled, and untrod.
All this dark globe the Fiend found as he passed,
And long he wandered, till at last a gleam
500 Of dawning light turned thither-ward in haste
His travelled steps: far distant he descries
Ascending by degrees magnificent
Up to the wall of Heaven a structure high;
At top whereof, but far more rich, appeared
The work as of a kingly palace-gate,
With frontispiece of diamond and gold
Embellished; thick with sparkling orient gems
The portal shone, inimitable on earth
By model, or by shading pencil, drawn.
510 These stairs were such as whereon Jacob saw
Angels ascending and descending, bands
Of guardians bright, when he from Esau fled
To Padan-Aram, in the field of Luz
Dreaming by night under the open sky
And waking cried, This is the gate of Heaven.
Each stair mysteriously was meant, nor stood
There always, but drawn up to Heaven sometimes
Viewless; and underneath a bright sea flowed
Of jasper, or of liquid pearl, whereon
520 Who after came from earth, sailing arrived
Wafted by Angels, or flew o'er the lake
Rapt in a chariot drawn by fiery steeds.
The stairs were then let down, whether to dare
The Fiend by easy ascent, or aggravate
His sad exclusion from the doors of bliss:
Direct against which opened from beneath,
Just o'er the blissful seat of Paradise,
A passage down to the Earth, a passage wide,
Wider by far than that of after-times
530 Over mount Sion, and, though that were large,
Over the Promised Land to God so dear;
By which, to visit oft those happy tribes,
On high behests his angels to and fro
Passed frequent, and his eye with choice regard
From Paneas, the fount of Jordan's flood,
To Beersaba, where the Holy Land
Borders on Egypt and the Arabian shore;
So wide the opening seemed, where bounds were set
To darkness, such as bound the ocean wave.
540 Satan from hence, now on the lower stair,
That scaled by steps of gold to Heaven-gate,
Looks down with wonder at the sudden view
Of all this world at once. As when a scout,
Through dark and desart ways with peril gone
All night, at last by break of cheerful dawn
Obtains the brow of some high-climbing hill,
Which to his eye discovers unaware
The goodly prospect of some foreign land
First seen, or some renowned metropolis
550 With glistering spires and pinnacles adorned,
Which now the rising sun gilds with his beams:
Such wonder seised, though after Heaven seen,
The Spirit malign, but much more envy seised,
At sight of all this world beheld so fair.
Round he surveys (and well might, where he stood
So high above the circling canopy
Of night's extended shade,) from eastern point
Of Libra to the fleecy star that bears
Andromeda far off Atlantick seas
560 Beyond the horizon; then from pole to pole
He views in breadth, and without longer pause
Down right into the world's first region throws
His flight precipitant, and winds with ease
Through the pure marble air his oblique way
Amongst innumerable stars, that shone
Stars distant, but nigh hand seemed other worlds;
Or other worlds they seemed, or happy isles,
Like those Hesperian gardens famed of old,
Fortunate fields, and groves, and flowery vales,
570 Thrice happy isles; but who dwelt happy there
He staid not to inquire: Above them all
The golden sun, in splendour likest Heaven,
Allured his eye; thither his course he bends
Through the calm firmament, (but up or down,
By center, or eccentrick, hard to tell,
Or longitude,) where the great luminary
Aloof the vulgar constellations thick,
That from his lordly eye keep distance due,
Dispenses light from far; they, as they move
580 Their starry dance in numbers that compute
Days, months, and years, towards his all-cheering lamp
Turn swift their various motions, or are turned
By his magnetick beam, that gently warms
The universe, and to each inward part
With gentle penetration, though unseen,
Shoots invisible virtue even to the deep;
So wonderously was set his station bright.
There lands the Fiend, a spot like which perhaps
Astronomer in the sun's lucent orb
590 Through his glazed optick tube yet never saw.
The place he found beyond expression bright,
Compared with aught on earth, metal or stone;
Not all parts like, but all alike informed
With radiant light, as glowing iron with fire;
If metal, part seemed gold, part silver clear;
If stone, carbuncle most or chrysolite,
Ruby or topaz, to the twelve that shone
In Aaron's breast-plate, and a stone besides
Imagined rather oft than elsewhere seen,
600 That stone, or like to that which here below
Philosophers in vain so long have sought,
In vain, though by their powerful art they bind
Volatile Hermes, and call up unbound
In various shapes old Proteus from the sea,
Drained through a limbeck to his native form.
What wonder then if fields and regions here
Breathe forth Elixir pure, and rivers run
Potable gold, when with one virtuous touch
The arch-chemick sun, so far from us remote,
610 Produces, with terrestrial humour mixed,
Here in the dark so many precious things
Of colour glorious, and effect so rare?
Here matter new to gaze the Devil met
Undazzled; far and wide his eye commands;
For sight no obstacle found here, nor shade,
But all sun-shine, as when his beams at noon
Culminate from the equator, as they now
Shot upward still direct, whence no way round
Shadow from body opaque can fall; and the air,
620 No where so clear, sharpened his visual ray
To objects distant far, whereby he soon
Saw within ken a glorious Angel stand,
The same whom John saw also in the sun:
His back was turned, but not his brightness hid;
Of beaming sunny rays a golden tiar
Circled his head, nor less his locks behind
Illustrious on his shoulders fledge with wings
Lay waving round; on some great charge employed
He seemed, or fixed in cogitation deep.
630 Glad was the Spirit impure, as now in hope
To find who might direct his wandering flight
To Paradise, the happy seat of Man,
His journey's end and our beginning woe.
But first he casts to change his proper shape,
Which else might work him danger or delay:
And now a stripling Cherub he appears,
Not of the prime, yet such as in his face
Youth smiled celestial, and to every limb
Suitable grace diffused, so well he feigned:
640 Under a coronet his flowing hair
In curls on either cheek played; wings he wore
Of many a coloured plume, sprinkled with gold;
His habit fit for speed succinct, and held
Before his decent steps a silver wand.
He drew not nigh unheard; the Angel bright,
Ere he drew nigh, his radiant visage turned,
Admonished by his ear, and straight was known
The Arch-Angel Uriel, one of the seven
Who in God's presence, nearest to his throne,
650 Stand ready at command, and are his eyes
That run through all the Heavens, or down to the Earth
Bear his swift errands over moist and dry,
O'er sea and land: him Satan thus accosts.

Uriel, for thou of those seven Spirits that stand
In sight of God's high throne, gloriously bright,
The first art wont his great authentick will
Interpreter through highest Heaven to bring,
Where all his sons thy embassy attend;
And here art likeliest by supreme decree
660 Like honour to obtain, and as his eye
To visit oft this new creation round;
Unspeakable desire to see, and know
All these his wonderous works, but chiefly Man,
His chief delight and favour, him for whom
All these his works so wonderous he ordained,
Hath brought me from the quires of Cherubim
Alone thus wandering. Brightest Seraph, tell
In which of all these shining orbs hath Man
His fixed seat, or fixed seat hath none,
670 But all these shining orbs his choice to dwell;
That I may find him, and with secret gaze
Or open admiration him behold,
On whom the great Creator hath bestowed
Worlds, and on whom hath all these graces poured;
That both in him and all things, as is meet,
The universal Maker we may praise;
Who justly hath driven out his rebel foes
To deepest Hell, and, to repair that loss,
Created this new happy race of Men
680 To serve him better: Wise are all his ways.

So spake the false dissembler unperceived;
For neither Man nor Angel can discern
Hypocrisy, the only evil that walks
Invisible, except to God alone,
By his permissive will, through Heaven and Earth:
And oft, though wisdom wake, suspicion sleeps
At wisdom's gate, and to simplicity
Resigns her charge, while goodness thinks no ill
Where no ill seems: Which now for once beguiled
690 Uriel, though regent of the sun, and held
The sharpest-sighted Spirit of all in Heaven;
Who to the fraudulent impostor foul,
In his uprightness, answer thus returned.

Fair Angel, thy desire, which tends to know
The works of God, thereby to glorify
The great Work-master, leads to no excess
That reaches blame, but rather merits praise
The more it seems excess, that led thee hither
From thy empyreal mansion thus alone,
700 To witness with thine eyes what some perhaps,
Contented with report, hear only in Heaven:
For wonderful indeed are all his works,
Pleasant to know, and worthiest to be all
Had in remembrance always with delight;
But what created mind can comprehend
Their number, or the wisdom infinite
That brought them forth, but hid their causes deep?
I saw when at his word the formless mass,
This world's material mould, came to a heap:
710 Confusion heard his voice, and wild uproar
Stood ruled, stood vast infinitude confined;
Till at his second bidding Darkness fled,
Light shone, and order from disorder sprung:
Swift to their several quarters hasted then
The cumbrous elements, earth, flood, air, fire;
And this ethereal quintessence of Heaven
Flew upward, spirited with various forms,
That rolled orbicular, and turned to stars
Numberless, as thou seest, and how they move;
720 Each had his place appointed, each his course;
The rest in circuit walls this universe.
Look downward on that globe, whose hither side
With light from hence, though but reflected, shines;
That place is Earth, the seat of Man; that light
His day, which else, as the other hemisphere,
Night would invade; but there the neighbouring moon
So call that opposite fair star) her aid
Timely interposes, and her monthly round
Still ending, still renewing, through mid Heaven,
730 With borrowed light her countenance triform
Hence fills and empties to enlighten the Earth,
And in her pale dominion checks the night.
That spot, to which I point, is Paradise,
Adam's abode; those lofty shades, his bower.
Thy way thou canst not miss, me mine requires.
Thus said, he turned; and Satan, bowing low,
As to superiour Spirits is wont in Heaven,
Where honour due and reverence none neglects,
Took leave, and toward the coast of earth beneath,
740 Down from the ecliptick, sped with hoped success,
Throws his steep flight in many an aery wheel;
Nor staid, till on Niphates' top he lights.
&lt;/poem&gt;
}}
[[Het paradijs verloren: Boek IV|&gt;&gt;&gt; Ga verder met BOOK IV]]

----
'''Navigatie''': [[Het paradijs verloren: Boek I|Boek I]] - [[Het paradijs verloren: Boek II|Boek II]] - Boek III
----
== Noten ==
Bron voor de explicatieve noten: [https://milton.host.dartmouth.edu/reading%20room/pl/book%201/text.shtml The John Milton Reading Room: Paradise Lost] (onder Creative Commons licentie)

{{References}}
[[Categorie:Engels]]
[[Categorie:John Milton]]
[[Categorie:Vertaalde poëzie]]</text>
      <sha1>tno37jpoutv16dl6e2p0ho2h4m4r4gl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>126989</id>
      <parentid>126988</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T14:54:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>J.G.G.</username>
        <id>269</id>
      </contributor>
      <comment>noten</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="71185" xml:space="preserve">{{Infobox document
| naam             = Het paradijs verloren: Boek III
| auteur           = [[Auteur:John Milton|John Milton]]
| genre            = Poëzie
| taal             = Engels
| datum            = 1674 (tweede editie)&lt;/br&gt;Vertaling 2022
| vertaler         = [[Gebruiker:J.G.G.|Jules Grandgagnage]]
| bron             = [https://vertaaldegedichten.jouwweb.be/engelse-gedichten/john-milton/paradise-lost-book-iii Vertaalde gedichten: Paradise Lost Boek III]]
| auteursrecht     = CC-BY-SA
| artikelwikipedia = Paradise Lost
}}
[[Bestand:ParadiseLButts1.jpg|miniatuur|left|Illustratie door William Blake, 1808: Satan wekt de opstandige engelen op]]

----
&lt;Center&gt;&lt;Big&gt;&lt;Big&gt;Het paradijs verloren: Boek III (1674)&lt;/Big&gt;&lt;/Big&gt;
'''Paradise Lost Book III van John Milton'''&lt;br&gt;naar het Nederlands vertaald door Jules Grandgagnage (2022)&lt;/br&gt;
&lt;/br&gt;&lt;U&gt;Tekstverantwoording:&lt;/U&gt; voor de Engelse tekst werd gebruikgemaakt van [https://en.wikisource.org/wiki/Paradise_Lost_(1674)/Book_III de tekst op de Engelse Wikisource]. &lt;/Center&gt;

----
{{Gebruiker:J.G.G./licentie}}
----

'''ONDERWERP DERDE BOEK''' ('The Argument')

God, gezeten op Zijn troon, ziet Satan op deze wereld afvliegen, die Hij pas geschapen heeft. Hij toont hem aan zijn Zoon die aan Zijn rechterhand zit en voorspelt het succes van Satan in het verderven van de mensheid. Hij zuivert Zijn eigen Gerechtigheid en Wijsheid van alle blaam, omdat Hij de mens vrij en bekwaam genoeg heeft geschapen om zijn verleider te weerstaan; toch verklaart Hij Zijn voornemen genade aan de mens te schenken, omdat hij niet uit eigen kwaadwilligheid is gevallen, zoals Satan, maar door hem verleid is. De Zoon van God prijst Zijn Vader voor de openbaring van Zijn genadige bedoeling met de mens; maar God verklaart opnieuw, dat Genade niet kan worden verleend aan de mens zonder de voldoening van Goddelijke rechtvaardigheid; de mens heeft de majesteit van God beledigd door goddelijkheid na te streven. Daarom moet hij met heel zijn nageslacht, gewijd aan de dood, sterven, tenzij iemand kan worden gevonden die bereid is om in zijn plaats deze straf te ondergaan. De Zoon van God biedt zichzelf vrijwillig aan als zoenoffer voor de mens. De Vader aanvaardt dit, verordent zijn incarnatie, spreekt zijn verhevenheid uit boven alle Namen in Hemel en Aarde; beveelt alle Engelen om zijn zoon te aanbidden. Zij gehoorzamen, en zingen op hun harpen in koor de lof van zowel de Vader als de Zoon. Intussen is Satan neergestreken op de kale bol van de buitenste sfeer van de wereld, waar hij dwalend een plaats vindt die sindsdien het voorgeborchte van de ijdelheid wordt genoemd en waar personen en dingen heen vliegen. Satan komt dan bij de Hemelpoort, die wordt beschreven als opstijgend naar de sterren, en de wateren boven het Firmament die eromheen stromen: Hij gaat vandaar naar de sfeer van de Zon; hij vindt daar Uriël, de Regent van die sfeer, maar verandert eerst zichzelf in de gedaante van een lagere Engel en doet alsof hij de nieuwe Schepping en Mens wil zien die God hier heeft neergezet. Satan vraagt aan Uriël hem de weg te wijzen naar de plaats waar de mens woont, en wordt ernaartoe geleid; hij landt eerst op de berg Niphates.&lt;ref&gt;Niphates: een berg in het Taurusgebergte in Armenië.&lt;/ref&gt;
{{Kolommen2
| Kolom1=
&lt;big&gt;HET PARADIJS VERLOREN&lt;/big&gt;

Nederlandse vertaling door Jules Grandgagnage (2022)

BOEK III
&lt;poem&gt;
Heil, Heilig Licht, Hemels eerstgeborene,
of mede uit de eeuwige straal ontsproten:
Mag ik me zo uitdrukken zonder blaam?
Is God immers geen Licht en woonde Hij
niet steeds in ongenaakbaar eeuwig licht,
in U, Helder Schijnsel van het Ongeschapene?
Of verkiest U de naam Zuivere stroom,
van oorsprong onbekend? Nog voor de Zon,
nog voor de hemel bestond U; Op Gods bevel&lt;ref&gt;Nog voor de hemel(en) bestond u: Zie Genesis 1:3, waarin staat dat het licht het eerste geschapen ding was.&lt;/ref&gt;
bekleedde U de jonge wereld (van donkere
diepe wateren aan 't onbegrensd
en vormloos Niets ontrukt) als met een mantel.
U zie ik nu weer, met bouder vleugelslag, 
de poel van Styx ontvloden, maar lang gekerkerd&lt;ref&gt;Syx/Stygisch: verwijst naar de rivier de Styx, een van de rivieren van de hel, die zich aan de ingang van Hades bevindt. Ook gebruikt als algemene verwijzing naar de onderwereld van de klassieke mythologie.&lt;/ref&gt;
in dat duister krocht; En op mijn vlucht
door diepste en mindere duisternis gedragen,
bezong ik Chaos en de eeuwige nacht&lt;ref&gt;Chaos: Milton ontleent het concept van chaos, of ongevormde materie, aan Hesiodus' Theogonie en de platoonse filosofie (vooral de Timaeus).&lt;/ref&gt;
met andere tonen dan Orpheus' lier;
De hemelmuze hielp me bij het dalen&lt;ref&gt;De hemelse Muze: Urania, de muze die geassocieerd wordt met astronomie. Impliceert ook de Heilige Geest.&lt;/ref&gt;
naar de hel en bij het weder klimmen, 
hoe zwaar ook die beproeving; Veiliger nu
bezoek ik u —en voel opnieuw uw levenslamp—
met ogen die niet meer dezelfde zijn,&lt;ref&gt;Ogen...: Milton was volledig blind sinds 1652.&lt;/ref&gt;
en vruchteloos zoekend naar uw indringende straal
geen dageraad meer vinden, door de schemerige
sluier van zwarte staar bedekt. Nochtans
belet dit me niet te dwalen waar Muzen zijn
en het verheven gezang rond klare bron,
lommerbos of zonbestraalde heuvel;
Maar U vooral, O, Sion, bezoek ik 's nachts,&lt;ref&gt;De heilige berg Sion, waarvan wordt beweerd dat Mozes er de leringen van God heeft ontvangen. Milton geeft blijkbaar de voorkeur aan het beeld van de berg boven dat van de gebruikelijke woonplaats van de Muzen, de berg Parnassus.&lt;/ref&gt; 
en de bloemomzoomde beken die uw
voet kabbelend bevloeien: niet zelden denk ik
aan die twee wier lot ook 't mijne is:
(kon ik in faam maar hun gelijke zijn!)
Thamyris en Homerus, beiden blind,&lt;ref&gt;Thamyris: Homerus vermeldt deze blinde Thraciër in de Ilias 2.591-4.&lt;/ref&gt;
en d' oude profeten Tiresias en Phineus;&lt;ref&gt;Tiresias: Een wijsgeer en profeet die voorkomt in Sophocles' Oedipus de Koning en ook in Antigone. Als Thebaanse ziener voorspelde hij de val van Oedipus, en sprak over zijn blindheid als de facilitator van zijn gave van voorspelling.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Phineus: Een blinde Thracische koning die de gave van profetie bezat.&lt;/ref&gt;
Dan vullen harmonische ritmes mijn hoofd, zoals
de nachtegaal die in het donker zingt
en verborgen in het schaduwlover
zijn nachtelijk lied ten gehore brengt.
Zo keren de seizoenen jaarlijks terug;
Geen dag voor mij, geen zoete nadering
van ochtend of avond, geen aanblik van lentebloesem
zomerroos, kuddes of hemels mensengezicht;
Alleen maar wolken en eeuwigdurend duister
omgeeft mij, van menselijk vertier beroofd,
Het Boek der Schepping voor mij onleesbaar gemaakt&lt;ref&gt;Het Boek der Schepping als Boek der Kennis.&lt;/ref&gt;
als een lege bladzij waar kennis en werking
der natuur werden gewist zodat
die poort naar wijsheid voor mij gesloten blijft.
Schijn des te meer naar binnen, Hemels licht,
doorstraal mijn geest, versterk al zijn gaven
en plant daar ogen die de mist verdrijven
zodat ik zien en spreken kan van dingen
die voor een sterveling onzichtbaar zijn.
Hoog verheven boven alle hoogten
op de troon van zijn zuiver Rijk,
wierp d' Almachtige Vader een blik omlaag
naar Zijn Werken en hun eigen maaksels;
Omringd door alle heiligen van de hemel,
zo talrijk als de sterren, zat Hij, en zag
schoonheid die niet in woorden te vatten was;
Aan zijn rechterzijde zat zijn stralend&lt;ref&gt;Rechterzijde: De Zoon zit aan de rechterhand van God.&lt;/ref&gt;
evenbeeld, zijn enige zoon; Op Aarde
zag hij eerst ons eerste ouderpaar,
de enige twee mensen in 't zalig Hof
geplaatst, oogstten eeuwige vreugde en liefde,
vreugde die blijft en onbenijde liefde
in zalige eenzaamheid; Daarna beschouwde
Hij hel en afgrond, en hoe Satan in grauwe
lucht aan deze zijde van de nacht&lt;ref&gt;Aan deze kant van de Nacht: aan deze kant (de dagkant) van de Nacht. Aan de andere kant van de Eeuwige Nacht is Chaos.&lt;/ref&gt;
langs de hemelmuren vloog, klaar om
met moeë vlerk maar willige tred te dalen
naar de ruige rand van deze wereld,&lt;ref&gt;Deze wereld: hier verwijst het gedicht niet naar de aarde alleen, maar naar de sfeer van het geschapen universum, waarachter de Nacht en de Chaos of een leegte ligt.&lt;/ref&gt;
vast land gelijkend zonder firmament,
zij het door zee, zij het door lucht omringd. 
God zag vanuit de hoogte aan wat was,
wat is en wat zal zijn, en sprak voorzienig
zijn enige zoon met deze woorden aan:

Eniggeboren zoon, zie je hoe drift
onze tegenstander vervoert? Noch grenspaal,
noch alle grendels van de hel, noch ketens
die hem moesten binden weerhouden hem,
zelfs niet de grote afgrond; zo vastberaden
lijkt hij op wraak gericht, die zal neerkomen
op zijn eigen rebelse hoofd. En thans,
na elke hindernis te hebben overwonnen,
richt hij in 't voorhof van het Licht nabij
de hemel zijn vleugels naar de nieuwe wereld
om de mens die daar verblijft met kracht
of list te dwingen zijn zaligheid op te geven;
en dat zal hij doen, want de mens
is gevoelig voor zijn vleierij
en overtreedt lichtzinnig 't enig gebod&lt;ref&gt;Enig gebod: Het bevel van God dat Adam en Eva de boom der kennis onaangeroerd moesten laten. Zie Genesis 2:15-17.&lt;/ref&gt;
en enig pand van zijn gehoorzaamheid. 
Zo valt hij met zijn trouweloos geslacht;
Wie draagt de schuld? Wie anders dan hijzelf,
d' ondankbare, die alles van mij kreeg!
Ik schiep hem recht en goed: hij had de keuze
net als al mijn hemelse krachten en geesten
te vallen of te staan; uit vrije wil
weerstond de een terwijl de ander viel.
Indien onvrij, welk oprecht bewijs 
is er van echte trouw, geloof en liefde,
als niet de wil maar nooddwang alles stuurt?
Wat is het loon voor zulke dienstigheid?  
En welk genoegen verdient een slaaf eraan
als wil en rede  (kiezen volgt uit redeneren)
nutteloos, ijdel, en beide van vrijheid beroofd
niet mij, maar passief de noodzaak dienen?
Zij werden dus, zoals rechtvaardig is,
zo geschapen, en kunnen bijgevolg
hun Maker niet met recht beschuldigen,
of hun schepping of hun lot, alsof
voorbeschiktheid hun wil bij wet regeert
of zij zelf door voorkennis eigen
rebellie gelastten, niet ik; Voorzag ik,
dan had dit op hun misdrijf geen enkel effect,
dat zij ook zonder zeker hadden begaan.
Dus zonder dwang of schaduw van het lot,
of iets door mij onwrikbaar en eeuwig voorzien,
zondigen zij zelf, als enige daders
in wat zij oordelen en kiezen; want zo
maakte ik ze vrij, en vrij moeten ze blijven,
tot zij zichzelf tot slaven maken, want anders
moet ik hun aard veranderen, en 't hoog
besluit herroepen dat hun vrijheid gebood:
zijzelf geboden hun val. Door eigen drift
gedreven viel de eerste soort, zelf-verleid
en zelf-ontaard: De mens, door anderen
misleid, ontvangt mijn gratie. De ander niet:
Zo straalt, in genade en recht, in de
hemel en op aard mijn heerlijkheid;
Maar eerst en laatst straalt mijn barmhartigheid.

Een ambrozijngeur vulde de hemel terwijl&lt;ref&gt;Ambrozijn: Volgens Griekse en Romeinse mythen was ambrozijn het voedsel en de drank van de goden.&lt;/ref&gt;
God sprak, en uitverkoren geesten werden&lt;ref&gt;Uitverkoren geesten. De &quot;goede&quot; engelen zijn uitverkoren geesten. Milton bedoelt hiermee degenen die niet met Satan in opstand zijn gekomen.&lt;/ref&gt;
doordrongen van onuitsprekelijke vreugde:
Zij ontwaarden Gods zoon, onvergelijkbaar
in heerlijkheid waarin de schoonheid van
zijn vader werd weerspiegeld; Uit zijn gelaat
gevormd door goddelijk mededogen, sprak
eeuwige liefde, genade zonder maat;
Dit openbarend, sprak hij zijn vader toe.

O, Vader, hoe genadig was het woord
dat uw vorstelijk oordeel afsloot; dat mensen
gratie kunnen vinden; daarvoor prijzen
hemel en aarde u hooglijk met ontelbare
vrome hymnen en gezangen, die uw
godstroon bejubelen tot in de eeuwigheid.
Hoe zou de mens voorgoed verloren zijn,
uw schepsel, laatst nog zo bemind, hoe zou
uw jongste telg door bedrog en eigen
dwaasheid vallen? Verre zij dit van U,
ver van u, vader, die enkel rechtvaardig
oordeelt over alle schepsels. Of zal
die vijand zo zijn doel bereiken en dwarsboomt
hij uw plan? Zal hij zijn hoogste kwaad
vervullen en uw goedheid tot niets herleiden;
Of keert hij trots terug naar de hel, zwaarder
gestraft, doch met gestilde wraak, met in
zijn zog de ganse mensheid, door hem verdorven?
Of is het uw wil om hem te behagen en zelf
uw hele schepping ongedaan te maken;
voor hem te vernielen wat u voor eigen glorie 
hebt gemaakt? Zo werpt u twijfel en spot
op eigen goedheid en grootsheid zonder verweer.

De grote Schepper antwoordde hem aldus:
O, zoon, die mijn ziel in vreugde verheft,
zoon van mijn hart, zoon die alleen bent.
Mijn woord, mijn wijsheid en mijn macht, jij sprak&lt;ref&gt;Mijn woord: De Zoon wordt hier gedefinieerd als de uiterlijke uitdrukking in woord, wijsheid en macht van een verder onzichtbare, onuitsprekelijke God.&lt;/ref&gt;
geheel zoals ik dacht, geheel zoals
mijn eeuwig plan het heeft bepaald; De mens
zal niet geheel verloren zijn; hij wordt
gered wie 't wenst, niet door eigen wil,
maar door mijn vrijelijk verleende genade;
Nog eenmaal herstel ik zijn vervallen kracht,
hoewel door zondige begeerten gekluisterd;
Nog eenmaal zal hij, ondersteund door mij,
zijn dodelijke vijand op gelijke
grond bestrijden, opdat hij weten zou
hoe broos zijn gevallen toestand is,
en hoezeer hij zijn Verlossing dankt
aan mij, en mij alleen. Sommigen
heb ik uitverkoren. Het is mijn Wil;
De rest zal horen als ik hen roep en waarschuw
voor hun zondige staat, en hoe mijn toorn
op tijd te stillen door om genade te smeken;
Want ik breng licht in hun duistere zinnen,
verzacht hun stenen harten met gebed
en berouw tot zij zich onderwerpen.
Voor oprecht gebed, berouw en ootmoed
blijft mijn oor niet doof, noch zal mijn oog
gesloten blijven; In hen zal ik als gids
mijn scheidsrechter Geweten planten, die,
als ze ernaar luisteren, hen licht
na licht doet vinden en, goed besteed
en vast van koers, voert naar een veilig einde.
Maar mijn genade en lijdzaam dulden zal hij
die mij versmaadt en hoont nooit proeven; hard
zal harder worden en blind wordt blinder zodat
hij verder strompelt en nog dieper valt;
Slechts zulken sluit ik uit van mij genade.
Maar nog is alles niet gedaan; De Mens,
ongehoorzaam, verbreekt zijn trouw en zondigt
tegen het hoogste hemelgezag; zich voordoend
als een god verliest hij alles; Zo houdt
hij niets meer over om voor 't verraad te boeten
dan dat hij samen met zijn nageslacht
sacraal vernietigd wordt en sterven moet.
Hij sterft of rechtvaardigheid, tenzij
een ander bereid is deze strenge vergelding
te ondergaan: de dood voor de dood.
Zeg hemelmachten, waar is zulke liefde?
Wie hier wil sterfelijk zijn, om d' onrechtvaardige
mens als rechtvaardige te verlossen
van doodzonde? Is hier zoveel barmhartigheid?

Het ganse hemelkoor bleef echter stom:
geen beschermer of middelaar verscheen
ter wille van de mens, nog minder een
die met zijn eigen hoofd de dodelijke straf
als losgeld voor de misdaad wilde betalen.
Zonder verlossing zou de hele mensheid
verloren zijn, ter dood en hel veroordeeld
door Zijn strenge doem, als niet de Zoon
van God, in wie Zijn volle liefde gloort,
zijn dierbare voorspraak had hervat.

Vader, uw woord waarborgt de mens genade,
en zou Genade geen middel vinden, zij
die als de snelste uwer gevleugelde boden
haar weg vindt naar uw schepselen, en hen
bezoekt, onaangekondigd, ongesmeekt
en ongezocht? Gelukkig voor de mens
die zich in zonde en dood verliest en zo
niet meer in staat is tot boetedoening of offer;
In zonde verloren heeft hij niets te bieden.
Zie mij dan aan: mij voor hem, ik bied
een leven voor een leven; noem mij Mens;
laat uw wraak mij treffen; voor hem verlaat ik
uw boezem en doe als hoogste in glorie na u
vrijwillig afstand van alles om blij te sterven
voor hem; laat Dood op mij zijn woede koelen.
Ik zal niet lang verslagen liggen onder
zijn sombere macht. Een eeuwig leven schonk
U mij; Ik leef door U; Ook al zwicht ik
nu voor de dood en ben ik hem verschuldigd
al wat in kan mij sterven; Toch: eenmaal
die schuld betaald, laat u me niet ten prooi
aan hem in dat afschuwelijk graf, noch duldt
U dat hij eeuwig mijn zuivere ziel bederft.
Maar 'k zal het graf ontstijgen, mijn overwinnaar
onderwerpen, zich op zijn buit beroemend;
Dood zijn doodswond geven zodat hij roemloos
buigt, van zijn fatale steek ontdaan;
En ik zal in triomf door 't ruime zwerk
tegen haar wil de hel in ketens voeren,
haar duistere macht voorgoed bedwongen. En U,
U zal vanuit de hemel glimlachend toezien
terwijl ik door U mijn vijanden verpletter;
De dood als laatste, wiens kreng zijn graf verzadigt.
Dan zal ik, met mijn leger van verlosten,
na lange tijd opnieuw de hemel betreden,
Vader, om uw gezicht te zien, ongetekend
door een wolk van toorn, nu vrede en
verzoening verzekerd is: Gramschap wijkt
van dan af aan voor uw blije wezen.

Hier zweeg hij, maar zijn zacht gelaat sprak stil
over onsterfelijke liefde voor
de sterfelijke mens; slechts overstraald
door respect en liefde voor zijn vader;
Tot het hoogste offer blijmoedig bereid,
verbeidde hij zijn Vaders wil. Bewonderend
vroeg heel de hemel zich af wat dit betekende
en wat er zou volgen; Dra zei de Almachtige:

O jij, die als enige in hemel en op aard
mijn toorn van de mens afwendt en zijn 
rust herstelt, Jij, mijn enig welbehagen!
Hoe goed weet jij hoezeer 'k mijn werk liefheb,
niet in het minst de Mens, mijn laatste schepping.
Jou aan mijn boezem en rechterhand ontzeggen
is jou verliezen, maar redt een heel geslacht.
Voeg daarom hun aard bij die van jou, 
hun enige verlosser, en wees een mens
tussen de mensen op aarde, gemaakt tot vlees
uit maagdelijk zaad wanneer het tijd zal zijn&lt;ref&gt;Maagdelijk zaad: verwijzing naar de Maagd Maria en de incarnatie van de Zoon.&lt;/ref&gt;
door wonderlijke geboorte; Wees de leider
van heel de mensheid in Adams plaats, hoewel
als Adams zoon. Zoals zij in hem sterven,&lt;ref&gt;Adams zoon: Miltons poging om twee van Jezus' gebruikelijke titels te verzoenen: Zoon des mensen en Zoon van God.&lt;/ref&gt;
worden velen als uit een tweede wortel
in jou hersteld. Zonder jou niet één.&lt;ref&gt;Zonder jou niet één: Milton geloofde, net als de meeste van zijn tijdgenoten, dat geloof in Jezus Christus de enige verlossing was van eeuwige verdoemenis.&lt;/ref&gt;
Zijn zonde maakt ook al zijn zonen schuldig;
Jouw deugd, hun toegedicht, verlost eenieder
die al zijn daden, goed of slecht, verloochent;
In jou verplant zal hij verder leven
en van jou nieuw leven tot zich nemen. 
Zo voldoet de Mens met recht wat d' andere
schuldig is; hij wordt berecht en offert
zijn leven voor 't leven van zijn nageslacht.
Hemelse liefde zal helse haat overtreffen,
sterven en stervend verrijzen om terug te winnen
wat helse haat zo licht vernietigde,
en blijft vernietigen in hen die weigeren
de aangeboden genade te ontvangen.
Noch zal je, dalend om het menselijk wezen
te omhelzen je eigen aard verlagen;
Omdat je, ofschoon getroond in 't hoogste heil,
gelijk aan God, genietend van wat Hij schiep,
dit alles verliet om die verdorven wereld
te redden, en je de zoon van God meer door 
verdienste bent dan door geboorterecht.&lt;ref&gt;Door verdienste: Milton stelt de Zoon meer voor als Zoon van God op grond van zijn daden dan op grond van zijn verwekking&lt;/ref&gt;
Waardig bevonden ben jij door je goedheid,
veel meer dan door verworven macht of grootheid,
omdat jouw liefde rijker vloeit dan glorie;
Daarom zal jouw vernedering jou als mens
verheffen tot deze troon; Hier, belichaamd,
zal je zitten en heersen als God en Mens,
zowel de zoon van God als mensenzoon,
Gezalfd als koning over alles: Alle macht
verleen ik jou: heers voor eeuwig, als opperste
regeerder uit kracht van verdienste over
tronen, vorstendommen en alle machten;
Iedereen zal ik dwingen, in hemel, op aarde
of onder in de hel, voor jou te knielen.
Als jij, door goddelijke schittering omringd,
in 't hemelruim verschijnen zal en aartsengelen
uitzendt die de dag des oordeels verkondigen,
dan spoeden zich uit alle windstreken
zowel de levenden als de opgeroepen doden
uit lang vervlogen tijden naar jouw tribunaal,
uit slaap gewekt door het bazuingeschal.
Dan zul je in een kring van heiligen oordelen
over alle slechte mensen en engelen;
Onder jouw vonnis zinken zij; En eens
de hel gevuld, gaat zij voor eeuwig dicht.
Intussen brandt de wereld; voor de rechtvaardigen
rijst uit de as een nieuwe hemel en aarde;
Na al hun leed wachten hen gouden dagen,
met gouden vruchten van hun daden overladen;
Dan feesten vreugde, vrede en het ware
en leg jij je gouden scepter neer:
overbodig nu God in allen woont.
Maar Gij allen, Goden, aanbid degene
die om dit alles te bereiken sterft;
Aanbid de Zoon, en acht hem mijn gelijke.

Nauwelijks zweeg de Almachtige of heel
de menigte van engelen schreeuwde luid 
en zoet als uit talloze gelukzalige stemmen
zijn vreugde uit. De hemel galmde
van jubelzang en luide hosanna's vulden
de eeuwige oorden: Eerbiedig buigend naar hun
beider tronen wierpen zij vervolgens
in plechtige aanbidding hun met amarant
en goud doorweven kronen op de grond;
Amarant, onsterfelijke bloem&lt;ref&gt;Amarant: een bloedrode bloem die volgens de legende niet kon verwelken.&lt;/ref&gt;
die ooit in 't Paradijs begon te bloeien
naast de levensboom, maar na de zondeval
opnieuw verplaatst werd naar haar hemelse oorsprong,
waar nu haar bloesem de levensbron beschaduwt;
Vandaar vloeit de heilstroom door de hemel,
Elysese bloemen doordrenkend met amber&lt;ref&gt;Elysium: de klassieke Griekse plaats gereserveerd voor de deugdzame overledenen.&lt;/ref&gt;
waardoor ze niet verwelken; Uitverkoren
geesten binden er hun straalomkranste
lokken mee. Nu blonk het licht plaveisel,
bestrooid met bloemenslingers, als een zee
van jaspis, gekleurd door rode hemelrozen.
Dan, weer gekroond, namen zij gouden harpen,
altijd gestemd,  die glinsterden aan hun zijde
als pijlkokers; En met lieflijk voorspel
in mooie samenklank, begonnen zij
hun heilig lied tot ieders hoge vervoering;
Geen stem ontbrak, en elk had haar deel
der melodie in hemelse harmonie.

Van U, Vader, zongen ze eerst, Almachtig,
onveranderlijk, onsterfelijk en oneindig;
Eeuwig Koning, Schepper van alles wat is,
Bron van licht, zelf onzichtbaar te midden
van de schittering Zijner ongenaakbare
troon; Dan slechts bent U te zien wanneer
U de felheid van uw straling tempert
met een wolk als lichtend tabernakel
om U heen; Ook uw verhulde kleed
verblindt de hemel nog: de vlammendste engel
bedekt naast U zijn ogen met zijn vleugels.
Toen zongen ze van u, de eersteling
van heel de schepping, goddelijke spiegeling
in wiens opvallend gelaat, zonder sluier,
de Almachtige Vader zichtbaar doorschijnt;
Hij, die geen schepsel kan aanschouwen,
heeft in u Zijn Heerlijkheid gedrukt:
Zijn wijde geest woont eveneens in u.
Door u schiep Hij de hemel en de engelen,
en sloeg de opstand neer van de heerszuchtigen.
U spaarde die dag uw vaders donder niet,
noch ontzag u van uw felle strijdwagen
de vurige wielen die de hemel schokten
toen u over de nekken der uiteengeslagen
vijandige engelen reed. Terug van het strijdveld
werd slechts u op luid gejuich onthaald, 
die als Zoon van uw Almachtige vader
Zijn wraak aan Zijn vijanden heeft bezorgd.
Niet aan de Mens, die door hun slechtheid viel;
Vader der genade, streng, maar meer
geneigd tot meelij, besloot U hem te sparen:
Pas hoorde Uw lieve en enige zoon uw voornemen
om de broze mens niet te verdoemen,
omdat U meer geneigd tot meelij bent,
of hij wilde Uw toorn stillen, voorgoed,
en de strijd die in Uw gelaat woedt
tussen meelij en recht: Hij, ongeacht
zijn zaligheid als tweede naast God, zou sterven
voor de zonde van de mens. Goddelijk,
enig en zonder weerga was zulke liefde!
Heil, Gods Zoon, Verlosser van de Mens!
Uw naam zal in mijn liederen weerklinken
om voortaan uw lof en die van uw vader
trouw te zingen tot in de eeuwigheid.
Zo brachten ze in de hemel, boven de sfeer
der sterren, blije uren door met hymnen.

Terwijl bewandelt Satan de duistere vaste
bol van dit heelal, wiens eerste boog
de lichtende binnensferen afsluit van Chaos&lt;ref&gt;De binnensferen: de hemellichamen beschreven door ons zonnestelsel: zon, planeten, manen volgens een pre-Copernicaans begrip.&lt;/ref&gt;
en de dreiging van d' oude Duisternis;
Voordien geleek het hem een verre bol,
nu lijkt het een grenzeloos vasteland,
duister, bar en woest blootgesteld
aan de sterrenloze kille nacht
en de dreiging van Chaos' gure storm,
behalve aan de zijde die van de verre
hemelmuur wat licht opvangt en daar
met haar schijnsel de luide stormlucht luwt.
Hier liep de duivel in het weidse veld.
zoals een gier, gekweekt op de Imaüs,&lt;ref&gt;Imaus: een berg in de Himalaya.&lt;/ref&gt;
(wiens besneeuwde top het land begrenst
van zwervende Tataren) die zijn gebied,
schaars aan prooi, verlaat en op heuvels
lammeren en pasgeboren geitjes verscheurt;
Of vliegt naar Ganges' en Hydaspes' bronnen,&lt;ref&gt;Hydaspes: de rivier Jhelum in de Punjab. De Ganges is een belangrijke rivier in Noord-India.&lt;/ref&gt;
maar neerstrijkt op Sericana's dorre vlakten,&lt;ref&gt;Sericana: West-China, en de Gobiwoestijn, waar men in door zeilen aangedreven wagens overheen zou reizen.&lt;/ref&gt;
waar Chinese bamboewagens rijden,
die voortgedreven worden door wind en zeil.
Zo ging hij de winderige landzee op en neer,
belust op prooi, eenzaam: geen ander schepsel,
levend of onbezield, was daar  te vinden;
Nog niet te vinden: want spoedig zou een menigte
dwaze dingen als vluchtige damp van al
wat ijdel is vanaf de aarde hierheen
vliegen wanneer zonde het werk der mensen
met hoogmoed had vervuld. IJdelheid,
en de dwaze hoop op eer voor ieder
die zijn naam en faam op ijdele dingen
bouwt, geluk zoekt in dit of ander leven;
Al wie op aarde zijn beloning wil,
als vrucht van blind en ijverig bijgeloof,
niets anders zoekend dan de lof der mensen,
krijgt hier zijn loon, zo leeg als eigen daden.
Al 't onvoltooide werk van de natuur,
te vroeg geboren, monsterlijk of slecht,
eens vergaan op aarde, vliedt hierheen
om doelloos te dwalen tot d' eindvernietiging;
Niet op de nabije maan, dat is slechts waan:
haar zilveren velden zijn de woonst van levend
verheven heiligen of wezens die&lt;ref&gt;Verheven heiligen: Henoch (Genesis 5:24) en Elia (2 Koningen 2: 1-11) werden beiden levend naar de hemel gevoerd.&lt;/ref&gt;
het midden houden tussen mens en engel.
Hier, echter, kwamen de eerste bewoners
uit d' oude wereld: reuzen, verkeerd gekweekt&lt;ref&gt;Verkeerd gekweekt: Genesis 6: 4 verhaalt hoe een ras van reuzen werd geboren uit vrouwen die zich koppelden met de &quot;zonen Gods&quot; &lt;/ref&gt;
maar om hun ijdele heldendaden befaamd;
Vervolgens de bouwers van Babel op de vlakte
van Sinear, en andere Babelbouwers
met even grootse plannen maar zonder geld.
Anderen kwamen hier als eenzaat: de een
(Empedocles, zich god wanend) sprong dwaas&lt;ref&gt;Empedocles: Siciliaanse presocratische filosoof uit de vijfde eeuw v. Chr. In zijn Ars Poetica 464-67 vertelt Horatius hoe Empedocles zich in de vulkaan Etna wierp om te bewijzen dat hij goddelijk was; de vulkaan spuwde zijn blijkbaar sterfelijke overblijfselen uit.&lt;/ref&gt;
in Etna's vuur; en Cleombrotus in zee,&lt;ref&gt;Cleombrotus: een jongeling die zichzelf zou hebben verdronken in een extatische bui na het lezen van Plato's Phaedo &lt;/ref&gt;
smachtend naar 't genot van Plato's elysium; 
Een horde embryo's, narren, kluizenaars
en broeders, wit, zwart en grijs, volgde&lt;ref&gt;Witte, zwarte en grijze: de witte broeders zijn de karmelieten, de zwarte zijn de dominicanen en de grijze zijn de franciscanen. Miltons minachting voor deze rooms-katholieke ordes brengt hem ertoe ze in dit voorgeborgte der ijdelheden te plaatsen.&lt;/ref&gt;
hen met al hun waardeloos gekakel.
Hier zwerven pelgrims die hem, die in de hemel
leeft, in Golgotha zochten als dode;
Ook zij, die op hun sterfbed snel het kleed
aantrekken van Dominicus of Franciscus 
om zo vermomd het paradijs te winnen.
Voorbij de zeven planeten en vaste sterren
gaan zij, waar Libra in de kristallijnen
sfeer trilling en Eerste Beweger bepaalt;
Petrus aan zijn hemelpoortje schijnt hen
op te wachten met sleutels in de hand,
Wanneer zij net de hemeltrap betreden,
blaast echter onverwachts een wervelwind
hen door de grillige lucht uit elke richting 
tienduizend mijl uit koers. Daar zag je kappen,
keuvels en pijen, samen met hun dragers
als rillende vodden verscheurd; relieken, parels,
paternosters, aflaten, absoluties
en papenbullen als speeltuig van de wind.
Ver achter deze wereld werden allen
in 't voorgeborchte geworpen, sindsdien
het Paradijs der Zotten genoemd, toen nog
weinig bekend, onbevolkt en onbetreden.
Door deze donkere wereld trok de duivel,
tot hij na lange omzwerving zijn schreden haastig
richtte naar een straal ochtendlicht;
In de verte gloorde de hemelmuur
waartegen een schitterend gebouw oprees,
zijn treden leidend naar een statelijke
poort, zo mogelijk nog koninklijker,
met een fronton van diamant en goud,
en rijkelijk ornament van glinsterende
oosterse juwelen. Een poort zo stralend
had zijn gelijke niet op aarde, noch als
ontwerp, noch als de beste tekening.
De trap was als de ladder waarop Jakob
stralende engelen op en neer zag gaan,
toen hij de wraak van Esau wilde ontvluchten
naar Padan-Aram in het land van Luz:
's Nachts, in open lucht, uit een droom
ontwaakt, riep hij: 'Dit is de Hemelpoort!'
In elke trede zat mysterie: de trap
bleef soms niet staan, ten hemel opgetrokken,
uit 't zicht, met onderaan een heldere zee
van vloeibaar parelmoer of jaspis waarover
ieder zeilde die van de aarde kwam,
door engelen gedragen, of over het meer
in een wagen getrokken door vurige rossen.
De trap hing neer, als om Satan te tarten
tot de klim, of het verdriet om zijn
verstoting uit de hemel te vergroten.
Daaronder en ertegenover opende 
zich een weg die naar de aarde leidde
en haar zegenrijke paradijs:
Een brede doorgang, ontzaglijk breder dan
die over Sions berg en, hoewel
ook breed, die boven het Beloofde Land
dat God zo dierbaar was en waarover
op Zijn bevel de engelen heen en weer
de blijde stammen bezochten, Zijn oog terwijl
alles overschouwend vanaf Paneas
(de bronnen van de Jordaan) tot aan Berseba
waar 't Heilig Land grenst aan Egypte en
d' Arabische kust; De toegang was zo wijd
als een door duisternis begrensde oceaan.
Vanop de laagste gouden trede der ladder
die naar de hemel reikte, keek Satan verwonderd
neer op 't schouwspel van de wereld die zich
plots aan hem vertoonde. Als een spion
die uren dwaalt langs hachelijke wegen
in het duister, en pas bij 't vrolijk klaren
van de dageraad de hoge heuvelrug
ontwaart van waar het zicht van een vreemd land,
tot dan toe onbekend, belofte brengt;
Of mogelijk een beroemde metropool
met glanzend versierde torenspitsen, verguld
door de stralen van de ochtendzon;
Versteld door dit toneel stond de Boze,
hoewel hij reeds de hemel had gezien,
en felle afgunst kreeg hem in zijn greep.
Vanop zijn plaats, boven de draaiende troonhemel
van de verlengde schaduw van de nacht,
ziet hij in 't rond: vanaf Libra's oostelijk
punt tot aan de wollige sterrennevel
die Andromeda draagt – ver over d' Atlantische
zeeën en de horizon voorbij;
Hij meet de breedte van d'een naar d'andere pool
en duikt dan zonder aarzeling de eerste
kring der wereld in; Zijdelings tollend
vliegt hij door zuivere marmeren lucht tussen
ontelbaar sterrengeflonker: verre sterren,
die van dichtbij nieuwe werelden bleken.;
Andere werelden, of eerder eilanden,
gelukkig als Hesperia's vermaarde tuin,
met zalig veld, bos en bloemrijk dal,
Driemaal gelukkig, maar wie daar gelukkig woonde,
zocht hij niet uit: Boven dit alles lokte
de gouden Zon, die hem een hemel leek,
zijn blik; daarheen wendde hij zijn koers
doorheen het kalme firmament (opwaarts,
neerwaarts, recht of schuin was moeilijk te zeggen,
noch welke lengtegraad) naar waar de heldere
grootse lichtbron als een vorstenoog scheen,
met de mindere sterren eerbiedig op afstand
hun zwakker licht verspreidend; Hun sterrendans
bewogen door een vaste maat die dagen,
maanden, jaren meet, richten zij zich
naar haar immer stralende lamp, of buigen
door haar magnetische straal die 't universum
zachtjes warmt, en alles diep doordringt
met haar onzichtbaar zachte invloed, en deugd
tot in de meest verborgen diepten brengt;
Zo wonderbaarlijk stralend stond zij daar.
Daar landt uiteindelijk de aartsvijand,
op een plek niet groter dan een stip,
nooit waar te nemen door een astronoom.
De duivel zag een oord dat onbeschrijflijk
stralender was dan aards metaal of steen;
heel verschillend, maar steeds van licht bezield,
als ijzer dat men gloeiend maakt in 't vuur;
Metaal leek deels van goud en deels van zilver;
Een edelsteen was meestal chrysoliet,
robijn ofwel topaas van het twaalftal
dat uit Aarons borstplaat blonk; Daarnaast
een steen, veeleer verbeeld dan echt gezien,
zoals de filosofen zo lang vergeefs
hebben gezocht naar de Steen der Wijzen
(hoewel hun Kunst kwik - de vluchtige Hermes -
vermocht te binden en uit zee Proteus
ontbonden opriep en zijn vele gedaanten
tot vorm distilleerden in hun alambiek.
Geen wonder dat hier velden en contreien
zuivere geest uitademen, met rivieren
van drinkbaar goud, als d' alchemie der zon,
zo ver van ons geplaatst, met elke straal
in aardevocht gedrenkt hier in het donker,
zo veel kostbaar mooie dingen maakt,
zeldzaam en met luisterrijke kleuren.
Hier vond zijn duivelsblik, door niets verblind,
veel nieuwe stof: zijn oog beval hij ver
en wijd te zien maar vond geen hindernis
of schaduw; slechts zonneschijn (zoals haar stralen
's middags loodrecht op de evenaar vallen,
zo gingen zij nu lijnrecht op zonder
dat een voorwerp schaduw gaf); Zo helder
was de lucht dat ze zijn blik scherpte
voor verafgelegen dingen: Weldra
zag hij daardoor de stralende engel staan,
(dezelfde bemerkte Johannes in de zon):
Hij zag zijn rug, maar 't hield zijn licht niet tegen;
Een gouden tiara van zonnestralen omgaf
zijn hoofd; in glans gelijk vielen zijn lokken
over zijn schouders, bevederd met zwaaiende vleugels;
Hij leek bezwaard met een immense taak,
of misschien in diepe gedachten verzonken.
Zijn onzuivere geest verblijdde zich
met de hoop dat dit de gids was die zijn
dwalende vlucht zou leiden naar het paradijs,
zijn reisdoel en 't begin van al ons lijden.
Maar eerst behoefde hij een andere vorm,
om geen gevaar of uitstel te moeten vrezen:
Nu verschijnt hij als een jonge cherub,
niet van de eerste rang, maar niettemin
straalt zijn gelaat van hemelse jeugd, en gratie
spreidt zich in al zijn leden; kunstig geveinsd:
Zijn golvend haar onder een diadeem
speels krullend over iedere wang;
zijn vleugelpaar met kleur en goud besprenkeld;
zijn kleed ingekort voor groter vaart,
zijn statige tred met zilveren staf gesteund.
Hij naderde niet ongemerkt: nog voor
hij dichter kwam, keerde de engel zich om
met stralend gelaat, gewaarschuwd door zijn oor,
en Satan aanschouwde Uriël, een van de zeven
nabij Gods troon, steeds klaar voor Zijn bevel,
Zijn ogen op aarde en in de hemelen,
Zijn kwieke boodschappers door vocht en droogte,
over zee en over land; Hem
klampte Satan aan en sprak aldus:

Vorst Uriël, een der zeven geesten
nabij Gods troon, U die in glorie straalt
en steeds de eerste waart om Zijn wil
door heel de hemel te verkondigen,
Daar waar Zijn zonen u als gezant verwachten;
Waarschijnlijk bent u hier op Gods bevel,
waardig bevonden om zijn nieuwe schepping
vaak te bezoeken als Zijn oog. Nieuwsgierig
naar Zijn werken en vooral de Mens,
Zijn hoogste vreugde en gunsteling (voor hem
schiep Hij deze wonderlijke werken)
verliet ik het koor der cherubijnen om hier
alleen rond te dwalen. Stralendste
der serafijnen, zeg me in welke van deze
werelden de Mens zijn vaste woonst
gevonden heeft, of anders vrijelijk rondzwerft,
zeg welke heldere wereld hij heeft verkozen,
zodat ik hem bespieden kan, of openlijk
bewonderen: hem, die de Schepper
al deze werelden schonk en verrijkte
met zovele gaven opdat wij
(zoals het hoort) in hem en alle dingen
de Maker van dit alles zouden prijzen;
Hij, die rechtens de rebellen verdreef
naar de diepste hel en, ter herstel
van dat verlies, in al Zijn Wijsheid 't geslacht
der mensen schiep om Hem beter te dienen. 

Zo sprak de valse veinzer ongemerkt;
want mens noch engel doorziet hypocrisie,
het enige kwaad dat zich onzichtbaar spreidt,
(behalve voor God die immers alles ziet)
Hij laat het toe in hemel en hel dat vaak,
zelfs als de wijsheid waakt, achterdocht slaapt
aan wijsheids poort en 't werk overlaat
aan lichtgelovigheid; Zo ziet goedheid
geen kwaad waar het afwezig lijkt te zijn.
Dit bedrog viel Uriël te beurt,
de zonregent en scherpste hemelgeest,
die nu in zijn rechtschapenheid de valsaard
op deze manier verkoos te antwoorden:

Schone engel, uw lust Gods werk te kennen
en Hem daardoor te eren, is geen exces
dat blaam verdient, maar eerder lof: Des
te meer wanneer ze lijkt op overdaad
die u zo eenzaam hierheen heeft geleid
vanuit uw hemelwoonst om met uw eigen
ogen dat te zien waar anderen 
genoegen nemen met wat ze horen zeggen:
Gewis, al Gods werk is wonderbaarlijk,
een genoegen om te kennen en waardevol
om er met plezier aan terug te denken;
Maar welke geest, door Hem geschapen, begrijpt
hun aantal of de eindeloze wijsheid
die hen voortbracht en hun ontstaan verborg?
Ik was getuige hoe Hij met Zijn Woord
uit vormloze massa de wereld maakte:
Chaos gehoorzaamde Hem, woest oproer
bedaarde, oneindigheid begrensde Hij;
Zijn tweede woord riep licht uit duisternis
en orde werd uit wanorde geboren;
Elk hoofdelement — aarde, water,
lucht en vuur —snelde naar zijn plaats,
terwijl ether, de hemelse kwintessens,
opwaarts vloog, door vele vormen bezield
die sferisch tollend sterren werden, ontelbaar
zoals u ziet, met elk hun eigen plaats 
toegewezen en elk een eigen baan;
de rest der sterren omwalt dit universum.
Kijk daar beneden naar die bol, één zijde
schijnt met licht, weerkaatst, van hier geleend;
Dat is de aarde, de woning van de Mens;
dat licht zijn dag, die anders voor de nacht
zou wijken zoals nu op 't ander halfrond,
als de nabije Maan (zo heet die mooie
ster ertegenover) niet tijdig zou helpen
op haar maandelijkse loop langs
de hemel afnemend, en weer toenemend
't geleende licht van haar drievoudig gezicht
ledigt en weer uitstort op de aarde,
en met haar bleke aanschijn de nacht verdrijft.
De plek waar ik naar wijs is 't Paradijs,
Adams verblijf in een beschaduwd lustprieel.
U vindt nu zelf uw weg, ik ga naar elders.
Hij keerde zich om en Satan maakte een buiging
voor de verheven engel die ieder eer
en respect verschuldigd is. In steile
vlucht wentelde hij vanaf de zonnebaan
naar de aarde daaronder, vol goede hoop,
en rustte pas boven op Niphates.&lt;/poem&gt;
| Kolom2=
&lt;big&gt;PARADISE LOST&lt;/big&gt;

John Milton (1674)

BOOK III
&lt;poem&gt;
Hail, holy Light, offspring of Heaven firstborn,
Or of the Eternal coeternal beam:
May I express thee unblam'd? since God is light,
And never but in unapproached light
Dwelt from eternity, dwelt then in thee
Bright effluence of bright essence increate.
Or hear'st thou rather pure ethereal stream,
Whose fountain who shall tell? before the sun,
Before the Heavens thou wert, and at the voice
Of God, as with a mantle, didst invest
10 The rising world of waters dark and deep,
Won from the void and formless infinite.
Thee I re-visit now with bolder wing,
Escap'd the Stygian pool, though long detain'd
In that obscure sojourn, while in my flight
Through utter and through middle darkness borne,
With other notes than to the Orphean lyre
I sung of Chaos and eternal Night;
Taught by the heavenly Muse to venture down
The dark descent, and up to re-ascend,
20 Though hard and rare: Thee I revisit safe,
And feel thy sovran vital lamp; but thou
Revisit'st not these eyes, that roll in vain
To find thy piercing ray, and find no dawn;
So thick a drop serene hath quench'd their orbs,
Or dim suffusion veil'd. Yet not the more
Cease I to wander, where the Muses haunt,
Clear spring, or shady grove, or sunny hill,
Smit with the love of sacred song; but chief
Thee, Sion, and the flowery brooks beneath,
30 That wash thy hallow'd feet, and warbling flow,
Nightly I visit: nor sometimes forget
Those other two equal'd with me in Fate,
So were I equal'd with them in renown,
Blind Thamyris, and blind Maeonides,
And Tiresias, and Phineus, prophets old:
Then feed on thoughts, that voluntary move
Harmonious numbers; as the wakeful bird
Sings darkling, and in shadiest covert hid
Tunes her nocturnal note. Thus with the year
40 Seasons return; but not to me returns
Day, or the sweet approach of even or morn,
Or sight of vernal bloom, or summer's rose,
Or flocks, or herds, or human face divine;
But cloud instead, and ever-during dark
Surrounds me, from the cheerful ways of men
Cut off, and for the book of knowledge fair
Presented with a universal blank
Of nature's works to me expung'd and ras'd,
And wisdom at one entrance quite shut out.
50 So much the rather thou, celestial Light,
Shine inward, and the mind through all her powers
Irradiate; there plant eyes, all mist from thence
Purge and disperse, that I may see and tell
Of things invisible to mortal sight.
Now had the Almighty Father from above,
From the pure empyrean where he sits
High thron'd above all highth, bent down his eye
His own works and their works at once to view:
About him all the Sanctities of Heaven
60 Stood thick as stars, and from his sight receiv'd
Beatitude past utterance; on his right
The radiant image of his glory sat,
His only son; on earth he first beheld
Our two first parents, yet the only two
Of mankind in the happy garden plac'd
Reaping immortal fruits of joy and love,
Uninterrupted joy, unrivall'd love,
In blissful solitude; he then survey'd
Hell and the gulf between, and Satan there
70 Coasting the wall of Heaven on this side Night
In the dun air sublime, and ready now
To stoop with wearied wings, and willing feet,
On the bare outside of this world, that seem'd
Firm land imbosom'd, without firmament,
Uncertain which, in ocean or in air.
Him God beholding from his prospect high,
Wherein past, present, future, he beholds,
Thus to his only Son foreseeing spake.

Only begotten Son, seest thou what rage
80 Transports our Adversary? whom no bounds
Prescrib'd no bars of Hell, nor all the chains
Heap'd on him there, nor yet the main abyss
Wide interrupt, can hold; so bent he seems
On desperate revenge, that shall redound
Upon his own rebellious head. And now,
Through all restraint broke loose, he wings his way
Not far off Heaven, in the precincts of light,
Directly towards the new created world,
And man there plac'd, with purpose to assay
90 If him by force he can destroy, or, worse,
By some false guile pervert; and shall pervert;
For man will hearken to his glozing lies,
And easily transgress the sole command,
Sole pledge of his obedience: So will fall
He and his faithless progeny: Whose fault?
Whose but his own? ingrate, he had of me
All he could have; I made him just and right,
Sufficient to have stood, though free to fall.
Such I created all the ethereal Powers
100 And Spirits, both them who stood, and them who fail'd;
Freely they stood who stood, and fell who fell.
Not free, what proof could they have given sincere
Of true allegiance, constant faith or love,
Where only what they needs must do appear'd,
Not what they would? what praise could they receive?
What pleasure I from such obedience paid,
When will and reason (reason also is choice)
Useless and vain, of freedom both despoil'd,
Made passive both, had serv'd necessity,
110 Not me? they therefore, as to right belong'd,
So were created, nor can justly accuse
Their Maker, or their making, or their fate,
As if predestination over-rul'd
Their will dispos'd by absolute decree
Or high foreknowledge they themselves decreed
Their own revolt, not I; if I foreknew,
Foreknowledge had no influence on their fault,
Which had no less proved certain unforeknown.
So without least impulse or shadow of fate,
120 Or aught by me immutably foreseen,
They trespass, authors to themselves in all
Both what they judge, and what they choose; for so
I form'd them free: and free they must remain,
Till they enthrall themselves; I else must change
Their nature, and revoke the high decree
Unchangeable, eternal, which ordain'd
Their freedom: they themselves ordain'd their fall.
The first sort by their own suggestion fell,
Self-tempted, self-deprav'd: Man falls, deceiv'd
130 By the other first: Man therefore shall find grace,
The other none: In mercy and justice both,
Through Heaven and Earth, so shall my glory excel;
But Mercy, first and last, shall brightest shine.

Thus while God spake, ambrosial fragrance fill'd
All Heaven, and in the blessed Spirits elect
Sense of new joy ineffable diffus'd.
Beyond compare the Son of God was seen
Most glorious; in him all his Father shone
Substantially express'd; and in his face
140 Divine compassion visibly appear'd,
Love without end, and without measure grace,
Which uttering, thus he to his Father spake.

O Father, gracious was that word which clos'd
Thy sovran command, that Man should find grace;
For which both Heaven and earth shall high extol
Thy praises, with the innumerable sound
Of hymns and sacred songs, wherewith thy throne
Encompass'd shall resound thee ever blest.
For should Man finally be lost, should Man,
150 Thy creature late so lov'd, thy youngest son,
Fall circumvented thus by fraud, though join'd
With his own folly? that be from thee far,
That far be from thee, Father, who art judge
Of all things made, and judgest only right.
Or shall the Adversary thus obtain
His end, and frustrate thine? shall he fulfill
His malice, and thy goodness bring to nought,
Or proud return, though to his heavier doom,
Yet with revenge accomplish'd, and to Hell
160 Draw after him the whole race of mankind,
By him corrupted? or wilt thou thyself
Abolish thy creation, and unmake
For him, what for thy glory thou hast made?
So should thy goodness and thy greatness both
Be question'd and blasphem'd without defence.

To whom the great Creator thus replied.
O son, in whom my soul hath chief delight,
Son of my bosom, Son who art alone.
My word, my wisdom, and effectual might,
170 All hast thou spoken as my thoughts are, all
As my eternal purpose hath decreed;
Man shall not quite be lost, but sav'd who will;
Yet not of will in him, but grace in me
Freely vouchsaf'd; once more I will renew
His lapsed powers, though forfeit; and enthrall'd
By sin to foul exorbitant desires;
Upheld by me, yet once more he shall stand
On even ground against his mortal foe;
By me upheld, that he may know how frail
180 His fallen condition is, and to me owe
All his deliverance, and to none but me.
Some I have chosen of peculiar grace,
Elect above the rest; so is my will:
The rest shall hear me call, and oft be warn'd
Their sinful state, and to appease betimes
The incensed Deity, while offer'd grace
Invites; for I will clear their senses dark,
What may suffice, and soften stony hearts
To pray, repent, and bring obedience due.
190 To prayer, repentance, and obedience due,
Though but endeavour'd with sincere intent,
Mine ear shall not be slow, mine eye not shut.
And I will place within them as a guide,
My umpire Conscience; whom if they will hear,
Light after light, well us'd, they shall attain,
And to the end, persisting, safe arrive.
This my long sufferance, and my day of grace,
They who neglect and scorn, shall never taste;
But hard be harden'd, blind be blinded more,
200 That they may stumble on, and deeper fall;
And none but such from mercy I exclude.
But yet all is not done; Man disobeying,
Disloyal, breaks his fealty, and sins
Against the high supremacy of Heaven,
Affecting God-head, and, so losing all,
To expiate his treason hath nought left,
But to destruction sacred and devote,
He, with his whole posterity, must die,
Die he or justice must; unless for him
210 Some other able, and as willing, pay
The rigid satisfaction, death for death.
Say, heavenly Powers, where shall we find such love?
Which of you will be mortal, to redeem
Man's mortal crime, and just the unjust to save?
Dwells in all Heaven charity so dear?

And silence was in Heaven: on Man's behalf
He ask'd, but all the heavenly quire stood mute,
Patron or intercessour none appear'd,
Much less that durst upon his own head draw
220 The deadly forfeiture, and ransom set.
And now without redemption all mankind
Must have been lost, adjudg'd to Death and Hell
By doom severe, had not the Son of God,
In whom the fulness dwells of love divine,
His dearest mediation thus renew'd.

Father, thy word is past, Man shall find grace;
And shall grace not find means, that finds her way,
The speediest of thy winged messengers,
To visit all thy creatures, and to all
230 Comes unprevented, unimplor'd, unsought?
Happy for Man, so coming; he her aid
Can never seek, once dead in sins, and lost;
Atonement for himself, or offering meet,
Indebted and undone, hath none to bring;
Behold me then: me for him, life for life
I offer: on me let thine anger fall;
Account me Man; I for his sake will leave
Thy bosom, and this glory next to thee
Freely put off, and for him lastly die
240 Well pleased; on me let Death wreak all his rage.
Under his gloomy power I shall not long
Lie vanquished. Thou hast given me to possess
Life in myself for ever; by thee I live;
Though now to Death I yield, and am his due,
All that of me can die, yet, that debt paid,
thou wilt not leave me in the loathsome grave
His prey, nor suffer my unspotted soul
For ever with corruption there to dwell;
But I shall rise victorious, and subdue
250 My vanquisher, spoiled of his vaunted spoil.
Death his death's wound shall then receive, and stoop
Inglorious, of his mortal sting disarmed;
I through the ample air in triumph high
Shall lead Hell captive maugre Hell, and show
The powers of darkness bound. Thou, at the sight
Pleased, out of Heaven shalt look down and smile,
While, by thee raised, I ruin all my foes;
Death last, and with his carcass glut the grave;
Then, with the multitude of my redeemed,
260 Shall enter Heaven, long absent, and return,
Father, to see thy face, wherein no cloud
Of anger shall remain, but peace assured
And reconcilement: wrath shall be no more
Thenceforth, but in thy presence joy entire.

His words here ended; but his meek aspect
Silent yet spake, and breathed immortal love
To mortal men, above which only shone
Filial obedience: as a sacrifice
Glad to be offered, he attends the will
270 Of his great Father. Admiration seized
All Heaven, what this might mean, and whither tend,
Wondering; but soon th' Almighty thus replied.

O thou in Heaven and Earth the only peace
Found out for mankind under wrath, O thou
My sole complacence! Well thou know'st how dear
To me are all my works; nor Man the least,
Though last created, that for him I spare
Thee from my bosom and right hand, to save,
By losing thee a while, the whole race lost.
280 Thou, therefore, whom thou only canst redeem,
Their nature also to thy nature join;
And be thyself Man among men on Earth,
Made flesh, when time shall be, of virgin seed,
By wondrous birth; be thou in Adam's room
The head of all mankind, though Adam's son.
As in him perish all men, so in thee,
As from a second root, shall be restored
As many as are restored, without thee none.
290 His crime makes guilty all his sons; thy merit,
Imputed, shall absolve them who renounce
Their own both righteous and unrighteous deeds,
And live in thee transplanted, and from thee
Receive new life. So Man, as is most just,
Shall satisfy for Man, be judged and die,
And dying rise, and rising with him raise
His brethren, ransomed with his own dear life.
So heavenly love shall outdo hellish hate,
Giving to death, and dying to redeem,
300 So dearly to redeem what hellish hate
So easily destroyed, and still destroys
In those who, when they may, accept not grace.
Nor shalt thou, by descending to assume
Man's nature, lessen or degrade thine own.
Because thou hast, though throned in highest bliss
Equal to God, and equally enjoying
God-like fruition, quitted all, to save
A world from utter loss, and hast been found
By merit more than birthright Son of God,
310 Found worthiest to be so by being good,
Far more than great or high; because in thee
Love hath abounded more than glory abounds;
Therefore thy humiliation shall exalt
With thee thy manhood also to this throne:
Here shalt thou sit incarnate, here shalt reign
Both God and Man, Son both of God and Man,
Anointed universal King; all power
I give thee; reign for ever, and assume
Thy merits; under thee, as head supreme,
320 Thrones, Princedoms, Powers, Dominions, I reduce:
All knees to thee shall bow, of them that bide
In Heaven, or Earth, or under Earth in Hell.
When thou, attended gloriously from Heaven,
Shalt in the sky appear, and from thee send
The summoning Arch-Angels to proclaim
Thy dread tribunal; forthwith from all winds,
The living, and forthwith the cited dead
Of all past ages, to the general doom
Shall hasten; such a peal shall rouse their sleep.
330 Then, all thy saints assembled, thou shalt judge
Bad Men and Angels; they, arraigned, shall sink
Beneath thy sentence; Hell, her numbers full,
Thenceforth shall be for ever shut. Mean while
The world shall burn, and from her ashes spring
New Heaven and Earth, wherein the just shall dwell,
And, after all their tribulations long,
See golden days, fruitful of golden deeds,
With joy and peace triumphing, and fair truth.
Then thou thy regal scepter shalt lay by,
350 For regal scepter then no more shall need,
God shall be all in all. But, all ye Gods,
Adore him, who to compass all this dies;
Adore the Son, and honour him as me.

No sooner had the Almighty ceased, but all
The multitude of Angels, with a shout
Loud as from numbers without number, sweet
As from blest voices, uttering joy, Heaven rung
With jubilee, and loud Hosannas filled
The eternal regions: Lowly reverent
360 Towards either throne they bow, and to the ground
With solemn adoration down they cast
Their crowns inwove with amarant and gold;
Immortal amarant, a flower which once
In Paradise, fast by the tree of life,
Began to bloom; but soon for man's offence
To Heaven removed, where first it grew, there grows,
And flowers aloft shading the fount of life,
And where the river of bliss through midst of Heaven
Rolls o'er Elysian flowers her amber stream;
360 With these that never fade the Spirits elect
Bind their resplendent locks inwreathed with beams;
Now in loose garlands thick thrown off, the bright
Pavement, that like a sea of jasper shone,
Impurpled with celestial roses smiled.
Then, crowned again, their golden harps they took,
Harps ever tuned, that glittering by their side
Like quivers hung, and with preamble sweet
Of charming symphony they introduce
Their sacred song, and waken raptures high;
370 No voice exempt, no voice but well could join
Melodious part, such concord is in Heaven.

Thee, Father, first they sung Omnipotent,
Immutable, Immortal, Infinite,
Eternal King; the Author of all being,
Fountain of light, thyself invisible
Amidst the glorious brightness where thou sit'st
Throned inaccessible, but when thou shadest
The full blaze of thy beams, and, through a cloud
Drawn round about thee like a radiant shrine,
380 Dark with excessive bright thy skirts appear,
Yet dazzle Heaven, that brightest Seraphim
Approach not, but with both wings veil their eyes.
Thee next they sang of all creation first,
Begotten Son, Divine Similitude,
In whose conspicuous countenance, without cloud
Made visible, the Almighty Father shines,
Whom else no creature can behold; on thee
Impressed the effulgence of his glory abides,
Transfused on thee his ample Spirit rests.
390 He Heaven of Heavens and all the Powers therein
By thee created; and by thee threw down
The aspiring Dominations: Thou that day
Thy Father's dreadful thunder didst not spare,
Nor stop thy flaming chariot-wheels, that shook
Heaven's everlasting frame, while o'er the necks
Thou drovest of warring Angels disarrayed.
Back from pursuit thy Powers with loud acclaim
Thee only extolled, Son of thy Father's might,
To execute fierce vengeance on his foes,
400 Not so on Man: Him through their malice fallen,
Father of mercy and grace, thou didst not doom
So strictly, but much more to pity incline:
No sooner did thy dear and only Son
Perceive thee purposed not to doom frail Man
So strictly, but much more to pity inclined,
He to appease thy wrath, and end the strife
Of mercy and justice in thy face discerned,
Regardless of the bliss wherein he sat
Second to thee, offered himself to die
410 For Man's offence. O unexampled love,
Love no where to be found less than Divine!
Hail, Son of God, Saviour of Men! Thy name
Shall be the copious matter of my song
Henceforth, and never shall my heart thy praise
Forget, nor from thy Father's praise disjoin.
Thus they in Heaven, above the starry sphere,
Their happy hours in joy and hymning spent.

Mean while upon the firm opacous globe
Of this round world, whose first convex divides
420 The luminous inferiour orbs, enclosed
From Chaos, and the inroad of Darkness old,
Satan alighted walks: A globe far off
It seemed, now seems a boundless continent
Dark, waste, and wild, under the frown of Night
Starless exposed, and ever-threatening storms
Of Chaos blustering round, inclement sky;
Save on that side which from the wall of Heaven,
Though distant far, some small reflection gains
Of glimmering air less vexed with tempest loud:
430 Here walked the Fiend at large in spacious field.
As when a vultur on Imaus bred,
Whose snowy ridge the roving Tartar bounds,
Dislodging from a region scarce of prey
To gorge the flesh of lambs or yeanling kids,
On hills where flocks are fed, flies toward the springs
Of Ganges or Hydaspes, Indian streams;
But in his way lights on the barren plains
Of Sericana, where Chineses drive
With sails and wind their cany waggons light:
440 So, on this windy sea of land, the Fiend
Walked up and down alone, bent on his prey;
Alone, for other creature in this place,
Living or lifeless, to be found was none;
None yet, but store hereafter from the earth
Up hither like aereal vapours flew
Of all things transitory and vain, when sin
With vanity had filled the works of men:
Both all things vain, and all who in vain things
Built their fond hopes of glory or lasting fame,
450 Or happiness in this or the other life;
All who have their reward on earth, the fruits
Of painful superstition and blind zeal,
Nought seeking but the praise of men, here find
Fit retribution, empty as their deeds;
All the unaccomplished works of Nature's hand,
Abortive, monstrous, or unkindly mixed,
Dissolved on earth, fleet hither, and in vain,
Till final dissolution, wander here;
Not in the neighbouring moon as some have dreamed;
460 Those argent fields more likely habitants,
Translated Saints, or middle Spirits hold
Betwixt the angelical and human kind.
Hither of ill-joined sons and daughters born
First from the ancient world those giants came
With many a vain exploit, though then renowned:
The builders next of Babel on the plain
Of Sennaar, and still with vain design,
New Babels, had they wherewithal, would build:
Others came single; he, who, to be deemed
470 A God, leaped fondly into Aetna flames,
Empedocles; and he, who, to enjoy
Plato's Elysium, leaped into the sea,
Cleombrotus; and many more too long,
Embryos, and idiots, eremites, and friars
White, black, and gray, with all their trumpery.
Here pilgrims roam, that strayed so far to seek
In Golgotha him dead, who lives in Heaven;
And they, who to be sure of Paradise,
Dying, put on the weeds of Dominick,
480 Or in Franciscan think to pass disguised;
They pass the planets seven, and pass the fixed,
And that crystalling sphere whose balance weighs
The trepidation talked, and that first moved;
And now Saint Peter at Heaven's wicket seems
To wait them with his keys, and now at foot
Of Heaven's ascent they lift their feet, when lo
A violent cross wind from either coast
Blows them transverse, ten thousand leagues awry
Into the devious air: Then might ye see
490 Cowls, hoods, and habits, with their wearers, tost
And fluttered into rags; then reliques, beads,
Indulgences, dispenses, pardons, bulls,
The sport of winds: All these, upwhirled aloft,
Fly o'er the backside of the world far off
Into a Limbo large and broad, since called
The Paradise of Fools, to few unknown
Long after; now unpeopled, and untrod.
All this dark globe the Fiend found as he passed,
And long he wandered, till at last a gleam
500 Of dawning light turned thither-ward in haste
His travelled steps: far distant he descries
Ascending by degrees magnificent
Up to the wall of Heaven a structure high;
At top whereof, but far more rich, appeared
The work as of a kingly palace-gate,
With frontispiece of diamond and gold
Embellished; thick with sparkling orient gems
The portal shone, inimitable on earth
By model, or by shading pencil, drawn.
510 These stairs were such as whereon Jacob saw
Angels ascending and descending, bands
Of guardians bright, when he from Esau fled
To Padan-Aram, in the field of Luz
Dreaming by night under the open sky
And waking cried, This is the gate of Heaven.
Each stair mysteriously was meant, nor stood
There always, but drawn up to Heaven sometimes
Viewless; and underneath a bright sea flowed
Of jasper, or of liquid pearl, whereon
520 Who after came from earth, sailing arrived
Wafted by Angels, or flew o'er the lake
Rapt in a chariot drawn by fiery steeds.
The stairs were then let down, whether to dare
The Fiend by easy ascent, or aggravate
His sad exclusion from the doors of bliss:
Direct against which opened from beneath,
Just o'er the blissful seat of Paradise,
A passage down to the Earth, a passage wide,
Wider by far than that of after-times
530 Over mount Sion, and, though that were large,
Over the Promised Land to God so dear;
By which, to visit oft those happy tribes,
On high behests his angels to and fro
Passed frequent, and his eye with choice regard
From Paneas, the fount of Jordan's flood,
To Beersaba, where the Holy Land
Borders on Egypt and the Arabian shore;
So wide the opening seemed, where bounds were set
To darkness, such as bound the ocean wave.
540 Satan from hence, now on the lower stair,
That scaled by steps of gold to Heaven-gate,
Looks down with wonder at the sudden view
Of all this world at once. As when a scout,
Through dark and desart ways with peril gone
All night, at last by break of cheerful dawn
Obtains the brow of some high-climbing hill,
Which to his eye discovers unaware
The goodly prospect of some foreign land
First seen, or some renowned metropolis
550 With glistering spires and pinnacles adorned,
Which now the rising sun gilds with his beams:
Such wonder seised, though after Heaven seen,
The Spirit malign, but much more envy seised,
At sight of all this world beheld so fair.
Round he surveys (and well might, where he stood
So high above the circling canopy
Of night's extended shade,) from eastern point
Of Libra to the fleecy star that bears
Andromeda far off Atlantick seas
560 Beyond the horizon; then from pole to pole
He views in breadth, and without longer pause
Down right into the world's first region throws
His flight precipitant, and winds with ease
Through the pure marble air his oblique way
Amongst innumerable stars, that shone
Stars distant, but nigh hand seemed other worlds;
Or other worlds they seemed, or happy isles,
Like those Hesperian gardens famed of old,
Fortunate fields, and groves, and flowery vales,
570 Thrice happy isles; but who dwelt happy there
He staid not to inquire: Above them all
The golden sun, in splendour likest Heaven,
Allured his eye; thither his course he bends
Through the calm firmament, (but up or down,
By center, or eccentrick, hard to tell,
Or longitude,) where the great luminary
Aloof the vulgar constellations thick,
That from his lordly eye keep distance due,
Dispenses light from far; they, as they move
580 Their starry dance in numbers that compute
Days, months, and years, towards his all-cheering lamp
Turn swift their various motions, or are turned
By his magnetick beam, that gently warms
The universe, and to each inward part
With gentle penetration, though unseen,
Shoots invisible virtue even to the deep;
So wonderously was set his station bright.
There lands the Fiend, a spot like which perhaps
Astronomer in the sun's lucent orb
590 Through his glazed optick tube yet never saw.
The place he found beyond expression bright,
Compared with aught on earth, metal or stone;
Not all parts like, but all alike informed
With radiant light, as glowing iron with fire;
If metal, part seemed gold, part silver clear;
If stone, carbuncle most or chrysolite,
Ruby or topaz, to the twelve that shone
In Aaron's breast-plate, and a stone besides
Imagined rather oft than elsewhere seen,
600 That stone, or like to that which here below
Philosophers in vain so long have sought,
In vain, though by their powerful art they bind
Volatile Hermes, and call up unbound
In various shapes old Proteus from the sea,
Drained through a limbeck to his native form.
What wonder then if fields and regions here
Breathe forth Elixir pure, and rivers run
Potable gold, when with one virtuous touch
The arch-chemick sun, so far from us remote,
610 Produces, with terrestrial humour mixed,
Here in the dark so many precious things
Of colour glorious, and effect so rare?
Here matter new to gaze the Devil met
Undazzled; far and wide his eye commands;
For sight no obstacle found here, nor shade,
But all sun-shine, as when his beams at noon
Culminate from the equator, as they now
Shot upward still direct, whence no way round
Shadow from body opaque can fall; and the air,
620 No where so clear, sharpened his visual ray
To objects distant far, whereby he soon
Saw within ken a glorious Angel stand,
The same whom John saw also in the sun:
His back was turned, but not his brightness hid;
Of beaming sunny rays a golden tiar
Circled his head, nor less his locks behind
Illustrious on his shoulders fledge with wings
Lay waving round; on some great charge employed
He seemed, or fixed in cogitation deep.
630 Glad was the Spirit impure, as now in hope
To find who might direct his wandering flight
To Paradise, the happy seat of Man,
His journey's end and our beginning woe.
But first he casts to change his proper shape,
Which else might work him danger or delay:
And now a stripling Cherub he appears,
Not of the prime, yet such as in his face
Youth smiled celestial, and to every limb
Suitable grace diffused, so well he feigned:
640 Under a coronet his flowing hair
In curls on either cheek played; wings he wore
Of many a coloured plume, sprinkled with gold;
His habit fit for speed succinct, and held
Before his decent steps a silver wand.
He drew not nigh unheard; the Angel bright,
Ere he drew nigh, his radiant visage turned,
Admonished by his ear, and straight was known
The Arch-Angel Uriel, one of the seven
Who in God's presence, nearest to his throne,
650 Stand ready at command, and are his eyes
That run through all the Heavens, or down to the Earth
Bear his swift errands over moist and dry,
O'er sea and land: him Satan thus accosts.

Uriel, for thou of those seven Spirits that stand
In sight of God's high throne, gloriously bright,
The first art wont his great authentick will
Interpreter through highest Heaven to bring,
Where all his sons thy embassy attend;
And here art likeliest by supreme decree
660 Like honour to obtain, and as his eye
To visit oft this new creation round;
Unspeakable desire to see, and know
All these his wonderous works, but chiefly Man,
His chief delight and favour, him for whom
All these his works so wonderous he ordained,
Hath brought me from the quires of Cherubim
Alone thus wandering. Brightest Seraph, tell
In which of all these shining orbs hath Man
His fixed seat, or fixed seat hath none,
670 But all these shining orbs his choice to dwell;
That I may find him, and with secret gaze
Or open admiration him behold,
On whom the great Creator hath bestowed
Worlds, and on whom hath all these graces poured;
That both in him and all things, as is meet,
The universal Maker we may praise;
Who justly hath driven out his rebel foes
To deepest Hell, and, to repair that loss,
Created this new happy race of Men
680 To serve him better: Wise are all his ways.

So spake the false dissembler unperceived;
For neither Man nor Angel can discern
Hypocrisy, the only evil that walks
Invisible, except to God alone,
By his permissive will, through Heaven and Earth:
And oft, though wisdom wake, suspicion sleeps
At wisdom's gate, and to simplicity
Resigns her charge, while goodness thinks no ill
Where no ill seems: Which now for once beguiled
690 Uriel, though regent of the sun, and held
The sharpest-sighted Spirit of all in Heaven;
Who to the fraudulent impostor foul,
In his uprightness, answer thus returned.

Fair Angel, thy desire, which tends to know
The works of God, thereby to glorify
The great Work-master, leads to no excess
That reaches blame, but rather merits praise
The more it seems excess, that led thee hither
From thy empyreal mansion thus alone,
700 To witness with thine eyes what some perhaps,
Contented with report, hear only in Heaven:
For wonderful indeed are all his works,
Pleasant to know, and worthiest to be all
Had in remembrance always with delight;
But what created mind can comprehend
Their number, or the wisdom infinite
That brought them forth, but hid their causes deep?
I saw when at his word the formless mass,
This world's material mould, came to a heap:
710 Confusion heard his voice, and wild uproar
Stood ruled, stood vast infinitude confined;
Till at his second bidding Darkness fled,
Light shone, and order from disorder sprung:
Swift to their several quarters hasted then
The cumbrous elements, earth, flood, air, fire;
And this ethereal quintessence of Heaven
Flew upward, spirited with various forms,
That rolled orbicular, and turned to stars
Numberless, as thou seest, and how they move;
720 Each had his place appointed, each his course;
The rest in circuit walls this universe.
Look downward on that globe, whose hither side
With light from hence, though but reflected, shines;
That place is Earth, the seat of Man; that light
His day, which else, as the other hemisphere,
Night would invade; but there the neighbouring moon
So call that opposite fair star) her aid
Timely interposes, and her monthly round
Still ending, still renewing, through mid Heaven,
730 With borrowed light her countenance triform
Hence fills and empties to enlighten the Earth,
And in her pale dominion checks the night.
That spot, to which I point, is Paradise,
Adam's abode; those lofty shades, his bower.
Thy way thou canst not miss, me mine requires.
Thus said, he turned; and Satan, bowing low,
As to superiour Spirits is wont in Heaven,
Where honour due and reverence none neglects,
Took leave, and toward the coast of earth beneath,
740 Down from the ecliptick, sped with hoped success,
Throws his steep flight in many an aery wheel;
Nor staid, till on Niphates' top he lights.
&lt;/poem&gt;
}}
[[Het paradijs verloren: Boek IV|&gt;&gt;&gt; Ga verder met BOOK IV]]

----
'''Navigatie''': [[Het paradijs verloren: Boek I|Boek I]] - [[Het paradijs verloren: Boek II|Boek II]] - Boek III
----
== Noten ==
Bron voor de explicatieve noten: [https://milton.host.dartmouth.edu/reading%20room/pl/book%201/text.shtml The John Milton Reading Room: Paradise Lost] (onder Creative Commons licentie)

{{References}}
[[Categorie:Engels]]
[[Categorie:John Milton]]
[[Categorie:Vertaalde poëzie]]</text>
      <sha1>labqyb3pcgjf5u8pf0gjfjykjpxqm18</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>126990</id>
      <parentid>126989</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:13:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>J.G.G.</username>
        <id>269</id>
      </contributor>
      <comment>noten</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="72412" xml:space="preserve">{{Infobox document
| naam             = Het paradijs verloren: Boek III
| auteur           = [[Auteur:John Milton|John Milton]]
| genre            = Poëzie
| taal             = Engels
| datum            = 1674 (tweede editie)&lt;/br&gt;Vertaling 2022
| vertaler         = [[Gebruiker:J.G.G.|Jules Grandgagnage]]
| bron             = [https://vertaaldegedichten.jouwweb.be/engelse-gedichten/john-milton/paradise-lost-book-iii Vertaalde gedichten: Paradise Lost Boek III]]
| auteursrecht     = CC-BY-SA
| artikelwikipedia = Paradise Lost
}}
[[Bestand:ParadiseLButts1.jpg|miniatuur|left|Illustratie door William Blake, 1808: Satan wekt de opstandige engelen op]]

----
&lt;Center&gt;&lt;Big&gt;&lt;Big&gt;Het paradijs verloren: Boek III (1674)&lt;/Big&gt;&lt;/Big&gt;
'''Paradise Lost Book III van John Milton'''&lt;br&gt;naar het Nederlands vertaald door Jules Grandgagnage (2022)&lt;/br&gt;
&lt;/br&gt;&lt;U&gt;Tekstverantwoording:&lt;/U&gt; voor de Engelse tekst werd gebruikgemaakt van [https://en.wikisource.org/wiki/Paradise_Lost_(1674)/Book_III de tekst op de Engelse Wikisource]. &lt;/Center&gt;

----
{{Gebruiker:J.G.G./licentie}}
----

'''ONDERWERP DERDE BOEK''' ('The Argument')

God, gezeten op Zijn troon, ziet Satan op deze wereld afvliegen, die Hij pas geschapen heeft. Hij toont hem aan zijn Zoon die aan Zijn rechterhand zit en voorspelt het succes van Satan in het verderven van de mensheid. Hij zuivert Zijn eigen Gerechtigheid en Wijsheid van alle blaam, omdat Hij de mens vrij en bekwaam genoeg heeft geschapen om zijn verleider te weerstaan; toch verklaart Hij Zijn voornemen genade aan de mens te schenken, omdat hij niet uit eigen kwaadwilligheid is gevallen, zoals Satan, maar door hem verleid is. De Zoon van God prijst Zijn Vader voor de openbaring van Zijn genadige bedoeling met de mens; maar God verklaart opnieuw, dat Genade niet kan worden verleend aan de mens zonder de voldoening van Goddelijke rechtvaardigheid; de mens heeft de majesteit van God beledigd door goddelijkheid na te streven. Daarom moet hij met heel zijn nageslacht, gewijd aan de dood, sterven, tenzij iemand kan worden gevonden die bereid is om in zijn plaats deze straf te ondergaan. De Zoon van God biedt zichzelf vrijwillig aan als zoenoffer voor de mens. De Vader aanvaardt dit, verordent zijn incarnatie, spreekt zijn verhevenheid uit boven alle Namen in Hemel en Aarde; beveelt alle Engelen om zijn zoon te aanbidden. Zij gehoorzamen, en zingen op hun harpen in koor de lof van zowel de Vader als de Zoon. Intussen is Satan neergestreken op de kale bol van de buitenste sfeer van de wereld, waar hij dwalend een plaats vindt die sindsdien het voorgeborchte van de ijdelheid wordt genoemd en waar personen en dingen heen vliegen. Satan komt dan bij de Hemelpoort, die wordt beschreven als opstijgend naar de sterren, en de wateren boven het Firmament die eromheen stromen: Hij gaat vandaar naar de sfeer van de Zon; hij vindt daar Uriël, de Regent van die sfeer, maar verandert eerst zichzelf in de gedaante van een lagere Engel en doet alsof hij de nieuwe Schepping en Mens wil zien die God hier heeft neergezet. Satan vraagt aan Uriël hem de weg te wijzen naar de plaats waar de mens woont, en wordt ernaartoe geleid; hij landt eerst op de berg Niphates.&lt;ref&gt;Niphates: een berg in het Taurusgebergte in Armenië.&lt;/ref&gt;
{{Kolommen2
| Kolom1=
&lt;big&gt;HET PARADIJS VERLOREN&lt;/big&gt;

Nederlandse vertaling door Jules Grandgagnage (2022)

BOEK III
&lt;poem&gt;
Heil, Heilig Licht, Hemels eerstgeborene,
of mede uit de eeuwige straal ontsproten:
Mag ik me zo uitdrukken zonder blaam?
Is God immers geen Licht en woonde Hij
niet steeds in ongenaakbaar eeuwig licht,
in U, Helder Schijnsel van het Ongeschapene?
Of verkiest U de naam Zuivere stroom,
van oorsprong onbekend? Nog voor de Zon,
nog voor de hemel bestond U; Op Gods bevel&lt;ref&gt;Nog voor de hemel(en) bestond u: Zie Genesis 1:3, waarin staat dat het licht het eerste geschapen ding was.&lt;/ref&gt;
bekleedde U de jonge wereld (van donkere
diepe wateren aan 't onbegrensd
en vormloos Niets ontrukt) als met een mantel.
U zie ik nu weer, met bouder vleugelslag, 
de poel van Styx ontvloden, maar lang gekerkerd&lt;ref&gt;Syx/Stygisch: verwijst naar de rivier de Styx, een van de rivieren van de hel, die zich aan de ingang van Hades bevindt. Ook gebruikt als algemene verwijzing naar de onderwereld van de klassieke mythologie.&lt;/ref&gt;
in dat duister krocht; En op mijn vlucht
door diepste en mindere duisternis gedragen,
bezong ik Chaos en de eeuwige nacht&lt;ref&gt;Chaos: Milton ontleent het concept van chaos, of ongevormde materie, aan Hesiodus' Theogonie en de platoonse filosofie (vooral de Timaeus).&lt;/ref&gt;
met andere tonen dan Orpheus' lier;
De hemelmuze hielp me bij het dalen&lt;ref&gt;De hemelse Muze: Urania, de muze die geassocieerd wordt met astronomie. Impliceert ook de Heilige Geest.&lt;/ref&gt;
naar de hel en bij het weder klimmen, 
hoe zwaar ook die beproeving; Veiliger nu
bezoek ik u —en voel opnieuw uw levenslamp—
met ogen die niet meer dezelfde zijn,&lt;ref&gt;Ogen...: Milton was volledig blind sinds 1652.&lt;/ref&gt;
en vruchteloos zoekend naar uw indringende straal
geen dageraad meer vinden, door de schemerige
sluier van zwarte staar bedekt. Nochtans
belet dit me niet te dwalen waar Muzen zijn
en het verheven gezang rond klare bron,
lommerbos of zonbestraalde heuvel;
Maar U vooral, O, Sion, bezoek ik 's nachts,&lt;ref&gt;De heilige berg Sion, waarvan wordt beweerd dat Mozes er de leringen van God heeft ontvangen. Milton geeft blijkbaar de voorkeur aan het beeld van de berg boven dat van de gebruikelijke woonplaats van de Muzen, de berg Parnassus.&lt;/ref&gt; 
en de bloemomzoomde beken die uw
voet kabbelend bevloeien: niet zelden denk ik
aan die twee wier lot ook 't mijne is:
(kon ik in faam maar hun gelijke zijn!)
Thamyris en Homerus, beiden blind,&lt;ref&gt;Thamyris: Homerus vermeldt deze blinde Thraciër in de Ilias 2.591-4.&lt;/ref&gt;
en d' oude profeten Tiresias en Phineus;&lt;ref&gt;Tiresias: Een wijsgeer en profeet die voorkomt in Sophocles' Oedipus de Koning en ook in Antigone. Als Thebaanse ziener voorspelde hij de val van Oedipus, en sprak over zijn blindheid als de facilitator van zijn gave van voorspelling.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Phineus: Een blinde Thracische koning die de gave van profetie bezat.&lt;/ref&gt;
Dan vullen harmonische ritmes mijn hoofd, zoals
de nachtegaal die in het donker zingt
en verborgen in het schaduwlover
zijn nachtelijk lied ten gehore brengt.
Zo keren de seizoenen jaarlijks terug;
Geen dag voor mij, geen zoete nadering
van ochtend of avond, geen aanblik van lentebloesem
zomerroos, kuddes of hemels mensengezicht;
Alleen maar wolken en eeuwigdurend duister
omgeeft mij, van menselijk vertier beroofd,
Het Boek der Schepping voor mij onleesbaar gemaakt&lt;ref&gt;Het Boek der Schepping als Boek der Kennis.&lt;/ref&gt;
als een lege bladzij waar kennis en werking
der natuur werden gewist zodat
die poort naar wijsheid voor mij gesloten blijft.
Schijn des te meer naar binnen, Hemels licht,
doorstraal mijn geest, versterk al zijn gaven
en plant daar ogen die de mist verdrijven
zodat ik zien en spreken kan van dingen
die voor een sterveling onzichtbaar zijn.
Hoog verheven boven alle hoogten
op de troon van zijn zuiver Rijk,
wierp d' Almachtige Vader een blik omlaag
naar Zijn Werken en hun eigen maaksels;
Omringd door alle heiligen van de hemel,
zo talrijk als de sterren, zat Hij, en zag
schoonheid die niet in woorden te vatten was;
Aan zijn rechterzijde zat zijn stralend&lt;ref&gt;Rechterzijde: De Zoon zit aan de rechterhand van God.&lt;/ref&gt;
evenbeeld, zijn enige zoon; Op Aarde
zag hij eerst ons eerste ouderpaar,
de enige twee mensen in 't zalig Hof
geplaatst, oogstten eeuwige vreugde en liefde,
vreugde die blijft en onbenijde liefde
in zalige eenzaamheid; Daarna beschouwde
Hij hel en afgrond, en hoe Satan in grauwe
lucht aan deze zijde van de nacht&lt;ref&gt;Aan deze kant van de Nacht: aan deze kant (de dagkant) van de Nacht. Aan de andere kant van de Eeuwige Nacht is Chaos.&lt;/ref&gt;
langs de hemelmuren vloog, klaar om
met moeë vlerk maar willige tred te dalen
naar de ruige rand van deze wereld,&lt;ref&gt;Deze wereld: hier verwijst het gedicht niet naar de aarde alleen, maar naar de sfeer van het geschapen universum, waarachter de Nacht en de Chaos of een leegte ligt.&lt;/ref&gt;
vast land gelijkend zonder firmament,
zij het door zee, zij het door lucht omringd. 
God zag vanuit de hoogte aan wat was,
wat is en wat zal zijn, en sprak voorzienig
zijn enige zoon met deze woorden aan:

Eniggeboren zoon, zie je hoe drift
onze tegenstander vervoert? Noch grenspaal,
noch alle grendels van de hel, noch ketens
die hem moesten binden weerhouden hem,
zelfs niet de grote afgrond; zo vastberaden
lijkt hij op wraak gericht, die zal neerkomen
op zijn eigen rebelse hoofd. En thans,
na elke hindernis te hebben overwonnen,
richt hij in 't voorhof van het Licht nabij
de hemel zijn vleugels naar de nieuwe wereld
om de mens die daar verblijft met kracht
of list te dwingen zijn zaligheid op te geven;
en dat zal hij doen, want de mens
is gevoelig voor zijn vleierij
en overtreedt lichtzinnig 't enig gebod&lt;ref&gt;Enig gebod: Het bevel van God dat Adam en Eva de boom der kennis onaangeroerd moesten laten. Zie Genesis 2:15-17.&lt;/ref&gt;
en enig pand van zijn gehoorzaamheid. 
Zo valt hij met zijn trouweloos geslacht;
Wie draagt de schuld? Wie anders dan hijzelf,
d' ondankbare, die alles van mij kreeg!
Ik schiep hem recht en goed: hij had de keuze
net als al mijn hemelse krachten en geesten
te vallen of te staan; uit vrije wil
weerstond de een terwijl de ander viel.
Indien onvrij, welk oprecht bewijs 
is er van echte trouw, geloof en liefde,
als niet de wil maar nooddwang alles stuurt?
Wat is het loon voor zulke dienstigheid?  
En welk genoegen verdient een slaaf eraan
als wil en rede  (kiezen volgt uit redeneren)
nutteloos, ijdel, en beide van vrijheid beroofd
niet mij, maar passief de noodzaak dienen?
Zij werden dus, zoals rechtvaardig is,
zo geschapen, en kunnen bijgevolg
hun Maker niet met recht beschuldigen,
of hun schepping of hun lot, alsof
voorbeschiktheid hun wil bij wet regeert
of zij zelf door voorkennis eigen
rebellie gelastten, niet ik; Voorzag ik,
dan had dit op hun misdrijf geen enkel effect,
dat zij ook zonder zeker hadden begaan.
Dus zonder dwang of schaduw van het lot,
of iets door mij onwrikbaar en eeuwig voorzien,
zondigen zij zelf, als enige daders
in wat zij oordelen en kiezen; want zo
maakte ik ze vrij, en vrij moeten ze blijven,
tot zij zichzelf tot slaven maken, want anders
moet ik hun aard veranderen, en 't hoog
besluit herroepen dat hun vrijheid gebood:
zijzelf geboden hun val. Door eigen drift
gedreven viel de eerste soort, zelf-verleid
en zelf-ontaard: De mens, door anderen
misleid, ontvangt mijn gratie. De ander niet:
Zo straalt, in genade en recht, in de
hemel en op aard mijn heerlijkheid;
Maar eerst en laatst straalt mijn barmhartigheid.

Een ambrozijngeur vulde de hemel terwijl&lt;ref&gt;Ambrozijn: Volgens Griekse en Romeinse mythen was ambrozijn het voedsel en de drank van de goden.&lt;/ref&gt;
God sprak, en uitverkoren geesten werden&lt;ref&gt;Uitverkoren geesten. De &quot;goede&quot; engelen zijn uitverkoren geesten. Milton bedoelt hiermee degenen die niet met Satan in opstand zijn gekomen.&lt;/ref&gt;
doordrongen van onuitsprekelijke vreugde:
Zij ontwaarden Gods zoon, onvergelijkbaar
in heerlijkheid waarin de schoonheid van
zijn vader werd weerspiegeld; Uit zijn gelaat
gevormd door goddelijk mededogen, sprak
eeuwige liefde, genade zonder maat;
Dit openbarend, sprak hij zijn vader toe.

O, Vader, hoe genadig was het woord
dat uw vorstelijk oordeel afsloot; dat mensen
gratie kunnen vinden; daarvoor prijzen
hemel en aarde u hooglijk met ontelbare
vrome hymnen en gezangen, die uw
godstroon bejubelen tot in de eeuwigheid.
Hoe zou de mens voorgoed verloren zijn,
uw schepsel, laatst nog zo bemind, hoe zou
uw jongste telg door bedrog en eigen
dwaasheid vallen? Verre zij dit van U,
ver van u, vader, die enkel rechtvaardig
oordeelt over alle schepsels. Of zal
die vijand zo zijn doel bereiken en dwarsboomt
hij uw plan? Zal hij zijn hoogste kwaad
vervullen en uw goedheid tot niets herleiden;
Of keert hij trots terug naar de hel, zwaarder
gestraft, doch met gestilde wraak, met in
zijn zog de ganse mensheid, door hem verdorven?
Of is het uw wil om hem te behagen en zelf
uw hele schepping ongedaan te maken;
voor hem te vernielen wat u voor eigen glorie 
hebt gemaakt? Zo werpt u twijfel en spot
op eigen goedheid en grootsheid zonder verweer.

De grote Schepper antwoordde hem aldus:
O, zoon, die mijn ziel in vreugde verheft,
zoon van mijn hart, zoon die alleen bent.
Mijn woord, mijn wijsheid en mijn macht, jij sprak&lt;ref&gt;Mijn woord: De Zoon wordt hier gedefinieerd als de uiterlijke uitdrukking in woord, wijsheid en macht van een verder onzichtbare, onuitsprekelijke God.&lt;/ref&gt;
geheel zoals ik dacht, geheel zoals
mijn eeuwig plan het heeft bepaald; De mens
zal niet geheel verloren zijn; hij wordt
gered wie 't wenst, niet door eigen wil,
maar door mijn vrijelijk verleende genade;
Nog eenmaal herstel ik zijn vervallen kracht,
hoewel door zondige begeerten gekluisterd;
Nog eenmaal zal hij, ondersteund door mij,
zijn dodelijke vijand op gelijke
grond bestrijden, opdat hij weten zou
hoe broos zijn gevallen toestand is,
en hoezeer hij zijn Verlossing dankt
aan mij, en mij alleen. Sommigen
heb ik uitverkoren. Het is mijn Wil;
De rest zal horen als ik hen roep en waarschuw
voor hun zondige staat, en hoe mijn toorn
op tijd te stillen door om genade te smeken;
Want ik breng licht in hun duistere zinnen,
verzacht hun stenen harten met gebed
en berouw tot zij zich onderwerpen.
Voor oprecht gebed, berouw en ootmoed
blijft mijn oor niet doof, noch zal mijn oog
gesloten blijven; In hen zal ik als gids
mijn scheidsrechter Geweten planten, die,
als ze ernaar luisteren, hen licht
na licht doet vinden en, goed besteed
en vast van koers, voert naar een veilig einde.
Maar mijn genade en lijdzaam dulden zal hij
die mij versmaadt en hoont nooit proeven; hard
zal harder worden en blind wordt blinder zodat
hij verder strompelt en nog dieper valt;
Slechts zulken sluit ik uit van mij genade.
Maar nog is alles niet gedaan; De Mens,
ongehoorzaam, verbreekt zijn trouw en zondigt
tegen het hoogste hemelgezag; zich voordoend
als een god verliest hij alles; Zo houdt
hij niets meer over om voor 't verraad te boeten
dan dat hij samen met zijn nageslacht
sacraal vernietigd wordt en sterven moet.
Hij sterft of rechtvaardigheid, tenzij
een ander bereid is deze strenge vergelding
te ondergaan: de dood voor de dood.
Zeg hemelmachten, waar is zulke liefde?
Wie hier wil sterfelijk zijn, om d' onrechtvaardige
mens als rechtvaardige te verlossen
van doodzonde? Is hier zoveel barmhartigheid?

Het ganse hemelkoor bleef echter stom:
geen beschermer of middelaar verscheen
ter wille van de mens, nog minder een
die met zijn eigen hoofd de dodelijke straf
als losgeld voor de misdaad wilde betalen.
Zonder verlossing zou de hele mensheid
verloren zijn, ter dood en hel veroordeeld
door Zijn strenge doem, als niet de Zoon
van God, in wie Zijn volle liefde gloort,
zijn dierbare voorspraak had hervat.

Vader, uw woord waarborgt de mens genade,
en zou Genade geen middel vinden, zij
die als de snelste uwer gevleugelde boden
haar weg vindt naar uw schepselen, en hen
bezoekt, onaangekondigd, ongesmeekt
en ongezocht? Gelukkig voor de mens
die zich in zonde en dood verliest en zo
niet meer in staat is tot boetedoening of offer;
In zonde verloren heeft hij niets te bieden.
Zie mij dan aan: mij voor hem, ik bied
een leven voor een leven; noem mij Mens;
laat uw wraak mij treffen; voor hem verlaat ik
uw boezem en doe als hoogste in glorie na u
vrijwillig afstand van alles om blij te sterven
voor hem; laat Dood op mij zijn woede koelen.
Ik zal niet lang verslagen liggen onder
zijn sombere macht. Een eeuwig leven schonk
U mij; Ik leef door U; Ook al zwicht ik
nu voor de dood en ben ik hem verschuldigd
al wat in kan mij sterven; Toch: eenmaal
die schuld betaald, laat u me niet ten prooi
aan hem in dat afschuwelijk graf, noch duldt
U dat hij eeuwig mijn zuivere ziel bederft.
Maar 'k zal het graf ontstijgen, mijn overwinnaar
onderwerpen, zich op zijn buit beroemend;
Dood zijn doodswond geven zodat hij roemloos
buigt, van zijn fatale steek ontdaan;
En ik zal in triomf door 't ruime zwerk
tegen haar wil de hel in ketens voeren,
haar duistere macht voorgoed bedwongen. En U,
U zal vanuit de hemel glimlachend toezien
terwijl ik door U mijn vijanden verpletter;
De dood als laatste, wiens kreng zijn graf verzadigt.
Dan zal ik, met mijn leger van verlosten,
na lange tijd opnieuw de hemel betreden,
Vader, om uw gezicht te zien, ongetekend
door een wolk van toorn, nu vrede en
verzoening verzekerd is: Gramschap wijkt
van dan af aan voor uw blije wezen.

Hier zweeg hij, maar zijn zacht gelaat sprak stil
over onsterfelijke liefde voor
de sterfelijke mens; slechts overstraald
door respect en liefde voor zijn vader;
Tot het hoogste offer blijmoedig bereid,
verbeidde hij zijn Vaders wil. Bewonderend
vroeg heel de hemel zich af wat dit betekende
en wat er zou volgen; Dra zei de Almachtige:

O jij, die als enige in hemel en op aard
mijn toorn van de mens afwendt en zijn 
rust herstelt, Jij, mijn enig welbehagen!
Hoe goed weet jij hoezeer 'k mijn werk liefheb,
niet in het minst de Mens, mijn laatste schepping.
Jou aan mijn boezem en rechterhand ontzeggen
is jou verliezen, maar redt een heel geslacht.
Voeg daarom hun aard bij die van jou, 
hun enige verlosser, en wees een mens
tussen de mensen op aarde, gemaakt tot vlees
uit maagdelijk zaad wanneer het tijd zal zijn&lt;ref&gt;Maagdelijk zaad: verwijzing naar de Maagd Maria en de incarnatie van de Zoon.&lt;/ref&gt;
door wonderlijke geboorte; Wees de leider
van heel de mensheid in Adams plaats, hoewel
als Adams zoon. Zoals zij in hem sterven,&lt;ref&gt;Adams zoon: Miltons poging om twee van Jezus' gebruikelijke titels te verzoenen: Zoon des mensen en Zoon van God.&lt;/ref&gt;
worden velen als uit een tweede wortel
in jou hersteld. Zonder jou niet één.&lt;ref&gt;Zonder jou niet één: Milton geloofde, net als de meeste van zijn tijdgenoten, dat geloof in Jezus Christus de enige verlossing was van eeuwige verdoemenis.&lt;/ref&gt;
Zijn zonde maakt ook al zijn zonen schuldig;
Jouw deugd, hun toegedicht, verlost eenieder
die al zijn daden, goed of slecht, verloochent;
In jou verplant zal hij verder leven
en van jou nieuw leven tot zich nemen. 
Zo voldoet de Mens met recht wat d' andere
schuldig is; hij wordt berecht en offert
zijn leven voor 't leven van zijn nageslacht.
Hemelse liefde zal helse haat overtreffen,
sterven en stervend verrijzen om terug te winnen
wat helse haat zo licht vernietigde,
en blijft vernietigen in hen die weigeren
de aangeboden genade te ontvangen.
Noch zal je, dalend om het menselijk wezen
te omhelzen je eigen aard verlagen;
Omdat je, ofschoon getroond in 't hoogste heil,
gelijk aan God, genietend van wat Hij schiep,
dit alles verliet om die verdorven wereld
te redden, en je de zoon van God meer door 
verdienste bent dan door geboorterecht.&lt;ref&gt;Door verdienste: Milton stelt de Zoon meer voor als Zoon van God op grond van zijn daden dan op grond van zijn verwekking&lt;/ref&gt;
Waardig bevonden ben jij door je goedheid,
veel meer dan door verworven macht of grootheid,
omdat jouw liefde rijker vloeit dan glorie;
Daarom zal jouw vernedering jou als mens
verheffen tot deze troon; Hier, belichaamd,
zal je zitten en heersen als God en Mens,
zowel de zoon van God als mensenzoon,
Gezalfd als koning over alles: Alle macht
verleen ik jou: heers voor eeuwig, als opperste
regeerder uit kracht van verdienste over
tronen, vorstendommen en alle machten;
Iedereen zal ik dwingen, in hemel, op aarde
of onder in de hel, voor jou te knielen.
Als jij, door goddelijke schittering omringd,
in 't hemelruim verschijnen zal en aartsengelen
uitzendt die de dag des oordeels verkondigen,
dan spoeden zich uit alle windstreken
zowel de levenden als de opgeroepen doden
uit lang vervlogen tijden naar jouw tribunaal,
uit slaap gewekt door het bazuingeschal.
Dan zul je in een kring van heiligen oordelen
over alle slechte mensen en engelen;
Onder jouw vonnis zinken zij; En eens
de hel gevuld, gaat zij voor eeuwig dicht.
Intussen brandt de wereld; voor de rechtvaardigen
rijst uit de as een nieuwe hemel en aarde;
Na al hun leed wachten hen gouden dagen,
met gouden vruchten van hun daden overladen;
Dan feesten vreugde, vrede en het ware
en leg jij je gouden scepter neer:
overbodig nu God in allen woont.
Maar Gij allen, Goden, aanbid degene
die om dit alles te bereiken sterft;
Aanbid de Zoon, en acht hem mijn gelijke.

Nauwelijks zweeg de Almachtige of heel
de menigte van engelen schreeuwde luid 
en zoet als uit talloze gelukzalige stemmen
zijn vreugde uit. De hemel galmde
van jubelzang en luide hosanna's vulden
de eeuwige oorden: Eerbiedig buigend naar hun
beider tronen wierpen zij vervolgens
in plechtige aanbidding hun met amarant
en goud doorweven kronen op de grond;
Amarant, onsterfelijke bloem&lt;ref&gt;Amarant: een bloedrode bloem die volgens de legende niet kon verwelken.&lt;/ref&gt;
die ooit in 't Paradijs begon te bloeien
naast de levensboom, maar na de zondeval
opnieuw verplaatst werd naar haar hemelse oorsprong,
waar nu haar bloesem de levensbron beschaduwt;
Vandaar vloeit de heilstroom door de hemel,
Elysese bloemen doordrenkend met amber&lt;ref&gt;Elysium: de klassieke Griekse plaats gereserveerd voor de deugdzame overledenen.&lt;/ref&gt;
waardoor ze niet verwelken; Uitverkoren
geesten binden er hun straalomkranste
lokken mee. Nu blonk het licht plaveisel,
bestrooid met bloemenslingers, als een zee
van jaspis, gekleurd door rode hemelrozen.
Dan, weer gekroond, namen zij gouden harpen,
altijd gestemd,  die glinsterden aan hun zijde
als pijlkokers; En met lieflijk voorspel
in mooie samenklank, begonnen zij
hun heilig lied tot ieders hoge vervoering;
Geen stem ontbrak, en elk had haar deel
der melodie in hemelse harmonie.

Van U, Vader, zongen ze eerst, Almachtig,
onveranderlijk, onsterfelijk en oneindig;
Eeuwig Koning, Schepper van alles wat is,
Bron van licht, zelf onzichtbaar te midden
van de schittering Zijner ongenaakbare
troon; Dan slechts bent U te zien wanneer
U de felheid van uw straling tempert
met een wolk als lichtend tabernakel
om U heen; Ook uw verhulde kleed
verblindt de hemel nog: de vlammendste engel
bedekt naast U zijn ogen met zijn vleugels.
Toen zongen ze van u, de eersteling
van heel de schepping, goddelijke spiegeling
in wiens opvallend gelaat, zonder sluier,
de Almachtige Vader zichtbaar doorschijnt;
Hij, die geen schepsel kan aanschouwen,
heeft in u Zijn Heerlijkheid gedrukt:
Zijn wijde geest woont eveneens in u.
Door u schiep Hij de hemel en de engelen,
en sloeg de opstand neer van de heerszuchtigen.
U spaarde die dag uw vaders donder niet,
noch ontzag u van uw felle strijdwagen
de vurige wielen die de hemel schokten
toen u over de nekken der uiteengeslagen
vijandige engelen reed. Terug van het strijdveld
werd slechts u op luid gejuich onthaald, 
die als Zoon van uw Almachtige vader
Zijn wraak aan Zijn vijanden heeft bezorgd.
Niet aan de Mens, die door hun slechtheid viel;
Vader der genade, streng, maar meer
geneigd tot meelij, besloot U hem te sparen:
Pas hoorde Uw lieve en enige zoon uw voornemen
om de broze mens niet te verdoemen,
omdat U meer geneigd tot meelij bent,
of hij wilde Uw toorn stillen, voorgoed,
en de strijd die in Uw gelaat woedt
tussen meelij en recht: Hij, ongeacht
zijn zaligheid als tweede naast God, zou sterven
voor de zonde van de mens. Goddelijk,
enig en zonder weerga was zulke liefde!
Heil, Gods Zoon, Verlosser van de Mens!
Uw naam zal in mijn liederen weerklinken
om voortaan uw lof en die van uw vader
trouw te zingen tot in de eeuwigheid.
Zo brachten ze in de hemel, boven de sfeer
der sterren, blije uren door met hymnen.

Terwijl bewandelt Satan de duistere vaste
bol van dit heelal, wiens eerste boog
de lichtende binnensferen afsluit van Chaos&lt;ref&gt;De binnensferen: de hemellichamen beschreven door ons zonnestelsel: zon, planeten, manen volgens een pre-Copernicaans begrip.&lt;/ref&gt;
en de dreiging van d' oude Duisternis;
Voordien geleek het hem een verre bol,
nu lijkt het een grenzeloos vasteland,
duister, bar en woest blootgesteld
aan de sterrenloze kille nacht
en de dreiging van Chaos' gure storm,
behalve aan de zijde die van de verre
hemelmuur wat licht opvangt en daar
met haar schijnsel de luide stormlucht luwt.
Hier liep de duivel in het weidse veld.
zoals een gier, gekweekt op de Imaüs,&lt;ref&gt;Imaus: een berg in de Himalaya.&lt;/ref&gt;
(wiens besneeuwde top het land begrenst
van zwervende Tataren) die zijn gebied,
schaars aan prooi, verlaat en op heuvels
lammeren en pasgeboren geitjes verscheurt;
Of vliegt naar Ganges' en Hydaspes' bronnen,&lt;ref&gt;Hydaspes: de rivier Jhelum in de Punjab. De Ganges is een belangrijke rivier in Noord-India.&lt;/ref&gt;
maar neerstrijkt op Sericana's dorre vlakten,&lt;ref&gt;Sericana: West-China, en de Gobiwoestijn, waar men in door zeilen aangedreven wagens overheen zou reizen.&lt;/ref&gt;
waar Chinese bamboewagens rijden,
die voortgedreven worden door wind en zeil.
Zo ging hij de winderige landzee op en neer,
belust op prooi, eenzaam: geen ander schepsel,
levend of onbezield, was daar  te vinden;
Nog niet te vinden: want spoedig zou een menigte
dwaze dingen als vluchtige damp van al
wat ijdel is vanaf de aarde hierheen
vliegen wanneer zonde het werk der mensen
met hoogmoed had vervuld. IJdelheid,
en de dwaze hoop op eer voor ieder
die zijn naam en faam op ijdele dingen
bouwt, geluk zoekt in dit of ander leven;
Al wie op aarde zijn beloning wil,
als vrucht van blind en ijverig bijgeloof,
niets anders zoekend dan de lof der mensen,
krijgt hier zijn loon, zo leeg als eigen daden.
Al 't onvoltooide werk van de natuur,
te vroeg geboren, monsterlijk of slecht,
eens vergaan op aarde, vliedt hierheen
om doelloos te dwalen tot d' eindvernietiging;
Niet op de nabije maan, dat is slechts waan:
haar zilveren velden zijn de woonst van levend
verheven heiligen of wezens die&lt;ref&gt;Verheven heiligen: Henoch (Genesis 5:24) en Elia (2 Koningen 2: 1-11) werden beiden levend naar de hemel gevoerd.&lt;/ref&gt;
het midden houden tussen mens en engel.
Hier, echter, kwamen de eerste bewoners
uit d' oude wereld: reuzen, verkeerd gekweekt&lt;ref&gt;Verkeerd gekweekt: Genesis 6: 4 verhaalt hoe een ras van reuzen werd geboren uit vrouwen die zich koppelden met de &quot;zonen Gods&quot; &lt;/ref&gt;
maar om hun ijdele heldendaden befaamd;
Vervolgens de bouwers van Babel op de vlakte
van Sinear, en andere Babelbouwers
met even grootse plannen maar zonder geld.
Anderen kwamen hier als eenzaat: de een
(Empedocles, zich god wanend) sprong dwaas&lt;ref&gt;Empedocles: Siciliaanse presocratische filosoof uit de vijfde eeuw v. Chr. In zijn Ars Poetica 464-67 vertelt Horatius hoe Empedocles zich in de vulkaan Etna wierp om te bewijzen dat hij goddelijk was; de vulkaan spuwde zijn blijkbaar sterfelijke overblijfselen uit.&lt;/ref&gt;
in Etna's vuur; en Cleombrotus in zee,&lt;ref&gt;Cleombrotus: een jongeling die zichzelf zou hebben verdronken in een extatische bui na het lezen van Plato's Phaedo &lt;/ref&gt;
smachtend naar 't genot van Plato's elysium; 
Een horde embryo's, narren, kluizenaars
en broeders, wit, zwart en grijs, volgde&lt;ref&gt;Witte, zwarte en grijze: de witte broeders zijn de karmelieten, de zwarte zijn de dominicanen en de grijze zijn de franciscanen. Miltons minachting voor deze rooms-katholieke ordes brengt hem ertoe ze in dit voorgeborgte der ijdelheden te plaatsen.&lt;/ref&gt;
hen met al hun waardeloos gekakel.
Hier zwerven pelgrims die hem, die in de hemel
leeft, in Golgotha zochten als dode;&lt;ref&gt;Golgotha: de plaats van de kruisiging. Zie Mattheüs 27:33.&lt;/ref&gt;
Ook zij, die op hun sterfbed snel het kleed
aantrekken van Dominicus of Franciscus 
om zo vermomd het paradijs te winnen.
Voorbij de zeven planeten en vaste sterren
gaan zij, waar Libra in de kristallijnen&lt;ref&gt;Libra: Weegschaal, gesymboliseerd door de balans, bevond zich in een van de 55 kristallijnen bollen van de ptolemeïsche kosmologie. In de ptolemeïsche kosmologie werd gezegd dat deze balans de trepidatie, of onregelmatige beweging, in de bol meet.&lt;/ref&gt;
sfeer trilling en Eerste Beweger bepaalt;&lt;ref&gt;Eerste Beweger: primum mobile, of eerste bewegingssfeer, waarvan de beweging van alle andere sferen is afgeleid.&lt;/ref&gt;
Petrus aan zijn hemelpoortje schijnt hen&lt;ref&gt;Petrus aan zijn hemelpoortje: deze verkleinvorm is ongetwijfeld door Milton ironisch bedoeld.&lt;/ref&gt;
op te wachten met sleutels in de hand,
Wanneer zij net de hemeltrap betreden,
blaast echter onverwachts een wervelwind
hen door de grillige lucht uit elke richting 
tienduizend mijl uit koers. Daar zag je kappen,
keuvels en pijen, samen met hun dragers
als rillende vodden verscheurd; relieken, parels,
paternosters, aflaten, absoluties
en papenbullen als speeltuig van de wind.
Ver achter deze wereld werden allen
in 't voorgeborchte geworpen, sindsdien
het Paradijs der Zotten genoemd, toen nog&lt;ref&gt;Paradijs der Zotten: een gebied zonder grenzen, bedoeld als verblijfplaats voor overtreders.&lt;/ref&gt;
weinig bekend, onbevolkt en onbetreden.
Door deze donkere wereld trok de duivel,
tot hij na lange omzwerving zijn schreden haastig
richtte naar een straal ochtendlicht;
In de verte gloorde de hemelmuur
waartegen een schitterend gebouw oprees,
zijn treden leidend naar een statelijke
poort, zo mogelijk nog koninklijker,
met een fronton van diamant en goud,
en rijkelijk ornament van glinsterende
oosterse juwelen. Een poort zo stralend
had zijn gelijke niet op aarde, noch als
ontwerp, noch als de beste tekening.
De trap was als de ladder waarop Jakob&lt;ref&gt;Jacob: Volgens Genesis 28 bedriegt Jakob zijn oudere broer Ezau door zijn vader Izaäk te misleiden zodat hij hem in de plaats van Ezau zegent. Jakob had toen een droom over engelen die een ladder beklommen, vandaar de term &quot;Jakobs Ladder&quot;.&lt;/ref&gt;
stralende engelen op en neer zag gaan,
toen hij de wraak van Esau wilde ontvluchten
naar Padan-Aram in het land van Luz:&lt;ref&gt;Padan-Aram: Padanaram was het huis van Jakobs oom Laban, die hem een toevluchtsoord bood tegen de woede van Ezau. Zie Genesis 28:5.&lt;/ref&gt;
's Nachts, in open lucht, uit een droom
ontwaakt, riep hij: 'Dit is de Hemelpoort!'
In elke trede zat mysterie: de trap&lt;ref&gt;In elke trede zat mysterie: Dat wil zeggen de treden op de ladder zijn allegorisch geïnterpreteerd opklimmende 'treden' van zijnstoestanden tussen aarde en hemel.&lt;/ref&gt;
bleef soms niet staan, ten hemel opgetrokken,
uit 't zicht, met onderaan een heldere zee
van vloeibaar parelmoer of jaspis waarover
ieder zeilde die van de aarde kwam,
door engelen gedragen, of over het meer
in een wagen getrokken door vurige rossen.
De trap hing neer, als om Satan te tarten
tot de klim, of het verdriet om zijn
verstoting uit de hemel te vergroten.
Daaronder en ertegenover opende 
zich een weg die naar de aarde leidde
en haar zegenrijke paradijs:
Een brede doorgang, ontzaglijk breder dan
die over Sions berg en, hoewel
ook breed, die boven het Beloofde Land
dat God zo dierbaar was en waarover
op Zijn bevel de engelen heen en weer
de blijde stammen bezochten, Zijn oog terwijl
alles overschouwend vanaf Paneas
(de bronnen van de Jordaan) tot aan Berseba
waar 't Heilig Land grenst aan Egypte en
d' Arabische kust; De toegang was zo wijd
als een door duisternis begrensde oceaan.
Vanop de laagste gouden trede der ladder
die naar de hemel reikte, keek Satan verwonderd
neer op 't schouwspel van de wereld die zich
plots aan hem vertoonde. Als een spion
die uren dwaalt langs hachelijke wegen
in het duister, en pas bij 't vrolijk klaren
van de dageraad de hoge heuvelrug
ontwaart van waar het zicht van een vreemd land,
tot dan toe onbekend, belofte brengt;
Of mogelijk een beroemde metropool
met glanzend versierde torenspitsen, verguld
door de stralen van de ochtendzon;
Versteld door dit toneel stond de Boze,
hoewel hij reeds de hemel had gezien,
en felle afgunst kreeg hem in zijn greep.
Vanop zijn plaats, boven de draaiende troonhemel
van de verlengde schaduw van de nacht,
ziet hij in 't rond: vanaf Libra's oostelijk
punt tot aan de wollige sterrennevel
die Andromeda draagt – ver over d' Atlantische
zeeën en de horizon voorbij;
Hij meet de breedte van d'een naar d'andere pool
en duikt dan zonder aarzeling de eerste
kring der wereld in; Zijdelings tollend
vliegt hij door zuivere marmeren lucht tussen
ontelbaar sterrengeflonker: verre sterren,
die van dichtbij nieuwe werelden bleken.;
Andere werelden, of eerder eilanden,
gelukkig als Hesperia's vermaarde tuin,
met zalig veld, bos en bloemrijk dal,
Driemaal gelukkig, maar wie daar gelukkig woonde,
zocht hij niet uit: Boven dit alles lokte
de gouden Zon, die hem een hemel leek,
zijn blik; daarheen wendde hij zijn koers
doorheen het kalme firmament (opwaarts,
neerwaarts, recht of schuin was moeilijk te zeggen,
noch welke lengtegraad) naar waar de heldere
grootse lichtbron als een vorstenoog scheen,
met de mindere sterren eerbiedig op afstand
hun zwakker licht verspreidend; Hun sterrendans
bewogen door een vaste maat die dagen,
maanden, jaren meet, richten zij zich
naar haar immer stralende lamp, of buigen
door haar magnetische straal die 't universum
zachtjes warmt, en alles diep doordringt
met haar onzichtbaar zachte invloed, en deugd
tot in de meest verborgen diepten brengt;
Zo wonderbaarlijk stralend stond zij daar.
Daar landt uiteindelijk de aartsvijand,
op een plek niet groter dan een stip,
nooit waar te nemen door een astronoom.
De duivel zag een oord dat onbeschrijflijk
stralender was dan aards metaal of steen;
heel verschillend, maar steeds van licht bezield,
als ijzer dat men gloeiend maakt in 't vuur;
Metaal leek deels van goud en deels van zilver;
Een edelsteen was meestal chrysoliet,
robijn ofwel topaas van het twaalftal
dat uit Aarons borstplaat blonk; Daarnaast
een steen, veeleer verbeeld dan echt gezien,
zoals de filosofen zo lang vergeefs
hebben gezocht naar de Steen der Wijzen
(hoewel hun Kunst kwik - de vluchtige Hermes -
vermocht te binden en uit zee Proteus
ontbonden opriep en zijn vele gedaanten
tot vorm distilleerden in hun alambiek.
Geen wonder dat hier velden en contreien
zuivere geest uitademen, met rivieren
van drinkbaar goud, als d' alchemie der zon,
zo ver van ons geplaatst, met elke straal
in aardevocht gedrenkt hier in het donker,
zo veel kostbaar mooie dingen maakt,
zeldzaam en met luisterrijke kleuren.
Hier vond zijn duivelsblik, door niets verblind,
veel nieuwe stof: zijn oog beval hij ver
en wijd te zien maar vond geen hindernis
of schaduw; slechts zonneschijn (zoals haar stralen
's middags loodrecht op de evenaar vallen,
zo gingen zij nu lijnrecht op zonder
dat een voorwerp schaduw gaf); Zo helder
was de lucht dat ze zijn blik scherpte
voor verafgelegen dingen: Weldra
zag hij daardoor de stralende engel staan,
(dezelfde bemerkte Johannes in de zon):
Hij zag zijn rug, maar 't hield zijn licht niet tegen;
Een gouden tiara van zonnestralen omgaf
zijn hoofd; in glans gelijk vielen zijn lokken
over zijn schouders, bevederd met zwaaiende vleugels;
Hij leek bezwaard met een immense taak,
of misschien in diepe gedachten verzonken.
Zijn onzuivere geest verblijdde zich
met de hoop dat dit de gids was die zijn
dwalende vlucht zou leiden naar het paradijs,
zijn reisdoel en 't begin van al ons lijden.
Maar eerst behoefde hij een andere vorm,
om geen gevaar of uitstel te moeten vrezen:
Nu verschijnt hij als een jonge cherub,
niet van de eerste rang, maar niettemin
straalt zijn gelaat van hemelse jeugd, en gratie
spreidt zich in al zijn leden; kunstig geveinsd:
Zijn golvend haar onder een diadeem
speels krullend over iedere wang;
zijn vleugelpaar met kleur en goud besprenkeld;
zijn kleed ingekort voor groter vaart,
zijn statige tred met zilveren staf gesteund.
Hij naderde niet ongemerkt: nog voor
hij dichter kwam, keerde de engel zich om
met stralend gelaat, gewaarschuwd door zijn oor,
en Satan aanschouwde Uriël, een van de zeven
nabij Gods troon, steeds klaar voor Zijn bevel,
Zijn ogen op aarde en in de hemelen,
Zijn kwieke boodschappers door vocht en droogte,
over zee en over land; Hem
klampte Satan aan en sprak aldus:

Vorst Uriël, een der zeven geesten
nabij Gods troon, U die in glorie straalt
en steeds de eerste waart om Zijn wil
door heel de hemel te verkondigen,
Daar waar Zijn zonen u als gezant verwachten;
Waarschijnlijk bent u hier op Gods bevel,
waardig bevonden om zijn nieuwe schepping
vaak te bezoeken als Zijn oog. Nieuwsgierig
naar Zijn werken en vooral de Mens,
Zijn hoogste vreugde en gunsteling (voor hem
schiep Hij deze wonderlijke werken)
verliet ik het koor der cherubijnen om hier
alleen rond te dwalen. Stralendste
der serafijnen, zeg me in welke van deze
werelden de Mens zijn vaste woonst
gevonden heeft, of anders vrijelijk rondzwerft,
zeg welke heldere wereld hij heeft verkozen,
zodat ik hem bespieden kan, of openlijk
bewonderen: hem, die de Schepper
al deze werelden schonk en verrijkte
met zovele gaven opdat wij
(zoals het hoort) in hem en alle dingen
de Maker van dit alles zouden prijzen;
Hij, die rechtens de rebellen verdreef
naar de diepste hel en, ter herstel
van dat verlies, in al Zijn Wijsheid 't geslacht
der mensen schiep om Hem beter te dienen. 

Zo sprak de valse veinzer ongemerkt;
want mens noch engel doorziet hypocrisie,
het enige kwaad dat zich onzichtbaar spreidt,
(behalve voor God die immers alles ziet)
Hij laat het toe in hemel en hel dat vaak,
zelfs als de wijsheid waakt, achterdocht slaapt
aan wijsheids poort en 't werk overlaat
aan lichtgelovigheid; Zo ziet goedheid
geen kwaad waar het afwezig lijkt te zijn.
Dit bedrog viel Uriël te beurt,
de zonregent en scherpste hemelgeest,
die nu in zijn rechtschapenheid de valsaard
op deze manier verkoos te antwoorden:

Schone engel, uw lust Gods werk te kennen
en Hem daardoor te eren, is geen exces
dat blaam verdient, maar eerder lof: Des
te meer wanneer ze lijkt op overdaad
die u zo eenzaam hierheen heeft geleid
vanuit uw hemelwoonst om met uw eigen
ogen dat te zien waar anderen 
genoegen nemen met wat ze horen zeggen:
Gewis, al Gods werk is wonderbaarlijk,
een genoegen om te kennen en waardevol
om er met plezier aan terug te denken;
Maar welke geest, door Hem geschapen, begrijpt
hun aantal of de eindeloze wijsheid
die hen voortbracht en hun ontstaan verborg?
Ik was getuige hoe Hij met Zijn Woord
uit vormloze massa de wereld maakte:
Chaos gehoorzaamde Hem, woest oproer
bedaarde, oneindigheid begrensde Hij;
Zijn tweede woord riep licht uit duisternis
en orde werd uit wanorde geboren;
Elk hoofdelement — aarde, water,
lucht en vuur —snelde naar zijn plaats,
terwijl ether, de hemelse kwintessens,
opwaarts vloog, door vele vormen bezield
die sferisch tollend sterren werden, ontelbaar
zoals u ziet, met elk hun eigen plaats 
toegewezen en elk een eigen baan;
de rest der sterren omwalt dit universum.
Kijk daar beneden naar die bol, één zijde
schijnt met licht, weerkaatst, van hier geleend;
Dat is de aarde, de woning van de Mens;
dat licht zijn dag, die anders voor de nacht
zou wijken zoals nu op 't ander halfrond,
als de nabije Maan (zo heet die mooie
ster ertegenover) niet tijdig zou helpen
op haar maandelijkse loop langs
de hemel afnemend, en weer toenemend
't geleende licht van haar drievoudig gezicht
ledigt en weer uitstort op de aarde,
en met haar bleke aanschijn de nacht verdrijft.
De plek waar ik naar wijs is 't Paradijs,
Adams verblijf in een beschaduwd lustprieel.
U vindt nu zelf uw weg, ik ga naar elders.
Hij keerde zich om en Satan maakte een buiging
voor de verheven engel die ieder eer
en respect verschuldigd is. In steile
vlucht wentelde hij vanaf de zonnebaan
naar de aarde daaronder, vol goede hoop,
en rustte pas boven op Niphates.&lt;/poem&gt;
| Kolom2=
&lt;big&gt;PARADISE LOST&lt;/big&gt;

John Milton (1674)

BOOK III
&lt;poem&gt;
Hail, holy Light, offspring of Heaven firstborn,
Or of the Eternal coeternal beam:
May I express thee unblam'd? since God is light,
And never but in unapproached light
Dwelt from eternity, dwelt then in thee
Bright effluence of bright essence increate.
Or hear'st thou rather pure ethereal stream,
Whose fountain who shall tell? before the sun,
Before the Heavens thou wert, and at the voice
Of God, as with a mantle, didst invest
10 The rising world of waters dark and deep,
Won from the void and formless infinite.
Thee I re-visit now with bolder wing,
Escap'd the Stygian pool, though long detain'd
In that obscure sojourn, while in my flight
Through utter and through middle darkness borne,
With other notes than to the Orphean lyre
I sung of Chaos and eternal Night;
Taught by the heavenly Muse to venture down
The dark descent, and up to re-ascend,
20 Though hard and rare: Thee I revisit safe,
And feel thy sovran vital lamp; but thou
Revisit'st not these eyes, that roll in vain
To find thy piercing ray, and find no dawn;
So thick a drop serene hath quench'd their orbs,
Or dim suffusion veil'd. Yet not the more
Cease I to wander, where the Muses haunt,
Clear spring, or shady grove, or sunny hill,
Smit with the love of sacred song; but chief
Thee, Sion, and the flowery brooks beneath,
30 That wash thy hallow'd feet, and warbling flow,
Nightly I visit: nor sometimes forget
Those other two equal'd with me in Fate,
So were I equal'd with them in renown,
Blind Thamyris, and blind Maeonides,
And Tiresias, and Phineus, prophets old:
Then feed on thoughts, that voluntary move
Harmonious numbers; as the wakeful bird
Sings darkling, and in shadiest covert hid
Tunes her nocturnal note. Thus with the year
40 Seasons return; but not to me returns
Day, or the sweet approach of even or morn,
Or sight of vernal bloom, or summer's rose,
Or flocks, or herds, or human face divine;
But cloud instead, and ever-during dark
Surrounds me, from the cheerful ways of men
Cut off, and for the book of knowledge fair
Presented with a universal blank
Of nature's works to me expung'd and ras'd,
And wisdom at one entrance quite shut out.
50 So much the rather thou, celestial Light,
Shine inward, and the mind through all her powers
Irradiate; there plant eyes, all mist from thence
Purge and disperse, that I may see and tell
Of things invisible to mortal sight.
Now had the Almighty Father from above,
From the pure empyrean where he sits
High thron'd above all highth, bent down his eye
His own works and their works at once to view:
About him all the Sanctities of Heaven
60 Stood thick as stars, and from his sight receiv'd
Beatitude past utterance; on his right
The radiant image of his glory sat,
His only son; on earth he first beheld
Our two first parents, yet the only two
Of mankind in the happy garden plac'd
Reaping immortal fruits of joy and love,
Uninterrupted joy, unrivall'd love,
In blissful solitude; he then survey'd
Hell and the gulf between, and Satan there
70 Coasting the wall of Heaven on this side Night
In the dun air sublime, and ready now
To stoop with wearied wings, and willing feet,
On the bare outside of this world, that seem'd
Firm land imbosom'd, without firmament,
Uncertain which, in ocean or in air.
Him God beholding from his prospect high,
Wherein past, present, future, he beholds,
Thus to his only Son foreseeing spake.

Only begotten Son, seest thou what rage
80 Transports our Adversary? whom no bounds
Prescrib'd no bars of Hell, nor all the chains
Heap'd on him there, nor yet the main abyss
Wide interrupt, can hold; so bent he seems
On desperate revenge, that shall redound
Upon his own rebellious head. And now,
Through all restraint broke loose, he wings his way
Not far off Heaven, in the precincts of light,
Directly towards the new created world,
And man there plac'd, with purpose to assay
90 If him by force he can destroy, or, worse,
By some false guile pervert; and shall pervert;
For man will hearken to his glozing lies,
And easily transgress the sole command,
Sole pledge of his obedience: So will fall
He and his faithless progeny: Whose fault?
Whose but his own? ingrate, he had of me
All he could have; I made him just and right,
Sufficient to have stood, though free to fall.
Such I created all the ethereal Powers
100 And Spirits, both them who stood, and them who fail'd;
Freely they stood who stood, and fell who fell.
Not free, what proof could they have given sincere
Of true allegiance, constant faith or love,
Where only what they needs must do appear'd,
Not what they would? what praise could they receive?
What pleasure I from such obedience paid,
When will and reason (reason also is choice)
Useless and vain, of freedom both despoil'd,
Made passive both, had serv'd necessity,
110 Not me? they therefore, as to right belong'd,
So were created, nor can justly accuse
Their Maker, or their making, or their fate,
As if predestination over-rul'd
Their will dispos'd by absolute decree
Or high foreknowledge they themselves decreed
Their own revolt, not I; if I foreknew,
Foreknowledge had no influence on their fault,
Which had no less proved certain unforeknown.
So without least impulse or shadow of fate,
120 Or aught by me immutably foreseen,
They trespass, authors to themselves in all
Both what they judge, and what they choose; for so
I form'd them free: and free they must remain,
Till they enthrall themselves; I else must change
Their nature, and revoke the high decree
Unchangeable, eternal, which ordain'd
Their freedom: they themselves ordain'd their fall.
The first sort by their own suggestion fell,
Self-tempted, self-deprav'd: Man falls, deceiv'd
130 By the other first: Man therefore shall find grace,
The other none: In mercy and justice both,
Through Heaven and Earth, so shall my glory excel;
But Mercy, first and last, shall brightest shine.

Thus while God spake, ambrosial fragrance fill'd
All Heaven, and in the blessed Spirits elect
Sense of new joy ineffable diffus'd.
Beyond compare the Son of God was seen
Most glorious; in him all his Father shone
Substantially express'd; and in his face
140 Divine compassion visibly appear'd,
Love without end, and without measure grace,
Which uttering, thus he to his Father spake.

O Father, gracious was that word which clos'd
Thy sovran command, that Man should find grace;
For which both Heaven and earth shall high extol
Thy praises, with the innumerable sound
Of hymns and sacred songs, wherewith thy throne
Encompass'd shall resound thee ever blest.
For should Man finally be lost, should Man,
150 Thy creature late so lov'd, thy youngest son,
Fall circumvented thus by fraud, though join'd
With his own folly? that be from thee far,
That far be from thee, Father, who art judge
Of all things made, and judgest only right.
Or shall the Adversary thus obtain
His end, and frustrate thine? shall he fulfill
His malice, and thy goodness bring to nought,
Or proud return, though to his heavier doom,
Yet with revenge accomplish'd, and to Hell
160 Draw after him the whole race of mankind,
By him corrupted? or wilt thou thyself
Abolish thy creation, and unmake
For him, what for thy glory thou hast made?
So should thy goodness and thy greatness both
Be question'd and blasphem'd without defence.

To whom the great Creator thus replied.
O son, in whom my soul hath chief delight,
Son of my bosom, Son who art alone.
My word, my wisdom, and effectual might,
170 All hast thou spoken as my thoughts are, all
As my eternal purpose hath decreed;
Man shall not quite be lost, but sav'd who will;
Yet not of will in him, but grace in me
Freely vouchsaf'd; once more I will renew
His lapsed powers, though forfeit; and enthrall'd
By sin to foul exorbitant desires;
Upheld by me, yet once more he shall stand
On even ground against his mortal foe;
By me upheld, that he may know how frail
180 His fallen condition is, and to me owe
All his deliverance, and to none but me.
Some I have chosen of peculiar grace,
Elect above the rest; so is my will:
The rest shall hear me call, and oft be warn'd
Their sinful state, and to appease betimes
The incensed Deity, while offer'd grace
Invites; for I will clear their senses dark,
What may suffice, and soften stony hearts
To pray, repent, and bring obedience due.
190 To prayer, repentance, and obedience due,
Though but endeavour'd with sincere intent,
Mine ear shall not be slow, mine eye not shut.
And I will place within them as a guide,
My umpire Conscience; whom if they will hear,
Light after light, well us'd, they shall attain,
And to the end, persisting, safe arrive.
This my long sufferance, and my day of grace,
They who neglect and scorn, shall never taste;
But hard be harden'd, blind be blinded more,
200 That they may stumble on, and deeper fall;
And none but such from mercy I exclude.
But yet all is not done; Man disobeying,
Disloyal, breaks his fealty, and sins
Against the high supremacy of Heaven,
Affecting God-head, and, so losing all,
To expiate his treason hath nought left,
But to destruction sacred and devote,
He, with his whole posterity, must die,
Die he or justice must; unless for him
210 Some other able, and as willing, pay
The rigid satisfaction, death for death.
Say, heavenly Powers, where shall we find such love?
Which of you will be mortal, to redeem
Man's mortal crime, and just the unjust to save?
Dwells in all Heaven charity so dear?

And silence was in Heaven: on Man's behalf
He ask'd, but all the heavenly quire stood mute,
Patron or intercessour none appear'd,
Much less that durst upon his own head draw
220 The deadly forfeiture, and ransom set.
And now without redemption all mankind
Must have been lost, adjudg'd to Death and Hell
By doom severe, had not the Son of God,
In whom the fulness dwells of love divine,
His dearest mediation thus renew'd.

Father, thy word is past, Man shall find grace;
And shall grace not find means, that finds her way,
The speediest of thy winged messengers,
To visit all thy creatures, and to all
230 Comes unprevented, unimplor'd, unsought?
Happy for Man, so coming; he her aid
Can never seek, once dead in sins, and lost;
Atonement for himself, or offering meet,
Indebted and undone, hath none to bring;
Behold me then: me for him, life for life
I offer: on me let thine anger fall;
Account me Man; I for his sake will leave
Thy bosom, and this glory next to thee
Freely put off, and for him lastly die
240 Well pleased; on me let Death wreak all his rage.
Under his gloomy power I shall not long
Lie vanquished. Thou hast given me to possess
Life in myself for ever; by thee I live;
Though now to Death I yield, and am his due,
All that of me can die, yet, that debt paid,
thou wilt not leave me in the loathsome grave
His prey, nor suffer my unspotted soul
For ever with corruption there to dwell;
But I shall rise victorious, and subdue
250 My vanquisher, spoiled of his vaunted spoil.
Death his death's wound shall then receive, and stoop
Inglorious, of his mortal sting disarmed;
I through the ample air in triumph high
Shall lead Hell captive maugre Hell, and show
The powers of darkness bound. Thou, at the sight
Pleased, out of Heaven shalt look down and smile,
While, by thee raised, I ruin all my foes;
Death last, and with his carcass glut the grave;
Then, with the multitude of my redeemed,
260 Shall enter Heaven, long absent, and return,
Father, to see thy face, wherein no cloud
Of anger shall remain, but peace assured
And reconcilement: wrath shall be no more
Thenceforth, but in thy presence joy entire.

His words here ended; but his meek aspect
Silent yet spake, and breathed immortal love
To mortal men, above which only shone
Filial obedience: as a sacrifice
Glad to be offered, he attends the will
270 Of his great Father. Admiration seized
All Heaven, what this might mean, and whither tend,
Wondering; but soon th' Almighty thus replied.

O thou in Heaven and Earth the only peace
Found out for mankind under wrath, O thou
My sole complacence! Well thou know'st how dear
To me are all my works; nor Man the least,
Though last created, that for him I spare
Thee from my bosom and right hand, to save,
By losing thee a while, the whole race lost.
280 Thou, therefore, whom thou only canst redeem,
Their nature also to thy nature join;
And be thyself Man among men on Earth,
Made flesh, when time shall be, of virgin seed,
By wondrous birth; be thou in Adam's room
The head of all mankind, though Adam's son.
As in him perish all men, so in thee,
As from a second root, shall be restored
As many as are restored, without thee none.
290 His crime makes guilty all his sons; thy merit,
Imputed, shall absolve them who renounce
Their own both righteous and unrighteous deeds,
And live in thee transplanted, and from thee
Receive new life. So Man, as is most just,
Shall satisfy for Man, be judged and die,
And dying rise, and rising with him raise
His brethren, ransomed with his own dear life.
So heavenly love shall outdo hellish hate,
Giving to death, and dying to redeem,
300 So dearly to redeem what hellish hate
So easily destroyed, and still destroys
In those who, when they may, accept not grace.
Nor shalt thou, by descending to assume
Man's nature, lessen or degrade thine own.
Because thou hast, though throned in highest bliss
Equal to God, and equally enjoying
God-like fruition, quitted all, to save
A world from utter loss, and hast been found
By merit more than birthright Son of God,
310 Found worthiest to be so by being good,
Far more than great or high; because in thee
Love hath abounded more than glory abounds;
Therefore thy humiliation shall exalt
With thee thy manhood also to this throne:
Here shalt thou sit incarnate, here shalt reign
Both God and Man, Son both of God and Man,
Anointed universal King; all power
I give thee; reign for ever, and assume
Thy merits; under thee, as head supreme,
320 Thrones, Princedoms, Powers, Dominions, I reduce:
All knees to thee shall bow, of them that bide
In Heaven, or Earth, or under Earth in Hell.
When thou, attended gloriously from Heaven,
Shalt in the sky appear, and from thee send
The summoning Arch-Angels to proclaim
Thy dread tribunal; forthwith from all winds,
The living, and forthwith the cited dead
Of all past ages, to the general doom
Shall hasten; such a peal shall rouse their sleep.
330 Then, all thy saints assembled, thou shalt judge
Bad Men and Angels; they, arraigned, shall sink
Beneath thy sentence; Hell, her numbers full,
Thenceforth shall be for ever shut. Mean while
The world shall burn, and from her ashes spring
New Heaven and Earth, wherein the just shall dwell,
And, after all their tribulations long,
See golden days, fruitful of golden deeds,
With joy and peace triumphing, and fair truth.
Then thou thy regal scepter shalt lay by,
350 For regal scepter then no more shall need,
God shall be all in all. But, all ye Gods,
Adore him, who to compass all this dies;
Adore the Son, and honour him as me.

No sooner had the Almighty ceased, but all
The multitude of Angels, with a shout
Loud as from numbers without number, sweet
As from blest voices, uttering joy, Heaven rung
With jubilee, and loud Hosannas filled
The eternal regions: Lowly reverent
360 Towards either throne they bow, and to the ground
With solemn adoration down they cast
Their crowns inwove with amarant and gold;
Immortal amarant, a flower which once
In Paradise, fast by the tree of life,
Began to bloom; but soon for man's offence
To Heaven removed, where first it grew, there grows,
And flowers aloft shading the fount of life,
And where the river of bliss through midst of Heaven
Rolls o'er Elysian flowers her amber stream;
360 With these that never fade the Spirits elect
Bind their resplendent locks inwreathed with beams;
Now in loose garlands thick thrown off, the bright
Pavement, that like a sea of jasper shone,
Impurpled with celestial roses smiled.
Then, crowned again, their golden harps they took,
Harps ever tuned, that glittering by their side
Like quivers hung, and with preamble sweet
Of charming symphony they introduce
Their sacred song, and waken raptures high;
370 No voice exempt, no voice but well could join
Melodious part, such concord is in Heaven.

Thee, Father, first they sung Omnipotent,
Immutable, Immortal, Infinite,
Eternal King; the Author of all being,
Fountain of light, thyself invisible
Amidst the glorious brightness where thou sit'st
Throned inaccessible, but when thou shadest
The full blaze of thy beams, and, through a cloud
Drawn round about thee like a radiant shrine,
380 Dark with excessive bright thy skirts appear,
Yet dazzle Heaven, that brightest Seraphim
Approach not, but with both wings veil their eyes.
Thee next they sang of all creation first,
Begotten Son, Divine Similitude,
In whose conspicuous countenance, without cloud
Made visible, the Almighty Father shines,
Whom else no creature can behold; on thee
Impressed the effulgence of his glory abides,
Transfused on thee his ample Spirit rests.
390 He Heaven of Heavens and all the Powers therein
By thee created; and by thee threw down
The aspiring Dominations: Thou that day
Thy Father's dreadful thunder didst not spare,
Nor stop thy flaming chariot-wheels, that shook
Heaven's everlasting frame, while o'er the necks
Thou drovest of warring Angels disarrayed.
Back from pursuit thy Powers with loud acclaim
Thee only extolled, Son of thy Father's might,
To execute fierce vengeance on his foes,
400 Not so on Man: Him through their malice fallen,
Father of mercy and grace, thou didst not doom
So strictly, but much more to pity incline:
No sooner did thy dear and only Son
Perceive thee purposed not to doom frail Man
So strictly, but much more to pity inclined,
He to appease thy wrath, and end the strife
Of mercy and justice in thy face discerned,
Regardless of the bliss wherein he sat
Second to thee, offered himself to die
410 For Man's offence. O unexampled love,
Love no where to be found less than Divine!
Hail, Son of God, Saviour of Men! Thy name
Shall be the copious matter of my song
Henceforth, and never shall my heart thy praise
Forget, nor from thy Father's praise disjoin.
Thus they in Heaven, above the starry sphere,
Their happy hours in joy and hymning spent.

Mean while upon the firm opacous globe
Of this round world, whose first convex divides
420 The luminous inferiour orbs, enclosed
From Chaos, and the inroad of Darkness old,
Satan alighted walks: A globe far off
It seemed, now seems a boundless continent
Dark, waste, and wild, under the frown of Night
Starless exposed, and ever-threatening storms
Of Chaos blustering round, inclement sky;
Save on that side which from the wall of Heaven,
Though distant far, some small reflection gains
Of glimmering air less vexed with tempest loud:
430 Here walked the Fiend at large in spacious field.
As when a vultur on Imaus bred,
Whose snowy ridge the roving Tartar bounds,
Dislodging from a region scarce of prey
To gorge the flesh of lambs or yeanling kids,
On hills where flocks are fed, flies toward the springs
Of Ganges or Hydaspes, Indian streams;
But in his way lights on the barren plains
Of Sericana, where Chineses drive
With sails and wind their cany waggons light:
440 So, on this windy sea of land, the Fiend
Walked up and down alone, bent on his prey;
Alone, for other creature in this place,
Living or lifeless, to be found was none;
None yet, but store hereafter from the earth
Up hither like aereal vapours flew
Of all things transitory and vain, when sin
With vanity had filled the works of men:
Both all things vain, and all who in vain things
Built their fond hopes of glory or lasting fame,
450 Or happiness in this or the other life;
All who have their reward on earth, the fruits
Of painful superstition and blind zeal,
Nought seeking but the praise of men, here find
Fit retribution, empty as their deeds;
All the unaccomplished works of Nature's hand,
Abortive, monstrous, or unkindly mixed,
Dissolved on earth, fleet hither, and in vain,
Till final dissolution, wander here;
Not in the neighbouring moon as some have dreamed;
460 Those argent fields more likely habitants,
Translated Saints, or middle Spirits hold
Betwixt the angelical and human kind.
Hither of ill-joined sons and daughters born
First from the ancient world those giants came
With many a vain exploit, though then renowned:
The builders next of Babel on the plain
Of Sennaar, and still with vain design,
New Babels, had they wherewithal, would build:
Others came single; he, who, to be deemed
470 A God, leaped fondly into Aetna flames,
Empedocles; and he, who, to enjoy
Plato's Elysium, leaped into the sea,
Cleombrotus; and many more too long,
Embryos, and idiots, eremites, and friars
White, black, and gray, with all their trumpery.
Here pilgrims roam, that strayed so far to seek
In Golgotha him dead, who lives in Heaven;
And they, who to be sure of Paradise,
Dying, put on the weeds of Dominick,
480 Or in Franciscan think to pass disguised;
They pass the planets seven, and pass the fixed,
And that crystalling sphere whose balance weighs
The trepidation talked, and that first moved;
And now Saint Peter at Heaven's wicket seems
To wait them with his keys, and now at foot
Of Heaven's ascent they lift their feet, when lo
A violent cross wind from either coast
Blows them transverse, ten thousand leagues awry
Into the devious air: Then might ye see
490 Cowls, hoods, and habits, with their wearers, tost
And fluttered into rags; then reliques, beads,
Indulgences, dispenses, pardons, bulls,
The sport of winds: All these, upwhirled aloft,
Fly o'er the backside of the world far off
Into a Limbo large and broad, since called
The Paradise of Fools, to few unknown
Long after; now unpeopled, and untrod.
All this dark globe the Fiend found as he passed,
And long he wandered, till at last a gleam
500 Of dawning light turned thither-ward in haste
His travelled steps: far distant he descries
Ascending by degrees magnificent
Up to the wall of Heaven a structure high;
At top whereof, but far more rich, appeared
The work as of a kingly palace-gate,
With frontispiece of diamond and gold
Embellished; thick with sparkling orient gems
The portal shone, inimitable on earth
By model, or by shading pencil, drawn.
510 These stairs were such as whereon Jacob saw
Angels ascending and descending, bands
Of guardians bright, when he from Esau fled
To Padan-Aram, in the field of Luz
Dreaming by night under the open sky
And waking cried, This is the gate of Heaven.
Each stair mysteriously was meant, nor stood
There always, but drawn up to Heaven sometimes
Viewless; and underneath a bright sea flowed
Of jasper, or of liquid pearl, whereon
520 Who after came from earth, sailing arrived
Wafted by Angels, or flew o'er the lake
Rapt in a chariot drawn by fiery steeds.
The stairs were then let down, whether to dare
The Fiend by easy ascent, or aggravate
His sad exclusion from the doors of bliss:
Direct against which opened from beneath,
Just o'er the blissful seat of Paradise,
A passage down to the Earth, a passage wide,
Wider by far than that of after-times
530 Over mount Sion, and, though that were large,
Over the Promised Land to God so dear;
By which, to visit oft those happy tribes,
On high behests his angels to and fro
Passed frequent, and his eye with choice regard
From Paneas, the fount of Jordan's flood,
To Beersaba, where the Holy Land
Borders on Egypt and the Arabian shore;
So wide the opening seemed, where bounds were set
To darkness, such as bound the ocean wave.
540 Satan from hence, now on the lower stair,
That scaled by steps of gold to Heaven-gate,
Looks down with wonder at the sudden view
Of all this world at once. As when a scout,
Through dark and desart ways with peril gone
All night, at last by break of cheerful dawn
Obtains the brow of some high-climbing hill,
Which to his eye discovers unaware
The goodly prospect of some foreign land
First seen, or some renowned metropolis
550 With glistering spires and pinnacles adorned,
Which now the rising sun gilds with his beams:
Such wonder seised, though after Heaven seen,
The Spirit malign, but much more envy seised,
At sight of all this world beheld so fair.
Round he surveys (and well might, where he stood
So high above the circling canopy
Of night's extended shade,) from eastern point
Of Libra to the fleecy star that bears
Andromeda far off Atlantick seas
560 Beyond the horizon; then from pole to pole
He views in breadth, and without longer pause
Down right into the world's first region throws
His flight precipitant, and winds with ease
Through the pure marble air his oblique way
Amongst innumerable stars, that shone
Stars distant, but nigh hand seemed other worlds;
Or other worlds they seemed, or happy isles,
Like those Hesperian gardens famed of old,
Fortunate fields, and groves, and flowery vales,
570 Thrice happy isles; but who dwelt happy there
He staid not to inquire: Above them all
The golden sun, in splendour likest Heaven,
Allured his eye; thither his course he bends
Through the calm firmament, (but up or down,
By center, or eccentrick, hard to tell,
Or longitude,) where the great luminary
Aloof the vulgar constellations thick,
That from his lordly eye keep distance due,
Dispenses light from far; they, as they move
580 Their starry dance in numbers that compute
Days, months, and years, towards his all-cheering lamp
Turn swift their various motions, or are turned
By his magnetick beam, that gently warms
The universe, and to each inward part
With gentle penetration, though unseen,
Shoots invisible virtue even to the deep;
So wonderously was set his station bright.
There lands the Fiend, a spot like which perhaps
Astronomer in the sun's lucent orb
590 Through his glazed optick tube yet never saw.
The place he found beyond expression bright,
Compared with aught on earth, metal or stone;
Not all parts like, but all alike informed
With radiant light, as glowing iron with fire;
If metal, part seemed gold, part silver clear;
If stone, carbuncle most or chrysolite,
Ruby or topaz, to the twelve that shone
In Aaron's breast-plate, and a stone besides
Imagined rather oft than elsewhere seen,
600 That stone, or like to that which here below
Philosophers in vain so long have sought,
In vain, though by their powerful art they bind
Volatile Hermes, and call up unbound
In various shapes old Proteus from the sea,
Drained through a limbeck to his native form.
What wonder then if fields and regions here
Breathe forth Elixir pure, and rivers run
Potable gold, when with one virtuous touch
The arch-chemick sun, so far from us remote,
610 Produces, with terrestrial humour mixed,
Here in the dark so many precious things
Of colour glorious, and effect so rare?
Here matter new to gaze the Devil met
Undazzled; far and wide his eye commands;
For sight no obstacle found here, nor shade,
But all sun-shine, as when his beams at noon
Culminate from the equator, as they now
Shot upward still direct, whence no way round
Shadow from body opaque can fall; and the air,
620 No where so clear, sharpened his visual ray
To objects distant far, whereby he soon
Saw within ken a glorious Angel stand,
The same whom John saw also in the sun:
His back was turned, but not his brightness hid;
Of beaming sunny rays a golden tiar
Circled his head, nor less his locks behind
Illustrious on his shoulders fledge with wings
Lay waving round; on some great charge employed
He seemed, or fixed in cogitation deep.
630 Glad was the Spirit impure, as now in hope
To find who might direct his wandering flight
To Paradise, the happy seat of Man,
His journey's end and our beginning woe.
But first he casts to change his proper shape,
Which else might work him danger or delay:
And now a stripling Cherub he appears,
Not of the prime, yet such as in his face
Youth smiled celestial, and to every limb
Suitable grace diffused, so well he feigned:
640 Under a coronet his flowing hair
In curls on either cheek played; wings he wore
Of many a coloured plume, sprinkled with gold;
His habit fit for speed succinct, and held
Before his decent steps a silver wand.
He drew not nigh unheard; the Angel bright,
Ere he drew nigh, his radiant visage turned,
Admonished by his ear, and straight was known
The Arch-Angel Uriel, one of the seven
Who in God's presence, nearest to his throne,
650 Stand ready at command, and are his eyes
That run through all the Heavens, or down to the Earth
Bear his swift errands over moist and dry,
O'er sea and land: him Satan thus accosts.

Uriel, for thou of those seven Spirits that stand
In sight of God's high throne, gloriously bright,
The first art wont his great authentick will
Interpreter through highest Heaven to bring,
Where all his sons thy embassy attend;
And here art likeliest by supreme decree
660 Like honour to obtain, and as his eye
To visit oft this new creation round;
Unspeakable desire to see, and know
All these his wonderous works, but chiefly Man,
His chief delight and favour, him for whom
All these his works so wonderous he ordained,
Hath brought me from the quires of Cherubim
Alone thus wandering. Brightest Seraph, tell
In which of all these shining orbs hath Man
His fixed seat, or fixed seat hath none,
670 But all these shining orbs his choice to dwell;
That I may find him, and with secret gaze
Or open admiration him behold,
On whom the great Creator hath bestowed
Worlds, and on whom hath all these graces poured;
That both in him and all things, as is meet,
The universal Maker we may praise;
Who justly hath driven out his rebel foes
To deepest Hell, and, to repair that loss,
Created this new happy race of Men
680 To serve him better: Wise are all his ways.

So spake the false dissembler unperceived;
For neither Man nor Angel can discern
Hypocrisy, the only evil that walks
Invisible, except to God alone,
By his permissive will, through Heaven and Earth:
And oft, though wisdom wake, suspicion sleeps
At wisdom's gate, and to simplicity
Resigns her charge, while goodness thinks no ill
Where no ill seems: Which now for once beguiled
690 Uriel, though regent of the sun, and held
The sharpest-sighted Spirit of all in Heaven;
Who to the fraudulent impostor foul,
In his uprightness, answer thus returned.

Fair Angel, thy desire, which tends to know
The works of God, thereby to glorify
The great Work-master, leads to no excess
That reaches blame, but rather merits praise
The more it seems excess, that led thee hither
From thy empyreal mansion thus alone,
700 To witness with thine eyes what some perhaps,
Contented with report, hear only in Heaven:
For wonderful indeed are all his works,
Pleasant to know, and worthiest to be all
Had in remembrance always with delight;
But what created mind can comprehend
Their number, or the wisdom infinite
That brought them forth, but hid their causes deep?
I saw when at his word the formless mass,
This world's material mould, came to a heap:
710 Confusion heard his voice, and wild uproar
Stood ruled, stood vast infinitude confined;
Till at his second bidding Darkness fled,
Light shone, and order from disorder sprung:
Swift to their several quarters hasted then
The cumbrous elements, earth, flood, air, fire;
And this ethereal quintessence of Heaven
Flew upward, spirited with various forms,
That rolled orbicular, and turned to stars
Numberless, as thou seest, and how they move;
720 Each had his place appointed, each his course;
The rest in circuit walls this universe.
Look downward on that globe, whose hither side
With light from hence, though but reflected, shines;
That place is Earth, the seat of Man; that light
His day, which else, as the other hemisphere,
Night would invade; but there the neighbouring moon
So call that opposite fair star) her aid
Timely interposes, and her monthly round
Still ending, still renewing, through mid Heaven,
730 With borrowed light her countenance triform
Hence fills and empties to enlighten the Earth,
And in her pale dominion checks the night.
That spot, to which I point, is Paradise,
Adam's abode; those lofty shades, his bower.
Thy way thou canst not miss, me mine requires.
Thus said, he turned; and Satan, bowing low,
As to superiour Spirits is wont in Heaven,
Where honour due and reverence none neglects,
Took leave, and toward the coast of earth beneath,
740 Down from the ecliptick, sped with hoped success,
Throws his steep flight in many an aery wheel;
Nor staid, till on Niphates' top he lights.
&lt;/poem&gt;
}}
[[Het paradijs verloren: Boek IV|&gt;&gt;&gt; Ga verder met BOOK IV]]

----
'''Navigatie''': [[Het paradijs verloren: Boek I|Boek I]] - [[Het paradijs verloren: Boek II|Boek II]] - Boek III
----
== Noten ==
Bron voor de explicatieve noten: [https://milton.host.dartmouth.edu/reading%20room/pl/book%201/text.shtml The John Milton Reading Room: Paradise Lost] (onder Creative Commons licentie)

{{References}}
[[Categorie:Engels]]
[[Categorie:John Milton]]
[[Categorie:Vertaalde poëzie]]</text>
      <sha1>mptpg9eywhl8o5sywk6wc6omocs5brm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>126991</id>
      <parentid>126990</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:38:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>J.G.G.</username>
        <id>269</id>
      </contributor>
      <comment>noten</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="73289" xml:space="preserve">{{Infobox document
| naam             = Het paradijs verloren: Boek III
| auteur           = [[Auteur:John Milton|John Milton]]
| genre            = Poëzie
| taal             = Engels
| datum            = 1674 (tweede editie)&lt;/br&gt;Vertaling 2022
| vertaler         = [[Gebruiker:J.G.G.|Jules Grandgagnage]]
| bron             = [https://vertaaldegedichten.jouwweb.be/engelse-gedichten/john-milton/paradise-lost-book-iii Vertaalde gedichten: Paradise Lost Boek III]]
| auteursrecht     = CC-BY-SA
| artikelwikipedia = Paradise Lost
}}
[[Bestand:ParadiseLButts1.jpg|miniatuur|left|Illustratie door William Blake, 1808: Satan wekt de opstandige engelen op]]

----
&lt;Center&gt;&lt;Big&gt;&lt;Big&gt;Het paradijs verloren: Boek III (1674)&lt;/Big&gt;&lt;/Big&gt;
'''Paradise Lost Book III van John Milton'''&lt;br&gt;naar het Nederlands vertaald door Jules Grandgagnage (2022)&lt;/br&gt;
&lt;/br&gt;&lt;U&gt;Tekstverantwoording:&lt;/U&gt; voor de Engelse tekst werd gebruikgemaakt van [https://en.wikisource.org/wiki/Paradise_Lost_(1674)/Book_III de tekst op de Engelse Wikisource]. &lt;/Center&gt;

----
{{Gebruiker:J.G.G./licentie}}
----

'''ONDERWERP DERDE BOEK''' ('The Argument')

God, gezeten op Zijn troon, ziet Satan op deze wereld afvliegen, die Hij pas geschapen heeft. Hij toont hem aan zijn Zoon die aan Zijn rechterhand zit en voorspelt het succes van Satan in het verderven van de mensheid. Hij zuivert Zijn eigen Gerechtigheid en Wijsheid van alle blaam, omdat Hij de mens vrij en bekwaam genoeg heeft geschapen om zijn verleider te weerstaan; toch verklaart Hij Zijn voornemen genade aan de mens te schenken, omdat hij niet uit eigen kwaadwilligheid is gevallen, zoals Satan, maar door hem verleid is. De Zoon van God prijst Zijn Vader voor de openbaring van Zijn genadige bedoeling met de mens; maar God verklaart opnieuw, dat Genade niet kan worden verleend aan de mens zonder de voldoening van Goddelijke rechtvaardigheid; de mens heeft de majesteit van God beledigd door goddelijkheid na te streven. Daarom moet hij met heel zijn nageslacht, gewijd aan de dood, sterven, tenzij iemand kan worden gevonden die bereid is om in zijn plaats deze straf te ondergaan. De Zoon van God biedt zichzelf vrijwillig aan als zoenoffer voor de mens. De Vader aanvaardt dit, verordent zijn incarnatie, spreekt zijn verhevenheid uit boven alle Namen in Hemel en Aarde; beveelt alle Engelen om zijn zoon te aanbidden. Zij gehoorzamen, en zingen op hun harpen in koor de lof van zowel de Vader als de Zoon. Intussen is Satan neergestreken op de kale bol van de buitenste sfeer van de wereld, waar hij dwalend een plaats vindt die sindsdien het voorgeborchte van de ijdelheid wordt genoemd en waar personen en dingen heen vliegen. Satan komt dan bij de Hemelpoort, die wordt beschreven als opstijgend naar de sterren, en de wateren boven het Firmament die eromheen stromen: Hij gaat vandaar naar de sfeer van de Zon; hij vindt daar Uriël, de Regent van die sfeer, maar verandert eerst zichzelf in de gedaante van een lagere Engel en doet alsof hij de nieuwe Schepping en Mens wil zien die God hier heeft neergezet. Satan vraagt aan Uriël hem de weg te wijzen naar de plaats waar de mens woont, en wordt ernaartoe geleid; hij landt eerst op de berg Niphates.&lt;ref&gt;Niphates: een berg in het Taurusgebergte in Armenië.&lt;/ref&gt;
{{Kolommen2
| Kolom1=
&lt;big&gt;HET PARADIJS VERLOREN&lt;/big&gt;

Nederlandse vertaling door Jules Grandgagnage (2022)

BOEK III
&lt;poem&gt;
Heil, Heilig Licht, Hemels eerstgeborene,
of mede uit de eeuwige straal ontsproten:
Mag ik me zo uitdrukken zonder blaam?
Is God immers geen Licht en woonde Hij
niet steeds in ongenaakbaar eeuwig licht,
in U, Helder Schijnsel van het Ongeschapene?
Of verkiest U de naam Zuivere stroom,
van oorsprong onbekend? Nog voor de Zon,
nog voor de hemel bestond U; Op Gods bevel&lt;ref&gt;Nog voor de hemel(en) bestond u: Zie Genesis 1:3, waarin staat dat het licht het eerste geschapen ding was.&lt;/ref&gt;
bekleedde U de jonge wereld (van donkere
diepe wateren aan 't onbegrensd
en vormloos Niets ontrukt) als met een mantel.
U zie ik nu weer, met bouder vleugelslag, 
de poel van Styx ontvloden, maar lang gekerkerd&lt;ref&gt;Syx/Stygisch: verwijst naar de rivier de Styx, een van de rivieren van de hel, die zich aan de ingang van Hades bevindt. Ook gebruikt als algemene verwijzing naar de onderwereld van de klassieke mythologie.&lt;/ref&gt;
in dat duister krocht; En op mijn vlucht
door diepste en mindere duisternis gedragen,
bezong ik Chaos en de eeuwige nacht&lt;ref&gt;Chaos: Milton ontleent het concept van chaos, of ongevormde materie, aan Hesiodus' Theogonie en de platoonse filosofie (vooral de Timaeus).&lt;/ref&gt;
met andere tonen dan Orpheus' lier;
De hemelmuze hielp me bij het dalen&lt;ref&gt;De hemelse Muze: Urania, de muze die geassocieerd wordt met astronomie. Impliceert ook de Heilige Geest.&lt;/ref&gt;
naar de hel en bij het weder klimmen, 
hoe zwaar ook die beproeving; Veiliger nu
bezoek ik u —en voel opnieuw uw levenslamp—
met ogen die niet meer dezelfde zijn,&lt;ref&gt;Ogen...: Milton was volledig blind sinds 1652.&lt;/ref&gt;
en vruchteloos zoekend naar uw indringende straal
geen dageraad meer vinden, door de schemerige
sluier van zwarte staar bedekt. Nochtans
belet dit me niet te dwalen waar Muzen zijn
en het verheven gezang rond klare bron,
lommerbos of zonbestraalde heuvel;
Maar U vooral, O, Sion, bezoek ik 's nachts,&lt;ref&gt;De heilige berg Sion, waarvan wordt beweerd dat Mozes er de leringen van God heeft ontvangen. Milton geeft blijkbaar de voorkeur aan het beeld van de berg boven dat van de gebruikelijke woonplaats van de Muzen, de berg Parnassus.&lt;/ref&gt; 
en de bloemomzoomde beken die uw
voet kabbelend bevloeien: niet zelden denk ik
aan die twee wier lot ook 't mijne is:
(kon ik in faam maar hun gelijke zijn!)
Thamyris en Homerus, beiden blind,&lt;ref&gt;Thamyris: Homerus vermeldt deze blinde Thraciër in de Ilias 2.591-4.&lt;/ref&gt;
en d' oude profeten Tiresias en Phineus;&lt;ref&gt;Tiresias: Een wijsgeer en profeet die voorkomt in Sophocles' Oedipus de Koning en ook in Antigone. Als Thebaanse ziener voorspelde hij de val van Oedipus, en sprak over zijn blindheid als de facilitator van zijn gave van voorspelling.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Phineus: Een blinde Thracische koning die de gave van profetie bezat.&lt;/ref&gt;
Dan vullen harmonische ritmes mijn hoofd, zoals
de nachtegaal die in het donker zingt
en verborgen in het schaduwlover
zijn nachtelijk lied ten gehore brengt.
Zo keren de seizoenen jaarlijks terug;
Geen dag voor mij, geen zoete nadering
van ochtend of avond, geen aanblik van lentebloesem
zomerroos, kuddes of hemels mensengezicht;
Alleen maar wolken en eeuwigdurend duister
omgeeft mij, van menselijk vertier beroofd,
Het Boek der Schepping voor mij onleesbaar gemaakt&lt;ref&gt;Het Boek der Schepping als Boek der Kennis.&lt;/ref&gt;
als een lege bladzij waar kennis en werking
der natuur werden gewist zodat
die poort naar wijsheid voor mij gesloten blijft.
Schijn des te meer naar binnen, Hemels licht,
doorstraal mijn geest, versterk al zijn gaven
en plant daar ogen die de mist verdrijven
zodat ik zien en spreken kan van dingen
die voor een sterveling onzichtbaar zijn.
Hoog verheven boven alle hoogten
op de troon van zijn zuiver Rijk,
wierp d' Almachtige Vader een blik omlaag
naar Zijn Werken en hun eigen maaksels;
Omringd door alle heiligen van de hemel,
zo talrijk als de sterren, zat Hij, en zag
schoonheid die niet in woorden te vatten was;
Aan zijn rechterzijde zat zijn stralend&lt;ref&gt;Rechterzijde: De Zoon zit aan de rechterhand van God.&lt;/ref&gt;
evenbeeld, zijn enige zoon; Op Aarde
zag hij eerst ons eerste ouderpaar,
de enige twee mensen in 't zalig Hof
geplaatst, oogstten eeuwige vreugde en liefde,
vreugde die blijft en onbenijde liefde
in zalige eenzaamheid; Daarna beschouwde
Hij hel en afgrond, en hoe Satan in grauwe
lucht aan deze zijde van de nacht&lt;ref&gt;Aan deze kant van de Nacht: aan deze kant (de dagkant) van de Nacht. Aan de andere kant van de Eeuwige Nacht is Chaos.&lt;/ref&gt;
langs de hemelmuren vloog, klaar om
met moeë vlerk maar willige tred te dalen
naar de ruige rand van deze wereld,&lt;ref&gt;Deze wereld: hier verwijst het gedicht niet naar de aarde alleen, maar naar de sfeer van het geschapen universum, waarachter de Nacht en de Chaos of een leegte ligt.&lt;/ref&gt;
vast land gelijkend zonder firmament,
zij het door zee, zij het door lucht omringd. 
God zag vanuit de hoogte aan wat was,
wat is en wat zal zijn, en sprak voorzienig
zijn enige zoon met deze woorden aan:

Eniggeboren zoon, zie je hoe drift
onze tegenstander vervoert? Noch grenspaal,
noch alle grendels van de hel, noch ketens
die hem moesten binden weerhouden hem,
zelfs niet de grote afgrond; zo vastberaden
lijkt hij op wraak gericht, die zal neerkomen
op zijn eigen rebelse hoofd. En thans,
na elke hindernis te hebben overwonnen,
richt hij in 't voorhof van het Licht nabij
de hemel zijn vleugels naar de nieuwe wereld
om de mens die daar verblijft met kracht
of list te dwingen zijn zaligheid op te geven;
en dat zal hij doen, want de mens
is gevoelig voor zijn vleierij
en overtreedt lichtzinnig 't enig gebod&lt;ref&gt;Enig gebod: Het bevel van God dat Adam en Eva de boom der kennis onaangeroerd moesten laten. Zie Genesis 2:15-17.&lt;/ref&gt;
en enig pand van zijn gehoorzaamheid. 
Zo valt hij met zijn trouweloos geslacht;
Wie draagt de schuld? Wie anders dan hijzelf,
d' ondankbare, die alles van mij kreeg!
Ik schiep hem recht en goed: hij had de keuze
net als al mijn hemelse krachten en geesten
te vallen of te staan; uit vrije wil
weerstond de een terwijl de ander viel.
Indien onvrij, welk oprecht bewijs 
is er van echte trouw, geloof en liefde,
als niet de wil maar nooddwang alles stuurt?
Wat is het loon voor zulke dienstigheid?  
En welk genoegen verdient een slaaf eraan
als wil en rede  (kiezen volgt uit redeneren)
nutteloos, ijdel, en beide van vrijheid beroofd
niet mij, maar passief de noodzaak dienen?
Zij werden dus, zoals rechtvaardig is,
zo geschapen, en kunnen bijgevolg
hun Maker niet met recht beschuldigen,
of hun schepping of hun lot, alsof
voorbeschiktheid hun wil bij wet regeert
of zij zelf door voorkennis eigen
rebellie gelastten, niet ik; Voorzag ik,
dan had dit op hun misdrijf geen enkel effect,
dat zij ook zonder zeker hadden begaan.
Dus zonder dwang of schaduw van het lot,
of iets door mij onwrikbaar en eeuwig voorzien,
zondigen zij zelf, als enige daders
in wat zij oordelen en kiezen; want zo
maakte ik ze vrij, en vrij moeten ze blijven,
tot zij zichzelf tot slaven maken, want anders
moet ik hun aard veranderen, en 't hoog
besluit herroepen dat hun vrijheid gebood:
zijzelf geboden hun val. Door eigen drift
gedreven viel de eerste soort, zelf-verleid
en zelf-ontaard: De mens, door anderen
misleid, ontvangt mijn gratie. De ander niet:
Zo straalt, in genade en recht, in de
hemel en op aard mijn heerlijkheid;
Maar eerst en laatst straalt mijn barmhartigheid.

Een ambrozijngeur vulde de hemel terwijl&lt;ref&gt;Ambrozijn: Volgens Griekse en Romeinse mythen was ambrozijn het voedsel en de drank van de goden.&lt;/ref&gt;
God sprak, en uitverkoren geesten werden&lt;ref&gt;Uitverkoren geesten. De &quot;goede&quot; engelen zijn uitverkoren geesten. Milton bedoelt hiermee degenen die niet met Satan in opstand zijn gekomen.&lt;/ref&gt;
doordrongen van onuitsprekelijke vreugde:
Zij ontwaarden Gods zoon, onvergelijkbaar
in heerlijkheid waarin de schoonheid van
zijn vader werd weerspiegeld; Uit zijn gelaat
gevormd door goddelijk mededogen, sprak
eeuwige liefde, genade zonder maat;
Dit openbarend, sprak hij zijn vader toe.

O, Vader, hoe genadig was het woord
dat uw vorstelijk oordeel afsloot; dat mensen
gratie kunnen vinden; daarvoor prijzen
hemel en aarde u hooglijk met ontelbare
vrome hymnen en gezangen, die uw
godstroon bejubelen tot in de eeuwigheid.
Hoe zou de mens voorgoed verloren zijn,
uw schepsel, laatst nog zo bemind, hoe zou
uw jongste telg door bedrog en eigen
dwaasheid vallen? Verre zij dit van U,
ver van u, vader, die enkel rechtvaardig
oordeelt over alle schepsels. Of zal
die vijand zo zijn doel bereiken en dwarsboomt
hij uw plan? Zal hij zijn hoogste kwaad
vervullen en uw goedheid tot niets herleiden;
Of keert hij trots terug naar de hel, zwaarder
gestraft, doch met gestilde wraak, met in
zijn zog de ganse mensheid, door hem verdorven?
Of is het uw wil om hem te behagen en zelf
uw hele schepping ongedaan te maken;
voor hem te vernielen wat u voor eigen glorie 
hebt gemaakt? Zo werpt u twijfel en spot
op eigen goedheid en grootsheid zonder verweer.

De grote Schepper antwoordde hem aldus:
O, zoon, die mijn ziel in vreugde verheft,
zoon van mijn hart, zoon die alleen bent.
Mijn woord, mijn wijsheid en mijn macht, jij sprak&lt;ref&gt;Mijn woord: De Zoon wordt hier gedefinieerd als de uiterlijke uitdrukking in woord, wijsheid en macht van een verder onzichtbare, onuitsprekelijke God.&lt;/ref&gt;
geheel zoals ik dacht, geheel zoals
mijn eeuwig plan het heeft bepaald; De mens
zal niet geheel verloren zijn; hij wordt
gered wie 't wenst, niet door eigen wil,
maar door mijn vrijelijk verleende genade;
Nog eenmaal herstel ik zijn vervallen kracht,
hoewel door zondige begeerten gekluisterd;
Nog eenmaal zal hij, ondersteund door mij,
zijn dodelijke vijand op gelijke
grond bestrijden, opdat hij weten zou
hoe broos zijn gevallen toestand is,
en hoezeer hij zijn Verlossing dankt
aan mij, en mij alleen. Sommigen
heb ik uitverkoren. Het is mijn Wil;
De rest zal horen als ik hen roep en waarschuw
voor hun zondige staat, en hoe mijn toorn
op tijd te stillen door om genade te smeken;
Want ik breng licht in hun duistere zinnen,
verzacht hun stenen harten met gebed
en berouw tot zij zich onderwerpen.
Voor oprecht gebed, berouw en ootmoed
blijft mijn oor niet doof, noch zal mijn oog
gesloten blijven; In hen zal ik als gids
mijn scheidsrechter Geweten planten, die,
als ze ernaar luisteren, hen licht
na licht doet vinden en, goed besteed
en vast van koers, voert naar een veilig einde.
Maar mijn genade en lijdzaam dulden zal hij
die mij versmaadt en hoont nooit proeven; hard
zal harder worden en blind wordt blinder zodat
hij verder strompelt en nog dieper valt;
Slechts zulken sluit ik uit van mij genade.
Maar nog is alles niet gedaan; De Mens,
ongehoorzaam, verbreekt zijn trouw en zondigt
tegen het hoogste hemelgezag; zich voordoend
als een god verliest hij alles; Zo houdt
hij niets meer over om voor 't verraad te boeten
dan dat hij samen met zijn nageslacht
sacraal vernietigd wordt en sterven moet.
Hij sterft of rechtvaardigheid, tenzij
een ander bereid is deze strenge vergelding
te ondergaan: de dood voor de dood.
Zeg hemelmachten, waar is zulke liefde?
Wie hier wil sterfelijk zijn, om d' onrechtvaardige
mens als rechtvaardige te verlossen
van doodzonde? Is hier zoveel barmhartigheid?

Het ganse hemelkoor bleef echter stom:
geen beschermer of middelaar verscheen
ter wille van de mens, nog minder een
die met zijn eigen hoofd de dodelijke straf
als losgeld voor de misdaad wilde betalen.
Zonder verlossing zou de hele mensheid
verloren zijn, ter dood en hel veroordeeld
door Zijn strenge doem, als niet de Zoon
van God, in wie Zijn volle liefde gloort,
zijn dierbare voorspraak had hervat.

Vader, uw woord waarborgt de mens genade,
en zou Genade geen middel vinden, zij
die als de snelste uwer gevleugelde boden
haar weg vindt naar uw schepselen, en hen
bezoekt, onaangekondigd, ongesmeekt
en ongezocht? Gelukkig voor de mens
die zich in zonde en dood verliest en zo
niet meer in staat is tot boetedoening of offer;
In zonde verloren heeft hij niets te bieden.
Zie mij dan aan: mij voor hem, ik bied
een leven voor een leven; noem mij Mens;
laat uw wraak mij treffen; voor hem verlaat ik
uw boezem en doe als hoogste in glorie na u
vrijwillig afstand van alles om blij te sterven
voor hem; laat Dood op mij zijn woede koelen.
Ik zal niet lang verslagen liggen onder
zijn sombere macht. Een eeuwig leven schonk
U mij; Ik leef door U; Ook al zwicht ik
nu voor de dood en ben ik hem verschuldigd
al wat in kan mij sterven; Toch: eenmaal
die schuld betaald, laat u me niet ten prooi
aan hem in dat afschuwelijk graf, noch duldt
U dat hij eeuwig mijn zuivere ziel bederft.
Maar 'k zal het graf ontstijgen, mijn overwinnaar
onderwerpen, zich op zijn buit beroemend;
Dood zijn doodswond geven zodat hij roemloos
buigt, van zijn fatale steek ontdaan;
En ik zal in triomf door 't ruime zwerk
tegen haar wil de hel in ketens voeren,
haar duistere macht voorgoed bedwongen. En U,
U zal vanuit de hemel glimlachend toezien
terwijl ik door U mijn vijanden verpletter;
De dood als laatste, wiens kreng zijn graf verzadigt.
Dan zal ik, met mijn leger van verlosten,
na lange tijd opnieuw de hemel betreden,
Vader, om uw gezicht te zien, ongetekend
door een wolk van toorn, nu vrede en
verzoening verzekerd is: Gramschap wijkt
van dan af aan voor uw blije wezen.

Hier zweeg hij, maar zijn zacht gelaat sprak stil
over onsterfelijke liefde voor
de sterfelijke mens; slechts overstraald
door respect en liefde voor zijn vader;
Tot het hoogste offer blijmoedig bereid,
verbeidde hij zijn Vaders wil. Bewonderend
vroeg heel de hemel zich af wat dit betekende
en wat er zou volgen; Dra zei de Almachtige:

O jij, die als enige in hemel en op aard
mijn toorn van de mens afwendt en zijn 
rust herstelt, Jij, mijn enig welbehagen!
Hoe goed weet jij hoezeer 'k mijn werk liefheb,
niet in het minst de Mens, mijn laatste schepping.
Jou aan mijn boezem en rechterhand ontzeggen
is jou verliezen, maar redt een heel geslacht.
Voeg daarom hun aard bij die van jou, 
hun enige verlosser, en wees een mens
tussen de mensen op aarde, gemaakt tot vlees
uit maagdelijk zaad wanneer het tijd zal zijn&lt;ref&gt;Maagdelijk zaad: verwijzing naar de Maagd Maria en de incarnatie van de Zoon.&lt;/ref&gt;
door wonderlijke geboorte; Wees de leider
van heel de mensheid in Adams plaats, hoewel
als Adams zoon. Zoals zij in hem sterven,&lt;ref&gt;Adams zoon: Miltons poging om twee van Jezus' gebruikelijke titels te verzoenen: Zoon des mensen en Zoon van God.&lt;/ref&gt;
worden velen als uit een tweede wortel
in jou hersteld. Zonder jou niet één.&lt;ref&gt;Zonder jou niet één: Milton geloofde, net als de meeste van zijn tijdgenoten, dat geloof in Jezus Christus de enige verlossing was van eeuwige verdoemenis.&lt;/ref&gt;
Zijn zonde maakt ook al zijn zonen schuldig;
Jouw deugd, hun toegedicht, verlost eenieder
die al zijn daden, goed of slecht, verloochent;
In jou verplant zal hij verder leven
en van jou nieuw leven tot zich nemen. 
Zo voldoet de Mens met recht wat d' andere
schuldig is; hij wordt berecht en offert
zijn leven voor 't leven van zijn nageslacht.
Hemelse liefde zal helse haat overtreffen,
sterven en stervend verrijzen om terug te winnen
wat helse haat zo licht vernietigde,
en blijft vernietigen in hen die weigeren
de aangeboden genade te ontvangen.
Noch zal je, dalend om het menselijk wezen
te omhelzen je eigen aard verlagen;
Omdat je, ofschoon getroond in 't hoogste heil,
gelijk aan God, genietend van wat Hij schiep,
dit alles verliet om die verdorven wereld
te redden, en je de zoon van God meer door 
verdienste bent dan door geboorterecht.&lt;ref&gt;Door verdienste: Milton stelt de Zoon meer voor als Zoon van God op grond van zijn daden dan op grond van zijn verwekking&lt;/ref&gt;
Waardig bevonden ben jij door je goedheid,
veel meer dan door verworven macht of grootheid,
omdat jouw liefde rijker vloeit dan glorie;
Daarom zal jouw vernedering jou als mens
verheffen tot deze troon; Hier, belichaamd,
zal je zitten en heersen als God en Mens,
zowel de zoon van God als mensenzoon,
Gezalfd als koning over alles: Alle macht
verleen ik jou: heers voor eeuwig, als opperste
regeerder uit kracht van verdienste over
tronen, vorstendommen en alle machten;
Iedereen zal ik dwingen, in hemel, op aarde
of onder in de hel, voor jou te knielen.
Als jij, door goddelijke schittering omringd,
in 't hemelruim verschijnen zal en aartsengelen
uitzendt die de dag des oordeels verkondigen,
dan spoeden zich uit alle windstreken
zowel de levenden als de opgeroepen doden
uit lang vervlogen tijden naar jouw tribunaal,
uit slaap gewekt door het bazuingeschal.
Dan zul je in een kring van heiligen oordelen
over alle slechte mensen en engelen;
Onder jouw vonnis zinken zij; En eens
de hel gevuld, gaat zij voor eeuwig dicht.
Intussen brandt de wereld; voor de rechtvaardigen
rijst uit de as een nieuwe hemel en aarde;
Na al hun leed wachten hen gouden dagen,
met gouden vruchten van hun daden overladen;
Dan feesten vreugde, vrede en het ware
en leg jij je gouden scepter neer:
overbodig nu God in allen woont.
Maar Gij allen, Goden, aanbid degene
die om dit alles te bereiken sterft;
Aanbid de Zoon, en acht hem mijn gelijke.

Nauwelijks zweeg de Almachtige of heel
de menigte van engelen schreeuwde luid 
en zoet als uit talloze gelukzalige stemmen
zijn vreugde uit. De hemel galmde
van jubelzang en luide hosanna's vulden
de eeuwige oorden: Eerbiedig buigend naar hun
beider tronen wierpen zij vervolgens
in plechtige aanbidding hun met amarant
en goud doorweven kronen op de grond;
Amarant, onsterfelijke bloem&lt;ref&gt;Amarant: een bloedrode bloem die volgens de legende niet kon verwelken.&lt;/ref&gt;
die ooit in 't Paradijs begon te bloeien
naast de levensboom, maar na de zondeval
opnieuw verplaatst werd naar haar hemelse oorsprong,
waar nu haar bloesem de levensbron beschaduwt;
Vandaar vloeit de heilstroom door de hemel,
Elysese bloemen doordrenkend met amber&lt;ref&gt;Elysium: de klassieke Griekse plaats gereserveerd voor de deugdzame overledenen.&lt;/ref&gt;
waardoor ze niet verwelken; Uitverkoren
geesten binden er hun straalomkranste
lokken mee. Nu blonk het licht plaveisel,
bestrooid met bloemenslingers, als een zee
van jaspis, gekleurd door rode hemelrozen.
Dan, weer gekroond, namen zij gouden harpen,
altijd gestemd,  die glinsterden aan hun zijde
als pijlkokers; En met lieflijk voorspel
in mooie samenklank, begonnen zij
hun heilig lied tot ieders hoge vervoering;
Geen stem ontbrak, en elk had haar deel
der melodie in hemelse harmonie.

Van U, Vader, zongen ze eerst, Almachtig,
onveranderlijk, onsterfelijk en oneindig;
Eeuwig Koning, Schepper van alles wat is,
Bron van licht, zelf onzichtbaar te midden
van de schittering Zijner ongenaakbare
troon; Dan slechts bent U te zien wanneer
U de felheid van uw straling tempert
met een wolk als lichtend tabernakel
om U heen; Ook uw verhulde kleed
verblindt de hemel nog: de vlammendste engel
bedekt naast U zijn ogen met zijn vleugels.
Toen zongen ze van u, de eersteling
van heel de schepping, goddelijke spiegeling
in wiens opvallend gelaat, zonder sluier,
de Almachtige Vader zichtbaar doorschijnt;
Hij, die geen schepsel kan aanschouwen,
heeft in u Zijn Heerlijkheid gedrukt:
Zijn wijde geest woont eveneens in u.
Door u schiep Hij de hemel en de engelen,
en sloeg de opstand neer van de heerszuchtigen.
U spaarde die dag uw vaders donder niet,
noch ontzag u van uw felle strijdwagen
de vurige wielen die de hemel schokten
toen u over de nekken der uiteengeslagen
vijandige engelen reed. Terug van het strijdveld
werd slechts u op luid gejuich onthaald, 
die als Zoon van uw Almachtige vader
Zijn wraak aan Zijn vijanden heeft bezorgd.
Niet aan de Mens, die door hun slechtheid viel;
Vader der genade, streng, maar meer
geneigd tot meelij, besloot U hem te sparen:
Pas hoorde Uw lieve en enige zoon uw voornemen
om de broze mens niet te verdoemen,
omdat U meer geneigd tot meelij bent,
of hij wilde Uw toorn stillen, voorgoed,
en de strijd die in Uw gelaat woedt
tussen meelij en recht: Hij, ongeacht
zijn zaligheid als tweede naast God, zou sterven
voor de zonde van de mens. Goddelijk,
enig en zonder weerga was zulke liefde!
Heil, Gods Zoon, Verlosser van de Mens!
Uw naam zal in mijn liederen weerklinken
om voortaan uw lof en die van uw vader
trouw te zingen tot in de eeuwigheid.
Zo brachten ze in de hemel, boven de sfeer
der sterren, blije uren door met hymnen.

Terwijl bewandelt Satan de duistere vaste
bol van dit heelal, wiens eerste boog
de lichtende binnensferen afsluit van Chaos&lt;ref&gt;De binnensferen: de hemellichamen beschreven door ons zonnestelsel: zon, planeten, manen volgens een pre-Copernicaans begrip.&lt;/ref&gt;
en de dreiging van d' oude Duisternis;
Voordien geleek het hem een verre bol,
nu lijkt het een grenzeloos vasteland,
duister, bar en woest blootgesteld
aan de sterrenloze kille nacht
en de dreiging van Chaos' gure storm,
behalve aan de zijde die van de verre
hemelmuur wat licht opvangt en daar
met haar schijnsel de luide stormlucht luwt.
Hier liep de duivel in het weidse veld.
zoals een gier, gekweekt op de Imaüs,&lt;ref&gt;Imaus: een berg in de Himalaya.&lt;/ref&gt;
(wiens besneeuwde top het land begrenst
van zwervende Tataren) die zijn gebied,
schaars aan prooi, verlaat en op heuvels
lammeren en pasgeboren geitjes verscheurt;
Of vliegt naar Ganges' en Hydaspes' bronnen,&lt;ref&gt;Hydaspes: de rivier Jhelum in de Punjab. De Ganges is een belangrijke rivier in Noord-India.&lt;/ref&gt;
maar neerstrijkt op Sericana's dorre vlakten,&lt;ref&gt;Sericana: West-China, en de Gobiwoestijn, waar men in door zeilen aangedreven wagens overheen zou reizen.&lt;/ref&gt;
waar Chinese bamboewagens rijden,
die voortgedreven worden door wind en zeil.
Zo ging hij de winderige landzee op en neer,
belust op prooi, eenzaam: geen ander schepsel,
levend of onbezield, was daar  te vinden;
Nog niet te vinden: want spoedig zou een menigte
dwaze dingen als vluchtige damp van al
wat ijdel is vanaf de aarde hierheen
vliegen wanneer zonde het werk der mensen
met hoogmoed had vervuld. IJdelheid,
en de dwaze hoop op eer voor ieder
die zijn naam en faam op ijdele dingen
bouwt, geluk zoekt in dit of ander leven;
Al wie op aarde zijn beloning wil,
als vrucht van blind en ijverig bijgeloof,
niets anders zoekend dan de lof der mensen,
krijgt hier zijn loon, zo leeg als eigen daden.
Al 't onvoltooide werk van de natuur,
te vroeg geboren, monsterlijk of slecht,
eens vergaan op aarde, vliedt hierheen
om doelloos te dwalen tot d' eindvernietiging;
Niet op de nabije maan, dat is slechts waan:
haar zilveren velden zijn de woonst van levend
verheven heiligen of wezens die&lt;ref&gt;Verheven heiligen: Henoch (Genesis 5:24) en Elia (2 Koningen 2: 1-11) werden beiden levend naar de hemel gevoerd.&lt;/ref&gt;
het midden houden tussen mens en engel.
Hier, echter, kwamen de eerste bewoners
uit d' oude wereld: reuzen, verkeerd gekweekt&lt;ref&gt;Verkeerd gekweekt: Genesis 6: 4 verhaalt hoe een ras van reuzen werd geboren uit vrouwen die zich koppelden met de &quot;zonen Gods&quot; &lt;/ref&gt;
maar om hun ijdele heldendaden befaamd;
Vervolgens de bouwers van Babel op de vlakte
van Sinear, en andere Babelbouwers
met even grootse plannen maar zonder geld.
Anderen kwamen hier als eenzaat: de een
(Empedocles, zich god wanend) sprong dwaas&lt;ref&gt;Empedocles: Siciliaanse presocratische filosoof uit de vijfde eeuw v. Chr. In zijn Ars Poetica 464-67 vertelt Horatius hoe Empedocles zich in de vulkaan Etna wierp om te bewijzen dat hij goddelijk was; de vulkaan spuwde zijn blijkbaar sterfelijke overblijfselen uit.&lt;/ref&gt;
in Etna's vuur; en Cleombrotus in zee,&lt;ref&gt;Cleombrotus: een jongeling die zichzelf zou hebben verdronken in een extatische bui na het lezen van Plato's Phaedo &lt;/ref&gt;
smachtend naar 't genot van Plato's elysium; 
Een horde embryo's, narren, kluizenaars
en broeders, wit, zwart en grijs, volgde&lt;ref&gt;Witte, zwarte en grijze: de witte broeders zijn de karmelieten, de zwarte zijn de dominicanen en de grijze zijn de franciscanen. Miltons minachting voor deze rooms-katholieke ordes brengt hem ertoe ze in dit voorgeborgte der ijdelheden te plaatsen.&lt;/ref&gt;
hen met al hun waardeloos gekakel.
Hier zwerven pelgrims die hem, die in de hemel
leeft, in Golgotha zochten als dode;&lt;ref&gt;Golgotha: de plaats van de kruisiging. Zie Mattheüs 27:33.&lt;/ref&gt;
Ook zij, die op hun sterfbed snel het kleed
aantrekken van Dominicus of Franciscus 
om zo vermomd het paradijs te winnen.
Voorbij de zeven planeten en vaste sterren
gaan zij, waar Libra in de kristallijnen&lt;ref&gt;Libra: Weegschaal, gesymboliseerd door de balans, bevond zich in een van de 55 kristallijnen bollen van de ptolemeïsche kosmologie. In de ptolemeïsche kosmologie werd gezegd dat deze balans de trepidatie, of onregelmatige beweging, in de bol meet.&lt;/ref&gt;
sfeer trilling en Eerste Beweger bepaalt;&lt;ref&gt;Eerste Beweger: primum mobile, of eerste bewegingssfeer, waarvan de beweging van alle andere sferen is afgeleid.&lt;/ref&gt;
Petrus aan zijn hemelpoortje schijnt hen&lt;ref&gt;Petrus aan zijn hemelpoortje: deze verkleinvorm is ongetwijfeld door Milton ironisch bedoeld.&lt;/ref&gt;
op te wachten met sleutels in de hand,
Wanneer zij net de hemeltrap betreden,
blaast echter onverwachts een wervelwind
hen door de grillige lucht uit elke richting 
tienduizend mijl uit koers. Daar zag je kappen,
keuvels en pijen, samen met hun dragers
als rillende vodden verscheurd; relieken, parels,
paternosters, aflaten, absoluties
en papenbullen als speeltuig van de wind.
Ver achter deze wereld werden allen
in 't voorgeborchte geworpen, sindsdien
het Paradijs der Zotten genoemd, toen nog&lt;ref&gt;Paradijs der Zotten: een gebied zonder grenzen, bedoeld als verblijfplaats voor overtreders.&lt;/ref&gt;
weinig bekend, onbevolkt en onbetreden.
Door deze donkere wereld trok de duivel,
tot hij na lange omzwerving zijn schreden haastig
richtte naar een straal ochtendlicht;
In de verte gloorde de hemelmuur
waartegen een schitterend gebouw oprees,
zijn treden leidend naar een statelijke
poort, zo mogelijk nog koninklijker,
met een fronton van diamant en goud,
en rijkelijk ornament van glinsterende
oosterse juwelen. Een poort zo stralend
had zijn gelijke niet op aarde, noch als
ontwerp, noch als de beste tekening.
De trap was als de ladder waarop Jakob&lt;ref&gt;Jacob: Volgens Genesis 28 bedriegt Jakob zijn oudere broer Ezau door zijn vader Izaäk te misleiden zodat hij hem in de plaats van Ezau zegent. Jakob had toen een droom over engelen die een ladder beklommen, vandaar de term &quot;Jakobs Ladder&quot;.&lt;/ref&gt;
stralende engelen op en neer zag gaan,
toen hij de wraak van Esau wilde ontvluchten
naar Padan-Aram in het land van Luz:&lt;ref&gt;Padan-Aram: Padanaram was het huis van Jakobs oom Laban, die hem een toevluchtsoord bood tegen de woede van Ezau. Zie Genesis 28:5.&lt;/ref&gt;
's Nachts, in open lucht, uit een droom
ontwaakt, riep hij: 'Dit is de Hemelpoort!'
In elke trede zat mysterie: de trap&lt;ref&gt;In elke trede zat mysterie: Dat wil zeggen de treden op de ladder zijn allegorisch geïnterpreteerd opklimmende 'treden' van zijnstoestanden tussen aarde en hemel.&lt;/ref&gt;
bleef soms niet staan, ten hemel opgetrokken,
uit 't zicht, met onderaan een heldere zee
van vloeibaar parelmoer of jaspis waarover
ieder zeilde die van de aarde kwam,&lt;ref&gt;Zeilde: Van Henoch (Genesis 5: 21-24) en Elia (2 Koningen 2: 11) wordt gezegd dat ze van de aarde naar de hemel zijn gevaren.&lt;/ref&gt;
door engelen gedragen, of over het meer
in een wagen getrokken door vurige rossen.
De trap hing neer, als om Satan te tarten
tot de klim, of het verdriet om zijn
verstoting uit de hemel te vergroten.
Daaronder en ertegenover opende 
zich een weg die naar de aarde leidde
en haar zegenrijke paradijs:
Een brede doorgang, ontzaglijk breder dan
die over Sions berg en, hoewel&lt;ref&gt;Sions berg: de heilige berg Sion, waarvan wordt beweerd dat het de plaats is waar Mozes &quot;overleveringen en onderricht&quot; van God heeft ontvangen. Milton geeft hier blijkbaar de voorkeur aan boven de gebruikelijke woonplaats van de Muzen, de berg Parnassus.&lt;/ref&gt;
ook breed, die boven het Beloofde Land
dat God zo dierbaar was en waarover
op Zijn bevel de engelen heen en weer
de blijde stammen bezochten, Zijn oog terwijl
alles overschouwend vanaf Paneas&lt;ref&gt;Paneas: ook bekend als de stad Dan, ligt aan de bron van de Jordaan en vormt de noordelijke grens van Kanaän.&lt;/ref&gt;
(de bronnen van de Jordaan) tot aan Berseba&lt;ref&gt;Berseba: vormt de zuidelijke grens van Kanaän.&lt;/ref&gt;
waar 't Heilig Land grenst aan Egypte en
d' Arabische kust; De toegang was zo wijd
als een door duisternis begrensde oceaan.
Vanop de laagste gouden trede der ladder
die naar de hemel reikte, keek Satan verwonderd
neer op 't schouwspel van de wereld die zich
plots aan hem vertoonde. Als een spion
die uren dwaalt langs hachelijke wegen
in het duister, en pas bij 't vrolijk klaren
van de dageraad de hoge heuvelrug
ontwaart van waar het zicht van een vreemd land,
tot dan toe onbekend, belofte brengt;
Of mogelijk een beroemde metropool
met glanzend versierde torenspitsen, verguld
door de stralen van de ochtendzon;
Versteld door dit toneel stond de Boze,
hoewel hij reeds de hemel had gezien,
en felle afgunst kreeg hem in zijn greep.
Vanop zijn plaats, boven de draaiende troonhemel
van de verlengde schaduw van de nacht,
ziet hij in 't rond: vanaf Libra's oostelijk
punt tot aan de wollige sterrennevel
die Andromeda draagt – ver over d' Atlantische
zeeën en de horizon voorbij;
Hij meet de breedte van d'een naar d'andere pool
en duikt dan zonder aarzeling de eerste
kring der wereld in; Zijdelings tollend
vliegt hij door zuivere marmeren lucht tussen
ontelbaar sterrengeflonker: verre sterren,
die van dichtbij nieuwe werelden bleken.;
Andere werelden, of eerder eilanden,
gelukkig als Hesperia's vermaarde tuin,&lt;ref&gt;Tuin der Hesperiden: een mythische boomgaard aan de rand van de wereld waar gouden vruchten groeiden, zoals verteld in Ovidius' Metamorfosen &lt;/ref&gt;
met zalig veld, bos en bloemrijk dal,
Driemaal gelukkig, maar wie daar gelukkig woonde,
zocht hij niet uit: Boven dit alles lokte
de gouden Zon, die hem een hemel leek,
zijn blik; daarheen wendde hij zijn koers
doorheen het kalme firmament (opwaarts,
neerwaarts, recht of schuin was moeilijk te zeggen,&lt;ref&gt;Moeilijk te zeggen, omdat het afhangt van de vraag of men een copernicaanse of een ptolemeïsche beschrijving van het heelal aanhangt.&lt;/ref&gt;
noch welke lengtegraad) naar waar de heldere
grootse lichtbron als een vorstenoog scheen,
met de mindere sterren eerbiedig op afstand
hun zwakker licht verspreidend; Hun sterrendans
bewogen door een vaste maat die dagen,
maanden, jaren meet, richten zij zich
naar haar immer stralende lamp, of buigen
door haar magnetische straal die 't universum
zachtjes warmt, en alles diep doordringt
met haar onzichtbaar zachte invloed, en deugd
tot in de meest verborgen diepten brengt;
Zo wonderbaarlijk stralend stond zij daar.
Daar landt uiteindelijk de aartsvijand,
op een plek niet groter dan een stip,
nooit waar te nemen door een astronoom.
De duivel zag een oord dat onbeschrijflijk
stralender was dan aards metaal of steen;
heel verschillend, maar steeds van licht bezield,
als ijzer dat men gloeiend maakt in 't vuur;
Metaal leek deels van goud en deels van zilver;
Een edelsteen was meestal chrysoliet,
robijn ofwel topaas van het twaalftal
dat uit Aarons borstplaat blonk; Daarnaast
een steen, veeleer verbeeld dan echt gezien,
zoals de filosofen zo lang vergeefs
hebben gezocht naar de Steen der Wijzen
(hoewel hun Kunst kwik - de vluchtige Hermes -
vermocht te binden en uit zee Proteus
ontbonden opriep en zijn vele gedaanten
tot vorm distilleerden in hun alambiek.
Geen wonder dat hier velden en contreien
zuivere geest uitademen, met rivieren
van drinkbaar goud, als d' alchemie der zon,
zo ver van ons geplaatst, met elke straal
in aardevocht gedrenkt hier in het donker,
zo veel kostbaar mooie dingen maakt,
zeldzaam en met luisterrijke kleuren.
Hier vond zijn duivelsblik, door niets verblind,
veel nieuwe stof: zijn oog beval hij ver
en wijd te zien maar vond geen hindernis
of schaduw; slechts zonneschijn (zoals haar stralen
's middags loodrecht op de evenaar vallen,
zo gingen zij nu lijnrecht op zonder
dat een voorwerp schaduw gaf); Zo helder
was de lucht dat ze zijn blik scherpte
voor verafgelegen dingen: Weldra
zag hij daardoor de stralende engel staan,
(dezelfde bemerkte Johannes in de zon):
Hij zag zijn rug, maar 't hield zijn licht niet tegen;
Een gouden tiara van zonnestralen omgaf
zijn hoofd; in glans gelijk vielen zijn lokken
over zijn schouders, bevederd met zwaaiende vleugels;
Hij leek bezwaard met een immense taak,
of misschien in diepe gedachten verzonken.
Zijn onzuivere geest verblijdde zich
met de hoop dat dit de gids was die zijn
dwalende vlucht zou leiden naar het paradijs,
zijn reisdoel en 't begin van al ons lijden.
Maar eerst behoefde hij een andere vorm,
om geen gevaar of uitstel te moeten vrezen:
Nu verschijnt hij als een jonge cherub,
niet van de eerste rang, maar niettemin
straalt zijn gelaat van hemelse jeugd, en gratie
spreidt zich in al zijn leden; kunstig geveinsd:
Zijn golvend haar onder een diadeem
speels krullend over iedere wang;
zijn vleugelpaar met kleur en goud besprenkeld;
zijn kleed ingekort voor groter vaart,
zijn statige tred met zilveren staf gesteund.
Hij naderde niet ongemerkt: nog voor
hij dichter kwam, keerde de engel zich om
met stralend gelaat, gewaarschuwd door zijn oor,
en Satan aanschouwde Uriël, een van de zeven
nabij Gods troon, steeds klaar voor Zijn bevel,
Zijn ogen op aarde en in de hemelen,
Zijn kwieke boodschappers door vocht en droogte,
over zee en over land; Hem
klampte Satan aan en sprak aldus:

Vorst Uriël, een der zeven geesten
nabij Gods troon, U die in glorie straalt
en steeds de eerste waart om Zijn wil
door heel de hemel te verkondigen,
Daar waar Zijn zonen u als gezant verwachten;
Waarschijnlijk bent u hier op Gods bevel,
waardig bevonden om zijn nieuwe schepping
vaak te bezoeken als Zijn oog. Nieuwsgierig
naar Zijn werken en vooral de Mens,
Zijn hoogste vreugde en gunsteling (voor hem
schiep Hij deze wonderlijke werken)
verliet ik het koor der cherubijnen om hier
alleen rond te dwalen. Stralendste
der serafijnen, zeg me in welke van deze
werelden de Mens zijn vaste woonst
gevonden heeft, of anders vrijelijk rondzwerft,
zeg welke heldere wereld hij heeft verkozen,
zodat ik hem bespieden kan, of openlijk
bewonderen: hem, die de Schepper
al deze werelden schonk en verrijkte
met zovele gaven opdat wij
(zoals het hoort) in hem en alle dingen
de Maker van dit alles zouden prijzen;
Hij, die rechtens de rebellen verdreef
naar de diepste hel en, ter herstel
van dat verlies, in al Zijn Wijsheid 't geslacht
der mensen schiep om Hem beter te dienen. 

Zo sprak de valse veinzer ongemerkt;
want mens noch engel doorziet hypocrisie,
het enige kwaad dat zich onzichtbaar spreidt,
(behalve voor God die immers alles ziet)
Hij laat het toe in hemel en hel dat vaak,
zelfs als de wijsheid waakt, achterdocht slaapt
aan wijsheids poort en 't werk overlaat
aan lichtgelovigheid; Zo ziet goedheid
geen kwaad waar het afwezig lijkt te zijn.
Dit bedrog viel Uriël te beurt,
de zonregent en scherpste hemelgeest,
die nu in zijn rechtschapenheid de valsaard
op deze manier verkoos te antwoorden:

Schone engel, uw lust Gods werk te kennen
en Hem daardoor te eren, is geen exces
dat blaam verdient, maar eerder lof: Des
te meer wanneer ze lijkt op overdaad
die u zo eenzaam hierheen heeft geleid
vanuit uw hemelwoonst om met uw eigen
ogen dat te zien waar anderen 
genoegen nemen met wat ze horen zeggen:
Gewis, al Gods werk is wonderbaarlijk,
een genoegen om te kennen en waardevol
om er met plezier aan terug te denken;
Maar welke geest, door Hem geschapen, begrijpt
hun aantal of de eindeloze wijsheid
die hen voortbracht en hun ontstaan verborg?
Ik was getuige hoe Hij met Zijn Woord
uit vormloze massa de wereld maakte:
Chaos gehoorzaamde Hem, woest oproer
bedaarde, oneindigheid begrensde Hij;
Zijn tweede woord riep licht uit duisternis
en orde werd uit wanorde geboren;
Elk hoofdelement — aarde, water,
lucht en vuur —snelde naar zijn plaats,
terwijl ether, de hemelse kwintessens,
opwaarts vloog, door vele vormen bezield
die sferisch tollend sterren werden, ontelbaar
zoals u ziet, met elk hun eigen plaats 
toegewezen en elk een eigen baan;
de rest der sterren omwalt dit universum.
Kijk daar beneden naar die bol, één zijde
schijnt met licht, weerkaatst, van hier geleend;
Dat is de aarde, de woning van de Mens;
dat licht zijn dag, die anders voor de nacht
zou wijken zoals nu op 't ander halfrond,
als de nabije Maan (zo heet die mooie
ster ertegenover) niet tijdig zou helpen
op haar maandelijkse loop langs
de hemel afnemend, en weer toenemend
't geleende licht van haar drievoudig gezicht
ledigt en weer uitstort op de aarde,
en met haar bleke aanschijn de nacht verdrijft.
De plek waar ik naar wijs is 't Paradijs,
Adams verblijf in een beschaduwd lustprieel.
U vindt nu zelf uw weg, ik ga naar elders.
Hij keerde zich om en Satan maakte een buiging
voor de verheven engel die ieder eer
en respect verschuldigd is. In steile
vlucht wentelde hij vanaf de zonnebaan
naar de aarde daaronder, vol goede hoop,
en rustte pas boven op Niphates.&lt;/poem&gt;
| Kolom2=
&lt;big&gt;PARADISE LOST&lt;/big&gt;

John Milton (1674)

BOOK III
&lt;poem&gt;
Hail, holy Light, offspring of Heaven firstborn,
Or of the Eternal coeternal beam:
May I express thee unblam'd? since God is light,
And never but in unapproached light
Dwelt from eternity, dwelt then in thee
Bright effluence of bright essence increate.
Or hear'st thou rather pure ethereal stream,
Whose fountain who shall tell? before the sun,
Before the Heavens thou wert, and at the voice
Of God, as with a mantle, didst invest
10 The rising world of waters dark and deep,
Won from the void and formless infinite.
Thee I re-visit now with bolder wing,
Escap'd the Stygian pool, though long detain'd
In that obscure sojourn, while in my flight
Through utter and through middle darkness borne,
With other notes than to the Orphean lyre
I sung of Chaos and eternal Night;
Taught by the heavenly Muse to venture down
The dark descent, and up to re-ascend,
20 Though hard and rare: Thee I revisit safe,
And feel thy sovran vital lamp; but thou
Revisit'st not these eyes, that roll in vain
To find thy piercing ray, and find no dawn;
So thick a drop serene hath quench'd their orbs,
Or dim suffusion veil'd. Yet not the more
Cease I to wander, where the Muses haunt,
Clear spring, or shady grove, or sunny hill,
Smit with the love of sacred song; but chief
Thee, Sion, and the flowery brooks beneath,
30 That wash thy hallow'd feet, and warbling flow,
Nightly I visit: nor sometimes forget
Those other two equal'd with me in Fate,
So were I equal'd with them in renown,
Blind Thamyris, and blind Maeonides,
And Tiresias, and Phineus, prophets old:
Then feed on thoughts, that voluntary move
Harmonious numbers; as the wakeful bird
Sings darkling, and in shadiest covert hid
Tunes her nocturnal note. Thus with the year
40 Seasons return; but not to me returns
Day, or the sweet approach of even or morn,
Or sight of vernal bloom, or summer's rose,
Or flocks, or herds, or human face divine;
But cloud instead, and ever-during dark
Surrounds me, from the cheerful ways of men
Cut off, and for the book of knowledge fair
Presented with a universal blank
Of nature's works to me expung'd and ras'd,
And wisdom at one entrance quite shut out.
50 So much the rather thou, celestial Light,
Shine inward, and the mind through all her powers
Irradiate; there plant eyes, all mist from thence
Purge and disperse, that I may see and tell
Of things invisible to mortal sight.
Now had the Almighty Father from above,
From the pure empyrean where he sits
High thron'd above all highth, bent down his eye
His own works and their works at once to view:
About him all the Sanctities of Heaven
60 Stood thick as stars, and from his sight receiv'd
Beatitude past utterance; on his right
The radiant image of his glory sat,
His only son; on earth he first beheld
Our two first parents, yet the only two
Of mankind in the happy garden plac'd
Reaping immortal fruits of joy and love,
Uninterrupted joy, unrivall'd love,
In blissful solitude; he then survey'd
Hell and the gulf between, and Satan there
70 Coasting the wall of Heaven on this side Night
In the dun air sublime, and ready now
To stoop with wearied wings, and willing feet,
On the bare outside of this world, that seem'd
Firm land imbosom'd, without firmament,
Uncertain which, in ocean or in air.
Him God beholding from his prospect high,
Wherein past, present, future, he beholds,
Thus to his only Son foreseeing spake.

Only begotten Son, seest thou what rage
80 Transports our Adversary? whom no bounds
Prescrib'd no bars of Hell, nor all the chains
Heap'd on him there, nor yet the main abyss
Wide interrupt, can hold; so bent he seems
On desperate revenge, that shall redound
Upon his own rebellious head. And now,
Through all restraint broke loose, he wings his way
Not far off Heaven, in the precincts of light,
Directly towards the new created world,
And man there plac'd, with purpose to assay
90 If him by force he can destroy, or, worse,
By some false guile pervert; and shall pervert;
For man will hearken to his glozing lies,
And easily transgress the sole command,
Sole pledge of his obedience: So will fall
He and his faithless progeny: Whose fault?
Whose but his own? ingrate, he had of me
All he could have; I made him just and right,
Sufficient to have stood, though free to fall.
Such I created all the ethereal Powers
100 And Spirits, both them who stood, and them who fail'd;
Freely they stood who stood, and fell who fell.
Not free, what proof could they have given sincere
Of true allegiance, constant faith or love,
Where only what they needs must do appear'd,
Not what they would? what praise could they receive?
What pleasure I from such obedience paid,
When will and reason (reason also is choice)
Useless and vain, of freedom both despoil'd,
Made passive both, had serv'd necessity,
110 Not me? they therefore, as to right belong'd,
So were created, nor can justly accuse
Their Maker, or their making, or their fate,
As if predestination over-rul'd
Their will dispos'd by absolute decree
Or high foreknowledge they themselves decreed
Their own revolt, not I; if I foreknew,
Foreknowledge had no influence on their fault,
Which had no less proved certain unforeknown.
So without least impulse or shadow of fate,
120 Or aught by me immutably foreseen,
They trespass, authors to themselves in all
Both what they judge, and what they choose; for so
I form'd them free: and free they must remain,
Till they enthrall themselves; I else must change
Their nature, and revoke the high decree
Unchangeable, eternal, which ordain'd
Their freedom: they themselves ordain'd their fall.
The first sort by their own suggestion fell,
Self-tempted, self-deprav'd: Man falls, deceiv'd
130 By the other first: Man therefore shall find grace,
The other none: In mercy and justice both,
Through Heaven and Earth, so shall my glory excel;
But Mercy, first and last, shall brightest shine.

Thus while God spake, ambrosial fragrance fill'd
All Heaven, and in the blessed Spirits elect
Sense of new joy ineffable diffus'd.
Beyond compare the Son of God was seen
Most glorious; in him all his Father shone
Substantially express'd; and in his face
140 Divine compassion visibly appear'd,
Love without end, and without measure grace,
Which uttering, thus he to his Father spake.

O Father, gracious was that word which clos'd
Thy sovran command, that Man should find grace;
For which both Heaven and earth shall high extol
Thy praises, with the innumerable sound
Of hymns and sacred songs, wherewith thy throne
Encompass'd shall resound thee ever blest.
For should Man finally be lost, should Man,
150 Thy creature late so lov'd, thy youngest son,
Fall circumvented thus by fraud, though join'd
With his own folly? that be from thee far,
That far be from thee, Father, who art judge
Of all things made, and judgest only right.
Or shall the Adversary thus obtain
His end, and frustrate thine? shall he fulfill
His malice, and thy goodness bring to nought,
Or proud return, though to his heavier doom,
Yet with revenge accomplish'd, and to Hell
160 Draw after him the whole race of mankind,
By him corrupted? or wilt thou thyself
Abolish thy creation, and unmake
For him, what for thy glory thou hast made?
So should thy goodness and thy greatness both
Be question'd and blasphem'd without defence.

To whom the great Creator thus replied.
O son, in whom my soul hath chief delight,
Son of my bosom, Son who art alone.
My word, my wisdom, and effectual might,
170 All hast thou spoken as my thoughts are, all
As my eternal purpose hath decreed;
Man shall not quite be lost, but sav'd who will;
Yet not of will in him, but grace in me
Freely vouchsaf'd; once more I will renew
His lapsed powers, though forfeit; and enthrall'd
By sin to foul exorbitant desires;
Upheld by me, yet once more he shall stand
On even ground against his mortal foe;
By me upheld, that he may know how frail
180 His fallen condition is, and to me owe
All his deliverance, and to none but me.
Some I have chosen of peculiar grace,
Elect above the rest; so is my will:
The rest shall hear me call, and oft be warn'd
Their sinful state, and to appease betimes
The incensed Deity, while offer'd grace
Invites; for I will clear their senses dark,
What may suffice, and soften stony hearts
To pray, repent, and bring obedience due.
190 To prayer, repentance, and obedience due,
Though but endeavour'd with sincere intent,
Mine ear shall not be slow, mine eye not shut.
And I will place within them as a guide,
My umpire Conscience; whom if they will hear,
Light after light, well us'd, they shall attain,
And to the end, persisting, safe arrive.
This my long sufferance, and my day of grace,
They who neglect and scorn, shall never taste;
But hard be harden'd, blind be blinded more,
200 That they may stumble on, and deeper fall;
And none but such from mercy I exclude.
But yet all is not done; Man disobeying,
Disloyal, breaks his fealty, and sins
Against the high supremacy of Heaven,
Affecting God-head, and, so losing all,
To expiate his treason hath nought left,
But to destruction sacred and devote,
He, with his whole posterity, must die,
Die he or justice must; unless for him
210 Some other able, and as willing, pay
The rigid satisfaction, death for death.
Say, heavenly Powers, where shall we find such love?
Which of you will be mortal, to redeem
Man's mortal crime, and just the unjust to save?
Dwells in all Heaven charity so dear?

And silence was in Heaven: on Man's behalf
He ask'd, but all the heavenly quire stood mute,
Patron or intercessour none appear'd,
Much less that durst upon his own head draw
220 The deadly forfeiture, and ransom set.
And now without redemption all mankind
Must have been lost, adjudg'd to Death and Hell
By doom severe, had not the Son of God,
In whom the fulness dwells of love divine,
His dearest mediation thus renew'd.

Father, thy word is past, Man shall find grace;
And shall grace not find means, that finds her way,
The speediest of thy winged messengers,
To visit all thy creatures, and to all
230 Comes unprevented, unimplor'd, unsought?
Happy for Man, so coming; he her aid
Can never seek, once dead in sins, and lost;
Atonement for himself, or offering meet,
Indebted and undone, hath none to bring;
Behold me then: me for him, life for life
I offer: on me let thine anger fall;
Account me Man; I for his sake will leave
Thy bosom, and this glory next to thee
Freely put off, and for him lastly die
240 Well pleased; on me let Death wreak all his rage.
Under his gloomy power I shall not long
Lie vanquished. Thou hast given me to possess
Life in myself for ever; by thee I live;
Though now to Death I yield, and am his due,
All that of me can die, yet, that debt paid,
thou wilt not leave me in the loathsome grave
His prey, nor suffer my unspotted soul
For ever with corruption there to dwell;
But I shall rise victorious, and subdue
250 My vanquisher, spoiled of his vaunted spoil.
Death his death's wound shall then receive, and stoop
Inglorious, of his mortal sting disarmed;
I through the ample air in triumph high
Shall lead Hell captive maugre Hell, and show
The powers of darkness bound. Thou, at the sight
Pleased, out of Heaven shalt look down and smile,
While, by thee raised, I ruin all my foes;
Death last, and with his carcass glut the grave;
Then, with the multitude of my redeemed,
260 Shall enter Heaven, long absent, and return,
Father, to see thy face, wherein no cloud
Of anger shall remain, but peace assured
And reconcilement: wrath shall be no more
Thenceforth, but in thy presence joy entire.

His words here ended; but his meek aspect
Silent yet spake, and breathed immortal love
To mortal men, above which only shone
Filial obedience: as a sacrifice
Glad to be offered, he attends the will
270 Of his great Father. Admiration seized
All Heaven, what this might mean, and whither tend,
Wondering; but soon th' Almighty thus replied.

O thou in Heaven and Earth the only peace
Found out for mankind under wrath, O thou
My sole complacence! Well thou know'st how dear
To me are all my works; nor Man the least,
Though last created, that for him I spare
Thee from my bosom and right hand, to save,
By losing thee a while, the whole race lost.
280 Thou, therefore, whom thou only canst redeem,
Their nature also to thy nature join;
And be thyself Man among men on Earth,
Made flesh, when time shall be, of virgin seed,
By wondrous birth; be thou in Adam's room
The head of all mankind, though Adam's son.
As in him perish all men, so in thee,
As from a second root, shall be restored
As many as are restored, without thee none.
290 His crime makes guilty all his sons; thy merit,
Imputed, shall absolve them who renounce
Their own both righteous and unrighteous deeds,
And live in thee transplanted, and from thee
Receive new life. So Man, as is most just,
Shall satisfy for Man, be judged and die,
And dying rise, and rising with him raise
His brethren, ransomed with his own dear life.
So heavenly love shall outdo hellish hate,
Giving to death, and dying to redeem,
300 So dearly to redeem what hellish hate
So easily destroyed, and still destroys
In those who, when they may, accept not grace.
Nor shalt thou, by descending to assume
Man's nature, lessen or degrade thine own.
Because thou hast, though throned in highest bliss
Equal to God, and equally enjoying
God-like fruition, quitted all, to save
A world from utter loss, and hast been found
By merit more than birthright Son of God,
310 Found worthiest to be so by being good,
Far more than great or high; because in thee
Love hath abounded more than glory abounds;
Therefore thy humiliation shall exalt
With thee thy manhood also to this throne:
Here shalt thou sit incarnate, here shalt reign
Both God and Man, Son both of God and Man,
Anointed universal King; all power
I give thee; reign for ever, and assume
Thy merits; under thee, as head supreme,
320 Thrones, Princedoms, Powers, Dominions, I reduce:
All knees to thee shall bow, of them that bide
In Heaven, or Earth, or under Earth in Hell.
When thou, attended gloriously from Heaven,
Shalt in the sky appear, and from thee send
The summoning Arch-Angels to proclaim
Thy dread tribunal; forthwith from all winds,
The living, and forthwith the cited dead
Of all past ages, to the general doom
Shall hasten; such a peal shall rouse their sleep.
330 Then, all thy saints assembled, thou shalt judge
Bad Men and Angels; they, arraigned, shall sink
Beneath thy sentence; Hell, her numbers full,
Thenceforth shall be for ever shut. Mean while
The world shall burn, and from her ashes spring
New Heaven and Earth, wherein the just shall dwell,
And, after all their tribulations long,
See golden days, fruitful of golden deeds,
With joy and peace triumphing, and fair truth.
Then thou thy regal scepter shalt lay by,
350 For regal scepter then no more shall need,
God shall be all in all. But, all ye Gods,
Adore him, who to compass all this dies;
Adore the Son, and honour him as me.

No sooner had the Almighty ceased, but all
The multitude of Angels, with a shout
Loud as from numbers without number, sweet
As from blest voices, uttering joy, Heaven rung
With jubilee, and loud Hosannas filled
The eternal regions: Lowly reverent
360 Towards either throne they bow, and to the ground
With solemn adoration down they cast
Their crowns inwove with amarant and gold;
Immortal amarant, a flower which once
In Paradise, fast by the tree of life,
Began to bloom; but soon for man's offence
To Heaven removed, where first it grew, there grows,
And flowers aloft shading the fount of life,
And where the river of bliss through midst of Heaven
Rolls o'er Elysian flowers her amber stream;
360 With these that never fade the Spirits elect
Bind their resplendent locks inwreathed with beams;
Now in loose garlands thick thrown off, the bright
Pavement, that like a sea of jasper shone,
Impurpled with celestial roses smiled.
Then, crowned again, their golden harps they took,
Harps ever tuned, that glittering by their side
Like quivers hung, and with preamble sweet
Of charming symphony they introduce
Their sacred song, and waken raptures high;
370 No voice exempt, no voice but well could join
Melodious part, such concord is in Heaven.

Thee, Father, first they sung Omnipotent,
Immutable, Immortal, Infinite,
Eternal King; the Author of all being,
Fountain of light, thyself invisible
Amidst the glorious brightness where thou sit'st
Throned inaccessible, but when thou shadest
The full blaze of thy beams, and, through a cloud
Drawn round about thee like a radiant shrine,
380 Dark with excessive bright thy skirts appear,
Yet dazzle Heaven, that brightest Seraphim
Approach not, but with both wings veil their eyes.
Thee next they sang of all creation first,
Begotten Son, Divine Similitude,
In whose conspicuous countenance, without cloud
Made visible, the Almighty Father shines,
Whom else no creature can behold; on thee
Impressed the effulgence of his glory abides,
Transfused on thee his ample Spirit rests.
390 He Heaven of Heavens and all the Powers therein
By thee created; and by thee threw down
The aspiring Dominations: Thou that day
Thy Father's dreadful thunder didst not spare,
Nor stop thy flaming chariot-wheels, that shook
Heaven's everlasting frame, while o'er the necks
Thou drovest of warring Angels disarrayed.
Back from pursuit thy Powers with loud acclaim
Thee only extolled, Son of thy Father's might,
To execute fierce vengeance on his foes,
400 Not so on Man: Him through their malice fallen,
Father of mercy and grace, thou didst not doom
So strictly, but much more to pity incline:
No sooner did thy dear and only Son
Perceive thee purposed not to doom frail Man
So strictly, but much more to pity inclined,
He to appease thy wrath, and end the strife
Of mercy and justice in thy face discerned,
Regardless of the bliss wherein he sat
Second to thee, offered himself to die
410 For Man's offence. O unexampled love,
Love no where to be found less than Divine!
Hail, Son of God, Saviour of Men! Thy name
Shall be the copious matter of my song
Henceforth, and never shall my heart thy praise
Forget, nor from thy Father's praise disjoin.
Thus they in Heaven, above the starry sphere,
Their happy hours in joy and hymning spent.

Mean while upon the firm opacous globe
Of this round world, whose first convex divides
420 The luminous inferiour orbs, enclosed
From Chaos, and the inroad of Darkness old,
Satan alighted walks: A globe far off
It seemed, now seems a boundless continent
Dark, waste, and wild, under the frown of Night
Starless exposed, and ever-threatening storms
Of Chaos blustering round, inclement sky;
Save on that side which from the wall of Heaven,
Though distant far, some small reflection gains
Of glimmering air less vexed with tempest loud:
430 Here walked the Fiend at large in spacious field.
As when a vultur on Imaus bred,
Whose snowy ridge the roving Tartar bounds,
Dislodging from a region scarce of prey
To gorge the flesh of lambs or yeanling kids,
On hills where flocks are fed, flies toward the springs
Of Ganges or Hydaspes, Indian streams;
But in his way lights on the barren plains
Of Sericana, where Chineses drive
With sails and wind their cany waggons light:
440 So, on this windy sea of land, the Fiend
Walked up and down alone, bent on his prey;
Alone, for other creature in this place,
Living or lifeless, to be found was none;
None yet, but store hereafter from the earth
Up hither like aereal vapours flew
Of all things transitory and vain, when sin
With vanity had filled the works of men:
Both all things vain, and all who in vain things
Built their fond hopes of glory or lasting fame,
450 Or happiness in this or the other life;
All who have their reward on earth, the fruits
Of painful superstition and blind zeal,
Nought seeking but the praise of men, here find
Fit retribution, empty as their deeds;
All the unaccomplished works of Nature's hand,
Abortive, monstrous, or unkindly mixed,
Dissolved on earth, fleet hither, and in vain,
Till final dissolution, wander here;
Not in the neighbouring moon as some have dreamed;
460 Those argent fields more likely habitants,
Translated Saints, or middle Spirits hold
Betwixt the angelical and human kind.
Hither of ill-joined sons and daughters born
First from the ancient world those giants came
With many a vain exploit, though then renowned:
The builders next of Babel on the plain
Of Sennaar, and still with vain design,
New Babels, had they wherewithal, would build:
Others came single; he, who, to be deemed
470 A God, leaped fondly into Aetna flames,
Empedocles; and he, who, to enjoy
Plato's Elysium, leaped into the sea,
Cleombrotus; and many more too long,
Embryos, and idiots, eremites, and friars
White, black, and gray, with all their trumpery.
Here pilgrims roam, that strayed so far to seek
In Golgotha him dead, who lives in Heaven;
And they, who to be sure of Paradise,
Dying, put on the weeds of Dominick,
480 Or in Franciscan think to pass disguised;
They pass the planets seven, and pass the fixed,
And that crystalling sphere whose balance weighs
The trepidation talked, and that first moved;
And now Saint Peter at Heaven's wicket seems
To wait them with his keys, and now at foot
Of Heaven's ascent they lift their feet, when lo
A violent cross wind from either coast
Blows them transverse, ten thousand leagues awry
Into the devious air: Then might ye see
490 Cowls, hoods, and habits, with their wearers, tost
And fluttered into rags; then reliques, beads,
Indulgences, dispenses, pardons, bulls,
The sport of winds: All these, upwhirled aloft,
Fly o'er the backside of the world far off
Into a Limbo large and broad, since called
The Paradise of Fools, to few unknown
Long after; now unpeopled, and untrod.
All this dark globe the Fiend found as he passed,
And long he wandered, till at last a gleam
500 Of dawning light turned thither-ward in haste
His travelled steps: far distant he descries
Ascending by degrees magnificent
Up to the wall of Heaven a structure high;
At top whereof, but far more rich, appeared
The work as of a kingly palace-gate,
With frontispiece of diamond and gold
Embellished; thick with sparkling orient gems
The portal shone, inimitable on earth
By model, or by shading pencil, drawn.
510 These stairs were such as whereon Jacob saw
Angels ascending and descending, bands
Of guardians bright, when he from Esau fled
To Padan-Aram, in the field of Luz
Dreaming by night under the open sky
And waking cried, This is the gate of Heaven.
Each stair mysteriously was meant, nor stood
There always, but drawn up to Heaven sometimes
Viewless; and underneath a bright sea flowed
Of jasper, or of liquid pearl, whereon
520 Who after came from earth, sailing arrived
Wafted by Angels, or flew o'er the lake
Rapt in a chariot drawn by fiery steeds.
The stairs were then let down, whether to dare
The Fiend by easy ascent, or aggravate
His sad exclusion from the doors of bliss:
Direct against which opened from beneath,
Just o'er the blissful seat of Paradise,
A passage down to the Earth, a passage wide,
Wider by far than that of after-times
530 Over mount Sion, and, though that were large,
Over the Promised Land to God so dear;
By which, to visit oft those happy tribes,
On high behests his angels to and fro
Passed frequent, and his eye with choice regard
From Paneas, the fount of Jordan's flood,
To Beersaba, where the Holy Land
Borders on Egypt and the Arabian shore;
So wide the opening seemed, where bounds were set
To darkness, such as bound the ocean wave.
540 Satan from hence, now on the lower stair,
That scaled by steps of gold to Heaven-gate,
Looks down with wonder at the sudden view
Of all this world at once. As when a scout,
Through dark and desart ways with peril gone
All night, at last by break of cheerful dawn
Obtains the brow of some high-climbing hill,
Which to his eye discovers unaware
The goodly prospect of some foreign land
First seen, or some renowned metropolis
550 With glistering spires and pinnacles adorned,
Which now the rising sun gilds with his beams:
Such wonder seised, though after Heaven seen,
The Spirit malign, but much more envy seised,
At sight of all this world beheld so fair.
Round he surveys (and well might, where he stood
So high above the circling canopy
Of night's extended shade,) from eastern point
Of Libra to the fleecy star that bears
Andromeda far off Atlantick seas
560 Beyond the horizon; then from pole to pole
He views in breadth, and without longer pause
Down right into the world's first region throws
His flight precipitant, and winds with ease
Through the pure marble air his oblique way
Amongst innumerable stars, that shone
Stars distant, but nigh hand seemed other worlds;
Or other worlds they seemed, or happy isles,
Like those Hesperian gardens famed of old,
Fortunate fields, and groves, and flowery vales,
570 Thrice happy isles; but who dwelt happy there
He staid not to inquire: Above them all
The golden sun, in splendour likest Heaven,
Allured his eye; thither his course he bends
Through the calm firmament, (but up or down,
By center, or eccentrick, hard to tell,
Or longitude,) where the great luminary
Aloof the vulgar constellations thick,
That from his lordly eye keep distance due,
Dispenses light from far; they, as they move
580 Their starry dance in numbers that compute
Days, months, and years, towards his all-cheering lamp
Turn swift their various motions, or are turned
By his magnetick beam, that gently warms
The universe, and to each inward part
With gentle penetration, though unseen,
Shoots invisible virtue even to the deep;
So wonderously was set his station bright.
There lands the Fiend, a spot like which perhaps
Astronomer in the sun's lucent orb
590 Through his glazed optick tube yet never saw.
The place he found beyond expression bright,
Compared with aught on earth, metal or stone;
Not all parts like, but all alike informed
With radiant light, as glowing iron with fire;
If metal, part seemed gold, part silver clear;
If stone, carbuncle most or chrysolite,
Ruby or topaz, to the twelve that shone
In Aaron's breast-plate, and a stone besides
Imagined rather oft than elsewhere seen,
600 That stone, or like to that which here below
Philosophers in vain so long have sought,
In vain, though by their powerful art they bind
Volatile Hermes, and call up unbound
In various shapes old Proteus from the sea,
Drained through a limbeck to his native form.
What wonder then if fields and regions here
Breathe forth Elixir pure, and rivers run
Potable gold, when with one virtuous touch
The arch-chemick sun, so far from us remote,
610 Produces, with terrestrial humour mixed,
Here in the dark so many precious things
Of colour glorious, and effect so rare?
Here matter new to gaze the Devil met
Undazzled; far and wide his eye commands;
For sight no obstacle found here, nor shade,
But all sun-shine, as when his beams at noon
Culminate from the equator, as they now
Shot upward still direct, whence no way round
Shadow from body opaque can fall; and the air,
620 No where so clear, sharpened his visual ray
To objects distant far, whereby he soon
Saw within ken a glorious Angel stand,
The same whom John saw also in the sun:
His back was turned, but not his brightness hid;
Of beaming sunny rays a golden tiar
Circled his head, nor less his locks behind
Illustrious on his shoulders fledge with wings
Lay waving round; on some great charge employed
He seemed, or fixed in cogitation deep.
630 Glad was the Spirit impure, as now in hope
To find who might direct his wandering flight
To Paradise, the happy seat of Man,
His journey's end and our beginning woe.
But first he casts to change his proper shape,
Which else might work him danger or delay:
And now a stripling Cherub he appears,
Not of the prime, yet such as in his face
Youth smiled celestial, and to every limb
Suitable grace diffused, so well he feigned:
640 Under a coronet his flowing hair
In curls on either cheek played; wings he wore
Of many a coloured plume, sprinkled with gold;
His habit fit for speed succinct, and held
Before his decent steps a silver wand.
He drew not nigh unheard; the Angel bright,
Ere he drew nigh, his radiant visage turned,
Admonished by his ear, and straight was known
The Arch-Angel Uriel, one of the seven
Who in God's presence, nearest to his throne,
650 Stand ready at command, and are his eyes
That run through all the Heavens, or down to the Earth
Bear his swift errands over moist and dry,
O'er sea and land: him Satan thus accosts.

Uriel, for thou of those seven Spirits that stand
In sight of God's high throne, gloriously bright,
The first art wont his great authentick will
Interpreter through highest Heaven to bring,
Where all his sons thy embassy attend;
And here art likeliest by supreme decree
660 Like honour to obtain, and as his eye
To visit oft this new creation round;
Unspeakable desire to see, and know
All these his wonderous works, but chiefly Man,
His chief delight and favour, him for whom
All these his works so wonderous he ordained,
Hath brought me from the quires of Cherubim
Alone thus wandering. Brightest Seraph, tell
In which of all these shining orbs hath Man
His fixed seat, or fixed seat hath none,
670 But all these shining orbs his choice to dwell;
That I may find him, and with secret gaze
Or open admiration him behold,
On whom the great Creator hath bestowed
Worlds, and on whom hath all these graces poured;
That both in him and all things, as is meet,
The universal Maker we may praise;
Who justly hath driven out his rebel foes
To deepest Hell, and, to repair that loss,
Created this new happy race of Men
680 To serve him better: Wise are all his ways.

So spake the false dissembler unperceived;
For neither Man nor Angel can discern
Hypocrisy, the only evil that walks
Invisible, except to God alone,
By his permissive will, through Heaven and Earth:
And oft, though wisdom wake, suspicion sleeps
At wisdom's gate, and to simplicity
Resigns her charge, while goodness thinks no ill
Where no ill seems: Which now for once beguiled
690 Uriel, though regent of the sun, and held
The sharpest-sighted Spirit of all in Heaven;
Who to the fraudulent impostor foul,
In his uprightness, answer thus returned.

Fair Angel, thy desire, which tends to know
The works of God, thereby to glorify
The great Work-master, leads to no excess
That reaches blame, but rather merits praise
The more it seems excess, that led thee hither
From thy empyreal mansion thus alone,
700 To witness with thine eyes what some perhaps,
Contented with report, hear only in Heaven:
For wonderful indeed are all his works,
Pleasant to know, and worthiest to be all
Had in remembrance always with delight;
But what created mind can comprehend
Their number, or the wisdom infinite
That brought them forth, but hid their causes deep?
I saw when at his word the formless mass,
This world's material mould, came to a heap:
710 Confusion heard his voice, and wild uproar
Stood ruled, stood vast infinitude confined;
Till at his second bidding Darkness fled,
Light shone, and order from disorder sprung:
Swift to their several quarters hasted then
The cumbrous elements, earth, flood, air, fire;
And this ethereal quintessence of Heaven
Flew upward, spirited with various forms,
That rolled orbicular, and turned to stars
Numberless, as thou seest, and how they move;
720 Each had his place appointed, each his course;
The rest in circuit walls this universe.
Look downward on that globe, whose hither side
With light from hence, though but reflected, shines;
That place is Earth, the seat of Man; that light
His day, which else, as the other hemisphere,
Night would invade; but there the neighbouring moon
So call that opposite fair star) her aid
Timely interposes, and her monthly round
Still ending, still renewing, through mid Heaven,
730 With borrowed light her countenance triform
Hence fills and empties to enlighten the Earth,
And in her pale dominion checks the night.
That spot, to which I point, is Paradise,
Adam's abode; those lofty shades, his bower.
Thy way thou canst not miss, me mine requires.
Thus said, he turned; and Satan, bowing low,
As to superiour Spirits is wont in Heaven,
Where honour due and reverence none neglects,
Took leave, and toward the coast of earth beneath,
740 Down from the ecliptick, sped with hoped success,
Throws his steep flight in many an aery wheel;
Nor staid, till on Niphates' top he lights.
&lt;/poem&gt;
}}
[[Het paradijs verloren: Boek IV|&gt;&gt;&gt; Ga verder met BOOK IV]]

----
'''Navigatie''': [[Het paradijs verloren: Boek I|Boek I]] - [[Het paradijs verloren: Boek II|Boek II]] - Boek III
----
== Noten ==
Bron voor de explicatieve noten: [https://milton.host.dartmouth.edu/reading%20room/pl/book%201/text.shtml The John Milton Reading Room: Paradise Lost] (onder Creative Commons licentie)

{{References}}
[[Categorie:Engels]]
[[Categorie:John Milton]]
[[Categorie:Vertaalde poëzie]]</text>
      <sha1>470h36thm4a0k8dimenakqg8nbuw8tw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>126992</id>
      <parentid>126991</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:57:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>J.G.G.</username>
        <id>269</id>
      </contributor>
      <comment>noten</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="74356" xml:space="preserve">{{Infobox document
| naam             = Het paradijs verloren: Boek III
| auteur           = [[Auteur:John Milton|John Milton]]
| genre            = Poëzie
| taal             = Engels
| datum            = 1674 (tweede editie)&lt;/br&gt;Vertaling 2022
| vertaler         = [[Gebruiker:J.G.G.|Jules Grandgagnage]]
| bron             = [https://vertaaldegedichten.jouwweb.be/engelse-gedichten/john-milton/paradise-lost-book-iii Vertaalde gedichten: Paradise Lost Boek III]]
| auteursrecht     = CC-BY-SA
| artikelwikipedia = Paradise Lost
}}
[[Bestand:ParadiseLButts1.jpg|miniatuur|left|Illustratie door William Blake, 1808: Satan wekt de opstandige engelen op]]

----
&lt;Center&gt;&lt;Big&gt;&lt;Big&gt;Het paradijs verloren: Boek III (1674)&lt;/Big&gt;&lt;/Big&gt;
'''Paradise Lost Book III van John Milton'''&lt;br&gt;naar het Nederlands vertaald door Jules Grandgagnage (2022)&lt;/br&gt;
&lt;/br&gt;&lt;U&gt;Tekstverantwoording:&lt;/U&gt; voor de Engelse tekst werd gebruikgemaakt van [https://en.wikisource.org/wiki/Paradise_Lost_(1674)/Book_III de tekst op de Engelse Wikisource]. &lt;/Center&gt;

----
{{Gebruiker:J.G.G./licentie}}
----

'''ONDERWERP DERDE BOEK''' ('The Argument')

God, gezeten op Zijn troon, ziet Satan op deze wereld afvliegen, die Hij pas geschapen heeft. Hij toont hem aan zijn Zoon die aan Zijn rechterhand zit en voorspelt het succes van Satan in het verderven van de mensheid. Hij zuivert Zijn eigen Gerechtigheid en Wijsheid van alle blaam, omdat Hij de mens vrij en bekwaam genoeg heeft geschapen om zijn verleider te weerstaan; toch verklaart Hij Zijn voornemen genade aan de mens te schenken, omdat hij niet uit eigen kwaadwilligheid is gevallen, zoals Satan, maar door hem verleid is. De Zoon van God prijst Zijn Vader voor de openbaring van Zijn genadige bedoeling met de mens; maar God verklaart opnieuw, dat Genade niet kan worden verleend aan de mens zonder de voldoening van Goddelijke rechtvaardigheid; de mens heeft de majesteit van God beledigd door goddelijkheid na te streven. Daarom moet hij met heel zijn nageslacht, gewijd aan de dood, sterven, tenzij iemand kan worden gevonden die bereid is om in zijn plaats deze straf te ondergaan. De Zoon van God biedt zichzelf vrijwillig aan als zoenoffer voor de mens. De Vader aanvaardt dit, verordent zijn incarnatie, spreekt zijn verhevenheid uit boven alle Namen in Hemel en Aarde; beveelt alle Engelen om zijn zoon te aanbidden. Zij gehoorzamen, en zingen op hun harpen in koor de lof van zowel de Vader als de Zoon. Intussen is Satan neergestreken op de kale bol van de buitenste sfeer van de wereld, waar hij dwalend een plaats vindt die sindsdien het voorgeborchte van de ijdelheid wordt genoemd en waar personen en dingen heen vliegen. Satan komt dan bij de Hemelpoort, die wordt beschreven als opstijgend naar de sterren, en de wateren boven het Firmament die eromheen stromen: Hij gaat vandaar naar de sfeer van de Zon; hij vindt daar Uriël, de Regent van die sfeer, maar verandert eerst zichzelf in de gedaante van een lagere Engel en doet alsof hij de nieuwe Schepping en Mens wil zien die God hier heeft neergezet. Satan vraagt aan Uriël hem de weg te wijzen naar de plaats waar de mens woont, en wordt ernaartoe geleid; hij landt eerst op de berg Niphates.&lt;ref&gt;Niphates: een berg in het Taurusgebergte in Armenië.&lt;/ref&gt;
{{Kolommen2
| Kolom1=
&lt;big&gt;HET PARADIJS VERLOREN&lt;/big&gt;

Nederlandse vertaling door Jules Grandgagnage (2022)

BOEK III
&lt;poem&gt;
Heil, Heilig Licht, Hemels eerstgeborene,
of mede uit de eeuwige straal ontsproten:
Mag ik me zo uitdrukken zonder blaam?
Is God immers geen Licht en woonde Hij
niet steeds in ongenaakbaar eeuwig licht,
in U, Helder Schijnsel van het Ongeschapene?
Of verkiest U de naam Zuivere stroom,
van oorsprong onbekend? Nog voor de Zon,
nog voor de hemel bestond U; Op Gods bevel&lt;ref&gt;Nog voor de hemel(en) bestond u: Zie Genesis 1:3, waarin staat dat het licht het eerste geschapen ding was.&lt;/ref&gt;
bekleedde U de jonge wereld (van donkere
diepe wateren aan 't onbegrensd
en vormloos Niets ontrukt) als met een mantel.
U zie ik nu weer, met bouder vleugelslag, 
de poel van Styx ontvloden, maar lang gekerkerd&lt;ref&gt;Syx/Stygisch: verwijst naar de rivier de Styx, een van de rivieren van de hel, die zich aan de ingang van Hades bevindt. Ook gebruikt als algemene verwijzing naar de onderwereld van de klassieke mythologie.&lt;/ref&gt;
in dat duister krocht; En op mijn vlucht
door diepste en mindere duisternis gedragen,
bezong ik Chaos en de eeuwige nacht&lt;ref&gt;Chaos: Milton ontleent het concept van chaos, of ongevormde materie, aan Hesiodus' Theogonie en de platoonse filosofie (vooral de Timaeus).&lt;/ref&gt;
met andere tonen dan Orpheus' lier;
De hemelmuze hielp me bij het dalen&lt;ref&gt;De hemelse Muze: Urania, de muze die geassocieerd wordt met astronomie. Impliceert ook de Heilige Geest.&lt;/ref&gt;
naar de hel en bij het weder klimmen, 
hoe zwaar ook die beproeving; Veiliger nu
bezoek ik u —en voel opnieuw uw levenslamp—
met ogen die niet meer dezelfde zijn,&lt;ref&gt;Ogen...: Milton was volledig blind sinds 1652.&lt;/ref&gt;
en vruchteloos zoekend naar uw indringende straal
geen dageraad meer vinden, door de schemerige
sluier van zwarte staar bedekt. Nochtans
belet dit me niet te dwalen waar Muzen zijn
en het verheven gezang rond klare bron,
lommerbos of zonbestraalde heuvel;
Maar U vooral, O, Sion, bezoek ik 's nachts,&lt;ref&gt;De heilige berg Sion, waarvan wordt beweerd dat Mozes er de leringen van God heeft ontvangen. Milton geeft blijkbaar de voorkeur aan het beeld van de berg boven dat van de gebruikelijke woonplaats van de Muzen, de berg Parnassus.&lt;/ref&gt; 
en de bloemomzoomde beken die uw
voet kabbelend bevloeien: niet zelden denk ik
aan die twee wier lot ook 't mijne is:
(kon ik in faam maar hun gelijke zijn!)
Thamyris en Homerus, beiden blind,&lt;ref&gt;Thamyris: Homerus vermeldt deze blinde Thraciër in de Ilias 2.591-4.&lt;/ref&gt;
en d' oude profeten Tiresias en Phineus;&lt;ref&gt;Tiresias: Een wijsgeer en profeet die voorkomt in Sophocles' Oedipus de Koning en ook in Antigone. Als Thebaanse ziener voorspelde hij de val van Oedipus, en sprak over zijn blindheid als de facilitator van zijn gave van voorspelling.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Phineus: Een blinde Thracische koning die de gave van profetie bezat.&lt;/ref&gt;
Dan vullen harmonische ritmes mijn hoofd, zoals
de nachtegaal die in het donker zingt
en verborgen in het schaduwlover
zijn nachtelijk lied ten gehore brengt.
Zo keren de seizoenen jaarlijks terug;
Geen dag voor mij, geen zoete nadering
van ochtend of avond, geen aanblik van lentebloesem
zomerroos, kuddes of hemels mensengezicht;
Alleen maar wolken en eeuwigdurend duister
omgeeft mij, van menselijk vertier beroofd,
Het Boek der Schepping voor mij onleesbaar gemaakt&lt;ref&gt;Het Boek der Schepping als Boek der Kennis.&lt;/ref&gt;
als een lege bladzij waar kennis en werking
der natuur werden gewist zodat
die poort naar wijsheid voor mij gesloten blijft.
Schijn des te meer naar binnen, Hemels licht,
doorstraal mijn geest, versterk al zijn gaven
en plant daar ogen die de mist verdrijven
zodat ik zien en spreken kan van dingen
die voor een sterveling onzichtbaar zijn.
Hoog verheven boven alle hoogten
op de troon van zijn zuiver Rijk,
wierp d' Almachtige Vader een blik omlaag
naar Zijn Werken en hun eigen maaksels;
Omringd door alle heiligen van de hemel,
zo talrijk als de sterren, zat Hij, en zag
schoonheid die niet in woorden te vatten was;
Aan zijn rechterzijde zat zijn stralend&lt;ref&gt;Rechterzijde: De Zoon zit aan de rechterhand van God.&lt;/ref&gt;
evenbeeld, zijn enige zoon; Op Aarde
zag hij eerst ons eerste ouderpaar,
de enige twee mensen in 't zalig Hof
geplaatst, oogstten eeuwige vreugde en liefde,
vreugde die blijft en onbenijde liefde
in zalige eenzaamheid; Daarna beschouwde
Hij hel en afgrond, en hoe Satan in grauwe
lucht aan deze zijde van de nacht&lt;ref&gt;Aan deze kant van de Nacht: aan deze kant (de dagkant) van de Nacht. Aan de andere kant van de Eeuwige Nacht is Chaos.&lt;/ref&gt;
langs de hemelmuren vloog, klaar om
met moeë vlerk maar willige tred te dalen
naar de ruige rand van deze wereld,&lt;ref&gt;Deze wereld: hier verwijst het gedicht niet naar de aarde alleen, maar naar de sfeer van het geschapen universum, waarachter de Nacht en de Chaos of een leegte ligt.&lt;/ref&gt;
vast land gelijkend zonder firmament,
zij het door zee, zij het door lucht omringd. 
God zag vanuit de hoogte aan wat was,
wat is en wat zal zijn, en sprak voorzienig
zijn enige zoon met deze woorden aan:

Eniggeboren zoon, zie je hoe drift
onze tegenstander vervoert? Noch grenspaal,
noch alle grendels van de hel, noch ketens
die hem moesten binden weerhouden hem,
zelfs niet de grote afgrond; zo vastberaden
lijkt hij op wraak gericht, die zal neerkomen
op zijn eigen rebelse hoofd. En thans,
na elke hindernis te hebben overwonnen,
richt hij in 't voorhof van het Licht nabij
de hemel zijn vleugels naar de nieuwe wereld
om de mens die daar verblijft met kracht
of list te dwingen zijn zaligheid op te geven;
en dat zal hij doen, want de mens
is gevoelig voor zijn vleierij
en overtreedt lichtzinnig 't enig gebod&lt;ref&gt;Enig gebod: Het bevel van God dat Adam en Eva de boom der kennis onaangeroerd moesten laten. Zie Genesis 2:15-17.&lt;/ref&gt;
en enig pand van zijn gehoorzaamheid. 
Zo valt hij met zijn trouweloos geslacht;
Wie draagt de schuld? Wie anders dan hijzelf,
d' ondankbare, die alles van mij kreeg!
Ik schiep hem recht en goed: hij had de keuze
net als al mijn hemelse krachten en geesten
te vallen of te staan; uit vrije wil
weerstond de een terwijl de ander viel.
Indien onvrij, welk oprecht bewijs 
is er van echte trouw, geloof en liefde,
als niet de wil maar nooddwang alles stuurt?
Wat is het loon voor zulke dienstigheid?  
En welk genoegen verdient een slaaf eraan
als wil en rede  (kiezen volgt uit redeneren)
nutteloos, ijdel, en beide van vrijheid beroofd
niet mij, maar passief de noodzaak dienen?
Zij werden dus, zoals rechtvaardig is,
zo geschapen, en kunnen bijgevolg
hun Maker niet met recht beschuldigen,
of hun schepping of hun lot, alsof
voorbeschiktheid hun wil bij wet regeert
of zij zelf door voorkennis eigen
rebellie gelastten, niet ik; Voorzag ik,
dan had dit op hun misdrijf geen enkel effect,
dat zij ook zonder zeker hadden begaan.
Dus zonder dwang of schaduw van het lot,
of iets door mij onwrikbaar en eeuwig voorzien,
zondigen zij zelf, als enige daders
in wat zij oordelen en kiezen; want zo
maakte ik ze vrij, en vrij moeten ze blijven,
tot zij zichzelf tot slaven maken, want anders
moet ik hun aard veranderen, en 't hoog
besluit herroepen dat hun vrijheid gebood:
zijzelf geboden hun val. Door eigen drift
gedreven viel de eerste soort, zelf-verleid
en zelf-ontaard: De mens, door anderen
misleid, ontvangt mijn gratie. De ander niet:
Zo straalt, in genade en recht, in de
hemel en op aard mijn heerlijkheid;
Maar eerst en laatst straalt mijn barmhartigheid.

Een ambrozijngeur vulde de hemel terwijl&lt;ref&gt;Ambrozijn: Volgens Griekse en Romeinse mythen was ambrozijn het voedsel en de drank van de goden.&lt;/ref&gt;
God sprak, en uitverkoren geesten werden&lt;ref&gt;Uitverkoren geesten. De &quot;goede&quot; engelen zijn uitverkoren geesten. Milton bedoelt hiermee degenen die niet met Satan in opstand zijn gekomen.&lt;/ref&gt;
doordrongen van onuitsprekelijke vreugde:
Zij ontwaarden Gods zoon, onvergelijkbaar
in heerlijkheid waarin de schoonheid van
zijn vader werd weerspiegeld; Uit zijn gelaat
gevormd door goddelijk mededogen, sprak
eeuwige liefde, genade zonder maat;
Dit openbarend, sprak hij zijn vader toe.

O, Vader, hoe genadig was het woord
dat uw vorstelijk oordeel afsloot; dat mensen
gratie kunnen vinden; daarvoor prijzen
hemel en aarde u hooglijk met ontelbare
vrome hymnen en gezangen, die uw
godstroon bejubelen tot in de eeuwigheid.
Hoe zou de mens voorgoed verloren zijn,
uw schepsel, laatst nog zo bemind, hoe zou
uw jongste telg door bedrog en eigen
dwaasheid vallen? Verre zij dit van U,
ver van u, vader, die enkel rechtvaardig
oordeelt over alle schepsels. Of zal
die vijand zo zijn doel bereiken en dwarsboomt
hij uw plan? Zal hij zijn hoogste kwaad
vervullen en uw goedheid tot niets herleiden;
Of keert hij trots terug naar de hel, zwaarder
gestraft, doch met gestilde wraak, met in
zijn zog de ganse mensheid, door hem verdorven?
Of is het uw wil om hem te behagen en zelf
uw hele schepping ongedaan te maken;
voor hem te vernielen wat u voor eigen glorie 
hebt gemaakt? Zo werpt u twijfel en spot
op eigen goedheid en grootsheid zonder verweer.

De grote Schepper antwoordde hem aldus:
O, zoon, die mijn ziel in vreugde verheft,
zoon van mijn hart, zoon die alleen bent.
Mijn woord, mijn wijsheid en mijn macht, jij sprak&lt;ref&gt;Mijn woord: De Zoon wordt hier gedefinieerd als de uiterlijke uitdrukking in woord, wijsheid en macht van een verder onzichtbare, onuitsprekelijke God.&lt;/ref&gt;
geheel zoals ik dacht, geheel zoals
mijn eeuwig plan het heeft bepaald; De mens
zal niet geheel verloren zijn; hij wordt
gered wie 't wenst, niet door eigen wil,
maar door mijn vrijelijk verleende genade;
Nog eenmaal herstel ik zijn vervallen kracht,
hoewel door zondige begeerten gekluisterd;
Nog eenmaal zal hij, ondersteund door mij,
zijn dodelijke vijand op gelijke
grond bestrijden, opdat hij weten zou
hoe broos zijn gevallen toestand is,
en hoezeer hij zijn Verlossing dankt
aan mij, en mij alleen. Sommigen
heb ik uitverkoren. Het is mijn Wil;
De rest zal horen als ik hen roep en waarschuw
voor hun zondige staat, en hoe mijn toorn
op tijd te stillen door om genade te smeken;
Want ik breng licht in hun duistere zinnen,
verzacht hun stenen harten met gebed
en berouw tot zij zich onderwerpen.
Voor oprecht gebed, berouw en ootmoed
blijft mijn oor niet doof, noch zal mijn oog
gesloten blijven; In hen zal ik als gids
mijn scheidsrechter Geweten planten, die,
als ze ernaar luisteren, hen licht
na licht doet vinden en, goed besteed
en vast van koers, voert naar een veilig einde.
Maar mijn genade en lijdzaam dulden zal hij
die mij versmaadt en hoont nooit proeven; hard
zal harder worden en blind wordt blinder zodat
hij verder strompelt en nog dieper valt;
Slechts zulken sluit ik uit van mij genade.
Maar nog is alles niet gedaan; De Mens,
ongehoorzaam, verbreekt zijn trouw en zondigt
tegen het hoogste hemelgezag; zich voordoend
als een god verliest hij alles; Zo houdt
hij niets meer over om voor 't verraad te boeten
dan dat hij samen met zijn nageslacht
sacraal vernietigd wordt en sterven moet.
Hij sterft of rechtvaardigheid, tenzij
een ander bereid is deze strenge vergelding
te ondergaan: de dood voor de dood.
Zeg hemelmachten, waar is zulke liefde?
Wie hier wil sterfelijk zijn, om d' onrechtvaardige
mens als rechtvaardige te verlossen
van doodzonde? Is hier zoveel barmhartigheid?

Het ganse hemelkoor bleef echter stom:
geen beschermer of middelaar verscheen
ter wille van de mens, nog minder een
die met zijn eigen hoofd de dodelijke straf
als losgeld voor de misdaad wilde betalen.
Zonder verlossing zou de hele mensheid
verloren zijn, ter dood en hel veroordeeld
door Zijn strenge doem, als niet de Zoon
van God, in wie Zijn volle liefde gloort,
zijn dierbare voorspraak had hervat.

Vader, uw woord waarborgt de mens genade,
en zou Genade geen middel vinden, zij
die als de snelste uwer gevleugelde boden
haar weg vindt naar uw schepselen, en hen
bezoekt, onaangekondigd, ongesmeekt
en ongezocht? Gelukkig voor de mens
die zich in zonde en dood verliest en zo
niet meer in staat is tot boetedoening of offer;
In zonde verloren heeft hij niets te bieden.
Zie mij dan aan: mij voor hem, ik bied
een leven voor een leven; noem mij Mens;
laat uw wraak mij treffen; voor hem verlaat ik
uw boezem en doe als hoogste in glorie na u
vrijwillig afstand van alles om blij te sterven
voor hem; laat Dood op mij zijn woede koelen.
Ik zal niet lang verslagen liggen onder
zijn sombere macht. Een eeuwig leven schonk
U mij; Ik leef door U; Ook al zwicht ik
nu voor de dood en ben ik hem verschuldigd
al wat in kan mij sterven; Toch: eenmaal
die schuld betaald, laat u me niet ten prooi
aan hem in dat afschuwelijk graf, noch duldt
U dat hij eeuwig mijn zuivere ziel bederft.
Maar 'k zal het graf ontstijgen, mijn overwinnaar
onderwerpen, zich op zijn buit beroemend;
Dood zijn doodswond geven zodat hij roemloos
buigt, van zijn fatale steek ontdaan;
En ik zal in triomf door 't ruime zwerk
tegen haar wil de hel in ketens voeren,
haar duistere macht voorgoed bedwongen. En U,
U zal vanuit de hemel glimlachend toezien
terwijl ik door U mijn vijanden verpletter;
De dood als laatste, wiens kreng zijn graf verzadigt.
Dan zal ik, met mijn leger van verlosten,
na lange tijd opnieuw de hemel betreden,
Vader, om uw gezicht te zien, ongetekend
door een wolk van toorn, nu vrede en
verzoening verzekerd is: Gramschap wijkt
van dan af aan voor uw blije wezen.

Hier zweeg hij, maar zijn zacht gelaat sprak stil
over onsterfelijke liefde voor
de sterfelijke mens; slechts overstraald
door respect en liefde voor zijn vader;
Tot het hoogste offer blijmoedig bereid,
verbeidde hij zijn Vaders wil. Bewonderend
vroeg heel de hemel zich af wat dit betekende
en wat er zou volgen; Dra zei de Almachtige:

O jij, die als enige in hemel en op aard
mijn toorn van de mens afwendt en zijn 
rust herstelt, Jij, mijn enig welbehagen!
Hoe goed weet jij hoezeer 'k mijn werk liefheb,
niet in het minst de Mens, mijn laatste schepping.
Jou aan mijn boezem en rechterhand ontzeggen
is jou verliezen, maar redt een heel geslacht.
Voeg daarom hun aard bij die van jou, 
hun enige verlosser, en wees een mens
tussen de mensen op aarde, gemaakt tot vlees
uit maagdelijk zaad wanneer het tijd zal zijn&lt;ref&gt;Maagdelijk zaad: verwijzing naar de Maagd Maria en de incarnatie van de Zoon.&lt;/ref&gt;
door wonderlijke geboorte; Wees de leider
van heel de mensheid in Adams plaats, hoewel
als Adams zoon. Zoals zij in hem sterven,&lt;ref&gt;Adams zoon: Miltons poging om twee van Jezus' gebruikelijke titels te verzoenen: Zoon des mensen en Zoon van God.&lt;/ref&gt;
worden velen als uit een tweede wortel
in jou hersteld. Zonder jou niet één.&lt;ref&gt;Zonder jou niet één: Milton geloofde, net als de meeste van zijn tijdgenoten, dat geloof in Jezus Christus de enige verlossing was van eeuwige verdoemenis.&lt;/ref&gt;
Zijn zonde maakt ook al zijn zonen schuldig;
Jouw deugd, hun toegedicht, verlost eenieder
die al zijn daden, goed of slecht, verloochent;
In jou verplant zal hij verder leven
en van jou nieuw leven tot zich nemen. 
Zo voldoet de Mens met recht wat d' andere
schuldig is; hij wordt berecht en offert
zijn leven voor 't leven van zijn nageslacht.
Hemelse liefde zal helse haat overtreffen,
sterven en stervend verrijzen om terug te winnen
wat helse haat zo licht vernietigde,
en blijft vernietigen in hen die weigeren
de aangeboden genade te ontvangen.
Noch zal je, dalend om het menselijk wezen
te omhelzen je eigen aard verlagen;
Omdat je, ofschoon getroond in 't hoogste heil,
gelijk aan God, genietend van wat Hij schiep,
dit alles verliet om die verdorven wereld
te redden, en je de zoon van God meer door 
verdienste bent dan door geboorterecht.&lt;ref&gt;Door verdienste: Milton stelt de Zoon meer voor als Zoon van God op grond van zijn daden dan op grond van zijn verwekking&lt;/ref&gt;
Waardig bevonden ben jij door je goedheid,
veel meer dan door verworven macht of grootheid,
omdat jouw liefde rijker vloeit dan glorie;
Daarom zal jouw vernedering jou als mens
verheffen tot deze troon; Hier, belichaamd,
zal je zitten en heersen als God en Mens,
zowel de zoon van God als mensenzoon,
Gezalfd als koning over alles: Alle macht
verleen ik jou: heers voor eeuwig, als opperste
regeerder uit kracht van verdienste over
tronen, vorstendommen en alle machten;
Iedereen zal ik dwingen, in hemel, op aarde
of onder in de hel, voor jou te knielen.
Als jij, door goddelijke schittering omringd,
in 't hemelruim verschijnen zal en aartsengelen
uitzendt die de dag des oordeels verkondigen,
dan spoeden zich uit alle windstreken
zowel de levenden als de opgeroepen doden
uit lang vervlogen tijden naar jouw tribunaal,
uit slaap gewekt door het bazuingeschal.
Dan zul je in een kring van heiligen oordelen
over alle slechte mensen en engelen;
Onder jouw vonnis zinken zij; En eens
de hel gevuld, gaat zij voor eeuwig dicht.
Intussen brandt de wereld; voor de rechtvaardigen
rijst uit de as een nieuwe hemel en aarde;
Na al hun leed wachten hen gouden dagen,
met gouden vruchten van hun daden overladen;
Dan feesten vreugde, vrede en het ware
en leg jij je gouden scepter neer:
overbodig nu God in allen woont.
Maar Gij allen, Goden, aanbid degene
die om dit alles te bereiken sterft;
Aanbid de Zoon, en acht hem mijn gelijke.

Nauwelijks zweeg de Almachtige of heel
de menigte van engelen schreeuwde luid 
en zoet als uit talloze gelukzalige stemmen
zijn vreugde uit. De hemel galmde
van jubelzang en luide hosanna's vulden
de eeuwige oorden: Eerbiedig buigend naar hun
beider tronen wierpen zij vervolgens
in plechtige aanbidding hun met amarant
en goud doorweven kronen op de grond;
Amarant, onsterfelijke bloem&lt;ref&gt;Amarant: een bloedrode bloem die volgens de legende niet kon verwelken.&lt;/ref&gt;
die ooit in 't Paradijs begon te bloeien
naast de levensboom, maar na de zondeval
opnieuw verplaatst werd naar haar hemelse oorsprong,
waar nu haar bloesem de levensbron beschaduwt;
Vandaar vloeit de heilstroom door de hemel,
Elysese bloemen doordrenkend met amber&lt;ref&gt;Elysium: de klassieke Griekse plaats gereserveerd voor de deugdzame overledenen.&lt;/ref&gt;
waardoor ze niet verwelken; Uitverkoren
geesten binden er hun straalomkranste
lokken mee. Nu blonk het licht plaveisel,
bestrooid met bloemenslingers, als een zee
van jaspis, gekleurd door rode hemelrozen.
Dan, weer gekroond, namen zij gouden harpen,
altijd gestemd,  die glinsterden aan hun zijde
als pijlkokers; En met lieflijk voorspel
in mooie samenklank, begonnen zij
hun heilig lied tot ieders hoge vervoering;
Geen stem ontbrak, en elk had haar deel
der melodie in hemelse harmonie.

Van U, Vader, zongen ze eerst, Almachtig,
onveranderlijk, onsterfelijk en oneindig;
Eeuwig Koning, Schepper van alles wat is,
Bron van licht, zelf onzichtbaar te midden
van de schittering Zijner ongenaakbare
troon; Dan slechts bent U te zien wanneer
U de felheid van uw straling tempert
met een wolk als lichtend tabernakel
om U heen; Ook uw verhulde kleed
verblindt de hemel nog: de vlammendste engel
bedekt naast U zijn ogen met zijn vleugels.
Toen zongen ze van u, de eersteling
van heel de schepping, goddelijke spiegeling
in wiens opvallend gelaat, zonder sluier,
de Almachtige Vader zichtbaar doorschijnt;
Hij, die geen schepsel kan aanschouwen,
heeft in u Zijn Heerlijkheid gedrukt:
Zijn wijde geest woont eveneens in u.
Door u schiep Hij de hemel en de engelen,
en sloeg de opstand neer van de heerszuchtigen.
U spaarde die dag uw vaders donder niet,
noch ontzag u van uw felle strijdwagen
de vurige wielen die de hemel schokten
toen u over de nekken der uiteengeslagen
vijandige engelen reed. Terug van het strijdveld
werd slechts u op luid gejuich onthaald, 
die als Zoon van uw Almachtige vader
Zijn wraak aan Zijn vijanden heeft bezorgd.
Niet aan de Mens, die door hun slechtheid viel;
Vader der genade, streng, maar meer
geneigd tot meelij, besloot U hem te sparen:
Pas hoorde Uw lieve en enige zoon uw voornemen
om de broze mens niet te verdoemen,
omdat U meer geneigd tot meelij bent,
of hij wilde Uw toorn stillen, voorgoed,
en de strijd die in Uw gelaat woedt
tussen meelij en recht: Hij, ongeacht
zijn zaligheid als tweede naast God, zou sterven
voor de zonde van de mens. Goddelijk,
enig en zonder weerga was zulke liefde!
Heil, Gods Zoon, Verlosser van de Mens!
Uw naam zal in mijn liederen weerklinken
om voortaan uw lof en die van uw vader
trouw te zingen tot in de eeuwigheid.
Zo brachten ze in de hemel, boven de sfeer
der sterren, blije uren door met hymnen.

Terwijl bewandelt Satan de duistere vaste
bol van dit heelal, wiens eerste boog
de lichtende binnensferen afsluit van Chaos&lt;ref&gt;De binnensferen: de hemellichamen beschreven door ons zonnestelsel: zon, planeten, manen volgens een pre-Copernicaans begrip.&lt;/ref&gt;
en de dreiging van d' oude Duisternis;
Voordien geleek het hem een verre bol,
nu lijkt het een grenzeloos vasteland,
duister, bar en woest blootgesteld
aan de sterrenloze kille nacht
en de dreiging van Chaos' gure storm,
behalve aan de zijde die van de verre
hemelmuur wat licht opvangt en daar
met haar schijnsel de luide stormlucht luwt.
Hier liep de duivel in het weidse veld.
zoals een gier, gekweekt op de Imaüs,&lt;ref&gt;Imaus: een berg in de Himalaya.&lt;/ref&gt;
(wiens besneeuwde top het land begrenst
van zwervende Tataren) die zijn gebied,
schaars aan prooi, verlaat en op heuvels
lammeren en pasgeboren geitjes verscheurt;
Of vliegt naar Ganges' en Hydaspes' bronnen,&lt;ref&gt;Hydaspes: de rivier Jhelum in de Punjab. De Ganges is een belangrijke rivier in Noord-India.&lt;/ref&gt;
maar neerstrijkt op Sericana's dorre vlakten,&lt;ref&gt;Sericana: West-China, en de Gobiwoestijn, waar men in door zeilen aangedreven wagens overheen zou reizen.&lt;/ref&gt;
waar Chinese bamboewagens rijden,
die voortgedreven worden door wind en zeil.
Zo ging hij de winderige landzee op en neer,
belust op prooi, eenzaam: geen ander schepsel,
levend of onbezield, was daar  te vinden;
Nog niet te vinden: want spoedig zou een menigte
dwaze dingen als vluchtige damp van al
wat ijdel is vanaf de aarde hierheen
vliegen wanneer zonde het werk der mensen
met hoogmoed had vervuld. IJdelheid,
en de dwaze hoop op eer voor ieder
die zijn naam en faam op ijdele dingen
bouwt, geluk zoekt in dit of ander leven;
Al wie op aarde zijn beloning wil,
als vrucht van blind en ijverig bijgeloof,
niets anders zoekend dan de lof der mensen,
krijgt hier zijn loon, zo leeg als eigen daden.
Al 't onvoltooide werk van de natuur,
te vroeg geboren, monsterlijk of slecht,
eens vergaan op aarde, vliedt hierheen
om doelloos te dwalen tot d' eindvernietiging;
Niet op de nabije maan, dat is slechts waan:
haar zilveren velden zijn de woonst van levend
verheven heiligen of wezens die&lt;ref&gt;Verheven heiligen: Henoch (Genesis 5:24) en Elia (2 Koningen 2: 1-11) werden beiden levend naar de hemel gevoerd.&lt;/ref&gt;
het midden houden tussen mens en engel.
Hier, echter, kwamen de eerste bewoners
uit d' oude wereld: reuzen, verkeerd gekweekt&lt;ref&gt;Verkeerd gekweekt: Genesis 6: 4 verhaalt hoe een ras van reuzen werd geboren uit vrouwen die zich koppelden met de &quot;zonen Gods&quot; &lt;/ref&gt;
maar om hun ijdele heldendaden befaamd;
Vervolgens de bouwers van Babel op de vlakte
van Sinear, en andere Babelbouwers
met even grootse plannen maar zonder geld.
Anderen kwamen hier als eenzaat: de een
(Empedocles, zich god wanend) sprong dwaas&lt;ref&gt;Empedocles: Siciliaanse presocratische filosoof uit de vijfde eeuw v. Chr. In zijn Ars Poetica 464-67 vertelt Horatius hoe Empedocles zich in de vulkaan Etna wierp om te bewijzen dat hij goddelijk was; de vulkaan spuwde zijn blijkbaar sterfelijke overblijfselen uit.&lt;/ref&gt;
in Etna's vuur; en Cleombrotus in zee,&lt;ref&gt;Cleombrotus: een jongeling die zichzelf zou hebben verdronken in een extatische bui na het lezen van Plato's Phaedo &lt;/ref&gt;
smachtend naar 't genot van Plato's elysium; 
Een horde embryo's, narren, kluizenaars
en broeders, wit, zwart en grijs, volgde&lt;ref&gt;Witte, zwarte en grijze: de witte broeders zijn de karmelieten, de zwarte zijn de dominicanen en de grijze zijn de franciscanen. Miltons minachting voor deze rooms-katholieke ordes brengt hem ertoe ze in dit voorgeborgte der ijdelheden te plaatsen.&lt;/ref&gt;
hen met al hun waardeloos gekakel.
Hier zwerven pelgrims die hem, die in de hemel
leeft, in Golgotha zochten als dode;&lt;ref&gt;Golgotha: de plaats van de kruisiging. Zie Mattheüs 27:33.&lt;/ref&gt;
Ook zij, die op hun sterfbed snel het kleed
aantrekken van Dominicus of Franciscus 
om zo vermomd het paradijs te winnen.
Voorbij de zeven planeten en vaste sterren
gaan zij, waar Libra in de kristallijnen&lt;ref&gt;Libra: Weegschaal, gesymboliseerd door de balans, bevond zich in een van de 55 kristallijnen bollen van de ptolemeïsche kosmologie. In de ptolemeïsche kosmologie werd gezegd dat deze balans de trepidatie, of onregelmatige beweging, in de bol meet.&lt;/ref&gt;
sfeer trilling en Eerste Beweger bepaalt;&lt;ref&gt;Eerste Beweger: primum mobile, of eerste bewegingssfeer, waarvan de beweging van alle andere sferen is afgeleid.&lt;/ref&gt;
Petrus aan zijn hemelpoortje schijnt hen&lt;ref&gt;Petrus aan zijn hemelpoortje: deze verkleinvorm is ongetwijfeld door Milton ironisch bedoeld.&lt;/ref&gt;
op te wachten met sleutels in de hand,
Wanneer zij net de hemeltrap betreden,
blaast echter onverwachts een wervelwind
hen door de grillige lucht uit elke richting 
tienduizend mijl uit koers. Daar zag je kappen,
keuvels en pijen, samen met hun dragers
als rillende vodden verscheurd; relieken, parels,
paternosters, aflaten, absoluties
en papenbullen als speeltuig van de wind.
Ver achter deze wereld werden allen
in 't voorgeborchte geworpen, sindsdien
het Paradijs der Zotten genoemd, toen nog&lt;ref&gt;Paradijs der Zotten: een gebied zonder grenzen, bedoeld als verblijfplaats voor overtreders.&lt;/ref&gt;
weinig bekend, onbevolkt en onbetreden.
Door deze donkere wereld trok de duivel,
tot hij na lange omzwerving zijn schreden haastig
richtte naar een straal ochtendlicht;
In de verte gloorde de hemelmuur
waartegen een schitterend gebouw oprees,
zijn treden leidend naar een statelijke
poort, zo mogelijk nog koninklijker,
met een fronton van diamant en goud,
en rijkelijk ornament van glinsterende
oosterse juwelen. Een poort zo stralend
had zijn gelijke niet op aarde, noch als
ontwerp, noch als de beste tekening.
De trap was als de ladder waarop Jakob&lt;ref&gt;Jacob: Volgens Genesis 28 bedriegt Jakob zijn oudere broer Ezau door zijn vader Izaäk te misleiden zodat hij hem in de plaats van Ezau zegent. Jakob had toen een droom over engelen die een ladder beklommen, vandaar de term &quot;Jakobs Ladder&quot;.&lt;/ref&gt;
stralende engelen op en neer zag gaan,
toen hij de wraak van Esau wilde ontvluchten
naar Padan-Aram in het land van Luz:&lt;ref&gt;Padan-Aram: Padanaram was het huis van Jakobs oom Laban, die hem een toevluchtsoord bood tegen de woede van Ezau. Zie Genesis 28:5.&lt;/ref&gt;
's Nachts, in open lucht, uit een droom
ontwaakt, riep hij: 'Dit is de Hemelpoort!'
In elke trede zat mysterie: de trap&lt;ref&gt;In elke trede zat mysterie: Dat wil zeggen de treden op de ladder zijn allegorisch geïnterpreteerd opklimmende 'treden' van zijnstoestanden tussen aarde en hemel.&lt;/ref&gt;
bleef soms niet staan, ten hemel opgetrokken,
uit 't zicht, met onderaan een heldere zee
van vloeibaar parelmoer of jaspis waarover
ieder zeilde die van de aarde kwam,&lt;ref&gt;Zeilde: Van Henoch (Genesis 5: 21-24) en Elia (2 Koningen 2: 11) wordt gezegd dat ze van de aarde naar de hemel zijn gevaren.&lt;/ref&gt;
door engelen gedragen, of over het meer
in een wagen getrokken door vurige rossen.
De trap hing neer, als om Satan te tarten
tot de klim, of het verdriet om zijn
verstoting uit de hemel te vergroten.
Daaronder en ertegenover opende 
zich een weg die naar de aarde leidde
en haar zegenrijke paradijs:
Een brede doorgang, ontzaglijk breder dan
die over Sions berg en, hoewel&lt;ref&gt;Sions berg: de heilige berg Sion, waarvan wordt beweerd dat het de plaats is waar Mozes &quot;overleveringen en onderricht&quot; van God heeft ontvangen. Milton geeft hier blijkbaar de voorkeur aan boven de gebruikelijke woonplaats van de Muzen, de berg Parnassus.&lt;/ref&gt;
ook breed, die boven het Beloofde Land
dat God zo dierbaar was en waarover
op Zijn bevel de engelen heen en weer
de blijde stammen bezochten, Zijn oog terwijl
alles overschouwend vanaf Paneas&lt;ref&gt;Paneas: ook bekend als de stad Dan, ligt aan de bron van de Jordaan en vormt de noordelijke grens van Kanaän.&lt;/ref&gt;
(de bronnen van de Jordaan) tot aan Berseba&lt;ref&gt;Berseba: vormt de zuidelijke grens van Kanaän.&lt;/ref&gt;
waar 't Heilig Land grenst aan Egypte en
d' Arabische kust; De toegang was zo wijd
als een door duisternis begrensde oceaan.
Vanop de laagste gouden trede der ladder
die naar de hemel reikte, keek Satan verwonderd
neer op 't schouwspel van de wereld die zich
plots aan hem vertoonde. Als een spion
die uren dwaalt langs hachelijke wegen
in het duister, en pas bij 't vrolijk klaren
van de dageraad de hoge heuvelrug
ontwaart van waar het zicht van een vreemd land,
tot dan toe onbekend, belofte brengt;
Of mogelijk een beroemde metropool
met glanzend versierde torenspitsen, verguld
door de stralen van de ochtendzon;
Versteld door dit toneel stond de Boze,
hoewel hij reeds de hemel had gezien,
en felle afgunst kreeg hem in zijn greep.
Vanop zijn plaats, boven de draaiende troonhemel
van de verlengde schaduw van de nacht,
ziet hij in 't rond: vanaf Libra's oostelijk
punt tot aan de wollige sterrennevel
die Andromeda draagt – ver over d' Atlantische
zeeën en de horizon voorbij;
Hij meet de breedte van d'een naar d'andere pool
en duikt dan zonder aarzeling de eerste
kring der wereld in; Zijdelings tollend
vliegt hij door zuivere marmeren lucht tussen
ontelbaar sterrengeflonker: verre sterren,
die van dichtbij nieuwe werelden bleken.;
Andere werelden, of eerder eilanden,
gelukkig als Hesperia's vermaarde tuin,&lt;ref&gt;Tuin der Hesperiden: een mythische boomgaard aan de rand van de wereld waar gouden vruchten groeiden, zoals verteld in Ovidius' Metamorfosen &lt;/ref&gt;
met zalig veld, bos en bloemrijk dal,
Driemaal gelukkig, maar wie daar gelukkig woonde,
zocht hij niet uit: Boven dit alles lokte
de gouden Zon, die hem een hemel leek,
zijn blik; daarheen wendde hij zijn koers
doorheen het kalme firmament (opwaarts,
neerwaarts, recht of schuin was moeilijk te zeggen,&lt;ref&gt;Moeilijk te zeggen, omdat het afhangt van de vraag of men een copernicaanse of een ptolemeïsche beschrijving van het heelal aanhangt.&lt;/ref&gt;
noch welke lengtegraad) naar waar de heldere
grootse lichtbron als een vorstenoog scheen,
met de mindere sterren eerbiedig op afstand
hun zwakker licht verspreidend; Hun sterrendans
bewogen door een vaste maat die dagen,
maanden, jaren meet, richten zij zich
naar haar immer stralende lamp, of buigen
door haar magnetische straal die 't universum
zachtjes warmt, en alles diep doordringt
met haar onzichtbaar zachte invloed, en deugd
tot in de meest verborgen diepten brengt;
Zo wonderbaarlijk stralend stond zij daar.
Daar landt uiteindelijk de aartsvijand,
op een plek niet groter dan een stip,
nooit waar te nemen door een astronoom.&lt;ref&gt;Astronoom: Galileo ontdekte in 1609 de aanwezigheid van vlekken op de zon met behulp van zijn telescoop.&lt;/ref&gt;
De duivel zag een oord dat onbeschrijflijk
stralender was dan aards metaal of steen;
heel verschillend, maar steeds van licht bezield,
als ijzer dat men gloeiend maakt in 't vuur;
Metaal leek deels van goud en deels van zilver;
Een edelsteen was meestal chrysoliet,&lt;ref&gt;Chrysoliet: elke groene edelsteen.&lt;/ref&gt;
robijn ofwel topaas van het twaalftal&lt;ref&gt;Topaas: meestal geel, soms rood halfedelgesteente.&lt;/ref&gt;
dat uit Aarons borstplaat blonk; Daarnaast
een steen, veeleer verbeeld dan echt gezien,
zoals de filosofen zo lang vergeefs
hebben gezocht naar de Steen der Wijzen
(hoewel hun Kunst kwik - de vluchtige Hermes -&lt;ref&gt;Hermes: Mercurius, een element dat cruciaal is voor veel alchemistische processen. Hermes is ook een Griekse godheid, Mercurius is zijn Romeins equivalent, zoon van Zeus en Maia, en God van de Wetenschap.&lt;/ref&gt;
vermocht te binden en uit zee Proteus
ontbonden opriep en zijn vele gedaanten
tot vorm distilleerden in hun alambiek.
Geen wonder dat hier velden en contreien
zuivere geest uitademen, met rivieren
van drinkbaar goud, als d' alchemie der zon,
zo ver van ons geplaatst, met elke straal
in aardevocht gedrenkt hier in het donker,
zo veel kostbaar mooie dingen maakt,
zeldzaam en met luisterrijke kleuren.
Hier vond zijn duivelsblik, door niets verblind,
veel nieuwe stof: zijn oog beval hij ver
en wijd te zien maar vond geen hindernis
of schaduw; slechts zonneschijn (zoals haar stralen
's middags loodrecht op de evenaar vallen,
zo gingen zij nu lijnrecht op zonder
dat een voorwerp schaduw gaf); Zo helder
was de lucht dat ze zijn blik scherpte
voor verafgelegen dingen: Weldra
zag hij daardoor de stralende engel staan,
(dezelfde bemerkte Johannes in de zon):
Hij zag zijn rug, maar 't hield zijn licht niet tegen;
Een gouden tiara van zonnestralen omgaf
zijn hoofd; in glans gelijk vielen zijn lokken
over zijn schouders, bevederd met zwaaiende vleugels;
Hij leek bezwaard met een immense taak,
of misschien in diepe gedachten verzonken.
Zijn onzuivere geest verblijdde zich
met de hoop dat dit de gids was die zijn
dwalende vlucht zou leiden naar het paradijs,
zijn reisdoel en 't begin van al ons lijden.
Maar eerst behoefde hij een andere vorm,
om geen gevaar of uitstel te moeten vrezen:
Nu verschijnt hij als een jonge cherub,&lt;ref&gt;Cherub/cherubijn: Satan toont zijn gedaanteverwisselingskunst door in een cherubijn te veranderen om Uriël voor de gek te houden. &lt;/ref&gt;
niet van de eerste rang, maar niettemin
straalt zijn gelaat van hemelse jeugd, en gratie
spreidt zich in al zijn leden; kunstig geveinsd:
Zijn golvend haar onder een diadeem
speels krullend over iedere wang;
zijn vleugelpaar met kleur en goud besprenkeld;
zijn kleed ingekort voor groter vaart,
zijn statige tred met zilveren staf gesteund.
Hij naderde niet ongemerkt: nog voor
hij dichter kwam, keerde de engel zich om
met stralend gelaat, gewaarschuwd door zijn oor,
en Satan aanschouwde Uriël, een van de zeven&lt;ref&gt;Uriël: Letterlijk het &quot;vuur&quot; of &quot;licht&quot; van God. Uriël is een van de vier aartsengelen van de Hebreeuwse traditie. De anderen waren Michaël, Gabriël en Rafaël, en elk van hen kreeg een kwart van de wereld toegewezen in elk van de hoofdrichtingen.&lt;/ref&gt;
nabij Gods troon, steeds klaar voor Zijn bevel,
Zijn ogen op aarde en in de hemelen,
Zijn kwieke boodschappers door vocht en droogte,
over zee en over land; Hem
klampte Satan aan en sprak aldus:

Vorst Uriël, een der zeven geesten&lt;ref&gt;Zeven geesten: Openbaring 8 spreekt van &quot;zeven engelen die voor God in de hemel stonden.&quot;&lt;/ref&gt;
nabij Gods troon, U die in glorie straalt
en steeds de eerste waart om Zijn wil
door heel de hemel te verkondigen,
Daar waar Zijn zonen u als gezant verwachten;
Waarschijnlijk bent u hier op Gods bevel,
waardig bevonden om zijn nieuwe schepping
vaak te bezoeken als Zijn oog. Nieuwsgierig
naar Zijn werken en vooral de Mens,
Zijn hoogste vreugde en gunsteling (voor hem
schiep Hij deze wonderlijke werken)
verliet ik het koor der cherubijnen om hier
alleen rond te dwalen. Stralendste
der serafijnen, zeg me in welke van deze
werelden de Mens zijn vaste woonst
gevonden heeft, of anders vrijelijk rondzwerft,
zeg welke heldere wereld hij heeft verkozen,
zodat ik hem bespieden kan, of openlijk
bewonderen: hem, die de Schepper
al deze werelden schonk en verrijkte
met zovele gaven opdat wij
(zoals het hoort) in hem en alle dingen
de Maker van dit alles zouden prijzen;
Hij, die rechtens de rebellen verdreef
naar de diepste hel en, ter herstel
van dat verlies, in al Zijn Wijsheid 't geslacht
der mensen schiep om Hem beter te dienen. 

Zo sprak de valse veinzer ongemerkt;
want mens noch engel doorziet hypocrisie,
het enige kwaad dat zich onzichtbaar spreidt,
(behalve voor God die immers alles ziet)
Hij laat het toe in hemel en hel dat vaak,
zelfs als de wijsheid waakt, achterdocht slaapt
aan wijsheids poort en 't werk overlaat
aan lichtgelovigheid; Zo ziet goedheid
geen kwaad waar het afwezig lijkt te zijn.
Dit bedrog viel Uriël te beurt,
de zonregent en scherpste hemelgeest,
die nu in zijn rechtschapenheid de valsaard
op deze manier verkoos te antwoorden:

Schone engel, uw lust Gods werk te kennen
en Hem daardoor te eren, is geen exces
dat blaam verdient, maar eerder lof: Des
te meer wanneer ze lijkt op overdaad
die u zo eenzaam hierheen heeft geleid
vanuit uw hemelwoonst om met uw eigen
ogen dat te zien waar anderen 
genoegen nemen met wat ze horen zeggen:
Gewis, al Gods werk is wonderbaarlijk,
een genoegen om te kennen en waardevol
om er met plezier aan terug te denken;
Maar welke geest, door Hem geschapen, begrijpt
hun aantal of de eindeloze wijsheid
die hen voortbracht en hun ontstaan verborg?
Ik was getuige hoe Hij met Zijn Woord
uit vormloze massa de wereld maakte:
Chaos gehoorzaamde Hem, woest oproer
bedaarde, oneindigheid begrensde Hij;
Zijn tweede woord riep licht uit duisternis&lt;ref&gt;Licht: Genesis 1:2 noemt het licht als de eerste schepping.&lt;/ref&gt;
en orde werd uit wanorde geboren;
Elk hoofdelement — aarde, water,
lucht en vuur —snelde naar zijn plaats,
terwijl ether, de hemelse kwintessens,
opwaarts vloog, door vele vormen bezield
die sferisch tollend sterren werden, ontelbaar
zoals u ziet, met elk hun eigen plaats 
toegewezen en elk een eigen baan;
de rest der sterren omwalt dit universum.
Kijk daar beneden naar die bol, één zijde
schijnt met licht, weerkaatst, van hier geleend;
Dat is de aarde, de woning van de Mens;
dat licht zijn dag, die anders voor de nacht
zou wijken zoals nu op 't ander halfrond,
als de nabije Maan (zo heet die mooie
ster ertegenover) niet tijdig zou helpen
op haar maandelijkse loop langs
de hemel afnemend, en weer toenemend
't geleende licht van haar drievoudig gezicht&lt;ref&gt;Drievoudig gezicht: de drie fasen van de maan.&lt;/ref&gt;
ledigt en weer uitstort op de aarde,
en met haar bleke aanschijn de nacht verdrijft.
De plek waar ik naar wijs is 't Paradijs,
Adams verblijf in een beschaduwd lustprieel.
U vindt nu zelf uw weg, ik ga naar elders.
Hij keerde zich om en Satan maakte een buiging
voor de verheven engel die ieder eer
en respect verschuldigd is. In steile
vlucht wentelde hij vanaf de zonnebaan
naar de aarde daaronder, vol goede hoop,
en rustte pas boven op Niphates.&lt;/poem&gt;
| Kolom2=
&lt;big&gt;PARADISE LOST&lt;/big&gt;

John Milton (1674)

BOOK III
&lt;poem&gt;
Hail, holy Light, offspring of Heaven firstborn,
Or of the Eternal coeternal beam:
May I express thee unblam'd? since God is light,
And never but in unapproached light
Dwelt from eternity, dwelt then in thee
Bright effluence of bright essence increate.
Or hear'st thou rather pure ethereal stream,
Whose fountain who shall tell? before the sun,
Before the Heavens thou wert, and at the voice
Of God, as with a mantle, didst invest
10 The rising world of waters dark and deep,
Won from the void and formless infinite.
Thee I re-visit now with bolder wing,
Escap'd the Stygian pool, though long detain'd
In that obscure sojourn, while in my flight
Through utter and through middle darkness borne,
With other notes than to the Orphean lyre
I sung of Chaos and eternal Night;
Taught by the heavenly Muse to venture down
The dark descent, and up to re-ascend,
20 Though hard and rare: Thee I revisit safe,
And feel thy sovran vital lamp; but thou
Revisit'st not these eyes, that roll in vain
To find thy piercing ray, and find no dawn;
So thick a drop serene hath quench'd their orbs,
Or dim suffusion veil'd. Yet not the more
Cease I to wander, where the Muses haunt,
Clear spring, or shady grove, or sunny hill,
Smit with the love of sacred song; but chief
Thee, Sion, and the flowery brooks beneath,
30 That wash thy hallow'd feet, and warbling flow,
Nightly I visit: nor sometimes forget
Those other two equal'd with me in Fate,
So were I equal'd with them in renown,
Blind Thamyris, and blind Maeonides,
And Tiresias, and Phineus, prophets old:
Then feed on thoughts, that voluntary move
Harmonious numbers; as the wakeful bird
Sings darkling, and in shadiest covert hid
Tunes her nocturnal note. Thus with the year
40 Seasons return; but not to me returns
Day, or the sweet approach of even or morn,
Or sight of vernal bloom, or summer's rose,
Or flocks, or herds, or human face divine;
But cloud instead, and ever-during dark
Surrounds me, from the cheerful ways of men
Cut off, and for the book of knowledge fair
Presented with a universal blank
Of nature's works to me expung'd and ras'd,
And wisdom at one entrance quite shut out.
50 So much the rather thou, celestial Light,
Shine inward, and the mind through all her powers
Irradiate; there plant eyes, all mist from thence
Purge and disperse, that I may see and tell
Of things invisible to mortal sight.
Now had the Almighty Father from above,
From the pure empyrean where he sits
High thron'd above all highth, bent down his eye
His own works and their works at once to view:
About him all the Sanctities of Heaven
60 Stood thick as stars, and from his sight receiv'd
Beatitude past utterance; on his right
The radiant image of his glory sat,
His only son; on earth he first beheld
Our two first parents, yet the only two
Of mankind in the happy garden plac'd
Reaping immortal fruits of joy and love,
Uninterrupted joy, unrivall'd love,
In blissful solitude; he then survey'd
Hell and the gulf between, and Satan there
70 Coasting the wall of Heaven on this side Night
In the dun air sublime, and ready now
To stoop with wearied wings, and willing feet,
On the bare outside of this world, that seem'd
Firm land imbosom'd, without firmament,
Uncertain which, in ocean or in air.
Him God beholding from his prospect high,
Wherein past, present, future, he beholds,
Thus to his only Son foreseeing spake.

Only begotten Son, seest thou what rage
80 Transports our Adversary? whom no bounds
Prescrib'd no bars of Hell, nor all the chains
Heap'd on him there, nor yet the main abyss
Wide interrupt, can hold; so bent he seems
On desperate revenge, that shall redound
Upon his own rebellious head. And now,
Through all restraint broke loose, he wings his way
Not far off Heaven, in the precincts of light,
Directly towards the new created world,
And man there plac'd, with purpose to assay
90 If him by force he can destroy, or, worse,
By some false guile pervert; and shall pervert;
For man will hearken to his glozing lies,
And easily transgress the sole command,
Sole pledge of his obedience: So will fall
He and his faithless progeny: Whose fault?
Whose but his own? ingrate, he had of me
All he could have; I made him just and right,
Sufficient to have stood, though free to fall.
Such I created all the ethereal Powers
100 And Spirits, both them who stood, and them who fail'd;
Freely they stood who stood, and fell who fell.
Not free, what proof could they have given sincere
Of true allegiance, constant faith or love,
Where only what they needs must do appear'd,
Not what they would? what praise could they receive?
What pleasure I from such obedience paid,
When will and reason (reason also is choice)
Useless and vain, of freedom both despoil'd,
Made passive both, had serv'd necessity,
110 Not me? they therefore, as to right belong'd,
So were created, nor can justly accuse
Their Maker, or their making, or their fate,
As if predestination over-rul'd
Their will dispos'd by absolute decree
Or high foreknowledge they themselves decreed
Their own revolt, not I; if I foreknew,
Foreknowledge had no influence on their fault,
Which had no less proved certain unforeknown.
So without least impulse or shadow of fate,
120 Or aught by me immutably foreseen,
They trespass, authors to themselves in all
Both what they judge, and what they choose; for so
I form'd them free: and free they must remain,
Till they enthrall themselves; I else must change
Their nature, and revoke the high decree
Unchangeable, eternal, which ordain'd
Their freedom: they themselves ordain'd their fall.
The first sort by their own suggestion fell,
Self-tempted, self-deprav'd: Man falls, deceiv'd
130 By the other first: Man therefore shall find grace,
The other none: In mercy and justice both,
Through Heaven and Earth, so shall my glory excel;
But Mercy, first and last, shall brightest shine.

Thus while God spake, ambrosial fragrance fill'd
All Heaven, and in the blessed Spirits elect
Sense of new joy ineffable diffus'd.
Beyond compare the Son of God was seen
Most glorious; in him all his Father shone
Substantially express'd; and in his face
140 Divine compassion visibly appear'd,
Love without end, and without measure grace,
Which uttering, thus he to his Father spake.

O Father, gracious was that word which clos'd
Thy sovran command, that Man should find grace;
For which both Heaven and earth shall high extol
Thy praises, with the innumerable sound
Of hymns and sacred songs, wherewith thy throne
Encompass'd shall resound thee ever blest.
For should Man finally be lost, should Man,
150 Thy creature late so lov'd, thy youngest son,
Fall circumvented thus by fraud, though join'd
With his own folly? that be from thee far,
That far be from thee, Father, who art judge
Of all things made, and judgest only right.
Or shall the Adversary thus obtain
His end, and frustrate thine? shall he fulfill
His malice, and thy goodness bring to nought,
Or proud return, though to his heavier doom,
Yet with revenge accomplish'd, and to Hell
160 Draw after him the whole race of mankind,
By him corrupted? or wilt thou thyself
Abolish thy creation, and unmake
For him, what for thy glory thou hast made?
So should thy goodness and thy greatness both
Be question'd and blasphem'd without defence.

To whom the great Creator thus replied.
O son, in whom my soul hath chief delight,
Son of my bosom, Son who art alone.
My word, my wisdom, and effectual might,
170 All hast thou spoken as my thoughts are, all
As my eternal purpose hath decreed;
Man shall not quite be lost, but sav'd who will;
Yet not of will in him, but grace in me
Freely vouchsaf'd; once more I will renew
His lapsed powers, though forfeit; and enthrall'd
By sin to foul exorbitant desires;
Upheld by me, yet once more he shall stand
On even ground against his mortal foe;
By me upheld, that he may know how frail
180 His fallen condition is, and to me owe
All his deliverance, and to none but me.
Some I have chosen of peculiar grace,
Elect above the rest; so is my will:
The rest shall hear me call, and oft be warn'd
Their sinful state, and to appease betimes
The incensed Deity, while offer'd grace
Invites; for I will clear their senses dark,
What may suffice, and soften stony hearts
To pray, repent, and bring obedience due.
190 To prayer, repentance, and obedience due,
Though but endeavour'd with sincere intent,
Mine ear shall not be slow, mine eye not shut.
And I will place within them as a guide,
My umpire Conscience; whom if they will hear,
Light after light, well us'd, they shall attain,
And to the end, persisting, safe arrive.
This my long sufferance, and my day of grace,
They who neglect and scorn, shall never taste;
But hard be harden'd, blind be blinded more,
200 That they may stumble on, and deeper fall;
And none but such from mercy I exclude.
But yet all is not done; Man disobeying,
Disloyal, breaks his fealty, and sins
Against the high supremacy of Heaven,
Affecting God-head, and, so losing all,
To expiate his treason hath nought left,
But to destruction sacred and devote,
He, with his whole posterity, must die,
Die he or justice must; unless for him
210 Some other able, and as willing, pay
The rigid satisfaction, death for death.
Say, heavenly Powers, where shall we find such love?
Which of you will be mortal, to redeem
Man's mortal crime, and just the unjust to save?
Dwells in all Heaven charity so dear?

And silence was in Heaven: on Man's behalf
He ask'd, but all the heavenly quire stood mute,
Patron or intercessour none appear'd,
Much less that durst upon his own head draw
220 The deadly forfeiture, and ransom set.
And now without redemption all mankind
Must have been lost, adjudg'd to Death and Hell
By doom severe, had not the Son of God,
In whom the fulness dwells of love divine,
His dearest mediation thus renew'd.

Father, thy word is past, Man shall find grace;
And shall grace not find means, that finds her way,
The speediest of thy winged messengers,
To visit all thy creatures, and to all
230 Comes unprevented, unimplor'd, unsought?
Happy for Man, so coming; he her aid
Can never seek, once dead in sins, and lost;
Atonement for himself, or offering meet,
Indebted and undone, hath none to bring;
Behold me then: me for him, life for life
I offer: on me let thine anger fall;
Account me Man; I for his sake will leave
Thy bosom, and this glory next to thee
Freely put off, and for him lastly die
240 Well pleased; on me let Death wreak all his rage.
Under his gloomy power I shall not long
Lie vanquished. Thou hast given me to possess
Life in myself for ever; by thee I live;
Though now to Death I yield, and am his due,
All that of me can die, yet, that debt paid,
thou wilt not leave me in the loathsome grave
His prey, nor suffer my unspotted soul
For ever with corruption there to dwell;
But I shall rise victorious, and subdue
250 My vanquisher, spoiled of his vaunted spoil.
Death his death's wound shall then receive, and stoop
Inglorious, of his mortal sting disarmed;
I through the ample air in triumph high
Shall lead Hell captive maugre Hell, and show
The powers of darkness bound. Thou, at the sight
Pleased, out of Heaven shalt look down and smile,
While, by thee raised, I ruin all my foes;
Death last, and with his carcass glut the grave;
Then, with the multitude of my redeemed,
260 Shall enter Heaven, long absent, and return,
Father, to see thy face, wherein no cloud
Of anger shall remain, but peace assured
And reconcilement: wrath shall be no more
Thenceforth, but in thy presence joy entire.

His words here ended; but his meek aspect
Silent yet spake, and breathed immortal love
To mortal men, above which only shone
Filial obedience: as a sacrifice
Glad to be offered, he attends the will
270 Of his great Father. Admiration seized
All Heaven, what this might mean, and whither tend,
Wondering; but soon th' Almighty thus replied.

O thou in Heaven and Earth the only peace
Found out for mankind under wrath, O thou
My sole complacence! Well thou know'st how dear
To me are all my works; nor Man the least,
Though last created, that for him I spare
Thee from my bosom and right hand, to save,
By losing thee a while, the whole race lost.
280 Thou, therefore, whom thou only canst redeem,
Their nature also to thy nature join;
And be thyself Man among men on Earth,
Made flesh, when time shall be, of virgin seed,
By wondrous birth; be thou in Adam's room
The head of all mankind, though Adam's son.
As in him perish all men, so in thee,
As from a second root, shall be restored
As many as are restored, without thee none.
290 His crime makes guilty all his sons; thy merit,
Imputed, shall absolve them who renounce
Their own both righteous and unrighteous deeds,
And live in thee transplanted, and from thee
Receive new life. So Man, as is most just,
Shall satisfy for Man, be judged and die,
And dying rise, and rising with him raise
His brethren, ransomed with his own dear life.
So heavenly love shall outdo hellish hate,
Giving to death, and dying to redeem,
300 So dearly to redeem what hellish hate
So easily destroyed, and still destroys
In those who, when they may, accept not grace.
Nor shalt thou, by descending to assume
Man's nature, lessen or degrade thine own.
Because thou hast, though throned in highest bliss
Equal to God, and equally enjoying
God-like fruition, quitted all, to save
A world from utter loss, and hast been found
By merit more than birthright Son of God,
310 Found worthiest to be so by being good,
Far more than great or high; because in thee
Love hath abounded more than glory abounds;
Therefore thy humiliation shall exalt
With thee thy manhood also to this throne:
Here shalt thou sit incarnate, here shalt reign
Both God and Man, Son both of God and Man,
Anointed universal King; all power
I give thee; reign for ever, and assume
Thy merits; under thee, as head supreme,
320 Thrones, Princedoms, Powers, Dominions, I reduce:
All knees to thee shall bow, of them that bide
In Heaven, or Earth, or under Earth in Hell.
When thou, attended gloriously from Heaven,
Shalt in the sky appear, and from thee send
The summoning Arch-Angels to proclaim
Thy dread tribunal; forthwith from all winds,
The living, and forthwith the cited dead
Of all past ages, to the general doom
Shall hasten; such a peal shall rouse their sleep.
330 Then, all thy saints assembled, thou shalt judge
Bad Men and Angels; they, arraigned, shall sink
Beneath thy sentence; Hell, her numbers full,
Thenceforth shall be for ever shut. Mean while
The world shall burn, and from her ashes spring
New Heaven and Earth, wherein the just shall dwell,
And, after all their tribulations long,
See golden days, fruitful of golden deeds,
With joy and peace triumphing, and fair truth.
Then thou thy regal scepter shalt lay by,
350 For regal scepter then no more shall need,
God shall be all in all. But, all ye Gods,
Adore him, who to compass all this dies;
Adore the Son, and honour him as me.

No sooner had the Almighty ceased, but all
The multitude of Angels, with a shout
Loud as from numbers without number, sweet
As from blest voices, uttering joy, Heaven rung
With jubilee, and loud Hosannas filled
The eternal regions: Lowly reverent
360 Towards either throne they bow, and to the ground
With solemn adoration down they cast
Their crowns inwove with amarant and gold;
Immortal amarant, a flower which once
In Paradise, fast by the tree of life,
Began to bloom; but soon for man's offence
To Heaven removed, where first it grew, there grows,
And flowers aloft shading the fount of life,
And where the river of bliss through midst of Heaven
Rolls o'er Elysian flowers her amber stream;
360 With these that never fade the Spirits elect
Bind their resplendent locks inwreathed with beams;
Now in loose garlands thick thrown off, the bright
Pavement, that like a sea of jasper shone,
Impurpled with celestial roses smiled.
Then, crowned again, their golden harps they took,
Harps ever tuned, that glittering by their side
Like quivers hung, and with preamble sweet
Of charming symphony they introduce
Their sacred song, and waken raptures high;
370 No voice exempt, no voice but well could join
Melodious part, such concord is in Heaven.

Thee, Father, first they sung Omnipotent,
Immutable, Immortal, Infinite,
Eternal King; the Author of all being,
Fountain of light, thyself invisible
Amidst the glorious brightness where thou sit'st
Throned inaccessible, but when thou shadest
The full blaze of thy beams, and, through a cloud
Drawn round about thee like a radiant shrine,
380 Dark with excessive bright thy skirts appear,
Yet dazzle Heaven, that brightest Seraphim
Approach not, but with both wings veil their eyes.
Thee next they sang of all creation first,
Begotten Son, Divine Similitude,
In whose conspicuous countenance, without cloud
Made visible, the Almighty Father shines,
Whom else no creature can behold; on thee
Impressed the effulgence of his glory abides,
Transfused on thee his ample Spirit rests.
390 He Heaven of Heavens and all the Powers therein
By thee created; and by thee threw down
The aspiring Dominations: Thou that day
Thy Father's dreadful thunder didst not spare,
Nor stop thy flaming chariot-wheels, that shook
Heaven's everlasting frame, while o'er the necks
Thou drovest of warring Angels disarrayed.
Back from pursuit thy Powers with loud acclaim
Thee only extolled, Son of thy Father's might,
To execute fierce vengeance on his foes,
400 Not so on Man: Him through their malice fallen,
Father of mercy and grace, thou didst not doom
So strictly, but much more to pity incline:
No sooner did thy dear and only Son
Perceive thee purposed not to doom frail Man
So strictly, but much more to pity inclined,
He to appease thy wrath, and end the strife
Of mercy and justice in thy face discerned,
Regardless of the bliss wherein he sat
Second to thee, offered himself to die
410 For Man's offence. O unexampled love,
Love no where to be found less than Divine!
Hail, Son of God, Saviour of Men! Thy name
Shall be the copious matter of my song
Henceforth, and never shall my heart thy praise
Forget, nor from thy Father's praise disjoin.
Thus they in Heaven, above the starry sphere,
Their happy hours in joy and hymning spent.

Mean while upon the firm opacous globe
Of this round world, whose first convex divides
420 The luminous inferiour orbs, enclosed
From Chaos, and the inroad of Darkness old,
Satan alighted walks: A globe far off
It seemed, now seems a boundless continent
Dark, waste, and wild, under the frown of Night
Starless exposed, and ever-threatening storms
Of Chaos blustering round, inclement sky;
Save on that side which from the wall of Heaven,
Though distant far, some small reflection gains
Of glimmering air less vexed with tempest loud:
430 Here walked the Fiend at large in spacious field.
As when a vultur on Imaus bred,
Whose snowy ridge the roving Tartar bounds,
Dislodging from a region scarce of prey
To gorge the flesh of lambs or yeanling kids,
On hills where flocks are fed, flies toward the springs
Of Ganges or Hydaspes, Indian streams;
But in his way lights on the barren plains
Of Sericana, where Chineses drive
With sails and wind their cany waggons light:
440 So, on this windy sea of land, the Fiend
Walked up and down alone, bent on his prey;
Alone, for other creature in this place,
Living or lifeless, to be found was none;
None yet, but store hereafter from the earth
Up hither like aereal vapours flew
Of all things transitory and vain, when sin
With vanity had filled the works of men:
Both all things vain, and all who in vain things
Built their fond hopes of glory or lasting fame,
450 Or happiness in this or the other life;
All who have their reward on earth, the fruits
Of painful superstition and blind zeal,
Nought seeking but the praise of men, here find
Fit retribution, empty as their deeds;
All the unaccomplished works of Nature's hand,
Abortive, monstrous, or unkindly mixed,
Dissolved on earth, fleet hither, and in vain,
Till final dissolution, wander here;
Not in the neighbouring moon as some have dreamed;
460 Those argent fields more likely habitants,
Translated Saints, or middle Spirits hold
Betwixt the angelical and human kind.
Hither of ill-joined sons and daughters born
First from the ancient world those giants came
With many a vain exploit, though then renowned:
The builders next of Babel on the plain
Of Sennaar, and still with vain design,
New Babels, had they wherewithal, would build:
Others came single; he, who, to be deemed
470 A God, leaped fondly into Aetna flames,
Empedocles; and he, who, to enjoy
Plato's Elysium, leaped into the sea,
Cleombrotus; and many more too long,
Embryos, and idiots, eremites, and friars
White, black, and gray, with all their trumpery.
Here pilgrims roam, that strayed so far to seek
In Golgotha him dead, who lives in Heaven;
And they, who to be sure of Paradise,
Dying, put on the weeds of Dominick,
480 Or in Franciscan think to pass disguised;
They pass the planets seven, and pass the fixed,
And that crystalling sphere whose balance weighs
The trepidation talked, and that first moved;
And now Saint Peter at Heaven's wicket seems
To wait them with his keys, and now at foot
Of Heaven's ascent they lift their feet, when lo
A violent cross wind from either coast
Blows them transverse, ten thousand leagues awry
Into the devious air: Then might ye see
490 Cowls, hoods, and habits, with their wearers, tost
And fluttered into rags; then reliques, beads,
Indulgences, dispenses, pardons, bulls,
The sport of winds: All these, upwhirled aloft,
Fly o'er the backside of the world far off
Into a Limbo large and broad, since called
The Paradise of Fools, to few unknown
Long after; now unpeopled, and untrod.
All this dark globe the Fiend found as he passed,
And long he wandered, till at last a gleam
500 Of dawning light turned thither-ward in haste
His travelled steps: far distant he descries
Ascending by degrees magnificent
Up to the wall of Heaven a structure high;
At top whereof, but far more rich, appeared
The work as of a kingly palace-gate,
With frontispiece of diamond and gold
Embellished; thick with sparkling orient gems
The portal shone, inimitable on earth
By model, or by shading pencil, drawn.
510 These stairs were such as whereon Jacob saw
Angels ascending and descending, bands
Of guardians bright, when he from Esau fled
To Padan-Aram, in the field of Luz
Dreaming by night under the open sky
And waking cried, This is the gate of Heaven.
Each stair mysteriously was meant, nor stood
There always, but drawn up to Heaven sometimes
Viewless; and underneath a bright sea flowed
Of jasper, or of liquid pearl, whereon
520 Who after came from earth, sailing arrived
Wafted by Angels, or flew o'er the lake
Rapt in a chariot drawn by fiery steeds.
The stairs were then let down, whether to dare
The Fiend by easy ascent, or aggravate
His sad exclusion from the doors of bliss:
Direct against which opened from beneath,
Just o'er the blissful seat of Paradise,
A passage down to the Earth, a passage wide,
Wider by far than that of after-times
530 Over mount Sion, and, though that were large,
Over the Promised Land to God so dear;
By which, to visit oft those happy tribes,
On high behests his angels to and fro
Passed frequent, and his eye with choice regard
From Paneas, the fount of Jordan's flood,
To Beersaba, where the Holy Land
Borders on Egypt and the Arabian shore;
So wide the opening seemed, where bounds were set
To darkness, such as bound the ocean wave.
540 Satan from hence, now on the lower stair,
That scaled by steps of gold to Heaven-gate,
Looks down with wonder at the sudden view
Of all this world at once. As when a scout,
Through dark and desart ways with peril gone
All night, at last by break of cheerful dawn
Obtains the brow of some high-climbing hill,
Which to his eye discovers unaware
The goodly prospect of some foreign land
First seen, or some renowned metropolis
550 With glistering spires and pinnacles adorned,
Which now the rising sun gilds with his beams:
Such wonder seised, though after Heaven seen,
The Spirit malign, but much more envy seised,
At sight of all this world beheld so fair.
Round he surveys (and well might, where he stood
So high above the circling canopy
Of night's extended shade,) from eastern point
Of Libra to the fleecy star that bears
Andromeda far off Atlantick seas
560 Beyond the horizon; then from pole to pole
He views in breadth, and without longer pause
Down right into the world's first region throws
His flight precipitant, and winds with ease
Through the pure marble air his oblique way
Amongst innumerable stars, that shone
Stars distant, but nigh hand seemed other worlds;
Or other worlds they seemed, or happy isles,
Like those Hesperian gardens famed of old,
Fortunate fields, and groves, and flowery vales,
570 Thrice happy isles; but who dwelt happy there
He staid not to inquire: Above them all
The golden sun, in splendour likest Heaven,
Allured his eye; thither his course he bends
Through the calm firmament, (but up or down,
By center, or eccentrick, hard to tell,
Or longitude,) where the great luminary
Aloof the vulgar constellations thick,
That from his lordly eye keep distance due,
Dispenses light from far; they, as they move
580 Their starry dance in numbers that compute
Days, months, and years, towards his all-cheering lamp
Turn swift their various motions, or are turned
By his magnetick beam, that gently warms
The universe, and to each inward part
With gentle penetration, though unseen,
Shoots invisible virtue even to the deep;
So wonderously was set his station bright.
There lands the Fiend, a spot like which perhaps
Astronomer in the sun's lucent orb
590 Through his glazed optick tube yet never saw.
The place he found beyond expression bright,
Compared with aught on earth, metal or stone;
Not all parts like, but all alike informed
With radiant light, as glowing iron with fire;
If metal, part seemed gold, part silver clear;
If stone, carbuncle most or chrysolite,
Ruby or topaz, to the twelve that shone
In Aaron's breast-plate, and a stone besides
Imagined rather oft than elsewhere seen,
600 That stone, or like to that which here below
Philosophers in vain so long have sought,
In vain, though by their powerful art they bind
Volatile Hermes, and call up unbound
In various shapes old Proteus from the sea,
Drained through a limbeck to his native form.
What wonder then if fields and regions here
Breathe forth Elixir pure, and rivers run
Potable gold, when with one virtuous touch
The arch-chemick sun, so far from us remote,
610 Produces, with terrestrial humour mixed,
Here in the dark so many precious things
Of colour glorious, and effect so rare?
Here matter new to gaze the Devil met
Undazzled; far and wide his eye commands;
For sight no obstacle found here, nor shade,
But all sun-shine, as when his beams at noon
Culminate from the equator, as they now
Shot upward still direct, whence no way round
Shadow from body opaque can fall; and the air,
620 No where so clear, sharpened his visual ray
To objects distant far, whereby he soon
Saw within ken a glorious Angel stand,
The same whom John saw also in the sun:
His back was turned, but not his brightness hid;
Of beaming sunny rays a golden tiar
Circled his head, nor less his locks behind
Illustrious on his shoulders fledge with wings
Lay waving round; on some great charge employed
He seemed, or fixed in cogitation deep.
630 Glad was the Spirit impure, as now in hope
To find who might direct his wandering flight
To Paradise, the happy seat of Man,
His journey's end and our beginning woe.
But first he casts to change his proper shape,
Which else might work him danger or delay:
And now a stripling Cherub he appears,
Not of the prime, yet such as in his face
Youth smiled celestial, and to every limb
Suitable grace diffused, so well he feigned:
640 Under a coronet his flowing hair
In curls on either cheek played; wings he wore
Of many a coloured plume, sprinkled with gold;
His habit fit for speed succinct, and held
Before his decent steps a silver wand.
He drew not nigh unheard; the Angel bright,
Ere he drew nigh, his radiant visage turned,
Admonished by his ear, and straight was known
The Arch-Angel Uriel, one of the seven
Who in God's presence, nearest to his throne,
650 Stand ready at command, and are his eyes
That run through all the Heavens, or down to the Earth
Bear his swift errands over moist and dry,
O'er sea and land: him Satan thus accosts.

Uriel, for thou of those seven Spirits that stand
In sight of God's high throne, gloriously bright,
The first art wont his great authentick will
Interpreter through highest Heaven to bring,
Where all his sons thy embassy attend;
And here art likeliest by supreme decree
660 Like honour to obtain, and as his eye
To visit oft this new creation round;
Unspeakable desire to see, and know
All these his wonderous works, but chiefly Man,
His chief delight and favour, him for whom
All these his works so wonderous he ordained,
Hath brought me from the quires of Cherubim
Alone thus wandering. Brightest Seraph, tell
In which of all these shining orbs hath Man
His fixed seat, or fixed seat hath none,
670 But all these shining orbs his choice to dwell;
That I may find him, and with secret gaze
Or open admiration him behold,
On whom the great Creator hath bestowed
Worlds, and on whom hath all these graces poured;
That both in him and all things, as is meet,
The universal Maker we may praise;
Who justly hath driven out his rebel foes
To deepest Hell, and, to repair that loss,
Created this new happy race of Men
680 To serve him better: Wise are all his ways.

So spake the false dissembler unperceived;
For neither Man nor Angel can discern
Hypocrisy, the only evil that walks
Invisible, except to God alone,
By his permissive will, through Heaven and Earth:
And oft, though wisdom wake, suspicion sleeps
At wisdom's gate, and to simplicity
Resigns her charge, while goodness thinks no ill
Where no ill seems: Which now for once beguiled
690 Uriel, though regent of the sun, and held
The sharpest-sighted Spirit of all in Heaven;
Who to the fraudulent impostor foul,
In his uprightness, answer thus returned.

Fair Angel, thy desire, which tends to know
The works of God, thereby to glorify
The great Work-master, leads to no excess
That reaches blame, but rather merits praise
The more it seems excess, that led thee hither
From thy empyreal mansion thus alone,
700 To witness with thine eyes what some perhaps,
Contented with report, hear only in Heaven:
For wonderful indeed are all his works,
Pleasant to know, and worthiest to be all
Had in remembrance always with delight;
But what created mind can comprehend
Their number, or the wisdom infinite
That brought them forth, but hid their causes deep?
I saw when at his word the formless mass,
This world's material mould, came to a heap:
710 Confusion heard his voice, and wild uproar
Stood ruled, stood vast infinitude confined;
Till at his second bidding Darkness fled,
Light shone, and order from disorder sprung:
Swift to their several quarters hasted then
The cumbrous elements, earth, flood, air, fire;
And this ethereal quintessence of Heaven
Flew upward, spirited with various forms,
That rolled orbicular, and turned to stars
Numberless, as thou seest, and how they move;
720 Each had his place appointed, each his course;
The rest in circuit walls this universe.
Look downward on that globe, whose hither side
With light from hence, though but reflected, shines;
That place is Earth, the seat of Man; that light
His day, which else, as the other hemisphere,
Night would invade; but there the neighbouring moon
So call that opposite fair star) her aid
Timely interposes, and her monthly round
Still ending, still renewing, through mid Heaven,
730 With borrowed light her countenance triform
Hence fills and empties to enlighten the Earth,
And in her pale dominion checks the night.
That spot, to which I point, is Paradise,
Adam's abode; those lofty shades, his bower.
Thy way thou canst not miss, me mine requires.
Thus said, he turned; and Satan, bowing low,
As to superiour Spirits is wont in Heaven,
Where honour due and reverence none neglects,
Took leave, and toward the coast of earth beneath,
740 Down from the ecliptick, sped with hoped success,
Throws his steep flight in many an aery wheel;
Nor staid, till on Niphates' top he lights.
&lt;/poem&gt;
}}
[[Het paradijs verloren: Boek IV|&gt;&gt;&gt; Ga verder met BOOK IV]]

----
'''Navigatie''': [[Het paradijs verloren: Boek I|Boek I]] - [[Het paradijs verloren: Boek II|Boek II]] - Boek III
----
== Noten ==
Bron voor de explicatieve noten: [https://milton.host.dartmouth.edu/reading%20room/pl/book%201/text.shtml The John Milton Reading Room: Paradise Lost] (onder Creative Commons licentie)

{{References}}
[[Categorie:Engels]]
[[Categorie:John Milton]]
[[Categorie:Vertaalde poëzie]]</text>
      <sha1>hpm3q1abbn407q2cjewjpvk2bdn9r4j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>127005</id>
      <parentid>126992</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T18:06:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>J.G.G.</username>
        <id>269</id>
      </contributor>
      <comment>wplink</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="74366" xml:space="preserve">{{Infobox document
| naam             = Het paradijs verloren: Boek III
| auteur           = [[Auteur:John Milton|John Milton]]
| genre            = Poëzie
| taal             = Engels
| datum            = 1674 (tweede editie)&lt;/br&gt;Vertaling 2022
| vertaler         = [[Gebruiker:J.G.G.|Jules Grandgagnage]]
| bron             = [https://vertaaldegedichten.jouwweb.be/engelse-gedichten/john-milton/paradise-lost-book-iii Vertaalde gedichten: Paradise Lost Boek III]]
| auteursrecht     = CC-BY-SA
| artikelwikipedia = Paradise Lost (gedicht)
}}
[[Bestand:ParadiseLButts1.jpg|miniatuur|left|Illustratie door William Blake, 1808: Satan wekt de opstandige engelen op]]

----
&lt;Center&gt;&lt;Big&gt;&lt;Big&gt;Het paradijs verloren: Boek III (1674)&lt;/Big&gt;&lt;/Big&gt;
'''Paradise Lost Book III van John Milton'''&lt;br&gt;naar het Nederlands vertaald door Jules Grandgagnage (2022)&lt;/br&gt;
&lt;/br&gt;&lt;U&gt;Tekstverantwoording:&lt;/U&gt; voor de Engelse tekst werd gebruikgemaakt van [https://en.wikisource.org/wiki/Paradise_Lost_(1674)/Book_III de tekst op de Engelse Wikisource]. &lt;/Center&gt;

----
{{Gebruiker:J.G.G./licentie}}
----

'''ONDERWERP DERDE BOEK''' ('The Argument')

God, gezeten op Zijn troon, ziet Satan op deze wereld afvliegen, die Hij pas geschapen heeft. Hij toont hem aan zijn Zoon die aan Zijn rechterhand zit en voorspelt het succes van Satan in het verderven van de mensheid. Hij zuivert Zijn eigen Gerechtigheid en Wijsheid van alle blaam, omdat Hij de mens vrij en bekwaam genoeg heeft geschapen om zijn verleider te weerstaan; toch verklaart Hij Zijn voornemen genade aan de mens te schenken, omdat hij niet uit eigen kwaadwilligheid is gevallen, zoals Satan, maar door hem verleid is. De Zoon van God prijst Zijn Vader voor de openbaring van Zijn genadige bedoeling met de mens; maar God verklaart opnieuw, dat Genade niet kan worden verleend aan de mens zonder de voldoening van Goddelijke rechtvaardigheid; de mens heeft de majesteit van God beledigd door goddelijkheid na te streven. Daarom moet hij met heel zijn nageslacht, gewijd aan de dood, sterven, tenzij iemand kan worden gevonden die bereid is om in zijn plaats deze straf te ondergaan. De Zoon van God biedt zichzelf vrijwillig aan als zoenoffer voor de mens. De Vader aanvaardt dit, verordent zijn incarnatie, spreekt zijn verhevenheid uit boven alle Namen in Hemel en Aarde; beveelt alle Engelen om zijn zoon te aanbidden. Zij gehoorzamen, en zingen op hun harpen in koor de lof van zowel de Vader als de Zoon. Intussen is Satan neergestreken op de kale bol van de buitenste sfeer van de wereld, waar hij dwalend een plaats vindt die sindsdien het voorgeborchte van de ijdelheid wordt genoemd en waar personen en dingen heen vliegen. Satan komt dan bij de Hemelpoort, die wordt beschreven als opstijgend naar de sterren, en de wateren boven het Firmament die eromheen stromen: Hij gaat vandaar naar de sfeer van de Zon; hij vindt daar Uriël, de Regent van die sfeer, maar verandert eerst zichzelf in de gedaante van een lagere Engel en doet alsof hij de nieuwe Schepping en Mens wil zien die God hier heeft neergezet. Satan vraagt aan Uriël hem de weg te wijzen naar de plaats waar de mens woont, en wordt ernaartoe geleid; hij landt eerst op de berg Niphates.&lt;ref&gt;Niphates: een berg in het Taurusgebergte in Armenië.&lt;/ref&gt;
{{Kolommen2
| Kolom1=
&lt;big&gt;HET PARADIJS VERLOREN&lt;/big&gt;

Nederlandse vertaling door Jules Grandgagnage (2022)

BOEK III
&lt;poem&gt;
Heil, Heilig Licht, Hemels eerstgeborene,
of mede uit de eeuwige straal ontsproten:
Mag ik me zo uitdrukken zonder blaam?
Is God immers geen Licht en woonde Hij
niet steeds in ongenaakbaar eeuwig licht,
in U, Helder Schijnsel van het Ongeschapene?
Of verkiest U de naam Zuivere stroom,
van oorsprong onbekend? Nog voor de Zon,
nog voor de hemel bestond U; Op Gods bevel&lt;ref&gt;Nog voor de hemel(en) bestond u: Zie Genesis 1:3, waarin staat dat het licht het eerste geschapen ding was.&lt;/ref&gt;
bekleedde U de jonge wereld (van donkere
diepe wateren aan 't onbegrensd
en vormloos Niets ontrukt) als met een mantel.
U zie ik nu weer, met bouder vleugelslag, 
de poel van Styx ontvloden, maar lang gekerkerd&lt;ref&gt;Syx/Stygisch: verwijst naar de rivier de Styx, een van de rivieren van de hel, die zich aan de ingang van Hades bevindt. Ook gebruikt als algemene verwijzing naar de onderwereld van de klassieke mythologie.&lt;/ref&gt;
in dat duister krocht; En op mijn vlucht
door diepste en mindere duisternis gedragen,
bezong ik Chaos en de eeuwige nacht&lt;ref&gt;Chaos: Milton ontleent het concept van chaos, of ongevormde materie, aan Hesiodus' Theogonie en de platoonse filosofie (vooral de Timaeus).&lt;/ref&gt;
met andere tonen dan Orpheus' lier;
De hemelmuze hielp me bij het dalen&lt;ref&gt;De hemelse Muze: Urania, de muze die geassocieerd wordt met astronomie. Impliceert ook de Heilige Geest.&lt;/ref&gt;
naar de hel en bij het weder klimmen, 
hoe zwaar ook die beproeving; Veiliger nu
bezoek ik u —en voel opnieuw uw levenslamp—
met ogen die niet meer dezelfde zijn,&lt;ref&gt;Ogen...: Milton was volledig blind sinds 1652.&lt;/ref&gt;
en vruchteloos zoekend naar uw indringende straal
geen dageraad meer vinden, door de schemerige
sluier van zwarte staar bedekt. Nochtans
belet dit me niet te dwalen waar Muzen zijn
en het verheven gezang rond klare bron,
lommerbos of zonbestraalde heuvel;
Maar U vooral, O, Sion, bezoek ik 's nachts,&lt;ref&gt;De heilige berg Sion, waarvan wordt beweerd dat Mozes er de leringen van God heeft ontvangen. Milton geeft blijkbaar de voorkeur aan het beeld van de berg boven dat van de gebruikelijke woonplaats van de Muzen, de berg Parnassus.&lt;/ref&gt; 
en de bloemomzoomde beken die uw
voet kabbelend bevloeien: niet zelden denk ik
aan die twee wier lot ook 't mijne is:
(kon ik in faam maar hun gelijke zijn!)
Thamyris en Homerus, beiden blind,&lt;ref&gt;Thamyris: Homerus vermeldt deze blinde Thraciër in de Ilias 2.591-4.&lt;/ref&gt;
en d' oude profeten Tiresias en Phineus;&lt;ref&gt;Tiresias: Een wijsgeer en profeet die voorkomt in Sophocles' Oedipus de Koning en ook in Antigone. Als Thebaanse ziener voorspelde hij de val van Oedipus, en sprak over zijn blindheid als de facilitator van zijn gave van voorspelling.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Phineus: Een blinde Thracische koning die de gave van profetie bezat.&lt;/ref&gt;
Dan vullen harmonische ritmes mijn hoofd, zoals
de nachtegaal die in het donker zingt
en verborgen in het schaduwlover
zijn nachtelijk lied ten gehore brengt.
Zo keren de seizoenen jaarlijks terug;
Geen dag voor mij, geen zoete nadering
van ochtend of avond, geen aanblik van lentebloesem
zomerroos, kuddes of hemels mensengezicht;
Alleen maar wolken en eeuwigdurend duister
omgeeft mij, van menselijk vertier beroofd,
Het Boek der Schepping voor mij onleesbaar gemaakt&lt;ref&gt;Het Boek der Schepping als Boek der Kennis.&lt;/ref&gt;
als een lege bladzij waar kennis en werking
der natuur werden gewist zodat
die poort naar wijsheid voor mij gesloten blijft.
Schijn des te meer naar binnen, Hemels licht,
doorstraal mijn geest, versterk al zijn gaven
en plant daar ogen die de mist verdrijven
zodat ik zien en spreken kan van dingen
die voor een sterveling onzichtbaar zijn.
Hoog verheven boven alle hoogten
op de troon van zijn zuiver Rijk,
wierp d' Almachtige Vader een blik omlaag
naar Zijn Werken en hun eigen maaksels;
Omringd door alle heiligen van de hemel,
zo talrijk als de sterren, zat Hij, en zag
schoonheid die niet in woorden te vatten was;
Aan zijn rechterzijde zat zijn stralend&lt;ref&gt;Rechterzijde: De Zoon zit aan de rechterhand van God.&lt;/ref&gt;
evenbeeld, zijn enige zoon; Op Aarde
zag hij eerst ons eerste ouderpaar,
de enige twee mensen in 't zalig Hof
geplaatst, oogstten eeuwige vreugde en liefde,
vreugde die blijft en onbenijde liefde
in zalige eenzaamheid; Daarna beschouwde
Hij hel en afgrond, en hoe Satan in grauwe
lucht aan deze zijde van de nacht&lt;ref&gt;Aan deze kant van de Nacht: aan deze kant (de dagkant) van de Nacht. Aan de andere kant van de Eeuwige Nacht is Chaos.&lt;/ref&gt;
langs de hemelmuren vloog, klaar om
met moeë vlerk maar willige tred te dalen
naar de ruige rand van deze wereld,&lt;ref&gt;Deze wereld: hier verwijst het gedicht niet naar de aarde alleen, maar naar de sfeer van het geschapen universum, waarachter de Nacht en de Chaos of een leegte ligt.&lt;/ref&gt;
vast land gelijkend zonder firmament,
zij het door zee, zij het door lucht omringd. 
God zag vanuit de hoogte aan wat was,
wat is en wat zal zijn, en sprak voorzienig
zijn enige zoon met deze woorden aan:

Eniggeboren zoon, zie je hoe drift
onze tegenstander vervoert? Noch grenspaal,
noch alle grendels van de hel, noch ketens
die hem moesten binden weerhouden hem,
zelfs niet de grote afgrond; zo vastberaden
lijkt hij op wraak gericht, die zal neerkomen
op zijn eigen rebelse hoofd. En thans,
na elke hindernis te hebben overwonnen,
richt hij in 't voorhof van het Licht nabij
de hemel zijn vleugels naar de nieuwe wereld
om de mens die daar verblijft met kracht
of list te dwingen zijn zaligheid op te geven;
en dat zal hij doen, want de mens
is gevoelig voor zijn vleierij
en overtreedt lichtzinnig 't enig gebod&lt;ref&gt;Enig gebod: Het bevel van God dat Adam en Eva de boom der kennis onaangeroerd moesten laten. Zie Genesis 2:15-17.&lt;/ref&gt;
en enig pand van zijn gehoorzaamheid. 
Zo valt hij met zijn trouweloos geslacht;
Wie draagt de schuld? Wie anders dan hijzelf,
d' ondankbare, die alles van mij kreeg!
Ik schiep hem recht en goed: hij had de keuze
net als al mijn hemelse krachten en geesten
te vallen of te staan; uit vrije wil
weerstond de een terwijl de ander viel.
Indien onvrij, welk oprecht bewijs 
is er van echte trouw, geloof en liefde,
als niet de wil maar nooddwang alles stuurt?
Wat is het loon voor zulke dienstigheid?  
En welk genoegen verdient een slaaf eraan
als wil en rede  (kiezen volgt uit redeneren)
nutteloos, ijdel, en beide van vrijheid beroofd
niet mij, maar passief de noodzaak dienen?
Zij werden dus, zoals rechtvaardig is,
zo geschapen, en kunnen bijgevolg
hun Maker niet met recht beschuldigen,
of hun schepping of hun lot, alsof
voorbeschiktheid hun wil bij wet regeert
of zij zelf door voorkennis eigen
rebellie gelastten, niet ik; Voorzag ik,
dan had dit op hun misdrijf geen enkel effect,
dat zij ook zonder zeker hadden begaan.
Dus zonder dwang of schaduw van het lot,
of iets door mij onwrikbaar en eeuwig voorzien,
zondigen zij zelf, als enige daders
in wat zij oordelen en kiezen; want zo
maakte ik ze vrij, en vrij moeten ze blijven,
tot zij zichzelf tot slaven maken, want anders
moet ik hun aard veranderen, en 't hoog
besluit herroepen dat hun vrijheid gebood:
zijzelf geboden hun val. Door eigen drift
gedreven viel de eerste soort, zelf-verleid
en zelf-ontaard: De mens, door anderen
misleid, ontvangt mijn gratie. De ander niet:
Zo straalt, in genade en recht, in de
hemel en op aard mijn heerlijkheid;
Maar eerst en laatst straalt mijn barmhartigheid.

Een ambrozijngeur vulde de hemel terwijl&lt;ref&gt;Ambrozijn: Volgens Griekse en Romeinse mythen was ambrozijn het voedsel en de drank van de goden.&lt;/ref&gt;
God sprak, en uitverkoren geesten werden&lt;ref&gt;Uitverkoren geesten. De &quot;goede&quot; engelen zijn uitverkoren geesten. Milton bedoelt hiermee degenen die niet met Satan in opstand zijn gekomen.&lt;/ref&gt;
doordrongen van onuitsprekelijke vreugde:
Zij ontwaarden Gods zoon, onvergelijkbaar
in heerlijkheid waarin de schoonheid van
zijn vader werd weerspiegeld; Uit zijn gelaat
gevormd door goddelijk mededogen, sprak
eeuwige liefde, genade zonder maat;
Dit openbarend, sprak hij zijn vader toe.

O, Vader, hoe genadig was het woord
dat uw vorstelijk oordeel afsloot; dat mensen
gratie kunnen vinden; daarvoor prijzen
hemel en aarde u hooglijk met ontelbare
vrome hymnen en gezangen, die uw
godstroon bejubelen tot in de eeuwigheid.
Hoe zou de mens voorgoed verloren zijn,
uw schepsel, laatst nog zo bemind, hoe zou
uw jongste telg door bedrog en eigen
dwaasheid vallen? Verre zij dit van U,
ver van u, vader, die enkel rechtvaardig
oordeelt over alle schepsels. Of zal
die vijand zo zijn doel bereiken en dwarsboomt
hij uw plan? Zal hij zijn hoogste kwaad
vervullen en uw goedheid tot niets herleiden;
Of keert hij trots terug naar de hel, zwaarder
gestraft, doch met gestilde wraak, met in
zijn zog de ganse mensheid, door hem verdorven?
Of is het uw wil om hem te behagen en zelf
uw hele schepping ongedaan te maken;
voor hem te vernielen wat u voor eigen glorie 
hebt gemaakt? Zo werpt u twijfel en spot
op eigen goedheid en grootsheid zonder verweer.

De grote Schepper antwoordde hem aldus:
O, zoon, die mijn ziel in vreugde verheft,
zoon van mijn hart, zoon die alleen bent.
Mijn woord, mijn wijsheid en mijn macht, jij sprak&lt;ref&gt;Mijn woord: De Zoon wordt hier gedefinieerd als de uiterlijke uitdrukking in woord, wijsheid en macht van een verder onzichtbare, onuitsprekelijke God.&lt;/ref&gt;
geheel zoals ik dacht, geheel zoals
mijn eeuwig plan het heeft bepaald; De mens
zal niet geheel verloren zijn; hij wordt
gered wie 't wenst, niet door eigen wil,
maar door mijn vrijelijk verleende genade;
Nog eenmaal herstel ik zijn vervallen kracht,
hoewel door zondige begeerten gekluisterd;
Nog eenmaal zal hij, ondersteund door mij,
zijn dodelijke vijand op gelijke
grond bestrijden, opdat hij weten zou
hoe broos zijn gevallen toestand is,
en hoezeer hij zijn Verlossing dankt
aan mij, en mij alleen. Sommigen
heb ik uitverkoren. Het is mijn Wil;
De rest zal horen als ik hen roep en waarschuw
voor hun zondige staat, en hoe mijn toorn
op tijd te stillen door om genade te smeken;
Want ik breng licht in hun duistere zinnen,
verzacht hun stenen harten met gebed
en berouw tot zij zich onderwerpen.
Voor oprecht gebed, berouw en ootmoed
blijft mijn oor niet doof, noch zal mijn oog
gesloten blijven; In hen zal ik als gids
mijn scheidsrechter Geweten planten, die,
als ze ernaar luisteren, hen licht
na licht doet vinden en, goed besteed
en vast van koers, voert naar een veilig einde.
Maar mijn genade en lijdzaam dulden zal hij
die mij versmaadt en hoont nooit proeven; hard
zal harder worden en blind wordt blinder zodat
hij verder strompelt en nog dieper valt;
Slechts zulken sluit ik uit van mij genade.
Maar nog is alles niet gedaan; De Mens,
ongehoorzaam, verbreekt zijn trouw en zondigt
tegen het hoogste hemelgezag; zich voordoend
als een god verliest hij alles; Zo houdt
hij niets meer over om voor 't verraad te boeten
dan dat hij samen met zijn nageslacht
sacraal vernietigd wordt en sterven moet.
Hij sterft of rechtvaardigheid, tenzij
een ander bereid is deze strenge vergelding
te ondergaan: de dood voor de dood.
Zeg hemelmachten, waar is zulke liefde?
Wie hier wil sterfelijk zijn, om d' onrechtvaardige
mens als rechtvaardige te verlossen
van doodzonde? Is hier zoveel barmhartigheid?

Het ganse hemelkoor bleef echter stom:
geen beschermer of middelaar verscheen
ter wille van de mens, nog minder een
die met zijn eigen hoofd de dodelijke straf
als losgeld voor de misdaad wilde betalen.
Zonder verlossing zou de hele mensheid
verloren zijn, ter dood en hel veroordeeld
door Zijn strenge doem, als niet de Zoon
van God, in wie Zijn volle liefde gloort,
zijn dierbare voorspraak had hervat.

Vader, uw woord waarborgt de mens genade,
en zou Genade geen middel vinden, zij
die als de snelste uwer gevleugelde boden
haar weg vindt naar uw schepselen, en hen
bezoekt, onaangekondigd, ongesmeekt
en ongezocht? Gelukkig voor de mens
die zich in zonde en dood verliest en zo
niet meer in staat is tot boetedoening of offer;
In zonde verloren heeft hij niets te bieden.
Zie mij dan aan: mij voor hem, ik bied
een leven voor een leven; noem mij Mens;
laat uw wraak mij treffen; voor hem verlaat ik
uw boezem en doe als hoogste in glorie na u
vrijwillig afstand van alles om blij te sterven
voor hem; laat Dood op mij zijn woede koelen.
Ik zal niet lang verslagen liggen onder
zijn sombere macht. Een eeuwig leven schonk
U mij; Ik leef door U; Ook al zwicht ik
nu voor de dood en ben ik hem verschuldigd
al wat in kan mij sterven; Toch: eenmaal
die schuld betaald, laat u me niet ten prooi
aan hem in dat afschuwelijk graf, noch duldt
U dat hij eeuwig mijn zuivere ziel bederft.
Maar 'k zal het graf ontstijgen, mijn overwinnaar
onderwerpen, zich op zijn buit beroemend;
Dood zijn doodswond geven zodat hij roemloos
buigt, van zijn fatale steek ontdaan;
En ik zal in triomf door 't ruime zwerk
tegen haar wil de hel in ketens voeren,
haar duistere macht voorgoed bedwongen. En U,
U zal vanuit de hemel glimlachend toezien
terwijl ik door U mijn vijanden verpletter;
De dood als laatste, wiens kreng zijn graf verzadigt.
Dan zal ik, met mijn leger van verlosten,
na lange tijd opnieuw de hemel betreden,
Vader, om uw gezicht te zien, ongetekend
door een wolk van toorn, nu vrede en
verzoening verzekerd is: Gramschap wijkt
van dan af aan voor uw blije wezen.

Hier zweeg hij, maar zijn zacht gelaat sprak stil
over onsterfelijke liefde voor
de sterfelijke mens; slechts overstraald
door respect en liefde voor zijn vader;
Tot het hoogste offer blijmoedig bereid,
verbeidde hij zijn Vaders wil. Bewonderend
vroeg heel de hemel zich af wat dit betekende
en wat er zou volgen; Dra zei de Almachtige:

O jij, die als enige in hemel en op aard
mijn toorn van de mens afwendt en zijn 
rust herstelt, Jij, mijn enig welbehagen!
Hoe goed weet jij hoezeer 'k mijn werk liefheb,
niet in het minst de Mens, mijn laatste schepping.
Jou aan mijn boezem en rechterhand ontzeggen
is jou verliezen, maar redt een heel geslacht.
Voeg daarom hun aard bij die van jou, 
hun enige verlosser, en wees een mens
tussen de mensen op aarde, gemaakt tot vlees
uit maagdelijk zaad wanneer het tijd zal zijn&lt;ref&gt;Maagdelijk zaad: verwijzing naar de Maagd Maria en de incarnatie van de Zoon.&lt;/ref&gt;
door wonderlijke geboorte; Wees de leider
van heel de mensheid in Adams plaats, hoewel
als Adams zoon. Zoals zij in hem sterven,&lt;ref&gt;Adams zoon: Miltons poging om twee van Jezus' gebruikelijke titels te verzoenen: Zoon des mensen en Zoon van God.&lt;/ref&gt;
worden velen als uit een tweede wortel
in jou hersteld. Zonder jou niet één.&lt;ref&gt;Zonder jou niet één: Milton geloofde, net als de meeste van zijn tijdgenoten, dat geloof in Jezus Christus de enige verlossing was van eeuwige verdoemenis.&lt;/ref&gt;
Zijn zonde maakt ook al zijn zonen schuldig;
Jouw deugd, hun toegedicht, verlost eenieder
die al zijn daden, goed of slecht, verloochent;
In jou verplant zal hij verder leven
en van jou nieuw leven tot zich nemen. 
Zo voldoet de Mens met recht wat d' andere
schuldig is; hij wordt berecht en offert
zijn leven voor 't leven van zijn nageslacht.
Hemelse liefde zal helse haat overtreffen,
sterven en stervend verrijzen om terug te winnen
wat helse haat zo licht vernietigde,
en blijft vernietigen in hen die weigeren
de aangeboden genade te ontvangen.
Noch zal je, dalend om het menselijk wezen
te omhelzen je eigen aard verlagen;
Omdat je, ofschoon getroond in 't hoogste heil,
gelijk aan God, genietend van wat Hij schiep,
dit alles verliet om die verdorven wereld
te redden, en je de zoon van God meer door 
verdienste bent dan door geboorterecht.&lt;ref&gt;Door verdienste: Milton stelt de Zoon meer voor als Zoon van God op grond van zijn daden dan op grond van zijn verwekking&lt;/ref&gt;
Waardig bevonden ben jij door je goedheid,
veel meer dan door verworven macht of grootheid,
omdat jouw liefde rijker vloeit dan glorie;
Daarom zal jouw vernedering jou als mens
verheffen tot deze troon; Hier, belichaamd,
zal je zitten en heersen als God en Mens,
zowel de zoon van God als mensenzoon,
Gezalfd als koning over alles: Alle macht
verleen ik jou: heers voor eeuwig, als opperste
regeerder uit kracht van verdienste over
tronen, vorstendommen en alle machten;
Iedereen zal ik dwingen, in hemel, op aarde
of onder in de hel, voor jou te knielen.
Als jij, door goddelijke schittering omringd,
in 't hemelruim verschijnen zal en aartsengelen
uitzendt die de dag des oordeels verkondigen,
dan spoeden zich uit alle windstreken
zowel de levenden als de opgeroepen doden
uit lang vervlogen tijden naar jouw tribunaal,
uit slaap gewekt door het bazuingeschal.
Dan zul je in een kring van heiligen oordelen
over alle slechte mensen en engelen;
Onder jouw vonnis zinken zij; En eens
de hel gevuld, gaat zij voor eeuwig dicht.
Intussen brandt de wereld; voor de rechtvaardigen
rijst uit de as een nieuwe hemel en aarde;
Na al hun leed wachten hen gouden dagen,
met gouden vruchten van hun daden overladen;
Dan feesten vreugde, vrede en het ware
en leg jij je gouden scepter neer:
overbodig nu God in allen woont.
Maar Gij allen, Goden, aanbid degene
die om dit alles te bereiken sterft;
Aanbid de Zoon, en acht hem mijn gelijke.

Nauwelijks zweeg de Almachtige of heel
de menigte van engelen schreeuwde luid 
en zoet als uit talloze gelukzalige stemmen
zijn vreugde uit. De hemel galmde
van jubelzang en luide hosanna's vulden
de eeuwige oorden: Eerbiedig buigend naar hun
beider tronen wierpen zij vervolgens
in plechtige aanbidding hun met amarant
en goud doorweven kronen op de grond;
Amarant, onsterfelijke bloem&lt;ref&gt;Amarant: een bloedrode bloem die volgens de legende niet kon verwelken.&lt;/ref&gt;
die ooit in 't Paradijs begon te bloeien
naast de levensboom, maar na de zondeval
opnieuw verplaatst werd naar haar hemelse oorsprong,
waar nu haar bloesem de levensbron beschaduwt;
Vandaar vloeit de heilstroom door de hemel,
Elysese bloemen doordrenkend met amber&lt;ref&gt;Elysium: de klassieke Griekse plaats gereserveerd voor de deugdzame overledenen.&lt;/ref&gt;
waardoor ze niet verwelken; Uitverkoren
geesten binden er hun straalomkranste
lokken mee. Nu blonk het licht plaveisel,
bestrooid met bloemenslingers, als een zee
van jaspis, gekleurd door rode hemelrozen.
Dan, weer gekroond, namen zij gouden harpen,
altijd gestemd,  die glinsterden aan hun zijde
als pijlkokers; En met lieflijk voorspel
in mooie samenklank, begonnen zij
hun heilig lied tot ieders hoge vervoering;
Geen stem ontbrak, en elk had haar deel
der melodie in hemelse harmonie.

Van U, Vader, zongen ze eerst, Almachtig,
onveranderlijk, onsterfelijk en oneindig;
Eeuwig Koning, Schepper van alles wat is,
Bron van licht, zelf onzichtbaar te midden
van de schittering Zijner ongenaakbare
troon; Dan slechts bent U te zien wanneer
U de felheid van uw straling tempert
met een wolk als lichtend tabernakel
om U heen; Ook uw verhulde kleed
verblindt de hemel nog: de vlammendste engel
bedekt naast U zijn ogen met zijn vleugels.
Toen zongen ze van u, de eersteling
van heel de schepping, goddelijke spiegeling
in wiens opvallend gelaat, zonder sluier,
de Almachtige Vader zichtbaar doorschijnt;
Hij, die geen schepsel kan aanschouwen,
heeft in u Zijn Heerlijkheid gedrukt:
Zijn wijde geest woont eveneens in u.
Door u schiep Hij de hemel en de engelen,
en sloeg de opstand neer van de heerszuchtigen.
U spaarde die dag uw vaders donder niet,
noch ontzag u van uw felle strijdwagen
de vurige wielen die de hemel schokten
toen u over de nekken der uiteengeslagen
vijandige engelen reed. Terug van het strijdveld
werd slechts u op luid gejuich onthaald, 
die als Zoon van uw Almachtige vader
Zijn wraak aan Zijn vijanden heeft bezorgd.
Niet aan de Mens, die door hun slechtheid viel;
Vader der genade, streng, maar meer
geneigd tot meelij, besloot U hem te sparen:
Pas hoorde Uw lieve en enige zoon uw voornemen
om de broze mens niet te verdoemen,
omdat U meer geneigd tot meelij bent,
of hij wilde Uw toorn stillen, voorgoed,
en de strijd die in Uw gelaat woedt
tussen meelij en recht: Hij, ongeacht
zijn zaligheid als tweede naast God, zou sterven
voor de zonde van de mens. Goddelijk,
enig en zonder weerga was zulke liefde!
Heil, Gods Zoon, Verlosser van de Mens!
Uw naam zal in mijn liederen weerklinken
om voortaan uw lof en die van uw vader
trouw te zingen tot in de eeuwigheid.
Zo brachten ze in de hemel, boven de sfeer
der sterren, blije uren door met hymnen.

Terwijl bewandelt Satan de duistere vaste
bol van dit heelal, wiens eerste boog
de lichtende binnensferen afsluit van Chaos&lt;ref&gt;De binnensferen: de hemellichamen beschreven door ons zonnestelsel: zon, planeten, manen volgens een pre-Copernicaans begrip.&lt;/ref&gt;
en de dreiging van d' oude Duisternis;
Voordien geleek het hem een verre bol,
nu lijkt het een grenzeloos vasteland,
duister, bar en woest blootgesteld
aan de sterrenloze kille nacht
en de dreiging van Chaos' gure storm,
behalve aan de zijde die van de verre
hemelmuur wat licht opvangt en daar
met haar schijnsel de luide stormlucht luwt.
Hier liep de duivel in het weidse veld.
zoals een gier, gekweekt op de Imaüs,&lt;ref&gt;Imaus: een berg in de Himalaya.&lt;/ref&gt;
(wiens besneeuwde top het land begrenst
van zwervende Tataren) die zijn gebied,
schaars aan prooi, verlaat en op heuvels
lammeren en pasgeboren geitjes verscheurt;
Of vliegt naar Ganges' en Hydaspes' bronnen,&lt;ref&gt;Hydaspes: de rivier Jhelum in de Punjab. De Ganges is een belangrijke rivier in Noord-India.&lt;/ref&gt;
maar neerstrijkt op Sericana's dorre vlakten,&lt;ref&gt;Sericana: West-China, en de Gobiwoestijn, waar men in door zeilen aangedreven wagens overheen zou reizen.&lt;/ref&gt;
waar Chinese bamboewagens rijden,
die voortgedreven worden door wind en zeil.
Zo ging hij de winderige landzee op en neer,
belust op prooi, eenzaam: geen ander schepsel,
levend of onbezield, was daar  te vinden;
Nog niet te vinden: want spoedig zou een menigte
dwaze dingen als vluchtige damp van al
wat ijdel is vanaf de aarde hierheen
vliegen wanneer zonde het werk der mensen
met hoogmoed had vervuld. IJdelheid,
en de dwaze hoop op eer voor ieder
die zijn naam en faam op ijdele dingen
bouwt, geluk zoekt in dit of ander leven;
Al wie op aarde zijn beloning wil,
als vrucht van blind en ijverig bijgeloof,
niets anders zoekend dan de lof der mensen,
krijgt hier zijn loon, zo leeg als eigen daden.
Al 't onvoltooide werk van de natuur,
te vroeg geboren, monsterlijk of slecht,
eens vergaan op aarde, vliedt hierheen
om doelloos te dwalen tot d' eindvernietiging;
Niet op de nabije maan, dat is slechts waan:
haar zilveren velden zijn de woonst van levend
verheven heiligen of wezens die&lt;ref&gt;Verheven heiligen: Henoch (Genesis 5:24) en Elia (2 Koningen 2: 1-11) werden beiden levend naar de hemel gevoerd.&lt;/ref&gt;
het midden houden tussen mens en engel.
Hier, echter, kwamen de eerste bewoners
uit d' oude wereld: reuzen, verkeerd gekweekt&lt;ref&gt;Verkeerd gekweekt: Genesis 6: 4 verhaalt hoe een ras van reuzen werd geboren uit vrouwen die zich koppelden met de &quot;zonen Gods&quot; &lt;/ref&gt;
maar om hun ijdele heldendaden befaamd;
Vervolgens de bouwers van Babel op de vlakte
van Sinear, en andere Babelbouwers
met even grootse plannen maar zonder geld.
Anderen kwamen hier als eenzaat: de een
(Empedocles, zich god wanend) sprong dwaas&lt;ref&gt;Empedocles: Siciliaanse presocratische filosoof uit de vijfde eeuw v. Chr. In zijn Ars Poetica 464-67 vertelt Horatius hoe Empedocles zich in de vulkaan Etna wierp om te bewijzen dat hij goddelijk was; de vulkaan spuwde zijn blijkbaar sterfelijke overblijfselen uit.&lt;/ref&gt;
in Etna's vuur; en Cleombrotus in zee,&lt;ref&gt;Cleombrotus: een jongeling die zichzelf zou hebben verdronken in een extatische bui na het lezen van Plato's Phaedo &lt;/ref&gt;
smachtend naar 't genot van Plato's elysium; 
Een horde embryo's, narren, kluizenaars
en broeders, wit, zwart en grijs, volgde&lt;ref&gt;Witte, zwarte en grijze: de witte broeders zijn de karmelieten, de zwarte zijn de dominicanen en de grijze zijn de franciscanen. Miltons minachting voor deze rooms-katholieke ordes brengt hem ertoe ze in dit voorgeborgte der ijdelheden te plaatsen.&lt;/ref&gt;
hen met al hun waardeloos gekakel.
Hier zwerven pelgrims die hem, die in de hemel
leeft, in Golgotha zochten als dode;&lt;ref&gt;Golgotha: de plaats van de kruisiging. Zie Mattheüs 27:33.&lt;/ref&gt;
Ook zij, die op hun sterfbed snel het kleed
aantrekken van Dominicus of Franciscus 
om zo vermomd het paradijs te winnen.
Voorbij de zeven planeten en vaste sterren
gaan zij, waar Libra in de kristallijnen&lt;ref&gt;Libra: Weegschaal, gesymboliseerd door de balans, bevond zich in een van de 55 kristallijnen bollen van de ptolemeïsche kosmologie. In de ptolemeïsche kosmologie werd gezegd dat deze balans de trepidatie, of onregelmatige beweging, in de bol meet.&lt;/ref&gt;
sfeer trilling en Eerste Beweger bepaalt;&lt;ref&gt;Eerste Beweger: primum mobile, of eerste bewegingssfeer, waarvan de beweging van alle andere sferen is afgeleid.&lt;/ref&gt;
Petrus aan zijn hemelpoortje schijnt hen&lt;ref&gt;Petrus aan zijn hemelpoortje: deze verkleinvorm is ongetwijfeld door Milton ironisch bedoeld.&lt;/ref&gt;
op te wachten met sleutels in de hand,
Wanneer zij net de hemeltrap betreden,
blaast echter onverwachts een wervelwind
hen door de grillige lucht uit elke richting 
tienduizend mijl uit koers. Daar zag je kappen,
keuvels en pijen, samen met hun dragers
als rillende vodden verscheurd; relieken, parels,
paternosters, aflaten, absoluties
en papenbullen als speeltuig van de wind.
Ver achter deze wereld werden allen
in 't voorgeborchte geworpen, sindsdien
het Paradijs der Zotten genoemd, toen nog&lt;ref&gt;Paradijs der Zotten: een gebied zonder grenzen, bedoeld als verblijfplaats voor overtreders.&lt;/ref&gt;
weinig bekend, onbevolkt en onbetreden.
Door deze donkere wereld trok de duivel,
tot hij na lange omzwerving zijn schreden haastig
richtte naar een straal ochtendlicht;
In de verte gloorde de hemelmuur
waartegen een schitterend gebouw oprees,
zijn treden leidend naar een statelijke
poort, zo mogelijk nog koninklijker,
met een fronton van diamant en goud,
en rijkelijk ornament van glinsterende
oosterse juwelen. Een poort zo stralend
had zijn gelijke niet op aarde, noch als
ontwerp, noch als de beste tekening.
De trap was als de ladder waarop Jakob&lt;ref&gt;Jacob: Volgens Genesis 28 bedriegt Jakob zijn oudere broer Ezau door zijn vader Izaäk te misleiden zodat hij hem in de plaats van Ezau zegent. Jakob had toen een droom over engelen die een ladder beklommen, vandaar de term &quot;Jakobs Ladder&quot;.&lt;/ref&gt;
stralende engelen op en neer zag gaan,
toen hij de wraak van Esau wilde ontvluchten
naar Padan-Aram in het land van Luz:&lt;ref&gt;Padan-Aram: Padanaram was het huis van Jakobs oom Laban, die hem een toevluchtsoord bood tegen de woede van Ezau. Zie Genesis 28:5.&lt;/ref&gt;
's Nachts, in open lucht, uit een droom
ontwaakt, riep hij: 'Dit is de Hemelpoort!'
In elke trede zat mysterie: de trap&lt;ref&gt;In elke trede zat mysterie: Dat wil zeggen de treden op de ladder zijn allegorisch geïnterpreteerd opklimmende 'treden' van zijnstoestanden tussen aarde en hemel.&lt;/ref&gt;
bleef soms niet staan, ten hemel opgetrokken,
uit 't zicht, met onderaan een heldere zee
van vloeibaar parelmoer of jaspis waarover
ieder zeilde die van de aarde kwam,&lt;ref&gt;Zeilde: Van Henoch (Genesis 5: 21-24) en Elia (2 Koningen 2: 11) wordt gezegd dat ze van de aarde naar de hemel zijn gevaren.&lt;/ref&gt;
door engelen gedragen, of over het meer
in een wagen getrokken door vurige rossen.
De trap hing neer, als om Satan te tarten
tot de klim, of het verdriet om zijn
verstoting uit de hemel te vergroten.
Daaronder en ertegenover opende 
zich een weg die naar de aarde leidde
en haar zegenrijke paradijs:
Een brede doorgang, ontzaglijk breder dan
die over Sions berg en, hoewel&lt;ref&gt;Sions berg: de heilige berg Sion, waarvan wordt beweerd dat het de plaats is waar Mozes &quot;overleveringen en onderricht&quot; van God heeft ontvangen. Milton geeft hier blijkbaar de voorkeur aan boven de gebruikelijke woonplaats van de Muzen, de berg Parnassus.&lt;/ref&gt;
ook breed, die boven het Beloofde Land
dat God zo dierbaar was en waarover
op Zijn bevel de engelen heen en weer
de blijde stammen bezochten, Zijn oog terwijl
alles overschouwend vanaf Paneas&lt;ref&gt;Paneas: ook bekend als de stad Dan, ligt aan de bron van de Jordaan en vormt de noordelijke grens van Kanaän.&lt;/ref&gt;
(de bronnen van de Jordaan) tot aan Berseba&lt;ref&gt;Berseba: vormt de zuidelijke grens van Kanaän.&lt;/ref&gt;
waar 't Heilig Land grenst aan Egypte en
d' Arabische kust; De toegang was zo wijd
als een door duisternis begrensde oceaan.
Vanop de laagste gouden trede der ladder
die naar de hemel reikte, keek Satan verwonderd
neer op 't schouwspel van de wereld die zich
plots aan hem vertoonde. Als een spion
die uren dwaalt langs hachelijke wegen
in het duister, en pas bij 't vrolijk klaren
van de dageraad de hoge heuvelrug
ontwaart van waar het zicht van een vreemd land,
tot dan toe onbekend, belofte brengt;
Of mogelijk een beroemde metropool
met glanzend versierde torenspitsen, verguld
door de stralen van de ochtendzon;
Versteld door dit toneel stond de Boze,
hoewel hij reeds de hemel had gezien,
en felle afgunst kreeg hem in zijn greep.
Vanop zijn plaats, boven de draaiende troonhemel
van de verlengde schaduw van de nacht,
ziet hij in 't rond: vanaf Libra's oostelijk
punt tot aan de wollige sterrennevel
die Andromeda draagt – ver over d' Atlantische
zeeën en de horizon voorbij;
Hij meet de breedte van d'een naar d'andere pool
en duikt dan zonder aarzeling de eerste
kring der wereld in; Zijdelings tollend
vliegt hij door zuivere marmeren lucht tussen
ontelbaar sterrengeflonker: verre sterren,
die van dichtbij nieuwe werelden bleken.;
Andere werelden, of eerder eilanden,
gelukkig als Hesperia's vermaarde tuin,&lt;ref&gt;Tuin der Hesperiden: een mythische boomgaard aan de rand van de wereld waar gouden vruchten groeiden, zoals verteld in Ovidius' Metamorfosen &lt;/ref&gt;
met zalig veld, bos en bloemrijk dal,
Driemaal gelukkig, maar wie daar gelukkig woonde,
zocht hij niet uit: Boven dit alles lokte
de gouden Zon, die hem een hemel leek,
zijn blik; daarheen wendde hij zijn koers
doorheen het kalme firmament (opwaarts,
neerwaarts, recht of schuin was moeilijk te zeggen,&lt;ref&gt;Moeilijk te zeggen, omdat het afhangt van de vraag of men een copernicaanse of een ptolemeïsche beschrijving van het heelal aanhangt.&lt;/ref&gt;
noch welke lengtegraad) naar waar de heldere
grootse lichtbron als een vorstenoog scheen,
met de mindere sterren eerbiedig op afstand
hun zwakker licht verspreidend; Hun sterrendans
bewogen door een vaste maat die dagen,
maanden, jaren meet, richten zij zich
naar haar immer stralende lamp, of buigen
door haar magnetische straal die 't universum
zachtjes warmt, en alles diep doordringt
met haar onzichtbaar zachte invloed, en deugd
tot in de meest verborgen diepten brengt;
Zo wonderbaarlijk stralend stond zij daar.
Daar landt uiteindelijk de aartsvijand,
op een plek niet groter dan een stip,
nooit waar te nemen door een astronoom.&lt;ref&gt;Astronoom: Galileo ontdekte in 1609 de aanwezigheid van vlekken op de zon met behulp van zijn telescoop.&lt;/ref&gt;
De duivel zag een oord dat onbeschrijflijk
stralender was dan aards metaal of steen;
heel verschillend, maar steeds van licht bezield,
als ijzer dat men gloeiend maakt in 't vuur;
Metaal leek deels van goud en deels van zilver;
Een edelsteen was meestal chrysoliet,&lt;ref&gt;Chrysoliet: elke groene edelsteen.&lt;/ref&gt;
robijn ofwel topaas van het twaalftal&lt;ref&gt;Topaas: meestal geel, soms rood halfedelgesteente.&lt;/ref&gt;
dat uit Aarons borstplaat blonk; Daarnaast
een steen, veeleer verbeeld dan echt gezien,
zoals de filosofen zo lang vergeefs
hebben gezocht naar de Steen der Wijzen
(hoewel hun Kunst kwik - de vluchtige Hermes -&lt;ref&gt;Hermes: Mercurius, een element dat cruciaal is voor veel alchemistische processen. Hermes is ook een Griekse godheid, Mercurius is zijn Romeins equivalent, zoon van Zeus en Maia, en God van de Wetenschap.&lt;/ref&gt;
vermocht te binden en uit zee Proteus
ontbonden opriep en zijn vele gedaanten
tot vorm distilleerden in hun alambiek.
Geen wonder dat hier velden en contreien
zuivere geest uitademen, met rivieren
van drinkbaar goud, als d' alchemie der zon,
zo ver van ons geplaatst, met elke straal
in aardevocht gedrenkt hier in het donker,
zo veel kostbaar mooie dingen maakt,
zeldzaam en met luisterrijke kleuren.
Hier vond zijn duivelsblik, door niets verblind,
veel nieuwe stof: zijn oog beval hij ver
en wijd te zien maar vond geen hindernis
of schaduw; slechts zonneschijn (zoals haar stralen
's middags loodrecht op de evenaar vallen,
zo gingen zij nu lijnrecht op zonder
dat een voorwerp schaduw gaf); Zo helder
was de lucht dat ze zijn blik scherpte
voor verafgelegen dingen: Weldra
zag hij daardoor de stralende engel staan,
(dezelfde bemerkte Johannes in de zon):
Hij zag zijn rug, maar 't hield zijn licht niet tegen;
Een gouden tiara van zonnestralen omgaf
zijn hoofd; in glans gelijk vielen zijn lokken
over zijn schouders, bevederd met zwaaiende vleugels;
Hij leek bezwaard met een immense taak,
of misschien in diepe gedachten verzonken.
Zijn onzuivere geest verblijdde zich
met de hoop dat dit de gids was die zijn
dwalende vlucht zou leiden naar het paradijs,
zijn reisdoel en 't begin van al ons lijden.
Maar eerst behoefde hij een andere vorm,
om geen gevaar of uitstel te moeten vrezen:
Nu verschijnt hij als een jonge cherub,&lt;ref&gt;Cherub/cherubijn: Satan toont zijn gedaanteverwisselingskunst door in een cherubijn te veranderen om Uriël voor de gek te houden. &lt;/ref&gt;
niet van de eerste rang, maar niettemin
straalt zijn gelaat van hemelse jeugd, en gratie
spreidt zich in al zijn leden; kunstig geveinsd:
Zijn golvend haar onder een diadeem
speels krullend over iedere wang;
zijn vleugelpaar met kleur en goud besprenkeld;
zijn kleed ingekort voor groter vaart,
zijn statige tred met zilveren staf gesteund.
Hij naderde niet ongemerkt: nog voor
hij dichter kwam, keerde de engel zich om
met stralend gelaat, gewaarschuwd door zijn oor,
en Satan aanschouwde Uriël, een van de zeven&lt;ref&gt;Uriël: Letterlijk het &quot;vuur&quot; of &quot;licht&quot; van God. Uriël is een van de vier aartsengelen van de Hebreeuwse traditie. De anderen waren Michaël, Gabriël en Rafaël, en elk van hen kreeg een kwart van de wereld toegewezen in elk van de hoofdrichtingen.&lt;/ref&gt;
nabij Gods troon, steeds klaar voor Zijn bevel,
Zijn ogen op aarde en in de hemelen,
Zijn kwieke boodschappers door vocht en droogte,
over zee en over land; Hem
klampte Satan aan en sprak aldus:

Vorst Uriël, een der zeven geesten&lt;ref&gt;Zeven geesten: Openbaring 8 spreekt van &quot;zeven engelen die voor God in de hemel stonden.&quot;&lt;/ref&gt;
nabij Gods troon, U die in glorie straalt
en steeds de eerste waart om Zijn wil
door heel de hemel te verkondigen,
Daar waar Zijn zonen u als gezant verwachten;
Waarschijnlijk bent u hier op Gods bevel,
waardig bevonden om zijn nieuwe schepping
vaak te bezoeken als Zijn oog. Nieuwsgierig
naar Zijn werken en vooral de Mens,
Zijn hoogste vreugde en gunsteling (voor hem
schiep Hij deze wonderlijke werken)
verliet ik het koor der cherubijnen om hier
alleen rond te dwalen. Stralendste
der serafijnen, zeg me in welke van deze
werelden de Mens zijn vaste woonst
gevonden heeft, of anders vrijelijk rondzwerft,
zeg welke heldere wereld hij heeft verkozen,
zodat ik hem bespieden kan, of openlijk
bewonderen: hem, die de Schepper
al deze werelden schonk en verrijkte
met zovele gaven opdat wij
(zoals het hoort) in hem en alle dingen
de Maker van dit alles zouden prijzen;
Hij, die rechtens de rebellen verdreef
naar de diepste hel en, ter herstel
van dat verlies, in al Zijn Wijsheid 't geslacht
der mensen schiep om Hem beter te dienen. 

Zo sprak de valse veinzer ongemerkt;
want mens noch engel doorziet hypocrisie,
het enige kwaad dat zich onzichtbaar spreidt,
(behalve voor God die immers alles ziet)
Hij laat het toe in hemel en hel dat vaak,
zelfs als de wijsheid waakt, achterdocht slaapt
aan wijsheids poort en 't werk overlaat
aan lichtgelovigheid; Zo ziet goedheid
geen kwaad waar het afwezig lijkt te zijn.
Dit bedrog viel Uriël te beurt,
de zonregent en scherpste hemelgeest,
die nu in zijn rechtschapenheid de valsaard
op deze manier verkoos te antwoorden:

Schone engel, uw lust Gods werk te kennen
en Hem daardoor te eren, is geen exces
dat blaam verdient, maar eerder lof: Des
te meer wanneer ze lijkt op overdaad
die u zo eenzaam hierheen heeft geleid
vanuit uw hemelwoonst om met uw eigen
ogen dat te zien waar anderen 
genoegen nemen met wat ze horen zeggen:
Gewis, al Gods werk is wonderbaarlijk,
een genoegen om te kennen en waardevol
om er met plezier aan terug te denken;
Maar welke geest, door Hem geschapen, begrijpt
hun aantal of de eindeloze wijsheid
die hen voortbracht en hun ontstaan verborg?
Ik was getuige hoe Hij met Zijn Woord
uit vormloze massa de wereld maakte:
Chaos gehoorzaamde Hem, woest oproer
bedaarde, oneindigheid begrensde Hij;
Zijn tweede woord riep licht uit duisternis&lt;ref&gt;Licht: Genesis 1:2 noemt het licht als de eerste schepping.&lt;/ref&gt;
en orde werd uit wanorde geboren;
Elk hoofdelement — aarde, water,
lucht en vuur —snelde naar zijn plaats,
terwijl ether, de hemelse kwintessens,
opwaarts vloog, door vele vormen bezield
die sferisch tollend sterren werden, ontelbaar
zoals u ziet, met elk hun eigen plaats 
toegewezen en elk een eigen baan;
de rest der sterren omwalt dit universum.
Kijk daar beneden naar die bol, één zijde
schijnt met licht, weerkaatst, van hier geleend;
Dat is de aarde, de woning van de Mens;
dat licht zijn dag, die anders voor de nacht
zou wijken zoals nu op 't ander halfrond,
als de nabije Maan (zo heet die mooie
ster ertegenover) niet tijdig zou helpen
op haar maandelijkse loop langs
de hemel afnemend, en weer toenemend
't geleende licht van haar drievoudig gezicht&lt;ref&gt;Drievoudig gezicht: de drie fasen van de maan.&lt;/ref&gt;
ledigt en weer uitstort op de aarde,
en met haar bleke aanschijn de nacht verdrijft.
De plek waar ik naar wijs is 't Paradijs,
Adams verblijf in een beschaduwd lustprieel.
U vindt nu zelf uw weg, ik ga naar elders.
Hij keerde zich om en Satan maakte een buiging
voor de verheven engel die ieder eer
en respect verschuldigd is. In steile
vlucht wentelde hij vanaf de zonnebaan
naar de aarde daaronder, vol goede hoop,
en rustte pas boven op Niphates.&lt;/poem&gt;
| Kolom2=
&lt;big&gt;PARADISE LOST&lt;/big&gt;

John Milton (1674)

BOOK III
&lt;poem&gt;
Hail, holy Light, offspring of Heaven firstborn,
Or of the Eternal coeternal beam:
May I express thee unblam'd? since God is light,
And never but in unapproached light
Dwelt from eternity, dwelt then in thee
Bright effluence of bright essence increate.
Or hear'st thou rather pure ethereal stream,
Whose fountain who shall tell? before the sun,
Before the Heavens thou wert, and at the voice
Of God, as with a mantle, didst invest
10 The rising world of waters dark and deep,
Won from the void and formless infinite.
Thee I re-visit now with bolder wing,
Escap'd the Stygian pool, though long detain'd
In that obscure sojourn, while in my flight
Through utter and through middle darkness borne,
With other notes than to the Orphean lyre
I sung of Chaos and eternal Night;
Taught by the heavenly Muse to venture down
The dark descent, and up to re-ascend,
20 Though hard and rare: Thee I revisit safe,
And feel thy sovran vital lamp; but thou
Revisit'st not these eyes, that roll in vain
To find thy piercing ray, and find no dawn;
So thick a drop serene hath quench'd their orbs,
Or dim suffusion veil'd. Yet not the more
Cease I to wander, where the Muses haunt,
Clear spring, or shady grove, or sunny hill,
Smit with the love of sacred song; but chief
Thee, Sion, and the flowery brooks beneath,
30 That wash thy hallow'd feet, and warbling flow,
Nightly I visit: nor sometimes forget
Those other two equal'd with me in Fate,
So were I equal'd with them in renown,
Blind Thamyris, and blind Maeonides,
And Tiresias, and Phineus, prophets old:
Then feed on thoughts, that voluntary move
Harmonious numbers; as the wakeful bird
Sings darkling, and in shadiest covert hid
Tunes her nocturnal note. Thus with the year
40 Seasons return; but not to me returns
Day, or the sweet approach of even or morn,
Or sight of vernal bloom, or summer's rose,
Or flocks, or herds, or human face divine;
But cloud instead, and ever-during dark
Surrounds me, from the cheerful ways of men
Cut off, and for the book of knowledge fair
Presented with a universal blank
Of nature's works to me expung'd and ras'd,
And wisdom at one entrance quite shut out.
50 So much the rather thou, celestial Light,
Shine inward, and the mind through all her powers
Irradiate; there plant eyes, all mist from thence
Purge and disperse, that I may see and tell
Of things invisible to mortal sight.
Now had the Almighty Father from above,
From the pure empyrean where he sits
High thron'd above all highth, bent down his eye
His own works and their works at once to view:
About him all the Sanctities of Heaven
60 Stood thick as stars, and from his sight receiv'd
Beatitude past utterance; on his right
The radiant image of his glory sat,
His only son; on earth he first beheld
Our two first parents, yet the only two
Of mankind in the happy garden plac'd
Reaping immortal fruits of joy and love,
Uninterrupted joy, unrivall'd love,
In blissful solitude; he then survey'd
Hell and the gulf between, and Satan there
70 Coasting the wall of Heaven on this side Night
In the dun air sublime, and ready now
To stoop with wearied wings, and willing feet,
On the bare outside of this world, that seem'd
Firm land imbosom'd, without firmament,
Uncertain which, in ocean or in air.
Him God beholding from his prospect high,
Wherein past, present, future, he beholds,
Thus to his only Son foreseeing spake.

Only begotten Son, seest thou what rage
80 Transports our Adversary? whom no bounds
Prescrib'd no bars of Hell, nor all the chains
Heap'd on him there, nor yet the main abyss
Wide interrupt, can hold; so bent he seems
On desperate revenge, that shall redound
Upon his own rebellious head. And now,
Through all restraint broke loose, he wings his way
Not far off Heaven, in the precincts of light,
Directly towards the new created world,
And man there plac'd, with purpose to assay
90 If him by force he can destroy, or, worse,
By some false guile pervert; and shall pervert;
For man will hearken to his glozing lies,
And easily transgress the sole command,
Sole pledge of his obedience: So will fall
He and his faithless progeny: Whose fault?
Whose but his own? ingrate, he had of me
All he could have; I made him just and right,
Sufficient to have stood, though free to fall.
Such I created all the ethereal Powers
100 And Spirits, both them who stood, and them who fail'd;
Freely they stood who stood, and fell who fell.
Not free, what proof could they have given sincere
Of true allegiance, constant faith or love,
Where only what they needs must do appear'd,
Not what they would? what praise could they receive?
What pleasure I from such obedience paid,
When will and reason (reason also is choice)
Useless and vain, of freedom both despoil'd,
Made passive both, had serv'd necessity,
110 Not me? they therefore, as to right belong'd,
So were created, nor can justly accuse
Their Maker, or their making, or their fate,
As if predestination over-rul'd
Their will dispos'd by absolute decree
Or high foreknowledge they themselves decreed
Their own revolt, not I; if I foreknew,
Foreknowledge had no influence on their fault,
Which had no less proved certain unforeknown.
So without least impulse or shadow of fate,
120 Or aught by me immutably foreseen,
They trespass, authors to themselves in all
Both what they judge, and what they choose; for so
I form'd them free: and free they must remain,
Till they enthrall themselves; I else must change
Their nature, and revoke the high decree
Unchangeable, eternal, which ordain'd
Their freedom: they themselves ordain'd their fall.
The first sort by their own suggestion fell,
Self-tempted, self-deprav'd: Man falls, deceiv'd
130 By the other first: Man therefore shall find grace,
The other none: In mercy and justice both,
Through Heaven and Earth, so shall my glory excel;
But Mercy, first and last, shall brightest shine.

Thus while God spake, ambrosial fragrance fill'd
All Heaven, and in the blessed Spirits elect
Sense of new joy ineffable diffus'd.
Beyond compare the Son of God was seen
Most glorious; in him all his Father shone
Substantially express'd; and in his face
140 Divine compassion visibly appear'd,
Love without end, and without measure grace,
Which uttering, thus he to his Father spake.

O Father, gracious was that word which clos'd
Thy sovran command, that Man should find grace;
For which both Heaven and earth shall high extol
Thy praises, with the innumerable sound
Of hymns and sacred songs, wherewith thy throne
Encompass'd shall resound thee ever blest.
For should Man finally be lost, should Man,
150 Thy creature late so lov'd, thy youngest son,
Fall circumvented thus by fraud, though join'd
With his own folly? that be from thee far,
That far be from thee, Father, who art judge
Of all things made, and judgest only right.
Or shall the Adversary thus obtain
His end, and frustrate thine? shall he fulfill
His malice, and thy goodness bring to nought,
Or proud return, though to his heavier doom,
Yet with revenge accomplish'd, and to Hell
160 Draw after him the whole race of mankind,
By him corrupted? or wilt thou thyself
Abolish thy creation, and unmake
For him, what for thy glory thou hast made?
So should thy goodness and thy greatness both
Be question'd and blasphem'd without defence.

To whom the great Creator thus replied.
O son, in whom my soul hath chief delight,
Son of my bosom, Son who art alone.
My word, my wisdom, and effectual might,
170 All hast thou spoken as my thoughts are, all
As my eternal purpose hath decreed;
Man shall not quite be lost, but sav'd who will;
Yet not of will in him, but grace in me
Freely vouchsaf'd; once more I will renew
His lapsed powers, though forfeit; and enthrall'd
By sin to foul exorbitant desires;
Upheld by me, yet once more he shall stand
On even ground against his mortal foe;
By me upheld, that he may know how frail
180 His fallen condition is, and to me owe
All his deliverance, and to none but me.
Some I have chosen of peculiar grace,
Elect above the rest; so is my will:
The rest shall hear me call, and oft be warn'd
Their sinful state, and to appease betimes
The incensed Deity, while offer'd grace
Invites; for I will clear their senses dark,
What may suffice, and soften stony hearts
To pray, repent, and bring obedience due.
190 To prayer, repentance, and obedience due,
Though but endeavour'd with sincere intent,
Mine ear shall not be slow, mine eye not shut.
And I will place within them as a guide,
My umpire Conscience; whom if they will hear,
Light after light, well us'd, they shall attain,
And to the end, persisting, safe arrive.
This my long sufferance, and my day of grace,
They who neglect and scorn, shall never taste;
But hard be harden'd, blind be blinded more,
200 That they may stumble on, and deeper fall;
And none but such from mercy I exclude.
But yet all is not done; Man disobeying,
Disloyal, breaks his fealty, and sins
Against the high supremacy of Heaven,
Affecting God-head, and, so losing all,
To expiate his treason hath nought left,
But to destruction sacred and devote,
He, with his whole posterity, must die,
Die he or justice must; unless for him
210 Some other able, and as willing, pay
The rigid satisfaction, death for death.
Say, heavenly Powers, where shall we find such love?
Which of you will be mortal, to redeem
Man's mortal crime, and just the unjust to save?
Dwells in all Heaven charity so dear?

And silence was in Heaven: on Man's behalf
He ask'd, but all the heavenly quire stood mute,
Patron or intercessour none appear'd,
Much less that durst upon his own head draw
220 The deadly forfeiture, and ransom set.
And now without redemption all mankind
Must have been lost, adjudg'd to Death and Hell
By doom severe, had not the Son of God,
In whom the fulness dwells of love divine,
His dearest mediation thus renew'd.

Father, thy word is past, Man shall find grace;
And shall grace not find means, that finds her way,
The speediest of thy winged messengers,
To visit all thy creatures, and to all
230 Comes unprevented, unimplor'd, unsought?
Happy for Man, so coming; he her aid
Can never seek, once dead in sins, and lost;
Atonement for himself, or offering meet,
Indebted and undone, hath none to bring;
Behold me then: me for him, life for life
I offer: on me let thine anger fall;
Account me Man; I for his sake will leave
Thy bosom, and this glory next to thee
Freely put off, and for him lastly die
240 Well pleased; on me let Death wreak all his rage.
Under his gloomy power I shall not long
Lie vanquished. Thou hast given me to possess
Life in myself for ever; by thee I live;
Though now to Death I yield, and am his due,
All that of me can die, yet, that debt paid,
thou wilt not leave me in the loathsome grave
His prey, nor suffer my unspotted soul
For ever with corruption there to dwell;
But I shall rise victorious, and subdue
250 My vanquisher, spoiled of his vaunted spoil.
Death his death's wound shall then receive, and stoop
Inglorious, of his mortal sting disarmed;
I through the ample air in triumph high
Shall lead Hell captive maugre Hell, and show
The powers of darkness bound. Thou, at the sight
Pleased, out of Heaven shalt look down and smile,
While, by thee raised, I ruin all my foes;
Death last, and with his carcass glut the grave;
Then, with the multitude of my redeemed,
260 Shall enter Heaven, long absent, and return,
Father, to see thy face, wherein no cloud
Of anger shall remain, but peace assured
And reconcilement: wrath shall be no more
Thenceforth, but in thy presence joy entire.

His words here ended; but his meek aspect
Silent yet spake, and breathed immortal love
To mortal men, above which only shone
Filial obedience: as a sacrifice
Glad to be offered, he attends the will
270 Of his great Father. Admiration seized
All Heaven, what this might mean, and whither tend,
Wondering; but soon th' Almighty thus replied.

O thou in Heaven and Earth the only peace
Found out for mankind under wrath, O thou
My sole complacence! Well thou know'st how dear
To me are all my works; nor Man the least,
Though last created, that for him I spare
Thee from my bosom and right hand, to save,
By losing thee a while, the whole race lost.
280 Thou, therefore, whom thou only canst redeem,
Their nature also to thy nature join;
And be thyself Man among men on Earth,
Made flesh, when time shall be, of virgin seed,
By wondrous birth; be thou in Adam's room
The head of all mankind, though Adam's son.
As in him perish all men, so in thee,
As from a second root, shall be restored
As many as are restored, without thee none.
290 His crime makes guilty all his sons; thy merit,
Imputed, shall absolve them who renounce
Their own both righteous and unrighteous deeds,
And live in thee transplanted, and from thee
Receive new life. So Man, as is most just,
Shall satisfy for Man, be judged and die,
And dying rise, and rising with him raise
His brethren, ransomed with his own dear life.
So heavenly love shall outdo hellish hate,
Giving to death, and dying to redeem,
300 So dearly to redeem what hellish hate
So easily destroyed, and still destroys
In those who, when they may, accept not grace.
Nor shalt thou, by descending to assume
Man's nature, lessen or degrade thine own.
Because thou hast, though throned in highest bliss
Equal to God, and equally enjoying
God-like fruition, quitted all, to save
A world from utter loss, and hast been found
By merit more than birthright Son of God,
310 Found worthiest to be so by being good,
Far more than great or high; because in thee
Love hath abounded more than glory abounds;
Therefore thy humiliation shall exalt
With thee thy manhood also to this throne:
Here shalt thou sit incarnate, here shalt reign
Both God and Man, Son both of God and Man,
Anointed universal King; all power
I give thee; reign for ever, and assume
Thy merits; under thee, as head supreme,
320 Thrones, Princedoms, Powers, Dominions, I reduce:
All knees to thee shall bow, of them that bide
In Heaven, or Earth, or under Earth in Hell.
When thou, attended gloriously from Heaven,
Shalt in the sky appear, and from thee send
The summoning Arch-Angels to proclaim
Thy dread tribunal; forthwith from all winds,
The living, and forthwith the cited dead
Of all past ages, to the general doom
Shall hasten; such a peal shall rouse their sleep.
330 Then, all thy saints assembled, thou shalt judge
Bad Men and Angels; they, arraigned, shall sink
Beneath thy sentence; Hell, her numbers full,
Thenceforth shall be for ever shut. Mean while
The world shall burn, and from her ashes spring
New Heaven and Earth, wherein the just shall dwell,
And, after all their tribulations long,
See golden days, fruitful of golden deeds,
With joy and peace triumphing, and fair truth.
Then thou thy regal scepter shalt lay by,
350 For regal scepter then no more shall need,
God shall be all in all. But, all ye Gods,
Adore him, who to compass all this dies;
Adore the Son, and honour him as me.

No sooner had the Almighty ceased, but all
The multitude of Angels, with a shout
Loud as from numbers without number, sweet
As from blest voices, uttering joy, Heaven rung
With jubilee, and loud Hosannas filled
The eternal regions: Lowly reverent
360 Towards either throne they bow, and to the ground
With solemn adoration down they cast
Their crowns inwove with amarant and gold;
Immortal amarant, a flower which once
In Paradise, fast by the tree of life,
Began to bloom; but soon for man's offence
To Heaven removed, where first it grew, there grows,
And flowers aloft shading the fount of life,
And where the river of bliss through midst of Heaven
Rolls o'er Elysian flowers her amber stream;
360 With these that never fade the Spirits elect
Bind their resplendent locks inwreathed with beams;
Now in loose garlands thick thrown off, the bright
Pavement, that like a sea of jasper shone,
Impurpled with celestial roses smiled.
Then, crowned again, their golden harps they took,
Harps ever tuned, that glittering by their side
Like quivers hung, and with preamble sweet
Of charming symphony they introduce
Their sacred song, and waken raptures high;
370 No voice exempt, no voice but well could join
Melodious part, such concord is in Heaven.

Thee, Father, first they sung Omnipotent,
Immutable, Immortal, Infinite,
Eternal King; the Author of all being,
Fountain of light, thyself invisible
Amidst the glorious brightness where thou sit'st
Throned inaccessible, but when thou shadest
The full blaze of thy beams, and, through a cloud
Drawn round about thee like a radiant shrine,
380 Dark with excessive bright thy skirts appear,
Yet dazzle Heaven, that brightest Seraphim
Approach not, but with both wings veil their eyes.
Thee next they sang of all creation first,
Begotten Son, Divine Similitude,
In whose conspicuous countenance, without cloud
Made visible, the Almighty Father shines,
Whom else no creature can behold; on thee
Impressed the effulgence of his glory abides,
Transfused on thee his ample Spirit rests.
390 He Heaven of Heavens and all the Powers therein
By thee created; and by thee threw down
The aspiring Dominations: Thou that day
Thy Father's dreadful thunder didst not spare,
Nor stop thy flaming chariot-wheels, that shook
Heaven's everlasting frame, while o'er the necks
Thou drovest of warring Angels disarrayed.
Back from pursuit thy Powers with loud acclaim
Thee only extolled, Son of thy Father's might,
To execute fierce vengeance on his foes,
400 Not so on Man: Him through their malice fallen,
Father of mercy and grace, thou didst not doom
So strictly, but much more to pity incline:
No sooner did thy dear and only Son
Perceive thee purposed not to doom frail Man
So strictly, but much more to pity inclined,
He to appease thy wrath, and end the strife
Of mercy and justice in thy face discerned,
Regardless of the bliss wherein he sat
Second to thee, offered himself to die
410 For Man's offence. O unexampled love,
Love no where to be found less than Divine!
Hail, Son of God, Saviour of Men! Thy name
Shall be the copious matter of my song
Henceforth, and never shall my heart thy praise
Forget, nor from thy Father's praise disjoin.
Thus they in Heaven, above the starry sphere,
Their happy hours in joy and hymning spent.

Mean while upon the firm opacous globe
Of this round world, whose first convex divides
420 The luminous inferiour orbs, enclosed
From Chaos, and the inroad of Darkness old,
Satan alighted walks: A globe far off
It seemed, now seems a boundless continent
Dark, waste, and wild, under the frown of Night
Starless exposed, and ever-threatening storms
Of Chaos blustering round, inclement sky;
Save on that side which from the wall of Heaven,
Though distant far, some small reflection gains
Of glimmering air less vexed with tempest loud:
430 Here walked the Fiend at large in spacious field.
As when a vultur on Imaus bred,
Whose snowy ridge the roving Tartar bounds,
Dislodging from a region scarce of prey
To gorge the flesh of lambs or yeanling kids,
On hills where flocks are fed, flies toward the springs
Of Ganges or Hydaspes, Indian streams;
But in his way lights on the barren plains
Of Sericana, where Chineses drive
With sails and wind their cany waggons light:
440 So, on this windy sea of land, the Fiend
Walked up and down alone, bent on his prey;
Alone, for other creature in this place,
Living or lifeless, to be found was none;
None yet, but store hereafter from the earth
Up hither like aereal vapours flew
Of all things transitory and vain, when sin
With vanity had filled the works of men:
Both all things vain, and all who in vain things
Built their fond hopes of glory or lasting fame,
450 Or happiness in this or the other life;
All who have their reward on earth, the fruits
Of painful superstition and blind zeal,
Nought seeking but the praise of men, here find
Fit retribution, empty as their deeds;
All the unaccomplished works of Nature's hand,
Abortive, monstrous, or unkindly mixed,
Dissolved on earth, fleet hither, and in vain,
Till final dissolution, wander here;
Not in the neighbouring moon as some have dreamed;
460 Those argent fields more likely habitants,
Translated Saints, or middle Spirits hold
Betwixt the angelical and human kind.
Hither of ill-joined sons and daughters born
First from the ancient world those giants came
With many a vain exploit, though then renowned:
The builders next of Babel on the plain
Of Sennaar, and still with vain design,
New Babels, had they wherewithal, would build:
Others came single; he, who, to be deemed
470 A God, leaped fondly into Aetna flames,
Empedocles; and he, who, to enjoy
Plato's Elysium, leaped into the sea,
Cleombrotus; and many more too long,
Embryos, and idiots, eremites, and friars
White, black, and gray, with all their trumpery.
Here pilgrims roam, that strayed so far to seek
In Golgotha him dead, who lives in Heaven;
And they, who to be sure of Paradise,
Dying, put on the weeds of Dominick,
480 Or in Franciscan think to pass disguised;
They pass the planets seven, and pass the fixed,
And that crystalling sphere whose balance weighs
The trepidation talked, and that first moved;
And now Saint Peter at Heaven's wicket seems
To wait them with his keys, and now at foot
Of Heaven's ascent they lift their feet, when lo
A violent cross wind from either coast
Blows them transverse, ten thousand leagues awry
Into the devious air: Then might ye see
490 Cowls, hoods, and habits, with their wearers, tost
And fluttered into rags; then reliques, beads,
Indulgences, dispenses, pardons, bulls,
The sport of winds: All these, upwhirled aloft,
Fly o'er the backside of the world far off
Into a Limbo large and broad, since called
The Paradise of Fools, to few unknown
Long after; now unpeopled, and untrod.
All this dark globe the Fiend found as he passed,
And long he wandered, till at last a gleam
500 Of dawning light turned thither-ward in haste
His travelled steps: far distant he descries
Ascending by degrees magnificent
Up to the wall of Heaven a structure high;
At top whereof, but far more rich, appeared
The work as of a kingly palace-gate,
With frontispiece of diamond and gold
Embellished; thick with sparkling orient gems
The portal shone, inimitable on earth
By model, or by shading pencil, drawn.
510 These stairs were such as whereon Jacob saw
Angels ascending and descending, bands
Of guardians bright, when he from Esau fled
To Padan-Aram, in the field of Luz
Dreaming by night under the open sky
And waking cried, This is the gate of Heaven.
Each stair mysteriously was meant, nor stood
There always, but drawn up to Heaven sometimes
Viewless; and underneath a bright sea flowed
Of jasper, or of liquid pearl, whereon
520 Who after came from earth, sailing arrived
Wafted by Angels, or flew o'er the lake
Rapt in a chariot drawn by fiery steeds.
The stairs were then let down, whether to dare
The Fiend by easy ascent, or aggravate
His sad exclusion from the doors of bliss:
Direct against which opened from beneath,
Just o'er the blissful seat of Paradise,
A passage down to the Earth, a passage wide,
Wider by far than that of after-times
530 Over mount Sion, and, though that were large,
Over the Promised Land to God so dear;
By which, to visit oft those happy tribes,
On high behests his angels to and fro
Passed frequent, and his eye with choice regard
From Paneas, the fount of Jordan's flood,
To Beersaba, where the Holy Land
Borders on Egypt and the Arabian shore;
So wide the opening seemed, where bounds were set
To darkness, such as bound the ocean wave.
540 Satan from hence, now on the lower stair,
That scaled by steps of gold to Heaven-gate,
Looks down with wonder at the sudden view
Of all this world at once. As when a scout,
Through dark and desart ways with peril gone
All night, at last by break of cheerful dawn
Obtains the brow of some high-climbing hill,
Which to his eye discovers unaware
The goodly prospect of some foreign land
First seen, or some renowned metropolis
550 With glistering spires and pinnacles adorned,
Which now the rising sun gilds with his beams:
Such wonder seised, though after Heaven seen,
The Spirit malign, but much more envy seised,
At sight of all this world beheld so fair.
Round he surveys (and well might, where he stood
So high above the circling canopy
Of night's extended shade,) from eastern point
Of Libra to the fleecy star that bears
Andromeda far off Atlantick seas
560 Beyond the horizon; then from pole to pole
He views in breadth, and without longer pause
Down right into the world's first region throws
His flight precipitant, and winds with ease
Through the pure marble air his oblique way
Amongst innumerable stars, that shone
Stars distant, but nigh hand seemed other worlds;
Or other worlds they seemed, or happy isles,
Like those Hesperian gardens famed of old,
Fortunate fields, and groves, and flowery vales,
570 Thrice happy isles; but who dwelt happy there
He staid not to inquire: Above them all
The golden sun, in splendour likest Heaven,
Allured his eye; thither his course he bends
Through the calm firmament, (but up or down,
By center, or eccentrick, hard to tell,
Or longitude,) where the great luminary
Aloof the vulgar constellations thick,
That from his lordly eye keep distance due,
Dispenses light from far; they, as they move
580 Their starry dance in numbers that compute
Days, months, and years, towards his all-cheering lamp
Turn swift their various motions, or are turned
By his magnetick beam, that gently warms
The universe, and to each inward part
With gentle penetration, though unseen,
Shoots invisible virtue even to the deep;
So wonderously was set his station bright.
There lands the Fiend, a spot like which perhaps
Astronomer in the sun's lucent orb
590 Through his glazed optick tube yet never saw.
The place he found beyond expression bright,
Compared with aught on earth, metal or stone;
Not all parts like, but all alike informed
With radiant light, as glowing iron with fire;
If metal, part seemed gold, part silver clear;
If stone, carbuncle most or chrysolite,
Ruby or topaz, to the twelve that shone
In Aaron's breast-plate, and a stone besides
Imagined rather oft than elsewhere seen,
600 That stone, or like to that which here below
Philosophers in vain so long have sought,
In vain, though by their powerful art they bind
Volatile Hermes, and call up unbound
In various shapes old Proteus from the sea,
Drained through a limbeck to his native form.
What wonder then if fields and regions here
Breathe forth Elixir pure, and rivers run
Potable gold, when with one virtuous touch
The arch-chemick sun, so far from us remote,
610 Produces, with terrestrial humour mixed,
Here in the dark so many precious things
Of colour glorious, and effect so rare?
Here matter new to gaze the Devil met
Undazzled; far and wide his eye commands;
For sight no obstacle found here, nor shade,
But all sun-shine, as when his beams at noon
Culminate from the equator, as they now
Shot upward still direct, whence no way round
Shadow from body opaque can fall; and the air,
620 No where so clear, sharpened his visual ray
To objects distant far, whereby he soon
Saw within ken a glorious Angel stand,
The same whom John saw also in the sun:
His back was turned, but not his brightness hid;
Of beaming sunny rays a golden tiar
Circled his head, nor less his locks behind
Illustrious on his shoulders fledge with wings
Lay waving round; on some great charge employed
He seemed, or fixed in cogitation deep.
630 Glad was the Spirit impure, as now in hope
To find who might direct his wandering flight
To Paradise, the happy seat of Man,
His journey's end and our beginning woe.
But first he casts to change his proper shape,
Which else might work him danger or delay:
And now a stripling Cherub he appears,
Not of the prime, yet such as in his face
Youth smiled celestial, and to every limb
Suitable grace diffused, so well he feigned:
640 Under a coronet his flowing hair
In curls on either cheek played; wings he wore
Of many a coloured plume, sprinkled with gold;
His habit fit for speed succinct, and held
Before his decent steps a silver wand.
He drew not nigh unheard; the Angel bright,
Ere he drew nigh, his radiant visage turned,
Admonished by his ear, and straight was known
The Arch-Angel Uriel, one of the seven
Who in God's presence, nearest to his throne,
650 Stand ready at command, and are his eyes
That run through all the Heavens, or down to the Earth
Bear his swift errands over moist and dry,
O'er sea and land: him Satan thus accosts.

Uriel, for thou of those seven Spirits that stand
In sight of God's high throne, gloriously bright,
The first art wont his great authentick will
Interpreter through highest Heaven to bring,
Where all his sons thy embassy attend;
And here art likeliest by supreme decree
660 Like honour to obtain, and as his eye
To visit oft this new creation round;
Unspeakable desire to see, and know
All these his wonderous works, but chiefly Man,
His chief delight and favour, him for whom
All these his works so wonderous he ordained,
Hath brought me from the quires of Cherubim
Alone thus wandering. Brightest Seraph, tell
In which of all these shining orbs hath Man
His fixed seat, or fixed seat hath none,
670 But all these shining orbs his choice to dwell;
That I may find him, and with secret gaze
Or open admiration him behold,
On whom the great Creator hath bestowed
Worlds, and on whom hath all these graces poured;
That both in him and all things, as is meet,
The universal Maker we may praise;
Who justly hath driven out his rebel foes
To deepest Hell, and, to repair that loss,
Created this new happy race of Men
680 To serve him better: Wise are all his ways.

So spake the false dissembler unperceived;
For neither Man nor Angel can discern
Hypocrisy, the only evil that walks
Invisible, except to God alone,
By his permissive will, through Heaven and Earth:
And oft, though wisdom wake, suspicion sleeps
At wisdom's gate, and to simplicity
Resigns her charge, while goodness thinks no ill
Where no ill seems: Which now for once beguiled
690 Uriel, though regent of the sun, and held
The sharpest-sighted Spirit of all in Heaven;
Who to the fraudulent impostor foul,
In his uprightness, answer thus returned.

Fair Angel, thy desire, which tends to know
The works of God, thereby to glorify
The great Work-master, leads to no excess
That reaches blame, but rather merits praise
The more it seems excess, that led thee hither
From thy empyreal mansion thus alone,
700 To witness with thine eyes what some perhaps,
Contented with report, hear only in Heaven:
For wonderful indeed are all his works,
Pleasant to know, and worthiest to be all
Had in remembrance always with delight;
But what created mind can comprehend
Their number, or the wisdom infinite
That brought them forth, but hid their causes deep?
I saw when at his word the formless mass,
This world's material mould, came to a heap:
710 Confusion heard his voice, and wild uproar
Stood ruled, stood vast infinitude confined;
Till at his second bidding Darkness fled,
Light shone, and order from disorder sprung:
Swift to their several quarters hasted then
The cumbrous elements, earth, flood, air, fire;
And this ethereal quintessence of Heaven
Flew upward, spirited with various forms,
That rolled orbicular, and turned to stars
Numberless, as thou seest, and how they move;
720 Each had his place appointed, each his course;
The rest in circuit walls this universe.
Look downward on that globe, whose hither side
With light from hence, though but reflected, shines;
That place is Earth, the seat of Man; that light
His day, which else, as the other hemisphere,
Night would invade; but there the neighbouring moon
So call that opposite fair star) her aid
Timely interposes, and her monthly round
Still ending, still renewing, through mid Heaven,
730 With borrowed light her countenance triform
Hence fills and empties to enlighten the Earth,
And in her pale dominion checks the night.
That spot, to which I point, is Paradise,
Adam's abode; those lofty shades, his bower.
Thy way thou canst not miss, me mine requires.
Thus said, he turned; and Satan, bowing low,
As to superiour Spirits is wont in Heaven,
Where honour due and reverence none neglects,
Took leave, and toward the coast of earth beneath,
740 Down from the ecliptick, sped with hoped success,
Throws his steep flight in many an aery wheel;
Nor staid, till on Niphates' top he lights.
&lt;/poem&gt;
}}
[[Het paradijs verloren: Boek IV|&gt;&gt;&gt; Ga verder met BOOK IV]]

----
'''Navigatie''': [[Het paradijs verloren: Boek I|Boek I]] - [[Het paradijs verloren: Boek II|Boek II]] - Boek III
----
== Noten ==
Bron voor de explicatieve noten: [https://milton.host.dartmouth.edu/reading%20room/pl/book%201/text.shtml The John Milton Reading Room: Paradise Lost] (onder Creative Commons licentie)

{{References}}
[[Categorie:Engels]]
[[Categorie:John Milton]]
[[Categorie:Vertaalde poëzie]]</text>
      <sha1>gajp8tv2b5k6rk2g5wz9828vvo5fpcc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants Cesare Ripa 1644.djvu/518</title>
    <ns>104</ns>
    <id>40400</id>
    <revision>
      <id>127007</id>
      <timestamp>2022-08-02T08:51:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vincent Steenberg</username>
        <id>280</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4733" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Vincent Steenberg&quot; /&gt;{{RH|496|''Suchten''.{{gap}}{{sc|{{sp|Sospir}}i}}.|{{gap|3em}}}}&lt;/noinclude&gt;{{Block center|''Ghy maeckt o'' Bacche, ''door u aert'',&lt;br&gt;''Dat yder u houd lief en waert:''&lt;br&gt;''Van wijſen zydy ſeer bemind'',&lt;br&gt;''V laeckers maeckt ghy wel geſint'',&lt;br&gt;''Den ſtueren maeckt ghy ſoet en vroo'',&lt;br&gt;''Den blooden ſtout, den ſtouten bloo''.}}
''Cheremon'' de Treurſpeelder, beveſtight, dat door den Wijn de lach, de wijsheyt, de leerſaemheyt, en den goeden raed vereenight wort. Soo is ’t dan geen wonder, dat ''Homerus'' dappere perſonagien van groot bewind, op den Rijxdagh van den Keyſer ''Agamemnon'' invoert, aleermen raedſlaegde en van krijghsſaecken handelde, datter groote ſchroeven ommegingen: te meer ſchijnt het den Studenten, en inſonderheyt den Poëten geoorloft, alwaer ''Bacchus'' de Voorſitter is. ''Philocorus'' ſeyt, dat de oude Poëten niet altijd haere deuntjes ſongen, maer als zy wel hadden gedroncken, dan riepen zy ''Bacchus'' of ''Apollo'' aen. ''Demetrius Halicarnaſſeus'' ſeght, dat de Wijn der Poëten Poſtpaerd is, ſonder welck zy op den bergh ''Parnassus'', niet koſten klimmen; want ſooſe waeter moſten drincken, ſoo quaemer niet aerdighs voor den dagh. En ''Torquatus Taſſus'' heeft metten Wijn dickwijls zijnen Geeſt, met goede vrienden, vermaeckt, want hy was ſeer ſwaermoedigh, bedachtſaem en vol ſuchten.
&lt;br&gt;{{gap}}Totte gemaeckte Suchten van de Hoeren en van valſche verraderſche vrienden, kan men maken datſe onder de ſlincker arm een beck van een Crocodil heeft. Want de Suchten der Hoeren zijn, als de traenen der Crocodillen, die eerſt ſchreyen, maer korts daer nae den Menſchen vermoorden. Dit zijn gemaekte Hoereſuchten, die zy doen in tegenwoordigheit van de Vryers, om haer in ’t net te verſtricken, ſpreeckende ſeer vriendlijck, daerſe terſtont anders om lachen en hem haeten, even gelijk als de Vos aen den Hond deede. Maer alſoo dit al gemaeckt werck was, ſoo is ’t billijck dat wy van ’t waere Suchten der Liefde ſpreken: De Sucht der Liefde ſal boven de vleugels aen ’t hoofd, noch een kroone van Mirten hebben, als mede eene in de rechter hand, voor de borſt. ’t Hert ſal tuſſchen twee vleugels ſtaen, en aen de ſlincker ſijde een ontſteken Fackel. De vleugels zijn de ſnelligheit van ’t Suchten, die door de ſinnen en gedachten vliegende, het hert doordringen en ſnellijk ter vlucht gaen.
&lt;br&gt;{{gap}}''Cor'' het ''Hert'', heeft nae dat ''Iſidorus'' verhaelt, zijne benaeminge van ''Cura'', dat is, van hertſeer ofte ſorge, want alle ſorge en gedachte dringht in ’t herte, ’t welck zijnen levendigen Geeſt uyte locht ſcheppende, dieſelve tot ſich treckt, en dat door de geſette beweginge van de Locht, en indien dieſelve, door eenigh toeval, wordt overſtulpt, ſoo verdrucktſe de aeſemhaelinge en het uytblaſen: waer over de Menſch alle geweld doet om deſe perſſinge te breecken, door de aeſſemhaelinge der Suchten, om verkoelinge van een gemaetighde locht te verkrijgen. Maer gelijck het dickwijls plagh te geſchieden, door al te heeten locht, en door aenwas van de hette aen de natuyrlijcke warmte, ſoo beſwaertſe het herte, niet konnende verkoelt werden, om dat de locht-gaeten, daer door worden verhindert: Want door te grooten kouden locht en door de koudigheyt, die de ſenuwen van de borſt te ſaemen treckt, ſoo wort het hert te ſaemen getrocken en bevrieſt. Aldus gebeurt het dat de Vryers, of door te grooten jalouſie, die haer geeſt te ſaemen treckt, of door te grooten brand van Minne-Liefde, die ’t herte overſtulpt, ſoodaenige quellingen krijgen, datſe dickwijls gedwongen zijn, duyſent en duyſent Suchten, uyt haeren boeſem te haelen, door de welcke de Vryers werden gevoet, gelijck ''Petrarcha'' ſeyt, en die plachten dan ſoet, en dan lieflijck genaemt te werden. En om dat het Suchten een voedſel en verkoelinge is voor der Minne-janckers herten, en om dat de Suchten uytet herte opvliegen, daerom hebben wy ’t hert tuſſchen twee vleugels, in de rechter hand, voor de borſt geſtelt. Waer over ''Petrarcha'' ſinght, ''de ſuchten komen uyt de borst en uyt de oogen''.
&lt;br&gt;{{gap}}De kroone van ſcherpe Mirten, die zy op ’t hoofd draeght, is een beeld van ſcherpe Minne-gedachten en vaſte inbeeldingen, die den Vryers dwingen tot ſuchten, en ''Virgilius'' maelt den Vryers af, datſe ſtaen in een boſch van groene Mirthen en in bedeckte wegen, alwaer haer de ſorgen oock in den dood niet verlaeten.
&lt;br&gt;{{gap}}Maer wat ſtraf is dit, te ſtaen in een boſch van ſchoone en bloeyende Mirten? ſonder twijfel, ſoo heeft de Poeet daer mede den Hel gemeent, die de Vryers moeten lijden door de geſtadige prickel van de gedachten,&lt;noinclude&gt;{{Rechts|door}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5rhnojk54otofgq270yodtk7e0nvx5f</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>