विकिपिडिया newiki https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0 MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter मीडिया विशेष वार्तालाप प्रयोगकर्ता प्रयोगकर्ता वार्ता विकिपिडिया विकिपिडिया वार्ता चित्र चित्र वार्ता मीडियाविकि मीडियाविकि वार्ता ढाँचा ढाँचा वार्ता मद्दत मद्दत वार्ता श्रेणी श्रेणी वार्ता पोर्टल पोर्टल वार्ता मस्यौदा मस्यौदा वार्ता TimedText TimedText talk मोड्युल मोड्युल वार्तालाप Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 1631 1073739 873626 2022-08-13T04:02:29Z हिमाल सुबेदी 30817 गैर wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=जुन २०११}} {{eng}} '''[[कम्प्युटर]] विज्ञान''' गणित, विज्ञान र समस्या समाधान गर्ने खुबीको प्रयोग गरेर कम्प्युटरको निर्माण र प्रयोग संबन्धी अध्ययन हो। यसले गर्दा विश्व हाम्रो सामु सानो भएको छ। कम्प्युटर विज्ञान बिसौँ शताब्दीको अन्त्य तिर मात्र छुट्टिएको हो र यसले कार्य सम्पादनमा आफ्नै तरिका अपनायो अनि आफ्नै शाब्दिक व्याख्या पनि। यसका जराहरू [[electrical engineering|इलेक्ट्रिक इन्जिनियरिङ्ग]], [[mathematics|गणित]] र [[language science|भाषा विज्ञान]]मा रहेका छन्।तपाईँले यसलाई [[science|विज्ञान]], [[engineering|इन्जिनियरिङ्ग]] र [[art|कला]]को सम्मिश्रणको रूपमा लिन सक्नुहुन्छ। कम्प्युटर विज्ञनले साध्यात्मक [[theory|गणितीय]] [[ideal|आदर्शमा रहेर]] कम्प्युटरका अवयवहरूको अध्ययन गर्दछ , [[कम्प्युटर इन्जिनियरिङ्ग]]ले वा स्तविक कम्प्युटरका [[hardware|पाटपुर्जाहरू]]को अध्ययन गर्दछ (जसलाई हामी छुन र हेर्न सक्छौँ), र [[software engineering|सफ्टवेयर इन्जिनियरिङ्ग]]ले [[software|कम्प्युटर कार्यक्रमहरू]] कसरी प्रभावकारी , सहज बनाउन सकिन्छ भनेर र तिनीहरूको निर्माणमा ध्यान दिन्छ। :''Computer science is no more about computers than astronomy is about telescopes'' :: - [[Edsger Dijkstra]] ==कम्प्युटर विज्ञानका अङ्गहरू== === भित्री गणित === * [[बूलियन अल्जेब्रा]] (जहाँ केही कुरा सही वा गलत मात्र हुन सक्छ) * [[कम्युटर सांखिकरण]] (कम्प्युटरले कसरी गणना गर्दछ) * [[डिस्क्रेट गणित]] ( संख्या सहितको गणित जसलाई गणना गर्न सकिन्छ) * [[सांकेतिक लजिक]] (गणितको बारेमा सोच्ने र बोल्ने तरिका) === कम्प्युटर विज्ञान कार्यक्षेत्र === * [[Artificial intelligence]] (Making computers think like humans do) * [[Computer algebra]] * [[Computer architecture]] * [[Computer graphics]] (Making images with computers, as in [[CG]]) * [[Computer network]]s (Connecting computers to each other) * [[Computer program]] * [[Computer programming]] (Writing, or making, programs for computers) * [[Computer security]] (Protecting computers र information in them) * [[Database]]s (A method of storing र getting information) * [[Data structure]] (How to organize information) * [[Distributed computing]] (Solving problems using many computers in a large area) * [[Information retrieval]] (Getting information back) * [[सञ्चालन प्रणाली]]s (What makes your computer run. E.G [[लिनक्स]], [[Microsoft Windows]], [[Macintosh]]) * [[Programming language]]s ([[Language]]s that a [[Programmer]] uses to write [[software|computer programs]]) * [[Program specification]] (How a [[programmer]] writes a [[software|computer program]]) * [[Program verification]] (Testing programs, see also [[Debugging]]) * [[Robotics|Robots]] * [[Software engineering]] (Making [[software|computer programs]]) === Ways it is done === * [[Benchmark]] (Testing computer abilities) * [[Computer vision]] (How computers "see" things) * [[Collision Detection]] (How computers (controlling robots) don't crash into stuff) * [[Data compression]] (Make data smaller) * [[Data structure]]s (How information is grouped or sorted) * [[Data acquisition]] (Getting data from somewhere) * [[Design pattern]]s * [[Digital signal processing]] (Filtering र 'looking' at data) * [[File format]]s (How data is stored र grouped within a [[file]]) * [[Human-computer interaction]] (How we use computers) * [[Information security]] (Keeping data away from people we don't want to have it) * [[Internet]] (a large [[network]] that connects almost every computer) * [[Online computations and algorithms]] * [[Software optimization|Optimization]] (Making [[software|computer programs]] work faster) * [[Software metric]]s * [[Very Large System Integration|VLSI design]] (The making of a very large र complex computer system) == See also== * [[computing]] * [[computer scientist]] * [[Turing Award]] * [http://www.lucky-patcher.co Lucky Patcher] Rooting Software * [[IEEE John von Neumann Medal]] * [[Computer jargon]] * [[jargon file|Computer slang]] * [[Computer science basic topics]] * [[Encyclopedia of Computer Terms]] {{fromsimple}} {{Commonscat|Computer science}} [[श्रेणी:कम्प्युटर]] 5w1zwq0f79m1fnmhzx9c1tgrzpc9yg1 1073740 1073739 2022-08-13T04:03:00Z हिमाल सुबेदी 30817 /* कम्प्युटर विज्ञान कार्यक्षेत्र */गैर wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=जुन २०११}} {{eng}} '''[[कम्प्युटर]] विज्ञान''' गणित, विज्ञान र समस्या समाधान गर्ने खुबीको प्रयोग गरेर कम्प्युटरको निर्माण र प्रयोग संबन्धी अध्ययन हो। यसले गर्दा विश्व हाम्रो सामु सानो भएको छ। कम्प्युटर विज्ञान बिसौँ शताब्दीको अन्त्य तिर मात्र छुट्टिएको हो र यसले कार्य सम्पादनमा आफ्नै तरिका अपनायो अनि आफ्नै शाब्दिक व्याख्या पनि। यसका जराहरू [[electrical engineering|इलेक्ट्रिक इन्जिनियरिङ्ग]], [[mathematics|गणित]] र [[language science|भाषा विज्ञान]]मा रहेका छन्।तपाईँले यसलाई [[science|विज्ञान]], [[engineering|इन्जिनियरिङ्ग]] र [[art|कला]]को सम्मिश्रणको रूपमा लिन सक्नुहुन्छ। कम्प्युटर विज्ञनले साध्यात्मक [[theory|गणितीय]] [[ideal|आदर्शमा रहेर]] कम्प्युटरका अवयवहरूको अध्ययन गर्दछ , [[कम्प्युटर इन्जिनियरिङ्ग]]ले वा स्तविक कम्प्युटरका [[hardware|पाटपुर्जाहरू]]को अध्ययन गर्दछ (जसलाई हामी छुन र हेर्न सक्छौँ), र [[software engineering|सफ्टवेयर इन्जिनियरिङ्ग]]ले [[software|कम्प्युटर कार्यक्रमहरू]] कसरी प्रभावकारी , सहज बनाउन सकिन्छ भनेर र तिनीहरूको निर्माणमा ध्यान दिन्छ। :''Computer science is no more about computers than astronomy is about telescopes'' :: - [[Edsger Dijkstra]] ==कम्प्युटर विज्ञानका अङ्गहरू== === भित्री गणित === * [[बूलियन अल्जेब्रा]] (जहाँ केही कुरा सही वा गलत मात्र हुन सक्छ) * [[कम्युटर सांखिकरण]] (कम्प्युटरले कसरी गणना गर्दछ) * [[डिस्क्रेट गणित]] ( संख्या सहितको गणित जसलाई गणना गर्न सकिन्छ) * [[सांकेतिक लजिक]] (गणितको बारेमा सोच्ने र बोल्ने तरिका) === कम्प्युटर विज्ञान कार्यक्षेत्र === === Ways it is done === * [[Benchmark]] (Testing computer abilities) * [[Computer vision]] (How computers "see" things) * [[Collision Detection]] (How computers (controlling robots) don't crash into stuff) * [[Data compression]] (Make data smaller) * [[Data structure]]s (How information is grouped or sorted) * [[Data acquisition]] (Getting data from somewhere) * [[Design pattern]]s * [[Digital signal processing]] (Filtering र 'looking' at data) * [[File format]]s (How data is stored र grouped within a [[file]]) * [[Human-computer interaction]] (How we use computers) * [[Information security]] (Keeping data away from people we don't want to have it) * [[Internet]] (a large [[network]] that connects almost every computer) * [[Online computations and algorithms]] * [[Software optimization|Optimization]] (Making [[software|computer programs]] work faster) * [[Software metric]]s * [[Very Large System Integration|VLSI design]] (The making of a very large र complex computer system) == See also== * [[computing]] * [[computer scientist]] * [[Turing Award]] * [http://www.lucky-patcher.co Lucky Patcher] Rooting Software * [[IEEE John von Neumann Medal]] * [[Computer jargon]] * [[jargon file|Computer slang]] * [[Computer science basic topics]] * [[Encyclopedia of Computer Terms]] {{fromsimple}} {{Commonscat|Computer science}} [[श्रेणी:कम्प्युटर]] tj0d19u40ee7pklxq2fpiwchwr9pkii 1073741 1073740 2022-08-13T04:03:35Z हिमाल सुबेदी 30817 wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=जुन २०११}} {{eng}} '''[[कम्प्युटर]] विज्ञान''' गणित, विज्ञान र समस्या समाधान गर्ने खुबीको प्रयोग गरेर कम्प्युटरको निर्माण र प्रयोग संबन्धी अध्ययन हो। यसले गर्दा विश्व हाम्रो सामु सानो भएको छ। कम्प्युटर विज्ञान बिसौँ शताब्दीको अन्त्य तिर मात्र छुट्टिएको हो र यसले कार्य सम्पादनमा आफ्नै तरिका अपनायो अनि आफ्नै शाब्दिक व्याख्या पनि। यसका जराहरू [[electrical engineering|इलेक्ट्रिक इन्जिनियरिङ्ग]], [[mathematics|गणित]] र [[language science|भाषा विज्ञान]]मा रहेका छन्।तपाईँले यसलाई [[science|विज्ञान]], [[engineering|इन्जिनियरिङ्ग]] र [[art|कला]]को सम्मिश्रणको रूपमा लिन सक्नुहुन्छ। कम्प्युटर विज्ञनले साध्यात्मक [[theory|गणितीय]] [[ideal|आदर्शमा रहेर]] कम्प्युटरका अवयवहरूको अध्ययन गर्दछ , [[कम्प्युटर इन्जिनियरिङ्ग]]ले वा स्तविक कम्प्युटरका [[hardware|पाटपुर्जाहरू]]को अध्ययन गर्दछ (जसलाई हामी छुन र हेर्न सक्छौँ), र [[software engineering|सफ्टवेयर इन्जिनियरिङ्ग]]ले [[software|कम्प्युटर कार्यक्रमहरू]] कसरी प्रभावकारी , सहज बनाउन सकिन्छ भनेर र तिनीहरूको निर्माणमा ध्यान दिन्छ। :''Computer science is no more about computers than astronomy is about telescopes'' :: - [[Edsger Dijkstra]] ==कम्प्युटर विज्ञानका अङ्गहरू== === भित्री गणित === * [[बूलियन अल्जेब्रा]] (जहाँ केही कुरा सही वा गलत मात्र हुन सक्छ) * [[कम्युटर सांखिकरण]] (कम्प्युटरले कसरी गणना गर्दछ) * [[डिस्क्रेट गणित]] ( संख्या सहितको गणित जसलाई गणना गर्न सकिन्छ) * [[सांकेतिक लजिक]] (गणितको बारेमा सोच्ने र बोल्ने तरिका) === कम्प्युटर विज्ञान कार्यक्षेत्र === === Ways it is done === * [[Benchmark]] (Testing computer abilities) * [[Computer vision]] (How computers "see" things) * [[Collision Detection]] (How computers (controlling robots) don't crash into stuff) * [[Data compression]] (Make data smaller) * [[Data structure]]s (How information is grouped or sorted) * [[Data acquisition]] (Getting data from somewhere) * [[Design pattern]]s * [[Digital signal processing]] (Filtering र 'looking' at data) * [[File format]]s (How data is stored र grouped within a [[file]]) * [[Human-computer interaction]] (How we use computers) * [[Information security]] (Keeping data away from people we don't want to have it) * [[Internet]] (a large [[network]] that connects almost every computer) * [[Online computations and algorithms]] * [[Software optimization|Optimization]] (Making [[software|computer programs]] work faster) * [[Software metric]]s * [[Very Large System Integration|VLSI design]] (The making of a very large र complex computer system) {{Commonscat|Computer science|कम्प्युटर विज्ञान}} [[श्रेणी:कम्प्युटर]] jyeenaeril1yglydlj6ty4s2feao58m 1073743 1073741 2022-08-13T04:04:09Z हिमाल सुबेदी 30817 /* बाह्य कडीहरू */ wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=जुन २०११}} {{eng}} '''[[कम्प्युटर]] विज्ञान''' गणित, विज्ञान र समस्या समाधान गर्ने खुबीको प्रयोग गरेर कम्प्युटरको निर्माण र प्रयोग संबन्धी अध्ययन हो। यसले गर्दा विश्व हाम्रो सामु सानो भएको छ। कम्प्युटर विज्ञान बिसौँ शताब्दीको अन्त्य तिर मात्र छुट्टिएको हो र यसले कार्य सम्पादनमा आफ्नै तरिका अपनायो अनि आफ्नै शाब्दिक व्याख्या पनि। यसका जराहरू [[electrical engineering|इलेक्ट्रिक इन्जिनियरिङ्ग]], [[mathematics|गणित]] र [[language science|भाषा विज्ञान]]मा रहेका छन्।तपाईँले यसलाई [[science|विज्ञान]], [[engineering|इन्जिनियरिङ्ग]] र [[art|कला]]को सम्मिश्रणको रूपमा लिन सक्नुहुन्छ। कम्प्युटर विज्ञनले साध्यात्मक [[theory|गणितीय]] [[ideal|आदर्शमा रहेर]] कम्प्युटरका अवयवहरूको अध्ययन गर्दछ , [[कम्प्युटर इन्जिनियरिङ्ग]]ले वा स्तविक कम्प्युटरका [[hardware|पाटपुर्जाहरू]]को अध्ययन गर्दछ (जसलाई हामी छुन र हेर्न सक्छौँ), र [[software engineering|सफ्टवेयर इन्जिनियरिङ्ग]]ले [[software|कम्प्युटर कार्यक्रमहरू]] कसरी प्रभावकारी , सहज बनाउन सकिन्छ भनेर र तिनीहरूको निर्माणमा ध्यान दिन्छ। :''Computer science is no more about computers than astronomy is about telescopes'' :: - [[Edsger Dijkstra]] ==कम्प्युटर विज्ञानका अङ्गहरू== === भित्री गणित === * [[बूलियन अल्जेब्रा]] (जहाँ केही कुरा सही वा गलत मात्र हुन सक्छ) * [[कम्युटर सांखिकरण]] (कम्प्युटरले कसरी गणना गर्दछ) * [[डिस्क्रेट गणित]] ( संख्या सहितको गणित जसलाई गणना गर्न सकिन्छ) * [[सांकेतिक लजिक]] (गणितको बारेमा सोच्ने र बोल्ने तरिका) === कम्प्युटर विज्ञान कार्यक्षेत्र === == बाह्य कडीहरू== {{Commonscat|Computer science|कम्प्युटर विज्ञान}} [[श्रेणी:कम्प्युटर]] ej5q7fquqpkzqv3ax53hlw4lyvnxrgg 1073744 1073743 2022-08-13T04:06:42Z हिमाल सुबेदी 30817 wikitext text/x-wiki '''कम्प्युटर विज्ञान''' गणित, विज्ञान र समस्या समाधान गर्ने खुबीको प्रयोग गरेर कम्प्युटरको निर्माण र प्रयोग सम्बन्धि अध्ययन हो। यसले गर्दा विश्व हाम्रो सामु सानो भएको छ। कम्प्युटर विज्ञान २०औँ शताब्दीको अन्त्य तिर मात्र छुट्टिएको हो र यसले कार्य सम्पादनमा आफ्नै तरिका अपनायो अनि आफ्नै शाब्दिक व्याख्या पनि। यसका जराहरू इलेक्ट्रिक इन्जिनियरिङ, [[गणित]] र [[भाषा विज्ञान]]मा रहेका छन्। तपाईँले यसलाई [[विज्ञान]], [[इन्जिनियरिङ]] र [[कला]]को सम्मिश्रणको रूपमा लिन सक्नुहुन्छ। कम्प्युटर विज्ञनले साध्यात्मक गणितीय आदर्शमा रहेर कम्प्युटरका अवयवहरूको अध्ययन गर्दछ, कम्प्युटर इन्जिनियरिङले वा स्तविक कम्प्युटरका पाटपुर्जाहरूको अध्ययन गर्दछ (जसलाई हामी छुन र हेर्न सक्छौँ), र सफ्टवेयर इन्जिनियरिङले कम्प्युटर कार्यक्रमहरू कसरी प्रभावकारी, सहज बनाउन सकिन्छ भनेर र तिनीहरूको निर्माणमा ध्यान दिन्छ। ==कम्प्युटर विज्ञानका अङ्गहरू== === भित्री गणित === * [[बूलियन अल्जेब्रा]] (जहाँ केही कुरा सही वा गलत मात्र हुन सक्छ) * [[कम्युटर सांखिकरण]] (कम्प्युटरले कसरी गणना गर्दछ) * [[डिस्क्रेट गणित]] ( संख्या सहितको गणित जसलाई गणना गर्न सकिन्छ) * [[सांकेतिक लजिक]] (गणितको बारेमा सोच्ने र बोल्ने तरिका) === कम्प्युटर विज्ञान कार्यक्षेत्र === == बाह्य कडीहरू== {{Commonscat|Computer science|कम्प्युटर विज्ञान}} [[श्रेणी:कम्प्युटर]] opm6xdqjk3wljk9hvjwodpnzdxnvosj 10 5123 1073628 1073508 2022-08-12T12:12:37Z बडा काजी 52836 बडा काजी द्वारा [[ढाँचा:Wikify]] पृष्ठलाई [[ढाँचा:विकिकरण]] मा सारियो: नेपाली नाम wikitext text/x-wiki <!--{{Wikify}} start--> {{ambox | type = style | image = [[File:विकीकरण.svg|60x60px|link=|alt=]] | text = '''यो लेख वा लेखको भागले विकिपिडियाको [[विकिपिडिया:लेखन शैली|लेखन शैली]] मापदण्ड पार गर्दैन र यस पृष्ठलाई [[:श्रेणी:विकिकरण गर्नुपर्ने लेखहरू|विकिकरण]] गर्न आवश्यक छ। '''<br /><small>[{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=edit}} लेख राम्रो पार्न], कृपया विशेष गरी यसको सामग्री, [[विकिपिडिया:लेखन शैली/लेआउट|शैली]], सान्दर्भिकता, वाह्य सूत्र सुधार गर्न सहयोग गर्नुहोला । ([[विकिपिडिया:नयाँ पृष्ठ कसरी आरम्भ गर्ने|सहयोग]]){{#if:{{{date|}}}|<br/>यो लेख '''{{{date}}}''' मिति देखि यो अवस्थामा रहेको छ।}}</small> }}<includeonly>{{#if:{{{date|}}}|[[Category:{{{date}}} देखि विकिकरण गर्नुपर्ने लेखहरू]]}}</includeonly><!--{{wikify}} end--><noinclude> {{Documentation}} </noinclude> [[श्रेणी:विकिकरण गर्नुपर्ने लेखहरू]] f4hu23i2e2ccnqiqs75dv383zxnre4e 0 6628 1073763 1049796 2022-08-13T09:40:53Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी ले [[वागेस्वरी मन्दीर]] मा पुनर्निर्देश नछोडि त्यसलाई [[बागेश्वरी मन्दिर]] मा सारेको हो wikitext text/x-wiki {{हिन्दीबाट अनुवादित}} {{Orphan|date=जुन २०११}} पाल्पा का राजा मणी मकुन्द सेनले बनाएको विश्वास गरिने वागेस्वरी मन्दिर देवघाट नजीकै दियालो बंगला दरबारको छेउमा रहेको छ। याँहा योगी नरहरी नाथको आश्रम रहेको छ। जंगल तथा नारयणी नदीको किनारमा अवस्थीत वागेस्वरी क्षेत्र मनोरम रहेको छ।[[भरतपुर (नारायणी)|भरतपुर]]को दरवार चोक वाट याँहा पुग्न २ कि. मी जती मात्र बाटो पर्दछ। [[श्रेणी:नेपाल]] [[श्रेणी:भरतपुर आर्कषण]] grzazds1misz8e08qnk67c8jm0ni0eo 0 6636 1073765 904975 2022-08-13T09:53:39Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी द्वारा [[श्री महेन्द्र स्मारक आँखा अस्पताल]] पृष्ठलाई [[भरतपुर आँखा अस्पताल]] मा सारियो: शीर्षक सुधार wikitext text/x-wiki '''श्री महेन्द्र स्मारक आँखा अस्पताल'''<ref>aksbaje.com/Bharatpur/Hospitals/Shree-Mahendra-Smarak-Eye-Hospital</ref> वीरगंजको केडीया आँखा अस्पताल पछि नारायणी अञ्चलमा स्थापित दोस्रो महत्त्वपूर्ण अस्पताल हो। साथै [[भरतपुरका अस्पतालहरू]]मा पनि यो दोस्रो महत्त्वपूर्ण अस्पतालको रूपमा स्थापित भएको थियो, यो हाल ५० सैयामा संचालित छ र आँखाका सबै प्रकारका उपचारमा संलग्न छ। यो अस्पतालको उद्घाटन स्वर्गीय [[वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा वीरेन्द्र]]बाट २०४५ सालमा गरिएको थियो। == सन्दर्भ सामग्रीहरू == {{reflist}} [[श्रेणी:नेपाल]] [[श्रेणी:नेपालका अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:प्रमुख अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:भरतपुरका अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:भरतपुर आर्कषण]] 5yoj4hbuwo7a7a7a5sdu8dnuxzv20pb 1073774 1073765 2022-08-13T10:29:27Z पर्वत सुबेदी 31224 wikitext text/x-wiki '''भरतपुर आँखा अस्पताल''' पूर्व '''श्री महेन्द्र स्मारक आँखा अस्पताल'''<ref>aksbaje.com/Bharatpur/Hospitals/Shree-Mahendra-Smarak-Eye-Hospital</ref> वीरगञ्जको केडिया आँखा अस्पताल पछि नारायणी अञ्चलमा स्थापित दोस्रो महत्त्वपूर्ण अस्पताल हो। साथै [[भरतपुरका अस्पतालहरू]]मा पनि यो दोस्रो महत्त्वपूर्ण अस्पतालको रूपमा स्थापित भएको थियो, यो हाल ५० सैयामा सञ्चालित छ र आँखाका सबै प्रकारका उपचारमा संलग्न छ। यो अस्पतालको उद्घाटन स्वर्गीय [[वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा वीरेन्द्र]]बाट २०४५ सालमा गरिएको थियो। == सन्दर्भ सामग्रीहरू == {{reflist}} [[श्रेणी:नेपाल]] [[श्रेणी:नेपालका अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:प्रमुख अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:भरतपुरका अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:भरतपुर आर्कषण]] flocpqcg37p5djzfe6j904run91acwq 0 6637 1073767 838208 2022-08-13T09:54:12Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी ले [[नारायणी सामुदायीक अस्पताल]] मा पुनर्निर्देश नछोडि त्यसलाई [[नारायणी सामुदायिक अस्पताल]] मा सारेको हो wikitext text/x-wiki नारायणी सामुदायीक अस्पताल [[भरतपुरका अस्पतालहरू]]मा संचालित पहिलो सामुदायीक अस्पताल हो। यो अस्पताल विक्रम सम्वत २००६ देखी संचालित छ। यो अस्पताल चौबीसकोठीमा अवस्थित छ, हाल यो बाहेक रत्न नगरमा समेत अर्को सामुदायिक अस्पताल भवन निर्माणको अवस्थामा रहेको छ । {{stub}} [[श्रेणी:नेपाल]] [[श्रेणी:नेपालका अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:प्रमुख अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:भरतपुरका अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:भरतपुर आर्कषण]] my1k5ruvsjwajs0vaeqshc5vnehg9mx 0 6679 1073751 498083 2022-08-13T04:40:51Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी ले [[सुष्मा कोइराला मेमोरियल प्लास्टीक सर्जरी अस्पताल]] मा पुनर्निर्देश नछोडि त्यसलाई [[सुष्मा कोइराला मेमोरियल प्लास्टिक सर्जरी अस्पताल]] मा सारेको हो wikitext text/x-wiki [[दक्षिण एसिया]] कै पहिलो प्लास्टीक सर्जरी अस्पतालको रूपमा स्थापीत सुष्मा कोइराला मेमोरीयल प्लास्टीक सर्जरी अस्पताल काठमाडौंको साँखुमा सञ्चालित छ। {{ढाँचा:नेपालका प्रमूख अस्पतालहरू}} [[श्रेणी:स्वास्थ्य]] [[श्रेणी:काठमाडौंका अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:नेपालका प्रमूख अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:नेपालका अस्पतालहरू]] {{stub}} cd4wyn15ennxgjz0tc5br7b5e3853g3 0 6682 1073738 901812 2022-08-13T03:46:13Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी ले [[त्रि.वि शिक्षण अस्पताल]] मा पुनर्निर्देश नछोडि त्यसलाई [[चिकित्साशास्त्र अध्ययन संस्थान]] मा सारेको हो: शीर्षक सुधार wikitext text/x-wiki दक्षीण एसियाकै राम्रो उपचारगृहका रूपमा गनिने [[त्रिभुवन विश्वविद्यालय|त्रिभुवन विश्वविद्यालय]] चिकित्सासास्त्र अध्यान संस्थानको यो शिक्षण अस्पताल [[काठमाडौँ|काठमाडौँ]]को माहाराजगंजमा छ। [[कान्ति बाल अस्पताल|कान्ती वाल अस्पताल काठमाडौँ]] सँग टांसीएर रहेको यो अस्पताल नेपाल प्रहरीको [[वीरेन्द्र प्रहरी अस्पताल]]को पनि नजीकै छ। यो अस्पतालको पूर्वाधार जापान सरकारको सहयोगमा तयार गरिएको थियो।यसको स्थापना १९७२ मा भइको थियो जुन नेपालको पहिलो स्वाथ्य संस्था थियो। {{ढाँचा:नेपालका प्रमूख अस्पतालहरू}} [[श्रेणी:स्वास्थ्य]] [[श्रेणी:काठमाडौँका अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:नेपालका प्रमूख अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:नेपालका अस्पतालहरू]] {{stub}} dv2radc1ipwjbwy36plvjzpglmzq16k 1073742 1073738 2022-08-13T04:04:01Z पर्वत सुबेदी 31224 wikitext text/x-wiki {{Infobox university | name = | native_name = चिकित्साशास्त्र अध्ययन संस्थान | native_name_lang = Nepali | image_size = | image_alt = | caption = | latin_name = | motto = चिकित्सितं पुण्यं न किञ्चित् | motto_lang = | mottoeng = | established = {{Start date|1972}} | closed = <!-- {{End date|YYYY}} --> | type = [[आयुर्विज्ञान शिक्षा]] र [[अनुसन्धान संस्थान]] | parent = | affiliation = [[त्रिभुवन विश्वविद्यालय ]] | endowment = | budget = | dean = प्राध्यापक डाक्टर दिव्यसिंह शाह<ref>{{cite web|author=|title=आइओएमको डिनमा डा दिव्या सिंह शाह नियुक्त |url=https://nepallive.com/story/219479|language=नेपाली |work=|website=नेपाल लाइभ|accessdate=२८ साउन २०७९}}</ref> | director = | head_label = | head = | academic_staff = | administrative_staff = | students = | undergrad = | postgrad = | doctoral = | other = | city = [[काठमाडौँ]] | country = [[नेपाल]] | campus = | former_names = | language = | athletics = | colours = | sports = | nickname = | mascot = | website = {{URL|www.iom.edu.np}} | logo = | other_name = | former_name = | coor = | colors = | affiliations = }} '''चिकित्साशास्त्र अध्ययन संस्थान''' [[नेपाल]]को प्रमुख चिकित्सा संस्था हो।<ref>{{cite web|author=|title=चिकित्साशास्त्र अध्ययन संस्थान |url=https://www.healthpostnepal.com/tag/%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0-%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%AF%E0%A4%A8-%E0%A4%B8/|work=|language= नेपाली|website=हेल्थपोस्ट नेपाल|accessdate=२८ साउन २०७९}}</ref> == सन्दर्भ सामग्रीहरू == {{सन्दर्भसूची}} [[श्रेणी:त्रिभुवन विश्वविद्यालय]] [[श्रेणी:नेपालका शिक्षण अस्पतालहरू]] bta64xoo9s7zn7l4f3jurr6emb0tmnu 0 6683 1073745 899162 2022-08-13T04:33:07Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी ले [[नेपाल मेडीकल कलेज शिक्षण अस्पताल]] मा पुनर्निर्देश नछोडि त्यसलाई [[नेपाल मेडिकल कलेज शिक्षण अस्पताल]] मा सारेको हो wikitext text/x-wiki नेपाल मेडिकल कलेजको यो शिक्षण अस्पताल सिनामङ्गल काठमाडौंमा संचलित छ। {{ढाँचा:नेपालका प्रमूख अस्पतालहरू}} [[श्रेणी:स्वास्थ्य]] [[श्रेणी:काठमाडौंका अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:नेपालका प्रमूख अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:नेपालका अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:नेपालका शिक्षण अस्पतालहरू]] {{stub}} 9mn3lxcrh2tkqjd5axejqzui6jc4blk 14 6770 1073775 488799 2022-08-13T10:30:59Z पर्वत सुबेदी 31224 पृष्ठलाई ' [[श्रेणी:नेपाल]] [[श्रेणी:नेपालका अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:प्रमुख अस्पतालहरू]]' सँग हटाइदै wikitext text/x-wiki [[श्रेणी:नेपाल]] [[श्रेणी:नेपालका अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:प्रमुख अस्पतालहरू]] spkkzfvasu4hwm20vavm96ujypc9cxk 0 7301 1073762 974798 2022-08-13T09:40:10Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी ले [[होटेल रोएल सेन्चुरी]] मा पुनर्निर्देश नछोडि त्यसलाई [[होटेल रोयल सेन्चुरी]] मा सारेको हो wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=जुन २०११}} {{Infobox hotel | hotel_name = होटेल रोएल सेन्चुरी | logo = | logo_width = | logo_caption = | image =Hotel Royal Century.jpg | image_width = | caption = होटल रोएल सेन्चुरीको अगाडिको दृश्य ,भरतपुर ओरालो | location = [[भरतपुर महानगरपालिका|भरतपुर]], [[नेपाल]] | map_type = | opening_date = | stars = | diamonds = | closing_date = | developer = | architect = | operator = | owner = | number_of_restaurants = | number_of_rooms = | number_of_suites = | floor_area = | floors = | parking = | website = | footnotes = }} '''रोएल सेन्चुरी होटल''' [[भरतपुर विमानस्थल]]बाट एक किलोमिटर दुरीमा रहेको [[भरतपुर महानगरपालिका|भरतपुर]]को [[नारायणगढ|नारयणगढ]] ओरालोमा रहेको सबैभन्दा चल्तीको बिजनेस होटल हो याहा पयर्टकिय सेवा वाहेका सभा समारोह गर्ने हल हरूको व्यवस्था रहेकाले भरतपुर मा हुने प्राय सबै सम्मेलन हरू हरू बैठक हरू यसै होटलमा हुने गर्दछन । ==सन्दर्भ सामाग्री== ==बाह्य कडीहरू== 6h4etqxgig9aasz25yqkd3e2ardfcel 0 8801 1073708 1063995 2022-08-13T03:30:20Z हिमाल सुबेदी 30817 1063995द्वारा पुनरावलोकन [[Special:Contributions/2401:4900:3769:692D:1:2:4051:CB80|2401:4900:3769:692D:1:2:4051:CB80]] ([[User talk:2401:4900:3769:692D:1:2:4051:CB80|वार्तालाप]]) खारेज गरियो। wikitext text/x-wiki '''नेपाली शब्दसागर''' कोशकार [[वसन्त कुमार शर्मा 'नेपाल'|वसन्तकुमार शर्म्मा 'नेपाल']] ले तयार पारेेेेेेेेको एक [[नेपाली शब्दकोश]] हो। [[काठमाडौँ]]को [[चाबहिल]]स्थित [[भाभा पुस्तक भण्डार]]ले बजारमा ल्याएको यो शब्दकोश हालसम्मकै सबैभन्दा ठूलो शब्दकोश हो। यसमा नामवाचक (पुरुष, स्त्री, नपुंसक) ९५ हजार शब्द, विशेषण शब्द २६ हजार, क्रिया शब्द १४ हजार, क्रियायोगी तथा क्रियाविशेषण शब्द ५ हजार, भाववाचक शब्द ४ हजार, अनुकरणात्मक शब्द ४ हजार, अव्यय शब्द ३ हजार, वाक्पद्धति ५ सयका साथमा संयोजक, सर्वनाम, विस्मयबोधक, निपात, उपर्सग, प्रत्यय, परसर्ग, पूर्वसर्ग आदि समावेश छन्। [[श्रेणी:नेपाली भाषा]] [[श्रेणी:नेपाली भाषाका शब्दकोशहरू]] tuuqj5doy1arffagdfyxm201v7cs8oo 0 9418 1073665 959245 2022-08-12T15:33:01Z हिमाल सुबेदी 30817 सुधार wikitext text/x-wiki {{Infobox website |name = जिमेल |logo = Gmail icon (2020).svg |logo_size = 100 |logocaption = |screenshot = [[File:Gmail icon (2020).svg|center|120px|Gmail's logo]] |collapsible = |collapsetext = |caption = जिमेलको एक पर्दा चित्रण |url = {{URL|mail.google.com}} |slogan = |commercial = हो |type = [[वेबमेल]] |registration = प्रयोजनीय |language = १०५ वटा भाषा |num_users = १.६ अर्ब (अक्टोबर २०१८) |content_license = स्वामित्व |owner = [[गुगल]] |author = |launch_date = {{Start date and age|2004|04|01|df=yes/no}} |alexa = |revenue = |current_status = अनलाइन |footnotes = }} '''जिमेल''' एक नि:शुल्क पोस्ट अफिस प्रोटोकल र इन्टरनेट म्यासेज एक्सेस प्रोटोकल वेबमेल सेवा हो जसलाई [[गुगल]]द्वारा उपलब्ध गराइएको छ।<ref>{{cite web | url = http://mail.google.com/support/bin/answer.py?answer=13273&topic=1556 | title = How do I enable POP? | publisher = Google |date=2007-09-03 | accessdate = 2008-06-01 | quote = You can retrieve your Gmail messages with a client or device that supports POP, like Microsoft Outlook or Netscape Mail.}} </ref><ref>{{cite web | url = http://mail.google.com/support/bin/answer.py?answer=77695&topic=12762 | title = How do I enable IMAP? | publisher = Google |date=2007-10-23 | accessdate = 2008-06-01 | quote = You can retrieve your Gmail messages with a client or device that supports IMAP, like Microsoft Outlook or Apple Mail.}}</ref>[[संयुक्त अधिराज्य]] र [[जर्मनी]]मा यसलाई आधिकारिक रूपमा '''गुगल मेल''' भनिन्छ। जिमेलको परिक्षण संस्करणलाई सन् २००४ अप्रिल १ का दिन सुरु गरिएको थियो भने सन् २००७ फेब्रुअरी ७ का दिन यसलाई प्रयोगकर्ताहरूका लागि उपलब्ध गराइएको थियो।<ref>[http://news.cnet.com/Google-opens-Gmail-to-all/2100-1038_3-6157101.html?tag=nefd.top गुगल जिमेल सबैको लागि खुला छ], २७ मार्च २००७ मा पुनः प्राप्त </ref><ref> {{cite web | url = http://www.usatoday.com/money/industries/technology/2007-11-22-spam_N.htm | title = Despite filters, tidal wave of spam bears down on e-mailers | accessdate = 2008-06-01 | last = Swartz | first = Jon | date = 2007-11-22 | publisher = USA TODAY | quote = For a start, tens of millions use Google's Gmail because it was designed with built-in spam defenses.}}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.pcworld.com/article/id,140432/article.html | title = Google Disables Some Gmail Accounts by Mistake | last = Perez | first = Juan Carlos | date = 2007-12-10 | accessdate = 2008-06-01 | publisher = PC World | quote = Hohne said the mistakenly disabled accounts affected "a small fraction," well below 1 percent of the tens of millions of Gmail users.}} </ref> १ गिगाबाइट प्रति प्रयोगकर्ताको प्रारम्भिक भण्डारण क्षमताबाट सुरु भएको जिमेलमा त्यसपछिका दिनहरूमा यसका प्रयोगकर्ताहरू उल्लेखनीय रूपमा वृद्धि भएको थियो जसले पछि प्रयोगकर्ताहरूलाई २ देखि ४ मेगाबाइट सम्म सित्तैमा वेबमेल भण्डारण गर्न सक्ने अनुमानि प्रदान गरेको थियो। हाल यो सेवा ७,२५० मेगाबाइट भन्दा धेरै भण्डारण निःशुल्क रूपमा वितरण गर्दछ भने १० जिबी देखि ४०० जिबीको अतिरिक्त भण्डारण २० देखि ५०० [[अमेरिकी डलर]] प्रति वर्षको लागि खरिद गर्न सकिन्छ। <ref name="Gmail homepage"> [http://www.gmail.com/ जिमेल प्रमुख पृष्ठ], ६ अक्टोबर २००८ मा पुनः प्राप्त </ref><ref> {{citeweb | url = http://news.cnet.com/Google-to-offer-gigabyte-of-free-e-mail/2100-1032_3-5182805.html | title = Google to offer gigabyte of free e-mail | publisher = CNET news | author = Paul Festa |date=2004-04-01 | accessdate = 2007-08-10 | quote = Hotmail currently offers 2 MB of free e-mail storage. Yahoo offers 4 MB. Gmail will dwarf those offerings with a 1 GB storage limit.}}</ref> == रिफ्रेँस == {{reflist}} {{Commonscat|Gmail}} bd33ske5gwg15t9ybirr6n815xsosdz 1073666 1073665 2022-08-12T15:35:59Z हिमाल सुबेदी 30817 /* सन्दर्भ सामग्रीहरू */सामग्री थप wikitext text/x-wiki {{Infobox website |name = जिमेल |logo = Gmail icon (2020).svg |logo_size = 100 |logocaption = |screenshot = [[File:Gmail icon (2020).svg|center|120px|Gmail's logo]] |collapsible = |collapsetext = |caption = जिमेलको एक पर्दा चित्रण |url = {{URL|mail.google.com}} |slogan = |commercial = हो |type = [[वेबमेल]] |registration = प्रयोजनीय |language = १०५ वटा भाषा |num_users = १.६ अर्ब (अक्टोबर २०१८) |content_license = स्वामित्व |owner = [[गुगल]] |author = |launch_date = {{Start date and age|2004|04|01|df=yes/no}} |alexa = |revenue = |current_status = अनलाइन |footnotes = }} '''जिमेल''' एक नि:शुल्क पोस्ट अफिस प्रोटोकल र इन्टरनेट म्यासेज एक्सेस प्रोटोकल वेबमेल सेवा हो जसलाई [[गुगल]]द्वारा उपलब्ध गराइएको छ।<ref>{{cite web | url = http://mail.google.com/support/bin/answer.py?answer=13273&topic=1556 | title = How do I enable POP? | publisher = Google |date=2007-09-03 | accessdate = 2008-06-01 | quote = You can retrieve your Gmail messages with a client or device that supports POP, like Microsoft Outlook or Netscape Mail.}} </ref><ref>{{cite web | url = http://mail.google.com/support/bin/answer.py?answer=77695&topic=12762 | title = How do I enable IMAP? | publisher = Google |date=2007-10-23 | accessdate = 2008-06-01 | quote = You can retrieve your Gmail messages with a client or device that supports IMAP, like Microsoft Outlook or Apple Mail.}}</ref>[[संयुक्त अधिराज्य]] र [[जर्मनी]]मा यसलाई आधिकारिक रूपमा '''गुगल मेल''' भनिन्छ। जिमेलको परिक्षण संस्करणलाई सन् २००४ अप्रिल १ का दिन सुरु गरिएको थियो भने सन् २००७ फेब्रुअरी ७ का दिन यसलाई प्रयोगकर्ताहरूका लागि उपलब्ध गराइएको थियो।<ref>[http://news.cnet.com/Google-opens-Gmail-to-all/2100-1038_3-6157101.html?tag=nefd.top गुगल जिमेल सबैको लागि खुला छ], २७ मार्च २००७ मा पुनः प्राप्त </ref><ref> {{cite web | url = http://www.usatoday.com/money/industries/technology/2007-11-22-spam_N.htm | title = Despite filters, tidal wave of spam bears down on e-mailers | accessdate = 2008-06-01 | last = Swartz | first = Jon | date = 2007-11-22 | publisher = USA TODAY | quote = For a start, tens of millions use Google's Gmail because it was designed with built-in spam defenses.}}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.pcworld.com/article/id,140432/article.html | title = Google Disables Some Gmail Accounts by Mistake | last = Perez | first = Juan Carlos | date = 2007-12-10 | accessdate = 2008-06-01 | publisher = PC World | quote = Hohne said the mistakenly disabled accounts affected "a small fraction," well below 1 percent of the tens of millions of Gmail users.}} </ref> १ गिगाबाइट प्रति प्रयोगकर्ताको प्रारम्भिक भण्डारण क्षमताबाट सुरु भएको जिमेलमा त्यसपछिका दिनहरूमा यसका प्रयोगकर्ताहरू उल्लेखनीय रूपमा वृद्धि भएको थियो जसले पछि प्रयोगकर्ताहरूलाई २ देखि ४ मेगाबाइट सम्म सित्तैमा वेबमेल भण्डारण गर्न सक्ने अनुमानि प्रदान गरेको थियो। हाल यो सेवा ७,२५० मेगाबाइट भन्दा धेरै भण्डारण निःशुल्क रूपमा वितरण गर्दछ भने १० जिबी देखि ४०० जिबीको अतिरिक्त भण्डारण २० देखि ५०० [[अमेरिकी डलर]] प्रति वर्षको लागि खरिद गर्न सकिन्छ। <ref name="Gmail homepage"> [http://www.gmail.com/ जिमेल प्रमुख पृष्ठ], ६ अक्टोबर २००८ मा पुनः प्राप्त </ref><ref> {{citeweb | url = http://news.cnet.com/Google-to-offer-gigabyte-of-free-e-mail/2100-1032_3-5182805.html | title = Google to offer gigabyte of free e-mail | publisher = CNET news | author = Paul Festa |date=2004-04-01 | accessdate = 2007-08-10 | quote = Hotmail currently offers 2 MB of free e-mail storage. Yahoo offers 4 MB. Gmail will dwarf those offerings with a 1 GB storage limit.}}</ref> == सन्दर्भ सामग्रीहरू == {{सन्दर्भसूची}} == बाह्य कडीहरू == {{कमन्सश्रेणी|Gmail|जिमेल}} {{Sister project links |wikt=no |commons=Gmail |b=Gmail |n=no |q=Gmail |s=no |v=no |voy=no |d=no |species=no |display=Gmail}} * {{Official website}} * [https://gsuite.google.com/products/gmail/ कार्यका लागि आधिकारिक वेबसाइट] * [https://m.gmail.com/ जिमेलको आधिकारिक मोबाइल संस्करण] बहुभाषिक i5ztuadnc5n3zebecljy1jox0389hy8 1073667 1073666 2022-08-12T15:36:49Z हिमाल सुबेदी 30817 हिमाल सुबेदी ले [[जीमेल]] मा पुनर्निर्देश नछोडि त्यसलाई [[जिमेल]] मा सारेको हो wikitext text/x-wiki {{Infobox website |name = जिमेल |logo = Gmail icon (2020).svg |logo_size = 100 |logocaption = |screenshot = [[File:Gmail icon (2020).svg|center|120px|Gmail's logo]] |collapsible = |collapsetext = |caption = जिमेलको एक पर्दा चित्रण |url = {{URL|mail.google.com}} |slogan = |commercial = हो |type = [[वेबमेल]] |registration = प्रयोजनीय |language = १०५ वटा भाषा |num_users = १.६ अर्ब (अक्टोबर २०१८) |content_license = स्वामित्व |owner = [[गुगल]] |author = |launch_date = {{Start date and age|2004|04|01|df=yes/no}} |alexa = |revenue = |current_status = अनलाइन |footnotes = }} '''जिमेल''' एक नि:शुल्क पोस्ट अफिस प्रोटोकल र इन्टरनेट म्यासेज एक्सेस प्रोटोकल वेबमेल सेवा हो जसलाई [[गुगल]]द्वारा उपलब्ध गराइएको छ।<ref>{{cite web | url = http://mail.google.com/support/bin/answer.py?answer=13273&topic=1556 | title = How do I enable POP? | publisher = Google |date=2007-09-03 | accessdate = 2008-06-01 | quote = You can retrieve your Gmail messages with a client or device that supports POP, like Microsoft Outlook or Netscape Mail.}} </ref><ref>{{cite web | url = http://mail.google.com/support/bin/answer.py?answer=77695&topic=12762 | title = How do I enable IMAP? | publisher = Google |date=2007-10-23 | accessdate = 2008-06-01 | quote = You can retrieve your Gmail messages with a client or device that supports IMAP, like Microsoft Outlook or Apple Mail.}}</ref>[[संयुक्त अधिराज्य]] र [[जर्मनी]]मा यसलाई आधिकारिक रूपमा '''गुगल मेल''' भनिन्छ। जिमेलको परिक्षण संस्करणलाई सन् २००४ अप्रिल १ का दिन सुरु गरिएको थियो भने सन् २००७ फेब्रुअरी ७ का दिन यसलाई प्रयोगकर्ताहरूका लागि उपलब्ध गराइएको थियो।<ref>[http://news.cnet.com/Google-opens-Gmail-to-all/2100-1038_3-6157101.html?tag=nefd.top गुगल जिमेल सबैको लागि खुला छ], २७ मार्च २००७ मा पुनः प्राप्त </ref><ref> {{cite web | url = http://www.usatoday.com/money/industries/technology/2007-11-22-spam_N.htm | title = Despite filters, tidal wave of spam bears down on e-mailers | accessdate = 2008-06-01 | last = Swartz | first = Jon | date = 2007-11-22 | publisher = USA TODAY | quote = For a start, tens of millions use Google's Gmail because it was designed with built-in spam defenses.}}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.pcworld.com/article/id,140432/article.html | title = Google Disables Some Gmail Accounts by Mistake | last = Perez | first = Juan Carlos | date = 2007-12-10 | accessdate = 2008-06-01 | publisher = PC World | quote = Hohne said the mistakenly disabled accounts affected "a small fraction," well below 1 percent of the tens of millions of Gmail users.}} </ref> १ गिगाबाइट प्रति प्रयोगकर्ताको प्रारम्भिक भण्डारण क्षमताबाट सुरु भएको जिमेलमा त्यसपछिका दिनहरूमा यसका प्रयोगकर्ताहरू उल्लेखनीय रूपमा वृद्धि भएको थियो जसले पछि प्रयोगकर्ताहरूलाई २ देखि ४ मेगाबाइट सम्म सित्तैमा वेबमेल भण्डारण गर्न सक्ने अनुमानि प्रदान गरेको थियो। हाल यो सेवा ७,२५० मेगाबाइट भन्दा धेरै भण्डारण निःशुल्क रूपमा वितरण गर्दछ भने १० जिबी देखि ४०० जिबीको अतिरिक्त भण्डारण २० देखि ५०० [[अमेरिकी डलर]] प्रति वर्षको लागि खरिद गर्न सकिन्छ। <ref name="Gmail homepage"> [http://www.gmail.com/ जिमेल प्रमुख पृष्ठ], ६ अक्टोबर २००८ मा पुनः प्राप्त </ref><ref> {{citeweb | url = http://news.cnet.com/Google-to-offer-gigabyte-of-free-e-mail/2100-1032_3-5182805.html | title = Google to offer gigabyte of free e-mail | publisher = CNET news | author = Paul Festa |date=2004-04-01 | accessdate = 2007-08-10 | quote = Hotmail currently offers 2 MB of free e-mail storage. Yahoo offers 4 MB. Gmail will dwarf those offerings with a 1 GB storage limit.}}</ref> == सन्दर्भ सामग्रीहरू == {{सन्दर्भसूची}} == बाह्य कडीहरू == {{कमन्सश्रेणी|Gmail|जिमेल}} {{Sister project links |wikt=no |commons=Gmail |b=Gmail |n=no |q=Gmail |s=no |v=no |voy=no |d=no |species=no |display=Gmail}} * {{Official website}} * [https://gsuite.google.com/products/gmail/ कार्यका लागि आधिकारिक वेबसाइट] * [https://m.gmail.com/ जिमेलको आधिकारिक मोबाइल संस्करण] बहुभाषिक i5ztuadnc5n3zebecljy1jox0389hy8 0 12704 1073713 721884 2022-08-13T03:34:52Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा११|शीमे सा११]])। wikitext text/x-wiki {{db-spam}} {{Orphan|date=जुन २०११}} '''गोर्खे माध्यमिक विद्यालय''' इलाम जिल्लाको गोर्खे गाविसमा रहेको छ। [[श्रेणी:शिक्षा]] [[श्रेणी:विद्यालयहरू]] {{stub}} 4krbi3teclyqetr1eog3668x7fjupbc 0 14530 1073709 288469 2022-08-13T03:32:34Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी ले [[त्रिवि शिक्षण अस्पताल]] बाट पुनर्निर्देश हटाएर [[त्रिवि शिक्षण अस्पताल महाराजगंज]] लाई त्यसमाथि सारेको हो wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=जुन २०११}} [[File:TU Teaching Hospital.jpg|thumb|right|त्रिवि शिक्षण अस्पताल भवन, महाराजगंज]] काठमाडौंमा रहेको एक अस्पताल। [[श्रेणी:स्वास्थ्य]] [[श्रेणी:काठमाडौंका अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:नेपालका अस्पतालहरू]] {{stub}} hs5zcj50joeyygcjzup47017e25hs3n 0 14532 1073752 439921 2022-08-13T04:46:22Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी ले [[आयुर्वेदिक अस्पताल नरदेवी]] मा पुनर्निर्देश नछोडि त्यसलाई [[नरदेवी आयुर्वेदिक अस्पताल]] मा सारेको हो wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=जुन २०११}} नेपालको केन्द्रीय आयुर्वेद अस्पतालको रूपमा काठमाडौंको नरदेवीमा संचलित छ। यो १५० सैयाको अस्पताल हो। [[श्रेणी:स्वास्थ्य]] [[श्रेणी:काठमाडौंका अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:नेपालका अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:आयुर्वेद]] {{stub}} 7tpt1x070eecjgsjp1aw9pzzsvalu28 0 15101 1073721 281455 2022-08-13T03:40:22Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा२|शीमे सा२]])। wikitext text/x-wiki {{db-test}} {{हिन्दीबाट अनुवादित}} {{Orphan|date=जुन २०११}} जुन '''[[राग]]'''मा ५ स्वर प्रयोग हुन्छ त्यो "औडव जाति"को राग कहलाईन्छ | [[श्रेणी:संगीत]] {{stub}} rgp1jxyhc0dj1acj7w6o6tq2ipw4kgh 0 15103 1073712 281454 2022-08-13T03:34:15Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#ले१|शीमे ले१]])। wikitext text/x-wiki {{db-nocontext}} {{हिन्दीबाट अनुवादित}} {{Orphan|date=जुन २०११}} जुन '''[[राग]]'''मा ७ स्वर प्रयोग हुन्छ त्यो "संपूर्ण जाति"को राग कहलाईन्छ | [[श्रेणी:संगीत]] {{stub}} k1pu0lvg3h1zp18ilb2fki94we3r7f3 0 18307 1073711 893076 2022-08-13T03:33:24Z हिमाल सुबेदी 30817 दुईवटा पृष्ठ wikitext text/x-wiki {{मेटाउने|एकै नामको दुईवटा पृष्ठ रहेकाले}} '''मलयालम भाषा''' भारतीय संविधानको आठौँ अनुसूचीमा अन्तर्भुक्त भाषा हो। [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:भाषाहरू]] {{stub}} 21tohaq9z3t4ut7w1ks5veyrq3wmgfl 0 22610 1073720 444719 2022-08-13T03:40:05Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#ले१|शीमे ले१]])। wikitext text/x-wiki {{db-nocontext}} {{Orphan|date=जुन २०११}} '''नेशनल टिभी''' नेपालको एक समाचार टेलिभिजन च्यानल हो। [[श्रेणी:नेपाली टेलिभिजन च्यानल]] [[श्रेणी:सञ्चार]] {{stub}} cpr96lkjevhrod0plhpb3joe54c5rdx 0 23912 1073716 703532 2022-08-13T03:37:59Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#ले१|शीमे ले१]])। wikitext text/x-wiki {{db-nocontext}} {{Orphan|date=जुन २०११}} '''रसौषध''' [[पारो]] हालेर तयार गरिएको [[औषधी]] हो । [[धातु]]को [[भस्म]]को [[रसादि]]लाई पनि रसौषध भनिन्छ । {{stub}} [[श्रेणी:औषधि]] dqttvjmf4k6tcngyv4a6m0o8htn07xz 10 24664 1073633 824023 2022-08-12T12:40:19Z बडा काजी 52836 बडा काजी द्वारा [[ढाँचा:Notice]] पृष्ठलाई [[ढाँचा:सूचना]] मा सारियो: नेपाली नाम wikitext text/x-wiki {{Mbox | name = Notice | demospace = {{{demospace|}}} | style = {{#if:{{{style|}}} |{{#if:{{{small|}}}||width:80%;}} {{{style}}} }} | subst = <includeonly>{{subst:substcheck}}</includeonly> | type = notice | image = {{#if:{{{image|}}} |[[File:{{{image}}}|40px|Notice]]}} | small = {{{small|}}} | smallimage = {{#if:{{{image|}}} |[[File:{{{image}}}|30px|Notice]]}} | imageright = {{#if:{{{imageright|}}} |{{{imageright}}} |{{#if:{{{shortcut|{{{shortcut1|}}}}}} |{{Ombox/shortcut|{{{shortcut|{{{shortcut1|}}}}}}|{{{shortcut2|}}}|{{{shortcut3|}}}|{{{shortcut4|}}}|{{{shortcut5|}}}}}}} }} | textstyle = {{{textstyle|text-align: {{#if:{{{center|}}}|center|{{{align|left}}}}};}}} | text = {{#if:{{{header|{{{heading|{{{title|}}}}}}}}} |<div style="{{{headstyle|text-align: {{#if:{{{center|}}}|center|left}};}}}">'''{{{header|{{{heading|{{{title|}}}}}}}}}'''</div>}}<!-- -->{{{text|{{{content|{{{reason|{{{1}}}}}}}}}}}} }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> etnai90pwmwvjm60vm69f5gjdnc8xy4 10 24665 1073635 91778 2022-08-12T12:40:40Z बडा काजी 52836 बडा काजी द्वारा [[ढाँचा:Notice/doc]] पृष्ठलाई [[ढाँचा:सूचना/doc]] मा सारियो: नेपाली नाम wikitext text/x-wiki BFK..Born For Killing <!-- PLEASE ADD CATEGORIES AND INTERWIKIS AT THE BOTTOM OF THIS PAGE --> This is the message box. When used in articles, this message box should only be used for ''important'' comments about the article that cannot be shown using a more specific template. Less important comments should as usual be put as text on the article's talk page instead. This message box can also be used on other pages, such as on the top of talk or project pages. There it can be used in a more relaxed way. This box automatically changes style depending on what kind of page it is shown on. That is, it uses the standardised message box styles for the different types of pages. === Articles === This is how this box looks on article (main space) pages. Here is a code example: <pre> {{notice|Include text here.}} </pre> Which renders like this: {{Notice|demospace=main|Include text here.}} An optional '''header''' text can be added. Like this: <pre> {{notice|header=Header text|Include text here.}} </pre> Which renders like this: {{notice|demospace=main|header=Header text|Include text here.}} The message box can also take an '''image''' parameter, but that is discouraged when the box is used in articles. See example further down for how to use that parameter. === Talk pages === This is how this box looks on any talk page. That is, pages that start with "Talk:", "User talk:", "Image talk:" and so on. Here's the basic box again: <pre> {{notice|Include text here.}} </pre> Which renders like this: {{notice|demospace=talk|Include text here.}} The '''header''' parameter works on talk pages too. But there is one parameter that only works on talk pages, the '''small''' parameter. Like this: <pre> {{notice|small=yes|header=Header text|Include text here.}} </pre> {{notice|demospace=talk|small=yes|header=Header text|Include text here.}} As you can see, "small=yes" causes a smaller right floating box with a smaller image and smaller text size. <br clear=all> Let's try the '''image''' parameter too. Like this: <pre> {{notice|small=yes|image=Stop hand nuvola.svg |header=Header text|Include text here.}} </pre> {{notice|demospace=talk|small=yes|image=Stop hand nuvola.svg|header=Header text|Include text here.}} <br clear=all> === Image and category pages === This is how this box looks on image pages: {{notice|demospace=image|Include text here.}} This is how this box looks on category pages: {{notice|demospace=category|Include text here.}} === Other pages === This is how this box looks on most other pages, such as pages that start with "User:", "Wikipedia:", "Help:" and so on. <pre> {{notice|Include text here.}} </pre> Which renders like this: {{notice|Include text here.}} The box can also take an '''image''' parameter. Like this: <pre> {{notice|image=Stop hand nuvola.svg|Include text here.}} </pre> Which renders like this: {{notice|image=Stop hand nuvola.svg|Include text here.}} The '''header''' and '''image''' parameters can of course be used at the same time. === External links === In most cases, external links can be used in the template without any complications. However, links containing an equal sign ( = ) are not read properly, because everything on the left of the equal sign is interpreted as a parameter name. This is the suggested work-around: <pre> {{notice|1=Following this parameter, an equal sign in an external link will be read properly.}} </pre> === See also === There are other message templates, which serve similar purposes: * {{tl|consensus}} – For topics based around reaching consensus. * {{tl|warning}} – For important warnings. * {{tl|caution}} – For messages indicating serious problems. * {{tl|ambox}} – Article message boxes of any type. There is comprehensive information in its documentation about the different options for article message boxes. <includeonly><!-- CATEGORIES AND INTERWIKIS HERE, THANKS --> [[Category:Talk header templates|{{PAGENAME}}]] [[ca:Plantilla:Avís]] [[cy:Nodyn:Hysbysiad]] [[et:Mall:Info]] [[el:Πρότυπο:Σημείωση]] [[ka:თარგი:შეტყობინება]] [[hu:Sablon:Comment]] [[ml:ഫലകം:Notice]] [[ja:Template:Notice]] [[pt:Predefinição:Notícia]] [[uk:Шаблон:Повідомлення]] [[vi:Tiêu bản:Hộp thông báo]] [[zh:Template:Notice]] [[zh-yue:Template:告示]] </includeonly> 9widi4oqwyj19yp8jkjlh0bsefgpom2 10 32846 1073758 445737 2022-08-13T06:18:26Z पर्वत सुबेदी 31224 wikitext text/x-wiki {{infobox | above = {{{title|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} | subheader = {{#if:{{{hex|}}}|&nbsp;}} | subheaderstyle = line-height:12px; background-color:#{{{hex}}}; border: 0.1px solid #000000 | image = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image|}}}|size={{{image_size|{{{photo-size|}}}}}}|sizedefault=frameless|alt={{{alt|}}}}} | caption = {{{caption|}}} | header2 = {{#if:{{{frequency|}}}|[[वर्णक्रमीय रङ|वर्णक्रमीय निर्देशाङ्क]]}} | label3 = [[तरङ्ग लम्बाइ]] | data3 = {{#if:{{{wavelength|}}}|{{{wavelength}}} [[Nanometre|nm]]}} | label4 = [[आवृत्ति]] | data4 = {{#if:{{{frequency|}}}|{{{frequency}}} [[हर्ज (एकाइ)|टेराहर्ज]]}} | header5 = {{#if:{{{symbolism|}}}|Common connotations}} | data6 = {{{symbolism||yy}}} | header8 = <includeonly><span style="position: relative; float: right; font-size: 70%">[[File:Gtk-dialog-info.svg|15px|About these coordinates|link=Wikipedia:WikiProject Color/Normalized Color Coordinates]]</span> &nbsp; &nbsp; Colo{{#ifeq:{{lc:{{{spelling}}}}}|colour|u}}r coordinates</includeonly> | label9 = [[वेब रङ#हेक्स ट्रिप्लेट|हेक्स ट्रिप्लेट]] | data9 = {{#if:{{{hex|}}}|&#35;{{{hex}}}{{{hexref|}}}}} | label10 = {{nowrap|[[मानक रातो हरियो निलो]]^{'''निलो'''} ([[रातो]], [[हरियो]], [[निलो]])}} | data10 = {{#if:{{{hex|}}}|{{nowrap|({{#invoke:Color|hexToRgbTriplet|{{{hex}}}}})}}}} | label11 = {{nowrap|[[CMYK color model|CMYK]]^'''H''' ([[cyan|c]], [[magenta|m]], [[yellow|y]], [[black|k]])}} | data11 = {{#if:{{{c|}}}|{{#if:{{{cmyk|}}}|{{nowrap|({{{c}}}, {{{m}}}, {{{y}}}, {{{k}}}){{{cmykref|}}}}}|[[Category:Color articles with suppressed CMYK data]]}}|{{#if:{{{cmyk|}}}|{{#if:{{{hex|}}}|{{nowrap|({{#invoke:Color|hexToCmyk|pctsign=0|{{{hex}}}}})}}}}}}}} | label12 = {{nowrap|[[रञ्जक, संतृप्ति, हल्कापन र रञ्जक, संतृप्ति, चमक|रसंच]] ([[रञ्जक|र]], [[संतृप्ति|सं]], [[चमक|च]])}} | data12 = {{#if:{{{hex|}}}|{{nowrap|({{#invoke:Color|hexToHsv|{{{hex}}}}})}}}} | label14 = {{nowrap|[[CIELChuv|CIELCh_uv]] ([[Lightness|L]], [[Colorfulness|C]], [[Hue|h]])}} | data14 = {{#if:{{{hex|}}}|{{nowrap|({{#invoke:Color|hexToCielch|{{{hex}}}}})}}}} | label15 = स्रोत | data15 = <includeonly>{{#if:{{{source|}}}|{{{source}}}|^{<nowiki>[</nowiki>[[Wikipedia:WikiProject Color/Sources for Color Coordinates|Unsourced]]<nowiki>]</nowiki>}{{main other|[[Category:WikiProject Color articles needing infobox sources]]}}}}</includeonly> | label17 = [[ISCC–NBS system|ISCC–NBS descriptor]] | data17 = {{{isccname|}}} | data18 = {{#if:{{{hex|}}}|'''B''': Normalized to <nowiki>[</nowiki>0–255] (byte)<br>}}{{#if:{{{cmyk|}}}|{{#if:{{{hex|}}}{{{c|}}}|'''H''': Normalized to <nowiki>[</nowiki>0–100] (hundred)}}}} | data19 = {{{caveat|}}} | header20 = {{#if:{{{variations|}}}|{{{variationstitle|Some shades of {{{title}}}|}}}}} | label21 = {{{variation1|}}} | data21 = {{#if:{{{variation1|}}}|<span style="background-color:{{{variation1color|{{{variation1}}}}}}; border:1px solid {{{variation1color|{{{variation1}}}}}};display:block">&nbsp;</span>}} | label22 = {{{variation2|}}} | data22 = {{#if:{{{variation2|}}}|<span style="background-color:{{{variation2color|{{{variation2}}}}}}; border:1px solid {{{variation2color|{{{variation2}}}}}};display:block">&nbsp;</span>}} | label23 = {{{variation3|}}} | data23 = {{#if:{{{variation3|}}}|<span style="background-color:{{{variation3color|{{{variation3}}}}}}; border:1px solid {{{variation3color|{{{variation3}}}}}};display:block">&nbsp;</span>}} | label24 = {{{variation4|}}} | data24 = {{#if:{{{variation4|}}}|<span style="background-color:{{{variation4color|{{{variation4}}}}}}; border:1px solid {{{variation4color|{{{variation4}}}}}};display:block">&nbsp;</span>}} | label25 = {{{variation5|}}} | data25 = {{#if:{{{variation5|}}}|<span style="background-color:{{{variation5color|{{{variation5}}}}}}; border:1px solid {{{variation5color|{{{variation5}}}}}};display:block">&nbsp;</span>}} | label26 = {{{variation6|}}} | data26 = {{#if:{{{variation6|}}}|<span style="background-color:{{{variation6color|{{{variation6}}}}}}; border:1px solid {{{variation6color|{{{variation6}}}}}};display:block">&nbsp;</span>}} | label27 = {{{variation7|}}} | data27 = {{#if:{{{variation7|}}}|<span style="background-color:{{{variation7color|{{{variation7}}}}}}; border:1px solid {{{variation7color|{{{variation7}}}}}};display:block">&nbsp;</span>}} | label28 = {{{variation8|}}} | data28 = {{#if:{{{variation8|}}}|<span style="background-color:{{{variation8color|{{{variation8}}}}}}; border:1px solid {{{variation8color|{{{variation8}}}}}};display:block">&nbsp;</span>}} }}{{#if:{{{cmyk|}}}{{{c|}}}{{{m|}}}{{{y|}}}{{{k|}}}|{{Main other|[[Category:Pages using infobox color with deprecated parameters]]}}}}<noinclude>{{documentation}}<!-- PLEASE ADD THIS TEMPLATE'S CATEGORIES TO THE /doc SUBPAGE, THANKS --></noinclude> fjpu485p6kqh34psnoy6e20vnlmi17k 0 33528 1073697 942866 2022-08-13T02:58:42Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी ले [[भृकुटी पल्प एण्ड पेपर लिमिटेड]] मा पुनर्निर्देश नछोडि त्यसलाई [[भृकुटी पल्प एन्ड पेपर लिमिटेड]] मा सारेको हो wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=अक्टोबर २०११}} '''भृकुटी पल्प एण्ड पेपर लिमिटेड''' [[चीन]] सरकारको सहयोगमा वि.स.२०४२ सालमा बनेको कागज कारखाना हो। सुरुमा सरकारी स्वामित्वमा रहेपनि वि.स. २०४९ सालमा [[निजीकरण]] गरिएपछी [[गोल्छा समूह]]ले यो कारखाना चलाउदै आएको छ। नेपालमा रहेका छवटा कागज कारखाना मध्येको ठूलो भृकुटीले महिनाको एक हजार ५३० टन कागज उत्पादन गर्दछ। ==यो पनि हेर्नुहोस्== ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{reflist}} [[श्रेणी:नेपालका उद्योगहरू]] {{stub}} af35mm3d5h2gtfx2msmb28h24y8ivm8 0 37123 1073664 1070701 2022-08-12T15:22:55Z पर्वत सुबेदी 31224 /* उल्लेखनीय कार्य तथा सुधारका प्रयासहरू */थप wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty | name = वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह | succession = [[नेपालका राजाहरूको सूची|नेपालको राजा]] | image = Birendra Bir Bikram Shah c. 1967 (restoration).jpg | caption = राजा वीरेन्द्र | reign = २०२८ माघ १७ - १९ जेठ २०५८ | coronation = | predecessor =[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | successor =[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | spouse =[[रानी ऐश्वर्य राज्यलक्ष्मी शाह]] | spouse-type = पत्नी | issue =[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]]<br>[[अधिराजकुमारी श्रुति|श्रुती राज्यलक्ष्मी शाह]]<br>[[निराजन वीर विक्रम शाह]] | house =[[शाह वंश]] | royal anthem = श्रीमान् गम्भिर नेपाली | father =[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | mother =[[इन्द्रराज्यलक्ष्मी देवी शाह]] | birth_date = २००२ पुस १४ | birth_place =[[नारायणहिटी दरवार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरवार]], [[नेपाल अधिराज्य|नेपाल]] | death_date =१९ जेठ २०५८ | death_place =[[नारायणहिटी दरवार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरवार]], [[नेपाल अधिराज्य|नेपाल]] | religion =[[हिन्दू धर्म|हिन्दू]] |}} '''श्री ५ महाराजाधिराज वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह देव''' (वि.सं. २००२-२०५८, [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]ले युवराज वीरेन्द्रलाई '''बिरु''' भनेर बोलाउँथे।; नेपालमा '''राजा वीरेन्द्र''' भनेर चिनिन्छन्) नेपालका दशौँ शाहवंशीय राजा थिए। यिनले वि.सं. २०२८ देखि वि.सं. २०५८ सम्म नेपालको शासन गरेका थिए। उनका तीन जना सन्तान [[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|युवराज दीपेन्द्र]] शाह, [[अधिराजकुमारी श्रुति|अधिराजकुमारी श्रुति शाह]] तथा [[निराजन वीर विक्रम शाह|अधिराजकुमार निराजन शाह]]को रूपमा जन्मिएका थिए। वीरेन्द्रका दुई भाइ थिए [[धिरेन्द्र शाह]] र [[ज्ञानेन्द्र शाह]]। धिरेन्द्रको राज [[दरबार हत्याकाण्ड]]मा मृत्यु भएको थियो।<ref>{{वेब स्रोत|लेखक=|शीर्षक=दरबार हत्याकाण्डको १७ वर्ष पूरा, रहस्य गर्भमै|युआरएल=https://www.onlinekhabar.com/2018/06/683284|कार्य=|प्रकाशक=अनलाइन खबर|वेबसाइट=|भाषा=नेपाली)|अभिलेखमिति=|अभिलेखयुआरएल=|मिति=|पहुँचमिति=२० अप्रिल २०२२}}</ref> == प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा == तत्कालीन युवराज [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र वीर विक्रम शाह देव]] र उनकी जेठी पत्नी राजकुमारी [[इन्द्र राज्यलक्ष्मी देवी शाह|इन्द्रराज्यलक्ष्मी देवी]]का जेठा छोराको रूपमा वि.सं. २००२ पुष १४ मा काठमाडौँको [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]मा वीरेन्द्रको जन्म भएको थियो।<ref>{{Cite web|url=https://pahilopost.com/content/-1678.html|title=सन्दर्भ पुस १४ : सम्झनामा राजा वीरेन्द्र|date=१४ पुष २०७१|website=पहिलो पोस्ट|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> वीरेन्द्रले उनका भाइ [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]सँग दार्जिलिङको सेन्ट जोसेफ स्कुलमा आठ वर्ष अध्ययन गरेका थिए। २०११ फागुन ३० मा उनीहरूका हजुरबुवा [[त्रिभुवन वीर विक्रम शाह|राजा त्रिभुवन]]को निधन भएको थियो र उनका पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र]]ले नेपाली राजगद्दी सम्हालेका थिए। बाबुको स्वर्गारोहणसँगै वीरेन्द्र नेपालका युवराज बनेका थिए। वि.सं २०१५ मा वीरेन्द्र [[संयुक्त अधिराज्य]]को इटन कलेजमा भर्ना भएका थिए। वि.सं २०२० सम्म इटनमा अध्ययन गरेपछि उनी नेपाल फर्केका थिए।<ref name="DT">{{cite news |title=King Birendra of Nepal |url=https://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1309622/King-Birendra-of-Nepal.html |publisher=डेली टेलिग्राफ |date=23 August 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> पछि उनले २०२३ देखि २०२४ सम्म हार्वार्ड विश्वविद्यालयमा राजनीतिक सिद्धान्तको अध्ययन गर्नु पूर्व [[टोकियो विश्वविद्यालय]]मा केही समय बिताएर आफ्नो शिक्षा पूरा गरेका थिए।<ref name="BBC">{{cite news |title=Birendra: Nepal's monarch of change |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/1365485.stm |publisher=BBC |date=2 June 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> वीरेन्द्र आफ्नो युवावस्थामा यात्रा गर्न रुचि राख्दथे। उनी [[क्यानडा]], [[दक्षिण अमेरिका]], [[अफ्रिका]], [[भारत]]का धेरै भागहरू र अन्य थुप्रै एसियाली देशहरूको भ्रमणमा गएका थिए। उनी नेपाली कालिगढ र कला सङ्कलक तथा समर्थक पनि थिए। उनले पछि हेलिकप्टर उडाउन पनि सिकेका थिए।<ref name="NYT" /> वीरेन्द्रले २०२६ फागुन १६ मा राणा परिवारकी छोरी [[रानी ऐश्वर्य राज्यलक्ष्मी शाह|ऐश्वर्या राज्य लक्ष्मीदेवी]]सँग विवाह गरेका थिए।<ref>{{cite book |title=Milestones of History |last=Mainali |first=Pramod |year=2000 |isbn=99946-960-4-1 |page=111 }}</ref> इतिहासको सबैभन्दा भव्य हिन्दू विवाह समारोहको रूपमा रहेको उक्त विवाहको लागि ९५ लाख अमेरिकी डलर खर्च भएको थियो।<ref>{{cite magazine |title=Marriage of Convenience |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,878784-1,00.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20090214175438/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,878784-1,00.html |url-status=dead |archive-date=14 February 2009 |magazine=टाइम |date=9 March 1970 |access-date=21 July 2008 }}</ref> == प्रारम्भिक शासनकाल == वीरेन्द्रले पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र]]को निधन पश्चात् २०२८ माघ १७ मा २७ वर्षको उमेरमा नेपाली राजगद्दी सम्हालेका थिए। आरोहणका क्रममा उनी प्रभावकारी ढङ्गले निरपेक्ष राजा थिए। राजनीतिक दलहरूमा प्रतिबन्ध लगाइएको देशलाई उनले वंशाणुगत रूपमा प्राप्त गरेका थिए। उनले [[पञ्चायती व्यवस्था|पञ्चायत]] भनेर चिनिने स्थानीय र क्षेत्रीय परिषद्हरूको प्रणालीमार्फत शासन गरेका थिए।<ref name="NYT">{{cite news |last=Crossette |first=Barbara |title=Birendra, 55, Ruler of Nepal's the Hindu Kingdom |url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C0CEEDD143FF930A35755C0A9679C8B63 |work=द न्युयोर्क टाइम्स |date=3 June 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> राजाको हैसियतमा उनको पहिलो विदेश यात्रा २०३० असोज २६ मा [[भारत]] र त्यसको दुई महिना पछि [[चीन]]को भ्रमण गरेका थिए।<ref>{{cite web|url=http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit|title=King Birendra's Historic China Visit|access-date=23 July 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150723230223/http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit|archive-date=23 July 2015}}</ref> राजा बीरेन्द्रको राज्याभिषेकका अवसरमा आयोजित रात्रीभोजमा उनले नेपाललाई [[शान्तिक्षेत्रको प्रस्ताव|शान्तिक्षेत्र]] घोषित गरियोस् भनी प्रस्ताव राखेका थिए। ===२०३७ को जनमत सङ्ग्रह === [[नेपाली काङ्ग्रेस]]का सरकारी प्रतिष्ठित नेताहरू [[पञ्चायती व्यवस्था|पञ्चायत]] प्रणाली हटाउने प्रयास गरेकाले उनीहरूलाई गिरफ्तार गरिएको थियो। बढ्दो प्रजातन्त्र समर्थक आन्दोलनका कारण वीरेन्द्रले गैरदलीय र बहुदलीय व्यवस्थाबीच निर्णय गर्न [[जनमत सङ्ग्रह, २०३७|जनमत सङ्ग्रह]] गर्ने घोषणा गरेका थिए।<ref name="NYT" /> जनमत सङ्ग्रह २०३७ वैशाख २० गते सम्पन्न भएको थियो। गैर-दलीय प्रणालीले ५५% र बहुदलीयले ४५% मत प्राप्त गर्दै पञ्चायती व्यवस्थाले जित हासिल गरेको थियो।<ref name="Malhotra">{{cite news |last=Malhotra |first=Inder |date=4 June 2001 |title=King Birendra of Nepal |work=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/news/2001/jun/04/guardianobituaries.nepal |access-date=21 July 2008}}</ref> सोही दशकमा राजनीतिक सङ्गठनहरूमाथि लगाइएका बन्देजहरू कम भएका थिए र उदार विद्यार्थी नेतृत्वका समूहहरूले नेपालमा संवैधानिक परिवर्तनको माग गर्न थालेका थिए।<ref name="BBC" /><ref>{{cite web|url=http://www.nepalhomepage.com/news/century_poll/english/birendra|title=King Birendra Credentials}}</ref> == प्रजातान्त्रिक काल == [[File:Birendra of Nepal with Rajiv Gandhi.jpg|राजा वीरेन्द्र र भारतीय प्रधानमन्त्री [[राजीव गान्धी]] हात मिलाउँदै|thumb]] वि.सं २०३७ सालपछि [[नेपाल]]मा एकपछि अर्को हड्ताल र प्रजातन्त्र समर्थकद्वारा दङ्गा मच्चाइएको थियो। दङ्गाका कारण वीरेन्द्रले राजनीतिक दलमाथिको प्रतिबन्ध हटाएर [[नेपालको जनआन्दोलन २०४६|२०४६ साल]]मा संवैधानिक [[नेपालको राजा|राजा]] बन्ने सहमति गरेका थिए।<ref>{{cite web |url=http://countrystudies.us/nepal/53.htm |title=The Constitution of 1990 |access-date=21 July 2008 |publisher=Country Studies}} </ref> उनले प्रमुख प्रतिपक्षी गुटको प्रतिनिधित्व गर्न र राजनीतिक सुधारका लागि उनीहरुको मागलाई साम्य पार्न नयाँ संविधान तयार गर्न स्वतन्त्र संविधान सिफारिस आयोग गठन गरेका थिए। आयोगले उनलाई २०४७ भदौ २५ मा प्रस्तावित संविधानको मस्यौदा प्रस्तुत गरेको थियो। नयाँ संविधानले वीरेन्द्रलाई बहुदलीय लोकतान्त्रिक व्यवस्थासहितको संवैधानिक राजतन्त्रको प्रमुख बनाउने थियो। संविधानको मस्यौदा प्रधानमन्त्री [[कृष्णप्रसाद भट्टराई]] र उनको मन्त्रिमण्डलबाट अनुमोदन भएको थियो।<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/news/2001/jun/04/guardianobituaries.nepal|title=King Birendra of Nepal A ruler much loved by his people, he bowed to popular will and surrendered absolute power|newspaper=The Guardian|date=4 June 2001|last1=Malhotra|first1=Inder}}</ref> त्यसैले २०४७ कात्तिक २३ मा वीरेन्द्रले नयाँ संविधानले नेपाललाई संवैधानिक राजतन्त्रमा परिणत गरेको प्रष्ट पारेका थिए। संवैधानिक राजतन्त्रको रूपमा वीरेन्द्रलाई आफ्नो प्रजातान्त्रिक दृष्टिकोण र व्यवहारका साथै राजनैतिक दलहरूको समर्थताको प्राप्त गर्न असमर्थ रहेका कारण [[माओवादी जनयुद्ध|नेपाली जनयुद्ध]] रोक्न विफल भएका थिए।<ref>{{Cite web |last=VIEWPOINT |date=2022-06-02 |title=13 Reasons Why Former King Birendra Shah Is the Most Loved Monarch of Nepal |url=https://www.nepwave.com/13-reasons-why-former-king-birendra-shah-is-the-most-loved-monarch-of-nepal/ |access-date=2022-07-16 |website=NEPWAVE |language=en}}</ref> माओवादी विद्रोही र सरकारी सेनाबीच द्वन्द्व सुरु भएको थियो। यो युद्ध वि.सं २०५२ देखि २०६२ सम्म रहेको थियो।<ref name=":1"/> == उल्लेखनीय कार्य तथा सुधारका प्रयासहरू == === कूटनीतिक अभियान === [[File:President Ronald Reagan with King Birendra Bir Kikram Shah Dev of Nepal and Joan Rivers.jpg|thumb|अमेरिकी राष्ट्रपति [[रोनाल्ड रेगन]]सँग वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह देव]] [[भारत]], [[चीन]] र [[सोभियत सङ्घ]]को अतिक्रमणका बावजुद उनी नेपालको स्वतन्त्रता कायम राख्न सफल भएका थिए। राजाको रूपमा उनको पहिलो विदेश भ्रमण २६ असोज २०३० मा [[भारत]] र त्यसको दुई महिनापछि [[चीन]] रहेको थियो।<ref>{{cite web |title=King Birendra's Historic China Visit |url=http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150723230223/http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit |archive-date=23 July 2015 |access-date=23 July 2015}}</ref> उनले मुस्ताङ क्रान्तिको क्रममा [[नेपाल]]बाट मुस्ताङ र चीनबाट [[तिब्बत]]लाई टुक्रिनबाट रोकेका थिए। [[चीन]]विरुद्ध काम गर्ने खम्पा विद्रोहको निःशस्त्रीकरणले नेपाल–चीन सम्बन्धलाई नयाँ उचाइमा पुर्‍याएको थियो।<ref>{{cite web |date=2020-01-28 |title=खम्पा काण्ड : नेपालबाट मुस्ताङलाई टुक्य्राएर तिब्बत कब्जा गर्न विदेशीले गराएको विद्रोह ! |url=https://www.swadeshnepal.com/2020/01/15628/ |access-date=2022-07-23 |website=स्वदेश नेपाल |language=नेपाली}}</ref><ref>{{cite web |last=देवकी विष्ट |title=खम्पा विद्रोह' मा लिपुलेक नजिक लडाईं लडेका एक प्रहरीको संस्मरण |url=https://www.breaknlinks.com/nepali/news/2593 |access-date=2022-07-23 |website=ब्रेक एन लिङ्स |language=नेपाली}}</ref> [[दक्षिण एसियाली क्षेत्रीय सहयोग सङ्गठन]] र दक्षिण एसियाली खाद्य भण्डारको स्थापनाका लागि योगदानको दिएका थिए। आफ्नो शासनकालमा उनले [[काठमाडौँ]]मा सार्क सचिवालय पनि स्थापना गर्न सफल भएका थिए।<ref name=":3">{{cite web |last=Basnyat |first=Prem Singh |title=A forgotten history |url=http://myrepublica.nagariknetwork.com/news/67819/ |access-date=2022-07-22 |website=My Republica |language=en}}</ref><ref name="premBasnyat">{{Cite book |last=Basnyāta |first=P. |title=Nepalese Army in Tibetan Khampa Disarming Mission |date=2007 |publisher=Sarwochcha Man Singh Basnyat |isbn=978-99946-2-863-6}}</ref> उनले थप ४६ देशहरूसँग कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापना गर्न सफल भएका थिए जसले कूटनीतिक सम्बन्धका लागि देशहरूको कुल सङ्ख्या ४९ बाट ९६ पुर्‍याएको थियो।<ref name=":2">{{cite web |title=Diplomatic achievements of King Birendra: From Peace Zone Proposal to expansion of foreign relations |url=https://english.nepalpress.com/2021/06/02/diplomatic-achievements-of-king-birendra-from-peace-zone-proposal-to-expansion-of-foreign-relations/ |access-date=2022-07-16 |website=Nepal Press |language=en}}</ref> उनले [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]मा नेपाललाई शान्ति क्षेत्रको रुपमा प्रवद्र्धन गरी नेपालको तटस्थताको नीतिलाई थप मजबुत बनाएका थिए।<ref>{{cite web |title=NRC0015 – Nepali foreign policy and Zone of Peace: an attempt at neutrality? – NIPoRe |url=https://nipore.org/nrc0015-nepali-foreign-policy-and-zone-of-peace-an-attempt-at-neutrality/ |access-date=2022-07-16 |language=en}}</ref> [[एसिया]]का दुई शक्तिको बीचमा रहेको नेपालले दुवै देशसँग राम्रो सम्बन्ध राख्नुपर्ने उनको धारणा उनको थियो।<ref name="Malhotra" /> === शान्ति प्रवर्द्धन === उनले नेपालको ऐतिहासिक शान्ति स्थिति, [[गौतम बुद्ध]]को जन्म र कुनै पनि विदेशी शक्तिसँग असंलग्न हुने ऐतिहासिक नीतिलाई ध्यानमा राखी नेपाललाई शान्ति क्षेत्र घोषणा गर्न प्रस्ताव गरेका थिए।<ref>{{cite web |last=Magazine |first=New Spolight |title=Late King Birendra And His Demand For "Peace Zone"Status For Nepal. |url=https://www.spotlightnepal.com/2019/05/15/late-king-birendra-and-his-demand-peace-zonestatus-nepal/ |access-date=2022-07-16 |website=SpotlightNepal |language=en}}</ref> यस प्रस्तावलाई [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]का ११६ देशहरूले समर्थन गरेका थिए।<ref name=":2" /> पछि उनले वि.सं २०४२ सालमा मा "शान्ति कायम राख्ने प्रशिक्षण शिविर" को स्थापना गरेका थिए। यसलाई पछि २०५७ मा शान्ति सेनालाई तालिम दिनका लागि प्रशिक्षण संस्थानलाई पुनर्संरचना गरिएको थियो। पछि यसलाई वीरेन्द्र शान्ति सञ्चालन तालिम केन्द्र नामाकरण गरिएको थियो।<ref>{{cite web |title=BPOTC {{!}} वीरेन्द्र शान्ति कार्य तालिम केन्द्र |url=https://bpotc.nepalarmy.mil.np/ |access-date=2022-07-16 |website=bpotc.nepalarmy.mil.np}}</ref> यस संस्थालाई पछि प्रशिक्षण सङ्गठनको रूपमा पुनर्संरचना गरिएको थियो जसमार्फत नेपालले [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]को सहयोगमा प्रशिक्षित, शान्ति स्थापना गर्ने सेनाहरू पठाउँदै यसको सक्रिय सदस्य बनेको थियो। यस भन्दा अगाडि २०३० सालमा राजा वीरेन्द्रले उत्तरी हिमालय क्षेत्रमा बसोबास गर्ने खम्पास विद्रोहलाई शान्तिपूर्ण तरिकाले निःशस्त्रीकरण गर्न, हतियार समर्पण गर्नेहरूलाई भूमि, पैसा र नागरिकता दिएर हातहतियार जफत गर्न सफल भएका थिए। यसरी आत्मसमर्पण नगर्नेहरूलाई तिब्बती क्षेत्रतिर जान निषेध गरिएको थियो।<ref name=":3" /><ref>{{cite web |last=Saxena |first=Shobhan |date=2008-03-30 |title=The legion of Betrayed Warriors |url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/sunday-times/deep-focus/the-legion-of-betrayed-warriors/articleshow/2910662.cms |access-date=2022-07-23 |website=द टाइम्स अफ इन्डिया |language=en}}</ref> वीरेन्द्रलाई देशमा [[माओवादी जनयुद्ध|माओवादी क्रान्ति]]लाई दबाउन [[नेपाली सेना|शाही सेना]]को प्रयोगलाई रोक्ने श्रेय पनि दिइन्छ, जसले स्थितिलाई अझ खराब बनाएको थियो र देशको शान्तिलाई बिथोलेको थियो।<ref name=":1" /><ref>{{Citation |last= |title=विरेन्द्रले माओवादी विरुद्ध किन सेना चालेनन् ? |url=https://www.youtube.com/watch?v=Ca2FHjNR-z0 |language=नेपाली |access-date=2022-07-17}}</ref> == मृत्यु == {{मुख्य लेख|दरबार हत्याकाण्ड}} [[File:Narayanhiti Palace Museum, crop.jpg|thumb|[[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरबार]] जहाँ [[दरबार हत्याकाण्ड]] भएको थियो।]] वीरेन्द्र र उनको पुरै परिवारलाई १९ जेठ २०५८ मा शाही भोजमा अधिराजकुमार दीपेन्द्रले गोली प्रहार गरेका थिए।<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.himalkhabar.com/news/114686|title=कसले मार्‍याे राजा वीरेन्द्रलाई ?|last=दीक्षित|first=कनकमणि|date=१९ जेठ २०७७|website=हिमाल खबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> वीरेन्द्रका कान्छा भाइ [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]] बाहेक यस [[दरबार हत्याकाण्ड|हत्याकाण्ड]]मा राजपरिवारका प्रायः सबै सदस्यहरू मारिएका थिए। तत्पश्चात् [[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र]]लाई राजा घोषित गरिएको त्यसको केही दिनपछि त्यस हत्याकाण्डमा बन्दुकको गोलीले घाइते भएका कारण उनको मृत्यु भएको थियो। फलस्वरूप, [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]लाई राजा बनाइएको थियो। == आलोचना == === स्थिर अर्थतन्त्र === राजा वीरेन्द्रलाई विकास प्रेमी राजाका रूपमा सम्झिए पनि आफ्ना पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]जस्तै तीव्र विकासका प्रयासतर्फ देशलाई हाँक्न नसक्दा उनको पनि आलोचना गरिएको थियो। उनको राजनैतिक इच्छा थियो तर विकासका प्रयासहरू तीव्र गतिमा हासिल गर्न सकिने सीपको अभाव थियो। प्रकृति, संस्कृति र इतिहासको संरक्षणका लागि उनले गरेको प्रयासले देखाएको दिगो विकासको नीति आर्थिक विकासको बाधक बनेको थियो। [[पञ्चायती शासन]]ले निरङ्कुश शासकको हैसियतमा शासन गर्दा अर्थतन्त्र ठप्प भएको थियो।<ref>{{Cite journal |last=Khadka |first=Narayan |date=1991 |title=Nepal's Stagnant Economy: The Panchayat Legacy |url=https://www.jstor.org/stable/2645224 |journal=Asian Survey |volume=31 |issue=8 |pages=694–711 |doi=10.2307/2645224 |jstor=2645224 |issn=0004-4687}}</ref> === प्रशासनिक असफलता === इतिहासकारहरू [[पञ्चायती शासन]]मा राजा वीरेन्द्र असफल भएको कुरा औँल्याएका थिए। उनले आफ्नो कार्यकालमा धेरै विदेशी प्रत्यक्ष लगानी भित्र्याउन सकेनन् र उनले ल्याएका सबै कार्यक्रम वा उनले गरेका सबै सुधारहरू बाबुको विरासतको निरन्तरता थियो।<ref>{{Cite web |last=भट्टराई |first=कमलदेव |title=Six decades of American aid |url=https://theannapurnaexpress.com/news/six-decades-of-american-aid-1746 |access-date=2022-07-23 |website=द अन्नपूर्ण एक्सप्रेस |language=अङ्ग्रेजी}}</ref> उनले यसअघि बाबुआमाले स्थापना गरेका विभिन्न संगठनको पुनर्संरचना गर्नुका साथै बाबुआमाले परिकल्पना गरेका विभिन्न विकास योजना कार्यान्वयन गरेका थिए। तथापि, उनले देशमा कुनै आमूल परिवर्तन ल्याउन सकेनन्। यसबाहेक, केही इतिहासकारहरूले आफ्नो युगको दौरान गरिएको भातृ व्यापारलाई अवैध बनाउनुले बृहत् बेरोजगारी सृजना गरेको दाबी पनि गरेका छन् जुन अन्ततः [[माओवादी जनयुद्ध|माओवादी क्रान्ति]]को एउटा कारण बनेको थियो।<ref>{{Cite web |last=शर्मा |first=सार्थक मणि |date=2015-09-03 |title=High time to lift ban |url=https://archive.nepalitimes.com/article/nation/cannabis-high-time-to-lift-ban,2548 |access-date=2022-07-23 |website=नेपाली टाइम्स}}</ref><ref>{{Citation |title=Can WATER Change Nepal's FUTURE? - VisualPolitik EN |url=https://www.youtube.com/watch?v=8HDQs1H32LI |language=अङ्ग्रेजी |access-date=2022-07-23}}</ref> == सम्मान == ; राष्ट्रिय उपाधि * [[File:Nepal Pratap Bhaskara.svg|70px]] [[नेपाल प्रताप भास्कर]] * [[File:Ord.Rajanya.Nepal-Ribbon.gif|70px]] '''ओजस्वी राजन्यको मानपदवी''' * [[File:Most Refulgent Order of the Star of Nepal.PNG|70px]] [[नेपाल तारा]] * [[File:Ord.TriShaktiPatta.png|70px]] [[त्रिशक्ति पट्ट]] * [[File:Order of Gorkha Dakshina Bahu.svg|70px]] [[गोरखा दक्षिण बाहु]] * प्रतिष्ठित [[महेन्द्र माला]] == सन्तानहरू == {| class="wikitable plainrowheaders" ! rowspan="2" scope="col" |नाम ! rowspan="2" scope="col" |जन्म ! colspan="2" |विवाह ! rowspan="2" |मृत्यु ! rowspan="2" scope="col" |बच्चाहरु ! rowspan="2" scope="col" |नातिनातिनाहरू |- ! scope="col" |जीवनसाथी ! scope="col" |मिति |- ! scope="row" |[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|युवराजाधिराज दीपेन्द्र]] |२०२८ [[आषाढ]] १३<ref>{{Cite web|url=https://pahilopost.com/content/-4631.html|title=​दीपेन्द्रको चरित्र र जेठ १९ को रहस्यबारे तत्कालीन सैनिक सचिव यसो भन्छन्|last=शाह|first=विवेकप्रताप|date=२० जेठ २०७२|website=पहिलो पोस्ट|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> | colspan="2" |''कुनै विवाह गरिएको थिएन'' |२२ जेठ २०५८ (उमेर २९), सैनिक अस्पताल, [[काठमाडौँ]]<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://www.himalkhabar.com/news/114660|title=यस्तो थियो राजदरबार हत्याकाण्डको ‘यथार्थ विवरण’|date=१९ जेठ २०७७|website=हिमालखबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> | colspan="2" |''छोराछोरी छैनन्'' |- ! rowspan="2" scope="row" |[[अधिराजकुमारी श्रुति]] | rowspan="2" |२०३३ असोज २९ | rowspan="2" |कुमार गोरखशमशेर जङ्गबहादुर राणा | rowspan="2" |२०५४ वैशाख २५ | rowspan="2" |२०५८ जेठ १९ (उमेर २५), [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.setopati.com/opinion/207782|title=अधिराजकुमारी श्रुतिसँग सम्झनाका चार पल|last=श्रेष्ठ|first=किरणकृष्ण|date=१९ जेष्ठ २०७७|website=सेतोपाटी|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> |गिरवाणी राज्य लक्ष्मीदेवी | rowspan="2" |''नातिनातिनाहरू छैनन्'' |- |सुरंगाना राज्य लक्ष्मीदेवी |- ! scope="row" |[[निराजन वीर विक्रम शाह|अधिराजकुमार निराजन]] |२०३५ कार्तिक २० | colspan="2" |''विवाह नभएको '' |२०५८ जेठ १९ (उमेर २२), [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]<ref name=":1" /> | colspan="2" |''छोराछोरी छैनन्'' |} == स्मारकहरू == राजा वीरेन्द्रको स्मृतिमा थुप्रै संरचना, संस्था र सम्मानार्थ विभिन्न निर्माणहरू गरिएको छ। विसं २०६३ मा संसद् पुनःस्थापन र २०६५ मा राजतन्त्रको अन्त्य भएपछि उनको नाममा खडा भएका स्मारकको नाम परिवर्तन गरिएको थियो। [[नेपालको जनआन्दोलन २०६३|२०६३ सालको राजनीतिक परिवर्तन]]पछि राजाको नाममा निर्माण भएको राजमार्गलाई लोकमार्गको नाममा राख्ने प्रयास गरिएको थियो। [[File:King Birendra and Queen Aishwarya Statue 20180227 GDK.jpg|thumb|300x300px|राजा वीरेन्द्र र रानी ऐश्वर्यको शालिक]] # वीरेन्द्रको शालिक ([[नेपालगञ्ज उपमहानगरपालिका|नेपालगञ्ज]]) # वीरेन्द्रको शालिक ([[दाङ जिल्ला|दाङ]])<ref>{{Cite web|url=https://www.onlinekhabar.com/2022/03/1100996|title=१५ बर्षपछि तुलसीपुरमा वीरेन्द्रको शालिक पुनर्स्थापना|date=२०७८ चैत १४|website=अनलाइनखबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/politics/701581-1640768143.html|title=१६ वर्षपछि वीरेन्द्रको शालिक|last=केसी|first=गोविन्द|date=१४ पुस २०७८|website=नागरीक|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> # वीरेन्द्रको शालिक, [[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]] ([[सुर्खेत जिल्ला|सुर्खेत]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, स्वर्गद्वारी ( [[शिवपुरी नागार्जुन राष्ट्रिय निकुञ्ज|शिवपुरी]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, जावलाखेल ([[ललितपुर जिल्ला|ललितपुर]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, [[बिन्ध्यवासिनी मन्दिर]] ([[पोखरा महानगरपालिका|पोखरा]]) # श्री वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[झापा जिल्ला|झापा]] # श्री वीरेन्द्र सार्वजनिक विद्यालय, [[मोरङ जिल्ला|मोरङ]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[बैतडी जिल्ला|बैतडी]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[स्याङ्जा जिल्ला|स्याङ्जा]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[नुवाकोट जिल्ला|नुवाकोट]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[पर्वत जिल्ला|पर्वत]] # [[सैनिक आवासीय महाविद्यालय|वीरेन्द्र सैनिक आवासीय महाविद्यालय]], भक्तपुर # वीरेन्द्र स्मारक कलेज , [[धरान उपमहानगरपालिका|धरान]] # [[श्री वीरेन्द्र अस्पताल]] # वीरेन्द्र स्मारक कप # [[वीरेन्द्र बहुमुखी क्याम्पस]], चितवन # वीरेन्द्र शान्ति परिचालन तालिम केन्द्र # [[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]] # [[वीरेन्द्रनगर, चितवन]] # [[जेसिस|वीरेन्द्रनगर जेसिस]] # [[सुर्खेत विमानस्थल|वीरेन्द्रनगर विमानस्थल]] # वीरेन्द्र चोक , ([[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]]) # वीरेन्द्र चोक, [[कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका|कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका]] # वीरेन्द्र चोक , [[फुङलिङ नगरपालिका|फुङलिङ]] # वीरेन्द्र चोक, [[धरान उपमहानगरपालिका|धरान]] # वीरेन्द्र चोक, [[तुलसीपुर उपमहानगरपालिका|तुलसीपुर]], ([[दाङ जिल्ला|दाङ]])<ref>{{Cite web|url=https://nayapatrikadaily.com/news-details/29919/2019-11-27|title=राजा वीरेन्द्रले बसाएको वीरेन्द्रनगर|last=भट्टराई|first=खगेन्द्र|date=२०७६ मङ्सिर ११|website=नयाँ पत्रिका|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.setopati.com/social/188717|title=वीरेन्द्रको शालिक बेवारिसे लडाएर बनाइयो उनको नामको चोक|last=शाही|first=दिपकजंग|date=११ भदौ २०७६|website=सेतोपाटी|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> # [[वीरेन्द्र ताल]] , [[गोरखा जिल्ला|गोरखा]] # [[वीरेन्द्र सङ्ग्रहालय]], [[वसन्तपुर दरबार क्षेत्र|काठमाडौँ दरबार क्षेत्र]] # वीरेन्द्र बियर, ज्युरिख<ref>{{Cite web |last=swissinfo.ch |title=Swiss brewery defends choice of Nepalese monarch on beer bottle |url=https://www.swissinfo.ch/eng/business/birendra-beer_swiss-brewery-defends-choice-of-nepalese-monarch-on-beer-bottle/44076202 |access-date=2022-06-30 |website=SWI swissinfo.ch |language=अङ्ग्रेजी}}</ref> ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{सन्दर्भसूची}} {{बाकस-सुरू}} {{पदक्रम| पहिले=[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]]| पद=[[नेपाली राजाहरूको सूची|नेपालको राजा]]| अवधि=२०२८-२०५८| पछि=[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]]| }} {{Commonscat|Birendra Bir Bikram Shah Dev}} {{नेपालका शाहवंशी राजाहरू}} [[श्रेणी:जीवनी]] [[श्रेणी:नेपाली राजाहरू]] [[श्रेणी:मृत नेपालीहरू]] [[श्रेणी:नेपालको इतिहास]] [[श्रेणी:शाहवंश]] [[श्रेणी:सन् १९४५ मा जन्म]] [[श्रेणी:माओवादी जनयुद्धका मानिसहरू]] 552dbz67ovgipeb0xx50blqin1wuot8 1073671 1073664 2022-08-12T15:55:20Z पर्वत सुबेदी 31224 /* उल्लेखनीय कार्य तथा सुधारका प्रयासहरू */थप wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty | name = वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह | succession = [[नेपालका राजाहरूको सूची|नेपालको राजा]] | image = Birendra Bir Bikram Shah c. 1967 (restoration).jpg | caption = राजा वीरेन्द्र | reign = २०२८ माघ १७ - १९ जेठ २०५८ | coronation = | predecessor =[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | successor =[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | spouse =[[रानी ऐश्वर्य राज्यलक्ष्मी शाह]] | spouse-type = पत्नी | issue =[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]]<br>[[अधिराजकुमारी श्रुति|श्रुती राज्यलक्ष्मी शाह]]<br>[[निराजन वीर विक्रम शाह]] | house =[[शाह वंश]] | royal anthem = श्रीमान् गम्भिर नेपाली | father =[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | mother =[[इन्द्रराज्यलक्ष्मी देवी शाह]] | birth_date = २००२ पुस १४ | birth_place =[[नारायणहिटी दरवार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरवार]], [[नेपाल अधिराज्य|नेपाल]] | death_date =१९ जेठ २०५८ | death_place =[[नारायणहिटी दरवार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरवार]], [[नेपाल अधिराज्य|नेपाल]] | religion =[[हिन्दू धर्म|हिन्दू]] |}} '''श्री ५ महाराजाधिराज वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह देव''' (वि.सं. २००२-२०५८, [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]ले युवराज वीरेन्द्रलाई '''बिरु''' भनेर बोलाउँथे।; नेपालमा '''राजा वीरेन्द्र''' भनेर चिनिन्छन्) नेपालका दशौँ शाहवंशीय राजा थिए। यिनले वि.सं. २०२८ देखि वि.सं. २०५८ सम्म नेपालको शासन गरेका थिए। उनका तीन जना सन्तान [[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|युवराज दीपेन्द्र]] शाह, [[अधिराजकुमारी श्रुति|अधिराजकुमारी श्रुति शाह]] तथा [[निराजन वीर विक्रम शाह|अधिराजकुमार निराजन शाह]]को रूपमा जन्मिएका थिए। वीरेन्द्रका दुई भाइ थिए [[धिरेन्द्र शाह]] र [[ज्ञानेन्द्र शाह]]। धिरेन्द्रको राज [[दरबार हत्याकाण्ड]]मा मृत्यु भएको थियो।<ref>{{वेब स्रोत|लेखक=|शीर्षक=दरबार हत्याकाण्डको १७ वर्ष पूरा, रहस्य गर्भमै|युआरएल=https://www.onlinekhabar.com/2018/06/683284|कार्य=|प्रकाशक=अनलाइन खबर|वेबसाइट=|भाषा=नेपाली)|अभिलेखमिति=|अभिलेखयुआरएल=|मिति=|पहुँचमिति=२० अप्रिल २०२२}}</ref> == प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा == तत्कालीन युवराज [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र वीर विक्रम शाह देव]] र उनकी जेठी पत्नी राजकुमारी [[इन्द्र राज्यलक्ष्मी देवी शाह|इन्द्रराज्यलक्ष्मी देवी]]का जेठा छोराको रूपमा वि.सं. २००२ पुष १४ मा काठमाडौँको [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]मा वीरेन्द्रको जन्म भएको थियो।<ref>{{Cite web|url=https://pahilopost.com/content/-1678.html|title=सन्दर्भ पुस १४ : सम्झनामा राजा वीरेन्द्र|date=१४ पुष २०७१|website=पहिलो पोस्ट|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> वीरेन्द्रले उनका भाइ [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]सँग दार्जिलिङको सेन्ट जोसेफ स्कुलमा आठ वर्ष अध्ययन गरेका थिए। २०११ फागुन ३० मा उनीहरूका हजुरबुवा [[त्रिभुवन वीर विक्रम शाह|राजा त्रिभुवन]]को निधन भएको थियो र उनका पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र]]ले नेपाली राजगद्दी सम्हालेका थिए। बाबुको स्वर्गारोहणसँगै वीरेन्द्र नेपालका युवराज बनेका थिए। वि.सं २०१५ मा वीरेन्द्र [[संयुक्त अधिराज्य]]को इटन कलेजमा भर्ना भएका थिए। वि.सं २०२० सम्म इटनमा अध्ययन गरेपछि उनी नेपाल फर्केका थिए।<ref name="DT">{{cite news |title=King Birendra of Nepal |url=https://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1309622/King-Birendra-of-Nepal.html |publisher=डेली टेलिग्राफ |date=23 August 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> पछि उनले २०२३ देखि २०२४ सम्म हार्वार्ड विश्वविद्यालयमा राजनीतिक सिद्धान्तको अध्ययन गर्नु पूर्व [[टोकियो विश्वविद्यालय]]मा केही समय बिताएर आफ्नो शिक्षा पूरा गरेका थिए।<ref name="BBC">{{cite news |title=Birendra: Nepal's monarch of change |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/1365485.stm |publisher=BBC |date=2 June 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> वीरेन्द्र आफ्नो युवावस्थामा यात्रा गर्न रुचि राख्दथे। उनी [[क्यानडा]], [[दक्षिण अमेरिका]], [[अफ्रिका]], [[भारत]]का धेरै भागहरू र अन्य थुप्रै एसियाली देशहरूको भ्रमणमा गएका थिए। उनी नेपाली कालिगढ र कला सङ्कलक तथा समर्थक पनि थिए। उनले पछि हेलिकप्टर उडाउन पनि सिकेका थिए।<ref name="NYT" /> वीरेन्द्रले २०२६ फागुन १६ मा राणा परिवारकी छोरी [[रानी ऐश्वर्य राज्यलक्ष्मी शाह|ऐश्वर्या राज्य लक्ष्मीदेवी]]सँग विवाह गरेका थिए।<ref>{{cite book |title=Milestones of History |last=Mainali |first=Pramod |year=2000 |isbn=99946-960-4-1 |page=111 }}</ref> इतिहासको सबैभन्दा भव्य हिन्दू विवाह समारोहको रूपमा रहेको उक्त विवाहको लागि ९५ लाख अमेरिकी डलर खर्च भएको थियो।<ref>{{cite magazine |title=Marriage of Convenience |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,878784-1,00.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20090214175438/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,878784-1,00.html |url-status=dead |archive-date=14 February 2009 |magazine=टाइम |date=9 March 1970 |access-date=21 July 2008 }}</ref> == प्रारम्भिक शासनकाल == वीरेन्द्रले पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र]]को निधन पश्चात् २०२८ माघ १७ मा २७ वर्षको उमेरमा नेपाली राजगद्दी सम्हालेका थिए। आरोहणका क्रममा उनी प्रभावकारी ढङ्गले निरपेक्ष राजा थिए। राजनीतिक दलहरूमा प्रतिबन्ध लगाइएको देशलाई उनले वंशाणुगत रूपमा प्राप्त गरेका थिए। उनले [[पञ्चायती व्यवस्था|पञ्चायत]] भनेर चिनिने स्थानीय र क्षेत्रीय परिषद्हरूको प्रणालीमार्फत शासन गरेका थिए।<ref name="NYT">{{cite news |last=Crossette |first=Barbara |title=Birendra, 55, Ruler of Nepal's the Hindu Kingdom |url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C0CEEDD143FF930A35755C0A9679C8B63 |work=द न्युयोर्क टाइम्स |date=3 June 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> राजाको हैसियतमा उनको पहिलो विदेश यात्रा २०३० असोज २६ मा [[भारत]] र त्यसको दुई महिना पछि [[चीन]]को भ्रमण गरेका थिए।<ref>{{cite web|url=http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit|title=King Birendra's Historic China Visit|access-date=23 July 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150723230223/http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit|archive-date=23 July 2015}}</ref> राजा बीरेन्द्रको राज्याभिषेकका अवसरमा आयोजित रात्रीभोजमा उनले नेपाललाई [[शान्तिक्षेत्रको प्रस्ताव|शान्तिक्षेत्र]] घोषित गरियोस् भनी प्रस्ताव राखेका थिए। ===२०३७ को जनमत सङ्ग्रह === [[नेपाली काङ्ग्रेस]]का सरकारी प्रतिष्ठित नेताहरू [[पञ्चायती व्यवस्था|पञ्चायत]] प्रणाली हटाउने प्रयास गरेकाले उनीहरूलाई गिरफ्तार गरिएको थियो। बढ्दो प्रजातन्त्र समर्थक आन्दोलनका कारण वीरेन्द्रले गैरदलीय र बहुदलीय व्यवस्थाबीच निर्णय गर्न [[जनमत सङ्ग्रह, २०३७|जनमत सङ्ग्रह]] गर्ने घोषणा गरेका थिए।<ref name="NYT" /> जनमत सङ्ग्रह २०३७ वैशाख २० गते सम्पन्न भएको थियो। गैर-दलीय प्रणालीले ५५% र बहुदलीयले ४५% मत प्राप्त गर्दै पञ्चायती व्यवस्थाले जित हासिल गरेको थियो।<ref name="Malhotra">{{cite news |last=Malhotra |first=Inder |date=4 June 2001 |title=King Birendra of Nepal |work=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/news/2001/jun/04/guardianobituaries.nepal |access-date=21 July 2008}}</ref> सोही दशकमा राजनीतिक सङ्गठनहरूमाथि लगाइएका बन्देजहरू कम भएका थिए र उदार विद्यार्थी नेतृत्वका समूहहरूले नेपालमा संवैधानिक परिवर्तनको माग गर्न थालेका थिए।<ref name="BBC" /><ref>{{cite web|url=http://www.nepalhomepage.com/news/century_poll/english/birendra|title=King Birendra Credentials}}</ref> == प्रजातान्त्रिक काल == [[File:Birendra of Nepal with Rajiv Gandhi.jpg|राजा वीरेन्द्र र भारतीय प्रधानमन्त्री [[राजीव गान्धी]] हात मिलाउँदै|thumb]] वि.सं २०३७ सालपछि [[नेपाल]]मा एकपछि अर्को हड्ताल र प्रजातन्त्र समर्थकद्वारा दङ्गा मच्चाइएको थियो। दङ्गाका कारण वीरेन्द्रले राजनीतिक दलमाथिको प्रतिबन्ध हटाएर [[नेपालको जनआन्दोलन २०४६|२०४६ साल]]मा संवैधानिक [[नेपालको राजा|राजा]] बन्ने सहमति गरेका थिए।<ref>{{cite web |url=http://countrystudies.us/nepal/53.htm |title=The Constitution of 1990 |access-date=21 July 2008 |publisher=Country Studies}} </ref> उनले प्रमुख प्रतिपक्षी गुटको प्रतिनिधित्व गर्न र राजनीतिक सुधारका लागि उनीहरुको मागलाई साम्य पार्न नयाँ संविधान तयार गर्न स्वतन्त्र संविधान सिफारिस आयोग गठन गरेका थिए। आयोगले उनलाई २०४७ भदौ २५ मा प्रस्तावित संविधानको मस्यौदा प्रस्तुत गरेको थियो। नयाँ संविधानले वीरेन्द्रलाई बहुदलीय लोकतान्त्रिक व्यवस्थासहितको संवैधानिक राजतन्त्रको प्रमुख बनाउने थियो। संविधानको मस्यौदा प्रधानमन्त्री [[कृष्णप्रसाद भट्टराई]] र उनको मन्त्रिमण्डलबाट अनुमोदन भएको थियो।<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/news/2001/jun/04/guardianobituaries.nepal|title=King Birendra of Nepal A ruler much loved by his people, he bowed to popular will and surrendered absolute power|newspaper=The Guardian|date=4 June 2001|last1=Malhotra|first1=Inder}}</ref> त्यसैले २०४७ कात्तिक २३ मा वीरेन्द्रले नयाँ संविधानले नेपाललाई संवैधानिक राजतन्त्रमा परिणत गरेको प्रष्ट पारेका थिए। संवैधानिक राजतन्त्रको रूपमा वीरेन्द्रलाई आफ्नो प्रजातान्त्रिक दृष्टिकोण र व्यवहारका साथै राजनैतिक दलहरूको समर्थताको प्राप्त गर्न असमर्थ रहेका कारण [[माओवादी जनयुद्ध|नेपाली जनयुद्ध]] रोक्न विफल भएका थिए।<ref>{{Cite web |last=VIEWPOINT |date=2022-06-02 |title=13 Reasons Why Former King Birendra Shah Is the Most Loved Monarch of Nepal |url=https://www.nepwave.com/13-reasons-why-former-king-birendra-shah-is-the-most-loved-monarch-of-nepal/ |access-date=2022-07-16 |website=NEPWAVE |language=en}}</ref> माओवादी विद्रोही र सरकारी सेनाबीच द्वन्द्व सुरु भएको थियो। यो युद्ध वि.सं २०५२ देखि २०६२ सम्म रहेको थियो।<ref name=":1"/> == उल्लेखनीय कार्य तथा सुधारका प्रयासहरू == === कूटनीतिक अभियान === [[File:President Ronald Reagan with King Birendra Bir Kikram Shah Dev of Nepal and Joan Rivers.jpg|thumb|अमेरिकी राष्ट्रपति [[रोनाल्ड रेगन]]सँग वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह देव]] [[भारत]], [[चीन]] र [[सोभियत सङ्घ]]को अतिक्रमणका बावजुद उनी नेपालको स्वतन्त्रता कायम राख्न सफल भएका थिए। राजाको रूपमा उनको पहिलो विदेश भ्रमण २६ असोज २०३० मा [[भारत]] र त्यसको दुई महिनापछि [[चीन]] रहेको थियो।<ref>{{cite web |title=King Birendra's Historic China Visit |url=http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150723230223/http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit |archive-date=23 July 2015 |access-date=23 July 2015}}</ref> उनले मुस्ताङ क्रान्तिको क्रममा [[नेपाल]]बाट मुस्ताङ र चीनबाट [[तिब्बत]]लाई टुक्रिनबाट रोकेका थिए। [[चीन]]विरुद्ध काम गर्ने खम्पा विद्रोहको निःशस्त्रीकरणले नेपाल–चीन सम्बन्धलाई नयाँ उचाइमा पुर्‍याएको थियो।<ref>{{cite web |date=2020-01-28 |title=खम्पा काण्ड : नेपालबाट मुस्ताङलाई टुक्य्राएर तिब्बत कब्जा गर्न विदेशीले गराएको विद्रोह ! |url=https://www.swadeshnepal.com/2020/01/15628/ |access-date=2022-07-23 |website=स्वदेश नेपाल |language=नेपाली}}</ref><ref>{{cite web |last=देवकी विष्ट |title=खम्पा विद्रोह' मा लिपुलेक नजिक लडाईं लडेका एक प्रहरीको संस्मरण |url=https://www.breaknlinks.com/nepali/news/2593 |access-date=2022-07-23 |website=ब्रेक एन लिङ्स |language=नेपाली}}</ref> [[दक्षिण एसियाली क्षेत्रीय सहयोग सङ्गठन]] र दक्षिण एसियाली खाद्य भण्डारको स्थापनाका लागि योगदानको दिएका थिए। आफ्नो शासनकालमा उनले [[काठमाडौँ]]मा सार्क सचिवालय पनि स्थापना गर्न सफल भएका थिए।<ref name=":3">{{cite web |last=Basnyat |first=Prem Singh |title=A forgotten history |url=http://myrepublica.nagariknetwork.com/news/67819/ |access-date=2022-07-22 |website=My Republica |language=en}}</ref><ref name="premBasnyat">{{Cite book |last=Basnyāta |first=P. |title=Nepalese Army in Tibetan Khampa Disarming Mission |date=2007 |publisher=Sarwochcha Man Singh Basnyat |isbn=978-99946-2-863-6}}</ref> उनले थप ४६ देशहरूसँग कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापना गर्न सफल भएका थिए जसले कूटनीतिक सम्बन्धका लागि देशहरूको कुल सङ्ख्या ४९ बाट ९६ पुर्‍याएको थियो।<ref name=":2">{{cite web |title=Diplomatic achievements of King Birendra: From Peace Zone Proposal to expansion of foreign relations |url=https://english.nepalpress.com/2021/06/02/diplomatic-achievements-of-king-birendra-from-peace-zone-proposal-to-expansion-of-foreign-relations/ |access-date=2022-07-16 |website=Nepal Press |language=en}}</ref> उनले [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]मा नेपाललाई शान्ति क्षेत्रको रुपमा प्रवद्र्धन गरी नेपालको तटस्थताको नीतिलाई थप मजबुत बनाएका थिए।<ref>{{cite web |title=NRC0015 – Nepali foreign policy and Zone of Peace: an attempt at neutrality? – NIPoRe |url=https://nipore.org/nrc0015-nepali-foreign-policy-and-zone-of-peace-an-attempt-at-neutrality/ |access-date=2022-07-16 |language=en}}</ref> [[एसिया]]का दुई शक्तिको बीचमा रहेको नेपालले दुवै देशसँग राम्रो सम्बन्ध राख्नुपर्ने उनको धारणा उनको थियो।<ref name="Malhotra" /> === शान्ति प्रवर्द्धन === उनले नेपालको ऐतिहासिक शान्ति स्थिति, [[गौतम बुद्ध]]को जन्म र कुनै पनि विदेशी शक्तिसँग असंलग्न हुने ऐतिहासिक नीतिलाई ध्यानमा राखी नेपाललाई शान्ति क्षेत्र घोषणा गर्न प्रस्ताव गरेका थिए।<ref>{{cite web |last=Magazine |first=New Spolight |title=Late King Birendra And His Demand For "Peace Zone"Status For Nepal. |url=https://www.spotlightnepal.com/2019/05/15/late-king-birendra-and-his-demand-peace-zonestatus-nepal/ |access-date=2022-07-16 |website=SpotlightNepal |language=en}}</ref> यस प्रस्तावलाई [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]का ११६ देशहरूले समर्थन गरेका थिए।<ref name=":2" /> पछि उनले वि.सं २०४२ सालमा मा "शान्ति कायम राख्ने प्रशिक्षण शिविर" को स्थापना गरेका थिए। यसलाई पछि २०५७ मा शान्ति सेनालाई तालिम दिनका लागि प्रशिक्षण संस्थानलाई पुनर्संरचना गरिएको थियो। पछि यसलाई वीरेन्द्र शान्ति सञ्चालन तालिम केन्द्र नामाकरण गरिएको थियो।<ref>{{cite web |title=BPOTC {{!}} वीरेन्द्र शान्ति कार्य तालिम केन्द्र |url=https://bpotc.nepalarmy.mil.np/ |access-date=2022-07-16 |website=bpotc.nepalarmy.mil.np}}</ref> यस संस्थालाई पछि प्रशिक्षण सङ्गठनको रूपमा पुनर्संरचना गरिएको थियो जसमार्फत नेपालले [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]को सहयोगमा प्रशिक्षित, शान्ति स्थापना गर्ने सेनाहरू पठाउँदै यसको सक्रिय सदस्य बनेको थियो। यस भन्दा अगाडि २०३० सालमा राजा वीरेन्द्रले उत्तरी हिमालय क्षेत्रमा बसोबास गर्ने खम्पास विद्रोहलाई शान्तिपूर्ण तरिकाले निःशस्त्रीकरण गर्न, हतियार समर्पण गर्नेहरूलाई भूमि, पैसा र नागरिकता दिएर हातहतियार जफत गर्न सफल भएका थिए। यसरी आत्मसमर्पण नगर्नेहरूलाई तिब्बती क्षेत्रतिर जान निषेध गरिएको थियो।<ref name=":3" /><ref>{{cite web |last=Saxena |first=Shobhan |date=2008-03-30 |title=The legion of Betrayed Warriors |url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/sunday-times/deep-focus/the-legion-of-betrayed-warriors/articleshow/2910662.cms |access-date=2022-07-23 |website=द टाइम्स अफ इन्डिया |language=en}}</ref> वीरेन्द्रलाई देशमा [[माओवादी जनयुद्ध|माओवादी क्रान्ति]]लाई दबाउन [[नेपाली सेना|शाही सेना]]को प्रयोगलाई रोक्ने श्रेय पनि दिइन्छ, जसले स्थितिलाई अझ खराब बनाएको थियो र देशको शान्तिलाई बिथोलेको थियो।<ref name=":1" /><ref>{{Citation |last= |title=विरेन्द्रले माओवादी विरुद्ध किन सेना चालेनन् ? |url=https://www.youtube.com/watch?v=Ca2FHjNR-z0 |language=नेपाली |access-date=2022-07-17}}</ref> === वातावरण संरक्षण === [[File:Tibetan Snowcock.jpg|thumb|[[सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज]]मा [[कोङ्मा हिउँकुखुरा]]]] राजा वीरेन्द्र प्रकृतिप्रेमी र प्रकृति संरक्षणका महान् हिमायतीका रूपमा चिनिन्थे। उनकै शासनकालमा सरकारबाट प्रकृति संरक्षणको प्रचलन सुरु भएको थियो। तराईको व्यापक बसाइँसराइ र चोरी सिकारीका कारण गैँडाको सङ्ख्यामा आएको नाटकीय गिरावटले गर्दा सरकारले १३० जना सशस्त्र व्यक्तिहरूको गैँडा गस्ती बल र [[चितवन जिल्ला|चितवन]]भरि पहरेदार चौकीहरूको सञ्जाल स्थापना गर्न उत्प्रेरित गरेको थियो। [[गैँडा]]को लोप हुन नदिन वि.सं २०२६ मा, [[चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज]]लाई राजपत्राङ्कित गरी राष्ट्रिय निकुञ्ज कानून लागू गरिएको थियो र त्यसको अर्को ३ वर्ष सीमाङ्कन गरी २०२९ मा स्थापना गरिएको थियो।<ref name="Gurung1983">Gurung, K. K. (1983). ''Heart of the Jungle: the Wildlife of Chitwan, Nepal''. André Deutsch, London.</ref><ref name="adhikari">Adhikari, T. R. (2002). [http://www.sosrhino.org/news/Updatepoaching.pdf ''The curse of success''.] Habitat Himalaya - A Resources Himalaya Factfile, Volume IX, Number 3.</ref> [[File:Greater one-horned rhinoceros at Chitwan.jpg|left|thumb|[[चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज]]को [[एकसिङ्गे गैँडा]]]] नेपालमा बाघ संरक्षण गर्ने उद्देश्यले २०३२ सालमा ३६८ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रलाई शाही कर्णाली वन्यजन्तु आरक्षको रूपमा राजपत्राङ्कित गरिएको थियो भने पछि २०३८ मा [[बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्ज|शाही बर्दिया वन्यजन्तु आरक्ष]]को रूपमा घोषणा गरिएको थियो। वि.सं २०४० मा [[बबई नदी|बबई नदी उपत्यका]]लाई यस आरक्षित क्षेत्रमा थप गरिएको थियो।<ref name="mk98">Majupuria, T. C., Kumar, R. (1998). ''Wildlife, National Parks and Reserves of Nepal.'' S. Devi, Saharanpur and Tecpress Books, Bangkok. {{ISBN|974-89833-5-8}}</ref> आरक्षमा फस्टाउँदै गएको पारिस्थितिकीय प्रणालीले पछि २०४४ मा यस क्षेत्रलाई राष्ट्रिय निकुञ्जको रूपमा घोषणा गरिएको थियो। नेपालको चौथो संरक्षित क्षेत्र [[लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज|लाङटाङ]] २०३२ मा स्थापना भएको थियो र यसलाई [[लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज]] नामकरण गरिएको थियो। यसका लागि [[नुवाकोट जिल्ला|नुवाकोट]], [[रसुवा जिल्ला|रसुवा]] र [[सिन्धुपाल्चोक जिल्ला]]मा एक हजार ७१० वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफल छुट्याइएको थियो।<ref name="nbrb2007" /> उनले २०३२ मा [[कोशी टप्पु वन्यजन्तु आरक्ष]]को रूपमा अर्को वन्यजन्तु आरक्षलाई राजपत्राङ्कित गरेका थिए। सोही वर्ष उनले सुदूरपश्चिम क्षेत्रको तराई क्षेत्रमा शाही [[शुक्लाफाँट राष्ट्रिय निकुञ्ज|शुक्लाफाँट वन्यजन्तु आरक्ष]]को स्थापना गरेका थिए, जसलाई पछि विस्तार गरि राष्ट्रिय निकुञ्जमा परिणत गरिएको थियो।<ref name="majupuria1998">{{cite book |author=Majupuria, T.C. |title=Wildlife, National Parks and Reserves of Nepal |author2=Kumar, R. |publisher=S. DeviSaharanpur and Tecpress Books |year=1998 |isbn=974-89833-5-8 |location=Bangkok |pages=237–240 |chapter=Royal Sukla Phanta Wildlife Reserve }}</ref><ref name="Basnet_al2019">{{cite journal |author1=Basnet, H. |author2=Thakuri, D.C. |author3=Bhetwal, K. |author4=Joshi, D. |author5=Poudyal, L.P. |year=2019 |title=Recent records of threatened birds in the Sukilaphanta Grassland, Suklaphanta National Park, Nepal, with particular focus on White-throated Bushchat ''Saxicola insignis'' and Finn's Weaver ''Ploceus megarhynchus'' |url=https://www.researchgate.net/publication/340730965 |journal=Birding Asia |issue=32 |pages=93–96}}</ref> साथै [[हुम्ला जिल्ला|हुम्ला]], [[मुगु जिल्ला|मुगु]] र [[जुम्ला जिल्ला|जुम्ला]] क्षेत्रका अद्वितीय वनस्पति र जीवजन्तुको संरक्षण गर्न र आफ्ना पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]को मुगु र जुम्ला जिल्लामा १०६ वर्ग किलोमिटरको आरक्षित क्षेत्र सहितको प्राचीन प्राकृतिक आरक्ष बनाउने सपना पूरा गर्न सोही वर्ष [[रारा राष्ट्रिय निकुञ्ज]]को स्थापना गरिएको थियो जसमा प्रसिद्ध [[राराताल]] पनि समावेश छ।<ref name="nbrb2007">{{cite book |url=http://lib.icimod.org/record/7560/files/Nepal%20Biodiversity%20Resource%20Book.pdf |title=Nepal Biodiversity Resource Book. Protected Areas, Ramsar Sites, and World Heritage Sites |publisher=International Centre for Integrated Mountain Development, Ministry of Environment, Science and Technology, in cooperation with United Nations Environment Programme, Regional Office for Asia and the Pacific |year=2007 |isbn=978-92-9115-033-5 |location=Kathmandu |authors=Bhuju, U. R., Shakya, P. R., Basnet, T. B., Shrestha, S.}}</ref><ref>{{cite web |title=Nepali Times {{!}} The Brief » Blog Archive » Remembering Rara |url=https://www.nepalitimes.com/blogs/thebrief/2017/10/02/remembering-rara/ |access-date=2022-07-20 |language=en-US}}</ref> सोही वर्ष पवित्र हिमालय परिदृश्यको भागको रूपमा स्थापित हुने अन्तिम राष्ट्रिय निकुञ्ज [[सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज]] थियो जसले [[सोलुखुम्बु जिल्ला]]मा १,१४८ वर्ग किलोमिटर क्षेत्र ओगटेको थियो।<ref>{{cite book |author1=Gurung, C. P. |title=Conservation Biology in Asia |author2=Maskey, T. M. |author3=Poudel, N. |author4=Lama, Y. |author5=Wagley, M. P. |author6=Manandhar, A. |author7=Khaling, S. |author8=Thapa, G. |author9=Thapa, S. |publisher=Nepal Society for Conservation Biology, Asia Section and Resources Himalaya Foundation |year=2006 |isbn=99946-996-9-5 |editor1=McNeely, J. A. |location=Kathmandu |pages=10–20 |chapter=The Sacred Himalayan Landscape: Conceptualizing, Visioning, and Planning for Conservation of Biodiversity, Culture and Livelihoods in the Eastern Himalaya |editor2=McCarthy, T. M. |editor3=Smith, A. |editor4=Whittaker, O. L. |editor5=Wikramanayake, E. D. |chapter-url=https://conbio.org/images/content_groups/Asia/Chapter%201_Gurung_Himalayan%20Landscape.pdf |name-list-style=amp |author10=Wikramanayake, E. D.}}</ref> वि.सं २०४० मा [[बझाङ जिल्ला|बझाङ]], [[बाजुरा जिल्ला|बाजुरा]], [[अछाम जिल्ला|अछाम]] र [[डोटी जिल्ला|डोटी]]को २२५ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रलाई नेपालको सुदूरपश्चिमाञ्चल क्षेत्रमा संरक्षित क्षेत्रको रूपमा छुट्याइएको थियो र यसलाई [[खप्तड राष्ट्रिय निकुञ्ज]] नामाकरण गरिएको थियो। सोही वर्ष उनले [[पर्सा राष्ट्रिय निकुञ्ज|पर्सा वन्यजन्तु आरक्ष]]को स्थापना पनि गरेका थिए, जसलाई पछि राष्ट्रिय निकुञ्जमा विस्तार गरिएको थियो। त्यसैगरी कर्णाली क्षेत्रको [[डोल्पा जिल्ला|डोल्पा]] र [[मुगु जिल्ला]]मा तीन हजार ५ वर्गकिलोमिटर क्षेत्रफलमा फैलिएको [[शे-फोक्सुण्डो राष्ट्रिय निकुञ्ज]] वि.सं २०४० मै स्थापना भएको थियो।<ref name="nbrb07">{{cite book |url=http://lib.icimod.org/record/7560/files/Nepal%20Biodiversity%20Resource%20Book.pdf |title=Nepal Biodiversity Resource Book. Protected Areas, Ramsar Sites, and World Heritage Sites |publisher=International Centre for Integrated Mountain Development, Ministry of Environment, Science and Technology, in cooperation with United Nations Environment Programme, Regional Office for Asia and the Pacific |year=2007 |isbn=978-92-9115-033-5 |location=Kathmandu |authors=Bhuju, U. R., Shakya, P. R., Basnet, T. B., Shrestha, S.}}</ref> शिकार गर्ने शाही परम्परालाई सोखको रूपमा संरक्षण गर्ने, तर घट्दो वन्यजन्तु स्रोतलाई रोक्नका लागि उनले २०४३ मा तत्कालीन युवराज [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]को अध्यक्षतामा आफ्ना पिताको स्मारकको रूपमा [[ढोरपाटन शिकार आरक्ष]]को स्थापना भएको थियो। महेन्द्र ट्रस्टको स्थापनासँगै उनले [[अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्र]] घोषणा गरेका थिए।<ref>Croes, K. D. (2006). Conserving the king: Inverting the origin story of the Annapurna Conservation Area Project of Nepal. ''HIMALAYA, the Journal of the Association for Nepal and Himalayan Studies'', ''26''(1), 6.</ref> उनको प्रयासले वि.सं २०३५ मा [[सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज]] र वि.सं २०४० मा [[चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज]]लाई [[युनेस्को]]को [[विश्व सम्पदा क्षेत्र|विश्व सम्पदा सूची]]मा सूचीकृत गर्न सफल भएको थियो।<ref>{{cite web |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Sagarmatha National Park |url=https://whc.unesco.org/en/list/120/ |access-date=2022-08-11 |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref><ref>{{cite web |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Sagarmatha National Park |url=https://whc.unesco.org/en/list/120/ |access-date=2022-08-11 |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref> त्यस्तै, काठमाडौँ, ललितपुर र भक्तपुरका दरबार क्षेत्र, स्वयम्भूनाथ, बौद्धनाथ, पशुपतिनाथ मन्दिर, [[चाँगुनारायण मन्दिर]] जस्ता धार्मिक स्थललाई पनि २०३५ मानै सूचीकृत गरिएको थियो।<ref>{{cite web |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Kathmandu Valley |url=https://whc.unesco.org/en/list/121/ |access-date=2022-08-11 |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref> == मृत्यु == {{मुख्य लेख|दरबार हत्याकाण्ड}} [[File:Narayanhiti Palace Museum, crop.jpg|thumb|[[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरबार]] जहाँ [[दरबार हत्याकाण्ड]] भएको थियो।]] वीरेन्द्र र उनको पुरै परिवारलाई १९ जेठ २०५८ मा शाही भोजमा अधिराजकुमार दीपेन्द्रले गोली प्रहार गरेका थिए।<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.himalkhabar.com/news/114686|title=कसले मार्‍याे राजा वीरेन्द्रलाई ?|last=दीक्षित|first=कनकमणि|date=१९ जेठ २०७७|website=हिमाल खबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> वीरेन्द्रका कान्छा भाइ [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]] बाहेक यस [[दरबार हत्याकाण्ड|हत्याकाण्ड]]मा राजपरिवारका प्रायः सबै सदस्यहरू मारिएका थिए। तत्पश्चात् [[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र]]लाई राजा घोषित गरिएको त्यसको केही दिनपछि त्यस हत्याकाण्डमा बन्दुकको गोलीले घाइते भएका कारण उनको मृत्यु भएको थियो। फलस्वरूप, [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]लाई राजा बनाइएको थियो। == आलोचना == === स्थिर अर्थतन्त्र === राजा वीरेन्द्रलाई विकास प्रेमी राजाका रूपमा सम्झिए पनि आफ्ना पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]जस्तै तीव्र विकासका प्रयासतर्फ देशलाई हाँक्न नसक्दा उनको पनि आलोचना गरिएको थियो। उनको राजनैतिक इच्छा थियो तर विकासका प्रयासहरू तीव्र गतिमा हासिल गर्न सकिने सीपको अभाव थियो। प्रकृति, संस्कृति र इतिहासको संरक्षणका लागि उनले गरेको प्रयासले देखाएको दिगो विकासको नीति आर्थिक विकासको बाधक बनेको थियो। [[पञ्चायती शासन]]ले निरङ्कुश शासकको हैसियतमा शासन गर्दा अर्थतन्त्र ठप्प भएको थियो।<ref>{{Cite journal |last=Khadka |first=Narayan |date=1991 |title=Nepal's Stagnant Economy: The Panchayat Legacy |url=https://www.jstor.org/stable/2645224 |journal=Asian Survey |volume=31 |issue=8 |pages=694–711 |doi=10.2307/2645224 |jstor=2645224 |issn=0004-4687}}</ref> === प्रशासनिक असफलता === इतिहासकारहरू [[पञ्चायती शासन]]मा राजा वीरेन्द्र असफल भएको कुरा औँल्याएका थिए। उनले आफ्नो कार्यकालमा धेरै विदेशी प्रत्यक्ष लगानी भित्र्याउन सकेनन् र उनले ल्याएका सबै कार्यक्रम वा उनले गरेका सबै सुधारहरू बाबुको विरासतको निरन्तरता थियो।<ref>{{Cite web |last=भट्टराई |first=कमलदेव |title=Six decades of American aid |url=https://theannapurnaexpress.com/news/six-decades-of-american-aid-1746 |access-date=2022-07-23 |website=द अन्नपूर्ण एक्सप्रेस |language=अङ्ग्रेजी}}</ref> उनले यसअघि बाबुआमाले स्थापना गरेका विभिन्न संगठनको पुनर्संरचना गर्नुका साथै बाबुआमाले परिकल्पना गरेका विभिन्न विकास योजना कार्यान्वयन गरेका थिए। तथापि, उनले देशमा कुनै आमूल परिवर्तन ल्याउन सकेनन्। यसबाहेक, केही इतिहासकारहरूले आफ्नो युगको दौरान गरिएको भातृ व्यापारलाई अवैध बनाउनुले बृहत् बेरोजगारी सृजना गरेको दाबी पनि गरेका छन् जुन अन्ततः [[माओवादी जनयुद्ध|माओवादी क्रान्ति]]को एउटा कारण बनेको थियो।<ref>{{Cite web |last=शर्मा |first=सार्थक मणि |date=2015-09-03 |title=High time to lift ban |url=https://archive.nepalitimes.com/article/nation/cannabis-high-time-to-lift-ban,2548 |access-date=2022-07-23 |website=नेपाली टाइम्स}}</ref><ref>{{Citation |title=Can WATER Change Nepal's FUTURE? - VisualPolitik EN |url=https://www.youtube.com/watch?v=8HDQs1H32LI |language=अङ्ग्रेजी |access-date=2022-07-23}}</ref> == सम्मान == ; राष्ट्रिय उपाधि * [[File:Nepal Pratap Bhaskara.svg|70px]] [[नेपाल प्रताप भास्कर]] * [[File:Ord.Rajanya.Nepal-Ribbon.gif|70px]] '''ओजस्वी राजन्यको मानपदवी''' * [[File:Most Refulgent Order of the Star of Nepal.PNG|70px]] [[नेपाल तारा]] * [[File:Ord.TriShaktiPatta.png|70px]] [[त्रिशक्ति पट्ट]] * [[File:Order of Gorkha Dakshina Bahu.svg|70px]] [[गोरखा दक्षिण बाहु]] * प्रतिष्ठित [[महेन्द्र माला]] == सन्तानहरू == {| class="wikitable plainrowheaders" ! rowspan="2" scope="col" |नाम ! rowspan="2" scope="col" |जन्म ! colspan="2" |विवाह ! rowspan="2" |मृत्यु ! rowspan="2" scope="col" |बच्चाहरु ! rowspan="2" scope="col" |नातिनातिनाहरू |- ! scope="col" |जीवनसाथी ! scope="col" |मिति |- ! scope="row" |[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|युवराजाधिराज दीपेन्द्र]] |२०२८ [[आषाढ]] १३<ref>{{Cite web|url=https://pahilopost.com/content/-4631.html|title=​दीपेन्द्रको चरित्र र जेठ १९ को रहस्यबारे तत्कालीन सैनिक सचिव यसो भन्छन्|last=शाह|first=विवेकप्रताप|date=२० जेठ २०७२|website=पहिलो पोस्ट|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> | colspan="2" |''कुनै विवाह गरिएको थिएन'' |२२ जेठ २०५८ (उमेर २९), सैनिक अस्पताल, [[काठमाडौँ]]<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://www.himalkhabar.com/news/114660|title=यस्तो थियो राजदरबार हत्याकाण्डको ‘यथार्थ विवरण’|date=१९ जेठ २०७७|website=हिमालखबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> | colspan="2" |''छोराछोरी छैनन्'' |- ! rowspan="2" scope="row" |[[अधिराजकुमारी श्रुति]] | rowspan="2" |२०३३ असोज २९ | rowspan="2" |कुमार गोरखशमशेर जङ्गबहादुर राणा | rowspan="2" |२०५४ वैशाख २५ | rowspan="2" |२०५८ जेठ १९ (उमेर २५), [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.setopati.com/opinion/207782|title=अधिराजकुमारी श्रुतिसँग सम्झनाका चार पल|last=श्रेष्ठ|first=किरणकृष्ण|date=१९ जेष्ठ २०७७|website=सेतोपाटी|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> |गिरवाणी राज्य लक्ष्मीदेवी | rowspan="2" |''नातिनातिनाहरू छैनन्'' |- |सुरंगाना राज्य लक्ष्मीदेवी |- ! scope="row" |[[निराजन वीर विक्रम शाह|अधिराजकुमार निराजन]] |२०३५ कार्तिक २० | colspan="2" |''विवाह नभएको '' |२०५८ जेठ १९ (उमेर २२), [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]<ref name=":1" /> | colspan="2" |''छोराछोरी छैनन्'' |} == स्मारकहरू == राजा वीरेन्द्रको स्मृतिमा थुप्रै संरचना, संस्था र सम्मानार्थ विभिन्न निर्माणहरू गरिएको छ। विसं २०६३ मा संसद् पुनःस्थापन र २०६५ मा राजतन्त्रको अन्त्य भएपछि उनको नाममा खडा भएका स्मारकको नाम परिवर्तन गरिएको थियो। [[नेपालको जनआन्दोलन २०६३|२०६३ सालको राजनीतिक परिवर्तन]]पछि राजाको नाममा निर्माण भएको राजमार्गलाई लोकमार्गको नाममा राख्ने प्रयास गरिएको थियो। [[File:King Birendra and Queen Aishwarya Statue 20180227 GDK.jpg|thumb|300x300px|राजा वीरेन्द्र र रानी ऐश्वर्यको शालिक]] # वीरेन्द्रको शालिक ([[नेपालगञ्ज उपमहानगरपालिका|नेपालगञ्ज]]) # वीरेन्द्रको शालिक ([[दाङ जिल्ला|दाङ]])<ref>{{Cite web|url=https://www.onlinekhabar.com/2022/03/1100996|title=१५ बर्षपछि तुलसीपुरमा वीरेन्द्रको शालिक पुनर्स्थापना|date=२०७८ चैत १४|website=अनलाइनखबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/politics/701581-1640768143.html|title=१६ वर्षपछि वीरेन्द्रको शालिक|last=केसी|first=गोविन्द|date=१४ पुस २०७८|website=नागरीक|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> # वीरेन्द्रको शालिक, [[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]] ([[सुर्खेत जिल्ला|सुर्खेत]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, स्वर्गद्वारी ( [[शिवपुरी नागार्जुन राष्ट्रिय निकुञ्ज|शिवपुरी]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, जावलाखेल ([[ललितपुर जिल्ला|ललितपुर]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, [[बिन्ध्यवासिनी मन्दिर]] ([[पोखरा महानगरपालिका|पोखरा]]) # श्री वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[झापा जिल्ला|झापा]] # श्री वीरेन्द्र सार्वजनिक विद्यालय, [[मोरङ जिल्ला|मोरङ]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[बैतडी जिल्ला|बैतडी]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[स्याङ्जा जिल्ला|स्याङ्जा]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[नुवाकोट जिल्ला|नुवाकोट]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[पर्वत जिल्ला|पर्वत]] # [[सैनिक आवासीय महाविद्यालय|वीरेन्द्र सैनिक आवासीय महाविद्यालय]], भक्तपुर # वीरेन्द्र स्मारक कलेज , [[धरान उपमहानगरपालिका|धरान]] # [[श्री वीरेन्द्र अस्पताल]] # वीरेन्द्र स्मारक कप # [[वीरेन्द्र बहुमुखी क्याम्पस]], चितवन # वीरेन्द्र शान्ति परिचालन तालिम केन्द्र # [[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]] # [[वीरेन्द्रनगर, चितवन]] # [[जेसिस|वीरेन्द्रनगर जेसिस]] # [[सुर्खेत विमानस्थल|वीरेन्द्रनगर विमानस्थल]] # वीरेन्द्र चोक , ([[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]]) # वीरेन्द्र चोक, [[कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका|कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका]] # वीरेन्द्र चोक , [[फुङलिङ नगरपालिका|फुङलिङ]] # वीरेन्द्र चोक, [[धरान उपमहानगरपालिका|धरान]] # वीरेन्द्र चोक, [[तुलसीपुर उपमहानगरपालिका|तुलसीपुर]], ([[दाङ जिल्ला|दाङ]])<ref>{{Cite web|url=https://nayapatrikadaily.com/news-details/29919/2019-11-27|title=राजा वीरेन्द्रले बसाएको वीरेन्द्रनगर|last=भट्टराई|first=खगेन्द्र|date=२०७६ मङ्सिर ११|website=नयाँ पत्रिका|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.setopati.com/social/188717|title=वीरेन्द्रको शालिक बेवारिसे लडाएर बनाइयो उनको नामको चोक|last=शाही|first=दिपकजंग|date=११ भदौ २०७६|website=सेतोपाटी|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> # [[वीरेन्द्र ताल]] , [[गोरखा जिल्ला|गोरखा]] # [[वीरेन्द्र सङ्ग्रहालय]], [[वसन्तपुर दरबार क्षेत्र|काठमाडौँ दरबार क्षेत्र]] # वीरेन्द्र बियर, ज्युरिख<ref>{{Cite web |last=swissinfo.ch |title=Swiss brewery defends choice of Nepalese monarch on beer bottle |url=https://www.swissinfo.ch/eng/business/birendra-beer_swiss-brewery-defends-choice-of-nepalese-monarch-on-beer-bottle/44076202 |access-date=2022-06-30 |website=SWI swissinfo.ch |language=अङ्ग्रेजी}}</ref> ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{सन्दर्भसूची}} {{बाकस-सुरू}} {{पदक्रम| पहिले=[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]]| पद=[[नेपाली राजाहरूको सूची|नेपालको राजा]]| अवधि=२०२८-२०५८| पछि=[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]]| }} {{Commonscat|Birendra Bir Bikram Shah Dev}} {{नेपालका शाहवंशी राजाहरू}} [[श्रेणी:जीवनी]] [[श्रेणी:नेपाली राजाहरू]] [[श्रेणी:मृत नेपालीहरू]] [[श्रेणी:नेपालको इतिहास]] [[श्रेणी:शाहवंश]] [[श्रेणी:सन् १९४५ मा जन्म]] [[श्रेणी:माओवादी जनयुद्धका मानिसहरू]] imvz57od9m10rfvoj42dgeiqhy6kl5a 1073672 1073671 2022-08-12T16:00:12Z पर्वत सुबेदी 31224 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty | name = वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह | succession = [[नेपालका राजाहरूको सूची|नेपालको राजा]] | image = Birendra Bir Bikram Shah c. 1967 (restoration).jpg | caption = राजा वीरेन्द्र | reign = २०२८ माघ १७ - १९ जेठ २०५८ | coronation = | predecessor =[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | successor =[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | spouse =[[रानी ऐश्वर्य राज्यलक्ष्मी शाह]] | spouse-type = पत्नी | issue =[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]]<br>[[अधिराजकुमारी श्रुति|श्रुती राज्यलक्ष्मी शाह]]<br>[[निराजन वीर विक्रम शाह]] | house =[[शाह वंश]] | royal anthem = श्रीमान् गम्भिर नेपाली | father =[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | mother =[[इन्द्रराज्यलक्ष्मी देवी शाह]] | birth_date = २००२ पुस १४ | birth_place =[[नारायणहिटी दरवार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरवार]], [[नेपाल अधिराज्य|नेपाल]] | death_date =१९ जेठ २०५८ | death_place =[[नारायणहिटी दरवार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरवार]], [[नेपाल अधिराज्य|नेपाल]] | religion =[[हिन्दू धर्म|हिन्दू]] |}} '''श्री ५ महाराजाधिराज वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह देव''' (वि.सं. २००२-२०५८, [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]ले युवराज वीरेन्द्रलाई '''बिरु''' भनेर बोलाउँथे।; नेपालमा '''राजा वीरेन्द्र''' भनेर चिनिन्छन्) नेपालका दशौँ शाहवंशीय राजा थिए। यिनले वि.सं. २०२८ देखि वि.सं. २०५८ सम्म नेपालको शासन गरेका थिए। उनका तीन जना सन्तान [[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|युवराज दीपेन्द्र]] शाह, [[अधिराजकुमारी श्रुति|अधिराजकुमारी श्रुति शाह]] तथा [[निराजन वीर विक्रम शाह|अधिराजकुमार निराजन शाह]]को रूपमा जन्मिएका थिए। वीरेन्द्रका दुई भाइ थिए [[धिरेन्द्र शाह]] र [[ज्ञानेन्द्र शाह]]। धीरेन्द्रको राज [[दरबार हत्याकाण्ड]]मा मृत्यु भएको थियो।<ref>{{वेब स्रोत|लेखक=|शीर्षक=दरबार हत्याकाण्डको १७ वर्ष पूरा, रहस्य गर्भमै|युआरएल=https://www.onlinekhabar.com/2018/06/683284|कार्य=|प्रकाशक=अनलाइन खबर|वेबसाइट=|भाषा=नेपाली)|अभिलेखमिति=|अभिलेखयुआरएल=|मिति=|पहुँचमिति=२० अप्रिल २०२२}}</ref> == प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा == तत्कालीन युवराज [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र वीर विक्रम शाह देव]] र उनकी जेठी पत्नी राजकुमारी [[इन्द्र राज्यलक्ष्मी देवी शाह|इन्द्रराज्यलक्ष्मी देवी]]का जेठा छोराको रूपमा वि.सं. २००२ पुष १४ मा काठमाडौँको [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]मा वीरेन्द्रको जन्म भएको थियो।<ref>{{Cite web|url=https://pahilopost.com/content/-1678.html|title=सन्दर्भ पुस १४ : सम्झनामा राजा वीरेन्द्र|date=१४ पुष २०७१|website=पहिलो पोस्ट|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> वीरेन्द्रले उनका भाइ [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]सँग दार्जिलिङको सेन्ट जोसेफ स्कुलमा आठ वर्ष अध्ययन गरेका थिए। २०११ फागुन ३० मा उनीहरूका हजुरबुवा [[त्रिभुवन वीर विक्रम शाह|राजा त्रिभुवन]]को निधन भएको थियो र उनका पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र]]ले नेपाली राजगद्दी सम्हालेका थिए। बाबुको स्वर्गारोहणसँगै वीरेन्द्र नेपालका युवराज बनेका थिए। वि.सं २०१५ मा वीरेन्द्र [[संयुक्त अधिराज्य]]को इटन कलेजमा भर्ना भएका थिए। वि.सं २०२० सम्म इटनमा अध्ययन गरेपछि उनी नेपाल फर्केका थिए।<ref name="DT">{{cite news |title=King Birendra of Nepal |url=https://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1309622/King-Birendra-of-Nepal.html |publisher=डेली टेलिग्राफ |date=23 August 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> पछि उनले २०२३ देखि २०२४ सम्म हार्वार्ड विश्वविद्यालयमा राजनीतिक सिद्धान्तको अध्ययन गर्नु पूर्व [[टोकियो विश्वविद्यालय]]मा केही समय बिताएर आफ्नो शिक्षा पूरा गरेका थिए।<ref name="BBC">{{cite news |title=Birendra: Nepal's monarch of change |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/1365485.stm |publisher=BBC |date=2 June 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> वीरेन्द्र आफ्नो युवावस्थामा यात्रा गर्न रुचि राख्दथे। उनी [[क्यानडा]], [[दक्षिण अमेरिका]], [[अफ्रिका]], [[भारत]]का धेरै भागहरू र अन्य थुप्रै एसियाली देशहरूको भ्रमणमा गएका थिए। उनी नेपाली कालिगढ र कला सङ्कलक तथा समर्थक पनि थिए। उनले पछि हेलिकप्टर उडाउन पनि सिकेका थिए।<ref name="NYT" /> वीरेन्द्रले २०२६ फागुन १६ मा राणा परिवारकी छोरी [[रानी ऐश्वर्य राज्यलक्ष्मी शाह|ऐश्वर्या राज्य लक्ष्मीदेवी]]सँग विवाह गरेका थिए।<ref>{{cite book |title=Milestones of History |last=Mainali |first=Pramod |year=2000 |isbn=99946-960-4-1 |page=111 }}</ref> इतिहासको सबैभन्दा भव्य हिन्दू विवाह समारोहको रूपमा रहेको उक्त विवाहको लागि ९५ लाख अमेरिकी डलर खर्च भएको थियो।<ref>{{cite magazine |title=Marriage of Convenience |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,878784-1,00.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20090214175438/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,878784-1,00.html |url-status=dead |archive-date=14 February 2009 |magazine=टाइम |date=9 March 1970 |access-date=21 July 2008 }}</ref> == प्रारम्भिक शासनकाल == वीरेन्द्रले पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र]]को निधन पश्चात् २०२८ माघ १७ मा २७ वर्षको उमेरमा नेपाली राजगद्दी सम्हालेका थिए। आरोहणका क्रममा उनी प्रभावकारी ढङ्गले निरपेक्ष राजा थिए। राजनीतिक दलहरूमा प्रतिबन्ध लगाइएको देशलाई उनले वंशाणुगत रूपमा प्राप्त गरेका थिए। उनले [[पञ्चायती व्यवस्था|पञ्चायत]] भनेर चिनिने स्थानीय र क्षेत्रीय परिषद्हरूको प्रणालीमार्फत शासन गरेका थिए।<ref name="NYT">{{cite news |last=Crossette |first=Barbara |title=Birendra, 55, Ruler of Nepal's the Hindu Kingdom |url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C0CEEDD143FF930A35755C0A9679C8B63 |work=द न्युयोर्क टाइम्स |date=3 June 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> राजाको हैसियतमा उनको पहिलो विदेश यात्रा २०३० असोज २६ मा [[भारत]] र त्यसको दुई महिना पछि [[चीन]]को भ्रमण गरेका थिए।<ref>{{cite web|url=http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit|title=King Birendra's Historic China Visit|access-date=23 July 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150723230223/http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit|archive-date=23 July 2015}}</ref> राजा बीरेन्द्रको राज्याभिषेकका अवसरमा आयोजित रात्रीभोजमा उनले नेपाललाई [[शान्तिक्षेत्रको प्रस्ताव|शान्तिक्षेत्र]] घोषित गरियोस् भनी प्रस्ताव राखेका थिए। ===२०३७ को जनमत सङ्ग्रह === [[नेपाली काङ्ग्रेस]]का सरकारी प्रतिष्ठित नेताहरू [[पञ्चायती व्यवस्था|पञ्चायत]] प्रणाली हटाउने प्रयास गरेकाले उनीहरूलाई गिरफ्तार गरिएको थियो। बढ्दो प्रजातन्त्र समर्थक आन्दोलनका कारण वीरेन्द्रले गैरदलीय र बहुदलीय व्यवस्थाबीच निर्णय गर्न [[जनमत सङ्ग्रह, २०३७|जनमत सङ्ग्रह]] गर्ने घोषणा गरेका थिए।<ref name="NYT" /> जनमत सङ्ग्रह २०३७ वैशाख २० गते सम्पन्न भएको थियो। गैर-दलीय प्रणालीले ५५% र बहुदलीयले ४५% मत प्राप्त गर्दै पञ्चायती व्यवस्थाले जित हासिल गरेको थियो।<ref name="Malhotra">{{cite news |last=Malhotra |first=Inder |date=4 June 2001 |title=King Birendra of Nepal |work=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/news/2001/jun/04/guardianobituaries.nepal |access-date=21 July 2008}}</ref> सोही दशकमा राजनीतिक सङ्गठनहरूमाथि लगाइएका बन्देजहरू कम भएका थिए र उदार विद्यार्थी नेतृत्वका समूहहरूले नेपालमा संवैधानिक परिवर्तनको माग गर्न थालेका थिए।<ref name="BBC" /><ref>{{cite web|url=http://www.nepalhomepage.com/news/century_poll/english/birendra|title=King Birendra Credentials}}</ref> == प्रजातान्त्रिक काल == [[File:Birendra of Nepal with Rajiv Gandhi.jpg|राजा वीरेन्द्र र भारतीय प्रधानमन्त्री [[राजीव गान्धी]] हात मिलाउँदै|thumb]] वि.सं २०३७ सालपछि [[नेपाल]]मा एकपछि अर्को हड्ताल र प्रजातन्त्र समर्थकद्वारा दङ्गा मच्चाइएको थियो। दङ्गाका कारण वीरेन्द्रले राजनीतिक दलमाथिको प्रतिबन्ध हटाएर [[नेपालको जनआन्दोलन २०४६|२०४६ साल]]मा संवैधानिक [[नेपालको राजा|राजा]] बन्ने सहमति गरेका थिए।<ref>{{cite web |url=http://countrystudies.us/nepal/53.htm |title=The Constitution of 1990 |access-date=21 July 2008 |publisher=Country Studies}} </ref> उनले प्रमुख प्रतिपक्षी गुटको प्रतिनिधित्व गर्न र राजनीतिक सुधारका लागि उनीहरुको मागलाई साम्य पार्न नयाँ संविधान तयार गर्न स्वतन्त्र संविधान सिफारिस आयोग गठन गरेका थिए। आयोगले उनलाई २०४७ भदौ २५ मा प्रस्तावित संविधानको मस्यौदा प्रस्तुत गरेको थियो। नयाँ संविधानले वीरेन्द्रलाई बहुदलीय लोकतान्त्रिक व्यवस्थासहितको संवैधानिक राजतन्त्रको प्रमुख बनाउने थियो। संविधानको मस्यौदा प्रधानमन्त्री [[कृष्णप्रसाद भट्टराई]] र उनको मन्त्रिमण्डलबाट अनुमोदन भएको थियो।<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/news/2001/jun/04/guardianobituaries.nepal|title=King Birendra of Nepal A ruler much loved by his people, he bowed to popular will and surrendered absolute power|newspaper=The Guardian|date=4 June 2001|last1=Malhotra|first1=Inder}}</ref> त्यसैले २०४७ कात्तिक २३ मा वीरेन्द्रले नयाँ संविधानले नेपाललाई संवैधानिक राजतन्त्रमा परिणत गरेको प्रष्ट पारेका थिए। संवैधानिक राजतन्त्रको रूपमा वीरेन्द्रलाई आफ्नो प्रजातान्त्रिक दृष्टिकोण र व्यवहारका साथै राजनैतिक दलहरूको समर्थताको प्राप्त गर्न असमर्थ रहेका कारण [[माओवादी जनयुद्ध|नेपाली जनयुद्ध]] रोक्न विफल भएका थिए।<ref>{{Cite web |last=VIEWPOINT |date=2022-06-02 |title=13 Reasons Why Former King Birendra Shah Is the Most Loved Monarch of Nepal |url=https://www.nepwave.com/13-reasons-why-former-king-birendra-shah-is-the-most-loved-monarch-of-nepal/ |access-date=2022-07-16 |website=NEPWAVE |language=en}}</ref> माओवादी विद्रोही र सरकारी सेनाबीच द्वन्द्व सुरु भएको थियो। यो युद्ध वि.सं २०५२ देखि २०६२ सम्म रहेको थियो।<ref name=":1"/> == उल्लेखनीय कार्य तथा सुधारका प्रयासहरू == === कूटनीतिक अभियान === [[File:President Ronald Reagan with King Birendra Bir Kikram Shah Dev of Nepal and Joan Rivers.jpg|thumb|अमेरिकी राष्ट्रपति [[रोनाल्ड रेगन]]सँग वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह देव]] [[भारत]], [[चीन]] र [[सोभियत सङ्घ]]को अतिक्रमणका बावजुद उनी नेपालको स्वतन्त्रता कायम राख्न सफल भएका थिए। राजाको रूपमा उनको पहिलो विदेश भ्रमण २६ असोज २०३० मा [[भारत]] र त्यसको दुई महिनापछि [[चीन]] रहेको थियो।<ref>{{cite web |title=King Birendra's Historic China Visit |url=http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150723230223/http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit |archive-date=23 July 2015 |access-date=23 July 2015}}</ref> उनले मुस्ताङ क्रान्तिको क्रममा [[नेपाल]]बाट मुस्ताङ र चीनबाट [[तिब्बत]]लाई टुक्रिनबाट रोकेका थिए। [[चीन]]विरुद्ध काम गर्ने खम्पा विद्रोहको निःशस्त्रीकरणले नेपाल–चीन सम्बन्धलाई नयाँ उचाइमा पुर्‍याएको थियो।<ref>{{cite web |date=2020-01-28 |title=खम्पा काण्ड : नेपालबाट मुस्ताङलाई टुक्य्राएर तिब्बत कब्जा गर्न विदेशीले गराएको विद्रोह ! |url=https://www.swadeshnepal.com/2020/01/15628/ |access-date=2022-07-23 |website=स्वदेश नेपाल |language=नेपाली}}</ref><ref>{{cite web |last=देवकी विष्ट |title=खम्पा विद्रोह' मा लिपुलेक नजिक लडाईं लडेका एक प्रहरीको संस्मरण |url=https://www.breaknlinks.com/nepali/news/2593 |access-date=2022-07-23 |website=ब्रेक एन लिङ्स |language=नेपाली}}</ref> [[दक्षिण एसियाली क्षेत्रीय सहयोग सङ्गठन]] र दक्षिण एसियाली खाद्य भण्डारको स्थापनाका लागि योगदानको दिएका थिए। आफ्नो शासनकालमा उनले [[काठमाडौँ]]मा सार्क सचिवालय पनि स्थापना गर्न सफल भएका थिए।<ref name=":3">{{cite web |last=Basnyat |first=Prem Singh |title=A forgotten history |url=http://myrepublica.nagariknetwork.com/news/67819/ |access-date=2022-07-22 |website=My Republica |language=en}}</ref><ref name="premBasnyat">{{Cite book |last=Basnyāta |first=P. |title=Nepalese Army in Tibetan Khampa Disarming Mission |date=2007 |publisher=Sarwochcha Man Singh Basnyat |isbn=978-99946-2-863-6}}</ref> उनले थप ४६ देशहरूसँग कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापना गर्न सफल भएका थिए जसले कूटनीतिक सम्बन्धका लागि देशहरूको कुल सङ्ख्या ४९ बाट ९६ पुर्‍याएको थियो।<ref name=":2">{{cite web |title=Diplomatic achievements of King Birendra: From Peace Zone Proposal to expansion of foreign relations |url=https://english.nepalpress.com/2021/06/02/diplomatic-achievements-of-king-birendra-from-peace-zone-proposal-to-expansion-of-foreign-relations/ |access-date=2022-07-16 |website=Nepal Press |language=en}}</ref> उनले [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]मा नेपाललाई शान्ति क्षेत्रको रुपमा प्रवद्र्धन गरी नेपालको तटस्थताको नीतिलाई थप मजबुत बनाएका थिए।<ref>{{cite web |title=NRC0015 – Nepali foreign policy and Zone of Peace: an attempt at neutrality? – NIPoRe |url=https://nipore.org/nrc0015-nepali-foreign-policy-and-zone-of-peace-an-attempt-at-neutrality/ |access-date=2022-07-16 |language=en}}</ref> [[एसिया]]का दुई शक्तिको बीचमा रहेको नेपालले दुवै देशसँग राम्रो सम्बन्ध राख्नुपर्ने उनको धारणा उनको थियो।<ref name="Malhotra" /> === शान्ति प्रवर्द्धन === उनले नेपालको ऐतिहासिक शान्ति स्थिति, [[गौतम बुद्ध]]को जन्म र कुनै पनि विदेशी शक्तिसँग असंलग्न हुने ऐतिहासिक नीतिलाई ध्यानमा राखी नेपाललाई शान्ति क्षेत्र घोषणा गर्न प्रस्ताव गरेका थिए।<ref>{{cite web |last=Magazine |first=New Spolight |title=Late King Birendra And His Demand For "Peace Zone"Status For Nepal. |url=https://www.spotlightnepal.com/2019/05/15/late-king-birendra-and-his-demand-peace-zonestatus-nepal/ |access-date=2022-07-16 |website=SpotlightNepal |language=en}}</ref> यस प्रस्तावलाई [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]का ११६ देशहरूले समर्थन गरेका थिए।<ref name=":2" /> पछि उनले वि.सं २०४२ सालमा मा "शान्ति कायम राख्ने प्रशिक्षण शिविर" को स्थापना गरेका थिए। यसलाई पछि २०५७ मा शान्ति सेनालाई तालिम दिनका लागि प्रशिक्षण संस्थानलाई पुनर्संरचना गरिएको थियो। पछि यसलाई वीरेन्द्र शान्ति सञ्चालन तालिम केन्द्र नामाकरण गरिएको थियो।<ref>{{cite web |title=BPOTC {{!}} वीरेन्द्र शान्ति कार्य तालिम केन्द्र |url=https://bpotc.nepalarmy.mil.np/ |access-date=2022-07-16 |website=bpotc.nepalarmy.mil.np}}</ref> यस संस्थालाई पछि प्रशिक्षण सङ्गठनको रूपमा पुनर्संरचना गरिएको थियो जसमार्फत नेपालले [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]को सहयोगमा प्रशिक्षित, शान्ति स्थापना गर्ने सेनाहरू पठाउँदै यसको सक्रिय सदस्य बनेको थियो। यस भन्दा अगाडि २०३० सालमा राजा वीरेन्द्रले उत्तरी हिमालय क्षेत्रमा बसोबास गर्ने खम्पास विद्रोहलाई शान्तिपूर्ण तरिकाले निःशस्त्रीकरण गर्न, हतियार समर्पण गर्नेहरूलाई भूमि, पैसा र नागरिकता दिएर हातहतियार जफत गर्न सफल भएका थिए। यसरी आत्मसमर्पण नगर्नेहरूलाई तिब्बती क्षेत्रतिर जान निषेध गरिएको थियो।<ref name=":3" /><ref>{{cite web |last=Saxena |first=Shobhan |date=2008-03-30 |title=The legion of Betrayed Warriors |url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/sunday-times/deep-focus/the-legion-of-betrayed-warriors/articleshow/2910662.cms |access-date=2022-07-23 |website=द टाइम्स अफ इन्डिया |language=en}}</ref> वीरेन्द्रलाई देशमा [[माओवादी जनयुद्ध|माओवादी क्रान्ति]]लाई दबाउन [[नेपाली सेना|शाही सेना]]को प्रयोगलाई रोक्ने श्रेय पनि दिइन्छ, जसले स्थितिलाई अझ खराब बनाएको थियो र देशको शान्तिलाई बिथोलेको थियो।<ref name=":1" /><ref>{{Citation |last= |title=विरेन्द्रले माओवादी विरुद्ध किन सेना चालेनन् ? |url=https://www.youtube.com/watch?v=Ca2FHjNR-z0 |language=नेपाली |access-date=2022-07-17}}</ref> === वातावरण संरक्षण === [[File:Tibetan Snowcock.jpg|thumb|[[सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज]]मा [[कोङ्मा हिउँकुखुरा]]]] राजा वीरेन्द्र प्रकृतिप्रेमी र प्रकृति संरक्षणका महान् हिमायतीका रूपमा चिनिन्थे। उनकै शासनकालमा सरकारबाट प्रकृति संरक्षणको प्रचलन सुरु भएको थियो। तराईको व्यापक बसाइँसराइ र चोरी सिकारीका कारण गैँडाको सङ्ख्यामा आएको नाटकीय गिरावटले गर्दा सरकारले १३० जना सशस्त्र व्यक्तिहरूको गैँडा गस्ती बल र [[चितवन जिल्ला|चितवन]]भरि पहरेदार चौकीहरूको सञ्जाल स्थापना गर्न उत्प्रेरित गरेको थियो। [[गैँडा]]को लोप हुन नदिन वि.सं २०२६ मा, [[चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज]]लाई राजपत्राङ्कित गरी राष्ट्रिय निकुञ्ज कानून लागू गरिएको थियो र त्यसको अर्को ३ वर्ष सीमाङ्कन गरी २०२९ मा स्थापना गरिएको थियो।<ref name="Gurung1983">Gurung, K. K. (1983). ''Heart of the Jungle: the Wildlife of Chitwan, Nepal''. André Deutsch, London.</ref><ref name="adhikari">Adhikari, T. R. (2002). [http://www.sosrhino.org/news/Updatepoaching.pdf ''The curse of success''.] Habitat Himalaya - A Resources Himalaya Factfile, Volume IX, Number 3.</ref> [[File:Greater one-horned rhinoceros at Chitwan.jpg|left|thumb|[[चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज]]को [[एकसिङ्गे गैँडा]]]] नेपालमा बाघ संरक्षण गर्ने उद्देश्यले २०३२ सालमा ३६८ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रलाई शाही कर्णाली वन्यजन्तु आरक्षको रूपमा राजपत्राङ्कित गरिएको थियो भने पछि २०३८ मा [[बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्ज|शाही बर्दिया वन्यजन्तु आरक्ष]]को रूपमा घोषणा गरिएको थियो। वि.सं २०४० मा [[बबई नदी|बबई नदी उपत्यका]]लाई यस आरक्षित क्षेत्रमा थप गरिएको थियो।<ref name="mk98">Majupuria, T. C., Kumar, R. (1998). ''Wildlife, National Parks and Reserves of Nepal.'' S. Devi, Saharanpur and Tecpress Books, Bangkok. {{ISBN|974-89833-5-8}}</ref> आरक्षमा फस्टाउँदै गएको पारिस्थितिकीय प्रणालीले पछि २०४४ मा यस क्षेत्रलाई राष्ट्रिय निकुञ्जको रूपमा घोषणा गरिएको थियो। नेपालको चौथो संरक्षित क्षेत्र [[लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज|लाङटाङ]] २०३२ मा स्थापना भएको थियो र यसलाई [[लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज]] नामकरण गरिएको थियो। यसका लागि [[नुवाकोट जिल्ला|नुवाकोट]], [[रसुवा जिल्ला|रसुवा]] र [[सिन्धुपाल्चोक जिल्ला]]मा एक हजार ७१० वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफल छुट्याइएको थियो।<ref name="nbrb2007" /> उनले २०३२ मा [[कोशी टप्पु वन्यजन्तु आरक्ष]]को रूपमा अर्को वन्यजन्तु आरक्षलाई राजपत्राङ्कित गरेका थिए। सोही वर्ष उनले सुदूरपश्चिम क्षेत्रको तराई क्षेत्रमा शाही [[शुक्लाफाँट राष्ट्रिय निकुञ्ज|शुक्लाफाँट वन्यजन्तु आरक्ष]]को स्थापना गरेका थिए, जसलाई पछि विस्तार गरि राष्ट्रिय निकुञ्जमा परिणत गरिएको थियो।<ref name="majupuria1998">{{cite book |author=Majupuria, T.C. |title=Wildlife, National Parks and Reserves of Nepal |author2=Kumar, R. |publisher=S. DeviSaharanpur and Tecpress Books |year=1998 |isbn=974-89833-5-8 |location=Bangkok |pages=237–240 |chapter=Royal Sukla Phanta Wildlife Reserve }}</ref><ref name="Basnet_al2019">{{cite journal |author1=Basnet, H. |author2=Thakuri, D.C. |author3=Bhetwal, K. |author4=Joshi, D. |author5=Poudyal, L.P. |year=2019 |title=Recent records of threatened birds in the Sukilaphanta Grassland, Suklaphanta National Park, Nepal, with particular focus on White-throated Bushchat ''Saxicola insignis'' and Finn's Weaver ''Ploceus megarhynchus'' |url=https://www.researchgate.net/publication/340730965 |journal=Birding Asia |issue=32 |pages=93–96}}</ref> साथै [[हुम्ला जिल्ला|हुम्ला]], [[मुगु जिल्ला|मुगु]] र [[जुम्ला जिल्ला|जुम्ला]] क्षेत्रका अद्वितीय वनस्पति र जीवजन्तुको संरक्षण गर्न र आफ्ना पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]को मुगु र जुम्ला जिल्लामा १०६ वर्ग किलोमिटरको आरक्षित क्षेत्र सहितको प्राचीन प्राकृतिक आरक्ष बनाउने सपना पूरा गर्न सोही वर्ष [[रारा राष्ट्रिय निकुञ्ज]]को स्थापना गरिएको थियो जसमा प्रसिद्ध [[राराताल]] पनि समावेश छ।<ref name="nbrb2007">{{cite book |url=http://lib.icimod.org/record/7560/files/Nepal%20Biodiversity%20Resource%20Book.pdf |title=Nepal Biodiversity Resource Book. Protected Areas, Ramsar Sites, and World Heritage Sites |publisher=International Centre for Integrated Mountain Development, Ministry of Environment, Science and Technology, in cooperation with United Nations Environment Programme, Regional Office for Asia and the Pacific |year=2007 |isbn=978-92-9115-033-5 |location=Kathmandu |authors=Bhuju, U. R., Shakya, P. R., Basnet, T. B., Shrestha, S.}}</ref><ref>{{cite web |title=Nepali Times {{!}} The Brief » Blog Archive » Remembering Rara |url=https://www.nepalitimes.com/blogs/thebrief/2017/10/02/remembering-rara/ |access-date=2022-07-20 |language=en-US}}</ref> सोही वर्ष पवित्र हिमालय परिदृश्यको भागको रूपमा स्थापित हुने अन्तिम राष्ट्रिय निकुञ्ज [[सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज]] थियो जसले [[सोलुखुम्बु जिल्ला]]मा १,१४८ वर्ग किलोमिटर क्षेत्र ओगटेको थियो।<ref>{{cite book |author1=Gurung, C. P. |title=Conservation Biology in Asia |author2=Maskey, T. M. |author3=Poudel, N. |author4=Lama, Y. |author5=Wagley, M. P. |author6=Manandhar, A. |author7=Khaling, S. |author8=Thapa, G. |author9=Thapa, S. |publisher=Nepal Society for Conservation Biology, Asia Section and Resources Himalaya Foundation |year=2006 |isbn=99946-996-9-5 |editor1=McNeely, J. A. |location=Kathmandu |pages=10–20 |chapter=The Sacred Himalayan Landscape: Conceptualizing, Visioning, and Planning for Conservation of Biodiversity, Culture and Livelihoods in the Eastern Himalaya |editor2=McCarthy, T. M. |editor3=Smith, A. |editor4=Whittaker, O. L. |editor5=Wikramanayake, E. D. |chapter-url=https://conbio.org/images/content_groups/Asia/Chapter%201_Gurung_Himalayan%20Landscape.pdf |name-list-style=amp |author10=Wikramanayake, E. D.}}</ref> वि.सं २०४० मा [[बझाङ जिल्ला|बझाङ]], [[बाजुरा जिल्ला|बाजुरा]], [[अछाम जिल्ला|अछाम]] र [[डोटी जिल्ला|डोटी]]को २२५ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रलाई नेपालको सुदूरपश्चिमाञ्चल क्षेत्रमा संरक्षित क्षेत्रको रूपमा छुट्याइएको थियो र यसलाई [[खप्तड राष्ट्रिय निकुञ्ज]] नामाकरण गरिएको थियो। सोही वर्ष उनले [[पर्सा राष्ट्रिय निकुञ्ज|पर्सा वन्यजन्तु आरक्ष]]को स्थापना पनि गरेका थिए, जसलाई पछि राष्ट्रिय निकुञ्जमा विस्तार गरिएको थियो। त्यसैगरी कर्णाली क्षेत्रको [[डोल्पा जिल्ला|डोल्पा]] र [[मुगु जिल्ला]]मा तीन हजार ५ वर्गकिलोमिटर क्षेत्रफलमा फैलिएको [[शे-फोक्सुण्डो राष्ट्रिय निकुञ्ज]] वि.सं २०४० मै स्थापना भएको थियो।<ref name="nbrb07">{{cite book |url=http://lib.icimod.org/record/7560/files/Nepal%20Biodiversity%20Resource%20Book.pdf |title=Nepal Biodiversity Resource Book. Protected Areas, Ramsar Sites, and World Heritage Sites |publisher=International Centre for Integrated Mountain Development, Ministry of Environment, Science and Technology, in cooperation with United Nations Environment Programme, Regional Office for Asia and the Pacific |year=2007 |isbn=978-92-9115-033-5 |location=Kathmandu |authors=Bhuju, U. R., Shakya, P. R., Basnet, T. B., Shrestha, S.}}</ref> शिकार गर्ने शाही परम्परालाई सोखको रूपमा संरक्षण गर्ने, तर घट्दो वन्यजन्तु स्रोतलाई रोक्नका लागि उनले २०४३ मा तत्कालीन युवराज [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]को अध्यक्षतामा आफ्ना पिताको स्मारकको रूपमा [[ढोरपाटन शिकार आरक्ष]]को स्थापना भएको थियो। महेन्द्र ट्रस्टको स्थापनासँगै उनले [[अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्र]] घोषणा गरेका थिए।<ref>Croes, K. D. (2006). Conserving the king: Inverting the origin story of the Annapurna Conservation Area Project of Nepal. ''HIMALAYA, the Journal of the Association for Nepal and Himalayan Studies'', ''26''(1), 6.</ref> उनको प्रयासले वि.सं २०३५ मा [[सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज]] र वि.सं २०४० मा [[चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज]]लाई [[युनेस्को]]को [[विश्व सम्पदा क्षेत्र|विश्व सम्पदा सूची]]मा सूचीकृत गर्न सफल भएको थियो।<ref>{{cite web |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Sagarmatha National Park |url=https://whc.unesco.org/en/list/120/ |access-date=2022-08-11 |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref><ref>{{cite web |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Sagarmatha National Park |url=https://whc.unesco.org/en/list/120/ |access-date=2022-08-11 |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref> त्यस्तै, काठमाडौँ, ललितपुर र भक्तपुरका दरबार क्षेत्र, स्वयम्भूनाथ, बौद्धनाथ, पशुपतिनाथ मन्दिर, [[चाँगुनारायण मन्दिर]] जस्ता धार्मिक स्थललाई पनि २०३५ मानै सूचीकृत गरिएको थियो।<ref>{{cite web |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Kathmandu Valley |url=https://whc.unesco.org/en/list/121/ |access-date=2022-08-11 |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref> === विकास नीति === वीरेन्द्रले जनसङ्ख्या र दैनिक सडक यातायातका आधारमा सडक विकास गर्ने र ग्रामीण क्षेत्रलाई विमानस्थलसँग जोड्ने नीति लिएका थिए। उनले विकासका लक्ष्यहरू प्राप्त गर्ने उद्देश्यले धेरै सरकारी संस्थाहरूको पुनर्गठन गरेका थिए। उनले सडक निर्माण, सरसफाइ, वैज्ञानिक तथा प्राविधिक तालिममा जोड दिएका थिए।<ref>{{Cite news |last=Montgomery |first=Paul L. |date=1975-02-24 |title=King With a Sense of Mission |language=en |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/1975/02/24/archives/king-with-a-sense-of-mission-birendra-bir-bikram-shah-dev.html |access-date=2022-07-24 |issn=0362-4331}}</ref> केन्द्रीय योजना आयोगको बारेमा गरिएको एक व्यापक अध्ययनले २०२८ मा राष्ट्रिय योजना आयोगको पुनर्गठन र २०४३ मा भएको सानो परिवर्तनलाई आत्मसात गरेको थियो।<ref name=":4" /> सरकारी नीति मुख्यतया वातावरण संरक्षण, कृषि र शिक्षामा केन्द्रित थियो। == मृत्यु == {{मुख्य लेख|दरबार हत्याकाण्ड}} [[File:Narayanhiti Palace Museum, crop.jpg|thumb|[[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरबार]] जहाँ [[दरबार हत्याकाण्ड]] भएको थियो।]] वीरेन्द्र र उनको पुरै परिवारलाई १९ जेठ २०५८ मा शाही भोजमा अधिराजकुमार दीपेन्द्रले गोली प्रहार गरेका थिए।<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.himalkhabar.com/news/114686|title=कसले मार्‍याे राजा वीरेन्द्रलाई ?|last=दीक्षित|first=कनकमणि|date=१९ जेठ २०७७|website=हिमाल खबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> वीरेन्द्रका कान्छा भाइ [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]] बाहेक यस [[दरबार हत्याकाण्ड|हत्याकाण्ड]]मा राजपरिवारका प्रायः सबै सदस्यहरू मारिएका थिए। तत्पश्चात् [[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र]]लाई राजा घोषित गरिएको त्यसको केही दिनपछि त्यस हत्याकाण्डमा बन्दुकको गोलीले घाइते भएका कारण उनको मृत्यु भएको थियो। फलस्वरूप, [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]लाई राजा बनाइएको थियो। == आलोचना == === स्थिर अर्थतन्त्र === राजा वीरेन्द्रलाई विकास प्रेमी राजाका रूपमा सम्झिए पनि आफ्ना पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]जस्तै तीव्र विकासका प्रयासतर्फ देशलाई हाँक्न नसक्दा उनको पनि आलोचना गरिएको थियो। उनको राजनैतिक इच्छा थियो तर विकासका प्रयासहरू तीव्र गतिमा हासिल गर्न सकिने सीपको अभाव थियो। प्रकृति, संस्कृति र इतिहासको संरक्षणका लागि उनले गरेको प्रयासले देखाएको दिगो विकासको नीति आर्थिक विकासको बाधक बनेको थियो। [[पञ्चायती शासन]]ले निरङ्कुश शासकको हैसियतमा शासन गर्दा अर्थतन्त्र ठप्प भएको थियो।<ref>{{Cite journal |last=Khadka |first=Narayan |date=1991 |title=Nepal's Stagnant Economy: The Panchayat Legacy |url=https://www.jstor.org/stable/2645224 |journal=Asian Survey |volume=31 |issue=8 |pages=694–711 |doi=10.2307/2645224 |jstor=2645224 |issn=0004-4687}}</ref> === प्रशासनिक असफलता === इतिहासकारहरू [[पञ्चायती शासन]]मा राजा वीरेन्द्र असफल भएको कुरा औँल्याएका थिए। उनले आफ्नो कार्यकालमा धेरै विदेशी प्रत्यक्ष लगानी भित्र्याउन सकेनन् र उनले ल्याएका सबै कार्यक्रम वा उनले गरेका सबै सुधारहरू बाबुको विरासतको निरन्तरता थियो।<ref>{{Cite web |last=भट्टराई |first=कमलदेव |title=Six decades of American aid |url=https://theannapurnaexpress.com/news/six-decades-of-american-aid-1746 |access-date=2022-07-23 |website=द अन्नपूर्ण एक्सप्रेस |language=अङ्ग्रेजी}}</ref> उनले यसअघि बाबुआमाले स्थापना गरेका विभिन्न संगठनको पुनर्संरचना गर्नुका साथै बाबुआमाले परिकल्पना गरेका विभिन्न विकास योजना कार्यान्वयन गरेका थिए। तथापि, उनले देशमा कुनै आमूल परिवर्तन ल्याउन सकेनन्। यसबाहेक, केही इतिहासकारहरूले आफ्नो युगको दौरान गरिएको भातृ व्यापारलाई अवैध बनाउनुले बृहत् बेरोजगारी सृजना गरेको दाबी पनि गरेका छन् जुन अन्ततः [[माओवादी जनयुद्ध|माओवादी क्रान्ति]]को एउटा कारण बनेको थियो।<ref>{{Cite web |last=शर्मा |first=सार्थक मणि |date=2015-09-03 |title=High time to lift ban |url=https://archive.nepalitimes.com/article/nation/cannabis-high-time-to-lift-ban,2548 |access-date=2022-07-23 |website=नेपाली टाइम्स}}</ref><ref>{{Citation |title=Can WATER Change Nepal's FUTURE? - VisualPolitik EN |url=https://www.youtube.com/watch?v=8HDQs1H32LI |language=अङ्ग्रेजी |access-date=2022-07-23}}</ref> == सम्मान == ; राष्ट्रिय उपाधि * [[File:Nepal Pratap Bhaskara.svg|70px]] [[नेपाल प्रताप भास्कर]] * [[File:Ord.Rajanya.Nepal-Ribbon.gif|70px]] '''ओजस्वी राजन्यको मानपदवी''' * [[File:Most Refulgent Order of the Star of Nepal.PNG|70px]] [[नेपाल तारा]] * [[File:Ord.TriShaktiPatta.png|70px]] [[त्रिशक्ति पट्ट]] * [[File:Order of Gorkha Dakshina Bahu.svg|70px]] [[गोरखा दक्षिण बाहु]] * प्रतिष्ठित [[महेन्द्र माला]] == सन्तानहरू == {| class="wikitable plainrowheaders" ! rowspan="2" scope="col" |नाम ! rowspan="2" scope="col" |जन्म ! colspan="2" |विवाह ! rowspan="2" |मृत्यु ! rowspan="2" scope="col" |बच्चाहरु ! rowspan="2" scope="col" |नातिनातिनाहरू |- ! scope="col" |जीवनसाथी ! scope="col" |मिति |- ! scope="row" |[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|युवराजाधिराज दीपेन्द्र]] |२०२८ [[आषाढ]] १३<ref>{{Cite web|url=https://pahilopost.com/content/-4631.html|title=​दीपेन्द्रको चरित्र र जेठ १९ को रहस्यबारे तत्कालीन सैनिक सचिव यसो भन्छन्|last=शाह|first=विवेकप्रताप|date=२० जेठ २०७२|website=पहिलो पोस्ट|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> | colspan="2" |''कुनै विवाह गरिएको थिएन'' |२२ जेठ २०५८ (उमेर २९), सैनिक अस्पताल, [[काठमाडौँ]]<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://www.himalkhabar.com/news/114660|title=यस्तो थियो राजदरबार हत्याकाण्डको ‘यथार्थ विवरण’|date=१९ जेठ २०७७|website=हिमालखबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> | colspan="2" |''छोराछोरी छैनन्'' |- ! rowspan="2" scope="row" |[[अधिराजकुमारी श्रुति]] | rowspan="2" |२०३३ असोज २९ | rowspan="2" |कुमार गोरखशमशेर जङ्गबहादुर राणा | rowspan="2" |२०५४ वैशाख २५ | rowspan="2" |२०५८ जेठ १९ (उमेर २५), [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.setopati.com/opinion/207782|title=अधिराजकुमारी श्रुतिसँग सम्झनाका चार पल|last=श्रेष्ठ|first=किरणकृष्ण|date=१९ जेष्ठ २०७७|website=सेतोपाटी|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> |गिरवाणी राज्य लक्ष्मीदेवी | rowspan="2" |''नातिनातिनाहरू छैनन्'' |- |सुरंगाना राज्य लक्ष्मीदेवी |- ! scope="row" |[[निराजन वीर विक्रम शाह|अधिराजकुमार निराजन]] |२०३५ कार्तिक २० | colspan="2" |''विवाह नभएको '' |२०५८ जेठ १९ (उमेर २२), [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]<ref name=":1" /> | colspan="2" |''छोराछोरी छैनन्'' |} == स्मारकहरू == राजा वीरेन्द्रको स्मृतिमा थुप्रै संरचना, संस्था र सम्मानार्थ विभिन्न निर्माणहरू गरिएको छ। विसं २०६३ मा संसद् पुनःस्थापन र २०६५ मा राजतन्त्रको अन्त्य भएपछि उनको नाममा खडा भएका स्मारकको नाम परिवर्तन गरिएको थियो। [[नेपालको जनआन्दोलन २०६३|२०६३ सालको राजनीतिक परिवर्तन]]पछि राजाको नाममा निर्माण भएको राजमार्गलाई लोकमार्गको नाममा राख्ने प्रयास गरिएको थियो। [[File:King Birendra and Queen Aishwarya Statue 20180227 GDK.jpg|thumb|300x300px|राजा वीरेन्द्र र रानी ऐश्वर्यको शालिक]] # वीरेन्द्रको शालिक ([[नेपालगञ्ज उपमहानगरपालिका|नेपालगञ्ज]]) # वीरेन्द्रको शालिक ([[दाङ जिल्ला|दाङ]])<ref>{{Cite web|url=https://www.onlinekhabar.com/2022/03/1100996|title=१५ बर्षपछि तुलसीपुरमा वीरेन्द्रको शालिक पुनर्स्थापना|date=२०७८ चैत १४|website=अनलाइनखबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/politics/701581-1640768143.html|title=१६ वर्षपछि वीरेन्द्रको शालिक|last=केसी|first=गोविन्द|date=१४ पुस २०७८|website=नागरीक|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> # वीरेन्द्रको शालिक, [[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]] ([[सुर्खेत जिल्ला|सुर्खेत]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, स्वर्गद्वारी ( [[शिवपुरी नागार्जुन राष्ट्रिय निकुञ्ज|शिवपुरी]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, जावलाखेल ([[ललितपुर जिल्ला|ललितपुर]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, [[बिन्ध्यवासिनी मन्दिर]] ([[पोखरा महानगरपालिका|पोखरा]]) # श्री वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[झापा जिल्ला|झापा]] # श्री वीरेन्द्र सार्वजनिक विद्यालय, [[मोरङ जिल्ला|मोरङ]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[बैतडी जिल्ला|बैतडी]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[स्याङ्जा जिल्ला|स्याङ्जा]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[नुवाकोट जिल्ला|नुवाकोट]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[पर्वत जिल्ला|पर्वत]] # [[सैनिक आवासीय महाविद्यालय|वीरेन्द्र सैनिक आवासीय महाविद्यालय]], भक्तपुर # वीरेन्द्र स्मारक कलेज , [[धरान उपमहानगरपालिका|धरान]] # [[श्री वीरेन्द्र अस्पताल]] # वीरेन्द्र स्मारक कप # [[वीरेन्द्र बहुमुखी क्याम्पस]], चितवन # वीरेन्द्र शान्ति परिचालन तालिम केन्द्र # [[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]] # [[वीरेन्द्रनगर, चितवन]] # [[जेसिस|वीरेन्द्रनगर जेसिस]] # [[सुर्खेत विमानस्थल|वीरेन्द्रनगर विमानस्थल]] # वीरेन्द्र चोक , ([[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]]) # वीरेन्द्र चोक, [[कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका|कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका]] # वीरेन्द्र चोक , [[फुङलिङ नगरपालिका|फुङलिङ]] # वीरेन्द्र चोक, [[धरान उपमहानगरपालिका|धरान]] # वीरेन्द्र चोक, [[तुलसीपुर उपमहानगरपालिका|तुलसीपुर]], ([[दाङ जिल्ला|दाङ]])<ref>{{Cite web|url=https://nayapatrikadaily.com/news-details/29919/2019-11-27|title=राजा वीरेन्द्रले बसाएको वीरेन्द्रनगर|last=भट्टराई|first=खगेन्द्र|date=२०७६ मङ्सिर ११|website=नयाँ पत्रिका|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.setopati.com/social/188717|title=वीरेन्द्रको शालिक बेवारिसे लडाएर बनाइयो उनको नामको चोक|last=शाही|first=दिपकजंग|date=११ भदौ २०७६|website=सेतोपाटी|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> # [[वीरेन्द्र ताल]] , [[गोरखा जिल्ला|गोरखा]] # [[वीरेन्द्र सङ्ग्रहालय]], [[वसन्तपुर दरबार क्षेत्र|काठमाडौँ दरबार क्षेत्र]] # वीरेन्द्र बियर, ज्युरिख<ref>{{Cite web |last=swissinfo.ch |title=Swiss brewery defends choice of Nepalese monarch on beer bottle |url=https://www.swissinfo.ch/eng/business/birendra-beer_swiss-brewery-defends-choice-of-nepalese-monarch-on-beer-bottle/44076202 |access-date=2022-06-30 |website=SWI swissinfo.ch |language=अङ्ग्रेजी}}</ref> ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{सन्दर्भसूची}} {{बाकस-सुरू}} {{पदक्रम| पहिले=[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]]| पद=[[नेपाली राजाहरूको सूची|नेपालको राजा]]| अवधि=२०२८-२०५८| पछि=[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]]| }} {{Commonscat|Birendra Bir Bikram Shah Dev}} {{नेपालका शाहवंशी राजाहरू}} [[श्रेणी:जीवनी]] [[श्रेणी:नेपाली राजाहरू]] [[श्रेणी:मृत नेपालीहरू]] [[श्रेणी:नेपालको इतिहास]] [[श्रेणी:शाहवंश]] [[श्रेणी:सन् १९४५ मा जन्म]] [[श्रेणी:माओवादी जनयुद्धका मानिसहरू]] cv7kgbhjviy7j3z60dwwlocua04vdyt 1073678 1073672 2022-08-12T16:10:36Z पर्वत सुबेदी 31224 /* सामाजिक सुधार */ wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty | name = वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह | succession = [[नेपालका राजाहरूको सूची|नेपालको राजा]] | image = Birendra Bir Bikram Shah c. 1967 (restoration).jpg | caption = राजा वीरेन्द्र | reign = २०२८ माघ १७ - १९ जेठ २०५८ | coronation = | predecessor =[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | successor =[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | spouse =[[रानी ऐश्वर्य राज्यलक्ष्मी शाह]] | spouse-type = पत्नी | issue =[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]]<br>[[अधिराजकुमारी श्रुति|श्रुती राज्यलक्ष्मी शाह]]<br>[[निराजन वीर विक्रम शाह]] | house =[[शाह वंश]] | royal anthem = श्रीमान् गम्भिर नेपाली | father =[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | mother =[[इन्द्रराज्यलक्ष्मी देवी शाह]] | birth_date = २००२ पुस १४ | birth_place =[[नारायणहिटी दरवार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरवार]], [[नेपाल अधिराज्य|नेपाल]] | death_date =१९ जेठ २०५८ | death_place =[[नारायणहिटी दरवार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरवार]], [[नेपाल अधिराज्य|नेपाल]] | religion =[[हिन्दू धर्म|हिन्दू]] |}} '''श्री ५ महाराजाधिराज वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह देव''' (वि.सं. २००२-२०५८, [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]ले युवराज वीरेन्द्रलाई '''बिरु''' भनेर बोलाउँथे।; नेपालमा '''राजा वीरेन्द्र''' भनेर चिनिन्छन्) नेपालका दशौँ शाहवंशीय राजा थिए। यिनले वि.सं. २०२८ देखि वि.सं. २०५८ सम्म नेपालको शासन गरेका थिए। उनका तीन जना सन्तान [[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|युवराज दीपेन्द्र]] शाह, [[अधिराजकुमारी श्रुति|अधिराजकुमारी श्रुति शाह]] तथा [[निराजन वीर विक्रम शाह|अधिराजकुमार निराजन शाह]]को रूपमा जन्मिएका थिए। वीरेन्द्रका दुई भाइ थिए [[धिरेन्द्र शाह]] र [[ज्ञानेन्द्र शाह]]। धीरेन्द्रको राज [[दरबार हत्याकाण्ड]]मा मृत्यु भएको थियो।<ref>{{वेब स्रोत|लेखक=|शीर्षक=दरबार हत्याकाण्डको १७ वर्ष पूरा, रहस्य गर्भमै|युआरएल=https://www.onlinekhabar.com/2018/06/683284|कार्य=|प्रकाशक=अनलाइन खबर|वेबसाइट=|भाषा=नेपाली)|अभिलेखमिति=|अभिलेखयुआरएल=|मिति=|पहुँचमिति=२० अप्रिल २०२२}}</ref> == प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा == तत्कालीन युवराज [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र वीर विक्रम शाह देव]] र उनकी जेठी पत्नी राजकुमारी [[इन्द्र राज्यलक्ष्मी देवी शाह|इन्द्रराज्यलक्ष्मी देवी]]का जेठा छोराको रूपमा वि.सं. २००२ पुष १४ मा काठमाडौँको [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]मा वीरेन्द्रको जन्म भएको थियो।<ref>{{Cite web|url=https://pahilopost.com/content/-1678.html|title=सन्दर्भ पुस १४ : सम्झनामा राजा वीरेन्द्र|date=१४ पुष २०७१|website=पहिलो पोस्ट|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> वीरेन्द्रले उनका भाइ [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]सँग दार्जिलिङको सेन्ट जोसेफ स्कुलमा आठ वर्ष अध्ययन गरेका थिए। २०११ फागुन ३० मा उनीहरूका हजुरबुवा [[त्रिभुवन वीर विक्रम शाह|राजा त्रिभुवन]]को निधन भएको थियो र उनका पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र]]ले नेपाली राजगद्दी सम्हालेका थिए। बाबुको स्वर्गारोहणसँगै वीरेन्द्र नेपालका युवराज बनेका थिए। वि.सं २०१५ मा वीरेन्द्र [[संयुक्त अधिराज्य]]को इटन कलेजमा भर्ना भएका थिए। वि.सं २०२० सम्म इटनमा अध्ययन गरेपछि उनी नेपाल फर्केका थिए।<ref name="DT">{{cite news |title=King Birendra of Nepal |url=https://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1309622/King-Birendra-of-Nepal.html |publisher=डेली टेलिग्राफ |date=23 August 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> पछि उनले २०२३ देखि २०२४ सम्म हार्वार्ड विश्वविद्यालयमा राजनीतिक सिद्धान्तको अध्ययन गर्नु पूर्व [[टोकियो विश्वविद्यालय]]मा केही समय बिताएर आफ्नो शिक्षा पूरा गरेका थिए।<ref name="BBC">{{cite news |title=Birendra: Nepal's monarch of change |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/1365485.stm |publisher=BBC |date=2 June 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> वीरेन्द्र आफ्नो युवावस्थामा यात्रा गर्न रुचि राख्दथे। उनी [[क्यानडा]], [[दक्षिण अमेरिका]], [[अफ्रिका]], [[भारत]]का धेरै भागहरू र अन्य थुप्रै एसियाली देशहरूको भ्रमणमा गएका थिए। उनी नेपाली कालिगढ र कला सङ्कलक तथा समर्थक पनि थिए। उनले पछि हेलिकप्टर उडाउन पनि सिकेका थिए।<ref name="NYT" /> वीरेन्द्रले २०२६ फागुन १६ मा राणा परिवारकी छोरी [[रानी ऐश्वर्य राज्यलक्ष्मी शाह|ऐश्वर्या राज्य लक्ष्मीदेवी]]सँग विवाह गरेका थिए।<ref>{{cite book |title=Milestones of History |last=Mainali |first=Pramod |year=2000 |isbn=99946-960-4-1 |page=111 }}</ref> इतिहासको सबैभन्दा भव्य हिन्दू विवाह समारोहको रूपमा रहेको उक्त विवाहको लागि ९५ लाख अमेरिकी डलर खर्च भएको थियो।<ref>{{cite magazine |title=Marriage of Convenience |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,878784-1,00.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20090214175438/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,878784-1,00.html |url-status=dead |archive-date=14 February 2009 |magazine=टाइम |date=9 March 1970 |access-date=21 July 2008 }}</ref> == प्रारम्भिक शासनकाल == वीरेन्द्रले पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र]]को निधन पश्चात् २०२८ माघ १७ मा २७ वर्षको उमेरमा नेपाली राजगद्दी सम्हालेका थिए। आरोहणका क्रममा उनी प्रभावकारी ढङ्गले निरपेक्ष राजा थिए। राजनीतिक दलहरूमा प्रतिबन्ध लगाइएको देशलाई उनले वंशाणुगत रूपमा प्राप्त गरेका थिए। उनले [[पञ्चायती व्यवस्था|पञ्चायत]] भनेर चिनिने स्थानीय र क्षेत्रीय परिषद्हरूको प्रणालीमार्फत शासन गरेका थिए।<ref name="NYT">{{cite news |last=Crossette |first=Barbara |title=Birendra, 55, Ruler of Nepal's the Hindu Kingdom |url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C0CEEDD143FF930A35755C0A9679C8B63 |work=द न्युयोर्क टाइम्स |date=3 June 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> राजाको हैसियतमा उनको पहिलो विदेश यात्रा २०३० असोज २६ मा [[भारत]] र त्यसको दुई महिना पछि [[चीन]]को भ्रमण गरेका थिए।<ref>{{cite web|url=http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit|title=King Birendra's Historic China Visit|access-date=23 July 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150723230223/http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit|archive-date=23 July 2015}}</ref> राजा बीरेन्द्रको राज्याभिषेकका अवसरमा आयोजित रात्रीभोजमा उनले नेपाललाई [[शान्तिक्षेत्रको प्रस्ताव|शान्तिक्षेत्र]] घोषित गरियोस् भनी प्रस्ताव राखेका थिए। ===२०३७ को जनमत सङ्ग्रह === [[नेपाली काङ्ग्रेस]]का सरकारी प्रतिष्ठित नेताहरू [[पञ्चायती व्यवस्था|पञ्चायत]] प्रणाली हटाउने प्रयास गरेकाले उनीहरूलाई गिरफ्तार गरिएको थियो। बढ्दो प्रजातन्त्र समर्थक आन्दोलनका कारण वीरेन्द्रले गैरदलीय र बहुदलीय व्यवस्थाबीच निर्णय गर्न [[जनमत सङ्ग्रह, २०३७|जनमत सङ्ग्रह]] गर्ने घोषणा गरेका थिए।<ref name="NYT" /> जनमत सङ्ग्रह २०३७ वैशाख २० गते सम्पन्न भएको थियो। गैर-दलीय प्रणालीले ५५% र बहुदलीयले ४५% मत प्राप्त गर्दै पञ्चायती व्यवस्थाले जित हासिल गरेको थियो।<ref name="Malhotra">{{cite news |last=Malhotra |first=Inder |date=4 June 2001 |title=King Birendra of Nepal |work=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/news/2001/jun/04/guardianobituaries.nepal |access-date=21 July 2008}}</ref> सोही दशकमा राजनीतिक सङ्गठनहरूमाथि लगाइएका बन्देजहरू कम भएका थिए र उदार विद्यार्थी नेतृत्वका समूहहरूले नेपालमा संवैधानिक परिवर्तनको माग गर्न थालेका थिए।<ref name="BBC" /><ref>{{cite web|url=http://www.nepalhomepage.com/news/century_poll/english/birendra|title=King Birendra Credentials}}</ref> == प्रजातान्त्रिक काल == [[File:Birendra of Nepal with Rajiv Gandhi.jpg|राजा वीरेन्द्र र भारतीय प्रधानमन्त्री [[राजीव गान्धी]] हात मिलाउँदै|thumb]] वि.सं २०३७ सालपछि [[नेपाल]]मा एकपछि अर्को हड्ताल र प्रजातन्त्र समर्थकद्वारा दङ्गा मच्चाइएको थियो। दङ्गाका कारण वीरेन्द्रले राजनीतिक दलमाथिको प्रतिबन्ध हटाएर [[नेपालको जनआन्दोलन २०४६|२०४६ साल]]मा संवैधानिक [[नेपालको राजा|राजा]] बन्ने सहमति गरेका थिए।<ref>{{cite web |url=http://countrystudies.us/nepal/53.htm |title=The Constitution of 1990 |access-date=21 July 2008 |publisher=Country Studies}} </ref> उनले प्रमुख प्रतिपक्षी गुटको प्रतिनिधित्व गर्न र राजनीतिक सुधारका लागि उनीहरुको मागलाई साम्य पार्न नयाँ संविधान तयार गर्न स्वतन्त्र संविधान सिफारिस आयोग गठन गरेका थिए। आयोगले उनलाई २०४७ भदौ २५ मा प्रस्तावित संविधानको मस्यौदा प्रस्तुत गरेको थियो। नयाँ संविधानले वीरेन्द्रलाई बहुदलीय लोकतान्त्रिक व्यवस्थासहितको संवैधानिक राजतन्त्रको प्रमुख बनाउने थियो। संविधानको मस्यौदा प्रधानमन्त्री [[कृष्णप्रसाद भट्टराई]] र उनको मन्त्रिमण्डलबाट अनुमोदन भएको थियो।<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/news/2001/jun/04/guardianobituaries.nepal|title=King Birendra of Nepal A ruler much loved by his people, he bowed to popular will and surrendered absolute power|newspaper=The Guardian|date=4 June 2001|last1=Malhotra|first1=Inder}}</ref> त्यसैले २०४७ कात्तिक २३ मा वीरेन्द्रले नयाँ संविधानले नेपाललाई संवैधानिक राजतन्त्रमा परिणत गरेको प्रष्ट पारेका थिए। संवैधानिक राजतन्त्रको रूपमा वीरेन्द्रलाई आफ्नो प्रजातान्त्रिक दृष्टिकोण र व्यवहारका साथै राजनैतिक दलहरूको समर्थताको प्राप्त गर्न असमर्थ रहेका कारण [[माओवादी जनयुद्ध|नेपाली जनयुद्ध]] रोक्न विफल भएका थिए।<ref>{{Cite web |last=VIEWPOINT |date=2022-06-02 |title=13 Reasons Why Former King Birendra Shah Is the Most Loved Monarch of Nepal |url=https://www.nepwave.com/13-reasons-why-former-king-birendra-shah-is-the-most-loved-monarch-of-nepal/ |access-date=2022-07-16 |website=NEPWAVE |language=en}}</ref> माओवादी विद्रोही र सरकारी सेनाबीच द्वन्द्व सुरु भएको थियो। यो युद्ध वि.सं २०५२ देखि २०६२ सम्म रहेको थियो।<ref name=":1"/> == उल्लेखनीय कार्य तथा सुधारका प्रयासहरू == === कूटनीतिक अभियान === [[File:President Ronald Reagan with King Birendra Bir Kikram Shah Dev of Nepal and Joan Rivers.jpg|thumb|अमेरिकी राष्ट्रपति [[रोनाल्ड रेगन]]सँग वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह देव]] [[भारत]], [[चीन]] र [[सोभियत सङ्घ]]को अतिक्रमणका बावजुद उनी नेपालको स्वतन्त्रता कायम राख्न सफल भएका थिए। राजाको रूपमा उनको पहिलो विदेश भ्रमण २६ असोज २०३० मा [[भारत]] र त्यसको दुई महिनापछि [[चीन]] रहेको थियो।<ref>{{cite web |title=King Birendra's Historic China Visit |url=http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150723230223/http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit |archive-date=23 July 2015 |access-date=23 July 2015}}</ref> उनले मुस्ताङ क्रान्तिको क्रममा [[नेपाल]]बाट मुस्ताङ र चीनबाट [[तिब्बत]]लाई टुक्रिनबाट रोकेका थिए। [[चीन]]विरुद्ध काम गर्ने खम्पा विद्रोहको निःशस्त्रीकरणले नेपाल–चीन सम्बन्धलाई नयाँ उचाइमा पुर्‍याएको थियो।<ref>{{cite web |date=2020-01-28 |title=खम्पा काण्ड : नेपालबाट मुस्ताङलाई टुक्य्राएर तिब्बत कब्जा गर्न विदेशीले गराएको विद्रोह ! |url=https://www.swadeshnepal.com/2020/01/15628/ |access-date=2022-07-23 |website=स्वदेश नेपाल |language=नेपाली}}</ref><ref>{{cite web |last=देवकी विष्ट |title=खम्पा विद्रोह' मा लिपुलेक नजिक लडाईं लडेका एक प्रहरीको संस्मरण |url=https://www.breaknlinks.com/nepali/news/2593 |access-date=2022-07-23 |website=ब्रेक एन लिङ्स |language=नेपाली}}</ref> [[दक्षिण एसियाली क्षेत्रीय सहयोग सङ्गठन]] र दक्षिण एसियाली खाद्य भण्डारको स्थापनाका लागि योगदानको दिएका थिए। आफ्नो शासनकालमा उनले [[काठमाडौँ]]मा सार्क सचिवालय पनि स्थापना गर्न सफल भएका थिए।<ref name=":3">{{cite web |last=Basnyat |first=Prem Singh |title=A forgotten history |url=http://myrepublica.nagariknetwork.com/news/67819/ |access-date=2022-07-22 |website=My Republica |language=en}}</ref><ref name="premBasnyat">{{Cite book |last=Basnyāta |first=P. |title=Nepalese Army in Tibetan Khampa Disarming Mission |date=2007 |publisher=Sarwochcha Man Singh Basnyat |isbn=978-99946-2-863-6}}</ref> उनले थप ४६ देशहरूसँग कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापना गर्न सफल भएका थिए जसले कूटनीतिक सम्बन्धका लागि देशहरूको कुल सङ्ख्या ४९ बाट ९६ पुर्‍याएको थियो।<ref name=":2">{{cite web |title=Diplomatic achievements of King Birendra: From Peace Zone Proposal to expansion of foreign relations |url=https://english.nepalpress.com/2021/06/02/diplomatic-achievements-of-king-birendra-from-peace-zone-proposal-to-expansion-of-foreign-relations/ |access-date=2022-07-16 |website=Nepal Press |language=en}}</ref> उनले [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]मा नेपाललाई शान्ति क्षेत्रको रुपमा प्रवद्र्धन गरी नेपालको तटस्थताको नीतिलाई थप मजबुत बनाएका थिए।<ref>{{cite web |title=NRC0015 – Nepali foreign policy and Zone of Peace: an attempt at neutrality? – NIPoRe |url=https://nipore.org/nrc0015-nepali-foreign-policy-and-zone-of-peace-an-attempt-at-neutrality/ |access-date=2022-07-16 |language=en}}</ref> [[एसिया]]का दुई शक्तिको बीचमा रहेको नेपालले दुवै देशसँग राम्रो सम्बन्ध राख्नुपर्ने उनको धारणा उनको थियो।<ref name="Malhotra" /> === शान्ति प्रवर्द्धन === उनले नेपालको ऐतिहासिक शान्ति स्थिति, [[गौतम बुद्ध]]को जन्म र कुनै पनि विदेशी शक्तिसँग असंलग्न हुने ऐतिहासिक नीतिलाई ध्यानमा राखी नेपाललाई शान्ति क्षेत्र घोषणा गर्न प्रस्ताव गरेका थिए।<ref>{{cite web |last=Magazine |first=New Spolight |title=Late King Birendra And His Demand For "Peace Zone"Status For Nepal. |url=https://www.spotlightnepal.com/2019/05/15/late-king-birendra-and-his-demand-peace-zonestatus-nepal/ |access-date=2022-07-16 |website=SpotlightNepal |language=en}}</ref> यस प्रस्तावलाई [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]का ११६ देशहरूले समर्थन गरेका थिए।<ref name=":2" /> पछि उनले वि.सं २०४२ सालमा मा "शान्ति कायम राख्ने प्रशिक्षण शिविर" को स्थापना गरेका थिए। यसलाई पछि २०५७ मा शान्ति सेनालाई तालिम दिनका लागि प्रशिक्षण संस्थानलाई पुनर्संरचना गरिएको थियो। पछि यसलाई वीरेन्द्र शान्ति सञ्चालन तालिम केन्द्र नामाकरण गरिएको थियो।<ref>{{cite web |title=BPOTC {{!}} वीरेन्द्र शान्ति कार्य तालिम केन्द्र |url=https://bpotc.nepalarmy.mil.np/ |access-date=2022-07-16 |website=bpotc.nepalarmy.mil.np}}</ref> यस संस्थालाई पछि प्रशिक्षण सङ्गठनको रूपमा पुनर्संरचना गरिएको थियो जसमार्फत नेपालले [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]को सहयोगमा प्रशिक्षित, शान्ति स्थापना गर्ने सेनाहरू पठाउँदै यसको सक्रिय सदस्य बनेको थियो। यस भन्दा अगाडि २०३० सालमा राजा वीरेन्द्रले उत्तरी हिमालय क्षेत्रमा बसोबास गर्ने खम्पास विद्रोहलाई शान्तिपूर्ण तरिकाले निःशस्त्रीकरण गर्न, हतियार समर्पण गर्नेहरूलाई भूमि, पैसा र नागरिकता दिएर हातहतियार जफत गर्न सफल भएका थिए। यसरी आत्मसमर्पण नगर्नेहरूलाई तिब्बती क्षेत्रतिर जान निषेध गरिएको थियो।<ref name=":3" /><ref>{{cite web |last=Saxena |first=Shobhan |date=2008-03-30 |title=The legion of Betrayed Warriors |url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/sunday-times/deep-focus/the-legion-of-betrayed-warriors/articleshow/2910662.cms |access-date=2022-07-23 |website=द टाइम्स अफ इन्डिया |language=en}}</ref> वीरेन्द्रलाई देशमा [[माओवादी जनयुद्ध|माओवादी क्रान्ति]]लाई दबाउन [[नेपाली सेना|शाही सेना]]को प्रयोगलाई रोक्ने श्रेय पनि दिइन्छ, जसले स्थितिलाई अझ खराब बनाएको थियो र देशको शान्तिलाई बिथोलेको थियो।<ref name=":1" /><ref>{{Citation |last= |title=विरेन्द्रले माओवादी विरुद्ध किन सेना चालेनन् ? |url=https://www.youtube.com/watch?v=Ca2FHjNR-z0 |language=नेपाली |access-date=2022-07-17}}</ref> === वातावरण संरक्षण === [[File:Tibetan Snowcock.jpg|thumb|[[सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज]]मा [[कोङ्मा हिउँकुखुरा]]]] राजा वीरेन्द्र प्रकृतिप्रेमी र प्रकृति संरक्षणका महान् हिमायतीका रूपमा चिनिन्थे। उनकै शासनकालमा सरकारबाट प्रकृति संरक्षणको प्रचलन सुरु भएको थियो। तराईको व्यापक बसाइँसराइ र चोरी सिकारीका कारण गैँडाको सङ्ख्यामा आएको नाटकीय गिरावटले गर्दा सरकारले १३० जना सशस्त्र व्यक्तिहरूको गैँडा गस्ती बल र [[चितवन जिल्ला|चितवन]]भरि पहरेदार चौकीहरूको सञ्जाल स्थापना गर्न उत्प्रेरित गरेको थियो। [[गैँडा]]को लोप हुन नदिन वि.सं २०२६ मा, [[चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज]]लाई राजपत्राङ्कित गरी राष्ट्रिय निकुञ्ज कानून लागू गरिएको थियो र त्यसको अर्को ३ वर्ष सीमाङ्कन गरी २०२९ मा स्थापना गरिएको थियो।<ref name="Gurung1983">Gurung, K. K. (1983). ''Heart of the Jungle: the Wildlife of Chitwan, Nepal''. André Deutsch, London.</ref><ref name="adhikari">Adhikari, T. R. (2002). [http://www.sosrhino.org/news/Updatepoaching.pdf ''The curse of success''.] Habitat Himalaya - A Resources Himalaya Factfile, Volume IX, Number 3.</ref> [[File:Greater one-horned rhinoceros at Chitwan.jpg|left|thumb|[[चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज]]को [[एकसिङ्गे गैँडा]]]] नेपालमा बाघ संरक्षण गर्ने उद्देश्यले २०३२ सालमा ३६८ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रलाई शाही कर्णाली वन्यजन्तु आरक्षको रूपमा राजपत्राङ्कित गरिएको थियो भने पछि २०३८ मा [[बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्ज|शाही बर्दिया वन्यजन्तु आरक्ष]]को रूपमा घोषणा गरिएको थियो। वि.सं २०४० मा [[बबई नदी|बबई नदी उपत्यका]]लाई यस आरक्षित क्षेत्रमा थप गरिएको थियो।<ref name="mk98">Majupuria, T. C., Kumar, R. (1998). ''Wildlife, National Parks and Reserves of Nepal.'' S. Devi, Saharanpur and Tecpress Books, Bangkok. {{ISBN|974-89833-5-8}}</ref> आरक्षमा फस्टाउँदै गएको पारिस्थितिकीय प्रणालीले पछि २०४४ मा यस क्षेत्रलाई राष्ट्रिय निकुञ्जको रूपमा घोषणा गरिएको थियो। नेपालको चौथो संरक्षित क्षेत्र [[लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज|लाङटाङ]] २०३२ मा स्थापना भएको थियो र यसलाई [[लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज]] नामकरण गरिएको थियो। यसका लागि [[नुवाकोट जिल्ला|नुवाकोट]], [[रसुवा जिल्ला|रसुवा]] र [[सिन्धुपाल्चोक जिल्ला]]मा एक हजार ७१० वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफल छुट्याइएको थियो।<ref name="nbrb2007" /> उनले २०३२ मा [[कोशी टप्पु वन्यजन्तु आरक्ष]]को रूपमा अर्को वन्यजन्तु आरक्षलाई राजपत्राङ्कित गरेका थिए। सोही वर्ष उनले सुदूरपश्चिम क्षेत्रको तराई क्षेत्रमा शाही [[शुक्लाफाँट राष्ट्रिय निकुञ्ज|शुक्लाफाँट वन्यजन्तु आरक्ष]]को स्थापना गरेका थिए, जसलाई पछि विस्तार गरि राष्ट्रिय निकुञ्जमा परिणत गरिएको थियो।<ref name="majupuria1998">{{cite book |author=Majupuria, T.C. |title=Wildlife, National Parks and Reserves of Nepal |author2=Kumar, R. |publisher=S. DeviSaharanpur and Tecpress Books |year=1998 |isbn=974-89833-5-8 |location=Bangkok |pages=237–240 |chapter=Royal Sukla Phanta Wildlife Reserve }}</ref><ref name="Basnet_al2019">{{cite journal |author1=Basnet, H. |author2=Thakuri, D.C. |author3=Bhetwal, K. |author4=Joshi, D. |author5=Poudyal, L.P. |year=2019 |title=Recent records of threatened birds in the Sukilaphanta Grassland, Suklaphanta National Park, Nepal, with particular focus on White-throated Bushchat ''Saxicola insignis'' and Finn's Weaver ''Ploceus megarhynchus'' |url=https://www.researchgate.net/publication/340730965 |journal=Birding Asia |issue=32 |pages=93–96}}</ref> साथै [[हुम्ला जिल्ला|हुम्ला]], [[मुगु जिल्ला|मुगु]] र [[जुम्ला जिल्ला|जुम्ला]] क्षेत्रका अद्वितीय वनस्पति र जीवजन्तुको संरक्षण गर्न र आफ्ना पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]को मुगु र जुम्ला जिल्लामा १०६ वर्ग किलोमिटरको आरक्षित क्षेत्र सहितको प्राचीन प्राकृतिक आरक्ष बनाउने सपना पूरा गर्न सोही वर्ष [[रारा राष्ट्रिय निकुञ्ज]]को स्थापना गरिएको थियो जसमा प्रसिद्ध [[राराताल]] पनि समावेश छ।<ref name="nbrb2007">{{cite book |url=http://lib.icimod.org/record/7560/files/Nepal%20Biodiversity%20Resource%20Book.pdf |title=Nepal Biodiversity Resource Book. Protected Areas, Ramsar Sites, and World Heritage Sites |publisher=International Centre for Integrated Mountain Development, Ministry of Environment, Science and Technology, in cooperation with United Nations Environment Programme, Regional Office for Asia and the Pacific |year=2007 |isbn=978-92-9115-033-5 |location=Kathmandu |authors=Bhuju, U. R., Shakya, P. R., Basnet, T. B., Shrestha, S.}}</ref><ref>{{cite web |title=Nepali Times {{!}} The Brief » Blog Archive » Remembering Rara |url=https://www.nepalitimes.com/blogs/thebrief/2017/10/02/remembering-rara/ |access-date=2022-07-20 |language=en-US}}</ref> सोही वर्ष पवित्र हिमालय परिदृश्यको भागको रूपमा स्थापित हुने अन्तिम राष्ट्रिय निकुञ्ज [[सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज]] थियो जसले [[सोलुखुम्बु जिल्ला]]मा १,१४८ वर्ग किलोमिटर क्षेत्र ओगटेको थियो।<ref>{{cite book |author1=Gurung, C. P. |title=Conservation Biology in Asia |author2=Maskey, T. M. |author3=Poudel, N. |author4=Lama, Y. |author5=Wagley, M. P. |author6=Manandhar, A. |author7=Khaling, S. |author8=Thapa, G. |author9=Thapa, S. |publisher=Nepal Society for Conservation Biology, Asia Section and Resources Himalaya Foundation |year=2006 |isbn=99946-996-9-5 |editor1=McNeely, J. A. |location=Kathmandu |pages=10–20 |chapter=The Sacred Himalayan Landscape: Conceptualizing, Visioning, and Planning for Conservation of Biodiversity, Culture and Livelihoods in the Eastern Himalaya |editor2=McCarthy, T. M. |editor3=Smith, A. |editor4=Whittaker, O. L. |editor5=Wikramanayake, E. D. |chapter-url=https://conbio.org/images/content_groups/Asia/Chapter%201_Gurung_Himalayan%20Landscape.pdf |name-list-style=amp |author10=Wikramanayake, E. D.}}</ref> वि.सं २०४० मा [[बझाङ जिल्ला|बझाङ]], [[बाजुरा जिल्ला|बाजुरा]], [[अछाम जिल्ला|अछाम]] र [[डोटी जिल्ला|डोटी]]को २२५ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रलाई नेपालको सुदूरपश्चिमाञ्चल क्षेत्रमा संरक्षित क्षेत्रको रूपमा छुट्याइएको थियो र यसलाई [[खप्तड राष्ट्रिय निकुञ्ज]] नामाकरण गरिएको थियो। सोही वर्ष उनले [[पर्सा राष्ट्रिय निकुञ्ज|पर्सा वन्यजन्तु आरक्ष]]को स्थापना पनि गरेका थिए, जसलाई पछि राष्ट्रिय निकुञ्जमा विस्तार गरिएको थियो। त्यसैगरी कर्णाली क्षेत्रको [[डोल्पा जिल्ला|डोल्पा]] र [[मुगु जिल्ला]]मा तीन हजार ५ वर्गकिलोमिटर क्षेत्रफलमा फैलिएको [[शे-फोक्सुण्डो राष्ट्रिय निकुञ्ज]] वि.सं २०४० मै स्थापना भएको थियो।<ref name="nbrb07">{{cite book |url=http://lib.icimod.org/record/7560/files/Nepal%20Biodiversity%20Resource%20Book.pdf |title=Nepal Biodiversity Resource Book. Protected Areas, Ramsar Sites, and World Heritage Sites |publisher=International Centre for Integrated Mountain Development, Ministry of Environment, Science and Technology, in cooperation with United Nations Environment Programme, Regional Office for Asia and the Pacific |year=2007 |isbn=978-92-9115-033-5 |location=Kathmandu |authors=Bhuju, U. R., Shakya, P. R., Basnet, T. B., Shrestha, S.}}</ref> शिकार गर्ने शाही परम्परालाई सोखको रूपमा संरक्षण गर्ने, तर घट्दो वन्यजन्तु स्रोतलाई रोक्नका लागि उनले २०४३ मा तत्कालीन युवराज [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]को अध्यक्षतामा आफ्ना पिताको स्मारकको रूपमा [[ढोरपाटन शिकार आरक्ष]]को स्थापना भएको थियो। महेन्द्र ट्रस्टको स्थापनासँगै उनले [[अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्र]] घोषणा गरेका थिए।<ref>Croes, K. D. (2006). Conserving the king: Inverting the origin story of the Annapurna Conservation Area Project of Nepal. ''HIMALAYA, the Journal of the Association for Nepal and Himalayan Studies'', ''26''(1), 6.</ref> उनको प्रयासले वि.सं २०३५ मा [[सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज]] र वि.सं २०४० मा [[चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज]]लाई [[युनेस्को]]को [[विश्व सम्पदा क्षेत्र|विश्व सम्पदा सूची]]मा सूचीकृत गर्न सफल भएको थियो।<ref>{{cite web |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Sagarmatha National Park |url=https://whc.unesco.org/en/list/120/ |access-date=2022-08-11 |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref><ref>{{cite web |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Sagarmatha National Park |url=https://whc.unesco.org/en/list/120/ |access-date=2022-08-11 |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref> त्यस्तै, काठमाडौँ, ललितपुर र भक्तपुरका दरबार क्षेत्र, स्वयम्भूनाथ, बौद्धनाथ, पशुपतिनाथ मन्दिर, [[चाँगुनारायण मन्दिर]] जस्ता धार्मिक स्थललाई पनि २०३५ मानै सूचीकृत गरिएको थियो।<ref>{{cite web |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Kathmandu Valley |url=https://whc.unesco.org/en/list/121/ |access-date=2022-08-11 |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref> === सामाजिक सुधार === कम साक्षरताको स्तरलाई राष्ट्रिय प्रगतिको मुख्य बाधकको रूपमा स्वीकार गर्दै राजा वीरेन्द्रले शिक्षा प्रणालीको विकासलाई आफ्नो राष्ट्रिय प्राथमिकता बनाएका थिए। वि.सं २०२८ देखि सुरु भएको पञ्चवर्षीय योजना मुख्यतः नयाँ शैक्षिक संस्था निर्माण र वर्तमान शिक्षा प्रणालीको दक्षता अभिवृद्धिमा केन्द्रित थियो। आफ्नो [[राज्याभिषेक]]को पावन अवसरमा राजा वीरेन्द्रले सबै नेपाली नागरिकका लागि प्राथमिक शिक्षा निःशुल्क हुने घोषणा गरेका थिए।<ref>{{cite web |title=Thirty years of King Birendra's reign- Nepali Times |url=http://archive.nepalitimes.com/news.php?id=11394#.YtMnxkxBzDc |access-date=2022-07-16 |website=archive.nepalitimes.com}}</ref> त्यसै गरी, २०३४ मा शाही स्वीकृतिका साथ सबै शैक्षिक सामग्रीहरू शैक्षिक संस्थाहरूलाई निःशुल्क वितरण गर्न थालिएको थियो।<ref>Janjua, S. J. (2006). THE ROLE OF FREE COMPULSORY PRIMARY EDUCATION POLICY FOR THE POLITICAL DEVELOPMENT IN NEPAL. ''Strategic Studies'', ''26''(1), 100–131. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/45242336</nowiki></ref> राजा वीरेन्द्र [[नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठान|शाही नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठान]]को संरक्षक बनेका थिए जसले देशमा विज्ञान र प्रविधिको विकासको क्षेत्रमा काम गरेको थियो। उनले देशको भाषा र संस्कृतिको जगेर्ना गर्न २०४२ मा, [[महेन्द्र संस्कृत विश्वविद्यालय]]को स्थापना गरेका थिए। नेपालमा वि.सं २०३३ मा सामाजिक व्यवहार सुधार ऐन (२०३३) अन्तर्गत दाइजो प्रथालाई अपराधीकरण गरिएको थियो। पञ्चवर्षीय योजना अन्तर्गत राजा वीरेन्द्रले राष्ट्रिय सेवाको नीति सुरु गरे जसमा स्नातकोत्तर गरेका विद्यार्थीले आफ्नो एक वर्षको सेवाग्रामीण क्षेत्रको विकास निर्माणमा योगदान गर्नुपर्ने व्यवस्था थियो। २०३२ असोज ६ मा उनले लागूऔषध (नियन्त्रण) ऐन, २०३३ जारी गरी देशमा हुने कुनै पनि प्रकारको लागुऔषधको व्यापार, ओसारपसार वा कुनै पनि प्रकारको ओसारपसारलाई निषेध गर्दै प्राकृतिक इतिहास सङ्ग्रहालयको स्थापना गरि इतिहास संरक्षणको प्रक्रिया सुरु गरेका थिए।<ref>{{cite web |last=diwakar |date=2021-05-25 |title=Narcotics law in Nepal: Everything you need to know about - OnlineKhabar English News |url=https://english.onlinekhabar.com/narcotics-law-in-nepal-everything-you-need-to-know-about.html |access-date=2022-07-18 |language=en}}</ref><ref>{{cite web |last=Mahat |first=Sunny |title=How the ban came about andhow long it will stay in place |url=https://theannapurnaexpress.com/news/how-the-ban-came-about-andhow-long-it-will-stay-in-place-1479 |access-date=2022-07-18 |website=The Annapurna Express |language=en}}</ref> === विकास नीति === वीरेन्द्रले जनसङ्ख्या र दैनिक सडक यातायातका आधारमा सडक विकास गर्ने र ग्रामीण क्षेत्रलाई विमानस्थलसँग जोड्ने नीति लिएका थिए। उनले विकासका लक्ष्यहरू प्राप्त गर्ने उद्देश्यले धेरै सरकारी संस्थाहरूको पुनर्गठन गरेका थिए। उनले सडक निर्माण, सरसफाइ, वैज्ञानिक तथा प्राविधिक तालिममा जोड दिएका थिए।<ref>{{Cite news |last=Montgomery |first=Paul L. |date=1975-02-24 |title=King With a Sense of Mission |language=en |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/1975/02/24/archives/king-with-a-sense-of-mission-birendra-bir-bikram-shah-dev.html |access-date=2022-07-24 |issn=0362-4331}}</ref> केन्द्रीय योजना आयोगको बारेमा गरिएको एक व्यापक अध्ययनले २०२८ मा राष्ट्रिय योजना आयोगको पुनर्गठन र २०४३ मा भएको सानो परिवर्तनलाई आत्मसात गरेको थियो।<ref name=":4" /> सरकारी नीति मुख्यतया वातावरण संरक्षण, कृषि र शिक्षामा केन्द्रित थियो। == मृत्यु == {{मुख्य लेख|दरबार हत्याकाण्ड}} [[File:Narayanhiti Palace Museum, crop.jpg|thumb|[[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरबार]] जहाँ [[दरबार हत्याकाण्ड]] भएको थियो।]] वीरेन्द्र र उनको पुरै परिवारलाई १९ जेठ २०५८ मा शाही भोजमा अधिराजकुमार दीपेन्द्रले गोली प्रहार गरेका थिए।<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.himalkhabar.com/news/114686|title=कसले मार्‍याे राजा वीरेन्द्रलाई ?|last=दीक्षित|first=कनकमणि|date=१९ जेठ २०७७|website=हिमाल खबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> वीरेन्द्रका कान्छा भाइ [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]] बाहेक यस [[दरबार हत्याकाण्ड|हत्याकाण्ड]]मा राजपरिवारका प्रायः सबै सदस्यहरू मारिएका थिए। तत्पश्चात् [[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र]]लाई राजा घोषित गरिएको त्यसको केही दिनपछि त्यस हत्याकाण्डमा बन्दुकको गोलीले घाइते भएका कारण उनको मृत्यु भएको थियो। फलस्वरूप, [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]लाई राजा बनाइएको थियो। == आलोचना == === स्थिर अर्थतन्त्र === राजा वीरेन्द्रलाई विकास प्रेमी राजाका रूपमा सम्झिए पनि आफ्ना पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]जस्तै तीव्र विकासका प्रयासतर्फ देशलाई हाँक्न नसक्दा उनको पनि आलोचना गरिएको थियो। उनको राजनैतिक इच्छा थियो तर विकासका प्रयासहरू तीव्र गतिमा हासिल गर्न सकिने सीपको अभाव थियो। प्रकृति, संस्कृति र इतिहासको संरक्षणका लागि उनले गरेको प्रयासले देखाएको दिगो विकासको नीति आर्थिक विकासको बाधक बनेको थियो। [[पञ्चायती शासन]]ले निरङ्कुश शासकको हैसियतमा शासन गर्दा अर्थतन्त्र ठप्प भएको थियो।<ref>{{Cite journal |last=Khadka |first=Narayan |date=1991 |title=Nepal's Stagnant Economy: The Panchayat Legacy |url=https://www.jstor.org/stable/2645224 |journal=Asian Survey |volume=31 |issue=8 |pages=694–711 |doi=10.2307/2645224 |jstor=2645224 |issn=0004-4687}}</ref> === प्रशासनिक असफलता === इतिहासकारहरू [[पञ्चायती शासन]]मा राजा वीरेन्द्र असफल भएको कुरा औँल्याएका थिए। उनले आफ्नो कार्यकालमा धेरै विदेशी प्रत्यक्ष लगानी भित्र्याउन सकेनन् र उनले ल्याएका सबै कार्यक्रम वा उनले गरेका सबै सुधारहरू बाबुको विरासतको निरन्तरता थियो।<ref>{{Cite web |last=भट्टराई |first=कमलदेव |title=Six decades of American aid |url=https://theannapurnaexpress.com/news/six-decades-of-american-aid-1746 |access-date=2022-07-23 |website=द अन्नपूर्ण एक्सप्रेस |language=अङ्ग्रेजी}}</ref> उनले यसअघि बाबुआमाले स्थापना गरेका विभिन्न संगठनको पुनर्संरचना गर्नुका साथै बाबुआमाले परिकल्पना गरेका विभिन्न विकास योजना कार्यान्वयन गरेका थिए। तथापि, उनले देशमा कुनै आमूल परिवर्तन ल्याउन सकेनन्। यसबाहेक, केही इतिहासकारहरूले आफ्नो युगको दौरान गरिएको भातृ व्यापारलाई अवैध बनाउनुले बृहत् बेरोजगारी सृजना गरेको दाबी पनि गरेका छन् जुन अन्ततः [[माओवादी जनयुद्ध|माओवादी क्रान्ति]]को एउटा कारण बनेको थियो।<ref>{{Cite web |last=शर्मा |first=सार्थक मणि |date=2015-09-03 |title=High time to lift ban |url=https://archive.nepalitimes.com/article/nation/cannabis-high-time-to-lift-ban,2548 |access-date=2022-07-23 |website=नेपाली टाइम्स}}</ref><ref>{{Citation |title=Can WATER Change Nepal's FUTURE? - VisualPolitik EN |url=https://www.youtube.com/watch?v=8HDQs1H32LI |language=अङ्ग्रेजी |access-date=2022-07-23}}</ref> == सम्मान == ; राष्ट्रिय उपाधि * [[File:Nepal Pratap Bhaskara.svg|70px]] [[नेपाल प्रताप भास्कर]] * [[File:Ord.Rajanya.Nepal-Ribbon.gif|70px]] '''ओजस्वी राजन्यको मानपदवी''' * [[File:Most Refulgent Order of the Star of Nepal.PNG|70px]] [[नेपाल तारा]] * [[File:Ord.TriShaktiPatta.png|70px]] [[त्रिशक्ति पट्ट]] * [[File:Order of Gorkha Dakshina Bahu.svg|70px]] [[गोरखा दक्षिण बाहु]] * प्रतिष्ठित [[महेन्द्र माला]] == सन्तानहरू == {| class="wikitable plainrowheaders" ! rowspan="2" scope="col" |नाम ! rowspan="2" scope="col" |जन्म ! colspan="2" |विवाह ! rowspan="2" |मृत्यु ! rowspan="2" scope="col" |बच्चाहरु ! rowspan="2" scope="col" |नातिनातिनाहरू |- ! scope="col" |जीवनसाथी ! scope="col" |मिति |- ! scope="row" |[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|युवराजाधिराज दीपेन्द्र]] |२०२८ [[आषाढ]] १३<ref>{{Cite web|url=https://pahilopost.com/content/-4631.html|title=​दीपेन्द्रको चरित्र र जेठ १९ को रहस्यबारे तत्कालीन सैनिक सचिव यसो भन्छन्|last=शाह|first=विवेकप्रताप|date=२० जेठ २०७२|website=पहिलो पोस्ट|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> | colspan="2" |''कुनै विवाह गरिएको थिएन'' |२२ जेठ २०५८ (उमेर २९), सैनिक अस्पताल, [[काठमाडौँ]]<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://www.himalkhabar.com/news/114660|title=यस्तो थियो राजदरबार हत्याकाण्डको ‘यथार्थ विवरण’|date=१९ जेठ २०७७|website=हिमालखबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> | colspan="2" |''छोराछोरी छैनन्'' |- ! rowspan="2" scope="row" |[[अधिराजकुमारी श्रुति]] | rowspan="2" |२०३३ असोज २९ | rowspan="2" |कुमार गोरखशमशेर जङ्गबहादुर राणा | rowspan="2" |२०५४ वैशाख २५ | rowspan="2" |२०५८ जेठ १९ (उमेर २५), [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.setopati.com/opinion/207782|title=अधिराजकुमारी श्रुतिसँग सम्झनाका चार पल|last=श्रेष्ठ|first=किरणकृष्ण|date=१९ जेष्ठ २०७७|website=सेतोपाटी|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> |गिरवाणी राज्य लक्ष्मीदेवी | rowspan="2" |''नातिनातिनाहरू छैनन्'' |- |सुरंगाना राज्य लक्ष्मीदेवी |- ! scope="row" |[[निराजन वीर विक्रम शाह|अधिराजकुमार निराजन]] |२०३५ कार्तिक २० | colspan="2" |''विवाह नभएको '' |२०५८ जेठ १९ (उमेर २२), [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]<ref name=":1" /> | colspan="2" |''छोराछोरी छैनन्'' |} == स्मारकहरू == राजा वीरेन्द्रको स्मृतिमा थुप्रै संरचना, संस्था र सम्मानार्थ विभिन्न निर्माणहरू गरिएको छ। विसं २०६३ मा संसद् पुनःस्थापन र २०६५ मा राजतन्त्रको अन्त्य भएपछि उनको नाममा खडा भएका स्मारकको नाम परिवर्तन गरिएको थियो। [[नेपालको जनआन्दोलन २०६३|२०६३ सालको राजनीतिक परिवर्तन]]पछि राजाको नाममा निर्माण भएको राजमार्गलाई लोकमार्गको नाममा राख्ने प्रयास गरिएको थियो। [[File:King Birendra and Queen Aishwarya Statue 20180227 GDK.jpg|thumb|300x300px|राजा वीरेन्द्र र रानी ऐश्वर्यको शालिक]] # वीरेन्द्रको शालिक ([[नेपालगञ्ज उपमहानगरपालिका|नेपालगञ्ज]]) # वीरेन्द्रको शालिक ([[दाङ जिल्ला|दाङ]])<ref>{{Cite web|url=https://www.onlinekhabar.com/2022/03/1100996|title=१५ बर्षपछि तुलसीपुरमा वीरेन्द्रको शालिक पुनर्स्थापना|date=२०७८ चैत १४|website=अनलाइनखबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/politics/701581-1640768143.html|title=१६ वर्षपछि वीरेन्द्रको शालिक|last=केसी|first=गोविन्द|date=१४ पुस २०७८|website=नागरीक|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> # वीरेन्द्रको शालिक, [[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]] ([[सुर्खेत जिल्ला|सुर्खेत]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, स्वर्गद्वारी ( [[शिवपुरी नागार्जुन राष्ट्रिय निकुञ्ज|शिवपुरी]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, जावलाखेल ([[ललितपुर जिल्ला|ललितपुर]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, [[बिन्ध्यवासिनी मन्दिर]] ([[पोखरा महानगरपालिका|पोखरा]]) # श्री वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[झापा जिल्ला|झापा]] # श्री वीरेन्द्र सार्वजनिक विद्यालय, [[मोरङ जिल्ला|मोरङ]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[बैतडी जिल्ला|बैतडी]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[स्याङ्जा जिल्ला|स्याङ्जा]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[नुवाकोट जिल्ला|नुवाकोट]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[पर्वत जिल्ला|पर्वत]] # [[सैनिक आवासीय महाविद्यालय|वीरेन्द्र सैनिक आवासीय महाविद्यालय]], भक्तपुर # वीरेन्द्र स्मारक कलेज , [[धरान उपमहानगरपालिका|धरान]] # [[श्री वीरेन्द्र अस्पताल]] # वीरेन्द्र स्मारक कप # [[वीरेन्द्र बहुमुखी क्याम्पस]], चितवन # वीरेन्द्र शान्ति परिचालन तालिम केन्द्र # [[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]] # [[वीरेन्द्रनगर, चितवन]] # [[जेसिस|वीरेन्द्रनगर जेसिस]] # [[सुर्खेत विमानस्थल|वीरेन्द्रनगर विमानस्थल]] # वीरेन्द्र चोक , ([[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]]) # वीरेन्द्र चोक, [[कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका|कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका]] # वीरेन्द्र चोक , [[फुङलिङ नगरपालिका|फुङलिङ]] # वीरेन्द्र चोक, [[धरान उपमहानगरपालिका|धरान]] # वीरेन्द्र चोक, [[तुलसीपुर उपमहानगरपालिका|तुलसीपुर]], ([[दाङ जिल्ला|दाङ]])<ref>{{Cite web|url=https://nayapatrikadaily.com/news-details/29919/2019-11-27|title=राजा वीरेन्द्रले बसाएको वीरेन्द्रनगर|last=भट्टराई|first=खगेन्द्र|date=२०७६ मङ्सिर ११|website=नयाँ पत्रिका|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.setopati.com/social/188717|title=वीरेन्द्रको शालिक बेवारिसे लडाएर बनाइयो उनको नामको चोक|last=शाही|first=दिपकजंग|date=११ भदौ २०७६|website=सेतोपाटी|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> # [[वीरेन्द्र ताल]] , [[गोरखा जिल्ला|गोरखा]] # [[वीरेन्द्र सङ्ग्रहालय]], [[वसन्तपुर दरबार क्षेत्र|काठमाडौँ दरबार क्षेत्र]] # वीरेन्द्र बियर, ज्युरिख<ref>{{Cite web |last=swissinfo.ch |title=Swiss brewery defends choice of Nepalese monarch on beer bottle |url=https://www.swissinfo.ch/eng/business/birendra-beer_swiss-brewery-defends-choice-of-nepalese-monarch-on-beer-bottle/44076202 |access-date=2022-06-30 |website=SWI swissinfo.ch |language=अङ्ग्रेजी}}</ref> ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{सन्दर्भसूची}} {{बाकस-सुरू}} {{पदक्रम| पहिले=[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]]| पद=[[नेपाली राजाहरूको सूची|नेपालको राजा]]| अवधि=२०२८-२०५८| पछि=[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]]| }} {{Commonscat|Birendra Bir Bikram Shah Dev}} {{नेपालका शाहवंशी राजाहरू}} [[श्रेणी:जीवनी]] [[श्रेणी:नेपाली राजाहरू]] [[श्रेणी:मृत नेपालीहरू]] [[श्रेणी:नेपालको इतिहास]] [[श्रेणी:शाहवंश]] [[श्रेणी:सन् १९४५ मा जन्म]] [[श्रेणी:माओवादी जनयुद्धका मानिसहरू]] p4gt97cluwwqhumd55m34tjeif0hsqg 1073696 1073678 2022-08-13T02:52:40Z पर्वत सुबेदी 31224 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty | name = वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह | succession = [[नेपालका राजाहरूको सूची|नेपालको राजा]] | image = Birendra Bir Bikram Shah c. 1967 (restoration).jpg | caption = राजा वीरेन्द्र | reign = २०२८ माघ १७ - १९ जेठ २०५८ | coronation = | predecessor =[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | successor =[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | spouse =[[रानी ऐश्वर्य राज्यलक्ष्मी शाह]] | spouse-type = पत्नी | issue =[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]]<br>[[अधिराजकुमारी श्रुति|श्रुती राज्यलक्ष्मी शाह]]<br>[[निराजन वीर विक्रम शाह]] | house =[[शाह वंश]] | royal anthem = श्रीमान् गम्भिर नेपाली | father =[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | mother =[[इन्द्रराज्यलक्ष्मी देवी शाह]] | birth_date = २००२ पुस १४ | birth_place =[[नारायणहिटी दरवार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरवार]], [[नेपाल अधिराज्य|नेपाल]] | death_date =१९ जेठ २०५८ | death_place =[[नारायणहिटी दरवार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरवार]], [[नेपाल अधिराज्य|नेपाल]] | religion =[[हिन्दू धर्म|हिन्दू]] |}} '''श्री ५ महाराजाधिराज वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह देव''' (वि.सं. २००२-२०५८, [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]ले युवराज वीरेन्द्रलाई '''बिरु''' भनेर बोलाउँथे।; नेपालमा '''राजा वीरेन्द्र''' भनेर चिनिन्छन्) नेपालका दशौँ शाहवंशीय राजा थिए। यिनले वि.सं. २०२८ देखि वि.सं. २०५८ सम्म नेपालको शासन गरेका थिए। उनका तीन जना सन्तान [[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|युवराज दीपेन्द्र]] शाह, [[अधिराजकुमारी श्रुति|अधिराजकुमारी श्रुति शाह]] तथा [[निराजन वीर विक्रम शाह|अधिराजकुमार निराजन शाह]]को रूपमा जन्मिएका थिए। वीरेन्द्रका दुई भाइ थिए [[धिरेन्द्र शाह]] र [[ज्ञानेन्द्र शाह]]। धीरेन्द्रको पनि राज [[दरबार हत्याकाण्ड]]मा मृत्यु भएको थियो।<ref>{{वेब स्रोत|लेखक=|शीर्षक=दरबार हत्याकाण्डको १७ वर्ष पूरा, रहस्य गर्भमै|युआरएल=https://www.onlinekhabar.com/2018/06/683284|कार्य=|प्रकाशक=अनलाइन खबर|वेबसाइट=|भाषा=नेपाली)|अभिलेखमिति=|अभिलेखयुआरएल=|मिति=|पहुँचमिति=२० अप्रिल २०२२}}</ref> == प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा == तत्कालीन युवराज [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र वीर विक्रम शाह देव]] र उनकी जेठी पत्नी राजकुमारी [[इन्द्र राज्यलक्ष्मी देवी शाह|इन्द्रराज्यलक्ष्मी देवी]]का जेठा छोराको रूपमा वि.सं. २००२ पुष १४ मा काठमाडौँको [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]मा वीरेन्द्रको जन्म भएको थियो।<ref>{{Cite web|url=https://pahilopost.com/content/-1678.html|title=सन्दर्भ पुस १४ : सम्झनामा राजा वीरेन्द्र|date=१४ पुष २०७१|website=पहिलो पोस्ट|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> वीरेन्द्रले उनका भाइ [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]सँग दार्जिलिङको सेन्ट जोसेफ स्कुलमा आठ वर्ष अध्ययन गरेका थिए। २०११ फागुन ३० मा उनीहरूका हजुरबुवा [[त्रिभुवन वीर विक्रम शाह|राजा त्रिभुवन]]को निधन भएको थियो र उनका पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र]]ले नेपाली राजगद्दी सम्हालेका थिए। बाबुको स्वर्गारोहणसँगै वीरेन्द्र नेपालका युवराज बनेका थिए। वि.सं २०१५ मा वीरेन्द्र [[संयुक्त अधिराज्य]]को इटन कलेजमा भर्ना भएका थिए। वि.सं २०२० सम्म इटनमा अध्ययन गरेपछि उनी नेपाल फर्केका थिए।<ref name="DT">{{cite news |title=King Birendra of Nepal |url=https://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1309622/King-Birendra-of-Nepal.html |publisher=डेली टेलिग्राफ |date=23 August 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> पछि उनले २०२३ देखि २०२४ सम्म हार्वार्ड विश्वविद्यालयमा राजनीतिक सिद्धान्तको अध्ययन गर्नु पूर्व [[टोकियो विश्वविद्यालय]]मा केही समय बिताएर आफ्नो शिक्षा पूरा गरेका थिए।<ref name="BBC">{{cite news |title=Birendra: Nepal's monarch of change |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/1365485.stm |publisher=BBC |date=2 June 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> वीरेन्द्र आफ्नो युवावस्थामा यात्रा गर्न रुचि राख्दथे। उनी [[क्यानडा]], [[दक्षिण अमेरिका]], [[अफ्रिका]], [[भारत]]का धेरै भागहरू र अन्य थुप्रै एसियाली देशहरूको भ्रमणमा गएका थिए। उनी नेपाली कालिगढ र कला सङ्कलक तथा समर्थक पनि थिए। उनले पछि हेलिकप्टर उडाउन पनि सिकेका थिए।<ref name="NYT" /> वीरेन्द्रले २०२६ फागुन १६ मा राणा परिवारकी छोरी [[रानी ऐश्वर्य राज्यलक्ष्मी शाह|ऐश्वर्या राज्य लक्ष्मीदेवी]]सँग विवाह गरेका थिए।<ref>{{cite book |title=Milestones of History |last=Mainali |first=Pramod |year=2000 |isbn=99946-960-4-1 |page=111 }}</ref> इतिहासको सबैभन्दा भव्य हिन्दू विवाह समारोहको रूपमा रहेको उक्त विवाहको लागि ९५ लाख अमेरिकी डलर खर्च भएको थियो।<ref>{{cite magazine |title=Marriage of Convenience |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,878784-1,00.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20090214175438/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,878784-1,00.html |url-status=dead |archive-date=14 February 2009 |magazine=टाइम |date=9 March 1970 |access-date=21 July 2008 }}</ref> == प्रारम्भिक शासनकाल == वीरेन्द्रले पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र]]को निधन पश्चात् २०२८ माघ १७ मा २७ वर्षको उमेरमा नेपाली राजगद्दी सम्हालेका थिए। आरोहणका क्रममा उनी प्रभावकारी ढङ्गले निरपेक्ष राजा थिए। राजनीतिक दलहरूमा प्रतिबन्ध लगाइएको देशलाई उनले वंशाणुगत रूपमा प्राप्त गरेका थिए। उनले [[पञ्चायती व्यवस्था|पञ्चायत]] भनेर चिनिने स्थानीय र क्षेत्रीय परिषद्हरूको प्रणालीमार्फत शासन गरेका थिए।<ref name="NYT">{{cite news |last=Crossette |first=Barbara |title=Birendra, 55, Ruler of Nepal's the Hindu Kingdom |url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C0CEEDD143FF930A35755C0A9679C8B63 |work=द न्युयोर्क टाइम्स |date=3 June 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> राजाको हैसियतमा उनको पहिलो विदेश यात्रा २०३० असोज २६ मा [[भारत]] र त्यसको दुई महिना पछि [[चीन]]को भ्रमण गरेका थिए।<ref>{{cite web|url=http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit|title=King Birendra's Historic China Visit|access-date=23 July 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150723230223/http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit|archive-date=23 July 2015}}</ref> राजा बीरेन्द्रको राज्याभिषेकका अवसरमा आयोजित रात्रीभोजमा उनले नेपाललाई [[शान्तिक्षेत्रको प्रस्ताव|शान्तिक्षेत्र]] घोषित गरियोस् भनी प्रस्ताव राखेका थिए। ===२०३७ को जनमत सङ्ग्रह === [[नेपाली काङ्ग्रेस]]का सरकारी प्रतिष्ठित नेताहरू [[पञ्चायती व्यवस्था|पञ्चायत]] प्रणाली हटाउने प्रयास गरेकाले उनीहरूलाई गिरफ्तार गरिएको थियो। बढ्दो प्रजातन्त्र समर्थक आन्दोलनका कारण वीरेन्द्रले गैरदलीय र बहुदलीय व्यवस्थाबीच निर्णय गर्न [[जनमत सङ्ग्रह, २०३७|जनमत सङ्ग्रह]] गर्ने घोषणा गरेका थिए।<ref name="NYT" /> जनमत सङ्ग्रह २०३७ वैशाख २० गते सम्पन्न भएको थियो। गैर-दलीय प्रणालीले ५५% र बहुदलीयले ४५% मत प्राप्त गर्दै पञ्चायती व्यवस्थाले जित हासिल गरेको थियो।<ref name="Malhotra">{{cite news |last=Malhotra |first=Inder |date=4 June 2001 |title=King Birendra of Nepal |work=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/news/2001/jun/04/guardianobituaries.nepal |access-date=21 July 2008}}</ref> सोही दशकमा राजनीतिक सङ्गठनहरूमाथि लगाइएका बन्देजहरू कम भएका थिए र उदार विद्यार्थी नेतृत्वका समूहहरूले नेपालमा संवैधानिक परिवर्तनको माग गर्न थालेका थिए।<ref name="BBC" /><ref>{{cite web|url=http://www.nepalhomepage.com/news/century_poll/english/birendra|title=King Birendra Credentials}}</ref> == प्रजातान्त्रिक काल == [[File:Birendra of Nepal with Rajiv Gandhi.jpg|राजा वीरेन्द्र र भारतीय प्रधानमन्त्री [[राजीव गान्धी]] हात मिलाउँदै|thumb]] वि.सं २०३७ सालपछि [[नेपाल]]मा एकपछि अर्को हड्ताल र प्रजातन्त्र समर्थकद्वारा दङ्गा मच्चाइएको थियो। दङ्गाका कारण वीरेन्द्रले राजनीतिक दलमाथिको प्रतिबन्ध हटाएर [[नेपालको जनआन्दोलन २०४६|२०४६ साल]]मा संवैधानिक [[नेपालको राजा|राजा]] बन्ने सहमति गरेका थिए।<ref>{{cite web |url=http://countrystudies.us/nepal/53.htm |title=The Constitution of 1990 |access-date=21 July 2008 |publisher=Country Studies}} </ref> उनले प्रमुख प्रतिपक्षी गुटको प्रतिनिधित्व गर्न र राजनीतिक सुधारका लागि उनीहरुको मागलाई साम्य पार्न नयाँ संविधान तयार गर्न स्वतन्त्र संविधान सिफारिस आयोग गठन गरेका थिए। आयोगले उनलाई २०४७ भदौ २५ मा प्रस्तावित संविधानको मस्यौदा प्रस्तुत गरेको थियो। नयाँ संविधानले वीरेन्द्रलाई बहुदलीय लोकतान्त्रिक व्यवस्थासहितको संवैधानिक राजतन्त्रको प्रमुख बनाउने थियो। संविधानको मस्यौदा प्रधानमन्त्री [[कृष्णप्रसाद भट्टराई]] र उनको मन्त्रिमण्डलबाट अनुमोदन भएको थियो।<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/news/2001/jun/04/guardianobituaries.nepal|title=King Birendra of Nepal A ruler much loved by his people, he bowed to popular will and surrendered absolute power|newspaper=The Guardian|date=4 June 2001|last1=Malhotra|first1=Inder}}</ref> त्यसैले २०४७ कात्तिक २३ मा वीरेन्द्रले नयाँ संविधानले नेपाललाई संवैधानिक राजतन्त्रमा परिणत गरेको प्रष्ट पारेका थिए। संवैधानिक राजतन्त्रको रूपमा वीरेन्द्रलाई आफ्नो प्रजातान्त्रिक दृष्टिकोण र व्यवहारका साथै राजनैतिक दलहरूको समर्थताको प्राप्त गर्न असमर्थ रहेका कारण [[माओवादी जनयुद्ध|नेपाली जनयुद्ध]] रोक्न विफल भएका थिए।<ref>{{Cite web |last=VIEWPOINT |date=2022-06-02 |title=13 Reasons Why Former King Birendra Shah Is the Most Loved Monarch of Nepal |url=https://www.nepwave.com/13-reasons-why-former-king-birendra-shah-is-the-most-loved-monarch-of-nepal/ |access-date=2022-07-16 |website=NEPWAVE |language=en}}</ref> माओवादी विद्रोही र सरकारी सेनाबीच द्वन्द्व सुरु भएको थियो। यो युद्ध वि.सं २०५२ देखि २०६२ सम्म रहेको थियो।<ref name=":1"/> == उल्लेखनीय कार्य तथा सुधारका प्रयासहरू == === कूटनीतिक अभियान === [[File:President Ronald Reagan with King Birendra Bir Kikram Shah Dev of Nepal and Joan Rivers.jpg|thumb|अमेरिकी राष्ट्रपति [[रोनाल्ड रेगन]]सँग वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह देव]] [[भारत]], [[चीन]] र [[सोभियत सङ्घ]]को अतिक्रमणका बावजुद उनी नेपालको स्वतन्त्रता कायम राख्न सफल भएका थिए। राजाको रूपमा उनको पहिलो विदेश भ्रमण २६ असोज २०३० मा [[भारत]] र त्यसको दुई महिनापछि [[चीन]] रहेको थियो।<ref>{{cite web |title=King Birendra's Historic China Visit |url=http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150723230223/http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit |archive-date=23 July 2015 |access-date=23 July 2015}}</ref> उनले मुस्ताङ क्रान्तिको क्रममा [[नेपाल]]बाट मुस्ताङ र चीनबाट [[तिब्बत]]लाई टुक्रिनबाट रोकेका थिए। [[चीन]]विरुद्ध काम गर्ने खम्पा विद्रोहको निःशस्त्रीकरणले नेपाल–चीन सम्बन्धलाई नयाँ उचाइमा पुर्‍याएको थियो।<ref>{{cite web |date=2020-01-28 |title=खम्पा काण्ड : नेपालबाट मुस्ताङलाई टुक्य्राएर तिब्बत कब्जा गर्न विदेशीले गराएको विद्रोह ! |url=https://www.swadeshnepal.com/2020/01/15628/ |access-date=2022-07-23 |website=स्वदेश नेपाल |language=नेपाली}}</ref><ref>{{cite web |last=देवकी विष्ट |title=खम्पा विद्रोह' मा लिपुलेक नजिक लडाईं लडेका एक प्रहरीको संस्मरण |url=https://www.breaknlinks.com/nepali/news/2593 |access-date=2022-07-23 |website=ब्रेक एन लिङ्स |language=नेपाली}}</ref> [[दक्षिण एसियाली क्षेत्रीय सहयोग सङ्गठन]] र दक्षिण एसियाली खाद्य भण्डारको स्थापनाका लागि योगदानको दिएका थिए। आफ्नो शासनकालमा उनले [[काठमाडौँ]]मा सार्क सचिवालय पनि स्थापना गर्न सफल भएका थिए।<ref name=":3">{{cite web |last=Basnyat |first=Prem Singh |title=A forgotten history |url=http://myrepublica.nagariknetwork.com/news/67819/ |access-date=2022-07-22 |website=My Republica |language=en}}</ref><ref name="premBasnyat">{{Cite book |last=Basnyāta |first=P. |title=Nepalese Army in Tibetan Khampa Disarming Mission |date=2007 |publisher=Sarwochcha Man Singh Basnyat |isbn=978-99946-2-863-6}}</ref> उनले थप ४६ देशहरूसँग कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापना गर्न सफल भएका थिए जसले कूटनीतिक सम्बन्धका लागि देशहरूको कुल सङ्ख्या ४९ बाट ९६ पुर्‍याएको थियो।<ref name=":2">{{cite web |title=Diplomatic achievements of King Birendra: From Peace Zone Proposal to expansion of foreign relations |url=https://english.nepalpress.com/2021/06/02/diplomatic-achievements-of-king-birendra-from-peace-zone-proposal-to-expansion-of-foreign-relations/ |access-date=2022-07-16 |website=Nepal Press |language=en}}</ref> उनले [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]मा नेपाललाई शान्ति क्षेत्रको रुपमा प्रवद्र्धन गरी नेपालको तटस्थताको नीतिलाई थप मजबुत बनाएका थिए।<ref>{{cite web |title=NRC0015 – Nepali foreign policy and Zone of Peace: an attempt at neutrality? – NIPoRe |url=https://nipore.org/nrc0015-nepali-foreign-policy-and-zone-of-peace-an-attempt-at-neutrality/ |access-date=2022-07-16 |language=en}}</ref> [[एसिया]]का दुई शक्तिको बीचमा रहेको नेपालले दुवै देशसँग राम्रो सम्बन्ध राख्नुपर्ने उनको धारणा उनको थियो।<ref name="Malhotra" /> === शान्ति प्रवर्द्धन === उनले नेपालको ऐतिहासिक शान्ति स्थिति, [[गौतम बुद्ध]]को जन्म र कुनै पनि विदेशी शक्तिसँग असंलग्न हुने ऐतिहासिक नीतिलाई ध्यानमा राखी नेपाललाई शान्ति क्षेत्र घोषणा गर्न प्रस्ताव गरेका थिए।<ref>{{cite web |last=Magazine |first=New Spolight |title=Late King Birendra And His Demand For "Peace Zone"Status For Nepal. |url=https://www.spotlightnepal.com/2019/05/15/late-king-birendra-and-his-demand-peace-zonestatus-nepal/ |access-date=2022-07-16 |website=SpotlightNepal |language=en}}</ref> यस प्रस्तावलाई [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]का ११६ देशहरूले समर्थन गरेका थिए।<ref name=":2" /> पछि उनले वि.सं २०४२ सालमा मा "शान्ति कायम राख्ने प्रशिक्षण शिविर" को स्थापना गरेका थिए। यसलाई पछि २०५७ मा शान्ति सेनालाई तालिम दिनका लागि प्रशिक्षण संस्थानलाई पुनर्संरचना गरिएको थियो। पछि यसलाई वीरेन्द्र शान्ति सञ्चालन तालिम केन्द्र नामाकरण गरिएको थियो।<ref>{{cite web |title=BPOTC {{!}} वीरेन्द्र शान्ति कार्य तालिम केन्द्र |url=https://bpotc.nepalarmy.mil.np/ |access-date=2022-07-16 |website=bpotc.nepalarmy.mil.np}}</ref> यस संस्थालाई पछि प्रशिक्षण सङ्गठनको रूपमा पुनर्संरचना गरिएको थियो जसमार्फत नेपालले [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]को सहयोगमा प्रशिक्षित, शान्ति स्थापना गर्ने सेनाहरू पठाउँदै यसको सक्रिय सदस्य बनेको थियो। यस भन्दा अगाडि २०३० सालमा राजा वीरेन्द्रले उत्तरी हिमालय क्षेत्रमा बसोबास गर्ने खम्पास विद्रोहलाई शान्तिपूर्ण तरिकाले निःशस्त्रीकरण गर्न, हतियार समर्पण गर्नेहरूलाई भूमि, पैसा र नागरिकता दिएर हातहतियार जफत गर्न सफल भएका थिए। यसरी आत्मसमर्पण नगर्नेहरूलाई तिब्बती क्षेत्रतिर जान निषेध गरिएको थियो।<ref name=":3" /><ref>{{cite web |last=Saxena |first=Shobhan |date=2008-03-30 |title=The legion of Betrayed Warriors |url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/sunday-times/deep-focus/the-legion-of-betrayed-warriors/articleshow/2910662.cms |access-date=2022-07-23 |website=द टाइम्स अफ इन्डिया |language=en}}</ref> वीरेन्द्रलाई देशमा [[माओवादी जनयुद्ध|माओवादी क्रान्ति]]लाई दबाउन [[नेपाली सेना|शाही सेना]]को प्रयोगलाई रोक्ने श्रेय पनि दिइन्छ, जसले स्थितिलाई अझ खराब बनाएको थियो र देशको शान्तिलाई बिथोलेको थियो।<ref name=":1" /><ref>{{Citation |last= |title=विरेन्द्रले माओवादी विरुद्ध किन सेना चालेनन् ? |url=https://www.youtube.com/watch?v=Ca2FHjNR-z0 |language=नेपाली |access-date=2022-07-17}}</ref> === वातावरण संरक्षण === [[File:Tibetan Snowcock.jpg|thumb|[[सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज]]मा [[कोङ्मा हिउँकुखुरा]]]] राजा वीरेन्द्र प्रकृतिप्रेमी र प्रकृति संरक्षणका महान् हिमायतीका रूपमा चिनिन्थे। उनकै शासनकालमा सरकारबाट प्रकृति संरक्षणको प्रचलन सुरु भएको थियो। तराईको व्यापक बसाइँसराइ र चोरी सिकारीका कारण गैँडाको सङ्ख्यामा आएको नाटकीय गिरावटले गर्दा सरकारले १३० जना सशस्त्र व्यक्तिहरूको गैँडा गस्ती बल र [[चितवन जिल्ला|चितवन]]भरि पहरेदार चौकीहरूको सञ्जाल स्थापना गर्न उत्प्रेरित गरेको थियो। [[गैँडा]]को लोप हुन नदिन वि.सं २०२६ मा, [[चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज]]लाई राजपत्राङ्कित गरी राष्ट्रिय निकुञ्ज कानून लागू गरिएको थियो र त्यसको अर्को ३ वर्ष सीमाङ्कन गरी २०२९ मा स्थापना गरिएको थियो।<ref name="Gurung1983">Gurung, K. K. (1983). ''Heart of the Jungle: the Wildlife of Chitwan, Nepal''. André Deutsch, London.</ref><ref name="adhikari">Adhikari, T. R. (2002). [http://www.sosrhino.org/news/Updatepoaching.pdf ''The curse of success''.] Habitat Himalaya - A Resources Himalaya Factfile, Volume IX, Number 3.</ref> [[File:Greater one-horned rhinoceros at Chitwan.jpg|left|thumb|[[चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज]]को [[एकसिङ्गे गैँडा]]]] नेपालमा बाघ संरक्षण गर्ने उद्देश्यले २०३२ सालमा ३६८ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रलाई शाही कर्णाली वन्यजन्तु आरक्षको रूपमा राजपत्राङ्कित गरिएको थियो भने पछि २०३८ मा [[बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्ज|शाही बर्दिया वन्यजन्तु आरक्ष]]को रूपमा घोषणा गरिएको थियो। वि.सं २०४० मा [[बबई नदी|बबई नदी उपत्यका]]लाई यस आरक्षित क्षेत्रमा थप गरिएको थियो।<ref name="mk98">Majupuria, T. C., Kumar, R. (1998). ''Wildlife, National Parks and Reserves of Nepal.'' S. Devi, Saharanpur and Tecpress Books, Bangkok. {{ISBN|974-89833-5-8}}</ref> आरक्षमा फस्टाउँदै गएको पारिस्थितिकीय प्रणालीले पछि २०४४ मा यस क्षेत्रलाई राष्ट्रिय निकुञ्जको रूपमा घोषणा गरिएको थियो। नेपालको चौथो संरक्षित क्षेत्र [[लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज|लाङटाङ]] २०३२ मा स्थापना भएको थियो र यसलाई [[लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज]] नामकरण गरिएको थियो। यसका लागि [[नुवाकोट जिल्ला|नुवाकोट]], [[रसुवा जिल्ला|रसुवा]] र [[सिन्धुपाल्चोक जिल्ला]]मा एक हजार ७१० वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफल छुट्याइएको थियो।<ref name="nbrb2007" /> उनले २०३२ मा [[कोशी टप्पु वन्यजन्तु आरक्ष]]को रूपमा अर्को वन्यजन्तु आरक्षलाई राजपत्राङ्कित गरेका थिए। सोही वर्ष उनले सुदूरपश्चिम क्षेत्रको तराई क्षेत्रमा शाही [[शुक्लाफाँट राष्ट्रिय निकुञ्ज|शुक्लाफाँट वन्यजन्तु आरक्ष]]को स्थापना गरेका थिए, जसलाई पछि विस्तार गरि राष्ट्रिय निकुञ्जमा परिणत गरिएको थियो।<ref name="majupuria1998">{{cite book |author=Majupuria, T.C. |title=Wildlife, National Parks and Reserves of Nepal |author2=Kumar, R. |publisher=S. DeviSaharanpur and Tecpress Books |year=1998 |isbn=974-89833-5-8 |location=Bangkok |pages=237–240 |chapter=Royal Sukla Phanta Wildlife Reserve }}</ref><ref name="Basnet_al2019">{{cite journal |author1=Basnet, H. |author2=Thakuri, D.C. |author3=Bhetwal, K. |author4=Joshi, D. |author5=Poudyal, L.P. |year=2019 |title=Recent records of threatened birds in the Sukilaphanta Grassland, Suklaphanta National Park, Nepal, with particular focus on White-throated Bushchat ''Saxicola insignis'' and Finn's Weaver ''Ploceus megarhynchus'' |url=https://www.researchgate.net/publication/340730965 |journal=Birding Asia |issue=32 |pages=93–96}}</ref> साथै [[हुम्ला जिल्ला|हुम्ला]], [[मुगु जिल्ला|मुगु]] र [[जुम्ला जिल्ला|जुम्ला]] क्षेत्रका अद्वितीय वनस्पति र जीवजन्तुको संरक्षण गर्न र आफ्ना पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]को मुगु र जुम्ला जिल्लामा १०६ वर्ग किलोमिटरको आरक्षित क्षेत्र सहितको प्राचीन प्राकृतिक आरक्ष बनाउने सपना पूरा गर्न सोही वर्ष [[रारा राष्ट्रिय निकुञ्ज]]को स्थापना गरिएको थियो जसमा प्रसिद्ध [[राराताल]] पनि समावेश छ।<ref name="nbrb2007">{{cite book |url=http://lib.icimod.org/record/7560/files/Nepal%20Biodiversity%20Resource%20Book.pdf |title=Nepal Biodiversity Resource Book. Protected Areas, Ramsar Sites, and World Heritage Sites |publisher=International Centre for Integrated Mountain Development, Ministry of Environment, Science and Technology, in cooperation with United Nations Environment Programme, Regional Office for Asia and the Pacific |year=2007 |isbn=978-92-9115-033-5 |location=Kathmandu |authors=Bhuju, U. R., Shakya, P. R., Basnet, T. B., Shrestha, S.}}</ref><ref>{{cite web |title=Nepali Times {{!}} The Brief » Blog Archive » Remembering Rara |url=https://www.nepalitimes.com/blogs/thebrief/2017/10/02/remembering-rara/ |access-date=2022-07-20 |language=en-US}}</ref> सोही वर्ष पवित्र हिमालय परिदृश्यको भागको रूपमा स्थापित हुने अन्तिम राष्ट्रिय निकुञ्ज [[सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज]] थियो जसले [[सोलुखुम्बु जिल्ला]]मा १,१४८ वर्ग किलोमिटर क्षेत्र ओगटेको थियो।<ref>{{cite book |author1=Gurung, C. P. |title=Conservation Biology in Asia |author2=Maskey, T. M. |author3=Poudel, N. |author4=Lama, Y. |author5=Wagley, M. P. |author6=Manandhar, A. |author7=Khaling, S. |author8=Thapa, G. |author9=Thapa, S. |publisher=Nepal Society for Conservation Biology, Asia Section and Resources Himalaya Foundation |year=2006 |isbn=99946-996-9-5 |editor1=McNeely, J. A. |location=Kathmandu |pages=10–20 |chapter=The Sacred Himalayan Landscape: Conceptualizing, Visioning, and Planning for Conservation of Biodiversity, Culture and Livelihoods in the Eastern Himalaya |editor2=McCarthy, T. M. |editor3=Smith, A. |editor4=Whittaker, O. L. |editor5=Wikramanayake, E. D. |chapter-url=https://conbio.org/images/content_groups/Asia/Chapter%201_Gurung_Himalayan%20Landscape.pdf |name-list-style=amp |author10=Wikramanayake, E. D.}}</ref> वि.सं २०४० मा [[बझाङ जिल्ला|बझाङ]], [[बाजुरा जिल्ला|बाजुरा]], [[अछाम जिल्ला|अछाम]] र [[डोटी जिल्ला|डोटी]]को २२५ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रलाई नेपालको सुदूरपश्चिमाञ्चल क्षेत्रमा संरक्षित क्षेत्रको रूपमा छुट्याइएको थियो र यसलाई [[खप्तड राष्ट्रिय निकुञ्ज]] नामाकरण गरिएको थियो। सोही वर्ष उनले [[पर्सा राष्ट्रिय निकुञ्ज|पर्सा वन्यजन्तु आरक्ष]]को स्थापना पनि गरेका थिए, जसलाई पछि राष्ट्रिय निकुञ्जमा विस्तार गरिएको थियो। त्यसैगरी कर्णाली क्षेत्रको [[डोल्पा जिल्ला|डोल्पा]] र [[मुगु जिल्ला]]मा तीन हजार ५ वर्गकिलोमिटर क्षेत्रफलमा फैलिएको [[शे-फोक्सुण्डो राष्ट्रिय निकुञ्ज]] वि.सं २०४० मै स्थापना भएको थियो।<ref name="nbrb07">{{cite book |url=http://lib.icimod.org/record/7560/files/Nepal%20Biodiversity%20Resource%20Book.pdf |title=Nepal Biodiversity Resource Book. Protected Areas, Ramsar Sites, and World Heritage Sites |publisher=International Centre for Integrated Mountain Development, Ministry of Environment, Science and Technology, in cooperation with United Nations Environment Programme, Regional Office for Asia and the Pacific |year=2007 |isbn=978-92-9115-033-5 |location=Kathmandu |authors=Bhuju, U. R., Shakya, P. R., Basnet, T. B., Shrestha, S.}}</ref> शिकार गर्ने शाही परम्परालाई सोखको रूपमा संरक्षण गर्ने, तर घट्दो वन्यजन्तु स्रोतलाई रोक्नका लागि उनले २०४३ मा तत्कालीन युवराज [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]को अध्यक्षतामा आफ्ना पिताको स्मारकको रूपमा [[ढोरपाटन शिकार आरक्ष]]को स्थापना भएको थियो। महेन्द्र ट्रस्टको स्थापनासँगै उनले [[अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्र]] घोषणा गरेका थिए।<ref>Croes, K. D. (2006). Conserving the king: Inverting the origin story of the Annapurna Conservation Area Project of Nepal. ''HIMALAYA, the Journal of the Association for Nepal and Himalayan Studies'', ''26''(1), 6.</ref> उनको प्रयासले वि.सं २०३५ मा [[सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज]] र वि.सं २०४० मा [[चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज]]लाई [[युनेस्को]]को [[विश्व सम्पदा क्षेत्र|विश्व सम्पदा सूची]]मा सूचीकृत गर्न सफल भएको थियो।<ref>{{cite web |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Sagarmatha National Park |url=https://whc.unesco.org/en/list/120/ |access-date=2022-08-11 |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref><ref>{{cite web |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Sagarmatha National Park |url=https://whc.unesco.org/en/list/120/ |access-date=2022-08-11 |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref> त्यस्तै, काठमाडौँ, ललितपुर र भक्तपुरका दरबार क्षेत्र, स्वयम्भूनाथ, बौद्धनाथ, पशुपतिनाथ मन्दिर, [[चाँगुनारायण मन्दिर]] जस्ता धार्मिक स्थललाई पनि २०३५ मानै सूचीकृत गरिएको थियो।<ref>{{cite web |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Kathmandu Valley |url=https://whc.unesco.org/en/list/121/ |access-date=2022-08-11 |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref> === राजनीतिक उपलब्धि === [[File:Nepal, administrative divisions (regions+zones) - Nmbrs - colored.svg|thumb|नेपालका ५ विकास क्षेत्र]] राजा वीरेन्द्रको शासनकालमा २०३७ सालमा प्रजातन्त्रका लागि [[जनमत सङ्ग्रह]] भएको थियो, जसमा बहुदलीय व्यवस्था वा [[पञ्चायती व्यवस्था]] मध्ये कुन रोज्ने भन्ने बारेमा [[जनमत सङ्ग्रह]] गरिएको थियो। पञ्चायतकाल र राष्ट्रिय जनमत सङ्ग्रह अगाडि नै सन्तुलित विकास निर्माणका लागि राष्ट्रलाई ५ वटा विकास क्षेत्रमा विभाजन गरिएको थियो।<ref name=":5">{{Cite journal |last=Khadka |first=Narayan |date=1991 |title=Nepal's Stagnant Economy: The Panchayat Legacy |url=https://www.jstor.org/stable/2645224 |journal=Asian Survey |volume=31 |issue=8 |pages=694–711 |doi=10.2307/2645224 |jstor=2645224 |issn=0004-4687}}</ref> [[आम निर्वाचन २०५१|मध्यावधि निर्वाचन, २०५१]] र [[आम निर्वाचन २०५६]] लाई उनको सुशासनको श्रेय दिन सकिन्छ। वीरेन्द्रले संविधानसँग सम्बन्धित कुनै पनि राजनीतिक मामिलामा [[सर्वोच्च अदालत (नेपाल)|सर्वोच्च अदालत]]सँग सल्लाह माग्ने गर्दथे। उनले प्रत्येक बिहीबार [[नेपालको राजा|राजा]] र [[नेपालको प्रधानमन्त्री|प्रधानमन्त्री]]बीच आफ्नो महलमा बसेर राज्यका विषयमा छलफल गर्ने संस्कृतिको विकास पनि गरेका थिए।<ref>{{cite web |title=King Birendra's 30-year reign- Nepali Times |url=http://archive.nepalitimes.com/news.php?id=8412#.YtSEQ0xBzDc |access-date=2022-07-17 |website=archive.nepalitimes.com}}</ref> === सामाजिक सुधार === कम साक्षरताको स्तरलाई राष्ट्रिय प्रगतिको मुख्य बाधकको रूपमा स्वीकार गर्दै राजा वीरेन्द्रले शिक्षा प्रणालीको विकासलाई आफ्नो राष्ट्रिय प्राथमिकता बनाएका थिए। वि.सं २०२८ देखि सुरु भएको पञ्चवर्षीय योजना मुख्यतः नयाँ शैक्षिक संस्था निर्माण र वर्तमान शिक्षा प्रणालीको दक्षता अभिवृद्धिमा केन्द्रित थियो। आफ्नो [[राज्याभिषेक]]को पावन अवसरमा राजा वीरेन्द्रले सबै नेपाली नागरिकका लागि प्राथमिक शिक्षा निःशुल्क हुने घोषणा गरेका थिए।<ref>{{cite web |title=Thirty years of King Birendra's reign- Nepali Times |url=http://archive.nepalitimes.com/news.php?id=11394#.YtMnxkxBzDc |access-date=2022-07-16 |website=archive.nepalitimes.com}}</ref> त्यसै गरी, २०३४ मा शाही स्वीकृतिका साथ सबै शैक्षिक सामग्रीहरू शैक्षिक संस्थाहरूलाई निःशुल्क वितरण गर्न थालिएको थियो।<ref>Janjua, S. J. (2006). THE ROLE OF FREE COMPULSORY PRIMARY EDUCATION POLICY FOR THE POLITICAL DEVELOPMENT IN NEPAL. ''Strategic Studies'', ''26''(1), 100–131. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/45242336</nowiki></ref> राजा वीरेन्द्र [[नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठान|शाही नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठान]]को संरक्षक बनेका थिए जसले देशमा विज्ञान र प्रविधिको विकासको क्षेत्रमा काम गरेको थियो। उनले देशको भाषा र संस्कृतिको जगेर्ना गर्न २०४२ मा, [[महेन्द्र संस्कृत विश्वविद्यालय]]को स्थापना गरेका थिए। नेपालमा वि.सं २०३३ मा सामाजिक व्यवहार सुधार ऐन (२०३३) अन्तर्गत दाइजो प्रथालाई अपराधीकरण गरिएको थियो। पञ्चवर्षीय योजना अन्तर्गत राजा वीरेन्द्रले राष्ट्रिय सेवाको नीति सुरु गरे जसमा स्नातकोत्तर गरेका विद्यार्थीले आफ्नो एक वर्षको सेवाग्रामीण क्षेत्रको विकास निर्माणमा योगदान गर्नुपर्ने व्यवस्था थियो। २०३२ असोज ६ मा उनले लागूऔषध (नियन्त्रण) ऐन, २०३३ जारी गरी देशमा हुने कुनै पनि प्रकारको लागुऔषधको व्यापार, ओसारपसार वा कुनै पनि प्रकारको ओसारपसारलाई निषेध गर्दै प्राकृतिक इतिहास सङ्ग्रहालयको स्थापना गरि इतिहास संरक्षणको प्रक्रिया सुरु गरेका थिए।<ref>{{cite web |last=diwakar |date=2021-05-25 |title=Narcotics law in Nepal: Everything you need to know about - OnlineKhabar English News |url=https://english.onlinekhabar.com/narcotics-law-in-nepal-everything-you-need-to-know-about.html |access-date=2022-07-18 |language=en}}</ref><ref>{{cite web |last=Mahat |first=Sunny |title=How the ban came about andhow long it will stay in place |url=https://theannapurnaexpress.com/news/how-the-ban-came-about-andhow-long-it-will-stay-in-place-1479 |access-date=2022-07-18 |website=The Annapurna Express |language=en}}</ref> === विकास नीति === वीरेन्द्रले जनसङ्ख्या र दैनिक सडक यातायातका आधारमा सडक विकास गर्ने र ग्रामीण क्षेत्रलाई विमानस्थलसँग जोड्ने नीति लिएका थिए। उनले विकासका लक्ष्यहरू प्राप्त गर्ने उद्देश्यले धेरै सरकारी संस्थाहरूको पुनर्गठन गरेका थिए। उनले सडक निर्माण, सरसफाइ, वैज्ञानिक तथा प्राविधिक तालिममा जोड दिएका थिए।<ref>{{Cite news |last=Montgomery |first=Paul L. |date=1975-02-24 |title=King With a Sense of Mission |language=en |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/1975/02/24/archives/king-with-a-sense-of-mission-birendra-bir-bikram-shah-dev.html |access-date=2022-07-24 |issn=0362-4331}}</ref> केन्द्रीय योजना आयोगको बारेमा गरिएको एक व्यापक अध्ययनले २०२८ मा राष्ट्रिय योजना आयोगको पुनर्गठन र २०४३ मा भएको सानो परिवर्तनलाई आत्मसात गरेको थियो।<ref name=":4" /> सरकारी नीति मुख्यतया वातावरण संरक्षण, कृषि र शिक्षामा केन्द्रित थियो। == मृत्यु == {{मुख्य लेख|दरबार हत्याकाण्ड}} [[File:Narayanhiti Palace Museum, crop.jpg|thumb|[[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरबार]] जहाँ [[दरबार हत्याकाण्ड]] भएको थियो।]] वीरेन्द्र र उनको पुरै परिवारलाई १९ जेठ २०५८ मा शाही भोजमा अधिराजकुमार दीपेन्द्रले गोली प्रहार गरेका थिए।<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.himalkhabar.com/news/114686|title=कसले मार्‍याे राजा वीरेन्द्रलाई ?|last=दीक्षित|first=कनकमणि|date=१९ जेठ २०७७|website=हिमाल खबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> वीरेन्द्रका कान्छा भाइ [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]] बाहेक यस [[दरबार हत्याकाण्ड|हत्याकाण्ड]]मा राजपरिवारका प्रायः सबै सदस्यहरू मारिएका थिए। तत्पश्चात् [[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र]]लाई राजा घोषित गरिएको त्यसको केही दिनपछि त्यस हत्याकाण्डमा बन्दुकको गोलीले घाइते भएका कारण उनको मृत्यु भएको थियो। फलस्वरूप, [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]लाई राजा बनाइएको थियो। == आलोचना == === स्थिर अर्थतन्त्र === राजा वीरेन्द्रलाई विकास प्रेमी राजाका रूपमा सम्झिए पनि आफ्ना पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]जस्तै तीव्र विकासका प्रयासतर्फ देशलाई हाँक्न नसक्दा उनको पनि आलोचना गरिएको थियो। उनको राजनैतिक इच्छा थियो तर विकासका प्रयासहरू तीव्र गतिमा हासिल गर्न सकिने सीपको अभाव थियो। प्रकृति, संस्कृति र इतिहासको संरक्षणका लागि उनले गरेको प्रयासले देखाएको दिगो विकासको नीति आर्थिक विकासको बाधक बनेको थियो। [[पञ्चायती शासन]]ले निरङ्कुश शासकको हैसियतमा शासन गर्दा अर्थतन्त्र ठप्प भएको थियो।<ref>{{Cite journal |last=Khadka |first=Narayan |date=1991 |title=Nepal's Stagnant Economy: The Panchayat Legacy |url=https://www.jstor.org/stable/2645224 |journal=Asian Survey |volume=31 |issue=8 |pages=694–711 |doi=10.2307/2645224 |jstor=2645224 |issn=0004-4687}}</ref> === प्रशासनिक असफलता === इतिहासकारहरू [[पञ्चायती शासन]]मा राजा वीरेन्द्र असफल भएको कुरा औँल्याएका थिए। उनले आफ्नो कार्यकालमा धेरै विदेशी प्रत्यक्ष लगानी भित्र्याउन सकेनन् र उनले ल्याएका सबै कार्यक्रम वा उनले गरेका सबै सुधारहरू बाबुको विरासतको निरन्तरता थियो।<ref>{{Cite web |last=भट्टराई |first=कमलदेव |title=Six decades of American aid |url=https://theannapurnaexpress.com/news/six-decades-of-american-aid-1746 |access-date=2022-07-23 |website=द अन्नपूर्ण एक्सप्रेस |language=अङ्ग्रेजी}}</ref> उनले यसअघि बाबुआमाले स्थापना गरेका विभिन्न संगठनको पुनर्संरचना गर्नुका साथै बाबुआमाले परिकल्पना गरेका विभिन्न विकास योजना कार्यान्वयन गरेका थिए। तथापि, उनले देशमा कुनै आमूल परिवर्तन ल्याउन सकेनन्। यसबाहेक, केही इतिहासकारहरूले आफ्नो युगको दौरान गरिएको भातृ व्यापारलाई अवैध बनाउनुले बृहत् बेरोजगारी सृजना गरेको दाबी पनि गरेका छन् जुन अन्ततः [[माओवादी जनयुद्ध|माओवादी क्रान्ति]]को एउटा कारण बनेको थियो।<ref>{{Cite web |last=शर्मा |first=सार्थक मणि |date=2015-09-03 |title=High time to lift ban |url=https://archive.nepalitimes.com/article/nation/cannabis-high-time-to-lift-ban,2548 |access-date=2022-07-23 |website=नेपाली टाइम्स}}</ref><ref>{{Citation |title=Can WATER Change Nepal's FUTURE? - VisualPolitik EN |url=https://www.youtube.com/watch?v=8HDQs1H32LI |language=अङ्ग्रेजी |access-date=2022-07-23}}</ref> == सम्मान == ; राष्ट्रिय उपाधि * [[File:Nepal Pratap Bhaskara.svg|70px]] [[नेपाल प्रताप भास्कर]] * [[File:Ord.Rajanya.Nepal-Ribbon.gif|70px]] '''ओजस्वी राजन्यको मानपदवी''' * [[File:Most Refulgent Order of the Star of Nepal.PNG|70px]] [[नेपाल तारा]] * [[File:Ord.TriShaktiPatta.png|70px]] [[त्रिशक्ति पट्ट]] * [[File:Order of Gorkha Dakshina Bahu.svg|70px]] [[गोरखा दक्षिण बाहु]] * प्रतिष्ठित [[महेन्द्र माला]] == सन्तानहरू == {| class="wikitable plainrowheaders" ! rowspan="2" scope="col" |नाम ! rowspan="2" scope="col" |जन्म ! colspan="2" |विवाह ! rowspan="2" |मृत्यु ! rowspan="2" scope="col" |बच्चाहरु ! rowspan="2" scope="col" |नातिनातिनाहरू |- ! scope="col" |जीवनसाथी ! scope="col" |मिति |- ! scope="row" |[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|युवराजाधिराज दीपेन्द्र]] |२०२८ [[आषाढ]] १३<ref>{{Cite web|url=https://pahilopost.com/content/-4631.html|title=​दीपेन्द्रको चरित्र र जेठ १९ को रहस्यबारे तत्कालीन सैनिक सचिव यसो भन्छन्|last=शाह|first=विवेकप्रताप|date=२० जेठ २०७२|website=पहिलो पोस्ट|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> | colspan="2" |''कुनै विवाह गरिएको थिएन'' |२२ जेठ २०५८ (उमेर २९), सैनिक अस्पताल, [[काठमाडौँ]]<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://www.himalkhabar.com/news/114660|title=यस्तो थियो राजदरबार हत्याकाण्डको ‘यथार्थ विवरण’|date=१९ जेठ २०७७|website=हिमालखबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> | colspan="2" |''छोराछोरी छैनन्'' |- ! rowspan="2" scope="row" |[[अधिराजकुमारी श्रुति]] | rowspan="2" |२०३३ असोज २९ | rowspan="2" |कुमार गोरखशमशेर जङ्गबहादुर राणा | rowspan="2" |२०५४ वैशाख २५ | rowspan="2" |२०५८ जेठ १९ (उमेर २५), [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.setopati.com/opinion/207782|title=अधिराजकुमारी श्रुतिसँग सम्झनाका चार पल|last=श्रेष्ठ|first=किरणकृष्ण|date=१९ जेष्ठ २०७७|website=सेतोपाटी|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> |गिरवाणी राज्य लक्ष्मीदेवी | rowspan="2" |''नातिनातिनाहरू छैनन्'' |- |सुरंगाना राज्य लक्ष्मीदेवी |- ! scope="row" |[[निराजन वीर विक्रम शाह|अधिराजकुमार निराजन]] |२०३५ कार्तिक २० | colspan="2" |''विवाह नभएको '' |२०५८ जेठ १९ (उमेर २२), [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]<ref name=":1" /> | colspan="2" |''छोराछोरी छैनन्'' |} == स्मारकहरू == राजा वीरेन्द्रको स्मृतिमा थुप्रै संरचना, संस्था र सम्मानार्थ विभिन्न निर्माणहरू गरिएको छ। विसं २०६३ मा संसद् पुनःस्थापन र २०६५ मा राजतन्त्रको अन्त्य भएपछि उनको नाममा खडा भएका स्मारकको नाम परिवर्तन गरिएको थियो। [[नेपालको जनआन्दोलन २०६३|२०६३ सालको राजनीतिक परिवर्तन]]पछि राजाको नाममा निर्माण भएको राजमार्गलाई लोकमार्गको नाममा राख्ने प्रयास गरिएको थियो। [[File:King Birendra and Queen Aishwarya Statue 20180227 GDK.jpg|thumb|300x300px|राजा वीरेन्द्र र रानी ऐश्वर्यको शालिक]] # वीरेन्द्रको शालिक ([[नेपालगञ्ज उपमहानगरपालिका|नेपालगञ्ज]]) # वीरेन्द्रको शालिक ([[दाङ जिल्ला|दाङ]])<ref>{{Cite web|url=https://www.onlinekhabar.com/2022/03/1100996|title=१५ बर्षपछि तुलसीपुरमा वीरेन्द्रको शालिक पुनर्स्थापना|date=२०७८ चैत १४|website=अनलाइनखबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/politics/701581-1640768143.html|title=१६ वर्षपछि वीरेन्द्रको शालिक|last=केसी|first=गोविन्द|date=१४ पुस २०७८|website=नागरीक|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> # वीरेन्द्रको शालिक, [[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]] ([[सुर्खेत जिल्ला|सुर्खेत]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, स्वर्गद्वारी ( [[शिवपुरी नागार्जुन राष्ट्रिय निकुञ्ज|शिवपुरी]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, जावलाखेल ([[ललितपुर जिल्ला|ललितपुर]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, [[बिन्ध्यवासिनी मन्दिर]] ([[पोखरा महानगरपालिका|पोखरा]]) # श्री वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[झापा जिल्ला|झापा]] # श्री वीरेन्द्र सार्वजनिक विद्यालय, [[मोरङ जिल्ला|मोरङ]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[बैतडी जिल्ला|बैतडी]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[स्याङ्जा जिल्ला|स्याङ्जा]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[नुवाकोट जिल्ला|नुवाकोट]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[पर्वत जिल्ला|पर्वत]] # [[सैनिक आवासीय महाविद्यालय|वीरेन्द्र सैनिक आवासीय महाविद्यालय]], भक्तपुर # वीरेन्द्र स्मारक कलेज , [[धरान उपमहानगरपालिका|धरान]] # [[श्री वीरेन्द्र अस्पताल]] # वीरेन्द्र स्मारक कप # [[वीरेन्द्र बहुमुखी क्याम्पस]], चितवन # वीरेन्द्र शान्ति परिचालन तालिम केन्द्र # [[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]] # [[वीरेन्द्रनगर, चितवन]] # [[जेसिस|वीरेन्द्रनगर जेसिस]] # [[सुर्खेत विमानस्थल|वीरेन्द्रनगर विमानस्थल]] # वीरेन्द्र चोक , ([[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]]) # वीरेन्द्र चोक, [[कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका|कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका]] # वीरेन्द्र चोक , [[फुङलिङ नगरपालिका|फुङलिङ]] # वीरेन्द्र चोक, [[धरान उपमहानगरपालिका|धरान]] # वीरेन्द्र चोक, [[तुलसीपुर उपमहानगरपालिका|तुलसीपुर]], ([[दाङ जिल्ला|दाङ]])<ref>{{Cite web|url=https://nayapatrikadaily.com/news-details/29919/2019-11-27|title=राजा वीरेन्द्रले बसाएको वीरेन्द्रनगर|last=भट्टराई|first=खगेन्द्र|date=२०७६ मङ्सिर ११|website=नयाँ पत्रिका|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.setopati.com/social/188717|title=वीरेन्द्रको शालिक बेवारिसे लडाएर बनाइयो उनको नामको चोक|last=शाही|first=दिपकजंग|date=११ भदौ २०७६|website=सेतोपाटी|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> # [[वीरेन्द्र ताल]] , [[गोरखा जिल्ला|गोरखा]] # [[वीरेन्द्र सङ्ग्रहालय]], [[वसन्तपुर दरबार क्षेत्र|काठमाडौँ दरबार क्षेत्र]] # वीरेन्द्र बियर, ज्युरिख<ref>{{Cite web |last=swissinfo.ch |title=Swiss brewery defends choice of Nepalese monarch on beer bottle |url=https://www.swissinfo.ch/eng/business/birendra-beer_swiss-brewery-defends-choice-of-nepalese-monarch-on-beer-bottle/44076202 |access-date=2022-06-30 |website=SWI swissinfo.ch |language=अङ्ग्रेजी}}</ref> ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{सन्दर्भसूची}} {{बाकस-सुरू}} {{पदक्रम| पहिले=[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]]| पद=[[नेपाली राजाहरूको सूची|नेपालको राजा]]| अवधि=२०२८-२०५८| पछि=[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]]| }} {{Commonscat|Birendra Bir Bikram Shah Dev|वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह देव}} {{नेपालका शाहवंशी राजाहरू}} [[श्रेणी:नेपालका शाहवंशीय राजाहरू]] [[श्रेणी:जीवनी]] [[श्रेणी:नेपाली राजाहरू]] [[श्रेणी:मृत नेपालीहरू]] [[श्रेणी:नेपालको इतिहास]] [[श्रेणी:शाहवंश]] [[श्रेणी:सन् १९४५ मा जन्म]] [[श्रेणी:माओवादी जनयुद्धका मानिसहरू]] ruq2biy6lgvxcntpejx0l0wlg556dxd 1073702 1073696 2022-08-13T03:21:24Z पर्वत सुबेदी 31224 /* उल्लेखनीय कार्य तथा सुधारका प्रयासहरू */थप wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty | name = वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह | succession = [[नेपालका राजाहरूको सूची|नेपालको राजा]] | image = Birendra Bir Bikram Shah c. 1967 (restoration).jpg | caption = राजा वीरेन्द्र | reign = २०२८ माघ १७ - १९ जेठ २०५८ | coronation = | predecessor =[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | successor =[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | spouse =[[रानी ऐश्वर्य राज्यलक्ष्मी शाह]] | spouse-type = पत्नी | issue =[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]]<br>[[अधिराजकुमारी श्रुति|श्रुती राज्यलक्ष्मी शाह]]<br>[[निराजन वीर विक्रम शाह]] | house =[[शाह वंश]] | royal anthem = श्रीमान् गम्भिर नेपाली | father =[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | mother =[[इन्द्रराज्यलक्ष्मी देवी शाह]] | birth_date = २००२ पुस १४ | birth_place =[[नारायणहिटी दरवार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरवार]], [[नेपाल अधिराज्य|नेपाल]] | death_date =१९ जेठ २०५८ | death_place =[[नारायणहिटी दरवार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरवार]], [[नेपाल अधिराज्य|नेपाल]] | religion =[[हिन्दू धर्म|हिन्दू]] |}} '''श्री ५ महाराजाधिराज वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह देव''' (वि.सं. २००२-२०५८, [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]ले युवराज वीरेन्द्रलाई '''बिरु''' भनेर बोलाउँथे।; नेपालमा '''राजा वीरेन्द्र''' भनेर चिनिन्छन्) नेपालका दशौँ शाहवंशीय राजा थिए। यिनले वि.सं. २०२८ देखि वि.सं. २०५८ सम्म नेपालको शासन गरेका थिए। उनका तीन जना सन्तान [[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|युवराज दीपेन्द्र]] शाह, [[अधिराजकुमारी श्रुति|अधिराजकुमारी श्रुति शाह]] तथा [[निराजन वीर विक्रम शाह|अधिराजकुमार निराजन शाह]]को रूपमा जन्मिएका थिए। वीरेन्द्रका दुई भाइ थिए [[धिरेन्द्र शाह]] र [[ज्ञानेन्द्र शाह]]। धीरेन्द्रको पनि राज [[दरबार हत्याकाण्ड]]मा मृत्यु भएको थियो।<ref>{{वेब स्रोत|लेखक=|शीर्षक=दरबार हत्याकाण्डको १७ वर्ष पूरा, रहस्य गर्भमै|युआरएल=https://www.onlinekhabar.com/2018/06/683284|कार्य=|प्रकाशक=अनलाइन खबर|वेबसाइट=|भाषा=नेपाली)|अभिलेखमिति=|अभिलेखयुआरएल=|मिति=|पहुँचमिति=२० अप्रिल २०२२}}</ref> == प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा == तत्कालीन युवराज [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र वीर विक्रम शाह देव]] र उनकी जेठी पत्नी राजकुमारी [[इन्द्र राज्यलक्ष्मी देवी शाह|इन्द्रराज्यलक्ष्मी देवी]]का जेठा छोराको रूपमा वि.सं. २००२ पुष १४ मा काठमाडौँको [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]मा वीरेन्द्रको जन्म भएको थियो।<ref>{{Cite web|url=https://pahilopost.com/content/-1678.html|title=सन्दर्भ पुस १४ : सम्झनामा राजा वीरेन्द्र|date=१४ पुष २०७१|website=पहिलो पोस्ट|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> वीरेन्द्रले उनका भाइ [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]सँग दार्जिलिङको सेन्ट जोसेफ स्कुलमा आठ वर्ष अध्ययन गरेका थिए। २०११ फागुन ३० मा उनीहरूका हजुरबुवा [[त्रिभुवन वीर विक्रम शाह|राजा त्रिभुवन]]को निधन भएको थियो र उनका पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र]]ले नेपाली राजगद्दी सम्हालेका थिए। बाबुको स्वर्गारोहणसँगै वीरेन्द्र नेपालका युवराज बनेका थिए। वि.सं २०१५ मा वीरेन्द्र [[संयुक्त अधिराज्य]]को इटन कलेजमा भर्ना भएका थिए। वि.सं २०२० सम्म इटनमा अध्ययन गरेपछि उनी नेपाल फर्केका थिए।<ref name="DT">{{cite news |title=King Birendra of Nepal |url=https://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1309622/King-Birendra-of-Nepal.html |publisher=डेली टेलिग्राफ |date=23 August 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> पछि उनले २०२३ देखि २०२४ सम्म हार्वार्ड विश्वविद्यालयमा राजनीतिक सिद्धान्तको अध्ययन गर्नु पूर्व [[टोकियो विश्वविद्यालय]]मा केही समय बिताएर आफ्नो शिक्षा पूरा गरेका थिए।<ref name="BBC">{{cite news |title=Birendra: Nepal's monarch of change |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/1365485.stm |publisher=BBC |date=2 June 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> वीरेन्द्र आफ्नो युवावस्थामा यात्रा गर्न रुचि राख्दथे। उनी [[क्यानडा]], [[दक्षिण अमेरिका]], [[अफ्रिका]], [[भारत]]का धेरै भागहरू र अन्य थुप्रै एसियाली देशहरूको भ्रमणमा गएका थिए। उनी नेपाली कालिगढ र कला सङ्कलक तथा समर्थक पनि थिए। उनले पछि हेलिकप्टर उडाउन पनि सिकेका थिए।<ref name="NYT" /> वीरेन्द्रले २०२६ फागुन १६ मा राणा परिवारकी छोरी [[रानी ऐश्वर्य राज्यलक्ष्मी शाह|ऐश्वर्या राज्य लक्ष्मीदेवी]]सँग विवाह गरेका थिए।<ref>{{cite book |title=Milestones of History |last=Mainali |first=Pramod |year=2000 |isbn=99946-960-4-1 |page=111 }}</ref> इतिहासको सबैभन्दा भव्य हिन्दू विवाह समारोहको रूपमा रहेको उक्त विवाहको लागि ९५ लाख अमेरिकी डलर खर्च भएको थियो।<ref>{{cite magazine |title=Marriage of Convenience |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,878784-1,00.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20090214175438/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,878784-1,00.html |url-status=dead |archive-date=14 February 2009 |magazine=टाइम |date=9 March 1970 |access-date=21 July 2008 }}</ref> == प्रारम्भिक शासनकाल == वीरेन्द्रले पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र]]को निधन पश्चात् २०२८ माघ १७ मा २७ वर्षको उमेरमा नेपाली राजगद्दी सम्हालेका थिए। आरोहणका क्रममा उनी प्रभावकारी ढङ्गले निरपेक्ष राजा थिए। राजनीतिक दलहरूमा प्रतिबन्ध लगाइएको देशलाई उनले वंशाणुगत रूपमा प्राप्त गरेका थिए। उनले [[पञ्चायती व्यवस्था|पञ्चायत]] भनेर चिनिने स्थानीय र क्षेत्रीय परिषद्हरूको प्रणालीमार्फत शासन गरेका थिए।<ref name="NYT">{{cite news |last=Crossette |first=Barbara |title=Birendra, 55, Ruler of Nepal's the Hindu Kingdom |url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C0CEEDD143FF930A35755C0A9679C8B63 |work=द न्युयोर्क टाइम्स |date=3 June 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> राजाको हैसियतमा उनको पहिलो विदेश यात्रा २०३० असोज २६ मा [[भारत]] र त्यसको दुई महिना पछि [[चीन]]को भ्रमण गरेका थिए।<ref>{{cite web|url=http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit|title=King Birendra's Historic China Visit|access-date=23 July 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150723230223/http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit|archive-date=23 July 2015}}</ref> राजा बीरेन्द्रको राज्याभिषेकका अवसरमा आयोजित रात्रीभोजमा उनले नेपाललाई [[शान्तिक्षेत्रको प्रस्ताव|शान्तिक्षेत्र]] घोषित गरियोस् भनी प्रस्ताव राखेका थिए। ===२०३७ को जनमत सङ्ग्रह === [[नेपाली काङ्ग्रेस]]का सरकारी प्रतिष्ठित नेताहरू [[पञ्चायती व्यवस्था|पञ्चायत]] प्रणाली हटाउने प्रयास गरेकाले उनीहरूलाई गिरफ्तार गरिएको थियो। बढ्दो प्रजातन्त्र समर्थक आन्दोलनका कारण वीरेन्द्रले गैरदलीय र बहुदलीय व्यवस्थाबीच निर्णय गर्न [[जनमत सङ्ग्रह, २०३७|जनमत सङ्ग्रह]] गर्ने घोषणा गरेका थिए।<ref name="NYT" /> जनमत सङ्ग्रह २०३७ वैशाख २० गते सम्पन्न भएको थियो। गैर-दलीय प्रणालीले ५५% र बहुदलीयले ४५% मत प्राप्त गर्दै पञ्चायती व्यवस्थाले जित हासिल गरेको थियो।<ref name="Malhotra">{{cite news |last=Malhotra |first=Inder |date=4 June 2001 |title=King Birendra of Nepal |work=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/news/2001/jun/04/guardianobituaries.nepal |access-date=21 July 2008}}</ref> सोही दशकमा राजनीतिक सङ्गठनहरूमाथि लगाइएका बन्देजहरू कम भएका थिए र उदार विद्यार्थी नेतृत्वका समूहहरूले नेपालमा संवैधानिक परिवर्तनको माग गर्न थालेका थिए।<ref name="BBC" /><ref>{{cite web|url=http://www.nepalhomepage.com/news/century_poll/english/birendra|title=King Birendra Credentials}}</ref> == प्रजातान्त्रिक काल == [[File:Birendra of Nepal with Rajiv Gandhi.jpg|राजा वीरेन्द्र र भारतीय प्रधानमन्त्री [[राजीव गान्धी]] हात मिलाउँदै|thumb]] वि.सं २०३७ सालपछि [[नेपाल]]मा एकपछि अर्को हड्ताल र प्रजातन्त्र समर्थकद्वारा दङ्गा मच्चाइएको थियो। दङ्गाका कारण वीरेन्द्रले राजनीतिक दलमाथिको प्रतिबन्ध हटाएर [[नेपालको जनआन्दोलन २०४६|२०४६ साल]]मा संवैधानिक [[नेपालको राजा|राजा]] बन्ने सहमति गरेका थिए।<ref>{{cite web |url=http://countrystudies.us/nepal/53.htm |title=The Constitution of 1990 |access-date=21 July 2008 |publisher=Country Studies}} </ref> उनले प्रमुख प्रतिपक्षी गुटको प्रतिनिधित्व गर्न र राजनीतिक सुधारका लागि उनीहरुको मागलाई साम्य पार्न नयाँ संविधान तयार गर्न स्वतन्त्र संविधान सिफारिस आयोग गठन गरेका थिए। आयोगले उनलाई २०४७ भदौ २५ मा प्रस्तावित संविधानको मस्यौदा प्रस्तुत गरेको थियो। नयाँ संविधानले वीरेन्द्रलाई बहुदलीय लोकतान्त्रिक व्यवस्थासहितको संवैधानिक राजतन्त्रको प्रमुख बनाउने थियो। संविधानको मस्यौदा प्रधानमन्त्री [[कृष्णप्रसाद भट्टराई]] र उनको मन्त्रिमण्डलबाट अनुमोदन भएको थियो।<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/news/2001/jun/04/guardianobituaries.nepal|title=King Birendra of Nepal A ruler much loved by his people, he bowed to popular will and surrendered absolute power|newspaper=The Guardian|date=4 June 2001|last1=Malhotra|first1=Inder}}</ref> त्यसैले २०४७ कात्तिक २३ मा वीरेन्द्रले नयाँ संविधानले नेपाललाई संवैधानिक राजतन्त्रमा परिणत गरेको प्रष्ट पारेका थिए। संवैधानिक राजतन्त्रको रूपमा वीरेन्द्रलाई आफ्नो प्रजातान्त्रिक दृष्टिकोण र व्यवहारका साथै राजनैतिक दलहरूको समर्थताको प्राप्त गर्न असमर्थ रहेका कारण [[माओवादी जनयुद्ध|नेपाली जनयुद्ध]] रोक्न विफल भएका थिए।<ref>{{Cite web |last=VIEWPOINT |date=2022-06-02 |title=13 Reasons Why Former King Birendra Shah Is the Most Loved Monarch of Nepal |url=https://www.nepwave.com/13-reasons-why-former-king-birendra-shah-is-the-most-loved-monarch-of-nepal/ |access-date=2022-07-16 |website=NEPWAVE |language=en}}</ref> माओवादी विद्रोही र सरकारी सेनाबीच द्वन्द्व सुरु भएको थियो। यो युद्ध वि.सं २०५२ देखि २०६२ सम्म रहेको थियो।<ref name=":1"/> == उल्लेखनीय कार्य तथा सुधारका प्रयासहरू == === कूटनीतिक अभियान === [[File:President Ronald Reagan with King Birendra Bir Kikram Shah Dev of Nepal and Joan Rivers.jpg|thumb|अमेरिकी राष्ट्रपति [[रोनाल्ड रेगन]]सँग वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह देव]] [[भारत]], [[चीन]] र [[सोभियत सङ्घ]]को अतिक्रमणका बावजुद उनी नेपालको स्वतन्त्रता कायम राख्न सफल भएका थिए। राजाको रूपमा उनको पहिलो विदेश भ्रमण २६ असोज २०३० मा [[भारत]] र त्यसको दुई महिनापछि [[चीन]] रहेको थियो।<ref>{{cite web |title=King Birendra's Historic China Visit |url=http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150723230223/http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit |archive-date=23 July 2015 |access-date=23 July 2015}}</ref> उनले मुस्ताङ क्रान्तिको क्रममा [[नेपाल]]बाट मुस्ताङ र चीनबाट [[तिब्बत]]लाई टुक्रिनबाट रोकेका थिए। [[चीन]]विरुद्ध काम गर्ने खम्पा विद्रोहको निःशस्त्रीकरणले नेपाल–चीन सम्बन्धलाई नयाँ उचाइमा पुर्‍याएको थियो।<ref>{{cite web |date=2020-01-28 |title=खम्पा काण्ड : नेपालबाट मुस्ताङलाई टुक्य्राएर तिब्बत कब्जा गर्न विदेशीले गराएको विद्रोह ! |url=https://www.swadeshnepal.com/2020/01/15628/ |access-date=2022-07-23 |website=स्वदेश नेपाल |language=नेपाली}}</ref><ref>{{cite web |last=देवकी विष्ट |title=खम्पा विद्रोह' मा लिपुलेक नजिक लडाईं लडेका एक प्रहरीको संस्मरण |url=https://www.breaknlinks.com/nepali/news/2593 |access-date=2022-07-23 |website=ब्रेक एन लिङ्स |language=नेपाली}}</ref> [[दक्षिण एसियाली क्षेत्रीय सहयोग सङ्गठन]] र दक्षिण एसियाली खाद्य भण्डारको स्थापनाका लागि योगदानको दिएका थिए। आफ्नो शासनकालमा उनले [[काठमाडौँ]]मा सार्क सचिवालय पनि स्थापना गर्न सफल भएका थिए।<ref name=":3">{{cite web |last=Basnyat |first=Prem Singh |title=A forgotten history |url=http://myrepublica.nagariknetwork.com/news/67819/ |access-date=2022-07-22 |website=My Republica |language=en}}</ref><ref name="premBasnyat">{{Cite book |last=Basnyāta |first=P. |title=Nepalese Army in Tibetan Khampa Disarming Mission |date=2007 |publisher=Sarwochcha Man Singh Basnyat |isbn=978-99946-2-863-6}}</ref> उनले थप ४६ देशहरूसँग कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापना गर्न सफल भएका थिए जसले कूटनीतिक सम्बन्धका लागि देशहरूको कुल सङ्ख्या ४९ बाट ९६ पुर्‍याएको थियो।<ref name=":2">{{cite web |title=Diplomatic achievements of King Birendra: From Peace Zone Proposal to expansion of foreign relations |url=https://english.nepalpress.com/2021/06/02/diplomatic-achievements-of-king-birendra-from-peace-zone-proposal-to-expansion-of-foreign-relations/ |access-date=2022-07-16 |website=Nepal Press |language=en}}</ref> उनले [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]मा नेपाललाई शान्ति क्षेत्रको रुपमा प्रवद्र्धन गरी नेपालको तटस्थताको नीतिलाई थप मजबुत बनाएका थिए।<ref>{{cite web |title=NRC0015 – Nepali foreign policy and Zone of Peace: an attempt at neutrality? – NIPoRe |url=https://nipore.org/nrc0015-nepali-foreign-policy-and-zone-of-peace-an-attempt-at-neutrality/ |access-date=2022-07-16 |language=en}}</ref> [[एसिया]]का दुई शक्तिको बीचमा रहेको नेपालले दुवै देशसँग राम्रो सम्बन्ध राख्नुपर्ने उनको धारणा उनको थियो।<ref name="Malhotra" /> === शान्ति प्रवर्द्धन === उनले नेपालको ऐतिहासिक शान्ति स्थिति, [[गौतम बुद्ध]]को जन्म र कुनै पनि विदेशी शक्तिसँग असंलग्न हुने ऐतिहासिक नीतिलाई ध्यानमा राखी नेपाललाई शान्ति क्षेत्र घोषणा गर्न प्रस्ताव गरेका थिए।<ref>{{cite web |last=Magazine |first=New Spolight |title=Late King Birendra And His Demand For "Peace Zone"Status For Nepal. |url=https://www.spotlightnepal.com/2019/05/15/late-king-birendra-and-his-demand-peace-zonestatus-nepal/ |access-date=2022-07-16 |website=SpotlightNepal |language=en}}</ref> यस प्रस्तावलाई [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]का ११६ देशहरूले समर्थन गरेका थिए।<ref name=":2" /> पछि उनले वि.सं २०४२ सालमा मा "शान्ति कायम राख्ने प्रशिक्षण शिविर" को स्थापना गरेका थिए। यसलाई पछि २०५७ मा शान्ति सेनालाई तालिम दिनका लागि प्रशिक्षण संस्थानलाई पुनर्संरचना गरिएको थियो। पछि यसलाई वीरेन्द्र शान्ति सञ्चालन तालिम केन्द्र नामाकरण गरिएको थियो।<ref>{{cite web |title=BPOTC {{!}} वीरेन्द्र शान्ति कार्य तालिम केन्द्र |url=https://bpotc.nepalarmy.mil.np/ |access-date=2022-07-16 |website=bpotc.nepalarmy.mil.np}}</ref> यस संस्थालाई पछि प्रशिक्षण सङ्गठनको रूपमा पुनर्संरचना गरिएको थियो जसमार्फत नेपालले [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]को सहयोगमा प्रशिक्षित, शान्ति स्थापना गर्ने सेनाहरू पठाउँदै यसको सक्रिय सदस्य बनेको थियो। यस भन्दा अगाडि २०३० सालमा राजा वीरेन्द्रले उत्तरी हिमालय क्षेत्रमा बसोबास गर्ने खम्पास विद्रोहलाई शान्तिपूर्ण तरिकाले निःशस्त्रीकरण गर्न, हतियार समर्पण गर्नेहरूलाई भूमि, पैसा र नागरिकता दिएर हातहतियार जफत गर्न सफल भएका थिए। यसरी आत्मसमर्पण नगर्नेहरूलाई तिब्बती क्षेत्रतिर जान निषेध गरिएको थियो।<ref name=":3" /><ref>{{cite web |last=Saxena |first=Shobhan |date=2008-03-30 |title=The legion of Betrayed Warriors |url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/sunday-times/deep-focus/the-legion-of-betrayed-warriors/articleshow/2910662.cms |access-date=2022-07-23 |website=द टाइम्स अफ इन्डिया |language=en}}</ref> वीरेन्द्रलाई देशमा [[माओवादी जनयुद्ध|माओवादी क्रान्ति]]लाई दबाउन [[नेपाली सेना|शाही सेना]]को प्रयोगलाई रोक्ने श्रेय पनि दिइन्छ, जसले स्थितिलाई अझ खराब बनाएको थियो र देशको शान्तिलाई बिथोलेको थियो।<ref name=":1" /><ref>{{Citation |last= |title=विरेन्द्रले माओवादी विरुद्ध किन सेना चालेनन् ? |url=https://www.youtube.com/watch?v=Ca2FHjNR-z0 |language=नेपाली |access-date=2022-07-17}}</ref> === वातावरण संरक्षण === [[File:Tibetan Snowcock.jpg|thumb|[[सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज]]मा [[कोङ्मा हिउँकुखुरा]]]] राजा वीरेन्द्र प्रकृतिप्रेमी र प्रकृति संरक्षणका महान् हिमायतीका रूपमा चिनिन्थे। उनकै शासनकालमा सरकारबाट प्रकृति संरक्षणको प्रचलन सुरु भएको थियो। तराईको व्यापक बसाइँसराइ र चोरी सिकारीका कारण गैँडाको सङ्ख्यामा आएको नाटकीय गिरावटले गर्दा सरकारले १३० जना सशस्त्र व्यक्तिहरूको गैँडा गस्ती बल र [[चितवन जिल्ला|चितवन]]भरि पहरेदार चौकीहरूको सञ्जाल स्थापना गर्न उत्प्रेरित गरेको थियो। [[गैँडा]]को लोप हुन नदिन वि.सं २०२६ मा, [[चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज]]लाई राजपत्राङ्कित गरी राष्ट्रिय निकुञ्ज कानून लागू गरिएको थियो र त्यसको अर्को ३ वर्ष सीमाङ्कन गरी २०२९ मा स्थापना गरिएको थियो।<ref name="Gurung1983">Gurung, K. K. (1983). ''Heart of the Jungle: the Wildlife of Chitwan, Nepal''. André Deutsch, London.</ref><ref name="adhikari">Adhikari, T. R. (2002). [http://www.sosrhino.org/news/Updatepoaching.pdf ''The curse of success''.] Habitat Himalaya - A Resources Himalaya Factfile, Volume IX, Number 3.</ref> [[File:Greater one-horned rhinoceros at Chitwan.jpg|left|thumb|[[चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज]]को [[एकसिङ्गे गैँडा]]]] नेपालमा बाघ संरक्षण गर्ने उद्देश्यले २०३२ सालमा ३६८ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रलाई शाही कर्णाली वन्यजन्तु आरक्षको रूपमा राजपत्राङ्कित गरिएको थियो भने पछि २०३८ मा [[बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्ज|शाही बर्दिया वन्यजन्तु आरक्ष]]को रूपमा घोषणा गरिएको थियो। वि.सं २०४० मा [[बबई नदी|बबई नदी उपत्यका]]लाई यस आरक्षित क्षेत्रमा थप गरिएको थियो।<ref name="mk98">Majupuria, T. C., Kumar, R. (1998). ''Wildlife, National Parks and Reserves of Nepal.'' S. Devi, Saharanpur and Tecpress Books, Bangkok. {{ISBN|974-89833-5-8}}</ref> आरक्षमा फस्टाउँदै गएको पारिस्थितिकीय प्रणालीले पछि २०४४ मा यस क्षेत्रलाई राष्ट्रिय निकुञ्जको रूपमा घोषणा गरिएको थियो। नेपालको चौथो संरक्षित क्षेत्र [[लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज|लाङटाङ]] २०३२ मा स्थापना भएको थियो र यसलाई [[लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज]] नामकरण गरिएको थियो। यसका लागि [[नुवाकोट जिल्ला|नुवाकोट]], [[रसुवा जिल्ला|रसुवा]] र [[सिन्धुपाल्चोक जिल्ला]]मा एक हजार ७१० वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफल छुट्याइएको थियो।<ref name="nbrb2007" /> उनले २०३२ मा [[कोशी टप्पु वन्यजन्तु आरक्ष]]को रूपमा अर्को वन्यजन्तु आरक्षलाई राजपत्राङ्कित गरेका थिए। सोही वर्ष उनले सुदूरपश्चिम क्षेत्रको तराई क्षेत्रमा शाही [[शुक्लाफाँट राष्ट्रिय निकुञ्ज|शुक्लाफाँट वन्यजन्तु आरक्ष]]को स्थापना गरेका थिए, जसलाई पछि विस्तार गरि राष्ट्रिय निकुञ्जमा परिणत गरिएको थियो।<ref name="majupuria1998">{{cite book |author=Majupuria, T.C. |title=Wildlife, National Parks and Reserves of Nepal |author2=Kumar, R. |publisher=S. DeviSaharanpur and Tecpress Books |year=1998 |isbn=974-89833-5-8 |location=Bangkok |pages=237–240 |chapter=Royal Sukla Phanta Wildlife Reserve }}</ref><ref name="Basnet_al2019">{{cite journal |author1=Basnet, H. |author2=Thakuri, D.C. |author3=Bhetwal, K. |author4=Joshi, D. |author5=Poudyal, L.P. |year=2019 |title=Recent records of threatened birds in the Sukilaphanta Grassland, Suklaphanta National Park, Nepal, with particular focus on White-throated Bushchat ''Saxicola insignis'' and Finn's Weaver ''Ploceus megarhynchus'' |url=https://www.researchgate.net/publication/340730965 |journal=Birding Asia |issue=32 |pages=93–96}}</ref> साथै [[हुम्ला जिल्ला|हुम्ला]], [[मुगु जिल्ला|मुगु]] र [[जुम्ला जिल्ला|जुम्ला]] क्षेत्रका अद्वितीय वनस्पति र जीवजन्तुको संरक्षण गर्न र आफ्ना पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]को मुगु र जुम्ला जिल्लामा १०६ वर्ग किलोमिटरको आरक्षित क्षेत्र सहितको प्राचीन प्राकृतिक आरक्ष बनाउने सपना पूरा गर्न सोही वर्ष [[रारा राष्ट्रिय निकुञ्ज]]को स्थापना गरिएको थियो जसमा प्रसिद्ध [[राराताल]] पनि समावेश छ।<ref name="nbrb2007">{{cite book |url=http://lib.icimod.org/record/7560/files/Nepal%20Biodiversity%20Resource%20Book.pdf |title=Nepal Biodiversity Resource Book. Protected Areas, Ramsar Sites, and World Heritage Sites |publisher=International Centre for Integrated Mountain Development, Ministry of Environment, Science and Technology, in cooperation with United Nations Environment Programme, Regional Office for Asia and the Pacific |year=2007 |isbn=978-92-9115-033-5 |location=Kathmandu |authors=Bhuju, U. R., Shakya, P. R., Basnet, T. B., Shrestha, S.}}</ref><ref>{{cite web |title=Nepali Times {{!}} The Brief » Blog Archive » Remembering Rara |url=https://www.nepalitimes.com/blogs/thebrief/2017/10/02/remembering-rara/ |access-date=2022-07-20 |language=en-US}}</ref> सोही वर्ष पवित्र हिमालय परिदृश्यको भागको रूपमा स्थापित हुने अन्तिम राष्ट्रिय निकुञ्ज [[सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज]] थियो जसले [[सोलुखुम्बु जिल्ला]]मा १,१४८ वर्ग किलोमिटर क्षेत्र ओगटेको थियो।<ref>{{cite book |author1=Gurung, C. P. |title=Conservation Biology in Asia |author2=Maskey, T. M. |author3=Poudel, N. |author4=Lama, Y. |author5=Wagley, M. P. |author6=Manandhar, A. |author7=Khaling, S. |author8=Thapa, G. |author9=Thapa, S. |publisher=Nepal Society for Conservation Biology, Asia Section and Resources Himalaya Foundation |year=2006 |isbn=99946-996-9-5 |editor1=McNeely, J. A. |location=Kathmandu |pages=10–20 |chapter=The Sacred Himalayan Landscape: Conceptualizing, Visioning, and Planning for Conservation of Biodiversity, Culture and Livelihoods in the Eastern Himalaya |editor2=McCarthy, T. M. |editor3=Smith, A. |editor4=Whittaker, O. L. |editor5=Wikramanayake, E. D. |chapter-url=https://conbio.org/images/content_groups/Asia/Chapter%201_Gurung_Himalayan%20Landscape.pdf |name-list-style=amp |author10=Wikramanayake, E. D.}}</ref> वि.सं २०४० मा [[बझाङ जिल्ला|बझाङ]], [[बाजुरा जिल्ला|बाजुरा]], [[अछाम जिल्ला|अछाम]] र [[डोटी जिल्ला|डोटी]]को २२५ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रलाई नेपालको सुदूरपश्चिमाञ्चल क्षेत्रमा संरक्षित क्षेत्रको रूपमा छुट्याइएको थियो र यसलाई [[खप्तड राष्ट्रिय निकुञ्ज]] नामाकरण गरिएको थियो। सोही वर्ष उनले [[पर्सा राष्ट्रिय निकुञ्ज|पर्सा वन्यजन्तु आरक्ष]]को स्थापना पनि गरेका थिए, जसलाई पछि राष्ट्रिय निकुञ्जमा विस्तार गरिएको थियो। त्यसैगरी कर्णाली क्षेत्रको [[डोल्पा जिल्ला|डोल्पा]] र [[मुगु जिल्ला]]मा तीन हजार ५ वर्गकिलोमिटर क्षेत्रफलमा फैलिएको [[शे-फोक्सुण्डो राष्ट्रिय निकुञ्ज]] वि.सं २०४० मै स्थापना भएको थियो।<ref name="nbrb07">{{cite book |url=http://lib.icimod.org/record/7560/files/Nepal%20Biodiversity%20Resource%20Book.pdf |title=Nepal Biodiversity Resource Book. Protected Areas, Ramsar Sites, and World Heritage Sites |publisher=International Centre for Integrated Mountain Development, Ministry of Environment, Science and Technology, in cooperation with United Nations Environment Programme, Regional Office for Asia and the Pacific |year=2007 |isbn=978-92-9115-033-5 |location=Kathmandu |authors=Bhuju, U. R., Shakya, P. R., Basnet, T. B., Shrestha, S.}}</ref> शिकार गर्ने शाही परम्परालाई सोखको रूपमा संरक्षण गर्ने, तर घट्दो वन्यजन्तु स्रोतलाई रोक्नका लागि उनले २०४३ मा तत्कालीन युवराज [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]को अध्यक्षतामा आफ्ना पिताको स्मारकको रूपमा [[ढोरपाटन शिकार आरक्ष]]को स्थापना भएको थियो। महेन्द्र ट्रस्टको स्थापनासँगै उनले [[अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्र]] घोषणा गरेका थिए।<ref>Croes, K. D. (2006). Conserving the king: Inverting the origin story of the Annapurna Conservation Area Project of Nepal. ''HIMALAYA, the Journal of the Association for Nepal and Himalayan Studies'', ''26''(1), 6.</ref> उनको प्रयासले वि.सं २०३५ मा [[सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज]] र वि.सं २०४० मा [[चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज]]लाई [[युनेस्को]]को [[विश्व सम्पदा क्षेत्र|विश्व सम्पदा सूची]]मा सूचीकृत गर्न सफल भएको थियो।<ref>{{cite web |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Sagarmatha National Park |url=https://whc.unesco.org/en/list/120/ |access-date=2022-08-11 |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref><ref>{{cite web |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Sagarmatha National Park |url=https://whc.unesco.org/en/list/120/ |access-date=2022-08-11 |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref> त्यस्तै, काठमाडौँ, ललितपुर र भक्तपुरका दरबार क्षेत्र, स्वयम्भूनाथ, बौद्धनाथ, पशुपतिनाथ मन्दिर, [[चाँगुनारायण मन्दिर]] जस्ता धार्मिक स्थललाई पनि २०३५ मानै सूचीकृत गरिएको थियो।<ref>{{cite web |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Kathmandu Valley |url=https://whc.unesco.org/en/list/121/ |access-date=2022-08-11 |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref> === सडक र यातायात === वि.सं २०२८ मा गरिएको विभिन्न अध्ययनहरूले पहाडी र ग्रामीण क्षेत्रमा सडक सञ्जाल निर्माण गर्नु हवाई सम्पर्कभन्दा बढी खर्चिलो भएको देखाएको थियो।<ref name=":4">{{cite web |last=Yang |first=Eunmo |date=2007 |title=Modernization of Nepal under the Shah Dynasty, 1951-1991 |url=https://www.zum.de/whkmla/sp/0708/eunmo/eunmo1.html#ed |access-date=2022-07-26 |website=www.zum.de |publisher=Korean Minjok Leadership Academy International Program}}</ref> त्यसैले, तत्कालीन सरकारले ग्रामीण क्षेत्रहरूलाई विमानस्थलसँग जोड्ने र ट्राफिक प्रवाहको उच्च मात्रा भएको बेला मात्र सडक निर्माण गर्ने नीति लिएको थियो। यही नीतिअन्तर्गत २०२९ मा [[बाग्लुङ विमानस्थल]] (बलेवा विमानस्थल), [[ढोरपाटन विमानस्थल]], [[महेन्द्रनगर विमानस्थल]] र रुकुम चौरजहारी विमानस्थल स्थापना भएका थिए।<ref>{{cite web |date=2020-11-21 |title=Timeline of Nepal Aviation, glimpse from 1949 to 2020 |url=https://www.aviationnepal.com/timeline-of-nepal-aviation-glimpse-from-1949-to-2020/ |access-date=2022-07-24 |website=Aviation Nepal |language=en}}</ref> [[साँफेबगर विमानस्थल]] २०३१ मा स्थापना भएको थियो । [[सिमिकोट विमानस्थल]] २०३३, [[डोल्पा विमानस्थल]] २०३४ मा र [[रामेछाप विमानस्थल]] २०३५ मा स्थापना भएको थियो। [[डोटी विमानस्थल]], जसलाई सिलगढी विमानस्थलको नामले पनि चिनिन्छ, २०२९ मा कालोपत्र गरिएको धावनमार्गसहित स्थापना भएको थियो। [[रारा विमानस्थल]]भनेर चिनिने ताल्चा विमानस्थल २०३१ मा निर्माण भएको थियो भने फुङलिङमा रहेको [[ताप्लेजुङ विमानस्थल]], [[सुकेटार विमानस्थल]], [[जिरी विमानस्थल]] र [[फाप्लु विमानस्थल]] तथा [[बझाङ विमानस्थल]] २०३२ मा निर्माण भएको थियो। २०३६ मा [[रोल्पा विमानस्थल]], २०३७ मा [[मनाङ विमानस्थल]], २०४० मा [[बाजुरा विमानस्थल]] र २०४२ मा [[दार्चुला विमानस्थल]]को स्थापना गरिएको थियो।<ref>{{cite web |last=Adventures |first=Third Rock |title=Airports in Nepal - 50 Places That Connect the Country to the World |url=https://www.thirdrockadventures.com/blog/airports-in-nepal |access-date=2022-07-24 |website=Third Rock Adventures |language=en}}</ref> त्यस्तै सोलुखुम्बु जाने लामोसाँघु–जिरी सडक २०४१ मा स्विस सरकारको सहयोगमा निर्माण सम्पन्न भएको थियो।<ref>{{cite web |last=SHRESTHA |first=PRAGYA |date=2005 |title=The great green road |url=http://archive.nepalitimes.com/news.php?id=496#.YuBdc7pBzDc |access-date=2022-07-26 |website=archive.nepalitimes.com}}</ref><ref>{{cite web |title=Switzerland - Nepal: A close partnership lasting more than 50 years - Nepal {{!}} ReliefWeb |url=https://reliefweb.int/report/nepal/switzerland-nepal-close-partnership-lasting-more-50-years |access-date=2022-07-26 |website=reliefweb.int |language=en}}</ref> === कृषि प्रवर्द्धन === वीरेन्द्रको शासनकालमा सरकारले कृषि प्रवर्द्धनमा विशेष ध्यान दिएको थियो। फलस्वरूप, २०४७ सम्ममा लगभग ९०% जनसङ्ख्या प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रूपमा कृषिमा संलग्न थिए। [[भृकुटी पल्प एन्ड पेपर लिमिटेड]]को स्थापना २०४१ मा कम्पनी ऐन २०२१ अन्तर्गत [[जनवादी गणतन्त्र चीन]]को सहयोगमा भएको थियो। कृषि भूमि र कृषि कार्यबलमा वृद्धिले खानाको आपूर्तिमा वृद्धि प्रदान गरेको थियो, जसको परिणामस्वरूप राम्रो पोषण सावित भएको थियो।<ref>{{Cite journal |last=Chitrakar |first=Tara Devi |year=2012 |title=Performance of Bhrikuti Paper and Pulp Limited: Before and After Privatization |url=https://www.pyc.edu.np/index.php?option=com_content&view=article&id=604:performance-of-bhrikuti-paper-and-pulp-limited-before-and-after-privatization&catid=97:volume-v-2012&Itemid=530 |journal=PYC Nepal Journal of Management |volume=5 |pages=44–54 |via=[[Public Youth Campus]]}}</ref><ref name=":0">{{cite web |date=6 December 2011 |title=Largest Paper Mill in Nepal Closing |url=https://www.globalpapermoney.com/largest-paper-mill-in-nepal-closing--cms-5946 |access-date=27 July 2021 |website=Global Paper Money}}</ref> वि.सं २०१७ मा ५,००,००० टन मकै उत्पादन भएकोमा २०४७ मा यसलाई बढाएर १० लाख टन पुर्‍याइएको थियो। २०३८ मा चीनको प्राविधिक सहयोगमा [[नवलपरासी जिल्ला|नवलपरासी]]को सुनवलमा लुम्बिनी सुगर मिल्स निर्माण भएको थियो।<ref>{{Cite news |date=1964-01-13 |title=NEPAL GETS HELP OF EAST AND WEST; Aid Projects were sped by China, Russia, U. S. and India. |language=en-US |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/1964/01/13/archives/nepal-gets-help-of-east-and-west-aid-projects-sped-by-china-russia.html |access-date=2022-07-26 |issn=0362-4331}}</ref><ref name=":4" /> गोरखकाली रबर उद्योगको स्थापनासँगै झापा, इलाम र पूर्वी नेपालका अन्य धेरै स्थानहरूमा पहिलो पटक रबर खेती गर्न उत्प्रेरित गरेको थियो।<ref>{{cite web |title=Rubber industry readied for operation in Jhapa |url=https://english.khabarhub.com/2021/27/166439/ |access-date=2022-07-30 |website=Khabarhub |language=en}}</ref><ref>Poudel, M., Adhikari, P., Dhungana, S., Paudel, S., Thapa, K., Bidari, A., & Manandhar, R. (2020). Economics of rubber production in Jhapa, Nepal. ''Journal of Agriculture and Natural Resources'', ''3''(1), 198-208.</ref><ref>{{Cite news |last=BHANDARI |first=TILAK |date=2021-03-01 |title=Saving Rubber Industries and Save Environment in Nepal |work=TILAK |url=https://www.irjr-n.org/rubber/saving-rubber-industries-and-save-environment-in-nepal/}}</ref> त्यस्तै गरी [[भृकुटी पल्प र पेपर लिमिटेड]], हेटौँडा कपडा उद्योग जस्ता कृषिमा आधारित उद्योगहरूको स्थापना र ठूलो सङ्ख्यामा गलैँचा र कपडा उद्योगहरू स्थापना गरिएको थियो जसले कच्चा कृषि उत्पादनलाई रूपान्तरण गर्नको लागि अर्थव्यवस्थामा ठूलो योगदान पुर्‍याएको थियो।<ref>Kharel, K. R., & Upadhyaya, Y. M. (2021). Contribution of Cottage and Small Scale Industries for Boosting Nepalese Economy. ''Tribhuvan University Journal'', ''36''(01), 45-57.</ref> === राजनीतिक उपलब्धि === [[File:Nepal, administrative divisions (regions+zones) - Nmbrs - colored.svg|thumb|नेपालका ५ विकास क्षेत्र]] राजा वीरेन्द्रको शासनकालमा २०३७ सालमा प्रजातन्त्रका लागि [[जनमत सङ्ग्रह]] भएको थियो, जसमा बहुदलीय व्यवस्था वा [[पञ्चायती व्यवस्था]] मध्ये कुन रोज्ने भन्ने बारेमा [[जनमत सङ्ग्रह]] गरिएको थियो। पञ्चायतकाल र राष्ट्रिय जनमत सङ्ग्रह अगाडि नै सन्तुलित विकास निर्माणका लागि राष्ट्रलाई ५ वटा विकास क्षेत्रमा विभाजन गरिएको थियो।<ref name=":5">{{Cite journal |last=Khadka |first=Narayan |date=1991 |title=Nepal's Stagnant Economy: The Panchayat Legacy |url=https://www.jstor.org/stable/2645224 |journal=Asian Survey |volume=31 |issue=8 |pages=694–711 |doi=10.2307/2645224 |jstor=2645224 |issn=0004-4687}}</ref> [[आम निर्वाचन २०५१|मध्यावधि निर्वाचन, २०५१]] र [[आम निर्वाचन २०५६]] लाई उनको सुशासनको श्रेय दिन सकिन्छ। वीरेन्द्रले संविधानसँग सम्बन्धित कुनै पनि राजनीतिक मामिलामा [[सर्वोच्च अदालत (नेपाल)|सर्वोच्च अदालत]]सँग सल्लाह माग्ने गर्दथे। उनले प्रत्येक बिहीबार [[नेपालको राजा|राजा]] र [[नेपालको प्रधानमन्त्री|प्रधानमन्त्री]]बीच आफ्नो महलमा बसेर राज्यका विषयमा छलफल गर्ने संस्कृतिको विकास पनि गरेका थिए।<ref>{{cite web |title=King Birendra's 30-year reign- Nepali Times |url=http://archive.nepalitimes.com/news.php?id=8412#.YtSEQ0xBzDc |access-date=2022-07-17 |website=archive.nepalitimes.com}}</ref> === सामाजिक सुधार === कम साक्षरताको स्तरलाई राष्ट्रिय प्रगतिको मुख्य बाधकको रूपमा स्वीकार गर्दै राजा वीरेन्द्रले शिक्षा प्रणालीको विकासलाई आफ्नो राष्ट्रिय प्राथमिकता बनाएका थिए। वि.सं २०२८ देखि सुरु भएको पञ्चवर्षीय योजना मुख्यतः नयाँ शैक्षिक संस्था निर्माण र वर्तमान शिक्षा प्रणालीको दक्षता अभिवृद्धिमा केन्द्रित थियो। आफ्नो [[राज्याभिषेक]]को पावन अवसरमा राजा वीरेन्द्रले सबै नेपाली नागरिकका लागि प्राथमिक शिक्षा निःशुल्क हुने घोषणा गरेका थिए।<ref>{{cite web |title=Thirty years of King Birendra's reign- Nepali Times |url=http://archive.nepalitimes.com/news.php?id=11394#.YtMnxkxBzDc |access-date=2022-07-16 |website=archive.nepalitimes.com}}</ref> त्यसै गरी, २०३४ मा शाही स्वीकृतिका साथ सबै शैक्षिक सामग्रीहरू शैक्षिक संस्थाहरूलाई निःशुल्क वितरण गर्न थालिएको थियो।<ref>Janjua, S. J. (2006). THE ROLE OF FREE COMPULSORY PRIMARY EDUCATION POLICY FOR THE POLITICAL DEVELOPMENT IN NEPAL. ''Strategic Studies'', ''26''(1), 100–131. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/45242336</nowiki></ref> राजा वीरेन्द्र [[नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठान|शाही नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठान]]को संरक्षक बनेका थिए जसले देशमा विज्ञान र प्रविधिको विकासको क्षेत्रमा काम गरेको थियो। उनले देशको भाषा र संस्कृतिको जगेर्ना गर्न २०४२ मा, [[महेन्द्र संस्कृत विश्वविद्यालय]]को स्थापना गरेका थिए। नेपालमा वि.सं २०३३ मा सामाजिक व्यवहार सुधार ऐन (२०३३) अन्तर्गत दाइजो प्रथालाई अपराधीकरण गरिएको थियो। पञ्चवर्षीय योजना अन्तर्गत राजा वीरेन्द्रले राष्ट्रिय सेवाको नीति सुरु गरे जसमा स्नातकोत्तर गरेका विद्यार्थीले आफ्नो एक वर्षको सेवाग्रामीण क्षेत्रको विकास निर्माणमा योगदान गर्नुपर्ने व्यवस्था थियो। २०३२ असोज ६ मा उनले लागूऔषध (नियन्त्रण) ऐन, २०३३ जारी गरी देशमा हुने कुनै पनि प्रकारको लागुऔषधको व्यापार, ओसारपसार वा कुनै पनि प्रकारको ओसारपसारलाई निषेध गर्दै प्राकृतिक इतिहास सङ्ग्रहालयको स्थापना गरि इतिहास संरक्षणको प्रक्रिया सुरु गरेका थिए।<ref>{{cite web |last=diwakar |date=2021-05-25 |title=Narcotics law in Nepal: Everything you need to know about - OnlineKhabar English News |url=https://english.onlinekhabar.com/narcotics-law-in-nepal-everything-you-need-to-know-about.html |access-date=2022-07-18 |language=en}}</ref><ref>{{cite web |last=Mahat |first=Sunny |title=How the ban came about andhow long it will stay in place |url=https://theannapurnaexpress.com/news/how-the-ban-came-about-andhow-long-it-will-stay-in-place-1479 |access-date=2022-07-18 |website=The Annapurna Express |language=en}}</ref> === विकास नीति === वीरेन्द्रले जनसङ्ख्या र दैनिक सडक यातायातका आधारमा सडक विकास गर्ने र ग्रामीण क्षेत्रलाई विमानस्थलसँग जोड्ने नीति लिएका थिए। उनले विकासका लक्ष्यहरू प्राप्त गर्ने उद्देश्यले धेरै सरकारी संस्थाहरूको पुनर्गठन गरेका थिए। उनले सडक निर्माण, सरसफाइ, वैज्ञानिक तथा प्राविधिक तालिममा जोड दिएका थिए।<ref>{{Cite news |last=Montgomery |first=Paul L. |date=1975-02-24 |title=King With a Sense of Mission |language=en |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/1975/02/24/archives/king-with-a-sense-of-mission-birendra-bir-bikram-shah-dev.html |access-date=2022-07-24 |issn=0362-4331}}</ref> केन्द्रीय योजना आयोगको बारेमा गरिएको एक व्यापक अध्ययनले २०२८ मा राष्ट्रिय योजना आयोगको पुनर्गठन र २०४३ मा भएको सानो परिवर्तनलाई आत्मसात गरेको थियो।<ref name=":4" /> सरकारी नीति मुख्यतया वातावरण संरक्षण, कृषि र शिक्षामा केन्द्रित थियो। == मृत्यु == {{मुख्य लेख|दरबार हत्याकाण्ड}} [[File:Narayanhiti Palace Museum, crop.jpg|thumb|[[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरबार]] जहाँ [[दरबार हत्याकाण्ड]] भएको थियो।]] वीरेन्द्र र उनको पुरै परिवारलाई १९ जेठ २०५८ मा शाही भोजमा अधिराजकुमार दीपेन्द्रले गोली प्रहार गरेका थिए।<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.himalkhabar.com/news/114686|title=कसले मार्‍याे राजा वीरेन्द्रलाई ?|last=दीक्षित|first=कनकमणि|date=१९ जेठ २०७७|website=हिमाल खबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> वीरेन्द्रका कान्छा भाइ [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]] बाहेक यस [[दरबार हत्याकाण्ड|हत्याकाण्ड]]मा राजपरिवारका प्रायः सबै सदस्यहरू मारिएका थिए। तत्पश्चात् [[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र]]लाई राजा घोषित गरिएको त्यसको केही दिनपछि त्यस हत्याकाण्डमा बन्दुकको गोलीले घाइते भएका कारण उनको मृत्यु भएको थियो। फलस्वरूप, [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]लाई राजा बनाइएको थियो। == आलोचना == === स्थिर अर्थतन्त्र === राजा वीरेन्द्रलाई विकास प्रेमी राजाका रूपमा सम्झिए पनि आफ्ना पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]जस्तै तीव्र विकासका प्रयासतर्फ देशलाई हाँक्न नसक्दा उनको पनि आलोचना गरिएको थियो। उनको राजनैतिक इच्छा थियो तर विकासका प्रयासहरू तीव्र गतिमा हासिल गर्न सकिने सीपको अभाव थियो। प्रकृति, संस्कृति र इतिहासको संरक्षणका लागि उनले गरेको प्रयासले देखाएको दिगो विकासको नीति आर्थिक विकासको बाधक बनेको थियो। [[पञ्चायती शासन]]ले निरङ्कुश शासकको हैसियतमा शासन गर्दा अर्थतन्त्र ठप्प भएको थियो।<ref>{{Cite journal |last=Khadka |first=Narayan |date=1991 |title=Nepal's Stagnant Economy: The Panchayat Legacy |url=https://www.jstor.org/stable/2645224 |journal=Asian Survey |volume=31 |issue=8 |pages=694–711 |doi=10.2307/2645224 |jstor=2645224 |issn=0004-4687}}</ref> === प्रशासनिक असफलता === इतिहासकारहरू [[पञ्चायती शासन]]मा राजा वीरेन्द्र असफल भएको कुरा औँल्याएका थिए। उनले आफ्नो कार्यकालमा धेरै विदेशी प्रत्यक्ष लगानी भित्र्याउन सकेनन् र उनले ल्याएका सबै कार्यक्रम वा उनले गरेका सबै सुधारहरू बाबुको विरासतको निरन्तरता थियो।<ref>{{Cite web |last=भट्टराई |first=कमलदेव |title=Six decades of American aid |url=https://theannapurnaexpress.com/news/six-decades-of-american-aid-1746 |access-date=2022-07-23 |website=द अन्नपूर्ण एक्सप्रेस |language=अङ्ग्रेजी}}</ref> उनले यसअघि बाबुआमाले स्थापना गरेका विभिन्न संगठनको पुनर्संरचना गर्नुका साथै बाबुआमाले परिकल्पना गरेका विभिन्न विकास योजना कार्यान्वयन गरेका थिए। तथापि, उनले देशमा कुनै आमूल परिवर्तन ल्याउन सकेनन्। यसबाहेक, केही इतिहासकारहरूले आफ्नो युगको दौरान गरिएको भातृ व्यापारलाई अवैध बनाउनुले बृहत् बेरोजगारी सृजना गरेको दाबी पनि गरेका छन् जुन अन्ततः [[माओवादी जनयुद्ध|माओवादी क्रान्ति]]को एउटा कारण बनेको थियो।<ref>{{Cite web |last=शर्मा |first=सार्थक मणि |date=2015-09-03 |title=High time to lift ban |url=https://archive.nepalitimes.com/article/nation/cannabis-high-time-to-lift-ban,2548 |access-date=2022-07-23 |website=नेपाली टाइम्स}}</ref><ref>{{Citation |title=Can WATER Change Nepal's FUTURE? - VisualPolitik EN |url=https://www.youtube.com/watch?v=8HDQs1H32LI |language=अङ्ग्रेजी |access-date=2022-07-23}}</ref> == सम्मान == ; राष्ट्रिय उपाधि * [[File:Nepal Pratap Bhaskara.svg|70px]] [[नेपाल प्रताप भास्कर]] * [[File:Ord.Rajanya.Nepal-Ribbon.gif|70px]] '''ओजस्वी राजन्यको मानपदवी''' * [[File:Most Refulgent Order of the Star of Nepal.PNG|70px]] [[नेपाल तारा]] * [[File:Ord.TriShaktiPatta.png|70px]] [[त्रिशक्ति पट्ट]] * [[File:Order of Gorkha Dakshina Bahu.svg|70px]] [[गोरखा दक्षिण बाहु]] * प्रतिष्ठित [[महेन्द्र माला]] == सन्तानहरू == {| class="wikitable plainrowheaders" ! rowspan="2" scope="col" |नाम ! rowspan="2" scope="col" |जन्म ! colspan="2" |विवाह ! rowspan="2" |मृत्यु ! rowspan="2" scope="col" |बच्चाहरु ! rowspan="2" scope="col" |नातिनातिनाहरू |- ! scope="col" |जीवनसाथी ! scope="col" |मिति |- ! scope="row" |[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|युवराजाधिराज दीपेन्द्र]] |२०२८ [[आषाढ]] १३<ref>{{Cite web|url=https://pahilopost.com/content/-4631.html|title=​दीपेन्द्रको चरित्र र जेठ १९ को रहस्यबारे तत्कालीन सैनिक सचिव यसो भन्छन्|last=शाह|first=विवेकप्रताप|date=२० जेठ २०७२|website=पहिलो पोस्ट|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> | colspan="2" |''कुनै विवाह गरिएको थिएन'' |२२ जेठ २०५८ (उमेर २९), सैनिक अस्पताल, [[काठमाडौँ]]<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://www.himalkhabar.com/news/114660|title=यस्तो थियो राजदरबार हत्याकाण्डको ‘यथार्थ विवरण’|date=१९ जेठ २०७७|website=हिमालखबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> | colspan="2" |''छोराछोरी छैनन्'' |- ! rowspan="2" scope="row" |[[अधिराजकुमारी श्रुति]] | rowspan="2" |२०३३ असोज २९ | rowspan="2" |कुमार गोरखशमशेर जङ्गबहादुर राणा | rowspan="2" |२०५४ वैशाख २५ | rowspan="2" |२०५८ जेठ १९ (उमेर २५), [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.setopati.com/opinion/207782|title=अधिराजकुमारी श्रुतिसँग सम्झनाका चार पल|last=श्रेष्ठ|first=किरणकृष्ण|date=१९ जेष्ठ २०७७|website=सेतोपाटी|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> |गिरवाणी राज्य लक्ष्मीदेवी | rowspan="2" |''नातिनातिनाहरू छैनन्'' |- |सुरंगाना राज्य लक्ष्मीदेवी |- ! scope="row" |[[निराजन वीर विक्रम शाह|अधिराजकुमार निराजन]] |२०३५ कार्तिक २० | colspan="2" |''विवाह नभएको '' |२०५८ जेठ १९ (उमेर २२), [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]<ref name=":1" /> | colspan="2" |''छोराछोरी छैनन्'' |} == स्मारकहरू == राजा वीरेन्द्रको स्मृतिमा थुप्रै संरचना, संस्था र सम्मानार्थ विभिन्न निर्माणहरू गरिएको छ। विसं २०६३ मा संसद् पुनःस्थापन र २०६५ मा राजतन्त्रको अन्त्य भएपछि उनको नाममा खडा भएका स्मारकको नाम परिवर्तन गरिएको थियो। [[नेपालको जनआन्दोलन २०६३|२०६३ सालको राजनीतिक परिवर्तन]]पछि राजाको नाममा निर्माण भएको राजमार्गलाई लोकमार्गको नाममा राख्ने प्रयास गरिएको थियो। [[File:King Birendra and Queen Aishwarya Statue 20180227 GDK.jpg|thumb|300x300px|राजा वीरेन्द्र र रानी ऐश्वर्यको शालिक]] # वीरेन्द्रको शालिक ([[नेपालगञ्ज उपमहानगरपालिका|नेपालगञ्ज]]) # वीरेन्द्रको शालिक ([[दाङ जिल्ला|दाङ]])<ref>{{Cite web|url=https://www.onlinekhabar.com/2022/03/1100996|title=१५ बर्षपछि तुलसीपुरमा वीरेन्द्रको शालिक पुनर्स्थापना|date=२०७८ चैत १४|website=अनलाइनखबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/politics/701581-1640768143.html|title=१६ वर्षपछि वीरेन्द्रको शालिक|last=केसी|first=गोविन्द|date=१४ पुस २०७८|website=नागरीक|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> # वीरेन्द्रको शालिक, [[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]] ([[सुर्खेत जिल्ला|सुर्खेत]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, स्वर्गद्वारी ( [[शिवपुरी नागार्जुन राष्ट्रिय निकुञ्ज|शिवपुरी]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, जावलाखेल ([[ललितपुर जिल्ला|ललितपुर]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, [[बिन्ध्यवासिनी मन्दिर]] ([[पोखरा महानगरपालिका|पोखरा]]) # श्री वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[झापा जिल्ला|झापा]] # श्री वीरेन्द्र सार्वजनिक विद्यालय, [[मोरङ जिल्ला|मोरङ]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[बैतडी जिल्ला|बैतडी]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[स्याङ्जा जिल्ला|स्याङ्जा]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[नुवाकोट जिल्ला|नुवाकोट]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[पर्वत जिल्ला|पर्वत]] # [[सैनिक आवासीय महाविद्यालय|वीरेन्द्र सैनिक आवासीय महाविद्यालय]], भक्तपुर # वीरेन्द्र स्मारक कलेज , [[धरान उपमहानगरपालिका|धरान]] # [[श्री वीरेन्द्र अस्पताल]] # वीरेन्द्र स्मारक कप # [[वीरेन्द्र बहुमुखी क्याम्पस]], चितवन # वीरेन्द्र शान्ति परिचालन तालिम केन्द्र # [[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]] # [[वीरेन्द्रनगर, चितवन]] # [[जेसिस|वीरेन्द्रनगर जेसिस]] # [[सुर्खेत विमानस्थल|वीरेन्द्रनगर विमानस्थल]] # वीरेन्द्र चोक , ([[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]]) # वीरेन्द्र चोक, [[कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका|कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका]] # वीरेन्द्र चोक , [[फुङलिङ नगरपालिका|फुङलिङ]] # वीरेन्द्र चोक, [[धरान उपमहानगरपालिका|धरान]] # वीरेन्द्र चोक, [[तुलसीपुर उपमहानगरपालिका|तुलसीपुर]], ([[दाङ जिल्ला|दाङ]])<ref>{{Cite web|url=https://nayapatrikadaily.com/news-details/29919/2019-11-27|title=राजा वीरेन्द्रले बसाएको वीरेन्द्रनगर|last=भट्टराई|first=खगेन्द्र|date=२०७६ मङ्सिर ११|website=नयाँ पत्रिका|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.setopati.com/social/188717|title=वीरेन्द्रको शालिक बेवारिसे लडाएर बनाइयो उनको नामको चोक|last=शाही|first=दिपकजंग|date=११ भदौ २०७६|website=सेतोपाटी|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> # [[वीरेन्द्र ताल]] , [[गोरखा जिल्ला|गोरखा]] # [[वीरेन्द्र सङ्ग्रहालय]], [[वसन्तपुर दरबार क्षेत्र|काठमाडौँ दरबार क्षेत्र]] # वीरेन्द्र बियर, ज्युरिख<ref>{{Cite web |last=swissinfo.ch |title=Swiss brewery defends choice of Nepalese monarch on beer bottle |url=https://www.swissinfo.ch/eng/business/birendra-beer_swiss-brewery-defends-choice-of-nepalese-monarch-on-beer-bottle/44076202 |access-date=2022-06-30 |website=SWI swissinfo.ch |language=अङ्ग्रेजी}}</ref> ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{सन्दर्भसूची}} {{बाकस-सुरू}} {{पदक्रम| पहिले=[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]]| पद=[[नेपाली राजाहरूको सूची|नेपालको राजा]]| अवधि=२०२८-२०५८| पछि=[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]]| }} {{Commonscat|Birendra Bir Bikram Shah Dev|वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह देव}} {{नेपालका शाहवंशी राजाहरू}} [[श्रेणी:नेपालका शाहवंशीय राजाहरू]] [[श्रेणी:जीवनी]] [[श्रेणी:नेपाली राजाहरू]] [[श्रेणी:मृत नेपालीहरू]] [[श्रेणी:नेपालको इतिहास]] [[श्रेणी:शाहवंश]] [[श्रेणी:सन् १९४५ मा जन्म]] [[श्रेणी:माओवादी जनयुद्धका मानिसहरू]] cj9txd0h1uopltabzzvjsytpv7xpflr 1073723 1073702 2022-08-13T03:41:51Z पर्वत सुबेदी 31224 /* आर्थिक सुधार */ wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty | name = वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह | succession = [[नेपालका राजाहरूको सूची|नेपालको राजा]] | image = Birendra Bir Bikram Shah c. 1967 (restoration).jpg | caption = राजा वीरेन्द्र | reign = २०२८ माघ १७ - १९ जेठ २०५८ | coronation = | predecessor =[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | successor =[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | spouse =[[रानी ऐश्वर्य राज्यलक्ष्मी शाह]] | spouse-type = पत्नी | issue =[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]]<br>[[अधिराजकुमारी श्रुति|श्रुती राज्यलक्ष्मी शाह]]<br>[[निराजन वीर विक्रम शाह]] | house =[[शाह वंश]] | royal anthem = श्रीमान् गम्भिर नेपाली | father =[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]] | mother =[[इन्द्रराज्यलक्ष्मी देवी शाह]] | birth_date = २००२ पुस १४ | birth_place =[[नारायणहिटी दरवार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरवार]], [[नेपाल अधिराज्य|नेपाल]] | death_date =१९ जेठ २०५८ | death_place =[[नारायणहिटी दरवार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरवार]], [[नेपाल अधिराज्य|नेपाल]] | religion =[[हिन्दू धर्म|हिन्दू]] |}} '''श्री ५ महाराजाधिराज वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह देव''' (वि.सं. २००२-२०५८, [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]ले युवराज वीरेन्द्रलाई '''बिरु''' भनेर बोलाउँथे।; नेपालमा '''राजा वीरेन्द्र''' भनेर चिनिन्छन्) नेपालका दशौँ शाहवंशीय राजा थिए। यिनले वि.सं. २०२८ देखि वि.सं. २०५८ सम्म नेपालको शासन गरेका थिए। उनका तीन जना सन्तान [[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|युवराज दीपेन्द्र]] शाह, [[अधिराजकुमारी श्रुति|अधिराजकुमारी श्रुति शाह]] तथा [[निराजन वीर विक्रम शाह|अधिराजकुमार निराजन शाह]]को रूपमा जन्मिएका थिए। वीरेन्द्रका दुई भाइ थिए [[धिरेन्द्र शाह]] र [[ज्ञानेन्द्र शाह]]। धीरेन्द्रको पनि राज [[दरबार हत्याकाण्ड]]मा मृत्यु भएको थियो।<ref>{{वेब स्रोत|लेखक=|शीर्षक=दरबार हत्याकाण्डको १७ वर्ष पूरा, रहस्य गर्भमै|युआरएल=https://www.onlinekhabar.com/2018/06/683284|कार्य=|प्रकाशक=अनलाइन खबर|वेबसाइट=|भाषा=नेपाली)|अभिलेखमिति=|अभिलेखयुआरएल=|मिति=|पहुँचमिति=२० अप्रिल २०२२}}</ref> == प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा == तत्कालीन युवराज [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र वीर विक्रम शाह देव]] र उनकी जेठी पत्नी राजकुमारी [[इन्द्र राज्यलक्ष्मी देवी शाह|इन्द्रराज्यलक्ष्मी देवी]]का जेठा छोराको रूपमा वि.सं. २००२ पुष १४ मा काठमाडौँको [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]मा वीरेन्द्रको जन्म भएको थियो।<ref>{{Cite web|url=https://pahilopost.com/content/-1678.html|title=सन्दर्भ पुस १४ : सम्झनामा राजा वीरेन्द्र|date=१४ पुष २०७१|website=पहिलो पोस्ट|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> वीरेन्द्रले उनका भाइ [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]सँग दार्जिलिङको सेन्ट जोसेफ स्कुलमा आठ वर्ष अध्ययन गरेका थिए। २०११ फागुन ३० मा उनीहरूका हजुरबुवा [[त्रिभुवन वीर विक्रम शाह|राजा त्रिभुवन]]को निधन भएको थियो र उनका पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र]]ले नेपाली राजगद्दी सम्हालेका थिए। बाबुको स्वर्गारोहणसँगै वीरेन्द्र नेपालका युवराज बनेका थिए। वि.सं २०१५ मा वीरेन्द्र [[संयुक्त अधिराज्य]]को इटन कलेजमा भर्ना भएका थिए। वि.सं २०२० सम्म इटनमा अध्ययन गरेपछि उनी नेपाल फर्केका थिए।<ref name="DT">{{cite news |title=King Birendra of Nepal |url=https://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1309622/King-Birendra-of-Nepal.html |publisher=डेली टेलिग्राफ |date=23 August 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> पछि उनले २०२३ देखि २०२४ सम्म हार्वार्ड विश्वविद्यालयमा राजनीतिक सिद्धान्तको अध्ययन गर्नु पूर्व [[टोकियो विश्वविद्यालय]]मा केही समय बिताएर आफ्नो शिक्षा पूरा गरेका थिए।<ref name="BBC">{{cite news |title=Birendra: Nepal's monarch of change |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/1365485.stm |publisher=BBC |date=2 June 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> वीरेन्द्र आफ्नो युवावस्थामा यात्रा गर्न रुचि राख्दथे। उनी [[क्यानडा]], [[दक्षिण अमेरिका]], [[अफ्रिका]], [[भारत]]का धेरै भागहरू र अन्य थुप्रै एसियाली देशहरूको भ्रमणमा गएका थिए। उनी नेपाली कालिगढ र कला सङ्कलक तथा समर्थक पनि थिए। उनले पछि हेलिकप्टर उडाउन पनि सिकेका थिए।<ref name="NYT" /> वीरेन्द्रले २०२६ फागुन १६ मा राणा परिवारकी छोरी [[रानी ऐश्वर्य राज्यलक्ष्मी शाह|ऐश्वर्या राज्य लक्ष्मीदेवी]]सँग विवाह गरेका थिए।<ref>{{cite book |title=Milestones of History |last=Mainali |first=Pramod |year=2000 |isbn=99946-960-4-1 |page=111 }}</ref> इतिहासको सबैभन्दा भव्य हिन्दू विवाह समारोहको रूपमा रहेको उक्त विवाहको लागि ९५ लाख अमेरिकी डलर खर्च भएको थियो।<ref>{{cite magazine |title=Marriage of Convenience |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,878784-1,00.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20090214175438/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,878784-1,00.html |url-status=dead |archive-date=14 February 2009 |magazine=टाइम |date=9 March 1970 |access-date=21 July 2008 }}</ref> == प्रारम्भिक शासनकाल == वीरेन्द्रले पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र]]को निधन पश्चात् २०२८ माघ १७ मा २७ वर्षको उमेरमा नेपाली राजगद्दी सम्हालेका थिए। आरोहणका क्रममा उनी प्रभावकारी ढङ्गले निरपेक्ष राजा थिए। राजनीतिक दलहरूमा प्रतिबन्ध लगाइएको देशलाई उनले वंशाणुगत रूपमा प्राप्त गरेका थिए। उनले [[पञ्चायती व्यवस्था|पञ्चायत]] भनेर चिनिने स्थानीय र क्षेत्रीय परिषद्हरूको प्रणालीमार्फत शासन गरेका थिए।<ref name="NYT">{{cite news |last=Crossette |first=Barbara |title=Birendra, 55, Ruler of Nepal's the Hindu Kingdom |url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C0CEEDD143FF930A35755C0A9679C8B63 |work=द न्युयोर्क टाइम्स |date=3 June 2001 |access-date=21 July 2008 }}</ref> राजाको हैसियतमा उनको पहिलो विदेश यात्रा २०३० असोज २६ मा [[भारत]] र त्यसको दुई महिना पछि [[चीन]]को भ्रमण गरेका थिए।<ref>{{cite web|url=http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit|title=King Birendra's Historic China Visit|access-date=23 July 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150723230223/http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit|archive-date=23 July 2015}}</ref> राजा बीरेन्द्रको राज्याभिषेकका अवसरमा आयोजित रात्रीभोजमा उनले नेपाललाई [[शान्तिक्षेत्रको प्रस्ताव|शान्तिक्षेत्र]] घोषित गरियोस् भनी प्रस्ताव राखेका थिए। ===२०३७ को जनमत सङ्ग्रह === [[नेपाली काङ्ग्रेस]]का सरकारी प्रतिष्ठित नेताहरू [[पञ्चायती व्यवस्था|पञ्चायत]] प्रणाली हटाउने प्रयास गरेकाले उनीहरूलाई गिरफ्तार गरिएको थियो। बढ्दो प्रजातन्त्र समर्थक आन्दोलनका कारण वीरेन्द्रले गैरदलीय र बहुदलीय व्यवस्थाबीच निर्णय गर्न [[जनमत सङ्ग्रह, २०३७|जनमत सङ्ग्रह]] गर्ने घोषणा गरेका थिए।<ref name="NYT" /> जनमत सङ्ग्रह २०३७ वैशाख २० गते सम्पन्न भएको थियो। गैर-दलीय प्रणालीले ५५% र बहुदलीयले ४५% मत प्राप्त गर्दै पञ्चायती व्यवस्थाले जित हासिल गरेको थियो।<ref name="Malhotra">{{cite news |last=Malhotra |first=Inder |date=4 June 2001 |title=King Birendra of Nepal |work=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/news/2001/jun/04/guardianobituaries.nepal |access-date=21 July 2008}}</ref> सोही दशकमा राजनीतिक सङ्गठनहरूमाथि लगाइएका बन्देजहरू कम भएका थिए र उदार विद्यार्थी नेतृत्वका समूहहरूले नेपालमा संवैधानिक परिवर्तनको माग गर्न थालेका थिए।<ref name="BBC" /><ref>{{cite web|url=http://www.nepalhomepage.com/news/century_poll/english/birendra|title=King Birendra Credentials}}</ref> == प्रजातान्त्रिक काल == [[File:Birendra of Nepal with Rajiv Gandhi.jpg|राजा वीरेन्द्र र भारतीय प्रधानमन्त्री [[राजीव गान्धी]] हात मिलाउँदै|thumb]] वि.सं २०३७ सालपछि [[नेपाल]]मा एकपछि अर्को हड्ताल र प्रजातन्त्र समर्थकद्वारा दङ्गा मच्चाइएको थियो। दङ्गाका कारण वीरेन्द्रले राजनीतिक दलमाथिको प्रतिबन्ध हटाएर [[नेपालको जनआन्दोलन २०४६|२०४६ साल]]मा संवैधानिक [[नेपालको राजा|राजा]] बन्ने सहमति गरेका थिए।<ref>{{cite web |url=http://countrystudies.us/nepal/53.htm |title=The Constitution of 1990 |access-date=21 July 2008 |publisher=Country Studies}} </ref> उनले प्रमुख प्रतिपक्षी गुटको प्रतिनिधित्व गर्न र राजनीतिक सुधारका लागि उनीहरुको मागलाई साम्य पार्न नयाँ संविधान तयार गर्न स्वतन्त्र संविधान सिफारिस आयोग गठन गरेका थिए। आयोगले उनलाई २०४७ भदौ २५ मा प्रस्तावित संविधानको मस्यौदा प्रस्तुत गरेको थियो। नयाँ संविधानले वीरेन्द्रलाई बहुदलीय लोकतान्त्रिक व्यवस्थासहितको संवैधानिक राजतन्त्रको प्रमुख बनाउने थियो। संविधानको मस्यौदा प्रधानमन्त्री [[कृष्णप्रसाद भट्टराई]] र उनको मन्त्रिमण्डलबाट अनुमोदन भएको थियो।<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/news/2001/jun/04/guardianobituaries.nepal|title=King Birendra of Nepal A ruler much loved by his people, he bowed to popular will and surrendered absolute power|newspaper=The Guardian|date=4 June 2001|last1=Malhotra|first1=Inder}}</ref> त्यसैले २०४७ कात्तिक २३ मा वीरेन्द्रले नयाँ संविधानले नेपाललाई संवैधानिक राजतन्त्रमा परिणत गरेको प्रष्ट पारेका थिए। संवैधानिक राजतन्त्रको रूपमा वीरेन्द्रलाई आफ्नो प्रजातान्त्रिक दृष्टिकोण र व्यवहारका साथै राजनैतिक दलहरूको समर्थताको प्राप्त गर्न असमर्थ रहेका कारण [[माओवादी जनयुद्ध|नेपाली जनयुद्ध]] रोक्न विफल भएका थिए।<ref>{{Cite web |last=VIEWPOINT |date=2022-06-02 |title=13 Reasons Why Former King Birendra Shah Is the Most Loved Monarch of Nepal |url=https://www.nepwave.com/13-reasons-why-former-king-birendra-shah-is-the-most-loved-monarch-of-nepal/ |access-date=2022-07-16 |website=NEPWAVE |language=en}}</ref> माओवादी विद्रोही र सरकारी सेनाबीच द्वन्द्व सुरु भएको थियो। यो युद्ध वि.सं २०५२ देखि २०६२ सम्म रहेको थियो।<ref name=":1"/> == उल्लेखनीय कार्य तथा सुधारका प्रयासहरू == === कूटनीतिक अभियान === [[File:President Ronald Reagan with King Birendra Bir Kikram Shah Dev of Nepal and Joan Rivers.jpg|thumb|अमेरिकी राष्ट्रपति [[रोनाल्ड रेगन]]सँग वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह देव]] [[भारत]], [[चीन]] र [[सोभियत सङ्घ]]को अतिक्रमणका बावजुद उनी नेपालको स्वतन्त्रता कायम राख्न सफल भएका थिए। राजाको रूपमा उनको पहिलो विदेश भ्रमण २६ असोज २०३० मा [[भारत]] र त्यसको दुई महिनापछि [[चीन]] रहेको थियो।<ref>{{cite web |title=King Birendra's Historic China Visit |url=http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150723230223/http://peoplesreview.com.np/index.php/articles/item/2446-king-birendra-s-historic-china-visit |archive-date=23 July 2015 |access-date=23 July 2015}}</ref> उनले मुस्ताङ क्रान्तिको क्रममा [[नेपाल]]बाट मुस्ताङ र चीनबाट [[तिब्बत]]लाई टुक्रिनबाट रोकेका थिए। [[चीन]]विरुद्ध काम गर्ने खम्पा विद्रोहको निःशस्त्रीकरणले नेपाल–चीन सम्बन्धलाई नयाँ उचाइमा पुर्‍याएको थियो।<ref>{{cite web |date=2020-01-28 |title=खम्पा काण्ड : नेपालबाट मुस्ताङलाई टुक्य्राएर तिब्बत कब्जा गर्न विदेशीले गराएको विद्रोह ! |url=https://www.swadeshnepal.com/2020/01/15628/ |access-date=2022-07-23 |website=स्वदेश नेपाल |language=नेपाली}}</ref><ref>{{cite web |last=देवकी विष्ट |title=खम्पा विद्रोह' मा लिपुलेक नजिक लडाईं लडेका एक प्रहरीको संस्मरण |url=https://www.breaknlinks.com/nepali/news/2593 |access-date=2022-07-23 |website=ब्रेक एन लिङ्स |language=नेपाली}}</ref> [[दक्षिण एसियाली क्षेत्रीय सहयोग सङ्गठन]] र दक्षिण एसियाली खाद्य भण्डारको स्थापनाका लागि योगदानको दिएका थिए। आफ्नो शासनकालमा उनले [[काठमाडौँ]]मा सार्क सचिवालय पनि स्थापना गर्न सफल भएका थिए।<ref name=":3">{{cite web |last=Basnyat |first=Prem Singh |title=A forgotten history |url=http://myrepublica.nagariknetwork.com/news/67819/ |access-date=2022-07-22 |website=My Republica |language=en}}</ref><ref name="premBasnyat">{{Cite book |last=Basnyāta |first=P. |title=Nepalese Army in Tibetan Khampa Disarming Mission |date=2007 |publisher=Sarwochcha Man Singh Basnyat |isbn=978-99946-2-863-6}}</ref> उनले थप ४६ देशहरूसँग कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापना गर्न सफल भएका थिए जसले कूटनीतिक सम्बन्धका लागि देशहरूको कुल सङ्ख्या ४९ बाट ९६ पुर्‍याएको थियो।<ref name=":2">{{cite web |title=Diplomatic achievements of King Birendra: From Peace Zone Proposal to expansion of foreign relations |url=https://english.nepalpress.com/2021/06/02/diplomatic-achievements-of-king-birendra-from-peace-zone-proposal-to-expansion-of-foreign-relations/ |access-date=2022-07-16 |website=Nepal Press |language=en}}</ref> उनले [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]मा नेपाललाई शान्ति क्षेत्रको रुपमा प्रवद्र्धन गरी नेपालको तटस्थताको नीतिलाई थप मजबुत बनाएका थिए।<ref>{{cite web |title=NRC0015 – Nepali foreign policy and Zone of Peace: an attempt at neutrality? – NIPoRe |url=https://nipore.org/nrc0015-nepali-foreign-policy-and-zone-of-peace-an-attempt-at-neutrality/ |access-date=2022-07-16 |language=en}}</ref> [[एसिया]]का दुई शक्तिको बीचमा रहेको नेपालले दुवै देशसँग राम्रो सम्बन्ध राख्नुपर्ने उनको धारणा उनको थियो।<ref name="Malhotra" /> === शान्ति प्रवर्द्धन === उनले नेपालको ऐतिहासिक शान्ति स्थिति, [[गौतम बुद्ध]]को जन्म र कुनै पनि विदेशी शक्तिसँग असंलग्न हुने ऐतिहासिक नीतिलाई ध्यानमा राखी नेपाललाई शान्ति क्षेत्र घोषणा गर्न प्रस्ताव गरेका थिए।<ref>{{cite web |last=Magazine |first=New Spolight |title=Late King Birendra And His Demand For "Peace Zone"Status For Nepal. |url=https://www.spotlightnepal.com/2019/05/15/late-king-birendra-and-his-demand-peace-zonestatus-nepal/ |access-date=2022-07-16 |website=SpotlightNepal |language=en}}</ref> यस प्रस्तावलाई [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]का ११६ देशहरूले समर्थन गरेका थिए।<ref name=":2" /> पछि उनले वि.सं २०४२ सालमा मा "शान्ति कायम राख्ने प्रशिक्षण शिविर" को स्थापना गरेका थिए। यसलाई पछि २०५७ मा शान्ति सेनालाई तालिम दिनका लागि प्रशिक्षण संस्थानलाई पुनर्संरचना गरिएको थियो। पछि यसलाई वीरेन्द्र शान्ति सञ्चालन तालिम केन्द्र नामाकरण गरिएको थियो।<ref>{{cite web |title=BPOTC {{!}} वीरेन्द्र शान्ति कार्य तालिम केन्द्र |url=https://bpotc.nepalarmy.mil.np/ |access-date=2022-07-16 |website=bpotc.nepalarmy.mil.np}}</ref> यस संस्थालाई पछि प्रशिक्षण सङ्गठनको रूपमा पुनर्संरचना गरिएको थियो जसमार्फत नेपालले [[संयुक्त राष्ट्र सङ्घ]]को सहयोगमा प्रशिक्षित, शान्ति स्थापना गर्ने सेनाहरू पठाउँदै यसको सक्रिय सदस्य बनेको थियो। यस भन्दा अगाडि २०३० सालमा राजा वीरेन्द्रले उत्तरी हिमालय क्षेत्रमा बसोबास गर्ने खम्पास विद्रोहलाई शान्तिपूर्ण तरिकाले निःशस्त्रीकरण गर्न, हतियार समर्पण गर्नेहरूलाई भूमि, पैसा र नागरिकता दिएर हातहतियार जफत गर्न सफल भएका थिए। यसरी आत्मसमर्पण नगर्नेहरूलाई तिब्बती क्षेत्रतिर जान निषेध गरिएको थियो।<ref name=":3" /><ref>{{cite web |last=Saxena |first=Shobhan |date=2008-03-30 |title=The legion of Betrayed Warriors |url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/sunday-times/deep-focus/the-legion-of-betrayed-warriors/articleshow/2910662.cms |access-date=2022-07-23 |website=द टाइम्स अफ इन्डिया |language=en}}</ref> वीरेन्द्रलाई देशमा [[माओवादी जनयुद्ध|माओवादी क्रान्ति]]लाई दबाउन [[नेपाली सेना|शाही सेना]]को प्रयोगलाई रोक्ने श्रेय पनि दिइन्छ, जसले स्थितिलाई अझ खराब बनाएको थियो र देशको शान्तिलाई बिथोलेको थियो।<ref name=":1" /><ref>{{Citation |last= |title=विरेन्द्रले माओवादी विरुद्ध किन सेना चालेनन् ? |url=https://www.youtube.com/watch?v=Ca2FHjNR-z0 |language=नेपाली |access-date=2022-07-17}}</ref> === वातावरण संरक्षण === [[File:Tibetan Snowcock.jpg|thumb|[[सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज]]मा [[कोङ्मा हिउँकुखुरा]]]] राजा वीरेन्द्र प्रकृतिप्रेमी र प्रकृति संरक्षणका महान् हिमायतीका रूपमा चिनिन्थे। उनकै शासनकालमा सरकारबाट प्रकृति संरक्षणको प्रचलन सुरु भएको थियो। तराईको व्यापक बसाइँसराइ र चोरी सिकारीका कारण गैँडाको सङ्ख्यामा आएको नाटकीय गिरावटले गर्दा सरकारले १३० जना सशस्त्र व्यक्तिहरूको गैँडा गस्ती बल र [[चितवन जिल्ला|चितवन]]भरि पहरेदार चौकीहरूको सञ्जाल स्थापना गर्न उत्प्रेरित गरेको थियो। [[गैँडा]]को लोप हुन नदिन वि.सं २०२६ मा, [[चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज]]लाई राजपत्राङ्कित गरी राष्ट्रिय निकुञ्ज कानून लागू गरिएको थियो र त्यसको अर्को ३ वर्ष सीमाङ्कन गरी २०२९ मा स्थापना गरिएको थियो।<ref name="Gurung1983">Gurung, K. K. (1983). ''Heart of the Jungle: the Wildlife of Chitwan, Nepal''. André Deutsch, London.</ref><ref name="adhikari">Adhikari, T. R. (2002). [http://www.sosrhino.org/news/Updatepoaching.pdf ''The curse of success''.] Habitat Himalaya - A Resources Himalaya Factfile, Volume IX, Number 3.</ref> [[File:Greater one-horned rhinoceros at Chitwan.jpg|left|thumb|[[चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज]]को [[एकसिङ्गे गैँडा]]]] नेपालमा बाघ संरक्षण गर्ने उद्देश्यले २०३२ सालमा ३६८ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रलाई शाही कर्णाली वन्यजन्तु आरक्षको रूपमा राजपत्राङ्कित गरिएको थियो भने पछि २०३८ मा [[बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्ज|शाही बर्दिया वन्यजन्तु आरक्ष]]को रूपमा घोषणा गरिएको थियो। वि.सं २०४० मा [[बबई नदी|बबई नदी उपत्यका]]लाई यस आरक्षित क्षेत्रमा थप गरिएको थियो।<ref name="mk98">Majupuria, T. C., Kumar, R. (1998). ''Wildlife, National Parks and Reserves of Nepal.'' S. Devi, Saharanpur and Tecpress Books, Bangkok. {{ISBN|974-89833-5-8}}</ref> आरक्षमा फस्टाउँदै गएको पारिस्थितिकीय प्रणालीले पछि २०४४ मा यस क्षेत्रलाई राष्ट्रिय निकुञ्जको रूपमा घोषणा गरिएको थियो। नेपालको चौथो संरक्षित क्षेत्र [[लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज|लाङटाङ]] २०३२ मा स्थापना भएको थियो र यसलाई [[लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज]] नामकरण गरिएको थियो। यसका लागि [[नुवाकोट जिल्ला|नुवाकोट]], [[रसुवा जिल्ला|रसुवा]] र [[सिन्धुपाल्चोक जिल्ला]]मा एक हजार ७१० वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफल छुट्याइएको थियो।<ref name="nbrb2007" /> उनले २०३२ मा [[कोशी टप्पु वन्यजन्तु आरक्ष]]को रूपमा अर्को वन्यजन्तु आरक्षलाई राजपत्राङ्कित गरेका थिए। सोही वर्ष उनले सुदूरपश्चिम क्षेत्रको तराई क्षेत्रमा शाही [[शुक्लाफाँट राष्ट्रिय निकुञ्ज|शुक्लाफाँट वन्यजन्तु आरक्ष]]को स्थापना गरेका थिए, जसलाई पछि विस्तार गरि राष्ट्रिय निकुञ्जमा परिणत गरिएको थियो।<ref name="majupuria1998">{{cite book |author=Majupuria, T.C. |title=Wildlife, National Parks and Reserves of Nepal |author2=Kumar, R. |publisher=S. DeviSaharanpur and Tecpress Books |year=1998 |isbn=974-89833-5-8 |location=Bangkok |pages=237–240 |chapter=Royal Sukla Phanta Wildlife Reserve }}</ref><ref name="Basnet_al2019">{{cite journal |author1=Basnet, H. |author2=Thakuri, D.C. |author3=Bhetwal, K. |author4=Joshi, D. |author5=Poudyal, L.P. |year=2019 |title=Recent records of threatened birds in the Sukilaphanta Grassland, Suklaphanta National Park, Nepal, with particular focus on White-throated Bushchat ''Saxicola insignis'' and Finn's Weaver ''Ploceus megarhynchus'' |url=https://www.researchgate.net/publication/340730965 |journal=Birding Asia |issue=32 |pages=93–96}}</ref> साथै [[हुम्ला जिल्ला|हुम्ला]], [[मुगु जिल्ला|मुगु]] र [[जुम्ला जिल्ला|जुम्ला]] क्षेत्रका अद्वितीय वनस्पति र जीवजन्तुको संरक्षण गर्न र आफ्ना पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]को मुगु र जुम्ला जिल्लामा १०६ वर्ग किलोमिटरको आरक्षित क्षेत्र सहितको प्राचीन प्राकृतिक आरक्ष बनाउने सपना पूरा गर्न सोही वर्ष [[रारा राष्ट्रिय निकुञ्ज]]को स्थापना गरिएको थियो जसमा प्रसिद्ध [[राराताल]] पनि समावेश छ।<ref name="nbrb2007">{{cite book |url=http://lib.icimod.org/record/7560/files/Nepal%20Biodiversity%20Resource%20Book.pdf |title=Nepal Biodiversity Resource Book. Protected Areas, Ramsar Sites, and World Heritage Sites |publisher=International Centre for Integrated Mountain Development, Ministry of Environment, Science and Technology, in cooperation with United Nations Environment Programme, Regional Office for Asia and the Pacific |year=2007 |isbn=978-92-9115-033-5 |location=Kathmandu |authors=Bhuju, U. R., Shakya, P. R., Basnet, T. B., Shrestha, S.}}</ref><ref>{{cite web |title=Nepali Times {{!}} The Brief » Blog Archive » Remembering Rara |url=https://www.nepalitimes.com/blogs/thebrief/2017/10/02/remembering-rara/ |access-date=2022-07-20 |language=en-US}}</ref> सोही वर्ष पवित्र हिमालय परिदृश्यको भागको रूपमा स्थापित हुने अन्तिम राष्ट्रिय निकुञ्ज [[सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज]] थियो जसले [[सोलुखुम्बु जिल्ला]]मा १,१४८ वर्ग किलोमिटर क्षेत्र ओगटेको थियो।<ref>{{cite book |author1=Gurung, C. P. |title=Conservation Biology in Asia |author2=Maskey, T. M. |author3=Poudel, N. |author4=Lama, Y. |author5=Wagley, M. P. |author6=Manandhar, A. |author7=Khaling, S. |author8=Thapa, G. |author9=Thapa, S. |publisher=Nepal Society for Conservation Biology, Asia Section and Resources Himalaya Foundation |year=2006 |isbn=99946-996-9-5 |editor1=McNeely, J. A. |location=Kathmandu |pages=10–20 |chapter=The Sacred Himalayan Landscape: Conceptualizing, Visioning, and Planning for Conservation of Biodiversity, Culture and Livelihoods in the Eastern Himalaya |editor2=McCarthy, T. M. |editor3=Smith, A. |editor4=Whittaker, O. L. |editor5=Wikramanayake, E. D. |chapter-url=https://conbio.org/images/content_groups/Asia/Chapter%201_Gurung_Himalayan%20Landscape.pdf |name-list-style=amp |author10=Wikramanayake, E. D.}}</ref> वि.सं २०४० मा [[बझाङ जिल्ला|बझाङ]], [[बाजुरा जिल्ला|बाजुरा]], [[अछाम जिल्ला|अछाम]] र [[डोटी जिल्ला|डोटी]]को २२५ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रलाई नेपालको सुदूरपश्चिमाञ्चल क्षेत्रमा संरक्षित क्षेत्रको रूपमा छुट्याइएको थियो र यसलाई [[खप्तड राष्ट्रिय निकुञ्ज]] नामाकरण गरिएको थियो। सोही वर्ष उनले [[पर्सा राष्ट्रिय निकुञ्ज|पर्सा वन्यजन्तु आरक्ष]]को स्थापना पनि गरेका थिए, जसलाई पछि राष्ट्रिय निकुञ्जमा विस्तार गरिएको थियो। त्यसैगरी कर्णाली क्षेत्रको [[डोल्पा जिल्ला|डोल्पा]] र [[मुगु जिल्ला]]मा तीन हजार ५ वर्गकिलोमिटर क्षेत्रफलमा फैलिएको [[शे-फोक्सुण्डो राष्ट्रिय निकुञ्ज]] वि.सं २०४० मै स्थापना भएको थियो।<ref name="nbrb07">{{cite book |url=http://lib.icimod.org/record/7560/files/Nepal%20Biodiversity%20Resource%20Book.pdf |title=Nepal Biodiversity Resource Book. Protected Areas, Ramsar Sites, and World Heritage Sites |publisher=International Centre for Integrated Mountain Development, Ministry of Environment, Science and Technology, in cooperation with United Nations Environment Programme, Regional Office for Asia and the Pacific |year=2007 |isbn=978-92-9115-033-5 |location=Kathmandu |authors=Bhuju, U. R., Shakya, P. R., Basnet, T. B., Shrestha, S.}}</ref> शिकार गर्ने शाही परम्परालाई सोखको रूपमा संरक्षण गर्ने, तर घट्दो वन्यजन्तु स्रोतलाई रोक्नका लागि उनले २०४३ मा तत्कालीन युवराज [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]को अध्यक्षतामा आफ्ना पिताको स्मारकको रूपमा [[ढोरपाटन शिकार आरक्ष]]को स्थापना भएको थियो। महेन्द्र ट्रस्टको स्थापनासँगै उनले [[अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्र]] घोषणा गरेका थिए।<ref>Croes, K. D. (2006). Conserving the king: Inverting the origin story of the Annapurna Conservation Area Project of Nepal. ''HIMALAYA, the Journal of the Association for Nepal and Himalayan Studies'', ''26''(1), 6.</ref> उनको प्रयासले वि.सं २०३५ मा [[सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज]] र वि.सं २०४० मा [[चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज]]लाई [[युनेस्को]]को [[विश्व सम्पदा क्षेत्र|विश्व सम्पदा सूची]]मा सूचीकृत गर्न सफल भएको थियो।<ref>{{cite web |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Sagarmatha National Park |url=https://whc.unesco.org/en/list/120/ |access-date=2022-08-11 |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref><ref>{{cite web |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Sagarmatha National Park |url=https://whc.unesco.org/en/list/120/ |access-date=2022-08-11 |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref> त्यस्तै, काठमाडौँ, ललितपुर र भक्तपुरका दरबार क्षेत्र, स्वयम्भूनाथ, बौद्धनाथ, पशुपतिनाथ मन्दिर, [[चाँगुनारायण मन्दिर]] जस्ता धार्मिक स्थललाई पनि २०३५ मानै सूचीकृत गरिएको थियो।<ref>{{cite web |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Kathmandu Valley |url=https://whc.unesco.org/en/list/121/ |access-date=2022-08-11 |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref> === आर्थिक सुधार === [[File:TUTH Emergency Hall.jpg|thumb|नेपालको पुरानो शिक्षण अस्पताल, [[त्रिवि शिक्षण अस्पताल]]को एक भवन]] दिगोविकास र वातावरण संरक्षणमा केन्द्रित रहेर २०३२ पुस १३ [[जनवादी गणतन्त्र चीन]]को सहयोगमा नेपालमा ट्रली बस प्रणालीको स्थापना गरिएको थियो। उनले २०२९ मा नेपालगञ्ज औद्योगिक क्षेत्र, २०३० मा पोखरा औद्योगिक क्षेत्र, २०३२ मा बुटवल औद्योगिक क्षेत्र, २०३५ मा भक्तपुर औद्योगिक क्षेत्र, २०२६ मा धनकुटा औद्योगिक क्षेत्र, २०३७ मा वीरेन्द्रनगर औद्योगिक क्षेत्र, २०४२ मा गजेन्द्रनारायण औद्योगिक क्षेत्र स्थापना गरि औद्योगिक क्षेत्र स्थापना गरेका थिए।<ref>Khatri, M. B. (2018). Industrial development in Nepal: Problems and prospects. ''Economic Journal of Nepal'', ''41''(3-4), 25-40.</ref> राजा वीरेन्द्रलाई [[मेलम्ची खानेपानी आयोजना]]को योजना बनाउने श्रेय दिन सकिन्छ।<ref>{{cite web |last=Magazine |first=New Spolight |title=MELAMCHI PROJECT Water At The Tap |url=https://www.spotlightnepal.com/2021/04/04/melamchi-project-water-tap/ |access-date=2022-06-30 |website=SpotlightNepal |language=en}}</ref> गोरखकाली रबर उद्योग, [[उदयपुर सिमेन्ट उद्योग लिमिटेड]], नेपाल मेटल कम्पनी, नेपाल फार्मास्युटिकल्स सबै उनको पालामा स्थापना भएका थिए। राजा वीरेन्द्र [[पशुपति क्षेत्र विकास कोष]]का संरक्षक थिए।<ref>{{cite web |title=RAOnline Reports on Nepal - The Royal Tragedy |url=https://www.raonline.ch/pages/story/np/npstory22c.html |access-date=2022-06-30 |website=www.raonline.ch}}</ref> २०३५ मा, नेपाल सरकार र उडिसा इन्डस्ट्रिज, भारतको संयुक्त लगानीमा [[दोलखा जिल्ला]]को लाकुरी डाँडामा म्याग्नेसाइट र टाल्क पाउडर उत्पादन गर्ने उद्देश्यले नेपाल ओरिएन्टल म्याग्नेसाइट कारखाना स्थापना गरिएको थियो।<ref>{{cite web |title=Govt making efforts to revive Nepal Orind Magnesite |url=https://kathmandupost.com/money/2014/04/01/govt-making-efforts-to-revive-nepal-orind-magnesite |access-date=2022-07-23 |website=kathmandupost.com |language=अङ्ग्रेजी}}</ref> २०३९ मा उनले नेपाल–पाकिस्तान संयुक्त आर्थिक आयोगको स्थापना गर्न सफल भएका थिए जसले नेपालमा महत्वपूर्ण विदेशी लगानी भित्र्याएको थियो। [[विश्व बैंक|विश्व बैङ्क]], [[कुवेत]] र [[जापान]] सरकारको आर्थिक सहयोगमा वि.सं २०३८ सालमा ६० मेगावाट क्षमता सहित कुलेखानी जलविद्युत् आयोजना सञ्चालनमा आएको थियो।<ref>{{cite web |title=Nepal {{!}} History, Population, Flag, Language, Map, & Facts {{!}} Britannica |url=https://www.britannica.com/place/Nepal |access-date=2022-07-26 |website=www.britannica.com |language=en}}</ref> २०३८ सालमै जापान अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग नियोगको आर्थिक सहयोगमा [[त्रिवि शिक्षण अस्पताल]] स्थापना भएको थियो।<ref>{{cite web |title=About – Institute of Medicine |url=http://iom.edu.np/about/ |access-date=2022-07-17 |language=en}}</ref> नरदेवी आयुर्वेदिक अस्पताल भने ३०३० मा स्थापना भएको थियो। उनले २०३२ मा स्टक र पूँजीको व्यापारको व्यवस्थापन, प्रवर्द्धन र समर्थन गर्न धितोपत्र विनिमय केन्द्रको स्थापना गरेका थिए जसलाई [[नेपाल स्टक एक्सचेन्ज]] भनेर चिनिन्छ।<ref>{{cite web |title=Nepal Stock Exchange |url=https://www.nepalstock.com.np/about-us/introduction |access-date=2022-08-11 |website=www.nepalstock.com.np}}</ref> वि.सं २०४१ मा [[नेपाल टेलिभिजन]] नामक नेपालको पहिलो टेलिभिजन च्यानल स्थापना गरि २०४२ मा [[फ्रान्स]]को सहयोगमा पहिलो च्यानल सञ्चालनमा ल्याइएको थियो। यी आर्थिक सुधारका कारण २०४२ सम्ममा २,०५४ औद्योगिक प्रतिष्ठानहरूले लगभग १,२५,००० श्रमिकहरूलाई रोजगारी दिएका थिए। === सडक र यातायात === वि.सं २०२८ मा गरिएको विभिन्न अध्ययनहरूले पहाडी र ग्रामीण क्षेत्रमा सडक सञ्जाल निर्माण गर्नु हवाई सम्पर्कभन्दा बढी खर्चिलो भएको देखाएको थियो।<ref name=":4">{{cite web |last=Yang |first=Eunmo |date=2007 |title=Modernization of Nepal under the Shah Dynasty, 1951-1991 |url=https://www.zum.de/whkmla/sp/0708/eunmo/eunmo1.html#ed |access-date=2022-07-26 |website=www.zum.de |publisher=Korean Minjok Leadership Academy International Program}}</ref> त्यसैले, तत्कालीन सरकारले ग्रामीण क्षेत्रहरूलाई विमानस्थलसँग जोड्ने र ट्राफिक प्रवाहको उच्च मात्रा भएको बेला मात्र सडक निर्माण गर्ने नीति लिएको थियो। यही नीतिअन्तर्गत २०२९ मा [[बाग्लुङ विमानस्थल]] (बलेवा विमानस्थल), [[ढोरपाटन विमानस्थल]], [[महेन्द्रनगर विमानस्थल]] र रुकुम चौरजहारी विमानस्थल स्थापना भएका थिए।<ref>{{cite web |date=2020-11-21 |title=Timeline of Nepal Aviation, glimpse from 1949 to 2020 |url=https://www.aviationnepal.com/timeline-of-nepal-aviation-glimpse-from-1949-to-2020/ |access-date=2022-07-24 |website=Aviation Nepal |language=en}}</ref> [[साँफेबगर विमानस्थल]] २०३१ मा स्थापना भएको थियो । [[सिमिकोट विमानस्थल]] २०३३, [[डोल्पा विमानस्थल]] २०३४ मा र [[रामेछाप विमानस्थल]] २०३५ मा स्थापना भएको थियो। [[डोटी विमानस्थल]], जसलाई सिलगढी विमानस्थलको नामले पनि चिनिन्छ, २०२९ मा कालोपत्र गरिएको धावनमार्गसहित स्थापना भएको थियो। [[रारा विमानस्थल]]भनेर चिनिने ताल्चा विमानस्थल २०३१ मा निर्माण भएको थियो भने फुङलिङमा रहेको [[ताप्लेजुङ विमानस्थल]], [[सुकेटार विमानस्थल]], [[जिरी विमानस्थल]] र [[फाप्लु विमानस्थल]] तथा [[बझाङ विमानस्थल]] २०३२ मा निर्माण भएको थियो। २०३६ मा [[रोल्पा विमानस्थल]], २०३७ मा [[मनाङ विमानस्थल]], २०४० मा [[बाजुरा विमानस्थल]] र २०४२ मा [[दार्चुला विमानस्थल]]को स्थापना गरिएको थियो।<ref>{{cite web |last=Adventures |first=Third Rock |title=Airports in Nepal - 50 Places That Connect the Country to the World |url=https://www.thirdrockadventures.com/blog/airports-in-nepal |access-date=2022-07-24 |website=Third Rock Adventures |language=en}}</ref> त्यस्तै सोलुखुम्बु जाने लामोसाँघु–जिरी सडक २०४१ मा स्विस सरकारको सहयोगमा निर्माण सम्पन्न भएको थियो।<ref>{{cite web |last=SHRESTHA |first=PRAGYA |date=2005 |title=The great green road |url=http://archive.nepalitimes.com/news.php?id=496#.YuBdc7pBzDc |access-date=2022-07-26 |website=archive.nepalitimes.com}}</ref><ref>{{cite web |title=Switzerland - Nepal: A close partnership lasting more than 50 years - Nepal {{!}} ReliefWeb |url=https://reliefweb.int/report/nepal/switzerland-nepal-close-partnership-lasting-more-50-years |access-date=2022-07-26 |website=reliefweb.int |language=en}}</ref> === कृषि प्रवर्द्धन === वीरेन्द्रको शासनकालमा सरकारले कृषि प्रवर्द्धनमा विशेष ध्यान दिएको थियो। फलस्वरूप, २०४७ सम्ममा लगभग ९०% जनसङ्ख्या प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रूपमा कृषिमा संलग्न थिए। [[भृकुटी पल्प एन्ड पेपर लिमिटेड]]को स्थापना २०४१ मा कम्पनी ऐन २०२१ अन्तर्गत [[जनवादी गणतन्त्र चीन]]को सहयोगमा भएको थियो। कृषि भूमि र कृषि कार्यबलमा वृद्धिले खानाको आपूर्तिमा वृद्धि प्रदान गरेको थियो, जसको परिणामस्वरूप राम्रो पोषण सावित भएको थियो।<ref>{{Cite journal |last=Chitrakar |first=Tara Devi |year=2012 |title=Performance of Bhrikuti Paper and Pulp Limited: Before and After Privatization |url=https://www.pyc.edu.np/index.php?option=com_content&view=article&id=604:performance-of-bhrikuti-paper-and-pulp-limited-before-and-after-privatization&catid=97:volume-v-2012&Itemid=530 |journal=PYC Nepal Journal of Management |volume=5 |pages=44–54 |via=[[Public Youth Campus]]}}</ref><ref name=":0">{{cite web |date=6 December 2011 |title=Largest Paper Mill in Nepal Closing |url=https://www.globalpapermoney.com/largest-paper-mill-in-nepal-closing--cms-5946 |access-date=27 July 2021 |website=Global Paper Money}}</ref> वि.सं २०१७ मा ५,००,००० टन मकै उत्पादन भएकोमा २०४७ मा यसलाई बढाएर १० लाख टन पुर्‍याइएको थियो। २०३८ मा चीनको प्राविधिक सहयोगमा [[नवलपरासी जिल्ला|नवलपरासी]]को सुनवलमा लुम्बिनी सुगर मिल्स निर्माण भएको थियो।<ref>{{Cite news |date=1964-01-13 |title=NEPAL GETS HELP OF EAST AND WEST; Aid Projects were sped by China, Russia, U. S. and India. |language=en-US |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/1964/01/13/archives/nepal-gets-help-of-east-and-west-aid-projects-sped-by-china-russia.html |access-date=2022-07-26 |issn=0362-4331}}</ref><ref name=":4" /> गोरखकाली रबर उद्योगको स्थापनासँगै झापा, इलाम र पूर्वी नेपालका अन्य धेरै स्थानहरूमा पहिलो पटक रबर खेती गर्न उत्प्रेरित गरेको थियो।<ref>{{cite web |title=Rubber industry readied for operation in Jhapa |url=https://english.khabarhub.com/2021/27/166439/ |access-date=2022-07-30 |website=Khabarhub |language=en}}</ref><ref>Poudel, M., Adhikari, P., Dhungana, S., Paudel, S., Thapa, K., Bidari, A., & Manandhar, R. (2020). Economics of rubber production in Jhapa, Nepal. ''Journal of Agriculture and Natural Resources'', ''3''(1), 198-208.</ref><ref>{{Cite news |last=BHANDARI |first=TILAK |date=2021-03-01 |title=Saving Rubber Industries and Save Environment in Nepal |work=TILAK |url=https://www.irjr-n.org/rubber/saving-rubber-industries-and-save-environment-in-nepal/}}</ref> त्यस्तै गरी [[भृकुटी पल्प र पेपर लिमिटेड]], हेटौँडा कपडा उद्योग जस्ता कृषिमा आधारित उद्योगहरूको स्थापना र ठूलो सङ्ख्यामा गलैँचा र कपडा उद्योगहरू स्थापना गरिएको थियो जसले कच्चा कृषि उत्पादनलाई रूपान्तरण गर्नको लागि अर्थव्यवस्थामा ठूलो योगदान पुर्‍याएको थियो।<ref>Kharel, K. R., & Upadhyaya, Y. M. (2021). Contribution of Cottage and Small Scale Industries for Boosting Nepalese Economy. ''Tribhuvan University Journal'', ''36''(01), 45-57.</ref> === राजनीतिक उपलब्धि === [[File:Nepal, administrative divisions (regions+zones) - Nmbrs - colored.svg|thumb|नेपालका ५ विकास क्षेत्र]] राजा वीरेन्द्रको शासनकालमा २०३७ सालमा प्रजातन्त्रका लागि [[जनमत सङ्ग्रह]] भएको थियो, जसमा बहुदलीय व्यवस्था वा [[पञ्चायती व्यवस्था]] मध्ये कुन रोज्ने भन्ने बारेमा [[जनमत सङ्ग्रह]] गरिएको थियो। पञ्चायतकाल र राष्ट्रिय जनमत सङ्ग्रह अगाडि नै सन्तुलित विकास निर्माणका लागि राष्ट्रलाई ५ वटा विकास क्षेत्रमा विभाजन गरिएको थियो।<ref name=":5">{{Cite journal |last=Khadka |first=Narayan |date=1991 |title=Nepal's Stagnant Economy: The Panchayat Legacy |url=https://www.jstor.org/stable/2645224 |journal=Asian Survey |volume=31 |issue=8 |pages=694–711 |doi=10.2307/2645224 |jstor=2645224 |issn=0004-4687}}</ref> [[आम निर्वाचन २०५१|मध्यावधि निर्वाचन, २०५१]] र [[आम निर्वाचन २०५६]] लाई उनको सुशासनको श्रेय दिन सकिन्छ। वीरेन्द्रले संविधानसँग सम्बन्धित कुनै पनि राजनीतिक मामिलामा [[सर्वोच्च अदालत (नेपाल)|सर्वोच्च अदालत]]सँग सल्लाह माग्ने गर्दथे। उनले प्रत्येक बिहीबार [[नेपालको राजा|राजा]] र [[नेपालको प्रधानमन्त्री|प्रधानमन्त्री]]बीच आफ्नो महलमा बसेर राज्यका विषयमा छलफल गर्ने संस्कृतिको विकास पनि गरेका थिए।<ref>{{cite web |title=King Birendra's 30-year reign- Nepali Times |url=http://archive.nepalitimes.com/news.php?id=8412#.YtSEQ0xBzDc |access-date=2022-07-17 |website=archive.nepalitimes.com}}</ref> === सामाजिक सुधार === कम साक्षरताको स्तरलाई राष्ट्रिय प्रगतिको मुख्य बाधकको रूपमा स्वीकार गर्दै राजा वीरेन्द्रले शिक्षा प्रणालीको विकासलाई आफ्नो राष्ट्रिय प्राथमिकता बनाएका थिए। वि.सं २०२८ देखि सुरु भएको पञ्चवर्षीय योजना मुख्यतः नयाँ शैक्षिक संस्था निर्माण र वर्तमान शिक्षा प्रणालीको दक्षता अभिवृद्धिमा केन्द्रित थियो। आफ्नो [[राज्याभिषेक]]को पावन अवसरमा राजा वीरेन्द्रले सबै नेपाली नागरिकका लागि प्राथमिक शिक्षा निःशुल्क हुने घोषणा गरेका थिए।<ref>{{cite web |title=Thirty years of King Birendra's reign- Nepali Times |url=http://archive.nepalitimes.com/news.php?id=11394#.YtMnxkxBzDc |access-date=2022-07-16 |website=archive.nepalitimes.com}}</ref> त्यसै गरी, २०३४ मा शाही स्वीकृतिका साथ सबै शैक्षिक सामग्रीहरू शैक्षिक संस्थाहरूलाई निःशुल्क वितरण गर्न थालिएको थियो।<ref>Janjua, S. J. (2006). THE ROLE OF FREE COMPULSORY PRIMARY EDUCATION POLICY FOR THE POLITICAL DEVELOPMENT IN NEPAL. ''Strategic Studies'', ''26''(1), 100–131. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/45242336</nowiki></ref> राजा वीरेन्द्र [[नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठान|शाही नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठान]]को संरक्षक बनेका थिए जसले देशमा विज्ञान र प्रविधिको विकासको क्षेत्रमा काम गरेको थियो। उनले देशको भाषा र संस्कृतिको जगेर्ना गर्न २०४२ मा, [[महेन्द्र संस्कृत विश्वविद्यालय]]को स्थापना गरेका थिए। नेपालमा वि.सं २०३३ मा सामाजिक व्यवहार सुधार ऐन (२०३३) अन्तर्गत दाइजो प्रथालाई अपराधीकरण गरिएको थियो। पञ्चवर्षीय योजना अन्तर्गत राजा वीरेन्द्रले राष्ट्रिय सेवाको नीति सुरु गरे जसमा स्नातकोत्तर गरेका विद्यार्थीले आफ्नो एक वर्षको सेवाग्रामीण क्षेत्रको विकास निर्माणमा योगदान गर्नुपर्ने व्यवस्था थियो। २०३२ असोज ६ मा उनले लागूऔषध (नियन्त्रण) ऐन, २०३३ जारी गरी देशमा हुने कुनै पनि प्रकारको लागुऔषधको व्यापार, ओसारपसार वा कुनै पनि प्रकारको ओसारपसारलाई निषेध गर्दै प्राकृतिक इतिहास सङ्ग्रहालयको स्थापना गरि इतिहास संरक्षणको प्रक्रिया सुरु गरेका थिए।<ref>{{cite web |last=diwakar |date=2021-05-25 |title=Narcotics law in Nepal: Everything you need to know about - OnlineKhabar English News |url=https://english.onlinekhabar.com/narcotics-law-in-nepal-everything-you-need-to-know-about.html |access-date=2022-07-18 |language=en}}</ref><ref>{{cite web |last=Mahat |first=Sunny |title=How the ban came about andhow long it will stay in place |url=https://theannapurnaexpress.com/news/how-the-ban-came-about-andhow-long-it-will-stay-in-place-1479 |access-date=2022-07-18 |website=The Annapurna Express |language=en}}</ref> === विकास नीति === वीरेन्द्रले जनसङ्ख्या र दैनिक सडक यातायातका आधारमा सडक विकास गर्ने र ग्रामीण क्षेत्रलाई विमानस्थलसँग जोड्ने नीति लिएका थिए। उनले विकासका लक्ष्यहरू प्राप्त गर्ने उद्देश्यले धेरै सरकारी संस्थाहरूको पुनर्गठन गरेका थिए। उनले सडक निर्माण, सरसफाइ, वैज्ञानिक तथा प्राविधिक तालिममा जोड दिएका थिए।<ref>{{Cite news |last=Montgomery |first=Paul L. |date=1975-02-24 |title=King With a Sense of Mission |language=en |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/1975/02/24/archives/king-with-a-sense-of-mission-birendra-bir-bikram-shah-dev.html |access-date=2022-07-24 |issn=0362-4331}}</ref> केन्द्रीय योजना आयोगको बारेमा गरिएको एक व्यापक अध्ययनले २०२८ मा राष्ट्रिय योजना आयोगको पुनर्गठन र २०४३ मा भएको सानो परिवर्तनलाई आत्मसात गरेको थियो।<ref name=":4" /> सरकारी नीति मुख्यतया वातावरण संरक्षण, कृषि र शिक्षामा केन्द्रित थियो। == मृत्यु == {{मुख्य लेख|दरबार हत्याकाण्ड}} [[File:Narayanhiti Palace Museum, crop.jpg|thumb|[[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरबार]] जहाँ [[दरबार हत्याकाण्ड]] भएको थियो।]] वीरेन्द्र र उनको पुरै परिवारलाई १९ जेठ २०५८ मा शाही भोजमा अधिराजकुमार दीपेन्द्रले गोली प्रहार गरेका थिए।<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.himalkhabar.com/news/114686|title=कसले मार्‍याे राजा वीरेन्द्रलाई ?|last=दीक्षित|first=कनकमणि|date=१९ जेठ २०७७|website=हिमाल खबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> वीरेन्द्रका कान्छा भाइ [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]] बाहेक यस [[दरबार हत्याकाण्ड|हत्याकाण्ड]]मा राजपरिवारका प्रायः सबै सदस्यहरू मारिएका थिए। तत्पश्चात् [[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|दीपेन्द्र]]लाई राजा घोषित गरिएको त्यसको केही दिनपछि त्यस हत्याकाण्डमा बन्दुकको गोलीले घाइते भएका कारण उनको मृत्यु भएको थियो। फलस्वरूप, [[ज्ञानेन्द्र शाह|ज्ञानेन्द्र]]लाई राजा बनाइएको थियो। == आलोचना == === स्थिर अर्थतन्त्र === राजा वीरेन्द्रलाई विकास प्रेमी राजाका रूपमा सम्झिए पनि आफ्ना पिता [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]जस्तै तीव्र विकासका प्रयासतर्फ देशलाई हाँक्न नसक्दा उनको पनि आलोचना गरिएको थियो। उनको राजनैतिक इच्छा थियो तर विकासका प्रयासहरू तीव्र गतिमा हासिल गर्न सकिने सीपको अभाव थियो। प्रकृति, संस्कृति र इतिहासको संरक्षणका लागि उनले गरेको प्रयासले देखाएको दिगो विकासको नीति आर्थिक विकासको बाधक बनेको थियो। [[पञ्चायती शासन]]ले निरङ्कुश शासकको हैसियतमा शासन गर्दा अर्थतन्त्र ठप्प भएको थियो।<ref>{{Cite journal |last=Khadka |first=Narayan |date=1991 |title=Nepal's Stagnant Economy: The Panchayat Legacy |url=https://www.jstor.org/stable/2645224 |journal=Asian Survey |volume=31 |issue=8 |pages=694–711 |doi=10.2307/2645224 |jstor=2645224 |issn=0004-4687}}</ref> === प्रशासनिक असफलता === इतिहासकारहरू [[पञ्चायती शासन]]मा राजा वीरेन्द्र असफल भएको कुरा औँल्याएका थिए। उनले आफ्नो कार्यकालमा धेरै विदेशी प्रत्यक्ष लगानी भित्र्याउन सकेनन् र उनले ल्याएका सबै कार्यक्रम वा उनले गरेका सबै सुधारहरू बाबुको विरासतको निरन्तरता थियो।<ref>{{Cite web |last=भट्टराई |first=कमलदेव |title=Six decades of American aid |url=https://theannapurnaexpress.com/news/six-decades-of-american-aid-1746 |access-date=2022-07-23 |website=द अन्नपूर्ण एक्सप्रेस |language=अङ्ग्रेजी}}</ref> उनले यसअघि बाबुआमाले स्थापना गरेका विभिन्न संगठनको पुनर्संरचना गर्नुका साथै बाबुआमाले परिकल्पना गरेका विभिन्न विकास योजना कार्यान्वयन गरेका थिए। तथापि, उनले देशमा कुनै आमूल परिवर्तन ल्याउन सकेनन्। यसबाहेक, केही इतिहासकारहरूले आफ्नो युगको दौरान गरिएको भातृ व्यापारलाई अवैध बनाउनुले बृहत् बेरोजगारी सृजना गरेको दाबी पनि गरेका छन् जुन अन्ततः [[माओवादी जनयुद्ध|माओवादी क्रान्ति]]को एउटा कारण बनेको थियो।<ref>{{Cite web |last=शर्मा |first=सार्थक मणि |date=2015-09-03 |title=High time to lift ban |url=https://archive.nepalitimes.com/article/nation/cannabis-high-time-to-lift-ban,2548 |access-date=2022-07-23 |website=नेपाली टाइम्स}}</ref><ref>{{Citation |title=Can WATER Change Nepal's FUTURE? - VisualPolitik EN |url=https://www.youtube.com/watch?v=8HDQs1H32LI |language=अङ्ग्रेजी |access-date=2022-07-23}}</ref> == सम्मान == ; राष्ट्रिय उपाधि * [[File:Nepal Pratap Bhaskara.svg|70px]] [[नेपाल प्रताप भास्कर]] * [[File:Ord.Rajanya.Nepal-Ribbon.gif|70px]] '''ओजस्वी राजन्यको मानपदवी''' * [[File:Most Refulgent Order of the Star of Nepal.PNG|70px]] [[नेपाल तारा]] * [[File:Ord.TriShaktiPatta.png|70px]] [[त्रिशक्ति पट्ट]] * [[File:Order of Gorkha Dakshina Bahu.svg|70px]] [[गोरखा दक्षिण बाहु]] * प्रतिष्ठित [[महेन्द्र माला]] == सन्तानहरू == {| class="wikitable plainrowheaders" ! rowspan="2" scope="col" |नाम ! rowspan="2" scope="col" |जन्म ! colspan="2" |विवाह ! rowspan="2" |मृत्यु ! rowspan="2" scope="col" |बच्चाहरु ! rowspan="2" scope="col" |नातिनातिनाहरू |- ! scope="col" |जीवनसाथी ! scope="col" |मिति |- ! scope="row" |[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह|युवराजाधिराज दीपेन्द्र]] |२०२८ [[आषाढ]] १३<ref>{{Cite web|url=https://pahilopost.com/content/-4631.html|title=​दीपेन्द्रको चरित्र र जेठ १९ को रहस्यबारे तत्कालीन सैनिक सचिव यसो भन्छन्|last=शाह|first=विवेकप्रताप|date=२० जेठ २०७२|website=पहिलो पोस्ट|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> | colspan="2" |''कुनै विवाह गरिएको थिएन'' |२२ जेठ २०५८ (उमेर २९), सैनिक अस्पताल, [[काठमाडौँ]]<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://www.himalkhabar.com/news/114660|title=यस्तो थियो राजदरबार हत्याकाण्डको ‘यथार्थ विवरण’|date=१९ जेठ २०७७|website=हिमालखबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> | colspan="2" |''छोराछोरी छैनन्'' |- ! rowspan="2" scope="row" |[[अधिराजकुमारी श्रुति]] | rowspan="2" |२०३३ असोज २९ | rowspan="2" |कुमार गोरखशमशेर जङ्गबहादुर राणा | rowspan="2" |२०५४ वैशाख २५ | rowspan="2" |२०५८ जेठ १९ (उमेर २५), [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.setopati.com/opinion/207782|title=अधिराजकुमारी श्रुतिसँग सम्झनाका चार पल|last=श्रेष्ठ|first=किरणकृष्ण|date=१९ जेष्ठ २०७७|website=सेतोपाटी|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> |गिरवाणी राज्य लक्ष्मीदेवी | rowspan="2" |''नातिनातिनाहरू छैनन्'' |- |सुरंगाना राज्य लक्ष्मीदेवी |- ! scope="row" |[[निराजन वीर विक्रम शाह|अधिराजकुमार निराजन]] |२०३५ कार्तिक २० | colspan="2" |''विवाह नभएको '' |२०५८ जेठ १९ (उमेर २२), [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी राजदरबार]]<ref name=":1" /> | colspan="2" |''छोराछोरी छैनन्'' |} == स्मारकहरू == राजा वीरेन्द्रको स्मृतिमा थुप्रै संरचना, संस्था र सम्मानार्थ विभिन्न निर्माणहरू गरिएको छ। विसं २०६३ मा संसद् पुनःस्थापन र २०६५ मा राजतन्त्रको अन्त्य भएपछि उनको नाममा खडा भएका स्मारकको नाम परिवर्तन गरिएको थियो। [[नेपालको जनआन्दोलन २०६३|२०६३ सालको राजनीतिक परिवर्तन]]पछि राजाको नाममा निर्माण भएको राजमार्गलाई लोकमार्गको नाममा राख्ने प्रयास गरिएको थियो। [[File:King Birendra and Queen Aishwarya Statue 20180227 GDK.jpg|thumb|300x300px|राजा वीरेन्द्र र रानी ऐश्वर्यको शालिक]] # वीरेन्द्रको शालिक ([[नेपालगञ्ज उपमहानगरपालिका|नेपालगञ्ज]]) # वीरेन्द्रको शालिक ([[दाङ जिल्ला|दाङ]])<ref>{{Cite web|url=https://www.onlinekhabar.com/2022/03/1100996|title=१५ बर्षपछि तुलसीपुरमा वीरेन्द्रको शालिक पुनर्स्थापना|date=२०७८ चैत १४|website=अनलाइनखबर|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/politics/701581-1640768143.html|title=१६ वर्षपछि वीरेन्द्रको शालिक|last=केसी|first=गोविन्द|date=१४ पुस २०७८|website=नागरीक|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> # वीरेन्द्रको शालिक, [[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]] ([[सुर्खेत जिल्ला|सुर्खेत]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, स्वर्गद्वारी ( [[शिवपुरी नागार्जुन राष्ट्रिय निकुञ्ज|शिवपुरी]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, जावलाखेल ([[ललितपुर जिल्ला|ललितपुर]] ) # वीरेन्द्रको शालिक, [[बिन्ध्यवासिनी मन्दिर]] ([[पोखरा महानगरपालिका|पोखरा]]) # श्री वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[झापा जिल्ला|झापा]] # श्री वीरेन्द्र सार्वजनिक विद्यालय, [[मोरङ जिल्ला|मोरङ]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[बैतडी जिल्ला|बैतडी]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[स्याङ्जा जिल्ला|स्याङ्जा]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[नुवाकोट जिल्ला|नुवाकोट]] # वीरेन्द्र माध्यमिक विद्यालय, [[पर्वत जिल्ला|पर्वत]] # [[सैनिक आवासीय महाविद्यालय|वीरेन्द्र सैनिक आवासीय महाविद्यालय]], भक्तपुर # वीरेन्द्र स्मारक कलेज , [[धरान उपमहानगरपालिका|धरान]] # [[श्री वीरेन्द्र अस्पताल]] # वीरेन्द्र स्मारक कप # [[वीरेन्द्र बहुमुखी क्याम्पस]], चितवन # वीरेन्द्र शान्ति परिचालन तालिम केन्द्र # [[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]] # [[वीरेन्द्रनगर, चितवन]] # [[जेसिस|वीरेन्द्रनगर जेसिस]] # [[सुर्खेत विमानस्थल|वीरेन्द्रनगर विमानस्थल]] # वीरेन्द्र चोक , ([[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका|वीरेन्द्रनगर]]) # वीरेन्द्र चोक, [[कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका|कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका]] # वीरेन्द्र चोक , [[फुङलिङ नगरपालिका|फुङलिङ]] # वीरेन्द्र चोक, [[धरान उपमहानगरपालिका|धरान]] # वीरेन्द्र चोक, [[तुलसीपुर उपमहानगरपालिका|तुलसीपुर]], ([[दाङ जिल्ला|दाङ]])<ref>{{Cite web|url=https://nayapatrikadaily.com/news-details/29919/2019-11-27|title=राजा वीरेन्द्रले बसाएको वीरेन्द्रनगर|last=भट्टराई|first=खगेन्द्र|date=२०७६ मङ्सिर ११|website=नयाँ पत्रिका|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.setopati.com/social/188717|title=वीरेन्द्रको शालिक बेवारिसे लडाएर बनाइयो उनको नामको चोक|last=शाही|first=दिपकजंग|date=११ भदौ २०७६|website=सेतोपाटी|accessdate=१५ जेष्ठ २०७९}}</ref> # [[वीरेन्द्र ताल]] , [[गोरखा जिल्ला|गोरखा]] # [[वीरेन्द्र सङ्ग्रहालय]], [[वसन्तपुर दरबार क्षेत्र|काठमाडौँ दरबार क्षेत्र]] # वीरेन्द्र बियर, ज्युरिख<ref>{{Cite web |last=swissinfo.ch |title=Swiss brewery defends choice of Nepalese monarch on beer bottle |url=https://www.swissinfo.ch/eng/business/birendra-beer_swiss-brewery-defends-choice-of-nepalese-monarch-on-beer-bottle/44076202 |access-date=2022-06-30 |website=SWI swissinfo.ch |language=अङ्ग्रेजी}}</ref> ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{सन्दर्भसूची}} {{बाकस-सुरू}} {{पदक्रम| पहिले=[[महेन्द्र वीर विक्रम शाह]]| पद=[[नेपाली राजाहरूको सूची|नेपालको राजा]]| अवधि=२०२८-२०५८| पछि=[[दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह]]| }} {{Commonscat|Birendra Bir Bikram Shah Dev|वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह देव}} {{नेपालका शाहवंशी राजाहरू}} [[श्रेणी:नेपालका शाहवंशीय राजाहरू]] [[श्रेणी:जीवनी]] [[श्रेणी:नेपाली राजाहरू]] [[श्रेणी:मृत नेपालीहरू]] [[श्रेणी:नेपालको इतिहास]] [[श्रेणी:शाहवंश]] [[श्रेणी:सन् १९४५ मा जन्म]] [[श्रेणी:माओवादी जनयुद्धका मानिसहरू]] a89h946pemml0gd5htmjstx5yulrce2 0 42538 1073680 1047590 2022-08-12T17:24:49Z 2400:1A00:BD11:DDFA:79FC:29E5:AB7B:671D /* सन्दर्भ सामग्रीहरू */ wikitext text/x-wiki {{Infobox organization | name = अखिल नेपाल राष्ट्रिय स्वतन्त्र विद्यार्थी यूनियन (क्रान्तिकारी) | pronounce = | native_name = | native_name_lang = | named_after = | image = http://hamrakura.com/uploads/news/images/akhil-krantikari-423x250-253x200.jpg | image_size = | alt = | caption = | logo = http://hamrakura.com/uploads/news/images/akhil-krantikari-423x250-253x200.jpg | logo_size = | logo_alt = | logo_caption = | map = | map_size = | map_alt = | map_caption = | map2 = | map2_size = | map2_alt = | map2_caption = | abbreviation =अखिल (क्रान्तिकरी) वा अनेरास्ववियू(क्रान्तिकारी) | motto = | predecessor = | merged = | successor = | formation = <!-- use {{start date and age|2022|02|01}} --> | founder = | founding_location = 2022 | extinction = <!-- use {{end date and age|YYYY|MM|DD}} --> | merger = | type = | tax_id = <!-- or | vat_id = (for European organizations) --> | registration_id = <!-- for non-profit org --> | status = | purpose = राज्यले प्रदान गर्ने शिक्षा निःशुल्क, समान, माटो सुहाँदो र समाजवादी शिक्षा हुनु | headquarters = बागबजार, काठमाडौँ | location = | coords = <!-- {{coord|LAT|LON|display=inline, title}} --> | region = | services = | products = | methods = | fields = | membership = | membership_year = | language = | owner = <!-- or | owners = --> | sec_gen = | leader_title = | leader_name = पन्चा सिंह | leader_title2 = विपिन आचार्य | leader_name2 = | leader_title3 = | leader_name3 = | leader_title4 = | leader_name4 = | board_of_directors = | key_people = | main_organ = | parent_organization = | subsidiaries = | secessions = | affiliations = | budget = | budget_year = | revenue = | revenue_year = | disbursements = | expenses = | expenses_year = | endowment = | endowment_year = | staff = | staff_year = | volunteers = | volunteers_year = | website = | remarks = | formerly = | footnotes = }} '''अखिल नेपाल राष्ट्रिय विद्यार्थी युनियन (क्रान्तिकारी)''' [[नेपाल]]को एक विद्यार्थी सङ्गठन हो। यस सङ्गठनको स्थापना वि.सं. २०२२ जेठ महिनामा भएको थियो र यसको पहिलो केन्द्रीय अध्यक्ष सुदन खरेल भएका थिए। यस सङ्गठनलाई छोटकरीमा '''अनेरास्ववियु''' भन्ने गरिन्छ। यसै नाममा स्थापना भएको सङ्गठनको मुलधार नै हालको अखिल नेपाल राष्ट्रिय स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियन (क्रान्तिकारी) वा अनेरास्ववियु (क्रान्तिकारी) वा अखिल (क्रान्तिकारी) हो''' ।''' हाल यो सङ्गठन [[पुष्पकमल दाहाल|प्रचण्ड]] नेतृत्वको [[नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (माओवादी केन्द्र)|नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (माओवादी केन्द्र)]]को भातृ सङ्गठनको रूपमा रहेको छ। सुजन खरेल, विश्वकान्त मैनाली, गोविन्दमान श्रेष्ठ, मुकुन्दवहादुर श्रेष्ठ, निरञ्जन चापागाईं, लिलामणि पोखरेल, [[गिरीराज मणि पोखरेल]], [[टोप बहादुर रायमाझी]], देव गुरुङ, रमन श्रेष्ठ, भानु शर्मा, हितमान शाक्य, कृष्णध्वज खड्का, देवेन्द्र पराजुली, [[लेखनाथ न्यौपाने]], हिमाल शर्मा, सन्तोष विष्ट, रमेश मल्ल, नरेन्द्र न्यौपाने र रञ्जित तामाङ सङ्गठनको अध्यक्षको रूपमा कार्यभार सम्हालिसकेका छन् l २२औँ राष्ट्रिय सम्मेलनबाट यो सङ्गठनको अध्यक्ष पन्चा सिंह भएका छन्। {{ठुटो}} == सन्दर्भ सामग्रीहरू == {{reflist}} [[श्रेणी:नेपालका विद्यार्थी सङ्गठनहरू]] [[श्रेणी:नेपालका विद्यार्थी सङ्गठनहरू]] 4kkxpon5pkwi8xfqtw1ke43miii9ztx 0 46214 1073691 686110 2022-08-13T01:29:38Z 173.228.88.249 हिज्जे/वर्तनी सुधार wikitext text/x-wiki {{Infobox writer <!-- for more information see [[:Template:Infobox writer/doc]] --> | name = सलमान रुशदी | image = Salman Rushdie 2011 Shankbone.JPG | caption = Rushdie at the 2011 [[Tribeca Film Festival]] ''[[Vanity Fair (magazine)|Vanity&nbsp;Fair]]'' party | pseudonym = | birth_name = Ahmed Salman Rushdie | birth_date = {{Birth date|1947|06|19}} | birth_place = [[Bombay]], [[British Raj|British India]] | death_date = | death_place = |alma_mater = [[Cambridge University]] | occupation = Novelist, essayist | nationality = [[संयुक्त अधिराज्य|British]] | ethnicity = [[भारत|Indian]]<ref>Cristina Emanuela Dascalu (2007) ''Imaginary homelands of writers in exile: Salman Rushdie, Bharati Mukherjee, and V.S. Naipaul'' [http://books.google.com/books?id=BktzGoPUxoEC&pg=PA131 p.131]</ref> | period = | genre = [[Magic Realism]], satire, [[post-colonialism]] | subject = Criticism, travel writing | movement = | spouse = Clarissa Luard (1976–1987)<br />[[Marianne Wiggins]] (1988–1993)<br />Elizabeth West (1997–2004)<br />[[Padma Lakshmi]] (2004–2007) | influences = {{refimprove|section|date=December 2011}}[[Günter Grass]], [[Gabriel García Márquez]], [[Italo Calvino]], [[Vladimir Nabokov]], [[James Joyce]], [[Jorge Luis Borges]], [[Thomas Pynchon]], [[Mikhail Bulgakov]], [[Franz Kafka]], [[Saul Bellow]], [[Christopher Hitchens]] | influenced = {{refimprove|section|date=December 2011}}[[Zadie Smith]], [[Homi K. Bhabha]], [[Taslima Nasrin]], [[Christopher Hitchens]] | signature = | website = }} '''सर अहमद सलमान रुशदी''' भारतीयमुलका ब्रिट्रिश उपन्यासकार तथा निबन्धकार हुन् । उनको जन्म १९ जुन १९४७मा भएको थियो । रुशदीको दोस्रो उपन्यास [[मिडनाइट्स चिल्ड्रेन]](१९८१)ले [[बुकर पुरस्कार]] पनि १९८१मा जित्न सफल भएको थियो। == सन्दर्भ == <references/> {{stub}} {{Commonscat|Salman Rushdie}} [[श्रेणी:जीवनी]] [[श्रेणी:लेखकहरू]] [[श्रेणी:उपन्यासकारहरू]] cp0x9hxsyvebom2sphafcux3az162zu 0 46215 1073687 688774 2022-08-13T00:41:41Z 173.228.88.249 हिज्जे/वर्तनी सुधार wikitext text/x-wiki {{infobox Book | <!-- See [[Wikipedia:WikiProject Novels]] or [[Wikipedia:WikiProject Books]] --> | name = मिडनाइट्स चिल्ड्रेन | title_orig = | translator = | image = [[File:MidnightsChildren.jpg|200px]] | image_caption = First edition cover | author = [[Salman Rushdie]] | illustrator = | cover_artist = Bill Botten | country = United Kingdom | language = English | series = | genre = [[Novel]]; [[Magic Realism]]; [[Historical Fiction]] | publisher = [[Jonathan Cape]] | release_date = April 1981 | english_release_date = | media_type = Print ([[Hardcover|Hardback]] & [[Paperback]]) | pages = 446 pp (first edition, hardback) | isbn = ISBN 022401823X (first edition, hardback) | oclc= 8234329 | preceded_by = | followed_by = }} '''मिडनाइट्स चिल्ड्रेन''' [[सलमान रुशदी]]द्धारा लिखित दोस्रो उपन्यास हो। उनले सन १९८१मा यो उपन्यास लेखेका थिए।यो उपन्यासले [[बुकर प्राइज]] जित्न पनि सफल भएको थियो। {{stub}} [[श्रेणी:सलमान रुशदीका उपन्यासहरू]] m4sk4z9kd1sof15p41mdj0xmank7tx9 1073688 1073687 2022-08-13T00:59:43Z नेडर्भोल्ड 440 नेडर्भोल्ड द्वारा [[मिडनाइटस् चिल्ड्रेन]] पृष्ठलाई [[मिडनाइट्स चिल्ड्रेन]] मा सारियो: हिज्जे wikitext text/x-wiki {{infobox Book | <!-- See [[Wikipedia:WikiProject Novels]] or [[Wikipedia:WikiProject Books]] --> | name = मिडनाइट्स चिल्ड्रेन | title_orig = | translator = | image = [[File:MidnightsChildren.jpg|200px]] | image_caption = First edition cover | author = [[Salman Rushdie]] | illustrator = | cover_artist = Bill Botten | country = United Kingdom | language = English | series = | genre = [[Novel]]; [[Magic Realism]]; [[Historical Fiction]] | publisher = [[Jonathan Cape]] | release_date = April 1981 | english_release_date = | media_type = Print ([[Hardcover|Hardback]] & [[Paperback]]) | pages = 446 pp (first edition, hardback) | isbn = ISBN 022401823X (first edition, hardback) | oclc= 8234329 | preceded_by = | followed_by = }} '''मिडनाइट्स चिल्ड्रेन''' [[सलमान रुशदी]]द्धारा लिखित दोस्रो उपन्यास हो। उनले सन १९८१मा यो उपन्यास लेखेका थिए।यो उपन्यासले [[बुकर प्राइज]] जित्न पनि सफल भएको थियो। {{stub}} [[श्रेणी:सलमान रुशदीका उपन्यासहरू]] m4sk4z9kd1sof15p41mdj0xmank7tx9 1073690 1073688 2022-08-13T01:25:58Z नेडर्भोल्ड 440 हिज्जे/वर्तनी सुधार, अनुवाद गरियो wikitext text/x-wiki {{infobox Book | <!-- See [[Wikipedia:WikiProject Novels]] or [[Wikipedia:WikiProject Books]] --> | name = मिडनाइट्स चिल्ड्रेन | title_orig = | translator = | image = [[File:MidnightsChildren.jpg|200px]] | image_caption = First edition cover | author = [[सलमान रुशदी]] | illustrator = | cover_artist = बिल बटेन | country = [[संयुक्त अधिराज्य]] | language = अङ्ग्रेजी | series = | genre = [[उपन्यास]]; [[जादुई यथार्थवाद]]; [[ऐतिहासिक उपन्यास]] | publisher = [[जनथन केप]] | release_date = एप्रिल सन् १९८१ | english_release_date = | media_type = Print ([[Hardcover|Hardback]] & [[Paperback]]) | pages = 446 pp (first edition, hardback) | isbn = ISBN 022401823X (first edition, hardback) | oclc= 8234329 | preceded_by = | followed_by = }} '''मिडनाइट्स चिल्ड्रेन''' (''मध्यरातका छोरा'') [[सलमान रुशदी]]द्धारा लिखित दोस्रो उपन्यास हो । उनले सन् १९८१मा यो उपन्यास लेखेका थिए । यो उपन्यासले [[बुकर पुरस्कार]] जित्न पनि सफल भएको थियो । {{stub}} [[श्रेणी:सलमान रुशदीका उपन्यासहरू]] j4eqm82a28l5v0so3luukcxrmz7wltg 0 46285 1073714 222907 2022-08-13T03:35:28Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#ले१|शीमे ले१]])। wikitext text/x-wiki {{db-nocontext}} '''जनस्वास्थ्य पाटा बाटा र अनुभुति''' [[नवराज सुब्बा]]द्वारा लिखित नेपाली कृति हो। ==सन्दर्भ सामग्री== <references/> [[श्रेणी:साहित्य]] {{stub}} ragztkef5mtb3iciwu7vxk7bp3kypy9 0 46525 1073701 342691 2022-08-13T03:14:46Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#ले१|शीमे ले१]])। wikitext text/x-wiki {{db-nocontext}} '''शनिश्चरे जोगमाई''' [[इलाम जिल्ला]]मा पर्ने एक व्यपारिक केन्द्र हो। {{इलाम जिल्लाका व्यापारिक केन्द्रहरू}} ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== <references/> [[श्रेणी:इलाम जिल्लाका ठाउँहरू]] {{stub}} dya4diie8pfsmv0cbjtiknzbc6w6equ 14 46623 1073749 221672 2022-08-13T04:40:29Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी द्वारा [[श्रेणी:नेपालका प्रमूख अस्पतालहरू]] पृष्ठलाई [[श्रेणी:नेपालका प्रमुख अस्पतालहरू]] मा सारियो wikitext text/x-wiki [[Category:अस्पतालहरू]] 2md4furz8zrlxwk622mh3i8q0pzktam 10 46624 1073746 778749 2022-08-13T04:36:16Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी द्वारा [[ढाँचा:नेपालका प्रमूख अस्पतालहरू]] पृष्ठलाई [[ढाँचा:नेपालका प्रमुख अस्पतालहरू]] मा सारियो wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = नेपालका प्रमूख अस्पतालहरू | title = [[नेपाल]]का प्रमूख [[अस्पताल]]हरू <br> | color = #E0B47F | group1= |list1= [[बीर अस्पताल]] {{*}} [[सुष्मा कोइराला मेमोरियल प्लास्टीक सर्जरी अस्पताल]] {{*}} [[त्रि.वि शिक्षण अस्पताल]] {{*}} [[ नेपाल मेडीकल कलेज शिक्षण अस्पताल]] {{*}} [[तिलगंगा आँखा केन्द्र]] {{*}} [[ओम अस्पताल‎]] {{*}} [[धुलिखेल अस्पताल]] {{*}} [[भक्तपुर क्यान्सर अस्पताल]] {{*}} [[शहिद गंगालाल राष्ट्रिय हृदय रोग केन्द्र]] {{*}} [[ इन्द्रराज्य लक्ष्मी प्रसुती गृह]] {{*}} [[कान्ति बाल अस्पताल]] {{*}} [[मानसिक अस्पताल पाटन]] {{*}} [[सार्क क्षयरोग केन्द्र]] {{*}} [[वि.पी. कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान]] {{*}} [[वि.पी. कोइराला क्यान्सर अस्पताल]] {{*}} [[ इवामुरा अस्पताल भक्तपुर]] {{*}} [[ टोखा अस्पताल]] {{*}} [[सिंहदरबार वैद्यखाना]] {{*}} [[सिदार्थ बाल अस्पताल]] {{*}} [[युनीभर्सल मेडीकल कलेज शिक्षण अस्पताल]] {{*}} [[लुम्विनी मेडीकल कलेज शिक्षण अस्पताल तानसेन]] {{*}} [[अपाङ्ग बाल अस्पताल तथा पुनर्स्थापना केन्द्र]] {{*}} [[आम्दा अस्पताल]] {{*}} [[भरतपुर कलेज अफ मेडीकलसाइन्स शिक्षण अस्पताल]] }} [[श्रेणी:स्वास्थ्य]] [[श्रेणी:नेपालका प्रमूख अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:नेपालका अस्पतालहरू]] jlx338jg9iqyr9csks3k17hrh4czmg7 1073748 1073746 2022-08-13T04:39:59Z पर्वत सुबेदी 31224 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = नेपालका प्रमुख अस्पतालहरू | title = [[नेपाल]]का प्रमुख [[अस्पताल]]हरू <br> | color = #E0B47F | group1= |list1= [[बीर अस्पताल]] {{*}} [[सुष्मा कोइराला मेमोरियल प्लास्टिक सर्जरी अस्पताल]] {{*}} [[त्रिवि शिक्षण अस्पताल]] {{*}} [[ नेपाल मेडिकल कलेज शिक्षण अस्पताल]] {{*}} [[तिलगङ्गा आँखा अस्पताल]] {{*}} [[ओम अस्पताल‎]] {{*}} [[धुलिखेल अस्पताल]] {{*}} [[भक्तपुर क्यान्सर अस्पताल]] {{*}} [[शहिद गंगालाल राष्ट्रिय हृदय रोग केन्द्र]] {{*}} [[इन्द्रराज्य लक्ष्मी प्रसुती गृह]] {{*}} [[कान्ति बाल अस्पताल]] {{*}} [[मानसिक अस्पताल पाटन]] {{*}} [[सार्क क्षयरोग केन्द्र]] {{*}} [[वि.पी. कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान]] {{*}} [[वि.पी. कोइराला क्यान्सर अस्पताल]] {{*}} [[इवामुरा अस्पताल भक्तपुर]] {{*}} [[ टोखा अस्पताल]] {{*}} [[सिंहदरबार वैद्यखाना]] {{*}} [[सिद्धार्थ बाल अस्पताल]] {{*}} [[युनिभर्सल मेडिकल कलेज शिक्षण अस्पताल]] {{*}} [[लुम्बिनी मेडीकल कलेज शिक्षण अस्पताल]] {{*}} [[अपाङ्ग बाल अस्पताल तथा पुनर्स्थापना केन्द्र]] {{*}} [[आम्दा अस्पताल]] {{*}} [[पुरानो मेडिकल कलेज]] {{*}} [[भरतपुर अस्पताल]] }} [[श्रेणी:स्वास्थ्य]] [[श्रेणी:नेपालका प्रमुख अस्पतालहरू]] [[श्रेणी:नेपालका अस्पतालहरू]] dwsjapy2m2wk64pidr3x572poynvow2 14 47680 1073754 652244 2022-08-13T04:46:42Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी द्वारा [[श्रेणी:काठमाडौंका अस्पतालहरू]] पृष्ठलाई [[श्रेणी:काठमाडौँका अस्पतालहरू]] मा सारियो wikitext text/x-wiki [[category:नेपालका अस्पतालहरू]] n6drkq5nciti9nt0qa60k8sy1nwhdxa 0 48253 1073731 719869 2022-08-13T03:44:01Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा११|शीमे सा११]])। wikitext text/x-wiki {{db-spam}} {{Orphan|date=अप्रिल २०१२}} '''जुनकीरी सार्वजनिक प्रा.वि.''' झापा जिल्लाकोशनिश्चरेमा अवस्थित विद्यालय हो। [[श्रेणी:झापा जिल्लाका विद्यालयहरू]] {{stub}} 2xv9dl8d67eneb3ecgqfpjnafwcf788 0 48255 1073717 721879 2022-08-13T03:38:16Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा११|शीमे सा११]])। wikitext text/x-wiki {{db-spam}} {{Orphan|date=अप्रिल २०१२}} '''दारुल प्रा.वि.''' झापा जिल्लाकोवनियानीमा अवस्थित विद्यालय हो। [[श्रेणी:झापा जिल्लाका विद्यालयहरू]] {{stub}} snfbjj139oep6vyeemdklheecv6459u 0 48257 1073727 715611 2022-08-13T03:42:55Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा११|शीमे सा११]])। wikitext text/x-wiki {{db-spam}} {{Orphan|date=अप्रिल २०१२}} '''नवदुर्गा प्रा.वि.''' झापा जिल्लाकोघेरावारीमा अवस्थित विद्यालय हो। [[श्रेणी:झापा जिल्लाका विद्यालयहरू]] {{stub}} 76aco66ll86j0km2aqfjh13g9gk6nob 0 48262 1073733 719871 2022-08-13T03:44:34Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा११|शीमे सा११]])। wikitext text/x-wiki {{db-spam}} {{Orphan|date=अप्रिल २०१२}} '''जानकी नि.मा.वि.''' झापा जिल्लाकोपाठामारीमा अवस्थित विद्यालय हो। [[श्रेणी:झापा जिल्लाका विद्यालयहरू]] {{stub}} npaiehbyq5qxfik19bp7e9emxl7by7a 0 48266 1073719 715624 2022-08-13T03:39:03Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा११|शीमे सा११]])। wikitext text/x-wiki {{db-spam}} {{Orphan|date=अप्रिल २०१२}} '''शिव नि.मा.वि.''' झापा जिल्लाकोवालुवाडीमा अवस्थित विद्यालय हो। [[श्रेणी:झापा जिल्लाका विद्यालयहरू]] {{stub}} guliv0og8v0naz9zu730lpvofbvjqhr 0 48271 1073718 719870 2022-08-13T03:38:39Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा११|शीमे सा११]])। wikitext text/x-wiki {{db-spam}} {{Orphan|date=अप्रिल २०१२}} '''जनज्योती मा.वि.''' झापा जिल्लाको कोहवरामा अवस्थित विद्यालय हो। [[श्रेणी:झापा जिल्लाका विद्यालयहरू]] {{stub}} hw0fcrqv4w0pwr8qlgzfgvttaiua5z4 0 48274 1073722 715612 2022-08-13T03:40:59Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा११|शीमे सा११]])। wikitext text/x-wiki {{db-spam}} {{Orphan|date=अप्रिल २०१२}} '''पंचायत मा.वि.''' झापा जिल्लाको जलथलमा अवस्थित विद्यालय हो। [[श्रेणी:झापा जिल्लाका विद्यालयहरू]] {{stub}} mxyqvt6f3tq3eozorwe6i1i8ndnowzv 0 48277 1073728 721885 2022-08-13T03:43:09Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा११|शीमे सा११]])। wikitext text/x-wiki {{db-spam}} {{Orphan|date=अप्रिल २०१२}} '''नकलबन्दा विलिभर्स ई. स्कूल''' झापा जिल्लाको मे.न.पा १३मा अवस्थित विद्यालय हो। [[श्रेणी:झापा जिल्लाका विद्यालयहरू]] {{stub}} qq8afq28fodfep6tgvljsj6h07s8xmn 0 48283 1073724 715613 2022-08-13T03:42:29Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा११|शीमे सा११]])। wikitext text/x-wiki {{db-spam}} {{Orphan|date=अप्रिल २०१२}} '''बालवाटिका ई.स्कूल''' झापा जिल्लाको दुवागढी ४मा अवस्थित विद्यालय हो। [[श्रेणी:झापा जिल्लाका विद्यालयहरू]] {{stub}} lyglguf1mqla1n8wfs1cq1jmi1nzw8h 0 48547 1073715 252081 2022-08-13T03:37:22Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#ले१|शीमे ले१]])। wikitext text/x-wiki {{db-nocontext}} {{Orphan|date=अप्रिल २०१२}} संस्कृत भाषाको प्रारम्भिक व्याकरणको पुस्तक जसलाई पाणिनीले लेखेका थिए। {{ठुटो}} [[श्रेणी:संस्कृत भाषा]] {{stub}} 6glkx58wm746yns9oqqibzb4vjgqsfy 14 53066 1073694 960702 2022-08-13T02:40:26Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी द्वारा [[श्रेणी:नेपालका शाहबंशीय राजाहरू]] पृष्ठलाई [[श्रेणी:नेपालका शाहवंशीय राजाहरू]] मा सारियो wikitext text/x-wiki शाहबंशीय राजाहरू [[श्रेणी:नेपाली राजाहरू]] q77dlsxey98l38diresf55l4yncmt9j 0 53845 1073761 663750 2022-08-13T06:37:52Z Adsankara 59204 Fix Cite Error wikitext text/x-wiki '''नेपाल चेम्बर अफ कमर्स''' नेपालका व्यापारिक उद्यमीहरूको सङ्गठन हो।<ref>{{Cite web|title=Bitmex Bot|url=https://playonbit.com/trading-bot-for-bitmex/}}</ref> {{stub}} ==सन्दर्भ सामग्री== {{reflist}} ==बाह्य सूत्र== * http://nepalchamber.org/ [[श्रेणी:नेपालका सामाजिक संस्थाहरू]] sgg51daqms157zcuni8q0ube6lmd0co 3 58106 1073726 1071999 2022-08-13T03:42:43Z हिमाल सुबेदी 30817 अधिसूचना: शीघ्र मेटाउने नामाङ्कन [[:पशुपति अंग्रेजी माध्यमिक विद्यालय]]। wikitext text/x-wiki {|style="border:2px solid blue; width:100%;" cellpadding="5" cellspacing="5" |- |[[File:Sita Namaste white.png|100px|left|नमस्ते]] [[File:How to write in Nepali wiki.ogv ‎|400px|right|thumb| सम्पादन सहायताका लागि यो भिडियो हेर्नुहोस्]] '''नमस्ते!<br/> {{PAGENAME}}जी''' समस्त [[विकिपीडिया]] समुदायको तर्फबाट तपाईंलाई [[मुख्य पृष्ठ|नेपाली विकिपीडिया]]मा हार्दिक [[विकिपीडिया:स्वागत/नव आगन्तुक|स्वागत]] छ। विकिपीडिया एउटा खुला [[विश्वकोष]] हो जसमा विभिन्न विषयका जानकारीहरू संग्रहित हुन्छन्। *अहिले सम्म नेपाली विकिपीडियामा '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' लेखहरू छन्। यसलाई बढाउन तपाईं हामी सबैको योगदानको आवश्यकता रहेको छ। आउनुहोस् हामी सबै मिलेर नेपाली विकिपीडियालाई विश्वका अन्य प्रमुख भाषा जत्तिकै धनी बनाऔं। *विकिपीडियाले कुनै पनि व्यक्तिलाई [[विकिपीडिया:स्वशिक्षा/सम्पादन|सम्पादन]] गर्ने अधिकार दिन्छ। तपाईं पनि यहाँ नयाँ लेख लेख्न अथवा भएका लेखमा थप्न सक्नुहुन्छ, तर विकिपीडियामा तपाईंको कुनै पनि [[विज्ञापन]] वा [[आत्मकथा]] स्वीकृत हुँदैन। *सबै भन्दा पहिला दुईवटा लेख [[विकिपीडिया:प्राय सोधिने प्रश्नहरू|प्राय सोधिने प्रश्नहरू]] र [[विकिपीडिया:स्वशिक्षा]] पढ्नुहोस् अथवा [http://www.youtube.com/watch?v=Ucm583Rd3Cs यो भिडियो हेर्नुहोस्]। *आफ्नो परिचय दिनको लागि तपाईंको [[:user:{{PAGENAME}}|प्रयोगकर्ता पृष्ठ]] बनाउनुहोला। '''(परिचय दिइरहनु आवश्यक नै भने छैन)''' *विकिपीडियामा नयाँ लेख लेख्न तथा भएका लेख हरू सम्पादन गर्न यहाँलाई केही अप्ठ्यारो परे अथवा विकिको विषयमा केही प्रश्न, सुझाव, गुनासो आदि भएमा [[विकिपीडिया:चौतारी|चौतारी]] अथवा [[विकिपीडिया:प्रश्नहरू|प्रश्नहरू]] पृष्ठ सम्पादन गरेर आफ्नो प्रश्न, सुझाव आदि राख्नु होला। *विकिपीडिया सम्बन्धी सामान्य जानकारीहरूका लागि [[विकिपीडिया:स्वशिक्षा|परिचय]] पृष्ठ हेर्नुहोस्। *कुनै सहयोग चाहिएमा [[विकिपीडिया:सहायता|सहायता]] पृष्ठ हेर्नुहोस्। *प्रयोगको लागि [[विकिपीडिया:प्रयोगस्थल|प्रयोगस्थल]] पृष्ठ हेर्नुहोस्। {|class="wikitable" style="background:#CBCFF4; border:0pix solid; text-align:left; width:50%;" |- |rowspan=5| [[चित्र:Wiki Nepal.png|100px|center]] |bgcolor="CBCFF7"|[[Welcome|<font size="+1"> स्वागत</font>]] |- style="background:CBCFF5;" |[[विकिपीडिया:नेपाली दुतावास|<font size="+1">विकिपीडिया:नेपाली दूतावास</font>]] |- style="background:#CBCFF3;" |<font size="+1"> [[विकिपीडिया:प्रयोगस्थल|प्रयोगस्थल]]</font> |- style="background:CBCFF6;" |<font size="+1"> [[विकिपीडिया:चौतारी|चौतारी]] |- style="background:CBCFF7;" |<font size="+1"> [[Help:सहायता विषयसूचि|सहायता]] |- |} |} *हामीलाई विश्वास छ तपाईंले एउटा विकिपीडियन बनेर यहाँका लेखहरू सम्पादन गर्न रमाईलो मान्नु हुनेछ। *कृपया वार्तालाप पृष्ठमा चारवटा वक्र (<nowiki>~~~~</nowiki>) प्रयोग गरि सहि गर्नुहोला। यसले वार्तालाप पृष्ठमा स्वत: तपाईंको नाम, वार्ता पृष्टको लिङ्क र मिति लेखिदिन्छ। मलाई केही कुरा सोध्नु परेमा मेरो नाम पछि लेखिएको (वार्ता)मा थिचेर प्रश्न लेख्नु होला। *यदि तपाईँलाई विकिपीडियामा केही समस्या परेको छ भने आफ्नो वार्तालाप पृष्ठमा '''<nowiki>{{helpme}}</nowiki>''' राख्नु होला। कसैले तपाईँको समस्याको समाधान बताउने छ। *अन्य समस्याको लागि [[Special:ListAdmins|प्रवन्धक]]हरूसँग सम्पर्क गर्नुहोला। <b>धन्यवाद!</b> </font> -<b>[[File:Krish Signature.png|50px]][[User:Krish Dulal|<font color="#0000FF">'''DU'''</font>]][[User:Krish Dulal|<font color="#FF0000">'''LAL'''</font>]] ([[User talk:Krish Dulal|कुरा गर्ने]])</b> १५:४१, २९ सेप्टेम्बर २०१३ (युटिसी(UTC)) ==''कालक्रमिक तथा सैद्धान्तिक विशेषता'' लेख बारे== कोमल जी, योगी नरहरीनाथको बारेमा लेख्दा एउटै पृष्ठमा थप्दै जानु पर्ने हुन्छ । यसरी एकै जनाको लेख फरक-फरक ठाउँमा बनाउँदा त्यति प्रभावकारी नहुन सक्छ । यो सबै एकै पृष्ठमा थप्दै जानुहोला । नबुझेका कुरामा तपाईंलाई सहयोग गर्न हामी सदैब तत्पर छौं । -<b>[[File:Krish Signature.png|50px]][[User:Krish Dulal|<font color="#0000FF">'''DU'''</font>]][[User:Krish Dulal|<font color="#FF0000">'''LAL'''</font>]] ([[User talk:Krish Dulal|कुरा गर्ने]])</b> ०१:५३, २५ नोभेम्बर २०१३ (युटिसी(UTC)) == क्रिसमसको शुभकामना! == <div style="border-style:solid; border-color:skyblue; background-color:fff; border-width:2px; text-align:center; padding:8px;" class="plainlinks">[[File:500px-Xmas tree animated.gif|150px|left]] [[User:Ganesh Paudel|Ganesh Paudel]] ([[User talk:Ganesh Paudel|कुरा गर्ने]])ले तपाईंलाई [[क्रिसमस]]को हार्दिक मंगलमय शुभकामना व्यक्त गर्नुभएको छ । यो शुभकामनाले [[विकि सद्भाव]] बढाउनुका साथै तपाईंको आजको दिन शुभ बित्ने आशा गर्दछौँ ।<br /> तपाईं पनि अन्य [[नेपाली विकिप्रयोगकर्ता]]हरुलाई शुभकामना व्यक्त गरी विकि सद्भाव फैलाउन र विगतमा भएका मनमुटाव हटाउन सक्नुहुन्छ ।<br /> Merry Christmas ! <br /> <i>Spread the cheer by adding {{tls|Xmas}} to their talk page with a friendly message.</i> </div> ==केही सुझाबहरू== कोमल जी, * [[https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%81%E0%A4%AD%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%80%E0%A4%AF_%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%A3_%E0%A4%B0_%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%9A%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A5%8B_%E0%A4%A4%E0%A5%81%E0%A4%B2%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%95_%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%AF%E0%A4%A8 यस]]लेखको नाम परिवर्तन गरेर [[भानुभक्तीय रामायण र रामचरितमानसको तुलनात्मक अध्ययन]] राख्नुहोला । (अगाडि विकिपिडिया लेखेपछि त्यो आयोजना पृष्ठको रूपमा रहने हुनाले) * लेख लेख्दा भावनात्मकभन्दा विश्वकोषको भाषा प्रयोग गर्नुहोला । * यहाँ [https://ne.wikipedia.org/wiki/विकिपीडिया:दिशानिर्देशहरू दिशानिर्देश]को प्रारूप तयार भएको छ यसलाई ध्यानमा राखेर लेख सृजना गर्नुहोला । तपाईं जस्तो अग्रज शिक्षकको सहभागिताले नेपाली भाषा फष्टाउने आशा छ । -<b>[[File:Krish Signature.png|50px]][[User:Krish Dulal|<font color="#0000FF">'''DU'''</font>]][[User:Krish Dulal|<font color="#FF0000">'''LAL'''</font>]] ([[User talk:Krish Dulal|कुरा गर्ने]])</b> ०३:३९, २८ डिसेम्बर २०१३ (युटिसी(UTC)) == Barnstar recognizing the hardwork of User:Komal Prasad Pokharel == {| style="border: 1px solid #c0c0c0; background-color: #5c77ac; color:#FFFFFF;" |rowspan="2" valign="top" | [[Image:Editors_Barnstar.png|100px|मिहिनेती बार्नस्टार अलङ्कार]] |rowspan="2" | |style="font-size: x-large; color:#FFFFFF; padding: 0; vertical-align: bottom; height: 1.1em;" | '''अनवरत मिहिनेत अलङ्कार''' |- |style="vertical-align: top; color:#FFFFFF; border-top: 1px solid gray;" | नेपाली विकिपीडियामा अनेकौं लेखहरुमा अनवरत रुपमा मिहिनेतका साथ योगदान प्रदान गर्नुभएको हुनाले सो मिहिनेतको कदर स्वरुप तपाईंको पृष्ठमा यो अलङ्कार प्रदान गरिएको छ। -- [[Image:Smiley.svg|20px]][[User:राम प्रसाद जोशी |'''<font color="#FF4500">आर॰पी॰</font> <font color="#008000">जोशी</font>''']] [[User_talk:राम प्रसाद जोशी |<font color="#1C39BB">कुरा गर्नुहोस्</font>]] [[Special:Contributions/राम प्रसाद जोशी|योगदान]] ०४:०५, ७ जनवरी २०१४ (युटिसी(UTC)) | |} ==हटाइने लेखहरूको बारेमा== Komal Prasad Pokharel जी, सुधार नभए एक महिनापछि हटाइने लेखहरूको बारेमा [https://ne.wikipedia.org/wiki/विकिपीडिया:चौतारी चौतारी]मा छलफल भैरहेको छ । चौतारीमा आफ्नो धारणा राख्नुहोला । -<b>[[File:Krish Signature.png|50px]][[User:Krish Dulal|<font color="#0000FF">'''DU'''</font>]][[User:Krish Dulal|<font color="#FF0000">'''LAL'''</font>]] ([[User talk:Krish Dulal|कुरा गर्ने]])</b> ०७:४९, २० जनवरी २०१४ (युटिसी(UTC)) ==तपाईंको प्रयास प्रशंसनीय छ== कोमल जी, मैले तपाईंको लेख हेरि रहेको छु। तपाईंको योगदान प्रशंसनीय छ । यसैगरी नै हामी अघि बढ्ने हो । केही सुझाब भए म तपाईंको वार्तालाप पृष्ठमा लेख्ने छु । धन्यबाद । -<b>[[File:Krish Signature.png|50px]][[User:Krish Dulal|<font color="#0000FF">'''DU'''</font>]][[User:Krish Dulal|<font color="#FF0000">'''LAL'''</font>]] ([[User talk:Krish Dulal|कुरा गर्ने]])</b> ०८:२०, २१ जनवरी २०१४ (युटिसी(UTC)) ==हटाइने लेखहरूको बारेमा== Komal Prasad Pokharel जी, नेपाली विकिपिडियामा [[भारतको झण्डा‎]] जस्ता गैर नेपाली भाषामा लेखिएका धेरै लेखहरू छन् । यिनलाई सुधार गर्नु भन्दा अर्को लेख बनाउन उचित देखेर मैले हटाउने अभियान सुरु गर्न सबैको समर्थन खोजेको छु । त्यसैले सुधार नभए एक महिनापछि हटाइने लेखहरूको बारेमा [https://ne.wikipedia.org/wiki/विकिपीडिया:चौतारी चौतारी]मा छलफल भैरहेको छ । चौतारीमा आफ्नो धारणा राख्नुहोला । --<b>[[File:Krish Signature.png|50px]][[User:Krish Dulal|<font color="#0000FF">'''DU'''</font>]][[User:Krish Dulal|<font color="#FF0000">'''LAL'''</font>]] ([[User talk:Krish Dulal|कुरा गर्ने]])</b> ०२:५३, २३ जनवरी २०१४ (युटिसी(UTC)) ==विकिपीडिया:भानुभक्तीय रामायण र रामचरितमानसको तुलनात्मक अध्ययन== कोमलजी तपाईको यो लेख पत्रपत्रिका छाप्दा राम्रो हुन्छ तर विकिमा यसरि लेखिदैन। रामायण शीर्षकमा लेखनुहोस वा रामचरित शीर्षकमा।यस्ता लामा शीर्षकका लेखहरु मेटाइन्छ दुख व्यर्थ जान्छ।[[User:Bhawani Gautam|भवानी गौतम ]] ([[User talk:Bhawani Gautam|कुरा गर्ने]]) ०३:०७, २५ जनवरी २०१४ (युटिसी(UTC)) ==निर्णयका लागि मतदान== सुधार नभए एक महिनापछि हटाइने लेखहरूसम्बन्धी मेरो प्रस्तावमा खुलेर वा घुमाएर केही मित्रहरूले विरोध गर्नुभएको पाइयो त्यसैले आजका मितिबाट १५ दिन भित्र यो प्रस्तावको पक्ष वा विपक्षमा [[विकिपीडिया:चौतारी|चौतारी]]मा मतदान गर्नुहुन सम्पुर्ण नेपाली भाषामा योगदान गर्नुहुने मित्रहरूलाई आग्रह गर्दछु । -<b>[[File:Krish Signature.png|50px]][[User:Krish Dulal|<font color="#0000FF">'''DU'''</font>]][[User:Krish Dulal|<font color="#FF0000">'''LAL'''</font>]] ([[User talk:Krish Dulal|कुरा गर्ने]])</b> ०३:०५, १ फेब्रुअरी २०१४ (युटिसी(UTC)) == कृपया मलाई समर्थन गरिदिनुहोला == आदरणीय विकिपीडियन/विकिमीडियन मित्र, नेपाली विकिपीडियामा मैंले सिसप अधिकारका लागि आवेदन गरेकी छु। कृपया [[विकिपीडिया:अनुमति_व्यवस्थापन#Sysop_access_for_Srijana_Timsina|यहाँ]] समर्थन गरिदिनुहुन अनुरोध गर्दछु। --[[User:सृजना|सृजना]] ([[User talk:सृजना|कुरा गर्ने]]) ०३:३८, ८ फेब्रुअरी २०१४ (युटिसी(UTC)) ==जानकारी सार्न आग्रह== कोमल जी, तपाँईले हालै निर्माण गर्नु भएको [[साेमनाथ सिग्द्याल|पृष्ठ]] पहिला नै बनिसकेको [[सोमनाथ सिग्द्याल|यहाँ]] र र्शिषकको हिज्जे पनि गलत भएकाले चाँडै मेटाइने हुनाले पृष्ठको जानकारी तुरुन्त [[सोमनाथ सिग्द्याल|यस]] पृष्ठमा सार्न गर्न आग्रह गर्न चाहान्छु ।-[[User:Nabin K. Sapkota|Nabin K. Sapkota]] ([[User talk:Nabin K. Sapkota|कुरा गर्ने]]) १०:१९, २८ अप्रिल २०१४ (युटिसी(UTC)) == निम्तो ! == Komal Prasad Pokharel जी नेपाली विकिपिडियामा तपाईँको सक्रिय योगदानको लागि धेरै धन्यवाद ,नेपाली भाषाका [https://ne.wiktionary.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0 नेपाली विक्सनरी] र [https://ne.wikibooks.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0 नेपाली विकिबुक्स]मा पनि योगदान दिनुहुन निम्तो दिन चाहन्छु । --[[User:सरोज कुमार ढकाल|सरोज(Saroj)]] ([[User talk:सरोज कुमार ढकाल|कुरा गर्ने]]) २०:०८, १४ जुन २०१४ (युटिसी(UTC)) == टैग हटाउनु होला == पोखरेलजी [[बालागुरु षडानन्द]] नामको लेखको सिरानमा राखिएको <nowiki>{{wikify}}</nowiki> टैग हटाउनुहोला साथै यसमा सम्बन्धीत लिंकहरू र बाह्य लिंकहरू जोड्ने गर्नुहोला। -- [[Image:Smiley.svg|20px]][[User:राम प्रसाद जोशी |'''<font color="#FF4500"><b>आर॰पी॰</b></font> <font color="#008000"><b>जोशी</b></font>''']] [[User_talk:राम प्रसाद जोशी |<font color="#2C39BB"><b>कुरा गर्ने</b></font>]][[Special:Contributions/राम प्रसाद जोशी|<font style="color:red;background:silver;"> &nbsp;<b>योगदान हेर्ने</b>&nbsp;</font>]] </span></small> <small><span style="border:1px solid #0000ff;padding:1px;">[[विशेष:EmailUser/राम प्रसाद जोशी| <b>इमेल पठाउने</b>]]</span></small></font> १३:१७, २५ जुन २०१४ (युटिसी(UTC)) == अक्षर फन्ट == कोमलजी तपाइँले लेखेको अक्षरमा आ लेखेकोमा अा , को लेखेकोमा काे, लाई लेखेकोमा लार्इ देखिन्छ कृपया सुधार गर्ने कोशिस गर्नुहोला । -- [[Image:Smiley.svg|20px]][[User:राम प्रसाद जोशी |'''<font color="#FF4500"><b>आर॰पी॰</b></font> <font color="#008000"><b>जोशी</b></font>''']] [[User_talk:राम प्रसाद जोशी |<font color="#2C39BB"><b>कुरा गर्ने</b></font>]][[Special:Contributions/राम प्रसाद जोशी|<font style="color:red;background:silver;"> &nbsp;<b>योगदान हेर्ने</b>&nbsp;</font>]] </span></small> <small><span style="border:1px solid #0000ff;padding:1px;">[[विशेष:EmailUser/राम प्रसाद जोशी| <b>इमेल पठाउने</b>]]</span></small></font></br> ०७:०६, १५ सेप्टेम्बर २०१४ (युटिसी(UTC)) == विकि टुलबार == कोमलजी तपाइँले कुन विकि टुलबार देखिन्न भन्नु भएको हो स्पष्ट भएन । तपाइँ [[विशेष:Preferences|मेरो अभिरूचीहरू]] भन्ने लिंकमा क्लिक गरेर लुकेका टुलबारहरू सक्रिय पार्न सक्नु हुनेछ । एक पटक मेरो अभिरूचीहरू हेर्नुहोला । -- [[Image:Smiley.svg|20px]][[User:राम प्रसाद जोशी |'''<font color="#FF4500"><b>आर॰पी॰</b></font> <font color="#008000"><b>जोशी</b></font>''']] [[User_talk:राम प्रसाद जोशी |<font color="#2C39BB"><b>कुरा गर्ने</b></font>]][[Special:Contributions/राम प्रसाद जोशी|<font style="color:red;background:silver;"> &nbsp;<b>योगदान हेर्ने</b>&nbsp;</font>]] </span></small> <small><span style="border:1px solid #0000ff;padding:1px;">[[विशेष:EmailUser/राम प्रसाद जोशी| <b>इमेल पठाउने</b>]]</span></small></font></br> १२:१७, २२ सेप्टेम्बर २०१४ (युटिसी(UTC)) == निम्तो == आदरणीय Komal Prasad Pokharelज्यू, समस्त नेपालीहरुको महान चाड विजया दशमी, दिपावली तथा छठको अवसर पारेर विगतका वर्षहरूमा जस्तै विकिमिडिया समुदाय नेपालले आयोजना गरेको विकिथन प्रतियोगीता (संग्रहः२०१४) मा यहाँको सक्रिय सहभागीताका लागि हार्दिक निमन्त्रण गर्दछौं , थप जानकारीको लागि [[विकिपीडिया:विकिथन-३|यहाँ]] हेर्नुहोला। [[User:सरोज कुमार ढकाल|सरोज(Saroj)]] ([[User talk:सरोज कुमार ढकाल|कुरा गर्ने]]) ०५:५७, १ अक्टोबर २०१४ (युटिसी(UTC)) == दशैँको मंगलमय शुभकामना ब्यक्त गर्दछु । == <div style="border-style:dashed ; border-color:red; background-color:fff; border-width:5px; text-align:center; padding:8px;" class="plainlinks">[[File:Durga Puja celebration.jpg|150px|left]] <font color="Green"> <font size="big"> बिप्लब आनन्दले तपाईंलाई [[दशैं]] २०७१ को हार्दिक मंगलमय शुभकामना व्यक्त गर्नुभएको छ । यो शुभकामनाले [[विकि सद्भाव]] बढाउनुका साथै तपाईंको आगामी दिन शुभ बित्ने आशा गर्दछु ।<br /> <font color="red"> <font size="big">Happy Dashain ! <br /> [[Image:Star_प्रमुख.png|30px]][[User:बिप्लब आनन्द|'''<font color="#008000"><b>बिप्लब आनन्द</b></font>''']] [[User_talk:बिप्लब आनन्द|(<small>'''म सँग कुरा गर्नुहोस'''</small>)]] ०७:५८, १ अक्टोबर २०१४ (युटिसी(UTC))</div> == शुभकामना == जाेशीजी नमस्कार । Edit Toolbar अहिले सक्रिय भएकाे कुरा जानकारी गराउँदै विजया दशमी २०७१ काे शुभ उपलक्ष्यमा यहाँ र यहाँका परिवारजनप्रति हार्दिक मङ्गलमय शुभकामना व्यक्त गर्दछु । केही कवितात्मक शुभकामना- '''दशैंको अाशीर्वचन''' द्रोणाचार्य सुपुत्रझैं अमर बन्नू नामले विश्वमा । श्रीसम्पत्ति अथाह होस् दशरथै जस्तो हुनू लोकमा । शत्रु ध्वस्त बनून् सदा जगतमा श्री रामका तेजले, ऐश्वर्यादि नहूषझैं, पवनझैं चल्नू सदा बेगले ।। गान्धारी सुतझैं तथा अझ बढी सम्मानधारी हुनू, बन्नू भीष्म समान वीर, बलमा श्रीकृष्ण-भ्राता हुनू । बोलीमा त युधिष्ठिर प्रकृतिको त्यो सत्यको धारण गर्दै विज्ञ हुनू सदा विदुर कीर्ति प्राप्त नारायण ।। '''दशैंको नयाँ अाशीर्वचन''' साै वर्षैतक अायु होस् धरणिमा सत्पुत्र पाल्ने भए, ठुलो श्रेय अनाथ-नाथ हुनु हो, सत्कर्म यस्तै गरे । अाफू मित्र बनेर शत्रु क्षय गर्ने कार्य मान्नू ठुलो, नेता मात्र बनेर हुन्न कहिल्यै गर्नू सबैको भलो । हाम्रा सांसद नित्य छन् अगतिमा तिम्रो गति बृद्धि होस्, जाति प्रेम सदैव गर्नु तर जात प्रेम त्याग्नू परोस् । भ्रष्टाभार पिपासुझैं धन कुनै अासै नगर्ने हुनू, राम्रो काम गरी गरीव जनको प्यारो भलो बन्दिनू । (काेमलप्रसाद पाेखरेल ०८:३६, ३ अक्टोबर २०१४ (युटिसी(UTC))) केमल सर नमस्कार । नेपाली विकिपीडियामा यहाँको योगदान अतुलनीय छ । तपाईंले निर्माण गर्ने प्रतेक पृष्ठहरुमा सन्दर्भ सामाग्री र श्रेणीहरू नराखेको देखिएकोले तपाइँले बनाउने नंया पृष्ठ राख्नुहोला ==सन्दर्भ सामाग्री == कोमल सर नमस्कार । नेपाली विकिपीडियामा यहाको भुमिका उल्लेखनीय रहेको छ । कोमल सर तपाइले निर्माण गर्ने पृष्टहरुमा सन्दर्भ सामाग्री नराखेकोले अब नंया पृष्ठ बनाउदा सन्दर्भ सामाग्री ,श्रेणी र सानो लेख भए ठुटो राख्नुहोला ।धन्यवाद । [[File:Flag of Nepal.svg|15px]][[प्रयोगकर्ता:रमेश सिंह बोहरा|<span style="color:Magenta;">रमेश सिंह बोहरा</span>''']] ([[User talk:रमेश सिंह बोहरा|<font color="blue">✉✉</font>]]) १३:४२, ६ अक्टोबर २०१४ (युटिसी(UTC)) == लग इन नगरिकन गरेको सम्पादन == कोमलप्रसाद ज्यू, विकिमा लग इन नगरी योगदान गर्दा त्यसको लग तपाईंको आइपी ठेगानाको नाममा बस्दछ। त्यसलाई आफ्नो प्रयोगकर्ता नाममा ल्याउन मिल्दैन। यद्यपि लग इन गरेर थप सम्पादन गर्न सकिन्छ। कृपया वार्तापृष्ठमा लेख्दा वा चौतारीमा हुने छलफलमा सहभागी हुँदा आफ्नो भनाई राखिसकेपछि अन्त्यमा ४ बक्र अर्थात् ~~‍~~ लेखेर हस्ताक्षर गर्नुहोला। यो लेखेपछि त्यसैले आफ्नो प्रयोगकर्ता नाम, मिति र समय आफैं राखिदिन्छ। धन्यवाद।--[[User:Ganesh Paudel|Ganesh Paudel]] ([[User talk:Ganesh Paudel|कुरा गर्ने]]) ०७:३४, ८ अक्टोबर २०१४ (युटिसी(UTC)) == योगदानको लागि धन्यवाद ! == Komal Prasad Pokharelजी , विगत ३० दिनहरुमा ४८७ सम्पादनहरु गर्नु भएर नेपाली विकिपिडियालाई उत्कृष्ठता तर्फ उन्मुख गराउनु भएकोमा सम्पूर्ण विकिपिडिया परिवारको तर्फबाट धन्यवाद टक्र्याउन चाहन्छु, तपाईँको निरन्तर सक्रियताको अपेक्षा राख्दछौँ । -- [[User:सरोज कुमार ढकाल|सरोज(Saroj)]] ([[User talk:सरोज कुमार ढकाल|कुरा गर्ने]]) १७:५२, १८ अक्टोबर २०१४ (युटिसी(UTC)) == योगदानको लागि धन्यवाद ! == Komal Prasad Pokharelजी , विसं २०७१ कार्तिक महिनामा ७४२ सम्पादनहरू गर्नु भएर नेपाली विकिपिडियालाई उत्कृष्ठता तर्फ उन्मुख गराउनु भएकोमा सम्पूर्ण विकिपिडिया परिवारको तर्फबाट धन्यवाद टक्र्याउन चाहन्छु, तपाईँको निरन्तर सक्रियताको अपेक्षा राख्दछौँ ।--[[User:सरोज कुमार ढकाल|सरोज(Saroj)]] ([[User talk:सरोज कुमार ढकाल|कुरा गर्ने]]) ०७:२०, १७ नोभेम्बर २०१४ (युटिसी(UTC)) ==समर्थनको लागि अनुरोध== कोमल सर नमस्कार ! मलाइ [https://ne.wikipedia.org/wiki/विकिपीडिया:अनुमति_व्यवस्थापन यहाँ] समर्थनको लागि अनुरोध गर्दछु ।[[File:Flag of Nepal.svg|15px]][[प्रयोगकर्ता:रमेश सिंह बोहरा|<span style="color:Magenta;">रमेश सिंह बोहरा</span>''']] ([[User talk:रमेश सिंह बोहरा|<font color="blue">✉✉</font>]]) ०७:१४, २६ नोभेम्बर २०१४ (युटिसी(UTC)) ==Talkback== {{Talkback|Nirmal Dulal|ts =[[User:Nirmal Dulal|<span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;"><font color="#000">'''''निर्मल दुलाल'''''</font></span>]]&nbsp;[[User Talk:Nirmal Dulal|<span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;">^{(<font color="#0272FD">कुरा गर्नुहोस</font>)}</span>]] १५:५९, २६ नोभेम्बर २०१४ (युटिसी(UTC))}} ==[[ढाँचा:दुर्गापुर स्रोतकेन्द्रका विद्यालयहरू]]== पोखरेलजी तपाइँले बनाएको पृष्ठ [[दुर्गापुर स्रोतकेन्द्रका विद्यालयहरू]] लाई मैले ढाँचामा परिवर्तन गर्नुका साथै केही सुधार गरेको छु । अब तपाइँ यो सामाग्रीलाई ढाँचाको रुपमा प्रयोग गर्नुहोला । -- [[Image:Smiley.svg|20px]][[User:राम प्रसाद जोशी |'''<font color="#FF4500"><b>आर॰पी॰</b></font> <font color="#008000"><b>जोशी</b></font>''']] [[User_talk:राम प्रसाद जोशी |<font color="#2C39BB"><b>कुरा गर्ने</b></font>]][[Special:Contributions/राम प्रसाद जोशी|<font style="color:red;background:silver;"> &nbsp;<b>योगदान हेर्ने</b>&nbsp;</font>]] </span></small> <small><span style="border:1px solid #0000ff;padding:1px;">[[विशेष:EmailUser/राम प्रसाद जोशी| <b>इमेल पठाउने</b>]]</span></small></font></br> ०१:०९, २७ नोभेम्बर २०१४ (युटिसी(UTC)) == विकिथन-३ सम्बन्धमा == आर्दणीय Komal Prasad Pokharel ज्यू, नेपाली विकिपीडियाको स्तर अभिवृद्धि गर्ने मुल उद्देश्यका साथ आयोजना गरिएको विकिथन प्रतियोगिताको तेस्रो संस्करण [[विकिपीडिया:विकिथन-३|विकिथन-३]] मा यहाँको उल्लेखनीय सहभागिताको लागि हार्दिक आभार व्यक्त गर्दै विकिथन-३ प्रतियोगिताको [[विकिपीडिया:विकिथन-३#विजेताहरू|नतिजा प्रकाशन]] सम्बन्धी जानकारी गराउन चाहन्छौं ।-[[User:Nabin K. Sapkota|Nabin K. Sapkota]] ([[User talk:Nabin K. Sapkota|कुरा गर्ने]]) १५:१९, २८ नोभेम्बर २०१४ (युटिसी(UTC)) ==क्रिसमसको शुभकामना== <div style="border-style:solid; border-color:black; background-color:fff; border-width:3px; text-align:center; padding:10px;" class="plainlinks">[[File:Juletræet.jpg|100px|left]] <br> <font color="red" size=""><center>प्रकाश अधिकारीले तपाईंलाई [[क्रिसमस]]को हार्दिक मंगलमय शुभकामना व्यक्त गर्नुभएको छ ।</center> <center>यो शुभकामनाले विकि सद्भाव बढाउनुका साथै तपाईंको आगामी दिन शुभ बित्ने आशा गर्दछु ।</center> <center>-- <hiero>G5</hiero>[[प्रयोगकर्ता:Prakash_Adhikary|<span style="background-color: red; color: white">'''प्रकाश अधिकारी'''</span>]][[प्रयोगकर्ता_वार्ता:Prakash_Adhikary|<span style="background-color: blue; color: white">'''कुरा गर्ने'''</span>]] ०७:५०, ८ डिसेम्बर २०१४ (युटिसी(UTC))</center></div> == मकर संक्रांति == <div style="border-style:solid; border-color:blue; background-color:fff; border-width:3px; text-align:center; padding:10px;" class="plainlinks">[[file:Bouquet fleurs.png|50px|left]] <br> <font color = "green" size ="5">२०७१ सालको माघे संक्रांतिको उपलक्ष्यमा सपरिवार हजुरलाई हार्दिक मंगलमय शुभ कामना व्यक्त गर्छु साथै आगामी दिन हरुमा पनि [[विकिपीडिया]]मा हजुरको अनवरत योगदान रहने आशा गर्दछु </span> <br> <font color = "red" size ="2"> [[User:Devrajpoudel22|देवराज पौडेल]] ([[User talk:Devrajpoudel22|कुरा गर्ने]]) १२:३३, १४ जनवरी २०१५ (युटिसी(UTC))</span> </div> ==समर्थनको लागि अनुरोध== Komal Prasad Pokharel सर मलाई अन्य प्रयोगकर्ता अधिकार प्रदान गर्नको लागि हजुरको समर्थनको ठुलो आवश्यकत भएकोले,हजुरले यहाँ[https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%95%E0%A5%8B_%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%97%E0%A4%BF_%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%A6%E0%A4%A8] गइ समर्थन जनाउनु हुन्छ भन्ने पूर्ण आशा छ। हजुरको जो मर्जी।--[[User:बेनुपराज पौडेल|बेनुपराज पौडेल]] ([[User talk:बेनुपराज पौडेल|कुरा गर्ने]]) ०७:०३, १७ फेब्रुअरी २०१५ (युटिसी(UTC)) == समर्थनको लागि अनुरोध == आदरणीय {{PAGENAME}}ज्यु, नमस्कार ! मलाई [https://ne.wikipedia.org/wiki/विकिपीडिया:प्रबन्धक_अधिकारको_लागि_निवेदन यहाँ] समर्थन गरिदिनुहुन अनुरोध गर्दछु ।आशा छ समर्थन पाउने छु । [[File:Naw_NepaliFlag.gif|12px]][[User:Nawaraj Ghimire|<span style="background-color: #1E011C; color: gold">'''Nawaraj Ghimire'''</span>]][[User talk:Nawaraj Ghimire|<span style="background-color: #8cf4d2; color: #995544">'''कुरा गर्ने'''</span>]] ००:२२, २१ फेब्रुअरी २०१५ (युटिसी(UTC)) == समर्थनको लागि अनुरोध == आदरणीय {{PAGENAME}}ज्यु, नमस्कार ! मलाई [[विकिपीडिया:खाता निर्माणकर्ताको लागि निवेदन|यहाँ]] समर्थन गरिदिनुहुन अनुरोध गर्दछु । आशा छ समर्थन पाउने छु । म यो अधिकार पाएपछि विकिपीडियामा निरन्तर योगदानका साथै आफ्नु जिम्मेवारी राम्ररी निवाउने छु।-[[Image:Rubik's cube.svg|30px]][[User:बेनुपराज पौडेल|'''<font color="#008000"><b>बेनुपराज पौडेल</b></font>''']] [[User talk:बेनुपराज पौडेल|(<small>'''म सँग कुरा गर्नुहोस'''</small>)]] ०७:२०, २२ फेब्रुअरी २०१५ (युटिसी(UTC)) ==समर्थन गर्न अनुरोध== [[File:Admin mop.PNG|right|100px|]] आदरणीय '''कमल''' सर नमस्कार म बेनुपराज पौडेल विकिपिडीयाको एक सक्रिय प्रयोगकर्ता हु र नया लेख लेखन कार्यमा विशेष रुची राख्दछु हुनत मेरो सम्पादन संख्या अरुभन्दा कम नै छ तर मैले कम समयमा नै धेरै सम्पादन गरेको र भविष्यमा पनि निरन्तर सम्पादन गरि राख्ने छु केहि दिन पहिले मैले खाता निर्माताको लागि निवेदन दिएर समर्थन पाए पनि यो अधिकार विकिपीडियामा उपलब्ध न भएकोले पाउन सकिन । म खेलकुद इतिहास भूगोल धर्म शास्त्रको बारेमा लेख लेखन रुचाउछु । विकिपीडियामा लेख लेखन ज्ञानको स्रोत हो र यसमा लेख लेखेर मलाई धेरै कुरो जानकारी भएको छ । हजुरहरूले विरोध गर्नु हुन्छ भने पनि मलाई कुनै आपत्ति छैन मत मात्र निस्वार्थ भावमा नेपाली विकिपीडियामा सम्पादन गर्दैछु र गरिरहने छु। प्रबन्धक पदको आवश्यकताको लागि नया नया नीतिहरु बनिदैछन तर अहिले चलिरहेको नीति अनुसार म यो अधिकारको योग्य छु । मेरो बारेमा सम्पूर्ण जानकारी [https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAuth/%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A5%81%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C_%E0%A4%AA%E0%A5%8C%E0%A4%A1%E0%A5%87%E0%A4%B2 यहाँ] हेर्न सक्नु हुन्छ। आशा छ मलाई निरास गर्नु हुने छैन। [https://ne.wikipedia.org/wiki/विकिपीडिया:प्रबन्धक_अधिकारको_लागि_निवेदन यहाँ] गएर समर्थन गर्नु होला। [[Image:Rubik's cube.svg|30px]][[User:बेनुपराज पौडेल|'''<font color="#008000"><b>बेनुपराज पौडेल</b></font>''']] [[User talk:बेनुपराज पौडेल|(<small>'''म सँग कुरा गर्नुहोस'''</small>)]] १५:०६, ६ मार्च २०१५ (युटिसी(UTC)) == धन्यवाद ज्ञापन == सराेजकुमार ढकालज्युुु नमस्कार । स्वतः गस्ती गर्नेहरूकाे सदस्यमा राख्नुभएकाेमा हार्दिक धन्यवाद ज्ञापन गर्दछु । काेमलप्रसाद पाेखरेल ०९:००, १६ मार्च २०१५ (युटिसी(UTC)) == योगदानको लागि धन्यवाद ! == Komal Prasad Pokharelजी , सन् २०१५ मार्च महिनामा ८५ सम्पादनहरू गर्नु भएर नेपाली विकिपिडियालाई उत्कृष्ठता तर्फ उन्मुख गराउनु भएकोमा सम्पूर्ण विकिपिडिया परिवारको तर्फबाट धन्यवाद टक्र्याउन चाहन्छु, तपाईँको निरन्तर सक्रियताको अपेक्षा राख्दछौँ ।--[[User:सरोज कुमार ढकाल|सरोज(Saroj)]] ([[User talk:सरोज कुमार ढकाल|कुरा गर्ने]]) १५:२५, २५ मार्च २०१५ (युटिसी(UTC)) == छलफल == @[[:User:Komal Prasad Pokharel|Komal Prasad Pokharel]]: विकिपिडिया नीति सम्बन्धी छलफलहरू भइरहेको हुँदा [[विकिपीडिया:चौतारी_(नीति)]]मा गएर <strong>प्रवन्धक अधिकारको लागि नीति</strong> विषयमा आफ्नो राय राख्नुहोला ।—[[User:सरोज कुमार ढकाल|सरोज(Saroj)]] ([[User talk:सरोज कुमार ढकाल|कुरा गर्ने]]) ०७:१३, २८ मार्च २०१५ (युटिसी(UTC)) == विकिपिडिया नेपाल परियोजना प्रतियोगिता सुरू भयो ! == प्रिय @[[:User:Komal Prasad Pokharel|Komal Prasad Pokharel]]:ज्यु, नयाँ वर्ष २०७२ को शुभकामना, आजैको पावन दिन देखि [[विकिपीडिया:विकिपिडिया_नेपाल_परियोजना|विकिपिडिया नेपाल परियोजना]] सुरू भएको छ । यस प्रतियोगिता समुहगत भएकोले , आफ्नो समुह बनाउनुहोस् र लेख निर्माण , सुधार गर्न सुरू गर्नुहोस । तपाईँको समुहको काम अनुसार प्रगति विवरण बनाइने छ र श्रेष्ठ योगदान दिने समुहले पुरस्कार र कदर पत्र जित्ने छ । <br/> लेख निर्माण र सुधार गर्दा [[विकिपीडिया:विकिपिडिया_नेपाल_परियोजना|विकिपिडिया नेपाल परियोजना]]मा भएका सुचीलाई प्राथमिकता दिनुहोला र नियमहरू पनि पढ्नुहोला। तपाईँलाई नयाँ वर्ष र [[विकिपीडिया:विकिपिडिया_नेपाल_परियोजना|विकिपिडिया नेपाल परियोजना]] प्रतियोगिताको लागि अग्रिम शुभकामना ।<br/> विकिपिडिया नेपाल परियोजना ,आयोजक समुह == विकिपिडियाको यो महिना ! == [[User:Komal Prasad Pokharel|@Komal Prasad Pokharel]]ज्यू, नेपाली विकिपिडिया समुदायको तर्फबाट केही जानकारीहरू पस्कनको लागि यस सन्देश तपाईँको वार्तालापमा छोड्दैछौँ: ===समाचारहरू=== # [[डेटाथन]] प्रतियोगिता आफ्नो गौरबमय सफलताको साथ अब १ हप्ताको लागि चल्दैछ र एप्रिल ३० मा सकिँदैछ , एप्रिल १ मा सुरू भएको यस प्रतियोगिताले हामी आफैँलाई र धेरैलाई छक्क बनाएको छ । # वैशाख १ गते देखि [[विकिपीडिया:विकिपिडिया_नेपाल_परियोजना|विकिपिडिया नेपाल परियोजना]] सुरू भएको छ र हाल सम्म ५३ भन्दा बढि लेखहरू निर्माण र सुधार भइसकेका छन् # [[विकिपीडिया:गुणस्तर_विकास_कार्यक्रम|गुणस्तर विकास कार्यक्रम]] सुरू भएको छ । # मे १ २०१५ देखि [[विकी लभ्स अर्थ २०१५]] सुरू हुँदैछ नेपाली विकिमिडिया समुदायले यस कार्यक्रम दोस्रो पटक गर्न लागेको हो । ===अनुरोधहरू=== # माथि उल्लेखित कार्यक्रममा सहभागी हुनुहोस् # [[विकिपीडिया:चौतारी|चौतारी]]मा आफ्ना धारणाहरू र समस्याहरू राख्नुहोस । # [[विकिपीडिया:चौतारी_(नीति)|चौतारी_(नीति)]]मा भइरहेका छलफलहरूमा मतदान गर्नुहोस । # [[विकिपीडिया:चौतारी_(प्राविधिक)|चौतारी_(प्राविधिक)]]मा भइरहेका छलफलहरूमा मतदान गर्नुहोस । # [[विकिपीडिया:चौतारी_(प्रस्ताव)|चौतारी_(प्रप्ताव)]]मा भइरहेका छलफलहरूमा मतदान गर्नुहोस । # [[विकिपीडिया:चौतारी (विविध)|चौतारी (विविध)]]मा भइरहेका छलफलहरूमा मतदान गर्नुहोस । # [[विकिपीडिया:अन्य_प्रयोगकर्ता_अधिकारहरुको_लागि_निवेदन#CheckUser_Right_for_.E0.A4.B8.E0.A4.B0.E0.A5.8B.E0.A4.9C_.E0.A4.95.E0.A5.81.E0.A4.AE.E0.A4.BE.E0.A4.B0_.E0.A4.A2.E0.A4.95.E0.A4.BE.E0.A4.B2|अन्य प्रयोगकर्ता अधिकारहरुको लागि निवेदन]] मा भइरहेका छलफलहरूमा मतदान गर्नुहोस । —[[User:सरोज कुमार ढकाल|सरोज(Saroj)]] ([[User talk:सरोज कुमार ढकाल|कुरा गर्ने]]) ०७:२४, २४ अप्रिल २०१५ (युटिसी(UTC)) == Nepali notice == What does this notice mean? I'm an American editor and I don't understand Nepali. Thanks [[User:WhisperToMe|WhisperToMe]] ([[User talk:WhisperToMe|कुरा गर्ने]]) ०१:५०, १२ मे २०१५ (युटिसी(UTC)) == मेरो विचार == <h2>[[हलो|यहाँ]]</h2> हेर्नु सर यो हलो र तपाईले लेख्नु भएको ।[[file:Class_D_fire_icon.svg|25px|link=प्रयोगकर्ता:देवराज पौडेल]]-[[User:देवराज पौडेल|<span style= "color:green;">देवराज पौडेल</span>]]-[[User talk:देवराज पौडेल|वार्ता]]-[[विशेष:EmailUser/देवराज पौडेल|ईमेल]] १३:३९, १६ मे २०१५ (युटिसी(UTC)) ==नेपाल विशिष्टता बार्नस्टार== {| style="border: 1px solid gray; background-color: #fdffe7;" |rowspan="2" valign="middle" | [[Image:BoNM - Nepal Hires.png|50px]] |rowspan="2" | |style="font-size: x-large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;" | '''नेपाल विशिष्टता बार्नस्टार''' |- |style="vertical-align: middle; border-top: 1px solid gray;" | नेपाली विकिपीडियामा तपाइँको लामो समयदेखि अनवरत योगदानको कदर स्वरूप तपाईँलाई यो बार्नस्टार प्रदान गर्न पाउँदा म हर्षित छु । -<b>[[File:Flag of Nepal.svg|15px]][[प्रयोगकर्ता:रमेश सिंह बोहरा|<span style="color:Magenta;">रमेश सिंह बोहरा</span>''']][[विशेष:EmailUser/रमेश सिंह बोहरा| <b>इमेल पठाउने</b>]]([[User talk:रमेश सिंह बोहरा|<font color="blue">✉✉</font>]]) ०६:३६, २६ मे २०१५ (युटिसी(UTC)) |} == तपाइको लागि एक बार्नस्टार! == {| style="background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[File:Minor Barnstar Hires.png|100px]] |style="font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;" | '''सामान्य बार्नस्टार''' |- |style="vertical-align: middle; padding: 3px;" | नेपाली विकिपीडियामा निरन्तर योगदानको कदर स्वरूप यो अलङ्कार प्रदान गर्दैछु । [[Image:Star_प्रमुख.png|30px]][[User:बिप्लब आनन्द|'''<font color="#008000"><b>बिप्लब आनन्द</b></font>''']] [[User_talk:बिप्लब आनन्द|(<small>'''म सँग कुरा गर्नुहोस'''</small>)]] ०८:४७, ९ जुन २०१५ (युटिसी(UTC)) |} == योगदानको लागि धन्यवाद ! == Komal Prasad Pokharelजी , सन् २०१५ मे महिनामा २५७ सम्पादनहरू गर्नु भएर नेपाली विकिपिडियालाई उत्कृष्ठता तर्फ उन्मुख गराउनु भएकोमा सम्पूर्ण विकिपिडिया परिवारको तर्फबाट धन्यवाद टक्र्याउन चाहन्छु, तपाईँको निरन्तर सक्रियताको अपेक्षा राख्दछौँ ।--[[User:सरोज कुमार ढकाल|सरोज(Saroj)]] ([[User talk:सरोज कुमार ढकाल|कुरा गर्ने]]) १०:१५, १२ जुन २०१५ (युटिसी(UTC)) ==सुझाब== विकिपीडिया सम्पादन गर्दा उपर्युक्त स्रोत तथा सन्दर्भ सामग्री र विकि लिंक्सहरु प्रयोग गर्दा लेखहरु सान्दर्भिक तथा उपयुक्त हुनेथिए कि?- [[User:Pitambar_Bhattarai|पिताम्बर भट्टराई]]^{[[User_talk:Pitambar_Bhattarai|(कुरागर्ने)]][[Special:Contributions/Pitambar_Bhattarai|(योगदान)]]} ०९:०९, १७ जुन २०१५ (युटिसी(UTC)) == गौरा पर्वको हार्दिक शुभकामना ब्यक्त गर्दछु । == <div style="border-style:dashed ; border-color:red; background-color:fff; border-width:5px; text-align:center; padding:8px;" class="plainlinks">[[File:Gaura_festival1.jpg|150px|left]] <font color="Green"> <font size="big"> जनक भट्टले तपाईंलाई [[गौरा पर्व]] २०७२ को हार्दिक मंगलमय शुभकामना व्यक्त गर्नुभएको छ । यो शुभकामनाले [[विकि सद्भाव]] बढाउनुका साथै तपाईंको परिवारमा सुख , शांति , सु-स्वास्थ , समृद्धि एबम उतरोतर प्रगति भईरहोस्। <br /> </font> <font color="blue"> <font size="big">'''Happy Gaura Parva!''' -[[User:जनक राज भट्ट|Janak Bhatta]] ([[User talk:जनक राज भट्ट|कुरा गर्ने]])</font>०६:४७, ४ सेप्टेम्बर २०१५ (युटिसी(UTC))</font></font></div> == विकिथन-४को निम्तो ! == प्रिय [[User:Komal Prasad Pokharel|Komal Prasad Pokharel]] ज्यू, समपूर्ण नेपाली विकिपिडियनहरूको तर्फबाट नमस्ते ! आज (२०७२ असोजको १४ गते)बाट नेपाली विकिपिडियामा [[विकिपीडिया:विकिथन-४|विकिथन]] प्रतिश्पर्धा सुरू हुँदै छ । यसका उदेश्य निम्न अनुसार छन् : # नेपाली विकिपीडियाको स्तर अभिवृद्धि गर्नु # नेपाली विकिपीडियाको नेपालीभाषी माझ रहेको पहुँचलाई बढाउनु #नेपाली चाडलाई मदिरा र जुवातासमा भन्दा ज्ञान अभिवृद्धिको कार्यमा बिताउन प्रेरित गर्नु # विज्ञान प्रविधिको यस युगमा विकिपीडियालाई नयाँ ज्ञान र पठनपाठनको स्रोत बनाउनको लागि सामाजिक सोचको विकास # ज्ञान अभिबृद्धिको कार्यलाई हर्षोल्लास या मनोरञ्जनात्मक तरिकाले सम्पन्न गराउनु [[विकिपीडिया:विकिथन-४|विकिथन]] बारे थप जानकारीको लागि [[विकिपीडिया:विकिथन-४|यहाँ हेर्नुहोला]] --[[User:सरोज कुमार ढकाल|सरोज(Saroj)]] ([[User talk:सरोज कुमार ढकाल|कुरा गर्ने]]) ०५:०३, १ अक्टोबर २०१५ (युटिसी(UTC)) ==शुभकामना== शुभ विजया दशमी २०७२ को पावन अवसरमा तपाईलाई पनि शुभकामना। धन्यबाद! == प्रमुख लेख आवेदन == <h3>आदरणिय सम्पादक साथीहरू,</h3> {{प्रमुख चिन्ह|100px}} '''डिसेम्बर''' को प्रमुख लेखको लागी आवेदक '''[[User:Tulsi Bhagat|Tulsi Bhagat]]''' बाट '''[[नालापानीको युद्ध]]''' लेख प्रमुख लेखको आवेदन प्राप्त भई '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/प्रमुख लेख समन्वय समिति|प्रमुख लेख समन्वय समिति]]''' बाट सो लेख '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/मापदण्ड|प्रमुख लेखका मापदण्ड]]''' अनुसार भए नभएको पूनरावलोकन गरि मतदातको लागी सिफारिस भएकोले, '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/आवेदनहरू/नालापानीको युद्ध]]''' मा आफ्नो मत प्रदान गरि निर्णयमा सहयोग गरि दिनु हुन अनुरोध गर्दछौं । '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/प्रमुख लेख समन्वय समिति|प्रमुख लेख समन्वय समिति]]''' को तर्फबाट - [[User:Tulsi Bhagat|'''तुल्सी भगत''']] [[User_talk:Tulsi Bhagat|(<small>'''वार्तालाप'''</small>)]] १८:०२, १६ नोभेम्बर २०१५ (युटिसी(UTC)) ==[[:कपिलदेव पाेखरेल]] पृष्ठ [[:en:Wikipedia:Criteria for speedy deletion|चाँडै मेटाउनु पर्ने]]मा मनोनित== [[Image:Ambox warning pn.svg|48px|left|alt=|link=]] [[:कपिलदेव पाेखरेल]] पृष्ठमा चाँडै मेटाउनु पर्ने ट्याग राखिएको छ । यसलाई मेटाउनको लागि दिइएको कारण छ: <center>''अर्थहीन नाम अथवा सम्पूर्णतया अर्थहीन सामग्री भएको पृष्ठ''</center> Under the [[WP:CSD#General criteria|criteria for speedy deletion]], articles that do not meet basic Wikipedia criteria may be deleted at any time. यदी तपाईलाईउल्लेखित कारणले यो पृष्ठ मेटाउनु उपयुक्त हुन्न भन्ने लागेमा, तपाई [[:कपिलदेव पाेखरेल|उक्त पृष्ठमा गएर]] "आफ्नो विचार राख्न यहाँ थिनुहोस"मा क्लिक गरी आफ्नो विचार राख्न सक्नु हुन्छ । याद राख्नुहोस्: '''मेटाउनु पर्ने ट्याग'''लाई आफै नहटाउनु होला । साथै यो ट्याग राखिए पछि उक्त लेख कुनैपनि बेला मेटिन सक्छ । यदी मेटिएको भएमा उपयुक्त सन्दर्भ तथा कारण सहित मेटाएको उल्ट्याउनको लागि प्रवन्धकहरूलाई अनुरोध गर्नुहोस् । <!-- Template:Db-reason-notice --> [[User:Pitambar_Bhattarai|पिताम्बर भट्टराई]]^{[[User_talk:Pitambar_Bhattarai|(कुरा गर्ने)]] [[Special:Contributions/Pitambar_Bhattarai| (योगदान)‎]]} १३:२३, २१ नोभेम्बर २०१५ (युटिसी(UTC)) == प्रमुख लेख आवेदन == <h3>आदरणिय सम्पादक साथीहरू,</h3> {{प्रमुख चिन्ह|100px}} '''जनवरी २०१६''' को प्रमुख लेखको लागी आवेदक '''[[User:बिप्लब आनन्द|बिप्लब आनन्द]]''' बाट '''[[दीपिका पादुकोण]]''' लेख प्रमुख लेखको आवेदन प्राप्त भई '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/प्रमुख लेख समन्वय समिति|प्रमुख लेख समन्वय समिति]]''' बाट सो लेख '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/मापदण्ड|प्रमुख लेखका मापदण्ड]]''' अनुसार भए नभएको पूनरावलोकन गरि मतदातको लागी सिफारिस भएकोले, '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/आवेदनहरू/दीपिका पादुकोण]]''' मा आफ्नो मत प्रदान गरि निर्णयमा सहयोग गरि दिनु हुन अनुरोध गर्दछौं । ; अनुरोधकर्ता '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/प्रमुख लेख समन्वय समिति|प्रमुख लेख समन्वय समिति]]''' को तर्फबाट - बिप्लब आनन्द <!-- Message sent by User:बिप्लब आनन्द@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%AC_%E0%A4%86%E0%A4%A8%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6/lists&oldid=521675 --> == [[विकिपीडिया:प्रबन्धक अधिकारको लागि निवेदन#Tulsi_Bhagat_(तुल्सी_भगत)|प्रबन्धक अधिकारको लागि निवेदन]] == Komal Prasad Pokharelज्यु, मलाई [https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AC%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A7%E0%A4%95_%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A5%8B_%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%97%E0%A4%BF_%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%A6%E0%A4%A8#Tulsi_Bhagat_.28.E0.A4.A4.E0.A5.81.E0.A4.B2.E0.A5.8D.E0.A4.B8.E0.A5.80_.E0.A4.AD.E0.A4.97.E0.A4.A4.29 यहाँ] गएर प्रबन्धक अधिकारको लागि समर्थन गरी दिनको लागि अनुरोध गर्द छु । '''धन्यवाद ! {{Smiley}}''' --[[User:Tulsi Bhagat|'''तुल्सी भगत''']] [[User_talk:Tulsi Bhagat|(<small>'''वार्तालाप'''</small>)]] ०५:३०, ५ जनवरी २०१६ (युटिसी(UTC)) == बोट अधिकार हटाउने सम्बन्धमा (दोस्रो पटक नामाङ्कन) == '''नमस्ते विकी मित्रहरू!''' तुल्सी ज्यूद्वारा पहिलो पटकको बोट अधिकार हटाउने नामाङ्कनमा केही बोटहरूको अधिकार हटाइएको अवश्य हो तर अझै पनि केही निष्क्रिय बोटहरूको अधिकार नेपाली विकिपीडियामा जीवितै रहेकोले म सम्पूर्ण नेपाली विकी सम्पादनकर्ताहरूलाई यस पटकको नामाङ्कनमा सक्रियतासाथ सहभागिता जनाइदिन र निष्क्रिय रहेका बोट प्रयोगकर्ताहरूलाई आफ्नो बोटलाई सुचारू गर्न अनुरोध गर्दै आफ्नो पक्ष राख्न [https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%9A%E0%A5%8C%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%80_%28%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A7%29#.E0.A4.AC.E0.A5.8B.E0.A4.9F_.E0.A4.85.E0.A4.A7.E0.A4.BF.E0.A4.95.E0.A4.BE.E0.A4.B0_.E0.A4.B9.E0.A4.9F.E0.A4.BE.E0.A4.89.E0.A4.A8.E0.A5.87_.E0.A4.B8.E0.A4.AE.E0.A5.8D.E0.A4.AC.E0.A4.A8.E0.A5.8D.E0.A4.A7.E0.A4.AE.E0.A4.BE_.28.E0.A4.A6.E0.A5.8B.E0.A4.B8.E0.A5.8D.E0.A4.B0.E0.A5.8B_.E0.A4.AA.E0.A4.9F.E0.A4.95_.E0.A4.A8.E0.A4.BE.E0.A4.AE.E0.A4.BE.E0.A4.99.E0.A5.8D.E0.A4.95.E0.A4.A8.29 यहाँ] अनुरोध गर्दछु । ; अनुरोधकर्ता '''[[विकिपीडिया:प्रबन्धकहरू|नेपाली विकिपीडिया प्रबन्धक समूह]]'''को तर्फबाट - [[प्रयोगकर्ता:बिप्लब आनन्द|बिप्लब आनन्द]] <small>([[प्रयोगकर्ता वार्ता:बिप्लब आनन्द|वार्ता]])</small> <!-- Message sent by User:बिप्लब आनन्द@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%AC_%E0%A4%86%E0%A4%A8%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6/lists&oldid=528601 --> == सार्ने अनुरोध सम्बन्धमा == नमस्ते विकी मित्रहरू, नेपाली विकिपीडियामा निर्माण गरिएका दुई लेखहरू [[वार्तालाप:क्रिष्टियानो रोनाल्डो|क्रिष्टियानो रोनाल्डो]] र [[वार्तालाप:साफ च्याम्पियनसिप २०१३|साफ च्याम्पियनसिप २०१३]] माथि सार्ने अनुरोध प्राप्त भएकोले कृपया आ-आफ्नो मत जाहेर गर्नुहोला । धन्यवाद ; अनुरोधकर्ता '''[[विकिपीडिया:प्रबन्धकहरू|नेपाली विकिपीडिया प्रबन्धक समूह]]'''को तर्फबाट - [[प्रयोगकर्ता:बिप्लब आनन्द|बिप्लब आनन्द]] <small>([[प्रयोगकर्ता वार्ता:बिप्लब आनन्द|वार्ता]])</small> <!-- Message sent by User:बिप्लब आनन्द@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%AC_%E0%A4%86%E0%A4%A8%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6/lists&oldid=529171 --> == विकी ओमेन एडिटाथन २०१६ मा स्वागत् छ ! == प्रिय Komal Prasad Pokharel ज्यू, समपूर्ण नेपाली विकिपिडियनहरूको तर्फबाट नमस्ते ! आज , नेपाली विकिपीडियामा फेब्रुअरी ८, २०१६ देखि मार्च ८, २०१६ सम्म नारी सम्मानमा सर्मपित [[विकिपीडिया:विकी ओमेन एडिटाथन २०१६|विकी ओमेन एडिटाथन २०१६]] प्रतियोगिता सुरू भएको छ । यहाँको अमूल्य योगदानको लागि हार्दिक निमन्त्रणा गर्दछौँ, सहभागीताको लागि [[विकिपीडिया:विकी ओमेन एडिटाथन २०१६/सहभागीहरू|यहाँ]] आवेदन फारम भर्नको लागि अनुरोध गर्दछौँ । विकी ओमेन एडिटाथन २०१६ समूहरको तर्फबाट [[प्रयोगकर्ता:सरोज कुमार ढकाल|सरोज कुमार ढकाल]] -- [[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|कुरा गर्ने]]) ०५:३१, ८ फेब्रुअरी २०१६ (युटिसी(UTC)) <!-- Message sent by User:सरोज कुमार ढकाल@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%B8%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%9C_%E0%A4%95%E0%A5%81%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0_%E0%A4%A2%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B2/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A5%E0%A4%B2&oldid=529920 --> == तपाईको लागी एउटा सम्मान == {| style="background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[File:Tireless Contributor Barnstar Hires.gif|100px]] |style="font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;" | '''निरन्तर गतिशील बार्नस्टार''' |- |style="vertical-align: middle; padding: 3px;" | विकिपीडियाको गुणवत्ता बढाउँदै निरन्तर धेरै समय विकिको समृद्धिमा संलग्न हुनुभएको हुनाले तपाईलाई यो अलंकार प्रदान गर्दछु। [[User:Devraj poudel|Devraj poudel]] ([[User talk:Devraj poudel|कुरा गर्ने]]) १३:०३, २२ मार्च २०१६ (युटिसी(UTC)) |} == मत राख्न अनुरोध == '''{{BASEPAGENAME}}ज्यू,''' <br/> कृपया यस [https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%9A%E0%A5%8C%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%80_(%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A7%E0%A4%BF%E0%A4%95)#Proposal_for_changing_Importer_.26_Autopatrolled_user_right_settings छलफल]मा आफ्नो मत जाहेर गर्नुहोला । '''धन्यवाद !'''<br/> '''[[विकिपीडिया:प्रबन्धकहरू|नेपाली विकिपीडिया प्रबन्धक समूह]]'''को तर्फबाट --[[प्रयोगकर्ता:बिप्लब आनन्द|बिप्लब आनन्द]] <small>([[प्रयोगकर्ता वार्ता:बिप्लब आनन्द|वार्ता]])</small> <!-- Message sent by User:बिप्लब आनन्द@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%AC_%E0%A4%86%E0%A4%A8%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6/lists&oldid=548212 --> ==[[:महेन्द्ररत्न उच्च माध्यमिक विद्यालय]] पृष्ठ [[:en:Wikipedia:Criteria for speedy deletion|चाँडै मेटाउनु पर्ने]]मा मनोनित== [[Image:Ambox warning pn.svg|48px|left|alt=|link=]] [[:महेन्द्ररत्न उच्च माध्यमिक विद्यालय]] पृष्ठमा चाँडै मेटाउनु पर्ने ट्याग राखिएको छ । यसलाई मेटाउनको लागि दिइएको कारण छ: <center>''अर्थहिन पृष्ठ भएकोले''</center> Under the [[WP:CSD#General criteria|criteria for speedy deletion]], articles that do not meet basic Wikipedia criteria may be deleted at any time. यदी तपाईलाईउल्लेखित कारणले यो पृष्ठ मेटाउनु उपयुक्त हुन्न भन्ने लागेमा, तपाई [[:महेन्द्ररत्न उच्च माध्यमिक विद्यालय|उक्त पृष्ठमा गएर]] "आफ्नो विचार राख्न यहाँ थिनुहोस"मा क्लिक गरी आफ्नो विचार राख्न सक्नु हुन्छ । याद राख्नुहोस्: '''मेटाउनु पर्ने ट्याग'''लाई आफै नहटाउनु होला । साथै यो ट्याग राखिए पछि उक्त लेख कुनैपनि बेला मेटिन सक्छ । यदी मेटिएको भएमा उपयुक्त सन्दर्भ तथा कारण सहित मेटाएको उल्ट्याउनको लागि प्रवन्धकहरूलाई अनुरोध गर्नुहोस् । <!-- Template:Db-reason-notice --> {{#ifeq:{{प्रयोगकर्ता:Tiger Gang/Statussig}}|green|{{प्रयोगकर्ता:Tiger Gang/Signonline}}}} {{#ifeq:{{प्रयोगकर्ता:Tiger Gang/Statussig}}|red|{{प्रयोगकर्ता:Tiger Gang/Signoffline}}}}{{#ifeq: {{प्रयोगकर्ता:Tiger Gang/Statussig}}|yellow|{{प्रयोगकर्ता:Tiger Gang/Signwikibreak}}}}{{#ifeq:{{प्रयोगकर्ता:Tiger Gang/Statussig}}|purple|{{प्रयोगकर्ता:Tiger Gang/Signbusy}}}} {{#ifeq:{{प्रयोगकर्ता:Tiger Gang/Statussig}}|brown|{{प्रयोगकर्ता:Nepali keto62/Signvacation}}}}{{#ifeq:{{प्रयोगकर्ता:Nepali keto62/Statussig}}| black|{{प्रयोगकर्ता:Tiger Gang/Signstress}}}}{{#ifeq:{{प्रयोगकर्ता:Tiger Gang/Statussig}}|grey| {{प्रयोगकर्ता:Tiger Gang/Signretired}}}}{{#ifeq:{{प्रयोगकर्ता:Tiger Gang/Statussig}}|blue| {{प्रयोगकर्ता:Tiger Gang/Signsleeping}}}} ०६:१७, १३ अगस्त २०१६ (युटिसी(UTC)) == प्रमुख लेख आवेदन == <h3>आदरणिय सम्पादक साथीहरू,</h3> {{प्रमुख चिन्ह|100px}} '''अक्टोबर २०१६''' को प्रमुख लेखको लागी आवेदक '''[[User:बिप्लब आनन्द|बिप्लब आनन्द]]''' बाट '''[[गङ्गा नदी]]''' लेख प्रमुख लेखको आवेदन प्राप्त भई '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/प्रमुख लेख समन्वय समिति|प्रमुख लेख समन्वय समिति]]''' बाट सो लेख '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/मापदण्ड|प्रमुख लेखका मापदण्ड]]''' अनुसार भए नभएको पूनरावलोकन गरि मतदातको लागी सिफारिस भएकोले, '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/आवेदनहरू/गङ्गा २]]''' मा आफ्नो मत प्रदान गरि निर्णयमा सहयोग गरि दिनु हुन अनुरोध गर्दछौं । --[[Image:Star_प्रमुख.png|30px]][[User:बिप्लब आनन्द|'''<font color="#008000"><b>बिप्लब आनन्द</b></font>''']] [[User_talk:बिप्लब आनन्द|(<small>'''म सँग कुरा गर्नुहोस'''</small>)]] <!-- Message sent by User:Biplab Anand@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Biplab_Anand/lists&oldid=565822 --> == CheckUser Right for Nirjal stha == नेपाली विकिपिडियामा केही समय यता बर्बरता बढि रहेकोले बर्बरताको रोकथामको लागी नेपाली विकिपिडियामा [[विकिपीडिया:प्रयोगकर्ता जाँच|प्रयोगकर्ता जाँच]]को आवश्यकता रहेकोले [[User:Nirjal stha|निर्जल श्रेष्ठ]]लाई योग्य उम्मेदवारको रूपमा प्रस्ताव गरिएको छ । कृपया [[विकिपीडिया:अन्य प्रयोगकर्ता अधिकारहरूको लागि निवेदन#CheckUser Right for Nirjal stha|यहाँ]] आफ्नो अमूल्य मत राखि बर्बरता रोक्नको लागी सहयोग गर्नुहोला ।--[[Image:Star_प्रमुख.png|30px]][[User:बिप्लब आनन्द|'''<font color="#008000"><b>बिप्लब आनन्द</b></font>''']] [[User_talk:बिप्लब आनन्द|(<small>'''म सँग कुरा गर्नुहोस'''</small>)]] <!-- Message sent by User:Biplab Anand@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Biplab_Anand/lists&oldid=565822 --> == विकिथन-५ (संग्रहः२०१६) मा स्वागत् छ ! == <div style="border: solid 1px #333; border-radius: 0.2em; box-shadow: 0 4px 4px #999; margin-bottom: 1.5em; display: table; width: 100%; height: 125px; line-height: 1.2; text-align: center; cursor: pointer;"> <div style="display: table-cell; vertical-align: middle;"><imagemap>File:Wikithon-5,2016.png|100px| rect 34 80 1500 1500 [[विकिपीडिया:विकिथन-५|विकिथन-५]] desc none </imagemap></div> <div style="display: table-cell; vertical-align: middle;"> <p style="font-size: 1.15em;">'''समस्त नेपालीहरुको महान चाड विजया दशमी, दिपावली तथा छठको अवसर पारेर विगतका वर्षहरूमा जस्तै विकिमिडिया समुदाय नेपालले २०७३ असोज १५ (घटस्थापना) देखि कार्तिक २१ (छठ) सम्म [[विकिपीडिया:विकिथन-५|पाँचौं नेपाली विकिथन]] कार्यक्रम आयोजना गरेको छ ।कृपया यहाँको सक्रिय सहभागीताका लागि हार्दिक निमन्त्रण गर्दछौं । '''</p> विकिथन-५ आयोजन समितिका सदस्यहरूको तर्फबाट [[प्रयोगकर्ता:Nabin K. Sapkota|Nabin K. Sapkota]] <small>([[प्रयोगकर्ता वार्ता:Nabin K. Sapkota|वार्ता]])</small>--[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|कुरा गर्ने]]) १३:३८, २ अक्टोबर २०१६ (युटिसी(UTC)) <span class="mw-ui-button mw-ui-progressive">[[विकिपीडिया:विकिथन-५|<span style="color:white">अझ थप जानकारी...</span>]]</span> </div> <div style="display: table-cell; vertical-align: middle;">[[File:Wikipedia-logo-v2-ne .svg|80px|right]]</div></div> <!-- Message sent by User:Nabin K. Sapkota@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Nabin_K._Sapkota/Mass_Message_Users_List&oldid=566667 --> == प्रमुख लेख आवेदन == <h3>आदरणिय सम्पादक साथीहरू,</h3> {{प्रमुख चिन्ह|100px}} '''नोभेम्बर''' महिनाको प्रमुख लेखको लागी आवेदक '''[[User:Biplab Anand|बिप्लब आनन्द]]''' बाट '''[[भीमसेन थापा]]''' लेख प्रमुख लेखको आवेदन प्राप्त भई '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/प्रमुख लेख समन्वय समिति|प्रमुख लेख समन्वय समिति]]''' बाट सो लेख '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/मापदण्ड|प्रमुख लेखका मापदण्ड]]''' अनुसार भए नभएको पूनरावलोकन गरि मतदातको लागी सिफारिस भएकोले, '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/आवेदनहरू/भीमसेन थापा]]''' मा आफ्नो मत प्रदान गरि निर्णयमा सहयोग गरि दिनु हुन अनुरोध गर्दछौं । '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/प्रमुख लेख समन्वय समिति|प्रमुख लेख समन्वय समिति]]''' को तर्फबाट -[[User:Biplab Anand|बिप्लब आनन्द]] <!-- Message sent by User:Biplab Anand@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Biplab_Anand/lists&oldid=565822 --> == वार्ताको लागि अनुरोध == नमस्ते, यस नेपाली विकिपिडियाको चौतारीमा प्रस्ताव गरिएको [https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%9A%E0%A5%8C%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%80_%28%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A7%E0%A4%BF%E0%A4%95%29#Proposal_for_changing_Importer.2C_Patroller.2C_Rollbackers_.26_Autopatrolled_user_right_settings यस] छलफलमा भाग लिन अनुरोध गर्दछु । धन्यवाद-- [[User:Biplab Anand|Biplab Anand]] <!-- Message sent by User:Biplab Anand@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Biplab_Anand/lists&oldid=565822 --> == विकिपिडिया एसियाली महिना २०१६ मा स्वागत छ ! == <div style="width: 99%; padding:15px; color: #111; {{box-shadow|0|0|6px|rgba(0, 0, 0, 0.55)}} {{border-radius|2px}}"> [[चित्र:WAM_2016_Banner.png|right|350px|]] एसियाली राष्ट्रहरूका विकिपिडिया समुदायहरू बिच समझदारी बढाउने उद्देश्यका साथ २०१६ नोभेम्बर महिना भरी विकिपिडियामा एसियाली राष्ट्रहरूको पृष्ठहरूको सङ्ख्या तथा गुणस्तर सुधार गर्नको लागी विभिन्न विकिपिडिया समुदायहरूमा एकैसाथ सञ्चालन भई रहेको [[विकिपिडिया:विकिपिडिया एसियाली महिना|विकिपिडिया एसियाली महिना]]मा यहाँको उल्लेखनीय सहभागिताको लागी हार्दिक निमन्त्रणा गर्दछौं । <div>&nbsp;</div> <div style="position: absolute; right: 40%; left:40%;" class="mw-ui-button mw-ui-progressive">[[विकिपिडिया:विकिपिडिया एसियाली महिना| <span style="color:white">अझ थप जानकारी...</span>]]</div> <div>&nbsp;</div> <span style="position: absolute; right: 30px;">आयोजकहरूको तर्फबाट -- [[user:nirjal stha|nirjal stha]]</span> <div>&nbsp;</div> </div> <!-- Message sent by User:Nirjal stha@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Nirjal_stha/list&oldid=574739 --> == समीक्षा सहित मत राख्न अनुरोध == नमस्ते सम्पादक मित्र, कृपया [https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AC%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A7%E0%A4%95_%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%9A%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%9F%E0%A5%80#Tulsi_Bhagat यस] महत्वपूर्ण वार्तालापमा आफ्नो मत राख्न अनुरोध गर्दछु ।--[[User:Biplab Anand|बिप्लब आनन्द]] ([[User talk:Biplab Anand|वार्ता]]) १३:१९, २३ फेब्रुअरी २०१७ (युटिसी(UTC)) <!-- Message sent by User:Biplab Anand@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Biplab_Anand/lists&oldid=601242 --> == विकी विमिन एडिटाथन == नमस्ते सम्पादक मित्र,</br> चौतारीमा गरिएको प्रस्तावमाथि [https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%9A%E0%A5%8C%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%80_(%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%B5)#.E0.A4.B5.E0.A4.BF.E0.A4.95.E0.A5.80_.E0.A4.B5.E0.A4.BF.E0.A4.AE.E0.A4.BF.E0.A4.A8_.E0.A4.8F.E0.A4.A1.E0.A4.BF.E0.A4.9F.E0.A4.BE.E0.A4.A5.E0.A4.A8_.E0.A5.A8.E0.A5.A6.E0.A5.A7.E0.A5.AD यहाँ] छलफल भइरहेको हुँदा यसमा भाग लिनका लागि अनुरोध गर्न चाहन्छु ।--[[User:Biplab Anand|बिप्लब आनन्द]] १६:१६, ६ मार्च २०१७ <!-- Message sent by User:Biplab Anand@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Biplab_Anand/lists&oldid=602640 --> == प्रस्ताव == नमस्ते सम्पादक मित्रहरू,</br> कृपया यस [https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%9A%E0%A5%8C%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%80_(%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%B5)#.E0.A4.8F.E0.A4.95_.E0.A4.9C.E0.A4.BE.E0.A4.A8.E0.A4.95.E0.A4.BE.E0.A4.B0.E0.A5.80 प्रस्ताव] माथि आफ्नो मत राख्नुहोला ।--[[User:Biplab Anand|बिप्लब आनन्द]] १५:४५, ११ मार्च २०१७ (युटिसी(UTC)) <!-- Message sent by User:Biplab Anand@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Biplab_Anand/lists&oldid=602640 --> == विकी कार्यशाला-नेपाल == [[File:Wiki Workshop-Nepal.svg|center|400px]] नमस्ते {{PAGENAME}} ज्यू,<br> समुदायको विकासको लागि [[विकिपिडिया:विकी कार्यशाला-नेपाल|विकी कार्यशाला-नेपाल]] प्रस्ताव गरिएको छ । तपाईलाई यस [[वार्तालाप:विकिपिडिया:विकी कार्यशाला-नेपाल|छलफल]]मा भाग लिन अनुरोध गरिन्छ ।--[[User:Biplab Anand|Biplab Anand]] १४:५३, २१ नोभेम्बर २०१७ (युटिसी(UTC)) <!-- Message sent by User:Biplab Anand@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Biplab_Anand/lists&oldid=624788 --> == डेटाथन २०१७ == नमस्ते {{PAGENAME}} ज्यू,<br> <div style="margin-right:1em; float:right;">[[File:Datathon Logo-Nepali.png|150px|center|link=]]</div> '''[[विकिपिडिया:डेटाथन २०१७|डेटाथन २०१७]]''' विकिपिडियाको भातृयोजना विकिडेटालाई लक्षित गरी सञ्चालन गर्न लागिएको एक अनलाइन प्रतियोगिता हो । यस प्रतियोगिताको प्रथम संस्करण सन् २०१५ मा आयोजना गरिएको थियो । यस वर्षको डेटाथन प्रतियोगिताको मुख्य उद्देश्य नेपालको संविधानसभा निर्वाचन २०७० मा विजयी सभासदहरूको विवरणलाई विकिडेटामा सङ्ग्रह गर्नु रहेको छ । यो एक दिने अनलाइन प्रतियोगितामा सहभागिता जनाउन अनुरोध गर्दछौं । कार्यक्रमा सहभागी हुन [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeMGtunTps0FSqCI68UfwP6eab9q3eSTttvYOiNhEnBnVRv7g/viewform आवेदन फारम] पेश गर्नुहोस् ।- '''प्रतियोगिता आयोजक समूह''' <!-- Message sent by User:Biplab Anand@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Biplab_Anand/lists&oldid=625735 --> == अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवस सम्पादनथन प्रतियोगिता == [[File:Mother Language Day Edit-a-thon Logo.svg|thumb|right|मातृभाषा सम्पादनथन लोगो]] नमस्ते नेपाली विकिपिडियन साथीहरू,<br> [[अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवस]]को उपलक्ष्यमा नेपाली विकिपिडियामा ३ दिने (२१ फेब्रुअरी देखि २३ फेब्रुअरी सम्मका लागि) सम्पादनथन प्रतियोगिता सञ्चालन गर्नका लागि मैले समुदाय समक्ष [https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A4%BF%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%9A%E0%A5%8C%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%80_(%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%B5)#%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AF_%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A5%83%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE_%E0%A4%A6%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A4%B8_%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%A6%E0%A4%A8%E0%A4%A5%E0%A4%A8_%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A4%BE चौतारी]मा एउटा प्रस्ताव प्रस्तुत गरेको छु । यस प्रतियोगिता अवधिमा विश्वका भाषा, भाषा परिवारसँग सम्बन्धित लेख निर्माण गरिनेछ । कृपया यस प्रस्तावमाथि आ-आफ्नो मत राख्नुहोला । धन्यवाद --[[User:Biplab Anand|Biplab Anand]] ([[प्रयोगकर्ता_वार्ता:Biplab_Anand|वार्ता]]) <!-- Message sent by User:Biplab Anand@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Biplab_Anand/lists&oldid=632779 --> == मातृभाषा सम्पादनथन प्रतियोगिता == [[File:Mother Language Day Edit-a-thon Logo.svg|thumb|right]] नमस्ते नेपाली विकिपिडियन साथी,<br> कृपया नेपाली विकिपिडियामा हुन गइरहेको [[विकिपिडिया:मातृभाषा सम्पादनथन]] प्रतियोगितामा आफ्नो [[विकिपिडिया:मातृभाषा सम्पादनथन/सहभागीहरू|सहभागिता]] जनाउनुहोस् । धन्यवाद --आयोजक समितिको तर्फबाट [[User:Biplab Anand|Biplab Anand]] ([[प्रयोगकर्ता_वार्ता:Biplab_Anand|वार्ता]]) <!-- Message sent by User:Biplab Anand@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Biplab_Anand/lists&oldid=632779 --> == विकी कार्यशाला नेपाल २०१८| समितिको लागि आवेदन आह्वान == {|style="margin: auto; align:center; border-style: solid; border-width: 3px; border-color:#0000ff; color: #000000; background-color:#fce4f5;" cellpadding="10" |<center>[[File:Wikicamp Nepal 2018 logo v1.0.svg|110px|right|विकी कार्यशाला नेपाल २०१८]]</center> '''[[विकिपिडिया:विकी कार्यशाला-नेपाल|विकी कार्यशाला नेपाल २०१८]]''' सफलतापूर्वक आयोजना गर्नका लागि महत्वपूर्ण समितिहरू बनाइएको जानकारी गराउन चाहन्छौं । समितिमा रही योगदान दिन चाहने इक्षुक सदस्यले यो [[:m:Wikicamp Nepal 2018/Team|पृष्ठ]]मा गई समितिको सदस्यताको लागि चाहिने अनुभव र कार्य हेर्न सक्नेछन् । कृपया यो [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScicGfw2g-RGgyFGphHhRaNGja6g-hd-LMzU-fswtSR-CRycg/viewform?usp=sf_link लिङ्क] खोली सदस्यताको लागि आवेदन दिनुहोस् । आवदेन फर्म भर्ने अन्तिम दिन २०१८ मार्च ३१ रहेको छ । थप जानकारीको लागि यो [[:m:Wikicamp Nepal 2018|पृष्ठ]] हेर्न अनुरोध गर्दछौं ।-- आयोजन समितिको तर्फबाट [[User:Biplab Anand|बिप्लब आनन्द]] |} <!-- Message sent by User:Biplab Anand@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Biplab_Anand/lists&oldid=632779 --> == छलफलमा सहभागी हुन अनुरोध! == नमस्ते,<br> नेपाली विकिपिडियाको [[विकिपिडिया:चौतारी|चौतारी]]मा निम्नलिखित विषयहरूमा भइरहेको छलफलमा कृपया आफ्नो मत राखिदिनुहुन अनुरोध गर्दछु ।<br> # [[विकिपिडिया:चौतारी (प्रस्ताव)|लेख र लिगेसी सम्बन्धी छलफल]] # [[विकिपिडिया:चौतारी (प्रस्ताव)| प्रमुख लेख सम्बन्धमा]] # [[विकिपिडिया:चौतारी (प्राविधिक)|सम्भावित अनुलिपि पृष्ठहरू (२)]] # [[विकिपिडिया:चौतारी (प्राविधिक)|क्याट-अ-लट टुल (ग्याजेट स्क्रिप्ट) असक्षम बनाउने सम्बन्धमा]]<br> धन्यवाद--[[User:Biplab Anand|Biplab Anand]] ०४:०५, ३ जुलाई २०१८ (युटिसी(UTC)) <!-- Message sent by User:Biplab Anand@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Biplab_Anand/lists&oldid=651491 --> == प्रमुख लेख आवेदन समीक्षा == <h3>आदरणिय सम्पादक साथीहरू,</h3> {{प्रमुख चिन्ह|100px}} '''मार्च, २०१९''' को प्रमुख लेखको लागि आवेदक '''[[User:हिमाल सुबेदी|हिमाल सुबेदी]]''' बाट '''[[डकडकगो]]''' लेख प्रमुख लेखको आवेदन प्राप्त भई '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/प्रमुख लेख समन्वय समिति|प्रमुख लेख समन्वय समिति]]''' बाट सो लेख '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/मापदण्ड|प्रमुख लेखका मापदण्ड]]''' अनुसार भए नभएको पूनरावलोकन गरि मतदातको लागि सिफारिस भएकोले, '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/आवेदनहरू/डकडकगो]]''' मा आफ्नो मत प्रदान गरि निर्णयमा सहयोग गरि दिनु हुन अनुरोध गर्दछौं। '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/प्रमुख लेख समन्वय समिति|प्रमुख लेख समन्वय समिति]]''' को तर्फबाट - [[User:Biplab Anand|Biplab Anand]] ([[User talk:Biplab Anand|वार्ता]]) १०:४२, १४ जनवरी २०१९ (युटिसी(UTC)) <!-- Message sent by User:Biplab Anand@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Biplab_Anand/lists&oldid=700382 --> == प्रमुख लेख आवेदन समीक्षा == <h3>आदरणिय सम्पादक साथीहरू,</h3> {{प्रमुख चिन्ह|30px}} आवेदक '''[[User:हिमाल सुबेदी|हिमाल सुबेदी]]'''ले निम्नलिखित लेखहरूलाई प्रमुख लेख बन्नको लागि [[विकिपिडिया:प्रमुख लेख/आवेदनहरू|आवेदन]] गरेको हुनाले '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/प्रमुख लेख समन्वय समिति|प्रमुख लेख समन्वय समिति]]''' बाट सो लेखहरू '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/मापदण्ड|प्रमुख लेखका मापदण्ड]]''' अनुसार भए नभएको पूनरावलोकन गरि मतदातको लागि सिफारिस भएकोले, निम्नलिखित लेखहरूमा आफ्नो मत प्रदान गरि निर्णयमा सहयोग गरि दिनु हुन अनुरोध गर्दछौं।<br /> * [[विकिपिडिया:प्रमुख लेख/आवेदनहरू/पानासोनिक]] * [[विकिपिडिया:प्रमुख लेख/आवेदनहरू/सेथ राेलिन्स]] * [[विकिपिडिया:प्रमुख लेख/आवेदनहरू/डिन एम्ब्राेज]] * [[विकिपिडिया:प्रमुख लेख/आवेदनहरू/लियाम पेन]] '''[[विकिपीडिया:प्रमुख लेख/प्रमुख लेख समन्वय समिति|प्रमुख लेख समन्वय समिति]]''' को तर्फबाट -[[User:Biplab Anand|Biplab Anand]] ([[User talk:Biplab Anand|वार्ता]]) १०:२९, १६ जनवरी २०१९ (युटिसी(UTC)) <!-- Message sent by User:Biplab Anand@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Biplab_Anand/lists&oldid=700382 --> == अन्तरमोहडा सम्पादक अधिकार प्रदान गर्ने प्रक्रिया == [[विकिपिडिया:टिप्पणीको लागि अनुरोध/अन्तरमोहडा सम्पादक अधिकार प्रदान गर्ने प्रक्रिया|अन्तरमोहडा सम्पादक अधिकार प्रदान गर्ने प्रक्रिया]]बारे भइरहेको टिप्पणीमा सहभागी हुन् हार्दीक अनुरोध छ । धन्यवाद ! &mdash;&nbsp;[[User:Tulsi Bhagat|<font color="black">'''तुल्सी भगत'''</font>]] <small>([[Special:Contributions/Tulsi Bhagat|<font color="black">योगदान</font>]] &#124; [[User talk:Tulsi Bhagat|<font color="black">वार्ता</font>]])</small> --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|कुरा गर्ने]]) ०५:५०, २५ जनवरी २०१९ (युटिसी(UTC)) <!-- Message sent by User:Tulsi Bhagat@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Tulsi_Bhagat/Mass_Message_Users_List&oldid=704022 --> == छिटो निर्णय लिनु पर्ने भएकोले == अप्रेल महिनामा प्रमुख लेख बनाउनको लागि परेका सबै लेखहरू अयोग्य ठहरिएका कारण हामीले आज तिन तारिख सम्म पनि प्रमुख लेख परिवर्तन गर्न सकेनौं । प्रमुख लेख समन्वय समितिका सदस्यका तर्फबाट प्रमुख लेखको लागि परेका आवेदनहरूबाट छानेर [[विकिपिडिया:प्रमुख लेख/आवेदनहरू/ठूलो घाउँके हावासील|एक अर्को लेख]] मत दानको लागि सिफारिस गरिएको छ । अतः छिटो छलफल गरेर आजै प्रमुख लेख परिवर्तन गर्नु पर्ने भएकाले [[विकिपिडिया:प्रमुख लेख/आवेदनहरू|यहाँ]] आफ्नो मत राखेर निर्णय लिनु होला भन्ने पूर्ण अनुरोध छ । [[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|कुरा गर्ने]]) ०२:४९, ३ अप्रिल २०१९ (युटिसी(UTC)) <!-- Message sent by User:Ram Prasad Joshee@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Biplab_Anand/lists&oldid=700382 --> == छिटो निर्णय लिनु पर्ने भएकोले == अप्रेल महिनामा प्रमुख लेख बनाउनको लागि परेका सबै लेखहरू अयोग्य ठहरिएका कारण हामीले आज तिन तारिख सम्म पनि प्रमुख लेख परिवर्तन गर्न सकेनौं । प्रमुख लेख समन्वय समितिका सदस्यका तर्फबाट प्रमुख लेखको लागि परेका आवेदनहरूबाट छानेर [[विकिपिडिया:प्रमुख लेख/आवेदनहरू/ठूलो घाउँके हावासील|एक अर्को लेख]] मत दानको लागि सिफारिस गरिएको छ । अतः छिटो छलफल गरेर आजै प्रमुख लेख परिवर्तन गर्नु पर्ने भएकाले [[विकिपिडिया:प्रमुख लेख/आवेदनहरू|यहाँ]] आफ्नो मत राखेर निर्णय लिनु होला भन्ने पूर्ण अनुरोध छ । [[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|कुरा गर्ने]]) ०२:५१, ३ अप्रिल २०१९ (युटिसी(UTC)) <!-- Message sent by User:Ram Prasad Joshee@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Tulsi_Bhagat/Mass_Message_Users_List&oldid=704022 --> == छलफल: मेटाउनको लागि नामाङ्कन == नमस्ते, [[विकिपिडिया:चौतारी (विविध)#मेटाउनको लागि नामाङ्कन|मेटाउनको लागि नामाङ्कन]]बारे भइरहेको छलफलमा सहभागी भई टिप्पणी राखिदिनु हुन् हार्दीक अनुरोध गर्द छु। धन्यवाद! --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|कुरा गर्ने]]) ०६:२६, २४ अगस्त २०१९ (युटिसी(UTC)) <!-- Message sent by User:Tulsi Bhagat@newiki using the list at https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Tulsi_Bhagat/Mass_Message_Users_List&oldid=741365 --> ==[[:गोपालकुमार बस्नेत]] [[विकिपिडिया:शीघ्र मेट्नुपर्ने आधार|शीघ्र मेट्नुपर्ने]]मा मनोनित== [[Image:Stop hand nuvola.svg|48px|left|alt=|link=]] [[विकिपिडिया:स्रोत उल्लेख|स्रोतहीन]] र पूर्ण रूपमा नकारात्मक [[विकिपिडिया:जीवित मानिसहरूको जीवनी|जीवित मानिसहरूको जीवनी]] बारेका लेखहरू सृजना '''नगर्नुहोला'''। विकिपिडियासँग [[विकिपिडिया:प्रमानिकता|प्रमाणिकरण]]को नीति छ र हामीले प्रयोग गर्नुपर्ने कुनै पनि नकारात्मक जानकारीको पूर्णरूपमा [[विकिपिडिया:स्रोत उल्लेख|स्रोत उल्लेख]] गर्नुपर्छ। नकारात्मक, स्रोतहीन जीवित मानिसहरूको जीवनी विकिपिडियाबाट '''[[विकिपिडिया:शीघ्र मेट्नुपर्ने आधार|शीघ्र मेटाइनेछन्]]'''। यो पृष्ठ [[वि:शीमे#सा१०|शीघ्र मेट्नुपर्ने मापदण्डको खण्ड सा१०]] अन्तर्गत मेटाउनको लागि नामाङ्कन गरिएको छ। जीवित मानिसहरूको जीवनी नीतिको उल्लङ्घन गर्ने पृष्ठ र तस्विरको सृजना वा जारी राख्ने प्रयोगकर्ताहरूलाई सम्पादन गर्नबाट '''[[विकिपिडिया:निषेध नीति|निषेध]]''' गरिन्छन्। यदि तपाईँलाई लाग्छ पृष्ठलाई यस कारणले मेटाउनु हुँदैन, तपाईँ '''नामाङ्कन विरोध गर्न''' [[:गोपालकुमार बस्नेत|पृष्ठमा गएर]] आफ्नो विचार राख्नुहोला। यसले तपाईँलाई पृष्ठ किन मेटाउनु हुँदैन वर्णन गर्ने अवसर दिनेछ। यद्यपि, याद रहोस्, एक पटक पृष्ठ शीघ्र मेटाउन अङ्कित भएमा, यो तत्काल मेटाइनेछ। कृपया पृष्ठबाट शीघ्र मेटाउने चिनो आफैंले नहटाउनुहोला, तर विकिपिडियाको [[विकिपिडिया:नीति तथा दिशानिर्देशहरूको सूची|नीति तथा दिशानिर्देशहरू]] अनुरूप जानकारी थप्न नहिचकिचाउनुहोला। <!-- Template:Db-negublp-notice --> <!-- Template:Db-csd-notice-custom --> [[प्रयोगकर्ता:हिमाल सुबेदी|ہیمال سُبےدی]] [[प्रयोगकर्ता वार्ता:हिमाल सुबेदी|چلو بات کرتے ہیں]] १०:५५, ३० अगस्त २०२० (नेपाली समय) ==[[:अनामिका राई]]लाई [[विकिपिडिया:शीघ्र मेट्नुपर्ने आधार|शीघ्र मेटाउने]]== [[File:Ambox warning pn.svg|48px|left|alt=|link=]] {{Quote box|quote=<p>यदि यो तपाईँले सृजना गर्नुभएको पहिलो लेख हो भने, तपाईँ [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा|लेखन सहयोग स्वशिक्षा]] पढ्न सक्नुहुन्छ।</p><p>लेख सृजना गर्न मद्दत गर्ने [[विकिपिडिया:लेख विजार्ड|लेख सहायिका]] पनि तपाईँ प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ।</p>|width=20%|align=right}} पृष्ठ [[:अनामिका राई]] विकिपिडियाबाट शीघ्र मेटाइएको छ। यो [[विकिपिडिया:शीघ्र मेट्नुपर्ने आधार#ले७|शीघ्र मेटाउने मापदण्डको खण्ड ले७ अन्तर्गत गरिएको थियो]], किनभने लेख a real person or group of people र लेख किन विश्वकोशमा समावेश गर्नुपर्दछ भन्ने विषयको [[विकिपिडिया:महत्वको विश्वसनीय दावी|महत्त्व तथा विश्वसनीयता]]लाई नदर्साएको। [[विकिपिडिया:शीघ्र मेट्नुपर्ने आधार#लेख|शीघ्र मेटाउन मापदण्ड अन्तर्गत]], त्यस्ता लेख कुनै पनि समय मेट्न सकिन्छ। सामान्यतया [[विकिपिडिया:उल्लेखनीयता|उल्लेखनीय रूपमा स्वीकार्य विषय]]बारे कृपया थप पढ्नुहोस्। कृपया यी चिन्ताहरूलाई सम्बोधन नगरीकन सामग्री पुन: सृजना नगर्नुहोला, तर [[विकिपिडिया:नीतिहरूको सूची|विकिपिडियाका नीतिहरू तथा दिशानिर्देशहरू]] अनुरूप जानकारी थप्न नहिचकिचाउनुहोला। यदि तपाईँलाई लाग्छ यो पृष्ठ यस कारणले मेटाइनु हुँदैन, भविष्यका सन्दर्भ वा सुधारको लागि मेटाइएको सामग्री पुन: प्राप्त गर्न चाहनुहुन्छ भने, कृपया मेटाउने प्रशासकलाई {{Querylink|Special:Log|qs=type=delete&page=%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE+%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%88|सम्पर्क गर्नुहोस्}}। <!-- Template:Db-notability-deleted --><!-- Template:Db-csd-deleted-custom --> [[User:Nirmal Dulal|<span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;"><font color="#000">'''''निर्मल दुलाल'''''</font></span>]]&nbsp;[[User Talk:Nirmal Dulal|<span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;">^{(<font color="#0272FD">कुरा गर्नुहोस</font>)}</span>]] १०:३५, २ अगस्ट २०२२ (नेपाली समय) ==[[:पशुपति अंग्रेजी माध्यमिक विद्यालय]] [[विकिपिडिया:शीघ्र मेट्नुपर्ने आधार|शीघ्र मेट्नुपर्ने]]मा मनोनित== [[File:Ambox warning pn.svg|48px|left|alt=|link=]] {{Quote box|quote=<p>यदि यो तपाईँले सृजना गर्नुभएको पहिलो लेख हो भने, तपाईँ [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा|लेखन सहयोग स्वशिक्षा]] पढ्न सक्नुहुन्छ।</p><p>लेख सृजना गर्न मद्दत गर्ने [[विकिपिडिया:लेख विजार्ड|लेख सहायिका]] पनि तपाईँ प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ।</p>|width=20%|align=right}} यस [[:पशुपति अंग्रेजी माध्यमिक विद्यालय]]लाई विकिपिडिया देखि [[विकिपिडिया:पृष्ठ हटाउने नीति|चाँडैनै मेटिने]] भनेर एउटा चिनो राखिएको छ। यसले शीघ्र मेट्नुपर्ने मापदण्ड अन्तर्गतको [[विकिपिडिया:शीघ्र मेट्नुपर्ने आधार#सा११|सा११]], '''प्रचार गर्नका निमित्त निर्माण गरिएको''' र '''आधारभुत रूपमा पुनर्लेखन गरी सपार्न नसकिने'''लाई जनाउदछ। यदि तपाईँलाई लाग्छ पृष्ठलाई यस कारणले मेटाउनु हुँदैन, तपाईँ '''नामाङ्कन विरोध गर्न''' [[:पशुपति अंग्रेजी माध्यमिक विद्यालय|पृष्ठमा गएर]] आफ्नो विचार राख्नुहोला। यसले तपाईँलाई पृष्ठ किन मेटाउनु हुँदैन वर्णन गर्ने अवसर दिनेछ। यद्यपि, याद रहोस्, एक पटक पृष्ठ शीघ्र मेटाउन अङ्कित भएमा, यो तत्काल मेटाइनेछ। कृपया पृष्ठबाट शीघ्र मेटाउने चिनो आफैंले नहटाउनुहोला, तर विकिपिडियाको [[विकिपिडिया:नीति तथा दिशानिर्देशहरूको सूची|नीति तथा दिशानिर्देशहरू]] अनुरूप जानकारी थप्न नहिचकिचाउनुहोला। यदि पृष्ठ मेटिसकिएको, र भविष्यका सन्दर्भ वा सुधारको लागि तपाईँ मेटाइएको सामग्री पुनःप्राप्त गर्न चाहनुहुन्छ भने, कृपया {{Querylink|Special:Log|qs=type=delete&page=%E0%A4%AA%E0%A4%B6%E0%A5%81%E0%A4%AA%E0%A4%A4%E0%A4%BF+%E0%A4%85%E0%A4%82%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%9C%E0%A5%80+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%95+%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%AF|मेटाउने प्रशासकलाई सम्पर्क गर्न सक्नुहुन्छ}}, वा यदि तपाईँले पहिल्यै त्यसो गरिसक्नुभएमा, एउटा अनुरोध तपाईँ [[विकिपिडिया:मेटाइएको संशोधन|यहाँ राख्न सक्नुहुन्छ]]। |rfudlink = no }}<!-- Template:Db-spam-notice --> <!-- Template:Db-csd-notice-custom --> [[प्रयोगकर्ता:हिमाल सुबेदी|हिमाल सुबेदी]] [[प्रयोगकर्ता वार्ता:हिमाल सुबेदी|कुरा गर्ने]] ०९:२७, १३ अगस्ट २०२२ (नेपाली समय) gup80iq7keqnsnyr1brilsk1cfecu6i 0 65987 1073768 787890 2022-08-13T09:55:37Z पर्वत सुबेदी 31224 wikitext text/x-wiki श्री भरतपुर माध्यमिक विद्यालय [[चितवन जिल्ला]]को सदरमुकाम [[भरतपुर महानगरपालिका|भरतपुर]] १० मा, अवस्थित एक विद्यालय हो। {{ठुटो}} [[श्रेणी:चितवन जिल्लाका विद्यालयहरू]] o9xu6updt5zcmhmf08bgfb2j254igyj 1073769 1073768 2022-08-13T09:58:21Z पर्वत सुबेदी 31224 wikitext text/x-wiki '''भरतपुर माध्यमिक विद्यालय''' [[चितवन जिल्ला]]को सदरमुकाम [[भरतपुर महानगरपालिका|भरतपुर]] १० मा, अवस्थित एक विद्यालय हो। {{ठुटो}} [[श्रेणी:नेपालका विद्यालयहरू]] p9ghzrimh7imgoklvv03sy9pkm0r4nr 1073770 1073769 2022-08-13T09:58:44Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी ले [[भरतपुर उ.मा.वि.]] मा पुनर्निर्देश नछोडि त्यसलाई [[भरतपुर माध्यमिक विद्यालय]] मा सारेको हो wikitext text/x-wiki '''भरतपुर माध्यमिक विद्यालय''' [[चितवन जिल्ला]]को सदरमुकाम [[भरतपुर महानगरपालिका|भरतपुर]] १० मा, अवस्थित एक विद्यालय हो। {{ठुटो}} [[श्रेणी:नेपालका विद्यालयहरू]] p9ghzrimh7imgoklvv03sy9pkm0r4nr 0 67912 1073699 965410 2022-08-13T03:13:01Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#ले१|शीमे ले१]])। wikitext text/x-wiki {{db-nocontext}} {{notability}} '''सोलुखुम्बु जिल्लामा निम्नअनुसार सामाजिक क्लबहरु रहेका छन् ।''' * [[सृजनशील युवा समाज, सोलुखुम्बु|सृजनशिल युवा समाज]], कांगेल सोलुखुम्बु * योङ्ग स्टार क्लब, सल्लेरी सोलुखुम्बु == सन्दर्भ सामग्रीहरू == [[जिल्ला प्रशासन कार्यालय, सोलुखुम्बु]] [[श्रेणी:सोलुखुम्बु जिल्ला]] macdiv9o5cwq7d2xgf8wbmbzlyez6ii 0 67914 1073700 1050096 2022-08-13T03:13:26Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#ले७|शीमे ले७]])। wikitext text/x-wiki {{db-club}} {{notability}} सृजनशिल युवा समाज एउटा नाफारहित सेवामा समर्पित सामाजिक क्लब हो । यसको आधिकारीक स्थापना वि.सं. २०६५ सालमा जिल्ला प्रशासन कार्यालय, सोलुखुम्बुमा दर्ता भएपछि भएतापनि यसले धेरै समय अगाडिदेखी नै आफ्नो सामाजिक कार्य गर्दै आइरहेको थियो । यसको प्रधान कार्यालय सोलुखुम्बु जिल्लाको कांगेल गा.वि.स. मा रहेको छ । पहिला अरु नै नामबाट यस समाज रहेतापनि सृजनशिल युवा क्लबको नामबाट संचालित हुदां खेरी यसको अध्यक्ष श्री कुल कुमार बस्नेत हुनुहुन्थ्यो । तर हाल यस समाजको [[केन्द्रिय कार्य समिति]]मा श्री कान्तिराज थुलुङ्ग राईको अध्यक्षतामा १३ सदस्यीय पदाधिकारीहरु रहेका छन् । त्यसैगरि यस समाजको [[काठमाडौँ सम्पर्क समिति तथा विदेश प्रतिनिधि]]मा श्री [[योगेश राई]]को अध्यक्षतामा ९ सदस्यीय र विभिन्न देशमा रहनुभएका यस समाजका पुर्व ७ जना सदस्यहरूलाई विदेश प्रतिनिधि चयन गरिएको छ । साथै यस समाजका संरक्षकमा जिवन ज्योति उ.मा.वि. नेलेका पुर्व प्रधानाध्यापक श्री मणिकर्ण थुलुङ्ग राई रहनुभएको छ भने सल्लाहकारहरूमा श्री धन्दिराम राई (शिक्षक), श्री ज्ञान्जु राई (पुर्व शिक्षक), श्री हेमकर्ण बस्नेत (पुर्व शिक्षक), श्री जरासिन्धु राई (समाजसेवी) र श्री हिरामान राई (समाजसेवी) रहनुभएको छ । त्यस्तै यस समाजलाई निरन्तर रूपमा सहयोग गर्नु हुने श्री नव बहादुर भुजेललाई विशेष सहयोगिको रूपमा चयन गरिएको छ । यस समाज अन्तर्गत रहने गरी श्रीमति फुलमाया राईको अध्यक्षतामा लगभग ५० जना भन्द सदस्यहरु सहितको [[सिर्जनशिल महिला समाज]] रहेको छ । ou2tn1w2a4qccgjzj03r54oe8qk8n9s 0 69875 1073725 710560 2022-08-13T03:42:41Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा११|शीमे सा११]])। wikitext text/x-wiki {{db-spam|help=off}} पशुपति अङ्ग्रेजी मा.वि. [[झापा जिल्ला]]को एउटा मा.वि. हो । मा.वि. पहिला [[सुरुङ्गा]] गा.वि.स वारड नं. ५ भित्र पर्थ्यो भने अहिले [[सुरुङ्गा|कनकाई नगरपालिका]] वार्ड नं. ३ मा पर्छ । यो संस्थागत विद्यालय हो । {{ठुटो}} == सन्दर्भ स्रोत == [[श्रेणी:झापा जिल्लाका विद्यालयहरू]] [[श्रेणी:शिक्षा]] [[श्रेणी:नेपालका विद्यालयहरू]] [[श्रेणी:नेपालका संस्थागत विद्यालयहरू]] 57qxvoigy3hkmv98xz3vzz2jpy64d37 0 69898 1073730 929169 2022-08-13T03:43:41Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा११|शीमे सा११]])। wikitext text/x-wiki {{db-spam}} [[झापा जिल्ला]]का विद्यालयहरूमध्ये देवकोटा निम्न माध्यमिक विद्यालय पनि एक हो । हाल यो [[सुरुङ्गा|कन्काई नगरपालिका]]भित्र पर्दछ । यसअघि यो विद्यालय [[सुरुङ्गा]] गा.वि.स.को वडा नं. ७ मा पर्थ्यो । यो सामुदायिक विद्यालय हो । ==हेर्नुहोस्== ==यो पनि हेर्नुहोस्== {{Navbox |name = दुर्गापुर क्षेत्रका विद्यालयहरू |title = [[ढाँचा:दुर्गापुर स्रोतकेन्द्रका विद्यालयहरू|दुर्गापुर स्रोतकेन्द्रका विद्यालयहरू]]{{-}} |titlestyle = background-color:#ddddff; |bodystyle = background:#fdfdfd; width:100%; vertical-align:middle; |groupstyle = background-color:#ddddff; |group1 = [[उच्च माध्यमिक विद्यालय]] |list1 = [[कनकाई उच्च माध्यमिक विद्यालय|कनकाई उच्च माध्यमिक विद्यालय, कनपा ३]] {{*}} [[भृकुटी उच्च माध्यमिक विद्यालय|भृकुटी उच्च माध्यमिक विद्यालय, कनपा ७]] {{*}} [[आदर्श उच्च माध्यमिक विद्यालय]] {{*}} [[गौरीशङ्कर उच्च मा.वि. डाँगीबारी ९|गौरीशङ्कर उच्च मा.वि. डाँगीबारी ९]] {{*}} [[फुलबारी उच्च मा.वि. चकचकी ६|फूलबारी उच्च मा.वि. चकचकी ६]] {{*}} [[श्री हरिकुल नमुना उच्च माध्यमिक बिद्यालय|श्रीहरिकुल नमुना उच्च मा.वि.,कनपा ३]] {{*}} |group2 = [[माध्यमिक विद्यालय]] |list2 = [[सरस्वती माध्यमिक विद्यालय|सरस्वती मा.वि.कनपा २]] {{*}} [[श्री चम्पापुर माध्यमिक विद्यालय|चम्पापुर मा.वि.कनपा ६]] {{*}} |group3 = [[निम्न माध्यमिक विद्यालय]] |list3 = [[हिमाली निम्न माध्यमिक विद्यालय|हिमाली निम्न माध्यमिक विद्यालय, कनपा ८]] {{*}} [[सिंहदेवी निम्न माध्यमिक विद्यालय|सिंहदेवी निम्न माध्यमिक विद्यालय, कनपा ४]] {{*}} [[जनचेतना निम्न माध्यमिक विद्यालय|जनचेतना निम्न मा. वि., कनपा ३]] {{*}} [[जानकी निम्न माध्यमिक विद्यालय, कनपा २]] {{*}} [[जनविकास निम्न माध्यमिक विद्यालय, चकचकी ३]] {{*}} [[कटरडाँगी निम्न माध्यमिक विद्यालय, चकचकी ६]] {{*}} [[पञ्चमणि निम्न माध्यमिक विद्यालय, डाँगीबारी ८]] {{*}} [[घोडामारा निम्न माध्यमिक विद्यालय, चकचकी ७]] {{*}} [[भगवती निम्न माध्यमिक विद्यालय, कनपा ५]] {{*}} |group4 = [[प्राथमिक विद्यालय]] |list4 = [[देवकोटा प्राथमिक विद्यालय, कनपा ५]] {{*}} [[पञ्चकन्या प्राथमिक विद्यालय, कनपा २]] {{*}} [[पशुपति प्राथमिक विद्यालय, कनपा १]] {{*}} [[पशुपति प्रा.वि.डाँगीबारी ४]] {{*}} [[जनज्योति प्रा.वि.,चकचकी ४]] {{*}} [[कनकाई गायत्री प्रा.वि. कनपा ४]] {{*}} }} {{दुर्गापुर स्रोतकेन्द्रका विद्यालयहरू}} == सन्दर्भ स्रोत == {{श्रोत}} {{ठुटो}} [[श्रेणी:झापा जिल्लाका विद्यालयहरू]] [[श्रेणी:शिक्षा]] [[श्रेणी:नेपालका विद्यालयहरू]] buw6bhl4davfqvki7vvrohr8dk1oz9s 0 69899 1073735 901148 2022-08-13T03:45:03Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा११|शीमे सा११]])। wikitext text/x-wiki {{db-spam}} [[झापा जिल्ला]]का विद्यालयहरूमध्ये जनचेतना निम्न माध्यमिक विद्यालय पनि एक हो । हाल विद्यालय [[सुरुङ्गा|कन्काई नगरपालिका]]भित्र पर्दछ । यसअघि यो [[सुरुङ्गा]] गा.वि.स. अन्तर्गत थियो । यो सामुदायिक विद्यालय हो । <ref>विष्ट, उद्धव (२०७१), झापा जिल्लाका विद्याहरूको परिचय, झापा : जिल्ला शिक्षा कार्यालय ।</ref> {{ठुटो}} ==हेर्नुहोस्== {{दुर्गापुर स्रोतकेन्द्रका विद्यालयहरू}} ==यो पनि हेर्नुहोस्== {{दुर्गापुर स्रोतकेन्द्रका विद्यालयहरूको सूचि}} ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{reflist}} [[श्रेणी:झापा जिल्लाका विद्यालयहरू]] [[श्रेणी:शिक्षा]] [[श्रेणी: उच्च माध्यमिक विद्यालयहरू]] [[श्रेणी:नेपालका विद्यालयहरू]] [[श्रेणी:शिक्षण संस्थाहरू]] hq6donaomgi9llaozx3brvsbycprdi0 0 69913 1073736 918370 2022-08-13T03:45:15Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा११|शीमे सा११]])। wikitext text/x-wiki {{db-spam}} [[झापा जिल्ला]]का उच्च मा.वि.हरूमध्ये '''जन आदर्श उच्च मा.वि.''' पनि एक हो । यो विद्यालय [[शिवगन्ज गा.वि.स.]]को शिवगन्ज बजारमा रहेको छ । यो सामुदायिक विद्यालय हो । == सन्दर्भ स्रोत == {{ठुटो}} [[श्रेणी:झापा जिल्लाका विद्यालयहरू]] [[श्रेणी:शिक्षा]] [[श्रेणी: उच्च माध्यमिक विद्यालयहरू]] [[श्रेणी:नेपालका विद्यालयहरू]] f19kasexdohbmafy4ferd8a0wcpncbb 0 69915 1073737 710555 2022-08-13T03:45:26Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा११|शीमे सा११]])। wikitext text/x-wiki {{db-spam}} [[झापा जिल्ला]]का विद्यालयहरूमध्ये '''कन्काई गायत्री प्राथमिक विद्यालय''' पनि एक हो । हाल यो [[सुरुङ्गा|कन्काई नगरपालिका]]को वडा नं.४ मा पर्दछ । यसअघि यो विद्यालय सुरुङ्गा गा.वि.स.को वडा नं. ४ मा थियो । यो सामुदायिक विद्यालय हो । == सन्दर्भ स्रोत == {{ठुटो}} [[श्रेणी:झापा जिल्लाका विद्यालयहरू]] [[श्रेणी:शिक्षा]] [[श्रेणी: नेपालका विद्यालयहरू]] 13wjy26ajuqr3tcjkbhs1psmsdz21ov 1 72686 1073753 439924 2022-08-13T04:46:22Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी ले [[वार्तालाप:आयुर्वेदिक अस्पताल नरदेवी]] मा पुनर्निर्देश नछोडि त्यसलाई [[वार्तालाप:नरदेवी आयुर्वेदिक अस्पताल]] मा सारेको हो wikitext text/x-wiki यो अस्पतालको नाम 'नरदेवी अस्पताल' हो। lb7gqccu9a9uuq3l6tgu57gzm7drdlp 0 74569 1073693 976390 2022-08-13T02:28:54Z Omnathpokh1 20435 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography | name = रोबर्टो कार्लोस | image = Roberto Carlos in Moscow 3.jpg | image_size = | caption = रोबर्टो कार्लोस २००७मा | fullname = रोबर्टो कार्लोस डा सिल्भा रोचा | birth_date = {{Birth date and age|१९७३|४|१०|df=yes}} | birth_place = [[गार्क]], [[साओ पाउलो]]<nowiki>, [[</nowiki>[[ब्राजिल]]<nowiki>]]</nowiki> | currentclub = [[Akhisar Belediyespor]] | height = {{convert|1.68|m|abbr=on}} | Years Active = 1991–2012 | position = [[Defender (association football)|देब्रे-पछाडी]] | years1 = १९९१–१९९३ |clubs1 = [[União São João Esporte Clube|União São João]] |caps1 = |goals1 = | years2 = १९९३–१९९५ |clubs2 = [[Sociedade Esportiva Palmeiras|Palmeiras]] |caps2 = ४४ |goals2 = ३ | years3 = १९९५–१९९६ |clubs3 = [[इन्टर मिलान]] |caps3 = ३० |goals3 = ५ | years4 = १९९६–२००७ |clubs4 = [[रियल म्याड्रिड]] |caps4 = ३७० |goals4 = ४७ | years5 = २००७–२००९ |clubs5 = [[फेनर्बाचे एस.के.]] |caps5 = ६५ |goals5 = ६ | years6 = २०१०–२०११ |clubs6 = [[Sport Club Corinthians Paulista|Corinthians]] |caps6 = ३५ |goals6 = १ | years7 = २०११–२०१२ |clubs7 = [[FC Anzhi Makhachkala|Anzhi Makhachkala]] |caps7 = २९ |goals7 = ४ | totalcaps = ५७३ | totalgoals = 65 | nationalyears1 = १९९२–२००६<ref>{{Cite news|title=Roberto Carlos – Century of International Appearances|publisher=[[Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation]]|url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/rcarlos-intl.html}}</ref> | nationalteam1 = [[ब्राजिल]] |nationalcaps1 = १२५ |nationalgoals1 = ११ | manageryears1 = २०११ |managerclubs1 = [[FC Anzhi Makhachkala|Anzhi Makhachkala]] (Assistant) | manageryears2 = २०१३–२०१४ |managerclubs2 = [[Sivasspor]] | manageryears3 = २०१५– |managerclubs3 = [[Akhisar Belediyespor]] }} '''रोबर्टो कार्लोस डा सिल्भा रोचा'''(जन्म सन् १९७३ अप्रिल १०), सामान्य रूपमा '''रोबर्टो कार्लोस''' पूर्व [[ब्राजीलियन फुटबलर]] हुन् । उनले आफ्नो करियर [[ब्राजिल]]मा अग्रपङ्क्तीको खेलाडीका रूपमा सुरू गरेपनि आफ्नो करियरको लामो समय बायाँ डिफेन्डरको रूपमा बिताए । उनलाई फुटबलको इतिहाँसमा सबभन्दा आक्रामक लेफ्ट ब्याकका रूपमा लिइन्छ । उनले "द बुलेट मेन"को उपनाम पाएका थिए जसको कारण उनको घुमाउरो फ्रि किक थियो । उनले १६९ किमी/घण्टाको गतिमा फ्रि किक हानेका छन् ।<ref name=thighs>{{Cite news|url=http://www.guardian.co.uk/football/2002/jun/16/worldcupfootball2002.sport2|title=Try me for thighs|date=16 June 2002|publisher=The Guardian}}</ref> उनी आफ्नो आन्तरिक बल/स्टेमिना, दौडने वेग, तकनीकि कौशल, क्रस निकाल्ने क्षमता, लामो थ्रो इन र २४ इन्च मोटो तिघ्राका कारण प्रसिद्ध छन् । सन् १९९७ मा उनी फिफा वर्ष खेलाडी हुन चुकेका थिए र दोस्रो स्थानमा रहे । ब्राजिल लाई २००२ को विश्वकप जिताउन र १९९८ को विश्वकपको फाइनलसम्म पुर्याउन उनले ठूलो भुमिका निभाएका थिए। ==क्लब ईतिहास== सन् १९९१ मा ब्राजीलको युनिव साव जाव क्लबबाट व्यवसाहिक फटबलको रूपमा सुरुवात गरेका थिए , १९९२ मा उनी खेले एट्लिटिको मिनीरो क्लब गएर खेले । सन् १९९३ मा उनी ब्राजीलकै पाल्मारीस क्लबबाट खेल्न सुरु गरे र सन् १९९५ (२ वर्ष) सोही क्लबमा रहे, पाल्मारीस क्लबबाट ४४ खेलमा ३ गोल पनि गरे । सन् १९९५ मा इटालियन क्लब [[इन्टर मिलान]] गए र मात्र १ सिजन खेले र पहिले खेलमै लोभलाग्दो ३० याड दुरीको फ्री किक गोल गरे । इन्टर मिलानमा ३० खेलमा ५ गोल गरे । सन् १९९६ मा उनी स्पेनीस क्लब [[रियल म्याड्रिड]] गए, र त्यहाँ ३ नं. लगाएर बायाँ पछाडी (लेफ्ट ब्याक) स्थानबाट ११ सिजन १९९६/९७ देखी २००६/०७ सम्म ५८४ खेलमा ७१ गोल गरे । ==यो पनि हेर्नुहोस्== ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{reflist}} ==बाह्य कडीहरू== {{commons category|Roberto Carlos}} * [http://www.robertocarlos.com.br/ Official website] {{pt icon}} * {{FIFA player|170688|Roberto Carlos}} * [http://www.fc-anji.ru/users/12/?lng=en Profile] on Anzhi Makhachkala's official website [[श्रेणी:फुटबल खेलाडीहरू]] ikxjqi8jj24z2rdhxmdxaynapnwp6u0 0 77763 1073732 926975 2022-08-13T03:44:15Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा११|शीमे सा११]])। wikitext text/x-wiki {{db-spam}} जानकी निम्न माध्यमिक विद्यालय कनकाई नगरपालिका वडा नं. २, सुकेडाँगीमा अवस्थित छ । यसको विधिवत् स्थापना २०३५ सालमा भएको हो । यसमा कक्षा १ देखि ८ सम्मका कक्षाहरू सञ्चालित छन् । <ref>विष्ट, उद्धव (२०७१), झापा जिल्लाका विद्याहरूको परिचय, झापा : जिल्ला शिक्षा कार्यालय ।</ref> {{ठुटो}} ==यो पनि हेर्नुहोस्== {{दुर्गापुर स्रोतकेन्द्रका विद्यालयहरूको सूचि}} ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{reflist}} [[श्रेणी:झापा जिल्लाका विद्यालयहरू]] [[श्रेणी:शिक्षा]] [[श्रेणी: उच्च माध्यमिक विद्यालयहरू]] [[श्रेणी:नेपालका विद्यालयहरू]] [[श्रेणी:शिक्षण संस्थाहरू]] 666ixbjnje1g5da9aw6dho3cq05rjym 0 77789 1073734 918373 2022-08-13T03:44:49Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा११|शीमे सा११]])। wikitext text/x-wiki {{db-spam}} जनविकास निम्न माध्यमिक विद्यालय चकचकी गाविस वडा नं. ३ मा अवस्थित छ । यसको विधिवत् स्थापना २०११ सालमा भएको हो । यस विदयालयमा कक्षा १ देखि ८ सम्मका कक्षाहरू सञ्चालित छन् । <ref>विष्ट, उद्धव (२०७१), झापा जिल्लाका विद्याहरूको परिचय, झापा : जिल्ला शिक्षा कार्यालय ।</ref> {{ठुटो}} ==यो पनि हेर्नुहोस्== {{दुर्गापुर स्रोतकेन्द्रका विद्यालयहरूको सूचि}} ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{reflist}} [[श्रेणी:झापा जिल्लाका विद्यालयहरू]] [[श्रेणी:शिक्षा]] [[श्रेणी: उच्च माध्यमिक विद्यालयहरू]] [[श्रेणी:नेपालका विद्यालयहरू]] [[श्रेणी:शिक्षण संस्थाहरू]] 33phk5a4ghhtyqrc5w2ahstfd3ntex7 0 81346 1073729 926999 2022-08-13T03:43:28Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा११|शीमे सा११]])। wikitext text/x-wiki {{db-spam}} यस देवकोटा प्राथमिक विद्यालयको स्थापना २०२० सालमा भएको हो । पहिले यसको अवस्थिति सुरुङ्गा गाउँ विकास समिति वडा नं ७ मा पर्दथ्यो भने अहिले यो विद्यालय कनकाई नगरपालिका वडा नं. ५ मा पर्छद । यो विद्यालय पूर्वपश्चिम राजमार्गबाट लगभग ३ कि.मि. दक्षिणमा सुरुङ्रगा झापा सडकको छेवैमा (पश्चिमपटि) पर्दछ । यस विद्यालयमा १ देखि ५ सम्मका कक्षाहरू सञ्चालित छन् । यसका आसपासमा रहेका खेतमा प्रतिबिगहा ८० मनसम्म धान उब्जनी हुन्छ ।<ref>विष्ट, उद्धव (२०७१), झापा जिल्लाका विद्याहरूको परिचय, झापा : जिल्ला शिक्षा कार्यालय ।</ref> ==यो पनि हेर्नुहोस्== {{दुर्गापुर स्रोतकेन्द्रका विद्यालयहरूको सूचि}} ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{reflist}} == बाह्य सन्दर्भ == [http://deojhapa.gov.np/allcontent?type=gatibidhi] [[श्रेणी:झापा जिल्लाका विद्यालयहरू]] [[श्रेणी:शिक्षा]] [[श्रेणी: उच्च माध्यमिक विद्यालयहरू]] [[श्रेणी:नेपालका विद्यालयहरू]] [[श्रेणी:शिक्षण संस्थाहरू]] {{lead too short|date=नोभेम्बर २०१५}} {{unreferenced|date=नोभेम्बर २०१५}} {{ठुटो}} ri2kjtc8ogujkqbl4lwbyc5tilhh66c 0 89481 1073651 988772 2022-08-12T14:07:32Z 103.232.154.119 wikitext text/x-wiki {{अप्रमाणित|date=जनवरी २०२१}} {{Infobox games | Name = पाचौँ राष्ट्रिय खेलकुद २०६५ | Logo = | Size =300px | Optional caption = पाचौँ राष्ट्रिय खेलकुदको मुख्य आयोजक जिल्ला [[काठमाडौ]] | country ={{NEP}} | Host city =तीन सहरहरू [[मध्यमाञ्चल विकास क्षेत्र]] | Athletes participating = | Events = | Opening ceremony =फागुन २०६५ | Closing ceremony = फागुन २०६५ | Officially opened by = [[रामवरण यादव]] | Athlete's Oath = | Judge's Oath = | Olympic Torch = | Stadium = [[दशरथ रङ्गशाला|दशरथ रंगशाला]] | previous =[[चौथो राष्ट्रिय खेलकुद २०५५|''२०५५'']] | next = [[छैठों राष्ट्रिय खेलकुद २०६८|'''२०६८''']] }} '''पाचौँ राष्ट्रिय खेलकुद २०६५''' सालमा [[काठमाडौँ जिल्ला]]मा आयोजना गरिएको थियो। यो प्रतियोगिता [[सुदूर-पश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्र]]मा गर्ने भनिएता पनि त्यस ठाउँको भौतिक संरचना पूर्ण रूपले निर्माण भइ नसकेको हुदाँ अन्ततः पाँचौ राष्ट्रिय खेलकुद पनि [[काठमाडौँ]]मा नै सञ्चालन हुनु परेको थियो। यस प्रतियोगिताको उद्घाटन तत्कालीन राष्ट्रपति [[रामवरण यादव]] र समापन प्रधानमन्त्री [[पुष्पकमल दाहाल|प्रचण्ड]]ले गरेका थिए। ==सहभागी टिम== ==समावेश खेल== ==पदक तालिका== पाचौँ राष्ट्रिय खेलकुदको अन्तिम पदक तालिका ; क्षेत्रीय प्रतियोगिताका २१ खेलको पदक-तालिका {| {{RankedMedalTable|team=टिम|class=wikitable sortable}} |- |- |१||मध्यमाञ्चल ||६८|| ३५|| ३५ ||१३८ |- |२||एपिएफ ||३२ ||१७ ||१५|| ६४ |- |३||नेपाल प्रहरी ||२७ ||४० ||२४ ||९१ |- |४||पश्चिमाञ्चल|| १८|| २२|| ४३ ||८३ |- |५||पूर्वाञ्चल ||१४ |२५|| ५१|| ९० |- |६||मध्यपश्चिमाञ्चल ||१०|| २१ ||४८|| ७९ |- |७||सुदूरपश्चिमाञ्चल ||९|| १७ ||३९ ||६५ |- |८||नेपाली सेना|| ९ ||७ ||१२ ||२८ |- |९||जनमुक्ति ||० ||१ ||४ ||५ |- |'' जम्मा''||९ टिमहरू||१८७ ||१८५ ||२७१ ||६४३ |} ;खुलातर्फका १३ खेलको पदक-तालिका {| {{RankedMedalTable|team=टिम|class=wikitable sortable}} |- |- |१||मध्यमाञ्चल ||५२|| ४४|| ५३|| १४९ |- |२||एपिएफ ||१२ ||७|| ६ ||२५ |- |३||नेपाल प्रहरी ||११ ||० ||२|| १३ |- |४||नेपाली सेना|| ९ ||१० ||१० ||२९ |- |५||पश्चिमाञ्चल|| ६ ||९|| १६|| ३१ |- |६||सुदूरपश्चिमाञ्चल|| ३|| ९ ||७ ||१९ |- |७||पूर्वाञ्चल ||१ ||१०|| ७|| १८ |- |८||मध्यपश्चिमाञ्चल ||० ||५ ||९ ||१४ |- |९||जनमुक्ति|| ० ||० ||०|| ० |- |''जम्मा''||९ टिमहरू ||९४|| ९४| ११०|| २९८ |} ==लोगो== रेड पाण्डा ==समापन== ==यो पनि हेर्नुहोस्== ==स्रोत== {{reflist}} {{नेपाल राष्ट्रिय खेलकुद}} [[श्रेणी :नेपाल राष्ट्रिय खेलकुद]] axr7b7wiwdaxu5b4cptlp4zc6yg8cpw 1073652 1073651 2022-08-12T14:08:38Z Syunsyunminmin 57813 Undid edits by [[Special:Contribs/103.232.154.119|103.232.154.119]] ([[User talk:103.232.154.119|talk]]) to last version by Biplab Anand: Doesn't look like constructive editing wikitext text/x-wiki {{अप्रमाणित|date=जनवरी २०२१}} {{Infobox games | Name = पाचौँ राष्ट्रिय खेलकुद २०६५ | Logo = | Size =300px | Optional caption = पाचौँ राष्ट्रिय खेलकुदको मुख्य आयोजक जिल्ला [[काठमाडौ]] | country ={{NEP}} | Host city =तीन सहरहरू [[मध्यमाञ्चल विकास क्षेत्र]] | Athletes participating = | Events = | Opening ceremony =फागुन २०६५ | Closing ceremony = फागुन २०६५ | Officially opened by = [[रामवरण यादव]] | Athlete's Oath = | Judge's Oath = | Olympic Torch = | Stadium = [[दशरथ रङ्गशाला|दशरथ रंगशाला]] | previous =[[चौथो राष्ट्रिय खेलकुद २०५५|''२०५५'']] | next = [[छैठों राष्ट्रिय खेलकुद २०६८|'''२०६८''']] }} '''पाचौँ राष्ट्रिय खेलकुद २०६५''' सालमा [[काठमाडौँ जिल्ला]]मा आयोजना गरिएको थियो। यो प्रतियोगिता [[सुदूर-पश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्र]]मा गर्ने भनिएता पनि त्यस ठाउँको भौतिक संरचना पूर्ण रूपले निर्माण भइ नसकेको हुदाँ अन्ततः पाँचौ राष्ट्रिय खेलकुद पनि [[काठमाडौँ]]मा नै सञ्चालन हुनु परेको थियो। यस प्रतियोगिताको उद्घाटन तत्कालीन राष्ट्रपति [[रामवरण यादव]] र समापन प्रधानमन्त्री [[पुष्पकमल दाहाल|प्रचण्ड]]ले गरेका थिए। ==सहभागी टिम== ==समावेश खेल== ==पदक तालिका== पाचौँ राष्ट्रिय खेलकुदको अन्तिम पदक तालिका ; क्षेत्रीय प्रतियोगिताका २१ खेलको पदक-तालिका {| {{RankedMedalTable|team=टिम|class=wikitable sortable}} |- |- |१||मध्यमाञ्चल ||६८|| ३५|| ३५ ||१३८ |- |२||एपिएफ ||३२ ||१७ ||१५|| ६४ |- |३||नेपाल प्रहरी ||२७ ||४० ||२४ ||९१ |- |४||पश्चिमाञ्चल|| १८|| २२|| ४३ ||८३ |- |५||पूर्वाञ्चल ||१४ |२५|| ५१|| ९० |- |६||मध्यपश्चिमाञ्चल ||१०|| २१ ||४८|| ७९ |- |७||सुदूरपश्चिमाञ्चल ||९|| १७ ||३९ ||६५ |- |८||नेपाली सेना|| ९ ||७ ||१२ ||२८ |- |९||जनमुक्ति ||० ||१ ||४ ||५ |- |'' जम्मा''||९ टिमहरू||१८७ ||१८५ ||२७१ ||६४३ |} ;खुलातर्फका १३ खेलको पदक-तालिका {| {{RankedMedalTable|team=टिम|class=wikitable sortable}} |- |- |१||मध्यमाञ्चल ||५२|| ४४|| ५३|| १४९ |- |२||एपिएफ ||१२ ||७|| ६ ||२५ |- |३||नेपाल प्रहरी ||११ ||० ||२|| १३ |- |४||नेपाली सेना|| ९ ||१० ||१० ||२९ |- |५||पश्चिमाञ्चल|| ६ ||९|| १६|| ३१ |- |६||सुदूरपश्चिमाञ्चल|| ३|| ९ ||७ ||१९ |- |७||पूर्वाञ्चल ||१ ||१०|| ७|| १८ |- |८||मध्यपश्चिमाञ्चल ||० ||५ ||९ ||१४ |- |९||जनमुक्ति|| ० ||० ||०|| ० |- |''जम्मा''||९ टिमहरू ||९४|| ९४| ११०|| २९८ |} ==लोगो== ==समापन== ==यो पनि हेर्नुहोस्== ==स्रोत== {{reflist}} {{नेपाल राष्ट्रिय खेलकुद}} [[श्रेणी :नेपाल राष्ट्रिय खेलकुद]] ncq1tjrg2ua9lxmel1f7vyjcbpg42h2 1073653 1073652 2022-08-12T14:10:19Z 103.232.154.119 wikitext text/x-wiki {{अप्रमाणित|date=जनवरी २०२१}} {{Infobox games | Name = पाचौँ राष्ट्रिय खेलकुद २०६५ | Logo = | Size =300px | Optional caption = पाचौँ राष्ट्रिय खेलकुदको मुख्य आयोजक जिल्ला [[काठमाडौ]] | country ={{NEP}} | Host city =तीन सहरहरू [[मध्यमाञ्चल विकास क्षेत्र]] | Athletes participating = | Events = | Opening ceremony =फागुन २०६५ | Closing ceremony = फागुन २०६५ | Officially opened by = [[रामवरण यादव]] | Athlete's Oath = | Judge's Oath = | Olympic Torch = | Stadium = [[दशरथ रङ्गशाला|दशरथ रंगशाला]] | previous =[[चौथो राष्ट्रिय खेलकुद २०५५|''२०५५'']] | next = [[छैठों राष्ट्रिय खेलकुद २०६८|'''२०६८''']] }} '''पाचौँ राष्ट्रिय खेलकुद २०६५''' सालमा [[काठमाडौँ जिल्ला]]मा आयोजना गरिएको थियो। यो प्रतियोगिता [[सुदूर-पश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्र]]मा गर्ने भनिएता पनि त्यस ठाउँको भौतिक संरचना पूर्ण रूपले निर्माण भइ नसकेको हुदाँ अन्ततः पाँचौ राष्ट्रिय खेलकुद पनि [[काठमाडौँ]]मा नै सञ्चालन हुनु परेको थियो। यस प्रतियोगिताको उद्घाटन तत्कालीन राष्ट्रपति [[रामवरण यादव]] र समापन प्रधानमन्त्री [[पुष्पकमल दाहाल|प्रचण्ड]]ले गरेका थिए। ==सहभागी टिम== ==समावेश खेल== ==पदक तालिका== पाचौँ राष्ट्रिय खेलकुदको अन्तिम पदक तालिका ; क्षेत्रीय प्रतियोगिताका २१ खेलको पदक-तालिका {| {{RankedMedalTable|team=टिम|class=wikitable sortable}} |- |- |१||मध्यमाञ्चल ||६८|| ३५|| ३५ ||१३८ |- |२||एपिएफ ||३२ ||१७ ||१५|| ६४ |- |३||नेपाल प्रहरी ||२७ ||४० ||२४ ||९१ |- |४||पश्चिमाञ्चल|| १८|| २२|| ४३ ||८३ |- |५||पूर्वाञ्चल ||१४ |२५|| ५१|| ९० |- |६||मध्यपश्चिमाञ्चल ||१०|| २१ ||४८|| ७९ |- |७||सुदूरपश्चिमाञ्चल ||९|| १७ ||३९ ||६५ |- |८||नेपाली सेना|| ९ ||७ ||१२ ||२८ |- |९||जनमुक्ति ||० ||१ ||४ ||५ |- |'' जम्मा''||९ टिमहरू||१८७ ||१८५ ||२७१ ||६४३ |} ;खुलातर्फका १३ खेलको पदक-तालिका {| {{RankedMedalTable|team=टिम|class=wikitable sortable}} |- |- |१||मध्यमाञ्चल ||५२|| ४४|| ५३|| १४९ |- |२||एपिएफ ||१२ ||७|| ६ ||२५ |- |३||नेपाल प्रहरी ||११ ||० ||२|| १३ |- |४||नेपाली सेना|| ९ ||१० ||१० ||२९ |- |५||पश्चिमाञ्चल|| ६ ||९|| १६|| ३१ |- |६||सुदूरपश्चिमाञ्चल|| ३|| ९ ||७ ||१९ |- |७||पूर्वाञ्चल ||१ ||१०|| ७|| १८ |- |८||मध्यपश्चिमाञ्चल ||० ||५ ||९ ||१४ |- |९||जनमुक्ति|| ० ||० ||०|| ० |- |''जम्मा''||९ टिमहरू ||९४|| ९४| ११०|| २९८ |} ==लोगो==रेड पाण्डा ==समापन== ==यो पनि हेर्नुहोस्== ==स्रोत== {{reflist}} {{नेपाल राष्ट्रिय खेलकुद}} [[श्रेणी :नेपाल राष्ट्रिय खेलकुद]] kwfg169p4drxduvhesmew8tk2e16845 0 96660 1073760 1073241 2022-08-13T06:31:37Z 2400:1A00:B020:4505:F181:C172:5F03:99C3 /* उल्लेखनीय लामा कार्कीहरू */ wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=मार्च २०१२}} '''लामा कार्की''' नेपाल, भारत तथा अन्य स्थानहरूमा बसोबास गर्ने [[कार्की]]हरूको एक कुलघरान हो। यिनीहरू [[पराशर गोत्र]]का हुन् ।<ref>http://www.bijaykuikel.com.np/2014/11/list-of-gotra.html?m=1</ref> लामी कार्कीको मूलपुरुष सूर्यमान सिंह कार्कीलाई मानिएको छ । ==पूर्वज== लामा कार्कीका मूलपुरुष सूर्यमान सिंह कार्कीलाई मानिएको छ । ==संख्या== ==लामा कार्कीले मान्ने विशेष पर्वहरू== *लकुवा [[देवाली|देवाली असार]]को गुरु पुर्णिमा को दिन घर भित्र बिबाहित चेली हटाएर ढोका बन्द गरी कालो पाठी र बोकाहरु कुूललाई भोग चढाएर देवाली पूजा गरिन्छ र उक्त मासु लगायतका प्रसाद लामा कार्की परिवारले मात्र तेहि दिन खाई सक्नु पर्ने हुन्छ। नखाइसकेको प्रसाद र पुजा गरेका फुलपातीहरु खाल्डो खनी सोही दिन खाल्डोमा विसर्जन गर्नु पर्छ । ==उल्लेखनीय लामा कार्कीहरूः परापूर्वमा कृति भएका आधार कार्की र हरि कार्कीहरु जस्तो होस भनी बरदान माग्ने चलन छ ।== ==स्रोत== {{सन्दर्भसूची}} ==यो पनि हेर्नुहोला== *[[मुडुला कार्की]] *[[सुतार कार्की]] [[श्रेणी:थरहरू]] [[श्रेणी:संस्कृति]] {{ठूटो}} l4gw7rvf4g6n46bobj2oljay1esh1q7 1 98104 1073670 644228 2022-08-12T15:52:12Z 103.163.182.8 सफाइ गरियो wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 102988 1073772 906532 2022-08-13T10:22:59Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी ले [[हेलेन लेविट]] मा पुनर्निर्देश नछोडि त्यसलाई [[हेलेन लेभिट]] मा सारेको हो: शीर्षक सुधार wikitext text/x-wiki {{Infobox artist | name = हेलेन लेविट | image = | image_size = | alt = | caption = | birth_name = | birth_date = {{birth date|1913|08|31|df=yes}}<ref name="hel">{{cite web|url=https://www.theartstory.org/artist-levitt-helen.htm|title=ARTISTS HELEN LEVITT|accessdate=2019-02-23}}</ref> | birth_place = ब्रुकलिन, न्यू योर्क, संयुक्त राज्य अमेरिका | death_date = {{death date and age|2009|03|29|1913|08|31|df=yes}}<ref name="hel"/> | death_place = न्यू योर्क, संयुक्त राज्य अमेरिका | nationality = अमेरिकी | spouse = | field = [[फोटोग्राफी]] | training = | movement = | works = | patrons = | influenced by = | influenced = | awards = | elected = | website = <!-- {{URL|Example.com}} --> | bgcolour = }} [[File:Helen Levitt exhibit in Gray Gallery.jpg|right|thumb|ग्रे गैलरीमा हेलेन लेविट को प्रदर्शन]] '''हेलेन लेविट''' (३१ अगस्त, १९१३ - मार्च २९, २००९) एक अमेरिकी फोटोग्राफर थिइन् । सन् 1943 मा न्यू योर्कको आधुनिक कला सङ्ग्रहालयमा उनको पहिलो एकल प्रदर्शनी थियो ।<ref>{{cite web|url=http://www.powerhousebooks.com/books/helen-levitt-1st-edition/|title=Helen Levitt 1st Edition|accessdate=2019-02-23}}</ref>हेलेन लेविट रंगीन स्ट्रीट फोटोग्राफीको प्रारम्भिक अग्रगामी थिइन् । १९५९ मा सुरु हुँदा उनले न्यू योर्क शहरको सडकलाई फोटोग्राफी गर्न गगेनहेम अनुदान प्राप्त गरिन् ।<ref name="levitt">{{cite web|url=http://erickimphotography.com/blog/2014/06/06/7-lessons-helen-levitt-has-taught-me-about-street-photography/|title=7 Lessons Helen Levitt Has Taught Me About Street Photography|accessdate=2019-02-23}}</ref> [[File:Helen Levitt Logroño Exposición de fotografía 2.jpg|thumb|300px|लोग्रोनोमा हेलेन लेविटको प्रदर्शनी]] ==व्यक्तिगत जीवन== लेविट १९१३ मा ब्रुकलिनमा जन्मिएकी थिइन् । उनले हाई स्कूल छोडेर जे फ्लोरियन मिचेलको लागि एक चित्र फोटोग्राफरको काम गरे । लेविट को काम पहिलो पटक न्यूयर्क शहरमा विशेष मुद्दाको भागको रूपमा जुलाई १९३९ मा फर्च्यून पत्रिकामा प्रकाशित गरिएको थियो।<ref>{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/news/obituaries/helen-levitt-photographer-renowned-for-her-portraits-of-street-life-in-new-york-1670451.html|title=Helen Levitt: Photographer renowned for her portraits of street life in New York|accessdate=2019-02-23}}</ref> ==सन्दर्भहरू== {{reflist}} {{श्रेणी:अमेरिकी नागरिकहरू}} {{श्रेणी:मृत मानिसहरू}} [[श्रेणी:मृत मानिसहरू]] q67d5l5uyvvlf9z5i8v471ofug8j0qy 0 103422 1073630 1034617 2022-08-12T12:16:39Z 2400:1A00:BD11:BFF8:F9EB:7434:FCC2:952B wikitext text/x-wiki [[जयस्थिति मल्ल]]को शासनकालमा सङ्ग्रह गरिएको नेपाली राजाहरूको वंशावलीलाई “गोपाल वंशावली” भनिन्छ । यो नेपालमा पाइएको [[वंशावली]]हरू मध्येमा सबैभन्दा पुरानो वंशावली हो। यो वंशावलीमा नेपालमा सबैभन्दा पहिले [[राजतन्त्र]] स्थापना नेपजातीको [[गोपाल वंश]] भइएको छ । गोपाल वंशावली १४ आै शताब्दीमा तयार पारिएको मानिन्छ नेपालको इतिहासमा अन्धयुग ठानिएको मध्यकालीन इतिहास/वृत्त बारे- गोपाल वंशावली जति प्रमाणित ग्रन्थ अरू छैन भन्ने कुरा निर्विवाद भइसकेको छ ।<ref>इतिहासविद् वैकुण्ठप्रसाद लाकौलले नेपाल समाचारपत्र २०५८/७/३०</ref><ref>[http://annapurnapost.com/news/57889 नेपाल संवत्‌को इतिहास]</ref> ==सन्दर्भ== {{Reflist}} [[श्रेणी:वंशावली]] [[श्रेणी:नेपालको इतिहास]] qzkcfsnrvsnt0bax63t4ffelvszky1l 1073631 1073630 2022-08-12T12:16:59Z 2400:1A00:BD11:BFF8:F9EB:7434:FCC2:952B wikitext text/x-wiki [[जयस्थिति मल्ल]]को शासनकालमा सङ्ग्रह गरिएको नेपाली राजाहरूको वंशावलीलाई “गोपाल वंशावली” भनिन्छ । यो नेपालमा पाइएको [[वंशावली]]हरू मध्येमा सबैभन्दा पुरानो वंशावली हो। यो वंशावलीमा नेपालमा सबैभन्दा पहिले [[राजतन्त्र]] स्थापना नेपजातीको [[गोपाल वंश]] भइएको छ । गोपाल वंशावली १४ आै शताब्दीमा तयार पारिएको मानिन्छ। नेपालको इतिहासमा अन्धयुग ठानिएको मध्यकालीन इतिहास/वृत्त बारे- गोपाल वंशावली जति प्रमाणित ग्रन्थ अरू छैन भन्ने कुरा निर्विवाद भइसकेको छ ।<ref>इतिहासविद् वैकुण्ठप्रसाद लाकौलले नेपाल समाचारपत्र २०५८/७/३०</ref><ref>[http://annapurnapost.com/news/57889 नेपाल संवत्‌को इतिहास]</ref> ==सन्दर्भ== {{Reflist}} [[श्रेणी:वंशावली]] [[श्रेणी:नेपालको इतिहास]] ay9srfvim4oadbfqcotvzytsarf7cau 1073632 1073631 2022-08-12T12:18:54Z 2400:1A00:BD11:BFF8:F9EB:7434:FCC2:952B wikitext text/x-wiki [[जयस्थिति मल्ल]]को शासनकालमा सङ्ग्रह गरिएको नेपाली राजाहरूको वंशावलीलाई “गोपाल वंशावली” भनिन्छ । यो नेपालमा पाइएको [[वंशावली]]हरू मध्येमा सबैभन्दा पुरानो वंशावली हो। यो वंशावलीमा नेपालमा सबैभन्दा पहिले [[राजतन्त्र]] स्थापना नेपजातीको [[गोपाल वंश]] भइएको छ । गोपाल वंशावली १४ औँ शताब्दीमा तयार पारिएको मानिन्छ। नेपालको इतिहासमा अन्धयुग ठानिएको मध्यकालीन इतिहास/वृत्त बारे- गोपाल वंशावली जति प्रमाणित ग्रन्थ अरू छैन भन्ने कुरा निर्विवाद भइसकेको छ ।<ref>इतिहासविद् वैकुण्ठप्रसाद लाकौलले नेपाल समाचारपत्र २०५८/७/३०</ref><ref>[http://annapurnapost.com/news/57889 नेपाल संवत्‌को इतिहास]</ref> ==सन्दर्भ== {{Reflist}} [[श्रेणी:वंशावली]] [[श्रेणी:नेपालको इतिहास]] 98f7tpvd5uldyj4mit6toghthl85f8c 0 103770 1073703 1069314 2022-08-13T03:26:29Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#ले३|शीमे ले३]])। wikitext text/x-wiki {{db-nocontent}} t8dgdtgt0uyoped1rrckai6epcuo953 0 107944 1073771 958209 2022-08-13T10:20:38Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी ले [[फेडरिकाे भल्भर्डे]] मा पुनर्निर्देश नछोडि त्यसलाई [[फेदेरिको भाल्भेर्दे]] मा सारेको हो: शीर्षक सुधार wikitext text/x-wiki '''फेडरिको भल्भर्डे''' (जन्म सन् १९९८ जुलाई २२) उरुग्वेयनका व्यवसाहिक फुटबल खेलाडी हुन उनी क्लब फुटबल स्पेनको रियल म्याड्रिडबाट [[मध्यपङ्क्ति_(फुटबल)]] खेल्दछन् {{Infobox football biography | name = फेडरिको भल्भर्डे | image = 20171114 AUT URU 4530 (cropped).jpg | image_size = 180px | caption =भल्भर्डे सन् २०१७ मा उरुग्वेका लागि | fullname = फेडरिको स्यान्टियागो भल्भर्डे | birth_date = {{birth date and age|1998|7|22|df=y}} | birth_place = मोन्टिभिगो, उरुग्वे | height = 1.82 m<ref>{{cite web|url=https://www.realmadrid.com/en/football/squad/federico-santiago-valverde-dipetta|title=Real Madrid profile}}</ref> | position = [[मध्यपङ्क्ति_(फुटबल)]] | currentclub = [[रियल_म्याड्रिड|रियल म्याड्रिड]] | clubnumber = १५ | youthyears1 = २००८–२०१५ | youthclubs1 = पेनाआरोल | youthyears2 = २०१६–२०१७ | youthclubs2 = रियल_म्याड्रिड क्यसियास | years1 = २०१५–२०१६ | clubs1 = पेनाआरोल | caps1 = १५ | goals1 = 0 | years2 = २०१६–२०१७ | clubs2 = रियल_म्याड्रिड क्यास्टिला (रियल_म्याड्रिड बि) | caps2 = ३० | goals2 = ३ | years3 = २०१७– | clubs3 = [[रियल_म्याड्रिड|रियल म्याड्रिड]] | caps3 = २५ | goals3 = २ | years4 = २०१७–२०१८ | clubs4 = → डिपेरर्टिभा ला कोरूना (ऋण) | caps4 = २४ | goals4 = ० | nationalyears1 = | nationalteam1 = | nationalcaps1 = | nationalgoals1 = | nationalyears2 = | nationalteam2 = | nationalcaps2 = | nationalgoals2 = | nationalyears3 = | nationalteam3 = | nationalcaps3 = | nationalgoals3 = | nationalyears4 = | nationalteam4 = | nationalcaps4 = | nationalgoals4 = | nationalyears5 = | nationalteam5 = उरुग्वे | nationalcaps5 = १८ | nationalgoals5 = २ | club-update = 21:51, 23 November 2019 (UTC) | nationalteam-update = 15 October 2019 }} ==प्रारम्भिक जीवन == ==क्लब खेल जीवन == ===पेनाआरोल=== ===[[रियल_म्याड्रिड|रियल म्याड्रिड]]=== सन् २०१६ जुलाइमा पेनाआरोलबाट [[रियल_म्याड्रिड|रियल म्याड्रिड]] आएका थिए र रियल_म्याड्रिड क्यास्टिला (रियल_म्याड्रिड बि)बाट खेल्न सुरूगरे । ==सन्दर्भ सूची== {{reflist}} [[श्रेणी:सन् १९९८ मा जन्म]] [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:फुटबल खेलाडीहरू]] mjx5zwdy193otueqn87l7i9m8gpvvy4 0 108540 1073669 919278 2022-08-12T15:38:27Z हिमाल सुबेदी 30817 हिमाल सुबेदी ले [[म्याप माई इण्डिया]] मा पुनर्निर्देश नछोडि त्यसलाई [[म्याप माई इन्डिया]] मा सारेको हो: शीर्षक सुधार wikitext text/x-wiki {{Infobox website | name = म्याप माई इण्डिया | headquarters = नयाँ दिल्ली <ref name="Malik2016">{{cite book|author=K.S.V. Menon & Garima मलिक|title=Funding Options for Startups: A Conceptual Framework and Practical Guide|url=https://books.google.com/books?id=bARTDAAAQBAJ&pg=PT29|date=10 June 2016|publisher=नोसन प्रेस|isbn=978-1-945400-80-3|pages=२९}}</ref> | screenshot = चित्र:म्याप माई इण्डियाको लोगो.jpg | type = नक्सा, पथ प्रदर्शन सेवा | founded = {{Start date and age|1992}} | founder = राकेश भर्मा, रश्मी भर्मा | area_served = भारत, नेपाल, बङ्गलादेश | key_people = सिवालिक प्रसाद <small>(निर्देशक)</small>, रोशन भर्मा <small>(कार्यकारी)</small>, सपना अबुजा <small>(सञ्चालन)</small>, अङ्कित भट्ट <small>(</small>, अञ्जु जैन <small>(वित्तीय)</small> | industry = [[नक्सा आँकडा]]<br>[[विश्वव्यापी स्थान निर्धारण प्रणाली पथ प्रदर्शन सफ्टवेयर]]<br>[[वे नक्सा]] | owner = सिई इन्फो सिष्टम्स निजी लिमिटेड | num_employees = १०००+ | website = {{URL|https://www.mapmyindia.com}} }} '''म्याप माई इण्डिया'''ले अङ्कीय नक्सा आँकडा, दूरसञ्चार आँकडा, स्थानमा आधारित सेवाको रूपमा सफ्टवेयर र भौगोलिक जानकारी प्रणालीका सेवाहरू प्रदान गर्दछ। <ref>{{cite web|author=आवर व्युरो |url=http://www.thehindubusinessline.com/info-tech/mapmyindia-to-build-digital-map-twin-of-the-real-world/article9644671.ece |title=MapmyIndia to build ‘Digital Map Twin of the Real World’ &#124; Business Line |publisher=द हिन्दु बिजनेस लाइन डटकम |date=2017-04-17 |accessdate=2017-08-21}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.financialexpress.com/industry/technology/mapmyindia-this-navigation-system-will-help-you-reach-the-doorstep-of-your-destination-heres-how/546020/ |title=MapMyIndia: This navigation system will help you reach the doorstep of your destination; here's how |publisher=द फाइनान्सिएल एक्सप्रेस |date=2017-02-10 |accessdate=2017-08-21}}</ref> कम्पनीको स्थापना सन् १९९२ मा भएको थियो। यसको प्रधान कार्यालय भारतको राजधानी [[नयाँ दिल्ली]]मा रहेको छ। <ref name="Malik2016">{{cite book|author=K.S.V. Menon & Garima Malik|title=Funding Options for Startups: A Conceptual Framework and Practical Guide|url=https://books.google.com/books?id=bARTDAAAQBAJ&pg=PT29|date=10 June 2016|publisher=Notion Press|isbn=978-1-945400-80-3|pages=29}}</ref> == इतिहास == म्याप माई इण्डियाको स्थापना राकेश र रश्मि वर्माले सन् १९९२ मा गरेका थिए।<ref name="Layak">{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/small-biz/startups/as-mapmyindia-enters-google-territory-can-it-beat-the-goliath-of-internet/articleshow/63060134.cms|title=As MapmyIndia enters Google territory, can it beat the Goliath of internet?|last=लायक|first=सुमन|date=2018-02-25|work=The Economic Times|access-date=2018-10-29}}</ref><ref>{{cite web|title=Harvard Business Review,https://hbr.org/2013/07/use-customer-cash-to-finance-your-start-up}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://auto.ndtv.com/news/mapmyindia-launches-digital-twin-of-real-world-1682517|title=MapMyIndia Launches Digital Twin Of Real World - NDTV CarAndBike|last=|first=|date=|work=एनडिटिभि|access-date=2018-10-29|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://auto.ndtv.com/news/mapmyindia-launches-digital-twin-of-real-world-1682517|title=MapMyIndia Launches Digital Twin Of Real World - NDTV CarAndBike|last=|first=|date=|work=[[NDTV]]|access-date=2018-10-29|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.medianama.com/2014/05/223-mapmyindia-launches-new-app-with-voice-navigation-in-regional-languages/|title=Mapmyindia launches new app with voice navigation in regional languages - MediaNama|website=www.medianama.com|language=en|access-date=2018-10-29}}</ref> उनीहरूले भारतको नयाँ दिल्लीमा सन् १९९२ मा सिए इन्फो सिस्टम्सको नाममा परियोजनाको सुरुवात गरेका थिए। कम्पनीले वेब नक्सा प्रविधिको विकासमा काम गर्न सुरू गरेको थियो र देशमा अवस्थित सङ्गठनहरूमा बजारशास्त्र र रसद दक्षता अभिवृद्धि गर्नका लागि आवश्यक उत्पादन र सेवाहरू प्रदान गर्दछ। सन् १९९३ मा कम्पनीले [[द कोका-कोला कम्पनी|कोका कोला]] र सेलुलर वनको बजारशास्त्रीय र रसद सञ्चालनलाई समर्थन गर्न विस्तृत स्थान वर्णनको साथ राम्रो गुणस्तरको नक्साको विकास गर्न जिम्मेवारी लिएको थियो। कम्पनीले सन् २००४ मा पहिलो भारतीय अन्तर्क्रियात्मक अङ्कीय नक्सा पोर्टल "म्याप माई इण्डिया डटकम" सुरू गरेको थियो। यस पोर्टलले नि: शुल्क, अनुकूलन गरिएको स्थानमा आधारित सेवाहरू प्रदान गरेको थियो। सेवाहरू इण्टरनेट जडानको साथ मोबाइल फोनका लागि पनि उपलब्ध छन्। यी सेवाहरू म्याजिक ब्रिक्स म्यापलाई माई इण्डिया पोर्टल मार्फत पनि प्रदान गरिएको थियो। <ref>{{Cite news|url=https://www.japantimes.co.jp/news/2017/04/24/business/corporate-business/japanese-map-publisher-zenrins-indian-partner-expansion-drive/|title=Japanese map publisher Zenrin’s Indian partner in expansion drive|date=2017-04-24|work=द जापान टाइम्स अनलाइन|access-date=2018-10-29|language=en|issn=0447-5763}}</ref><ref name=":0">{{Cite news|url=https://inc42.com/startups/mapmyindia-maps-gps/|title=MapmyIndia Story: The 25 Year Journey Of Maps, GPS, And More|date=2017-06-13|work=इङ्क४२ मिडिया|access-date=2018-10-29|language=en}}</ref> सन् २०१० मा, म्याप माई इण्डियाले स्थान निर्धारण प्रणाली पथ प्रदर्शन सेवाको सुरु गरेको थियो जसलाई रोड पाइलटको नामले चिनिथ्यो र यो भारतीय सहर, गाउँ र गन्तव्यहरूलाई पुनर्निर्धारित रूपमा समेटेको थियो। कम्पनीको नक्साहरू आइएसआरओ उपग्रह चित्रणको साथ उन्नत र उपग्रह दृश्य प्रदान गर्ने हेतु एकीकृत गरिएको थियो।<ref>{{cite web|title=The Economic Times,https://economictimes.indiatimes.com/tech/internet/locate-your-house-with-mapmyindia-v-2007/articleshow/2173135.cms}}</ref> सन् २०१८ सम्मा, यससँग ५००० उद्यम र ५० लाख भन्दा बढी उपभोक्ताहरू रहेका छन् जसले यसको सेवाहरूबाट लाभ लिन्छन्।<ref>{{cite web|title=Harvard Business Review,https://hbr.org/2013/07/use-customer-cash-to-finance-your-start-up}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.afaqs.com/news/story/50075_Meet-MapmyIndia-the-Desi-Google-Map|title=Meet MapmyIndia, the 'Desi Google Map'|website=अफकास|language=en|access-date=2018-10-29}}</ref> श्रीलङ्का, बङ्गलादेश र [[नेपाल]]को नक्सा सृजना गर्दै म्याप माइ इण्डिया भारतीय उपमहाद्वीपमा विस्तार भएको छ।<ref>{{Cite web|url=http://www.forbesindia.com/article/startups/mapmyindia-2.0-battling-for-supremacy/49999/1|title=MapmyIndia 2.0: Battling for supremacy {{!}} Forbes India|website=फोर्ब्स भारत|language=en|access-date=2018-10-29}}</ref> == उत्पादन तथा सेवाहरू == म्याप माई इण्डियाले पथ प्रदर्शन, विश्लेषण र पछ्याउँदै डेस्कटप र मोबाइल उपकरणहरूको लागि वेब नक्सा सेवाको प्रदान गर्दछ। कम्पनीले उन्नत स्थान निर्धारण प्रणाली अन्तर्गत पछ्याउने उपकरणहरूमा पनि प्रस्ताव गर्दछ। पथ प्रदर्शन सेवाले सडक दृश्य, सार्वजनिक आवतजावत जानकारी र सवारी साधनहरूको लागि बोलिएका निर्देशनहरूको साथ पथ अनुरूपको प्रदर्शन सेवालाई समावेश गर्दछ।<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindubusinessline.com/info-tech/mapmyindia-to-launch-vehicle-tracking-device/article24857333.ece|title=MapmyIndia to launch vehicle-tracking device|work=@बिजनेस लाइन|access-date=2018-10-29|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.newindianexpress.com/business/2018/oct/21/mapmyindia-expects-30-per-cent-revenue-growth-this-fiscal-on-account-of-new-products-1888085.html|title=MapmyIndia to launch vehicle-tracking device|date=3 September 2018|publisher=द हिन्दु}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://gadgets.ndtv.com/apps/news/mapmyindia-navimaps-navigation-app-for-ios-now-available-for-download-566679|title=MapmyIndia 'NaviMaps' Navigation App for iOS Now Available for Download|work= ग्याजेट ३६० डटकम|access-date=2018-10-29|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bgr.in/news/mapmyindia-launches-navimaps-an-offline-navigation-app-for-ios/|title=MapmyIndia launches ‘NaviMaps’, an offline navigation app for iOS|last=पिटिआई|date=2014-07-29|work=बिजिआर भारत|access-date=2018-10-29|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.mysmartprice.com/gear/2018/07/20/android-auto-app-satellite-view-google-maps-realistic-true-car-navigation-mode/|title=Android Auto App Gets Satellite View: Google Maps Finally Looks Realistic While In True In-Car Navigation Mode - MySmartPrice News|date=2018-07-20|work=माइ स्मर्ट प्राइस|access-date=2018-10-29|language=en-US}}</ref> यसले पछि अफलाइन पथ प्रदर्शन अनुप्रयोग, नेभि म्याप्सको रूपमा सुरु गरेको थियो जसले अफलाइन भेक्टर आँकडाको उपयोग गर्दछ।<ref>{{Cite news|url=https://gadgets.ndtv.com/apps/news/mapmyindia-navimaps-navigation-app-for-ios-now-available-for-download-566679|title=MapmyIndia 'NaviMaps' Navigation App for iOS Now Available for Download|work= ग्याजेट ३६०|access-date=2018-10-29|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bgr.in/news/mapmyindia-launches-navimaps-an-offline-navigation-app-for-ios/|title=MapmyIndia launches ‘NaviMaps’, an offline navigation app for iOS|last=पिटिआई|date=2014-07-29|work=बिजिआर भाारत|access-date=2018-10-29|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.mysmartprice.com/gear/2018/07/20/android-auto-app-satellite-view-google-maps-realistic-true-car-navigation-mode/|title=Android Auto App Gets Satellite View: Google Maps Finally Looks Realistic While In True In-Car Navigation Mode - MySmartPrice News|date=2018-07-20|work=माइस्मार्ट प्राइस|access-date=2018-10-29|language=en-US}}</ref> == बजार साझेदारी == कम्पनीको पग प्रदर्शन सेवालाई मुख्य रूपमा कार निर्माताहरूले प्रयोग गर्छन् र यसले भारतमा स्थान निर्धारण प्रणाली पथ प्रदर्शनमा ९०% बजार साझेदारी गरेको छ।<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://www.financialexpress.com/industry/car-gps-devices-what-is-better-smartphone-or-dedicated-device-here-is-guide-for-you/930291/|title=Car GPS devices: What is better? Smartphone or dedicated device; here is guide for you - The Financial Express|website=फाइनान्सिएल एक्सप्रेस|access-date=2018-10-29}}</ref> यसले हाल कम्पनीसँग ५,००० उद्यम ग्राहकहरू भएको र ती ग्राहकहरूले ८०% बजार साझेदारी गरेको दावी गरेको छ।<ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/it-majors-to-benefit-from-regulatory-push-for-telematics/articleshow/58136318.cms|title=IT majors to benefit from regulatory push for telematics - Times of India|work=द टाइम्स अफ इण्डिया|access-date=2018-10-29}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.vccircle.com/flipkart-backed-mapmyindia-acquires-vidteq|title=Flipkart-backed MapmyIndia acquires VIDTEQ|date=2017-04-18|work=भिसि सर्कल|access-date=2018-10-29|language=en-US}}</ref> == कोष == म्याप माई इण्डियाले सन् २००७ यता लाइटबक्स भेञ्चर, नेक्सस भेन्चर पार्टनर्स, क्वालकम भेञ्चर्स र जेनरिनबाट तीन चरणमा गरी उद्यम पूँजी कोषमा ३४ मिलियन अमेरिकी डलर जुटाएको थियो। <ref>{{Cite web|url=https://gigaom.com/2007/08/09/419-mapmyindia-gets-over-25-million-in-funding-from-nexus-india-capital/|title=MapMyIndia Gets Over $2.5 Million In Funding From Nexus India Capital|last=|first=|date=2007-08-09|website=गिगाओम|language=en|access-date=2018-10-29}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.outlookbusiness.com/enterprise/big-idea/an-atlas-of-opportunity-1730|title=An atlas of opportunity|last=|first=|date=|work=आउटलुक|access-date=2018-10-29}}</ref> सन् २०१५ मा, फ्लिपकार्टले, कम्पनीको ३४% शेयर १,६०० करोड रुपैयाँमा हासिल गरेको घोषण गरेको थियो।<ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/small-biz/startups/flipkart-picking-up-34-stake-in-digital-mapping-firm-mapmyindia-in-rs-1600-crore-deal/articleshow/50034934.cms|title=Flipkart picking up 34% stake in digital mapping firm MapmyIndia in Rs 1,600 crore deal|last=Chanchani|first=Madhav|date=2015-12-04|work=द इकोनोमिक टाइम्स|access-date=2018-10-29|last2=डेभ|first2=सचिन}}</ref> == सन्दर्भ सामग्रीहरू == {{सन्दर्भसूची}} [[श्रेणी:भारतीय वेबसाइटहरू]] [[श्रेणी:वेब नक्सा सेवाहरू]] 3orlz3pt0j26tdyr10iss2rvcwknx4e 3 123667 1073627 1045078 2022-08-12T12:04:13Z बडा काजी 52836 स्वागतम् wikitext text/x-wiki <div style="width: 99%; color: #111; {{box-shadow|0|1px|3px|rgba(0, 0, 0, 0.35)}} {{border-radius|2px}}"> <div style="overflow:hidden; height:auto; background: #fff; width: 100%; padding-bottom:18px;"> <div style="font-size: 36px; margin-top: 24px;margin-left: 16px; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height: 1.2em;">नमस्ते, Wallflowernepalज्यू</div> <div style="font-size: 24px; padding-top: 0px; margin-left: 16px; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height:1.2em; color: #666; "> [[नेपाली विकिपिडिया]]मा हार्दिक [[विकिपिडिया:स्वागत|स्वागत छ]]! </div></div> <div style="vertical-align:middle; color: black; background-color:#fff"> <div style="display: flex; flex-flow: row wrap; background-color:#EAECF0; padding: 10px; padding-left: 25px; "> <div style="font-size: 18px; padding-top: 0px; margin-left: 0px; text-align: center; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height:1.5em; color: #111; "> हालसम्म नेपाली विकिपिडियामा [[विशेष:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] लेखहरू छन्। यसलाई बढाउन [[विकिपिडिया:विकिपीडियामा योगदान|तपाईँको योगदान]]को आवश्यकता रहेको छ। आउनुहोस् तपाईँ हामी सबै मिलेर नेपाली विकिपिडियालाई विश्वका अन्य प्रमुख [[:meta:List_of_Wikipedias/ne|भाषाका विकिपिडिया जत्ति कै धनी]] बनाऔँ। विकिपिडियाले कुनै पनि व्यक्तिलाई सम्पादन गर्ने अधिकार दिन्छ। मलाई आशा छ कि तपाईंले यहाँ मन पराउनुहुन्छ र योगदान गर्ने निर्णय गर्नुहुन्छ।</div> <div style="flex: 1 1 300px;"><br/> <div style="font-size: 17px; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height:1.2em; font-weight:normal;">[[File:Symbol support2 vote.svg|25px|alt=|link=]] सुरुवात</div> <div style="font-size: 15px;"> * पहिले [[विकिपिडिया:विकिपिडियाको बारेमा|विकिपिडियाको परिचय पृष्ठ]] पढ्नुहोस्। * तपाइँले कसरी [[मद्दत:सहायता विषयसूचि|विकिपिडियामा योगदान गर्न सक्नुहुन्छ]] जान्नुहोस्। * आफ्नो परिचय दिनको लागि तपाईँको [[प्रयोगकर्ता:Wallflowernepal|प्रयोगकर्ता पृष्ठ]] बनाउनुहोला ताकि हामी तपाईलाई अझ राम्रोसँग चिन्न सक्छौं। (परिचय दिइरहनु आवश्यक नै भने छैन) </div> </div> <div style="flex: 1 1 300px;"><br/> <div style="font-size: 17px; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height:1.2em; font-weight:normal;">[[File:Artículo bueno-blue.svg|25px|alt=|link=]] सुझावहरू</div> <div style="font-size: 15px;"> * कृपया [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा/वार्तालाप पृष्ठ|वार्तालाप पृष्ठ]]मा चारवटा वक्र (<code><nowiki>~~~~</nowiki></code>) प्रयोग गरि हस्ताक्षर गर्नुहोला। यसो गर्नाले वार्तालाप पृष्ठमा स्वत: तपाईँको नाम, वार्ता पृष्ठसूत्र र मिति थपिने छ। * यदि तपाईँलाई विकिपिडियामा केही समस्या परेको छ भने आफ्नो वार्तालाप पृष्ठमा <code>'''<nowiki>{{मद्दत}}</nowiki>'''</code> राख्नु होला। कसैले तपाईँको समस्याको समाधान बताउने छन्। * नयाँ पृष्ठहरू [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा/सम्पादन|सम्पादन गर्दा]] वा [[विकिपिडिया:कसरी लेख बनाउने?|सिर्जना गर्दा]], [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा/सन्दर्भ|सन्दर्भ]]हरू थप्दा वा मेटाउँदा गल्ती गर्न डराउनु पर्दैन किनकि गल्तीहरु सबैले गर्छन्। </div> </div> </div> <div style="padding: 10px; padding-left: 25px; "> <div style="text-align: center;"> {{clickable button 2|विकिपिडिया:कसरी लेख बनाउने?|कसरी लेख बनाउने?|class=mw-ui-constructive center}} </div> <div style="text-align: center;"> {{clickable button 2|विकिपिडिया:चिया घर|यदि तपाइँसँग प्रश्नहरू छन् भने यहाँ सोध्नुहोस्|class=mw-ui-constructive center}} </div> </div> </div> </div> '''स्वागतम्''', हामी नेपाली विकिपिडियामा तपाइँको सम्पादनको लागि पर्खिरहेका छौं! --[[User:बडा काजी|बडा काजी]] ([[User talk:बडा काजी|कुरा गर्ने]]) १७:४९, १२ अगस्ट २०२२ (नेपाली समय) == तपाईँको लेख [[गुगल र विकिपिडिया]]== [[Image:Information.svg|25px|alt=Information icon]] तपाईलाई स्वागत छ र विकिपिडियामा [[Special:Contributions/Wallflowernepal|हजुरको योगदान]]का the page [[:गुगल र विकिपिडिया]] लागि धन्यवाद ! तपाईले विकिपिडियामा थप गर्नुभएको पृष्ठ ''नेपाली'' संस्करणमा छ । यो नेपाली भाषाको लेख होइन । यस लेखलाई नेपालीमा अनुवाद गर्न हामी तपाईंलाई अनुरोध गर्दछौं । यसलाई [[विकिपिडिया:नेपालीमा अनुवाद गर्नु आवश्यक पृष्ठहरू|नेपालीमा अनुवाद गर्नु आवश्यक पृष्ठहरू]]मा सूचीबद्ध गरिएको छ र अर्को दुई हप्ता भित्र अनुवाद नगिरएमा लेख मेटिनेछन् । धन्यवाद ! <!-- Template:uw-notenglish --> [[User:Biplab Anand|'''<font color="#008000"><b>बिप्लब आनन्द</b></font>''']] [[User_talk:Biplab Anand|(<small>'''म सँग कुरा गर्नुहोस'''</small>)]] १८:४७, २९ नोभेम्बर २०२१ (नेपाली समय) ny9wk4adbp2j33jjq739cjkaa2diwel 2 125326 1073637 1073356 2022-08-12T12:44:38Z बडा काजी 52836 आयात गरिएको https://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Wiki2021/C%E1%BA%A3i_thi%E1%BB%87n_n%E1%BB%99i_dung wikitext text/x-wiki <noinclude><templatestyles src="Wiki2021/styles.css" /></noinclude><!-- --><templatestyles src="Wiki2021/Cải thiện nội dung/styles.css" /> <div class="content-improvement-box"> <div class="content-improvement-problems"> {{#invoke:RandomContentImprovementItems| main }} </div> <div class="content-improvement-invitation"> <div class="content-improvement-invitation__title">Tham gia Wikipedia</div> <div class="content-improvement-invitation__content"> <div class="content-improvement-invitation__icon></div> '''[[Wikipedia:Giới thiệu|Wikipedia]]''' là dự án bách khoa toàn thư [[Wikipedia:Quyền tác giả|mở]], [[Wikipedia:Phiên bản ngôn ngữ|đa ngôn ngữ]] mà [[Wikipedia:Ai viết Wikipedia?|mọi người]] đều có thể tham gia đóng góp. Mục tiêu của Wikipedia là xây dựng một bách khoa toàn thư hoàn chỉnh, chính xác và trung lập. Sự phát triển của Wikipedia tiếng Việt phụ thuộc vào sự tham gia của bạn. Dù là [[Wikipedia:Bài viết đầu tiên của bạn|tạo một bài mới]], [[Trợ giúp:Sửa đổi|thêm nội dung]], sửa lỗi chính tả hay bổ sung hình ảnh minh họa, thì bạn cũng đã góp phần xây dựng để Wikipedia tiếng Việt ngày một phát triển. </div> <div class="content-improvement-invitation__button u-text-align-center">[[Wikipedia:Chào mừng người mới đến|<span class="mw-ui-button mw-ui-progressive">Tham gia</span>]]</div> </div> </div> n3b2ifder7nm0aw1n6ku510wy2peqd8 1073639 1073637 2022-08-12T13:27:44Z बडा काजी 52836 सुधार गरियो wikitext text/x-wiki <noinclude><templatestyles src="कार्य केन्द्र/styles.css" /></noinclude><!-- --><templatestyles src="Wiki2021/Cải thiện nội dung/styles.css" /> <div class="content-improvement-box"> <div class="content-improvement-problems"> {{#invoke:RandomContentImprovementItems| main }} </div> <div class="content-improvement-invitation"> <div class="content-improvement-invitation__title">Tham gia Wikipedia</div> <div class="content-improvement-invitation__content"> <div class="content-improvement-invitation__icon></div> '''[[Wikipedia:Giới thiệu|Wikipedia]]''' là dự án bách khoa toàn thư [[Wikipedia:Quyền tác giả|mở]], [[Wikipedia:Phiên bản ngôn ngữ|đa ngôn ngữ]] mà [[Wikipedia:Ai viết Wikipedia?|mọi người]] đều có thể tham gia đóng góp. Mục tiêu của Wikipedia là xây dựng một bách khoa toàn thư hoàn chỉnh, chính xác và trung lập. Sự phát triển của Wikipedia tiếng Việt phụ thuộc vào sự tham gia của bạn. Dù là [[Wikipedia:Bài viết đầu tiên của bạn|tạo một bài mới]], [[Trợ giúp:Sửa đổi|thêm nội dung]], sửa lỗi chính tả hay bổ sung hình ảnh minh họa, thì bạn cũng đã góp phần xây dựng để Wikipedia tiếng Việt ngày một phát triển. </div> <div class="content-improvement-invitation__button u-text-align-center">[[Wikipedia:Chào mừng người mới đến|<span class="mw-ui-button mw-ui-progressive">Tham gia</span>]]</div> </div> </div> 5572pg1bmk2m7i7swp0hvvgb5dpokif 1073640 1073639 2022-08-12T13:28:22Z बडा काजी 52836 wikitext text/x-wiki <noinclude><templatestyles src="Wikipedia:Main Page/styles.css" /></noinclude><!-- --><templatestyles src="कार्य केन्द्र/styles.css" /> <div class="content-improvement-box"> <div class="content-improvement-problems"> {{#invoke:RandomContentImprovementItems| main }} </div> <div class="content-improvement-invitation"> <div class="content-improvement-invitation__title">Tham gia Wikipedia</div> <div class="content-improvement-invitation__content"> <div class="content-improvement-invitation__icon></div> '''[[Wikipedia:Giới thiệu|Wikipedia]]''' là dự án bách khoa toàn thư [[Wikipedia:Quyền tác giả|mở]], [[Wikipedia:Phiên bản ngôn ngữ|đa ngôn ngữ]] mà [[Wikipedia:Ai viết Wikipedia?|mọi người]] đều có thể tham gia đóng góp. Mục tiêu của Wikipedia là xây dựng một bách khoa toàn thư hoàn chỉnh, chính xác và trung lập. Sự phát triển của Wikipedia tiếng Việt phụ thuộc vào sự tham gia của bạn. Dù là [[Wikipedia:Bài viết đầu tiên của bạn|tạo một bài mới]], [[Trợ giúp:Sửa đổi|thêm nội dung]], sửa lỗi chính tả hay bổ sung hình ảnh minh họa, thì bạn cũng đã góp phần xây dựng để Wikipedia tiếng Việt ngày một phát triển. </div> <div class="content-improvement-invitation__button u-text-align-center">[[Wikipedia:Chào mừng người mới đến|<span class="mw-ui-button mw-ui-progressive">Tham gia</span>]]</div> </div> </div> 09g59yslqms8vg48ias05vczey00qct 1073642 1073640 2022-08-12T13:30:42Z बडा काजी 52836 सुधार गरियो wikitext text/x-wiki <noinclude><templatestyles src="Wikipedia:Main Page/styles.css" /></noinclude><!-- --><templatestyles src="कार्य केन्द्र/styles.css" /> <div class="content-improvement-box"> <div class="content-improvement-problems"> {{#invoke:RandomContentImprovementItems| main }} </div> </div> 3ugu9xtcul7sljg3tealrcdr1soz84j 1073647 1073642 2022-08-12T13:45:46Z बडा काजी 52836 कार्य केन्द्र wikitext text/x-wiki <noinclude><templatestyles src="Wikipedia:Main Page/styles.css" /></noinclude><!-- --><templatestyles src="कार्य केन्द्र/styles.css" /> <div class="content-improvement-box"> <div class="content-improvement-problems"> {{#invoke:कार्य केन्द्र| main }} </div> </div> d7jlzj0k9qkgwbwfidmgusqode0gd7r 0 125904 1073706 1069315 2022-08-13T03:27:50Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#सा२|शीमे सा२]])। wikitext text/x-wiki {{db-test|help=off}} तपाईं विकिपीडियामा नयाँ पृष्ठ बनाउने हुनुहुन्छ 2poza3chmpxpz3ihdgvrtueuocg56ig 0 125933 1073704 1069443 2022-08-13T03:26:40Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#ले३|शीमे ले३]])। wikitext text/x-wiki {{db-nocontent}} t8dgdtgt0uyoped1rrckai6epcuo953 0 126095 1073673 1072102 2022-08-12T16:03:36Z हिमाल सुबेदी 30817 सुधार गरिएको wikitext text/x-wiki {{संक्षिप्त विवरण|भारतको महाराष्ट्र स्थित एक राजनैतिक दल}} {{Infobox Indian Political Party |party_name = शिवसेना |logo = [[File:Logo of Shiv Sena.svg|200px]] |leader = [[उद्धव ठाकरे]] |chairman = [[उद्धव ठाकरे]] |secretary = |loksabha_leader = [[अरविन्द सावन्त]] |rajyasabha_leader = [[सञ्जय राउत]] |foundation = १९ जुन १९६६ |founder = [[बाल ठाकरे]] |headquarters = शिवसेना भवन, राम गणेश गडकरी चौक, दादर, [[मुम्बई]], [[भारत]] |publication = [[सामना]] |students = भारतीय विद्यार्थी सेना |youth = [[युवा सेना|युवासेना]] |women = शिवसेना महिला अघाड़ी |labour = भारतीय कामगार सेना |peasants = |flag = [[File:Shiv Sena-1575560401.jpg|150px]] |ideology = {{bulleted list|[[मराठी राष्ट्रवाद]]<ref>Joshi, R. (1970). The Shiv Sena: A Movement in Search of Legitimacy. Asian Survey, 10(11), 967–978. {{doi|10.2307/2642817}}</ref>|[[रूढिवाद]]|[[हिन्दुत्व]]<ref>{{cite web |url=http://www.dnaindia.com/mumbai/report_after-riot-shiv-sena-goes-the-hindutva-way-once-more_1731997 |title=After riot, Shiv Sena goes the Hindutva way once more |accessdate=27 अगस्त 2012|last=Kulkarni|first=Dhaval|publisher=DNA India|archive-url=https://web.archive.org/web/20120825190357/http://www.dnaindia.com/mumbai/report_after-riot-shiv-sena-goes-the-hindutva-way-once-more_1731997|archive-date=25 अगस्ट 2012|url-status=live}}</ref>|[[हिन्दु राष्ट्रवाद]]<ref>{{cite web |url=http://www.firstpost.com/politics/its-back-to-hindutva-for-shiv-sena-after-11-august-426230.html |title=It’s back to Hindutva for Shiv Sena after 11 अगस्ट |accessdate=27 अगस्ट 2012|last=Kaul |first=Vivek |publisher=firstpoint.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20120828124557/https://www.firstpost.com/politics/its-back-to-hindutva-for-shiv-sena-after-11-august-426230.html|archive-date=28 अगस्ट 2012|url-status=live}}</ref>|[[आर्थिक राष्ट्रवाद]]<ref>Morkhandikar, R. S. (1967). The Shiv Sena—An Eruption of Sub-Nationalism. Economic and Political Weekly, 2(42), 1903–1906. {{jstor|24478083}}</ref>}} |position = [[दक्षिणपन्थी राजनीति]]बाट '''चरमपन्थी-दक्षिणपन्थी राजनीति''' |eci = राजकीय दल |alliance = [[राष्ट्रिय जनतान्त्रिक गठबन्धन]] (सन् १९९१ देखि २०१९)<br>महाराष्ट्र विकास आघाडी (२०१९ बाट) |loksabha_seats = {{Infobox political party/seats|18|545|hex=#CC5500}} |rajyasabha_seats = {{Infobox political party/seats|4|245|hex=#CC5500}} |state_seats_name = [[महाराष्ट्र विधान सभा]] |state_seats = {{Composition bar|19|288|hex={{party color|Shiv Sena}}}} |state2_seats_name = [[महाराष्ट्र विधान परिषद]] |state2_seats = {{Composition bar|12|78|hex={{party color|Shiv Sena}}}} |symbol = [[File:Indian Election Symbol Bow And Arrow.png|150px]] |website = [https://shivsena.in/ शिवसेना]}} '''शिव सेना''' ('शिवाजीको<span>सेना</span> &#x27;) [[भारत]]को दक्षिणपन्थी मराठी क्षेत्रीय र [[हिन्दू धर्म|हिन्दू]] [[अन्धराष्ट्रवाद|अतिराष्ट्रवादी]] राजनीतिक पार्टी हो जसलाई बाल ठाकरेले सन् १९६६ मा स्थापना गरेका थिए। <ref name="BergerHeidemann2013">{{Cite book|title=The Modern Anthropology of India: Ethnography, Themes and Theory|url=https://books.google.com/books?id=sBgLb8XIGR8C&pg=PA179|date=3 June 2013|page=179}}</ref> मूलतः [[मुम्बई|बम्बई]]मा (वर्तमान मुम्बई) मूलवादी आन्दोलनबाट अगाडि आएर यस पार्टीले भारतका अन्य भागहरूबाट आएका आप्रवासीहरू भन्दा मराठी मानिसहरूलाई प्राथमिकता दिने व्यवहारको लागि आन्दोलन गर्दछ।  महाराष्ट्रको लागि यसको चुनाव चिन्ह ''धनुष र बाण'' हो। <ref>{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/politics/shiv-sena-finds-jharkhand-mukti-morcha-has-first-right-to-symbol/lite/|title=Shiv Sena finds Jharkhand Mukti Morcha has first right to symbol|last=Pradeep Kaushal|date=September 28, 2015|work=indianexpress.com|access-date=28 April 2020|publisher=The Indian Express|location=New Delhi|quote=Shivsena's bow-and-arrow symbol is the same as that of the Jharkhand Mukti Morcha.}}</ref> उद्धव ठाकरे, बाल ठाकरेका छोरा र पार्टी नेता हुन् भने उनले सन् २०१९ देखि २९ जुन २०२२ सम्म महाराष्ट्रको मुख्यमन्त्रीको रूपमा सेवा गरेका थिए। हालसम्म पनि पार्टीको प्राथमिक आधार अझै पनि [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रमा]] रहेको छ भने यसले अखिल भारतीय आधारमा विस्तार गर्ने प्रयास गरेको छ। सन् १९७० को दशकमा यसले बिस्तारै एक व्यापक हिन्दू राष्ट्रवादी एजेन्डालाई समर्थन गर्ने एक मराठी विचारधाराको वकालत गर्न सुरु गर्दै <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> यसले [[भारतीय जनता पार्टी]]सँग गठबन्धन गरेको थियो। पार्टीले स्थापनाकालदेखि नै मुम्बई नगरपालिकाको चुनावमा भाग लिन थालेको थियो। सन् १९८९ मा यसले [[लोक सभा|लोकसभा]] र महाराष्ट्र विधानसभा चुनावको लागि [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]]सँग गठबन्धनमा प्रवेश गरेको थियो यद्यपि सन् २०१४ अक्टोबरको विधानसभा चुनावमा अस्थायी रूपमा तोडिएको थियो। यो दल राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक गठबन्धनमा सन् १९९८-२०१९ मा एक गठबन्धन साझेदार, सन् १९९८-२००४ मा वाजपेयी सरकार र सन् २०१४-२०१९ मा नरेन्द्र मोदी सरकारको साथमा गठबन्धनलाई सुधार गरि सन् २०१४ डिसेम्बरमा महाराष्ट्रमा भाजपा सरकारको हिस्सा बनेको थियो। अक्टोबर २९ मा महाराष्ट्र चुनाव पछि शिवसेनाले आफ्नो गठबन्धन साझेदार [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]]द्वारा वाचा पूरा नगरेको दाबी गर्दै गठबन्धनलाई अन्त्य गरेको थियो। पार्टीले पछि महाराष्ट्रमा सरकार बनाउनको लागि [[भारतीय राष्ट्रिय काङ्ग्रेस]] र राष्ट्रवादी काङ्ग्रेस पार्टीसँग सहकार्य गरेको थियो। पछि यो गठबन्धनले सत्ता गुमाउँदा एक विद्रोही शिवसेना नेता सिन्देले भाजपाको साथमा शिवसेनाका २/३ विधायकहरूको समर्थन जुटाएर सन् २०२२ जुन ३० का दिन मुख्यमन्त्री बनेका थिए। <ref>{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/india/maharashtra-crisis-uddhav-thackeray-led-faction-in-hopeless-minority-within-party-eknath-shinde-to-sc/articleshow/92550287.cms|title=Maharashtra crisis: Uddhav Thackeray-led faction in hopeless ..}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/eknath-shinde-is-new-maharashtra-chief-minister-oath-at-7-30-pm-3115030|title=Eknath Shinde Takes Oath As Chief Minister, Devendra Fadnavis His Deputy}}</ref> [[बलिउड|हिन्दी]] चलचित्र उद्योगमा पार्टीको बलियो पकड छ। <ref>{{Cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/india/8073240/Author-Rohinton-Mistry-slams-Mumbai-University-after-book-ban.html|title=Author Rohinton Mistry slams Mumbai University after book ban|last=Dean|first=Nelson|publisher=telegraph.co.uk|archiveurl=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/india/8073240/Author-Rohinton-Mistry-slams-Mumbai-University-after-book-ban.html|archivedate=11 January 2022|accessdate=27 August 2012}}</ref> यसलाई "चरमपन्थी", <ref>{{Cite book|title=Extremism in Pakistan and India: The Case of the Jamaat-e-Islami and Shiv Sena|location=[[Colombo]]}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Rajiv Gandhi and Rama's Kingdom|url=https://archive.org/details/rajivgandhiramas00meht|location=[[New Haven, Connecticut|New Haven]], Connecticut|page=[https://archive.org/details/rajivgandhiramas00meht/page/157 157]}}</ref> "अराजकतावादी", <ref>{{Cite book|title=Capital and Labour Redefined:India and the Third World|location=[[London]]|page=344}}</ref> <ref>{{Cite book|title=India Today: An Encyclopedia of Life in the Republic|url=https://archive.org/details/indiatodayvolume00kami|location=Santa Barbara, California, California|page=[https://archive.org/details/indiatodayvolume00kami/page/n688 628]}}</ref> साथै " [[फासीवाद|फासीवादी]] पार्टी" भनेर उल्लेख गरिएको छ। <ref name="Chandavarkar2">{{Cite book|title=History, Culture and the Indian City|url=https://archive.org/details/historyculturein00chan|date=3 September 2009|page=[https://archive.org/details/historyculturein00chan/page/n42 29]}}</ref> <ref name="Jeff2011">{{Cite book|title=Religion, Politics and International Relations|url=https://books.google.com/books?id=XpO2s24WMowC&pg=PA150|access-date=18 November 2012|date=7 April 2011|page=150}}</ref> यसका साथसाथै सन् १९७० को भिवण्डी साम्प्रदायिक हिंसा, सन् १९८४ भिवण्डी दङ्गा र सन् १९९२-१९९३ बम्बई दङ्गामा भएको हिंसाको लागि शिवसेनालाई दोष लगाइएको छ। <ref>{{Cite book|title=Human Rights Watch World Report 1999|page=[https://archive.org/details/humanrightswatch00huma_0/page/186 186]|url=https://archive.org/details/humanrightswatch00huma_0/page/186}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Playing the "communal Card": Communal Violence and Human Rights|page=[https://archive.org/details/playingcommunalc00brow/page/27 27]|url=https://archive.org/details/playingcommunalc00brow/page/27}}</ref> पार्टीले आफ्नो शक्ति महाराष्ट्रको मराठा र कुणबी समुदायको समर्थनबाट निकालेको छ।<ref name="auto">{{Cite book|title=Caste, Class, and Capital: The Social and Political Origins of Economic Policy in India|url=https://books.google.com/books?id=RFLTDQAAQBAJ&pg=PA236}}</ref> == इतिहास == === उत्पत्ति === १९४७ [[भारतीय स्वतन्त्रता सङ्ग्राम|मा भारतको स्वतन्त्रता]] पछि, औपनिवेशिक युगबाट क्षेत्रीय प्रशासनिक विभाजनहरु क्रमशः परिवर्तन गरियो र भाषिक सीमाहरु पालना गर्ने राज्यहरु सिर्जना गरियो। बम्बे प्रेसिडेन्सी भित्र, मराठी भाषी जनताका लागि राज्य निर्माणको लागि व्यापक जनसंघर्ष सुरु भएको थियो। १९६० मा, राष्ट्रपति पदलाई दुई भाषिक राज्यहरुमा विभाजन गरिएको थियो - [[गुजरात]] र [[महाराष्ट्र]] । यसबाहेक, पहिलेको हैदराबाद राज्यको मराठी-भाषी क्षेत्रहरु महाराष्ट्रसँग जोडिए। बम्बई, धेरै तरिकामा भारतको आर्थिक राजधानी, महाराष्ट्र राज्यको राजधानी भयो। एकातिर, गुजराती समुदायका मानिसहरुले सहरका अधिकांश उद्योग र व्यापारिक उद्यमहरुको स्वामित्व पाएका थिए। <ref name="Public sector, Threats against other communities, businesses owned especially by Gujarati and Marwaris/"> {{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Sena-fate-From-roar-to-meow/articleshow/1311115.cms|title=Sena fate: From roar to meow|date=29 November 2005|work=[[The Times of India]]|access-date=2006-08-11}}</ref> अर्कोतर्फ, सहरमा [[दक्षिण भारत|दक्षिण भारतीय]] आप्रवासीहरुको निरन्तर प्रवाह थियो जो धेरै सेतो-कलर कामहरुलिन आएका थिए। सन् १९६० मा बम्बईका कार्टुनिस्ट बाल ठाकरेले ''व्यंग्यात्मक'' कार्टुन साप्ताहिक मार्मिक प्रकाशित गर्न थाले। यो प्रकाशन मार्फत उनले आप्रवासी विरोधी भावना फैलाउन थाले। १९ जुन १९६६ मा, ठाकरेले एक राजनीतिक संगठनको रुपमा शिवसेना स्थापना गरे। शिव सेनाले धेरै बेरोजगार मराठी युवाहरुलाई आकर्षित गर्‍यो, जो ठाकरेको आरोपित आप्रवासी विरोधी वक्तृत्वबाट आकर्षित भएका थिए। शिवसेना कार्यकर्ताहरु दक्षिण भारतीय समुदायहरु विरुद्ध विभिन्न आक्रमणहरुमा संलग्न भए, दक्षिण भारतीय रेस्टुरेन्टहरु तोडफोड गरे र रोजगारदाताहरुलाई मराठीहरुलाई काममा राख्न दबाब दिए। <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> === भारतीय जनता पार्टीसँग गठबन्धन === सेनाले १९७० को दशकमा हिन्दुत्व विचारधारालाई थप वजन दिन थाल्यो किनकि 'माटोका छोराहरु' कारण कमजोर हुँदै गयो। <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> पार्टीले सन् १९८९ देखि [[लोक सभा|लोकसभा]] र महाराष्ट्र विधानसभाका लागि भारतीय जनता पार्टी (बीजेपी) सँग गठबन्धन सुरु गरेको थियो। दुवैले सन् १९९५ र <ref name="BJP Shivsena 25 year">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-elections-bjp-ends-25yearold-alliance-with-shiv-sena-as-seat-sharing-talks-fail/501837-3-237.html|title=Maharashtra elections: BJP ends 25-year-old alliance with Shiv Sena as seat-sharing talks fail|publisher=ibnlive.in.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140927093832/http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-elections-bjp-ends-25yearold-alliance-with-shiv-sena-as-seat-sharing-talks-fail/501837-3-237.html|archivedate=2014-09-27|accessdate=2014-10-26}}</ref> ९९९ को बीचमा महाराष्ट्रमा सरकार बनाएका थिए। सेना सन् १९९९ देखि २०१४ सम्म भाजपासँगै राज्यमा विपक्षी दल थियो। यद्यपि, भाजपासँगको २५ वर्षको गठबन्धन २०१४ महाराष्ट्र विधानसभा चुनावमा सीट बाँडफाँडलाई लिएर खतरामा परेको थियो र दुवैले स्वतन्त्र रुपमा चुनाव लडे। <ref name="BJP Shivsena 25 year" /> २०१४ को चुनावपछि भाजपा सबैभन्दा ठूलो पार्टी बनेपछि सेनाले विरोध घोषणा गर्‍यो। तर, वार्तापछि सेना महाराष्ट्रमा सरकारमा सामेल हुन राजी भयो। <ref name="join">[http://indianexpress.com/article/india/politics/shiv-sena-to-join-fadnavis-govt-accepts-offer-of-12-cabinet-berths/ Shiv Sena to join Fadnavis govt; gives up claim to home minister, deputy CM post], Indian Express, 4 December 2014</ref> बृहन्मुम्बई नगर निगममा शिवसेना-भाजपा गठबन्धनले शासन गर्छ। परम्परागत रुपमा शिवसेनाको मुख्य गढहरु मुम्बई र [[कोङ्कण|कोंकण]] तटीय क्षेत्रहरु हुन्। तर, 2004 को लोकसभा चुनावमा परिणाम उल्टो भयो। शिव सेनाले राज्यको भित्री भागहरुमा प्रवेश गर्यो, जबकि मुम्बईमा घाटा बेहोरेको थियो।{{स्रोत नखुलेको|date=October 2014}} जनवरी २०१८ मा, शिवसेनाले २०१९ भारतीय आमचुनाव अघि भाजपा र उनीहरुको एनडीए गठबन्धनसँग आधिकारिक रुपमा सम्बन्ध तोड्यो लगभग ३० वर्षको भाजपासँगै प्रचार गरेपछि। <ref>{{Cite web|url=http://www.huffingtonpost.in/2018/01/23/shiv-sena-breaks-ties-with-bjp-in-maharashtra_a_23341772/|title=Shiv Sena Breaks Ties With BJP In Maharashtra|date=24 January 2018}}</ref> तर फेब्रुअरी २०१९ मा, बीजेपी र शिवसेनाले फेरि आम चुनाव र २०१९ महाराष्ट्र विधान सभा चुनावको लागि गठबन्धनको घोषणा गरे। <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/bjp-and-shiv-sena-seal-deal-for-2019-lok-sabha-polls-to-contest-in-25-23-seats-respectively/articleshow/68051183.cms|title=BJP and Shiv Sena seal deal for 2019 Lok Sabha polls; to contest in 25, 23 seats respectively|date=18 February 2019|work=Economic Times|access-date=26 March 2019}}</ref> चुनावले शिवसेनाले मत गुमाएको देख्यो र पछि भाजपाले सत्ता साझेदारीमा संलग्न हुन अस्वीकार गरेकोमा भाजपालाई सरकार बनाउन समर्थन गर्न अस्वीकार गर्यो। शिवसेना राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक गठबन्धनबाट पछि हट्यो, अक्टोबरको अन्त्यमा - नोभेम्बर २०१९ को शुरुमा राजनीतिक संकटको सामना गर्दै, जसले अन्ततः पार्टी नेता उद्धव ठाकरेलाई [[भारतीय राष्ट्रिय काङ्ग्रेस|भारतीय राष्ट्रिय कांग्रेस]] र राष्ट्रवादी कांग्रेस पार्टीको समर्थनमा मुख्यमन्त्री बनायो। <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/lok-sabha/maharashtra/bjp-loses-its-oldest-ally-shiv-sena/articleshow/72010644.cms|title=BJP loses its oldest ally Shiv Sena|date=2019-11-12|work=The Economic Times|access-date=2020-03-01}}</ref> २०१९ मा शिवसेना एनडीएसँग अलग भयो र यूपीएमा सामेल भयो। <ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-50402748|title=Maharashtra: The unravelling of India's BJP and Shiv Sena alliance|date=14 November 2019|work=BBC News|access-date=24 June 2022}}</ref> <ref name="BJP split">{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/inside-the-sena-bjp-split-cracks-appeared-before-lok-sabha-polls/story-LeVz0TFMDTxPuzEgzvTTbL.html|title=Inside the Shiv Sena-BJP split: Cracks appeared before Lok Sabha polls|date=17 November 2019|work=Hindustan Times|access-date=24 June 2022|language=en}}</ref> यसले महाविकास अघाडी नामक उप-गठबन्धन बनाएर महाराष्ट्रमा सरकार गठनको लागि शिवसेनाका उद्धव ठाकरेले मन्त्रालयको नेतृत्व गरेका थिए। <ref name="Wasted 25 Years">{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/uddhav-thackeray-says-wasted-25-years-in-alliance-with-bjp-2725461|title="Wasted 25 Years In Alliance With BJP...," Says Uddhav Thackeray|date=23 January 2022|work=NDTV.com|access-date=24 January 2022}}</ref> २०२२ मा, पार्टीको बैठकमा, उद्धव ठाकरेले यूपीएमा सामेल हुन एनडीएबाट बाहिरिने आफ्नो कदमको व्याख्या गरे। "हामीले बीजेपीलाई उनीहरुको राष्ट्रिय महत्वाकांक्षाहरु पूरा गर्न सक्षम बनाउन पूर्ण हृदयले समर्थन गर्यौं। उनीहरु राष्ट्रिय जानेछन् भने हामी महाराष्ट्रमा नेतृत्व गर्नेछौँ भन्ने बुझाइ थियो । तर हामीलाई धोका दिइयो र हाम्रो घरमा भत्काउने प्रयास गरियो। त्यसैले हामीले जवाफ फर्काउनु पर्यो।" ठाकरेले भाजपाले आफ्नो राजनीतिक सुविधा अनुसार आफ्ना सहयोगीहरुलाई डम्प गरेको आरोप लगाए। उनले भने, ‘भाजपाको मतलब हिन्दुत्व होइन । म मेरो टिप्पणीमा छु कि शिवसेनाले भाजपासँगको गठबन्धनमा २५ वर्ष खेर गयो" <ref name="Wasted 25 Years">{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/uddhav-thackeray-says-wasted-25-years-in-alliance-with-bjp-2725461|title="Wasted 25 Years In Alliance With BJP...," Says Uddhav Thackeray|date=23 January 2022|work=NDTV.com|access-date=24 January 2022}}</ref> यद्यपि, शिवसेनाका वरिष्ठ नेता एकनाथ शिन्देले अघिल्लो भाजपा-शिवसेना गठबन्धनलाई पुनर्स्थापित गर्न चाहन्थे र सेनाका विधायकहरुको बहुमत प्राप्त गर्दै पछि विद्रोह गरे।  २९ जुन २०२२ मा, सर्वोच्च अदालतले आफ्नो बहुमत प्रमाणित गर्नु पर्ने फैसला गरेपछि उद्धव ठाकरेले मुख्यमन्त्रीको पद र एमएलसी सदस्यबाट राजीनामा दिए। एकनाथ शिन्देले ३० जुनमा देवेन्द्र फडणवीसलाई उपमुख्यमन्त्री बनाएर <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/eknath-shinde-is-new-maharashtra-chief-minister-oath-at-7-30-pm-3115030|title=Eknath Shinde Takes Oath As Chief Minister, Devendra Fadnavis His Deputy}}</ref> मुख्यमन्त्रीको सपथ लिएका थिए। === महाराष्ट्र नवनिर्माण सेना का गठन === जुलाई २००५ मा, महाराष्ट्रका पूर्व मुख्यमन्त्री र सेना नेता नारायण राणेलाई पार्टीबाट निष्कासित गरियो, जसले पार्टीमा आन्तरिक द्वन्द्व निम्त्यायो। सोही वर्षको डिसेम्बरमा बाल ठाकरेका भतिजा राज ठाकरेले पार्टी छोडे । <ref> {{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/4539588.stm|title=Senior Shiv Sena leader quits|date=18 December 2005|access-date=2014-10-25|publisher=BBC}}</ref> राज ठाकरेले पछि नयाँ पार्टी, महाराष्ट्र नवनिर्माण सेना (MNS) स्थापना गरे। विभाजनपछि दुई सेनाका अनुयायीबीच झडप भएको छ ।{{स्रोत नखुलेको|date=October 2014}} यद्यपि MNS शिवसेनाबाट अलग भएको समूह हो, पार्टी अझै पनि भूमिपुत्र विचारधारामा आधारित छ। शिवाजी पार्कमा भएको एक सभामा पार्टीको अनावरण गर्दै उनले भने, ‘हिन्दुत्वको के हुन्छ भनेर सबै जना उत्सुक छन् र ‘म हिन्दुत्व, महाराष्ट्रको विकासका लागि यसको एजेन्डा र पार्टीको महत्त्व जस्ता मुद्दाहरुमा पार्टीको अडानलाई विस्तार गर्नेछु। १९ मार्चको जनसभामा झण्डाको रङ । <ref> {{Cite news|url=http://expressindia.indianexpress.com/news/fullstory.php?newsid=64115|title=Raj Thackeray launches new party|date=9 March 2006|access-date=2014-10-25|agency=Press Trust of India}}</ref> === नेतृत्व परिवर्तन === बाल ठाकरेका छोरा उद्धव ठाकरे २००४ मा पार्टीको नेता बने, यद्यपि बाल ठाकरे महत्त्वपूर्ण व्यक्तित्वको रुपमा रहे। 17 नोभेम्बर २०१२ मा बाल ठाकरेको मृत्यु पछि, उद्धव पार्टीको नेता बने तर "शिवसेना प्रमुख" (शिवसेना सुप्रीमो) उपाधि लिन अस्वीकार गरे। <ref> {{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Uddhav-takes-fathers-powers-but-not-Shiv-Sena-pramukh-title/articleshow/17452126.cms|title=Uddhav takes father's powers, but not Shiv Sena 'pramukh' title|date=2 December 2012|work=Times of India}}</ref> == पार्टी संरचना र जातीय संरचना == === संरचना === पार्टीको ''शिवसेना'' प्रमुख (प्रमुख) संगठनको अध्यक्षको बराबरको पद हो। यो पोस्ट वंशानुगत पोस्ट हो। वर्तमान ''शिवसेनाप्रमुख'' उद्धव ठाकरे हुन् भने उनका छोरा आदित्य ठाकरे ''शिवसेनाप्रमुख हुन्'' । पार्टीको प्रमुख (प्रमुख) को रुपमा, बाल ठाकरेले सबै प्रमुख निर्णयहरुलिनुभयो जबकि ''शिवसेना शिवसैनिकका'' ''कार्यकर्ता'' र सदस्यहरुले पार्टीको अधिकांश काम तल्लो तहमा गरे। उनको अन्तिम दिनहरुमा, पार्टीको दैनिक गतिविधिहरु उनका कान्छो छोरा उद्धव ठाकरेले सम्हालेका थिए। उद्धव ठाकरेका छोरा आदित्य ठाकरे पार्टीको युवा शाखा युवा सेनाको नेता बनेका छन्। २०१२ मा बाल ठाकरेको मृत्यु पछि, पार्टी वास्तविक रुपमा उद्धव ठाकरेको नेतृत्वमा थियो।{{स्रोत नखुलेको|date=October 2014}} मुम्बईको दादर इलाकामा अवस्थित सेना भवनले सन् <ref name="Thackeray inaugurates new Sena bhavan, Sena bhavan as headquarters">{{Cite web|url=http://www.ndtv.com/video/player/news/thackeray-inaugurates-new-sena-bhavan/5715|title=Thackeray inaugurates new Sena bhavan|publisher=[[NDTV]] news|accessdate=2006-07-29}}</ref> ९७६ देखि सेनाको मुख्यालयको रुपमा काम गर्दै आएको छ। सेनाका ''शाखाह''रु(शाखाहरु) महाराष्ट्र राज्यका साथै अन्य राज्यहरुमा चयन गरिएका स्थानहरुमा फैलिएका छन्, जसले आफ्नो इलाकाका अधिकांश स्थानीय मुद्दाहरुमा निर्णय गर्छन्। <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> स्थानिय लोकाधिकार समिति{{Clarify|date=October 2014}} शिव सेनासँग आबद्ध छ। यसले महाराष्ट्रमा महाराष्ट्रीयनहरुका लागि रोजगारीको अधिकारको संरक्षणको वकालत गर्दछ। <ref name="Business India">{{Cite book|title=Business India|url=https://books.google.com/books?id=f69IAAAAYAAJ|access-date=24 February 2012}}</ref> === जातीय संरचना === सेनामा विभिन्न महाराष्ट्रीय जातका मानिसहरु मिलेर काम गर्थे। पार्टीका नेताहरुप्रायः तथाकथित "उच्च जाति" अर्थात् बाट आएका थिए [[ब्राह्मण]], सीकेपी र पठारे प्रभु - ठाकरे, मनोहर जोशी, सुधीर जोशी, बलवंत मंत्री, डा हेमचन्द्र गुप्ते, श्याम देशमुख, माधव देशपांडे, दत्त प्रधान, विजय पर्वतकर, मधुकर सरपोतदार र प्रमोद नवलकर । <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> माथि उल्लेखित नेताहरु मध्ये एक, ७० को दशकको प्रारम्भमा बम्बईका [[नगरप्रमुख|मेयर]] र पूर्व पारिवारिक चिकित्सक र ठाकरेका विश्वासपात्र डाक्टर हेमचन्द्र गुप्तेले पैसालाई महत्व दिएको, शिव सैनिकहरुद्वारा हिंसा गरेको र १९७५ को आपतकाल को समयमा श्रीमती गान्धीलाई ठाकरे को समर्थन उल्लेख गर्दै "घृणा" मा शिवसेना छोडे । <ref>{{Cite book|title=Wages of Violence : Naming and identity in postcolonial Bombay|page=238|url=https://books.google.com/books?id=-y3iNt0djbQC&pg=PA238}}</ref> त्यहाँ दत्ताजी साल्वी, दत्ताजी नलावडे र वामनराव महाडिक जस्ता अन्य जातका नेताहरुर तथाकथित तल्लो जातका छग्गन भुजबल, लीलाधर डाके, भाइ शिंगरे र विजय गावकर जस्ता नेताहरु पनि थिए। <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> वर्षौंदेखि, सेना प्रमुख बाहेक, पार्टीमा बाह्र वरिष्ठ नेताहरु छन्, जसलाई 'नेता' भनिन्छ। तीमध्ये आठ उच्च जाति (चार [[ब्राह्मण]], दुई सीकेपी र दुई पठारे प्रभु ) छन्। अरुहरु या त मराठा ( दत्ताजी साल्वी ), शिम्पी ( वामनराव महाडिक ), आगरी (लीलाधर डाके ) वा माली ( छग्गन भुजबल ) थिए। वास्तवमा, भुजबलले सेनाले नेतृत्वमा उच्च जातिय पक्षपात गरेको आरोप लगाउँदै पार्टी छोडे। <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> [[दलित|दलितको]] संख्या पनि नगण्य थिएन । र सेनाले मंडल आयोगले प्रस्ताव गरेको आरक्षणको विरोध गरे पनि सेनामा ओबीसीको प्रतिशतमा कुनै कमी आएको छैन। यसरी, सेनाले सबै महाराष्ट्रीयनहरुलाई जातपात बिना साझा "मराठी छाता" अन्तर्गत एकताबद्ध गर्न सफल भयो। "माटोका छोराहरुको लागि प्राथमिकता उपचारको एजेन्डा महाराष्ट्रियनहरुले ती सबैलाई एकसाथ ल्याए। <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> === मतदाता आधार === १९८० को दशकको उत्तरार्ध र ९० को दशकको प्रारम्भमा शिवसेनाको बल मुख्यतया मराठा जातको समर्थनबाट आएको थियो - जसलाई यसले कांग्रेसबाट टाढा बनायो। <ref name="auto">{{Cite book|title=Caste, Class, and Capital: The Social and Political Origins of Economic Policy in India|url=https://books.google.com/books?id=RFLTDQAAQBAJ&pg=PA236}}</ref> मराठा जातको शिव सेनाबाट निर्वाचित विधायकहरुको ठूलो प्रतिशतलाई उद्धृत गर्दै, [[पुणे विश्वविद्यालय|पुणे विश्वविद्यालयका]] वोराले निष्कर्ष निकाले कि शिवसेना "मराठा पार्टी" को रुपमा उदाइरहेको छ। <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=78rfCgAAQBAJ&pg=PA240|title=Rise of the Plebeians?: The Changing Face of the Indian Legislative Assemblies|date=4 May 2012}}</ref> == कार्यालय ==   शिवसेना भवन भारतको मुम्बईमा रहेको शिव सेनाको केन्द्रीय कार्यालय रहेको भवन हो। यो दादरको राम गणेश गडकरी चोक र शिवाजी पार्कमा अवस्थित छ। यसको उद्घाटन १९ जुन १९७७ मा भएको थियो। नवीकरण गरिएको सेना भवनको उद्घाटन २७ जुलाई २००६ मा भएको थियो। यसमा शिवाजी महाराजको तामाको मूर्ति र बालासाहेब ठाकरेको ठूलो पोस्टर छ। १९९३ बम्बई बम विष्फोटमा, आतंककारीहरुको समूहले भवन र शहरका अन्य प्रमुख भवनहरुमा आक्रमण गरे। <ref name="1993 blasts">{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/north/story/1993-blasts-timeline-and-locations-156749-2013-03-22|title=The 1993 blasts: A recap of the day that shook India|date=22 March 2013|work=India Today|access-date=24 January 2022|agency=IANS|language=en}}</ref> == मुख्यमन्त्रीहरुको सूची == शिव सेनाबाट [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रका]] मुख्यमन्त्रीहरुको सूची यस प्रकार छ {| class="wikitable sortable" style="text-align: center;" ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" |№ ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | मुख्यमन्त्रीहरू ! rowspan="2" class="unsortable" style="background-color:#FF6634; color:white" | पोर्ट्रेट ! colspan="3" style="background-color:#FF6634; color:white" | कार्यालयमा कार्यकाल ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | सभा ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | निर्वाचन क्षेत्र ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | अन्य पदहरु राखिएको छ |- ! style="background-color:#FF6634; color:white" | सुरु गर्नुहोस् ! style="background-color:#FF6634; color:white" | अन्त्य ! style="background-color:#FF6634; color:white" | कार्यकाल |- | १ | मनोहर जोशी |[[चित्र:Manohar_Joshi_cropped.jpg|center|117x117px]] | {{Date table sorting|14 March 1995}} | {{Date table sorting|31 January 1999}} | {{Age in years and days|1995|3|14|1999|1|31}} | rowspan="2" | 9 औं सभा | दादर | [[लोक सभा अध्यक्ष|लोकसभा अध्यक्ष]] |- | २ | नारायण राणे |[[चित्र:Narayan_Rane.jpg|center|80x80px]] | {{Date table sorting|1 February 1999}} | {{Date table sorting|17 October 1999}} | {{Age in years and days|1999|2|1|1999|10|17}} | मालवण | महाराष्ट्र राजस्व मन्त्री |- style="vertical-align: middle; text-align: center;" | ३ | उद्धव ठाकरे |[[चित्र:Uddhav_Thackeray.png|center|80x80px]] | {{Date table sorting|28 November 2019}} | {{Date table sorting|29 June 2022}} | {{Age in years and days|2019|11|28|2022|6|29}} | 14 औं सभा | MLC | शिवसेना अध्यक्ष<br />सामनाको प्रधान सम्पादक |- style="vertical-align: middle; text-align: center;" | |} == केन्द्र सरकारमा शिवसेना मन्त्री छन् == * मनोहर जोशी : भारी उद्योग र सार्वजनिक उद्यम, [[लोक सभा अध्यक्ष|लोकसभा के]] १३ औं अध्यक्ष * आनन्दराव विठोबा अडसुल : राज्य, वित्त र कम्पनी मामिला मन्त्रालय * सुरेश प्रभु : उर्वरक तथा रसायन मन्त्री, उर्जा मन्त्रालय , भारी उद्योग तथा सार्वजनिक उद्यम मन्त्रालय * अनन्त गीते : भारी उद्योग तथा सार्वजनिक उद्यम, ऊर्जा मन्त्री * अरविन्द सावन्त : भारी उद्योग र सार्वजनिक उद्यम मन्त्रालय == चुनावी प्रदर्शन == == गतिविधि र आलोचना == सेनाले एसियाकै सबैभन्दा ठूलो बस्ती मुम्बईको धारावी क्षेत्रमा रहेका ५००,००० बस्ती बासिन्दाहरुको मुक्तिमा केन्द्रीय भूमिका खेलेको बताएको छ। तर, तत्कालीन शिवसेना–भाजपा सरकारले ल्याएपछि झुपडीमा बस्नेलाई सित्तैमा घर दिने नीति विवादास्पद बनेको छ । <ref>{{Cite web|url=http://www.rediff.com/news/aug/12sena.htm|title=Rediff News}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Highrises-dont-suit-Dharavi-slum-dwellers/articleshow/1386244.cms?referral=PM|title='Highrises don't suit Dharavi slum dwellers'|website=The Times of India}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2004/20040423/election.htm#1|title=The Tribune, Chandigarh, - Elections 2004}}</ref>  १९७० को दशकमा, शिवसेनाले [[औरङ्गाबाद, महाराष्ट्र|औरंगाबादको]] मराठवाडा विश्वविद्यालयको नाम "डा. बाबासाहेब अम्बेडकर विश्वविद्यालय" मा परिवर्तन गर्ने [[दलित]] नेतृत्वको आन्दोलन नामन्तर आन्दोलनको विरोध गर्‍यो र रुढिवादी मराठाहरुको विचारलाई समर्थन गर्‍यो। <ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/opinion/columns/the-nativists-dilemma/|title=The nativist's dilemma|date=2014-10-14|work=The Indian Express|access-date=2015-12-02}}</ref> १९९६ मा, शिवसेनाले आफ्नो व्यापार शाखाको लागि कोष जुटाउन र [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रका]] मानिसहरुका लागि दुई लाख सत्तरी हजार रोजगारीहरु सिर्जना गर्न मद्दत गर्न भारतमा अमेरिकी पप आइकन [[माइकल ज्याक्सन|माइकल ज्याक्सनको]] पहिलो र एकमात्र लाइभ कन्सर्ट आयोजना गर्‍यो। <ref>{{Cite web|url=http://www.huffingtonpost.in/2015/06/25/michael-jackson-india_n_7659626.html|title=The Way We Were: Footage of Michael Jackson's 1996 Trip To Mumbai|last=|date=2015-06-25|publisher=Huffingtonpost.in|accessdate=2015-12-02}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/leader-who-brought-ethnic-politics-to-mumbai-melting-pot/article4105715.ece|title=Leader who brought ethnic politics to Mumbai melting pot|work=The Hindu|access-date=2016-12-01}}</ref> डिसेम्बर २००३ मा, शिवसेना कार्यकर्ताहरुले आगरा स्पोर्ट स्टेडियमको क्रिकेट पिचलाई क्षति पुर्याए जुन पाकिस्तान र भारत बीचको क्रिकेट खेल आयोजना गर्ने भनिएको थियो। <ref>{{Cite web|url=http://www.siliconindia.com/shownews/Shiv_Sena_activists_damage_cricket_pitch_-nid-22229-cid-Top.html|title=Shiv Sena activists damage cricket pitch|date=2003-12-18|publisher=Siliconindia.com|accessdate=2013-07-09}}</ref> अप्रिल २००५ मा, भारतीय विद्यार्थी सेना, शिव सेनाको विद्यार्थी संगठनले नयाँ दिल्लीमा भारत-पाकिस्तान [[एकदिवसीय अन्तर्राष्ट्रिय]] खेल रोक्न प्रयास गर्यो। आन्दोलनकारीका प्रवक्ताले माग गरे: {{Quote|India should not play cricket with Pakistan till it hands over to India 20 terrorists, including [[Dawood Ibrahim]], and closes down militant training camps running there.<ref name="Hindu-2005-04">{{cite news|url=http://www.thehindu.com/2005/04/15/stories/2005041518520300.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20150904020030/http://www.thehindu.com/2005/04/15/stories/2005041518520300.htm|url-status=dead|archive-date=4 September 2015|title=Sena squad for Kotla|access-date=18 February 2012|location=[[Chennai]]|work=[[The Hindu]]|date=15 April 2005}}</ref>}} सेनाले " नैतिक पुलिस " को रुपमा काम गर्यो र भ्यालेन्टाइन डे मनाउने विरोध गर्यो। <ref name=":2">[http://www.eci.gov.in/StatisticalReports/LS_1989/Vol_I_LS_89.pdf TitlePage-VolI_LS99.]</ref> १४ फेब्रुअरी २००६ मा, बाल ठाकरेले मुम्बईमा एक निजी उत्सवमा शिवसैनिकहरुले गरेको हिंसात्मक आक्रमणको निन्दा र माफी मागे। “नाल्लासोपारा घटनामा महिलालाई कुटपिट भएको बताइएको छ। यदि यो साँच्चै भएको हो भने, यो कायरता को प्रतीक हो। मैले सधैं शिवसैनिकहरुलाई निर्देशन दिएको छु कि कुनै पनि परिस्थितिमा महिलाहरुलाई अपमानित र उत्पीडन गर्नु हुँदैन।" <ref>{{Cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-18/india/27813894_1_sena-mouthpiece-saamna-sena-chief-bal-thackeray-shiv-sainiks|title=Thackeray condemns V-Day attacks by Sainiks|date=18 February 2006|work=[[The Times of India]]|access-date=13 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110811045804/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-18/india/27813894_1_sena-mouthpiece-saamna-sena-chief-bal-thackeray-shiv-sainiks|archive-date=11 August 2011|agency=[[Press Trust of India|PTI]]|location=Mumbai}}</ref> ठाकरे र शिव सेना यसको विरोधमा रहे, यद्यपि उनीहरुले "भारतीय विकल्प" लाई समर्थन गर्ने संकेत गरे। <ref>{{Cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-13/india/27806760_1_sena-chief-bal-thackeray-valentine-s-day-saamna|title=Thackeray suggests Indian version of V-Day|date=13 February 2006|work=[[The Times of India]]|access-date=13 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110811045812/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-13/india/27806760_1_sena-chief-bal-thackeray-valentine-s-day-saamna|archive-date=11 August 2011|agency=Press Trust of India}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.ndtv.com/article/cities/right-wing-to-go-easy-on-couples-this-valentine-s-day-175815|title=Right-wing to go easy on couples this Valentine's Day|work=NDTV.com|access-date=17 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120217061835/http://www.ndtv.com/article/cities/right-wing-to-go-easy-on-couples-this-valentine-s-day-175815|archive-date=17 February 2012}}</ref> २० नोभेम्बर २००९ मा, शिवसेना कार्यकर्ताहरुले क्रमशः मुम्बई र [[पुणे|पुणेमा]] रहेको [[हिन्दी]] र मराठी टिभि समाचार च्यानल IBN7 र IBN-लोकमतको कार्यालयमा आक्रमण र तोडफोड गरे। शिवसैनिकले IBN7 का वरिष्ठ सम्पादक रवीन्द्र अम्बेकरलाई थप्पड हाने र त्यसपछि IBN-लोकमतका सम्पादक निखिल वाग्लेलाई आक्रमण गरे। शिव सेनाले बाल ठाकरेले [[सचिन तेन्दुलकर|सचिन तेन्दुलकरको]] बारेमा गरेको टिप्पणीलाई लिएर समाचार च्यानलले गरेको आलोचनालाई आक्रमणको श्रेय दिएको छ। शिवसेनाका [[राज्‍य सभा|राज्यसभा]] सांसद सञ्जय राउतले आक्रमणलाई "स्वतःस्फूर्त" भनेका छन्। शिव सेनाका प्रवक्ताहरुले आक्रमणलाई जायज ठहराउने प्रयास गरे र उनीहरुको हिंसात्मक कार्यका लागि माफी माग्न अस्वीकार गरे। <ref>{{Cite web|url=http://archive.indianexpress.com/news/time-for-cnn-ibn-to-introspect/544428/|title=In the name of their Boss, Sena goons attack IBN TV channels}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/if-you-target-us-we-will-attack-shiv-sena-leader/105645-3.html|title=Sena leader admits attack on media|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091123095135/http://ibnlive.in.com/news/if-you-target-us-we-will-attack-shiv-sena-leader/105645-3.html|archivedate=2009-11-23}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/shiv-sena-attacks-ibn-offices-in-mumbai-pune/105636-3.html|title='Shiv Sena workers' attack ibn offices in Mum|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091123171327/http://ibnlive.in.com/news/shiv-sena-attacks-ibn-offices-in-mumbai-pune/105636-3.html|archivedate=2009-11-23}}</ref> शिव सेनाले २०१० मा [[गिनिज वर्ल्ड रेकर्ड्स|गिनिज बुक अफ वल्र्ड रेकर्डमा]] "एक दिनमा अधिकतम रगत सङ्कलन" को लागि प्रविष्टि पायो। शिव सेनाले रक्तदान शिविर आयोजना गर्‍यो जसले एकै दिनमा २४,००० बोतल रगत संकलन गर्‍यो। <ref>{{Cite web|url=http://www.dnaindia.com/mumbai/report-24200-donors-help-sena-set-record-1375590|title=24,200 donors help Sena set record &#124; Latest News & Updates at Daily News & Analysis|last=Kiran Tare|date=2010-04-26|publisher=Dnaindia.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://zeenews.india.com/news/maharashtra/shiv-sena-makes-record-collection-at-blood-donation-camp_622001.html|title=Shiv Sena makes record collection at blood donation camp &#124; Zee News|date=2010-04-25|publisher=Zeenews.india.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> पछि यो विश्व कीर्तिमान २०१४ मा एचडीएफसी बैंकको रक्तदान <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/business/Industry/hdfc-bank-sets-guinness-record-in-blood-collection/article5911574.ece|title=HDFC Bank sets Guinness record in blood collection|date=2014-04-14|work=The Hindu|access-date=2015-12-02}}</ref> तोड्यो। २ नोभेम्बर २०१४ मा, नैतिक प्रहरीको बिरुद्ध किस अफ लभको विरोधको क्रममा, शिव सेना, बजरंग दल, [[विश्व हिन्दू परिषद]] र अन्य धेरै दक्षिणपन्थी समूहका सदस्यहरुले विरोध गर्नेहरुलाई आक्रमण गरे र सडकमा चुम्बन गरेकोमा प्रदर्शनकारीहरुलाई हटाउने धम्की दिए। यी विरोधी समूहहरुले सार्वजनिक रुपमा स्नेहको प्रदर्शन भारतीय संस्कृति र भूमिको कानून (भारतीय दण्ड संहिताको धारा २९४ अन्तर्गत) दुवैको विरुद्ध भएको दाबी गरे, यद्यपि सर्वोच्च अदालत र दिल्ली उच्च अदालतका अनुसार सार्वजनिक रुपमा चुम्बन गर्नु अपराध होइन। अपराध। <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/Kissing-in-public-by-married-couple-not-obscene-HC/articleshow/4066941.cms|title=Kissing in public by married couple not obscene: HC|website=The Times of India|accessdate=26 November 2014}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/india-others/kerala-high-court-refuses-to-interfere-with-kochi-kiss-fest/|title=Kerala High Court refuses to interfere with Kochi Kiss fest|date=2014-10-31|website=The Indian Express|language=en|accessdate=2021-10-17}}</ref> पुलिसले आफ्नो ज्यान बचाउन धेरै किस अफ लभ प्रदर्शनकारीहरुलाई हिरासतमा लिए, तर दक्षिणपन्थी समूहका प्रदर्शनकारीहरुलाई काउन्टर गर्न स्वतन्त्र हात दिएको आरोप लगाइएको थियो। <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/kochi/we-took-kiss-of-love-activists-into-custody-to-save-their-lives/articleshow/45043053.cms|title=We took kiss of love activists into custody to save their lives {|last=Prakash|first=Asha|date=November 5, 2014|website=The Times of India|language=en|accessdate=2021-10-17}}</ref> अक्टोबर २०१५ मा, शिव सेनाले पाकिस्तानी क्लासिक गायक [[गुलाम अली|गुलाम अलीको]] निर्धारित कन्सर्टमा प्रतिबन्ध लगाउने धम्कीहरु जारी गर्‍यो। यो कदम आगामी चुनावमा सेनालाई भोट गर्न पाकिस्तान विरोधी घटकहरुलाई खुसी पार्न अपनाइएको हो। <ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/explained/bjp-shiv-sena-ghulam-ali-stand-off-why-differences-between-them-may-increase/|title=BJP-Shiv Sena Ghulam Ali stand-off: Why differences between them may increase|date=9 October 2015|work=[[The Indian Express]]|access-date=9 October 2015}}</ref> यद्यपि, २०१५ मा पाकिस्तानले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई शिव सेनाको गतिविधिलाई ध्यान दिन आग्रह गर्‍यो, <ref>{{Cite web|url=http://www.dawn.com/news/1216390|title=Pakistan urges world to take notice of Shiv Sena activities - Pakistan|date=30 October 2015|publisher=Dawn.Com|accessdate=2015-12-02}}</ref> जबकि शिव सेनाले पाकिस्तानद्वारा शिव सेनाको आलोचनाले "हाम्रो देशभक्ति" लाई प्रमाणित गरेको दाबी गर्‍यो। <ref>{{Cite news|url=http://www.business-standard.com/article/politics/pakistan-s-stand-on-party-activities-vindicates-our-patriotism-shiv-sena-115110200409_1.html|title=Pakistan's stand on party activities vindicates our patriotism: Shiv Sena &#124; Business Standard News|last=India|first=Press Trust of|date=2 November 2015|work=Business Standard India|access-date=2015-12-02|publisher=Business-standard.com}}</ref> १९ अक्टोबर २०१५ मा, शिवसेना कार्यकर्ताहरुले PCB र [[भारतीय क्रिकेट नियन्त्रण बोर्ड|BCCI]] अधिकारीहरुबीचको बैठक रोक्नको लागि [[भारतीय क्रिकेट नियन्त्रण बोर्ड|BCCI]] को कार्यालयमा आक्रमण र तोडफोड गरे। कार्यकर्ताहरुले पाकिस्तान विरोधी नारा लगाए र मनोहरलाई आफ्नो पाकिस्तानी समकक्षीसँग भेट्नबाट रोक्न कटिबद्ध 'शहरयार खान फिर्ता जानुहोस्' लेखिएको पोस्टर बोकेका थिए। शिव सेनाले पाकिस्तानका अलीम दारलाई भारत र दक्षिण अफ्रिकाबीचको पाँचौं र अन्तिम एकदिवसीयमा अफिसिङ गर्नबाट रोक्ने धम्की दिएको छ । <ref name="bcci_attack">{{Cite news|url=http://www.dawn.com/news/1214126|title=Shiv Sena activists storm BCCI HQ over Shaharyar-Manohar meeting|date=19 October 2015|work=Dawn News|access-date=9 November 2015}}</ref> २०१५ मा शिवसेनाले मराठवाडा क्षेत्रका प्रत्येक खडेरी प्रभावित किसानलाई १०,००० रुपैयाँ सहायताको घोषणा गर्‍यो, <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Shiv-Sena-will-give-Rs-10000-to-each-drought-affected-farmer-says-Uddhav-Thackeray/articleshow/49973619.cms|title=Shiv Sena will give Rs 10,000 to each drought-affected farmer, says Uddhav Thackeray - The Times of India|publisher=Timesofindia.indiatimes.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> जबकि उनीहरुले [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशमा]] २०१० र २०१५ बीच ५ बच्चा जन्माउने हिन्दू परिवारलाई २ लाख रुपैयाँ "इनाम" घोषणा गरे। शिव सेनाका अनुसार "पुरस्कार" को कारण "हालको जनगणना अनुसार मुस्लिम जनसंख्याको तुलनामा हिन्दू जनसंख्याको वृद्धि दरमा गिरावट" थियो। <ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/india/politics/every-hindu-family-with-five-children-will-get-rs-2-lakh-shiv-sena/|title=Every Hindu family with five children will get Rs 2 lakh: Shiv Sena|date=2015-08-29|work=The Indian Express|access-date=2015-12-02}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Shiv-Sena-to-give-Rs-2-lakh-to-every-Hindu-family-with-5-kids/articleshow/48728260.cms|title=Shiv Sena to give Rs 2 lakh to every Hindu family with 5 kids - The Times of India|date=2015-08-30|publisher=Timesofindia.indiatimes.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> जनवरी २०१६ मा, शिवसेनाले "धर्मनिरपेक्ष" र "समाजवादी" शब्दहरुलाई [[भारतीय संविधानको प्रस्तावना|संविधानको प्रस्तावना]] बाट "स्थायी रुपमा हटाउन" माग गर्यो जुन आपतकालको समयमा ४२ औं संशोधनमा थपिएको थियो। <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/politics/shiv-sena-demands-removal-of-secular-from-constitution/|title=Shiv Sena demands removal of 'secular' from Constitution|date=2015-01-29|website=The Indian Express|language=en|accessdate=2020-10-15}}</ref> अप्रिल २०१९ मा पार्टी सदस्य सञ्जय राउतले बुर्कामाथि प्रतिबन्ध लगाउन आह्वान गरेका थिए । <ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-sri-lanka-blasts-burqa-india-idUSKCN1S739A|title=Hardline Indian group allied with Modi calls for ban on the veil|last=Reuters Staff|date=2019-05-01|work=Reuters|access-date=2020-10-15|language=en}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/shiv-sena-calls-for-ban-on-burqa-in-public-places/articleshow/69123648.cms|title=Shiv Sena calls for ban on burqa in public places {{!}} India News - Times of India|date=May 2, 2019|website=The Times of India|language=en|accessdate=2020-10-15}}</ref> २०१८ महाराष्ट्र काउन्सिल चुनाव र २०१४ लोकसभा चुनावको समयमा, शिवसेना द्वारा उम्मेदवार धेरै उम्मेदवारहरु को आपराधिक रेकर्ड थियो वा उनीहरु विरुद्ध आपराधिक आरोपहरु विचाराधीन थिए। <ref>{{Cite web|url=http://www.newindianexpress.com/nation/2018/jun/22/shiv-sena-tops-list-of-candidates-with-criminal-background-in-maharashtra-legislative-council-polls-1831921.html|title=Shiv Sena tops list of candidates with criminal background in Maharashtra legislative council polls|website=The New Indian Express|accessdate=2019-05-31}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.business-standard.com/article/politics/shiv-sena-tops-list-of-candidates-with-criminal-cases-adr-114030700668_1.html|title=Shiv Sena tops list of candidates with criminal cases: ADR|last=IANS|date=2014-03-07|work=Business Standard India|access-date=2019-05-31}}</ref> नोभेम्बर २०२० मा, देवेन्द्र फडणवीसले भने कि शिवसेनाको दृष्टिकोण अखण्ड भारतको रुपमा भारतीय पुनर्मिलनको वकालत हो। उनले छिट्टै "कराची भारतको हिस्सा हुने" घोषणा गरे। <ref>{{Cite web|url=https://www.timesnownews.com/india/article/we-believe-in-akhand-bharat-karachi-will-be-part-of-india-one-day-bjps-devendra-fadnavis/684710|title=We believe in 'Akhand Bharat', Karachi will be part of India one day: BJP's Devendra Fadnavis|date=Nov 21, 2020|website=[[Times Now]]}}</ref> == यो पनि हेर्नुहोस् == * हिन्दू राष्ट्रवादी राजनीतिक दलहरुको सूची == सन्दर्भहरु == <references group="" responsive="1"></references> == थप पढाइ == * ''एथनिसिटी एण्ड इक्वलिटी: द शिवसेना पार्टी एण्ड प्रिफरेन्शियल पॉलिसीस इन बम्बई'', एमएफ काटजेनस्टाइन&nbsp;– सन् १९७९&nbsp;- कर्नेल विश्वविद्यालय प्रेस * ''राजनीतिमा योद्धाहरु: हिन्दू राष्ट्रवाद, हिंसा, र भारतमा शिवसेना'', एस बनर्जी&nbsp;- 2000&nbsp;- Westview प्रेस * ''प्रत्यक्ष कार्यको करिश्मा: शक्ति, राजनीति, र शिवसेना'', जेएम एकर्ट&nbsp;- 2003&nbsp;- अक्सफोर्ड विश्वविद्यालय प्रेस * ''शिवसेना: एक मूल्याङ्कन'', पल्शिकर, सुहास, राजनीति र सार्वजनिक प्रशासन विभाग, पुणे विश्वविद्यालय, पुणे (1999) * ''अधिकतम शहर: बम्बई लस्ट एन्ड फाउन्ड, 'पावर', अध्याय ३, मुम्बई'', मेहता, सुकेतु, पेंगुइन बुक्स (२००५) == बाह्य लिङ्कहरु == * {{Official website|http://shivsena.in/}} {{Indian political parties}} [[श्रेणी:भारतका राजनीतिक दलहरू]] [[श्रेणी:पुनरावलोकन नगरिएको अनुवादहरू रहेको पृष्ठ]] itwx88xst1wi9gmzs6ti46qrodo8upk 1073674 1073673 2022-08-12T16:05:36Z हिमाल सुबेदी 30817 wikitext text/x-wiki {{संक्षिप्त विवरण|भारतको महाराष्ट्र स्थित एक राजनैतिक दल}} {{Infobox Indian Political Party |party_name = शिवसेना |logo = [[File:Logo of Shiv Sena.svg|200px]] |leader = [[उद्धव ठाकरे]] |chairman = [[उद्धव ठाकरे]] |secretary = |loksabha_leader = [[अरविन्द सावन्त]] |rajyasabha_leader = [[सञ्जय राउत]] |foundation = १९ जुन १९६६ |founder = [[बाल ठाकरे]] |headquarters = शिवसेना भवन, राम गणेश गडकरी चौक, दादर, [[मुम्बई]], [[भारत]] |publication = [[सामना]] |students = भारतीय विद्यार्थी सेना |youth = [[युवा सेना|युवासेना]] |women = शिवसेना महिला अघाड़ी |labour = भारतीय कामगार सेना |peasants = |flag = [[File:Shiv Sena-1575560401.jpg|150px]] |ideology = {{bulleted list|[[मराठी राष्ट्रवाद]]<ref>Joshi, R. (1970). The Shiv Sena: A Movement in Search of Legitimacy. Asian Survey, 10(11), 967–978. {{doi|10.2307/2642817}}</ref>|[[रूढिवाद]]|[[हिन्दुत्व]]<ref>{{cite web |url=http://www.dnaindia.com/mumbai/report_after-riot-shiv-sena-goes-the-hindutva-way-once-more_1731997 |title=After riot, Shiv Sena goes the Hindutva way once more |accessdate=27 अगस्त 2012|last=Kulkarni|first=Dhaval|publisher=DNA India|archive-url=https://web.archive.org/web/20120825190357/http://www.dnaindia.com/mumbai/report_after-riot-shiv-sena-goes-the-hindutva-way-once-more_1731997|archive-date=25 अगस्ट 2012|url-status=live}}</ref>|[[हिन्दु राष्ट्रवाद]]<ref>{{cite web |url=http://www.firstpost.com/politics/its-back-to-hindutva-for-shiv-sena-after-11-august-426230.html |title=It’s back to Hindutva for Shiv Sena after 11 अगस्ट |accessdate=27 अगस्ट 2012|last=Kaul |first=Vivek |publisher=firstpoint.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20120828124557/https://www.firstpost.com/politics/its-back-to-hindutva-for-shiv-sena-after-11-august-426230.html|archive-date=28 अगस्ट 2012|url-status=live}}</ref>|[[आर्थिक राष्ट्रवाद]]<ref>Morkhandikar, R. S. (1967). The Shiv Sena—An Eruption of Sub-Nationalism. Economic and Political Weekly, 2(42), 1903–1906. {{jstor|24478083}}</ref>}} |position = [[दक्षिणपन्थी राजनीति]]बाट '''चरमपन्थी-दक्षिणपन्थी राजनीति''' |eci = राजकीय दल |alliance = [[राष्ट्रिय जनतान्त्रिक गठबन्धन]] (सन् १९९१ देखि २०१९)<br>महाराष्ट्र विकास आघाडी (२०१९ बाट) |loksabha_seats = {{Infobox political party/seats|18|545|hex=#CC5500}} |rajyasabha_seats = {{Infobox political party/seats|4|245|hex=#CC5500}} |state_seats_name = [[महाराष्ट्र विधान सभा]] |state_seats = {{Composition bar|19|288|hex={{party color|Shiv Sena}}}} |state2_seats_name = [[महाराष्ट्र विधान परिषद]] |state2_seats = {{Composition bar|12|78|hex={{party color|Shiv Sena}}}} |symbol = [[File:Indian Election Symbol Bow And Arrow.png|150px]] |website = [https://shivsena.in/ शिवसेना]}} '''शिव सेना''' ('शिवाजीको<span>सेना</span> &#x27;) [[भारत]]को दक्षिणपन्थी मराठी क्षेत्रीय र [[हिन्दू धर्म|हिन्दू]] [[अन्धराष्ट्रवाद|अतिराष्ट्रवादी]] राजनीतिक पार्टी हो जसलाई बाल ठाकरेले सन् १९६६ मा स्थापना गरेका थिए। <ref name="BergerHeidemann2013">{{Cite book|title=The Modern Anthropology of India: Ethnography, Themes and Theory|url=https://books.google.com/books?id=sBgLb8XIGR8C&pg=PA179|date=3 June 2013|page=179}}</ref> मूलतः [[मुम्बई|बम्बई]]मा (वर्तमान मुम्बई) मूलवादी आन्दोलनबाट अगाडि आएर यस पार्टीले भारतका अन्य भागहरूबाट आएका आप्रवासीहरू भन्दा मराठी मानिसहरूलाई प्राथमिकता दिने व्यवहारको लागि आन्दोलन गर्दछ।  महाराष्ट्रको लागि यसको चुनाव चिन्ह ''धनुष र बाण'' हो। <ref>{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/politics/shiv-sena-finds-jharkhand-mukti-morcha-has-first-right-to-symbol/lite/|title=Shiv Sena finds Jharkhand Mukti Morcha has first right to symbol|last=Pradeep Kaushal|date=September 28, 2015|work=indianexpress.com|access-date=28 April 2020|publisher=The Indian Express|location=New Delhi|quote=Shivsena's bow-and-arrow symbol is the same as that of the Jharkhand Mukti Morcha.}}</ref> उद्धव ठाकरे, बाल ठाकरेका छोरा र पार्टी नेता हुन् भने उनले सन् २०१९ देखि २९ जुन २०२२ सम्म महाराष्ट्रको मुख्यमन्त्रीको रूपमा सेवा गरेका थिए। हालसम्म पनि पार्टीको प्राथमिक आधार अझै पनि [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रमा]] रहेको छ भने यसले अखिल भारतीय आधारमा विस्तार गर्ने प्रयास गरेको छ। सन् १९७० को दशकमा यसले बिस्तारै एक व्यापक हिन्दू राष्ट्रवादी एजेन्डालाई समर्थन गर्ने एक मराठी विचारधाराको वकालत गर्न सुरु गर्दै <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> यसले [[भारतीय जनता पार्टी]]सँग गठबन्धन गरेको थियो। पार्टीले स्थापनाकालदेखि नै मुम्बई नगरपालिकाको चुनावमा भाग लिन थालेको थियो। सन् १९८९ मा यसले [[लोक सभा|लोकसभा]] र महाराष्ट्र विधानसभा चुनावको लागि [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]]सँग गठबन्धनमा प्रवेश गरेको थियो यद्यपि सन् २०१४ अक्टोबरको विधानसभा चुनावमा अस्थायी रूपमा तोडिएको थियो। यो दल राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक गठबन्धनमा सन् १९९८-२०१९ मा एक गठबन्धन साझेदार, सन् १९९८-२००४ मा वाजपेयी सरकार र सन् २०१४-२०१९ मा नरेन्द्र मोदी सरकारको साथमा गठबन्धनलाई सुधार गरि सन् २०१४ डिसेम्बरमा महाराष्ट्रमा भाजपा सरकारको हिस्सा बनेको थियो। अक्टोबर २९ मा महाराष्ट्र चुनाव पछि शिवसेनाले आफ्नो गठबन्धन साझेदार [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]]द्वारा वाचा पूरा नगरेको दाबी गर्दै गठबन्धनलाई अन्त्य गरेको थियो। पार्टीले पछि महाराष्ट्रमा सरकार बनाउनको लागि [[भारतीय राष्ट्रिय काङ्ग्रेस]] र राष्ट्रवादी काङ्ग्रेस पार्टीसँग सहकार्य गरेको थियो। पछि यो गठबन्धनले सत्ता गुमाउँदा एक विद्रोही शिवसेना नेता सिन्देले भाजपाको साथमा शिवसेनाका २/३ विधायकहरूको समर्थन जुटाएर सन् २०२२ जुन ३० का दिन मुख्यमन्त्री बनेका थिए। <ref>{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/india/maharashtra-crisis-uddhav-thackeray-led-faction-in-hopeless-minority-within-party-eknath-shinde-to-sc/articleshow/92550287.cms|title=Maharashtra crisis: Uddhav Thackeray-led faction in hopeless ..}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/eknath-shinde-is-new-maharashtra-chief-minister-oath-at-7-30-pm-3115030|title=Eknath Shinde Takes Oath As Chief Minister, Devendra Fadnavis His Deputy}}</ref> [[बलिउड|हिन्दी]] चलचित्र उद्योगमा पार्टीको बलियो पकड छ। <ref>{{Cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/india/8073240/Author-Rohinton-Mistry-slams-Mumbai-University-after-book-ban.html|title=Author Rohinton Mistry slams Mumbai University after book ban|last=Dean|first=Nelson|publisher=telegraph.co.uk|archiveurl=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/india/8073240/Author-Rohinton-Mistry-slams-Mumbai-University-after-book-ban.html|archivedate=11 January 2022|accessdate=27 August 2012}}</ref> यसलाई "चरमपन्थी", <ref>{{Cite book|title=Extremism in Pakistan and India: The Case of the Jamaat-e-Islami and Shiv Sena|location=Colombo}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Rajiv Gandhi and Rama's Kingdom|url=https://archive.org/details/rajivgandhiramas00meht|location=New Haven, Connecticut|page=[https://archive.org/details/rajivgandhiramas00meht/page/157 157]}}</ref> "अराजकतावादी", <ref>{{Cite book|title=Capital and Labour Redefined:India and the Third World|location=London|page=344}}</ref> <ref>{{Cite book|title=India Today: An Encyclopedia of Life in the Republic|url=https://archive.org/details/indiatodayvolume00kami|location=Santa Barbara, California, California|page=[https://archive.org/details/indiatodayvolume00kami/page/n688 628]}}</ref> साथै " [[फासीवाद|फासीवादी]] पार्टी" भनेर उल्लेख गरिएको छ। <ref name="Chandavarkar2">{{Cite book|title=History, Culture and the Indian City|url=https://archive.org/details/historyculturein00chan|date=3 September 2009|page=[https://archive.org/details/historyculturein00chan/page/n42 29]}}</ref> <ref name="Jeff2011">{{Cite book|title=Religion, Politics and International Relations|url=https://books.google.com/books?id=XpO2s24WMowC&pg=PA150|access-date=18 November 2012|date=7 April 2011|page=150}}</ref> यसका साथसाथै सन् १९७० को भिवण्डी साम्प्रदायिक हिंसा, सन् १९८४ भिवण्डी दङ्गा र सन् १९९२-१९९३ बम्बई दङ्गामा भएको हिंसाको लागि शिवसेनालाई दोष लगाइएको छ। <ref>{{Cite book|title=Human Rights Watch World Report 1999|page=[https://archive.org/details/humanrightswatch00huma_0/page/186 186]|url=https://archive.org/details/humanrightswatch00huma_0/page/186}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Playing the "communal Card": Communal Violence and Human Rights|page=[https://archive.org/details/playingcommunalc00brow/page/27 27]|url=https://archive.org/details/playingcommunalc00brow/page/27}}</ref> पार्टीले आफ्नो शक्ति महाराष्ट्रको मराठा र कुणबी समुदायको समर्थनबाट निकालेको छ।<ref name="auto">{{Cite book|title=Caste, Class, and Capital: The Social and Political Origins of Economic Policy in India|url=https://books.google.com/books?id=RFLTDQAAQBAJ&pg=PA236}}</ref> == इतिहास == === उत्पत्ति === १९४७ [[भारतीय स्वतन्त्रता सङ्ग्राम|मा भारतको स्वतन्त्रता]] पछि, औपनिवेशिक युगबाट क्षेत्रीय प्रशासनिक विभाजनहरु क्रमशः परिवर्तन गरियो र भाषिक सीमाहरु पालना गर्ने राज्यहरु सिर्जना गरियो। बम्बे प्रेसिडेन्सी भित्र, मराठी भाषी जनताका लागि राज्य निर्माणको लागि व्यापक जनसंघर्ष सुरु भएको थियो। १९६० मा, राष्ट्रपति पदलाई दुई भाषिक राज्यहरुमा विभाजन गरिएको थियो - [[गुजरात]] र [[महाराष्ट्र]] । यसबाहेक, पहिलेको हैदराबाद राज्यको मराठी-भाषी क्षेत्रहरु महाराष्ट्रसँग जोडिए। बम्बई, धेरै तरिकामा भारतको आर्थिक राजधानी, महाराष्ट्र राज्यको राजधानी भयो। एकातिर, गुजराती समुदायका मानिसहरुले सहरका अधिकांश उद्योग र व्यापारिक उद्यमहरुको स्वामित्व पाएका थिए। <ref name="Public sector, Threats against other communities, businesses owned especially by Gujarati and Marwaris/"> {{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Sena-fate-From-roar-to-meow/articleshow/1311115.cms|title=Sena fate: From roar to meow|date=29 November 2005|work=[[The Times of India]]|access-date=2006-08-11}}</ref> अर्कोतर्फ, सहरमा [[दक्षिण भारत|दक्षिण भारतीय]] आप्रवासीहरुको निरन्तर प्रवाह थियो जो धेरै सेतो-कलर कामहरुलिन आएका थिए। सन् १९६० मा बम्बईका कार्टुनिस्ट बाल ठाकरेले ''व्यंग्यात्मक'' कार्टुन साप्ताहिक मार्मिक प्रकाशित गर्न थाले। यो प्रकाशन मार्फत उनले आप्रवासी विरोधी भावना फैलाउन थाले। १९ जुन १९६६ मा, ठाकरेले एक राजनीतिक संगठनको रुपमा शिवसेना स्थापना गरे। शिव सेनाले धेरै बेरोजगार मराठी युवाहरुलाई आकर्षित गर्‍यो, जो ठाकरेको आरोपित आप्रवासी विरोधी वक्तृत्वबाट आकर्षित भएका थिए। शिवसेना कार्यकर्ताहरु दक्षिण भारतीय समुदायहरु विरुद्ध विभिन्न आक्रमणहरुमा संलग्न भए, दक्षिण भारतीय रेस्टुरेन्टहरु तोडफोड गरे र रोजगारदाताहरुलाई मराठीहरुलाई काममा राख्न दबाब दिए। <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> === भारतीय जनता पार्टीसँग गठबन्धन === सेनाले १९७० को दशकमा हिन्दुत्व विचारधारालाई थप वजन दिन थाल्यो किनकि 'माटोका छोराहरु' कारण कमजोर हुँदै गयो। <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> पार्टीले सन् १९८९ देखि [[लोक सभा|लोकसभा]] र महाराष्ट्र विधानसभाका लागि भारतीय जनता पार्टी (बीजेपी) सँग गठबन्धन सुरु गरेको थियो। दुवैले सन् १९९५ र <ref name="BJP Shivsena 25 year">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-elections-bjp-ends-25yearold-alliance-with-shiv-sena-as-seat-sharing-talks-fail/501837-3-237.html|title=Maharashtra elections: BJP ends 25-year-old alliance with Shiv Sena as seat-sharing talks fail|publisher=ibnlive.in.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140927093832/http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-elections-bjp-ends-25yearold-alliance-with-shiv-sena-as-seat-sharing-talks-fail/501837-3-237.html|archivedate=2014-09-27|accessdate=2014-10-26}}</ref> ९९९ को बीचमा महाराष्ट्रमा सरकार बनाएका थिए। सेना सन् १९९९ देखि २०१४ सम्म भाजपासँगै राज्यमा विपक्षी दल थियो। यद्यपि, भाजपासँगको २५ वर्षको गठबन्धन २०१४ महाराष्ट्र विधानसभा चुनावमा सीट बाँडफाँडलाई लिएर खतरामा परेको थियो र दुवैले स्वतन्त्र रुपमा चुनाव लडे। <ref name="BJP Shivsena 25 year" /> २०१४ को चुनावपछि भाजपा सबैभन्दा ठूलो पार्टी बनेपछि सेनाले विरोध घोषणा गर्‍यो। तर, वार्तापछि सेना महाराष्ट्रमा सरकारमा सामेल हुन राजी भयो। <ref name="join">[http://indianexpress.com/article/india/politics/shiv-sena-to-join-fadnavis-govt-accepts-offer-of-12-cabinet-berths/ Shiv Sena to join Fadnavis govt; gives up claim to home minister, deputy CM post], Indian Express, 4 December 2014</ref> बृहन्मुम्बई नगर निगममा शिवसेना-भाजपा गठबन्धनले शासन गर्छ। परम्परागत रुपमा शिवसेनाको मुख्य गढहरु मुम्बई र [[कोङ्कण|कोंकण]] तटीय क्षेत्रहरु हुन्। तर, 2004 को लोकसभा चुनावमा परिणाम उल्टो भयो। शिव सेनाले राज्यको भित्री भागहरुमा प्रवेश गर्यो, जबकि मुम्बईमा घाटा बेहोरेको थियो।{{स्रोत नखुलेको|date=October 2014}} जनवरी २०१८ मा, शिवसेनाले २०१९ भारतीय आमचुनाव अघि भाजपा र उनीहरुको एनडीए गठबन्धनसँग आधिकारिक रुपमा सम्बन्ध तोड्यो लगभग ३० वर्षको भाजपासँगै प्रचार गरेपछि। <ref>{{Cite web|url=http://www.huffingtonpost.in/2018/01/23/shiv-sena-breaks-ties-with-bjp-in-maharashtra_a_23341772/|title=Shiv Sena Breaks Ties With BJP In Maharashtra|date=24 January 2018}}</ref> तर फेब्रुअरी २०१९ मा, बीजेपी र शिवसेनाले फेरि आम चुनाव र २०१९ महाराष्ट्र विधान सभा चुनावको लागि गठबन्धनको घोषणा गरे। <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/bjp-and-shiv-sena-seal-deal-for-2019-lok-sabha-polls-to-contest-in-25-23-seats-respectively/articleshow/68051183.cms|title=BJP and Shiv Sena seal deal for 2019 Lok Sabha polls; to contest in 25, 23 seats respectively|date=18 February 2019|work=Economic Times|access-date=26 March 2019}}</ref> चुनावले शिवसेनाले मत गुमाएको देख्यो र पछि भाजपाले सत्ता साझेदारीमा संलग्न हुन अस्वीकार गरेकोमा भाजपालाई सरकार बनाउन समर्थन गर्न अस्वीकार गर्यो। शिवसेना राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक गठबन्धनबाट पछि हट्यो, अक्टोबरको अन्त्यमा - नोभेम्बर २०१९ को शुरुमा राजनीतिक संकटको सामना गर्दै, जसले अन्ततः पार्टी नेता उद्धव ठाकरेलाई [[भारतीय राष्ट्रिय काङ्ग्रेस|भारतीय राष्ट्रिय कांग्रेस]] र राष्ट्रवादी कांग्रेस पार्टीको समर्थनमा मुख्यमन्त्री बनायो। <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/lok-sabha/maharashtra/bjp-loses-its-oldest-ally-shiv-sena/articleshow/72010644.cms|title=BJP loses its oldest ally Shiv Sena|date=2019-11-12|work=The Economic Times|access-date=2020-03-01}}</ref> २०१९ मा शिवसेना एनडीएसँग अलग भयो र यूपीएमा सामेल भयो। <ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-50402748|title=Maharashtra: The unravelling of India's BJP and Shiv Sena alliance|date=14 November 2019|work=BBC News|access-date=24 June 2022}}</ref> <ref name="BJP split">{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/inside-the-sena-bjp-split-cracks-appeared-before-lok-sabha-polls/story-LeVz0TFMDTxPuzEgzvTTbL.html|title=Inside the Shiv Sena-BJP split: Cracks appeared before Lok Sabha polls|date=17 November 2019|work=Hindustan Times|access-date=24 June 2022|language=en}}</ref> यसले महाविकास अघाडी नामक उप-गठबन्धन बनाएर महाराष्ट्रमा सरकार गठनको लागि शिवसेनाका उद्धव ठाकरेले मन्त्रालयको नेतृत्व गरेका थिए। <ref name="Wasted 25 Years">{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/uddhav-thackeray-says-wasted-25-years-in-alliance-with-bjp-2725461|title="Wasted 25 Years In Alliance With BJP...," Says Uddhav Thackeray|date=23 January 2022|work=NDTV.com|access-date=24 January 2022}}</ref> २०२२ मा, पार्टीको बैठकमा, उद्धव ठाकरेले यूपीएमा सामेल हुन एनडीएबाट बाहिरिने आफ्नो कदमको व्याख्या गरे। "हामीले बीजेपीलाई उनीहरुको राष्ट्रिय महत्वाकांक्षाहरु पूरा गर्न सक्षम बनाउन पूर्ण हृदयले समर्थन गर्यौं। उनीहरु राष्ट्रिय जानेछन् भने हामी महाराष्ट्रमा नेतृत्व गर्नेछौँ भन्ने बुझाइ थियो । तर हामीलाई धोका दिइयो र हाम्रो घरमा भत्काउने प्रयास गरियो। त्यसैले हामीले जवाफ फर्काउनु पर्यो।" ठाकरेले भाजपाले आफ्नो राजनीतिक सुविधा अनुसार आफ्ना सहयोगीहरुलाई डम्प गरेको आरोप लगाए। उनले भने, ‘भाजपाको मतलब हिन्दुत्व होइन । म मेरो टिप्पणीमा छु कि शिवसेनाले भाजपासँगको गठबन्धनमा २५ वर्ष खेर गयो" <ref name="Wasted 25 Years">{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/uddhav-thackeray-says-wasted-25-years-in-alliance-with-bjp-2725461|title="Wasted 25 Years In Alliance With BJP...," Says Uddhav Thackeray|date=23 January 2022|work=NDTV.com|access-date=24 January 2022}}</ref> यद्यपि, शिवसेनाका वरिष्ठ नेता एकनाथ शिन्देले अघिल्लो भाजपा-शिवसेना गठबन्धनलाई पुनर्स्थापित गर्न चाहन्थे र सेनाका विधायकहरुको बहुमत प्राप्त गर्दै पछि विद्रोह गरे।  २९ जुन २०२२ मा, सर्वोच्च अदालतले आफ्नो बहुमत प्रमाणित गर्नु पर्ने फैसला गरेपछि उद्धव ठाकरेले मुख्यमन्त्रीको पद र एमएलसी सदस्यबाट राजीनामा दिए। एकनाथ शिन्देले ३० जुनमा देवेन्द्र फडणवीसलाई उपमुख्यमन्त्री बनाएर <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/eknath-shinde-is-new-maharashtra-chief-minister-oath-at-7-30-pm-3115030|title=Eknath Shinde Takes Oath As Chief Minister, Devendra Fadnavis His Deputy}}</ref> मुख्यमन्त्रीको सपथ लिएका थिए। === महाराष्ट्र नवनिर्माण सेना का गठन === जुलाई २००५ मा, महाराष्ट्रका पूर्व मुख्यमन्त्री र सेना नेता नारायण राणेलाई पार्टीबाट निष्कासित गरियो, जसले पार्टीमा आन्तरिक द्वन्द्व निम्त्यायो। सोही वर्षको डिसेम्बरमा बाल ठाकरेका भतिजा राज ठाकरेले पार्टी छोडे । <ref> {{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/4539588.stm|title=Senior Shiv Sena leader quits|date=18 December 2005|access-date=2014-10-25|publisher=BBC}}</ref> राज ठाकरेले पछि नयाँ पार्टी, महाराष्ट्र नवनिर्माण सेना (MNS) स्थापना गरे। विभाजनपछि दुई सेनाका अनुयायीबीच झडप भएको छ ।{{स्रोत नखुलेको|date=October 2014}} यद्यपि MNS शिवसेनाबाट अलग भएको समूह हो, पार्टी अझै पनि भूमिपुत्र विचारधारामा आधारित छ। शिवाजी पार्कमा भएको एक सभामा पार्टीको अनावरण गर्दै उनले भने, ‘हिन्दुत्वको के हुन्छ भनेर सबै जना उत्सुक छन् र ‘म हिन्दुत्व, महाराष्ट्रको विकासका लागि यसको एजेन्डा र पार्टीको महत्त्व जस्ता मुद्दाहरुमा पार्टीको अडानलाई विस्तार गर्नेछु। १९ मार्चको जनसभामा झण्डाको रङ । <ref> {{Cite news|url=http://expressindia.indianexpress.com/news/fullstory.php?newsid=64115|title=Raj Thackeray launches new party|date=9 March 2006|access-date=2014-10-25|agency=Press Trust of India}}</ref> === नेतृत्व परिवर्तन === बाल ठाकरेका छोरा उद्धव ठाकरे २००४ मा पार्टीको नेता बने, यद्यपि बाल ठाकरे महत्त्वपूर्ण व्यक्तित्वको रुपमा रहे। 17 नोभेम्बर २०१२ मा बाल ठाकरेको मृत्यु पछि, उद्धव पार्टीको नेता बने तर "शिवसेना प्रमुख" (शिवसेना सुप्रीमो) उपाधि लिन अस्वीकार गरे। <ref> {{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Uddhav-takes-fathers-powers-but-not-Shiv-Sena-pramukh-title/articleshow/17452126.cms|title=Uddhav takes father's powers, but not Shiv Sena 'pramukh' title|date=2 December 2012|work=Times of India}}</ref> == पार्टी संरचना र जातीय संरचना == === संरचना === पार्टीको ''शिवसेना'' प्रमुख (प्रमुख) संगठनको अध्यक्षको बराबरको पद हो। यो पोस्ट वंशानुगत पोस्ट हो। वर्तमान ''शिवसेनाप्रमुख'' उद्धव ठाकरे हुन् भने उनका छोरा आदित्य ठाकरे ''शिवसेनाप्रमुख हुन्'' । पार्टीको प्रमुख (प्रमुख) को रुपमा, बाल ठाकरेले सबै प्रमुख निर्णयहरुलिनुभयो जबकि ''शिवसेना शिवसैनिकका'' ''कार्यकर्ता'' र सदस्यहरुले पार्टीको अधिकांश काम तल्लो तहमा गरे। उनको अन्तिम दिनहरुमा, पार्टीको दैनिक गतिविधिहरु उनका कान्छो छोरा उद्धव ठाकरेले सम्हालेका थिए। उद्धव ठाकरेका छोरा आदित्य ठाकरे पार्टीको युवा शाखा युवा सेनाको नेता बनेका छन्। २०१२ मा बाल ठाकरेको मृत्यु पछि, पार्टी वास्तविक रुपमा उद्धव ठाकरेको नेतृत्वमा थियो।{{स्रोत नखुलेको|date=October 2014}} मुम्बईको दादर इलाकामा अवस्थित सेना भवनले सन् <ref name="Thackeray inaugurates new Sena bhavan, Sena bhavan as headquarters">{{Cite web|url=http://www.ndtv.com/video/player/news/thackeray-inaugurates-new-sena-bhavan/5715|title=Thackeray inaugurates new Sena bhavan|publisher=[[NDTV]] news|accessdate=2006-07-29}}</ref> ९७६ देखि सेनाको मुख्यालयको रुपमा काम गर्दै आएको छ। सेनाका ''शाखाह''रु(शाखाहरु) महाराष्ट्र राज्यका साथै अन्य राज्यहरुमा चयन गरिएका स्थानहरुमा फैलिएका छन्, जसले आफ्नो इलाकाका अधिकांश स्थानीय मुद्दाहरुमा निर्णय गर्छन्। <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> स्थानिय लोकाधिकार समिति{{Clarify|date=October 2014}} शिव सेनासँग आबद्ध छ। यसले महाराष्ट्रमा महाराष्ट्रीयनहरुका लागि रोजगारीको अधिकारको संरक्षणको वकालत गर्दछ। <ref name="Business India">{{Cite book|title=Business India|url=https://books.google.com/books?id=f69IAAAAYAAJ|access-date=24 February 2012}}</ref> === जातीय संरचना === सेनामा विभिन्न महाराष्ट्रीय जातका मानिसहरु मिलेर काम गर्थे। पार्टीका नेताहरुप्रायः तथाकथित "उच्च जाति" अर्थात् बाट आएका थिए [[ब्राह्मण]], सीकेपी र पठारे प्रभु - ठाकरे, मनोहर जोशी, सुधीर जोशी, बलवंत मंत्री, डा हेमचन्द्र गुप्ते, श्याम देशमुख, माधव देशपांडे, दत्त प्रधान, विजय पर्वतकर, मधुकर सरपोतदार र प्रमोद नवलकर । <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> माथि उल्लेखित नेताहरु मध्ये एक, ७० को दशकको प्रारम्भमा बम्बईका [[नगरप्रमुख|मेयर]] र पूर्व पारिवारिक चिकित्सक र ठाकरेका विश्वासपात्र डाक्टर हेमचन्द्र गुप्तेले पैसालाई महत्व दिएको, शिव सैनिकहरुद्वारा हिंसा गरेको र १९७५ को आपतकाल को समयमा श्रीमती गान्धीलाई ठाकरे को समर्थन उल्लेख गर्दै "घृणा" मा शिवसेना छोडे । <ref>{{Cite book|title=Wages of Violence : Naming and identity in postcolonial Bombay|page=238|url=https://books.google.com/books?id=-y3iNt0djbQC&pg=PA238}}</ref> त्यहाँ दत्ताजी साल्वी, दत्ताजी नलावडे र वामनराव महाडिक जस्ता अन्य जातका नेताहरुर तथाकथित तल्लो जातका छग्गन भुजबल, लीलाधर डाके, भाइ शिंगरे र विजय गावकर जस्ता नेताहरु पनि थिए। <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> वर्षौंदेखि, सेना प्रमुख बाहेक, पार्टीमा बाह्र वरिष्ठ नेताहरु छन्, जसलाई 'नेता' भनिन्छ। तीमध्ये आठ उच्च जाति (चार [[ब्राह्मण]], दुई सीकेपी र दुई पठारे प्रभु ) छन्। अरुहरु या त मराठा ( दत्ताजी साल्वी ), शिम्पी ( वामनराव महाडिक ), आगरी (लीलाधर डाके ) वा माली ( छग्गन भुजबल ) थिए। वास्तवमा, भुजबलले सेनाले नेतृत्वमा उच्च जातिय पक्षपात गरेको आरोप लगाउँदै पार्टी छोडे। <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> [[दलित|दलितको]] संख्या पनि नगण्य थिएन । र सेनाले मंडल आयोगले प्रस्ताव गरेको आरक्षणको विरोध गरे पनि सेनामा ओबीसीको प्रतिशतमा कुनै कमी आएको छैन। यसरी, सेनाले सबै महाराष्ट्रीयनहरुलाई जातपात बिना साझा "मराठी छाता" अन्तर्गत एकताबद्ध गर्न सफल भयो। "माटोका छोराहरुको लागि प्राथमिकता उपचारको एजेन्डा महाराष्ट्रियनहरुले ती सबैलाई एकसाथ ल्याए। <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> === मतदाता आधार === १९८० को दशकको उत्तरार्ध र ९० को दशकको प्रारम्भमा शिवसेनाको बल मुख्यतया मराठा जातको समर्थनबाट आएको थियो - जसलाई यसले कांग्रेसबाट टाढा बनायो। <ref name="auto">{{Cite book|title=Caste, Class, and Capital: The Social and Political Origins of Economic Policy in India|url=https://books.google.com/books?id=RFLTDQAAQBAJ&pg=PA236}}</ref> मराठा जातको शिव सेनाबाट निर्वाचित विधायकहरुको ठूलो प्रतिशतलाई उद्धृत गर्दै, [[पुणे विश्वविद्यालय|पुणे विश्वविद्यालयका]] वोराले निष्कर्ष निकाले कि शिवसेना "मराठा पार्टी" को रुपमा उदाइरहेको छ। <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=78rfCgAAQBAJ&pg=PA240|title=Rise of the Plebeians?: The Changing Face of the Indian Legislative Assemblies|date=4 May 2012}}</ref> == कार्यालय ==   शिवसेना भवन भारतको मुम्बईमा रहेको शिव सेनाको केन्द्रीय कार्यालय रहेको भवन हो। यो दादरको राम गणेश गडकरी चोक र शिवाजी पार्कमा अवस्थित छ। यसको उद्घाटन १९ जुन १९७७ मा भएको थियो। नवीकरण गरिएको सेना भवनको उद्घाटन २७ जुलाई २००६ मा भएको थियो। यसमा शिवाजी महाराजको तामाको मूर्ति र बालासाहेब ठाकरेको ठूलो पोस्टर छ। १९९३ बम्बई बम विष्फोटमा, आतंककारीहरुको समूहले भवन र शहरका अन्य प्रमुख भवनहरुमा आक्रमण गरे। <ref name="1993 blasts">{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/north/story/1993-blasts-timeline-and-locations-156749-2013-03-22|title=The 1993 blasts: A recap of the day that shook India|date=22 March 2013|work=India Today|access-date=24 January 2022|agency=IANS|language=en}}</ref> == मुख्यमन्त्रीहरुको सूची == शिव सेनाबाट [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रका]] मुख्यमन्त्रीहरुको सूची यस प्रकार छ {| class="wikitable sortable" style="text-align: center;" ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" |№ ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | मुख्यमन्त्रीहरू ! rowspan="2" class="unsortable" style="background-color:#FF6634; color:white" | पोर्ट्रेट ! colspan="3" style="background-color:#FF6634; color:white" | कार्यालयमा कार्यकाल ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | सभा ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | निर्वाचन क्षेत्र ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | अन्य पदहरु राखिएको छ |- ! style="background-color:#FF6634; color:white" | सुरु गर्नुहोस् ! style="background-color:#FF6634; color:white" | अन्त्य ! style="background-color:#FF6634; color:white" | कार्यकाल |- | १ | मनोहर जोशी |[[चित्र:Manohar_Joshi_cropped.jpg|center|117x117px]] | {{Date table sorting|14 March 1995}} | {{Date table sorting|31 January 1999}} | {{Age in years and days|1995|3|14|1999|1|31}} | rowspan="2" | 9 औं सभा | दादर | [[लोक सभा अध्यक्ष|लोकसभा अध्यक्ष]] |- | २ | नारायण राणे |[[चित्र:Narayan_Rane.jpg|center|80x80px]] | {{Date table sorting|1 February 1999}} | {{Date table sorting|17 October 1999}} | {{Age in years and days|1999|2|1|1999|10|17}} | मालवण | महाराष्ट्र राजस्व मन्त्री |- style="vertical-align: middle; text-align: center;" | ३ | उद्धव ठाकरे |[[चित्र:Uddhav_Thackeray.png|center|80x80px]] | {{Date table sorting|28 November 2019}} | {{Date table sorting|29 June 2022}} | {{Age in years and days|2019|11|28|2022|6|29}} | 14 औं सभा | MLC | शिवसेना अध्यक्ष<br />सामनाको प्रधान सम्पादक |- style="vertical-align: middle; text-align: center;" | |} == केन्द्र सरकारमा शिवसेना मन्त्री छन् == * मनोहर जोशी : भारी उद्योग र सार्वजनिक उद्यम, [[लोक सभा अध्यक्ष|लोकसभा के]] १३ औं अध्यक्ष * आनन्दराव विठोबा अडसुल : राज्य, वित्त र कम्पनी मामिला मन्त्रालय * सुरेश प्रभु : उर्वरक तथा रसायन मन्त्री, उर्जा मन्त्रालय , भारी उद्योग तथा सार्वजनिक उद्यम मन्त्रालय * अनन्त गीते : भारी उद्योग तथा सार्वजनिक उद्यम, ऊर्जा मन्त्री * अरविन्द सावन्त : भारी उद्योग र सार्वजनिक उद्यम मन्त्रालय == चुनावी प्रदर्शन == == गतिविधि र आलोचना == सेनाले एसियाकै सबैभन्दा ठूलो बस्ती मुम्बईको धारावी क्षेत्रमा रहेका ५००,००० बस्ती बासिन्दाहरुको मुक्तिमा केन्द्रीय भूमिका खेलेको बताएको छ। तर, तत्कालीन शिवसेना–भाजपा सरकारले ल्याएपछि झुपडीमा बस्नेलाई सित्तैमा घर दिने नीति विवादास्पद बनेको छ । <ref>{{Cite web|url=http://www.rediff.com/news/aug/12sena.htm|title=Rediff News}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Highrises-dont-suit-Dharavi-slum-dwellers/articleshow/1386244.cms?referral=PM|title='Highrises don't suit Dharavi slum dwellers'|website=The Times of India}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2004/20040423/election.htm#1|title=The Tribune, Chandigarh, - Elections 2004}}</ref>  १९७० को दशकमा, शिवसेनाले [[औरङ्गाबाद, महाराष्ट्र|औरंगाबादको]] मराठवाडा विश्वविद्यालयको नाम "डा. बाबासाहेब अम्बेडकर विश्वविद्यालय" मा परिवर्तन गर्ने [[दलित]] नेतृत्वको आन्दोलन नामन्तर आन्दोलनको विरोध गर्‍यो र रुढिवादी मराठाहरुको विचारलाई समर्थन गर्‍यो। <ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/opinion/columns/the-nativists-dilemma/|title=The nativist's dilemma|date=2014-10-14|work=The Indian Express|access-date=2015-12-02}}</ref> १९९६ मा, शिवसेनाले आफ्नो व्यापार शाखाको लागि कोष जुटाउन र [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रका]] मानिसहरुका लागि दुई लाख सत्तरी हजार रोजगारीहरु सिर्जना गर्न मद्दत गर्न भारतमा अमेरिकी पप आइकन [[माइकल ज्याक्सन|माइकल ज्याक्सनको]] पहिलो र एकमात्र लाइभ कन्सर्ट आयोजना गर्‍यो। <ref>{{Cite web|url=http://www.huffingtonpost.in/2015/06/25/michael-jackson-india_n_7659626.html|title=The Way We Were: Footage of Michael Jackson's 1996 Trip To Mumbai|last=|date=2015-06-25|publisher=Huffingtonpost.in|accessdate=2015-12-02}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/leader-who-brought-ethnic-politics-to-mumbai-melting-pot/article4105715.ece|title=Leader who brought ethnic politics to Mumbai melting pot|work=The Hindu|access-date=2016-12-01}}</ref> डिसेम्बर २००३ मा, शिवसेना कार्यकर्ताहरुले आगरा स्पोर्ट स्टेडियमको क्रिकेट पिचलाई क्षति पुर्याए जुन पाकिस्तान र भारत बीचको क्रिकेट खेल आयोजना गर्ने भनिएको थियो। <ref>{{Cite web|url=http://www.siliconindia.com/shownews/Shiv_Sena_activists_damage_cricket_pitch_-nid-22229-cid-Top.html|title=Shiv Sena activists damage cricket pitch|date=2003-12-18|publisher=Siliconindia.com|accessdate=2013-07-09}}</ref> अप्रिल २००५ मा, भारतीय विद्यार्थी सेना, शिव सेनाको विद्यार्थी संगठनले नयाँ दिल्लीमा भारत-पाकिस्तान [[एकदिवसीय अन्तर्राष्ट्रिय]] खेल रोक्न प्रयास गर्यो। आन्दोलनकारीका प्रवक्ताले माग गरे: {{Quote|India should not play cricket with Pakistan till it hands over to India 20 terrorists, including [[Dawood Ibrahim]], and closes down militant training camps running there.<ref name="Hindu-2005-04">{{cite news|url=http://www.thehindu.com/2005/04/15/stories/2005041518520300.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20150904020030/http://www.thehindu.com/2005/04/15/stories/2005041518520300.htm|url-status=dead|archive-date=4 September 2015|title=Sena squad for Kotla|access-date=18 February 2012|location=[[Chennai]]|work=[[The Hindu]]|date=15 April 2005}}</ref>}} सेनाले " नैतिक पुलिस " को रुपमा काम गर्यो र भ्यालेन्टाइन डे मनाउने विरोध गर्यो। <ref name=":2">[http://www.eci.gov.in/StatisticalReports/LS_1989/Vol_I_LS_89.pdf TitlePage-VolI_LS99.]</ref> १४ फेब्रुअरी २००६ मा, बाल ठाकरेले मुम्बईमा एक निजी उत्सवमा शिवसैनिकहरुले गरेको हिंसात्मक आक्रमणको निन्दा र माफी मागे। “नाल्लासोपारा घटनामा महिलालाई कुटपिट भएको बताइएको छ। यदि यो साँच्चै भएको हो भने, यो कायरता को प्रतीक हो। मैले सधैं शिवसैनिकहरुलाई निर्देशन दिएको छु कि कुनै पनि परिस्थितिमा महिलाहरुलाई अपमानित र उत्पीडन गर्नु हुँदैन।" <ref>{{Cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-18/india/27813894_1_sena-mouthpiece-saamna-sena-chief-bal-thackeray-shiv-sainiks|title=Thackeray condemns V-Day attacks by Sainiks|date=18 February 2006|work=[[The Times of India]]|access-date=13 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110811045804/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-18/india/27813894_1_sena-mouthpiece-saamna-sena-chief-bal-thackeray-shiv-sainiks|archive-date=11 August 2011|agency=[[Press Trust of India|PTI]]|location=Mumbai}}</ref> ठाकरे र शिव सेना यसको विरोधमा रहे, यद्यपि उनीहरुले "भारतीय विकल्प" लाई समर्थन गर्ने संकेत गरे। <ref>{{Cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-13/india/27806760_1_sena-chief-bal-thackeray-valentine-s-day-saamna|title=Thackeray suggests Indian version of V-Day|date=13 February 2006|work=[[The Times of India]]|access-date=13 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110811045812/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-13/india/27806760_1_sena-chief-bal-thackeray-valentine-s-day-saamna|archive-date=11 August 2011|agency=Press Trust of India}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.ndtv.com/article/cities/right-wing-to-go-easy-on-couples-this-valentine-s-day-175815|title=Right-wing to go easy on couples this Valentine's Day|work=NDTV.com|access-date=17 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120217061835/http://www.ndtv.com/article/cities/right-wing-to-go-easy-on-couples-this-valentine-s-day-175815|archive-date=17 February 2012}}</ref> २० नोभेम्बर २००९ मा, शिवसेना कार्यकर्ताहरुले क्रमशः मुम्बई र [[पुणे|पुणेमा]] रहेको [[हिन्दी]] र मराठी टिभि समाचार च्यानल IBN7 र IBN-लोकमतको कार्यालयमा आक्रमण र तोडफोड गरे। शिवसैनिकले IBN7 का वरिष्ठ सम्पादक रवीन्द्र अम्बेकरलाई थप्पड हाने र त्यसपछि IBN-लोकमतका सम्पादक निखिल वाग्लेलाई आक्रमण गरे। शिव सेनाले बाल ठाकरेले [[सचिन तेन्दुलकर|सचिन तेन्दुलकरको]] बारेमा गरेको टिप्पणीलाई लिएर समाचार च्यानलले गरेको आलोचनालाई आक्रमणको श्रेय दिएको छ। शिवसेनाका [[राज्‍य सभा|राज्यसभा]] सांसद सञ्जय राउतले आक्रमणलाई "स्वतःस्फूर्त" भनेका छन्। शिव सेनाका प्रवक्ताहरुले आक्रमणलाई जायज ठहराउने प्रयास गरे र उनीहरुको हिंसात्मक कार्यका लागि माफी माग्न अस्वीकार गरे। <ref>{{Cite web|url=http://archive.indianexpress.com/news/time-for-cnn-ibn-to-introspect/544428/|title=In the name of their Boss, Sena goons attack IBN TV channels}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/if-you-target-us-we-will-attack-shiv-sena-leader/105645-3.html|title=Sena leader admits attack on media|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091123095135/http://ibnlive.in.com/news/if-you-target-us-we-will-attack-shiv-sena-leader/105645-3.html|archivedate=2009-11-23}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/shiv-sena-attacks-ibn-offices-in-mumbai-pune/105636-3.html|title='Shiv Sena workers' attack ibn offices in Mum|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091123171327/http://ibnlive.in.com/news/shiv-sena-attacks-ibn-offices-in-mumbai-pune/105636-3.html|archivedate=2009-11-23}}</ref> शिव सेनाले २०१० मा [[गिनिज वर्ल्ड रेकर्ड्स|गिनिज बुक अफ वल्र्ड रेकर्डमा]] "एक दिनमा अधिकतम रगत सङ्कलन" को लागि प्रविष्टि पायो। शिव सेनाले रक्तदान शिविर आयोजना गर्‍यो जसले एकै दिनमा २४,००० बोतल रगत संकलन गर्‍यो। <ref>{{Cite web|url=http://www.dnaindia.com/mumbai/report-24200-donors-help-sena-set-record-1375590|title=24,200 donors help Sena set record &#124; Latest News & Updates at Daily News & Analysis|last=Kiran Tare|date=2010-04-26|publisher=Dnaindia.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://zeenews.india.com/news/maharashtra/shiv-sena-makes-record-collection-at-blood-donation-camp_622001.html|title=Shiv Sena makes record collection at blood donation camp &#124; Zee News|date=2010-04-25|publisher=Zeenews.india.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> पछि यो विश्व कीर्तिमान २०१४ मा एचडीएफसी बैंकको रक्तदान <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/business/Industry/hdfc-bank-sets-guinness-record-in-blood-collection/article5911574.ece|title=HDFC Bank sets Guinness record in blood collection|date=2014-04-14|work=The Hindu|access-date=2015-12-02}}</ref> तोड्यो। २ नोभेम्बर २०१४ मा, नैतिक प्रहरीको बिरुद्ध किस अफ लभको विरोधको क्रममा, शिव सेना, बजरंग दल, [[विश्व हिन्दू परिषद]] र अन्य धेरै दक्षिणपन्थी समूहका सदस्यहरुले विरोध गर्नेहरुलाई आक्रमण गरे र सडकमा चुम्बन गरेकोमा प्रदर्शनकारीहरुलाई हटाउने धम्की दिए। यी विरोधी समूहहरुले सार्वजनिक रुपमा स्नेहको प्रदर्शन भारतीय संस्कृति र भूमिको कानून (भारतीय दण्ड संहिताको धारा २९४ अन्तर्गत) दुवैको विरुद्ध भएको दाबी गरे, यद्यपि सर्वोच्च अदालत र दिल्ली उच्च अदालतका अनुसार सार्वजनिक रुपमा चुम्बन गर्नु अपराध होइन। अपराध। <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/Kissing-in-public-by-married-couple-not-obscene-HC/articleshow/4066941.cms|title=Kissing in public by married couple not obscene: HC|website=The Times of India|accessdate=26 November 2014}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/india-others/kerala-high-court-refuses-to-interfere-with-kochi-kiss-fest/|title=Kerala High Court refuses to interfere with Kochi Kiss fest|date=2014-10-31|website=The Indian Express|language=en|accessdate=2021-10-17}}</ref> पुलिसले आफ्नो ज्यान बचाउन धेरै किस अफ लभ प्रदर्शनकारीहरुलाई हिरासतमा लिए, तर दक्षिणपन्थी समूहका प्रदर्शनकारीहरुलाई काउन्टर गर्न स्वतन्त्र हात दिएको आरोप लगाइएको थियो। <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/kochi/we-took-kiss-of-love-activists-into-custody-to-save-their-lives/articleshow/45043053.cms|title=We took kiss of love activists into custody to save their lives {|last=Prakash|first=Asha|date=November 5, 2014|website=The Times of India|language=en|accessdate=2021-10-17}}</ref> अक्टोबर २०१५ मा, शिव सेनाले पाकिस्तानी क्लासिक गायक [[गुलाम अली|गुलाम अलीको]] निर्धारित कन्सर्टमा प्रतिबन्ध लगाउने धम्कीहरु जारी गर्‍यो। यो कदम आगामी चुनावमा सेनालाई भोट गर्न पाकिस्तान विरोधी घटकहरुलाई खुसी पार्न अपनाइएको हो। <ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/explained/bjp-shiv-sena-ghulam-ali-stand-off-why-differences-between-them-may-increase/|title=BJP-Shiv Sena Ghulam Ali stand-off: Why differences between them may increase|date=9 October 2015|work=[[The Indian Express]]|access-date=9 October 2015}}</ref> यद्यपि, २०१५ मा पाकिस्तानले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई शिव सेनाको गतिविधिलाई ध्यान दिन आग्रह गर्‍यो, <ref>{{Cite web|url=http://www.dawn.com/news/1216390|title=Pakistan urges world to take notice of Shiv Sena activities - Pakistan|date=30 October 2015|publisher=Dawn.Com|accessdate=2015-12-02}}</ref> जबकि शिव सेनाले पाकिस्तानद्वारा शिव सेनाको आलोचनाले "हाम्रो देशभक्ति" लाई प्रमाणित गरेको दाबी गर्‍यो। <ref>{{Cite news|url=http://www.business-standard.com/article/politics/pakistan-s-stand-on-party-activities-vindicates-our-patriotism-shiv-sena-115110200409_1.html|title=Pakistan's stand on party activities vindicates our patriotism: Shiv Sena &#124; Business Standard News|last=India|first=Press Trust of|date=2 November 2015|work=Business Standard India|access-date=2015-12-02|publisher=Business-standard.com}}</ref> १९ अक्टोबर २०१५ मा, शिवसेना कार्यकर्ताहरुले PCB र [[भारतीय क्रिकेट नियन्त्रण बोर्ड|BCCI]] अधिकारीहरुबीचको बैठक रोक्नको लागि [[भारतीय क्रिकेट नियन्त्रण बोर्ड|BCCI]] को कार्यालयमा आक्रमण र तोडफोड गरे। कार्यकर्ताहरुले पाकिस्तान विरोधी नारा लगाए र मनोहरलाई आफ्नो पाकिस्तानी समकक्षीसँग भेट्नबाट रोक्न कटिबद्ध 'शहरयार खान फिर्ता जानुहोस्' लेखिएको पोस्टर बोकेका थिए। शिव सेनाले पाकिस्तानका अलीम दारलाई भारत र दक्षिण अफ्रिकाबीचको पाँचौं र अन्तिम एकदिवसीयमा अफिसिङ गर्नबाट रोक्ने धम्की दिएको छ । <ref name="bcci_attack">{{Cite news|url=http://www.dawn.com/news/1214126|title=Shiv Sena activists storm BCCI HQ over Shaharyar-Manohar meeting|date=19 October 2015|work=Dawn News|access-date=9 November 2015}}</ref> २०१५ मा शिवसेनाले मराठवाडा क्षेत्रका प्रत्येक खडेरी प्रभावित किसानलाई १०,००० रुपैयाँ सहायताको घोषणा गर्‍यो, <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Shiv-Sena-will-give-Rs-10000-to-each-drought-affected-farmer-says-Uddhav-Thackeray/articleshow/49973619.cms|title=Shiv Sena will give Rs 10,000 to each drought-affected farmer, says Uddhav Thackeray - The Times of India|publisher=Timesofindia.indiatimes.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> जबकि उनीहरुले [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशमा]] २०१० र २०१५ बीच ५ बच्चा जन्माउने हिन्दू परिवारलाई २ लाख रुपैयाँ "इनाम" घोषणा गरे। शिव सेनाका अनुसार "पुरस्कार" को कारण "हालको जनगणना अनुसार मुस्लिम जनसंख्याको तुलनामा हिन्दू जनसंख्याको वृद्धि दरमा गिरावट" थियो। <ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/india/politics/every-hindu-family-with-five-children-will-get-rs-2-lakh-shiv-sena/|title=Every Hindu family with five children will get Rs 2 lakh: Shiv Sena|date=2015-08-29|work=The Indian Express|access-date=2015-12-02}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Shiv-Sena-to-give-Rs-2-lakh-to-every-Hindu-family-with-5-kids/articleshow/48728260.cms|title=Shiv Sena to give Rs 2 lakh to every Hindu family with 5 kids - The Times of India|date=2015-08-30|publisher=Timesofindia.indiatimes.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> जनवरी २०१६ मा, शिवसेनाले "धर्मनिरपेक्ष" र "समाजवादी" शब्दहरुलाई [[भारतीय संविधानको प्रस्तावना|संविधानको प्रस्तावना]] बाट "स्थायी रुपमा हटाउन" माग गर्यो जुन आपतकालको समयमा ४२ औं संशोधनमा थपिएको थियो। <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/politics/shiv-sena-demands-removal-of-secular-from-constitution/|title=Shiv Sena demands removal of 'secular' from Constitution|date=2015-01-29|website=The Indian Express|language=en|accessdate=2020-10-15}}</ref> अप्रिल २०१९ मा पार्टी सदस्य सञ्जय राउतले बुर्कामाथि प्रतिबन्ध लगाउन आह्वान गरेका थिए । <ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-sri-lanka-blasts-burqa-india-idUSKCN1S739A|title=Hardline Indian group allied with Modi calls for ban on the veil|last=Reuters Staff|date=2019-05-01|work=Reuters|access-date=2020-10-15|language=en}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/shiv-sena-calls-for-ban-on-burqa-in-public-places/articleshow/69123648.cms|title=Shiv Sena calls for ban on burqa in public places {{!}} India News - Times of India|date=May 2, 2019|website=The Times of India|language=en|accessdate=2020-10-15}}</ref> २०१८ महाराष्ट्र काउन्सिल चुनाव र २०१४ लोकसभा चुनावको समयमा, शिवसेना द्वारा उम्मेदवार धेरै उम्मेदवारहरु को आपराधिक रेकर्ड थियो वा उनीहरु विरुद्ध आपराधिक आरोपहरु विचाराधीन थिए। <ref>{{Cite web|url=http://www.newindianexpress.com/nation/2018/jun/22/shiv-sena-tops-list-of-candidates-with-criminal-background-in-maharashtra-legislative-council-polls-1831921.html|title=Shiv Sena tops list of candidates with criminal background in Maharashtra legislative council polls|website=The New Indian Express|accessdate=2019-05-31}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.business-standard.com/article/politics/shiv-sena-tops-list-of-candidates-with-criminal-cases-adr-114030700668_1.html|title=Shiv Sena tops list of candidates with criminal cases: ADR|last=IANS|date=2014-03-07|work=Business Standard India|access-date=2019-05-31}}</ref> नोभेम्बर २०२० मा, देवेन्द्र फडणवीसले भने कि शिवसेनाको दृष्टिकोण अखण्ड भारतको रुपमा भारतीय पुनर्मिलनको वकालत हो। उनले छिट्टै "कराची भारतको हिस्सा हुने" घोषणा गरे। <ref>{{Cite web|url=https://www.timesnownews.com/india/article/we-believe-in-akhand-bharat-karachi-will-be-part-of-india-one-day-bjps-devendra-fadnavis/684710|title=We believe in 'Akhand Bharat', Karachi will be part of India one day: BJP's Devendra Fadnavis|date=Nov 21, 2020|website=[[Times Now]]}}</ref> == यो पनि हेर्नुहोस् == * हिन्दू राष्ट्रवादी राजनीतिक दलहरुको सूची == सन्दर्भहरु == <references group="" responsive="1"></references> == थप पढाइ == * ''एथनिसिटी एण्ड इक्वलिटी: द शिवसेना पार्टी एण्ड प्रिफरेन्शियल पॉलिसीस इन बम्बई'', एमएफ काटजेनस्टाइन&nbsp;– सन् १९७९&nbsp;- कर्नेल विश्वविद्यालय प्रेस * ''राजनीतिमा योद्धाहरु: हिन्दू राष्ट्रवाद, हिंसा, र भारतमा शिवसेना'', एस बनर्जी&nbsp;- 2000&nbsp;- Westview प्रेस * ''प्रत्यक्ष कार्यको करिश्मा: शक्ति, राजनीति, र शिवसेना'', जेएम एकर्ट&nbsp;- 2003&nbsp;- अक्सफोर्ड विश्वविद्यालय प्रेस * ''शिवसेना: एक मूल्याङ्कन'', पल्शिकर, सुहास, राजनीति र सार्वजनिक प्रशासन विभाग, पुणे विश्वविद्यालय, पुणे (1999) * ''अधिकतम शहर: बम्बई लस्ट एन्ड फाउन्ड, 'पावर', अध्याय ३, मुम्बई'', मेहता, सुकेतु, पेंगुइन बुक्स (२००५) == बाह्य लिङ्कहरु == * {{Official website|http://shivsena.in/}} {{Indian political parties}} [[श्रेणी:भारतका राजनीतिक दलहरू]] [[श्रेणी:पुनरावलोकन नगरिएको अनुवादहरू रहेको पृष्ठ]] d5l4c0qk0viwksrowirg2vgae2a5f20 1073675 1073674 2022-08-12T16:06:06Z हिमाल सुबेदी 30817 /* बाह्य कडीहरू */ wikitext text/x-wiki {{संक्षिप्त विवरण|भारतको महाराष्ट्र स्थित एक राजनैतिक दल}} {{Infobox Indian Political Party |party_name = शिवसेना |logo = [[File:Logo of Shiv Sena.svg|200px]] |leader = [[उद्धव ठाकरे]] |chairman = [[उद्धव ठाकरे]] |secretary = |loksabha_leader = [[अरविन्द सावन्त]] |rajyasabha_leader = [[सञ्जय राउत]] |foundation = १९ जुन १९६६ |founder = [[बाल ठाकरे]] |headquarters = शिवसेना भवन, राम गणेश गडकरी चौक, दादर, [[मुम्बई]], [[भारत]] |publication = [[सामना]] |students = भारतीय विद्यार्थी सेना |youth = [[युवा सेना|युवासेना]] |women = शिवसेना महिला अघाड़ी |labour = भारतीय कामगार सेना |peasants = |flag = [[File:Shiv Sena-1575560401.jpg|150px]] |ideology = {{bulleted list|[[मराठी राष्ट्रवाद]]<ref>Joshi, R. (1970). The Shiv Sena: A Movement in Search of Legitimacy. Asian Survey, 10(11), 967–978. {{doi|10.2307/2642817}}</ref>|[[रूढिवाद]]|[[हिन्दुत्व]]<ref>{{cite web |url=http://www.dnaindia.com/mumbai/report_after-riot-shiv-sena-goes-the-hindutva-way-once-more_1731997 |title=After riot, Shiv Sena goes the Hindutva way once more |accessdate=27 अगस्त 2012|last=Kulkarni|first=Dhaval|publisher=DNA India|archive-url=https://web.archive.org/web/20120825190357/http://www.dnaindia.com/mumbai/report_after-riot-shiv-sena-goes-the-hindutva-way-once-more_1731997|archive-date=25 अगस्ट 2012|url-status=live}}</ref>|[[हिन्दु राष्ट्रवाद]]<ref>{{cite web |url=http://www.firstpost.com/politics/its-back-to-hindutva-for-shiv-sena-after-11-august-426230.html |title=It’s back to Hindutva for Shiv Sena after 11 अगस्ट |accessdate=27 अगस्ट 2012|last=Kaul |first=Vivek |publisher=firstpoint.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20120828124557/https://www.firstpost.com/politics/its-back-to-hindutva-for-shiv-sena-after-11-august-426230.html|archive-date=28 अगस्ट 2012|url-status=live}}</ref>|[[आर्थिक राष्ट्रवाद]]<ref>Morkhandikar, R. S. (1967). The Shiv Sena—An Eruption of Sub-Nationalism. Economic and Political Weekly, 2(42), 1903–1906. {{jstor|24478083}}</ref>}} |position = [[दक्षिणपन्थी राजनीति]]बाट '''चरमपन्थी-दक्षिणपन्थी राजनीति''' |eci = राजकीय दल |alliance = [[राष्ट्रिय जनतान्त्रिक गठबन्धन]] (सन् १९९१ देखि २०१९)<br>महाराष्ट्र विकास आघाडी (२०१९ बाट) |loksabha_seats = {{Infobox political party/seats|18|545|hex=#CC5500}} |rajyasabha_seats = {{Infobox political party/seats|4|245|hex=#CC5500}} |state_seats_name = [[महाराष्ट्र विधान सभा]] |state_seats = {{Composition bar|19|288|hex={{party color|Shiv Sena}}}} |state2_seats_name = [[महाराष्ट्र विधान परिषद]] |state2_seats = {{Composition bar|12|78|hex={{party color|Shiv Sena}}}} |symbol = [[File:Indian Election Symbol Bow And Arrow.png|150px]] |website = [https://shivsena.in/ शिवसेना]}} '''शिव सेना''' ('शिवाजीको<span>सेना</span> &#x27;) [[भारत]]को दक्षिणपन्थी मराठी क्षेत्रीय र [[हिन्दू धर्म|हिन्दू]] [[अन्धराष्ट्रवाद|अतिराष्ट्रवादी]] राजनीतिक पार्टी हो जसलाई बाल ठाकरेले सन् १९६६ मा स्थापना गरेका थिए। <ref name="BergerHeidemann2013">{{Cite book|title=The Modern Anthropology of India: Ethnography, Themes and Theory|url=https://books.google.com/books?id=sBgLb8XIGR8C&pg=PA179|date=3 June 2013|page=179}}</ref> मूलतः [[मुम्बई|बम्बई]]मा (वर्तमान मुम्बई) मूलवादी आन्दोलनबाट अगाडि आएर यस पार्टीले भारतका अन्य भागहरूबाट आएका आप्रवासीहरू भन्दा मराठी मानिसहरूलाई प्राथमिकता दिने व्यवहारको लागि आन्दोलन गर्दछ।  महाराष्ट्रको लागि यसको चुनाव चिन्ह ''धनुष र बाण'' हो। <ref>{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/politics/shiv-sena-finds-jharkhand-mukti-morcha-has-first-right-to-symbol/lite/|title=Shiv Sena finds Jharkhand Mukti Morcha has first right to symbol|last=Pradeep Kaushal|date=September 28, 2015|work=indianexpress.com|access-date=28 April 2020|publisher=The Indian Express|location=New Delhi|quote=Shivsena's bow-and-arrow symbol is the same as that of the Jharkhand Mukti Morcha.}}</ref> उद्धव ठाकरे, बाल ठाकरेका छोरा र पार्टी नेता हुन् भने उनले सन् २०१९ देखि २९ जुन २०२२ सम्म महाराष्ट्रको मुख्यमन्त्रीको रूपमा सेवा गरेका थिए। हालसम्म पनि पार्टीको प्राथमिक आधार अझै पनि [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रमा]] रहेको छ भने यसले अखिल भारतीय आधारमा विस्तार गर्ने प्रयास गरेको छ। सन् १९७० को दशकमा यसले बिस्तारै एक व्यापक हिन्दू राष्ट्रवादी एजेन्डालाई समर्थन गर्ने एक मराठी विचारधाराको वकालत गर्न सुरु गर्दै <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> यसले [[भारतीय जनता पार्टी]]सँग गठबन्धन गरेको थियो। पार्टीले स्थापनाकालदेखि नै मुम्बई नगरपालिकाको चुनावमा भाग लिन थालेको थियो। सन् १९८९ मा यसले [[लोक सभा|लोकसभा]] र महाराष्ट्र विधानसभा चुनावको लागि [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]]सँग गठबन्धनमा प्रवेश गरेको थियो यद्यपि सन् २०१४ अक्टोबरको विधानसभा चुनावमा अस्थायी रूपमा तोडिएको थियो। यो दल राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक गठबन्धनमा सन् १९९८-२०१९ मा एक गठबन्धन साझेदार, सन् १९९८-२००४ मा वाजपेयी सरकार र सन् २०१४-२०१९ मा नरेन्द्र मोदी सरकारको साथमा गठबन्धनलाई सुधार गरि सन् २०१४ डिसेम्बरमा महाराष्ट्रमा भाजपा सरकारको हिस्सा बनेको थियो। अक्टोबर २९ मा महाराष्ट्र चुनाव पछि शिवसेनाले आफ्नो गठबन्धन साझेदार [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]]द्वारा वाचा पूरा नगरेको दाबी गर्दै गठबन्धनलाई अन्त्य गरेको थियो। पार्टीले पछि महाराष्ट्रमा सरकार बनाउनको लागि [[भारतीय राष्ट्रिय काङ्ग्रेस]] र राष्ट्रवादी काङ्ग्रेस पार्टीसँग सहकार्य गरेको थियो। पछि यो गठबन्धनले सत्ता गुमाउँदा एक विद्रोही शिवसेना नेता सिन्देले भाजपाको साथमा शिवसेनाका २/३ विधायकहरूको समर्थन जुटाएर सन् २०२२ जुन ३० का दिन मुख्यमन्त्री बनेका थिए। <ref>{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/india/maharashtra-crisis-uddhav-thackeray-led-faction-in-hopeless-minority-within-party-eknath-shinde-to-sc/articleshow/92550287.cms|title=Maharashtra crisis: Uddhav Thackeray-led faction in hopeless ..}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/eknath-shinde-is-new-maharashtra-chief-minister-oath-at-7-30-pm-3115030|title=Eknath Shinde Takes Oath As Chief Minister, Devendra Fadnavis His Deputy}}</ref> [[बलिउड|हिन्दी]] चलचित्र उद्योगमा पार्टीको बलियो पकड छ। <ref>{{Cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/india/8073240/Author-Rohinton-Mistry-slams-Mumbai-University-after-book-ban.html|title=Author Rohinton Mistry slams Mumbai University after book ban|last=Dean|first=Nelson|publisher=telegraph.co.uk|archiveurl=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/india/8073240/Author-Rohinton-Mistry-slams-Mumbai-University-after-book-ban.html|archivedate=11 January 2022|accessdate=27 August 2012}}</ref> यसलाई "चरमपन्थी", <ref>{{Cite book|title=Extremism in Pakistan and India: The Case of the Jamaat-e-Islami and Shiv Sena|location=Colombo}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Rajiv Gandhi and Rama's Kingdom|url=https://archive.org/details/rajivgandhiramas00meht|location=New Haven, Connecticut|page=[https://archive.org/details/rajivgandhiramas00meht/page/157 157]}}</ref> "अराजकतावादी", <ref>{{Cite book|title=Capital and Labour Redefined:India and the Third World|location=London|page=344}}</ref> <ref>{{Cite book|title=India Today: An Encyclopedia of Life in the Republic|url=https://archive.org/details/indiatodayvolume00kami|location=Santa Barbara, California, California|page=[https://archive.org/details/indiatodayvolume00kami/page/n688 628]}}</ref> साथै " [[फासीवाद|फासीवादी]] पार्टी" भनेर उल्लेख गरिएको छ। <ref name="Chandavarkar2">{{Cite book|title=History, Culture and the Indian City|url=https://archive.org/details/historyculturein00chan|date=3 September 2009|page=[https://archive.org/details/historyculturein00chan/page/n42 29]}}</ref> <ref name="Jeff2011">{{Cite book|title=Religion, Politics and International Relations|url=https://books.google.com/books?id=XpO2s24WMowC&pg=PA150|access-date=18 November 2012|date=7 April 2011|page=150}}</ref> यसका साथसाथै सन् १९७० को भिवण्डी साम्प्रदायिक हिंसा, सन् १९८४ भिवण्डी दङ्गा र सन् १९९२-१९९३ बम्बई दङ्गामा भएको हिंसाको लागि शिवसेनालाई दोष लगाइएको छ। <ref>{{Cite book|title=Human Rights Watch World Report 1999|page=[https://archive.org/details/humanrightswatch00huma_0/page/186 186]|url=https://archive.org/details/humanrightswatch00huma_0/page/186}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Playing the "communal Card": Communal Violence and Human Rights|page=[https://archive.org/details/playingcommunalc00brow/page/27 27]|url=https://archive.org/details/playingcommunalc00brow/page/27}}</ref> पार्टीले आफ्नो शक्ति महाराष्ट्रको मराठा र कुणबी समुदायको समर्थनबाट निकालेको छ।<ref name="auto">{{Cite book|title=Caste, Class, and Capital: The Social and Political Origins of Economic Policy in India|url=https://books.google.com/books?id=RFLTDQAAQBAJ&pg=PA236}}</ref> == इतिहास == === उत्पत्ति === १९४७ [[भारतीय स्वतन्त्रता सङ्ग्राम|मा भारतको स्वतन्त्रता]] पछि, औपनिवेशिक युगबाट क्षेत्रीय प्रशासनिक विभाजनहरु क्रमशः परिवर्तन गरियो र भाषिक सीमाहरु पालना गर्ने राज्यहरु सिर्जना गरियो। बम्बे प्रेसिडेन्सी भित्र, मराठी भाषी जनताका लागि राज्य निर्माणको लागि व्यापक जनसंघर्ष सुरु भएको थियो। १९६० मा, राष्ट्रपति पदलाई दुई भाषिक राज्यहरुमा विभाजन गरिएको थियो - [[गुजरात]] र [[महाराष्ट्र]] । यसबाहेक, पहिलेको हैदराबाद राज्यको मराठी-भाषी क्षेत्रहरु महाराष्ट्रसँग जोडिए। बम्बई, धेरै तरिकामा भारतको आर्थिक राजधानी, महाराष्ट्र राज्यको राजधानी भयो। एकातिर, गुजराती समुदायका मानिसहरुले सहरका अधिकांश उद्योग र व्यापारिक उद्यमहरुको स्वामित्व पाएका थिए। <ref name="Public sector, Threats against other communities, businesses owned especially by Gujarati and Marwaris/"> {{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Sena-fate-From-roar-to-meow/articleshow/1311115.cms|title=Sena fate: From roar to meow|date=29 November 2005|work=[[The Times of India]]|access-date=2006-08-11}}</ref> अर्कोतर्फ, सहरमा [[दक्षिण भारत|दक्षिण भारतीय]] आप्रवासीहरुको निरन्तर प्रवाह थियो जो धेरै सेतो-कलर कामहरुलिन आएका थिए। सन् १९६० मा बम्बईका कार्टुनिस्ट बाल ठाकरेले ''व्यंग्यात्मक'' कार्टुन साप्ताहिक मार्मिक प्रकाशित गर्न थाले। यो प्रकाशन मार्फत उनले आप्रवासी विरोधी भावना फैलाउन थाले। १९ जुन १९६६ मा, ठाकरेले एक राजनीतिक संगठनको रुपमा शिवसेना स्थापना गरे। शिव सेनाले धेरै बेरोजगार मराठी युवाहरुलाई आकर्षित गर्‍यो, जो ठाकरेको आरोपित आप्रवासी विरोधी वक्तृत्वबाट आकर्षित भएका थिए। शिवसेना कार्यकर्ताहरु दक्षिण भारतीय समुदायहरु विरुद्ध विभिन्न आक्रमणहरुमा संलग्न भए, दक्षिण भारतीय रेस्टुरेन्टहरु तोडफोड गरे र रोजगारदाताहरुलाई मराठीहरुलाई काममा राख्न दबाब दिए। <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> === भारतीय जनता पार्टीसँग गठबन्धन === सेनाले १९७० को दशकमा हिन्दुत्व विचारधारालाई थप वजन दिन थाल्यो किनकि 'माटोका छोराहरु' कारण कमजोर हुँदै गयो। <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> पार्टीले सन् १९८९ देखि [[लोक सभा|लोकसभा]] र महाराष्ट्र विधानसभाका लागि भारतीय जनता पार्टी (बीजेपी) सँग गठबन्धन सुरु गरेको थियो। दुवैले सन् १९९५ र <ref name="BJP Shivsena 25 year">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-elections-bjp-ends-25yearold-alliance-with-shiv-sena-as-seat-sharing-talks-fail/501837-3-237.html|title=Maharashtra elections: BJP ends 25-year-old alliance with Shiv Sena as seat-sharing talks fail|publisher=ibnlive.in.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140927093832/http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-elections-bjp-ends-25yearold-alliance-with-shiv-sena-as-seat-sharing-talks-fail/501837-3-237.html|archivedate=2014-09-27|accessdate=2014-10-26}}</ref> ९९९ को बीचमा महाराष्ट्रमा सरकार बनाएका थिए। सेना सन् १९९९ देखि २०१४ सम्म भाजपासँगै राज्यमा विपक्षी दल थियो। यद्यपि, भाजपासँगको २५ वर्षको गठबन्धन २०१४ महाराष्ट्र विधानसभा चुनावमा सीट बाँडफाँडलाई लिएर खतरामा परेको थियो र दुवैले स्वतन्त्र रुपमा चुनाव लडे। <ref name="BJP Shivsena 25 year" /> २०१४ को चुनावपछि भाजपा सबैभन्दा ठूलो पार्टी बनेपछि सेनाले विरोध घोषणा गर्‍यो। तर, वार्तापछि सेना महाराष्ट्रमा सरकारमा सामेल हुन राजी भयो। <ref name="join">[http://indianexpress.com/article/india/politics/shiv-sena-to-join-fadnavis-govt-accepts-offer-of-12-cabinet-berths/ Shiv Sena to join Fadnavis govt; gives up claim to home minister, deputy CM post], Indian Express, 4 December 2014</ref> बृहन्मुम्बई नगर निगममा शिवसेना-भाजपा गठबन्धनले शासन गर्छ। परम्परागत रुपमा शिवसेनाको मुख्य गढहरु मुम्बई र [[कोङ्कण|कोंकण]] तटीय क्षेत्रहरु हुन्। तर, 2004 को लोकसभा चुनावमा परिणाम उल्टो भयो। शिव सेनाले राज्यको भित्री भागहरुमा प्रवेश गर्यो, जबकि मुम्बईमा घाटा बेहोरेको थियो।{{स्रोत नखुलेको|date=October 2014}} जनवरी २०१८ मा, शिवसेनाले २०१९ भारतीय आमचुनाव अघि भाजपा र उनीहरुको एनडीए गठबन्धनसँग आधिकारिक रुपमा सम्बन्ध तोड्यो लगभग ३० वर्षको भाजपासँगै प्रचार गरेपछि। <ref>{{Cite web|url=http://www.huffingtonpost.in/2018/01/23/shiv-sena-breaks-ties-with-bjp-in-maharashtra_a_23341772/|title=Shiv Sena Breaks Ties With BJP In Maharashtra|date=24 January 2018}}</ref> तर फेब्रुअरी २०१९ मा, बीजेपी र शिवसेनाले फेरि आम चुनाव र २०१९ महाराष्ट्र विधान सभा चुनावको लागि गठबन्धनको घोषणा गरे। <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/bjp-and-shiv-sena-seal-deal-for-2019-lok-sabha-polls-to-contest-in-25-23-seats-respectively/articleshow/68051183.cms|title=BJP and Shiv Sena seal deal for 2019 Lok Sabha polls; to contest in 25, 23 seats respectively|date=18 February 2019|work=Economic Times|access-date=26 March 2019}}</ref> चुनावले शिवसेनाले मत गुमाएको देख्यो र पछि भाजपाले सत्ता साझेदारीमा संलग्न हुन अस्वीकार गरेकोमा भाजपालाई सरकार बनाउन समर्थन गर्न अस्वीकार गर्यो। शिवसेना राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक गठबन्धनबाट पछि हट्यो, अक्टोबरको अन्त्यमा - नोभेम्बर २०१९ को शुरुमा राजनीतिक संकटको सामना गर्दै, जसले अन्ततः पार्टी नेता उद्धव ठाकरेलाई [[भारतीय राष्ट्रिय काङ्ग्रेस|भारतीय राष्ट्रिय कांग्रेस]] र राष्ट्रवादी कांग्रेस पार्टीको समर्थनमा मुख्यमन्त्री बनायो। <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/lok-sabha/maharashtra/bjp-loses-its-oldest-ally-shiv-sena/articleshow/72010644.cms|title=BJP loses its oldest ally Shiv Sena|date=2019-11-12|work=The Economic Times|access-date=2020-03-01}}</ref> २०१९ मा शिवसेना एनडीएसँग अलग भयो र यूपीएमा सामेल भयो। <ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-50402748|title=Maharashtra: The unravelling of India's BJP and Shiv Sena alliance|date=14 November 2019|work=BBC News|access-date=24 June 2022}}</ref> <ref name="BJP split">{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/inside-the-sena-bjp-split-cracks-appeared-before-lok-sabha-polls/story-LeVz0TFMDTxPuzEgzvTTbL.html|title=Inside the Shiv Sena-BJP split: Cracks appeared before Lok Sabha polls|date=17 November 2019|work=Hindustan Times|access-date=24 June 2022|language=en}}</ref> यसले महाविकास अघाडी नामक उप-गठबन्धन बनाएर महाराष्ट्रमा सरकार गठनको लागि शिवसेनाका उद्धव ठाकरेले मन्त्रालयको नेतृत्व गरेका थिए। <ref name="Wasted 25 Years">{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/uddhav-thackeray-says-wasted-25-years-in-alliance-with-bjp-2725461|title="Wasted 25 Years In Alliance With BJP...," Says Uddhav Thackeray|date=23 January 2022|work=NDTV.com|access-date=24 January 2022}}</ref> २०२२ मा, पार्टीको बैठकमा, उद्धव ठाकरेले यूपीएमा सामेल हुन एनडीएबाट बाहिरिने आफ्नो कदमको व्याख्या गरे। "हामीले बीजेपीलाई उनीहरुको राष्ट्रिय महत्वाकांक्षाहरु पूरा गर्न सक्षम बनाउन पूर्ण हृदयले समर्थन गर्यौं। उनीहरु राष्ट्रिय जानेछन् भने हामी महाराष्ट्रमा नेतृत्व गर्नेछौँ भन्ने बुझाइ थियो । तर हामीलाई धोका दिइयो र हाम्रो घरमा भत्काउने प्रयास गरियो। त्यसैले हामीले जवाफ फर्काउनु पर्यो।" ठाकरेले भाजपाले आफ्नो राजनीतिक सुविधा अनुसार आफ्ना सहयोगीहरुलाई डम्प गरेको आरोप लगाए। उनले भने, ‘भाजपाको मतलब हिन्दुत्व होइन । म मेरो टिप्पणीमा छु कि शिवसेनाले भाजपासँगको गठबन्धनमा २५ वर्ष खेर गयो" <ref name="Wasted 25 Years">{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/uddhav-thackeray-says-wasted-25-years-in-alliance-with-bjp-2725461|title="Wasted 25 Years In Alliance With BJP...," Says Uddhav Thackeray|date=23 January 2022|work=NDTV.com|access-date=24 January 2022}}</ref> यद्यपि, शिवसेनाका वरिष्ठ नेता एकनाथ शिन्देले अघिल्लो भाजपा-शिवसेना गठबन्धनलाई पुनर्स्थापित गर्न चाहन्थे र सेनाका विधायकहरुको बहुमत प्राप्त गर्दै पछि विद्रोह गरे।  २९ जुन २०२२ मा, सर्वोच्च अदालतले आफ्नो बहुमत प्रमाणित गर्नु पर्ने फैसला गरेपछि उद्धव ठाकरेले मुख्यमन्त्रीको पद र एमएलसी सदस्यबाट राजीनामा दिए। एकनाथ शिन्देले ३० जुनमा देवेन्द्र फडणवीसलाई उपमुख्यमन्त्री बनाएर <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/eknath-shinde-is-new-maharashtra-chief-minister-oath-at-7-30-pm-3115030|title=Eknath Shinde Takes Oath As Chief Minister, Devendra Fadnavis His Deputy}}</ref> मुख्यमन्त्रीको सपथ लिएका थिए। === महाराष्ट्र नवनिर्माण सेना का गठन === जुलाई २००५ मा, महाराष्ट्रका पूर्व मुख्यमन्त्री र सेना नेता नारायण राणेलाई पार्टीबाट निष्कासित गरियो, जसले पार्टीमा आन्तरिक द्वन्द्व निम्त्यायो। सोही वर्षको डिसेम्बरमा बाल ठाकरेका भतिजा राज ठाकरेले पार्टी छोडे । <ref> {{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/4539588.stm|title=Senior Shiv Sena leader quits|date=18 December 2005|access-date=2014-10-25|publisher=BBC}}</ref> राज ठाकरेले पछि नयाँ पार्टी, महाराष्ट्र नवनिर्माण सेना (MNS) स्थापना गरे। विभाजनपछि दुई सेनाका अनुयायीबीच झडप भएको छ ।{{स्रोत नखुलेको|date=October 2014}} यद्यपि MNS शिवसेनाबाट अलग भएको समूह हो, पार्टी अझै पनि भूमिपुत्र विचारधारामा आधारित छ। शिवाजी पार्कमा भएको एक सभामा पार्टीको अनावरण गर्दै उनले भने, ‘हिन्दुत्वको के हुन्छ भनेर सबै जना उत्सुक छन् र ‘म हिन्दुत्व, महाराष्ट्रको विकासका लागि यसको एजेन्डा र पार्टीको महत्त्व जस्ता मुद्दाहरुमा पार्टीको अडानलाई विस्तार गर्नेछु। १९ मार्चको जनसभामा झण्डाको रङ । <ref> {{Cite news|url=http://expressindia.indianexpress.com/news/fullstory.php?newsid=64115|title=Raj Thackeray launches new party|date=9 March 2006|access-date=2014-10-25|agency=Press Trust of India}}</ref> === नेतृत्व परिवर्तन === बाल ठाकरेका छोरा उद्धव ठाकरे २००४ मा पार्टीको नेता बने, यद्यपि बाल ठाकरे महत्त्वपूर्ण व्यक्तित्वको रुपमा रहे। 17 नोभेम्बर २०१२ मा बाल ठाकरेको मृत्यु पछि, उद्धव पार्टीको नेता बने तर "शिवसेना प्रमुख" (शिवसेना सुप्रीमो) उपाधि लिन अस्वीकार गरे। <ref> {{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Uddhav-takes-fathers-powers-but-not-Shiv-Sena-pramukh-title/articleshow/17452126.cms|title=Uddhav takes father's powers, but not Shiv Sena 'pramukh' title|date=2 December 2012|work=Times of India}}</ref> == पार्टी संरचना र जातीय संरचना == === संरचना === पार्टीको ''शिवसेना'' प्रमुख (प्रमुख) संगठनको अध्यक्षको बराबरको पद हो। यो पोस्ट वंशानुगत पोस्ट हो। वर्तमान ''शिवसेनाप्रमुख'' उद्धव ठाकरे हुन् भने उनका छोरा आदित्य ठाकरे ''शिवसेनाप्रमुख हुन्'' । पार्टीको प्रमुख (प्रमुख) को रुपमा, बाल ठाकरेले सबै प्रमुख निर्णयहरुलिनुभयो जबकि ''शिवसेना शिवसैनिकका'' ''कार्यकर्ता'' र सदस्यहरुले पार्टीको अधिकांश काम तल्लो तहमा गरे। उनको अन्तिम दिनहरुमा, पार्टीको दैनिक गतिविधिहरु उनका कान्छो छोरा उद्धव ठाकरेले सम्हालेका थिए। उद्धव ठाकरेका छोरा आदित्य ठाकरे पार्टीको युवा शाखा युवा सेनाको नेता बनेका छन्। २०१२ मा बाल ठाकरेको मृत्यु पछि, पार्टी वास्तविक रुपमा उद्धव ठाकरेको नेतृत्वमा थियो।{{स्रोत नखुलेको|date=October 2014}} मुम्बईको दादर इलाकामा अवस्थित सेना भवनले सन् <ref name="Thackeray inaugurates new Sena bhavan, Sena bhavan as headquarters">{{Cite web|url=http://www.ndtv.com/video/player/news/thackeray-inaugurates-new-sena-bhavan/5715|title=Thackeray inaugurates new Sena bhavan|publisher=[[NDTV]] news|accessdate=2006-07-29}}</ref> ९७६ देखि सेनाको मुख्यालयको रुपमा काम गर्दै आएको छ। सेनाका ''शाखाह''रु(शाखाहरु) महाराष्ट्र राज्यका साथै अन्य राज्यहरुमा चयन गरिएका स्थानहरुमा फैलिएका छन्, जसले आफ्नो इलाकाका अधिकांश स्थानीय मुद्दाहरुमा निर्णय गर्छन्। <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> स्थानिय लोकाधिकार समिति{{Clarify|date=October 2014}} शिव सेनासँग आबद्ध छ। यसले महाराष्ट्रमा महाराष्ट्रीयनहरुका लागि रोजगारीको अधिकारको संरक्षणको वकालत गर्दछ। <ref name="Business India">{{Cite book|title=Business India|url=https://books.google.com/books?id=f69IAAAAYAAJ|access-date=24 February 2012}}</ref> === जातीय संरचना === सेनामा विभिन्न महाराष्ट्रीय जातका मानिसहरु मिलेर काम गर्थे। पार्टीका नेताहरुप्रायः तथाकथित "उच्च जाति" अर्थात् बाट आएका थिए [[ब्राह्मण]], सीकेपी र पठारे प्रभु - ठाकरे, मनोहर जोशी, सुधीर जोशी, बलवंत मंत्री, डा हेमचन्द्र गुप्ते, श्याम देशमुख, माधव देशपांडे, दत्त प्रधान, विजय पर्वतकर, मधुकर सरपोतदार र प्रमोद नवलकर । <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> माथि उल्लेखित नेताहरु मध्ये एक, ७० को दशकको प्रारम्भमा बम्बईका [[नगरप्रमुख|मेयर]] र पूर्व पारिवारिक चिकित्सक र ठाकरेका विश्वासपात्र डाक्टर हेमचन्द्र गुप्तेले पैसालाई महत्व दिएको, शिव सैनिकहरुद्वारा हिंसा गरेको र १९७५ को आपतकाल को समयमा श्रीमती गान्धीलाई ठाकरे को समर्थन उल्लेख गर्दै "घृणा" मा शिवसेना छोडे । <ref>{{Cite book|title=Wages of Violence : Naming and identity in postcolonial Bombay|page=238|url=https://books.google.com/books?id=-y3iNt0djbQC&pg=PA238}}</ref> त्यहाँ दत्ताजी साल्वी, दत्ताजी नलावडे र वामनराव महाडिक जस्ता अन्य जातका नेताहरुर तथाकथित तल्लो जातका छग्गन भुजबल, लीलाधर डाके, भाइ शिंगरे र विजय गावकर जस्ता नेताहरु पनि थिए। <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> वर्षौंदेखि, सेना प्रमुख बाहेक, पार्टीमा बाह्र वरिष्ठ नेताहरु छन्, जसलाई 'नेता' भनिन्छ। तीमध्ये आठ उच्च जाति (चार [[ब्राह्मण]], दुई सीकेपी र दुई पठारे प्रभु ) छन्। अरुहरु या त मराठा ( दत्ताजी साल्वी ), शिम्पी ( वामनराव महाडिक ), आगरी (लीलाधर डाके ) वा माली ( छग्गन भुजबल ) थिए। वास्तवमा, भुजबलले सेनाले नेतृत्वमा उच्च जातिय पक्षपात गरेको आरोप लगाउँदै पार्टी छोडे। <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> [[दलित|दलितको]] संख्या पनि नगण्य थिएन । र सेनाले मंडल आयोगले प्रस्ताव गरेको आरक्षणको विरोध गरे पनि सेनामा ओबीसीको प्रतिशतमा कुनै कमी आएको छैन। यसरी, सेनाले सबै महाराष्ट्रीयनहरुलाई जातपात बिना साझा "मराठी छाता" अन्तर्गत एकताबद्ध गर्न सफल भयो। "माटोका छोराहरुको लागि प्राथमिकता उपचारको एजेन्डा महाराष्ट्रियनहरुले ती सबैलाई एकसाथ ल्याए। <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> === मतदाता आधार === १९८० को दशकको उत्तरार्ध र ९० को दशकको प्रारम्भमा शिवसेनाको बल मुख्यतया मराठा जातको समर्थनबाट आएको थियो - जसलाई यसले कांग्रेसबाट टाढा बनायो। <ref name="auto">{{Cite book|title=Caste, Class, and Capital: The Social and Political Origins of Economic Policy in India|url=https://books.google.com/books?id=RFLTDQAAQBAJ&pg=PA236}}</ref> मराठा जातको शिव सेनाबाट निर्वाचित विधायकहरुको ठूलो प्रतिशतलाई उद्धृत गर्दै, [[पुणे विश्वविद्यालय|पुणे विश्वविद्यालयका]] वोराले निष्कर्ष निकाले कि शिवसेना "मराठा पार्टी" को रुपमा उदाइरहेको छ। <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=78rfCgAAQBAJ&pg=PA240|title=Rise of the Plebeians?: The Changing Face of the Indian Legislative Assemblies|date=4 May 2012}}</ref> == कार्यालय ==   शिवसेना भवन भारतको मुम्बईमा रहेको शिव सेनाको केन्द्रीय कार्यालय रहेको भवन हो। यो दादरको राम गणेश गडकरी चोक र शिवाजी पार्कमा अवस्थित छ। यसको उद्घाटन १९ जुन १९७७ मा भएको थियो। नवीकरण गरिएको सेना भवनको उद्घाटन २७ जुलाई २००६ मा भएको थियो। यसमा शिवाजी महाराजको तामाको मूर्ति र बालासाहेब ठाकरेको ठूलो पोस्टर छ। १९९३ बम्बई बम विष्फोटमा, आतंककारीहरुको समूहले भवन र शहरका अन्य प्रमुख भवनहरुमा आक्रमण गरे। <ref name="1993 blasts">{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/north/story/1993-blasts-timeline-and-locations-156749-2013-03-22|title=The 1993 blasts: A recap of the day that shook India|date=22 March 2013|work=India Today|access-date=24 January 2022|agency=IANS|language=en}}</ref> == मुख्यमन्त्रीहरुको सूची == शिव सेनाबाट [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रका]] मुख्यमन्त्रीहरुको सूची यस प्रकार छ {| class="wikitable sortable" style="text-align: center;" ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" |№ ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | मुख्यमन्त्रीहरू ! rowspan="2" class="unsortable" style="background-color:#FF6634; color:white" | पोर्ट्रेट ! colspan="3" style="background-color:#FF6634; color:white" | कार्यालयमा कार्यकाल ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | सभा ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | निर्वाचन क्षेत्र ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | अन्य पदहरु राखिएको छ |- ! style="background-color:#FF6634; color:white" | सुरु गर्नुहोस् ! style="background-color:#FF6634; color:white" | अन्त्य ! style="background-color:#FF6634; color:white" | कार्यकाल |- | १ | मनोहर जोशी |[[चित्र:Manohar_Joshi_cropped.jpg|center|117x117px]] | {{Date table sorting|14 March 1995}} | {{Date table sorting|31 January 1999}} | {{Age in years and days|1995|3|14|1999|1|31}} | rowspan="2" | 9 औं सभा | दादर | [[लोक सभा अध्यक्ष|लोकसभा अध्यक्ष]] |- | २ | नारायण राणे |[[चित्र:Narayan_Rane.jpg|center|80x80px]] | {{Date table sorting|1 February 1999}} | {{Date table sorting|17 October 1999}} | {{Age in years and days|1999|2|1|1999|10|17}} | मालवण | महाराष्ट्र राजस्व मन्त्री |- style="vertical-align: middle; text-align: center;" | ३ | उद्धव ठाकरे |[[चित्र:Uddhav_Thackeray.png|center|80x80px]] | {{Date table sorting|28 November 2019}} | {{Date table sorting|29 June 2022}} | {{Age in years and days|2019|11|28|2022|6|29}} | 14 औं सभा | MLC | शिवसेना अध्यक्ष<br />सामनाको प्रधान सम्पादक |- style="vertical-align: middle; text-align: center;" | |} == केन्द्र सरकारमा शिवसेना मन्त्री छन् == * मनोहर जोशी : भारी उद्योग र सार्वजनिक उद्यम, [[लोक सभा अध्यक्ष|लोकसभा के]] १३ औं अध्यक्ष * आनन्दराव विठोबा अडसुल : राज्य, वित्त र कम्पनी मामिला मन्त्रालय * सुरेश प्रभु : उर्वरक तथा रसायन मन्त्री, उर्जा मन्त्रालय , भारी उद्योग तथा सार्वजनिक उद्यम मन्त्रालय * अनन्त गीते : भारी उद्योग तथा सार्वजनिक उद्यम, ऊर्जा मन्त्री * अरविन्द सावन्त : भारी उद्योग र सार्वजनिक उद्यम मन्त्रालय == चुनावी प्रदर्शन == == गतिविधि र आलोचना == सेनाले एसियाकै सबैभन्दा ठूलो बस्ती मुम्बईको धारावी क्षेत्रमा रहेका ५००,००० बस्ती बासिन्दाहरुको मुक्तिमा केन्द्रीय भूमिका खेलेको बताएको छ। तर, तत्कालीन शिवसेना–भाजपा सरकारले ल्याएपछि झुपडीमा बस्नेलाई सित्तैमा घर दिने नीति विवादास्पद बनेको छ । <ref>{{Cite web|url=http://www.rediff.com/news/aug/12sena.htm|title=Rediff News}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Highrises-dont-suit-Dharavi-slum-dwellers/articleshow/1386244.cms?referral=PM|title='Highrises don't suit Dharavi slum dwellers'|website=The Times of India}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2004/20040423/election.htm#1|title=The Tribune, Chandigarh, - Elections 2004}}</ref>  १९७० को दशकमा, शिवसेनाले [[औरङ्गाबाद, महाराष्ट्र|औरंगाबादको]] मराठवाडा विश्वविद्यालयको नाम "डा. बाबासाहेब अम्बेडकर विश्वविद्यालय" मा परिवर्तन गर्ने [[दलित]] नेतृत्वको आन्दोलन नामन्तर आन्दोलनको विरोध गर्‍यो र रुढिवादी मराठाहरुको विचारलाई समर्थन गर्‍यो। <ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/opinion/columns/the-nativists-dilemma/|title=The nativist's dilemma|date=2014-10-14|work=The Indian Express|access-date=2015-12-02}}</ref> १९९६ मा, शिवसेनाले आफ्नो व्यापार शाखाको लागि कोष जुटाउन र [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रका]] मानिसहरुका लागि दुई लाख सत्तरी हजार रोजगारीहरु सिर्जना गर्न मद्दत गर्न भारतमा अमेरिकी पप आइकन [[माइकल ज्याक्सन|माइकल ज्याक्सनको]] पहिलो र एकमात्र लाइभ कन्सर्ट आयोजना गर्‍यो। <ref>{{Cite web|url=http://www.huffingtonpost.in/2015/06/25/michael-jackson-india_n_7659626.html|title=The Way We Were: Footage of Michael Jackson's 1996 Trip To Mumbai|last=|date=2015-06-25|publisher=Huffingtonpost.in|accessdate=2015-12-02}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/leader-who-brought-ethnic-politics-to-mumbai-melting-pot/article4105715.ece|title=Leader who brought ethnic politics to Mumbai melting pot|work=The Hindu|access-date=2016-12-01}}</ref> डिसेम्बर २००३ मा, शिवसेना कार्यकर्ताहरुले आगरा स्पोर्ट स्टेडियमको क्रिकेट पिचलाई क्षति पुर्याए जुन पाकिस्तान र भारत बीचको क्रिकेट खेल आयोजना गर्ने भनिएको थियो। <ref>{{Cite web|url=http://www.siliconindia.com/shownews/Shiv_Sena_activists_damage_cricket_pitch_-nid-22229-cid-Top.html|title=Shiv Sena activists damage cricket pitch|date=2003-12-18|publisher=Siliconindia.com|accessdate=2013-07-09}}</ref> अप्रिल २००५ मा, भारतीय विद्यार्थी सेना, शिव सेनाको विद्यार्थी संगठनले नयाँ दिल्लीमा भारत-पाकिस्तान [[एकदिवसीय अन्तर्राष्ट्रिय]] खेल रोक्न प्रयास गर्यो। आन्दोलनकारीका प्रवक्ताले माग गरे: {{Quote|India should not play cricket with Pakistan till it hands over to India 20 terrorists, including [[Dawood Ibrahim]], and closes down militant training camps running there.<ref name="Hindu-2005-04">{{cite news|url=http://www.thehindu.com/2005/04/15/stories/2005041518520300.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20150904020030/http://www.thehindu.com/2005/04/15/stories/2005041518520300.htm|url-status=dead|archive-date=4 September 2015|title=Sena squad for Kotla|access-date=18 February 2012|location=[[Chennai]]|work=[[The Hindu]]|date=15 April 2005}}</ref>}} सेनाले " नैतिक पुलिस " को रुपमा काम गर्यो र भ्यालेन्टाइन डे मनाउने विरोध गर्यो। <ref name=":2">[http://www.eci.gov.in/StatisticalReports/LS_1989/Vol_I_LS_89.pdf TitlePage-VolI_LS99.]</ref> १४ फेब्रुअरी २००६ मा, बाल ठाकरेले मुम्बईमा एक निजी उत्सवमा शिवसैनिकहरुले गरेको हिंसात्मक आक्रमणको निन्दा र माफी मागे। “नाल्लासोपारा घटनामा महिलालाई कुटपिट भएको बताइएको छ। यदि यो साँच्चै भएको हो भने, यो कायरता को प्रतीक हो। मैले सधैं शिवसैनिकहरुलाई निर्देशन दिएको छु कि कुनै पनि परिस्थितिमा महिलाहरुलाई अपमानित र उत्पीडन गर्नु हुँदैन।" <ref>{{Cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-18/india/27813894_1_sena-mouthpiece-saamna-sena-chief-bal-thackeray-shiv-sainiks|title=Thackeray condemns V-Day attacks by Sainiks|date=18 February 2006|work=[[The Times of India]]|access-date=13 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110811045804/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-18/india/27813894_1_sena-mouthpiece-saamna-sena-chief-bal-thackeray-shiv-sainiks|archive-date=11 August 2011|agency=[[Press Trust of India|PTI]]|location=Mumbai}}</ref> ठाकरे र शिव सेना यसको विरोधमा रहे, यद्यपि उनीहरुले "भारतीय विकल्प" लाई समर्थन गर्ने संकेत गरे। <ref>{{Cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-13/india/27806760_1_sena-chief-bal-thackeray-valentine-s-day-saamna|title=Thackeray suggests Indian version of V-Day|date=13 February 2006|work=[[The Times of India]]|access-date=13 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110811045812/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-13/india/27806760_1_sena-chief-bal-thackeray-valentine-s-day-saamna|archive-date=11 August 2011|agency=Press Trust of India}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.ndtv.com/article/cities/right-wing-to-go-easy-on-couples-this-valentine-s-day-175815|title=Right-wing to go easy on couples this Valentine's Day|work=NDTV.com|access-date=17 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120217061835/http://www.ndtv.com/article/cities/right-wing-to-go-easy-on-couples-this-valentine-s-day-175815|archive-date=17 February 2012}}</ref> २० नोभेम्बर २००९ मा, शिवसेना कार्यकर्ताहरुले क्रमशः मुम्बई र [[पुणे|पुणेमा]] रहेको [[हिन्दी]] र मराठी टिभि समाचार च्यानल IBN7 र IBN-लोकमतको कार्यालयमा आक्रमण र तोडफोड गरे। शिवसैनिकले IBN7 का वरिष्ठ सम्पादक रवीन्द्र अम्बेकरलाई थप्पड हाने र त्यसपछि IBN-लोकमतका सम्पादक निखिल वाग्लेलाई आक्रमण गरे। शिव सेनाले बाल ठाकरेले [[सचिन तेन्दुलकर|सचिन तेन्दुलकरको]] बारेमा गरेको टिप्पणीलाई लिएर समाचार च्यानलले गरेको आलोचनालाई आक्रमणको श्रेय दिएको छ। शिवसेनाका [[राज्‍य सभा|राज्यसभा]] सांसद सञ्जय राउतले आक्रमणलाई "स्वतःस्फूर्त" भनेका छन्। शिव सेनाका प्रवक्ताहरुले आक्रमणलाई जायज ठहराउने प्रयास गरे र उनीहरुको हिंसात्मक कार्यका लागि माफी माग्न अस्वीकार गरे। <ref>{{Cite web|url=http://archive.indianexpress.com/news/time-for-cnn-ibn-to-introspect/544428/|title=In the name of their Boss, Sena goons attack IBN TV channels}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/if-you-target-us-we-will-attack-shiv-sena-leader/105645-3.html|title=Sena leader admits attack on media|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091123095135/http://ibnlive.in.com/news/if-you-target-us-we-will-attack-shiv-sena-leader/105645-3.html|archivedate=2009-11-23}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/shiv-sena-attacks-ibn-offices-in-mumbai-pune/105636-3.html|title='Shiv Sena workers' attack ibn offices in Mum|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091123171327/http://ibnlive.in.com/news/shiv-sena-attacks-ibn-offices-in-mumbai-pune/105636-3.html|archivedate=2009-11-23}}</ref> शिव सेनाले २०१० मा [[गिनिज वर्ल्ड रेकर्ड्स|गिनिज बुक अफ वल्र्ड रेकर्डमा]] "एक दिनमा अधिकतम रगत सङ्कलन" को लागि प्रविष्टि पायो। शिव सेनाले रक्तदान शिविर आयोजना गर्‍यो जसले एकै दिनमा २४,००० बोतल रगत संकलन गर्‍यो। <ref>{{Cite web|url=http://www.dnaindia.com/mumbai/report-24200-donors-help-sena-set-record-1375590|title=24,200 donors help Sena set record &#124; Latest News & Updates at Daily News & Analysis|last=Kiran Tare|date=2010-04-26|publisher=Dnaindia.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://zeenews.india.com/news/maharashtra/shiv-sena-makes-record-collection-at-blood-donation-camp_622001.html|title=Shiv Sena makes record collection at blood donation camp &#124; Zee News|date=2010-04-25|publisher=Zeenews.india.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> पछि यो विश्व कीर्तिमान २०१४ मा एचडीएफसी बैंकको रक्तदान <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/business/Industry/hdfc-bank-sets-guinness-record-in-blood-collection/article5911574.ece|title=HDFC Bank sets Guinness record in blood collection|date=2014-04-14|work=The Hindu|access-date=2015-12-02}}</ref> तोड्यो। २ नोभेम्बर २०१४ मा, नैतिक प्रहरीको बिरुद्ध किस अफ लभको विरोधको क्रममा, शिव सेना, बजरंग दल, [[विश्व हिन्दू परिषद]] र अन्य धेरै दक्षिणपन्थी समूहका सदस्यहरुले विरोध गर्नेहरुलाई आक्रमण गरे र सडकमा चुम्बन गरेकोमा प्रदर्शनकारीहरुलाई हटाउने धम्की दिए। यी विरोधी समूहहरुले सार्वजनिक रुपमा स्नेहको प्रदर्शन भारतीय संस्कृति र भूमिको कानून (भारतीय दण्ड संहिताको धारा २९४ अन्तर्गत) दुवैको विरुद्ध भएको दाबी गरे, यद्यपि सर्वोच्च अदालत र दिल्ली उच्च अदालतका अनुसार सार्वजनिक रुपमा चुम्बन गर्नु अपराध होइन। अपराध। <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/Kissing-in-public-by-married-couple-not-obscene-HC/articleshow/4066941.cms|title=Kissing in public by married couple not obscene: HC|website=The Times of India|accessdate=26 November 2014}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/india-others/kerala-high-court-refuses-to-interfere-with-kochi-kiss-fest/|title=Kerala High Court refuses to interfere with Kochi Kiss fest|date=2014-10-31|website=The Indian Express|language=en|accessdate=2021-10-17}}</ref> पुलिसले आफ्नो ज्यान बचाउन धेरै किस अफ लभ प्रदर्शनकारीहरुलाई हिरासतमा लिए, तर दक्षिणपन्थी समूहका प्रदर्शनकारीहरुलाई काउन्टर गर्न स्वतन्त्र हात दिएको आरोप लगाइएको थियो। <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/kochi/we-took-kiss-of-love-activists-into-custody-to-save-their-lives/articleshow/45043053.cms|title=We took kiss of love activists into custody to save their lives {|last=Prakash|first=Asha|date=November 5, 2014|website=The Times of India|language=en|accessdate=2021-10-17}}</ref> अक्टोबर २०१५ मा, शिव सेनाले पाकिस्तानी क्लासिक गायक [[गुलाम अली|गुलाम अलीको]] निर्धारित कन्सर्टमा प्रतिबन्ध लगाउने धम्कीहरु जारी गर्‍यो। यो कदम आगामी चुनावमा सेनालाई भोट गर्न पाकिस्तान विरोधी घटकहरुलाई खुसी पार्न अपनाइएको हो। <ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/explained/bjp-shiv-sena-ghulam-ali-stand-off-why-differences-between-them-may-increase/|title=BJP-Shiv Sena Ghulam Ali stand-off: Why differences between them may increase|date=9 October 2015|work=[[The Indian Express]]|access-date=9 October 2015}}</ref> यद्यपि, २०१५ मा पाकिस्तानले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई शिव सेनाको गतिविधिलाई ध्यान दिन आग्रह गर्‍यो, <ref>{{Cite web|url=http://www.dawn.com/news/1216390|title=Pakistan urges world to take notice of Shiv Sena activities - Pakistan|date=30 October 2015|publisher=Dawn.Com|accessdate=2015-12-02}}</ref> जबकि शिव सेनाले पाकिस्तानद्वारा शिव सेनाको आलोचनाले "हाम्रो देशभक्ति" लाई प्रमाणित गरेको दाबी गर्‍यो। <ref>{{Cite news|url=http://www.business-standard.com/article/politics/pakistan-s-stand-on-party-activities-vindicates-our-patriotism-shiv-sena-115110200409_1.html|title=Pakistan's stand on party activities vindicates our patriotism: Shiv Sena &#124; Business Standard News|last=India|first=Press Trust of|date=2 November 2015|work=Business Standard India|access-date=2015-12-02|publisher=Business-standard.com}}</ref> १९ अक्टोबर २०१५ मा, शिवसेना कार्यकर्ताहरुले PCB र [[भारतीय क्रिकेट नियन्त्रण बोर्ड|BCCI]] अधिकारीहरुबीचको बैठक रोक्नको लागि [[भारतीय क्रिकेट नियन्त्रण बोर्ड|BCCI]] को कार्यालयमा आक्रमण र तोडफोड गरे। कार्यकर्ताहरुले पाकिस्तान विरोधी नारा लगाए र मनोहरलाई आफ्नो पाकिस्तानी समकक्षीसँग भेट्नबाट रोक्न कटिबद्ध 'शहरयार खान फिर्ता जानुहोस्' लेखिएको पोस्टर बोकेका थिए। शिव सेनाले पाकिस्तानका अलीम दारलाई भारत र दक्षिण अफ्रिकाबीचको पाँचौं र अन्तिम एकदिवसीयमा अफिसिङ गर्नबाट रोक्ने धम्की दिएको छ । <ref name="bcci_attack">{{Cite news|url=http://www.dawn.com/news/1214126|title=Shiv Sena activists storm BCCI HQ over Shaharyar-Manohar meeting|date=19 October 2015|work=Dawn News|access-date=9 November 2015}}</ref> २०१५ मा शिवसेनाले मराठवाडा क्षेत्रका प्रत्येक खडेरी प्रभावित किसानलाई १०,००० रुपैयाँ सहायताको घोषणा गर्‍यो, <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Shiv-Sena-will-give-Rs-10000-to-each-drought-affected-farmer-says-Uddhav-Thackeray/articleshow/49973619.cms|title=Shiv Sena will give Rs 10,000 to each drought-affected farmer, says Uddhav Thackeray - The Times of India|publisher=Timesofindia.indiatimes.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> जबकि उनीहरुले [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशमा]] २०१० र २०१५ बीच ५ बच्चा जन्माउने हिन्दू परिवारलाई २ लाख रुपैयाँ "इनाम" घोषणा गरे। शिव सेनाका अनुसार "पुरस्कार" को कारण "हालको जनगणना अनुसार मुस्लिम जनसंख्याको तुलनामा हिन्दू जनसंख्याको वृद्धि दरमा गिरावट" थियो। <ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/india/politics/every-hindu-family-with-five-children-will-get-rs-2-lakh-shiv-sena/|title=Every Hindu family with five children will get Rs 2 lakh: Shiv Sena|date=2015-08-29|work=The Indian Express|access-date=2015-12-02}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Shiv-Sena-to-give-Rs-2-lakh-to-every-Hindu-family-with-5-kids/articleshow/48728260.cms|title=Shiv Sena to give Rs 2 lakh to every Hindu family with 5 kids - The Times of India|date=2015-08-30|publisher=Timesofindia.indiatimes.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> जनवरी २०१६ मा, शिवसेनाले "धर्मनिरपेक्ष" र "समाजवादी" शब्दहरुलाई [[भारतीय संविधानको प्रस्तावना|संविधानको प्रस्तावना]] बाट "स्थायी रुपमा हटाउन" माग गर्यो जुन आपतकालको समयमा ४२ औं संशोधनमा थपिएको थियो। <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/politics/shiv-sena-demands-removal-of-secular-from-constitution/|title=Shiv Sena demands removal of 'secular' from Constitution|date=2015-01-29|website=The Indian Express|language=en|accessdate=2020-10-15}}</ref> अप्रिल २०१९ मा पार्टी सदस्य सञ्जय राउतले बुर्कामाथि प्रतिबन्ध लगाउन आह्वान गरेका थिए । <ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-sri-lanka-blasts-burqa-india-idUSKCN1S739A|title=Hardline Indian group allied with Modi calls for ban on the veil|last=Reuters Staff|date=2019-05-01|work=Reuters|access-date=2020-10-15|language=en}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/shiv-sena-calls-for-ban-on-burqa-in-public-places/articleshow/69123648.cms|title=Shiv Sena calls for ban on burqa in public places {{!}} India News - Times of India|date=May 2, 2019|website=The Times of India|language=en|accessdate=2020-10-15}}</ref> २०१८ महाराष्ट्र काउन्सिल चुनाव र २०१४ लोकसभा चुनावको समयमा, शिवसेना द्वारा उम्मेदवार धेरै उम्मेदवारहरु को आपराधिक रेकर्ड थियो वा उनीहरु विरुद्ध आपराधिक आरोपहरु विचाराधीन थिए। <ref>{{Cite web|url=http://www.newindianexpress.com/nation/2018/jun/22/shiv-sena-tops-list-of-candidates-with-criminal-background-in-maharashtra-legislative-council-polls-1831921.html|title=Shiv Sena tops list of candidates with criminal background in Maharashtra legislative council polls|website=The New Indian Express|accessdate=2019-05-31}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.business-standard.com/article/politics/shiv-sena-tops-list-of-candidates-with-criminal-cases-adr-114030700668_1.html|title=Shiv Sena tops list of candidates with criminal cases: ADR|last=IANS|date=2014-03-07|work=Business Standard India|access-date=2019-05-31}}</ref> नोभेम्बर २०२० मा, देवेन्द्र फडणवीसले भने कि शिवसेनाको दृष्टिकोण अखण्ड भारतको रुपमा भारतीय पुनर्मिलनको वकालत हो। उनले छिट्टै "कराची भारतको हिस्सा हुने" घोषणा गरे। <ref>{{Cite web|url=https://www.timesnownews.com/india/article/we-believe-in-akhand-bharat-karachi-will-be-part-of-india-one-day-bjps-devendra-fadnavis/684710|title=We believe in 'Akhand Bharat', Karachi will be part of India one day: BJP's Devendra Fadnavis|date=Nov 21, 2020|website=[[Times Now]]}}</ref> == यो पनि हेर्नुहोस् == * हिन्दू राष्ट्रवादी राजनीतिक दलहरुको सूची == सन्दर्भहरु == <references group="" responsive="1"></references> == थप पढाइ == * ''एथनिसिटी एण्ड इक्वलिटी: द शिवसेना पार्टी एण्ड प्रिफरेन्शियल पॉलिसीस इन बम्बई'', एमएफ काटजेनस्टाइन&nbsp;– सन् १९७९&nbsp;- कर्नेल विश्वविद्यालय प्रेस * ''राजनीतिमा योद्धाहरु: हिन्दू राष्ट्रवाद, हिंसा, र भारतमा शिवसेना'', एस बनर्जी&nbsp;- 2000&nbsp;- Westview प्रेस * ''प्रत्यक्ष कार्यको करिश्मा: शक्ति, राजनीति, र शिवसेना'', जेएम एकर्ट&nbsp;- 2003&nbsp;- अक्सफोर्ड विश्वविद्यालय प्रेस * ''शिवसेना: एक मूल्याङ्कन'', पल्शिकर, सुहास, राजनीति र सार्वजनिक प्रशासन विभाग, पुणे विश्वविद्यालय, पुणे (1999) * ''अधिकतम शहर: बम्बई लस्ट एन्ड फाउन्ड, 'पावर', अध्याय ३, मुम्बई'', मेहता, सुकेतु, पेंगुइन बुक्स (२००५) == बाह्य कडीहरू == * {{Official website|http://shivsena.in/}} [[श्रेणी:भारतका राजनीतिक दलहरू]] [[श्रेणी:पुनरावलोकन नगरिएको अनुवादहरू रहेको पृष्ठ]] q8fzsp6201p5u0ljwj11554vh1effjs 1073676 1073675 2022-08-12T16:06:22Z हिमाल सुबेदी 30817 असाअ wikitext text/x-wiki {{संक्षिप्त विवरण|भारतको महाराष्ट्र स्थित एक राजनैतिक दल}} {{Infobox Indian Political Party |party_name = शिवसेना |logo = [[File:Logo of Shiv Sena.svg|200px]] |leader = [[उद्धव ठाकरे]] |chairman = [[उद्धव ठाकरे]] |secretary = |loksabha_leader = [[अरविन्द सावन्त]] |rajyasabha_leader = [[सञ्जय राउत]] |foundation = १९ जुन १९६६ |founder = [[बाल ठाकरे]] |headquarters = शिवसेना भवन, राम गणेश गडकरी चौक, दादर, [[मुम्बई]], [[भारत]] |publication = [[सामना]] |students = भारतीय विद्यार्थी सेना |youth = [[युवा सेना|युवासेना]] |women = शिवसेना महिला अघाड़ी |labour = भारतीय कामगार सेना |peasants = |flag = [[File:Shiv Sena-1575560401.jpg|150px]] |ideology = {{bulleted list|[[मराठी राष्ट्रवाद]]<ref>Joshi, R. (1970). The Shiv Sena: A Movement in Search of Legitimacy. Asian Survey, 10(11), 967–978. {{doi|10.2307/2642817}}</ref>|[[रूढिवाद]]|[[हिन्दुत्व]]<ref>{{cite web |url=http://www.dnaindia.com/mumbai/report_after-riot-shiv-sena-goes-the-hindutva-way-once-more_1731997 |title=After riot, Shiv Sena goes the Hindutva way once more |accessdate=27 अगस्त 2012|last=Kulkarni|first=Dhaval|publisher=DNA India|archive-url=https://web.archive.org/web/20120825190357/http://www.dnaindia.com/mumbai/report_after-riot-shiv-sena-goes-the-hindutva-way-once-more_1731997|archive-date=25 अगस्ट 2012|url-status=live}}</ref>|[[हिन्दु राष्ट्रवाद]]<ref>{{cite web |url=http://www.firstpost.com/politics/its-back-to-hindutva-for-shiv-sena-after-11-august-426230.html |title=It’s back to Hindutva for Shiv Sena after 11 अगस्ट |accessdate=27 अगस्ट 2012|last=Kaul |first=Vivek |publisher=firstpoint.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20120828124557/https://www.firstpost.com/politics/its-back-to-hindutva-for-shiv-sena-after-11-august-426230.html|archive-date=28 अगस्ट 2012|url-status=live}}</ref>|[[आर्थिक राष्ट्रवाद]]<ref>Morkhandikar, R. S. (1967). The Shiv Sena—An Eruption of Sub-Nationalism. Economic and Political Weekly, 2(42), 1903–1906. {{jstor|24478083}}</ref>}} |position = [[दक्षिणपन्थी राजनीति]]बाट '''चरमपन्थी-दक्षिणपन्थी राजनीति''' |eci = राजकीय दल |alliance = [[राष्ट्रिय जनतान्त्रिक गठबन्धन]] (सन् १९९१ देखि २०१९)<br>महाराष्ट्र विकास आघाडी (२०१९ बाट) |loksabha_seats = {{Infobox political party/seats|18|545|hex=#CC5500}} |rajyasabha_seats = {{Infobox political party/seats|4|245|hex=#CC5500}} |state_seats_name = [[महाराष्ट्र विधान सभा]] |state_seats = {{Composition bar|19|288|hex={{party color|Shiv Sena}}}} |state2_seats_name = [[महाराष्ट्र विधान परिषद]] |state2_seats = {{Composition bar|12|78|hex={{party color|Shiv Sena}}}} |symbol = [[File:Indian Election Symbol Bow And Arrow.png|150px]] |website = [https://shivsena.in/ शिवसेना]}} '''शिव सेना''' ('शिवाजीको<span>सेना</span> &#x27;) [[भारत]]को दक्षिणपन्थी मराठी क्षेत्रीय र [[हिन्दू धर्म|हिन्दू]] [[अन्धराष्ट्रवाद|अतिराष्ट्रवादी]] राजनीतिक पार्टी हो जसलाई बाल ठाकरेले सन् १९६६ मा स्थापना गरेका थिए। <ref name="BergerHeidemann2013">{{Cite book|title=The Modern Anthropology of India: Ethnography, Themes and Theory|url=https://books.google.com/books?id=sBgLb8XIGR8C&pg=PA179|date=3 June 2013|page=179}}</ref> मूलतः [[मुम्बई|बम्बई]]मा (वर्तमान मुम्बई) मूलवादी आन्दोलनबाट अगाडि आएर यस पार्टीले भारतका अन्य भागहरूबाट आएका आप्रवासीहरू भन्दा मराठी मानिसहरूलाई प्राथमिकता दिने व्यवहारको लागि आन्दोलन गर्दछ।  महाराष्ट्रको लागि यसको चुनाव चिन्ह ''धनुष र बाण'' हो। <ref>{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/politics/shiv-sena-finds-jharkhand-mukti-morcha-has-first-right-to-symbol/lite/|title=Shiv Sena finds Jharkhand Mukti Morcha has first right to symbol|last=Pradeep Kaushal|date=September 28, 2015|work=indianexpress.com|access-date=28 April 2020|publisher=The Indian Express|location=New Delhi|quote=Shivsena's bow-and-arrow symbol is the same as that of the Jharkhand Mukti Morcha.}}</ref> उद्धव ठाकरे, बाल ठाकरेका छोरा र पार्टी नेता हुन् भने उनले सन् २०१९ देखि २९ जुन २०२२ सम्म महाराष्ट्रको मुख्यमन्त्रीको रूपमा सेवा गरेका थिए। हालसम्म पनि पार्टीको प्राथमिक आधार अझै पनि [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रमा]] रहेको छ भने यसले अखिल भारतीय आधारमा विस्तार गर्ने प्रयास गरेको छ। सन् १९७० को दशकमा यसले बिस्तारै एक व्यापक हिन्दू राष्ट्रवादी एजेन्डालाई समर्थन गर्ने एक मराठी विचारधाराको वकालत गर्न सुरु गर्दै <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> यसले [[भारतीय जनता पार्टी]]सँग गठबन्धन गरेको थियो। पार्टीले स्थापनाकालदेखि नै मुम्बई नगरपालिकाको चुनावमा भाग लिन थालेको थियो। सन् १९८९ मा यसले [[लोक सभा|लोकसभा]] र महाराष्ट्र विधानसभा चुनावको लागि [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]]सँग गठबन्धनमा प्रवेश गरेको थियो यद्यपि सन् २०१४ अक्टोबरको विधानसभा चुनावमा अस्थायी रूपमा तोडिएको थियो। यो दल राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक गठबन्धनमा सन् १९९८-२०१९ मा एक गठबन्धन साझेदार, सन् १९९८-२००४ मा वाजपेयी सरकार र सन् २०१४-२०१९ मा नरेन्द्र मोदी सरकारको साथमा गठबन्धनलाई सुधार गरि सन् २०१४ डिसेम्बरमा महाराष्ट्रमा भाजपा सरकारको हिस्सा बनेको थियो। अक्टोबर २९ मा महाराष्ट्र चुनाव पछि शिवसेनाले आफ्नो गठबन्धन साझेदार [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]]द्वारा वाचा पूरा नगरेको दाबी गर्दै गठबन्धनलाई अन्त्य गरेको थियो। पार्टीले पछि महाराष्ट्रमा सरकार बनाउनको लागि [[भारतीय राष्ट्रिय काङ्ग्रेस]] र राष्ट्रवादी काङ्ग्रेस पार्टीसँग सहकार्य गरेको थियो। पछि यो गठबन्धनले सत्ता गुमाउँदा एक विद्रोही शिवसेना नेता सिन्देले भाजपाको साथमा शिवसेनाका २/३ विधायकहरूको समर्थन जुटाएर सन् २०२२ जुन ३० का दिन मुख्यमन्त्री बनेका थिए। <ref>{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/india/maharashtra-crisis-uddhav-thackeray-led-faction-in-hopeless-minority-within-party-eknath-shinde-to-sc/articleshow/92550287.cms|title=Maharashtra crisis: Uddhav Thackeray-led faction in hopeless ..}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/eknath-shinde-is-new-maharashtra-chief-minister-oath-at-7-30-pm-3115030|title=Eknath Shinde Takes Oath As Chief Minister, Devendra Fadnavis His Deputy}}</ref> [[बलिउड|हिन्दी]] चलचित्र उद्योगमा पार्टीको बलियो पकड छ। <ref>{{Cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/india/8073240/Author-Rohinton-Mistry-slams-Mumbai-University-after-book-ban.html|title=Author Rohinton Mistry slams Mumbai University after book ban|last=Dean|first=Nelson|publisher=telegraph.co.uk|archiveurl=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/india/8073240/Author-Rohinton-Mistry-slams-Mumbai-University-after-book-ban.html|archivedate=11 January 2022|accessdate=27 August 2012}}</ref> यसलाई "चरमपन्थी", <ref>{{Cite book|title=Extremism in Pakistan and India: The Case of the Jamaat-e-Islami and Shiv Sena|location=Colombo}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Rajiv Gandhi and Rama's Kingdom|url=https://archive.org/details/rajivgandhiramas00meht|location=New Haven, Connecticut|page=[https://archive.org/details/rajivgandhiramas00meht/page/157 157]}}</ref> "अराजकतावादी", <ref>{{Cite book|title=Capital and Labour Redefined:India and the Third World|location=London|page=344}}</ref> <ref>{{Cite book|title=India Today: An Encyclopedia of Life in the Republic|url=https://archive.org/details/indiatodayvolume00kami|location=Santa Barbara, California, California|page=[https://archive.org/details/indiatodayvolume00kami/page/n688 628]}}</ref> साथै " [[फासीवाद|फासीवादी]] पार्टी" भनेर उल्लेख गरिएको छ। <ref name="Chandavarkar2">{{Cite book|title=History, Culture and the Indian City|url=https://archive.org/details/historyculturein00chan|date=3 September 2009|page=[https://archive.org/details/historyculturein00chan/page/n42 29]}}</ref> <ref name="Jeff2011">{{Cite book|title=Religion, Politics and International Relations|url=https://books.google.com/books?id=XpO2s24WMowC&pg=PA150|access-date=18 November 2012|date=7 April 2011|page=150}}</ref> यसका साथसाथै सन् १९७० को भिवण्डी साम्प्रदायिक हिंसा, सन् १९८४ भिवण्डी दङ्गा र सन् १९९२-१९९३ बम्बई दङ्गामा भएको हिंसाको लागि शिवसेनालाई दोष लगाइएको छ। <ref>{{Cite book|title=Human Rights Watch World Report 1999|page=[https://archive.org/details/humanrightswatch00huma_0/page/186 186]|url=https://archive.org/details/humanrightswatch00huma_0/page/186}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Playing the "communal Card": Communal Violence and Human Rights|page=[https://archive.org/details/playingcommunalc00brow/page/27 27]|url=https://archive.org/details/playingcommunalc00brow/page/27}}</ref> पार्टीले आफ्नो शक्ति महाराष्ट्रको मराठा र कुणबी समुदायको समर्थनबाट निकालेको छ।<ref name="auto">{{Cite book|title=Caste, Class, and Capital: The Social and Political Origins of Economic Policy in India|url=https://books.google.com/books?id=RFLTDQAAQBAJ&pg=PA236}}</ref> == इतिहास == === उत्पत्ति === १९४७ [[भारतीय स्वतन्त्रता सङ्ग्राम|मा भारतको स्वतन्त्रता]] पछि, औपनिवेशिक युगबाट क्षेत्रीय प्रशासनिक विभाजनहरु क्रमशः परिवर्तन गरियो र भाषिक सीमाहरु पालना गर्ने राज्यहरु सिर्जना गरियो। बम्बे प्रेसिडेन्सी भित्र, मराठी भाषी जनताका लागि राज्य निर्माणको लागि व्यापक जनसंघर्ष सुरु भएको थियो। १९६० मा, राष्ट्रपति पदलाई दुई भाषिक राज्यहरुमा विभाजन गरिएको थियो - [[गुजरात]] र [[महाराष्ट्र]] । यसबाहेक, पहिलेको हैदराबाद राज्यको मराठी-भाषी क्षेत्रहरु महाराष्ट्रसँग जोडिए। बम्बई, धेरै तरिकामा भारतको आर्थिक राजधानी, महाराष्ट्र राज्यको राजधानी भयो। एकातिर, गुजराती समुदायका मानिसहरुले सहरका अधिकांश उद्योग र व्यापारिक उद्यमहरुको स्वामित्व पाएका थिए। <ref name="Public sector, Threats against other communities, businesses owned especially by Gujarati and Marwaris/"> {{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Sena-fate-From-roar-to-meow/articleshow/1311115.cms|title=Sena fate: From roar to meow|date=29 November 2005|work=[[The Times of India]]|access-date=2006-08-11}}</ref> अर्कोतर्फ, सहरमा [[दक्षिण भारत|दक्षिण भारतीय]] आप्रवासीहरुको निरन्तर प्रवाह थियो जो धेरै सेतो-कलर कामहरुलिन आएका थिए। सन् १९६० मा बम्बईका कार्टुनिस्ट बाल ठाकरेले ''व्यंग्यात्मक'' कार्टुन साप्ताहिक मार्मिक प्रकाशित गर्न थाले। यो प्रकाशन मार्फत उनले आप्रवासी विरोधी भावना फैलाउन थाले। १९ जुन १९६६ मा, ठाकरेले एक राजनीतिक संगठनको रुपमा शिवसेना स्थापना गरे। शिव सेनाले धेरै बेरोजगार मराठी युवाहरुलाई आकर्षित गर्‍यो, जो ठाकरेको आरोपित आप्रवासी विरोधी वक्तृत्वबाट आकर्षित भएका थिए। शिवसेना कार्यकर्ताहरु दक्षिण भारतीय समुदायहरु विरुद्ध विभिन्न आक्रमणहरुमा संलग्न भए, दक्षिण भारतीय रेस्टुरेन्टहरु तोडफोड गरे र रोजगारदाताहरुलाई मराठीहरुलाई काममा राख्न दबाब दिए। <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> === भारतीय जनता पार्टीसँग गठबन्धन === सेनाले १९७० को दशकमा हिन्दुत्व विचारधारालाई थप वजन दिन थाल्यो किनकि 'माटोका छोराहरु' कारण कमजोर हुँदै गयो। <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> पार्टीले सन् १९८९ देखि [[लोक सभा|लोकसभा]] र महाराष्ट्र विधानसभाका लागि भारतीय जनता पार्टी (बीजेपी) सँग गठबन्धन सुरु गरेको थियो। दुवैले सन् १९९५ र <ref name="BJP Shivsena 25 year">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-elections-bjp-ends-25yearold-alliance-with-shiv-sena-as-seat-sharing-talks-fail/501837-3-237.html|title=Maharashtra elections: BJP ends 25-year-old alliance with Shiv Sena as seat-sharing talks fail|publisher=ibnlive.in.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140927093832/http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-elections-bjp-ends-25yearold-alliance-with-shiv-sena-as-seat-sharing-talks-fail/501837-3-237.html|archivedate=2014-09-27|accessdate=2014-10-26}}</ref> ९९९ को बीचमा महाराष्ट्रमा सरकार बनाएका थिए। सेना सन् १९९९ देखि २०१४ सम्म भाजपासँगै राज्यमा विपक्षी दल थियो। यद्यपि, भाजपासँगको २५ वर्षको गठबन्धन २०१४ महाराष्ट्र विधानसभा चुनावमा सीट बाँडफाँडलाई लिएर खतरामा परेको थियो र दुवैले स्वतन्त्र रुपमा चुनाव लडे। <ref name="BJP Shivsena 25 year" /> २०१४ को चुनावपछि भाजपा सबैभन्दा ठूलो पार्टी बनेपछि सेनाले विरोध घोषणा गर्‍यो। तर, वार्तापछि सेना महाराष्ट्रमा सरकारमा सामेल हुन राजी भयो। <ref name="join">[http://indianexpress.com/article/india/politics/shiv-sena-to-join-fadnavis-govt-accepts-offer-of-12-cabinet-berths/ Shiv Sena to join Fadnavis govt; gives up claim to home minister, deputy CM post], Indian Express, 4 December 2014</ref> बृहन्मुम्बई नगर निगममा शिवसेना-भाजपा गठबन्धनले शासन गर्छ। परम्परागत रुपमा शिवसेनाको मुख्य गढहरु मुम्बई र [[कोङ्कण|कोंकण]] तटीय क्षेत्रहरु हुन्। तर, 2004 को लोकसभा चुनावमा परिणाम उल्टो भयो। शिव सेनाले राज्यको भित्री भागहरुमा प्रवेश गर्यो, जबकि मुम्बईमा घाटा बेहोरेको थियो।{{स्रोत नखुलेको|date=October 2014}} जनवरी २०१८ मा, शिवसेनाले २०१९ भारतीय आमचुनाव अघि भाजपा र उनीहरुको एनडीए गठबन्धनसँग आधिकारिक रुपमा सम्बन्ध तोड्यो लगभग ३० वर्षको भाजपासँगै प्रचार गरेपछि। <ref>{{Cite web|url=http://www.huffingtonpost.in/2018/01/23/shiv-sena-breaks-ties-with-bjp-in-maharashtra_a_23341772/|title=Shiv Sena Breaks Ties With BJP In Maharashtra|date=24 January 2018}}</ref> तर फेब्रुअरी २०१९ मा, बीजेपी र शिवसेनाले फेरि आम चुनाव र २०१९ महाराष्ट्र विधान सभा चुनावको लागि गठबन्धनको घोषणा गरे। <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/bjp-and-shiv-sena-seal-deal-for-2019-lok-sabha-polls-to-contest-in-25-23-seats-respectively/articleshow/68051183.cms|title=BJP and Shiv Sena seal deal for 2019 Lok Sabha polls; to contest in 25, 23 seats respectively|date=18 February 2019|work=Economic Times|access-date=26 March 2019}}</ref> चुनावले शिवसेनाले मत गुमाएको देख्यो र पछि भाजपाले सत्ता साझेदारीमा संलग्न हुन अस्वीकार गरेकोमा भाजपालाई सरकार बनाउन समर्थन गर्न अस्वीकार गर्यो। शिवसेना राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक गठबन्धनबाट पछि हट्यो, अक्टोबरको अन्त्यमा - नोभेम्बर २०१९ को शुरुमा राजनीतिक संकटको सामना गर्दै, जसले अन्ततः पार्टी नेता उद्धव ठाकरेलाई [[भारतीय राष्ट्रिय काङ्ग्रेस|भारतीय राष्ट्रिय कांग्रेस]] र राष्ट्रवादी कांग्रेस पार्टीको समर्थनमा मुख्यमन्त्री बनायो। <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/lok-sabha/maharashtra/bjp-loses-its-oldest-ally-shiv-sena/articleshow/72010644.cms|title=BJP loses its oldest ally Shiv Sena|date=2019-11-12|work=The Economic Times|access-date=2020-03-01}}</ref> २०१९ मा शिवसेना एनडीएसँग अलग भयो र यूपीएमा सामेल भयो। <ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-50402748|title=Maharashtra: The unravelling of India's BJP and Shiv Sena alliance|date=14 November 2019|work=BBC News|access-date=24 June 2022}}</ref> <ref name="BJP split">{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/inside-the-sena-bjp-split-cracks-appeared-before-lok-sabha-polls/story-LeVz0TFMDTxPuzEgzvTTbL.html|title=Inside the Shiv Sena-BJP split: Cracks appeared before Lok Sabha polls|date=17 November 2019|work=Hindustan Times|access-date=24 June 2022|language=en}}</ref> यसले महाविकास अघाडी नामक उप-गठबन्धन बनाएर महाराष्ट्रमा सरकार गठनको लागि शिवसेनाका उद्धव ठाकरेले मन्त्रालयको नेतृत्व गरेका थिए। <ref name="Wasted 25 Years">{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/uddhav-thackeray-says-wasted-25-years-in-alliance-with-bjp-2725461|title="Wasted 25 Years In Alliance With BJP...," Says Uddhav Thackeray|date=23 January 2022|work=NDTV.com|access-date=24 January 2022}}</ref> २०२२ मा, पार्टीको बैठकमा, उद्धव ठाकरेले यूपीएमा सामेल हुन एनडीएबाट बाहिरिने आफ्नो कदमको व्याख्या गरे। "हामीले बीजेपीलाई उनीहरुको राष्ट्रिय महत्वाकांक्षाहरु पूरा गर्न सक्षम बनाउन पूर्ण हृदयले समर्थन गर्यौं। उनीहरु राष्ट्रिय जानेछन् भने हामी महाराष्ट्रमा नेतृत्व गर्नेछौँ भन्ने बुझाइ थियो । तर हामीलाई धोका दिइयो र हाम्रो घरमा भत्काउने प्रयास गरियो। त्यसैले हामीले जवाफ फर्काउनु पर्यो।" ठाकरेले भाजपाले आफ्नो राजनीतिक सुविधा अनुसार आफ्ना सहयोगीहरुलाई डम्प गरेको आरोप लगाए। उनले भने, ‘भाजपाको मतलब हिन्दुत्व होइन । म मेरो टिप्पणीमा छु कि शिवसेनाले भाजपासँगको गठबन्धनमा २५ वर्ष खेर गयो" <ref name="Wasted 25 Years">{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/uddhav-thackeray-says-wasted-25-years-in-alliance-with-bjp-2725461|title="Wasted 25 Years In Alliance With BJP...," Says Uddhav Thackeray|date=23 January 2022|work=NDTV.com|access-date=24 January 2022}}</ref> यद्यपि, शिवसेनाका वरिष्ठ नेता एकनाथ शिन्देले अघिल्लो भाजपा-शिवसेना गठबन्धनलाई पुनर्स्थापित गर्न चाहन्थे र सेनाका विधायकहरुको बहुमत प्राप्त गर्दै पछि विद्रोह गरे।  २९ जुन २०२२ मा, सर्वोच्च अदालतले आफ्नो बहुमत प्रमाणित गर्नु पर्ने फैसला गरेपछि उद्धव ठाकरेले मुख्यमन्त्रीको पद र एमएलसी सदस्यबाट राजीनामा दिए। एकनाथ शिन्देले ३० जुनमा देवेन्द्र फडणवीसलाई उपमुख्यमन्त्री बनाएर <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/eknath-shinde-is-new-maharashtra-chief-minister-oath-at-7-30-pm-3115030|title=Eknath Shinde Takes Oath As Chief Minister, Devendra Fadnavis His Deputy}}</ref> मुख्यमन्त्रीको सपथ लिएका थिए। === महाराष्ट्र नवनिर्माण सेना का गठन === जुलाई २००५ मा, महाराष्ट्रका पूर्व मुख्यमन्त्री र सेना नेता नारायण राणेलाई पार्टीबाट निष्कासित गरियो, जसले पार्टीमा आन्तरिक द्वन्द्व निम्त्यायो। सोही वर्षको डिसेम्बरमा बाल ठाकरेका भतिजा राज ठाकरेले पार्टी छोडे । <ref> {{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/4539588.stm|title=Senior Shiv Sena leader quits|date=18 December 2005|access-date=2014-10-25|publisher=BBC}}</ref> राज ठाकरेले पछि नयाँ पार्टी, महाराष्ट्र नवनिर्माण सेना (MNS) स्थापना गरे। विभाजनपछि दुई सेनाका अनुयायीबीच झडप भएको छ ।{{स्रोत नखुलेको|date=October 2014}} यद्यपि MNS शिवसेनाबाट अलग भएको समूह हो, पार्टी अझै पनि भूमिपुत्र विचारधारामा आधारित छ। शिवाजी पार्कमा भएको एक सभामा पार्टीको अनावरण गर्दै उनले भने, ‘हिन्दुत्वको के हुन्छ भनेर सबै जना उत्सुक छन् र ‘म हिन्दुत्व, महाराष्ट्रको विकासका लागि यसको एजेन्डा र पार्टीको महत्त्व जस्ता मुद्दाहरुमा पार्टीको अडानलाई विस्तार गर्नेछु। १९ मार्चको जनसभामा झण्डाको रङ । <ref> {{Cite news|url=http://expressindia.indianexpress.com/news/fullstory.php?newsid=64115|title=Raj Thackeray launches new party|date=9 March 2006|access-date=2014-10-25|agency=Press Trust of India}}</ref> === नेतृत्व परिवर्तन === बाल ठाकरेका छोरा उद्धव ठाकरे २००४ मा पार्टीको नेता बने, यद्यपि बाल ठाकरे महत्त्वपूर्ण व्यक्तित्वको रुपमा रहे। 17 नोभेम्बर २०१२ मा बाल ठाकरेको मृत्यु पछि, उद्धव पार्टीको नेता बने तर "शिवसेना प्रमुख" (शिवसेना सुप्रीमो) उपाधि लिन अस्वीकार गरे। <ref> {{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Uddhav-takes-fathers-powers-but-not-Shiv-Sena-pramukh-title/articleshow/17452126.cms|title=Uddhav takes father's powers, but not Shiv Sena 'pramukh' title|date=2 December 2012|work=Times of India}}</ref> == पार्टी संरचना र जातीय संरचना == === संरचना === पार्टीको ''शिवसेना'' प्रमुख (प्रमुख) संगठनको अध्यक्षको बराबरको पद हो। यो पोस्ट वंशानुगत पोस्ट हो। वर्तमान ''शिवसेनाप्रमुख'' उद्धव ठाकरे हुन् भने उनका छोरा आदित्य ठाकरे ''शिवसेनाप्रमुख हुन्'' । पार्टीको प्रमुख (प्रमुख) को रुपमा, बाल ठाकरेले सबै प्रमुख निर्णयहरुलिनुभयो जबकि ''शिवसेना शिवसैनिकका'' ''कार्यकर्ता'' र सदस्यहरुले पार्टीको अधिकांश काम तल्लो तहमा गरे। उनको अन्तिम दिनहरुमा, पार्टीको दैनिक गतिविधिहरु उनका कान्छो छोरा उद्धव ठाकरेले सम्हालेका थिए। उद्धव ठाकरेका छोरा आदित्य ठाकरे पार्टीको युवा शाखा युवा सेनाको नेता बनेका छन्। २०१२ मा बाल ठाकरेको मृत्यु पछि, पार्टी वास्तविक रुपमा उद्धव ठाकरेको नेतृत्वमा थियो।{{स्रोत नखुलेको|date=October 2014}} मुम्बईको दादर इलाकामा अवस्थित सेना भवनले सन् <ref name="Thackeray inaugurates new Sena bhavan, Sena bhavan as headquarters">{{Cite web|url=http://www.ndtv.com/video/player/news/thackeray-inaugurates-new-sena-bhavan/5715|title=Thackeray inaugurates new Sena bhavan|publisher=[[NDTV]] news|accessdate=2006-07-29}}</ref> ९७६ देखि सेनाको मुख्यालयको रुपमा काम गर्दै आएको छ। सेनाका ''शाखाह''रु(शाखाहरु) महाराष्ट्र राज्यका साथै अन्य राज्यहरुमा चयन गरिएका स्थानहरुमा फैलिएका छन्, जसले आफ्नो इलाकाका अधिकांश स्थानीय मुद्दाहरुमा निर्णय गर्छन्। <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> स्थानिय लोकाधिकार समिति{{Clarify|date=October 2014}} शिव सेनासँग आबद्ध छ। यसले महाराष्ट्रमा महाराष्ट्रीयनहरुका लागि रोजगारीको अधिकारको संरक्षणको वकालत गर्दछ। <ref name="Business India">{{Cite book|title=Business India|url=https://books.google.com/books?id=f69IAAAAYAAJ|access-date=24 February 2012}}</ref> === जातीय संरचना === सेनामा विभिन्न महाराष्ट्रीय जातका मानिसहरु मिलेर काम गर्थे। पार्टीका नेताहरुप्रायः तथाकथित "उच्च जाति" अर्थात् बाट आएका थिए [[ब्राह्मण]], सीकेपी र पठारे प्रभु - ठाकरे, मनोहर जोशी, सुधीर जोशी, बलवंत मंत्री, डा हेमचन्द्र गुप्ते, श्याम देशमुख, माधव देशपांडे, दत्त प्रधान, विजय पर्वतकर, मधुकर सरपोतदार र प्रमोद नवलकर । <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> माथि उल्लेखित नेताहरु मध्ये एक, ७० को दशकको प्रारम्भमा बम्बईका [[नगरप्रमुख|मेयर]] र पूर्व पारिवारिक चिकित्सक र ठाकरेका विश्वासपात्र डाक्टर हेमचन्द्र गुप्तेले पैसालाई महत्व दिएको, शिव सैनिकहरुद्वारा हिंसा गरेको र १९७५ को आपतकाल को समयमा श्रीमती गान्धीलाई ठाकरे को समर्थन उल्लेख गर्दै "घृणा" मा शिवसेना छोडे । <ref>{{Cite book|title=Wages of Violence : Naming and identity in postcolonial Bombay|page=238|url=https://books.google.com/books?id=-y3iNt0djbQC&pg=PA238}}</ref> त्यहाँ दत्ताजी साल्वी, दत्ताजी नलावडे र वामनराव महाडिक जस्ता अन्य जातका नेताहरुर तथाकथित तल्लो जातका छग्गन भुजबल, लीलाधर डाके, भाइ शिंगरे र विजय गावकर जस्ता नेताहरु पनि थिए। <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> वर्षौंदेखि, सेना प्रमुख बाहेक, पार्टीमा बाह्र वरिष्ठ नेताहरु छन्, जसलाई 'नेता' भनिन्छ। तीमध्ये आठ उच्च जाति (चार [[ब्राह्मण]], दुई सीकेपी र दुई पठारे प्रभु ) छन्। अरुहरु या त मराठा ( दत्ताजी साल्वी ), शिम्पी ( वामनराव महाडिक ), आगरी (लीलाधर डाके ) वा माली ( छग्गन भुजबल ) थिए। वास्तवमा, भुजबलले सेनाले नेतृत्वमा उच्च जातिय पक्षपात गरेको आरोप लगाउँदै पार्टी छोडे। <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> [[दलित|दलितको]] संख्या पनि नगण्य थिएन । र सेनाले मंडल आयोगले प्रस्ताव गरेको आरक्षणको विरोध गरे पनि सेनामा ओबीसीको प्रतिशतमा कुनै कमी आएको छैन। यसरी, सेनाले सबै महाराष्ट्रीयनहरुलाई जातपात बिना साझा "मराठी छाता" अन्तर्गत एकताबद्ध गर्न सफल भयो। "माटोका छोराहरुको लागि प्राथमिकता उपचारको एजेन्डा महाराष्ट्रियनहरुले ती सबैलाई एकसाथ ल्याए। <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> === मतदाता आधार === १९८० को दशकको उत्तरार्ध र ९० को दशकको प्रारम्भमा शिवसेनाको बल मुख्यतया मराठा जातको समर्थनबाट आएको थियो - जसलाई यसले कांग्रेसबाट टाढा बनायो। <ref name="auto">{{Cite book|title=Caste, Class, and Capital: The Social and Political Origins of Economic Policy in India|url=https://books.google.com/books?id=RFLTDQAAQBAJ&pg=PA236}}</ref> मराठा जातको शिव सेनाबाट निर्वाचित विधायकहरुको ठूलो प्रतिशतलाई उद्धृत गर्दै, [[पुणे विश्वविद्यालय|पुणे विश्वविद्यालयका]] वोराले निष्कर्ष निकाले कि शिवसेना "मराठा पार्टी" को रुपमा उदाइरहेको छ। <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=78rfCgAAQBAJ&pg=PA240|title=Rise of the Plebeians?: The Changing Face of the Indian Legislative Assemblies|date=4 May 2012}}</ref> == कार्यालय ==   शिवसेना भवन भारतको मुम्बईमा रहेको शिव सेनाको केन्द्रीय कार्यालय रहेको भवन हो। यो दादरको राम गणेश गडकरी चोक र शिवाजी पार्कमा अवस्थित छ। यसको उद्घाटन १९ जुन १९७७ मा भएको थियो। नवीकरण गरिएको सेना भवनको उद्घाटन २७ जुलाई २००६ मा भएको थियो। यसमा शिवाजी महाराजको तामाको मूर्ति र बालासाहेब ठाकरेको ठूलो पोस्टर छ। १९९३ बम्बई बम विष्फोटमा, आतंककारीहरुको समूहले भवन र शहरका अन्य प्रमुख भवनहरुमा आक्रमण गरे। <ref name="1993 blasts">{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/north/story/1993-blasts-timeline-and-locations-156749-2013-03-22|title=The 1993 blasts: A recap of the day that shook India|date=22 March 2013|work=India Today|access-date=24 January 2022|agency=IANS|language=en}}</ref> == मुख्यमन्त्रीहरुको सूची == शिव सेनाबाट [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रका]] मुख्यमन्त्रीहरुको सूची यस प्रकार छ {| class="wikitable sortable" style="text-align: center;" ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" |№ ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | मुख्यमन्त्रीहरू ! rowspan="2" class="unsortable" style="background-color:#FF6634; color:white" | पोर्ट्रेट ! colspan="3" style="background-color:#FF6634; color:white" | कार्यालयमा कार्यकाल ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | सभा ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | निर्वाचन क्षेत्र ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | अन्य पदहरु राखिएको छ |- ! style="background-color:#FF6634; color:white" | सुरु गर्नुहोस् ! style="background-color:#FF6634; color:white" | अन्त्य ! style="background-color:#FF6634; color:white" | कार्यकाल |- | १ | मनोहर जोशी |[[चित्र:Manohar_Joshi_cropped.jpg|center|117x117px]] | {{Date table sorting|14 March 1995}} | {{Date table sorting|31 January 1999}} | {{Age in years and days|1995|3|14|1999|1|31}} | rowspan="2" | 9 औं सभा | दादर | [[लोक सभा अध्यक्ष|लोकसभा अध्यक्ष]] |- | २ | नारायण राणे |[[चित्र:Narayan_Rane.jpg|center|80x80px]] | {{Date table sorting|1 February 1999}} | {{Date table sorting|17 October 1999}} | {{Age in years and days|1999|2|1|1999|10|17}} | मालवण | महाराष्ट्र राजस्व मन्त्री |- style="vertical-align: middle; text-align: center;" | ३ | उद्धव ठाकरे |[[चित्र:Uddhav_Thackeray.png|center|80x80px]] | {{Date table sorting|28 November 2019}} | {{Date table sorting|29 June 2022}} | {{Age in years and days|2019|11|28|2022|6|29}} | 14 औं सभा | MLC | शिवसेना अध्यक्ष<br />सामनाको प्रधान सम्पादक |- style="vertical-align: middle; text-align: center;" | |} == केन्द्र सरकारमा शिवसेना मन्त्री छन् == * मनोहर जोशी : भारी उद्योग र सार्वजनिक उद्यम, [[लोक सभा अध्यक्ष|लोकसभा के]] १३ औं अध्यक्ष * आनन्दराव विठोबा अडसुल : राज्य, वित्त र कम्पनी मामिला मन्त्रालय * सुरेश प्रभु : उर्वरक तथा रसायन मन्त्री, उर्जा मन्त्रालय , भारी उद्योग तथा सार्वजनिक उद्यम मन्त्रालय * अनन्त गीते : भारी उद्योग तथा सार्वजनिक उद्यम, ऊर्जा मन्त्री * अरविन्द सावन्त : भारी उद्योग र सार्वजनिक उद्यम मन्त्रालय == चुनावी प्रदर्शन == == गतिविधि र आलोचना == सेनाले एसियाकै सबैभन्दा ठूलो बस्ती मुम्बईको धारावी क्षेत्रमा रहेका ५००,००० बस्ती बासिन्दाहरुको मुक्तिमा केन्द्रीय भूमिका खेलेको बताएको छ। तर, तत्कालीन शिवसेना–भाजपा सरकारले ल्याएपछि झुपडीमा बस्नेलाई सित्तैमा घर दिने नीति विवादास्पद बनेको छ । <ref>{{Cite web|url=http://www.rediff.com/news/aug/12sena.htm|title=Rediff News}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Highrises-dont-suit-Dharavi-slum-dwellers/articleshow/1386244.cms?referral=PM|title='Highrises don't suit Dharavi slum dwellers'|website=The Times of India}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2004/20040423/election.htm#1|title=The Tribune, Chandigarh, - Elections 2004}}</ref>  १९७० को दशकमा, शिवसेनाले [[औरङ्गाबाद, महाराष्ट्र|औरंगाबादको]] मराठवाडा विश्वविद्यालयको नाम "डा. बाबासाहेब अम्बेडकर विश्वविद्यालय" मा परिवर्तन गर्ने [[दलित]] नेतृत्वको आन्दोलन नामन्तर आन्दोलनको विरोध गर्‍यो र रुढिवादी मराठाहरुको विचारलाई समर्थन गर्‍यो। <ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/opinion/columns/the-nativists-dilemma/|title=The nativist's dilemma|date=2014-10-14|work=The Indian Express|access-date=2015-12-02}}</ref> १९९६ मा, शिवसेनाले आफ्नो व्यापार शाखाको लागि कोष जुटाउन र [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रका]] मानिसहरुका लागि दुई लाख सत्तरी हजार रोजगारीहरु सिर्जना गर्न मद्दत गर्न भारतमा अमेरिकी पप आइकन [[माइकल ज्याक्सन|माइकल ज्याक्सनको]] पहिलो र एकमात्र लाइभ कन्सर्ट आयोजना गर्‍यो। <ref>{{Cite web|url=http://www.huffingtonpost.in/2015/06/25/michael-jackson-india_n_7659626.html|title=The Way We Were: Footage of Michael Jackson's 1996 Trip To Mumbai|last=|date=2015-06-25|publisher=Huffingtonpost.in|accessdate=2015-12-02}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/leader-who-brought-ethnic-politics-to-mumbai-melting-pot/article4105715.ece|title=Leader who brought ethnic politics to Mumbai melting pot|work=The Hindu|access-date=2016-12-01}}</ref> डिसेम्बर २००३ मा, शिवसेना कार्यकर्ताहरुले आगरा स्पोर्ट स्टेडियमको क्रिकेट पिचलाई क्षति पुर्याए जुन पाकिस्तान र भारत बीचको क्रिकेट खेल आयोजना गर्ने भनिएको थियो। <ref>{{Cite web|url=http://www.siliconindia.com/shownews/Shiv_Sena_activists_damage_cricket_pitch_-nid-22229-cid-Top.html|title=Shiv Sena activists damage cricket pitch|date=2003-12-18|publisher=Siliconindia.com|accessdate=2013-07-09}}</ref> अप्रिल २००५ मा, भारतीय विद्यार्थी सेना, शिव सेनाको विद्यार्थी संगठनले नयाँ दिल्लीमा भारत-पाकिस्तान [[एकदिवसीय अन्तर्राष्ट्रिय]] खेल रोक्न प्रयास गर्यो। आन्दोलनकारीका प्रवक्ताले माग गरे: {{Quote|India should not play cricket with Pakistan till it hands over to India 20 terrorists, including [[Dawood Ibrahim]], and closes down militant training camps running there.<ref name="Hindu-2005-04">{{cite news|url=http://www.thehindu.com/2005/04/15/stories/2005041518520300.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20150904020030/http://www.thehindu.com/2005/04/15/stories/2005041518520300.htm|url-status=dead|archive-date=4 September 2015|title=Sena squad for Kotla|access-date=18 February 2012|location=[[Chennai]]|work=[[The Hindu]]|date=15 April 2005}}</ref>}} सेनाले " नैतिक पुलिस " को रुपमा काम गर्यो र भ्यालेन्टाइन डे मनाउने विरोध गर्यो। <ref name=":2">[http://www.eci.gov.in/StatisticalReports/LS_1989/Vol_I_LS_89.pdf TitlePage-VolI_LS99.]</ref> १४ फेब्रुअरी २००६ मा, बाल ठाकरेले मुम्बईमा एक निजी उत्सवमा शिवसैनिकहरुले गरेको हिंसात्मक आक्रमणको निन्दा र माफी मागे। “नाल्लासोपारा घटनामा महिलालाई कुटपिट भएको बताइएको छ। यदि यो साँच्चै भएको हो भने, यो कायरता को प्रतीक हो। मैले सधैं शिवसैनिकहरुलाई निर्देशन दिएको छु कि कुनै पनि परिस्थितिमा महिलाहरुलाई अपमानित र उत्पीडन गर्नु हुँदैन।" <ref>{{Cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-18/india/27813894_1_sena-mouthpiece-saamna-sena-chief-bal-thackeray-shiv-sainiks|title=Thackeray condemns V-Day attacks by Sainiks|date=18 February 2006|work=[[The Times of India]]|access-date=13 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110811045804/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-18/india/27813894_1_sena-mouthpiece-saamna-sena-chief-bal-thackeray-shiv-sainiks|archive-date=11 August 2011|agency=[[Press Trust of India|PTI]]|location=Mumbai}}</ref> ठाकरे र शिव सेना यसको विरोधमा रहे, यद्यपि उनीहरुले "भारतीय विकल्प" लाई समर्थन गर्ने संकेत गरे। <ref>{{Cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-13/india/27806760_1_sena-chief-bal-thackeray-valentine-s-day-saamna|title=Thackeray suggests Indian version of V-Day|date=13 February 2006|work=[[The Times of India]]|access-date=13 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110811045812/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-13/india/27806760_1_sena-chief-bal-thackeray-valentine-s-day-saamna|archive-date=11 August 2011|agency=Press Trust of India}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.ndtv.com/article/cities/right-wing-to-go-easy-on-couples-this-valentine-s-day-175815|title=Right-wing to go easy on couples this Valentine's Day|work=NDTV.com|access-date=17 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120217061835/http://www.ndtv.com/article/cities/right-wing-to-go-easy-on-couples-this-valentine-s-day-175815|archive-date=17 February 2012}}</ref> २० नोभेम्बर २००९ मा, शिवसेना कार्यकर्ताहरुले क्रमशः मुम्बई र [[पुणे|पुणेमा]] रहेको [[हिन्दी]] र मराठी टिभि समाचार च्यानल IBN7 र IBN-लोकमतको कार्यालयमा आक्रमण र तोडफोड गरे। शिवसैनिकले IBN7 का वरिष्ठ सम्पादक रवीन्द्र अम्बेकरलाई थप्पड हाने र त्यसपछि IBN-लोकमतका सम्पादक निखिल वाग्लेलाई आक्रमण गरे। शिव सेनाले बाल ठाकरेले [[सचिन तेन्दुलकर|सचिन तेन्दुलकरको]] बारेमा गरेको टिप्पणीलाई लिएर समाचार च्यानलले गरेको आलोचनालाई आक्रमणको श्रेय दिएको छ। शिवसेनाका [[राज्‍य सभा|राज्यसभा]] सांसद सञ्जय राउतले आक्रमणलाई "स्वतःस्फूर्त" भनेका छन्। शिव सेनाका प्रवक्ताहरुले आक्रमणलाई जायज ठहराउने प्रयास गरे र उनीहरुको हिंसात्मक कार्यका लागि माफी माग्न अस्वीकार गरे। <ref>{{Cite web|url=http://archive.indianexpress.com/news/time-for-cnn-ibn-to-introspect/544428/|title=In the name of their Boss, Sena goons attack IBN TV channels}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/if-you-target-us-we-will-attack-shiv-sena-leader/105645-3.html|title=Sena leader admits attack on media|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091123095135/http://ibnlive.in.com/news/if-you-target-us-we-will-attack-shiv-sena-leader/105645-3.html|archivedate=2009-11-23}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/shiv-sena-attacks-ibn-offices-in-mumbai-pune/105636-3.html|title='Shiv Sena workers' attack ibn offices in Mum|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091123171327/http://ibnlive.in.com/news/shiv-sena-attacks-ibn-offices-in-mumbai-pune/105636-3.html|archivedate=2009-11-23}}</ref> शिव सेनाले २०१० मा [[गिनिज वर्ल्ड रेकर्ड्स|गिनिज बुक अफ वल्र्ड रेकर्डमा]] "एक दिनमा अधिकतम रगत सङ्कलन" को लागि प्रविष्टि पायो। शिव सेनाले रक्तदान शिविर आयोजना गर्‍यो जसले एकै दिनमा २४,००० बोतल रगत संकलन गर्‍यो। <ref>{{Cite web|url=http://www.dnaindia.com/mumbai/report-24200-donors-help-sena-set-record-1375590|title=24,200 donors help Sena set record &#124; Latest News & Updates at Daily News & Analysis|last=Kiran Tare|date=2010-04-26|publisher=Dnaindia.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://zeenews.india.com/news/maharashtra/shiv-sena-makes-record-collection-at-blood-donation-camp_622001.html|title=Shiv Sena makes record collection at blood donation camp &#124; Zee News|date=2010-04-25|publisher=Zeenews.india.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> पछि यो विश्व कीर्तिमान २०१४ मा एचडीएफसी बैंकको रक्तदान <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/business/Industry/hdfc-bank-sets-guinness-record-in-blood-collection/article5911574.ece|title=HDFC Bank sets Guinness record in blood collection|date=2014-04-14|work=The Hindu|access-date=2015-12-02}}</ref> तोड्यो। २ नोभेम्बर २०१४ मा, नैतिक प्रहरीको बिरुद्ध किस अफ लभको विरोधको क्रममा, शिव सेना, बजरंग दल, [[विश्व हिन्दू परिषद]] र अन्य धेरै दक्षिणपन्थी समूहका सदस्यहरुले विरोध गर्नेहरुलाई आक्रमण गरे र सडकमा चुम्बन गरेकोमा प्रदर्शनकारीहरुलाई हटाउने धम्की दिए। यी विरोधी समूहहरुले सार्वजनिक रुपमा स्नेहको प्रदर्शन भारतीय संस्कृति र भूमिको कानून (भारतीय दण्ड संहिताको धारा २९४ अन्तर्गत) दुवैको विरुद्ध भएको दाबी गरे, यद्यपि सर्वोच्च अदालत र दिल्ली उच्च अदालतका अनुसार सार्वजनिक रुपमा चुम्बन गर्नु अपराध होइन। अपराध। <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/Kissing-in-public-by-married-couple-not-obscene-HC/articleshow/4066941.cms|title=Kissing in public by married couple not obscene: HC|website=The Times of India|accessdate=26 November 2014}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/india-others/kerala-high-court-refuses-to-interfere-with-kochi-kiss-fest/|title=Kerala High Court refuses to interfere with Kochi Kiss fest|date=2014-10-31|website=The Indian Express|language=en|accessdate=2021-10-17}}</ref> पुलिसले आफ्नो ज्यान बचाउन धेरै किस अफ लभ प्रदर्शनकारीहरुलाई हिरासतमा लिए, तर दक्षिणपन्थी समूहका प्रदर्शनकारीहरुलाई काउन्टर गर्न स्वतन्त्र हात दिएको आरोप लगाइएको थियो। <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/kochi/we-took-kiss-of-love-activists-into-custody-to-save-their-lives/articleshow/45043053.cms|title=We took kiss of love activists into custody to save their lives {|last=Prakash|first=Asha|date=November 5, 2014|website=The Times of India|language=en|accessdate=2021-10-17}}</ref> अक्टोबर २०१५ मा, शिव सेनाले पाकिस्तानी क्लासिक गायक [[गुलाम अली|गुलाम अलीको]] निर्धारित कन्सर्टमा प्रतिबन्ध लगाउने धम्कीहरु जारी गर्‍यो। यो कदम आगामी चुनावमा सेनालाई भोट गर्न पाकिस्तान विरोधी घटकहरुलाई खुसी पार्न अपनाइएको हो। <ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/explained/bjp-shiv-sena-ghulam-ali-stand-off-why-differences-between-them-may-increase/|title=BJP-Shiv Sena Ghulam Ali stand-off: Why differences between them may increase|date=9 October 2015|work=[[The Indian Express]]|access-date=9 October 2015}}</ref> यद्यपि, २०१५ मा पाकिस्तानले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई शिव सेनाको गतिविधिलाई ध्यान दिन आग्रह गर्‍यो, <ref>{{Cite web|url=http://www.dawn.com/news/1216390|title=Pakistan urges world to take notice of Shiv Sena activities - Pakistan|date=30 October 2015|publisher=Dawn.Com|accessdate=2015-12-02}}</ref> जबकि शिव सेनाले पाकिस्तानद्वारा शिव सेनाको आलोचनाले "हाम्रो देशभक्ति" लाई प्रमाणित गरेको दाबी गर्‍यो। <ref>{{Cite news|url=http://www.business-standard.com/article/politics/pakistan-s-stand-on-party-activities-vindicates-our-patriotism-shiv-sena-115110200409_1.html|title=Pakistan's stand on party activities vindicates our patriotism: Shiv Sena &#124; Business Standard News|last=India|first=Press Trust of|date=2 November 2015|work=Business Standard India|access-date=2015-12-02|publisher=Business-standard.com}}</ref> १९ अक्टोबर २०१५ मा, शिवसेना कार्यकर्ताहरुले PCB र [[भारतीय क्रिकेट नियन्त्रण बोर्ड|BCCI]] अधिकारीहरुबीचको बैठक रोक्नको लागि [[भारतीय क्रिकेट नियन्त्रण बोर्ड|BCCI]] को कार्यालयमा आक्रमण र तोडफोड गरे। कार्यकर्ताहरुले पाकिस्तान विरोधी नारा लगाए र मनोहरलाई आफ्नो पाकिस्तानी समकक्षीसँग भेट्नबाट रोक्न कटिबद्ध 'शहरयार खान फिर्ता जानुहोस्' लेखिएको पोस्टर बोकेका थिए। शिव सेनाले पाकिस्तानका अलीम दारलाई भारत र दक्षिण अफ्रिकाबीचको पाँचौं र अन्तिम एकदिवसीयमा अफिसिङ गर्नबाट रोक्ने धम्की दिएको छ । <ref name="bcci_attack">{{Cite news|url=http://www.dawn.com/news/1214126|title=Shiv Sena activists storm BCCI HQ over Shaharyar-Manohar meeting|date=19 October 2015|work=Dawn News|access-date=9 November 2015}}</ref> २०१५ मा शिवसेनाले मराठवाडा क्षेत्रका प्रत्येक खडेरी प्रभावित किसानलाई १०,००० रुपैयाँ सहायताको घोषणा गर्‍यो, <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Shiv-Sena-will-give-Rs-10000-to-each-drought-affected-farmer-says-Uddhav-Thackeray/articleshow/49973619.cms|title=Shiv Sena will give Rs 10,000 to each drought-affected farmer, says Uddhav Thackeray - The Times of India|publisher=Timesofindia.indiatimes.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> जबकि उनीहरुले [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशमा]] २०१० र २०१५ बीच ५ बच्चा जन्माउने हिन्दू परिवारलाई २ लाख रुपैयाँ "इनाम" घोषणा गरे। शिव सेनाका अनुसार "पुरस्कार" को कारण "हालको जनगणना अनुसार मुस्लिम जनसंख्याको तुलनामा हिन्दू जनसंख्याको वृद्धि दरमा गिरावट" थियो। <ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/india/politics/every-hindu-family-with-five-children-will-get-rs-2-lakh-shiv-sena/|title=Every Hindu family with five children will get Rs 2 lakh: Shiv Sena|date=2015-08-29|work=The Indian Express|access-date=2015-12-02}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Shiv-Sena-to-give-Rs-2-lakh-to-every-Hindu-family-with-5-kids/articleshow/48728260.cms|title=Shiv Sena to give Rs 2 lakh to every Hindu family with 5 kids - The Times of India|date=2015-08-30|publisher=Timesofindia.indiatimes.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> जनवरी २०१६ मा, शिवसेनाले "धर्मनिरपेक्ष" र "समाजवादी" शब्दहरुलाई [[भारतीय संविधानको प्रस्तावना|संविधानको प्रस्तावना]] बाट "स्थायी रुपमा हटाउन" माग गर्यो जुन आपतकालको समयमा ४२ औं संशोधनमा थपिएको थियो। <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/politics/shiv-sena-demands-removal-of-secular-from-constitution/|title=Shiv Sena demands removal of 'secular' from Constitution|date=2015-01-29|website=The Indian Express|language=en|accessdate=2020-10-15}}</ref> अप्रिल २०१९ मा पार्टी सदस्य सञ्जय राउतले बुर्कामाथि प्रतिबन्ध लगाउन आह्वान गरेका थिए । <ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-sri-lanka-blasts-burqa-india-idUSKCN1S739A|title=Hardline Indian group allied with Modi calls for ban on the veil|last=Reuters Staff|date=2019-05-01|work=Reuters|access-date=2020-10-15|language=en}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/shiv-sena-calls-for-ban-on-burqa-in-public-places/articleshow/69123648.cms|title=Shiv Sena calls for ban on burqa in public places {{!}} India News - Times of India|date=May 2, 2019|website=The Times of India|language=en|accessdate=2020-10-15}}</ref> २०१८ महाराष्ट्र काउन्सिल चुनाव र २०१४ लोकसभा चुनावको समयमा, शिवसेना द्वारा उम्मेदवार धेरै उम्मेदवारहरु को आपराधिक रेकर्ड थियो वा उनीहरु विरुद्ध आपराधिक आरोपहरु विचाराधीन थिए। <ref>{{Cite web|url=http://www.newindianexpress.com/nation/2018/jun/22/shiv-sena-tops-list-of-candidates-with-criminal-background-in-maharashtra-legislative-council-polls-1831921.html|title=Shiv Sena tops list of candidates with criminal background in Maharashtra legislative council polls|website=The New Indian Express|accessdate=2019-05-31}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.business-standard.com/article/politics/shiv-sena-tops-list-of-candidates-with-criminal-cases-adr-114030700668_1.html|title=Shiv Sena tops list of candidates with criminal cases: ADR|last=IANS|date=2014-03-07|work=Business Standard India|access-date=2019-05-31}}</ref> नोभेम्बर २०२० मा, देवेन्द्र फडणवीसले भने कि शिवसेनाको दृष्टिकोण अखण्ड भारतको रुपमा भारतीय पुनर्मिलनको वकालत हो। उनले छिट्टै "कराची भारतको हिस्सा हुने" घोषणा गरे। <ref>{{Cite web|url=https://www.timesnownews.com/india/article/we-believe-in-akhand-bharat-karachi-will-be-part-of-india-one-day-bjps-devendra-fadnavis/684710|title=We believe in 'Akhand Bharat', Karachi will be part of India one day: BJP's Devendra Fadnavis|date=Nov 21, 2020|website=[[Times Now]]}}</ref> == यो पनि हेर्नुहोस् == * हिन्दू राष्ट्रवादी राजनीतिक दलहरुको सूची == सन्दर्भहरु == <references group="" responsive="1"></references> == बाह्य कडीहरू == * {{Official website|http://shivsena.in/}} [[श्रेणी:भारतका राजनीतिक दलहरू]] [[श्रेणी:पुनरावलोकन नगरिएको अनुवादहरू रहेको पृष्ठ]] 3ueeuuqc1a2kybv4q67tm8ia5g7g4j2 1073677 1073676 2022-08-12T16:06:48Z हिमाल सुबेदी 30817 /* सन्दर्भ सामग्रीहरू */सुधार wikitext text/x-wiki {{संक्षिप्त विवरण|भारतको महाराष्ट्र स्थित एक राजनैतिक दल}} {{Infobox Indian Political Party |party_name = शिवसेना |logo = [[File:Logo of Shiv Sena.svg|200px]] |leader = [[उद्धव ठाकरे]] |chairman = [[उद्धव ठाकरे]] |secretary = |loksabha_leader = [[अरविन्द सावन्त]] |rajyasabha_leader = [[सञ्जय राउत]] |foundation = १९ जुन १९६६ |founder = [[बाल ठाकरे]] |headquarters = शिवसेना भवन, राम गणेश गडकरी चौक, दादर, [[मुम्बई]], [[भारत]] |publication = [[सामना]] |students = भारतीय विद्यार्थी सेना |youth = [[युवा सेना|युवासेना]] |women = शिवसेना महिला अघाड़ी |labour = भारतीय कामगार सेना |peasants = |flag = [[File:Shiv Sena-1575560401.jpg|150px]] |ideology = {{bulleted list|[[मराठी राष्ट्रवाद]]<ref>Joshi, R. (1970). The Shiv Sena: A Movement in Search of Legitimacy. Asian Survey, 10(11), 967–978. {{doi|10.2307/2642817}}</ref>|[[रूढिवाद]]|[[हिन्दुत्व]]<ref>{{cite web |url=http://www.dnaindia.com/mumbai/report_after-riot-shiv-sena-goes-the-hindutva-way-once-more_1731997 |title=After riot, Shiv Sena goes the Hindutva way once more |accessdate=27 अगस्त 2012|last=Kulkarni|first=Dhaval|publisher=DNA India|archive-url=https://web.archive.org/web/20120825190357/http://www.dnaindia.com/mumbai/report_after-riot-shiv-sena-goes-the-hindutva-way-once-more_1731997|archive-date=25 अगस्ट 2012|url-status=live}}</ref>|[[हिन्दु राष्ट्रवाद]]<ref>{{cite web |url=http://www.firstpost.com/politics/its-back-to-hindutva-for-shiv-sena-after-11-august-426230.html |title=It’s back to Hindutva for Shiv Sena after 11 अगस्ट |accessdate=27 अगस्ट 2012|last=Kaul |first=Vivek |publisher=firstpoint.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20120828124557/https://www.firstpost.com/politics/its-back-to-hindutva-for-shiv-sena-after-11-august-426230.html|archive-date=28 अगस्ट 2012|url-status=live}}</ref>|[[आर्थिक राष्ट्रवाद]]<ref>Morkhandikar, R. S. (1967). The Shiv Sena—An Eruption of Sub-Nationalism. Economic and Political Weekly, 2(42), 1903–1906. {{jstor|24478083}}</ref>}} |position = [[दक्षिणपन्थी राजनीति]]बाट '''चरमपन्थी-दक्षिणपन्थी राजनीति''' |eci = राजकीय दल |alliance = [[राष्ट्रिय जनतान्त्रिक गठबन्धन]] (सन् १९९१ देखि २०१९)<br>महाराष्ट्र विकास आघाडी (२०१९ बाट) |loksabha_seats = {{Infobox political party/seats|18|545|hex=#CC5500}} |rajyasabha_seats = {{Infobox political party/seats|4|245|hex=#CC5500}} |state_seats_name = [[महाराष्ट्र विधान सभा]] |state_seats = {{Composition bar|19|288|hex={{party color|Shiv Sena}}}} |state2_seats_name = [[महाराष्ट्र विधान परिषद]] |state2_seats = {{Composition bar|12|78|hex={{party color|Shiv Sena}}}} |symbol = [[File:Indian Election Symbol Bow And Arrow.png|150px]] |website = [https://shivsena.in/ शिवसेना]}} '''शिव सेना''' ('शिवाजीको<span>सेना</span> &#x27;) [[भारत]]को दक्षिणपन्थी मराठी क्षेत्रीय र [[हिन्दू धर्म|हिन्दू]] [[अन्धराष्ट्रवाद|अतिराष्ट्रवादी]] राजनीतिक पार्टी हो जसलाई बाल ठाकरेले सन् १९६६ मा स्थापना गरेका थिए। <ref name="BergerHeidemann2013">{{Cite book|title=The Modern Anthropology of India: Ethnography, Themes and Theory|url=https://books.google.com/books?id=sBgLb8XIGR8C&pg=PA179|date=3 June 2013|page=179}}</ref> मूलतः [[मुम्बई|बम्बई]]मा (वर्तमान मुम्बई) मूलवादी आन्दोलनबाट अगाडि आएर यस पार्टीले भारतका अन्य भागहरूबाट आएका आप्रवासीहरू भन्दा मराठी मानिसहरूलाई प्राथमिकता दिने व्यवहारको लागि आन्दोलन गर्दछ।  महाराष्ट्रको लागि यसको चुनाव चिन्ह ''धनुष र बाण'' हो। <ref>{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/politics/shiv-sena-finds-jharkhand-mukti-morcha-has-first-right-to-symbol/lite/|title=Shiv Sena finds Jharkhand Mukti Morcha has first right to symbol|last=Pradeep Kaushal|date=September 28, 2015|work=indianexpress.com|access-date=28 April 2020|publisher=The Indian Express|location=New Delhi|quote=Shivsena's bow-and-arrow symbol is the same as that of the Jharkhand Mukti Morcha.}}</ref> उद्धव ठाकरे, बाल ठाकरेका छोरा र पार्टी नेता हुन् भने उनले सन् २०१९ देखि २९ जुन २०२२ सम्म महाराष्ट्रको मुख्यमन्त्रीको रूपमा सेवा गरेका थिए। हालसम्म पनि पार्टीको प्राथमिक आधार अझै पनि [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रमा]] रहेको छ भने यसले अखिल भारतीय आधारमा विस्तार गर्ने प्रयास गरेको छ। सन् १९७० को दशकमा यसले बिस्तारै एक व्यापक हिन्दू राष्ट्रवादी एजेन्डालाई समर्थन गर्ने एक मराठी विचारधाराको वकालत गर्न सुरु गर्दै <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> यसले [[भारतीय जनता पार्टी]]सँग गठबन्धन गरेको थियो। पार्टीले स्थापनाकालदेखि नै मुम्बई नगरपालिकाको चुनावमा भाग लिन थालेको थियो। सन् १९८९ मा यसले [[लोक सभा|लोकसभा]] र महाराष्ट्र विधानसभा चुनावको लागि [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]]सँग गठबन्धनमा प्रवेश गरेको थियो यद्यपि सन् २०१४ अक्टोबरको विधानसभा चुनावमा अस्थायी रूपमा तोडिएको थियो। यो दल राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक गठबन्धनमा सन् १९९८-२०१९ मा एक गठबन्धन साझेदार, सन् १९९८-२००४ मा वाजपेयी सरकार र सन् २०१४-२०१९ मा नरेन्द्र मोदी सरकारको साथमा गठबन्धनलाई सुधार गरि सन् २०१४ डिसेम्बरमा महाराष्ट्रमा भाजपा सरकारको हिस्सा बनेको थियो। अक्टोबर २९ मा महाराष्ट्र चुनाव पछि शिवसेनाले आफ्नो गठबन्धन साझेदार [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]]द्वारा वाचा पूरा नगरेको दाबी गर्दै गठबन्धनलाई अन्त्य गरेको थियो। पार्टीले पछि महाराष्ट्रमा सरकार बनाउनको लागि [[भारतीय राष्ट्रिय काङ्ग्रेस]] र राष्ट्रवादी काङ्ग्रेस पार्टीसँग सहकार्य गरेको थियो। पछि यो गठबन्धनले सत्ता गुमाउँदा एक विद्रोही शिवसेना नेता सिन्देले भाजपाको साथमा शिवसेनाका २/३ विधायकहरूको समर्थन जुटाएर सन् २०२२ जुन ३० का दिन मुख्यमन्त्री बनेका थिए। <ref>{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/india/maharashtra-crisis-uddhav-thackeray-led-faction-in-hopeless-minority-within-party-eknath-shinde-to-sc/articleshow/92550287.cms|title=Maharashtra crisis: Uddhav Thackeray-led faction in hopeless ..}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/eknath-shinde-is-new-maharashtra-chief-minister-oath-at-7-30-pm-3115030|title=Eknath Shinde Takes Oath As Chief Minister, Devendra Fadnavis His Deputy}}</ref> [[बलिउड|हिन्दी]] चलचित्र उद्योगमा पार्टीको बलियो पकड छ। <ref>{{Cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/india/8073240/Author-Rohinton-Mistry-slams-Mumbai-University-after-book-ban.html|title=Author Rohinton Mistry slams Mumbai University after book ban|last=Dean|first=Nelson|publisher=telegraph.co.uk|archiveurl=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/india/8073240/Author-Rohinton-Mistry-slams-Mumbai-University-after-book-ban.html|archivedate=11 January 2022|accessdate=27 August 2012}}</ref> यसलाई "चरमपन्थी", <ref>{{Cite book|title=Extremism in Pakistan and India: The Case of the Jamaat-e-Islami and Shiv Sena|location=Colombo}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Rajiv Gandhi and Rama's Kingdom|url=https://archive.org/details/rajivgandhiramas00meht|location=New Haven, Connecticut|page=[https://archive.org/details/rajivgandhiramas00meht/page/157 157]}}</ref> "अराजकतावादी", <ref>{{Cite book|title=Capital and Labour Redefined:India and the Third World|location=London|page=344}}</ref> <ref>{{Cite book|title=India Today: An Encyclopedia of Life in the Republic|url=https://archive.org/details/indiatodayvolume00kami|location=Santa Barbara, California, California|page=[https://archive.org/details/indiatodayvolume00kami/page/n688 628]}}</ref> साथै " [[फासीवाद|फासीवादी]] पार्टी" भनेर उल्लेख गरिएको छ। <ref name="Chandavarkar2">{{Cite book|title=History, Culture and the Indian City|url=https://archive.org/details/historyculturein00chan|date=3 September 2009|page=[https://archive.org/details/historyculturein00chan/page/n42 29]}}</ref> <ref name="Jeff2011">{{Cite book|title=Religion, Politics and International Relations|url=https://books.google.com/books?id=XpO2s24WMowC&pg=PA150|access-date=18 November 2012|date=7 April 2011|page=150}}</ref> यसका साथसाथै सन् १९७० को भिवण्डी साम्प्रदायिक हिंसा, सन् १९८४ भिवण्डी दङ्गा र सन् १९९२-१९९३ बम्बई दङ्गामा भएको हिंसाको लागि शिवसेनालाई दोष लगाइएको छ। <ref>{{Cite book|title=Human Rights Watch World Report 1999|page=[https://archive.org/details/humanrightswatch00huma_0/page/186 186]|url=https://archive.org/details/humanrightswatch00huma_0/page/186}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Playing the "communal Card": Communal Violence and Human Rights|page=[https://archive.org/details/playingcommunalc00brow/page/27 27]|url=https://archive.org/details/playingcommunalc00brow/page/27}}</ref> पार्टीले आफ्नो शक्ति महाराष्ट्रको मराठा र कुणबी समुदायको समर्थनबाट निकालेको छ।<ref name="auto">{{Cite book|title=Caste, Class, and Capital: The Social and Political Origins of Economic Policy in India|url=https://books.google.com/books?id=RFLTDQAAQBAJ&pg=PA236}}</ref> == इतिहास == === उत्पत्ति === १९४७ [[भारतीय स्वतन्त्रता सङ्ग्राम|मा भारतको स्वतन्त्रता]] पछि, औपनिवेशिक युगबाट क्षेत्रीय प्रशासनिक विभाजनहरु क्रमशः परिवर्तन गरियो र भाषिक सीमाहरु पालना गर्ने राज्यहरु सिर्जना गरियो। बम्बे प्रेसिडेन्सी भित्र, मराठी भाषी जनताका लागि राज्य निर्माणको लागि व्यापक जनसंघर्ष सुरु भएको थियो। १९६० मा, राष्ट्रपति पदलाई दुई भाषिक राज्यहरुमा विभाजन गरिएको थियो - [[गुजरात]] र [[महाराष्ट्र]] । यसबाहेक, पहिलेको हैदराबाद राज्यको मराठी-भाषी क्षेत्रहरु महाराष्ट्रसँग जोडिए। बम्बई, धेरै तरिकामा भारतको आर्थिक राजधानी, महाराष्ट्र राज्यको राजधानी भयो। एकातिर, गुजराती समुदायका मानिसहरुले सहरका अधिकांश उद्योग र व्यापारिक उद्यमहरुको स्वामित्व पाएका थिए। <ref name="Public sector, Threats against other communities, businesses owned especially by Gujarati and Marwaris/"> {{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Sena-fate-From-roar-to-meow/articleshow/1311115.cms|title=Sena fate: From roar to meow|date=29 November 2005|work=[[The Times of India]]|access-date=2006-08-11}}</ref> अर्कोतर्फ, सहरमा [[दक्षिण भारत|दक्षिण भारतीय]] आप्रवासीहरुको निरन्तर प्रवाह थियो जो धेरै सेतो-कलर कामहरुलिन आएका थिए। सन् १९६० मा बम्बईका कार्टुनिस्ट बाल ठाकरेले ''व्यंग्यात्मक'' कार्टुन साप्ताहिक मार्मिक प्रकाशित गर्न थाले। यो प्रकाशन मार्फत उनले आप्रवासी विरोधी भावना फैलाउन थाले। १९ जुन १९६६ मा, ठाकरेले एक राजनीतिक संगठनको रुपमा शिवसेना स्थापना गरे। शिव सेनाले धेरै बेरोजगार मराठी युवाहरुलाई आकर्षित गर्‍यो, जो ठाकरेको आरोपित आप्रवासी विरोधी वक्तृत्वबाट आकर्षित भएका थिए। शिवसेना कार्यकर्ताहरु दक्षिण भारतीय समुदायहरु विरुद्ध विभिन्न आक्रमणहरुमा संलग्न भए, दक्षिण भारतीय रेस्टुरेन्टहरु तोडफोड गरे र रोजगारदाताहरुलाई मराठीहरुलाई काममा राख्न दबाब दिए। <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> === भारतीय जनता पार्टीसँग गठबन्धन === सेनाले १९७० को दशकमा हिन्दुत्व विचारधारालाई थप वजन दिन थाल्यो किनकि 'माटोका छोराहरु' कारण कमजोर हुँदै गयो। <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> पार्टीले सन् १९८९ देखि [[लोक सभा|लोकसभा]] र महाराष्ट्र विधानसभाका लागि भारतीय जनता पार्टी (बीजेपी) सँग गठबन्धन सुरु गरेको थियो। दुवैले सन् १९९५ र <ref name="BJP Shivsena 25 year">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-elections-bjp-ends-25yearold-alliance-with-shiv-sena-as-seat-sharing-talks-fail/501837-3-237.html|title=Maharashtra elections: BJP ends 25-year-old alliance with Shiv Sena as seat-sharing talks fail|publisher=ibnlive.in.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140927093832/http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-elections-bjp-ends-25yearold-alliance-with-shiv-sena-as-seat-sharing-talks-fail/501837-3-237.html|archivedate=2014-09-27|accessdate=2014-10-26}}</ref> ९९९ को बीचमा महाराष्ट्रमा सरकार बनाएका थिए। सेना सन् १९९९ देखि २०१४ सम्म भाजपासँगै राज्यमा विपक्षी दल थियो। यद्यपि, भाजपासँगको २५ वर्षको गठबन्धन २०१४ महाराष्ट्र विधानसभा चुनावमा सीट बाँडफाँडलाई लिएर खतरामा परेको थियो र दुवैले स्वतन्त्र रुपमा चुनाव लडे। <ref name="BJP Shivsena 25 year" /> २०१४ को चुनावपछि भाजपा सबैभन्दा ठूलो पार्टी बनेपछि सेनाले विरोध घोषणा गर्‍यो। तर, वार्तापछि सेना महाराष्ट्रमा सरकारमा सामेल हुन राजी भयो। <ref name="join">[http://indianexpress.com/article/india/politics/shiv-sena-to-join-fadnavis-govt-accepts-offer-of-12-cabinet-berths/ Shiv Sena to join Fadnavis govt; gives up claim to home minister, deputy CM post], Indian Express, 4 December 2014</ref> बृहन्मुम्बई नगर निगममा शिवसेना-भाजपा गठबन्धनले शासन गर्छ। परम्परागत रुपमा शिवसेनाको मुख्य गढहरु मुम्बई र [[कोङ्कण|कोंकण]] तटीय क्षेत्रहरु हुन्। तर, 2004 को लोकसभा चुनावमा परिणाम उल्टो भयो। शिव सेनाले राज्यको भित्री भागहरुमा प्रवेश गर्यो, जबकि मुम्बईमा घाटा बेहोरेको थियो।{{स्रोत नखुलेको|date=October 2014}} जनवरी २०१८ मा, शिवसेनाले २०१९ भारतीय आमचुनाव अघि भाजपा र उनीहरुको एनडीए गठबन्धनसँग आधिकारिक रुपमा सम्बन्ध तोड्यो लगभग ३० वर्षको भाजपासँगै प्रचार गरेपछि। <ref>{{Cite web|url=http://www.huffingtonpost.in/2018/01/23/shiv-sena-breaks-ties-with-bjp-in-maharashtra_a_23341772/|title=Shiv Sena Breaks Ties With BJP In Maharashtra|date=24 January 2018}}</ref> तर फेब्रुअरी २०१९ मा, बीजेपी र शिवसेनाले फेरि आम चुनाव र २०१९ महाराष्ट्र विधान सभा चुनावको लागि गठबन्धनको घोषणा गरे। <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/bjp-and-shiv-sena-seal-deal-for-2019-lok-sabha-polls-to-contest-in-25-23-seats-respectively/articleshow/68051183.cms|title=BJP and Shiv Sena seal deal for 2019 Lok Sabha polls; to contest in 25, 23 seats respectively|date=18 February 2019|work=Economic Times|access-date=26 March 2019}}</ref> चुनावले शिवसेनाले मत गुमाएको देख्यो र पछि भाजपाले सत्ता साझेदारीमा संलग्न हुन अस्वीकार गरेकोमा भाजपालाई सरकार बनाउन समर्थन गर्न अस्वीकार गर्यो। शिवसेना राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक गठबन्धनबाट पछि हट्यो, अक्टोबरको अन्त्यमा - नोभेम्बर २०१९ को शुरुमा राजनीतिक संकटको सामना गर्दै, जसले अन्ततः पार्टी नेता उद्धव ठाकरेलाई [[भारतीय राष्ट्रिय काङ्ग्रेस|भारतीय राष्ट्रिय कांग्रेस]] र राष्ट्रवादी कांग्रेस पार्टीको समर्थनमा मुख्यमन्त्री बनायो। <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/lok-sabha/maharashtra/bjp-loses-its-oldest-ally-shiv-sena/articleshow/72010644.cms|title=BJP loses its oldest ally Shiv Sena|date=2019-11-12|work=The Economic Times|access-date=2020-03-01}}</ref> २०१९ मा शिवसेना एनडीएसँग अलग भयो र यूपीएमा सामेल भयो। <ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-50402748|title=Maharashtra: The unravelling of India's BJP and Shiv Sena alliance|date=14 November 2019|work=BBC News|access-date=24 June 2022}}</ref> <ref name="BJP split">{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/inside-the-sena-bjp-split-cracks-appeared-before-lok-sabha-polls/story-LeVz0TFMDTxPuzEgzvTTbL.html|title=Inside the Shiv Sena-BJP split: Cracks appeared before Lok Sabha polls|date=17 November 2019|work=Hindustan Times|access-date=24 June 2022|language=en}}</ref> यसले महाविकास अघाडी नामक उप-गठबन्धन बनाएर महाराष्ट्रमा सरकार गठनको लागि शिवसेनाका उद्धव ठाकरेले मन्त्रालयको नेतृत्व गरेका थिए। <ref name="Wasted 25 Years">{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/uddhav-thackeray-says-wasted-25-years-in-alliance-with-bjp-2725461|title="Wasted 25 Years In Alliance With BJP...," Says Uddhav Thackeray|date=23 January 2022|work=NDTV.com|access-date=24 January 2022}}</ref> २०२२ मा, पार्टीको बैठकमा, उद्धव ठाकरेले यूपीएमा सामेल हुन एनडीएबाट बाहिरिने आफ्नो कदमको व्याख्या गरे। "हामीले बीजेपीलाई उनीहरुको राष्ट्रिय महत्वाकांक्षाहरु पूरा गर्न सक्षम बनाउन पूर्ण हृदयले समर्थन गर्यौं। उनीहरु राष्ट्रिय जानेछन् भने हामी महाराष्ट्रमा नेतृत्व गर्नेछौँ भन्ने बुझाइ थियो । तर हामीलाई धोका दिइयो र हाम्रो घरमा भत्काउने प्रयास गरियो। त्यसैले हामीले जवाफ फर्काउनु पर्यो।" ठाकरेले भाजपाले आफ्नो राजनीतिक सुविधा अनुसार आफ्ना सहयोगीहरुलाई डम्प गरेको आरोप लगाए। उनले भने, ‘भाजपाको मतलब हिन्दुत्व होइन । म मेरो टिप्पणीमा छु कि शिवसेनाले भाजपासँगको गठबन्धनमा २५ वर्ष खेर गयो" <ref name="Wasted 25 Years">{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/uddhav-thackeray-says-wasted-25-years-in-alliance-with-bjp-2725461|title="Wasted 25 Years In Alliance With BJP...," Says Uddhav Thackeray|date=23 January 2022|work=NDTV.com|access-date=24 January 2022}}</ref> यद्यपि, शिवसेनाका वरिष्ठ नेता एकनाथ शिन्देले अघिल्लो भाजपा-शिवसेना गठबन्धनलाई पुनर्स्थापित गर्न चाहन्थे र सेनाका विधायकहरुको बहुमत प्राप्त गर्दै पछि विद्रोह गरे।  २९ जुन २०२२ मा, सर्वोच्च अदालतले आफ्नो बहुमत प्रमाणित गर्नु पर्ने फैसला गरेपछि उद्धव ठाकरेले मुख्यमन्त्रीको पद र एमएलसी सदस्यबाट राजीनामा दिए। एकनाथ शिन्देले ३० जुनमा देवेन्द्र फडणवीसलाई उपमुख्यमन्त्री बनाएर <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/eknath-shinde-is-new-maharashtra-chief-minister-oath-at-7-30-pm-3115030|title=Eknath Shinde Takes Oath As Chief Minister, Devendra Fadnavis His Deputy}}</ref> मुख्यमन्त्रीको सपथ लिएका थिए। === महाराष्ट्र नवनिर्माण सेना का गठन === जुलाई २००५ मा, महाराष्ट्रका पूर्व मुख्यमन्त्री र सेना नेता नारायण राणेलाई पार्टीबाट निष्कासित गरियो, जसले पार्टीमा आन्तरिक द्वन्द्व निम्त्यायो। सोही वर्षको डिसेम्बरमा बाल ठाकरेका भतिजा राज ठाकरेले पार्टी छोडे । <ref> {{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/4539588.stm|title=Senior Shiv Sena leader quits|date=18 December 2005|access-date=2014-10-25|publisher=BBC}}</ref> राज ठाकरेले पछि नयाँ पार्टी, महाराष्ट्र नवनिर्माण सेना (MNS) स्थापना गरे। विभाजनपछि दुई सेनाका अनुयायीबीच झडप भएको छ ।{{स्रोत नखुलेको|date=October 2014}} यद्यपि MNS शिवसेनाबाट अलग भएको समूह हो, पार्टी अझै पनि भूमिपुत्र विचारधारामा आधारित छ। शिवाजी पार्कमा भएको एक सभामा पार्टीको अनावरण गर्दै उनले भने, ‘हिन्दुत्वको के हुन्छ भनेर सबै जना उत्सुक छन् र ‘म हिन्दुत्व, महाराष्ट्रको विकासका लागि यसको एजेन्डा र पार्टीको महत्त्व जस्ता मुद्दाहरुमा पार्टीको अडानलाई विस्तार गर्नेछु। १९ मार्चको जनसभामा झण्डाको रङ । <ref> {{Cite news|url=http://expressindia.indianexpress.com/news/fullstory.php?newsid=64115|title=Raj Thackeray launches new party|date=9 March 2006|access-date=2014-10-25|agency=Press Trust of India}}</ref> === नेतृत्व परिवर्तन === बाल ठाकरेका छोरा उद्धव ठाकरे २००४ मा पार्टीको नेता बने, यद्यपि बाल ठाकरे महत्त्वपूर्ण व्यक्तित्वको रुपमा रहे। 17 नोभेम्बर २०१२ मा बाल ठाकरेको मृत्यु पछि, उद्धव पार्टीको नेता बने तर "शिवसेना प्रमुख" (शिवसेना सुप्रीमो) उपाधि लिन अस्वीकार गरे। <ref> {{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Uddhav-takes-fathers-powers-but-not-Shiv-Sena-pramukh-title/articleshow/17452126.cms|title=Uddhav takes father's powers, but not Shiv Sena 'pramukh' title|date=2 December 2012|work=Times of India}}</ref> == पार्टी संरचना र जातीय संरचना == === संरचना === पार्टीको ''शिवसेना'' प्रमुख (प्रमुख) संगठनको अध्यक्षको बराबरको पद हो। यो पोस्ट वंशानुगत पोस्ट हो। वर्तमान ''शिवसेनाप्रमुख'' उद्धव ठाकरे हुन् भने उनका छोरा आदित्य ठाकरे ''शिवसेनाप्रमुख हुन्'' । पार्टीको प्रमुख (प्रमुख) को रुपमा, बाल ठाकरेले सबै प्रमुख निर्णयहरुलिनुभयो जबकि ''शिवसेना शिवसैनिकका'' ''कार्यकर्ता'' र सदस्यहरुले पार्टीको अधिकांश काम तल्लो तहमा गरे। उनको अन्तिम दिनहरुमा, पार्टीको दैनिक गतिविधिहरु उनका कान्छो छोरा उद्धव ठाकरेले सम्हालेका थिए। उद्धव ठाकरेका छोरा आदित्य ठाकरे पार्टीको युवा शाखा युवा सेनाको नेता बनेका छन्। २०१२ मा बाल ठाकरेको मृत्यु पछि, पार्टी वास्तविक रुपमा उद्धव ठाकरेको नेतृत्वमा थियो।{{स्रोत नखुलेको|date=October 2014}} मुम्बईको दादर इलाकामा अवस्थित सेना भवनले सन् <ref name="Thackeray inaugurates new Sena bhavan, Sena bhavan as headquarters">{{Cite web|url=http://www.ndtv.com/video/player/news/thackeray-inaugurates-new-sena-bhavan/5715|title=Thackeray inaugurates new Sena bhavan|publisher=[[NDTV]] news|accessdate=2006-07-29}}</ref> ९७६ देखि सेनाको मुख्यालयको रुपमा काम गर्दै आएको छ। सेनाका ''शाखाह''रु(शाखाहरु) महाराष्ट्र राज्यका साथै अन्य राज्यहरुमा चयन गरिएका स्थानहरुमा फैलिएका छन्, जसले आफ्नो इलाकाका अधिकांश स्थानीय मुद्दाहरुमा निर्णय गर्छन्। <ref name="Rediff article: sons of the soil, lungi slogan, shakhas, south Indians in 1970, shift to Hindutva, defeat of communists/">{{Cite web|url=http://in.rediff.com/election/2004/apr/23espec3.htm|title=Know Your Party: Shiv Sena|website=Rediff.com|accessdate=2006-07-22}}</ref> स्थानिय लोकाधिकार समिति{{Clarify|date=October 2014}} शिव सेनासँग आबद्ध छ। यसले महाराष्ट्रमा महाराष्ट्रीयनहरुका लागि रोजगारीको अधिकारको संरक्षणको वकालत गर्दछ। <ref name="Business India">{{Cite book|title=Business India|url=https://books.google.com/books?id=f69IAAAAYAAJ|access-date=24 February 2012}}</ref> === जातीय संरचना === सेनामा विभिन्न महाराष्ट्रीय जातका मानिसहरु मिलेर काम गर्थे। पार्टीका नेताहरुप्रायः तथाकथित "उच्च जाति" अर्थात् बाट आएका थिए [[ब्राह्मण]], सीकेपी र पठारे प्रभु - ठाकरे, मनोहर जोशी, सुधीर जोशी, बलवंत मंत्री, डा हेमचन्द्र गुप्ते, श्याम देशमुख, माधव देशपांडे, दत्त प्रधान, विजय पर्वतकर, मधुकर सरपोतदार र प्रमोद नवलकर । <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> माथि उल्लेखित नेताहरु मध्ये एक, ७० को दशकको प्रारम्भमा बम्बईका [[नगरप्रमुख|मेयर]] र पूर्व पारिवारिक चिकित्सक र ठाकरेका विश्वासपात्र डाक्टर हेमचन्द्र गुप्तेले पैसालाई महत्व दिएको, शिव सैनिकहरुद्वारा हिंसा गरेको र १९७५ को आपतकाल को समयमा श्रीमती गान्धीलाई ठाकरे को समर्थन उल्लेख गर्दै "घृणा" मा शिवसेना छोडे । <ref>{{Cite book|title=Wages of Violence : Naming and identity in postcolonial Bombay|page=238|url=https://books.google.com/books?id=-y3iNt0djbQC&pg=PA238}}</ref> त्यहाँ दत्ताजी साल्वी, दत्ताजी नलावडे र वामनराव महाडिक जस्ता अन्य जातका नेताहरुर तथाकथित तल्लो जातका छग्गन भुजबल, लीलाधर डाके, भाइ शिंगरे र विजय गावकर जस्ता नेताहरु पनि थिए। <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> वर्षौंदेखि, सेना प्रमुख बाहेक, पार्टीमा बाह्र वरिष्ठ नेताहरु छन्, जसलाई 'नेता' भनिन्छ। तीमध्ये आठ उच्च जाति (चार [[ब्राह्मण]], दुई सीकेपी र दुई पठारे प्रभु ) छन्। अरुहरु या त मराठा ( दत्ताजी साल्वी ), शिम्पी ( वामनराव महाडिक ), आगरी (लीलाधर डाके ) वा माली ( छग्गन भुजबल ) थिए। वास्तवमा, भुजबलले सेनाले नेतृत्वमा उच्च जातिय पक्षपात गरेको आरोप लगाउँदै पार्टी छोडे। <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> [[दलित|दलितको]] संख्या पनि नगण्य थिएन । र सेनाले मंडल आयोगले प्रस्ताव गरेको आरक्षणको विरोध गरे पनि सेनामा ओबीसीको प्रतिशतमा कुनै कमी आएको छैन। यसरी, सेनाले सबै महाराष्ट्रीयनहरुलाई जातपात बिना साझा "मराठी छाता" अन्तर्गत एकताबद्ध गर्न सफल भयो। "माटोका छोराहरुको लागि प्राथमिकता उपचारको एजेन्डा महाराष्ट्रियनहरुले ती सबैलाई एकसाथ ल्याए। <ref name="purandare13">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JS1hBAAAQBAJ&pg=PT106|title=Bal Thackeray and the rise of Shiv Sena|page=106}}</ref> === मतदाता आधार === १९८० को दशकको उत्तरार्ध र ९० को दशकको प्रारम्भमा शिवसेनाको बल मुख्यतया मराठा जातको समर्थनबाट आएको थियो - जसलाई यसले कांग्रेसबाट टाढा बनायो। <ref name="auto">{{Cite book|title=Caste, Class, and Capital: The Social and Political Origins of Economic Policy in India|url=https://books.google.com/books?id=RFLTDQAAQBAJ&pg=PA236}}</ref> मराठा जातको शिव सेनाबाट निर्वाचित विधायकहरुको ठूलो प्रतिशतलाई उद्धृत गर्दै, [[पुणे विश्वविद्यालय|पुणे विश्वविद्यालयका]] वोराले निष्कर्ष निकाले कि शिवसेना "मराठा पार्टी" को रुपमा उदाइरहेको छ। <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=78rfCgAAQBAJ&pg=PA240|title=Rise of the Plebeians?: The Changing Face of the Indian Legislative Assemblies|date=4 May 2012}}</ref> == कार्यालय ==   शिवसेना भवन भारतको मुम्बईमा रहेको शिव सेनाको केन्द्रीय कार्यालय रहेको भवन हो। यो दादरको राम गणेश गडकरी चोक र शिवाजी पार्कमा अवस्थित छ। यसको उद्घाटन १९ जुन १९७७ मा भएको थियो। नवीकरण गरिएको सेना भवनको उद्घाटन २७ जुलाई २००६ मा भएको थियो। यसमा शिवाजी महाराजको तामाको मूर्ति र बालासाहेब ठाकरेको ठूलो पोस्टर छ। १९९३ बम्बई बम विष्फोटमा, आतंककारीहरुको समूहले भवन र शहरका अन्य प्रमुख भवनहरुमा आक्रमण गरे। <ref name="1993 blasts">{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/north/story/1993-blasts-timeline-and-locations-156749-2013-03-22|title=The 1993 blasts: A recap of the day that shook India|date=22 March 2013|work=India Today|access-date=24 January 2022|agency=IANS|language=en}}</ref> == मुख्यमन्त्रीहरुको सूची == शिव सेनाबाट [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रका]] मुख्यमन्त्रीहरुको सूची यस प्रकार छ {| class="wikitable sortable" style="text-align: center;" ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" |№ ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | मुख्यमन्त्रीहरू ! rowspan="2" class="unsortable" style="background-color:#FF6634; color:white" | पोर्ट्रेट ! colspan="3" style="background-color:#FF6634; color:white" | कार्यालयमा कार्यकाल ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | सभा ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | निर्वाचन क्षेत्र ! rowspan="2" style="background-color:#FF6634; color:white" | अन्य पदहरु राखिएको छ |- ! style="background-color:#FF6634; color:white" | सुरु गर्नुहोस् ! style="background-color:#FF6634; color:white" | अन्त्य ! style="background-color:#FF6634; color:white" | कार्यकाल |- | १ | मनोहर जोशी |[[चित्र:Manohar_Joshi_cropped.jpg|center|117x117px]] | {{Date table sorting|14 March 1995}} | {{Date table sorting|31 January 1999}} | {{Age in years and days|1995|3|14|1999|1|31}} | rowspan="2" | 9 औं सभा | दादर | [[लोक सभा अध्यक्ष|लोकसभा अध्यक्ष]] |- | २ | नारायण राणे |[[चित्र:Narayan_Rane.jpg|center|80x80px]] | {{Date table sorting|1 February 1999}} | {{Date table sorting|17 October 1999}} | {{Age in years and days|1999|2|1|1999|10|17}} | मालवण | महाराष्ट्र राजस्व मन्त्री |- style="vertical-align: middle; text-align: center;" | ३ | उद्धव ठाकरे |[[चित्र:Uddhav_Thackeray.png|center|80x80px]] | {{Date table sorting|28 November 2019}} | {{Date table sorting|29 June 2022}} | {{Age in years and days|2019|11|28|2022|6|29}} | 14 औं सभा | MLC | शिवसेना अध्यक्ष<br />सामनाको प्रधान सम्पादक |- style="vertical-align: middle; text-align: center;" | |} == केन्द्र सरकारमा शिवसेना मन्त्री छन् == * मनोहर जोशी : भारी उद्योग र सार्वजनिक उद्यम, [[लोक सभा अध्यक्ष|लोकसभा के]] १३ औं अध्यक्ष * आनन्दराव विठोबा अडसुल : राज्य, वित्त र कम्पनी मामिला मन्त्रालय * सुरेश प्रभु : उर्वरक तथा रसायन मन्त्री, उर्जा मन्त्रालय , भारी उद्योग तथा सार्वजनिक उद्यम मन्त्रालय * अनन्त गीते : भारी उद्योग तथा सार्वजनिक उद्यम, ऊर्जा मन्त्री * अरविन्द सावन्त : भारी उद्योग र सार्वजनिक उद्यम मन्त्रालय == चुनावी प्रदर्शन == == गतिविधि र आलोचना == सेनाले एसियाकै सबैभन्दा ठूलो बस्ती मुम्बईको धारावी क्षेत्रमा रहेका ५००,००० बस्ती बासिन्दाहरुको मुक्तिमा केन्द्रीय भूमिका खेलेको बताएको छ। तर, तत्कालीन शिवसेना–भाजपा सरकारले ल्याएपछि झुपडीमा बस्नेलाई सित्तैमा घर दिने नीति विवादास्पद बनेको छ । <ref>{{Cite web|url=http://www.rediff.com/news/aug/12sena.htm|title=Rediff News}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Highrises-dont-suit-Dharavi-slum-dwellers/articleshow/1386244.cms?referral=PM|title='Highrises don't suit Dharavi slum dwellers'|website=The Times of India}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2004/20040423/election.htm#1|title=The Tribune, Chandigarh, - Elections 2004}}</ref>  १९७० को दशकमा, शिवसेनाले [[औरङ्गाबाद, महाराष्ट्र|औरंगाबादको]] मराठवाडा विश्वविद्यालयको नाम "डा. बाबासाहेब अम्बेडकर विश्वविद्यालय" मा परिवर्तन गर्ने [[दलित]] नेतृत्वको आन्दोलन नामन्तर आन्दोलनको विरोध गर्‍यो र रुढिवादी मराठाहरुको विचारलाई समर्थन गर्‍यो। <ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/opinion/columns/the-nativists-dilemma/|title=The nativist's dilemma|date=2014-10-14|work=The Indian Express|access-date=2015-12-02}}</ref> १९९६ मा, शिवसेनाले आफ्नो व्यापार शाखाको लागि कोष जुटाउन र [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रका]] मानिसहरुका लागि दुई लाख सत्तरी हजार रोजगारीहरु सिर्जना गर्न मद्दत गर्न भारतमा अमेरिकी पप आइकन [[माइकल ज्याक्सन|माइकल ज्याक्सनको]] पहिलो र एकमात्र लाइभ कन्सर्ट आयोजना गर्‍यो। <ref>{{Cite web|url=http://www.huffingtonpost.in/2015/06/25/michael-jackson-india_n_7659626.html|title=The Way We Were: Footage of Michael Jackson's 1996 Trip To Mumbai|last=|date=2015-06-25|publisher=Huffingtonpost.in|accessdate=2015-12-02}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/leader-who-brought-ethnic-politics-to-mumbai-melting-pot/article4105715.ece|title=Leader who brought ethnic politics to Mumbai melting pot|work=The Hindu|access-date=2016-12-01}}</ref> डिसेम्बर २००३ मा, शिवसेना कार्यकर्ताहरुले आगरा स्पोर्ट स्टेडियमको क्रिकेट पिचलाई क्षति पुर्याए जुन पाकिस्तान र भारत बीचको क्रिकेट खेल आयोजना गर्ने भनिएको थियो। <ref>{{Cite web|url=http://www.siliconindia.com/shownews/Shiv_Sena_activists_damage_cricket_pitch_-nid-22229-cid-Top.html|title=Shiv Sena activists damage cricket pitch|date=2003-12-18|publisher=Siliconindia.com|accessdate=2013-07-09}}</ref> अप्रिल २००५ मा, भारतीय विद्यार्थी सेना, शिव सेनाको विद्यार्थी संगठनले नयाँ दिल्लीमा भारत-पाकिस्तान [[एकदिवसीय अन्तर्राष्ट्रिय]] खेल रोक्न प्रयास गर्यो। आन्दोलनकारीका प्रवक्ताले माग गरे: {{Quote|India should not play cricket with Pakistan till it hands over to India 20 terrorists, including [[Dawood Ibrahim]], and closes down militant training camps running there.<ref name="Hindu-2005-04">{{cite news|url=http://www.thehindu.com/2005/04/15/stories/2005041518520300.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20150904020030/http://www.thehindu.com/2005/04/15/stories/2005041518520300.htm|url-status=dead|archive-date=4 September 2015|title=Sena squad for Kotla|access-date=18 February 2012|location=[[Chennai]]|work=[[The Hindu]]|date=15 April 2005}}</ref>}} सेनाले " नैतिक पुलिस " को रुपमा काम गर्यो र भ्यालेन्टाइन डे मनाउने विरोध गर्यो। <ref name=":2">[http://www.eci.gov.in/StatisticalReports/LS_1989/Vol_I_LS_89.pdf TitlePage-VolI_LS99.]</ref> १४ फेब्रुअरी २००६ मा, बाल ठाकरेले मुम्बईमा एक निजी उत्सवमा शिवसैनिकहरुले गरेको हिंसात्मक आक्रमणको निन्दा र माफी मागे। “नाल्लासोपारा घटनामा महिलालाई कुटपिट भएको बताइएको छ। यदि यो साँच्चै भएको हो भने, यो कायरता को प्रतीक हो। मैले सधैं शिवसैनिकहरुलाई निर्देशन दिएको छु कि कुनै पनि परिस्थितिमा महिलाहरुलाई अपमानित र उत्पीडन गर्नु हुँदैन।" <ref>{{Cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-18/india/27813894_1_sena-mouthpiece-saamna-sena-chief-bal-thackeray-shiv-sainiks|title=Thackeray condemns V-Day attacks by Sainiks|date=18 February 2006|work=[[The Times of India]]|access-date=13 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110811045804/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-18/india/27813894_1_sena-mouthpiece-saamna-sena-chief-bal-thackeray-shiv-sainiks|archive-date=11 August 2011|agency=[[Press Trust of India|PTI]]|location=Mumbai}}</ref> ठाकरे र शिव सेना यसको विरोधमा रहे, यद्यपि उनीहरुले "भारतीय विकल्प" लाई समर्थन गर्ने संकेत गरे। <ref>{{Cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-13/india/27806760_1_sena-chief-bal-thackeray-valentine-s-day-saamna|title=Thackeray suggests Indian version of V-Day|date=13 February 2006|work=[[The Times of India]]|access-date=13 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110811045812/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-02-13/india/27806760_1_sena-chief-bal-thackeray-valentine-s-day-saamna|archive-date=11 August 2011|agency=Press Trust of India}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.ndtv.com/article/cities/right-wing-to-go-easy-on-couples-this-valentine-s-day-175815|title=Right-wing to go easy on couples this Valentine's Day|work=NDTV.com|access-date=17 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120217061835/http://www.ndtv.com/article/cities/right-wing-to-go-easy-on-couples-this-valentine-s-day-175815|archive-date=17 February 2012}}</ref> २० नोभेम्बर २००९ मा, शिवसेना कार्यकर्ताहरुले क्रमशः मुम्बई र [[पुणे|पुणेमा]] रहेको [[हिन्दी]] र मराठी टिभि समाचार च्यानल IBN7 र IBN-लोकमतको कार्यालयमा आक्रमण र तोडफोड गरे। शिवसैनिकले IBN7 का वरिष्ठ सम्पादक रवीन्द्र अम्बेकरलाई थप्पड हाने र त्यसपछि IBN-लोकमतका सम्पादक निखिल वाग्लेलाई आक्रमण गरे। शिव सेनाले बाल ठाकरेले [[सचिन तेन्दुलकर|सचिन तेन्दुलकरको]] बारेमा गरेको टिप्पणीलाई लिएर समाचार च्यानलले गरेको आलोचनालाई आक्रमणको श्रेय दिएको छ। शिवसेनाका [[राज्‍य सभा|राज्यसभा]] सांसद सञ्जय राउतले आक्रमणलाई "स्वतःस्फूर्त" भनेका छन्। शिव सेनाका प्रवक्ताहरुले आक्रमणलाई जायज ठहराउने प्रयास गरे र उनीहरुको हिंसात्मक कार्यका लागि माफी माग्न अस्वीकार गरे। <ref>{{Cite web|url=http://archive.indianexpress.com/news/time-for-cnn-ibn-to-introspect/544428/|title=In the name of their Boss, Sena goons attack IBN TV channels}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/if-you-target-us-we-will-attack-shiv-sena-leader/105645-3.html|title=Sena leader admits attack on media|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091123095135/http://ibnlive.in.com/news/if-you-target-us-we-will-attack-shiv-sena-leader/105645-3.html|archivedate=2009-11-23}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/shiv-sena-attacks-ibn-offices-in-mumbai-pune/105636-3.html|title='Shiv Sena workers' attack ibn offices in Mum|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091123171327/http://ibnlive.in.com/news/shiv-sena-attacks-ibn-offices-in-mumbai-pune/105636-3.html|archivedate=2009-11-23}}</ref> शिव सेनाले २०१० मा [[गिनिज वर्ल्ड रेकर्ड्स|गिनिज बुक अफ वल्र्ड रेकर्डमा]] "एक दिनमा अधिकतम रगत सङ्कलन" को लागि प्रविष्टि पायो। शिव सेनाले रक्तदान शिविर आयोजना गर्‍यो जसले एकै दिनमा २४,००० बोतल रगत संकलन गर्‍यो। <ref>{{Cite web|url=http://www.dnaindia.com/mumbai/report-24200-donors-help-sena-set-record-1375590|title=24,200 donors help Sena set record &#124; Latest News & Updates at Daily News & Analysis|last=Kiran Tare|date=2010-04-26|publisher=Dnaindia.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://zeenews.india.com/news/maharashtra/shiv-sena-makes-record-collection-at-blood-donation-camp_622001.html|title=Shiv Sena makes record collection at blood donation camp &#124; Zee News|date=2010-04-25|publisher=Zeenews.india.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> पछि यो विश्व कीर्तिमान २०१४ मा एचडीएफसी बैंकको रक्तदान <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/business/Industry/hdfc-bank-sets-guinness-record-in-blood-collection/article5911574.ece|title=HDFC Bank sets Guinness record in blood collection|date=2014-04-14|work=The Hindu|access-date=2015-12-02}}</ref> तोड्यो। २ नोभेम्बर २०१४ मा, नैतिक प्रहरीको बिरुद्ध किस अफ लभको विरोधको क्रममा, शिव सेना, बजरंग दल, [[विश्व हिन्दू परिषद]] र अन्य धेरै दक्षिणपन्थी समूहका सदस्यहरुले विरोध गर्नेहरुलाई आक्रमण गरे र सडकमा चुम्बन गरेकोमा प्रदर्शनकारीहरुलाई हटाउने धम्की दिए। यी विरोधी समूहहरुले सार्वजनिक रुपमा स्नेहको प्रदर्शन भारतीय संस्कृति र भूमिको कानून (भारतीय दण्ड संहिताको धारा २९४ अन्तर्गत) दुवैको विरुद्ध भएको दाबी गरे, यद्यपि सर्वोच्च अदालत र दिल्ली उच्च अदालतका अनुसार सार्वजनिक रुपमा चुम्बन गर्नु अपराध होइन। अपराध। <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/Kissing-in-public-by-married-couple-not-obscene-HC/articleshow/4066941.cms|title=Kissing in public by married couple not obscene: HC|website=The Times of India|accessdate=26 November 2014}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/india-others/kerala-high-court-refuses-to-interfere-with-kochi-kiss-fest/|title=Kerala High Court refuses to interfere with Kochi Kiss fest|date=2014-10-31|website=The Indian Express|language=en|accessdate=2021-10-17}}</ref> पुलिसले आफ्नो ज्यान बचाउन धेरै किस अफ लभ प्रदर्शनकारीहरुलाई हिरासतमा लिए, तर दक्षिणपन्थी समूहका प्रदर्शनकारीहरुलाई काउन्टर गर्न स्वतन्त्र हात दिएको आरोप लगाइएको थियो। <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/kochi/we-took-kiss-of-love-activists-into-custody-to-save-their-lives/articleshow/45043053.cms|title=We took kiss of love activists into custody to save their lives {|last=Prakash|first=Asha|date=November 5, 2014|website=The Times of India|language=en|accessdate=2021-10-17}}</ref> अक्टोबर २०१५ मा, शिव सेनाले पाकिस्तानी क्लासिक गायक [[गुलाम अली|गुलाम अलीको]] निर्धारित कन्सर्टमा प्रतिबन्ध लगाउने धम्कीहरु जारी गर्‍यो। यो कदम आगामी चुनावमा सेनालाई भोट गर्न पाकिस्तान विरोधी घटकहरुलाई खुसी पार्न अपनाइएको हो। <ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/explained/bjp-shiv-sena-ghulam-ali-stand-off-why-differences-between-them-may-increase/|title=BJP-Shiv Sena Ghulam Ali stand-off: Why differences between them may increase|date=9 October 2015|work=[[The Indian Express]]|access-date=9 October 2015}}</ref> यद्यपि, २०१५ मा पाकिस्तानले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई शिव सेनाको गतिविधिलाई ध्यान दिन आग्रह गर्‍यो, <ref>{{Cite web|url=http://www.dawn.com/news/1216390|title=Pakistan urges world to take notice of Shiv Sena activities - Pakistan|date=30 October 2015|publisher=Dawn.Com|accessdate=2015-12-02}}</ref> जबकि शिव सेनाले पाकिस्तानद्वारा शिव सेनाको आलोचनाले "हाम्रो देशभक्ति" लाई प्रमाणित गरेको दाबी गर्‍यो। <ref>{{Cite news|url=http://www.business-standard.com/article/politics/pakistan-s-stand-on-party-activities-vindicates-our-patriotism-shiv-sena-115110200409_1.html|title=Pakistan's stand on party activities vindicates our patriotism: Shiv Sena &#124; Business Standard News|last=India|first=Press Trust of|date=2 November 2015|work=Business Standard India|access-date=2015-12-02|publisher=Business-standard.com}}</ref> १९ अक्टोबर २०१५ मा, शिवसेना कार्यकर्ताहरुले PCB र [[भारतीय क्रिकेट नियन्त्रण बोर्ड|BCCI]] अधिकारीहरुबीचको बैठक रोक्नको लागि [[भारतीय क्रिकेट नियन्त्रण बोर्ड|BCCI]] को कार्यालयमा आक्रमण र तोडफोड गरे। कार्यकर्ताहरुले पाकिस्तान विरोधी नारा लगाए र मनोहरलाई आफ्नो पाकिस्तानी समकक्षीसँग भेट्नबाट रोक्न कटिबद्ध 'शहरयार खान फिर्ता जानुहोस्' लेखिएको पोस्टर बोकेका थिए। शिव सेनाले पाकिस्तानका अलीम दारलाई भारत र दक्षिण अफ्रिकाबीचको पाँचौं र अन्तिम एकदिवसीयमा अफिसिङ गर्नबाट रोक्ने धम्की दिएको छ । <ref name="bcci_attack">{{Cite news|url=http://www.dawn.com/news/1214126|title=Shiv Sena activists storm BCCI HQ over Shaharyar-Manohar meeting|date=19 October 2015|work=Dawn News|access-date=9 November 2015}}</ref> २०१५ मा शिवसेनाले मराठवाडा क्षेत्रका प्रत्येक खडेरी प्रभावित किसानलाई १०,००० रुपैयाँ सहायताको घोषणा गर्‍यो, <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Shiv-Sena-will-give-Rs-10000-to-each-drought-affected-farmer-says-Uddhav-Thackeray/articleshow/49973619.cms|title=Shiv Sena will give Rs 10,000 to each drought-affected farmer, says Uddhav Thackeray - The Times of India|publisher=Timesofindia.indiatimes.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> जबकि उनीहरुले [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशमा]] २०१० र २०१५ बीच ५ बच्चा जन्माउने हिन्दू परिवारलाई २ लाख रुपैयाँ "इनाम" घोषणा गरे। शिव सेनाका अनुसार "पुरस्कार" को कारण "हालको जनगणना अनुसार मुस्लिम जनसंख्याको तुलनामा हिन्दू जनसंख्याको वृद्धि दरमा गिरावट" थियो। <ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/india/politics/every-hindu-family-with-five-children-will-get-rs-2-lakh-shiv-sena/|title=Every Hindu family with five children will get Rs 2 lakh: Shiv Sena|date=2015-08-29|work=The Indian Express|access-date=2015-12-02}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Shiv-Sena-to-give-Rs-2-lakh-to-every-Hindu-family-with-5-kids/articleshow/48728260.cms|title=Shiv Sena to give Rs 2 lakh to every Hindu family with 5 kids - The Times of India|date=2015-08-30|publisher=Timesofindia.indiatimes.com|accessdate=2015-12-02}}</ref> जनवरी २०१६ मा, शिवसेनाले "धर्मनिरपेक्ष" र "समाजवादी" शब्दहरुलाई [[भारतीय संविधानको प्रस्तावना|संविधानको प्रस्तावना]] बाट "स्थायी रुपमा हटाउन" माग गर्यो जुन आपतकालको समयमा ४२ औं संशोधनमा थपिएको थियो। <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/politics/shiv-sena-demands-removal-of-secular-from-constitution/|title=Shiv Sena demands removal of 'secular' from Constitution|date=2015-01-29|website=The Indian Express|language=en|accessdate=2020-10-15}}</ref> अप्रिल २०१९ मा पार्टी सदस्य सञ्जय राउतले बुर्कामाथि प्रतिबन्ध लगाउन आह्वान गरेका थिए । <ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-sri-lanka-blasts-burqa-india-idUSKCN1S739A|title=Hardline Indian group allied with Modi calls for ban on the veil|last=Reuters Staff|date=2019-05-01|work=Reuters|access-date=2020-10-15|language=en}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/shiv-sena-calls-for-ban-on-burqa-in-public-places/articleshow/69123648.cms|title=Shiv Sena calls for ban on burqa in public places {{!}} India News - Times of India|date=May 2, 2019|website=The Times of India|language=en|accessdate=2020-10-15}}</ref> २०१८ महाराष्ट्र काउन्सिल चुनाव र २०१४ लोकसभा चुनावको समयमा, शिवसेना द्वारा उम्मेदवार धेरै उम्मेदवारहरु को आपराधिक रेकर्ड थियो वा उनीहरु विरुद्ध आपराधिक आरोपहरु विचाराधीन थिए। <ref>{{Cite web|url=http://www.newindianexpress.com/nation/2018/jun/22/shiv-sena-tops-list-of-candidates-with-criminal-background-in-maharashtra-legislative-council-polls-1831921.html|title=Shiv Sena tops list of candidates with criminal background in Maharashtra legislative council polls|website=The New Indian Express|accessdate=2019-05-31}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.business-standard.com/article/politics/shiv-sena-tops-list-of-candidates-with-criminal-cases-adr-114030700668_1.html|title=Shiv Sena tops list of candidates with criminal cases: ADR|last=IANS|date=2014-03-07|work=Business Standard India|access-date=2019-05-31}}</ref> नोभेम्बर २०२० मा, देवेन्द्र फडणवीसले भने कि शिवसेनाको दृष्टिकोण अखण्ड भारतको रुपमा भारतीय पुनर्मिलनको वकालत हो। उनले छिट्टै "कराची भारतको हिस्सा हुने" घोषणा गरे। <ref>{{Cite web|url=https://www.timesnownews.com/india/article/we-believe-in-akhand-bharat-karachi-will-be-part-of-india-one-day-bjps-devendra-fadnavis/684710|title=We believe in 'Akhand Bharat', Karachi will be part of India one day: BJP's Devendra Fadnavis|date=Nov 21, 2020|website=[[Times Now]]}}</ref> == यो पनि हेर्नुहोस् == * हिन्दू राष्ट्रवादी राजनीतिक दलहरुको सूची == सन्दर्भ सामग्रीहरू == {{सन्दर्भसूची}} == बाह्य कडीहरू == * {{Official website|http://shivsena.in/}} [[श्रेणी:भारतका राजनीतिक दलहरू]] [[श्रेणी:पुनरावलोकन नगरिएको अनुवादहरू रहेको पृष्ठ]] j3d1w8483u9l40yz92tmgdusryqw675 0 126118 1073685 1069970 2022-08-12T21:33:16Z Harrison Fordham 59149 wikitext text/x-wiki [[देवीन्द्रप्रसाद चम्लागाई]] (अंग्रेजी: Devindra Prasad Chamlogain) एक [[नेपाली]] [[राजनीतिज्ञ]] र [[बाह्रदशी गाउँपालिका]] वर्तमान [[अध्यक्ष]] हुन्। {{Infobox officeholder | honorific-prefix{ = [[Mayor of Barhadashi|Mayor]] | name = देवीन्द्रप्रसाद चम्लागाई<br> {{small|Devindra Prasad Chamlogain}} | image = [[File:Newly elected Chairman of Rural Municipal.jpg|thumb]] | office = २ औं [[बाह्रदशी गाउँप्रमुख]] | term_start = १२ जेष्ठ २०७९ | term_end = | president = [[विद्यादेवी भण्डारी]] | primeminister = [[शेरबहादुर देउवा]] | deputy = [[शान्ता देवि शिवाकाेटी]] ([[उपाध्यक्ष]]) | predecessor = [[खड्गप्रसाद राजवंशी]] | successor = | work = अध्यक्ष |birth_date = २०३५ (उमेर ४४) |birth_place = ताप्लेजुङको | nationality = नेपाली | party = [[नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (एकीकृत मार्क्सवादी-लेनिनवादी)]] |spouse = |children = २ | parents = लोकनाथ चम्लागाई (father)<br /> डिकुरादेवी चम्लागाईका (mother) | residence =गाउँपालिका–७ | alma_mater = | website = [http://bahradashimun.gov.np/ official website] }} a7ieks01fnoe1hhi8glph2r97rkdgfk 0 126120 1073684 1069989 2022-08-12T21:32:31Z Harrison Fordham 59149 wikitext text/x-wiki [[खड्गप्रसाद राजवंशी]] (अंग्रेजी: Khadga Prasad Rajbanshi) एक [[नेपाली]] [[राजनीतिज्ञ]] र [[बाह्रदशी गाउँपालिका]]का प्रथम [[अध्यक्ष]] हुन्। उनी [[नेपाली कांग्रेस]]बाट निर्वाचित भएका हुन् । {{Infobox officeholder | honorific-prefix{ = [[Mayor of Barhadashi|Mayor]] | name = [[खड्गप्रसाद राजवंशी]] | image = [[File:Chairman of Barhadashi Rural Municipality.jpg|thumb]] | office = १ औं [[बाह्रदशी गाउँप्रमुख]] | term_start = २२ असार २०१७ | term_end = ०६ जेष्ठ २०७९ | president = [[विद्यादेवी भण्डारी]] | primeminister =*[[खड्गप्रसाद शर्मा ओली]] *[[शेरबहादुर देउवा]] | deputy = [[रत्ना राजवंशी]] ([[उपाध्यक्ष]]) | predecessor =स्थापित | successor = [[देवीन्द्रप्रसाद चम्लागाई]] | work = अध्यक्ष |birth_date = वि.सि २०२० वैशारव १३<br>April 26, 1963 (उमेर ५९) |birth_place = बाह्रदशी, नेपाल | nationality = नेपाली | party =[[नेपाली कांग्रेस]] |father = मोटापानी राजवंशी |mother = भागादेवी राजवंशी | alma_mater = | website = [http://bahradashimun.gov.np/ official website] }} o7u4vu8jw4o8usl64zvu12ccm65flns 0 126139 1073705 1069990 2022-08-13T03:27:34Z हिमाल सुबेदी 30817 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#ले७|शीमे ले७]])। wikitext text/x-wiki {{db-person}} [[File:Ratna Rajbanshi the vice chairman of Rural municipal.jpg|thumb]] orxyt1ffx7fqkx1vn8z1on70z3iocud 0 126294 1073682 1073417 2022-08-12T20:08:46Z Wikilingual 57782 Wikilingual द्वारा [[स्पिडटेस्ट डटनेट]] पृष्ठलाई [[स्पीडटेस्ट डटनेट]] मा सारियो wikitext text/x-wiki {{Infobox software | title = स्पीडटेस्ट डटनेट | name = | logo = Speedtest.net logo.svg | logo alt = ऊकला द्वारा स्पीडटेस्ट | logo caption = | screenshot = Speedtest By Ookla Screenshot on iOS.jpg | screenshot size = 200px | screenshot alt = | caption = [[आइओएस]] मा स्पीडटेस्ट डटनेट एपको स्क्रिनसट | collapsible = <!-- Any text here will collapse the screenshot. --> | author = ऊकला | developer = [[जिफ डेभिस]] | released = {{Start date and age|2006|04|01|df=yes/no}} | discontinued = <!-- Set to yes if software is discontinued, otherwise omit. --> | ver layout = stacked | latest release version = {{Multiple releases |branch1 = Android |version1 = 4.6.16 |date1= {{Start date and age|2021|12|22|df=yes}}<ref>{{Cite web|url=https://www.apkmirror.com/apk/ookla/speedtest/|title=Speedtest by Ookla APKs|website=APKMirror}}</ref> |branch2 = iOS/iPadOS/tvOS |version2 = 4.3.15 |date2 = {{Start date and age|2021|12|22|df=yes}}<ref>{{Cite web|url=https://apps.apple.com/app/id300704847|title=Speedtest by Ookla|website=App Store|language=en-us}}</ref> |branch3 = macOS |version3 = 1.24 |date3 = {{Start date and age|2021|12|06|df=yes}}<ref>{{Cite web|url=https://apps.apple.com/app/id1153157709|title=Speedtest by Ookla|website=Mac App Store|language=en-us}}</ref> |branch4= Chrome Web Store |version4 = 1.0.9.9 |date4 = {{Start date and age|2021|04|14|df=yes}}<ref>{{Cite web|url=https://chrome.google.com/webstore/detail/speedtest-by-ookla/pgjjikdiikihdfpoppgaidccahalehjh|title=Speedtest by Ookla|website=chrome.google.com|language=en}}</ref> }} | repo = <!-- {{URL|example.org}} --> | programming language = | operating system = [[विन्डोज १०]], [[वेबसाइट]], [[एन्ड्रोइड (सञ्चालन प्रणाली)|एन्ड्रोइड]], [[आइओएस]], [[एप्पल टीवी]], [[माकओएस|माक]], [[क्रोम वेब स्टोर]] | size = | language = English, French, German, Italian, Russian, Spanish, Indonesian, Polish, Portuguese, Swedish, Dutch | language count = ११ | language footnote = | genre = Internet Speed Test | license = [[Freeware]] | website = {{URL|www.speedtest.net|स्पीडटेस्ट.नेट}} | standard = | AsOf = }} '''स्पीडटेस्ट डटनेट''', '''ऊकला''' '''द्वारा स्पीडटेस्ट''' को रूपमा पनि चिनिन्छ, एक वेब सेवा हो जसले इन्टरनेट पहुँच प्रदर्शन मेट्रिक्स, जस्तै जडान डेटा दर र विलम्बताको निःशुल्क विश्लेषण प्रदान गर्दछ। यो '''ऊकला''' को फ्ल्यागशिप उत्पादन हो, वेब परीक्षण र नेटवर्क डायग्नोस्टिक्स कम्पनी 2006 मा स्थापित, र सिएटल, वाशिंगटन, संयुक्त राज्य अमेरिका मा आधारित। <ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.fosters.com/article/20110322/gjlifestyles/110319582|title=Mike Apgar, co-founder of Ookla, global leader in broadband speed testing|last=Hintze|first=Lynnette|date=2011-03-22|website=[[Daily Inter Lake]] / fosters.com|language=en|accessdate=2020-10-06}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.ookla.com/about|title=About Ookla|website=www.ookla.com|language=en|accessdate=2020-10-06}}</ref> सेवाले लगभग 11,000 भौगोलिक रूपमा फैलिएको सर्भरहरू (अगस्ट 2021 सम्म) विरुद्ध इन्टरनेट जडानको डेटा थ्रुपुट ( ''गति'' ) र विलम्बता ( ''जडान ढिलाइ'' ) मापन गर्दछ। <ref>{{Cite web|url=https://www.speedtest.net/about/knowledge/faq|title=Speedtest Frequently Asked Questions|website=www.speedtest.net|accessdate=2021-08-01}}</ref> प्रत्येक परीक्षणले डाउनलोड दिशाको लागि डाटा दर मापन गर्दछ, जस्तै सर्भरबाट प्रयोगकर्ता कम्प्युटरमा, र अपलोड डाटा दर, अर्थात् प्रयोगकर्ताको कम्प्युटरबाट सर्भरमा। परीक्षणहरू प्रयोगकर्ताको [[वेब ब्राउजर]] भित्र वा अनुप्रयोगहरू भित्र गरिन्छ। {{As of|September 2018}} , 21 बिलियन भन्दा बढी गति परीक्षण पूरा भएको छ। <ref name="test">[https://speedtest.net See tests completed on page.]</ref> परीक्षणहरू पहिले OSI मोडेलको तह 7 मा हाइपरटेक्स्ट ट्रान्सफर प्रोटोकल (HTTP) प्रयोग गरेर प्रदर्शन गरिएको थियो। थप शुद्धता सुधार गर्न, Speedtest.net ले अब प्रत्यक्ष प्रसारण नियन्त्रण प्रोटोकल (TCP) सकेटहरू मार्फत परीक्षणहरू गर्दछ र सर्भरहरू र ग्राहकहरू बीच सञ्चारको लागि अनुकूलन प्रोटोकल प्रयोग गर्दछ। साइटले परीक्षण परिणामहरूमा आधारित विस्तृत तथ्याङ्कहरू पनि प्रदान गर्दछ। यो डाटा विश्वभर इन्टरनेट पहुँच डाटा दरहरूको विश्लेषणमा धेरै प्रकाशनहरू द्वारा प्रयोग गरिएको छ। <ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/7098992.stm|title=Broadband speeds around the world|date=December 2, 2007|work=[[BBC News]]|access-date=November 13, 2011}}</ref> <ref name="NZ_Herald_10454199">{{Cite news|url=http://www.nzherald.co.nz/technology/news/article.cfm?c_id=5&objectid=10454199|title=The truth about Kiwi broadband|last=Greenop, Matt|date=July 27, 2007|work=[[The New Zealand Herald]]|access-date=November 13, 2011}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.theage.com.au/news/opinion/hey-telstra-forget-about-broadband/2007/06/23/1182019431084.html|title=Hey Telstra, forget about broadband|last=Lane, Terry|date=June 24, 2007|work=[[The Age]]|access-date=November 13, 2011|author-link=Terry Lane}}</ref> == इतिहास == Speedtest.net को मालिक र अपरेटर, Ookla, 2006 मा साझेदार माइक Apgar र Doug Suttles द्वारा स्थापित भएको थियो। सटलले ओक्ला नामको सुझाव दिए किनभने उनीसँग पहिले नै आफ्नो पाल्तु बिरालोको सम्मानमा Ookla.com डोमेन नामको स्वामित्व थियो, जसलाई टिभी श्रृंखला ''थन्डर द बार्बेरियनमा'' एक क्यारेक्टरको लागि नाम दिइएको थियो। <ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.fosters.com/article/20110322/gjlifestyles/110319582|title=Mike Apgar, co-founder of Ookla, global leader in broadband speed testing|last=Hintze|first=Lynnette|date=2011-03-22|website=[[Daily Inter Lake]] / fosters.com|language=en|accessdate=2020-10-06}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHintze2011">Hintze, Lynnette (2011-03-22). </cite></ref> 2011 को अनुसार, Ookla ले 80% बजार साझेदारी दावी गर्यो र शीर्ष 1000 सबैभन्दा लोकप्रिय वेबसाइटहरू मध्ये एक थियो। त्यतिबेला, Ookla ले आफ्नो राजस्व मुख्यतया कस्टम स्पीड टेस्ट र प्रोप्राइटरी टेस्टिङ सफ्टवेयर लाइसेन्सका लागि कम्पनीहरूले तिरेको शुल्कबाट प्राप्त गर्यो। ग्राहकहरूले कथित रूपमा [[सिएनएन|CNN]] र Disney जस्ता मिडिया कम्पनीहरू र [[एटी एन्ड टी|AT&T]], Verizon, र CenturyLink जस्ता दूरसंचार प्रदायकहरू समावेश गरेका थिए। <ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.fosters.com/article/20110322/gjlifestyles/110319582|title=Mike Apgar, co-founder of Ookla, global leader in broadband speed testing|last=Hintze|first=Lynnette|date=2011-03-22|website=[[Daily Inter Lake]] / fosters.com|language=en|accessdate=2020-10-06}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHintze2011">Hintze, Lynnette (2011-03-22). </cite></ref> == यो पनि हेर्नुहोस् == == सन्दर्भहरू == {{Reflist}} nk7yokkysphdo6ajkaj5j5n7tnrp4y5 0 126507 1073756 1073196 2022-08-13T04:55:35Z 111.119.49.96 Biography wikitext text/x-wiki '''राज एकान्त''' (अङ्ग्रेजी: Raj Ekanta ) एक युवा कवि हुन् । उनको कमरेड रोल्पा, कवितासङ्‌ग्रह, २०७५ प्रकाशित छ । <ref>https://www.onlinekhabar.com/2018/06/683659</ref> == प्रारम्भिक जीवन == बुवा पुस्तबहादुर घर्तीमगर तथा आमा खिमा घर्तीमगरको कोखबाट बि.सं. २०४७ बैशाख १७ गते रोल्पा जिल्लाको साबिक जैमाकसला गा.बि.स. वडा नं. ‍८ हाल सुनछहरी गाउँपालिका-५ मा उनको जन्म भएको थियो । == प्रकाशित कृतिहरू == प्रेमालाप (गजलसङ्‌ग्रह, २०६९) कमरेड रोल्पा (कवितासङ्‌ग्रह, २०७५‌)<ref>https://www.onlinekhabar.com/2018/06/683659</ref> <references /> l8jsevu4gq5v7zop24phxpdnqoxtjah 1073757 1073756 2022-08-13T04:57:11Z 111.119.49.96 link wikitext text/x-wiki '''राज एकान्त''' (अङ्ग्रेजी: Raj Ekanta ) एक युवा कवि हुन् । उनको [[कमरेड रोल्पा]], कवितासङ्‌ग्रह, २०७५ प्रकाशित छ । <ref>https://www.onlinekhabar.com/2018/06/683659</ref> == प्रारम्भिक जीवन == बुवा पुस्तबहादुर घर्तीमगर तथा आमा खिमा घर्तीमगरको कोखबाट बि.सं. २०४७ बैशाख १७ गते रोल्पा जिल्लाको साबिक जैमाकसला गा.बि.स. वडा नं. ‍८ हाल सुनछहरी गाउँपालिका-५ मा उनको जन्म भएको थियो । == प्रकाशित कृतिहरू == प्रेमालाप (गजलसङ्‌ग्रह, २०६९) [[कमरेड रोल्पा]] (कवितासङ्‌ग्रह, २०७५‌)<ref>https://www.onlinekhabar.com/2018/06/683659</ref> <references /> miu7wc56uw5w63ffu8tymwx0b4ekqy9 0 126613 1073681 1073606 2022-08-12T17:26:02Z Wallflowernepal 51237 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist|Name=ट्राइबल रेन|Origin=[[नाम्ची]], [[सिक्किम]], भारत|Genre=नेपाली प्रयोगात्मक|Years_active=२०१३–वर्तमान|Current_members={{Plainlist| *केन्नेथ अधिकारी *प्रवेस लामा *सुशान्त घतानी }}|Past_members=राहुल राई}} [[Category:Articles with hCards]] '''''ट्राइबल रेन''''', [[सिक्किम]]को एक [[नेपाली भाषा|नेपाली]] प्रयोगात्मक साङ्गीतिक समूह हो। <ref>{{Cite web|url=http://myrepublica.nagariknetwork.com/news/75533/|title=Tribal Rain’s ‘Sahara’ in memory of late Rahul Rai|last=Republica|website=My City|language=en|accessdate=2022-08-04}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.nepwave.com/remembering-rahul-rai-tribal-rain-lead-singer/|title=Remembering Rahul Rai: Tribal Rain Lead Singer|date=2022-02-13|website=NEPWAVE|language=en-US|accessdate=2022-08-04}}</ref> समूहले सन् २०१७ मा आफ्नो पहिलो एल्बम – ''रोक यो समय'' लोकार्पण गरेका थिए। ''भनाइ'', ''चिन्ता'' र ''नरिसाउन'' यस समूहका केहि चर्चित गीत हुन्। <ref>{{Cite web|url=https://etchronicle.com/in-conversation-with-sikkims-freestyle-acoustic-band-tribal-rain/|title=In conversation with Sikkim’s freestyle acoustic band – Tribal Rain|language=en-US|accessdate=2022-08-04}}</ref> == गठन र सफलता == सन् २०१३ मा राहुल राई, केन्नेथ अधिकारी, प्रवेस लामा र सुशान्त घतानीले समूह गठन गरेका थिए। राई मुख्य गायक र गिटारवादक थिए। लामा, घतानी र अधिकारीले क्रमशः गितार, क्याजोन र किबोर्ड बजाउँथे। उनिहरूले सुरुमा एउटा सिङ्गल - ''चिन्ता'' जारी गरे र त्यसपछि दुई अन्य सिङ्गल ''भनाइ'' र ''नरिसाउन'' लोकार्पण गरे । त्यसपछि उनिहरूले ११ गीतहरू समावेश गरी २०१७ मा - ''रोक यो समय'' नामक एल्बम लोकार्पण गरे। <ref>{{Cite web|url=https://thenortheasttoday.com/entertainment/lifestyle/sikkims-popular-band-tribal-rain-to-release-their-first/cid2538315.htm|title=Sikkim’s popular band ‘Tribal Rain’ to release their first album today|date=2016-09-16|website=thenortheasttoday.com|language=en-IN|accessdate=2022-08-04}}</ref> == राहुल राईको निधन == ''भनाइको'' म्युजिक भिडियो २०१३ फेब्रुअरी १३ मा रिलिज भएको थियो । त्यसको एक दिनपछि १४ फेब्रुअरी २०१८ मा मुख्य गायक राहुल राई आत्महत्या गरेको अवस्थामा मृत फेला परेका थिए । <ref>{{Cite news|url=https://wanderingsoulsofsikkim.com/2018/03/09/the-lost-star-a-tribute-to-rahul-rai-of-tribal-rain/|title=The Lost Star: A tribute to Rahul Rai of Tribal Rain.|date=2018-03-09|work=Wandering Souls Of Sikkim|access-date=2022-08-04|language=en-US}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://thedarjeelingchronicle.com/tribute-rahul-rai-shall-rain-no/|title=Tribute to Rahul Rai - It Shall Rain No More|last=Desk|first=TheDC News|date=2018-02-15|website=The Darjeeling Chronicle|language=en-GB|accessdate=2022-08-04}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.summittimes.com/single-post/2018/03/25/namchi-pays-tribute-to-tribal-rain-frontman-the-late-rahul-rai|title=Namchi pays tribute to Tribal Rain frontman, the Late Rahul Rai|last=Tamang|first=Yougan|date=2018-03-25|website=summittimes|language=en|accessdate=2022-08-04}}</ref> सन् १४ अप्रिल २०२२ मा, राहुल राईको जीवनमा आधारित वृत्तचित्र रिलिज भएको थियो।<ref>{{Cite web|url=https://www.thesikkimchronicle.com/the-idiosyncrasies-of-a-gem-documentary-film-on-the-life-of-rahul-rai-set-to-premiere/|title=The idiosyncrasies of a gem: Documentary film on the life of Rahul Rai set to premiere - Sikkim Breaking News {{!}} Trending News|date=2022-04-14|language=en-US|accessdate=2022-08-04}}</ref> == सन्दर्भहरू == {{Reflist}} [[श्रेणी:सिक्किम]] [[श्रेणी:साङ्गीतिक समूहहरू]] 2mjappe1741qtbftjdiisc15dxli7sx 10 126618 1073629 2022-08-12T12:12:37Z बडा काजी 52836 बडा काजी द्वारा [[ढाँचा:Wikify]] पृष्ठलाई [[ढाँचा:विकिकरण]] मा सारियो: नेपाली नाम wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ढाँचा:विकिकरण]] n5lbtve7857yhsfe8ht0eddhtdqj9jv 10 126619 1073634 2022-08-12T12:40:19Z बडा काजी 52836 बडा काजी द्वारा [[ढाँचा:Notice]] पृष्ठलाई [[ढाँचा:सूचना]] मा सारियो: नेपाली नाम wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ढाँचा:सूचना]] b45irp9l7ir9h69xu1wj2wphp0otonq 10 126620 1073636 2022-08-12T12:40:40Z बडा काजी 52836 बडा काजी द्वारा [[ढाँचा:Notice/doc]] पृष्ठलाई [[ढाँचा:सूचना/doc]] मा सारियो: नेपाली नाम wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ढाँचा:सूचना/doc]] 1bvy62o57s8yqybjajfpzoy9akibq0b 10 126621 1073638 2022-08-12T13:27:37Z बडा काजी 52836 सिर्जना sanitized-css text/css /* .content-improvement-box */ .content-improvement-box { display: flex; flex-flow: wrap column; margin: 0 -0.5rem; } /* .content-improvement-problems */ .content-improvement-problems, .content-improvement-invitation { margin: 0 0.5rem; } .content-improvement-problems { order: 2; display: flex; flex-wrap: wrap; margin: -0.5rem 0; padding-top: 1rem; } .content-improvement-item { flex: 1 2 auto; padding: 0.5rem; width: 100%; } body.skin-vector-search-vue .content-improvement-item:last-child { display: none; } /** .content-improvement-item color modifier **/ .content-improvement-item.-color-red > a { border-bottom: 5px solid #dd3333; } .content-improvement-item.-color-red > a:hover, .content-improvement-item.-color-red > a:focus { background-color: #dd3333; } .content-improvement-item.-color-blue > a { border-bottom: 5px solid #36c; } .content-improvement-item.-color-blue > a:hover, .content-improvement-item.-color-blue > a:focus { background-color: #36c; } .content-improvement-item.-color-green > a { border-bottom: 5px solid #00af89; } .content-improvement-item.-color-green > a:hover, .content-improvement-item.-color-green > a:focus { background-color: #00af89; } .content-improvement-item.-color-gray > a { border-bottom: 5px solid #a2a9b1; } .content-improvement-item.-color-gray > a:hover, .content-improvement-item.-color-gray > a:focus { background-color: #a2a9b1; } /** .content-improvement-item icon modifier **/ .content-improvement-item.-icon-editUndo > a::before { background-image: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c5/OOjs_UI_icon_editUndo-ltr.svg); } .content-improvement-item.-icon-tableMergeCells > a::before { background-image: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/OOjs_UI_icon_table-merge-cells.svg); } .content-improvement-item.-icon-searchCaseSensitive > a::before { background-image: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e5/OOjs_UI_icon_searchCaseSensitive.svg); } .content-improvement-item.-icon-alert > a::before { background-image: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/80/OOjs_UI_icon_alert.svg); } .content-improvement-item.-icon-tag > a::before { background-image: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/OOjs_UI_icon_tag-ltr.svg); } .content-improvement-item.-icon-language > a::before { background-image: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/43/OOjs_UI_icon_language-ltr.svg); } .content-improvement-item.-icon-link > a::before { background-image: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/72/OOjs_UI_icon_link-ltr.svg); } .content-improvement-item.-icon-history > a::before { background-image: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/OOjs_UI_icon_history.svg); } .content-improvement-item.-icon-code > a::before { background-image: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cd/OOjs_UI_icon_code.svg); } .content-improvement-item.-icon-reference > a::before { background-image: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9c/OOjs_UI_icon_reference.svg); } .content-improvement-item.-icon-balance-scale > a::before { background-image: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/90/Font_Awesome_5_solid_balance-scale.svg); } .content-improvement-item.-icon-help > a::before { background-image: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b2/OOjs_UI_icon_help-ltr.svg); } .content-improvement-item.-icon-add > a::before { background-image: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/06/OOjs_UI_icon_add.svg); } .content-improvement-item.-icon-halfBright > a::before { background-image: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a1/OOjs_UI_icon_halfBright.svg); } .content-improvement-item.-icon-articleSearch > a::before { background-image: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/86/OOjs_UI_icon_articleSearch-ltr.svg); } .content-improvement-item.-icon-eye > a::before { background-image: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cf/OOjs_UI_icon_eye.svg); } .content-improvement-item.-icon-block > a::before { background-image: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a1/OOjs_UI_icon_block.svg); } /** .content-improvement-item > a **/ .content-improvement-item > a { box-sizing: border-box; position: relative; z-index: 0; display: flex; flex-wrap: wrap; align-content: center; overflow: hidden; padding: 0.5rem 1rem 1rem; width: 100%; height: 100%; color: inherit; background: #f7f7f7; text-decoration: none; transition: color .1s ease-in-out, background .1s ease-in-out, box-shadow .1s ease-in-out, opacity .1s ease-in-out; } .content-improvement-item > a:hover, .content-improvement-item > a:focus { color: #fff; box-shadow: 0 2px 5px #ccc; } .content-improvement-item > a:active { opacity: 0.7; box-shadow: 0 4px 7px #ccc; } .content-improvement-item > a::before { content: ""; position: absolute; z-index: -1; top: 50%; right: 0.75rem; transform: translateY(-50%); width: 100%; height: 90%; background-size: contain; background-position: right; background-repeat: no-repeat; opacity: 0.02; transition: opacity .1s ease-in-out; } .content-improvement-item > a:hover::before, .content-improvement-item > a:focus::before { opacity: 0.08; } .content-improvement-item > a > span { display: block; width: 100%; } .content-improvement-item > a > span:nth-child(2) { white-space: nowrap; overflow: hidden; text-overflow: ellipsis; } .content-improvement-item__number { font-weight: bold; font-size: 1.8em; padding-right: 0.25em; } /* .content-improvement-invitation */ .content-improvement-invitation { order: 1; padding: 1rem; background: #f7f7f7; } .content-improvement-invitation__icon { margin: 0 0 0.5em 0.75em; float: right; width: 5rem; height: 5rem; background-image: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bd/Wikipedia-logo-v2-bw.svg); background-size: 5rem; background-position: center; background-repeat: no-repeat; } body.skin-vector-search-vue .content-improvement-invitation__icon { width: 4.5rem; height: 4.5rem; background-size: 4.5rem; } .content-improvement-invitation__title { font-weight: bold; font-size: 1.1em; } .content-improvement-invitation__content p:last-child { margin-bottom: 0; } .content-improvement-invitation__button { padding: 0.75rem 0 0.45rem; } /* responsive */ @media (min-width: 768px) { /* .content-improvement-problems */ .content-improvement-item { width: 40%; } } @media (min-width: 992px) { /* .content-improvement-box */ .content-improvement-box { flex-direction: row; } /* .content-improvement-problems */ .content-improvement-problems { flex: 2; order: 1; padding-top: 0; } body.skin-vector-search-vue .content-improvement-problems { flex: 5; } /* .content-improvement-invitation */ .content-improvement-invitation { flex: 1; order: 2; } body.skin-vector-search-vue .content-improvement-invitation { flex: 3; } } @media (min-width: 1200px) { /* .content-improvement-problems */ body:not(.skin-vector-search-vue) .content-improvement-item { width: 30%; } } 9s7qntj0o17hae4csct7y1944tf32fn 828 126622 1073641 2022-08-12T13:29:37Z बडा काजी 52836 https://vi.wikipedia.org/wiki/M%C3%B4_%C4%91un:RandomContentImprovementItems Scribunto text/plain local p = {} function createItem(colorModifier, iconModifier, catName, subText) local s1 = '<div class="content-improvement-item ' .. colorModifier .. ' ' .. iconModifier .. '">' local s2 = '[[:Thể loại:' .. catName .. '|<span><span class="content-improvement-item__number">' local s3 = mw.getLanguage('vi'):formatNum(mw.site.stats.pagesInCategory(catName, pages)) local s4 = '</span> bài</span> <span>' .. subText .. '</span>]]</div>' return s1 .. s2 .. s3 .. s4 end local data = { createItem('-color-blue', '-icon-editUndo', 'Trang cần được biên tập lại', 'cần biên tập lại'), createItem('-color-green', '-icon-tableMergeCells', 'Bài cần hợp nhất', 'cần hợp nhất'), createItem('-color-blue', '-icon-searchCaseSensitive', 'Bài cần sửa văn phong', 'cần sửa văn phong'), createItem('-color-red', '-icon-alert', 'Bài chất lượng kém', 'chất lượng kém'), createItem('-color-blue', '-icon-tag', 'Bài chưa được phân loại', 'cần được phân loại'), createItem('-color-red', '-icon-language', 'Bài dịch có chất lượng kém', 'dịch chất lượng kém'), createItem('-color-green', '-icon-link', 'Bài có liên kết hỏng', 'hỏng liên kết'), createItem('-color-green', '-icon-history', 'Bài lỗi thời', 'lỗi thời'), createItem('-color-gray', '-icon-code', 'Tất cả bài viết cần được wiki hóa', 'cần wiki hóa'), createItem('-color-red', '-icon-reference', 'Hoàn toàn không có nguồn tham khảo', 'cần thêm nguồn'), createItem('-color-blue', '-icon-eye', 'Bàn cãi về TĐTL', 'gây tranh cãi về tính trung lập'), createItem('-color-blue', '-icon-help', 'Bài viết có thể chứa đựng nghiên cứu chưa được công bố', 'có nghiên cứu chưa công bố'), createItem('-color-blue', '-icon-add', 'Bài có đề mục cần mở rộng', 'có đề mục cần mở rộng'), createItem('-color-green', '-icon-halfBright', 'Bài viết với chủ đề có độ nổi bật không rõ', 'chưa rõ độ nổi bật'), -- createItem('-color-green', '-icon-articleSearch', 'Bài viết cần nguồn tốt hơn', 'cần nguồn tốt hơn'), createItem('-color-blue', '-icon-block', 'Bài thiếu nguồn tham khảo đáng tin cậy', 'có nguồn không tin cậy') } function p.main(frame) local result = "" local dataShuffled = FYShuffle(data) for i = 1, 9, 1 do result = result .. dataShuffled[i] end return result end -- Source: https://stackoverflow.com/questions/35572435/how-do-you-do-the-fisher-yates-shuffle-in-lua function FYShuffle(tInput) math.randomseed(os.time()) local tReturn = {} for i = #tInput, 1, -1 do local j = math.random(i) tInput[i], tInput[j] = tInput[j], tInput[i] table.insert(tReturn, tInput[i]) end return tReturn end return p r973pcmg3mbnexj4640gywity5zh5km 1073643 1073641 2022-08-12T13:31:45Z बडा काजी 52836 ne Scribunto text/plain local p = {} function createItem(colorModifier, iconModifier, catName, subText) local s1 = '<div class="content-improvement-item ' .. colorModifier .. ' ' .. iconModifier .. '">' local s2 = '[[:Thể loại:' .. catName .. '|<span><span class="content-improvement-item__number">' local s3 = mw.getLanguage('ne'):formatNum(mw.site.stats.pagesInCategory(catName, pages)) local s4 = '</span> bài</span> <span>' .. subText .. '</span>]]</div>' return s1 .. s2 .. s3 .. s4 end local data = { createItem('-color-blue', '-icon-editUndo', 'Trang cần được biên tập lại', 'cần biên tập lại'), createItem('-color-green', '-icon-tableMergeCells', 'Bài cần hợp nhất', 'cần hợp nhất'), createItem('-color-blue', '-icon-searchCaseSensitive', 'Bài cần sửa văn phong', 'cần sửa văn phong'), createItem('-color-red', '-icon-alert', 'Bài chất lượng kém', 'chất lượng kém'), createItem('-color-blue', '-icon-tag', 'Bài chưa được phân loại', 'cần được phân loại'), createItem('-color-red', '-icon-language', 'Bài dịch có chất lượng kém', 'dịch chất lượng kém'), createItem('-color-green', '-icon-link', 'Bài có liên kết hỏng', 'hỏng liên kết'), createItem('-color-green', '-icon-history', 'Bài lỗi thời', 'lỗi thời'), createItem('-color-gray', '-icon-code', 'Tất cả bài viết cần được wiki hóa', 'cần wiki hóa'), createItem('-color-red', '-icon-reference', 'Hoàn toàn không có nguồn tham khảo', 'cần thêm nguồn'), createItem('-color-blue', '-icon-eye', 'Bàn cãi về TĐTL', 'gây tranh cãi về tính trung lập'), createItem('-color-blue', '-icon-help', 'Bài viết có thể chứa đựng nghiên cứu chưa được công bố', 'có nghiên cứu chưa công bố'), createItem('-color-blue', '-icon-add', 'Bài có đề mục cần mở rộng', 'có đề mục cần mở rộng'), createItem('-color-green', '-icon-halfBright', 'Bài viết với chủ đề có độ nổi bật không rõ', 'chưa rõ độ nổi bật'), -- createItem('-color-green', '-icon-articleSearch', 'Bài viết cần nguồn tốt hơn', 'cần nguồn tốt hơn'), createItem('-color-blue', '-icon-block', 'Bài thiếu nguồn tham khảo đáng tin cậy', 'có nguồn không tin cậy') } function p.main(frame) local result = "" local dataShuffled = FYShuffle(data) for i = 1, 9, 1 do result = result .. dataShuffled[i] end return result end -- Source: https://stackoverflow.com/questions/35572435/how-do-you-do-the-fisher-yates-shuffle-in-lua function FYShuffle(tInput) math.randomseed(os.time()) local tReturn = {} for i = #tInput, 1, -1 do local j = math.random(i) tInput[i], tInput[j] = tInput[j], tInput[i] table.insert(tReturn, tInput[i]) end return tReturn end return p 4ah2o5qwl06vytve37jw9oats8jwa8k 1073644 1073643 2022-08-12T13:43:36Z बडा काजी 52836 Scribunto text/plain local p = {} function createItem(colorModifier, iconModifier, catName, subText) local s1 = '<div class="content-improvement-item ' .. colorModifier .. ' ' .. iconModifier .. '">' local s2 = '[[:श्रेणी:' .. catName .. '|<span><span class="content-improvement-item__number">' local s3 = mw.getLanguage('ne'):formatNum(mw.site.stats.pagesInCategory(catName, pages)) local s4 = '</span> bài</span> <span>' .. subText .. '</span>]]</div>' return s1 .. s2 .. s3 .. s4 end local data = { createItem('-color-blue', '-icon-editUndo', 'विकिकरण गर्नुपर्ने लेखहरू', 'विकिकरण गर्न आवश्यक छ'), createItem('-color-green', '-icon-tableMergeCells', 'Bài cần hợp nhất', 'cần hợp nhất'), createItem('-color-blue', '-icon-searchCaseSensitive', 'Bài cần sửa văn phong', 'cần sửa văn phong'), createItem('-color-red', '-icon-alert', 'Bài chất lượng kém', 'chất lượng kém'), createItem('-color-blue', '-icon-tag', 'Bài chưa được phân loại', 'cần được phân loại'), createItem('-color-red', '-icon-language', 'Bài dịch có chất lượng kém', 'dịch chất lượng kém'), createItem('-color-green', '-icon-link', 'Bài có liên kết hỏng', 'hỏng liên kết'), createItem('-color-green', '-icon-history', 'Bài lỗi thời', 'lỗi thời'), createItem('-color-gray', '-icon-code', 'Tất cả bài viết cần được wiki hóa', 'cần wiki hóa'), createItem('-color-red', '-icon-reference', 'Hoàn toàn không có nguồn tham khảo', 'cần thêm nguồn'), createItem('-color-blue', '-icon-eye', 'Bàn cãi về TĐTL', 'gây tranh cãi về tính trung lập'), createItem('-color-blue', '-icon-help', 'Bài viết có thể chứa đựng nghiên cứu chưa được công bố', 'có nghiên cứu chưa công bố'), createItem('-color-blue', '-icon-add', 'Bài có đề mục cần mở rộng', 'có đề mục cần mở rộng'), createItem('-color-green', '-icon-halfBright', 'Bài viết với chủ đề có độ nổi bật không rõ', 'chưa rõ độ nổi bật'), -- createItem('-color-green', '-icon-articleSearch', 'Bài viết cần nguồn tốt hơn', 'cần nguồn tốt hơn'), createItem('-color-blue', '-icon-block', 'Bài thiếu nguồn tham khảo đáng tin cậy', 'có nguồn không tin cậy') } function p.main(frame) local result = "" local dataShuffled = FYShuffle(data) for i = 1, 9, 1 do result = result .. dataShuffled[i] end return result end -- Source: https://stackoverflow.com/questions/35572435/how-do-you-do-the-fisher-yates-shuffle-in-lua function FYShuffle(tInput) math.randomseed(os.time()) local tReturn = {} for i = #tInput, 1, -1 do local j = math.random(i) tInput[i], tInput[j] = tInput[j], tInput[i] table.insert(tReturn, tInput[i]) end return tReturn end return p i708omn0xwzrfmzguqzt6yudc06ojus 1073645 1073644 2022-08-12T13:44:10Z बडा काजी 52836 लेखहरू Scribunto text/plain local p = {} function createItem(colorModifier, iconModifier, catName, subText) local s1 = '<div class="content-improvement-item ' .. colorModifier .. ' ' .. iconModifier .. '">' local s2 = '[[:श्रेणी:' .. catName .. '|<span><span class="content-improvement-item__number">' local s3 = mw.getLanguage('ne'):formatNum(mw.site.stats.pagesInCategory(catName, pages)) local s4 = '</span> लेखहरू</span> <span>' .. subText .. '</span>]]</div>' return s1 .. s2 .. s3 .. s4 end local data = { createItem('-color-blue', '-icon-editUndo', 'विकिकरण गर्नुपर्ने लेखहरू', 'विकिकरण गर्न आवश्यक छ'), createItem('-color-green', '-icon-tableMergeCells', 'Bài cần hợp nhất', 'cần hợp nhất'), createItem('-color-blue', '-icon-searchCaseSensitive', 'Bài cần sửa văn phong', 'cần sửa văn phong'), createItem('-color-red', '-icon-alert', 'Bài chất lượng kém', 'chất lượng kém'), createItem('-color-blue', '-icon-tag', 'Bài chưa được phân loại', 'cần được phân loại'), createItem('-color-red', '-icon-language', 'Bài dịch có chất lượng kém', 'dịch chất lượng kém'), createItem('-color-green', '-icon-link', 'Bài có liên kết hỏng', 'hỏng liên kết'), createItem('-color-green', '-icon-history', 'Bài lỗi thời', 'lỗi thời'), createItem('-color-gray', '-icon-code', 'Tất cả bài viết cần được wiki hóa', 'cần wiki hóa'), createItem('-color-red', '-icon-reference', 'Hoàn toàn không có nguồn tham khảo', 'cần thêm nguồn'), createItem('-color-blue', '-icon-eye', 'Bàn cãi về TĐTL', 'gây tranh cãi về tính trung lập'), createItem('-color-blue', '-icon-help', 'Bài viết có thể chứa đựng nghiên cứu chưa được công bố', 'có nghiên cứu chưa công bố'), createItem('-color-blue', '-icon-add', 'Bài có đề mục cần mở rộng', 'có đề mục cần mở rộng'), createItem('-color-green', '-icon-halfBright', 'Bài viết với chủ đề có độ nổi bật không rõ', 'chưa rõ độ nổi bật'), -- createItem('-color-green', '-icon-articleSearch', 'Bài viết cần nguồn tốt hơn', 'cần nguồn tốt hơn'), createItem('-color-blue', '-icon-block', 'Bài thiếu nguồn tham khảo đáng tin cậy', 'có nguồn không tin cậy') } function p.main(frame) local result = "" local dataShuffled = FYShuffle(data) for i = 1, 9, 1 do result = result .. dataShuffled[i] end return result end -- Source: https://stackoverflow.com/questions/35572435/how-do-you-do-the-fisher-yates-shuffle-in-lua function FYShuffle(tInput) math.randomseed(os.time()) local tReturn = {} for i = #tInput, 1, -1 do local j = math.random(i) tInput[i], tInput[j] = tInput[j], tInput[i] table.insert(tReturn, tInput[i]) end return tReturn end return p 1yg2pddh79jc68yj2jc8x10420vpev5 1073646 1073645 2022-08-12T13:45:14Z बडा काजी 52836 बडा काजी ले [[मोड्युल:RandomContentImprovementItems]] मा पुनर्निर्देश नछोडि त्यसलाई [[मोड्युल:कार्य केन्द्र]] मा सारेको हो: नेपाली नाम Scribunto text/plain local p = {} function createItem(colorModifier, iconModifier, catName, subText) local s1 = '<div class="content-improvement-item ' .. colorModifier .. ' ' .. iconModifier .. '">' local s2 = '[[:श्रेणी:' .. catName .. '|<span><span class="content-improvement-item__number">' local s3 = mw.getLanguage('ne'):formatNum(mw.site.stats.pagesInCategory(catName, pages)) local s4 = '</span> लेखहरू</span> <span>' .. subText .. '</span>]]</div>' return s1 .. s2 .. s3 .. s4 end local data = { createItem('-color-blue', '-icon-editUndo', 'विकिकरण गर्नुपर्ने लेखहरू', 'विकिकरण गर्न आवश्यक छ'), createItem('-color-green', '-icon-tableMergeCells', 'Bài cần hợp nhất', 'cần hợp nhất'), createItem('-color-blue', '-icon-searchCaseSensitive', 'Bài cần sửa văn phong', 'cần sửa văn phong'), createItem('-color-red', '-icon-alert', 'Bài chất lượng kém', 'chất lượng kém'), createItem('-color-blue', '-icon-tag', 'Bài chưa được phân loại', 'cần được phân loại'), createItem('-color-red', '-icon-language', 'Bài dịch có chất lượng kém', 'dịch chất lượng kém'), createItem('-color-green', '-icon-link', 'Bài có liên kết hỏng', 'hỏng liên kết'), createItem('-color-green', '-icon-history', 'Bài lỗi thời', 'lỗi thời'), createItem('-color-gray', '-icon-code', 'Tất cả bài viết cần được wiki hóa', 'cần wiki hóa'), createItem('-color-red', '-icon-reference', 'Hoàn toàn không có nguồn tham khảo', 'cần thêm nguồn'), createItem('-color-blue', '-icon-eye', 'Bàn cãi về TĐTL', 'gây tranh cãi về tính trung lập'), createItem('-color-blue', '-icon-help', 'Bài viết có thể chứa đựng nghiên cứu chưa được công bố', 'có nghiên cứu chưa công bố'), createItem('-color-blue', '-icon-add', 'Bài có đề mục cần mở rộng', 'có đề mục cần mở rộng'), createItem('-color-green', '-icon-halfBright', 'Bài viết với chủ đề có độ nổi bật không rõ', 'chưa rõ độ nổi bật'), -- createItem('-color-green', '-icon-articleSearch', 'Bài viết cần nguồn tốt hơn', 'cần nguồn tốt hơn'), createItem('-color-blue', '-icon-block', 'Bài thiếu nguồn tham khảo đáng tin cậy', 'có nguồn không tin cậy') } function p.main(frame) local result = "" local dataShuffled = FYShuffle(data) for i = 1, 9, 1 do result = result .. dataShuffled[i] end return result end -- Source: https://stackoverflow.com/questions/35572435/how-do-you-do-the-fisher-yates-shuffle-in-lua function FYShuffle(tInput) math.randomseed(os.time()) local tReturn = {} for i = #tInput, 1, -1 do local j = math.random(i) tInput[i], tInput[j] = tInput[j], tInput[i] table.insert(tReturn, tInput[i]) end return tReturn end return p 1yg2pddh79jc68yj2jc8x10420vpev5 1073648 1073646 2022-08-12T13:50:24Z बडा काजी 52836 + Scribunto text/plain local p = {} function createItem(colorModifier, iconModifier, catName, subText) local s1 = '<div class="content-improvement-item ' .. colorModifier .. ' ' .. iconModifier .. '">' local s2 = '[[:श्रेणी:' .. catName .. '|<span><span class="content-improvement-item__number">' local s3 = mw.getLanguage('ne'):formatNum(mw.site.stats.pagesInCategory(catName, pages)) local s4 = '</span> लेखहरू</span> <span>' .. subText .. '</span>]]</div>' return s1 .. s2 .. s3 .. s4 end local data = { createItem('-color-blue', '-icon-editUndo', 'विकिकरण गर्नुपर्ने लेखहरू', 'विकिकरण गर्न आवश्यक छ'), createItem('-color-green', '-icon-tableMergeCells', 'अनाथ लेखहरू', 'यस लेखहरूलाई '), createItem('-color-blue', '-icon-searchCaseSensitive', 'Bài cần sửa văn phong', 'cần sửa văn phong'), createItem('-color-red', '-icon-alert', 'Bài chất lượng kém', 'chất lượng kém'), createItem('-color-blue', '-icon-tag', 'Bài chưa được phân loại', 'cần được phân loại'), createItem('-color-red', '-icon-language', 'Bài dịch có chất lượng kém', 'dịch chất lượng kém'), createItem('-color-green', '-icon-link', 'Bài có liên kết hỏng', 'hỏng liên kết'), createItem('-color-green', '-icon-history', 'Bài lỗi thời', 'lỗi thời'), createItem('-color-gray', '-icon-code', 'Tất cả bài viết cần được wiki hóa', 'cần wiki hóa'), createItem('-color-red', '-icon-reference', 'Hoàn toàn không có nguồn tham khảo', 'cần thêm nguồn'), createItem('-color-blue', '-icon-eye', 'Bàn cãi về TĐTL', 'gây tranh cãi về tính trung lập'), createItem('-color-blue', '-icon-help', 'Bài viết có thể chứa đựng nghiên cứu chưa được công bố', 'có nghiên cứu chưa công bố'), createItem('-color-blue', '-icon-add', 'Bài có đề mục cần mở rộng', 'có đề mục cần mở rộng'), createItem('-color-green', '-icon-halfBright', 'Bài viết với chủ đề có độ nổi bật không rõ', 'chưa rõ độ nổi bật'), -- createItem('-color-green', '-icon-articleSearch', 'Bài viết cần nguồn tốt hơn', 'cần nguồn tốt hơn'), createItem('-color-blue', '-icon-block', 'Bài thiếu nguồn tham khảo đáng tin cậy', 'có nguồn không tin cậy') } function p.main(frame) local result = "" local dataShuffled = FYShuffle(data) for i = 1, 9, 1 do result = result .. dataShuffled[i] end return result end -- Source: https://stackoverflow.com/questions/35572435/how-do-you-do-the-fisher-yates-shuffle-in-lua function FYShuffle(tInput) math.randomseed(os.time()) local tReturn = {} for i = #tInput, 1, -1 do local j = math.random(i) tInput[i], tInput[j] = tInput[j], tInput[i] table.insert(tReturn, tInput[i]) end return tReturn end return p 5y151rmu5rd3fgy51wj66u561ingyrn 1073649 1073648 2022-08-12T13:50:52Z बडा काजी 52836 + Scribunto text/plain local p = {} function createItem(colorModifier, iconModifier, catName, subText) local s1 = '<div class="content-improvement-item ' .. colorModifier .. ' ' .. iconModifier .. '">' local s2 = '[[:श्रेणी:' .. catName .. '|<span><span class="content-improvement-item__number">' local s3 = mw.getLanguage('ne'):formatNum(mw.site.stats.pagesInCategory(catName, pages)) local s4 = '</span> लेखहरू</span> <span>' .. subText .. '</span>]]</div>' return s1 .. s2 .. s3 .. s4 end local data = { createItem('-color-blue', '-icon-editUndo', 'विकिकरण गर्नुपर्ने लेखहरू', 'विकिकरण गर्न आवश्यक छ'), createItem('-color-green', '-icon-tableMergeCells', 'अनाथ लेखहरू', 'यस लेखहरूलाई'), createItem('-color-blue', '-icon-searchCaseSensitive', 'Bài cần sửa văn phong', 'cần sửa văn phong'), createItem('-color-red', '-icon-alert', 'Bài chất lượng kém', 'chất lượng kém'), createItem('-color-blue', '-icon-tag', 'Bài chưa được phân loại', 'cần được phân loại'), createItem('-color-red', '-icon-language', 'Bài dịch có chất lượng kém', 'dịch chất lượng kém'), createItem('-color-green', '-icon-link', 'Bài có liên kết hỏng', 'hỏng liên kết'), createItem('-color-green', '-icon-history', 'Bài lỗi thời', 'lỗi thời'), createItem('-color-gray', '-icon-code', 'Tất cả bài viết cần được wiki hóa', 'cần wiki hóa'), createItem('-color-red', '-icon-reference', 'Hoàn toàn không có nguồn tham khảo', 'cần thêm nguồn'), createItem('-color-blue', '-icon-eye', 'Bàn cãi về TĐTL', 'gây tranh cãi về tính trung lập'), createItem('-color-blue', '-icon-help', 'Bài viết có thể chứa đựng nghiên cứu chưa được công bố', 'có nghiên cứu chưa công bố'), createItem('-color-blue', '-icon-add', 'Bài có đề mục cần mở rộng', 'có đề mục cần mở rộng'), createItem('-color-green', '-icon-halfBright', 'Bài viết với chủ đề có độ nổi bật không rõ', 'chưa rõ độ nổi bật'), -- createItem('-color-green', '-icon-articleSearch', 'Bài viết cần nguồn tốt hơn', 'cần nguồn tốt hơn'), createItem('-color-blue', '-icon-block', 'Bài thiếu nguồn tham khảo đáng tin cậy', 'có nguồn không tin cậy') } function p.main(frame) local result = "" local dataShuffled = FYShuffle(data) for i = 1, 9, 1 do result = result .. dataShuffled[i] end return result end -- Source: https://stackoverflow.com/questions/35572435/how-do-you-do-the-fisher-yates-shuffle-in-lua function FYShuffle(tInput) math.randomseed(os.time()) local tReturn = {} for i = #tInput, 1, -1 do local j = math.random(i) tInput[i], tInput[j] = tInput[j], tInput[i] table.insert(tReturn, tInput[i]) end return tReturn end return p 1xckl6ibt3q0coy6llhv7cgbo0spskk 1073655 1073649 2022-08-12T14:37:23Z बडा काजी 52836 Scribunto text/plain local p = {} function createItem(colorModifier, iconModifier, catName, subText) local s1 = '<div class="content-improvement-item ' .. colorModifier .. ' ' .. iconModifier .. '">' local s2 = '[[:श्रेणी:' .. catName .. '|<span><span class="content-improvement-item__number">' local s3 = mw.getLanguage('ne'):formatNum(mw.site.stats.pagesInCategory(catName, pages)) local s4 = '</span> लेखहरू</span> <span>' .. subText .. '</span>]]</div>' return s1 .. s2 .. s3 .. s4 end local data = { createItem('-color-blue', '-icon-editUndo', 'विकिकरण गर्नुपर्ने लेखहरू', 'विकिकरण गर्न आवश्यक छ'), createItem('-color-green', '-icon-tableMergeCells', 'अनाथ लेखहरू', 'यस लेखहरूलाई विकिपिडियाका अन्य लेखहरूसँग जोर्नु आवश्यक छ'), createItem('-color-blue', '-icon-searchCaseSensitive', 'Bài cần sửa văn phong', 'cần sửa văn phong'), createItem('-color-red', '-icon-alert', 'Bài chất lượng kém', 'chất lượng kém'), createItem('-color-blue', '-icon-tag', 'Bài chưa được phân loại', 'cần được phân loại'), createItem('-color-red', '-icon-language', 'Bài dịch có chất lượng kém', 'dịch chất lượng kém'), createItem('-color-green', '-icon-link', 'Bài có liên kết hỏng', 'hỏng liên kết'), createItem('-color-green', '-icon-history', 'Bài lỗi thời', 'lỗi thời'), createItem('-color-gray', '-icon-code', 'Tất cả bài viết cần được wiki hóa', 'cần wiki hóa'), createItem('-color-red', '-icon-reference', 'Hoàn toàn không có nguồn tham khảo', 'cần thêm nguồn'), createItem('-color-blue', '-icon-eye', 'Bàn cãi về TĐTL', 'gây tranh cãi về tính trung lập'), createItem('-color-blue', '-icon-help', 'Bài viết có thể chứa đựng nghiên cứu chưa được công bố', 'có nghiên cứu chưa công bố'), createItem('-color-blue', '-icon-add', 'Bài có đề mục cần mở rộng', 'có đề mục cần mở rộng'), createItem('-color-green', '-icon-halfBright', 'Bài viết với chủ đề có độ nổi bật không rõ', 'chưa rõ độ nổi bật'), -- createItem('-color-green', '-icon-articleSearch', 'Bài viết cần nguồn tốt hơn', 'cần nguồn tốt hơn'), createItem('-color-blue', '-icon-block', 'Bài thiếu nguồn tham khảo đáng tin cậy', 'có nguồn không tin cậy') } function p.main(frame) local result = "" local dataShuffled = FYShuffle(data) for i = 1, 9, 1 do result = result .. dataShuffled[i] end return result end -- Source: https://stackoverflow.com/questions/35572435/how-do-you-do-the-fisher-yates-shuffle-in-lua function FYShuffle(tInput) math.randomseed(os.time()) local tReturn = {} for i = #tInput, 1, -1 do local j = math.random(i) tInput[i], tInput[j] = tInput[j], tInput[i] table.insert(tReturn, tInput[i]) end return tReturn end return p eb797wt1ux9yo6l5l807e8quvluji2q 1073656 1073655 2022-08-12T14:43:39Z बडा काजी 52836 सुधार गरियो Scribunto text/plain local p = {} function createItem(colorModifier, iconModifier, catName, subText) local s1 = '<div class="content-improvement-item ' .. colorModifier .. ' ' .. iconModifier .. '">' local s2 = '[[:श्रेणी:' .. catName .. '|<span><span class="content-improvement-item__number">' local s3 = mw.getLanguage('ne'):formatNum(mw.site.stats.pagesInCategory(catName, pages)) local s4 = '</span> लेखहरू</span> <span>' .. subText .. '</span>]]</div>' return s1 .. s2 .. s3 .. s4 end local data = { createItem('-color-blue', '-icon-editUndo', 'विकिकरण गर्नुपर्ने लेखहरू', 'विकिकरण गर्न आवश्यक छ'), createItem('-color-green', '-icon-tableMergeCells', 'अनाथ लेखहरू', 'यस लेखहरूलाई विकिपिडियाका अन्य लेखहरूसँग जोर्नु आवश्यक छ'), createItem('-color-blue', '-icon-searchCaseSensitive', 'अपूर्ण लेखहरू', 'यी लेखहरूलाई विस्तार गर्नुहोस्'), createItem('-color-red', '-icon-alert', 'सन्दर्भ त्रुटीयुक्त पृष्ठहरू', 'सन्दर्भहरू ठीक गर्नुहोस्'), createItem('-color-blue', '-icon-tag', 'सन्दर्भ सामग्रीहरू नभएका लेखहरू', 'सन्दर्भहरू थप्नुहोस्'), createItem('-color-red', '-icon-language', 'नेपालीमा उल्था गर्नुपर्ने लेखहरू', 'अनुवाद सुधार्न सघाउनुहोस्'), createItem('-color-green', '-icon-link', 'Bài có liên kết hỏng', 'hỏng liên kết'), createItem('-color-green', '-icon-history', 'Bài lỗi thời', 'lỗi thời'), createItem('-color-gray', '-icon-code', 'Tất cả bài viết cần được wiki hóa', 'cần wiki hóa'), createItem('-color-red', '-icon-reference', 'Hoàn toàn không có nguồn tham khảo', 'cần thêm nguồn'), createItem('-color-blue', '-icon-eye', 'Bàn cãi về TĐTL', 'gây tranh cãi về tính trung lập'), createItem('-color-blue', '-icon-help', 'Bài viết có thể chứa đựng nghiên cứu chưa được công bố', 'có nghiên cứu chưa công bố'), createItem('-color-blue', '-icon-add', 'Bài có đề mục cần mở rộng', 'có đề mục cần mở rộng'), createItem('-color-green', '-icon-halfBright', 'Bài viết với chủ đề có độ nổi bật không rõ', 'chưa rõ độ nổi bật'), -- createItem('-color-green', '-icon-articleSearch', 'Bài viết cần nguồn tốt hơn', 'cần nguồn tốt hơn'), createItem('-color-blue', '-icon-block', 'Bài thiếu nguồn tham khảo đáng tin cậy', 'có nguồn không tin cậy') } function p.main(frame) local result = "" local dataShuffled = FYShuffle(data) for i = 1, 9, 1 do result = result .. dataShuffled[i] end return result end -- Source: https://stackoverflow.com/questions/35572435/how-do-you-do-the-fisher-yates-shuffle-in-lua function FYShuffle(tInput) math.randomseed(os.time()) local tReturn = {} for i = #tInput, 1, -1 do local j = math.random(i) tInput[i], tInput[j] = tInput[j], tInput[i] table.insert(tReturn, tInput[i]) end return tReturn end return p cvefqj3djfu1x6nuku9uzmpzdid9hwv 3 126623 1073650 2022-08-12T14:06:54Z नेपाली विकिपिडिया स्वागत 28168 [[ढाँचा:नमस्ते|स्वागतम्]] wikitext text/x-wiki {{ढाँचा:नमस्ते|realName=|name=Dbkarki123}} -- [[User:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|नेपाली विकिपिडिया स्वागत]] ([[User talk:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|कुरा गर्ने]]) १९:५१, १२ अगस्ट २०२२ (नेपाली समय) 7bbm514zf5c43cz1ayv4cwspvw85us2 3 126624 1073654 2022-08-12T14:14:06Z नेपाली विकिपिडिया स्वागत 28168 [[ढाँचा:नमस्ते|स्वागतम्]] wikitext text/x-wiki {{ढाँचा:नमस्ते|realName=|name=SAJJAAN123}} -- [[User:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|नेपाली विकिपिडिया स्वागत]] ([[User talk:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|कुरा गर्ने]]) १९:५९, १२ अगस्ट २०२२ (नेपाली समय) 8kled6as1w66n28q2ifgsa31mn4p7fk 0 126625 1073657 2022-08-12T14:58:10Z 103.163.182.8 कमरेड रोल्पा wikitext text/x-wiki [[कमरेड रोल्पा|'''कमरेड रोल्पा''']] नेपाली भाषामा रचित एक कवितासङ्ग्रह हो । [[रोल्पा जिल्ला|रोल्पा]]का [[राज एकान्त]] (२०४७) द्वारा रचित यो सङ्‍ग्रह २०७५ सालमा [[शिखा बुक्स]]ले प्रकाशन गरेको हो । <ref>https://www.onlinekhabar.com/2018/06/683659</ref> संग्रहमा ४१ वटा कविताहरू छन् । कवितालाई पाँच खण्डमा बाँडिएको छ जसमा ‘ढुंगाको निबन्ध’, ‘लाहुरे अनुहार’, ‘कमरेड रोल्पा’, ‘प्रेमाख्यान’ र ‘गाउँ र आमा’ खण्ड अन्तरगत बिभिन्न शिर्षकका कविताहरू समाबेश गरिएका छन् । <references group="अनलाइन खबर, २०७५ जेष्ठ, २१" responsive="" /> e6v42m5n2x97hcazifsr462wqgnqh5i 1073658 1073657 2022-08-12T14:59:17Z 103.163.182.8 अनलाइन खबर, २०७५ जेठ २१ wikitext text/x-wiki [[कमरेड रोल्पा|'''कमरेड रोल्पा''']] नेपाली भाषामा रचित एक कवितासङ्ग्रह हो । [[रोल्पा जिल्ला|रोल्पा]]का [[राज एकान्त]] (२०४७) द्वारा रचित यो सङ्‍ग्रह २०७५ सालमा [[शिखा बुक्स]]ले प्रकाशन गरेको हो । <ref>https://www.onlinekhabar.com/2018/06/683659</ref> संग्रहमा ४१ वटा कविताहरू छन् । कवितालाई पाँच खण्डमा बाँडिएको छ जसमा ‘ढुंगाको निबन्ध’, ‘लाहुरे अनुहार’, ‘कमरेड रोल्पा’, ‘प्रेमाख्यान’ र ‘गाउँ र आमा’ खण्ड अन्तरगत बिभिन्न शिर्षकका कविताहरू समाबेश गरिएका छन् । <references group="अनलाइन खबर, २०७५ जेष्ठ, २१" responsive="" /> <references group="अनलाइन खबर, २०७५ जेठ २१" /> l30b8xasla3zp6g8z0bujrxbwxwfk07 1073659 1073658 2022-08-12T15:00:48Z 103.163.182.8 सुधार गरियो wikitext text/x-wiki [[कमरेड रोल्पा|'''कमरेड रोल्पा''']] नेपाली भाषामा रचित एक कवितासङ्ग्रह हो । [[रोल्पा जिल्ला|रोल्पा]]का [[राज एकान्त]] (२०४७) द्वारा रचित यो कवितासङ्‍ग्रह २०७५ सालमा [[शिखा बुक्स]]ले प्रकाशन गरेको हो । <ref>https://www.onlinekhabar.com/2018/06/683659</ref> संग्रहमा ४१ वटा कविताहरू छन् । कवितालाई पाँच खण्डमा बाँडिएको छ जसमा ‘ढुंगाको निबन्ध’, ‘लाहुरे अनुहार’, ‘कमरेड रोल्पा’, ‘प्रेमाख्यान’ र ‘गाउँ र आमा’ खण्ड अन्तरगत बिभिन्न शिर्षकका कविताहरू समाबेश गरिएका छन् । <"अनलाइन खबर, २०७५ जेष्ठ, २१"/> ogcq3nvzi0ynqvkbtzaz76j0zhkny70 1073660 1073659 2022-08-12T15:01:22Z 103.163.182.8 सुधार गरियो wikitext text/x-wiki [[कमरेड रोल्पा|'''कमरेड रोल्पा''']] नेपाली भाषामा रचित एक कवितासङ्ग्रह हो । [[रोल्पा जिल्ला|रोल्पा]]का [[राज एकान्त]] (२०४७) द्वारा रचित यो कवितासङ्‍ग्रह २०७५ सालमा [[शिखा बुक्स]]ले प्रकाशन गरेको हो । <ref>https://www.onlinekhabar.com/2018/06/683659</ref> संग्रहमा ४१ वटा कविताहरू छन् । कवितालाई पाँच खण्डमा बाँडिएको छ जसमा ‘ढुंगाको निबन्ध’, ‘लाहुरे अनुहार’, ‘कमरेड रोल्पा’, ‘प्रेमाख्यान’ र ‘गाउँ र आमा’ खण्ड अन्तरगत बिभिन्न शिर्षकका कविताहरू समाबेश गरिएका छन् । 5r1g5oz3kv4a5z5ohn8xuvitjmmftqp 1073661 1073660 2022-08-12T15:09:03Z 103.163.182.8 सुधार गरियो wikitext text/x-wiki [[कमरेड रोल्पा|'''कमरेड रोल्पा''']] नेपाली भाषामा रचित एक कवितासङ्ग्रह हो । [[रोल्पा जिल्ला|रोल्पा]]का [[राज एकान्त]] (२०४७) द्वारा रचित यो कवितासङ्‍ग्रह २०७५ सालमा [[शिखा बुक्स]]ले प्रकाशन गरेको हो । <ref>https://www.onlinekhabar.com/2018/06/683659</ref> संग्रहमा ४१ वटा कविताहरू छन् । कवितालाई पाँच खण्डमा बाँडिएको छ जसमा ‘ढुंगाको निबन्ध’, ‘लाहुरे अनुहार’, ‘कमरेड रोल्पा’, ‘प्रेमाख्यान’ र ‘गाउँ र आमा’ खण्ड अन्तरगत बिभिन्न शिर्षकका कविताहरू समाबेश गरिएका छन् । <ref>https://madanpuraskar.org/search/monographsview.php?showdetail=&ID=40321</ref> 5c5kefqsq7x6sgiats51qeiyc6uso4b 1073662 1073661 2022-08-12T15:21:20Z 103.163.182.8 infobox wikitext text/x-wiki {{Infobox book | name = कमरेड रोल्पा | author = [[राज एकान्त]] | language = {{flagicon|Nepal}}[[नेपाली]] | country = [[नेपाल]] | genre = [[कविता]] | published = | publisher = [[शिखा बुक्स}]] | isbn = 978-9937-9244-1-2 | exclude_cover = Yes | pub_date = वि.सं. २०७४ | pages = १०४ }} [[कमरेड रोल्पा|'''कमरेड रोल्पा''']] नेपाली भाषामा रचित एक कवितासङ्ग्रह हो । [[रोल्पा जिल्ला|रोल्पा]]का [[राज एकान्त]] (२०४७) द्वारा रचित यो कवितासङ्‍ग्रह २०७५ सालमा [[शिखा बुक्स]]ले प्रकाशन गरेको हो । <ref>https://www.onlinekhabar.com/2018/06/683659</ref> संग्रहमा ४१ वटा कविताहरू छन् । कवितालाई पाँच खण्डमा बाँडिएको छ जसमा ‘ढुंगाको निबन्ध’, ‘लाहुरे अनुहार’, ‘कमरेड रोल्पा’, ‘प्रेमाख्यान’ र ‘गाउँ र आमा’ खण्ड अन्तरगत बिभिन्न शिर्षकका कविताहरू समाबेश गरिएका छन् । <ref>https://madanpuraskar.org/search/monographsview.php?showdetail=&ID=40321</ref> fslrgv1fm4ssx4do5nbbxkzkea6kw9l 1073663 1073662 2022-08-12T15:22:31Z 103.163.182.8 infobox wikitext text/x-wiki {{Infobox book | name = कमरेड रोल्पा | author = [[राज एकान्त]] | language = {{flagicon|Nepal}}[[नेपाली]] | country = [[नेपाल]] | genre = [[कविता]] | published = | publisher = [[शिखा बुक्स]] | isbn = 978-9937-9244-1-2 | exclude_cover = Yes | pub_date = वि.सं. २०७४ | pages = १०४ }} [[कमरेड रोल्पा|'''कमरेड रोल्पा''']] नेपाली भाषामा रचित एक कवितासङ्ग्रह हो । [[रोल्पा जिल्ला|रोल्पा]]का [[राज एकान्त]] (२०४७) द्वारा रचित यो कवितासङ्‍ग्रह २०७५ सालमा [[शिखा बुक्स]]ले प्रकाशन गरेको हो । <ref>https://www.onlinekhabar.com/2018/06/683659</ref> संग्रहमा ४१ वटा कविताहरू छन् । कवितालाई पाँच खण्डमा बाँडिएको छ जसमा ‘ढुंगाको निबन्ध’, ‘लाहुरे अनुहार’, ‘कमरेड रोल्पा’, ‘प्रेमाख्यान’ र ‘गाउँ र आमा’ खण्ड अन्तरगत बिभिन्न शिर्षकका कविताहरू समाबेश गरिएका छन् । <ref>https://madanpuraskar.org/search/monographsview.php?showdetail=&ID=40321</ref> i3fznk6qr7v8fxjk2ar7ugc0rmwqebs 14 126626 1073668 2022-08-12T15:37:21Z हिमाल सुबेदी 30817 नयाँ पृष्ठ: {{लुकाइएका श्रेणी}} wikitext text/x-wiki {{लुकाइएका श्रेणी}} l7chkebm7e8pgr0sfhugxmu53rkx88n 3 126627 1073679 2022-08-12T16:58:40Z नेपाली विकिपिडिया स्वागत 28168 [[ढाँचा:नमस्ते|स्वागतम्]] wikitext text/x-wiki {{ढाँचा:नमस्ते|realName=|name=Purna bahaadur astani}} -- [[User:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|नेपाली विकिपिडिया स्वागत]] ([[User talk:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|कुरा गर्ने]]) २२:४३, १२ अगस्ट २०२२ (नेपाली समय) ap3c6cu7ekom6adm8iyvmyk6vs2wn6h 0 126628 1073683 2022-08-12T20:08:46Z Wikilingual 57782 Wikilingual द्वारा [[स्पिडटेस्ट डटनेट]] पृष्ठलाई [[स्पीडटेस्ट डटनेट]] मा सारियो wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[स्पीडटेस्ट डटनेट]] mjsmj4c6lj3pbtoqxrer94r91bugkcq 3 126629 1073686 2022-08-12T22:31:33Z बडा काजी 52836 स्वागतम् wikitext text/x-wiki <div style="width: 99%; color: #111; {{box-shadow|0|1px|3px|rgba(0, 0, 0, 0.35)}} {{border-radius|2px}}"> <div style="overflow:hidden; height:auto; background: #fff; width: 100%; padding-bottom:18px;"> <div style="font-size: 36px; margin-top: 24px;margin-left: 16px; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height: 1.2em;">नमस्ते, Harrison Fordhamज्यू</div> <div style="font-size: 24px; padding-top: 0px; margin-left: 16px; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height:1.2em; color: #666; "> [[नेपाली विकिपिडिया]]मा हार्दिक [[विकिपिडिया:स्वागत|स्वागत छ]]! </div></div> <div style="vertical-align:middle; color: black; background-color:#fff"> <div style="display: flex; flex-flow: row wrap; background-color:#EAECF0; padding: 10px; padding-left: 25px; "> <div style="font-size: 18px; padding-top: 0px; margin-left: 0px; text-align: center; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height:1.5em; color: #111; "> हालसम्म नेपाली विकिपिडियामा [[विशेष:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] लेखहरू छन्। यसलाई बढाउन [[विकिपिडिया:विकिपीडियामा योगदान|तपाईँको योगदान]]को आवश्यकता रहेको छ। आउनुहोस् तपाईँ हामी सबै मिलेर नेपाली विकिपिडियालाई विश्वका अन्य प्रमुख [[:meta:List_of_Wikipedias/ne|भाषाका विकिपिडिया जत्ति कै धनी]] बनाऔँ। विकिपिडियाले कुनै पनि व्यक्तिलाई सम्पादन गर्ने अधिकार दिन्छ। मलाई आशा छ कि तपाईंले यहाँ मन पराउनुहुन्छ र योगदान गर्ने निर्णय गर्नुहुन्छ।</div> <div style="flex: 1 1 300px;"><br/> <div style="font-size: 17px; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height:1.2em; font-weight:normal;">[[File:Symbol support2 vote.svg|25px|alt=|link=]] सुरुवात</div> <div style="font-size: 15px;"> * पहिले [[विकिपिडिया:विकिपिडियाको बारेमा|विकिपिडियाको परिचय पृष्ठ]] पढ्नुहोस्। * तपाइँले कसरी [[मद्दत:सहायता विषयसूचि|विकिपिडियामा योगदान गर्न सक्नुहुन्छ]] जान्नुहोस्। * आफ्नो परिचय दिनको लागि तपाईँको [[प्रयोगकर्ता:Harrison Fordham|प्रयोगकर्ता पृष्ठ]] बनाउनुहोला ताकि हामी तपाईलाई अझ राम्रोसँग चिन्न सक्छौं। (परिचय दिइरहनु आवश्यक नै भने छैन) </div> </div> <div style="flex: 1 1 300px;"><br/> <div style="font-size: 17px; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height:1.2em; font-weight:normal;">[[File:Artículo bueno-blue.svg|25px|alt=|link=]] सुझावहरू</div> <div style="font-size: 15px;"> * कृपया [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा/वार्तालाप पृष्ठ|वार्तालाप पृष्ठ]]मा चारवटा वक्र (<code><nowiki>~~~~</nowiki></code>) प्रयोग गरि हस्ताक्षर गर्नुहोला। यसो गर्नाले वार्तालाप पृष्ठमा स्वत: तपाईँको नाम, वार्ता पृष्ठसूत्र र मिति थपिने छ। * यदि तपाईँलाई विकिपिडियामा केही समस्या परेको छ भने आफ्नो वार्तालाप पृष्ठमा <code>'''<nowiki>{{मद्दत}}</nowiki>'''</code> राख्नु होला। कसैले तपाईँको समस्याको समाधान बताउने छन्। * नयाँ पृष्ठहरू [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा/सम्पादन|सम्पादन गर्दा]] वा [[विकिपिडिया:कसरी लेख बनाउने?|सिर्जना गर्दा]], [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा/सन्दर्भ|सन्दर्भ]]हरू थप्दा वा मेटाउँदा गल्ती गर्न डराउनु पर्दैन किनकि गल्तीहरु सबैले गर्छन्। </div> </div> </div> <div style="padding: 10px; padding-left: 25px; "> <div style="text-align: center;"> {{clickable button 2|विकिपिडिया:कसरी लेख बनाउने?|कसरी लेख बनाउने?|class=mw-ui-constructive center}} </div> <div style="text-align: center;"> {{clickable button 2|विकिपिडिया:चिया घर|यदि तपाइँसँग प्रश्नहरू छन् भने यहाँ सोध्नुहोस्|class=mw-ui-constructive center}} </div> </div> </div> </div> '''स्वागतम्''', हामी नेपाली विकिपिडियामा तपाइँको सम्पादनको लागि पर्खिरहेका छौं!--[[User:बडा काजी|बडा काजी]] ([[User talk:बडा काजी|कुरा गर्ने]]) ०४:१६, १३ अगस्ट २०२२ (नेपाली समय) t0bz2gi2z02hityqogvm0x9qbdnz3bf 0 126630 1073689 2022-08-13T00:59:43Z नेडर्भोल्ड 440 नेडर्भोल्ड द्वारा [[मिडनाइटस् चिल्ड्रेन]] पृष्ठलाई [[मिडनाइट्स चिल्ड्रेन]] मा सारियो: हिज्जे wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[मिडनाइट्स चिल्ड्रेन]] r7hhev26cwhszw9pm290rfi4tp2il7j 3 126631 1073692 2022-08-13T02:21:58Z नेपाली विकिपिडिया स्वागत 28168 [[ढाँचा:नमस्ते|स्वागतम्]] wikitext text/x-wiki {{ढाँचा:नमस्ते|realName=|name=रमेश पराजुली}} -- [[User:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|नेपाली विकिपिडिया स्वागत]] ([[User talk:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|कुरा गर्ने]]) ०८:०६, १३ अगस्ट २०२२ (नेपाली समय) jip9wuxdcnozh5ndai7ksg0xbjmc6d2 14 126632 1073695 2022-08-13T02:40:26Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी द्वारा [[श्रेणी:नेपालका शाहबंशीय राजाहरू]] पृष्ठलाई [[श्रेणी:नेपालका शाहवंशीय राजाहरू]] मा सारियो wikitext text/x-wiki {{Category redirect|श्रेणी:नेपालका शाहवंशीय राजाहरू}} lsrdfydbt307fil10lwzwlvti7cmtqt 0 126633 1073698 2022-08-13T02:59:50Z पर्वत सुबेदी 31224 [[भृकुटी पल्प एन्ड पेपर लिमिटेड]]मा अनुप्रेषण गर्दै wikitext text/x-wiki #Redirect [[भृकुटी पल्प एन्ड पेपर लिमिटेड]] 4re221n0fpwtdhbyh40agmfwg00vtd7 3 126634 1073707 2022-08-13T03:27:52Z हिमाल सुबेदी 30817 अधिसूचना: शीघ्र मेटाउने नामाङ्कन [[:आइएसओ ४२१७]]। wikitext text/x-wiki == स्वागतम्! == नमस्कार विकिपिडियामा [[विकिपिडिया:स्वागत/नव आगन्तुक|स्वागत]] छ! म आशा गर्दछु कि तपाईँलाई विकिपिडिया मनपर्‍यो र यहाँ रमाउनु हुनेछ। दुर्भाग्यवस, तपाईँले सृजना गर्नुभएको मध्ये एक वा बढी पृष्ठहरू, जस्तो कि [[आइएसओ ४२१७]], विकिपिडियाको [[विकिपिडिया:दिशानिर्देशहरू|सामग्री दिशानिर्देश]] अनुरूप नहुन सक्छ, र यसलाई सुरक्षित गर्न सकिदैन। सङ्क्षेपमा भन्नुपर्दा, लेखको शीर्षक [[विकिपिडिया:उल्लेखनियता|उल्लेखनीय]] र पहिले नै [[विकिपिडिया:विश्वसनीय स्रोत पहिचान|विश्वसनीय]] तथा [[विकिपिडिया:तेस्रो-पक्ष स्रोतहरू|स्वतन्त्र स्रोतहरू]]द्वारा प्रकाशित भएको हुनुपर्दछ। कृपया [[विकिपिडिया:लेख सृजना|लेख सृजना]] प्रक्रियाको विस्तृत सर्वेक्षणको लागि '''[[विकिपिडिया:तपाईँको पहिलो लेख|तपाईँको पहिलो लेख]]''' समीक्षा गर्नुहोस्। एक लेख सृजना गर्न मद्दतको लागि '''[[विकिपिडिया:लेख विजार्ड|लेख विजार्ड]]''' तपाईँलाई उपलब्ध छ, जहाँ लेखलाई समीक्षा र प्रकाशनको लागि विचार गरिनेछ। अरू कसैले सृजना गर्न सक्ने नयाँ लेखलाई कसरी अनुरोध गर्ने भन्ने बारेमा जानकारीको लागि, '''[[विकिपिडिया:अनुरोध गरिएका लेखहरू|अनुरोध गरिएका लेखहरू]]''' हेर्नुहोस्। यदि तपाईँ अलमलिनु भएको खण्डमा, '''[[विकिपिडिया:चिया घर|चिया घर]]'''मा आउनुहोस्, जहाँ अनुभवी विकिपिडियनहरूले तपाईँलाई प्रक्रियाहरूका बारेमा मद्दत गर्न सक्छन्। विकिपिडियामा नयाँ हुनुहुन्छ? कृपया हाम्रो [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा|स्वशिक्षा]] वा सम्पादन सम्बन्धी आधारभूत कुराहरू सिक्न [[विकिपिडिया:योगदान|विकिपिडिया पृष्ठमा योगदान]] हेर्नुहोस्। तल लेख सृजनाको बारेमा केहि अन्य सहयोगी पृष्ठहरू दिइएको छ। * [[विकिपिडिया:नयाँ पृष्ठ कसरी आरम्भ गर्ने|नयाँ पृष्ठ कसरी बनाउने]] * [[विकिपिडिया:योगदान|तपाईँको पहिलो लेख]] * [[विकिपिडिया:नेपालीमा राम्रा लेख लेख्नको निम्ति सहायता|राम्रा लेख कसरी लेख्ने]] * [[विकिपिडिया:पञ्च स्तम्भ|विकिपिडियाका पाँच स्तम्भ]] * [[मद्दत:सहायता|सहायता पृष्ठ]] * [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा|स्वशिक्षा]] म आशा गर्दछु कि तपाईँ एक [[विकिपिडिया:विकिपिडियन|विकिपिडियन]] भएर सम्पादन गर्दा रमाउनुभयो होला! कृपया वार्ता पृष्ठहरूमा जहिले पनि चारवटा टिल्डहरू (<nowiki>~~~~</nowiki>); प्रयोग गरेर आफ्नो नामको हस्ताक्षर गर्नुहोला यसले स्वतः तपाईँको नाम र मिति सहितको हस्ताक्षर उत्पन्न गर्दछ। यदि तपाईँसँग केहि प्रश्नहरू छन् भने कृपया मलाई मेरो वार्ता पृष्ठमा सोध्न सक्नुहुन्छ<!-- ढाँचा:प्रथम लेख --> वा आफ्नो प्रश्न सहित तपाईँ यो पृष्ठमा '''{{tl|help me}}''' ढाँचा राख्न सक्नुहुन्छ, र तपाईँको प्रश्नहरूको जवाफ चाँडैनै कसैले दिनुहुनेछ। फेरि, स्वागत छ!&nbsp;[[प्रयोगकर्ता:हिमाल सुबेदी|हिमाल सुबेदी]] [[प्रयोगकर्ता वार्ता:हिमाल सुबेदी|कुरा गर्ने]] ०९:१२, १३ अगस्ट २०२२ (नेपाली समय) ==[[:आइएसओ ४२१७]] [[विकिपिडिया:शीघ्र मेट्नुपर्ने आधार|शीघ्र मेट्नुपर्ने]]मा मनोनित== [[File:Information icon4.svg|48px|left|alt=|link=]] {{Quote box|quote=<p>यदि यो तपाईँले सृजना गर्नुभएको पहिलो लेख हो भने, तपाईँ [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा|लेखन सहयोग स्वशिक्षा]] पढ्न सक्नुहुन्छ।</p><p>लेख सृजना गर्न मद्दत गर्ने [[विकिपिडिया:लेख विजार्ड|लेख सहायिका]] पनि तपाईँ प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ।</p>|width=20%|align=right}} नमस्कार, तथा तपाईँलाई विकिपिडियामा स्वागत छ। तपाईँद्वारा सृजित पृष्ठ, [[:आइएसओ ४२१७]], परिक्षण पृष्ठ सरह, [[वि:शीमे#सा२|सा२]] अन्तर्गत चिह्नित गरिएकोले मेटाइयो वा शीघ्र मेटाइनेछ भनि यो सूचित गरिन्छ। तपाईँले गर्न चाहनुहुने कुनै पनि अन्य परीक्षणहरूको लागि कृपया [[विकिपिडिया:प्रयोगस्थल|प्रयोगस्थल]]को प्रयोग गर्नुहोला। यदि तपाईँ हाम्रो ज्ञानकोशमा योगदान पुर्‍याउने बारेमा बढी जान्न चाहानुहुन्छ भने [[विकिपिडिया:स्वागत/नव आगन्तुक|स्वागत]] पृष्ठमा हेर्नुहोस्। यदि तपाईँलाई लाग्छ पृष्ठलाई यस कारणले मेटाउनु हुँदैन, तपाईँ '''नामाङ्कन विरोध गर्न''' [[:आइएसओ ४२१७|पृष्ठमा गएर]] आफ्नो विचार राख्नुहोला। यसले तपाईँलाई पृष्ठ किन मेटाउनु हुँदैन वर्णन गर्ने अवसर दिनेछ। यद्यपि, याद रहोस्, एक पटक पृष्ठ शीघ्र मेटाउन अङ्कित भएमा, यो तत्काल मेटाइनेछ। कृपया पृष्ठबाट शीघ्र मेटाउने चिनो आफैंले नहटाउनुहोला, तर विकिपिडियाको [[विकिपिडिया:नीति तथा दिशानिर्देशहरूको सूची|नीति तथा दिशानिर्देशहरू]] अनुरूप जानकारी थप्न नहिचकिचाउनुहोला। यदि पृष्ठ मेटिसकिएको, र भविष्यका सन्दर्भ वा सुधारको लागि तपाईँ मेटाइएको सामग्री पुनःप्राप्त गर्न चाहनुहुन्छ भने, कृपया {{Querylink|Special:Log|qs=type=delete&page=%E0%A4%86%E0%A4%87%E0%A4%8F%E0%A4%B8%E0%A4%93+%E0%A5%AA%E0%A5%A8%E0%A5%A7%E0%A5%AD|मेटाउने प्रशासकलाई सम्पर्क गर्न सक्नुहुन्छ}}, वा यदि तपाईँले पहिल्यै त्यसो गरिसक्नुभएमा, एउटा अनुरोध तपाईँ [[विकिपिडिया:मेटाइएको संशोधन|यहाँ राख्न सक्नुहुन्छ]]। <!-- Template:Db-test-notice --><!-- Template:Db-csd-notice-custom --> [[प्रयोगकर्ता:हिमाल सुबेदी|हिमाल सुबेदी]] [[प्रयोगकर्ता वार्ता:हिमाल सुबेदी|कुरा गर्ने]] ०९:१२, १३ अगस्ट २०२२ (नेपाली समय) 21cw82dp0lduja3gmznc2w0jsauyn7b 0 126635 1073710 2022-08-13T03:32:34Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी ले [[त्रिवि शिक्षण अस्पताल]] बाट पुनर्निर्देश हटाएर [[त्रिवि शिक्षण अस्पताल महाराजगंज]] लाई त्यसमाथि सारेको हो wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[त्रिवि शिक्षण अस्पताल]] c3ibikufgm2y1ksjq87zz1gdy4qcr6j 10 126636 1073747 2022-08-13T04:36:17Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी द्वारा [[ढाँचा:नेपालका प्रमूख अस्पतालहरू]] पृष्ठलाई [[ढाँचा:नेपालका प्रमुख अस्पतालहरू]] मा सारियो wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ढाँचा:नेपालका प्रमुख अस्पतालहरू]] 2pmlvgk7hspg9hyd8xfcrrth3ckybt8 14 126637 1073750 2022-08-13T04:40:29Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी द्वारा [[श्रेणी:नेपालका प्रमूख अस्पतालहरू]] पृष्ठलाई [[श्रेणी:नेपालका प्रमुख अस्पतालहरू]] मा सारियो wikitext text/x-wiki {{Category redirect|श्रेणी:नेपालका प्रमुख अस्पतालहरू}} 2612fmivtkpu0z1t2xlfn7x5vvtxjd3 14 126638 1073755 2022-08-13T04:46:42Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी द्वारा [[श्रेणी:काठमाडौंका अस्पतालहरू]] पृष्ठलाई [[श्रेणी:काठमाडौँका अस्पतालहरू]] मा सारियो wikitext text/x-wiki {{Category redirect|श्रेणी:काठमाडौँका अस्पतालहरू}} 7b6hwk5250zh9ryrev9u3z2urt094yv 828 126639 1073759 2022-08-13T06:21:28Z पर्वत सुबेदी 31224 नयाँ पृष्ठ: -- Introduction: https://colorspace.r-forge.r-project.org/articles/color_spaces.html local p = {} local function isempty(v) return v == nil or v == '' end local function hexToRgb(color) local cleanColor = color:gsub("&#35;", "#"):match('^[%s#]*(.-)[%s;]*$') if (#cleanColor == 6) then return { r = tonumber(string.sub(cleanColor, 1, 2), 16), g = tonumber(string.sub(cleanColor, 3, 4), 16), b = tonumber(string.sub(cleanColor, 5, 6), 16) } elseif... Scribunto text/plain -- Introduction: https://colorspace.r-forge.r-project.org/articles/color_spaces.html local p = {} local function isempty(v) return v == nil or v == '' end local function hexToRgb(color) local cleanColor = color:gsub("&#35;", "#"):match('^[%s#]*(.-)[%s;]*$') if (#cleanColor == 6) then return { r = tonumber(string.sub(cleanColor, 1, 2), 16), g = tonumber(string.sub(cleanColor, 3, 4), 16), b = tonumber(string.sub(cleanColor, 5, 6), 16) } elseif (#cleanColor == 3) then return { r = 17 * tonumber(string.sub(cleanColor, 1, 1), 16), g = 17 * tonumber(string.sub(cleanColor, 2, 2), 16), b = 17 * tonumber(string.sub(cleanColor, 3, 3), 16) } end error("Invalid hexadecimal color " .. cleanColor, 1) end local function round(v) if (v < 0) then return math.ceil(v - 0.5) else return math.floor(v + 0.5) end end local function rgbToHex(r, g, b) return string.format("%02X%02X%02X", round(r), round(g), round(b)) end local function rgbToCmyk(r, g, b) if (r > 255 or g > 255 or b > 255 or r < 0 or g < 0 or b < 0) then error("Color level out of bounds") end local c = 1 - r / 255 local m = 1 - g / 255 local y = 1 - b / 255 local k = math.min(c, m, y) if (k == 1) then c = 0 m = 0 y = 0 else local d = 1 - k c = (c - k) / d m = (m - k) / d y = (y - k) / d end return { c = c * 100, m = m * 100, y = y * 100, k = k * 100 } end local function rgbToHsl(r, g, b) if (r > 255 or g > 255 or b > 255 or r < 0 or g < 0 or b < 0) then error("Color level out of bounds") end local channelMax = math.max(r, g, b) local channelMin = math.min(r, g, b) local range = channelMax - channelMin local h, s if (range == 0) then h = 0 elseif (channelMax == r) then h = 60 * ((g - b) / range) if (h < 0) then h = 360 + h end elseif (channelMax == g) then h = 60 * (2 + (b - r) / range) else h = 60 * (4 + (r - g) / range) end local L = channelMax + channelMin if (L == 0 or L == 510) then s = 0 else s = 100 * range / math.min(L, 510 - L) end return { h = h, s = s, l = L * 50 / 255 } end local function rgbToHsv(r, g, b) if (r > 255 or g > 255 or b > 255 or r < 0 or g < 0 or b < 0) then error("Color level out of bounds") end local channelMax = math.max(r, g, b) local channelMin = math.min(r, g, b) local range = channelMax - channelMin local h, s if (range == 0) then h = 0 elseif (channelMax == r) then h = 60 * ((g - b) / range) if (h < 0) then h = 360 + h end elseif (channelMax == g) then h = 60 * (2 + (b - r) / range) else h = 60 * (4 + (r - g) / range) end if (channelMax == 0) then s = 0 else s = 100 * range / channelMax end return { h = h, s = s, v = channelMax * 100 / 255 } end -- c in [0, 255], condition tweaked for no discontinuity -- http://entropymine.com/imageworsener/srgbformula/ local function toLinear(c) if (c > 10.314300250662591) then return math.pow((c + 14.025) / 269.025, 2.4) else return c / 3294.6 end end local function toNonLinear(c) if (c > 0.00313066844250063) then return 269.025 * math.pow(c, 1.0/2.4) - 14.025 else return 3294.6 * c end end local function srgbToCielchuvD65o2deg(r, g, b) if (r > 255 or g > 255 or b > 255 or r < 0 or g < 0 or b < 0) then error("Color level out of bounds") end local R = toLinear(r) local G = toLinear(g) local B = toLinear(b) -- https://github.com/w3c/csswg-drafts/issues/5922 local X = 0.1804807884018343 * B + 0.357584339383878 * G + 0.41239079926595934 * R local Y = 0.07219231536073371 * B + 0.21263900587151027 * R + 0.715168678767756 * G local Z = 0.01933081871559182 * R + 0.11919477979462598 * G + 0.9505321522496607 * B local L, C, h if (Y > 0.00885645167903563082) then L = 116 * math.pow(Y, 1/3) - 16 else L = Y * 903.2962962962962962963 end if ((r == g and g == b) or L == 0) then C = 0 h = 0 else d = X + 3 * Z + 15 * Y if (d == 0) then C = 0 h = 0 else -- 0.19783... and 0.4631... computed with extra precision from (X,Y,Z) when (R,G,B) = (1,1,1), -- in which case (u,v) ≈ (0,0) local us = 4 * X / d - 0.19783000664283678994 local vs = 9 * Y / d - 0.46831999493879099801 h = math.atan2(vs, us) * 57.2957795130823208768 if (h < 0) then h = h + 360 elseif (h == 0) then h = 0 -- ensure zero is positive end C = math.sqrt(us * us + vs * vs) * 13 * L if (C == 0) then C = 0 h = 0 end end end return { L = L, C = C, h = h } end local function srgbMix(t, r0, g0, b0, r1, g1, b1) if (t > 1 or t < 0) then error("Interpolation parameter out of bounds") end if (r0 > 255 or g0 > 255 or b0 > 255 or r1 > 255 or g1 > 255 or b1 > 255 or r0 < 0 or g0 < 0 or b0 < 0 or r1 < 0 or g1 < 0 or b1 < 0) then error("Color level out of bounds") end local tc = 1 - t return { r = toNonLinear(tc * toLinear(r0) + t * toLinear(r1)), g = toNonLinear(tc * toLinear(g0) + t * toLinear(g1)), b = toNonLinear(tc * toLinear(b0) + t * toLinear(b1)) } end local function formatToPrecision(value, p) return string.format("%." .. p .. "f", value) end local function getFractionalZeros(p) if (p > 0) then return "." .. string.rep("0", p) else return "" end end function p.hexToRgbTriplet(frame) local args = frame.args or frame:getParent().args local hex = args[1] if (hex) then local rgb = hexToRgb(hex) return rgb.r .. ', ' .. rgb.g .. ', ' .. rgb.b else return "" end end function p.rgbTripletToHex(frame) local args = frame.args or frame:getParent().args local r = tonumber(args[1]) local g = tonumber(args[2]) local b = tonumber(args [3]) if (isempty(r) or isempty(g) or isempty(b)) then return "" else return rgbToHex(r,g,b) end end function p.hexToCmyk(frame) local args = frame.args or frame:getParent().args local hex = args[1] if (hex) then local p = tonumber(args.precision) or 0 local s = args.pctsign or "1" local rgb = hexToRgb(hex) local cmyk = rgbToCmyk(rgb.r, rgb.g, rgb.b) local fk = formatToPrecision(cmyk.k, p) local fc, fm, fy local fracZeros = getFractionalZeros(p) if (fk == 100 .. fracZeros) then local fZero = 0 .. fracZeros fc = fZero fm = fZero fy = fZero else fc = formatToPrecision(cmyk.c, p) fm = formatToPrecision(cmyk.m, p) fy = formatToPrecision(cmyk.y, p) end if (s ~= "0") then return fc .. "%, " .. fm .. "%, " .. fy .. "%, " .. fk .. "%" else return fc .. ", " .. fm .. ", " .. fy .. ", " .. fk end else return "" end end function p.hexToHsl(frame) local args = frame.args or frame:getParent().args local hex = args[1] if (hex) then local p = tonumber(args.precision) or 0 local rgb = hexToRgb(hex) local hsl = rgbToHsl(rgb.r, rgb.g, rgb.b) local fl = formatToPrecision(hsl.l, p) local fs, fh local fracZeros = getFractionalZeros(p) local fZero = 0 .. fracZeros if (fl == fZero or fl == 100 .. fracZeros) then fs = fZero fh = fZero else fs = formatToPrecision(hsl.s, p) if (fs == fZero) then fh = fZero else fh = formatToPrecision(hsl.h, p) if (fh == 360 .. fracZeros) then fh = fZero -- handle rounding to 360 end end end return fh .. "°, " .. fs .. "%, " .. fl .. "%" else return "" end end function p.hexToHsv(frame) local args = frame.args or frame:getParent().args local hex = args[1] if (hex) then local p = tonumber(args.precision) or 0 local rgb = hexToRgb(hex) local hsv = rgbToHsv(rgb.r, rgb.g, rgb.b) local fv = formatToPrecision(hsv.v, p) local fs, fh local fracZeros = getFractionalZeros(p) local fZero = 0 .. fracZeros if (fv == fZero) then fh = fZero fs = fZero else fs = formatToPrecision(hsv.s, p) if (fs == fZero) then fh = fZero else fh = formatToPrecision(hsv.h, p) if (fh == 360 .. fracZeros) then fh = fZero -- handle rounding to 360 end end end return fh .. "°, " .. fs .. "%, " .. fv .. "%" else return "" end end function p.hexToCielch(frame) local args = frame.args or frame:getParent().args local hex = args[1] if (hex) then local p = tonumber(args.precision) or 0 local rgb = hexToRgb(hex) local LCh = srgbToCielchuvD65o2deg(rgb.r, rgb.g, rgb.b) local fL = formatToPrecision(LCh.L, p) local fC, fh local fracZeros = getFractionalZeros(p) local fZero = 0 .. fracZeros if (fL == fZero or fL == 100 .. fracZeros) then fC = fZero fh = fZero else fC = formatToPrecision(LCh.C, p) if (fC == fZero) then fh = fZero else fh = formatToPrecision(LCh.h, p) if (fh == 360 .. fracZeros) then fh = fZero -- handle rounding to 360 end end end return fL .. ", " .. fC .. ", " .. fh .. "°" else return "" end end function p.hexMix(frame) local args = frame.args or frame:getParent().args local hex0 = args[1] local hex1 = args[2] if (isempty(hex0) or isempty(hex1)) then return "" end local t = args[3] if (isempty(t)) then t = 0.5 else t = tonumber(t) local min = tonumber(args.min) or 0 local max = tonumber(args.max) or 100 if (min >= max) then error("Minimum proportion greater than or equal to maximum") elseif (t < min) then t = 0 elseif (t > max) then t = 1 else t = (t - min) / (max - min) end end local rgb0 = hexToRgb(hex0) local rgb1 = hexToRgb(hex1) local rgb = srgbMix(t, rgb0.r, rgb0.g, rgb0.b, rgb1.r, rgb1.g, rgb1.b) return rgbToHex(rgb.r, rgb.g, rgb.b) end return p rip77s5qgo1buu9clnybvj3ijhywql0 3 126640 1073764 2022-08-13T09:47:31Z नेपाली विकिपिडिया स्वागत 28168 [[ढाँचा:नमस्ते|स्वागतम्]] wikitext text/x-wiki {{ढाँचा:नमस्ते|realName=|name=Oauhsgs}} -- [[User:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|नेपाली विकिपिडिया स्वागत]] ([[User talk:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|कुरा गर्ने]]) १५:३२, १३ अगस्ट २०२२ (नेपाली समय) k0mygadrpr6ggnnx6nh470swe051mpd 0 126641 1073766 2022-08-13T09:53:39Z पर्वत सुबेदी 31224 पर्वत सुबेदी द्वारा [[श्री महेन्द्र स्मारक आँखा अस्पताल]] पृष्ठलाई [[भरतपुर आँखा अस्पताल]] मा सारियो: शीर्षक सुधार wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[भरतपुर आँखा अस्पताल]] 4apzue08i8xq13r5be21f730ypx50xa 2 126642 1073773 2022-08-13T10:26:31Z 2407:1400:AA41:B230:182D:C2FB:D2E:101F name wikitext text/x-wiki Chandreswor Bastakoti g7hos5rwm3z4uokmi1sm2393jb98ykj 1073776 1073773 2022-08-13T10:51:24Z 2407:1400:AA41:B230:182D:C2FB:D2E:101F name wikitext text/x-wiki नाम : चन्द्रेश्वर बस्ताकाेटी Chandreswor Bastakot 钱德拉什瓦·巴斯塔科蒂 چندرشور بستاکوٹی inoo1q2hhxu4dbzqo5pxgp2gm8vvvlv 1073777 1073776 2022-08-13T11:14:53Z 2407:1400:AA41:B230:182D:C2FB:D2E:101F name wikitext text/x-wiki नाम : चन्द्रेश्वर बस्ताकाेटी * Chandreswor Bastakot * 钱德拉什瓦·巴斯塔科蒂 * چندرشور بستاکوٹی * https://www.facebook.com/chandrabastakoti * axslsoz5lsriuqldorsp3dufk7vh13o 1073778 1073777 2022-08-13T11:29:27Z 2407:1400:AA41:B230:182D:C2FB:D2E:101F add information wikitext text/x-wiki नाम: '''चन्द्रेश्वर बस्ताकाेटी''' == ''Chandreswor Bastakoti'' == * ''钱德拉什瓦·巴斯塔科蒂'' * ''چندرشور بستاکوٹی'' # जन्म मिति २०३१  पुस ८ गते ( 1974 dec 23) # जन्म स्थान : कास्कीकाेट, पाेखरा-२४, नेपाल # हाल: पाेखरा नगरपालिका १०, मिलनटाेल # देश: नेपाल * समय रेखा + ५:४५ * नागरिकता : नेपाली * उचाई: ५ फिट ६ इन्च * कपाल : कालो * रक्त समुह B+ ====== परिवारिक विवरण ====== * श्रीमती-१ * छाेरी-२ * छाेरा-१ ====== शिक्षा तथा पेशा ====== शिक्षा: स्नातकाेत्तर पेशा: समाजसेवा, पत्रकारीता, ब्यबसाय (समय मिलाएर) धर्म: हिन्दु ====== सम्पर्क विवरण ====== * सम्पर्क: +977(9857650200) * Jomsomnews@gmail.com * https://www.facebook.com/chandrabastakoti pgk95r7yfhrzbxsjpub6ft6wzblfgrv 1073779 1073778 2022-08-13T11:54:56Z 2407:1400:AA41:B230:182D:C2FB:D2E:101F Add more information wikitext text/x-wiki नाम: '''चन्द्रेश्वर बस्ताकाेटी''' == ''Chandreswor Bastakoti'' == * ''钱德拉什瓦·巴斯塔科蒂'' * ''چندرشور بستاکوٹی'' # जन्म मिति: २०३१  पुस ८ गते ( 1974 dec 23 AD) # जन्म स्थान: कास्कीकाेट, पाेखरा-२४, नेपाल # हाल: पाेखरा नगरपालिका १०, मिलनटाेल # देश: नेपाल * समय रेखा: + ५:४५ * नागरिकता: नेपाली * उचाई: ५ फिट ६ इन्च * कपाल: कालो * वर्ण: गहुगाेराे * रक्त समुह: B+ ====== परिवारिक विवरण ====== * श्रीमती-१ * छाेरी-२ * छाेरा-१ ====== शिक्षा तथा पेशा ====== शिक्षा: स्नातकाेत्तर धर्म: हिन्दु ====== पेशा: समाजसेवा, पत्रकारीता, ब्यबसाय (समय मिलाएर) ====== नेपाल टेलिभिजन, गाेरखापत्र देनिक, rising nepal, जनदिशा राष्ट्रिय दैनीकमा मुस्ताङ प्रतिनिधि (स्टेन्जर) काे रुपमा कार्य अनुभब गरि हाल फ्रिलेन्सरका रुपमा कार्यरत * सस्थापक सम्पादक: merojilla.com * सस्थापक अध्यक्ष: सरस, नेपाल * सस्थापक संयाेजक: हाम्रो कास्कीकाेट युवा सञ्जाल, नेपाल * केन्द्रीय प्रतिनिधि: नेपाल पत्रकार महासघ * सस्थापक: नेपाल पत्रकार महासघ, मुस्ताङ शाखा * पुर्व अध्यक्ष: प्रेस सेन्टर नेपाल मुस्ताङ शाखा * केन्द्रीय सदस्य: प्रेस सेन्टर नेपाल ====== सम्पर्क विवरण ====== * सम्पर्क: +977(9857650200) * Jomsomnews@gmail.com * https://www.facebook.com/chandrabastakoti cv20s8zmyuqbc3e2927migw9qhv4hsc