विकिस्रोत mrwikisource https://mr.wikisource.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0 MediaWiki 1.39.0-wmf.21 first-letter मिडिया विशेष चर्चा सदस्य सदस्य चर्चा विकिस्रोत विकिस्रोत चर्चा चित्र चित्र चर्चा मिडियाविकी मिडियाविकी चर्चा साचा साचा चर्चा सहाय्य सहाय्य चर्चा वर्ग वर्ग चर्चा दालन दालन चर्चा साहित्यिक साहित्यिक चर्चा पान पान चर्चा अनुक्रमणिका अनुक्रमणिका चर्चा TimedText TimedText talk विभाग विभाग चर्चा Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 104 31153 155133 51900 2022-07-25T07:54:30Z सुबोध कुलकर्णी 1231 Transcribe text Advanced options used to OCR text columnwise proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="नेहा वैशंपायन" /></noinclude>आरंभीचे शालेय शिक्षण घरीच झाले आणि नंतर त्यांनी घराजवळच्या शाळेत नववीत प्रवेश घेतला. घरातील लोकांचा स्वातंत्र्य चळवळीत सहभाग असल्यामुळे महात्मा गांधी, सरदार वल्लभभाई अशा अनेक महान नेत्यांचे दर्शन घेण्याची संधी मोहनी यांना लहानपणीच मिळाली. याच पार्श्वभूमीवर त्यांची जीबनमूल्ये बिकसित झाली. एकोणिसाव्या वर्षी नागपूरच्या मॉरिस महाबिद्यालयामध्ये बी.ए. ऑनर्स (अर्थशास्त्र) करून नागरी प्रशासन सेवेत ते दाखल झाले आणि वयाने सर्वात लहान पण अत्यंत कर्तबगार अधिकारी म्हणून अल्प कालावधीत त्यांची ओळख झाली, आपल्या १९४७ ते १९८४ सेवाकाळात मोहनी यांनी सब डिव्हिजनलळ ऑफिसर, ट्रेरी ऑफिसर, डेप्युटी कलेक्टर, अंडर सेक्रेटरी मिनिस्ट्री ऑफ ऑग्रिकल्चर (नबी दिल्ली), कलेक्टर, कमिशनर, सेक्रेटी टू चीफ मिनिस्टर, कार्यकारी संचालक सिडको आणि उपलोकायुक्त ही पदे भूषविली. ह्या सर्ब जबाबदाऱ्या पेलत असताना त्यांनी अंधश्रद्धानिर्मूलन आणि समाजप्रनोधनाचे काम देखील केले. आदिवासींच्या जीवनातील जगावेगळ्या रूढी व त्यांचे गहन प्रश्‍न सोडविण्यासाठी सखोल अभ्यास करून मोहनींनी ह्या संदर्भात अत्यंत मोलाची कामगिरी बजावली, नरबळीची प्रथा कशी घातक आहे हे समजावण्याचा प्रयत्न केला. त्या जमातींच्या वास्तव्यासाठी आणि परिरक्षणासाठी आवश्यक नोंद सरकारात करून ठेवण्याचे काम मोहनींनी फार परिश्रमपूर्वक केले. निस्तार ऑफिसर असताना मालगुजारी कायदा नष्ट करण्याच्या दृष्टीने महत्त्वाची पाबळे उचलली. कृषीयोग्य जमिनीशिबाय मोठमोठे तलाब ब विस्तृत जंगले मालगुजारांच्या ताब्यात असत. निरनिराळ्या मालगुजारांनी अशा जंगलामध्ये राहणाऱ्या लोकांना छोटे-मोठे मालकीचे हक्क, बहिबाटीचे हक्क दिले असत. मोहनी यांनी गाबोगाब आणि जंगलाजंगलातून फिरून, विस्तृत माहिती गोळा करून आणली आणि त्याची सरकारात अत्यंत काळजीपूर्वक नोंद केली. आजही त्या भागात कुठला विवाद निर्माण झाला तर मोहनींनी तयार केलेल्या निस्तारपत्रकाचा आधार मूलभूत समजला जातो. मोहनींच्या अभ्यासपूर्ण कामातून स्वातंत्र्योत्तर पहिल्या दशकात फाशीची शिक्षा, जंगल जोपासना, बन्य प्राणी सँक्च्युरी, वनसंरक्षण इत्यादी बाबींमध्ये अनेक कायदे आणि धोरणे अंमलात आली, याचे श्रेय मोहोनी यांच्याकडे जाते अशी त्यांच्या कर्तनगारीची महती आहे. १९५२ पासून मोहनी यांच्याकडे जबलपूर्चे अन्नधान्य पुरवठा अधिकारी हे पद॒ आले. जीवनावश्यक वस्तूंची तीव्र टंचाई आणि साठेबाजी व काळाबाजार अशा अवघड समस्यांना सामोरे जाऊन त्यावर उपाय करण्यासाठी पंतप्रधान लालबहादुर शास्त्रींनी अनेक ठोस निर्णय घेतले आणि कृषी मंत्रालयात या क्षेत्रातील राज्यपातळीवर अनुभव असलेल्या अधिकाऱ्यांच्या नेमणुका झाल्या. श्री. श्यामकांत मोहनी यांना तेथे अवर सचिव पदी नेमण्यात आले. अत्यंत अनुभवसंपन्न आणि कर्तबगार अधिकारी आणि प्रशासक म्हणून त्यांच्या नावलौकिकात भर पडतच गेली. महाराष्ट्रात परत आल्यावर कलेक्टर, कमिशनर अशा जबाबदाऱ्या राजकीयदृष्ट्या कठीण अशा जिल्ह्यांमध्ये त्यांना देण्यात आल्या. मुख्यमंत्री बसंतराब नाईक यांनी मोहनींना सचिब पदी नेमले. मोहनी सामान्यजन, महत्त्वाचे पदाधिकारी, मंत्रीमंडळ सदस्य आणि मुख्यमंत्री यांच्यातील महत्त्वाचा दुबा बनले. अनेक अबघड निर्णय स्वतःच्या सद्सदूविवेकबुद्धीला स्मरून, कायद्याच्या चौकटीत पण सर्वांना पटवून देऊन घेण्याचे काम अत्यंत निर्लेप राहन श्री. मोहनी यांनी<noinclude></noinclude> oh3bmc1j85c49a2px0dtk2dzxyj3gpy 104 31154 155128 51760 2022-07-25T07:42:52Z सुबोध कुलकर्णी 1231 /* तपासणी करायचे साहित्य */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="रुपाली तुषार निरगुडे" /></noinclude>पोलीस खात्याची जबाबदारी सांभाळत असतानाच उच्च शिक्षण घेणे, सेवेत बढतीसाठी परीक्षा देणे यांकडेही नारायणरावांना लक्ष द्यावे लागत होते. तल्लख बुद्धीमुळे ते झटपट प्रगतिपथावर पोहोचत होते. पोलीस प्रशिक्षणही इतरांच्या तुलनेने कमी मुदतीत पूर्ण करून त्यांनी आपल्या उज्ज्वल भवितव्याची दिशा दाखवून दिली होती. कैरा येथून त्यांची १९२७ मध्ये सोलापूर जिल्ह्यात साहाय्यक पोलीस अधीक्षक या पदावर नियुक्ती झाली. पंढरपूर उपविभागाची सूत्रे त्यांच्या हाती आली. येथे विठ्ठलाचे दर्शन घेत असता त्यांना जबरदस्तीने पैसे उकळणाऱ्या बडव्यांचा कटू अनुभव आला. जबरदस्ती करणाऱ्या एका बडव्याच्या त्यांनी श्रीमुखात लगावताच वातावरण चिघळले. बडव्यांनी नारायणरावांविरुद्ध गणवेषधारी पोलिसांकडे तक्रार केली. सर्वसामान्य भक्ताप्रमाणे गेलेल्या नारायणरावांनाच पोलिसांनी ठाण्यावर आणले. आपण कुणाला पकडले आहे हे कळताच साऱ्यांचे धाबे दणाणले. बडवे आणि पोलिसांच्या संगनमतानेच भक्तांकडून खंडणीप्रमाणे पैसे उकळले जात असल्याचे नारायणरावांच्या लक्षात आले. त्यामुळे त्यांच्या मनधरणीला न जुमानता नारायणरावांनी बडव्यांविरुद्ध गुन्हा नोंदविला. त्यांना तुरुंगात जाण्यास भाग पाडले. सोलापुरात सेवेत असताना त्यांनी दरोडेखोरांच्या टोळ्यांविरुद्धही यशस्वी कारवाई केली. सातारा, महाबळेश्वर, बेळगाव, पुन्हा सोलापूर, पंचमहाल असा १९३४ पर्यंत सेवाकाळ बजावून १९३४ च्या नोव्हेंबर महिन्यात त्यांनी मुंबई परिसरातील सूत्रे हाती घेतली. येथून त्यांना अधिकाधिक आव्हानांना सामोरे जावे मुस्लीम जातीय दंगलीसारख्या नियंत्रणाखाली आणण्यासाठी त्यांना तारेवरची कसरत करावी लागली. पोलीस उपायुक्त पदाचा दर्जा त्यांना मिळाला होता. लागले. हिंदू- कटू प्रसंगांना भेंडी बाजार भागात जातीय दंगलींना सुरुवात झाली असे लक्षात येताच ते तेथे थडकले. दंगलखोर एकमेकांना जिवे मारत आहेत, असे लक्षात येताच, त्यांनी ताबडतोब नायगाव मुख्यालयातून पोलिसांची जादा कुमक मागविली, आणि संचारबंदी पुकारून काही तासांतच दंगल काबूत आणली. त्यामुळे पोलीस आयुक्त स्मिथ यांनी त्यांना शाबासकी दिली. तथापि ताबडतोब संचारबंदी (कर्फ्यू) जारी केल्याने हे घडल्याचे नारायणरावांनी सांगताच ते संतप्त झाले. संचारबंदी जारी करण्याचा अधिकार मुंबई पोलिसांना नव्हता. तो चीफ प्रेसिडेंसी मॅजिस्ट्रेटनाच असतो. यामुळे पोलीस खाते अडचणीत असतानाही चीफ प्रेसिडेंसी दस्तूर यांनी आपणच तसा आदेश दिला असल्याचे सांगून पोलिसांसमोरील संकट दूर केले. निरपराध लोकांचे प्राण वाचावे यासाठी नारायणरावांनी हा खटाटोप केला होता. मुंबई प्रदेश काँग्रेस समितीचे तत्कालीन अध्यक्ष सरदार वल्लभभाई पटेल यांनी त्यांच्यासमोर एक मोठा पेचप्रसंग निर्माण केला होता. प्रेमप्रकरणात फसगत झालेल्या सरलाबेन नावाच्या एका युवतीच्या विवाहात अडथळा निर्माण झाला होता. लफंगा निघालेला प्रियकर छायाचित्रे, तसेच प्रेमपत्रे दाखवून तिला वेठीला धरत होता. तिने याबाबत महात्मा गांधींना पत्र<noinclude></noinclude> rxbc83c2hdn35cmzpiu9g82us3dctcv 155129 155128 2022-07-25T07:44:37Z सुबोध कुलकर्णी 1231 /* तपासणी करायचे साहित्य */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="रुपाली तुषार निरगुडे" /></noinclude>पोलीस खात्याची जबाबदारी सांभाळत असतानाच उच्च शिक्षण घेणे, सेवेत बढतीसाठी परीक्षा देणे यांकडेही नारायणरावांना लक्ष द्यावे लागत होते. तल्लख बुद्धीमुळे ते झटपट प्रगतिपथावर पोहोचत होते. पोलीस प्रशिक्षणही इतरांच्या तुलनेने कमी मुदतीत पूर्ण करून त्यांनी आपल्या उज्ज्वल भवितव्याची दिशा दाखवून दिली होती. कैरा येथून त्यांची १९२७ मध्ये सोलापूर जिल्ह्यात साहाय्यक पोलीस अधीक्षक या पदावर नियुक्ती झाली. पंढरपूर उपविभागाची सूत्रे त्यांच्या हाती आली. येथे विठ्ठलाचे दर्शन घेत असता त्यांना जबरदस्तीने पैसे उकळणाऱ्या बडव्यांचा कटू अनुभव आला. जबरदस्ती करणाऱ्या एका बडव्याच्या त्यांनी श्रीमुखात लगावताच वातावरण चिघळले. बडव्यांनी नारायणरावांविरुद्ध गणवेषधारी पोलिसांकडे तक्रार केली. सर्वसामान्य भक्ताप्रमाणे गेलेल्या नारायणरावांनाच पोलिसांनी ठाण्यावर आणले. आपण कुणाला पकडले आहे हे कळताच साऱ्यांचे धाबे दणाणले. बडवे आणि पोलिसांच्या संगनमतानेच भक्तांकडून खंडणीप्रमाणे पैसे उकळले जात असल्याचे नारायणरावांच्या लक्षात आले. त्यामुळे त्यांच्या मनधरणीला न जुमानता नारायणरावांनी बडव्यांविरुद्ध गुन्हा नोंदविला. त्यांना तुरुंगात जाण्यास भाग पाडले. सोलापुरात सेवेत असताना त्यांनी दरोडेखोरांच्या टोळ्यांविरुद्धही यशस्वी कारवाई केली. सातारा, महाबळेश्वर, बेळगाव, पुन्हा सोलापूर, पंचमहाल असा १९३४ पर्यंत सेवाकाळ बजावून १९३४ च्या नोव्हेंबर महिन्यात त्यांनी मुंबई परिसरातील सूत्रे हाती घेतली. येथून त्यांना अधिकाधिक आव्हानांना सामोरे जावे मुस्लीम जातीय दंगलीसारख्या नियंत्रणाखाली आणण्यासाठी त्यांना तारेवरची कसरत करावी लागली. पोलीस उपायुक्त पदाचा दर्जा त्यांना मिळाला होता. लागले. हिंदू- कटू प्रसंगांना भेंडी बाजार भागात जातीय दंगलींना सुरुवात झाली असे लक्षात येताच ते तेथे थडकले. दंगलखोर एकमेकांना जिवे मारत आहेत, असे लक्षात येताच, त्यांनी ताबडतोब नायगाव मुख्यालयातून पोलिसांची जादा कुमक मागविली, आणि संचारबंदी पुकारून काही तासांतच दंगल काबूत आणली. त्यामुळे पोलीस आयुक्त स्मिथ यांनी त्यांना शाबासकी दिली. तथापि ताबडतोब संचारबंदी (कर्फ्यू) जारी केल्याने हे घडल्याचे नारायणरावांनी सांगताच ते संतप्त झाले. संचारबंदी जारी करण्याचा अधिकार मुंबई पोलिसांना नव्हता. तो चीफ प्रेसिडेंसी मॅजिस्ट्रेटनाच असतो. यामुळे पोलीस खाते अडचणीत असतानाही चीफ प्रेसिडेंसी दस्तूर यांनी आपणच तसा आदेश दिला असल्याचे सांगून पोलिसांसमोरील संकट दूर केले. निरपराध लोकांचे प्राण वाचावे यासाठी नारायणरावांनी हा खटाटोप केला होता. मुंबई प्रदेश काँग्रेस समितीचे तत्कालीन अध्यक्ष सरदार वल्लभभाई पटेल यांनी त्यांच्यासमोर एक मोठा पेचप्रसंग निर्माण केला होता. प्रेमप्रकरणात फसगत झालेल्या सरलाबेन नावाच्या एका युवतीच्या विवाहात अडथळा निर्माण झाला होता. लफंगा निघालेला प्रियकर छायाचित्रे, तसेच प्रेमपत्रे दाखवून तिला वेठीला धरत होता. तिने याबाबत महात्मा गांधींना पत्र<noinclude></noinclude> 9v38ittk1j7k865rmeqyopwah4rmo7p 0 68793 155085 154167 2022-07-24T16:53:48Z QueerEcofeminist 918 added [[Category:अर्धुक]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = अर्धुक | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = | पुढील = [[अर्धुक/अनुक्रमणिका|अनुक्रमणिका]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="अर्धुक (Ardhuk).pdf" from="1" to="3 " /> [[वर्ग:अर्धुक]] 8ipi9cki8x95hcy2vd8r95ayqdk1khz 155086 155085 2022-07-24T16:54:52Z QueerEcofeminist 918 "[[अर्धुक]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = अर्धुक | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = | पुढील = [[अर्धुक/अनुक्रमणिका|अनुक्रमणिका]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="अर्धुक (Ardhuk).pdf" from="1" to="3 " /> [[वर्ग:अर्धुक]] 8ipi9cki8x95hcy2vd8r95ayqdk1khz 0 70080 155087 153895 2022-07-24T16:54:54Z QueerEcofeminist 918 "[[अर्धुक/अनुक्रमणिका]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = अर्धुक | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[अर्धुक/अनुक्रमणिका|अनुक्रमणिका]] | पुढील = [[अर्धुक/उषा|उषा]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="अर्धुक (Ardhuk).pdf" from="4" to="5 " /> [[वर्ग:अर्धुक]] 28jq66zdyucbj8ih0r8348a1sbrzivy 0 70081 155088 153900 2022-07-24T16:54:58Z QueerEcofeminist 918 "[[अर्धुक/उषा]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = अर्धुक | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[अर्धुक/अनुक्रमणिका|अनुक्रमणिका]] | पुढील = [[अर्धुक/रखमा|रखमा]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="अर्धुक (Ardhuk).pdf" from="6 " to="13 " /> [[वर्ग:अर्धुक]] pltvm93yf8wolr9owldepkmragenk9w 0 70082 155095 153899 2022-07-24T16:55:22Z QueerEcofeminist 918 "[[अर्धुक/रखमा]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = अर्धुक | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[अर्धुक/उषा|उषा]] | पुढील = [[अर्धुक/सीता|सीता]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="अर्धुक (Ardhuk).pdf" from="14 " to="19 " /> [[वर्ग:अर्धुक]] qfk2tx64oywmev0uvv2sgkux4uj2yio 0 70083 155099 153908 2022-07-24T16:55:34Z QueerEcofeminist 918 "[[अर्धुक/सीता]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = अर्धुक | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[अर्धुक/रखमा|रखमा]] | पुढील = [[अर्धुक/नकुसा|नकुसा]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="अर्धुक (Ardhuk).pdf" from="20 " to="29 " /> [[वर्ग:अर्धुक]] jklulumfx1z8ua1wwy6kju2s87ma6yg 0 70084 155090 153905 2022-07-24T16:55:05Z QueerEcofeminist 918 "[[अर्धुक/नकुसा]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = अर्धुक | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[अर्धुक/सीता|सीता]] | पुढील = [[अर्धुक/यमुना|यमुना]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="अर्धुक (Ardhuk).pdf" from="30 " to="34 " /> [[वर्ग:अर्धुक]] ijupl4om5nfiu4k5i82uhl17uxz2d8f 0 70085 155094 153898 2022-07-24T16:55:19Z QueerEcofeminist 918 "[[अर्धुक/यमुना]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = अर्धुक | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[अर्धुक/नकुसा|नकुसा]] | पुढील = [[अर्धुक/रुक्मिणी|रुक्मिणी]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="अर्धुक (Ardhuk).pdf" from="35 " to="40 " /> [[वर्ग:अर्धुक]] 6m2gb5z6x5dgevyu1wecdkgjj7ns8rg 0 70086 155096 153909 2022-07-24T16:55:26Z QueerEcofeminist 918 "[[अर्धुक/रुक्मिणी]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = अर्धुक | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[अर्धुक/यमुना|यमुना]] | पुढील = [[अर्धुक/सुवर्णा|सुवर्णा]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="अर्धुक (Ardhuk).pdf" from="41 " to="48 " /> [[वर्ग:अर्धुक]] os2xugu0qs1dffb1xzftv5wc7413vrm 0 70087 155101 153910 2022-07-24T16:55:40Z QueerEcofeminist 918 "[[अर्धुक/सुवर्णा]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = अर्धुक | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[अर्धुक/रुक्मिणी|रुक्मिणी]] | पुढील = [[अर्धुक/सपना|सपना]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="अर्धुक (Ardhuk).pdf" from="49 " to="56 " /> [[वर्ग:अर्धुक]] fsa6qpq8wanq3fir0o54dqv0s42md4y 0 70088 155098 153903 2022-07-24T16:55:32Z QueerEcofeminist 918 "[[अर्धुक/सपना]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = अर्धुक | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[अर्धुक/सुवर्णा|सुवर्णा]] | पुढील = [[अर्धुक/संगीता|संगीता]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="अर्धुक (Ardhuk).pdf" from="57 " to="63 " /> [[वर्ग:अर्धुक]] deruvyisti25c483mq0pqa9mlnwn9ih 0 70089 155097 153907 2022-07-24T16:55:30Z QueerEcofeminist 918 "[[अर्धुक/संगीता]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = अर्धुक | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[अर्धुक/सपना|सपना]] | पुढील = [[अर्धुक/मंगल|मंगल]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="अर्धुक (Ardhuk).pdf" from="64 " to="69 " /> [[वर्ग:अर्धुक]] sqvxv7i854s8wf9xz03z2be24z8h9c0 0 70090 155091 153896 2022-07-24T16:55:10Z QueerEcofeminist 918 "[[अर्धुक/मंगल]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = अर्धुक | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[अर्धुक/संगीता|संगीता]] | पुढील = [[अर्धुक/मार्गरेट|मार्गरेट]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="अर्धुक (Ardhuk).pdf" from="70 " to="78 " /> [[वर्ग:अर्धुक]] cry9ldui2o97dxi09lbmzvtu188hrph 0 70091 155093 153906 2022-07-24T16:55:15Z QueerEcofeminist 918 "[[अर्धुक/मार्गरेट]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = अर्धुक | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[अर्धुक/मंगल|मंगल]] | पुढील = [[अर्धुक/सुमन|सुमन]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="अर्धुक (Ardhuk).pdf" from="79 " to="86 " /> [[वर्ग:अर्धुक]] p016ojlw8m33vltop0hha89smpq2yvb 0 70092 155100 153901 2022-07-24T16:55:37Z QueerEcofeminist 918 "[[अर्धुक/सुमन]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = अर्धुक | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[अर्धुक/मंगल|मंगल]] | पुढील = [[अर्धुक/जना|जना]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="अर्धुक (Ardhuk).pdf" from="87 " to="94 " /> [[वर्ग:अर्धुक]] 1iomvtqmwm6crajc9k2pcbqykpvszbt 0 70093 155089 153897 2022-07-24T16:55:02Z QueerEcofeminist 918 "[[अर्धुक/जना]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = अर्धुक | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[अर्धुक/सुमन|सुमन]] | पुढील = [[अर्धुक/स्त्री-मुक्ती:एक चिंतन|स्त्री-मुक्ती:एक चिंतन]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="अर्धुक (Ardhuk).pdf" from="95 " to="99 " /> [[वर्ग:अर्धुक]] p9wwyorcmk420pu779d4d8nw677nzj4 0 70094 155102 153904 2022-07-24T16:55:44Z QueerEcofeminist 918 "[[अर्धुक/स्त्री-मुक्ती:एक चिंतन]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = अर्धुक | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[अर्धुक/जना|जना]] | पुढील = [[अर्धुक/मलपृष्ठ|मलपृष्ठ]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="अर्धुक (Ardhuk).pdf" from="100 " to="107 " /> [[वर्ग:अर्धुक]] r7endgzypypbveokfxq2bhjyxygsi93 0 70095 155092 153902 2022-07-24T16:55:12Z QueerEcofeminist 918 "[[अर्धुक/मलपृष्ठ]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = अर्धुक | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[अर्धुक/स्त्री-मुक्ती:एक चिंतन|स्त्री-मुक्ती:एक चिंतन]] | पुढील = | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="अर्धुक (Ardhuk).pdf" from="108 " to="108 " /> [[वर्ग:अर्धुक]] lr8fxqhe9inounm5tm808x0cvhrl24l 0 70113 155067 154164 2022-07-24T16:49:43Z QueerEcofeminist 918 added [[Category:कमळाची पानं]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = कमळाची पानं | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = | पुढील = [[कमळाची पानं/अनुक्रमणिका|अनुक्रमणिका]] | वर्ष = २०१४ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf" from="1" to="3 " /> [[वर्ग:कमळाची पानं]] ql8mlokc02gmgkr9z2w5fzw6yzesm52 155068 155067 2022-07-24T16:51:37Z QueerEcofeminist 918 "[[कमळाची पानं]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले आणि संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = कमळाची पानं | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = | पुढील = [[कमळाची पानं/अनुक्रमणिका|अनुक्रमणिका]] | वर्ष = २०१४ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf" from="1" to="3 " /> [[वर्ग:कमळाची पानं]] ql8mlokc02gmgkr9z2w5fzw6yzesm52 0 70114 155069 154213 2022-07-24T16:51:40Z QueerEcofeminist 918 "[[कमळाची पानं/अनुक्रमणिका]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले आणि संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = कमळाची पानं | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[कमळाची पानं/अनुक्रमणिका|अनुक्रमणिका]] | पुढील = [[कमळाची पानं/कमळाची पानं|कमळाची पानं]] | वर्ष = २०१४ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf" from="4 " to="4 " /> [[वर्ग:कमळाची पानं]] jobfl5htx8259uws89w0vkrm3jrdf83 0 70115 155074 154214 2022-07-24T16:51:53Z QueerEcofeminist 918 "[[कमळाची पानं/कमळाची पानं]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले आणि संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = कमळाची पानं | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[कमळाची पानं/अनुक्रमणिका|अनुक्रमणिका]] | पुढील = [[कमळाची पानं/देणेकरीण|देणेकरीण]] | वर्ष = २०१४ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf" from="5 " to="17 " /> [[वर्ग:कमळाची पानं]] 7is2vudhcvmoocm0ehojt8dow3uert1 0 70116 155077 154220 2022-07-24T16:52:01Z QueerEcofeminist 918 "[[कमळाची पानं/देणेकरीण]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले आणि संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = कमळाची पानं | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[कमळाची पानं/कमळाची पानं|कमळाची पानं]] | पुढील = [[कमळाची पानं/आमचा मित्र|आमचा मित्र]] | वर्ष = २०१४ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf" from="18 " to="29 " /> [[वर्ग:कमळाची पानं]] c8g0atxq3eridt5nerxp84muvx5fptq 0 70117 155072 154215 2022-07-24T16:51:48Z QueerEcofeminist 918 "[[कमळाची पानं/आमचा मित्र]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले आणि संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = कमळाची पानं | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[कमळाची पानं/देणेकरीण|देणेकरीण]] | पुढील = [[कमळाची पानं/बिनशेवटाची गोष्ट|बिनशेवटाची गोष्ट]] | वर्ष = २०१४ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf" from="30 " to="39 " /> [[वर्ग:कमळाची पानं]] nl92ddjvg7wwgvds3lc9ftwwdbk33tu 0 70118 155078 154217 2022-07-24T16:52:04Z QueerEcofeminist 918 "[[कमळाची पानं/बिनशेवटाची गोष्ट]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले आणि संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = कमळाची पानं | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[कमळाची पानं/आमचा मित्र|आमचा मित्र]] | पुढील = [[कमळाची पानं/वळणं|वळणं]] | वर्ष = २०१४ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf" from="40 " to="44 " /> [[वर्ग:कमळाची पानं]] b0rnlqgawttnbyo7baaiff2wlnhrrw9 0 70119 155081 154218 2022-07-24T16:52:12Z QueerEcofeminist 918 "[[कमळाची पानं/वळणं]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले आणि संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = कमळाची पानं | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[कमळाची पानं/बिनशेवटाची गोष्ट|बिनशेवटाची गोष्ट]] | पुढील = [[कमळाची पानं/रोमा|रोमा]] | वर्ष = २०१४ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf" from="45 " to="55 " /> [[वर्ग:कमळाची पानं]] bgktoybj9fxmvj752b9qrdzmjvl8avw 0 70120 155080 154216 2022-07-24T16:52:09Z QueerEcofeminist 918 "[[कमळाची पानं/रोमा]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले आणि संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = कमळाची पानं | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[कमळाची पानं/वळणं|वळणं]] | पुढील = [[कमळाची पानं/वांझोटी|वांझोटी]] | वर्ष = २०१४ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf" from="56 " to="67 " /> [[वर्ग:कमळाची पानं]] 0p4excdmdn9hxkd0900hun0962og8ym 0 70121 155082 154219 2022-07-24T16:52:14Z QueerEcofeminist 918 "[[कमळाची पानं/वांझोटी]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले आणि संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = कमळाची पानं | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[कमळाची पानं/रोमा|रोमा]] | पुढील = [[कमळाची पानं/तणावे|तणावे]] | वर्ष = २०१४ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf" from="68 " to="76 " /> [[वर्ग:कमळाची पानं]] gttb5rws8ayki3tkteqvhjffri264yn 0 70125 155076 154234 2022-07-24T16:51:58Z QueerEcofeminist 918 "[[कमळाची पानं/तणावे]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले आणि संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = कमळाची पानं | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[कमळाची पानं/वांझोटी|वांझोटी]] | पुढील = [[कमळाची पानं/संवाद|संवाद]] | वर्ष = २०१४ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf" from="77 " to="104 " /> [[वर्ग:कमळाची पानं]] a3s5dqttbxluqkszbqo3i73sm5fnb5f 0 70126 155084 154264 2022-07-24T16:52:19Z QueerEcofeminist 918 "[[कमळाची पानं/संवाद]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले आणि संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = कमळाची पानं | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[कमळाची पानं/तणावे|तणावे]] | पुढील = [[कमळाची पानं/कावळीचं घरटं|कावळीचं घरटं]] | वर्ष = २०१४ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf" from="105 " to="113 " /> [[वर्ग:कमळाची पानं]] 40klpgg733z32afg5wf9vht0kx9ybvo 0 70127 155075 154274 2022-07-24T16:51:55Z QueerEcofeminist 918 "[[कमळाची पानं/कावळीचं घरटं]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले आणि संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = कमळाची पानं | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[कमळाची पानं/संवाद|संवाद]] | पुढील = [[कमळाची पानं/आपलं माणूस|आपलं माणूस]] | वर्ष = २०१४ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf" from="114 " to="125 " /> [[वर्ग:कमळाची पानं]] 84yq69pur7yo3ymtk4onkvfsoiutf69 0 70128 155071 154287 2022-07-24T16:51:45Z QueerEcofeminist 918 "[[कमळाची पानं/आपलं माणूस]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले आणि संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = कमळाची पानं | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[कमळाची पानं/कावळीचं घरटं|कावळीचं घरटं]] | पुढील = [[कमळाची पानं/एका प्रवासाची सांगता|एका प्रवासाची सांगता]] | वर्ष = २०१४ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf" from="126 " to="137 " /> [[वर्ग:कमळाची पानं]] kuj9mci0rln8h3j2blcxs5nd969zcqm 0 70129 155073 154300 2022-07-24T16:51:50Z QueerEcofeminist 918 "[[कमळाची पानं/एका प्रवासाची सांगता]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले आणि संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = कमळाची पानं | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[कमळाची पानं/आपलं माणूस|आपलं माणूस]] | पुढील = [[कमळाची पानं/शिळी कढी आणि राष्ट्रवाद|शिळी कढी आणि राष्ट्रवाद]] | वर्ष = २०१४ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf" from="138 " to="146 " /> [[वर्ग:कमळाची पानं]] fxtu9azgjrn4hd371ezgqlhvwfyfw08 0 70131 155083 154331 2022-07-24T16:52:17Z QueerEcofeminist 918 "[[कमळाची पानं/शिळी कढी आणि राष्ट्रवाद]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले आणि संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = कमळाची पानं | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[कमळाची पानं/एका प्रवासाची सांगता|एका प्रवासाची सांगता]] | पुढील = [[कमळाची पानं/अनुरूप|अनुरूप]] | वर्ष = २०१४ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf" from="147" to="158 " /> [[वर्ग:कमळाची पानं]] 8o0nyoa7zkkz6xudpg8oa9x6seb2bn1 0 70132 155070 154345 2022-07-24T16:51:42Z QueerEcofeminist 918 "[[कमळाची पानं/अनुरूप]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले आणि संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = कमळाची पानं | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[कमळाची पानं/शिळी कढी आणि राष्ट्रवाद|शिळी कढी आणि राष्ट्रवाद]] | पुढील = [[कमळाची पानं/मलपृष्ठ|मलपृष्ठ]] | वर्ष = २०१४ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf" from="159 " to="175 " /> [[वर्ग:कमळाची पानं]] 61rn34m3nzhciv5g3pntrvcg0d30gjv 0 70133 155079 154346 2022-07-24T16:52:06Z QueerEcofeminist 918 "[[कमळाची पानं/मलपृष्ठ]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले आणि संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = कमळाची पानं | साहित्यिक = जाई निंबकर | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[कमळाची पानं/अनुरूप|अनुरूप]] | पुढील = | वर्ष = २०१४ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf" from="176" to="176 " /> [[वर्ग:कमळाची पानं]] 0h7phr2lef6fw1pm11e5qljr7r1gbt9 0 70245 155052 154610 2022-07-24T16:46:28Z QueerEcofeminist 918 added [[Category:आपले आभाळ पेलताना]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/प्रस्तावना|प्रस्तावना]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=1 to=4 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] 1lfnkvqa8evowvze5npe5wotydj9i13 155055 155052 2022-07-24T16:48:51Z QueerEcofeminist 918 "[[आपले आभाळ पेलताना]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले म्हणून संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/प्रस्तावना|प्रस्तावना]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=1 to=4 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] 1lfnkvqa8evowvze5npe5wotydj9i13 0 70246 155047 154611 2022-07-24T16:45:19Z QueerEcofeminist 918 [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] जोडले [[c:Help:Cat-a-lot|कॅट-अ-लॉट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/प्रस्तावना|प्रस्तावना]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/हरेक वेदनेचा रंग वेगळा|हरेक वेदनेचा रंग वेगळा]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=5 to=7 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] ddtdfb7qdf42ckq6tk2d2yft4b3882n 155061 155047 2022-07-24T16:49:05Z QueerEcofeminist 918 "[[आपले आभाळ पेलताना/प्रस्तावना]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले म्हणून संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/प्रस्तावना|प्रस्तावना]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/हरेक वेदनेचा रंग वेगळा|हरेक वेदनेचा रंग वेगळा]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=5 to=7 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] ddtdfb7qdf42ckq6tk2d2yft4b3882n 0 70247 155048 154612 2022-07-24T16:45:19Z QueerEcofeminist 918 [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] जोडले [[c:Help:Cat-a-lot|कॅट-अ-लॉट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/प्रस्तावना|प्रस्तावना]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/रुखसाना .. लक्ष्मी.. की लिली? एक भारतीय स्त्री ?|रुखसाना .. लक्ष्मी.. की लिली? एक भारतीय स्त्री ?]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=8 to=20 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] cfqzhygi7b33drng5hgo4hhpva792l3 155066 155048 2022-07-24T16:49:17Z QueerEcofeminist 918 "[[आपले आभाळ पेलताना/हरेक वेदनेचा रंग वेगळा]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले म्हणून संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/प्रस्तावना|प्रस्तावना]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/रुखसाना .. लक्ष्मी.. की लिली? एक भारतीय स्त्री ?|रुखसाना .. लक्ष्मी.. की लिली? एक भारतीय स्त्री ?]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=8 to=20 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] cfqzhygi7b33drng5hgo4hhpva792l3 0 70248 155049 154613 2022-07-24T16:45:19Z QueerEcofeminist 918 [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] जोडले [[c:Help:Cat-a-lot|कॅट-अ-लॉट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/हरेक वेदनेचा रंग वेगळा|हरेक वेदनेचा रंग वेगळा]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/मेरे हाँथो में नऊ नऊ चुडियाॅं रेऽऽऽ|मेरे हाँथो में नऊ नऊ चुडियाॅं रेऽऽऽ]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=21 to=30 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] lwfc9mbf68uedzgcak8k52innzrgm0b 155064 155049 2022-07-24T16:49:12Z QueerEcofeminist 918 "[[आपले आभाळ पेलताना/रुखसाना .. लक्ष्मी.. की लिली? एक भारतीय स्त्री ?]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले म्हणून संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/हरेक वेदनेचा रंग वेगळा|हरेक वेदनेचा रंग वेगळा]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/मेरे हाँथो में नऊ नऊ चुडियाॅं रेऽऽऽ|मेरे हाँथो में नऊ नऊ चुडियाॅं रेऽऽऽ]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=21 to=30 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] lwfc9mbf68uedzgcak8k52innzrgm0b 0 70249 155044 154614 2022-07-24T16:45:19Z QueerEcofeminist 918 [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] जोडले [[c:Help:Cat-a-lot|कॅट-अ-लॉट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/रुखसाना .. लक्ष्मी.. की लिली? एक भारतीय स्त्री ?|रुखसाना .. लक्ष्मी.. की लिली? एक भारतीय स्त्री ?]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/उगवाईच्या दिशेने जाणारी शांतू.|उगवाईच्या दिशेने जाणारी शांतू.]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=31 to=38 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] c4sr4t9nordpl6yoowqvvg8sw9kknhh 155063 155044 2022-07-24T16:49:10Z QueerEcofeminist 918 "[[आपले आभाळ पेलताना/मेरे हाँथो में नऊ नऊ चुडियाॅं रेऽऽऽ]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले म्हणून संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/रुखसाना .. लक्ष्मी.. की लिली? एक भारतीय स्त्री ?|रुखसाना .. लक्ष्मी.. की लिली? एक भारतीय स्त्री ?]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/उगवाईच्या दिशेने जाणारी शांतू.|उगवाईच्या दिशेने जाणारी शांतू.]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=31 to=38 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] c4sr4t9nordpl6yoowqvvg8sw9kknhh 0 70250 155040 154615 2022-07-24T16:45:19Z QueerEcofeminist 918 [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] जोडले [[c:Help:Cat-a-lot|कॅट-अ-लॉट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/मेरे हाँथो में नऊ नऊ चुडियाॅं रेऽऽऽ|मेरे हाँथो में नऊ नऊ चुडियाॅं रेऽऽऽ]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/कहाणी निर्मलाची|कहाणी निर्मलाची]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=39 to=45 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] refcjmew3d71kprdawd0m70z5s9ltzu 155056 155040 2022-07-24T16:48:54Z QueerEcofeminist 918 "[[आपले आभाळ पेलताना/उगवाईच्या दिशेने जाणारी शांतू.]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले म्हणून संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/मेरे हाँथो में नऊ नऊ चुडियाॅं रेऽऽऽ|मेरे हाँथो में नऊ नऊ चुडियाॅं रेऽऽऽ]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/कहाणी निर्मलाची|कहाणी निर्मलाची]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=39 to=45 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] refcjmew3d71kprdawd0m70z5s9ltzu 0 70251 155041 154616 2022-07-24T16:45:19Z QueerEcofeminist 918 [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] जोडले [[c:Help:Cat-a-lot|कॅट-अ-लॉट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/उगवाईच्या दिशेने जाणारी शांतू.|उगवाईच्या दिशेने जाणारी शांतू.]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/सुधामती..... , भेगाळ भुईवरून भरारणारी!!!|सुधामती..... , भेगाळ भुईवरून भरारणारी!!!]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=46 to=60 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] 19jenvvi4fh706zfew79idhn3ml7q2w 155057 155041 2022-07-24T16:48:56Z QueerEcofeminist 918 "[[आपले आभाळ पेलताना/कहाणी निर्मलाची]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले म्हणून संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/उगवाईच्या दिशेने जाणारी शांतू.|उगवाईच्या दिशेने जाणारी शांतू.]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/सुधामती..... , भेगाळ भुईवरून भरारणारी!!!|सुधामती..... , भेगाळ भुईवरून भरारणारी!!!]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=46 to=60 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] 19jenvvi4fh706zfew79idhn3ml7q2w 0 70252 155042 154617 2022-07-24T16:45:19Z QueerEcofeminist 918 [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] जोडले [[c:Help:Cat-a-lot|कॅट-अ-लॉट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/कहाणी निर्मलाची|कहाणी निर्मलाची]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/गीताईचे भागवत ....|गीताईचे भागवत ....]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=61 to=68 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] quk74hu8u8tu06b7t94v5beqd8tqsqf 155065 155042 2022-07-24T16:49:14Z QueerEcofeminist 918 "[[आपले आभाळ पेलताना/सुधामती..... , भेगाळ भुईवरून भरारणारी!!!]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले म्हणून संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/कहाणी निर्मलाची|कहाणी निर्मलाची]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/गीताईचे भागवत ....|गीताईचे भागवत ....]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=61 to=68 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] quk74hu8u8tu06b7t94v5beqd8tqsqf 0 70253 155050 154618 2022-07-24T16:45:19Z QueerEcofeminist 918 [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] जोडले [[c:Help:Cat-a-lot|कॅट-अ-लॉट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/सुधामती..... , भेगाळ भुईवरून भरारणारी!!!|सुधामती..... , भेगाळ भुईवरून भरारणारी!!!]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/दैवा... दैवशीला....!!|दैवा... दैवशीला....!!]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=69 to=76 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] 2oq2iaejunkqspqxc2hbw0pbfjjavvf 155058 155050 2022-07-24T16:48:58Z QueerEcofeminist 918 "[[आपले आभाळ पेलताना/गीताईचे भागवत ....]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले म्हणून संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/सुधामती..... , भेगाळ भुईवरून भरारणारी!!!|सुधामती..... , भेगाळ भुईवरून भरारणारी!!!]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/दैवा... दैवशीला....!!|दैवा... दैवशीला....!!]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=69 to=76 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] 2oq2iaejunkqspqxc2hbw0pbfjjavvf 0 70254 155043 154619 2022-07-24T16:45:19Z QueerEcofeminist 918 [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] जोडले [[c:Help:Cat-a-lot|कॅट-अ-लॉट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/गीताईचे भागवत ....|गीताईचे भागवत ....]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/तीन गज की ओढनी....|तीन गज की ओढनी....]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=77 to=86 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] qpiy6zosal0l5em4ryq3lwlhqhekpuq 155060 155043 2022-07-24T16:49:03Z QueerEcofeminist 918 "[[आपले आभाळ पेलताना/दैवा... दैवशीला....!!]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले म्हणून संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/गीताईचे भागवत ....|गीताईचे भागवत ....]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/तीन गज की ओढनी....|तीन गज की ओढनी....]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=77 to=86 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] qpiy6zosal0l5em4ryq3lwlhqhekpuq 0 70255 155045 154620 2022-07-24T16:45:19Z QueerEcofeminist 918 [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] जोडले [[c:Help:Cat-a-lot|कॅट-अ-लॉट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/दैवा... दैवशीला....!!|दैवा... दैवशीला....!!]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/मलपृष्ठ|मलपृष्ठ]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=87 to=94 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] kl9ps8fsz8axfuxuiv55dfork3ib2qd 155059 155045 2022-07-24T16:49:00Z QueerEcofeminist 918 "[[आपले आभाळ पेलताना/तीन गज की ओढनी....]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले म्हणून संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/दैवा... दैवशीला....!!|दैवा... दैवशीला....!!]] | पुढील = [[आपले आभाळ पेलताना/मलपृष्ठ|मलपृष्ठ]] | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=87 to=94 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] kl9ps8fsz8axfuxuiv55dfork3ib2qd 0 70256 155046 154621 2022-07-24T16:45:19Z QueerEcofeminist 918 [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] जोडले [[c:Help:Cat-a-lot|कॅट-अ-लॉट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/तीन गज की ओढनी....|तीन गज की ओढनी....]] | पुढील = | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=95 to=95 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] 1059csup61ifm6poehgnlf2pozyf0z2 155062 155046 2022-07-24T16:49:07Z QueerEcofeminist 918 "[[आपले आभाळ पेलताना/मलपृष्ठ]]" ला ने संरक्षित केले: पुर्ण झाले म्हणून संरक्षित केले (via JWB) ([संपादन=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत) [स्थानांतरण=फक्त स्वयंशाबीत (ऑटोकन्फर्म) सदस्यांनाच परवानगी आहे] (अनंत)) wikitext text/x-wiki {{शीर्ष | शीर्षक = आपले आभाळ पेलताना | साहित्यिक = शैला लोहिया | अनुवादक = | विभाग = | मागील = [[आपले आभाळ पेलताना/तीन गज की ओढनी....|तीन गज की ओढनी....]] | पुढील = | वर्ष = १९९७ | टिपण = | वर्ग = | दालन = }} <pages index="आपले आभाळ पेलताना.pdf" from=95 to=95 /> [[वर्ग:आपले आभाळ पेलताना]] 1059csup61ifm6poehgnlf2pozyf0z2 104 70573 155034 2022-07-24T15:52:08Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>{{Css image crop |Image = मनतरंग.pdf |Page = 153 |bSize = 398 |cWidth = 263 |cHeight = 219 |oTop = 36 |oLeft = 45 |Location = center |Description = }}  {{gap}}आजकाल पुरस्कारांची चलती आहे. पूर्वी शासन, समाजसेवी संस्था, विविध प्रतिष्ठाने यांच्याद्वारे विविध क्षेत्रांत अतुलनीय कामगिरी करणाऱ्या समाजसेवेसाठी तसेच समर्पित वृत्तीने काम करणाऱ्या व्यक्तींना, संशोधन क्षेत्रात भरीव कामगिरी करणाऱ्या व्यक्तींना पुरस्कार दिले जात. परंतु अलीकडे गणेशोत्सव, नवरात्र आदी उत्सवांच्या निमित्ताने गल्ली - गावातही पुरस्कार वाटले जातात आणि त्यासाठी जात-पात-धर्म आपलेतुपले, नाती-गोती या अनुसार निकष लावले जातात. त्यामुळे पुरस्कार या शब्दाला गुळमुळीतपणा येऊ लागला आहे.<br>{{gap}}हे तर खरेच की, पुरस्कारामुळे त्या व्यक्तीचा आत्मविश्वास वाढून काम करण्याची प्रेरणा मिळते, उत्साह वाढतो. पण अलीकडे पुरस्कारांचे आगळेपण, त्यातील तेज लोपू लागलेय.<br>{{gap}}पूर्वी हे पुरस्कार जाहीर झाल्यानंतर त्या व्यक्तीला ही बातमी कळत असे. पुरस्कारासाठी व्यक्ती निवडताना विशेष काळजी घेतली जाई. त्या व्यक्तीबद्दलची माहिती त्या परिसरातील सन्माननीय व्यक्तींकडून प्रत्यक्ष भेटीतून गोळा केली जात असे. त्या व्यक्तीचे काम पाहिले जात असे. पण आज एक नवीनच पद्धत रूढ होऊ पाहात आहे. त्या व्यक्तीने प्रश्नावली भरून द्यायची. त्या<noinclude>{{Right|पुरस्कारांची कहाणी / १४५}}</noinclude> ccarhpq32j3o0mrldr4enytpa5k1w46 104 70574 155035 2022-07-24T15:57:38Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>व्यक्तीनेच सिद्ध करायचे की मी कशी वा कसा एकमेव 'योग्य' आहे. एक दिवस एक महिला कार्यकर्त्या दुसऱ्या जिल्ह्यातील तालुक्याच्या गावाहून खास मला भेटायला आल्या. पुरस्कारासाठी माझी शिफारस हवी होती.<br>{{gap}}"ताई तुमची शिफारस कामाला येईल असं अनेकांनी सांगितलं मला. तुम्हाला पण चार-दोन बक्षिसं मिळालीत म्हणे. मग ही प्रोसेस तुम्हाला माहीतच असेल. तुम्ही ओळखलंत ना मला ? तुम्ही महिला मेळाव्यासाठी आला होता ना. तेव्हा अध्यक्षांची ओळख मीच करून दिली होती. पुरस्कार मिळाला तर तुम्हाला बोलवीन सत्काराला. मग देता शिफारस ? ताई शिफारस अगदी पक्की करून द्या बरका !" माझ्याजवळ काय उत्तर होते?<br>{{gap}}दहा-बारा वर्षांपूर्वीची गोष्ट. मी आईला भेटायला गेले होते. एक दिवस सकाळी एक गृहस्थ आईची चौकशी करत आले. त्यांना काम विचारले. ते जिल्हा परिषदेतील कर्मचारी होते. या परिषदेला शासकीय पुरस्कारासाठी आईच्या नावाची शिफारस करावयाची होती. इतके फोटो, तितके फॉर्मस् ,एवढी शिफारसपत्रे वगैरे वगैरे...आणि मग सूचना, की ते पुण्याचे ढमके शासनात त्यांचे भक्कम वजन आहे. त्यांचे पत्र जोडले तर काम फत्तेच!<br>{{gap}}आमचे संभाषण सुरू असतानाच आई आमच्यात घुसली नि आम्हाला सुनावले.<br>{{gap}}"भाऊ कितव्यांदा येताहात ? यापूर्वी माझ्याकडे हे सारे मागितलेत. किती वेळा सांगू की पुरस्कारासाठी शिफारस मागायला जाणं माझ्या शिस्तीत बसत नाही. तुमच्या पुरस्कारासाठी का गेली पंचवीस वर्षे मी काम करते ? किती वेळा सांगायचे की माझ्या समाधानासाठी खुशीसाठी करते. शासनाच्या गौरवाने मी खुश होऊ ? आम्ही याला लबाडी म्हणतो. कृपा करून यासाठी पुन्हा येऊ नका." मी योग्य वाटले तर मला न विचारता पुरस्कार द्या ना ! 'देणेघेणे' सारखा हा काय व्यवसाय आहे ?"<br>{{gap}}आई घरात गेल्यावर त्या गृहस्थांनी आपले मन मोकळे केले,<br>{{gap}}"ताई, तुमच्या आईच या पुरस्कारासाठी योग्य आहेत असे आम्हांला मनापासून वाटते. शासनाचा कारभार म्हणजे नुसता कागदी घोड्यांचा व्यवहार आहे. ही कागदपत्रे आणा, ती प्रशस्तीपत्रे जोडा आणि खोटी कागदपत्रे सादर करणाऱ्या सर्वस्वी अपात्र व्यक्ती हे पुरस्कार ओढून नेतात. ते पाहवत नाही.<noinclude>{{rh|मनतरंग / १४५ ||}}</noinclude> fndjbrl58gv2klnxpxeikemrf1pieu6 104 70575 155036 2022-07-24T16:00:45Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>म्हणून मी दरवर्षी आईंना त्रास देतो आहे, उत्कृष्ट शिक्षक पुरस्कारासाठी विद्यार्थ्यांची प्रशस्तीपत्रे जोडावी लागतात आणि मुख्याध्यापकांची शिफारस. मग जो शिक्षक त्यांना खुश करील तो 'उत्कृष्ट.' आई पुरस्कारापेक्षा ही योग्य आहेत. पुन्हा नाही मी या कामासाठी येणार..."<br>{{gap}}पूर्वी पुरस्कारांचे समाजाला कौतुक होते. आजकाल पुरस्काराच्या बातम्या इतक्या जागोजाग असतात की वाचणाराही ती बातमी टाळून पलीकडे जातो. माझ्या ओळखीचे गृहस्थ सांगत होते की, 'हूज हूँ' सारख्या संग्रहात तीनशे डॉलर्स रजिस्ट्रेशन फी देऊन 'नाव' येऊ शकते. तर पुरस्काराची ही कहाणी. अवमूल्यन कशाकशाचे करणार आम्ही ?<br>{{Right|■ ■ ■}}<noinclude>{{Right|पुरस्कारांची कहाणी/ १४७}}</noinclude> hb4oje3jsb8504e0ujjxjo86ohg7k47 104 70576 155037 2022-07-24T16:03:36Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>{{Css image crop |Image = मनतरंग.pdf |Page = 156 |bSize = 405 |cWidth = 297 |cHeight = 201 |oTop = 39 |oLeft = 44 |Location = center |Description = }}  {{gap}}माझी विद्यार्थिनी 'एसटी' तून प्रवास करीत होती. शेजारी बसलेला माणूस सारखा विडी फुकीत होता. एस.टी.त नेहमीप्रमाणे पाटी लावलेली होती, 'धुम्रपान करू नये' वगैरे. पण ती पाटी नियम म्हणून लावलेली असते. नियम कुठे पाळायचे कुठे असतात ? तर आमच्या विद्यार्थिनी कन्येने शेजारील माणसाला ती पाटी दाखवली आणि विनंती केली. तिला त्या धुराचा त्रास होतो हे सांगितले. सदगृस्थांनी त्या बोलण्याकडे निर्विकारपणे दुर्लक्ष केले आणि त्याचा कार्यक्रम सुरूच ठेवला. तिने कंडक्टर महोदयांजवळ तक्रार केली तर त्यांचेही उत्तर असे,<br>{{gap}}"बाई, असतात सवयी एकेकाला. उद्या नवरा शिग्रेटी ओढणारा मिळाला तर त्याला द्याल का सोडून ? खिडकीकडे तोंड करून बसा म्हणजे वास येणार नाही."<br>{{gap}}कन्येने पाटी दाखवताच "अवं त्या लावाव्याच लागतात, नियम कागदावर तसेच एस.टी.च्या गाडीवर" हे उत्तर नि हसणं, त्यानंतर बिडीमास्टरांचा टोमणा "या बाया शिकाया लागल्यापासून लई शाण्या झाल्यात" मग मात्र तिने दणका दिला, ओकारी काढीत संतापाने बोलली, "या धुराने मला उलटी होते. मला उलटी झाली तर तुमच्या अंगावर ओकीन. पुढच्या स्टेशनात एस.टी.च्या. कंट्रोलरला विचारते नियम कंडक्टरसाहेब."<br><noinclude>{{rh|मनतरंग / १४८ ||}}</noinclude> of1oo1ds7x4xuzvrazawarrznzzbt6a 104 70577 155038 2022-07-24T16:19:02Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>{{gap}}मग मात्र कंडक्टर हलला. त्या माणसाने विडी फेकली. त्याला दुसरीकडे बसवले गेले. आज फ्रंटलाईनचा १० सप्टेंबरचा अंक चाळताना तीन वर्षापूर्वी तिने सांगितलेला हा अनुभव आठवला.<br>{{gap}}केरळचे उच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश ए.आर.लक्ष्मण आणि जस्टीस के. नारायण कुरूप यांनी १२ जुलै १९९९ ला दिलेल्या निकालाने केरळातील सिगारेट ओढणाऱ्यांच्या 'स्वातंत्र्यावर' अर्थात सिगारेटच्या धुराने भवतालच्या लोकांना त्रास देण्याच्या, त्यांच्या आरोग्यास अपाय करण्याच्या स्वातंत्र्यावर गदा आली आहे. इंग्रजी विषयाची अध्यापिका आपल्या तीन मुलांसह कोट्टायाम ते एर्नाकुलम प्रवास करीत होती. तिने गाडीत धूम्रपान करणाऱ्या सहप्रवाशास विनंती केली असावी. नेहमीप्रमाणे त्याने दुर्लक्ष केले असावे. नाइलाजाने तिनं पोलिसांकडे तक्रार केली. तक्रार कोर्टात दाखल झाली आणि उच्च न्यायालयातील अत्यंत कर्तव्यदक्ष आणि सुजाण न्यायमूर्तीनी ४८ पानांचे निकालपत्र दिले. ही तक्रार व्यक्तिविरुद्धची नव्हती. पर्यावरण, मानवी स्वास्थ्य आणि भारतीय समाजातील वाढती व्यसनाधीनता या संदर्भात तिला अत्यंत महत्त्व होते. निकालात न्यायाधीशांनी जिल्हाधिकाऱ्याच्या द्वारे जिल्ह्यातील सार्वजनिक स्थळी धूम्रपान करण्यास मनाई हुकूम लागू केलाच परंतु पोलीस यंत्रणेमार्फत तत्काळ २०० रु. ते ५०० रु. दंड वसूल करण्याचे आदेश दिले. पैसे न दिल्यास एक महिना सक्तमजुरी ठोठावली. आज अवघ्या एक महिन्यात केरळ राज्यातील सार्वजनिक ठिकाणी आगगाडी, बसेस, देवस्थाने, रेल्वे स्टेशन, बस स्टेशन, विद्यालये, महाविद्यालये, न्यायालये, सर्व कार्यालये यांच्या परिसरात, धूम्रपान करणे हा गुन्हा तोही दखलपात्र गुन्हा ठरला आहे. तिरुवअनंतपुरमच्या रेल्वेत बसलेल्या एका प्रवाशाने शिस्तीत सिगारेट काढली. तल्लफ आली असेल बिचाऱ्याला ! तो लाईटरने ती पेटवणार तेवढ्यात शेजाऱ्याने त्याला सांगितले 'साहेब, हे केरळ आहे. वर्तमानपत्र नाही का वाचत ?'<br>{{gap}}"आमच्या उत्तरेत आम्ही सिगारेटच काय पण.." त्या प्रवाशाचे बोलणे अर्ध्यात तोडीत केरळी सदगृहस्थाने अभिमानाने उत्तर दिले "होय. पण हे केरळ आहे. सार्वजनिक ठिकाणी धूम्रपान केलेत तर ५०० रु दंड नाही तर महिनाभर गजाच्या आड जावे लागेल"<br>{{gap}}केरळमध्ये १०० टक्के साक्षरता आहे. जिथे शिक्षण असते तिथली माणसे<noinclude>{{Right|केरळ, कारगिल आक्रमण आणि गणेशोत्सव / १४९}}</noinclude> 08nujh2jvblbpgtzjc5olmgafi7agme 104 70578 155039 2022-07-24T16:22:13Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>विचार करू शकतात. काळाबरोबर धावू लागतात. केरळची मनोरमा जे करू शकली ते महाराष्ट्रातील यमुना करू शकणार नाही का ? तिला साथ शिक्षित समाजाची...पुरुषांची मिळाली. जिथे शिक्षण सार्वत्रिक असते तिथे, "या बाया शिक्षनामुळं लई बोलाया लागल्यात" अशी अवहेलना पुरुषांकडून होत नाही.<br>{{gap}}गणेशोत्सव थाटात सुरू आहेत. त्यानिमित्ताने प्रत्येक मराठी गावात उत्साहाचे वातावरण बहरले आहे. मराठी माणसाच्या मनात स्वातंत्र्यासाठी समर्पित होण्याची चेतना जागवावी म्हणून लोकमान्य टिळकांनी परंपरेला नवा अर्थ... नवा संदर्भ दिला. शंभर वर्षांनंतर तो परत धुळकटला आहे. नाचगाणी, ऑर्केस्ट्रा, यात बुडू पाहतोय. अशावेळी या उत्सवाच्या निमित्ताने गुटखा, तंबाखू, धूम्रपान, परस्त्रीगमन, दारू यांसारख्या व्यसनांना आळा घालण्यासाठी ठोस पावले उचलली पाहिजेत. या व्यसनांचे वाढते आक्रमण 'कारगिल आक्रमणा' पेक्षाही भयानक आहे.<br>{{Right|■ ■ ■}}<noinclude>{{rh|मनतरंग / १५० ||}}</noinclude> ryxzioeb2j99j1azx6013112jnx0dte 14 70579 155051 2022-07-24T16:46:04Z QueerEcofeminist 918 वर्ग wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 155053 155051 2022-07-24T16:47:02Z QueerEcofeminist 918 added [[Category:शैला लोहिया]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[वर्ग:शैला लोहिया]] 0fidzj3mt8y4jun106y5z8y51rtuqwe 14 70580 155054 2022-07-24T16:47:26Z QueerEcofeminist 918 वर्ग wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 104 70581 155103 2022-07-25T04:46:03Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>{{Css image crop |Image = मनतरंग.pdf |Page = 159 |bSize = 401 |cWidth = 294 |cHeight = 206 |oTop = 30 |oLeft = 39 |Location = center |Description = }}  {{gap}}सामाजिक कामातील कृतिशील सहभाग हे एक निमित्त. पण त्यामुळे अनेक देशांतील निसर्ग, माणसे, संस्कृती पाहण्याची संधी मिळाली. या भेटीतील अनुभव सांगण्याच्या निमित्ताने एका शिक्षकांच्या प्रबोधन वर्गात बोलावले होते. नुकतीच जर्मनीला भेट देऊन आले होते. ती माझी पहिलीच परदेश यात्रा. प्रत्येक अनुभव नवा आणि माझे डोळे, कान म्हणजे अगदी आसुसून टिपणारा ब्लॉटिग पेपरच ! मला आवडलेल्या काहीशा आगळ्या अनुभवांचे मी विश्लेषण करून थांबले. इतक्यात मागून एक हात वर उंचावला. माझ्यासाठी एक प्रश्न होता.<br>{{gap}}"मॅडम, तुम्ही जर्मनीभेटीने खूप भारावलेल्या दिसता. पण आपल्या देशाची संस्कृती त्यांच्या पेक्षा किती महान आहे! हे तुम्हाला क्षणोक्षणी जाणवले असेलच ना?"<br>{{gap}}"होय, माझ्या मातृभूमीची आठवण मला क्षणोक्षणी होत होती. माझ्याही मनात माझ्या संस्कृतीबद्दलचा अभिमान ओतप्रोत भरला होता. पण तेथील लोकांनी विचारलेल्या प्रश्नांनी मला गोंधळात टाकले. माझ्या नजरेला नवी दृष्टी दिली." माझे उत्तर.<br>{{gap}}त्यांनी विचारलेले प्रश्न असे :-<br><noinclude>{{Right|उद्याच्या पिढ्यांना ते भाग्य देणार ना आम्ही ? / १५१}}</noinclude> 7r4x7nz3e7e9pjw83rnaal5542veu8p 104 70582 155104 2022-07-25T04:59:42Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>{{gap}}"आम्ही ऐकलंय की रुपकुँवर नावाच्या तरुण मुलीला मृत नवऱ्याबरोबर जाळून टाकले. नवरा मेला तर बायकोलाही त्याच्याबरोबर जाळतात म्हणे ! खरंय हे ? बायकोला केव्हाही नवरा घराबाहेर हाकलून लावतो, तिला मारतो, जाळतो असंही ऐकलंय खरंय हे ? छोटी छोटी मुले मजुरी करतात...शाळेत जात नाहीत. या मुलांनी मजुरी केली नाही तर त्यांना जेवण मिळत नाही..." असे प्रश्न ऐकून मला खूप वाईट वाटले. पण माझ्याजवळ उत्तरही नव्हते. एक छोटा सहावीतला मुलगा मला गंभीरपणे विचारत होता, 'गालिचा तयार करण्याच्या आणि फटाक्याच्या व्यवसायात तर आठ ते बारा वर्षांची मुलेच असतात. मला खूप वाईट वाटलं हे वाचून ! तुम्ही पण लहानपणी मजुरी केली?" हा प्रश्न ऐकून मी थक्कच झाले. "सर्वच मुले बालमजुर नसतात... थोड्या गरीब मुलांनाच काम करावे लागते वगैरे सांगत मी विषय बाजूला नेला...हे मी त्या शिक्षकाला सांगितले, पण याचे म्हणणे एकच; भारतीय संस्कृती किती श्रेष्ठ आहे हे तुम्ही पटवले की नाही त्यांना?<br>{{gap}}मग नाइलाजाने मी प्रश्न टाकला. संस्कृती म्हणजे काय ? आपला आहार, सणवार, राहण्याची... पोशाखाची पद्धती, आपली महाकाव्ये, तत्त्वज्ञान, विचारांची धारा, आम्ही एक एक यादी करीत होतो. विविधतेतील एकात्मता वगैरे सगळे मुद्दे एकत्र केले. पण परत एक सवाल मी टाकला.<br>{{gap}}"मग ही संस्कृती एका रात्रीत निर्माण झाली ?"<br>{{gap}}"आपल्या पूर्वजांनी निर्माण केली" उत्तर आले.<br>{{gap}}"किती वर्षांत निर्माण केली ?" 'घर बांधूया' असे म्हणत घर बांधतो. पण आता संस्कृती निर्माण करूया" असे म्हणत ती निर्माण करता येते का ?" माझा प्रश्न.<br>{{gap}}"नाही" सामूहिक उत्तर.<br>{{gap}}"अप्रियमपि सत्य:च वक्ता श्रोताच दुर्लभः । हे वचन म्हणजे अनुभवातून अकारलेले सत्य आहे. अप्रिय असलेले सत्य मान्य करणारा श्रोता दुर्मिळ आणि अप्रिय असलेले सत्य समाजासमोर मांडण्याचे धाडस करणारा वक्ताही दुर्मिळ. राम सत्यवचनी होते, श्रीकृष्णांनी निष्काम कर्मयोग सांगितला. द्रौपदी...राधा, रुक्मिणी, मीरा यांच्यावर प्रेम करीत प्रेमाच्या विविध छटा साकार केल्या.<noinclude>{{rh|मनतरंग / १५२ ||}}</noinclude> ahoytlky0w8e980x50xwh2oxur0d1cs 104 70583 155105 2022-07-25T05:03:52Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>आपल्या लेकीच्या मागे कामभावनेने धावणारा ब्रह्मा आम्ही लक्षात ठेवत नाही तर निर्मितीच्या तत्त्वाचा उद्गाता ब्रह्मा आम्ही आदर्श मानतो...सत्यवचनी हरिश्चंद्र, त्याच्या सत्यवचनांना साक्षात् करण्यासाठी सर्वस्व पणाला लावणारी तारामती, असे हे अनेक आदर्श आपल्या पूर्वजांनी वागण्यातून निर्माण केले; म्हणून आज आम्ही आमची संस्कृती श्रेष्ठ! असे म्हणू शकतो. पण आणखीन दोन-चारशे वर्षांनंतर आमच्या भावी पिढ्यांना 'आमची संस्कृती श्रेष्ठ आहे' असे सांगण्याची संधी आपण देणार आहोत की नाही ? आज कोणतेही वर्तमानपत्र चाळा, त्यात स्त्रियांवरील अत्याचार, पैसा वा सत्ता यावरून होणारे खून, तरूण मुलींवर होणारी बळजबरी... त्यामुळे त्यांच्या कुटुंब प्रमुखाने वा कुटुंबानेच केलेल्या आत्महत्या, लहान बालकांना वेठीस धरून केलेला छळ... यांच्या बातम्यांनी पाने भरलेली असतात. किंवा राजकीय पुढाऱ्यांच्या 'मोठेपणा' च्या बातम्यांनी. मुंबई म्हणजे नंबर दोन वाल्यांची नगरी ! अशी व्याख्या आज रूढ होऊ पाहते आहे.<br>{{gap}}पूर्वी संतापुढे राजा झुकत असे, सर्वांगीण चारित्र्य हे श्रेष्ठ मानले जाई. तुकारामाना भेटण्यासाठी जाणता राजा शिवाजी महाराज वेश बदलून कीर्तन ऐकण्यास गेले. मीराबाईचे दर्शन अकबरासाख्या मोगल सम्राटाला घ्यावेसे वाटले. पण त्यासाठी वेश बदलून जावे लागले. {{center|<poem>"जे का रंजले गांजले त्यासी म्हणे जो आपुले। तोचि साधु ओळखावा, देव तेथेचि जाणावा ॥"</poem>}}{{gap}}असे श्रद्धेने जगणाऱ्यांची परंपरा अखंडपणे या देशात होती म्हणून 'भारतीय संस्कृती' हा शब्द उच्चारताना आजही आमची मान ताठ होते. हे भाग्य उद्याच्या पिढ्यांना आम्ही देणार ना? की 'पूर्व दिव्य ज्यांचे त्यांना रम्य भावी काळ' या ओळी नुसत्या आळवीत बसणार?<br>{{Right|■ ■ ■}}<noinclude>{{Right|उद्याच्या पिढ्यांना ते भाग्य देणार ना आम्ही?/१५३}}</noinclude> ll4hqfimnj0zfi3syzft7frws70pekr 104 70584 155106 2022-07-25T05:07:48Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>{{Css image crop |Image = मनतरंग.pdf |Page = 162 |bSize = 392 |cWidth = 239 |cHeight = 204 |oTop = 33 |oLeft = 51 |Location = center |Description = }}  {{gap}}स्त्रियांचे प्रश्न सोडवायचे असतील, त्यांच्यावर होणारे अत्याचार कमी करायचे असतील तर स्त्रीमुक्तीची दिशा, तिचे संदर्भ तरुणांपर्यंत, पुरुषांपर्यंत पोचवायला हवेत. स्त्रियांच्या प्रश्नांवर बोलायचे आणि तेही स्त्रियांसमोर ? मला हे पटत नसे. किंबहुना माझा हा हट्ट असे, की मी व्याख्यानाला येईन. पण श्रोत्यांत स्त्री पुरुष दोघेही हवेत. ग्रामीण भागात राष्ट्र सेवा दलाच्या वतीने युवासंकल्प शिबिरे घ्यायची होती. खेड्यातील तरुणांना माझी ही भूमिका फारशी भावली नाही.<br>{{gap}}"भाबी, बायांच्या समस्या बायांनाच कळाया हाव्यात. आम्ही बाप्ये कशाला मध्ये हवे ? अन् बायांना तरास देणाऱ्या सासवा नि नणंदा बायाचा की!" एका तिशीतल्या तरुणाने मला हटकले.<br>{{gap}}"दादा म्हंतत त्ये खरचं हाय. बायांच्या समस्या बायांपुढेच मांडा. 'ग्रामीण' इकासाची दिशा, या विषयावर दुपारी भाषण आणि चर्चा हाये तवा आमी येतो" दुसऱ्याने पुस्ती जोडली. त्यांची भाबीपण हट्टी. मी विनंती केली,<br>{{gap}}"हे बघा, माझ्यासाठी - तुमच्या भाबीसाठी घंटाभर येऊन ऐका. पटलं नाही तर चर्चेत नका भाग घेऊ" आणि माझे भाषण सुरू झाले. अर्धा पाऊणतास झाला तरी कोणी उठून गेले नाही. माझी मांडणी संपली आणि मी सांगितले की,<noinclude>{{rh|मनतरंग / १५४ ||}}</noinclude> 9azzicxzw672lx38y4higq8ykgfywl6 104 70585 155107 2022-07-25T05:11:29Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>आता चर्चा होईल, पुरुषांनी जायला हरकत नाही.<br>{{gap}}"असं कसं ? आमच्या मनात पण शंका हायेत. आमी पण चर्चेत भाग घेणार" मला हटकणारा तरुण म्हणता होता. "तुमी म्हणता बाई नि पुरुषांचा जलम सारखाच. दोगं पण मायच्या पोटात नऊ महिने काढणार. रोगपण सारखे. मरण पण सारखं. आतापर्यंत आमाला पण वाटायचं की बाईची अक्कल चुली पसवर. मी कॉलेजात गेलो तवा खोली करून ऱ्हायलो. होस्टेलात राहण्याइतका पैसा न्हवता, चार मित्रांनी खोली केली. माय घरून चटणी, लोणचं द्यायची. पण भाकर करायला तवाच शिकलो, नि कळलं की भाकर थापणं नि ती तव्यावर फिरवणं लई अवघड हाय...मग मायच्या हातची टम्म फुगलेली भाकर आठवायची." "तुम्ही म्हणता ते खरंच आहे. अवं खाण्यासाठी यंत्रावर शेंगा फोडून सोले काढणं जमतय. पण शेतात भुईमूग पेरायचा तर घरातल्या बायांनाच शेंगा सोलाव्या लागतात. तरच दाण्याचं नाक शाबूत ऱ्हातं त्यातूनच अंकुर फुटतो" दुसऱ्याने पुस्ती जोडली.<br>{{gap}}"आमचे आजोबा सांगायचे, त्यांची माय पहाटे उठून दळण दळायची. तवा कुठे भाकर खाया मिळायची. डाळीसाळी करणं, केरवारे, सारवणं...सारं बायाच करीत" तिसरा बोलला. तरुण मुलं बोलत होती. तेवढ्यात एका प्रौढेनं त्यांना सवाल केला "पण या कामाला किंमत दिली का तुम्ही ? भाबीसारख्या बाया, ज्या हपिसात जातात, महिन्याला नोटा मिळवतात त्यांच्या कामाला किंमत. आम्ही घरात राबतो, शेतात राबतो. पण कोनी म्हंत का ? की बाई दमलीस. खिनभर इसावा घे..."<br>{{gap}}"खरंय भाबी तुमचं. आमच्या कामाला बी किंमत मिळाया हवी. पैसा द्या म्हणत नाय आमी, पण निदान दोन गोड शब्द तरी मिळावेत की. लगीन झाल्यावर दोन लेकरं होइस्तो लाड. मग हायेच वाकड्या बोलाचा नि बुक्क्याचा मार..."<br>{{gap}}'भाबी, मी बी सुनेबरुबर आल्ये हितं. मला वाटलं काय पोरींच्या मनात भलतंसलतं भरवून देता तुम्ही, पन मला समदं पटलं. आमच्या मालकाला आमची किंमत नाय कळली. पन पोरावांना तरी समजावी. त्यांनी तरी मायला-बायकुला इसावा द्यावा." तिच्या बोलण्याला दुसरीने साथ दिली. "मॅडम, टी.व्ही.वरच्या मालिका पाहिल्या का तुम्ही ? सगळ्यात एकच विषय. पोरा-पोरींच्या चहाटळ<noinclude>{{Right|नव्या दिशेची चाहूल होती ती... / १५५}}</noinclude> 0hydz9f3udlla006zbgi286jbhlh93r 104 70586 155108 2022-07-25T05:15:01Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>नि भडक प्रेमाचा. आता पोरगी देखणी असेल तर एकाच का गावातल्या अनेक मुलांना वाटतं की हिचं प्रेम आपल्यावरच बसावं आणि ती बिचारी असते अभ्यासात नाही तर मैत्रिणीत दंग. तिने अशा प्रेमाला साथ दिली नाही की झाली रिंकू पाटील, नाही तर अमृता देशपांडेची गत" एका डी.एड. च्या दुसऱ्या वर्षात शिकणाऱ्या मुलीने मन मोकळे केले.<br>{{gap}}"भाबी, आम्हाला वाटायचं की स्त्रीमुक्ती म्हणजे बाया-पुरुषापेक्षा वरचढ आहेत. त्यांनी संसार मांडू नये, घरात लक्ष देऊ नये. त्यांनी कसंपण वागावं...असे विचार. पण आज जरासं डोक्यात बसलंय की जग ना पुरुषाचं, ना बायांचं. दोघे एकत्र आले तर जगाचा गाडा पुढे चालणार. दोघांनी एकमेकांना सहकार्य करावं, एकमकांना मान द्यावा...पन तरीही येवढ्या चर्चेने काही डोक्यात फिट्ट बसणार नाही हा विचार ! दोन-तीन वेळा तरी चर्चा हवीच' एका प्रौढ तरुणाने सूचना केली. तेवढ्यात गावातली एक तरुण सून उठून बोलू लागली.<br>{{gap}}"ताई, आता बायांना ग्रामपंचायतीत तीस टक्के जागा आहेत. मला उभं रहायचं होतं. छोटीच्या बाबांची पण परवानगी होती. मी राज्यशास्त्र घेऊन एम.ए. झालेय. पण सगळ्यांनीच वेड्यात काढलं मला. बाया कुठे राज्य करतात का ? इंदिरा गांधीची बात वेगळी. ती देवीमाय होती. असं गावातली, घरातली माणसं म्हणायची...तुमी बघा, सरकारनं कायदा केला तरी सगळ्या पन्नाशीच्या आगेमागे असलेल्या बायांनाच निवडणुकीत उभे करतात."<br>{{gap}}...पाहता पाहता चर्चेत दोन तास गेले. प्रत्येकाच्या मनात उलट्यासुलट्या विचारांचे वादळ सुरू झाले होते. पण नव्या दिशेची ती चाहूल होती !!<br>{{Right|■ ■ ■}}<noinclude>{{rh|मनतरंग / १५६ ||}}</noinclude> b06snp2d8n3gzrs7643wjdipcgsl4vg 104 70587 155109 2022-07-25T05:17:46Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>{{Css image crop |Image = मनतरंग.pdf |Page = 165 |bSize = 393 |cWidth = 270 |cHeight = 200 |oTop = 42 |oLeft = 53 |Location = center |Description = }} {{gap}}परवा दिवसभर चांगले उत्फुल्ल उन्ह पडले होते. झळझळीत रंगाचे. जणू सूर्यफुलांचे शेत झुलतेय. पाहता पाहता उन्हं कधी आणि कुठे हरवली ? ते कळलेच नाही. मग फक्त गडगडाट, उरात धडकी भरवणारा. घनगंभीर लयीतला आणि लगेच हत्तीच्या सोंडेतून वेगाने उडणाऱ्या धरणीला आकंठ भिजवणाऱ्या धारा, उन्मुक्त पावसाच्या. बेभान वाऱ्यासंगे वाकड्या तिकड्या नशेत धावणाऱ्या. हे दृष्य पाहाताना मला लहानपणीच्या नाचाच्या ओळी आठवल्या. {{Block center|<poem>"आसुसली माती पिकवाया मोती आभाळाच्या हत्ती आता, पाऊस पाड गा, पाऊस पाऽड..."</poem>}}{{gap}}मी 'कालनिर्णय'कडे धावले. त्याच दिवशी हस्तनत्रक्ष लागले होते. कितीतरी वेळ तो निळा धुंद पाऊस मी अनिमिष नजरेने न्याहाळत होते. सुरुवातीला बेभानलेली लय आता संथ झाली होती. पण पावसाचा वेग आणि घनदाट पोत तसाच होता. पावसाच्या स्पर्शातून कळत होते की, हा पाऊस लोखंड्या नाही.<noinclude>{{Right|यशस्वी होण्यासाठी.../१५७}}</noinclude> er91xm61shbokflo5sh8iqxyuawfynh 104 70588 155110 2022-07-25T05:21:29Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>गेल्या वर्षी याच काळात घनघोर पाऊस झाला होता. दणादण कोसळणारा. पण त्यांची पावलं जमिनीला उद्ध्वस्त करणारी...जखमा करणारी होती. त्या भयावह पावसाकडे पाहत बालाजी ड्राईव्हर म्हणाला होता, "भाबी हा लोखंड्या पाऊस हाय. याने जमीन कडक होणार. शेतीला मारक हाय हा पाऊस. याला लोखंड्या हस्त म्हणतो आम्ही. यंदा जवारी, कर्डई कमी येणार. हायब्रीडवरच पोट भागवावं लागणार !"<br>{{gap}}हस्ताचा पाऊस आणि निरभ्र होत जाणारे नवरात्राचे चांदणी आभाळ यांचे जवळचे नाते आहे. लहानपणी हस्तनक्षत्र लागले की पुणेकर मैत्रिणींकडे हादगा मांडायची धांदल उडे. आम्हा खानदेशवासींची लाडकी माहेरवाशीण भुलाबाई मात्र अनंत चतुर्दशीच्या दुसऱ्या दिवशी भाद्रपद पुनवेला पतिराज भुलोबा आणि गणेशबाळासह महिनाभर मुक्कामाला येई. आमच्या वर्गात सांगलीची एक मुलगी होती. नवरात्राच्या पहिल्या माळेच्या दिवशी तिच्या घरी भोंडला मांडला जाई.<br>{{gap}}भाद्रपद आश्विनातले ते दिवस आम्हा मुलींच्या स्वप्नात ज्येष्ठ आषाढापासून येत. {{Block center|<poem>"ऐलमा पैलमा गणेश देवा माझा खेळ मांडून दे,करीन तुझी सेवा... यादवराया राणी रुसून बैसली कैशी ? भाद्रपदाचा महिना आला आम्हा मुलींना आनंद झाला"</poem>}}{{gap}}अशी अनेक गाणी गुणगुणण्याचे खूळ आम्हाला लागे, टिपऱ्या नाही तर टाळ्यांच्या तालात भिरभिरणारे फेर, मोकळ्या आकाशाखाली उंच आवाजात गायलेली अंगणातली गाणी आणि त्यानंतर प्रसाद ओळखण्याचा कार्यक्रम. तो चमचाभर खमंग प्रसाद आजही जिभेवर काटा फुलतो.<br>{{gap}}भोंडला, हादगा, भराडी गौर, भुलाबाई हे उत्सव कुमारिकांचे. विदर्भ, खानदेश, पश्चिम महाराष्ट्र, मराठवाडा, कोकण या महाराष्ट्रातील विविध प्रदेशांत खेळले जाणारे उत्सव नावाने वेगळे असले तरी त्यांचा मूलबंध एकच आहे. कुमारिकांच्यातील सुफलन ऊर्जेचा सन्मान करणारे हे उत्सव आहेत. त्यांची गाणीही एकाच प्रकारची आहेत. मला लहानपणी नेहमीच प्रश्न पडे. भुलाबाई वऱ्हाड-<noinclude>{{rh|मनतरंग / १५८ ||}}</noinclude> pn893qybw4vofmk8drs7wz0qta4c70m 104 70589 155111 2022-07-25T05:24:52Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>खानदेशातली तर हादगा-भोंडला, पुणे-सांगली-कोकणातला; तरीही या गाण्यात एवढा सारखेपणा कसा?<br>{{gap}}असे म्हणतात की, स्त्रिया संस्कृतीच्या रक्षक आणि वाहक असतात. मुली... लेकीबाळी आपल्यासोबत ही गाणी, विधी जिथे जातील तिथे घेऊन जात असतात. {{Block center|<poem>"तुळशीचं बाळ रोप दुजा अंगणी रोवलं मूळ...माती विसरुनि मंजुळांनी डंवरल..."</poem>}}{{gap}}स्त्री वाढते एका घरात. तेथील संस्कार घेऊन सासरच्या घरात जाते आणि तेथे रुजून तुळशीसारखी मंजुळांनी बहरून जाते. दोन घरांतील, प्रदेशांतील संस्कारांचे सुंदर संतुलन स्त्री साधते. या स्त्रियांनी गाणी महाराष्ट्रभर नेली. ती एकमेकात मिसळून गेली. हादगा व भोंडला हा वर्षावाचा उत्सव. पाऊस पडला तर जमिनीतून धनधान्य उगवणार. जीवन म्हणजे पाणी. जगातील जीवनरहाटी चालू राहण्यासाठी हे 'जीवन' हवेच. आपल्याकडे एक म्हण आहे. 'पडला हस्त आणि शेतकरी झाला मस्त' भुलाबाई ही धरणीचे...भूमीचे प्रतीक. हा उत्सव जमिनीबद्दल... मातीबद्दल कृतार्थता व्यक्त करणारा उत्सव. ही धरित्री हजारो...लाखो वर्षे न थकता, न कंटाळता, अन्नधान्य, फळे फुले, कंदमुळे यांनी बहरते आहे. मानवी जीवन सुखकर करते आहे.<br>{{gap}}आणि असे हे उत्सव कोणाचे ? तर कुमारिकांचे. कुमारिका, ज्या पाऊस, बीज झेलून नवनिर्मिती करण्यास योग्य झाल्या आहेत अशा मुली. नवनिर्मिती करण्याच्या ऊर्जेने रसरसलेल्या मुली. भारतीय संस्कृतीने या खेळोत्सवांच्या माध्यमातून कुमारिकांच्या सर्जनशक्तीचा केलेला हा सन्मान, आज जाणवलं की मन कृतार्थ होते. भारतातील विविध पारंपरिक सण, उत्सव या मागच्या घनगंभीर, मधुर भावसौंदर्याचा शोध कोणी घ्यायचा ? आम्हीच ना ? तेही आपल्या पायाखालची जमीन उकरून पाहू ना; त्यात अनमोल रत्नांचा खजिना भरला आहे.<br>{{Right|■ ■ ■}}<noinclude>{{Right|यशस्वी होण्यासाठी.../१५९}}</noinclude> crw3wiuvp4mj8zsv6b0j22gz9y3qakb 104 70590 155112 2022-07-25T05:31:33Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>{{Css image crop |Image = मनतरंग.pdf |Page = 168 |bSize = 390 |cWidth = 248 |cHeight = 219 |oTop = 36 |oLeft = 63 |Location = center |Description = }} {{gap}}शिवशंकराची देवस्थाने डोंगरात, हिरव्या राईने बहरलेल्या निवांत, शांत ठिकाणीच बहुधा असतात. डोंगरदऱ्यात रमणाऱ्या या 'शिवा'ला भुलवण्यासाठी पार्वतीलाही भिल्लिणीचे रूप घ्यावे लागले होते. धबधब्याच्या पायथ्याशी गारवा अंगावर घेत माकडांच्या संगतीत राहणाऱ्या रामलिंगबुवांचे दर्शन घेण्यासाठी आम्ही मैत्रिणी गेलो. मी देवळातल्या ईश्वरावर भरोसा न ठेवणाऱ्यांपैकी आहे. पण निसर्गातल्या विविध लीलांमधून आपली झलक दाखवणारी ती गूढता 'त्या' च्या विशाल अस्तित्वाची साक्ष देते. मैत्रिणींच्या श्रद्धेचा सन्मान...आदर ठेवून मी त्यांच्या सोबत हिंडत असते.<br>{{gap}}मैत्रिणी नारळ, फुलं घेण्याच्या गडबडीत. मी खाली उतरून धबधब्यातून पडणाऱ्या पाण्यात पाय बुडवून उभी राहिले. यंदा पाऊस मन भरून झालाय. त्यामुळे भवतालचे डोंगर गर्द हिरवे झाले आहेत, तरालेल्या चिंचा...कवठांवर वाकड्या चिंचा नि कवठे लटकू लागली आहेत. या डोंगरात माकडेही गर्दी करून राहतात. आपल्या हातातली वस्तू झडप घालून पळवणे हा त्यांचा लाडका उद्योग. मग नारळ असो वा पर्स. त्याचा हिसका मैत्रिणींनाही बसला. एकीच्या खांद्यावर बसून त्याने पर्स पळवली. देवळाच्या भिंतीवर बसून ती उघडली. त्यात<noinclude>{{rh|मनतरंग / १६० ||}}</noinclude> 49z37w1id1omj8tfgzwnjb9hjcgf8tt 104 70591 155113 2022-07-25T05:35:23Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>खायचा पदार्थ नाही हे पाहून फेकून दिली. पण आतल्या कागदांना... नोटांना हात लावला नाही. माकडांच्या माणूसपणाचे कौतुक करीत असतानाच माझी नजर दोन मुलींकडे गेली. त्यांचे वय तेरा ते पंधराच्या दरम्यानचे असावे. डोळ्यात बालपण होते पण शरीरावर तरुणाईची झळाळी चढू लागलेली. कपाळ मळवटाने भरलेले. अंगावर कोऱ्या हिरव्या साड्या. हातभरून लाल-हिरव्या बांगड्या आणि केस?...ते मात्र जटा झालेले .चिप्प चिकटलेले केस. त्या नक्कीच देवदासी होत्या. रामलिंगाचा डोंगर आहे.डोंगरावर देवीचा निवास असतो. त्या दोघींनी येडेश्वरीचे दर्शन घडवून रामलिंगाचे दर्शनासाठी आणले असावे. त्या दोघींना पाहून मन थरारून...वैतागून गेले. स्वातंत्र्य मिळून पन्नास वर्षे झाली तरी अंधश्रद्धेतून निर्माण झालेल्या या प्रथा समाजात जिवंत आहेत. मी त्यांना भेटून काही विचारणार तोच सारेजण जीपमध्ये बसले नि निघून गेले. कहर म्हणजे बरोबर एक पोलीस होता.<br>{{gap}}नेपाळमधून फार मोठ्या प्रमाणावर लहान मुलींची निर्यात वेश्या व्यवसायासाठी होते. हे दुःख एकूण सर्वच आशियाई देशांचे आहे. गेली अनेक वर्षे देवदासी प्रथेविरुद्ध परिवर्तनवादी कार्यकर्ते जीव झोकून काम करीत आहेत. परंतु अजूनही सौंदत्तीच्या डोंगरावर...आसपास ही प्रथा आहेच ! आणि मुली देवाला वाहण्यामागचे प्रमुख कारण मुलासाठी बोललेला नवस हेच असते. आज विज्ञानाने सिद्ध केले आहे की मुलगा वा मुलगी होणं स्त्रीवर अवलंबून नसतेच. पण हे विज्ञान...त्याने सिद्ध केलेले सत्य ग्रामीण भागात राहणाऱ्या सत्तर टक्के समाजापर्यंत नेणार कोण ? शिक्षणाने मनाची...तर्कबुद्धीची कवाडे उघडतात, माणूस कार्यकारणभाव जाणू लागतो असे मानले जाते. परंतु शिकली सवरलेली माणसे अधिकाधिक 'सकामश्रद्ध' 'अंध' होत चालली आहेत. गणेश दूध पितो, तेही शासकीय कार्यालयात मांडलेला बाप्पा. सत्यसाईबाबांवरील श्रद्धेने त्यांना प्रथम अर्पण केलेली 'कला' दूरदर्शनवरून दाखविली जाते. श्रद्धा 'निष्काम' राहिलेली नाही. तशी ती नव्हतीही. सकाम श्रद्धेतून नवससायास आले. सकाम श्रद्धेचा प्रवास अंधश्रद्धेकडे जातो. प्रतिष्ठित, उच्चशिक्षितांनी तरी आपल्या श्रद्धेचे प्रदर्शन मांडू नये. परंतु आज कोणत्या ना कोणत्या 'महाराजा' ना आपण गुरुस्थानी मानले आहे हे सांगण्यात प्रतिष्ठा आली आहे.<br>{{gap}}ईश्वराची निष्काम... निरंग... निर्विकार श्रद्धा कधीही निराकार असते. ती स्वयंभू असते. आमच्या पूर्वजांनी अशा श्रद्धेची बीजे आमच्या जीवनात पेरली.<noinclude>{{Right|ईश्वर, सत्य... आणि शिक्षण / १६१}}</noinclude> h3kujg31zvwb0v0qij94q2x5f59pery 104 70592 155114 2022-07-25T05:38:11Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>खळखळ वाहणाऱ्या नदीच्या जळात पाय रोवून उभे राहायचे व पहाटे उगवणाऱ्या सूर्याला त्या निर्मळ पाण्याचा अर्घ्य ओंजळीत घेऊन वाहायचा. त्याला वंदन करायचे. जगण्याला आधार देणारे वृक्ष, नद्या, भूमी, डोंगर यांनाच आम्ही देवत्व दिले होते. मानवी विकासाच्या प्रवासात कधीतरी निसर्गात मुक्तपणे लहरणारे ईश्वराचे रूप आम्ही भिंतीत कोंडून टाकले. दगडात कोरले. अर्थात ईश्वराबद्दलची श्रद्धा भक्ताने कलेच्या माध्यमातून व्यक्त केली. त्या कलेचे अप्रतिम रूप मंदिराच्या उभारणीतून आजही जाणवणारे. सत्य आणि सौंदर्यातील शिवत्व पाहायला शिकवले नाही ते धर्मधुरीणांनी. 'ईश्वर' या संकल्पनेचा व्यवसाय सर्व स्तरांवर आणि सर्व स्तरांतील 'शहाण्यांनी' केला. ज्या राष्ट्रातील बत्तीस टक्के स्त्रिया 'सही' येणाऱ्या साक्षर असतात, ज्या देशातील पुरुष 'नोकरी'चे साधन म्हणून शिक्षणाकडे पाहतात तेथे अंधश्रद्धांची बजबजपुरी न माजली तरच नवल ! मग आमच्या देवदेवतांना बकऱ्याचा अजाबळी लागणार, देवाला आजन्म सेवा करण्यासाठी मुली लागणार, मुलं लागणार. देवाच्या नावाने सामान्यांना लुबाडणारे असंख्य 'बुवा' निर्माण होतच राहणार !<br>{{gap}}जीवन जगताना माणसासमोर असंख्य अडचणी येतात... जणू ती एक अडथळ्यांची शर्यतच असते. अशा वेळी सामान्य माणसाची मती गुंग होते. आपण किती अपूर्ण, असहाय आहोत याचे भान येते. अशावेळी आठवतो ईश्वर. ईश्वराच्या साह्याने संकटाशी सामना करण्याची ताकद, संकटाच्या पल्याड जाण्याची जिद्द मिळवण्याची भूमिका ठेवली तर ईश्वर या संकल्पनेतील 'सत्य' आपल्याला नक्की सापडेल. हे सत्य सामान्य माणसापर्यंत नेण्याची बांधीलकी खरे तर 'शिक्षणा'ने स्वीकारायला हवी. सुजाणांनी...शिक्षितांनी ठेवायला हवी. पण...<br>{{Right|■ ■ ■}}<noinclude>{{rh|मनतरंग / १६२ ||}}</noinclude> ifxm243c2vs66uzse522gxfdo4911ma 104 70593 155115 2022-07-25T05:43:35Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>{{Css image crop |Image = मनतरंग.pdf |Page = 171 |bSize = 387 |cWidth = 270 |cHeight = 227 |oTop = 32 |oLeft = 51 |Location = center |Description = }}  {{gap}}दसरा जवळ आला की, फटाक्याचे आवाज घुमू लागतात. यंदा तर राजकीय दसरा-दिवाळीही त्याच सुमारास आली होती. आनंदाचे-उत्सवाचे तुफानही आगदी दोनशे पन्नास किलो मिटर्सच्या वेगाने धावले. हा आनंद स्वाभाविक आहे हे खरेच. पण तरीही या आनंदाला स्पर्श असलेल्या करुण ओल्या कडांचे भानही आपण सामान्य माणसांनी ठेवायला हवे.<br>{{gap}}ओरिसाच्या समुद्रकिनाऱ्याला बेभान वादळी झंझावाताने झोडपून काढले. त्यात नद्यांच्या पुराचे थैमान. चाळीस फुटांपेक्षाही उंच समुद्री लाटांनी किनाऱ्यावरच्या गावांना बेसहारा केले. एक कोटी माणसे या वादळाने बेघर झाली आहेत. आमचे जवान केवळ कारगिल सीमेवरच लढून देशाचे रक्षण करीत नाहीत तर नैसर्गिक आपत्तीत सापडलेल्या जीवांना मृत्यूच्या दाढेतून काढण्याचे कामही तेच करतात आणि तेही अत्यंत शिस्तीत. भूकंप झाल्यानंतर सैन्यातील अधिकाऱ्यांसमवेत जवानांनी केलेल्या कामाचा झुंजार वेग, त्यातील शिस्त जवळून पाहता आली होती. हे सगळे खरे पण आम्ही आमच्या दिवाळीच्या चैनीत, फटाक्यात थोडी काटकसर करून ओरिसातील बांधवांसाठी मदत पाठवणार आहोत का ? क्लिंटन यांनी अकरा कोटी डॉलर्स दिले. ते महत्त्वाचे आहेच. पण तरीही<noinclude>{{Right|...या ओल्या...करुण कडांचेही भान हवे! / १६३}}</noinclude> ml8rqawmo7k2716gvudg3q9zu2y7sts 104 70594 155116 2022-07-25T05:49:25Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>भारतातल्या चिमुकल्या खेड्यातील शाळेतल्या मुलाने आपल्या खाऊतली व फटाक्यातली बचत करून अकरा रुपये पाठवले तेव्हा ती रक्कमही अकरा कोटींएवढीच महत्त्वाची असते. पण असा विचार कोणी बोलून दाखवला की लगेच कोणीतरी शहाणपण शिकवते,<br>{{gap}}"अहो, ही मदत नेमक्या लोकांपर्यंत पोचते का ? की मध्येच हडप-गडप ?"<br>{{gap}}"अहो, या मंत्र्याच्या खिशात गेलेले कोट्यवधी रुपये आधी काढा नि मग सामान्य माणसांच्या भावनेला आवाहन करा. त्यांच्याकडे कोणी लक्ष देणार नाहीत. लक्ष फक्त आमच्यासारख्या मध्यमवर्गीयांवर !"<br>{{gap}}एकूण काय, गेल्या काही वर्षांत आमच्या चालल्या आहेत. अनुकंपा... करुणा... वेदना... दुःख हे शब्द 'लेखात' वापरण्याइतकेच कार्यक्षम राहिले आहेत. एकूण जीवनच इतके 'फास्ट' वेगवान झाले आहे की, माणूस समोर येणाऱ्या क्षणातले सुखच फक्त पाहतो. हा क्षण, या क्षणातले सुख उपभोगले नाही तर जणू हातातून खूप काही निसटून गेले-हरवले अशी भावना माणसाच्या मनात येते. दिसणाऱ्या, हाताला...डोळ्यांना...कानांना स्पर्श करणाऱ्या सुखामागे माणूस लागला आहे. पण 'मना'चे काय ? मनाचेही सुख असते, समाधान असते, तृप्ती असते. ती मिळवण्याचा विचार करतो का आम्ही ?<br>{{gap}}वर्तमानपत्रात बातमी वाचली. लातूर परभणी येथील तरुणांनी 'बचपन बचाओ' आंदोलनाच्यावतीने पणत्या घेऊन शोभायात्रा काढली. फटाके म्हणजे दिवाळीचा आनंद. किती मोठ्या आवाजाचा बॉम्ब उडवता, किती वेळ वाजत राहणारी फटाक्यांची माळ उडवली यावर दिवाळी किती जोरात साजरी केली याचे मोजमाप. फटाके तयार करण्याच्या अत्यंत धोकादायक व्यवसायात सर्वात जास्त बालमजूर काम करतात. अनेकांचे डोळे निकामी होतात, दारू हाताळल्याने कातडीचे रोग होतात, हे सारे का करायचे ? तर दोनवेळा भाकर पोटात जावी म्हणून. त्यात अवघे बालपण जळून-करपून जाते. म्हणून ते फटाके लोकांनी विकत घेऊ नयेत, घरातील लहान मुलांपर्यत या बाल मजुरांची व्यथा जावी म्हणून हे 'जनजागृती अभियान'.<br>{{gap}}"अहो, जर फटाक्याचे कारखाने बंद झाले तर खाणार काय ते ? उलट फटाके भरपूर विकत घेऊन मुलांना मदत केलेली चांगली." अशी मखलाशी<noinclude>{{rh|मनतरंग / १६४ ||}}</noinclude> 0hqfvaotza381rwkg32dmpt00zk6l3k 104 70595 155117 2022-07-25T05:51:32Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>करणारेही भेटतात. पण मग असे का होऊ नये ? बालमजुरांना शिक्षण मिळावे, दोन वेळचे अन्न मिळावे, त्यांचे बालपण त्यांना अनुभवता यावे यासाठी प्राथमिक शाळेतील मुलांचे प्रबोधन करायला हवे. गाण्यांतून, गोष्टींतून, नाटुकल्यांतून. त्यांनी फटाके उडवणे कमी करावे, टाळावे आणि किमान दहा रुपये या 'बचपन बचाओ' जन अभियानाला द्यावे. तेरेदेस होम्स, युनिसेफ आणि अनेक स्वयंसेवी संस्था हे काम करतात. परंतु सर्व राष्ट्रांनी यासाठी पुढाकार घेणे महत्त्वाचे.<br>{{gap}}पंडित जवाहरलाल नेहरूचा जन्मदिवस 'बाल दिन' म्हणून साजरा करण्याची प्रथा पाळली जाते. ती हळूहळू रूढी बनू लागली आहे. आपणास दिसणारे बालमजूर, अनाथ मुलं, त्यांचे परिस्थितीमुळे होणारे शोषण पाहिल्यास असे समारंभ केवळ उपचारादाखल केले जातात हे लक्षात येते. ज्या मुलांच्या आयुष्याला आकार व आधार मिळायला हवा, ती मुलं स्वतःच्या चिमुकल्या हाताने आपली भाकरी मिळवतात व स्वावलंबनाचे धडे कोवळ्या वयातच गिरवायला शिकवतात. अशी मुलं खरं तर बालकदिनाच्या दिवशी कुठे तरी कामावर जुंपलेली असतात.<br>{{gap}}जोपर्यंत बाल कामगारांचे प्रश्न काही प्रमाणात सुटणार नाहीत तोपर्यंत 'बालदिन' खऱ्या अर्थाने साजरा झाला असे म्हणता येणार नाही. पं. नेहरूंच्या जन्मदिनी आम्ही 'बालदिन' ठरावीक पद्धतीने एक 'विधी' म्हणून साजरा करतो पण तो खऱ्या अर्थाने कधी 'साजिरा' होणार?<br>{{Right|■ ■ ■}}<noinclude>{{Right|...या ओल्या...करुण कडांचेही भान हवे!/१६५}}</noinclude> 61wvi9ifbciqv7ehtiseyh2bpamni7k 104 70596 155118 2022-07-25T06:03:10Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>{{Css image crop |Image = मनतरंग.pdf |Page = 174 |bSize = 384 |cWidth = 251 |cHeight = 207 |oTop = 36 |oLeft = 39 |Location = center |Description = }} {{gap}}लाल दिव्याच्या सिग्नलपाशी आमची गाडी थांबली. लगेच गजरे विकणारी लहान मुले, सायंकाळची दैनिके विकणारी मुले गिऱ्हाइकांना गाठण्यासाठी त्या मोटारींच्या गर्दीतून भिरभिरू लागली. इतक्यात माझे लक्ष त्या चटपटीत मुलीकडे गेले. हातात गाडी पुसण्यासाठी मऊ फ्लॅनेलचा कपडा घेऊन गाडी पुसण्यासाठी ती पुढे आली होती. काळीसावळी, पाणीदार मासोळी डोळ्यात भरभरून काजळ घातलेले. झगझगीत नायलॉनचा ड्रेस. ओठ रंगवलेले मानेपर्यंत लोंबणारे झुम्मक झुलते डूल.<br>{{gap}}"साब, एक मिनट मे कार चकाचक करदेती. सिर्फ दो रुपये, साब पढती हूँ मैं, नहीं मत कहेना..." "कौनसे. क्लास मे हो" मी प्रश्न विचारला आणि ती क्षणभर अडखळली. 'कौनसे स्कूलमे पढती हो...? सच जाती हो...?" पुन्हा माझा प्रश्न. मग मात्र तिनं माझ्याकडे काहीसे रागावून पाहिले. तिच्या हातात दोन रुपये पडले होते. ती दिसेनाशी झाली. तरीही माझ्या मनात मात्र रेंगाळत राहिली. हातात तान्हुलं घेऊन पोटासाठी भीक मागणाऱ्या बायका अशा लाल दिव्याच्या थांब्यापाशी नेहमी दिसतात. पण, भीक न मागता गाडी पुसून पैसे गोळा करणारी ही मुलगी. तरीही तिच्याबद्दलचा अविश्वास का मनात उगवला ?<noinclude>{{rh|मनतरंग / १६६ ||}}</noinclude> e2xif0o2ncklvxkh1fdrfvm40ysdorp 104 70597 155119 2022-07-25T06:07:42Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>तिच्या पोषाखामुळे ? 'शिक्षण आणि पोषाख, शिक्षण आणि वागण्याची रीत यांच्यात नाते असते का ? असावे का ? आणि जगण्याच्या धकाधकीत ते नाते आम्हांला बांधता येते...? आकंठ इच्छा असली तरीही...?<br>{{gap}}"भाबी, ते अमूक अमूक पी.एस.आय. तुम्हाला भेटायचं म्हणतायेत. कधी घेऊन येऊ ?" आमच्या कार्यकर्त्याने विचारले.<br>{{gap}}"आता दिवाळीच्या घाईत कुठे भेटणार ?" माझी अडचण मी सांगितली.<br>{{gap}}"पण त्यांची अडचण त्यांनी कोणाजवळ सांगावी ? काढा एक तास." या आग्रहापुढे मी मान तुकवली.<br>{{gap}}"ताई, आठ दिवसांखाली, आमच्या एवढ्याशा गावातल्या एस.टी. स्टँडमागच्या बाजूला असलेल्या एका घरावर आम्ही भर दुपारी धाड टाकली. एका घरवाल्या बाईला तिच्या घरातल्या चार पोरींसह पकडले. काय सांगू तुम्हाला, त्या दोन बाया शिकलेल्या आहेत. एक विधवा आहे. नवरा अपघातात मरण पावला. दोन लहान पोरं आहेत. सासरच्यांचा आधार नाही. माहेरी फक्त दोन भाऊ आहेत, ते विचारीत नाहीत. पोरांच्या शिक्षणासाठी या बाईला हा मार्ग शोधावा लागला. बी.ए. झाली ती लग्नानंतर. जेमतेम पंचेचाळीस टक्के मार्कस् आहेत. तिला कोण देणार नोकरी ? दर दर भटकली. शेवटी या घरवाल्या बाईने तिला ही वाट दाखवली. तिचे पितळ उघडे पडले तर बहिणीकडे ठेवलेल्या मुलांचा आधार तुटेल. बहिणीकडे शिक्षणासाठी लेकरं ठेवली आहेत. महिन्याला आठशे रुपये पाठवते. धाईधाई रडून विनवतेय की, असे करू नका. काय करावं ते मलाही सुचेना. गाव लहान आहे. काही गवगवा होण्यापूर्वी तुमच्या संस्थेत ठेवून घ्याल का ? निदान तिच्याशी बोला. तिला काही मार्ग दाखवाल का ?" तो तरुण अधिकारी कळकळीने बोलत होता.<br>{{gap}}"आणि दुसरीचं काय ?" मी नकळत विचारले.<br>{{gap}}"ती नखरेलपणाला आणि चैनीला चटावलेली खेड्यातली मुलगी आहे. ताई शिक्षणामुळे चांगले संस्कार होतात ही संकल्पनाच आता बदलावी लागणार बहुदा. खेड्यातली मुलगी १० वीला बरे मार्कस् पडले म्हणून बापाने तालुक्याला शिकायला ठेवली. पण मैत्रिणींच्या नादाने टी.व्ही. वरच्या झी, सोनी या चॅनेल्सचा धांगडधिंगा पाहायला चटावली. नको तो धीटपणा दाखवला, मग व्हायचे तेच<noinclude>{{Right|जगणे आणि शिक्षण/ १६७}}</noinclude> e0ucm4qod56thv67yhl50vpkieta6yb 104 70598 155120 2022-07-25T06:11:14Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>झाले. गर्भ पाडून घेण्यासाठी शहरात गेली. घरच्यांना कळले. त्यांनी घरातून हाकलून दिले. या बाईचा पत्ता शोधीत आमच्या तालुक्याला आली. कॉलेजही करते नि हा धंदाही ! मुलगी हुशार आहे. पश्चात्ताप झालाय. तिच्याशीही बोला. या मार्गातून दूर जाण्याची, कष्ट करण्याची इच्छा दोघींना दिसतेय. मीही मदत करायला तयार आहे. चुकीच्या वाटेन पुढे जाण्याआधी दोन पावलांतच मागे फिरल्या तर उद्याचे जीवन बरे जाईल... ताई दिवाळीनंतर भेटतो. प्लीज विचार करा..."<br>{{gap}}सामाजिक न्यायाची जाणीव ठेवणारा पोलीस अधिकारी पाहून मलाही कौतुक वाटले.<br>{{gap}}पण काय उत्तर आहे आमच्याजवळ ? शिक्षण आणि जगणे यांचे नाते आहे का शिल्लक ? अशा असंख्य शिक्षित स्त्रिया आहेत. पण ते शिक्षण म्हणजे... त्यात जगण्याच्या रीती, नीती यांचा ताळमेळ आहे का ?<br>{{gap}}ज्या देशात दोन वेळच्या भाकरीसाठी 'शील' विकावे लागते त्याला 'राष्ट्र' म्हणायचं का?<br>{{Right|■ ■ ■}}<noinclude>{{rh|मनतरंग / १६८ ||}}</noinclude> 62gg87ipzbulrkdob9ueaytw14ndg11 104 70599 155121 2022-07-25T06:16:55Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>{{Css image crop |Image = मनतरंग.pdf |Page = 177 |bSize = 372 |cWidth = 257 |cHeight = 204 |oTop = 35 |oLeft = 39 |Location = center |Description = }}  {{gap}}दिवाळीतल्या थंडीचा सुखद गुलाबी काटा आता चांगलाच बोचू लागलाय. डिसेंबरमधल्या थंडीला 'चावरी' म्हणतात ते उगाच नाही ! मार्गशीर्षातली थंडी पडायला लागली की शेतंभातं, परसबागा टवटवीत भाज्यांनी रसरसायला लागतात. तऱ्हेतऱ्हेच्या शेंगा, चवळी... मटकी... मुळ्याच्या डिंगऱ्या, गवार, उसावरच्या शेंगा, भेंडी, मुळा, गाजर, वांगी, पत्ताकोबी, फुलकोबी. त्यांच्या जोडीला डोळ्यांना मोह घालणारी हिरवीगार मेथी, पालक, चवळाई, आंबटचुका, शेपू, पोफळा, तांदुळजा, माठ घोळ अशा अनेक पालेभाज्या. दुधी भोपळा, चक्रीभोपळा, लाल भोपळा, काकड्या, ढब्बू मिरची, मटार, कर्टूली... शेकडो तऱ्हेच्या भाज्यांनी मंडई फुलून जाते आणि याच काळात शांकभरीचे नवरात्र वाजतगाजत दारात येते.<br>{{gap}}या नवरात्राची कथा अशी. हजारो वर्षांपूर्वी प्रचंड दुष्काळ पडला. माणसे अन्नविना मरू लागली. त्यावेळी या देवीने आपल्या देहातून तऱ्हेतऱ्हेच्या वनस्पती निर्माण केल्या. त्या वनस्पती खाऊन माणसांना जगणे शक्य झाले. 'आत्मदेह समुद्भव' असे आत्मविश्वासाने आश्वासन देत अन्न निर्माण करणारी ही देवी. तिची आठवण 'शाकंभरी' नवरात्राच्या निमित्ताने ठेवली जात असावी.<br>{{gap}}निसर्ग आणि आमचे सणवार यांचे नाते अगदी जिवाभावाचे. मार्गशीर्ष<noinclude>{{Right|अन्नदा...शांकभरी नि फास्ट फूड ! | १६९}}</noinclude> r2nfhoqcy3x4pupjpi3c13blr4u3e9p 104 70600 155122 2022-07-25T06:22:21Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>आला की लग्नाचा मौसम सुरू होतो. सुगी हाती आल्याने खिशात चार पैसे खुळखुळायला लागले असतात. अशावेळी लग्नाचा बार उडवणे सोयीचे असते. थंडीची लाट आली की धुंधुर्मास आठवतो. चमचमीत खिचडी, तीळ लावून केलेल्या बाजरीच्या भाकरी, हिरव्याकंच मिरचीचा झणझणीत खुडा, पांढऱ्या ढोबळ्या वांग्याचे भरीत; असा पाणीदार बेत आणि हा खाण्याचा सजाबाजा सूर्यमहाराज क्षितिजाआडून डोकावण्या आधीच उरकायचा. आजकालच्या शीघ्रवेगी जगण्यात धुंधुर्मास फक्त 'कालनिर्णय' कॅलेंडरवरच उरलाय आणि माझ्यासारख्या आजीच्या गोष्टीत जाऊन बसलाय. पण आज पन्नाशीसाठीचा उंबरठा गाठणारे दूरवर पल्याड पोचले की तो गोष्टींतून ही हरवणार आणि कदाचित २१ व्या शतकातल्या दिनदर्शिकेवरूनही !<br>{{gap}}याच काळात गुजरातमध्ये उंधियोची धमाल असते. अर्थात या धरित्रीच्या गर्भागारात शिजणाऱ्या पदार्थाची चव पाहायची तर शेतातच जायला हवे. कच्ची केळी, तऱ्हेतऱ्हेच्या शेंगा... वालपापडी, चवळी, तुरीचे दाणे, कोनफळ, रताळी, बटाटे... जी जी भाजी हाती लागेल ती सुरेख मडक्यात बुडाला तेल घालून घालायची. शेंगादाणे हवेतच. त्यात मीठमिरचीचा ठसका. मग ते मडके खड्ड्यात निखाराघालून ठेवायचं. मडक्याचे मातीचे झाकणही चिक्कणमाती लावून बंद करायचे. वरून निखारा पसरायचा आणि मग खुशाल शेतात हिंडायला जायचे. अचानक नाकाला खमंग वास येऊ लागतो की आपोआप पाय उंधियोच्या दिशेने जाऊ लागतात. असे म्हणतात की सर्व प्रकारच्या सुगंधाचे अत्तर तयार करता येईल, परंतु पहिल्या पावसाच्या स्पर्शाने बहरलेल्या मातीच्या गंधाचे... मृद्गंधाचे अत्तर कोण तयार करू शकणार ? तसेच धरित्रीच्या उबदार स्पर्शाची चव उंधियो, हुर्डाहुळा यासारख्या शेतातल्या पदार्थांनाच येणार !!<br>{{gap}}आमच्या शरीराची आणि मनाची नाळ या मातीत पुरली आहे. यंत्रांची, नवनवीन शोधांची भेंडोळी वाढत गेली तरी, पोट भरण्यासाठी आम्हांला धरणीवर, मातीवर निर्भर राहावे लागणार ! शेवटी 'अन्नदा' (अन्नदायिनी) तीच, हरितलक्ष्मी तीच ! व्हिटॅमीनच्या गोळ्या खाल्ल्या तरी, पिठलं नि भाकरीच्या चवीच्या गोळ्या कोण तयार करणार ? आणि जोवर 'अन्न' हे आमचे जीवन आहे तोवर 'शांकभरी' आमच्या तनामनात, नसानसात, सणावारात जिवंत राहणारच !<br>{{Right|■ ■ ■}}<noinclude>{{rh|मनतरंग / १७० ||}}</noinclude> 5uz98756h7wa749e7ph6wrysmkvgrlp 104 70601 155123 2022-07-25T06:34:09Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>{{Css image crop |Image = मनतरंग.pdf |Page = 179 |bSize = 383 |cWidth = 243 |cHeight = 233 |oTop = 23 |oLeft = 59 |Location = center |Description = }}  {{gap}}स्वामी विवेकानंदानी 'दरिद्रीनाराण' हा शब्द प्रथम वापरला. ते म्हणतात, "उपाशी पोटी असणाऱ्यांना धर्माचा उपदेश करणे म्हणजे दुःखावर डागण्या देण्यासारखे आहे. त्यांना भाकरी हाच परमेश्वर होय." भाकरी पोटात गेल्यानंतरच परमेश्वराचा शोध घेणारा 'कोळी' मानवी मनाच्या भिंतीवरून विविध ज्ञानविज्ञान कलांची जाळी बांधू लागला. हा कोळीही असा चिवट की दहादा नव्हे तर शेकडोवेळा भिंतीवरून खाली पडला, तऱ्हेतऱ्हेच्या नवविचारांच्या कुंचांनी ही रेशमी जाळी झाडून झटकून टाकण्याचे हजारो प्रयत्न झाले तरी पुन्हा तितक्याच उत्साहाने जोमाने हा भिंतीवर चढतो आणि जाळी विणत राहतो. किंबहुना या उभ्या आडव्या तिरप्या रेशमी जाळ्यांनीच प्रत्येक शतकाचे क्षितिज रुंदावत नेले आहे.<br>{{gap}}भाकरी हा सर्वात्मक ईश्वर आहे. भाकरीला नसते जात. नसतो पंथ. नसतो धर्म. ती कर्माचे... श्रमाचे फलित असते. ती साक्षात कला असते, म्हणूनच चवदार असते. ती माणसाला उजेडाच्या दिशेने नेणारी असते. मात्र भाकरीने पोट भरल्यावरही माणूस दुसऱ्याच्या रिकाम्या पोटाचा विचार करीत नसेल तर तीच भाकरी सैतानाचे रूप धारण करते. पेटलेल्या आगीत जेवढे जळण घालाल तेवढी आग भडकतच जाणार. जीवनाला भाकरी चेतना देणारी, पण भुकेचे रूपांतर<noinclude>{{Right|भाकरी आणि परंपरा/ १७१}}</noinclude> 8ucjgnm7017cls7jpvw1la306ompkwy 104 70602 155124 2022-07-25T06:39:19Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>चैन.. चूष.. मज्जा. एंजॉयमेंट यात झाले की तृप्तीची निवान्त ढेकरही देता येत नाही.<br>{{gap}}महंमद पैगंबर साधी भाकरी खात व पाणी पीत. महात्माजी अधिक पदार्थ जेवणात घेत नसत. एका धनवान गृहस्थाकडे त्यांना भोजनाचे आमंत्रण होते. भोजनापूर्वी घरातील सर्व लहान थोर मंडळी त्यांच्याशी गप्पा मारण्यासाठी एकत्र आली. त्यांची नजर सतत कुणालातरी शोधत होती. जेवणात तऱ्हेतऱ्हेचे पदार्थ होते. आम्हां भारतीयांचे भोजन मोठे सुरस असते. नुसत्या चटण्यात शंभर प्रकारच्या असतात. तर जेवणाचा पहिला घास घेण्यापूर्वी महात्माजींनी चौकशी केली, की या घरात स्त्रिया नाहीत का? त्या कुठेच दिसत नाहीत. यजमानांनी आत निरोप पाठवला आणि आजीपासून ते नातीपर्यंत...लेकी, सुना अनेकजणी भोजनकक्षात आल्या.<br>{{gap}}महात्माजींनी विचारले की, 'तुम्ही भगिनी कुठे होता?' भगिनींनी उत्तर दिले, 'तुम्ही आमचे अतिथी. तुमच्या भोजनाचे पदार्थ करण्यात आम्ही गुंतलो होतो.' गांधीजींना अतीव दुःख झाले. त्यांनी तात्काळ निर्णय घेतला. देशातली अर्धी शक्ती जर केवळ चविष्ट स्वयंपाक करण्यात नष्ट होत असेल तर स्वराज्य संग्रामाला वेग कसा येणार ? आणि त्यांनी शपथ घेतली की, जेवणात कमीतकमी पदार्थ खायचे.<br>{{gap}}'संयम' हा भारतीय संस्कृतीचा आधार आहे. संयम असेल तर केवळ व्यक्तीचे नव्हे तर समाजाचे जीवनही रसमय, गंधमय होते. दुसऱ्याच्या भाकरीचा विचार करण्याची, एक तीळ सातजणात वाटून खाण्याची परंपरा आम्ही जपली तर आमच्या देशातील शंभरातले तीसजण एक वेळेला उपाशी का राहतील ? जे आज राहतात ! आमच्या जवळ जे अधिक्याने असते, ते आम्ही समाजाला परत द्यायचे असते. आम्ही त्या 'अधिक्या'चे विश्वस्त असतो. दानाची परंपरा त्यातूनच आली. भारतीय जीवनपद्धतीत दानाला अपार महत्त्व आहे. जे आपले आहे ते निरामयतेने दुसऱ्याला देण्याची सवय विविध व्रतांच्या, सणांच्या माध्यमातून समाजाच्या जगण्याच्या रीतीत नोंदविली गेली आहे. संक्रातीच्या वाणवशामागे हीच भावना असते.<br>{{gap}}अशावेळी आठवतात स्वा. सावरकर. त्यांनी आपल्या पत्नीला विनंती केली होती, 'हळदी-कुंकू' खणनारळ देऊन तू जरूर सण कर. पण गरजवंताला दान दे. रस्ते झाडणाऱ्या, भंगीकाम करणाऱ्या महिलांना खण नारळ दे. 'परंपरा कागदी पद्धतीने पाळण्याऐवजी त्यांच्या गाभ्याचा...अंतरंगाचा शोध घेण्याचा प्रयत्न करणाऱ्यांची परंपरा कधी निर्माण होणार ? आपण आवर्जून निर्माण करणार?<br>{{Right|■ ■ ■}}<noinclude>{{rh|मनतरंग / १७२ ||}}</noinclude> hwshhy23bo0i055d8s771h5p5pjtu5v 104 70603 155125 2022-07-25T06:40:03Z अश्विनीलेले 3813 /* मुद्रितशोधन */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="अश्विनीलेले" /></noinclude>{{Css image crop |Image = मनतरंग.pdf |Page = 181 |bSize = 399 |cWidth = 399 |cHeight = 597 |oTop = 2 |oLeft = 2 |Location = center |Description = }}<noinclude></noinclude> sl3sgeawwpzb6fa32rnz5d1xii2nyn3 106 70604 155126 2022-07-25T07:31:55Z Prajwalps123 4304 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=अज्ञातनाद |Language=mr |Volume= |Author=दिनकर गंगाधर केळकर |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=अनंत सखाराम गोखले |Address=पुणे |Year=1924 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} mj7jajl8c18okec2b2li82qum9xwy0u 106 70605 155127 2022-07-25T07:40:33Z Prajwalps123 4304 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=आनंद-गीत |Language=mr |Volume= |Author=आनंदराव कृष्णाजी टेकाडे |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=आत्माराम माधव देशपांडे |Address=मुंबई |Year=1920 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} 2pnrsi8g5e53ufn2ggshd1s97xjfsro 106 70606 155130 2022-07-25T07:45:52Z Pooja Ramesh Kadam 4303 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=आपटे घराण्याचा इतिहास |Language=mr |Volume= |Author=गोविंद विनायक आपटे |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=गोविंद विनायक आपटे |Address=वाई |Year=1914 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} q91zpgmdc43uqvqvu1f688r1u952vpb 106 70607 155131 2022-07-25T07:49:27Z Prajwalps123 4304 नवीन पान "" proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=काव्यदोहन |Language=mr |Volume= |Author=कृष्णाजी पांडुरंग लिमये कृष्णाजी गोविंद किनरे |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher= |Address= |Year= |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} i8yh119hif3yml419tfbgc09gyjac6f 155132 155131 2022-07-25T07:50:24Z Prajwalps123 4304 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=काव्यदोहन |Language=mr |Volume= |Author=कृष्णाजी पांडुरंग लिमये कृष्णाजी गोविंद किनरे |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=शंकर नरहर जोशी |Address=पुणे |Year=1907 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} 0h87vk3k4mfj5p9513f7mlei39hnqgr 106 70608 155134 2022-07-25T07:58:09Z Prajwalps123 4304 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=कै. श्रीमंत महाराणी जमनाबाई साहेब गायकवाड यांचें चरित्र |Language=mr |Volume= |Author=नागेश विनायक बापट |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=दामोदर सांवळाराम आणि मंडळी |Address=मुंबई |Year=1900 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} 4tbhmnb2wy1rb9o7gaipgr85tajx931 106 70609 155135 2022-07-25T07:59:56Z Pooja Ramesh Kadam 4303 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=कोलापूर आणि कर्नाटक प्रांतांतील राज्यें व संस्थानें यांचा इतिहास पूर्वार्ध, भाग १ |Language=mr |Volume= |Author=बाळाजी प्रभाकर मोडक |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=बाळाजी प्रभाकर मोडक |Address=कोलापूर |Year=1877 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} 28j78ny7ak7m67tu7rp9oig5ut3x3r2 106 70610 155136 2022-07-25T08:05:46Z Prajwalps123 4304 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=नाट्यभारत |Language=mr |Volume= |Author=वासुदेव गोविंद आपटे |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=गोपाळ बळवंत जोशी |Address=पुणे |Year=1918 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} 9l1v4w2your2mhcf3vkrdurnmuq57ps 106 70611 155137 2022-07-25T08:11:54Z Pooja Ramesh Kadam 4303 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=गोमांतक |Language=mr |Volume= |Author=महाराष्ट्रभाट |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=गणेश महादेव आणि कंपनी |Address=मुंबई |Year=1924 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} csh7nsysl6fy7075b6auhq2pre0r7lh 106 70612 155138 2022-07-25T08:25:46Z Pooja Ramesh Kadam 4303 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=पुराणें म्हणजे काय ? भाग १ ते ४ |Language=mr |Volume= |Author=गंगाधरराव गणेश उर्फ बाळासाहेब पटवर्धन |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=धोंडो नारायण विद्वांस |Address=बडोदें |Year=1925 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} gheowisxne25rvjtitbvu033praz1nq 106 70613 155139 2022-07-25T09:18:13Z Tushar Kailas Bari 4351 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=देशाचे दुष्मन |Language=mr |Volume= |Author=दिनकर शंकरराव जवळकर |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=केशवराव मारुतराव जेधे |Address=पुणे |Year=1925 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} htfe5rvtmuvy5yz7dns645hdik7cbml 106 70614 155140 2022-07-25T09:23:00Z Pooja Ramesh Kadam 4303 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=बरवे घराण्याचा इतिहास |Language=mr |Volume= |Author=गोविंद विनायक आपटे |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=गोविंद विनायक आपटे |Address=पुणे |Year=1916 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} g7exthu0gc8oudvhygcp6qogncrrlbt 106 70615 155141 2022-07-25T09:30:28Z Prajwalps123 4304 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=रामदास आणि रामदासी-भाग नववा- श्री संप्रदायाची कागदपत्रे |Language=mr |Volume= |Author=शंकर श्रीकृष्ण देव |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=सक्तार्योत्तेजक सभा |Address=धुळे |Year=1915 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} 2ge750qxq7q2au074n3wd14pfw5le5h 106 70616 155142 2022-07-25T09:32:37Z Tushar Kailas Bari 4351 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=पेण येथील शाळा प्रकरणाचा वृत्तांत व शिक्षकांची कैफियत |Language=mr |Volume= |Author=रा. बाबुराव आगाशे |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=गणेश सखाराम आगाशे |Address=पेण |Year=1924 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=_empty_ |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} gspg9m4f76h75pztmjdcnli28j3iqkj 106 70617 155143 2022-07-25T09:34:41Z Pooja Ramesh Kadam 4303 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=सौ. वत्सलावहिनी ह्यांचे प्रसिद्ध व अप्रसिद्ध लेख |Language=mr |Volume= |Author=सौ. वत्सलावहिनी |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=नारायण वासुदेव महाजनी |Address=मुंबई |Year=1915 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} 6y6nlrefu9rj2tlntr78lsbu96injf4 106 70618 155144 2022-07-25T09:44:54Z Pooja Ramesh Kadam 4303 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=स्वराज्याची मीमांसा |Language=mr |Volume= |Author=लक्ष्मण बळवंत भोपटकर |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=लक्ष्मण बळवंत भोपटकर |Address=पुणे |Year=1917 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} 1zb779bm2e0ru1sf8ixw2f9incx882j 106 70619 155145 2022-07-25T09:45:58Z Tushar Kailas Bari 4351 नवीन पान "" proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=भारत इतिहास संशोधक मंडळ-प्रथम संमेलन वृत्त-लेख |Language=mr |Volume= |Author=खंडेराव चिंतामण मेहेंदळे |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=खंडेराव चिंतामण मेहेंदळे |Address=पुणे |Year=1913 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=_empty_ |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} hpxty8xs6eaxqosjzju88h8lmguwjhh 106 70620 155146 2022-07-25T10:04:52Z Prajwalps123 4304 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=युरोपचा प्रवास |Language=mr |Volume= |Author=दत्तात्रय चिंतामण मुजूमदार |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=दत्तात्रय चिंतामण मुजूमदार |Address=बडोदें |Year=1915 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} g52vvklqo9w4vzn73ikb784ckil4a4s 106 70621 155147 2022-07-25T10:31:45Z Tushar Kailas Bari 4351 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=महिला जीवन म्हणजेच गृहिणी कर्तव्य |Language=mr |Volume= |Author=लक्ष्मण नारायण जोशी |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=नारायण बळवंत चव्हाण |Address=पुणे |Year=1921 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} gvlzhqw4r4640tzuz3h3a2tjmvj8vzw 106 70622 155148 2022-07-25T10:42:44Z Tushar Kailas Bari 4351 नवीन पान "" proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=राष्ट्रीय शिक्षण व मी विवेकानंद कसा झालो |Language=mr |Volume= |Author=तात्या नेमिनाथ पांगळ |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=तात्या नेमिनाथ पांगळ |Address=पुणे |Year=1923 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} 5j431ca0joyws1gcyto16gmiq7fd3k6 106 70623 155149 2022-07-25T10:53:34Z Tushar Kailas Bari 4351 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=सहविचारिणी सभा पत्रिका अंक १ (१९१६-१७) |Language=mr |Volume= |Author=जनार्दन सखाराम कुडाळकर |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=दाजी नागेश आपटे |Address=बडोदे |Year=1917 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} m16jrf7ptks5fa7ikkennx6u6ocs9wy 106 70624 155150 2022-07-25T11:02:30Z Tushar Kailas Bari 4351 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=स्वराज्यांतील निवडक निबंध वर्ष दुसरे |Language=mr |Volume= |Author=कृष्णाजी शिवराम परांजपे |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=कृष्णाजी शिवराम परांजपे |Address=पुणे |Year=1922 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} kojhdukid7r6j3i1q0x31wx7ax6b0hb 106 70625 155151 2022-07-25T11:07:07Z Gokule Vanita 4228 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=जपानची मर्दुमकी.pdf |Language=mr |Volume= |Author=शंकर श्रीकृष्ण देव |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=शंकर श्रीकृष्ण देव |Address=धुळें |Year=1907 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} mhpfaq5ube112o6ut677nwc79vfsswb 106 70626 155152 2022-07-25T11:12:10Z Gokule Vanita 4228 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=गायन शाळाओमां चालती गायननी चिजोनुं.pdf |Language=mr |Volume= |Author=मौलाबक्ष घिसेखां |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=बडोदा वत्सल छापखाना |Address=वडोदरा |Year=1894 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} awnkshgbs3ehqwt4djgrvm2gxc934mf 106 70627 155153 2022-07-25T11:17:29Z Gokule Vanita 4228 नवीन पान proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=राष्ट्रीय सभा.pdf |Language=mr |Volume= |Author=गणेश रघुनाथ अभ्यंकर |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=अनंत विनायक पटवर्धन |Address=पुणे |Year=1915 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} bv4uy3pve3ijcahmk0h556mxct47q1o