အောက်သဳဂေန် ခၞတ်

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="mnw">
  <siteinfo>
    <sitename>ဝဳကဳပဳဒဳယာ</sitename>
    <dbname>mnwwiki</dbname>
    <base>https://mnw.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%AF%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%9C%E1%80%AD%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%90%E1%80%99%E1%80%BA</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">မဳဒဳယာ</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">တၟေင်</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">ဓရီုကျာ</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">ညးလွပ်</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">ညးလွပ် ဓရီုကျာ</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">ဝဳကဳပဳဒဳယာ</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">ဝဳကဳပဳဒဳယာ ဓရီုကျာ</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">ဝှာင်</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">ဝှာင် ဓရီုကျာ</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">မဳဒဳယာဝဳကဳ</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">မဳဒဳယာဝဳကဳ ဓရီုကျာ</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">ထာမ်ပလိက်</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">ထာမ်ပလိက် ဓရီုကျာ</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">ရီု</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">ရီု ဓရီုကျာ</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">ကဏ္ဍ</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">ကဏ္ဍ ဓရီုကျာ</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">ပါင်မုက်</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">ပါင်မုက် ဓရီုကျာ</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">မဝ်ဂျူ</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">မဝ်ဂျူ ဓရီုကျာ</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">ကိရိယာငယ်</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">ကိရိယာငယ် ဆွေးနွေးချက်</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">ကိရိယာငယ် အဓိပ္ပာယ်</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">ကိရိယာငယ် အဓိပ္ပာယ် ဆွေးနွေးချက်</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>အောက်သဳဂေန် ခၞတ်</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4023</id>
    <revision>
      <id>33861</id>
      <parentid>29950</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T15:07:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Amherst99</username>
        <id>1715</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5594" xml:space="preserve">[[ဝှာင်:Liquid_oxygen_in_a_beaker_(cropped_and_retouched).jpg|thumb|အောက်သဳဂေန်ခၞတ် မစုတ်လဝ် ပ္ဍဲ ခေါက်။ ]]
[[ဝှာင်:Liquid_oxygen_in_a_magnet_2.jpg|thumb|When liquid oxygen is poured from a beaker into a strong magnet, the oxygen is temporarily suspended between the magnet poles, owing to its paramagnetism.]]
'''အောက်သဳဂေန် ခၞတ် (liquid oxygen)''' —ပ္ဍဲကဵု က္ၜင်ကျာ၊ က္ၜင်ဗလိုပ်ဍာ် ကေုာံ ရုင်စက်ဂေသ် တအ်မ္ဂး ချူ နကဵုဇမၠေအ် '''LOx''', '''LOX''' ဟွံသေင်မ္ဂး '''Lox''' — ဝွံ ဒှ် မောလေကူလ် အောက်သဳဂေန် (molecular oxygen) နကဵုသန္ထာန်ခၞတ် (သန္ထာန်ခတ်တ်) ရ။

== ဓါတုရူပ မပါလုပ်ဂမၠိုင် ==
အောက်သဳဂေန်ခၞတ် ဂှ် ဒှ်ဒၟံင် အသာ်သင္ၚေက်ၜတ်တ် တုဲပၠန် နွံကဵု ကၞောတ်ဓါတ်ဇမြောတ် (paramagnetic) ဍေဟ်မလေပ်ဒေါအ်ဒၟံင် အကြာ တၞုင်ကၟက် ဓါတ်ဇမြောတ်ခၞေပ်ချေဟ် (horseshoe magnet) ရ။&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Principles of Chemistry: The Molecular Science|url=https://books.google.com/books?id=ZOm8L9oCwLMC&amp;pg=PA297|date=21 January 2009|publisher=Cengage Learning|isbn=978-0-495-39079-4|pages=297–}}&lt;/ref&gt; အောက်သဳဂေန်ခၞတ်ဂှ် နွံကဵု ကမၠေတ် ၁,၁၄၁ ဂြာမ် ဇၟာပ်လဳတာ {{Convert|1141|g/L|g/ml}}, ကၠေတ်အောန် နူ ဍာ်ခၞတ်၊ တုဲပၠန် ဓါတ်လမုဟ် ( cryogenic) ကဆံင်ကမြံင် (freezing point) နွံ {{Convert|54.36|K}} တုဲပၠန် ကဆံင်ကမၞမ် (boiling point) နွံ {{Convert|-182.96|C|F K}} ပ္ဍဲ မွဲ ဗါရ် {{Convert|1|bar|psi}}။ အောက်သဳဂေန်ခၞတ် နွံ ဗၞတ်သမၠဲ (expansion ratio) 1:861သၟဝ် ၁ ဗၞတ်ဗ္ၜတ် အကာသ  (100kPa) တုဲပၠန် {{Convert|20|°C}}၊ ဟိုတ်နူဂှ်ရ က္ၜင်ကျာပၞာန် ကေုာံ က္ၜင်ကျာလ္ၚဵုတအ် စကာအောက်သဳဂေန်ခၞတ် နဒဒှ် ကျာယဝီုအောက်သဳဂေန်ရ။  

ဟိုတ်နူ ဓါတ်လမုဟ်ဍေဟ်တုဲ အောက်သဳဂေန်ခၞတ်ဂှ်  Because of its cryogenic nature, liquid oxygen can cause the materials it touches to become extremely brittle. Liquid oxygen is also a very powerful oxidizing agent: organic materials will burn rapidly and energetically in liquid oxygen. Further, if soaked in liquid oxygen, some materials such as coal briquettes, carbon black, etc., can detonate unpredictably from sources of ignition such as flames, sparks or impact from light blows. Petrochemicals, including asphalt, often exhibit this behavior.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://archive.org/details/23004LiquidOxygenReceiptTransferStorageDisposal|title=Liquid Oxygen Receipt, Handling, Storage and Disposal|publisher=USAF Training Film}}&lt;/ref&gt;

The tetraoxygen molecule (O&lt;sub&gt;4&lt;/sub&gt;) was first predicted in 1924 by Gilbert N. Lewis, who proposed it to explain why liquid oxygen defied Curie's law.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Lewis|first=Gilbert N.|year=1924|title=The Magnetism of Oxygen and the Molecule O&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;|journal=Journal of the American Chemical Society|volume=46|issue=9|pages=2027–2032|doi=10.1021/ja01674a008}}&lt;/ref&gt; Modern computer simulations indicate that, although there are no stable O&lt;sub&gt;4&lt;/sub&gt; molecules in liquid oxygen, O&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt; molecules do tend to associate in pairs with antiparallel spins, forming transient O&lt;sub&gt;4&lt;/sub&gt; units.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Oda|first=Tatsuki|year=2004|title=Noncollinear magnetism in liquid oxygen: A first-principles molecular dynamics study|journal=Physical Review B|volume=70|issue=134402|pages=1–19|doi=10.1103/PhysRevB.70.134402}}&lt;/ref&gt;

Liquid nitrogen has a lower boiling point at −196&amp;nbsp;°C (77&amp;nbsp;K) than oxygen's −183&amp;nbsp;°C (90&amp;nbsp;K), and vessels containing liquid nitrogen can condense oxygen from air: when most of the nitrogen has evaporated from such a vessel, there is a risk that liquid oxygen remaining can react violently with organic material. Conversely, liquid nitrogen or liquid air can be oxygen-enriched by letting it stand in open air; atmospheric oxygen dissolves in it, while nitrogen evaporates preferentially.

The surface tension of liquid oxygen at its normal pressure boiling point is 13.2&amp;nbsp;dyn/cm.

== Uses ==

== History ==

* By 1845, Michael Faraday had managed to liquefy most gases then known to exist. Six gases, however, resisted every attempt at liquefaction and were known at the time as &quot;permanent gases&quot;. They were oxygen, hydrogen, nitrogen, carbon monoxide, methane, and nitric oxide.
* In 1877, Louis Paul Cailletet in France and Raoul Pictet in Switzerland succeeded in producing the first droplets of liquid air.
* In 1883, Polish professors Zygmunt Wróblewski and Karol Olszewski produced the first measurable quantity of liquid oxygen.

== နိဿဲ ==
 
[[ကဏ္ဍ:BEHM]]</text>
      <sha1>epi8ryc87tn9af4i9mztbu61g2ud7t6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>အခိုက်ကၞာမန်</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4590</id>
    <revision>
      <id>33857</id>
      <parentid>33842</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T14:27:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>သ္ဍိုက်ဆာန်မန်</username>
        <id>2569</id>
      </contributor>
      <comment>/* ဂလာန်ကလော်ဂကူမန် ဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ် */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="421258" xml:space="preserve">ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်
လိခ်အုပ်မၞုံယၟု (အခိုက်ကၞာမန်)
သက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၁၃၃၉−သၞာံ၊ ဂိတုဘတ်။

=ဂလာန်တၚ်ဂုဏ်=
ဗွဲကိုပ်ကၠာ လိခ်အုပ် အခိုက်ကၞာမန်ဝွံ တက်ပတိတ်တုဲ တရးဏာနကဵုတွဵုရးမန်−ရးဗၟာဂွံမာန်အာ ခေတ်လၟုဟ်ဂှ် ဒှ်စရာဲကျာ်သြဳဂုဏ်ဖဵု သွက်ကောန်ဂကူမန်တံသီုဖအိုတ်လေဝ် ဟီုဂးစဂွံရ။ မွဲသာ်ပၠန် သွက်ဂကောံကမ်မတဳလိခ်ပတ်ေယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်လေဝ် ဒှ်စရာဲကျာ်သြဳဂုဏ်ဖဵုကီု ဟီုဂးစဂွံရ။ ကမၠောန်ဝွံ ဒှ်ကမၠောန်ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယောန်သၞာၚ်မန်ရ၊ ပ္ဍဲကမ်မတဳ လိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ပါ်စွံလဝ် ဆာပ်ကမ်မတဳ  (ဂကောံဍောတ်) ပိရ။ မုခ်ဂၞန်မွဲ− ၊ သွက်ဂွံဗ္တောန်လိခ်ပတ်၊ သွက်ဂွံတက်ပတိတ်လိခ်ဗွဟ်မန်၊ လိခ်ပတ်မန်တံဂှ်၊ ဒှ်တာလျိုၚ် ဆာပ်ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ရ။ မုခ်ဂၞန်ၜါ− သွက်ဂွံတိၚ်တိုက်လှ်ေဒယှ်ေတံဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ် ဆာပ်ကမ်မတဳအနုသုခုမရ။ မုခ်ဂၞန်ပိ− သွက်ဂွံဗက်စ အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳမန်၊ သွက်ဂွံဗၟံက်ဂတဝ်တိုန် အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳမန်၊ ပွမဟီုအရေဝ်ဝေါဟာမန်၊ ဗွိုက်လ္တက်မန်တံဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ် ဆာပ်ကမ်မတဳ အခိုက်ကၞာရ၊ ရဴသာ်ဝွံ ပါ်စွံလဝ်ပိဂကောံရ။


ဟိုတ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံဒှ် လိခ်မူ−လိက်အုပ် အခိုက်ကၞာဝွံ နူကမ်မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်သ္ပသ္ကိုပ်သ္ကတုဲ ဆာပ်ကမ်မတဳအခိုက်ကၞာဂှ် ကေတ်တာလျိုၚ်ရ၊ ဗွဲကိုပ်သက္ကရာဇ် အၚ်္ဂလိက် ၁၉၇၃−တေံ၊ နူကမ်မတဳဇၞော်ဏံ အာတ်ဏာလိခ်ပတ်မူလ ပ္ဍဲဌာန်အ္စာကဝိမန်တံရ၊ ရဴသာ်ဝွံ ဗွဲမစၞောန်ထ္ၜးလဝ်တေံ အ္စာကဝိတံချူပလံၚ်နၚ်လိခ်တမ်ဂှ်ရ၊ ဂွံလိခ်တမ်တံဂှ်တုဲ ဆာပ်ကမ်မတဳ အခိုက်ကၞာဂှ် စဳရေၚ်ပ္ကောံတုဲ ဗှ်အိုတ်ရ။ ဒၞာဲဂၠိုၚ်ဒၟံၚ်တံဂှ်ဒါန်တုဲ ဒၞာဲဟွံမွဲတံဂှ် အာသၟာန်သၟုက်ဋ္ဌာန်တၠဂုဏ်အ္စာတၠဳပိုန်တံလေဝ်ကီု၊ ဋ္ဌာန်မၞိဟ်ဇၞော် ညးမတဳပရောပရာအခိုက်ကၞာပြဝေဏဳဂကူမန်တံအိုတ်ရ။ တုဲအိုတ်မ္ဂး နူဆာပ်ကမ်မတဳဏဳ စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်တုဲ တက်ပတိတ်နကဵုလိခ်သၠုပၠုယ်ရ။


လိခ်သၠပၠုယ်နကဵုတဲဂှ် ပလံၚ်ဏာဋ္ဌာန်အ္စာချူလိခ်မူလ အ္စာကဝိတံကီု၊ ဋ္ဌာန်တၠဳပိုန်သၚ်ခမဳတံကီု၊ ဋ္ဌာန်မၞိဟ်ဇၞော်တံကီုရ၊ သွက်ဂွံဍိုက်ပေၚ် သွက်ဟွံမှာရဴ ဟၟဲသက်က်ဂှ် ရန်တၟံကေတ်ရ။ ညးတံရံၚ်ပြုပြေၚ်တုဲ ပလံၚ်နၚ်ဋ္ဌာန်ကမ်မတဳပိုဲပၠန်ရ။ နကဵုလိခ်မူစၟဳစၟတ်ထပ်ကဵုထပ် ရုဲစှ်တုဲ ကၠောန်ဇန်ချူကှ်ေပၠန်ရ၊ နနဲဝွံ ဍိုက်ပေၚ်ကီုခယကေတ်တုဲ၊ သွက်ဂွံတက်ပ္တိတ်နကဵုစက်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုညးတၠအလဵုအသဳတွဵုရးဍုၚ်မန်ရ။


နူတွဵုရးဍုၚ်မန် ညးတံစၟဳစၟတ်အခိၚ်လံဒၟံၚ်လေဝ်ကီု၊ ညးတၠအလဵုအသဳဍုၚ်လ္ဂုၚ်စၟဳစၟတ်လံဒၟံၚ်လေဝ်ကီု၊ နကဵုကမ်မတဳဏံသြန်ဟွံဍိုက်ပေၚ်လေဝ်ကီု လံဒၟံၚ်စဵုကဵုအခိၚ်ဏံရ၊ လိခ်အခိုက်ကၞာဝွံ နူကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ပတိတ်ဇြဟတ်ဂိုတ်ဂစာန်လဝ်ကီုရ၊ ဍိုက်ပေၚ်သီုဖအိုတ်ဂှ် ဟွံစှ်ေလဝ်စိုတ်ဏီတုဲ၊ ဟွံဍိုက်ပေၚ်− ဟွံရုမ်ဂပ်ဟွံမှာရဴဏီဂှ် နကဵုကမ်မတဳဏံ ဒုၚ်လဝ်တဲရ။


ဟိုတ်ဂှ်ရ အခိုက်ကၞာ ပြေဝေဏဳပိုဲမန် သွက်ဂွံဍိုက်ပေၚ်အာ ဗွဲဂတတေံဂှ် ပ္ဍဲလိခ်ဝွံ ဒၞာဲမှာရဴဒၞာဲဟွံဍိုက်ပေၚ်တံဂှ် စၞောန်ထ္ၜးကဵုတုဲ ကဵုနၚ်ကသပ်ဂၞန်ဗွဲမပြဟ်ညိဂှ် ဗ္တိုက်ဖ္အောဝ်ဏာနကဵုမေတ္တာရအဴ။ ကောန်ဂကမန် အ္စာဗှ်လိခ်တံ စၞောန်ထ္ၜးကဵုတုဲ နကဵုအလန်ဒုတိယ တတိယပ္တိတ်မ္ဂး ဍိုက်ပေၚ်အာမာန်ရောၚ် ပတှ်ေဒၟံၚ်ရ။


ဗွဲလက်ကရဴအိုတ် နကဵုနိဂီု သွက်လိခ်အုပ်ဝွံ ဂွံတိတ်အာမာန်ဂှ် ပပ္တံနူကဵုကောန်ဂကောံ ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်လေဝ်ကီု အ္စာကဝိညးမချူလိခ်တမ်လေဝ်ကီု၊ ညးမကဵုကသပ်ဂၞန်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဳပိုန်သၚ် ခမဳလေဝ်ကီု၊ မၞိဟ်ဇၞော်ဂမၠိုၚ်တံလေဝ်ကီု၊ သွက်ဂွံတက်လိခ်ဝွံ ညးမကဵုအရီုအဗၚ်တံလေဝ်ကီု၊ ညးမကဵုအရီုအဗၚ်ကမၠောန်လေဝ်ကီု၊ ညးမဇန်လိခ် ညးမတက်လိခ်တံလေဝ်ကီု၊ ညးအလဵုအသဳတံလေဝ်ကီု၊ စၞးကမ်မတဳ လိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဏံ အဲညးမရေၚ်တၠုၚ်ဖဵု တၚ်ဏာဂုဏ်ဗွဲမလောန်ရ။


'''(နာဲမိုၚ်တဝ်)−−−ညးမရေၚ်တၠုၚ်ဖဵု ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်'''။

=ဥယျောဇဉ်=

ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဝွံ သွက်ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ဟွံဒှ်ဟွံမံၚ်မ္ဒးယိုက်ဂၠၚ်ဏာ ကဵုအဓိကတာလျိုၚ်ဂှ် ကောန်မန် ပွမလေပ်လိခ်မန်၊ အရေဝ်မန်ကီု ပွမသီဒက်စဵုဒၞာ ဇၞော်မောဝ်တဴတက်တိုန်ကီု၊ အစေန်အဆက် အနုသုခုမမန်တံ ပွမသီဒက်စဵုဒၞာ မြိမြန်မၚ်မွဲအာဂှ်ကီု၊ သ္ပတိုၚ်တမ်ဒေါဝ်တုဲ မ္ဒးပံက်ဗဒှ်လဝ် ဂကောံဏံရောၚ်မဒှ်ရ ။


ပဟိုတ်တာလျိုၚ်နွံသာ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံမြိမြန်ကလုတ်ပ္တိုန် ဗပေၚ်ကဵုမာန်ဂှ် ဟွံသ္ဂုတ်ကဵုပကီုလွဳဟေၚ်၊ ဆၜိုတ်ဂွံအခိၚ် အခေါၚ်အဝဵုတံဂှ် ဂိုတ်ပ္တိတ်ဇြဟတ်လွဳဆာဲမံၚ်ရ၊ အတိုၚ်ရန်တၟံလဝ်ပိသာ် ဗွဲလ္တူတေံဝွံရ၊ တန်ဗ္တောန်လိခ်ပတ် အရေဝ်၊ တန်ဗ္တောန် ယေန်သၞာၚ် အစေန်အဆက် အနုသုခုမတံ ချေံဗ္တောန်ကဵုတုဲ၊ မွဲအဆက်ဓဝ်ဟေၚ်၊ သွက်ဂွံသီဒက်စဵုဒၞာမၚ်မွဲအာ အခိုက်ကၞာမန်တံကီု၊ သွက်ကောန်ဗွဲကြဴ စဴဗွဲဂတဂမၠိုၚ်၊ သ္ဂောံနိဿဲလ္ၚတ်ဒ္ဂေတ်ဗက်အာမာန်ဂှ် လိခ်အခိုက်ကၞာမန်ဝွံ မ္ဒးပကီုလွဳဗၟံက်ပ္တိတ်ရောၚ်။


ပ္ဍဲမဗၟံက်ပ္တိတ် ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမန်ဝွံလေဝ် ပဟိုတ်ကဵုမန်တၠပညာဂမၠိုၚ် ကေုာံ ညးအာယုက်ဇၞော်မန်၊ မိမနော်နာဲတံ ကဵုအရီုအဗၚ် ဍိုက်ဍိုက်ပေၚ်ပေၚ်ဟေၚ်၊ လိခ်အခိုက်ကၞာမန်ဝွံ မဂွံမံက်ဂတဝ်ကၠုၚ်ဂှ် ပတန်စၟတ် သ္ပသမ္တီလဝ်တုဲဒှ်ရောၚ် မိက်ဂွံဟီုပျးကဵုရ ။


ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ ပွံမကၠောန်ထေက် ဟွံယောၚ်ဗွဲစၟတ် မ္ဒးကၠောန်အာ ပ္ဍဲကဵုတာလျိုၚ်ပိသာ်ဏံဂှ် သွက်ဂွံပကောံပ္တိတ်ဏာ လိခ်အခိုက်ကၞာမန်မာန်ဂှ် မိပ်ဂြိုၚ်ဂွံဇြဟတ် အိုဟ်တၟိုဟ်ဇြုၚ်ကေဝ်တဴဗွဲမလောန်ရ- အလုံကောန်ဂကူမန် အခိုက်ကၞာမန်ဂမၠိုၚ် တၠုၚ်လအာ ညံၚ်ဟဂွံလီုအာဂှ် ပွမသီဒက်မၚ်မွဲအာတုဲ ကောန်ဂကူမန်ကဵုကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံညးဂမၠိုၚ် သဂွံကဵုဍုက်ကေဝ် သ္ဍိုက်မၠိုက်ရၚ်သ္ကံအိုတ်ညိ သာ်ဝွံ ရာဒၞာဏာရောၚ် ။


'''နာဲယဳသိုၚ်(ဥက္ကဌ)ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။'''

=ဂလာန်ဗကန်=

အခိုက်ကၞာမ္ဂးဂှ် မဒှ်စဳဏောန် ကောန်ဂကူမွဲမွဲ သွက်သ္ဂောံတန်တဴအာ ပ္ဍဲလိုက်ဏံ၊ စဵုကဵုကဝ်တူတေံရောၚ်။ ညးတၠပညာအစာတၠမန်ပိုဲ နူတမၠာအဆက်ဆက်တေံ၊ မဒၠောံဗ္တောန်၊ မစွံပတန်လဝ်ကဵု ဂလာန်တၚ်နၚ်တံဂှ် အခိုက်လဵုဂွံဒ္ဂေတ်ဗက်ဒး၊ ဗီုလဵုဂွံဝေၚ်ပါဲဒး၊ နဲလဵုဂွံမၚ်မွဲအာ ဂကူဇကု အဆက်ကောန်အဆက်စဴဒး၊ ပ္ဍဲလိုက်ဏံရောၚ်။


တီဒဒှ်ဂုဏ်ဖဵုမၞုံတဴ ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်တုဲ'''အခိုက်ကၞာ'''ဂကူပိုဲမန်ဝွံ သ္ဒးပ္တိုန်လဝ် အက္ခဝ်လ္တူလိခ်ပတ်ထေက်ရောၚ် အဲစှ်ေစိုတ်ရ။ လောန်ကၠုၚ်အခိၚ်ၜိုတ်ပန်သၞာံတေံ၊ အဲဂွံမိၚ်ကေတ်ပရိုၚ် ၊ ဒဒှ်ကမ်မတဳလိခ်ပတ် ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်၊&quot; ဏံ ကၠေံစိုတ်ပ္ကောံပ္ကေဝ်ဒၟံၚ်၊ တံလိက် &quot;အခိုက်ကၞာမန်&quot; သွက်ဂွံတက်တြးပ္တိတ်လိက်အုပ်၊ သီုမတာပ်ခေတ်၊ နကဵုကဆံၚ်သၠုၚ်သၠုၚ်ဂှ်၊ အဲအိုဟ်တၟိုဟ်စိုတ်၊ အဵုဇိုတ်တဴပ္ဍဲဂၠံစိုတ်အဲ မလောန်ရ။ သ္ဂောံညာတ်ကေတ်  &quot;လိက်အခိုက်ကၞာမန်&quot; တက်ပ္တိတ်တုဲ ဒှ်အာပၠန်ဂှ် ၊ တၚ်လေဝ်, တၚ်ဂုန်ကဵု &quot;ကမ်မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်&quot; ဍုၚ်လ္ဂုၚ်အိုတ်တဲရ။ ထိုၚ်လေဝ်, ထိုၚ်သးကမ်မတဳ, ကွေံကွေံရ။


ပ္ဍဲလိုက်ဝွံ ရံၚ်သ္ၚေဝ်ကေတ်မ္ဂး၊ ဇၟာပ်ဂကူညးမဂတာပ်ခေတ်တံဂှ် ညးတံဒ္ဂေတ်ဗက်၊ ထိၚ်ဒက်လဝ်အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳညးတံဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက် ဗွဲမဗိုန်ဗတ်ဂှ်ဟေၚ် သ္ဂောံဆဵုာတ်ကေတ်ရ၊ အခိုက်ကၞာညးတံ ညံၚ်ဟဂွံလီုလာ်ထောၚ်ပြိုဟ်၊ အခိုက်ကၞာညးတၞဟ်သ္အာၚ် ညံၚ်ဟဂွံထပါ်လုပ်ပြံက်ယျတ်လုပ်ကၠုၚ်မာန်−အကြာအခိုက်ကၞာဂကူညးတံဂှ် ညးတံပသတိ၊ စဵုဒၞာ၊ ဆဵုဒဝ်၊ ပ္တိတ်ဇြဟတ်တဴအိုတ်ရ၊ အခိုက်ကၞာလီုလာ်ထောၚ်ပြိုဟ်စာ်အိုတ်ကၠေံဗ္ဒန်အာမ္ဂး ဂကူညးတံလေဝ် ဟွံဆောတ်သ္ဒးကၠေံဗ္ဒန်အာရောၚ်ဂှ် ညးတံချပ်ဗ္စာ ဂြၚ်တီကေတ်လဝ်နကဵုညာဏ်ပညာနူဇမ္ၚောဲရ၊ ဂကူညးတံညံၚ်ဂွံတန်တဴ ညံၚ်ဟဂွံကၠိုက်ကၠာဲမှာဲမှာကၠေံဗ္ဒန်အာဂှ် ညးတံသ္ပဂရုအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲဂကူညးတံ သၟတ်မွဲမွဲကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ် သၠးဂၠံဂဝ်ဂၞဴမိမ္ဂး ပပ္တံနူဂှ်တုဲ ညးတံခုတ်ယၟုနကဵုဘာသာညးတံ ပ္တိတ်စရာဲၜခၟနကဵုဘာသာညးတံ၊ ဂစာန်ဗ္တောန်ကဵုအရေဝ်ဘာသာညးတံ၊ ကဵုဒဂီုဒ္ဂေတ်ဗ္တောန်ဖျောန်ကဵုအခိုက်ကၞာညးတံ၊ ပၠောပ်ဇာတ်ဂကူညးတံဟွံသ္ဂုတ်ရ၊ ညးတံဟွံသာသ္ပံ ဟွံပၠံအခိၚ်လ္တူကောန်ဇာတ်ညးတံရ။


ကောန်ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ်ဟေၚ် အတိုၚ်နနဲချူထ္ၜးပံက်ထ္ၜးလဝ်တၚ်ဏှ်ဗွဲလ္တူတေံ ညးမဒ္ဂေတ်ဗက်ထိၚ်ဒက်ကၠုၚ်အခိုက်ကၞာတံဂှ် မၞုံတဴကီုရ၊ ဆဂး အသိၚ်ဇြဟတ်အောန်တဴဒၟံၚ်ဏီဂှ် ပသတိအိုတ်မ္ဂး သ္ဂောံဆဵုကေတ်ကၠးကၠးဖ္ဍးဖ္ဍးမာန်ရ။


မူဟိုတ်သ္ဒးဒှ်ဒၟံၚ်သာ်ဂှ်ရော, ဒတောဝ်တၞောဝ်ရံၚ်ကေတ်မ္ဂး မိမဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် ဟိုတ်နူသာဲစ္ဍးကၠုၚ်ကဵုအခိုက်ကၞာဂကူဇကု ခရာသၞာံအခါဗွဲမလံလဂှ်ကီု၊ ဟွံတီၚုဟ်မး ဟွံတီဗီုနဲဂွံတၚ်ယၟုကဵုကောန်ဇာတ်ဇကုကီု၊ ဟွံတီကဆံၚ်ဇကုတုဲ အရေဝ်ဇကုဟွံဗ္တောန်ကဵုကောန်ဇာတ်ဇကုကီု၊ ကောန်ဇာတ်ဇကုတဴဂှ်ဟေၚ် မဒှ်ကြက်သက်သဳသာဓကဍေံရ။


ဂလာန်လ္တူတေံအဲမချူလဝ်တံဂှ် သွက်သ္ဂောံပ္တိုန်ဒုဟ်လ္တူဂကူပိုဲဟွံသေၚ်၊ ဟိုတ်နူကဵုဂလာန်ညးတမၠာ အခိုက်ကၞာပိုဲမန်၊ ဍိုန်လျ၊ သဝ်စှ်ေ၊ ကၠေံခၞၚ်ကၠုၚ်ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲတုဲ သ္ဂောံဆဵုညာတ်ဒုဟ်ဍေံဟေၚ် သ္ဒးဟီုဂးသာ်ဝွံရောၚ်၊ ထံက်ကဵုဂလာန်ညးတမၠာတံမစွံပတန်လဝ် &quot;ဖျေံမ္ဂးကျေဝ်၊ ပလေဝ်မ္ဂးဒှ်&quot; ဂှ်တုဲ သွက်ဂွံပလေဝ်ပတိုန်ထေက်အိုတ်ရ။


လၟုဟ်ဟေၚ် သွက်ဂွံပလေဝ်ပလေတ်သၠုၚ်ပ္တိုန်ဂှ် နူ&quot;'''ကမ်မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်'''&quot; ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ ကေတ်တာလျိုၚ်ဍိုက်ဍိုက်ပေၚ်ပေၚ်တုဲ ဖျုၚ်ဗလးကၠေံယဲမတွံဂး− ဂကူဘာသာ၊ မကၠိုက်ကၠာဲ၊ ကၠေံဗ္ဒန်ကၠက်အိုတ်အာဂှ် နကဵုရဥုဲ &quot;'''လိက်အခိုက်ကၞာမန်'''&quot;ဝွံရောၚ်။


ဟိုတ်ဂှ်ရ− ကောန်ဂကူမန်ဍာံ ထာန်ဒေသလဵုမံၚ်မံၚ်၊ ညးဒိုက်ညးလွေဟ်၊ သမ္ၚေဟ်သေဋ္ဌဳတံဟွံရုဲ၊ သီုခရှ်သၚ်တံကီု ညးမွဲမွဲအုပ် ဩဝ်.....ထေက်ကဵုသ္ဒးကဵုဇြဟတ် ရာန်ဗှ်လ္ၚတ်လဝ်ထေက်အိုတ်ရောၚ်၊ ဓဝ်မေတ္တာဂတတုဲ အဲဗ္တိုက်ဖ္အောဝ်ဏာအလုံတွဵုရးဍုၚ်မန်ကဵုမ္ၚးနူတွဵုရးဍုၚ်မန်သီုဖ္အိုတ်ရအဴ။


'''အခိုက်ကၞာမန်သ္ဒးမံက်ဂတဝ်တိုန်ရောၚ်၊ ('''နာဲလူဖေဝေန်''') သၟိၚ်ဗယု ဝန်မစၞောန်ထ္ၜးကမၠောန်သုတေသနတြေံတြဟ် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်'''။

=နိဒါန်=
ဗွဲကိုပ်ကၠာ−ကၠာဟွံဟီုပရောလိခ်အခိုက်ကၞာဂှ် ပရေၚ်လိခ်ပတ်ကဵုယေန်သၞာၚ်မန်ဝွံ၊ ဟီုထ္ၜးညိညရ၊ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၉၇၂)တေံ ကောန်မန်ဂမၠိုၚ် ညးမၞုံပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ ဒက်ပ္တိုန်ဂကောံမွဲခုတ်လဝ်ယၟု &quot;ဂကောံလိခ်ပတ်ကဵုယေန်သၞာၚ်မန်&quot; ဂးတုဲ၊ ရန်တၟံလဝ်သွက်ကောန်မန်တံဂမၠိုၚ် မတ်ဂွံယးတၟး ညံၚ်ဂွံကၠိုဟ်ခၠၚ်တိုန်ပရေၚ်ဂကူမန် ဣလဵုဒှ်ဍာံ, ဣလဵုဒှ်ဗၠေတ်ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမန်ကေုာံလိခ်ပတ်မန် သွက်ဂွံမံၚ်ဂတဝ်တိုန်မွဲဝါပၠန်ရ၊ ဂကောံဏံဂှ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၉၇၃)တေံ ချပ်ဂၞန်ညးသ္ကံတုဲ၊ သ္ဂုတ်သွာတ်လဝ်သွက်ဂွံပ္တိတ်လိခ် &quot;'''အခိုက်ကၞာမန်'''&quot;မွဲအုပ်ရ၊ ဂကောံဏံလေဝ် ပ္ဍဲသၞာံဂှ်ရ− လလောၚ်တြးဏာဇရေၚ်အ္စာကဝိတၠပညာကောန်မန်တံဂမၠိုၚ်တုဲ အာတ်ဏာတမ်လိခ်(မူလိခ်) နူဌာန်တၠပညာမန်တံဂမၠိုၚ်ရ၊ အတိုၚ်လအာတ်ဏာဂှ် အ္စာကဝိမန်တံဂမၠိုၚ် ချူပလံၚ်နၚ်လိခ်အခိုက်ကၞာမန်ဗွဲမဂၠိုၚ်ကဵုဂကူဂှ် ဂကောံဏံဂွံဒုၚ်ကေတ်ရ၊ တမ်လိခ်(မူလိခ်)နာနာသာ်ဗွဲမဂၠိုၚ်သီုဖအိုတ်ဂှ်ပကောံတုဲ စၟဳစၟတ်ရုဲစှ်ဒါန်ထောံနူလိခ်ပ္ဍဲတိုက်ပိဋကတ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်စံရ၊ မူလိခ်ဒါန်လဝ်တံဂှ် ကၠောန်ပ္တိတ်လိခ်ဗွဲပဏာဏမွဲအုပ်တုဲ ကလေၚ်တြးဏာဋ္ဌာန်တၠပညာမန်တံပၠန်ရ၊ မသုန်တဴဂိတုလံတုဲ လိခ်တြးဏာဂှ် ကလေၚ်စိုပ်ကၠုၚ်ဒၞာဲဟွံပေၚ်တံဂှ် ထပ်ဗပေၚ်နၚ်ကီု၊ ဒၞာဲဗၠေတ်မံၚ်ဂှ် ပလေဝ်နၚ်ကဵုမွဲဝါပၠန်ရ။


လိခ်ပဏာမသီုဖအိုတ် စိုပ်ကောံကၠုၚ်တုဲ လၟုဟ်ချူပ္တိတ်လိခ်အခိုက်ကၞာမန်နူဂကောံဏံမွဲအုပ်ရ၊ လိခ်ဝွံ ဒှ်သွက်ဒတုဲဖဵုကောန်ဂကူမန်တံသီုဖအိုတ်တုဲ မ္ဒးဂိုၚ်ဒေပ်လဝ်ဇၟာပ်ဇၟာပ်သ္ၚိထေက်ရောၚ် လဝ်စိုတ်ရ၊ လိခ်ချူဇန်လဝ်ဏံဂှ် ဒဒှ်ရဟွံဍိုက်ပေၚ်ဏီ၊ ယဝ်တၠပညာကောန်မန်တံညာတ်မ္ဂး ကလေၚ်စၞောန်ထ္ၜးကဵုညိဂှ် ဖအောဝ်ဏာနမေတ္တာရ။


လိခ်အုပ်ဏံဂှ် ရန်တၟံသွက်ကောန်မန်တံ ညံၚ်ဂွံတီကၠိုဟ်ခၠၚ်ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမန်တြေံတြဟ်တုဲ လၟုဟ်ဒှ်လိခ်မွဲအုပ်၊ တြးပ္တိတ်ဏာဋ္ဌာန်ကောန်မန်တံဂမၠိုၚ်ရ၊ မိမကလောကောဒေံကောန်မန်တံဂမၠိုၚ်လေဝ် ဂတနူဏံ လိခ်မန်ပိုဲ ညံၚ်ဂွံဇၞော်မောဝ်တိုန်မွဲဝါပၠန်ဂှ် ကဵုဇြဟတ်အိုတ်ရောၚ်−စှ်ေလဝ်စိုတ်ရ၊ ဂတဏံပၠန်ေဝ် သွက်ဂွံပ္တိတ်ဏာလိခ်တံဂှ်... ၁။ အခိုက်ကၞာမန် အုပ်ဒုတိယ၊ ၂။ ရာဇဝၚ်သၟိၚ်အသး။ ၃။ ပဌမရာဇဓနဳ ဟံသာဝတဳ။ ၄။ ရာဇဝၚ်မန်ဇၞော် တံဂှ် ရန်လဝ်နွံမံၚ်တုဲ ခြာဟွံလံညံၚ်ဂွံပ္တိတ်မာန်ဂှ် ပ္တိတ်ဒၟံၚ်ဝဳရိယျရ။


'''ပွမတၚ်ဂုဏ်'''
သွက်လိခ်အခိုက်ကၞာဏံ ညံၚ်ဂွံမံက်ကၠုၚ်ဂှ် ဒှ်ဟိုတ်နူတၠပညာမန်တံ ရီုဗၚ်ဗွဲမဍိုက်ပေၚ်၊ ကဵုကသပ်မဍာံပြခိုဟ်မိုဟ်တုဲ ဒှ်ကၠုၚ်လိခ်မွဲအုပ်တုဲရ။


လိခ်အုပ်ဏံညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ် ပူဂဵုဗွဲသၟဝ်တေံ ညးမဒှ်တၠပညာအ္စာကဝိမန်.....
၁။ နာဲပါလိတ၊ ဘာတိုက်တၟိ−ကွာန်ကၟာဝက်။
၂။ နာဲကုသလ၊ ဘာကျာ်သြဳမန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။
၃။ဗညာဆီမန်၊ ကွာန်ကံဗိန်။
၄။ နာဲပုပ္ဖရမ္မ၊ ကွာန်ကြုၚ်ဝါန်။
၅။ နာဲဖဝ်စိၚ်၊ ကွာန်ကၟာဝက်တံဂှ်ကီု ညးမမဒှ်အ္စာကဝိတၠပညာကောန်မန် သ္အာၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ချူပလံၚ်နၚ်လိက်အခိုက်ကၞာတံဂှ်ကီု၊ ဂကောံလိက်ပတန်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ တၚ်ဂုဏ်ဗွဲမလောန်ရ၊ ဗွဲကြဴလေဝ် သွက်ဂွံဆက်ရီုဗၚ်အာပၠန်ဂှ် ဖတိုက်ဖ္အောဝ်ဏာနကဵုမေတ္တာရအဴ။


'''လိခ်အုပ်မနိဿဲဂမၠိုၚ်'''
၁။ ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ။ 
၂။ ပြကိုဟ်လောကဟိတ။
၃။ ပြကိုဟ်လောကသမုတ်တိ။
၄။ ပြကိုဟ်ဓမ္မပဒ။
၅။ သၠပတ်ကာလထေရ်။−−−ပ္ဍဲလိခ်တံဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲတုဲ ဗွဲခမၞောန်ဟေၚ် လၟုဟ်ပ္တိတ်ဏာလိခ်အခိုက်ကၞာမန် ပဌမမွဲအုပ်စိုပ်ဒတုဲ ပ္ဍဲသ္ကရာဇ်(၁၃၃၉)၊ သက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၉၇၇) ဏံရ။

ကောန်မန်ဂမၠိုၚ် ကဵုညဳသၟဟ်အိုတ်တုဲ လိခ်ပတ်မန်လေဝ် မ္ဒးဇၞော်မောဝ်ရာၚ်ဆာဲအာရောၚ် ('''ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်''') ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။

=အခိုက်ကၞာမန်=
'''နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။'''

ဗွဲကိုပ်ကၠာ အခိုက်ကၞာဟီုမ္ဂးဂှ် လ္တူဂၠးတိဏံ ဍုၚ်လဵုဟွံဟီု ဒေသလဵုဟွံဟီုမၞိဟ်နွံမ္ဂး အခိုက်ကၞာမ္ဒးနွံရ၊ အခိုက်ကၞာဂှ် ကောန်ဂကူမွဲဂကူကဵုမွဲဂကူ မွဲဍုၚ်ကွာန်ကဵုမွဲဍုၚ်ကွာန် ဟိုတ်နူဟွံတုပ်တုဲ၊ ဟိုတ်နူမံၚ်မွဲဒၞာဲမွဲကရောံဓဝ်ဟွံသေၚ်တုဲ၊ ဍုၚ်ညးကဵုညး ဂကူညးကဵုညး၊ အရာပ်ဒေသညးကဵုညး နွံဂၠိုၚ်ကဵုအခိုက်ရ၊ ကာလလၟုဟ်ဝွံ ဒဒှ်ပညာဂတာပ်ကဵုခေတ်ဂှ် ပြာကတ်တိုန်ဗွဲမလောန်တုဲ ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ် အခိုက်ကၞာဇကုတြေံတြဟ်ဂှ် တဝ်စၞေဟ်ဗၠန်ဂတးထောံလေဝ်နွံကီု၊ ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ် မၚ်မွဲတဴအခိုက်ကၞာဇကုတြေံတြဟ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်လေဝ်နွံကီု၊ ဂကူတၞဟ်သ္အာၚ် ဍုၚ်တၞဟ်သ္အာၚ် ဗီုလဵုဗၠန်ဂတး အခိုက်ကာပိုဲမန် မတြေံတြဟ်သှ်ေၜက်ကၠုၚ်နူလက်ထက်ဇုဇဗဴလပိုဲဂှ် ထေက်ကဵုမ္ဒးတီသီုဖအိုတ်တုဲ ဂကူပိုဲမွဲဟေၚ် မ္ဒးမၚ်မွဲအာအခိုက်ကၞာပိုဲရောၚ်။

ကောန်ဂကူမန်သီုဖအိုတ် ဟိုတ်နူမံၚ်ဌာန်ဒေသ ဟွံတုပ်ရၚ်သ္ကံတုဲ အခိုက်ကၞာလ္ၚဵုဂှ်တုပ်မံၚ်ကီုရ၊ အခိုက်ကၞာလ္ၚဵုဂှ်ဟွံတုပ်ရ၊ ၜိုန်ဒေသဟွံတုပ်ကီုလေဝ် သာ်လဵုဒှ်ဒှ် ကာလလၟုဟ်ဝွံ အခိုက်ကၞာညံၚ်ဂွံတုပ်ညံၚ်ဂွံဒှ်မွဲနဲဓဝ်ဂှ် ပံက်ပ္ကောံသီုဖအိုတ်တုဲ ဗွဲသၟဝ်တေံ ချူပါ်ထ္ၜးဏာရ။

၁။ ပွမတန်ပဋိသန္ဓိ။

၂။ ပွမသၠးဂၠံဂဝ်။

၃။ ပွမစဝ်ကပေါဝ်၊ ခုတ်ယၟု။

၄။ အဝဲဗ္တောန်လိက် ကတ်ပညာ။

၅။ ပွမပထပိုဲခမဳ။

၆။ အခိုက်ဝုတ်ဗၠာဲ။

၇။ ပွကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ။

၈။ ပွမသိုၚ်သ္ၚိတၟိ တိုန်သ္ၚိတၟိ။

၉။ ဂလာန်ကလော်ဂကူမန် ဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ်။

၁၀။ ပွမဂိယဲ။

၁၁။ အဝဲဗျု။

၁၂။ ပွမစုတိ။ သာ်ဝွံပါ်ထ္ၜးလဝ်ရ။

==ပွမတန်ပဋိသန္ဓိ==
ပ္ဍဲဂလာန် ပွမတန်ပဋိသန္ဓိဂှ်လေဝ် ပပ္တံနူထန်ပဋိသန္ဓိတုဲ ဒဵုကဵုသၠးဂၠံဂဝ်၊ မိကီု−ကောန်ၚာ်ကီု− ညံၚ်ဂွံဗၠးနူယဲဘဲအန္တရာဲပရိုက်နာနာသာ် ဗီုလဵုဂွံမၚ်မွဲအာဂှ် ပါဲထ္ၜးလဝ်ဗွဲသၟဝ်တေံပၠန်ရ။

၁။ နိဒါန်။

၂။ ပွမဟီုုဒၠောံဗ္တောန် မၚ်မွဲမၞိဟ်ဗြဴကလိဂွံယဲဒိုက်၊ (ဝါ) ပွမဟီုဒၠောံဗ္တောန်မၚ်မွဲ ညးမၞုံပဋိသန္ဓိ။

၃။ ကေၚ်ကာညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိမ္ဒးပ္တုဲ။

၄။ ပွမညးမၞုံပဋိသန္ဓိမ္ဒးဝေၚ်ပါဲ။

၅။ ပရေၚ်ဝဳဝတ်ပဋိသန္ဓိ။

၆။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးပ္တုဲဝတ်။

၇။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးဝေၚ်ပါဲ။

===၁။ နိဒါန်=== 
သတ္တံမတန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲလိုက်ဏံဂှ် ဂကူဇကု တၞောဝ်ဒတောဝ်ဇကု မသဇကု ညံၚ်ဟွံဂွံပိုတ်သ္ကုတ်အာဂှ် မ္ဒးမၚ်မွဲအာဓါန်ဂတရောၚ်၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ်မ္ဂး လ္တူဂၠးတိဏံ သတ္တံဝွံဟေၚ်ဗွဲဟကန္တ ကၠေံဗ္ဒန်အာအိုတ်ရောၚ်။ ဇုဇဗဴလညးတံဟီုလဝ် အရေဝ်ဂှ်ဒဵုလၟုဟ် ဂွံမိၚ်ဒၟံၚ်ဏီ၊ သာ်လဵုရော−မိက်ဂွံယိုက်ကောန်စဴ မိက်ဂွံညာတ်ကောန်စေက်၊ အရေတ်ဏံဂှ် ဒှ်တံမူလမသဂကူရဟွံသေၚ်ဟာ− မဇပိုဲညံၚ်ဂွံဗြေဝ်က္ဍတ်အာဂတနူဏံဂှ် ပပ္တံနူတန်ပဋိသန္ဓိရဟွံသေၚ်ဟာ။

ပွမတန်ပဋိသန္ဓိဟီုမ္ဂးဂှ် ဂကူပိုဲမန် ဟီုဂးဂွံမိၚ်မံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသာ်ရ၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ဂွံယဲဒိုက်၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် ဟွံသောၚ်ၜးဇကု၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် ဟွံကၠးဖ္ဍး၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် နွံကဵုဒၟုၚ်ဒၠေၚ်၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် သ္ဇိုၚ်တန်ဂဝဏ္ဍ်ဂၞဴမိဇကု၊ သာ်ဝွံ ဟီုဂးနာနာသာ်ရ၊ နကဵုဝေါဟာအရာပ်မ္ဂး ဂွံဗုၚ်ဟီုမ္ဂး တီဂၠိုၚ်ရ။ သၟတ်ဗြဴလ္ၚဵုဂှ် ၜိုတ်ပ္တဴလဝ်သ္ၚိကၟိန်ကီုလေဝ် နကဵုကံကုသဵုဇကု နကဵုဝေဒနာဘဲယဲဇကု နကဵုဆီကျာယောၚ်ယာမံၚ် ပ္ဍဲခန္ဓဇကု နကဵုဗက်ဂကူ မသဇကုနွံကၠုၚ်တုဲ ၜိုန်ရတၠသ္ၚိဇကုနွံမံၚ်ကီုလေဝ် ဟွံတန်တဴပဋိသန္ဓိဂှ် ဂွံကေၚ်ညာတ်မံၚ်ကီု။


သၟတ်ဗြဴဗီုဏံဂှ် ဗက်ကဵုဂလာန် အရာပ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ ကော်ခဴစဗြဴခတန်ရ။ ဗွဲဝေါဟာ ပ္ဍဲသာသနာဂှ် ဗြဴခတန်ဟၟဲသက်က်ရ ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲ တန်ပဋိသန္ဓိဂှ် ဒှ်အခိုက်အလိုက် ပ္ဍဲလောကဏံ သွက်ဂွံစောဒနာ အရေဝ်ဟၟဲရ ယဝ်ရ ကၠာဟွံဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဏီ လုလောန်အာ ညးမွဲကဵုမွဲတုဲ၊ တန်အာ ဂွံအာယဲဒိုက်မ္ဂး အခိုက်ပိုဲမန်ဂှ် ဟွံဗၠးစောအရေဝ်ညးဂမၠိုၚ်ရ နကဵုဍုၚ်ကွာန်အရာပ်ဒေသလေဝ် ဒှ်ဒုဟ်ရောၚ် ဟနအာရောၚ်၊ ပတှ်ေလဝ်ဂလာန်သာ်ဏံတုဲ ညးဇၞော်ကၠိုဟ်ခၠၚ် ပ္ဍဲကေၚ်ကာ အခိုက်ကၞာဂမၠိုၚ်တံဂှ် နကဵုပြယာယ်ဥပါယ်ဟေၚ် ကဵုတၠခန္ဓတီကေတ်တုဲ ကဵုပ္တဴထောံ သ္ၚိကၟိန်ရ၊ တုဲတၠသ္ၚိကၟိန်တံညးၜါဂှ် မ္ဒးအာသိုၚ်သ္ၚိဗယိတၟိတုဲ ဟွံသေၚ် မ္ဒးသၠာဲနုၚ်ဗဴတၟိ ပ္ဍဲသ္ၚိဗယိ သီုကဵုကလံအာတ်သၠးဒုဟ်ရ၊ ယဝ်ရ ဟွံမၚ်မွဲအခိုက်ဏံမ္ဂး ဒှ်ဒုဟ်ကဵုဍုၚ်ကွာန် ဟနလ္တူဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်ဂှ် ညးဇၞော်တံ ဒၠောံဗ္တောန်ကၠုၚ်လဝ် နူကိုပ်ကၠာတေံအဆက်ဆက်ရ။


===၂။ ပွမဟီုဒၠောံဗ္တောန်မၚ်မွဲမၞိဟ်ဗြဴ မကလိဂွံယဲဒိုက်(ဝါ)ပွမဟီုဒၠောံဗ္တောန် မၚ်မွဲညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိ===
ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ တန်အာပဋိသန္ဓိဂှ် ဒဒှ်မၞိဟ်ဇၞော် မိမတြုံတၠသ္ၚိတံတီမ္ဂး ညးတံဟီုဒၠောံဗ္တောန် သာ်လဵုဂွံမၚ်မွဲယဲဒိုက် သာ်လဵုဂွံအာကၠုၚ်ဇၟာပ်ကေၚ်ကာ ဇၟာပ်ဂလာန်အိုဿီုရ၊ ကပေါတ်ဇြိုၚ်ၚ်တံဂှ် ဟွံကဵုထ္ၜၚ်ယာ ကမၠောန်ပွမ္ဒးပ္တိတ်ဇြဟတ်ဟတ် ဂိုတ်ဂစာန်တံဂှ်လေဝ် ဟွံကဵုကၠောန် ယဝ်ရကမၠောန် ဟွံကၠောန်ဟွံတုဲ သွက်မ္ဒးကၠောန်နွံမ္ဂး ညးတၞဟ်သ္အာၚ် ကောဒေံၝဲဒေံတံ မ္ဒးကၠုၚ်ကဵုရီုဗၚ်ကၠောန်ကဵုရ။ ယဝ်ရမၞိဟ်ဗြဴဂှ် ဂွံယဲဒိုက် အလန်ကၠာအိုတ် အလန်မဌမမ္ဂး ညးဇၞော်မိမဇုဇ ညးမကၠိုဟ်ခၠၚ် ပရေၚ်ယဲဒိုက်တံဂှ် အာဟာရသာ်လဵု ထေက်ကဵုမစသုၚ် ပွမ္ဒးစသုၚ် မ္ဒးဝေၚ်ပါဲတံဂှ် ဟီုထ္ၜးပျးလဝ်နာနာသာ် ထေက်ကဵုမမၚ်မွဲ ယဲဒိုက်ဂှ်ရ။


===၃။ ကေၚ်ကာ ညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိမ္ဒးပ္တုဲ===

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ ပပ္တံနူအခိၚ်သမ္တီဂး တန်ပဋိသန္ဓိတုဲ ဂကူမန်ပိုဲ အခေတ်မလောန်ကၠုၚ်ဗွဲမလံတေံ သတ်ဗြဴမွဲမ မ္ဒးစွံလဝ် ပ္ဍဲဒၞာဲက္ဍိုပ်သ္တိက် ဒဵုကဵုကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်ရ၊ ၜိုန်ဟီုလဝ်သာ်ဂှ်ကီုလေဝ် ကာလလၟုဟ်ဝွံ ဌာန်ဒေသလဵုကၠောန်ဗက် ဒတောဝ်တၞောဝ်ဗက်မံၚ်ရောဏီဂှ် ဂၠာဲသၟာန်ဟွံဂွံရ၊ ဆၜိုတ်အရေဝ်ဟေၚ် ဂွံကေၚ်မိၚ်ကီုရ၊ ပိုဲမန်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူ ရှ်ေသှ်ေဗုဒ္ဓဘာသာဂၠိုၚ်တုဲ အခိုက်အလိုက် ဝတ်ဗုဒ္ဓဘာသာ ဗြဴမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိတံ လ္ၚဵုဂှ်အာကလံစမၞိဟ်ဇၞော်-နော်နာဲဇုဇ အာယုဝဍ္ဎိ သဳလဝဍ္ဎိတံရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳတ္ၚဲဓဝ် ဗစိန်ပိဏ္ဍပါတ် အာပလံၚ်ဌာန်ဘာလကျာ်လေဝ်နွံကီု၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် လၟိုန်တ္ၚဲဟေၚ် ဗစိန်ပိဏ္ဍပါတ်တုဲ လံၚ်ကဵုဒါန်ကုခမဳသၚ်တံရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ဖာသဝ်တ္ၚဲ အာပလံၚ်ဍာ်ဒါန် ပ္ကဴဒါန် ဌာန်ကျာ်ဘုတ်ဘာလေဝ််နွံကီု၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်တုန် ရန်တၟံသွက်ဂွံမၚ်မွဲတဴဇကုတုဲ ဣမိကီု ဗယိကွာန်ကီု ညးတံ အာကလံရာဒၞာမိက်ရ။ ဇကုသၟတ်ဗြဴ နွံကဵုယဲဒိုက်တံပၠန်လေဝ် ကာလသၠးကောန်ၚာ်မ္ဂး သွက်ဂွံသုၚ်ကီု သွက်ဂွံဟုံလံက်ကီု သ္ဒးထၟုက်သၞက်လဝ်မိတ်ရ၊ မိတ်ထၟိက်ဂှ် စုတ်ဂိုၚ်လတ်ပ္ဍဲထၟာဲတၟိတၟိတုဲ ပ္ဍဲထၟာဲမိတ်ဂှ် ရန်တၟံညံၚ်ဂွံဗၠးနူအန္တရာဲနာနာသာ်၊ ကာလမစွံဂိုၚ်ဒေပ်လဝ် ထၟာဲနုၚ်မိတ်ဂှ် ကၞိၚ်မွဲတၞုၚ် မ္ဒးတိုပ်ဗ္စူလဝ်တုဲ ကာလစဝ်ကပေါဝ်မ္ဂး သွက်ဂွံပထောၚ်က္တောဝ်ရ။


===၄။ ပွညးမၞုံပဋိသန္ဓိ မ္ဒးဝေၚ်ပါဲ===
သၟတ်ဗြဴ ညးမၞုံကဵုယဲဒိုက်ဂမၠိုၚ် ရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် ပ္ဍဲဂၠံဂဝ်ဂၞဴဇကုတုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံဒှ် ဘဲအန္တရာဲကီု၊ ညံၚ်ကောန်ၚာ် ဂွံထတ်ယုက်ကီု၊ မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနာနာသာ်ရ၊ ပပ္တံနူစၞအာဟာရဂှ် မ္ဒးမၚ်မွဲ မ္ဒးဝေၚ်ပါဲရောၚ်၊ စၞသာ်လဵုမ္ဒးဝေၚ်ပါဲရော - စၞမရိၚ်က္တဴ၊ ကြံၚ်မ္ၚိုဟ် (ဥပမာ) မြေက်ခၞေက် သတ်ခဍောၚ် ပုၚ်ဟေက် ပုၚ်မောဝ်တံကီု မ္ဒးဝေၚ်ပါဲရ။ ပွမဂ္ဇံအဒေါဝ်ဒယူသ္ၚိ၊ ပွမကသဵုဖျေံဇိုၚ် နူကဆံၚ်လ္တူ၊ ဂ္ဇံလ္တူက္ဍိုပ်ကၞိန်တုဲ ကသဵုဖျေံဇိုၚ်တံဂှ် ဟွံဂပ်ဝ်ရ။


မွဲသာ်ပၠန် တၠယဲဒိုက်တံဂမၠိုၚ် ဂ္ဇံဒလာဲဗ္ဒာဲဒယိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဟွံခိုဟ် သာ်ဏံဂကူမန်ပိုဲတံ စှ်ေလဝ်စိုတ်ရ။ ဟိုတ်သာ်ဂှ်ရ တၠယဲဒိုက်တံ ညးဟွံကဵုဂ္ဇံဒလာဲဗ္ဒာဲကဵု ဒယိုၚ်ကလော်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ၜဟ်ပလှ်သၞေဝ်ကေဝ်၊ ပလံၚ်ကမ္မဌာန်တံဂှ် ညးကဵုဝေၚ်ပါဲမွဲသာ်ပၠန်၊ ယဝ်ရမိက်ဂွံပလံၚ်ကမ္မဌာန်မ္ဂး ဟွံသေၚ် ကာလအာကၠုၚ်ကၠောံက္ၜဳ ကၠောံကြုၚ် ဌာန်ဇမ္ၚောဲတံမ္ဂး ကၞိၚ်ဟွံသေၚ် ပသဲမွဲမွဲသာ် မ္ဒးစၚ်လဝ်ပ္ဍဲဒွက်သော်ရောၚ် ခါရတ္ၚဲပၠိုတ် တ္ၚဲဂၠုတုဲ ဟုံဍာ်ဂှ် ပၟိက်ဟၟဲရ၊ နွံပၟိက်ဟုံဍာ်မ္ဂး လ္ၚဵုဂှ်လံၚ်စုတ်ဍာ်ဂမ္တဴ လ္ၚဵုဂှ်ထောံကလံက်စုတ် ပၟတ်ဍာဲဍာဲမွဲလ္ၚ ပ္ဍဲနုၚ်ဂရထၟာဲဟုံဍာ်တုဲ ကဵုဟုံရ၊ မူဟိုတ်သာ်လဵုဟီုမ္ဂး တၞဟ်သ္အာၚ်ဟွံသေၚ် ညံၚ်ဟွံဒှ်ယဲဇွဟ် ယဲချာံတံတုဲ ညးဇၞော်တံ ဂွိၚ်ဖေက်ထဏီအာရောၚ်၊ တုဲညးဟွံကဵုထ္ၜၚ်ကဠာ ကမ္မဌာန်ကီု ဟွံကဵုယိုက်နပုၚ်သၟူသက်သက်ရ၊ ပရိုၚ်မၞိဟ်ချိုတ် သီုကဵုယဲဒိုက်ဂှ်လေဝ် ဟွံကဵုမိၚ်ရ။


===၅။ ပရေၚ်ဝဳဝတ်ပဋိသန္ဓိ===
ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ ကာလနွံကဵုယဲဒိုက် ပွသာ်လဵု မ္ဒးဝေၚ်ပါဲဂှ်လေဝ်နွံ သာ်လဵုမ္ဒးဝဳဝတ်ဇကုလေဝ်နွံ၊ ပွသာ်လဵုမ္ဒးဂိုၚ်ဒေပ် စွံလဝ်လေဝ်နွံကီုရ၊ တၠခန္ဓဝွံ ကာလနွံယဲဒိုက်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဒှ်တသိုက်စိုတ် တသိုက်ကာယ ဒးပၟဝ်ဓဝ် ဗ္စာရဏာလၟိုန်ဟေၚ် နကဵုစိုတ်ဂှ်လေဝ် မ္ဒးသ္ဇုၚ်ကေဝ်ဒၟံၚ်လၟိုန်၊ ပပ္တံနူအရေဝ်အခြာ ဒးဟီုဍိုန်ဍိုန်သာသာ မ္ဒးမံၚ် ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ကဵု သဳမသုန်တံဂှ်လေဝ် မ္ဒးဗ္စာရဏာလၟိုန်၊ ကာလလုပ်သ္တိက်ပၠန်လေဝ် လ္ၚောဝ်ကျာ်ဖျေံမေတ္တာ ကဵုသတ္တံဂမၠိုၚ်တုဲ မ္ဒးပဝတ်ကဵုတြုံတၠသ္ၚိဇကုပၠန်ရ၊ ဟိုတ်ဍေံသာ်လဵုရော ရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် ဂွံဍိုက်ပေၚ်နာနာသာ်တုဲ မ္ဒးပ္တုဲဝတ်ဏံလၟိုန်ရောၚ်၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်တုန်-သၠးဂၠံဂဝ်ညံၚ်ဂွံလောဲသွာဂးတုဲ ဟုံမိတ် လံက်မိတ် ပ္ဍဲဗုၚ် ပ္ဍဲစးလေဝ် ညးသ္ပလၟိုန်ကီု၊ ယဲဒိုက်ဂှ် ပေၚ်ထပှ်ဂိတုမ္ဂး ညးတံကဵုဗက်ဒေဝတဳမွဲသာ်ပၠန်ရ၊ ဗက်ဒေဝတဳမ္ဂးဂှ် တုပ်တဴညံၚ်ရဴထောံထဏီရ၊ ရန်တၟံကဵုသ္ဂောံသၠးဂၠံဂဝ် ဗွဲမလောဲသွာရောၚ်။

'''ဗီုဗက်ဒေဝတဳ'''

ဗက်ဒေဝတဳမ္ဂးဂှ် မၞိဟ်ဗြဴကလိဂွံယဲဒိုက်တုဲ နအန္တရာဲဂွံလာဲလေၚ် ပွမထောံထဏီဂှ် ညးကော်ဗက်ဒေဝတဳရ၊ ညးလ္ၚဵုကော်ဗက်ဒေဝတဳ၊ ညးလ္ၚဵုကော် ထောံခဗာန်ဂဝ်ရ၊ ယြဴမၞိဟ်ဗြဴမွဲ ကလိဂွံယဲဒိုက်တုဲ အတိုၚ်အခိုက်ကၞာမန် မိက်ဂွံဗက်ဒေဝတဳမ္ဂး ဒးကော်ဒုၚ်နၚ် အ္စာဗက်ဒေဝတဳရ၊ သွက်အ္စာဂှ် ဒးပြေၚ်ခါန် ပွသာ်ဝွံ ဒေသလ္ၚဵု မၞိဟ်ဗြဴလ္ၚဵု သ္ပရ။ ဣတံညးကေၚ်သ္ပဂှ် သ္ပရ၊ ဣတံညးဟွံကေၚ်သ္ပဂှ် ဟွံသ္ပရ။


===နဲကၠောန်ခမ်===
အ္စာဂှ် ကေတ်ထာၚ်တၞံဗြာတ် ဇမၠိၚ်ပန်မိဟ် ခ္ဍပ်ထောံပန်ခ္ဍပ်မ္ဂး ဒှ်ခမ်ပန်ကၠၚ် မွဲမိဟ်ဂေတ်ကၠောံရ၊ ပ္ဍဲထကေတ်ခမ်ဂှ် လးစတ်စုတ်ချာရ၊ ဒကဴခမ်ပန်ဒိုဟ်ဂှ် ထာၚ်တၞံဗြာတ် ခေပ်ညံၚ်ဇၞောဝ်လ္တာ်စာၚ်ပန် စတ်ကဵုချာတုဲ စတ်ပ္တဴလဝ်ရ။

'''နဲသ္ဂောံစဳရေၚ်လၟေၚ်ၚ်ဂိတု'''

====၁။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိမွဲဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် ဒးလးသၠဗြာတ်ရ၊ တုဲစုတ်ပုၚ်မွဲဂအုံ-သၞေဝ်ကေဝ်ထပှ်သာ် သတ်ဆုထပှ်သာ် ဝိုဟ်မွဲသာ် ဝိုဟ်ဂှ် နကဵုတဲအ္စာရပ်ကေတ်တုဲ ပၠောဇွိတ်ဖျေံနူက္ဍိုပ် စိုပ်ဇိုၚ်ပိလ္တုန်တုဲ ကၠောန်မာန်ကေတ်ရုပ်မၞိဟ်ဗြဴတုဲ စၞးညးမၞုံကဵုယဲဒိုက်ဂှ်မွဲ၊ ရုပ်စာၚ်ဍာ်မွဲ၊ ရုပ်ချေံဗ္တာၚ်မွဲတုဲ ဒးစုတ်ပ္ဍဲခမ်ဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲခမ်ဂှ် ဍေန်ကေတ်ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ်တုဲ အ္စာဂှ်ဗှ်ဖ္ဍောတ် အတိုၚ်ဂါထာသၟဝ်တေံရ၊ တုဲဒှ်အိုတ်တုဲ ခမ်ဂှ်ညးလ္ၚဵုလဵုဒှ်ဒှ် ဒးကေတ်ဏာ ဖျေံစွံဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲရ။

'''တၚ်သမ္တီ''' ။ ။ ပ္ဍဲခမ်ဂှ်ပုၚ် ကွာၚ် ဗ္က ဗြာတ် ကဝ် သဂြာ ၜဴ ယိုဟ်ဗ္ဒဝ် ပ္ကဴဩဴဂၠိုၚ်ကဵုသာ်လေဝ်ဒးစုတ် အတိုၚ်လၟေၚ်ၚ်ဂိတု ကပေါတ်စၞရပ်ရာမဟီုလဝ်တံဂှ်လေဝ် သ္ဒးစုတ်ရ၊ ဝိုဟ်ဂှ် ပၠောဇွိတ်ဖျေံပိလ္တုန်တုဲ သ္ဒးမာန်ရုပ်ရ၊ တုဲပ္ဍဲခမ်ဂှ် သၞေံဇိုၚ်သၞေံတဲ ညးတၠခန္ဓဂှ် ထောံသီုဖ္အိုတ်တုဲ သၞေံဇိုၚ်တဲတံဂှ် သ္ဒးစုတ်ပ္ဍဲခမ်ရ။


====၂။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိၜါဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠဗြာတ်တုဲ စုတ်ပုၚ် ဝိုဟ်ဂှ် အတိုၚ်ဗွဲလ္တူတေံ သ္ပတုဲ နကဵုဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ဗမွဲ-ရုပ်ဇြုံ ရုပ်တၠခန္ဓရ၊ သတ်ဆုပိသာ် ပ္ကဴပိသာ်-ဍာ်သာဲ-ဍာ်တှ်-က-ဖျုန်- စုတ်စၞအာဟာရ ကွာၚ် ဗ္က ဗြာတ် ယိုဟ်ဗ္ဒဝ် ပ္ကဴဩဴတံစုတ်တုဲ ပ္ဍေန်ပၞာၚ် ဖဍောတ်ဂါထာအိုတ်တုဲ ဒးဖျေံစွံဒိုဟ်ဗၟံက်ရ။


====၃။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိပိဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠကြုက် ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်သၟတ်ဗြဴကညာမွဲ ရုပ်ဖျေံဗ္တာၚ်မွဲတုဲ ဍာ်သာဲ ဍာ်တှ်ဂၠဴ ကၠေၚ်လ္ၚဴ ဍာ်မြမောဝ်စုတ်တုဲ အတိုၚ်ဗွဲလ္တူတေံ ဖဍောတ်ဂါထာတုဲ ဒးဖျေံဏာခမ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ် သၟဝ်တၞံဆုရ။


====၄။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိပန်ဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠကြုက် ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ကၟာတ်မွဲတုဲ လံက်ဗာန်စုတ် ဍာ်မိတ်ခပဵု ရုပ်ဇြုံ ရုပ်သ္ပဝ် ဍာ်မြမောဝ်စုတ် သ္အာၚ်နူဂှ် အတိုၚ်ဟီုကၠုၚ်စုတ် ဖဍောတ်ဂါထာဗွဲသၟဝ်တေံတုဲ ဖျေံဏာခမ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ် သၟဝ်တၞံဆုရ။


====၅။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိမသုန်ဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠဗြာတ် ဝိုဟ်ဂှ် အတိုၚ်နဲလ္တူတေံသ္ပတုဲ မာန်ရုပ်တၠခန္ဓမွဲ၊ ('''တၚ်သမ္တီ''')ရုပ်တၠခန္ဓ မတွံဂး ရုပ်ညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိဂှ် လၟိဟ်ဂိတုလဵုဟွံဟီု ဒးကၠောန်စုတ်ရ၊ က ဖျုန်စုတ်တုဲ မပ္တံပုၚ် ကွာၚ် ဗ္ကတံဂှ် ဒးစုတ်ရ၊ ဝိုဟ်ထောံဟွံဂွံ ကၠောန်တုဲ မ္ဒးဖျေံစွံ ဒိုဟ်ပလိုတ် ပ္ဍဲတံဆုရ။


====၆။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိတြဴဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် ဒးလးသၠဗပုၚ်ရ၊ ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ဂၠဴ ရုပ်စာၚ် ရုပ်ကၠဵုရ၊ ဍာ်မြမောဝ် ဍာ်တှ်ဂၠဴလေဝ် ဒးစုတ်ရ၊ ဍာ်မြမောဝ် ဍာ်တှ်ဂၠဴတံဂှ် မွဲထဏောဟ် ၜါထဏောဟ်မဂွံဂွံ ဒးစုတ်ရ၊ ဗွဲလ္တူတေံဟေၚ် ပြုပြေၚ်ကၠောန်တုဲ ဒးဖျေံဏာဒိုဟ်အဂၞဲရ။


====၇။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိထပှ်ဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠဗြာတ် ဝိုဟ်ဂှ် ကၠောန်ရုပ်ဇာဒိသိုၚ် ရုပ်ကၟာတ် ရုပ်ဂစေံအသေက်တုဲ မပ္တံပုၚ်ကွာၚ် ဗ္က စၞဟီုလဝ်ဗွဲလ္တူတေံဂှ် စုတ်တုဲ ဒးဖျေံဏာဒိုဟ်ပလိိုတ်ရ။


===='''နဲသ္ဂောံပြုပြေၚ်စၞ အပေါတ်ခမ်လၟေၚ်ဂိတု'''====

'''လၟေၚ်ဂိတု ----- သၠလးခမ် --- ရုပ်ဒးမာန်ကၠောန်ကဵုဝိုဟ် ------------------- စၞအဟာရမ္ဒးစုတ် ----- ဗွဲဒိုဟ်ဒးဖျေံ ။
'''

ဂွံပဋိသန္ဓိမွဲဂိတု ---- သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်စာၚ်ဍာ်-ရုပ်ချေံဗ္တာၚ် ------------ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ကဝ်-ပ္ကဴဩဴဂၠိုၚ်ကဵုသာ်-ကွာၚ်ဗ္ကပုၚ်မွဲဂအုံ-သၞေဝ် ၇ သာ်-သတ်ဆု ၇ သာ်-ပၞာၚ် ၄ တၞုၚ်-ဗြာတ်-သဂြာၜဴ --- ဒိုဟ်အဂၞဲ

ဂွံပဋိသန္ဓိၜါဂိတု ---- သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ဗ္ဂဲ-ရုပ်ဇြုံ ------------------ ပုၚ်ပ္ကဴပိသာ်-ဍာ်သာဲဍာ်တှ်-ကဖျုန်-ကွာၚ်ဗ္က-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ကဝ်ၜဴ-သဂြာ-ဗြာတ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ဗၟံက်

ဂွံပဋိသန္ဓိပိဂိတု ---- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်သၟတ်ဝုတ်ကညာ-ရုပ်ဖျေံဗ္တာၚ် ----- ဍာ်သာဲ-ဍာ်တှ်ဂၠဴ-ကၠေၚ်လ္ၚဴ-မြမောဝ်-ကွာၚ်-ဗ္က-ပုၚ်-ဗြာတ်က္ၜဴ-သဂြာကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ပလိုတ်

ဂွံပဋိသန္ဓိပန်ဂိတု --- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ကၟာတ်လံက်ဍာ်မိတ်ခပဵု-ရုပ်ဇြုံ-ရုပ်သ္ပဝ် --- ဍာ်မြမောဝ်-ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗ္က-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-သဂြာကဝ်-ၜဴ-ဗြာတ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ဗာယပ်သၟဝ်တၞံဆု

ဂွံပဋိသန္ဓိမသုန်ဂိတု - သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက် ------------------------------- က-ဖျုန်-ပုၚ်ကွာၚ်-ဗ္က-ဗြာတ်-ၜဴ-သဂြာကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ပလိုတ်သၟဝ်တၞံဆု

ဂွံပဋိသန္ဓိတြဴဂိတု --- သၠဗပုၚ် ------ ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ဂၠဴ-ရုပ်စာၚ်-ရုပ်ကၠဵု ---------------- ဍာ်မြမောဝ်ဍာ်တှ်ဂၠဴ-ကွာၚ်-ဗ္က-ဗြာတ်ၜဴ-သဂြာကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- အဂၞဲ

ဂွံပဋိသန္ဓိထပှ်ဂိတု -- သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ဇာဒိသိုၚ်-ရုပ်ကၟာတ်-ရုပ်ဂစေံအသေက် --- ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗြာတ်-ဗ္က-ၜဴ-သဂြာ-ကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ပလိုတ်

ဂွံပဋိသန္ဓိဒ္စာံဂိတု --- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠခန္ဓ-ရုပ်ချေံဗ္တာၚ်-ရုပ်က-ရုပ်စာၚ် --------------- ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗြာတ်-ဗ္က-ၜဴ-သဂြာ-ကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- သၟဝ်ကျာ

ဂွံပဋိသန္ဓိဒ္စိတ်ဂိတု -- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠခန္ဓ-ရုပ်ဇာဒိသိုၚ်-ရုပ်ကၟာတ်-ရုပ်သ္ပဝ် ------------ ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗြာတ်-ဗ္က-ၜဴ-သဂြာ-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ဨသာန်

ဂွံပဋိသန္ဓိစှ်ဂိတု --- သၠဒကှ် ------- ရုပ်တၠခန္ဓ-ရုပ်အိန်စတုမဟာရာဇ်-ရုပ်ဇာဒိသိုၚ် ---------- သၞေဝ်ထပှ်သာ်-က-ဖျုန်-ဍာ်မြမောဝ်-ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗ္က-ဗြာတ်ၜဴ-သဂြာ-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ကဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- သၠုၚ်ကျာပ္ဍဲလ္တူဒဂဵုဆု

====၈။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိဒစာံဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် လးစုတ်သၠကြုက် ဝိုဟ်ဂှ်ဒးမာန်ရုပ်ချေံဗ္တာၚ် ရဒပ်က ရုပ်စာၚ်တုဲ ပြေၚ်စုတ်သဗ္ဗနာနာသာ်တုဲ ဒးဖျေံဏာ ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာရ။

====၉။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိဒ္စိတ်ဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် လးစုတ်သၠကြုက်တုဲ ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ဇာဒိသိုၚ် ရုပ်ကၟာတ် ရုပ်သ္ပဝ်တုဲ အတိုၚ်ဗွဲလ္တူတေံ ဒးပြုပြေၚ်ရ၊ ဖဍောတ်ဂါထာအိုတ်တုဲ ဖျေံဏာ ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်ရ။

====၁၀။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိစှ်ဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် လးစုတ်သၠဒကှ်ရ၊ ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်အိန်စတုမဟာရာဇ် ရုပ်ဇာဒိသိုၚ်တုဲ စုတ်ပ္ဍဲခမ်ဂှ်ရ၊ သၞေဝ်ကေဝ်ထပှ်သာ် က ဖျုန် ဍာ်မြမောဝ် စုတ်ပြုပြေၚ်တုဲ၊ ဒးစကာမၞိဟ်ဗြဴမွဲ ကဵုအာဖျေံခမ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာ ပ္ဍဲဒဂဵုဆုနွံဂှ်ရ။

* သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိစှ်ဂိတုဂှ် ကၠောန်စဳရေၚ်တုဲ ဂဥုဲဝွံ ဒးစသုၚ်အာရ။

====ဂြန်ဂဥုဲ====

၁။ ပ္ကဴဒကှ်

၂။ ပ္ကဴဥပိုလ်

၃။ ဇုက်အဂၞု

၄။ ကြက်ဗၠတ် ပိုဟ်ဖဍိုတ်ထောံ ဖက်ကဵုဍာ်တှ်ဂၠဴတုဲ မ္ဒးပပြဘိုက်ရ။

====ဂါထာသွက်ဂွံဖ္ဍောတ်ဗှ်ဂြာတ်သ္ၚု====

တက္ကသဵုအ္စာ၊ စိုပ်ဂုန်ညးပန်၊ အဲယဵုလဝ်ကၠာ၊ အဲကွးတုန်ဟေၚ်၊ ဗက်ထောံသေၚ်ဟာ၊ ယဲသယဲသေန်၊ ဂုဟ်ဂေန်ဒှ်ကၠာ၊ ယဲလဗိုတ်ဟေၚ်၊ ပြေၚ်ဂၠဴခုတ်ဏာ၊ ယဲဒတုံဆု၊ သာ်ဝွံဖြာဖြာ၊ ယဲဒတုံဍာ်ဗာ်တဲၜါ၊ ယဲဗာ်ယဲသံၚ်၊ ဒှ်မံၚ်တဲၜါ-ယဲပၟတ်ဟေၚ်၊ ပွသေၚ်ဟာ၊ ယဲဇြုံယဲကၠန်၊ အိုတ်သတ်ဇိုၚ်ပန်၊ သီုသတ်ဇိုၚ်ၜါ၊ အိုတ်ပွသေၚ်ဟာ၊ သဗ္ဗပါမြိ။

ယွံဒေဝတဴ သူရိိယ၊ ယက္ခမာတြာ၊ မၞးမပိုၚ်ခန်လွာဂဝ်၊ နူမွဲဂိတုဆတ္တဝ်၊ တွဵုဂဝ်ဒ္စိတ်ဂိတု၊ နူဒ္စိတ်တ္ၚဲဝွံ၊ စက္ခုမသၠးဂဝ်၊ လၟေၚ်ပုၚ်ကွာၚ်ဗ္ကကီု၊ သီုယိုဟ်ဗ္ဒဝ်၊ ကဝ်သဂြာဗြာတ်ၜဴ၊ ပ္ကဴဩဴနာနာ၊ အာသာတ်ဗ္စမၞးတံကၠာ၊ ယဲဗြဴကဵုလလံသွာ၊ ကၠခြံကုလ္ၚ၊ ကၠဗြန်ဒေဝဳ၊ ဥုံဇေယျတု၊ ဟောလုဟောလုသွးဟဲယဲကပ်၊ စလေဝ်ကဵုဖဲ၊ ဒဴကဵုသ္ၚောဲကၠာ၊ ယာံရဟွံအာ၊ ပိုၚ်ခြာဒၟံၚ်၊ ဣဝွံယာဲအာဟွံသေၚ်မွဲတဲ၊ ပၟောန်ကျာ်တြဲ နဲရိုဟ်ဏာ၊ သၠပတ်ပရိုတ်အိုဿီုစှ်ၜါ၊ ဂစ္ဆမမှိ၊ ဩကာသေတိဌာဟိ၊ ဟာဲဘုတ်ပြိုတ်ဒြိုဟ်၊ ဝဲစောန်တဴမၚ်မွဲကၠာ၊ ယာံသကမာ၊ အာသ္ၚောဲလ္ပကြပ်၊ '''ဥုံစိစော ပူဗလးသွးဟး'''ယာံဒွံဒးခန္ဓဒးလသာ၊ ဂစ္ဆမမှိ၊ ဩကာသေတိဌာဟိ။ ဖဍောတ်မွဲလ္တုန် ဂြာတ်သ္ၚမွဲဝါ '''ဒးဖဍောတ်ထပှ်လ္တုန် ဂြာတ်သ္ၚထပှ်ဝါရ။'''

'''တၚ်သမ္တီ။''' ကာလဗက်ဒေဝတဳဂှ် မၞိဟ်ဗြဴနွံကဵုဂဗ္ဘဂှ် ဗီုမံၚ်ဒှ်တသိုက်ဂှ် မံၚ်ဂွံဇအိုတ်ရ၊ လံက်ဂ္ဇံလေဝ်ဂွံ လံက်သ္တိက်လေဝ်ဂွံ မံၚ်ဂွံဖ္အိုတ်ရ။ '''ဂလာန်တၟေၚ်။''' မၞိဟ်ဗြဴမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိ မ္ဒးပပွသာ်ဏံ ဗျတ်ရံၚ်မ္ဂး ဂွံနူယဲဒိုက် ဟွံထတ်ယုက် စဟွံစှ်ေတိက်ဟွံသၠိၚ် ဒွိၚ်တုဲ မသ္ပရောၚ် ထေၚ်ခယျကေတ်ရ၊ နဲသ္ပဝွံ နဲဝဳစိုတ်မွဲသာ်ကီုရ ထေၚ်ဟွံဗၠေတ်၊ မၞိဟ်အောန်ကဵုဗ္စာရဏာတံဂှ် ပတှ်ေကလော်ဂြိုက်ရ၊ မိၚ်ညိညတုဲ ဥပါဒါန်စဲစပ်ဇၞော််ရ၊ ဆဂး မၞိဟ်သီုဖ္အိုတ်ပတှ်ေဟွံသေၚ်ရ၊ လက်ထက်ဇုဇဗဴလဇကု သ္ပကၠုၚ်တုဲ ဆက်ကၠောန်သ္ပတဴရောၚ် ထေၚ်ကေတ်ဂွံရ။

====ဂလာန်ဗက်ဒေဝတဴမွဲနဲပၠန်====

ယဲဒိုက်ပေၚ်ထပှ်ဂိတု ညးတံဗက်ဒေဝတဴရ သ္ဂးဂှ် အပိုၚ်အခြာဂိတုဟၟဲ၊ တ္ၚဲရဗြဴနွံကဵုယဲဒိုက် ဟွံမိက်ဇြိပ်မ္ဂး ညးလ္ၚဵုတံဂှ် ကော်အ္စာထောံဟဗာန်(ခဗာန်)ရ၊ သ္ပဟိုတ်ကဵုဗြဴ မၞုံကဵုဂဝ်ဂၞဴဂှ် '''ထောံဟဗာန်ဂဝ်''' ညးကော်ခဴစရ။

'''ဗီုပြေၚ်ဟဗာန်ဂှ်တုန်။''' ထာၚ်တၞံဗြာတ် ဇမၠိၚ်ၜါမိဟ် အနာံမွဲမိဟ်ကေတ်တုဲ ကဝး ဖဍပ်ဖထာံပန်ကၠၚ်ဂှ် ဒှ်ဟဗာန်ရ၊ ပ္ဍဲဟဗာန်တၞံဗြာတ်ဂှ် ပုၚ်သာ်ဗ္ကေတ် ပုၚ်သာ်လမ္စံက် ပုၚ်ဗ္တာၚ် ပုၚ်ပိသာ် ဒးစုတ်ဗၞတ်ၜိုတ်ဒးရးရ။ ပုၚ်ဖုဲသၞဴကဵုမိတ်ခပဵုဂှ် သာ်ဗ္ကေတ် ပုၚ်သၞဴကဵုဂြိၚ်ဂှ် သာ်လမ္စံက် ပုၚ်ပက္ကတိဂှ် သာ်ဗုဗ္တာၚ် ညးကော်ခဴစရ၊ ကွာၚ်ကဵုယိုဟ်ဂှ် ၜါဂကူပၠန် သ္ၚုကၠောန်ကွာၚ်တုဲ ထပက်ယိုဟ်ကဵုကဝ်ကီု၊ ထပက်ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်ကဵုသဂြာကီု၊ ယိုဟ်ကွာၚ်သီုကဝ် ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်သီုသဂြာ ညးဂးတုဲ ယိုဟ်တံသီုကေုာံပုၚ်ပိသာ် စုတ်ပ္ဍဲဟဗာန်ဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲလ္တူဟဗာန်ဒကဴပန်ဒိုဟ်ဂှ် ဒးစတ်ပတဴလဝ်ဇၞောဝ်ပန်တၞုၚ်ရ၊ ဇၞောဝ်ကၠောန်လဝ် နကဵုစက္ခူလေဝ်ဂွံ နကဵုထာၚ်ဗြာတ်လေဝ်ဂွံရ၊ ကၠောန်နကဵုထာၚ်ဗြာတ်မ္ဂး ဒုန်ဇၞောဝ်ဍောတ်ဂှ် စတ်စုတ် ပ္ဍဲထာၚ်ဗြာတ်ခ္ဍမ်ခ္ဍမ်မွဲတုဲ ကၞောတ်အိုတ်တေံဂှ် စတ်စုတ်ထာၚ်ဗြာတ် ကေက်က်မ္ဂး ဒှ်ဇၞောဝ်ထာၚ်ဗြာတ်ရ။

====ဂါထာဟဗာန်ဂဝ်====

ဥုံဒေဝတဴသူရိယ၊ ယက္ခမာရာ၊ မၞးပိုၚ်ခန်လွာဂဝ်၊ နူမွဲဂိတုဆတ္တဝ် ပွိုၚ်ဂဝ်ဒဵုဒ္စိတ်ဂိတု ဒ္စိတ်တ္ၚဲဝွံ စၞမသၠးဂဝ်၊ ယိုဟ်ကွာၚ်သီုကဵုကဝ်၊ ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်သီုကဵုသဂြာ၊ အဲစဳရေၚ်ကဵုရ၊ စၞမၞးတံကၠာ၊ ယဲဝွံကဵုသွာလလံ၊ ကၠခြံဆောံဗ္ၚ၊ ကၠဗြန်ဒေဝတဴဗ္ဒာဲ၊ သရာဲယက္ခ၊ ဗှ်ေကၠုၚ်သ္ပဝဲ၊ ဥုံတူဠာဲတူဠာဲ သွးဟာဲယျရဟုံ။

* ဖဍောတ်ထပှ်လ္တုန် ပ္ဍဲတၠယဲဒိုက်ဂှ်တုဲ၊ ယဝ်ရတွဟ်ကဵုတၞးဆုသိုတ်မ္ဂး တွဟ်မာန်ကီုရ၊ မွဲကၞာၚ်လေဝ်ဂွံကီုရ၊ ဖဍောတ်ဂါထာဝွံတုဲ စၞစမပ္တံကဗျန်တံဂှ်လေဝ် စုတ်ပ္ဍဲဟဗာန်ဂှ်ညိကီု၊ တုဲသီုအပေါတ်သီုဖအိုတ်ဂှ် ဒၞာဲဒိုဟ်ဒးဂၞပ်စိုတ်ဂှ် အာထောံကၠေံမာန်ရ၊ ဒးဗ္စမွဲဟဗာန်ဓဝ်ဟေၚ်ရ၊ နူတ္ၚဲစေၚ်လောန်တုဲ ဒဵုစိုပ်ဗ္ဒာဲတ္ၚဲယးတေံဂှ် ဒှ်အခိၚ်ဗ္စဇဴရ။ ('''ဂါထာဝွံ ဂွံနူကွာန်ကၟာဝက်လဇုကြေဟ်''')

===၆။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးပ္တုဲဝတ်===
ဗြဴသ္ဇိုၚ်မ္ဂးတြုံထ္ၜ၊ တြုံသ္ဇိုၚ်မ္ဂးဗြဴထ္ၜ၊ ဗြဴယဲမ္ဂးတြုံဝဳဝတ်၊ တြုံယဲမ္ဂးဗြဴဝဳဝတ်၊ သာ်ဝွံအရေဝ်မန်ပိုဲနွံကၠုၚ်ရ၊ ဗွဲမသၟဟ်ကဵုအရေဝ်ဂှ်တုဲ၊ တြုံတၠသ္ၚိ ကာလသမ္ဘာမယုံကဵုယဲဒိုက်မ္ဂး၊ ဒးပ္တုဲဝတ်ဖန်ဖက်ကဵုဗွဲမ္ဒးရ၊ သမ္ဘာဇကုသွက်ဂွံသၠးဂၠံဂဝ်ဂှ် အပေါတ်နာနာသာ် မ္ဒးပ္ကောံလဝ်ရုံရုံဂပ်ဂပ်ရ၊ သမ္ဘာဇကု ယဲဒိုက်ပေၚ်ထပှ်ဂိတုမ္ဂး၊ ပပ္တံနူအောဟ်ဗွဝ်ဂှ် ဆုမလ၊ ဆုကြောတ်၊ ဆုဗ္ဒဝ်၊ ဆုကြေၚ်မွဲမွဲသာ် မ္ဒးဗာ်ပ္ကောံလဝ်ရ၊ ခါရဗါ်အောဟ်ဂှ်ပၠန်လေဝ် ညံၚ်ဂွံလွုၚ်လၞၚ်အာဂှ် ဒးပသတိရောၚ်၊ ယဝ်ရလွုၚ်လၞၚ်အာမ္ဂး ညးတံကဵုပါဲထောံရ၊ အောဟ်ဂှ်ဗာ်ဂွံနၚ်တုဲ ခၞော်ဍေံဂှ် သံက်ထောံဖအိုတ်၊ ကာလစံၚ်ပၟတ်ဂှ် ညံၚ်ဟွံဂွံသၟူပသဒှ်ကီုရ၊ တုဲတပ်စွံလဝ်ဗွဲမညဳသာရ၊ လ္တူဆုဂှ်ပၠန်လေဝ် ညးဇၞော်တံ ကဵုဗ္ဂၚ်လဝ်ဇလဗ္ဒဝ် ဟွံသေၚ်ဇလဝဝ်မွဲကၞာၚ်ကီုရ၊ ကာလသၠးဂၠံဂဝ်သွက်ဂွံတိက်ဂှ် သွက်ဂွံကၠောန်ဇံၚ်ဖဴမွဲ၊ ဆုဒုန်ဇုက်တံကီု ကာလသၠးဂၠံဂဝ်တုဲ သွက်ဂွံဗဂီုဗုၚ် ရန်တၟံထိုၚ်သ္ၚိကောန်ပ္ဍဲဗုၚ် ဂွံစိန်အာပြဟ်ဂှ် တၟိဍိုတ်သွက်ဂွံပ္ဍိုက်ဗုၚ်ဂှ်ကီု၊ ဇံၚ်သွက်ညးသၠးဂၠံဂဝ်ဂွံတိက်ဂှ်ကီု၊ ကၠောန်လဝ်တုဲ၊ ဣမိဂှ်သ္ဒးဟီု ဗဗိုန်လဝ်အရေဝ်ရောၚ်။


===၇။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးဝေၚ်ပါဲ===
တြုံတၠသ္ၚိပၠန်လေဝ် ကာလသမ္ဘာဇကုနွံကဵုယဲဒိုက်မ္ဂး မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနူယိုက်ကဠာကမ္မဌာန်ကီု၊ ဟိုတ်ဍေံနွံသာ်ဏံပၠန်၊ ယဝ်ရယိုက်ထ္ၜၚ်ဒးကဠာကမ္မဌာန်မ္ဂး အာယုက်ဂၠေံ၊ ဒြပ်ပိုန်ဟုတ်ရောၚ်၊ တၠပညာမန်တြေံတြဟ်တံဟီုဒၠောံဗ္တောန်လဝ်ရ၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ဟီုဂးလဝ်နွံမွဲသာ်ပၠန်၊ အဃောသမ္ဘာဇကုနွံကဵုယဲဒိုက်ဂှ် မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနူကလောန်သရာံပါပ်ဂမၠိုၚ်ကီု၊ ဟိုတ်နူရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ်ပ္ဍဲဗုၚ်နာနာသာ်တုဲ ကေၚ်ကာသရာံပါပ်ဂှ် မ္ဒးဝေၚ်ပါဲ၊ ကေၚ်ကာမ္ၚဵုဂှ် မ္ဒးပ္တုဲရောၚ်။ ပပ္တံအရေဝ်ဟၟဲကဵုကာမ္ၚဵုဂှ်လေဝ် ညံၚ်တၠယဲဒိုက်ဟွံဂွံမိၚ်ဂှ် မ္ဒးပသတိကီု၊ ဥပမာ−ပရိုၚ်တၠယဲဒိုက်ချိုတ် ဟိုတ်နူသၠးဂဝ်ဂၞဴ၊ ပရိုၚ်ယဲဒိုက်လီုတံဂှ် ဟွံကဵုမိၚ်သက်သက်ရ၊ ယဝ်ရမိၚ်ဒးမ္ဂး တၠယဲဒိုက်ဂှ် ကာလသၠးဂၠံဂဝ်ဒွိၚ်မံၚ်ပ္ဍဲစိုတ်တုဲ ဖေက်ဒှ်အာအန္တရာဲမွဲမွဲသာ်ရ၊ မွဲသာ်ပၠန် သ္ၚိလဵုဟွံဟီု မိက်ဂွံပကာမ္ၚဵုမ္ဂး ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် သၟတ်ဗြဴနွံကဵုယဲဒိုက်မွဲမွဲနွံမ္ဂး ပတံနူကောဒေံကောန်ဇာတ်တံ ဟွံပကာမ္ၚဵုအိုတ်ရ။

==ပွမသၠးဂၠံဂဝ်==
ပိုဲသတ္တံလိုက်ဏံဝွံ သ္ဂောံကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်ပ္ဍဲလောကဏံဂှ် ဟွံလောဲသွာ်ရ၊ ဝါဂါတ်သ္ဇိုၚ်သန်ကွေံကွေံရ၊ ကျာ်တြဲနာဲပိုဲတွံလဝ်ရ၊ ၜိုန်ရကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်ပၠန်လေဝ် လ္ၚဵုဂှ်ဒှ်မၞိဟ်တြုံ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဒှ်မၞိဟ်ဗြဴ ဒးဒှ်ပၠန်ရ၊ ယဝ်ရဒှ်မၞိဟ်ဗြဴမ္ဂး ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ်မ္ဒးဆဵုဒဗကဵုကေၚ်ကာသၠးဂၠံဂဝ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာမသၠးဂၠံဂဝ်ဝွံလေဝ် ဒဒိုက်ဇၞော်သန်ဟေၚ်ဂှ် အရေဝ်မန်ဟီုလဝ်နွံမံၚ်။ &quot;မၞိဟ်တြုံဍိုက်ဖံၚ်−မၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ်&quot; သ္ဂးလဝ်ရ၊ ပွမသၠးဂၠံဂဝ်ဂှ် မူပိုဲမ္ဒးသ္ပဗက်ရောဂှ် ဗွဲသၟဝ်တေံဟေၚ် ပါ်ထ္ၜးကဵုပၠန်ရ။

၁။ နိဒါန်။

၂။ ကမၠောန်တြုံဒးပ္တုဲဃောမၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ်။

၃။ ကမၠောန်ဣမိဒးပ္တုဲဃောကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်။

၄။ ကမၠောန်ကေၚ်ကာမၞိဟ်ဗြဴ နူၜံၚ်ပၟတ်ဒဵုတိတ်သ္ၚိပၟတ်။

၅။ ကေၚ်ကာမ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ် ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ၊ (ဝါ) ကေၚ်ကာမၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိမွဲဟာန်ကေုာံမိဿဟာဲ မ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ်ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ။

၆။ ကိစ္စပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်။

၇။ ကေၚ်ကာပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်။

၈။ နိဂီု၊ သာ်ဝွံပါ်လဝ်ရ။

===၁။ နိဒါန်===

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ တန်ပဋိသန္ဓိတုဲ စိုပ်ကၠုၚ်ကာလဍိုက်ပေၚ် ဂိတုတ္ၚဲမ္ဂး ကောန်ၚာ်ပ္ဍဲဗုၚ်ဂၞဴမိဂှ် သၠးတိတ်နူဗုၚ်ဂၞဴမိ၊ တိတ်စိုပ်ကၠုၚ်မ္ၚးဗုၚ်ဂၞဴမိရ၊ ဂလာန်ဏံဂှ် မန်ပိုဲတဴကော်ခဴစ-သၠးဂၠံဂဝ်၊ သၠးပဋိသန္ဓိ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်၊ ၜံၚ်ပၟတ်ပၞာၚ်၊ ညာတ်မုက်ဒေံလေဝ် ကော်ခဴစနာနာသာ်ရ။

===၂။  ကမၠောန်တြုံဒးပ္တုဲဃောမၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ်===

ပဋိသန္ဓိဍိုက်ပေၚ်ဂိတုတ္ၚဲတုဲ ထ္ၜးတိုန်လက်ကျန်ၜံၚ်ပၟတ် မပ္တံကဵုဂၞိၚ်ဂိ၊ ဗုၚ်ဂိ၊ တၞုၚ်ဇိုၚ်ဒေၚ်ကၠုၚ်မ္ဂး တြုံတၠသ္ၚိ အာကော်ဣမိတုဲ၊ မၞိဟ်မၞုံပ္ဍဲသ္ၚိတံဂှ် အာဂၠာဲကော်ပ္ကောံလဝ်မၞိဟ်ဗြဴ အာယုက်ဇၞော်ဇၞော်တံ ပ္ဍဲကွာန်ဂှ်ရ၊ ခေတ်ကၠာတေံ ပိုဲမန်ဂမၠိုၚ် ကော်ဣမိကွာန်ရ၊ ကာလခေတ်လၟုဟ် ဟိုတ်နူဣမိ ညးအလဵုအသဳတံ နွံမံၚ်ဇၟာပ်ကွာန်တုဲ ကော်ဣမိညးအလဵုအသဳတံဂၠိုၚ်ရ၊ ဣမိကီု မၞိဟ်ဗြဴဇၞော်ပ္ဍဲကွာန်တံကီု စိုပ်ကောံတုဲ တြုံတၠသ္ၚိဒးကၠောန်ဇံၚ်ဖဴမွဲရ။

'''သၞောတ်ဗၜတ်ဗီုပြေၚ်ဇံၚ်ဖဴ ။'''

ဒုန်ကလိဟွံသေၚ်၊ ဒုန်ကၟးဟွံသေၚ်၊ ဆုထ္ၜောံထ္ၜောံၜါတၞုၚ်၊ ဇမၠိၚ်ပန်ဟတ်ကဵုမွဲက္ဍဂှ်၊ လးလဝ်လ္တူကၞဳသ္ၚိ၊ လ္ပာ်တေံမွဲတၞုၚ်၊ ခြာခရာဗၞတ်မွဲဟတ်၊ လ္တူဂှ်လးစုတ်ဝိုန်ဒုန်၊ ထပှ်တၞုၚ်တုဲ၊ ဒက်ဗဗိုန်ကဵုချာရ၊ လ္တူဝိုန်ဂှ်ပၠန် ဒးလးစုတ်ဒုန်ကရေက် ဒစိတ်ကရေက်ရ၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ယဝ်မိက်ဂွံလးစုတ်ခတဵုမ္ဂး လးစုတ်ခတဵုပိဂတှ်ေလေဝ်မာန်ရ၊ လးကၞဳတုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံချဳဒရာၚ်၊ ဒးကြာပ်ပိတန်ရ၊ လ္ပာ်က္ဍိုပ် ကြာပ်စုတ်ဒုန်ကရေက်တုဲ ဒက်လ္ပာ်ဇိုၚ်မွဲတန်၊ အဒေါဝ်မွဲတန်၊ ဒးကြာပ်ဒက်ရ၊ ကၞဳဒုန်(ဝါ)ကၞဳဆုညံၚ်ဟွံဂွံချဳ လောအာလောကၠုၚ်တုဲ ဒးဒက်ကြာပ်ရ၊ သွက်မၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ် ဂွံတိတ်ဂွံလ္တူဇံၚ်ဂှ်၊ ဒးလးသ္ကဝ်ရ။


ယဝ်ရသၠးယဲဒိုက်ပ္ဍဲသ္ၚိမ္ဂး အခိုက်မန်ဟေၚ် ဒးကၠောန်ဗက်စရ၊ တြုံတၠသ္ၚိတံပၠန်လေဝ် သမ္ဘာဇကုသၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ချိုန်တီကောန်တြုံ ကောန်ဗြဴတုဲ ဒးၜံက်တိဗဝ်ဖဴမွဲ သွက်ဂွံၜံၚ်ပၟတ်ဗဂီုဇကုရ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်တြုံမ္ဂး တိဖဴဒစိတ်န၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ဗြဴမ္ဂး တိဖဴထပှ်နၜံက်ကေတ်တုဲ၊ ဗဝ်ဖဴစွံလဝ် ဗ္ဒာဲဇံၚ်သ္တိက်ၜံၚ်ပၟတ် လ္ပာ်တဲပါဲရ၊ ဗ္ဒာဲဖဴဂှ် စွံလဝ်ဍာ်မွဲဂရ သွက်ဂွံသိုဟ်တၟံ ဍိုတ်စံၚ်လဝ်နူဖဴဂှ်ရ၊ သၞောတ်ဗ္ၜတ်ဖဴဂှ် ဒးဒှ်အတိုၚ်ဇံၚ်ရ၊ ဆုဇမၠိၚ်ဖဴဂှ် ဒကေတ်မွဲတၞုၚ်ဓဝ်ရ၊ မွဲတၞုၚ်ဂှ် ဒုၚ်စကဵုဇမၠိၚ်ဇံၚ်ရ၊ ဆုဇမၠေံအနာံဖဴ ဒးကေတ်ၜါတၞုၚ် တုပ်ကဵုအနာံဇံၚ်ဂှ်ရ၊ အနာံဖဴဂှ် လဇံက်ဗကိတ်ကဵုသၟန်ဇမၠိၚ်ဇံၚ်တုဲ ဒှ်ဖဴညးတံရ၊ (ကာလလၟုဟ်ဝွံ လ္ၚဵုဂှ် ညးတံသၠးဂဝ်ဂၞဴ ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲတုဲ အပေါတ်ကြိယာ သွက်ဒးပ္ကောံကေတ်ဗွဲလ္တူတေံဂှ် ဟၟဲရ၊ ညးတံဒုၚ်ထပက်ဂဥုဲ စကေတ်ဂဥုဲမ္ဂး ကမၠောန်သၠးဂၠံဂဝ်တုဲမံၚ်ကီုရ)။

===၃။ ကမၠောန်ဣမိဒးပ္တုဲဃောကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်===

ကာလကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ၊ ဒက်သုက်နကဵုဇုက်တောဝ်သ္အးဇ္ၚး၊ ခိုၚ်ကၠိုက်တုဲ ရေက်ထပိုတ်ကၠေံ နကဵုၜုန်မြက်ကေက်က် မသ္အးဇ္ၚးကီု၊ ဟွံသေၚ်လ္ၚဵုဂှ် ကရေက်ကေတ်သၞဒုန်၊ ဇိုတ်သ္အးကၠေံတုဲ၊ ရေက်ထပိုတ်သုက်ရ၊ တုဲကြာတ်ကြောသ္အးဇၚး ကောန်ၚာ်နကဵုဍာ်ဂမ္တဴဂီုဂီုရ၊ တုဲဖုံဍာ်မိတ်ကပေါဝ်ပၠန်၊ တုဲမ္ဂးဂွဳထုဲကောန်ၚာ် နကဵုယာတ်သ္အးဇၚး ဗွဲမဂပ်ဝ်တုဲ သ္တိက်စွံလဝ်ကောန်ၚာ် (ကာလလၟုဟ်ဝွံ) ကၞာဲသၟးဂၠိုၚ်ရ။


'''ဗွဲသတိ'''။ ။ (မူဟိုတ်သ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲကၞာဲဟီုမ္ဂး၊ အရေဝ်မၞိဟ်ဇၞော်မန် ခမဳသၚ်တံနွံမံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသာ်ဂှ် ဂွံမိၚ်ကေတ်ရ၊ သၟိက်ဂွံတီဗွဲခ္ဍန်ဂှ်၊ လောန်ကၠုၚ်မွဲအခိၚ်တေံ ပိုဲမန်တံကျပၞာန်ညးတုဲ၊ ဂကူပိုဲမန် ဣဓိညံၚ်ဂွံဟုတ်စှ်ေအာဂှ်၊ ပိုဲဒးဒုၚ်ဖန်ကၠုၚ်ဒဵုကဵုလၟုဟ်ရ၊ ကၞာဲမ္ဂးဂှ် ဒှ်ကြိယာ သွက်ဂွံဂုမ်သ္အးဩောံသ္ၚု၊ ဍေံမဒှ်စၞအာဟာရ ပိုဲမန်ဗွဲပရဲဂှ်မွဲသာ် သဘဴကၞာဲမ္ဂးဂှ် ဒှ်အပေါတ်ညးလ္ၚဵုတံ သွက်ဂွံစွံပ္ကောံလဝ် အပေါတ်မပ္တံ ထၟိက်နာနာသာ် ဟွံသ္အးဇၚး သွက်ဂွံထောံကၠေံဂှ်မွဲသာ်၊ ဒှ်သ္အးကၠေံဩောံသ္ၚု နကဵုကြိယာဂှ်တုဲ ဩောံသ္ၚုတံဂှ် ဒှ်ပုၚ်တုဲမ္ဂး ပိုဲခရှ်တံကီု၊ ခမဳသၚ်တံကီု၊ ဒးစဒးကဵုပိုန်ပပြဘိုက်ရ၊ စဟာပ်ဒးပုၚ်တံဂှ်မ္ဂး ဣဓိလဟုတ်စှ်ေအာ၊ ကျာ်ဩဳပၠိုတ်စှ်ေအာမာန်ရောၚ် နွံအဓိပ္ပါယ်သာ်ဝွံရ၊ ဟိုတ်သာ်ဂှ်ရ အာဂတနူတ္ၚဲဝွံတုဲ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ယဝ်တီပရေၚ်ဏံမ္ဂး မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနူသ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲကၞာဲဂှ်ရ)။


(ကၠာတေံကောန်ဂကူမန်ပိုဲ သ္တိက်ကောန်ၚာ်တၟိတၟိ သာ်လဵုရောဟီုမ္ဂး လောန်ကၠုၚ်ၜိုတ်မသုန်စှ်ေသၞာံတေံ၊ ညးလ္ၚဵုတံသ္တိက်ကောန်ၚာ် နကဵုထးထဝ်ဟွံသေၚ် ညးဒိုက်ဝါတ်တံဂှ် သ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲခွက်ဆုလံက်လဝ်ဍာ်ထဝ်ဂှ် ကေၚ်ဆဵုဒဗကီုရ၊ ယဝ်ထးဆုမ္ဂး ကၠောန်လဝ်ခ္ဍံခ္ဍံ ကဵုဂၠိၚ်မံၚ်ညိတုဲ လ္ပာ်စွံက္ဍိုပ်ဂှ် ကၠောန်လဝ် ဗီုက္ဍိုပ်ခၟဴၜိုပ်ထဝ်တုဲ လံက်လဝ်ဍာ်ထဝ်ရ၊ ပ္ဍဲထးဂှ်ဟေၚ် ညးဇၞော်မန်ပိုဲကၠာတေံ သ္တိက်ကၠုၚ်လဝ်ကောန်ၚာ်ရ။ ခွက်ထဝ်ဂှ် ညးတံကၠောန်လဝ်တုဲ ဏာအပ်စွံလဝ်ပ္ဍဲသ္ၚိဃံၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ဂှ် ယဝ်ရညာတ်မုက်ကောန်ၚာ်မွဲမွဲမ္ဂး အာပ္တီဃံၚ်တုဲ ကေတ်နၚ်ခွက်ထဝ် သွက်ဂွံသ္တိက်ကောန်ၚာ် မဒှ်မၞိဟ်တၟိဂှ်ရ၊ ကွာန်ဇၞော်မ္ဂး ခွက်ထဝ် ၜါ-ပိ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ မကၠောန်စွံလဝ်ရ၊ ရံၚ်ကေတ်ပရေၚ်ဇုဇဗဴလ နော်နာဲပိုဲမစွံပပ္တိုန်လဝ် အခိုက်ကၞာဝွံ ပိုဲညာတ်ကေတ်ဇုဇဗဴလပိုဲ မဂတာပ်ခေတ်ဗွဲမလောန်ဟေၚ် တီကေတ်မာန်ရ၊ မူဟိုတ်သ္ဂး ဟီုသာ်ဂှ်ရောမ္ဂး ကာလအာကေတ်နၚ်ခွက်ထဝ်ဂှ်ရ ကိစ္စစုတ်စရၚ် ဒှ်မၞိဟ်ဂှ် တုဲဒှ်အာမွဲအလန်ဓဝ်ရ။ ကာလလၟုဟ်ဝွံ ရန်ကဵုဂလာန်ဝွံတုဲ  ပွမသ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲကၞာဲဂှ် ဝေၚ်ပါဲကၠေံတုဲ၊ ယဝ်သ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲထးထဝ်ဟွံမာန်မ္ဂး သ္တိက်ကောန်ၚာ်လ္တူကၞဳ ဗွဲသ္အးဇၚးဂှ် ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရ။)


ကောန်ၚာ်သၠးဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ သုက်ကုတ်ထပိုတ်ပ္တိတ်နူကောန်ၚာ်ဂှ် ဣမိတံ အာတိုပ်ကၠေံ ပ္ဍဲကတိုၚ်ၜံက်လဝ်တိဖဴရ၊ လဆောဝ်လဆောဝ် ဟွံတိုပ်ပ္ဍဲကတိုၚ်တိဖဴ၊ အာတိုပ်ကၠေံအတိုၚ်ကိုန် တိုပ်သုက်ကောန်ၚာ်ရ၊ ဗွဲသၞောဝ်ကိုန်ဝွံ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ဂိတုဖဝ်ရဂိုန်၊ စဲ၊ ပသာ်မ္ဂး၊ တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာရ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ဂိတုဇှ်ေ၊ ဒဂိုန်၊ ခ္ဍဲသဳမ္ဂး တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်ရ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဂိတုဘတ်၊ ဝှ် ၊ ကထိုန်မ္ဂး တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာရ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဂိတုမြေက္ကသဵု၊ ပုဟ်၊ မာ်မ္ဂး တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်ရ၊ ဗွဲကိုန်ဝွံတိုပ်သုက်မ္ဂး ကောန်ၚာ်ဂှ် ပိုန်ဂၠိုၚ်အာယုက်ဂၠိၚ်ရောၚ်၊ ပိုဲမန်ပတှ်ေလဝ် ဂလာန်ဝွံရ၊ (ကိုန်တုပ်သုက်ဗွဲလ္တူတေံလေဝ် ကံက်ပ္တိတ်နူလောကသိဒ္ဓိရ။)


ဒေသလ္ၚဵုဂှ်လေဝ် သွက်ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်တၟိ ကပေါတ်ကြိယာ ဒေဝတဴသူကၞေၚ် ဣမိတံပြုပြေၚ်ကဵုရ၊ ကပေါတ်ကြိယာ ဒေဝတဴသူကၞေၚ် သွက်ကောန်ၚာ်တြုံမ္ဂး ဇဗၠုဒစိတ်တၞး၊ သတ်ပိမ၊ ဟွံသေၚ်ဒစိတ်မ၊ ဩန်မွဲဒကေဝ် ဟွံသေၚ် မသုန်မး၊ လိခ်မွဲအုပ်၊ တဝ်ဏှ်ေမွဲတၞုၚ်၊ မှၚ်မွဲပလၚ်၊ ကယျိုၚ်ကယျဝ် ဗွိုက်လ္တက်မၞိဟ်တြုံမွဲစုံ၊ ခရေၚ်တၟိမွဲ၊ သ္ကဝ်တၟိမွဲဂတှ်ေ၊ ဂစေံစၠန်မြမောဝ်တံဂှ် သ္ဒးပကောံစွံလဝ်ရ၊ သွက်ကောန်ၚာ်ဗြဴမ္ဂး ဇဗၠုခထပှ်တၞး သတ်ထပှ်မ၊ ကယျိုၚ်ကယျဝ်မၞိဟ်ဗြဴတၟိမွဲစုံ၊ ခရေၚ်တၟိမွဲ၊ သ္ကဝ်တၟိမွဲဂတှ်ေ၊ ဂစေံစၠန်မြမောဝ်တံဂှ် သ္ဒးပကောံစွံလဝ်ရ၊ ဣမိဝွံ ပၠာဲကေတ်ဂစေံစၠန်မွဲပ္ၚာန်၊ တိတ်အာက္ဍိုပ်ကၞိန်တုဲ '''ယွံဒေဝတဴသူကၞေၚ် က္ညကၠုၚ်ပစၟတ်သမ္တီကောန်ၚာ်ဝွံညိ'''ရဴသာ်ဝွံ တိတ်နိမန်ဒေဝတဴသူကၞေၚ် ကဵုပသမ္တီရ၊ ကာလက္လေၚ်လုပ်ဇရၚ်ကောန်ၚာ် ဣမိဂှ် လၟုဟ်လုပ်ဍာ်ဂစေံစၠန်မြမောဝ် နူကဵုက္ဍိုပ်ကၞိန် ဒဵုကဵုစိုပ်ဒၞာဲကောန်ၚာ်ရ၊ (ကပေါတ်ဒေဝတဴသူကၞေၚ်တံဂှ် လ္ၚဵုမွဲတ္ၚဲ လ္ၚဵုၜါတ္ၚဲ၊ လ္ဒဵုဒဵုပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ် ညးတံစွံလဝ်ရ၊ အခိုက်ဏံဂှ်လေဝ် ဒေသမန်လ္ၚဵုနွံ-ဒေသမန်လ္ၚဵု ဟၟဲရ။)

===၄။ ကမၠောန်ကေၚ်ကာမၞိဟ်ဗြဴ နူၜံၚ်ပၟတ်ဒဵုတိတ်သ္ၚိပၟတ်===

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ ယဝ်သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဣမိဂှ် ကြာတ်ကြောသ္အးဇၚး ပလေဝ်ပလေတ်အတိုၚ်နဲကဲဣမိတံတုဲ၊ ပ္တိုန်သ္တိက်လဝ်လ္တူဇံၚ် ၜံၚ်ပၟတ်ရ၊ ရန်တၟံကဵုသ္ၚိကောန်ပ္ဍဲဗုၚ် ညံၚ်ဂွံညောတ်အာပြဟ်ပြဟ်ဂှ် ဂတ်ဒက်ဂွဳလဝ်ဗုၚ် နကဵုယာတ်ပူလဝ်ဗုၚ်တုဲ၊ ကေတ်တၟံဍိုတ်စံၚ်လဝ် ပ္ဍဲဖဴဂှ်တုဲ၊ သိုဟ်ဖျေံပ္ဍဲဍာ်ဂရ၊ ဟံၚ်ပ္တိတ်ဂွဳကဵုယာတ်တုဲ၊ ပ္ဍိုက်စွံလဝ်လ္တူဗုၚ်ဂှ် ၜိုတ်ဒုၚ်မာန်ရ၊ အဃောပ္ဍိုက်ဍိုတ်ဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဟွံကတဴလုပ်ဒဵုစၞာံဗုၚ် တဴသၠိုက်အာဂှ် မ္ဒးပသ္တိရ၊ ပၟတ်ဖဴဝွံလေဝ် မ္ဒးပဒှ်လဝ်လၟိုန်ရ။


ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်လေဝ် ညးဇၞော်တံ ကဵုစွံဂရုၚ်မွဲမ လ္တူက္ဍိုပ်သ္တိက်သၟတ်ဗြဴဂှ်ရ၊ ရန်တၟံ အာဗီုအခိုက်ညးတံအဆက်ဆက်တုဲ၊ ပ္ဍဲဂရုၚ်ဂှ် ဂၠိက်ဂရုၚ် ယာတ်ဂရုၚ်ဂှ် ဒးနွံရ၊ သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဖေက်လကိုတ်ဒှ်၊ ဆီတိုန်ဒှ်ဂှ်ရ၊ နကဵုဂၠိက်ဂရုၚ် ယာတ်ဂရုၚ်ဂှ် ဒက်ဂတ်လဝ်မွဲမွဲဒၞာဲမ္ဂး၊ ဆေဝ်ဒဝ်ကဵုအန္တရာဲ သာ်ဂှ်မာန်ရောၚ် ညးတံစှ်ေစိုတ်တုဲ၊ ကာလပၟိက်ကိစ္စမွဲမွဲ က္တဵုဒှ်မ္ဂး သၟိက်ဂွံဗွဲမပြဟ်ဂှ်ဒှ်ရ၊ သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဍာ်တှ်ညံၚ်ဂွံတိတ်ဂှ်၊ ညးတံပလေဝ်ပလေတ်ကဵုပၠန်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ် ကောန်ၚာ်သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ သိုၚ်တှ်ဟွံထောၚ်ဇဳဏီ ကောန်ၚာ်မဴဟွံအိုတ်၊ တှ်ဂှ် တေၚ်ကၠုၚ်ဗွဲမလောန်မ္ဂး သ္ၚိတှ်ဂှ် လီုအာကီုဒှ်ဂွံရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သ္ၚိတှ်ကလိုအ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံလာဲအာမ္ဂး ဇၞတ်ချိုန် ပလာဲကဵုသာသာရ၊ စၞအာဟာရ မပ္တံကဵုဍာ်လဂမ်၊ ဍာ်ဂမ္တဴတံဂှ် ဒးသုၚ်စကဵုဂၠိုၚ်ၚ်ရောၚ်၊ ဣမိဂှ်လေဝ် သွက်မိကောန်ၚာ် သ္ဂောံထတ်အာဗွဲဂတ၊ ကၠာဟွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီဂှ် ဒးမၚ်မွဲကဵုဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ရ၊ ပွမသုၚ်မိတ် ဟုံမိတ် သုၚ်ဂဥုဲတံဂှ်လေဝ် ဒးစၞောန်ထ္ၜးကဵုလၟိုန်ရ၊ သၟတ်ဗြဴဂှ် ကၠာဟွံစပုၚ် သွက်ဂွံဗဇဴ ဒေဝတဴဖဴဝွံ ထၟောတ်ကေတ်ပုၚ် ပန်ထၟောတ်တုဲ မ္ဒးဗဇဴ ပ္ဍဲဒကဴဖဴပန်လ္ပာ် ဒဵုကဵုတိတ်သ္ၚိပၟတ်ရ။

===၅။ ကေၚ်ကာမ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ် ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ၊ (ဝါ) ကေၚ်ကာမၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိမွဲဟာန်ကေုာံမိဿဟာဲ မ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ်ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ===

သၟတ်ဗြဴသၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ကၠာဟွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီဂှ်၊ မၞိဟ်ဗြဴသၟတ်ဇၞော်တံညးဂမၠိုၚ် ကၠုၚ်ပ္တုဲကဵုဝတ်နာနာသာ် မပ္တံစံၚ်ဍိုတ် သိုဟ်ဍိုတ်ဖုံမိတ်ဂှ်လေဝ်နွံ၊ သၟတ်ဗြဴတၠတှ် မထတ်ယုက်တံလေဝ် ကၠာမိကောန်ၚာ် ဍာ်တှ်ဟွံထတ်ရိုက်ဏီဂှ် ကၠုၚ်ဗိုၚ်ဗၟဴ ကဵုတှ်ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ မွဲသာ်ပၠန်လေဝ် ညးမဒှ်ကလောမိဿဟာဲ ဌာန်ဗ္ဒာဲတံဂှ်လေဝ် ကၠုၚ်သ္ၚိစၟဳရံၚ်ကောန်ၚာ်မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ် တုပ်တဴညံၚ်ရဴပိုဲမၞိဟ်တံ ဒုၚ်တၠုၚ်မၞိဟ်တၟိကီုရ၊ ညးတၠသ္ၚိတံပၠန်တုန်လေဝ် ပ္တုဲတဴဝတ်လ္တူမၞိဟ်ကၠုၚ်ရံၚ်တံပၠန် ပွမဗ္စဖျုၚ် ဒုၚ်သွနာနာသာ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဗ္စပုၚ်သတ်ဗြဴ ကဵုသွစၞဗွဲမဒးရးပၠန်ရ၊ ညးမွဲလ္ပာ်ကဵုမွဲလ္ပာ် ဝတ်ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ် ခၠေဝ်ပလန်ပၠန်ရ၊ အခိုက်ဏံဝွံ ခိုဟ်တဴဗွဲမလောန်ရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် ဗ္စဖျုၚ်ပိဗ္တံပိတ္ၚဲ မိပ်ပဇြိပ်ပ်ကရိုက်ညးကဵုညး ဂွံဆဵုဒၟံၚ်ဒဵုကဵုလၟုဟ်ရ။

===၆။ ကိစ္စပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်===

နူကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်ဂွံပိတ္ၚဲဟွံသေၚ် မသုန်တ္ၚဲမ္ဂး ဣမိဂှ် သ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တုဲ ပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ရ၊ မၞိဟ်ၜံၚ်ပၟတ်အလန်ပဌမမ္ဂး လ္ၚဵုဂှ် ယဝ်ရမိကောန်ၚာ် မံၚ်ထတ်မံၚ်မ္ဂး ပေၚ်ပိတ္ၚဲ လ္ၚဵုဂှ်လေဝ် မသုန်တ္ၚဲ၊ လဗြဴကေၚ်ၜံၚ်ကၠုၚ်လဝ် ပၟတ်ပၞာၚ်တုဲမ္ဂး ပေၚ်ပိတ္ၚဲ ညးတံပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်အိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် ဣမိဝွံ ကေတ်ပုၚ်ပန်ထၟောတ် ဂရုၚ်မွဲမ၊ ဇဗၠုပန်တၞး၊ နော်မွဲတၞုၚ်၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံပၠန်လေဝ် ဂရုၚ်မွဲမ၊ ပုၚ်မွဲထၟောတ်၊ ဇဗၠုမွဲသွတ်၊ ပၟတ်နူဖဴၜံၚ်ပၟတ်လ္ၚ၊ ဍာ်မွဲဗြံက်ကေတ်တုဲ၊ စှ်ေအာတိဂတမုက်သ္ၚိရ၊ အပေါတ်စပ်ကဵုပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်တံဂှ် စွံပ္ဍဲတိ(လ္တူသ္ကဝ် လ္တူခတဵုဂှ် ဟွံကေၚ်မိၚ်)တုဲ စဝ်ဖျေံဍာ်လ္တူပၟတ်လ္ၚဂှ်ရ၊ အဃောမစဝ်သိုဟ်ဖျေံဍာ် လ္တူပၟတ်လ္ၚဂှ်၊ သာ်ဝွံမဟီုပ္တီ(ဗလိဗဇဴ ဒေဝတဴဖဴ လေဝ်ဟီုဂး) '''ဒေဝတဴဖဴရ၊ ယွံဒေဝတဴဖဴ မၞးအာမာန်ရ''') ဂလာန်ပ္တီ ဒေဝတဴဖဴဝွံ ရန်တၟံသာ်လဵုတုဲ သ္ပရောဂှ် ဟွံတီ ဒေသလဵုရောဂှ်ဟွံတီတုဲ ပွဝွံ ဒှ်ဆအယာံမာတ်ကေၚ်မိၚ်လဝ်ရောၚ်၊ ညးတံသ္ပသာ်ဏံဂှ် ဒှ်ကရိကၞာဲမွဲသာ်ကီု၊ ဟိုတ်ဖဵုဍေံဂှ် ဟွံတီသက်သက်ရ။


ပွမပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ် ဗ္စူလတ်သ္ကဝ်မွဲထၟူတုဲ သ္ပဂြောပ်ကၟာတ်လဝ် လ္ပာ်လ္တူကဵုယာတ်ရ၊ ထၟူသ္ကဝ်ဗ္စူလဝ် လ္တူဍိုတ်ဟွံသေၚ် လ္တူဆုဒကုတ်ရ၊ (ကၠောန်နဲဗီုအုပ်ပဠက်ရ) မိကောန်ၚာ်ဂှ် လုပ်ဂ္ဇံပ္ဍဲထၟူသ္ကဝ်ဂှ်တုဲ ဣမိကေတ်နၚ်ဍိုတ်စံၚ် တၟံစံၚ် ဓလုက်စုတ်ပ္ဍဲထၟူသ္ကဝ်တုဲ ပက်သိုဟ်ကဵုဍာ်သၟုဟ်ဂမ္တဴ တိတ်ကၠုၚ်တုဲ ပ္ဍဲထၟူသ္ကဝ်ဂှ် အုပ်ဂမ္တဴကၠုၚ် နကဵုသၟုဟ်ဂှ် ဍာ်ပဠက်မၞိဟ်ဇွောဝ်တိတ်ကၠုၚ်ရ၊ ဣမိလေဝ်သ္ပသာ်ဏံ ဍိုတ်စံၚ်ဒဵုဂံက် မွဲမတုဲမွဲမ ဒဵုပေၚ်ပိမရ၊ ရန်တၟံတၞဟ်သ္အာၚ်ဟွံသေၚ် ယဝ်ပဠက်တိတ်မ္ဂး ပ္ဍဲခန္ဓဇကု မိကောန်ၚာ်ဂှ် ဒဒှ်ရ ကၠိပပ်ဟွံသ္အးဇၚးတံဂှ် ဇွောဝ်တိတ်အာကရောံဍာ်ပဠက်တုဲ၊ ဍာ်ဖျုန်ဆီ ပ္ဍဲတၠခန္ဓဂှ် သ္အးဇၚးအာအိုတ်ရ ဣမိလ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် သိုဟ်ဍိုတ်ဒဵုပေၚ် မသုန်မလေဝ်နွံကီု၊ ပွမသ္ပသာ်ဏံဂှ် မန်ဂမၠိုၚ်'''အုပ်ဟဂမ်'''ဟီုဂးစရ။ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အုပ်ဟဂမ်ဟီုမ္ဂးဂှ် ဆၜိုတ်တၟံဍိုတ်သၟးဟွံသေၚ် ဗၞဲထဏေက် ပိုဟ်ဖဍိုတ်လဝ်ဂှ်လေဝ် ဒးဒုၚ်သၟူဍေံရ၊ ရန်တၟံသွက်ပၞေတ်သရ ဂွံစိန်ဝုန်တုဲ အုပ်ဗၞဲလေဝ် ညးတံသ္ဂးပၠန်ရောၚ်၊ ကၠာဟွံဂွံပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ် ညးလ္ၚဵုဂှ် အာဂၠာဲၜှ်ကေတ်တၞးဓယာ် လ္ၚဵုဂှ်အာဂၠာဲၜှ်ကေတ် တၞးယးမတ်ဗ္တံဂှ် ၜိုဟ်လဝ်ဒဵုကဵုဖောဝ်တုဲ ကာလပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ် ဟွံသေၚ် ကာလအုပ်ဟဂမ်တုဲဂှ် သွက်ဂွံဟုံဍာ်တၞးဓယာ် ဟွံသေၚ် ဍာ်တၞးယးမတ်ရ၊ ကာလဟုံဍာ်ဂှ်လေဝ် ပါဲနူဍာ်ဏံတုဲ ညးတံဟွံကဵုဟုံရ၊ တုဲမ္ဂး သဘဴမၞိဟ်ဗြဴဟုံဍာ်ဂစေံစၠန်ဂန္ဓရာ ကျိုၚ်ကျဝ်ကေတ်ဗွဲမ္ဒးရး ဗွဲမသ္အးဇၚးတုဲ ဇံၚ်ၜံၚ်ပၟတ်ဂှ်လေဝ် ရိုဟ်ပလီုထောံရ။


လ္ၚဵုပၠန် ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ်ရ စဝ်ကပေါဝ်ပ္တုဲထောံလေဝ်နွံကီု၊ ပ္ဍဲမွဲတ္ၚဲပ္တုဲသီုၜါကာဂှ် '''စဝ်ကပေါဝ်ဇံၚ်ဖဴ''' ဟီုဂးအိုတ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ်ရ သီုစဝ်ကပေါဝ် သီုခုတ်ယၟု သီုစၚ်ကတောဝ်လေဝ် သ္ပအိုတ်ရ။

===၇။ ကေၚ်ကာပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်===

ၜိုန်ရမၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ် ပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်တုဲကီုလေဝ် ရန်လဝ်သွက်သမ်အုဲ သမ်အေၚ် ဟွံသ္အးဇၚး ပ္ဍဲခန္ဓညံၚ်ဂွံဆက်တိတ်အာ ဒဵုကဵုအိုတ်အာ ညံၚ်ဍာ်ပဠက် တိတ်ဟွံသ္ဂုၚ်အာဂှ် ညးတံကဵုဆက်ကေတ်အာ ပၟတ်ပၠန်လေဝ်နွံကီု၊ ရန်လဝ်သွက်ထိုၚ်ကောန်သ္ၚိကောန်ပ္ဍဲဗုၚ် ဂွံအေဲစှ်ေအာတုဲ ဆက်ပ္ဍိုက်အာဍိုတ်လေဝ်နွံကီုရ၊ ယဝ်ရမိကောန်ၚာ် မံၚ်ထတ်မံၚ်၊ မိိပ်ဇြိပ်မံၚ်မ္ဂး ပွမပ္ဍိုက်ဍိုတ်၊ ၜံၚ်ပၟတ်ဂှ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ပိတ္ၚဲဟေၚ် ညးတံကဵုသ္ပရ၊ ဇံၚ်သ္တိက်ကီု၊ ဖဴကီု ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ် ပလီုရိုဟ်ထောံကၠေံဂၠိုၚ်ရ၊ ပွဝွံလေဝ် တန်မံၚ်လ္တူတၠခန္ဓ ထတ်ဟွံထတ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဒွိၚ်ဗွဲမလောန်တုဲ အပေါတ်ကြိယာ ဇြိုၚ်ညိညကီုလေဝ် ဟွံကဵုထ္ၜၚ်၊ ဍာ်ဂံက်က်လေဝ် ဟွံကဵုဟုံ၊ ယဝ်ပၟိက်နွံမ္ဂး ဟုံဍာ်ဂီုဂီု ဒဵုကဵုပွိုၚ်မွဲဂိတုဂှ်လေဝ် ဂွံကေၚ်ဆဵုထဗဒၟံၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဝွံရောၚ်။

===၈။ နိဂီု===
ကေၚ်ကာပွမသၠးဂဝဂၞဴတုဲ ပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်တုဲမ္ဂး ဇံၚ်သ္တိက်ကီု၊ ဗွဝ်ဖဴကီု ရိုဟ်ပလီုထောံရ၊ စိုပ်ကာလဒိုအ်ထောံနူပ္ဍိုက်ဍိုတ် ဒိုအ်ထောံနူၜံၚ်ပၟတ်တုဲမ္ဂး ပွမသၠးဂဝ်ဂၞဴဂှ် အခိုက်ပိုဲမန်တံ တုဲဒှ်စိုပ်ဒတုဲအာရ။

==ပွမစဝ်ကပေါဝ်၊ ခုတ်ယၟု==

ပွမစဝ်ကပေါဝ်မ္ဂးဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်တြေံ ဆက်ကၠုၚ်လက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲရ၊ ပပ္တံနူရာဒနာမိက် '''သဳလိဿနိစ္စံ ဝုဍ္ဎာ ပစာယနော စတ္တာရောဓမ္မာဝုဍ္ဎန္တိ အာယုဝဏ္ဏံသုခံဗလံ''' ဂှ်ရ၊ သာ်လဵုဂွံဆက်ဒှ်ကၠုၚ်ရော ဗွဲခ္ဍန်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုညိညရ။ လက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲ နွံတြုံကဵုဗြဴညးၜါ ဂွံကောန်ၚာ်မွဲ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ် အာကလံမအံက်ဇကု ဒဒှ်မံၚ်ဣသိမွဲ ဒ္ဂိုန်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲဂြိုပ်တေံရ၊ ခါညးၜါတြုံကဵုဗြဴ ကလံတုဲဂှ် ဗွဲဂါထာလ္တူတေံဟေၚ် ရာဒၞာမိက်ကဵုရ၊ ခါရကောန်ၚာ်ဂှ် ကလံလဇုဣသိဂှ် ဟွံရာဒၞာမိက်တုဲသၟာန်တိုန်၊ ပသာ်လဵု ဟွံရာဒၞာကဵုကောန်ပိုဲရော၊ ယဝ်မိက်ဂွံတီမ္ဂး အာသၟာန်ရံၚ်မှာထေရ်အာနန် မပဒတဴဒၟံၚ်ဗ္ဒာဲကျာ်တြဲပိုဲတေံ၊ ညးၜါတြုံကဵုဗြဴလေဝ် ပၚောံအာဗွဲမပြဟ်တုဲ ကလံမှာထေရ်အာနန်ရ၊ ခါတြုံကဵုဗြဴကလံဂှ် မှာထေရ်အာနန် ရာဒၞာမိက်နဂါထာ ဗွဲလ္တူတေံတုဲ ကာလကောန်ၚာ်ကလံဂှ် ဟွံရာဒၞာမိက်၊ ညးၜါသၟိက်ဂွံတီတုဲ သၟာန်တိုန်နဲကၠာတေံရ၊ ယဝ်သၟိက်ဂွံတီမ္ဂး အာသၟာန်ရံၚ်ကျာ်တြဲညိရဂး၊ ညးၜါတြုံကဵုဗြဴ ဗွဲမပြဟ်ဟေၚ် ပြာပ်အာဇရေၚ်ကျာ်တြဲတုဲ ကလံကျာ်တြဲရ၊ ခါတြုံကဵုဗြဴကလံဂှ် နဂါထာဗွဲလ္တူတေံဟေၚ် ရာဒၞာမိက်ကဵုပၠန်ရ၊ ကာလကောန်ၚာ်ကလံဂှ် ကျာ်တြဲပိုဲဟွံရာဒၞာမိက်၊ သၟိက်မိက်ဂွံတီတုဲ သၟာန်တိုန်ကျာ်တြဲပၠန်ရ၊ နကဵုဂမြၚ်ညာဏ်ကျာ်ဟေၚ် ညာတ်ဒးကောန်ၚာ်ဏံ အာယုက်ဍေံနွံထပှ်တ္ၚဲရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ယဝ်ရာဒၞာမိက် '''အာယုဝဏ္ဏံသုခံဗလံ'''မ္ဂး ဗၠေတ်အာရောၚ် ဟိုတ်ဂှ်ရ ဟွံရာဒၞာမိက် ညံၚ်အာယုက်ကောန်ၚာ်ဏံ ဂွံဂၠိၚ်ဂှ် သာ်လဵုဂွံပရော သၟာန်ကျာ်တြဲရ၊ ကောန်ၚာ်ဂှ် အာယုက်ဍေံနွံထပှ်တ္ၚဲရမ္ဂး ကဵုဗှ်မ္ၚဵုဒ္စာံဗ္တံ ဒ္စာံတ္ၚဲရ၊ ပ္ဍဲပေၚ်ထပှ်တ္ၚဲဂှ် သၟိၚ်မာရဏကၠုၚ်ကေတ်ဏာ ကောန်ၚာ်ရောၚ်၊ ချပ်တုဲ ပြာပ်ကၠုၚ်ဌာန်ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ။


ဟိုတ်နူကျာ်တြဲ မွဲဟာန်ကေုာံတၠအရှန်ဂမၠိုၚ် ဗိုၚ်လဝ်ကောန်ၚာ်ဂှ်တုဲ ဗှ်မံၚ်မ္ၚဵုဂှ်ရ၊ သၟိၚ်မာရဏဂှ် လုပ်ပ္ဍဲဓဝၚ်တၠအရှန်တံ ဗှ်မံၚ်မ္ၚဵုဂှ်ဟွံမာန်တုဲ ကလေၚ်စဴအာရ၊ လောန်အာထပှ်တ္ၚဲတုဲမ္ဂး သၟိၚ်မာရဏ သွက်ကၠုၚ်ကေတ်ဏာကောန်ၚာ်ဂှ် အခေါၚ်ဟၟဲသက်သက်ရ၊ ပေၚ်ဒ္စာံဗ္တံဒ္စာံတ္ၚဲတုဲ ကျာ်တြဲရာဒၞာမိက်ကဵုကောန်ၚာ်ဂှ် နဂါထာဗွဲလ္တူတေံကီုရ၊ ပွိုၚ်ဒစာံဗ္တံဒစာံတ္ၚဲ ကျာ်တြဲမွဲဟာန်တၠအရှန်တံ ဗှ်မံၚ်မ္ၚဵုဂှ် မၞိဟ်ပုတုဇန်တံညးဂမၠိုၚ်  ပြာပ်ကၠုၚ်ကလၚ်ပၚ်မှိၚ်ဓရ်ကျာ်တုဲ ကဵုဒါန်ကျာ်တြဲမွဲဟာန်ကေုာံတၠအရှန်တံ နကဵုအာဟာရဘောဇိုန် နာနာသာ်ဟွံသ္ကုတ်ရ၊ သ္ပပဓာန်ကဵုကောန်ၚာ်ဂှ် ကျာ်တြဲတွံဓရ်မ္ၚဵုတုဲ ကောန်ၚာ်ဂှ်လေဝ် အာယုက်ဂၠိၚ် ပိုန်ဟာန်လေဝ်ဇၞော်မောဝ်အာရောၚ်၊ သာ်ဂှ်ရ ညးကၠုၚ်ကလၚ်ဓဝ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် လာၚ်မုက်ကြာတ်ကြော သ္အးဇၚးကၠေံဇကု နကဵုဍာ်မ္ၚဵုအိုတ်ရ၊ ကာလစဴအာ ညးတံကေတ်ဖျဴဏာဍာ်မ္ၚဵုတုဲ လၟုဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုပၠန်ရ၊ ပပ္တံနုတ္ၚဲဂှ်တုဲ၊ ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ်၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်တုဲ၊ ရန်တၟံသွက်အာယုက်ဂွံဂၠိၚ်၊ ဒြပ်ကသပ်ဂွံဂၠိုၚ်၊ ကျာ်ဩဳဂွံနွံဂှ်ရ၊ သ္အးဇၚးကၠေံ ပွမကၠိပပ်တံဂှ်တုဲ ကၠောန်ပေါဲကာမ္ၚဵုမွဲ၊ ပြာကတ်ကၠုၚ်မံၚ်ဒဵုလၟုဟ်ဂှ် ဒှ်'''မ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်'''ရ။


* ('''ဗွဲခ္ဍန်ဟေၚ်ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ရ''')

သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဂှ် ဣမိတံဟွံသေၚ် ညးအာယုက်ဇၞော်တံ သ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တုဲ ပြုပြေၚ်ကေတ်ခါန်လဗံက်ခၟရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်ပိ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်မသုန်၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်ထပှ်၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်ဒစိတ်၊ ရဴဝွံ ပြုပြေၚ်ကေတ်ရ၊ ပ္ဍဲလဗံက်သွက်ဣမိဂှ် သတ်ဗြဴမွဲမ၊ ဗြာတ်ၜါဂရး၊ ပလေၚ်ခၟိုန်၊ ကဂၠေဝ်၊ ကဝေက်သၠိက်၊ သွခၞံကြုက်စုတ်လဝ်ရ၊ သၟေဟ်နူဂှ် ဗြာတ်မွဲဂရး၊ ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ကဂၠေဝ်၊ ၜံက်၊ တၞိၚ် တောဝ်ပလုဲစုတ်လဝ်တုဲ သွက်ဇိုန်ကဵုညးလွဳဝတ်ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်တြုံမ္ဂး လကံက်ဇိုၚ်၊ သၞေက်၊ မဂွါ၊ ကောန်ဗြဴမ္ဂး လကံက်ဇိုၚ်၊ လကံက်တဲ၊ သၞေက်၊ မဂွါတံ ပ္ကောံစုတ်လဝ်ပ္ဍဲပ္ၚာန်မွဲရ၊ ယဝ်လဗံက်ပိမ္ဂး မွဲဂှ်သွက်ဣမိ၊ သၟေဟ်ၜါဂှ် လဗံက်ဗဴလေဝ် ကော်စရ။


ကၠာဟွံစိုပ်တ္ၚဲပ္တုဲကာ မ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဂှ် ပ္ကောံကကေဝ်လဝ် ကပေါတ်ဗွဲမရုံဂပ်နာနာသာ်တုဲ၊ ကပေါတ်သွက်ကောန်ၚာ်ဂှ် ပပ္တံနူဍာ်မိတ်ကပေါဝ် နုၚ်မ္ၚဵု ဂအဳတံအိုဿီု ကပေါတ်ပွမ္ဒးရပ်စပ် ကာလသၠးဂဝ်ဂၞဴကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ တုဲဘိက်ပၟိၚ်လဝ်မၞိဟ်ဇၞော် ပ္ဍဲကွာန်တံဂှ်ကီု၊ ယဝ်ရဗှ်မ္ၚဵုဖာပ်သၚ်ကီုမ္ဂး အာစာတၠဂုန်ခမဳသၚ်တံလေဝ် အာနိမန်လဝ်ကီုရ၊ စိုပ်တ္ၚဲပ္တုဲကာမ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဂှ်မ္ဂး၊ သွက်ဂွံစဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် မ္ဒးပြုပြေၚ်လဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် စွံလ္တူဂအဳ ဂတမုက်သ္ၚိရ၊ ခ္ဍအ်ဇဗၠုမွဲ ဂစေအ်မွဲပ္ၚာန် ဒ္ၚောဝ်မွဲ ဍာ်ကၟုဟ်မွဲထၟာဲ ပြေၚ်စွံလဝ်တုဲ၊ ကပေါတ်မပ္တံ ကၞေဟ်ဗာ်ဂူ တွဵု မြတံဂှ်လေဝ် မ္ဒးစွံဗ္ဒာဲလဝ်ဇရေၚ်ဂအဳဂှ်ကီုရ၊ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဣမိ ဟွံသေၚ် ညးဗၟဴတှ်ကဵုကောန်ၚာ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ကမံက်ကေတ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် ဖုံပၠဳလာၚ်မုက် ကြာတ်ကြောသ္အးဇၚးကၠေံ ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ တုဲဖုံပၠဳကဵုဍာ်ဂစေအ်စၠန်မြမောဝ်ပၠန်ရ၊ မိကောန်ၚာ်ဂှ် ရပ်ကေတ်ကပေါတ်တံ ပွမရပ်စပ်လဝ် ကာလၜံၚ်ပၟတ်တေံ၊ မိကောန်ၚာ်ဂှ် စဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်တုဲ မကောန်ၚာ်ဂှ် ကြာတ်သ္အးဇၚးကၠေံရ၊ တုဲမကောန်ၚာ်ဂှ် ကြာတ်ကြောသ္အးဇၚး လာၚ်မုက်ဇကုတုဲ မကောန်ၚာ်ဂှ် ကလေၚ်စဝ်ဍာ်မိတ်ကပါဝ်ကဵုမိကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ တုဲညးမပြာပ်ကၠုၚ်တံဂှ်သီုဖအိုတ်၊ ဒုၚ်ကေတ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်၊ သွက်အန္တရာဲဂွံလာဲလေၚ်၊ သွက်ဂွံသ္အးဇၚးကၠေံဇကုအိုတ်တုဲ လံက်ဖုံဂစေအ်စၠန်မြမောဝ်တုဲ တၠသ္ၚိတံ ဒုၚ်ကဵုပလေၚ်ခၟိုန် ဗြာတ် ကုညးမပြာပ်ကၠုၚ်တံဂှ်အိုတ်ရ၊ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံကာလမပြာပ်ကၠုၚ် ဇရေၚ်သ္ၚိ မပ္တုဲကာမ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဝွံဂှ် နတဲသၟးဟွံသေၚ်၊ ရန်တၟံသွက်ကောန်ၚာ်တုဲ ကပေါတ်ပရၚ်တၟာဲနာနာသာ်လေဝ် ညးတံကဵုခၟအိုတ်ရ။


ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ကာလဗလိုပ်ကောန်ၚာ်တုဲ မိကောန်ၚာ်ဂှ် မိန်ကေတ်ကောန်ၚာ်၊ စွံပ္ဍဲလဒေါဝ်သ္ၚိ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ၚာ်တြုံမ္ဂး မၞိဟ်ဗြဴဇၞော်ဒစိတ်၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ဗြဴမ္ဂး မၞိဟ်ဗြဴထပှ်မ္ဒးဗိုၚ်လဝ်တုဲ ကေတ်ချာမွဲတၞုၚ်၊ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ဒက်လဝ်လစိန်မတ်ဗ္ကေတ်မွဲဇြေဟ်ရ၊ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ရပ်လဝ်တုဲ ကလံက်ဍာ်ပ္ဍဲသၠိုၚ် မစုတ်လဝ်ဍာ်မြမောဝ်ပ္ကဴကြေၚ်တုဲ ဂါထာ ၜ ကောန်ၚာ်ဂှ် ဖ္ဍောတ်မွဲလ္တုန် ဇီုကၞေၚ် ကောန်ၚာ်မွဲတဲရ၊ ကောန်တြုံမ္ဂး ဂါထာဒစိတ်လ္တုန်၊ ကောန်ဗြဴမ္ဂးထပှ်လ္တုန်ဖ္ဍောတ်ရ၊ ရဴဝွံ ၜ ကောန်ၚာ်မ္ဂးရ ၜ တုဲ လစိန်ဂှ် မ္ဒးကွက်စုတ် ပ္ဍဲကံကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ ကွာၚ်လဗံက် မစဳရေၚ်လဝ်ဂှ် ဗြာတ်မွဲဂရး ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ဇဗၠုမွဲသွတ် မ္ဒးဇိုန်ကဵုဣမိတုဲ သွက်ကွးဣမိဂှ် ဗြာတ်မွဲဂရး ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ဇဗၠုသွတ်မွဲ မ္ဒးဇိုန်ကဵုရ၊ ဇဗၠုသွတ်ဂှ် ခါန်လေဝ်ဂးရ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ကၟာမ္ဂး ဗလိုပ်မွဲစွံရ။


ကာလဗလိုပ်ကောန်ၚာ်တုဲ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ဝေၚ်သဘၚ်ဒွုဲဝါဲလဵုပၠန်၊ ကွာန်လ္ၚဵုဂှ်ဟွံဝေၚ်ရ၊ ပွမဝေၚ်ဒွုဲဝါဲလဵုဂှ် စွံလဝ်ကောန်ၚာ်ပ္ဍဲလ္ဒေါဝ်သ္ၚိ၊ မၞိဟ်ဗြဴတၠကောန် ဗၞတ်ပိပန်မသုန်တြဴ ဒတူဒၟံၚ်တုဲ ဆက်လဝ်တဲ၊ ဒွုဲဝါဲလဵုသ္ဂးတုဲ ညးတံပ္ကောံပၠောပ်တဲဆက်လဝ်ဂှ်ရ၊ တုဲဆက်ဒယှ်ေတိုန် '''ဒွုဲဝါဲလဵုဒွုဲဝါဲလဵု-ဝါဲလဵုရောဟွံသေၚ် ကြေၚ်ဇမ္ဗူရှ် ဒှ်ကွေံဟာဲဣတံ ဒှ်ကွေံဟာဲဣတံ''' သာ်ဝွံ ဒယှ်ေအာဒွုဲ ယူဒံၚ်ဂေတ်အာကောန်ၚာ်ဂှ် ၜါပိပန်လ္တုန်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ၜပ္တိုန်စရာဲကောန်ၚာ်လေဝ် သ္ပကီုရ၊ ၜကောန်ၚာ်တုဲ ညးဇၞော်တံ ရာဒၞာမိက်သွက်ကောန်ၚာ်ဂှ် ဂွံဒှ်တသိုက်ပိုန်ဟာန်၊ အာယုက်ဂွံဂၠိၚ်၊ ကျာ်ဩဳကဵုဂွံနွံကီုရ၊ ၜကောန်ၚာ်မ္ဂးဂှ် သွက်ဂွံပ္တိုန်စြာဲကောန်ၚာ်တုဲ သ္ပအိုတ်ရ၊ ကာလၜကောန်ၚာ်ဂှ်လေဝ် ဂါထာၜကောန်ၚာ်ဂှ် ညးတံဖ္ဍောတ်အိုတ်ရ၊ ဂါထာၜကောန်ၚာ်လေဝ် မွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန်ဟွံတုပ်၊ တၞဟ်ခြာမံၚ်ညိညကီုရ၊ ရန်တၟံၜကောန်ၚာ်ဂှ် တုပ်မံၚ်သီုဖအိုတ်ရ။


* '''ဂါထာ ၜကောန်ၚာ် မွဲနဲတုန်''' 


'''( ခၟမွဲ။ )'''။

နူကဝ်တိုန်ရ၊ ပိုဲၜကောန်စဴ၊ ရဴဂဴရတ်ပိ၊

ခၟမွဲစိ၊ ဣဓိဇၞော်ပၠန်၊ အ္စာပ္တန်လဝ်၊

ကျာ်ဂေါတမ၊ ပၠလျးဖျဳဖျဳ၊ သ္ၚဳဗဵုအံသဝ်၊

မၞိက်ဗိုတ်ဗၠဲ၊ ဗ္ဂဲသိလ္လာ၊ နဳလာဩန်ထဝ်

ဒယှ်တမ္ညဝ်၊ အသဝ်နုဘဴ၊ ကဵုစဴဒှ်ညိ၊


'''( ခၟၜါ )'''။

ဝွံခၟၜါ၊ သာရထဳအဴ၊ ကဵုဒှ်စဴညိ၊

တိုက်ထဝ်ဩန်စိ၊ ဣဓိနွံကီု၊ သီုသက္ကဝဝ်၊

ဖဵုပန်မက်ပတ်၊ သစ္စပန်ဂှ်၊ တဲစှ်ရိုဟ်လဝ်၊

ကဵုဂွံပၟဝ်၊ ဍောၚ်ဓဝ်ကျာ်တြဲ၊ ပ္ဍဲကဵုဂၠးတိ၊


'''( ခၟပိ )'''။

ခၟပိဟေၚ်၊ အ္စာကၠောန်လဝ်၊ သီုဓဝ်ဟဳရိ၊

ကောံမၞိက်ပိ၊ သိနေရုဟေၚ်၊ ပြေၚ်သိန္နရာဇ်၊

ဗ္ကေတ်ဒဝါန်၊ သဏ္ဍာန်မတ်ဗ္ဂဲ၊ မၞိက်ပြဲဂွံညာတ်၊

ပ္ဍဲလောကဓါတ်၊ ဇာတ်ဝေဿန္တဝ်၊ ကဵုတန်လဝ်ညိ၊


'''( ခၟပန် )'''။

ဝွံခၟပန်၊ သစ္စပန်အဴ၊ ကဵုစဴတန်ညိ၊

သၟိၚ်ဝၚ်ပန်စိ၊ ဒမၠိကဵုဆဵု၊ မ္ၚဵုဟောဒြာ၊

ကြဴတဲပြာကတ်၊ ကွတ်စှ်ဒ္စာံ၊ သိုန်သ္ကဵုရံက်ရာ၊

ဖဵုရာဒၞာ၊ သီုသဒ္ဓါအဴ၊ ကဵုစဴဒှ်ညိ၊


'''( ခၟမသုန် )'''။

ဝွံခၟမသုန်၊ သဳမသုန်ဂှ်၊ ကဵုပ္ဍေန်ဍဟ်ညိ၊

အာယုက်တန်စိ၊ နာမဒိဃာ၊ ကဵုဂွံမြာကီု၊

ဒယှ်ကမြဴ၊ ညံၚ်မဟောသဓ၊ တေဇတီုကၠီု၊

အနုဘဴကီု၊ သီုကြဳဇှ်အဴ၊ ကဵုစဴဒှ်ညိ၊


'''( ခၟတြဴ )'''။

ဝွံခၟတြဴ၊ သွဝ်တရဴဘုံ၊ အလုံံသုဂ္ဂတိ၊

ကဵုကလိဂွံ၊ ညံၚ်နာဲမိသၟိၚ်၊ သၠိၚ်ပ္ဍဲနန်မြ၊

မၞိက်ဗိုတ်ဗၠဲ၊ ပ္ဍဲတိုက်ပဠူ၊ သူလေဝ်ပေၚ်န၊

ညံၚ်ဇောတိက၊ တၠထဝ်ဩန်၊ ကဵုစဴတန်ညိ၊


'''( ခၟထပှ် )'''။

ဝွံခၟထပှ်၊ အဘိဓဝ်ထပှ်၊ ကဵုဆဵုပြဟ်ညိ၊

ဓဝ်ကျာ်တြဲစိ၊ ဣဓိလ္တာ်ရ၊ တေဇမပြဲ၊

ဍုၚ်ဇၞော်တန်တဴ၊ စှ်တြဴအဵု၊ ကဵုဆဵုလောဲလောဲ၊

အာယုက်တန်ပြဲ၊ ပ္ဍဲသုဂ္ဂတိ၊ ကဵုကလိဂွံညိ။ ။

('''သွက်ကောန်ဗြဴဂှ် ဂါထာတုဲဆဝွံရ။''')


'''( ခၟဒ္စာံ )'''။

ဝွံခၟဒ္စာံ၊ မဂ္ဂၚ်ဒ္စာံ၊ ပ္ဍေန်ကဵုဍာံညိ၊

သဳဒ္စာံစိ၊ မဏိဖ္ဍုန်၊ အတိုၚ်ဂုန်ပြဲဖာ၊

ကဵုကလိဂွံ၊ ယွံသွံဂွဳစိုက်၊ ကဵုဍိုက်ပေၚ်ကၠာ၊

ဟးစဴမတ်ၜါ၊ မှာစက္ကဝဝ်၊ ကဵုစရှ်လဝ်ညိ၊


'''( ခၟဒ္စိတ် )'''။

ဝွံခၟဒ္စိတ်၊ အ္စာပ္တိတ်လဝ်၊ နူကဝ်တန်ရ၊

ရတ်ဒ္စိတ်ပၠ၊ ပတၠဂွံကၠုၚ်၊ နုၚ်နိဓိပြဲ၊

ဒ္စိတ်လောကုတ်၊ ဟွံယုတ်နူဂှ်၊ ဒှ်ဓဝ်ကျာ်ပြဲ၊

တၠလျးတြဴ၊ ကဵုစဴတန်ညိ၊ ဗၠးဗယိဘဲ၊

အိုဿီုရတ်ပြဲ၊ ပ္ဍဲဂုဏ်တံဂှ်၊ ကဵုဗှ်ဗၞုဟ်ရ။ ။

('''သွက်ကောန်တြုံမ္ဂး မ္ဒးဖ္ဍောတ်ဂါထာဒဵုကဵုခၟဒ္စိတ်ဏံရ။''')


* '''ဂါထာ ၜကောန်ၚာ် မွဲနဲပၠန်။'''

၁။ နူတံပဌမ၊ ထ္ၜပ္တိုန်သၟတ်မွဲ၊ ကောန်ကွးတွဳဂၠောဲ၊ နဲအ္စာပါမောက္ခ၊ ဒၞာဲဒၞာဲအာဂတ၊ ကဵုဂွံဒှ်အ္စာညးညိ။

၂။ နူမွဲထ္ၜပ္တိုန်ၜါ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ကၠာ၊ ဂုဏ်မိမၜါညိ။

၃။ နူၜါထ္ၜပ္တိုန်ပိ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်စိ၊ ဂုဏ်ရတ်ပိညိ။

၄။ နူပိထ္ၜပ္တိုန်ပန်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ပၠန်၊ ဂုဏ်အ္စာပန်ညိ။

၅။ နူပန်ထ္ၜပ္တိုန်မသုန်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ပၠန်၊ ဂုဏ်ဓဝ်သဳလ၊ မသုန်ပြကာညိ။

၆။ နူမသုန်ထ္ၜပ္တိုန်တြဴ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်အဴ၊ သွဝ်တြဴဘုံညိ။

၇။ နူတြဴထ္ၜပ္တိုန်ထပှ်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ဂှ်၊ ရတ်ထပှ်ပြကာညိ။

၈။ နူထပှ်ထ္ၜပ္တိုန်ဒ္စာံ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ဍာံ၊ ဓဝ်မဂ္ဂၚ်ဒ္စာံညိ။

၉။ နူဒ္စာံထ္ၜပ္တိုန်ဒ္စိတ်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်လ္အိတ်၊ ဓဝ်လောကုတ္တဵုဒ္စိတ်ပြကာညိ။

အာယုဒဳဃာ၊ မဟာသုခံ၊ ကဵုတန်မံၚ်ညိ၊ နိဗ္ဗာန်သမာဓိ၊ ကဵုစိုပ်ညိတန်('''နဂါထာဝွံဟေၚ် ဂကူမန်တံ စဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် ဗလိုပ်ကောန်ၚာ်သ္အးဇၚးကၠေံတုဲ ပ္တိုန်စရာဲကဵုကောန်ၚာ်အိုတ်ရ။''')


* '''ဂလာန်ပသေက်ကောန် မွဲနဲပၠန်။'''

'''တြိရတဏံ အဟံဝန္ဒာ၊ ဗုဒ္ဓ ဓမ္မ သံဃဂုန္နာ၊ မာတာပိတုဂုရုပဇ္ၛာ၊ အိန္ဒော ဒေဝဗြဟ္မလောကာ၊ သဗ္ဗသိဒ္ဓိ ဘဝန္တုတေ။''' 

စိုပ်ဂုဏ်ကျာ်သၟတ် ရတ်ပိပြကာ၊ မိကဵုမၜါ အ္စာဥပ္ပဇ္ၛာဲ၊ အဲဍိက်လ္ၚောဝ်ကွာဲ ဇၟာပ်ဒၞာဲအရာ၊ အိန်ဗြီုယီုမာ အိုတ်မှာဒေဝါ၊ ဒေဝတဴစှ်ဒိုဟ်ကီု အိုတ်သီုစက္ကဝါ၊ သၟိၚ်ဂိတုတ္ၚဲ သၟိၚ်ဗြဲသၟိၚ်ကျာ၊ အိုတ်သဗ္ဗနာနာ နကြဳဇှ်အဲဍိက်ယိုက်လဝ်တုန်၊ အိုတ်ဇၟာပ်ဂုဏ်ဒေဝါ ပါပကဵုပါဲဒဴ၊ သာမ္မယျကဵုစဴ မြာညိ၊ ဒိတ္ထဳပေၚ်သ္အး နက်သတ်ယးမတ်ၜါ၊ အာယုက်သီုပိုဉ်ဘိုက် ဒြပ်ရတ်အနဂ္ဃ၊ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ကၠာ ကဵုနာဲမြာဂွံညိရအဴ။ နူကဝ်တန်ပဌမ ဗြီုရောၚ်ညးပပြာကတ်၊ မှာဗြီုအ္စာမွဲအဴ ရပ်တဴမၞိက်ရတ်၊ ဇၟာပ်ခၟကာလ လျတ်မၞိက်ရတ် မနွံကဵုကြဳဇှ်၊ ဘောဇိုန်နွံကဵုရှ် တၟေၚ်တၟဟ်ပ္ဍဲခၟ၊ ဘုတ်ပိဓါတ်ပန်ရ မၚ်မွဲခၟရဟေၚ်၊ အိုတ်သီုဒေဝတဴသူကၞေၚ် မၚ်မွဲသီုညးမသုန်၊ ဖဵုအဲဍိက်ရဴဂဴတုန် နွံဂုန်ဇၞော်တေဇ၊ ပရေၚ်နူမူလ ဗြီုရောၚ်ညးမထ္ၜကၠာ၊ ပိုဲဍိက်ပ္ဍဲလိုက်ဗာ ဒးပဗက်ကၠုၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဝွံရ၊ နူမွဲကဵုဒဵုပေၚ်ရ ထ္ၜအာသှ်ပ္တဴအာ။


'''ဣဝွံမွဲ''' ကဵုဒှ်နဲသေဌဳဇောတိက ကဵုပတၠဒြပ်ရတ်၊ ညးလဵုမွဲ ပကဵုပ္တောံၜတ်ပြိုၚ်ပ္ကာန် ပိုန်ဟာန်ညး ဂၠးတိသုန္ဓရဳ၊ ညးဂမၠိုၚ် သဂိုၚ်ဏာပကဵုမာန်၊ ကြဳဇှ်ဇၞော်လောန်လာန် ကဵုဂွံစသိုၚ်ဟာန်ထဳတိ၊ ပိုန်ဟာန်ကဵုတန် ညံၚ်လက်သန်သေဌဳညိ၊ ဂုဏဝုဒ္ဓိ သဒ္ဓိ သမ္ပတ္တိ ကဵုသ္ဂေဟ်သွဟ်၊ ထၟိက်မသုန် ဂုဏ်တြဴကဵုဂွံဍိုက်ပေၚ် ကဵုနာဲသၟဟ်၊ အတိုၚ်ခၟမွဲဂှ် ကဵုဂွံစဴဒှ်ကဵုနာဲညိရအဴ။ 


'''ဣဝွံရ မဂွံဒုၚ်ခၟၜါ''' ညံၚ်ဇဋိလသေဌဳကၠာ ကဵုဂွံပြာကတ်ရာၚ်ဆာဲ၊ သၟိၚ်ပၟတ်ကမၠတ်ဍာ် ပကဵုပလီုအလာ်နာဲ၊ ဒြပ်ဝၚ်သီုအာဲကၟာဲ ညံၚ်ပျာဲသေဌဳတမၠာ၊ အိုတ်သီုညးစှ်ဒိုဟ် ကဵုဒးကၠုၚ်ဖျေံမေတ္တာ၊ ကဵုဒးဆာန်သ္ဍိုက် ညံၚ်ကောန်ဂၞဴအဵု၊ ဒေဝတဴအလုဲစက္ကဝါ ကဵုဂွံရော်ဂုဏ်မိဂုဏ်မ ကဵုဂွံပတၠပညာ၊ အတိုၚ်တွဟ်ခၟၜါ သီုၜါ ကဵုနာဲမြာဂွံညိရအဴ။


'''ဣဝွံရ မဂွံဒုၚ်ခၟပိ၊''' ကဵုကလိဂွံနုၚ်နိဓိပိစွံ ပ္ဍဲတိသုန္ဓရဳမွဲ၊ မွဲစွံပ္ဍဲဍာ်ဂၚ်္ဂါ၊ တဴလ္တူကျာ ဒေဝတဴကဵုဒးပလံၚ်နၚ်၊ ဒါနသီုကသူကၞေၚ် ဒြပ်ဝၚ်ကဵုအိုဟ်တၟိုဟ်၊ ဆမွဲလ္ပကဵုညးဂြိုဟ် စှ်ဒိုဟ် ဒ္စာံဒိုဟ်၊ ပိုန်ဟာန်သီုဒြပ်ဝၚ် ကဵုညးဒးဒုၚ်ကွာဲ၊ ဒြပ်ဝၚ်သီုကဵုအာဲကၟာဲကီု ဒးနၚ်ကွဲာဒဵုသ္ၚိ၊ ပိုန်ဟာန်ကဵုတန်ကြန် ညံၚ်လက်သန်သေဌဳညိ၊ အတိုၚ်ခၟပိ သီုပိကဵုကလိဂွံညိရအဴ။


'''ဣဝွံရ မဂွံဒုၚ်ခၟပန်၊''' ကဵုဂွံပတၠဒြပ်ဩန်ထဝ် ကဵုဂွံဒယ်ှတှ်ကၠံၚ်တမ္ညဝ် ဝၚ်ဒမၠိၚ်စိၚ်ပ္ဍိုက်ကုန်ကွ၊ သီုကွိၚ်ကွိုက် ညးဒးယိုက်ဒိုခ်ရဴဂဴ။ ညံၚ်သၟိၚ်မှာမန္ဓာတ်အဴ ကဵုနွံတဴဣဓိဗလ၊ ကုသိုလ်သီုကဵုဒါန ဂတကဵုဂွံဆန်ၜန်၊ ဒၞာဲလွိၚ်ဏာမုက္ခဝါ ကဵုဒှ်သ္ဍိုက်မှာဇန်၊ သတြုကဵုသဍးသ္ၚောဲ ဝဳဝဲကဵုသာဲခၠန်၊ အတိုၚ်တွဟ်ခၟပန် ကဵုဂွံစဴ တန်ပ္ဍဲနာဲညိရအဴ။


'''ဣဝွံရမဒုၚ်စခၟမသုန်''' ကဵုနွံဂုဏ်ဓယှ်တှ်၊ အာယုက်ပေၚ် ၂၁ ဂှ်ကဵုဂွံဒုၚ်ခမဳပယျၚ်၊ ပိဋကတ်သီုဗေဒၚ် ကဵုဂွံလေပ်ကၠိုဟ်ခၠၚ်သေသာတ်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်သုတ်ဇာတ်နိပါတ် ကဵုဂွံပိုၚ်ခြာသိုဖအိုတ် ကဵုဂွံဟံၚ်ပြာ် ကလောကောဒေံသီုဝံသ၊ ဒၞာဲလွိၚ်ဏာမုက္ခဝါ ညံၚ်ကဵုမှာဒေဝတဴ၊ ကဵုဂွံဒှ်ဇၞော်တြုံဗြဴ ကဵုဂွံနွံတဴပညာ၊ ဂ္ဇံဒေါဝ်ပေါဲဟေၚ် ရမျာၚ်ကဵုရှ်သာ၊ နွံကဵုကွတ်ပညာ ကဵုကလိဂွံစဂုဏ်၊ အတိုၚ်တွဟ်ခၟမသုန် ကဵုဂွံစဴဍုန် ပ္ဍဲဇကုညိရအဴ။


'''ဣဝွံရမဒုၚ်စခၟတြဴ''' ကဵုဂွံပတၠဍိက်တြုံဗြဴ၊ ကဵုဂၠိုၚ်ပြေၚ်ဂၠဴကဵုပေၚ်ခြိုၚ် ကဵုဂၠိုၚ်ယာန်ချေံစိၚ်၊ ဍိက်ဗွက်ဂမြိၚ် ကွိၚ်ကွိုက်တမ္ညဝ်ကၠံၚ်၊ လာဘကဵုအိုဟ်တၟိုဟ် စှ်ဒိုဟ်ဒစာံဂၠံၚ်၊ လတူဖျေံကဵုဖံၚ် သၟဝ်ပလံၚ်ကဵုက္ၜၚ်၊ ဗၟံက်ဍိုက်နၚ်ကဵုဝုန်ဒၚ် ပလိုတ်ဇက်နၚ်ကဵုကွဳ၊ ပိုန်ဟာန်ညံၚ်ဗဝဝ်ဗတဳ တွဳဝါရဂတကြဴ၊ ဣဝွံရခၟတြဴ ကဵုနာဲတံမြာညိရအဴ။


'''ဣဝွံရ မဒုၚ်စခၟထပှ်''' ကြဳဇှ်ဒယှ်တှ်လောန်လာန်၊ ပုၚ်ခၟထပှ်ပၠန် ဘုတ်ပန်ကဵုဒးမၚ်မွဲတုန် မိဒေဝတဴညးမသုန် မနွံဂုဏ်ဇၞော်တေဇ၊ ဒေဝတဴမဟာဝိနာယက ပ္ဍဲက္ဍိုပ်ကၠုၚ််ပသ္ၚိနန်၊ ဩဿဝတဳကၠာ က္တောဝ်ၜါစဴပဒတဴ၊ ဩဳစဏ္ဍဳမွဲအဴ တဴဒၟံၚ်ပ္ဍဲသိုဟ်ဒၞဳ၊ ကုမ္မာရာ ကုမ္မာရဳ နွံဂုဏ်ဇၞော်ကဵုကြဳဇှ်၊ သၟိၚ်တ္ၚဲသီုထပှ် ပြဟ်က္ညဖျေံမေတ္တာ၊ သီုဂိတုစှ်ၜါ စက္ကဝါဠ၊ တ္ၚဲဏံမိကဵုမ ထ္ၜနာဲတံဂွံယးတၟးအာ၊ ဇယသီုလာဘသုခါ ကဵုမြာပြဟ်၊ ဍောၚ်ဓဝ်သီုထပှ် အဲဍိက်ပၚ်စြဟ်ယဵု ဖ္ဍုန်လတူသိသ၊ ယဵုလဝ်တုန် သီုကဵုဂုဏ်ကျာ်မသုန်ကဝ်၊ ခၟထပှ်တိတ်တွံလဝ် သီုထပှ် ကဵုဂွံဇၞော်မောဝ်အာ ကဵုနာဲတံကလိဂွံညိရအဴ။ ('''ကံက်ပ္တိတ်နူ ဂကောံစရာဲလိခ်ပတ်မန်''')


* '''ကပေါတ်လဗံက်''' 

'''သၟတ်တြုံမွဲ-''' 

၁။ ဗြာတ်မွဲဂရး၊

၂။ သတ်ဒ္စိတ်မ၊

၃။ သွဒ္စိတ်ပ္ၚာန်၊

၄။ သတ်ဗြဴမွဲမ၊

၅။ ဇဗၠုဒ္စိတ်တၞး၊

၆။ ၚုယ်မွဲမ၊

၇။ ပလေၚ်ဒ္စိတ်ခၟိုန်၊

၈။ ကွာၚ်ဒ္စိတ်မ

၉။ ကပရာၚ်မွဲ-ဒှ်ခၟမွဲ သွက်ကောန်ၚာ်တြုံမွဲရ။


'''သၟတ်ဗြဴ-'''

၁။ ဗြာတ်ၜါဂရး၊

၂။ သတ်ထပှ်မ၊

၃။ ဇဗၠုထပှ်တၞး၊

၄။ သတ်ဗြဴမွဲမ၊

၅။ ပလေၚ်ထပှ်ခၟိုန်၊

၆။ ကွာၚ်ထပှ်မ၊

၇။ သွထပှ်ပ္ၚာန်၊ ဒှ်ခၟမွဲ သွက်ကောန်ၚာ်ဗြဴမွဲရ။


* '''ကပေါတ်ခၟ'''


၁။ သတ်ဗြဴပလုတ်မွဲတၞံ၊

၂။ ဗြာတ်ၜါဂရး၊

၃။ သတ်ပိမ၊

၄။ ဇဗၠုဒ္စိတ်တၞး ကပေါတ်တံဂှ် စုတ်ကဵုနတုဲ ကမၠောန်(ကိစ္စ)တုဲအိုတ်မ္ဂး သတ်ဗြဴဂှ်ညးတဵုလဝ်ရ။

(သတ်ဗြဴပလုတ်မွဲတၞံ ဟီုမ္ဂး၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ကေတ်တုဲ၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ဟွံဒးကေတ်ဂှ် ဂွံညာတ်မံၚ်ပ္ဍဲကာလလၟုဟ်ရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲဂတမုက်သ္ၚိ စွံခုၚ်ဇိုၚ်ပန်၊ လ္တူခုၚ်ဂှ် နုၚ်ဟွံသေၚ် ဍာ်သၠိုၚ်မြမောဝ်မွဲ၊ နုၚ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်မွဲ၊ နုၚ်ဍာ်ကြုတ်ခပဳဩောံမွဲ၊ ပိနုၚ်ဂှ် စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်လဝ်တုဲ ဗ္ဒာဲဂှ် ၜုန် မြ ကွဵုတံလေဝ်စွံလဝ်၊ ကာလဣမိဗလိုပ်ဂှ် ကၠာတဲဍာ်ခပဳဩောံ၊ ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်၊ ဍာ်မြမောဝ်ရ။)


ပ္ဍဲမစဳရေၚ်လဗံက်ပၠန်လေဝ် ကောန်ၚာ်မွဲလဗံက်ပိ၊ ကောန်ၚာ်ၜါလဗံက်မသုန်၊ ကောန်ၚာ်ပိလဗံက်ထပှ်၊ ကောန်ၚာ်ဂၠိုၚ်နူဂှ်လေဝ် ညးကဵုပြုပြေၚ်လဗံက်ထပှ်ရ၊ လဗံက်မ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲထးမွဲ စုတ်ဗြာတ်ၜါဂရး၊ ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ကဝေက်ကသပါမွဲခေါက်၊ သွခၞံကြုက်မွဲခေါက်၊ ကဂၠေဝ်မွဲခေါက်၊ သွခပဳဩောံမွဲခေါက်၊ ကခၞာမွဲခေါက်၊ ကွာၚ်မပၞဟ်မွဲခေါက်၊ ယိုဟ်သတ်ဆုမွဲခေါက်၊ စုတ်လဝ်တုဲ မွဲထးဂှ် မွဲလဗံက်မ္ဂးရ၊ လဗံက်ဝွံ ညးဗ္စမၞိဟ်ဗြဴဆောဖွက်ထပှ်ရ၊ ကာလစဂှ် သီုစသီုပါဲလဝ်ညိညဗ္ဒါဲဂှ်တုဲ၊ ကာလစတုဲ စၞညးပါဲလဝ်ညိညဂှ် စုတ်ပ္ဍဲနဒၠေၚ်တုဲ ကဵုမကောန်ၚာ်ဂှ် ဂၠေၚ်ဏာကိုဟ်စုတ်ပ္ဍဲတမ်ဆုမဇၞော်တံရ၊ ယဝ်မကောန်ၚာ်ဟွံမွဲမ္ဂး မိကောန်ၚာ်ဂှ် ယဵုဏာအာကိုဟ်စုတ်ပ္ဍဲတမ်ဆုရ၊ ဟိုတ်သာ်လဵုမ္ဒးယဵုဂၠေၚ်ဏာစၞတံဂှ်ရော၊ ရန်တၟံညံၚ်ရဴစၞတံအိုဟ်တၟိုဟ်ဏံကီု၊ သွက်ကောန်ၚာ်ဏံ၊ ဂတနူဏံ ကဵုဂွံအိုဟ်တၟိုဟ် ညံၚ်ရဴစၞတံဂှ်ကီု မဒှ်ရ။


* '''ပွမစၚ်ကတောဝ်'''


ပ္ဍဲကွာန်ရးဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲစဝ်ကပေါဝ်ဂှ်ဟေၚ်၊ ပ္တုဲကာမ္ၚဵုစၚ်ကတောဝ်ကီုရ၊ ကညလစၚ်ကတောဝ်ဂှ် နကဵုတၞိၚ် ကေုာံ တောဝ်လမ္စံက် စၚ်ပထောၚ်တုဲ ဒက်လဝ်တောဝ်ဂှ် ဗီုကဝဴသၞေက်ရ၊ ကာလစၚ်ဂှ်လေဝ် ကၞိၚ်ကီု တောဝ်ကီု ကြောသ္အးဇၚးကၠေံတုဲ စၚ်မ္ဂး ဟွံဒှ်သရ-ရ၊ စၚ်တုဲဆီတိတ်မ္ဂး ညးတံစုတ်မိတ်မနာၚ်ရ။


* '''ပွမခုတ်ယၟု''' 


ကောန်ၚာ်သၠးနူဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ လ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲစဝ်ကပေါဝ်ဂှ်ဟေၚ်၊ လ္ၚဵုဂှ်ပေၚ်ပိဂိတုတုဲဟေၚ်၊ ညးတံခုတ်တဴယၟုအိုတ်ရ၊ ပွအရာခုတ်ယၟုဂှ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်မိမတံဟေၚ် ခုတ်ဂၠိုၚ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ချပ်စကဵုကျဇၞော်အ္စာတၠ ယာဲဇၞော် အပါဇၞော်တံတုဲ ခုတ်ယၟုလေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ခုတ်ယၟု ဗက်နာံတ္ၚဲလေဝ်နွံကီုရ၊  ကာလခုတ်ယၟုတုဲမ္ဂး အခိၚ် တ္ၚဲ သက္ကရာဇ် ယၟုတံဂှ် ချူကှ်ေသက္ကရာဇ် ပ္ဍဲသၠရိုတ်၊ သၠဩန်အိုတ်ရ။


ပွမချူကှ်ေယၟု ပ္ဍဲဒုန်ကရေက်ဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်ပိုဲဟွံသေၚ်၊ ပ္ဍဲမွဲအခိၚ်တေံ မန်ပိုဲကျအာပၞာန်ညးတုဲ ကွိုန်ညံၚ်ဂွံသဝ်စှ်ေဂှ် နဲဂၠိုၚ်ကဵုသာ် ဒးဒုၚ်ဖန်ကၠုၚ်မံၚ်ဒဵုလၟုဟ်ကဵုလၟုဟ်ရောၚ်၊ ပသာ်ရောဟီုမ္ဂး ဒုန်ကရေက်မ္ဂးဂှ် ဒှ်အပေါတ်ဟၟဲကဵုကာမ္ၚဵု ပွမရပ်စပ်ပ္ဍဲကေၚ်ကာ၊ ပွမချိုတ်၊ ပွမကၠောန်ဇံၚ်ဖဴ ကာလၜံၚ်ပၟတ်၊ ပွမလးကၞဳတံဂှ်ရ၊ ဒုန်မ္ဂးဂှ် ဟၟဲကဵုကာမ္ၚဵုရ၊ ယဝ်ကှ်ေသက္ကရာဇ် ပ္ဍဲဒုန်ကရေက်မ္ဂး ကုညးဂှ်ကွိုန်ဟၟဲ၊ မုက်မတ်ဟွံယးတၟး၊ စရာဲကျာ်ဩဳအောန်သဝ်ရောၚ်၊ သာ်ဂှ်ရ ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် အာဂတနူဏံ ယဝ်မိက်ဂွံကှ်ေသက္ကရာဇ်မ္ဂး ပ္ဍဲဒုန်ကရေက်ဂှ် လ္ပကှ်ေစုတ်ညိ၊ ကှ်ေစုတ်ပ္ဍဲသၠရိုတ်၊ သၠဩန်အိုတ်ညိ၊ ကောန်ဂကူမန်တံ၊ ကာလခုတ်ယၟုမ္ဂး ယၟုနွံကဵုကျာ်ဩဳ၊ နွံကဵုကွိုန်၊ ယၟုပွမစၞောန်ထ္ၜးကဵုကာမ္ၚဵု၊ စပ်ကဵုနာံတ္ၚဲကောန်ၚာ်-နကဵုယၟုမန်ဇေတ်တ်မပ္တံ(မာံ - နာဲ - မိ - ဣစဳ)တံဂှ် ခုတ်အိုတ်ညိ။


ကေၚ်ကာ ပွမစဝ်ကပေါဝ် စၚ်ကတောဝ် ခုတ်ယၟုတုဲမ္ဂး ကောန်ၚာ်ဂှ် သွက်ဂွံကလေၚ်ဗ္စာရဏာ ဒဒှ်အဲကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်မွဲဝါပၠန်ရသွံ၊ ရန်တၟံသာ်ဂှ် ကဵုရံၚ်ဒ္ၚောဝ်ရ၊ တုဲညးတံကဵုကောန်ၚာ်ရပ် တၞိၚ်၊ တဝ်ဏှ်ေတံပၠန်ရ၊ ဣဂှ်လေဝ်ရန်တၟံ '''ကာလအဲသၠးဂဝ်ဂၞဴမိဂှ် မူကပေါတ်ကြိယာလေဝ်ဟၟဲကၠုၚ်၊ ကပေါဝ်ဝွံဂှ် ဒှ်ကပေါတ်ကြိယာသွက်အဲရသွံ'''ရဴဝွံ ညးတံရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် သွက်ဂွံဗ္စာရဏာ ဒဒှ်ရကောန်ၚာ်ဗ္စာရဏာဟွံလေပ်ကီုလေဝ် ညးတံသ္ဂောံကဵုစွံ ပ္ဍဲစိုတ်မိမတံရ၊ တုဲရန်တၟံဒှ်မၞိဟ် လုပ်အဝေါၚ်မၞိဟ်ညိဂးတုဲ ကဵုကောန်ၚာ် ကွာ်လ္တူတိထပှ်ဂါမ်ရ။


* '''နဲခုတ်ယၟုမန် အခဝ်ၜါမ''' 


ကထဝ် ။ ကဴဗၠဲ ။ ဂုဏ်ဇဳ ။

ကဩန် ။ ကဴစၠန် ။ စန်ညဳ ။

ကေသာ ။ ကဴသဳ ။ စန်မာန် ။

ကောနာဲ ။ ကဴမန် ။ စန်မန် ။

ကောနန် ။ ကျေဝ်ကျေဝ် ။ စန်သိုက် ။

ကံမောဝ် ။ ကျေဝ်လာဲ ။ စန်ထဝ် ။

ကံအံၚ် ။ ကျေဝ်ဂေါဝ် ။ စန်မောဝ် ။

ကံဇောဝ် ။ ကျေဝ်ဩန် ။ စိုတ်ညဳ ။

ကံထဝ် ။ ကျေဝ်လောန် ။ စိုတ်နာဲ ။

ကံဩန် ။ ခိုၚ်ဇဳ ။ စိၚ်နန် ။

ကံညာဏ် ။ ခိုဟ်ဩန် ။ စိၚ်ဗု ။

ကံသာ ။ ခိုဟ်ညဳ ။ စၠန်မောဝ် ။

ကံဆာန် ။ ခိုဟ်လောန် ။ စြာဲမန် ။

ကံပရဲ ။ ဂုဏ်ဆာန် ။ ဆာန်နာဲ ။

ကံနာဲ ။ ဂုဏ်ညာဏ် ။ ဆာန်မန် ။

ကံဍောတ် ။ ဂုဏ်သန် ။ ဆာန်နန် ။

ကဴမောဝ် ။ ဂုဏ်ထဝ် ။ ဆာန်ထဝ် ။

ကဴရာၚ် ။ ဂုဏ်မောဝ် ။ ဆာန်အာဲ ။

ကဴတ္ၚဲ ။ ဂုဏ်နာဲ ။ ဆီမန် ။

ကဴထဝ် ။ ဂုဏ်မန် ။ ဆီပရဲ ။

ကဴဩန် ။ ဂုဏ်သဳ ။ ဇဳအံၚ် ။

ဇဳဩန် ။ ပေၚ်ညာဏ် ။ လှိုၚ်ဩန် ။

ဇဳမောဝ် ။ ပေၚ်ကောံ ။ လှိုၚ်ထဝ် ။

ဇန်ညာဏ် ။ ဗုထဝ် ။ ဝၚ်မန် ။

ဇိုန်နာဲ ။ ဗုဩန် ။ ဝၚ်နန် ။

ညဳသိုက် ။ ဗိုတ်မန် ။ ဝၚ်သိုၚ် ။

ညဳပြဲ ။ ဗိုတ်နန် ။ သာမောဝ် ၊

ညာဏ်လှဲ ။ ဗိုတ်ထဝ် ။ သာနန် ။

ညာဏ်မန် ။ ဗိုတ်ဩန် ။ သိုက်မန် ။

ညာဏ်ထဝ် ။ မန်ဇေတ် ။ သိုက်နန် ။

ညာဏ်သိုက် ။ မန်ထဝ် ။ သိုက်ပိုန် ။

ညာဏ်နန် ။ မာန်ညဳ ။ သိုက်ညာဏ် ။

ညာဏ်ဂုဏ် ။ မုက်ဩန် ။ ဟၚ်ညာဏ် ။

ဍာ်ဩန် ။ မောဝ်ဇောဝ် ။ ဟၚ်ထဝ် ။

ဍိုၚ်ထဝ် ။ မြမောဝ် ။ ဟံၚ်ဇဳ ။

တာထဝ် ။ ယာတ်နန် ။ ဟံၚ်မန် ။

တာဩန် ။ ယေန်သိုက် ။ ၜိုပ်မန် ။

တီနန် ။ ယေန်ထဝ် ။ ၜိုပ်ထဝ် ။

တီမန် ။ ယေန်ဟာန် ။ ၜိုပ်ဩန် ။

ထဝ်ဍာဲ ။ ရံၚ်မန် ။ အာဲနန် ။

ထဝ်ဥူ ။ ယာဲဆာန် ။ အာဲဇဳ ။

ထဝ်နန် ။ ရတ်အံၚ် ။ အာဲရတ် ။

ထဝ်မန် ။ ရတ်နာဲ ။ အာဲနဲ ။

နန်ဩန် ။ ရတ်မန် ။ အာဲမောဝ် ။

နာဲကျေဝ် ။ ရာၚ်ဆာဲ ။ အာဲဗၠဲ ။

နဲမောဝ် ။ ရဲဆာန် ။ အာဲသိုက် ။

ပိုန်ဉာဏ် ။ လျးထဝ် ။ အာဲညာဏ် ။

ပိုန်သိုက် ။ လျးမန် ။ ဨယေန် ။

ပိုန်နန် ။ လျးဩန် ။ ဨဩန် ။

ပိုန်ယး ။ လျးတ္ၚဲ ။ ဨနန် ။

ပိုန်ဂၠိုၚ် ။ လှိုၚ်ကဴ ။ ဨကျေဝ် ။


* '''နဲခုတ်ယၟုမန် အခဝ်ပိမ''' 

ကေသရဳ ။ ဍုၚ်ထဝ်နန် ။ ယေန်ယေန်ဩန် ။

ကုမ္မာရဳ ။ ဍုၚ်နၚ်ထဝ် ။ ယေန်ကျေဝ်သိုက် ။

ကောစိုတ်နာဲ ။ တီဆာန်မန် ။ ယေန်သိုက်မန် ။

ကံမောဝ်အံၚ် ။ တၠညာဏ်နန် ။ ရံၚ်နန်အာဲ ။

ကံညာဏ်သိုက် ။ တၠပိုန်နန် ။ ရာၚ်ဆာဲနန် ။

ကျေဝ်ရာၚ်ဆာဲ ။ ထဝ်ထဝ်အံၚ် ။ လှိုၚ်ဩန်ထဝ် ။

ကဴစၠန်မောဝ် ။ ထဝ်အံၚ်သိုက် ။ လှိုၚ်ဘဴမောဝ် ။

ခိုဟ်သာလောန် ။ နန်မြမောဝ် ။ ဝၚ်နန်ဨ ။

ခိုဟ်ဟ်ယေန် ။ ဏၚ်မေဩဳ ။ ဝၚ်နန်ထဝ် ။

ခိုဟ်ဆာန်ညဳ ။ ဏၚ်ဥုရိုန် ။ သာဉာဏ်နွံ ။

ခိုဟ်လောန်ညာဏ် ။ ဏၚ်ဥုထာဲ ။ သဳပိုန်မောဝ် ။

ဂုဏ်ဆာန်မန် ။ နန်မြမောဝ် ။ သိုက်မောဝ်ဇေတ် ။

ဂုဏ်အံၚ်ဩန် ။ နန်ဆာန်ဇဳ ။ သိုက်ပိုန်မန် ။

စန်သိုက်ထဝ် ။ ပိုန်သိုက်လှဲ ။ သိုက်ဇဳအံၚ် ။

စန်မြမောဝ် ။ ပိုန်ယေန်တေန် ။ ဟၚ်ဩန်ထဝ် ၑ

စၠန်မောဝ်ဇေတ် ။ ပိုန်ဉာဏ်နွံ ။ ဟၚ်ပိုန်မန် ။

စၠန်မောဝ်ဍာံ ။ ပိုန်နန်ဨ ။ ဟံသာဆာန် ။

စိုတ်နာဲမန် ။ ပေၚ်စိုတ်လောဲ ။ ဟံသာထဝ် ။

ဆာန်ဆာန်ထဝ် ။ ပိုန်ဉာဏ်နန် ။ ဟံၚ်မန်သိုက် ။

ဆာန်မန်ဇေတ် ။ ဗုသာ်ထဝ် ။ ၜိုပ်ဟံသာ ။

ဆာန်ကောံညဳ ။ ဗုသာ်ဩန် ။ ၜိုပ်နန်ထဝ် ။

ဇံၚ်သိုက်ထဝ် ။ မန်ဉာဏ်ဨ ။ အာဲမန်ညဳ ။

ညဳသာမန် ။ မန်ဇေတ်ဇေတ် ။ အာဲမန်ဇေတ် ။

ညာဏ်သိုက်ထဝ် ။ မန်ညဳသာ ။ အာယမန္ဒယာ ။

ညာဏ်ထဝ်သိုက် ။ မာန်ကျေဝ်သိုက် ။ အာဲပိုန်နန် ။

ညာဏ်နဲမန် ။ မြမောဝ်ဇေတ် ။ အာဲသိုက်မန် ။

ညာဏ်လှဲသိုက် ။ ယာဲယာဲဆာန် ။ အာဲဍုၚ်မန် ။

ဍာ်မြမောဝ် ။ ယေန်သၞာၚ်မန် ။ အံၚ်သိုက်ထဝ် ။


အတိုၚ်ထ္ၜးလဝ်ယၟု နကဵုယေန်သၞာၚ်မန် သွက်ဂွံတၚ်ခုတ်ယၟုဂှ် ၜါမလေဝ်နွံ၊ ပိမလေဝ်နွံရ၊ ထ္ၜးလဝ်ဆအယာံမာတ် ဂွံနိဿဲကေတ်တုဲ ချူလဝ်ညိညရ၊ ဗီုဒးစိုတ်ရုယ်ကေတ် နဲဏံမွဲမွဲရဲတုဲ တၚ်ယၟုခုတ်မာန်ရ။

==အဝဲဗ္တောန်လိခ်ကတ်ပညာ==

ကာလလၟုဟ် ယဝ်ရံၚ်အာပရေၚ်ပညာ ဇၟာပ်ဍုၚ်ကွာန်လ္တူဂၠးတိဏံမ္ဂး၊ ဂကူတောလောန်၊ ပြာကတ်လောန်ဂကူသ္အာၚ်ဂှ် နွံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ မူဟိုတ်ရောဟီုမ္ဂး ဟိုတ်နူအရာပညာညးတံ တောဗွဲမလောန်ဂှ်ဟေၚ် မဒှ်ရ၊ ပညာဟီုမ္ဂး သီုပညာလောကဳ သီုပညာလောကုတ္တဵုရ ပညာလောကဳဂှ် ဟိုတ်နူအစောံဇြဟတ်ဇၞော် ပ္ဍဲလောကဏံတုဲ ပၟိက်စိုတ်ညးတံဂှ် ညးတံပ္တုဲမာန်ဗွဲမပြဟ်အိုတ်ရ၊ ခေတ်ကၠာတေံ ကောန်ဂကူပိုဲမန် ကတ်ဗ္တောန်ပညာသဗ္ဗအိုဿီု ပ္ဍဲဇရေၚ်တံဇိုၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတံအိုတ်ရ။


ပ္ဍဲဘဝမၞိဟ်ဏံ ပါ်စွံလဝ်ပိအဝဲဒဒှ်ရ၊ ပဌမအဝဲ၊ ဒုတိယအဝဲ၊ တတိယအဝဲရ၊ ပ္ဍဲပဌမအဝဲဂှ် သွက်ဂွံကတ်ဗ္တောန်ပညာရ၊ ပ္ဍဲအဝဲဏံ ယဝ်ကတ်ပညာစိုပ်ဒတုဲမ္ဂး တရဴဘဝမၞိဟ်ဂှ် ဇၟာပ်ပ်ကေၚ်ကာပ္တုဲဏာမာန်၊ နကဵုပညာရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ အရေဝ်မန်နွံကၠုၚ်မံၚ် ဒဒှ်ရ '''ၜဝ်လာ်ဂၠံၚ်ကၞောတ် ကောန်ဝေတ်နူဍောတ်တ်''' ကာလကောန်ဇကုဍောတ်သွတ်မံၚ်ဂှ် ဟွံကဵုကတ်ပညာမ္ဂး ကောန်ၚာ်ဂှ် ဇၞော်ကၠုၚ်တုဲ ဟွံဍိုဟ်ကေတ် အရာကေၚ်ကာလဵုဟွံဟီု၊ ပ္တုဲဏာဟွံမာန်ရ၊ '''ဆာန်ကောန်မ္ဂးစွံဘာ ဆာန်ဝါဗ္ၚမ္ဂး ဒးမၚ်မွဲ ဆာန်ညးအဲ မ္ဒးဖျေံမေတ္တာ''' နွံကၠုၚ်အရေဝ်သာ်ဏံဝွံကီု၊ သွက်ကောန်ဇာတ်ဇကုဂွံစဳကၠး ပ္ဍဲလောကကီု၊ သွက်ကောန်ဇာတ် ဟွံရိ ဒလဵုခၞံၚ် ပွမဇပ်ဍပ်လ္တူမိမ ကလော ကောဒေံကီု၊ သွက်ဟွံဂွံဒှ်မၞိဟ်အောန်ကဵုပိုန်ဒြပ်၊ ပွဟွံမၚ်မွဲဓဝ်ဗ္စာရဏာ ပ္ဍဲလောကဳ လောကုတ္တဵုကီု၊ ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ၊ ကာလကောန်ဇာတ်ဇကု စိုပ်အဝဲကတ်ဗ္တောန်ပညာ၊ ကၠာတေံ အာစိုပ်အာယုက်တြဴထပှ်သၞာံမ္ဂး၊ မိမတံ ပ္ဍဲတ္ၚဲဗြဴဗတိဂှ် ကော်ဏာကောန်ဇကုဘာလကျာ်၊ ဇရေၚ်အ္စာတၠတံတုဲ၊ ပအပ်ပြာပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတံ သွက်ဂွံဗ္တောန်ကဵုလိခ်ပၠန်ရ။


ခေတ်ကာလလၟုဟ် ပ္ဍဲရးဌာန်ဒေသမန်ဂမၠိုၚ် ဘာဗတောန်လိခ် ညးအလဵုသဳတံ ပံက်လဝ်နွံဂၠိုၚ်မံၚ်တုဲ၊ ကဵုကောန်ဇာတ်ညးတံ အာကတ်ဗ္တောန်လိခ် ပ္ဍဲဘာညးအလဵုသဳတံဂၠိုၚ်ရ၊ ဇရေၚ်ဘာလဵုဟွံဟီု ကာလအပ်ဘာမ္ဂး မိမယာဲတတံ မ္ဒးပလေဝ်ခါန်ဇဗၠုသတ်မွဲရ၊ ပ္ဍဲခါန်ဂှ် ဇဗၠုပိတၞး သတ်ပိမ၊ ပ္ကဴပိဍောၚ် ပၞာၚ်ပိတၞုၚ်၊ ဂဥုဲတၞးပိတၞးစုတ်လဝ်ရ၊ ကာလစိုပ်ဘာမ္ဂး ကလံကျာ်ဇၞော်အ္စာတုဲ ဇိုန်အပ်ကဵုခါန် ကေုာံ ကောန်ဇာတ်ဇကု နကဵုပါၚ်လေဝ် ဂရၚ်ပ္တီိကျာ်ဇၞော်အ္စာတံရ၊ '''ယွံကျာ််ဇၞော်အ္စာ ကောန်အဲဍိက်ဝွံ မတ်လ္ပကဵုကၠက် ဇိုၚ်တဲလ္ပကဵုကဝ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာတံ ၜုၚ်တက်ဝေတ်ဗ္တောန်တုဲ သွက်ဂွံလေပ်ပညာ သ္ဂောံစဳကၠးအာပ္ဍဲလိုက်ဝွံဂှ် ဗ္တောန်ကဵုကွက်ပညာ သဗ္ဗအိုဿီုညိကျာ်''' သာ်ဝွံဂရၚ်ပ္တီ ပအပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတံတုဲ သွက်ကွးဇကုဇိုၚ်တဲဟွံကဝ် မတ်ဟွံကၠက်ဂှ် မ္ဒးကေတ်တာလျိုၚ် ဝေတ်ဗ္တောန်ဒဵုစိုပ်ကဵုလ္အိတ်ရ။


ပ္ဍဲဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ကာလအပ်ဘာတုဲမ္ဂး ကော်ဖျဴနၚ်သ္ၚိတုဲ ညးမဒှ်မိမတံ သွက်ဂွံပ္တိုန်ဂုဏ်စရာဲကောန်ဇာတ်ဇကု၊ ဘိက်ပၟိၚ်နၚ်မၞိဟ်ပ္ဍဲကွာန်တံဂှ် ဒဒှ်ရကောန်ဇကုပအပ်ဘာတုဲဂှ် လဴထ္ၜးဟီုပျးကဵုညးတံရ၊ နကဵုကွာၚ်ၜဲယိုဟ်ၜန်တံလေဝ် ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်တၠုၚ် ကဵုညးမပြာပ်ကၠုၚ်တံအိုတ်ရ၊ (အခိုက်ကၞာဏံဂှ် ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်နွံတုဲ ပ္ဍဲကွာန်လ္ၚဵုဂှ်ဟၟဲရ၊) ကွာန်ရးမန်လ္ၚဵုဂှ် ကာလအပ်ဘာတုဲ ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲမိမ မ္ဒးပလံၚ်ဂအုပ်လၟိုန်လေဝ်နွံ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဟွံပလံၚ်လေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်သ္ပထပိုဲခမဳတုဲ ကတ်ဗ္တောန်ပညာမ္ဂး လၟိုန်တ္ၚဲဟေၚ် မ္ဒးပလံၚ်ဂအုပ်ရ၊ ကာလအပ်ဘာတုဲမ္ဂး ပ္ဍဲဇရေၚ်အ္စာဘာလကျာ် မွဲသၞာံ ညးတံပါ်လဝ်ပိရာသဳရ၊ ၜါရာသဳဂှ် ညးတံဒၠောံဗ္တောန်ကဵုပရေၚ်လောကဳတုဲ မွဲရာသဳဂှ် ဗ္တောန်ကဵုပရေၚ်လောကုတ္တဵု မပ္တံကဵုခတဵုဇၞော်၊ ဂါထာလ္ၚောဝ်ကျာ်၊ လောကသိဒ္ဓိ၊ သၠပတ်ပရိုတ်၊ သဒ္ဒါ၊ သုတ်စဉ်၊ ပေါရဏာမ်၊ ပေါရဒါမ်၊ လိခ်ဂစေံဍာ်မိတ်၊ ကဗျလၟေတ်ကေုာံလိခ်ဗၠာဲဘာတံဂှ်ကီု၊ ကွတ်သဗ္ဗအိုဿီု မပ္တံကဵုဗိုတ်ပိဗေဒၚ်ပန်၊ ကွတ်အ္စာသဝ်၊ ကွတ်အ္စာဂဥုဲ၊ ဗိန္ဓောဟောရာ၊ ကာတ္ၚဲ အ္စာကဝတ်၊ ဂၞန်သၚ်္ချာ၊ လှ်ေ၊ ဒယှ်ေတိၚ်တိုက်၊ ဓမၠုမတ်၊ ကွတ်ပၞာန်(သေနၚ်္ဂဗျူဟ) ကွတ်တဝ်စၞေဟ်ပၞာန် ကွတ်ဇိုၚ်ကွတ်တဲ၊ လက်ဗန် လက်ပၠုယ်တံဂှ် ညးတံဗ္တောန်ကဵုအိုတ်ရ။


ကွတ်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံဗ္တောန်ကဵုပ္ဍဲဘာတုဲ ကွတ်လ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲကမၠောန်ဟေၚ် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်အ္စာတုဲ ဗ္တောန်ကဵုကတ်ကေတ်အိုတ်ရ၊ ယဝ်ဒှ်ပ္ဍဲကမၠောန်မ္ဂး ညးလေပ် ညးသ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တံ ဗ္တောန်ကဵုကွးဇကုအိုတ်ရ၊ ကွတ်ကမၠောန်လေဝ်နွံစှ်သာ် မပ္တံကဵုပါန်မုက်၊ ပါန်ပေါန်၊ ပါန်ခဳ၊ ပါန်ခေန်၊ ပါန်ရန်၊ ပါန်ပုတ်၊ ပါန်ဗုတ်၊ ပါန်သောန်၊ ပါန်ဒက်၊ ပါန်သဲတံဂှ်ကီု၊ သၟာဓဇဲ၊ ဝဍ္ဎကဳ၊ ဗဳသ္ကဝ်၊ ဖျေံထဝ်ရၚ်ဒ္ၚောဝ်၊ ကွတ်သၟာလၟာန်၊ ကွတ်ဣမိတၠတဲ၊ ကွတ်သၟာဗ္ၚ၊ ကွတ်တုတ်တုတ်တံဂှ်ကီု၊ သီုမၞိဟ်တြုံသီုမၞိဟ်ဗြဴ၊ ညံၚ်ဂွံစဳကၠး ပ္ဍဲယေန်သၞာၚ်ဂှ်လေဝ်၊ ညးတံသ္ပဂရုဒၠောံဗ္တောန်ကဵုအိုတ်ရ၊ ကာလကတ်မံၚ်ပညာဂှ် ကွးဘာတံဂြိပ်ဘာမ္ဂး မိမယာဲတညံၚ်ဟွံဂွံဒှ်(မြဘာ)(ဘာလေဝ်မံၚ်-ဝိုန်ကၞံၚ်လေဝ်ဟွံတီ) အတိုၚ်ဂလာန်ညးတံမဟီုလဝ်၊ မ္ဒးဒ္ဂေတ်လ္ၚတ် နကဵုဝဳရိယဇကုအိုတ်ရ၊ ကာလကတ်ဗ္တောန်မံၚ်လိခ်ဂှ်လေဝ်၊ ဝတ်ကွးမသုန်သာ်မတွံဂး '''ခစသဳကၠဳ၊ ဗ္စးပ္ညဳကြဴ၊ ဒုၚ်တဴဒၠောံဗ္တောန်၊ကၠောန်ၜတ်ဇရေၚ်၊ သီုဟေၚ်ကတ်ကွတ်''' သာ်ဝွံ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ် ဝတ်ကွးမသုန်သာ်ဂှ်လေဝ်၊ ကောန်ကွးဘာတံ ကောန်ကွးဘာတံ မ္ဒးမၚ်မွဲ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်မံၚ်လၟိုန်ဂှ် ဒှ်လျိုၚ်ကွးတံရောၚ်။


ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံ ပိုဲဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ကတ်ဗ္တောန်မံၚ် ပရေၚ်လောကုတ္တဵုသၟးလေဝ် ဟွံရုမ်ဂပ်၊ ဟွံစိုပ်ဒတုဲရ၊ သွက်ဂွံပ္တောံကဵုဂကူညးမာန်ဂှ် လၟုဟ်ပညာဂတာပ်ကဵုခေတ်တၟိဂှ် နွံဂၠိုၚ်ကဵုသာ်တုဲ ညံၚ်ဂွံပြာကတ် တောလောန်နူဂကူသ္အာၚ်ဂှ် ညးညးအဲအဲ ကၠေံစိုတ်ကတ်ဗ္တောန်အိုတ်ညိ၊ ပညာနဲတြေံဂှ်လေဝ် လ္ပထောံကၠေံ ပညာနဲတၟိဏံလေဝ် ညံၚ်ဂွံလေပ်ဂှ် မ္ဒးဂိုတ်ဂစာန်ကတ်လွဳရောၚ်။

==ပွမပထပိုဲခမဳ==

ကောန်ဂကူမန် ဗွဲမဂၠိုၚ်ၚ် လျုၚ်သ္ဇုၚ်သ္ဍိုက်ကဵုဗုဒ္ဓဘာသာအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာအခိုက်ကၞာဂှ် ပရေၚ်ဘာသာလေဝ် လုပ်လၟိဟ်မွဲသာ်ကီုတုဲ၊ သ္ပရှ်ေသှ်ေကဵုဂုဏ်ကျာ်ဓဝ်သၚ်အိုတ်ရ၊ မိမၜါလေဝ် လုပ်ဗော်ဂုဏ်အနန္တတုဲ ဒဒှ်ဂုဏ်မိမဇၞော်ဂှ် သ္ဇက်ပ္တောံၜတ်ဟၟဲရ၊ ရန်တၟံသွက်ဂွံရန်ရော်ဂုဏ်မိစှ်ၜါဂှ်၊ ဂုဏ်မၜါစှော်မွဲတုဲ ကောန်ဗၠာဲသၟတ်တြုံမန်ဂမၠိုၚ်၊ အာယုက်စိုပ်စှ်ၜါသၞာံကဵုဗွဲလ္တူမ္ဂး ကဵုသ္ပထပိုဲအိုတ်ရ၊ သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုထပိုဲခမဳဂှ်၊ ပ္ဍဲဂိတုဖဝ်ရဂိုန်၊ စဲ ပသာ် အခိၚ်ကမၠောန် ဝါ၊ ဂူ၊ ဗ္ၚ၊ သၠးမ္ဂး မိမဂမၠိုၚ် ပြာပ်အာဇရေၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော် နွံကဵုဂၠိုၚ် မိၚ်ဂၠိုၚ်ညာတ်တံတုဲ၊ အာတ်ကသပ်ရုယ်စှ်၊ တ္ၚဲခိုဟ်ဗၠးဒုဟ် သွက်ဂွံပဒါယကာထပိုဲ ခမဳအိုတ်ရ၊ ယြဴမၞိဟ်တြုံမွဲ ယဝ်ဟွံပလဝ်ထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး အခိုက်မန်ပိုဲ ညးဟွံပၠောပ်အဝေါၚ် တြုံဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ဏီရ၊ ယဝ်ရမိမယာဲမန်ဂမၠိုၚ် ဂွံပဒုၚ်သ္ဇိုၚ်လဝ် ဒါယကာထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး မှောဝ်ဇာမိပ်ဇြိပ်တဴဗွဲမလောန်၊ ညးဟၟဲကဵုကောန်တြုံတံဂှ် အာတ်ကေတ်ကောန်တြုံညးသ္အာၚ် ပညံၚ်ရဴကောန်ဖျုန်ဂြိုဟ်ဇကုတုဲ၊ ဒုၚ်ကေတ်ဒါယကာထပိုဲ-ခမဳအိုတ်ရ၊ ယဝ်ဂွံပလဝ်ဒါယကာထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး ဂွံဒုၚ်စဂုဏ်ဖဵုဇၞော်သန်ဟေၚ်၊ ယိုက်ဒိုက်ပတှ်ေကေတ်လဝ်ရ။


ကောန်မန်ပိုဲ ကာလဍောတ်သွတ်ဂှ် ကဵုအာကတ်ဗ္တောန်ပညာ ပ္ဍဲဘာလကျာ်ဂၠိုၚ်တဴတုဲ လိက်မန်ဗှ်ဒးညိည ဗှ်ဒးချူဒးဂၠိုၚ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဟိုတ်နူမိမၜါ ဟွံဍိုက်ပေၚ်ကဵုပိုန်ဒြပ်တုဲ ဒးရီုဗၚ် ပ္ဍဲကမၠောန်မိမတံအိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ၊ ကညလစိုပ်အဝဲဍောတ်တ်တေံ ဟိုတ်ဟွံကဝ်ဗ္တောန်လဝ်လိက်တုဲ၊ ယဝ်ရန်တၟံလဝ် သွက်သ္ပထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး ကၠာဟွံစိုပ်အခိၚ် သ္ပထပိုဲဂှ် မိမတံအာအပ်ပြာပ်ကဵု ဇရေၚ်အစာတၠဂုဏ် ပ္ဍဲဘာလကျာ်၊ သွက်ဂွံကတ်ဗ္တောန်လိခ်၊ မပ္တံဒ္ဂေတ်ဝတ် သာမဏဳတံရ၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ကၠာဟွံဂွံသ္ပထပိုဲ-ခမဳ ဗၞတ်ထပှ်တ္ၚဲ စှ်သုန်တ္ၚဲ၊ သွက်ဂွံဗှ်လိခ်လေပ်ဂှ် ညးတံအာအပ်စွံပ္ဍဲဘာအိုတ်ရ၊ ကာလစိုပ်တ္ၚဲ သွက်ဂွံပထပိုဲခမဳ ညန်ကြပ်ကၠုၚ်မ္ဂး ပွမပ္တံထေက်ကဵုဒးဝေၚ်ပါဲ ပွမတိုန်ဆု၊ ပွမဝေၚ်ဍာ်၊ ၜိၚ်ဍာ်၊ ကၠောံၜဳ-ကၠောံကြုၚ်၊ ပွမအာဂြိုပ်ဂၞိၚ်၊ ပွမတိတ်အာတရဴဇမ္ၚောဲတံဂှ် ညးတံကဵုဝေၚ်ပါဲ ညံၚ်ဟဂွံဒှ်အန္တရာဲမွဲမွဲသာ်ကီုရ။


ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ကၠာဟွံပကာမ္ၚဵုထပိုဲ ပွိုၚ်စှ်သုန်တ္ၚဲဟွံသေၚ် မွဲဂိတု၊ ကဵုလၟောၚ်ထပိုဲတံ ပြာပ်အာဇရေၚ်-ကလော၊ ကောဒေံ၊ မိမနော်နာဲ၊ ညးတၠအာယုက်ဇၞော်တံတုဲ၊ ကဵုကလံစအိုတ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကာလတ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်ကဵုဒါန်ဂှ် ဗွဲကိုပ်ကၠာ ကလံကျာ်ဓဝ်သၚ်၊ မိမ၊ ကလော်သ္ၚိတုဲ၊ စှ်ေလးသ္ကဝ်ပ္ဍဲတိ၊ ကလံပ္ညုၚ်ဏာဗဴဇု၊ ဗဴကွာန်၊ နူဇမ္ၚောဲအိုတ်ရ၊ ကာလကလံတုဲမ္ဂး လ္ၚဵုကဝါ်ဏာလၟောၚ်ထပိုဲ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပ္ဍိုက်ဏာကဵုချေံ၊ လ္ၚဵုဂှ်ယိုက်ဏာ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပ္ဍိုက်ဏာကဵုကွဳ၊ ဗွဲမမိပ်ဇြိပ်တုဲ၊ အာကလံဌာန်ကလောကောဒေံ၊ နော်နာဲ၊ ညးအာယုက်ဇၞော်ပ္ဍဲကွာန်တံ ဂြုဂြုဂြီုဂြီုအိုတ်ရ၊ လၟောၚ်ထပိုဲဂှ် ကျိုၚ်လဝ်နကဵုၝောံကိုဋ်ဗြကၞေၚ်၊ ကယျိုၚ်ကယျဝ်ကောန်သၟိၚ် ဗွဲမ္ဒးရးရ၊ နူဘဝကောန်ၚာ်တေံ ညးတံစၚ်လဝ်ကတောဝ်ဂှ် ကာလသ္ပထပိုဲဏံ ညးတံကဵုဝက်သၞေက်ရ၊ မၞိဟ်ဇၞော်မန်လ္ၚဵုတံဂှ် ရန်တၟံဒှ်လၟောၚ်ထပိုဲ ပြဲသန်ကွေံရသွံ၊ စွံစိုတ်သာ်ဏံတုဲ ဟွံဒုၚ်ကလံ၊ ကဵုအာကလံကျာ်အိုတ်ရ။ ကာလအာကလံညးဇၞော် ပ္ဍဲကွာန်တံဂှ် ရန်တၟံပွမဒှ်ဒကာထပိုဲ ဒကာပယျၚ်တုဲ ကဵုအရီုအဗၚ်အထံက်အပၚ် နကဵုဩန်လေဝ်နွံ၊ နကဵုကပေါတ်ကညောတ်လေဝ်နွံကီုရ။


ဒေသရးမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ကာလသဝ်တ္ၚဲဝွံ ကောံဓရီုပြာပ်တိတ်အာဘာ ညဳညဳသာသာ၊ သီုကဵုပရိက္ခရာဒ္စာံတုဲ၊ ဖ္ဍောတ်မ္ၚဵု ဖျေံသော်ဗလိုပ်ဍာ်မ္ၚဵုတုဲ ကွက်စုတ်ဇုက်ပရိုတ်မ္ၚဵု ပ္ဍဲကအ်လၟောၚ်ထပိုဲဂှ်တုဲ၊ ပ္ဍဲဗ္တံဂှ် လၟောၚ်ထပိုဲကလေၚ်စဴသ္ၚိမာန်ဏီရ၊ အခိၚ်နူဂယး ပယျာံအရှိုန်တိုန်မ္ဂး ညးတံပ္တိုန်ထပိုဲအိုတ်ရ၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အခိၚ်နူဂယးပြဟ် ပယျာံအရှိုန်တိုန်ဂှ် ညးတံပြာပ်တိတ်အာဘာ ဖျေံသော်ပ္တိုန်ထပိုဲတုဲ က္ညနိမန်ဖျဴနၚ် ကောန်ထပိုဲဇရေၚ်သ္ၚိ ကဵုဒါန်ဖာပ်သၚ်အိုတ်ရ၊ (ပွမသာ်ဏံလေဝ် ရန်တၟံကဵုကျာ်တြဲပိုဲ ဒဒှ်ကျာ်တုဲ က္ညစဴကၠုၚ်ဌာန်မိမကၠာအိုတ်ဂှ်ရ) ကိစ္စဖာပ်သၚ်စရိုဟ်ဍာ်တုဲ ကာလကောန်ထပိုဲတံ က္ညကလေၚ်စဴဘာမ္ဂး ညးတံလံၚ်ကဵုဒါန်ဝတ္ထု ကပေါတ် သွက်ဂွံပသဇိုၚ်ပၠန်ရ၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အကြာပိုန်ၜါအခိၚ် လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳဂှ်၊ ကျိုၚ်ကျဝ်ဗွဲမ္ဒးရးတုဲ ညးမဒှ်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ဂှ် (ဗၠာဲဗအ်)ယိုက်ဂၠေၚ်ကေတ်လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳ အာဂတအိုတ်ရ၊ လက်ကရဴဂှ် ညးမဒှ်မအံက်ထပိုဲ-ခမဳ ကၟာဲဗဗေၚ်၊ မိဂှ်မိန်ကေတ်သပိုၚ်သ္ၚာ၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ယိုက်ကပေါတ်ပရိက္ခရာ၊ စၞအာဟာရဘောဇိုန်ဂမၠိုၚ်တုဲ၊ ကွာက်ဂၠောဲရေၚ်တိတ်အာဘာအိုတ်ရ၊ စိုပ်ဘာမ္ဂး ဂကူမန်တံ ရန်တၟံသွိၚ်ထောံသံသာ အဝေါၚ်မၞိဟ်တုဲ သွက်ဂွံတန်တဴ ပ္ဍဲဘဝထပိုဲ-ခမဳလၟိုန်ဂှ် ညးတံဂေတ်အာလ္ပာ်တဲပုၚ်(လ္ပာ်ဇဵု)ဗ္ဒက်သိုဏ်ပိဝါတုဲ ပြာပ်တိုန်အာလ္တူဘာအိုတ်ရ၊ ညးမယိုက်လဝ်လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳတံဂှ် ကာလကြပ်ကၠုၚ်က္ဍိုပ်တၞိန်ဂှ် ညးတံဓမက် ဓရိပ်ထောံလၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳ ဟွံပ္တိုန်ကဵုလ္တူဘာရ၊  ပွသာ်ဏံဂှ် ဒှ်ညးတၠဒါန်မပြဲ ပ္ဍဲလောကဏံ သွက်ဂွံပ္တောံၜတ်ဟၟဲ၊ ပြဲကွေံရောၚ်သွံ စွံစိုတ်စေတနာသာ်ဏံတုဲ၊ ညးတံအာအာတ်ကေတ်လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳ၊ ပ္တိတ်ကဵုဩန် ကုညးမယိုက်ဂၠေၚ်ညိညရ၊ (ဂလာန်ဏံဂှ် ရန်တၟံကဵုစေတနာဒါန်ကုသဵုတုဲ သွက်ဂွံမိပ်ဇြိပ်အိုဟ်တၟိုဟ်ဟေၚ်၊ ကၠောန်ဗဒှ်ကေတ်ရ) တုဲညးတံတိုန်အာဘာ ဇရေၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠအိုတ်ရ။


ကိစ္စပ္တိုန်ခမဳပၠန် အာယုက်လၟောၚ်ခမဳဂှ် ဟွံပေၚ်မ္ဂး ဍန်(ဍိုန်)ခမဳရ၊ ဍန်ခမဳမ္ဂးဂှ် ၜပ္တိုန်ခမဳလေဝ် ဂးကီုရ၊ ဟိုတ်နူအာယုက်ဟွံပေၚ်တုဲ မ္ဒးဍိုန်ပ္တိုန်ခမဳလေဝ် အဓိပ္ပါယ်အာစိုပ်ပၠန်ရ၊ ဂွံဍန်ခမဳဂှ် ပ္ဍဲထး မွဲညးတံလဇံက်စွံ ပ္ၚာန်မွဲမ၊ ပ္ဍဲပ္ၚာန်ဂှ်၊ စုတ်လဝ်ခဝ်(ဗံက်)ပ္ဍဲခဝ်ပၠန် စုတ်လဝ်ကွာၚ်တဲကၞး၊ ကွာၚ်ကၠေၚ်၊ ကွာၚ်ခေါက်ဂဒဵု၊ ကွာၚ်ၜဲယိုဟ်ၜန်နာနာသာ်ရ၊ ကပေါတ်ပရိက္ခရာလေဝ် မ္ဒးစွံလဝ် ဂတကောန်ခမဳရ၊ ဒါယကာခမဳဂှ် မ္ဒးဂ္ဇံဆေၚ်မုက်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတုဲ ဒါယကာခမဳ ရပ်လကဲဖျေံလစိန် ဒက်လဝ်ကဵုဇုက်တောဝ် လ္တူထးတုဲ အ္စာတၠဖ္ဍောတ်အာဂါထာ ဒါယကာဂှ်ဖ္ဍောတ်ဗက်တုဲ တံၚ်ယာလစိန်ဂှ်ရ၊ ခမဳတၟိဂှ်လေဝ် မ္ဒးထ္ၜလဝ်မုက်ဗ္ဒာဲဂှ်ရ ၜုန် မြ မုယ်တံဂှ်လေဝ် မ္ဒးစုတ်လဝ်ပ္ဍဲဓုပ်ကီုရ၊ မဂတောန်၊ ဂဇမ်ကယျောဝ်တံလေဝ် ယဝ်စုတ်လဝ်ကီုမ္ဂး ဟွံဒးပ္တိုန်အ္စာ သ္ဂးလဝ်ရ။


ဒေသကွာန်မန်လ္ၚဵု ညးတၠကောန်တြုံဂမၠိုၚ်၊ မွဲသၞာံမွဲတ္ၚဲ ကောံဓရီုတုဲ ပထပိုဲ-ခမဳလေဝ်နွံကီု၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် မွဲသၞာံမွဲတ္ၚဲ ကောံပထပိုဲ-ခမဳ ပ္ဍဲဘာလေဝ်နွံကီု၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ် ညးကောန်တြုံဟၟဲတံဂှ် ဂရၚ်ပ္တီကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတုဲ အာတ်ပဒါယကာထပိုဲ ကောန်ညးသ္အာၚ်လေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ပုၚ်မွဲဂအုပ်-ဓုပ်မွဲ ပ္တိတ်ဏာဘာတုဲ ပထပိုဲ-ခမဳလေဝ်နွံကီုရ၊


ပွမပ္တုဲကိစ္စကာမ္ၚဵုထပိုဲ-ခမဳဂှ် တ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်ကီု၊ တ္ၚဲဖျေံသော်ကီု၊ ပွမပဂြုဂြုဂြီုဂြီု ဗွဲမအိုဟ်တၟိုဟ်ဂှ် တန်တဴဒၟံၚ်ပ္ဍဲပိုန်ဒြပ်၊ အတိုၚ်ဒြဟတ်ဇကုဟေၚ် ပြုပြေၚ်ပ္တုဲကာမ္ၚဵု ဖာပ်သၚ်အိုတ်ရ၊ ညးမက္ညကၠုၚ်ပ္ဍဲကာမ္ၚဵုထပိုဲ-ခမဳဂှ်လေဝ် ထေက်ကြိုက်ကဵုဇြဟတ်ဇကု ညးတံရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် အာတ်ပဒါယကာ ထပိုဲ-ခမဳကီုရ၊ ပထပိုဲ-ခမဳတုဲ ပွိုၚ်ဗၞတ်ထပှ်တ္ၚဲ၊ မွဲဂိတု၊ မွဲဝှ်၊ ညးမဒှ်ဒါယကာတံဂှ် တုမ်တိုပ်ပိဏ္ဍပါတ်ပါတ်တုဲ ပလံၚ်ကဵုဟွံသ္ဂုတ်ရ၊ ကာလရာံတိတ်အာနူဘဝထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး ဗၞတ်ထပှ်ဗ္တံ ထပှ်တ္ၚဲ မ္ဒးပ္တုဲဝတ်ပ္ဍဲဘာအိုတ်ရ၊ သပိုၚ်သ္ၚာတံလေဝ် ကဆံၚ်ကြာတ်ကြဴသ္အးဇ္ၚးတုဲ မ္ဒးအပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတုဲ ဂရၚ်ပ္တီအာတ်အခေါၚ် သွက်ဂွံစဴသ္ၚိပၠန်ရ၊ ဂကူမန်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ယဝ်ဟွံသ္ပထပိုဲ-ခမဳဏီမ္ဂး ညးတံဟွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ၊ ထပိုဲခမဳတံ ရာံတိတ်တုဲ ကာလစဴစိုပ်ကွာန်မ္ဂး ဂကူမန်တံကော်ခဴစ အတိုၚ်ပရေၚ်တၞောဝ်ဒတောဝ် '''ကောန်ထပိုဲ ကောထပိုဲ ကောန်နာဲ ကောကျာ် အမူကျာ် အနာဲကျာ်'''အိုတ်ရ၊ ဂလာန်သာ်ဏံဂှ် ဒှ်ဂလာန်မပြဲမွဲသာ် ပ္ဍဲဝေါဟာဂကူမန်ပိုဲရောၚ်။

==အခိုက်ဝုတ်ဗၠာဲ==

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ရန်ကဵုကောန်ၚာ်ဂှ် ဂကူမန်ဟီုလဝ်အရေဝ်နွံကၠုၚ်၊ '''ဂွံကောန်ဗြဴမ္ဂး မ္ဒးလးသကဝ်သၞာ ဂွံကောန်တြုံမ္ဂး မ္ဒးယဵုယာတ်ဍောတ် ခၜက်ယာတ်ဍောတ်''' ရဴဝွံသ္ဂးလဝ်ရ၊ အရေဝ်ဝွံ နွံကဵုအဓိပ္ပါယ်ဗွဲမဇြိုဟ်နက်ရ၊ ကာလကောန်ဗြဴဇၞော်တိုန်ဒှ်ဝုတ်မ္ဂး အတိုၚ်အခိုက်ကၞာပိုဲမန်၊ သၟတ်ဗၠာဲတံကၠုၚ်ဝေၚ်သ္ၚိ၊ တက်ကျာဓရီုပ္ဍဲသ္ၚိရ၊ ကာလဂှ် သၟတ်ဝုတ်ဝွံ သွက်ဗၠာဲတံဂွံဂ္ဇံဂှ် မ္ဒးလးသ္ကဝ်သၞာတုဲ ဒုၚ်တၠုၚ်ကၟုယ်ဗၠာဲတံရ၊ ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ '''ဂွံကောန်ဗြဴမ္ဂး မ္ဒးလးသ္ကဝ်သၞာ'''ဟီုလဝ်ရောၚ်၊ ညးတၠကောန်တြုံပၠန်တုန်လေဝ် ကောန်ဇကုစိုပ်အဝဲဗၠာဲတုဲ သွက်ဂွံပတဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ကောန်ဇကု မ္ဒးအာအာတ်ဂအဟ် ပ္ဍဲဇရေၚ်မိမသၟတ်ဝုတ် ဇကုနွံမေတ္တာရ၊ ပွမအာသၟာန်သၟုက်ဝွံ '''သွဟ်ဒကတ်''' ပိုဲမန်မကော်ခဴစတုဲ ပ္ဍဲအခိၚ်ဝွံ မ္ဒးကဵုသၟတ်ဝုတ်ဇြဟာန်ဇကု၊ ယာတ်ဍောတ်ရ၊ ကာလသ္ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲတေံလေဝ် ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ '''ဂွံကောန်တြုံမ္ဂး မ္ဒးပလေဝ်ယာတ်ဍောတ်ရောၚ်''' ရဴဝွံ အရေဝ်မန်နွံကၠုၚ်ရ။


အဝဲကောန်ဇာတ်ဂမၠိုၚ် စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ် ဗ္တောန် ကတ် ကွတ်ပညာမ္ဂး ကောန်ဗြဴဂှ် ကွတ်ဗြဴ၊ ကောန်တြုံဂှ် ကွတ်တြုံ၊ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ် မိမတံ ဒၠောံဗ္တောန်ကဵုကတ်ပညာအိုတ်ရ၊ ယဝ်ရကွတ်တြုံ ကွတ်ဗြဴဟွံဍိုက်ပေၚ်မ္ဂး ကာလဒှ်ဂအဟ်-ဂမာန်ညးမ္ဂး ကောန်ဇာတ်ဇကု မုက်မတ်ဒးဍောတ်ရောၚ်သွံ၊ ဟိုတ်နူဓဝိၚ်နွံသာ်ဏံတုဲ ကောန်ဗြဴမ္ဂး မပ္တံကဵုတုတ်တုတ်၊ တောမ်ပုၚ်သွ၊ သီဂိုၚ်ထိၚ်ဒက် ဒြပ်ကပေါတ်နာနာသာ်ကီု၊ ကောန်တြုံမ္ဂး မပ္တံကဵုကၠောန်ဂူဗ္ၚ၊ တာန်န တာန်ရဴ၊ ၜန်ဇုက်၊ ၜိၚ်ဍာ်၊ ဍိုက်ဂၠုၚ် ဍိုက်ဖံၚ်၊ ညံၚ်ဂွံလေပ်ဂှ် ကၠေံစိုတ်ဗ္တောန်ကဵုရ၊ ယဝ်ရကွတ်ဗြဴ ကွတ်တြုံဟွံဍိုက်ပေၚ်မ္ဂး ခေတ်ကၠာတေံ ညးတံဟွံပဂအဟ်-ဂမာန်ရ၊ ပ္ဍဲခေတ်လၟုဟ်ဝွံ ဒဒှ်ပြံၚ်သၠာဲကၠုၚ်တုဲ ဟွံတုပ်ကဵုခေတ်ကၠာတေံ အဓိပ္ပါယ်ကွတ်တြုံ ကွတ်ဗြဴ၊ ၜိုန်ပြံၚ်သၠာဲကီုလေဝ် အလိုက်ခေတ်ညးကဵုညး၊ ကၠာဟွံဒှ်ဂအဟ်-ဂမာန်ညးဏီဂှ် မ္ဒးဍိုက်ပေၚ်လဝ်ရောၚ်ဂှ် ပိုဲစှ်ေဒၟံၚ်စိုတ်ရ။


သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲမန်ပိုဲပၠန်လေဝ် စိုပ်ကၠုၚ်အဝဲဝုတ်ဗၠာဲမ္ဂး ဇကုမွဲဓဝ်မံၚ်ဟွံဂွံ၊ ဒးပံၚ်ဖက်ကဵုညးတၞဟ်တုဲ ပွံမပံၚ်ဖက်ဆက်ဆောံကဵုမိတ်သဟာဲ ဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ် စွံတိုန်ၚုဟ်မး ရပ်တိုန်အလံၚ်၊ စွံပရဲပ္ဍဲစိုတ်လေဝ်ဒှ်တိုန်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ၊ ဇၟာပ်ပ်ကွာန်မန် ဇၟာပ်ပ်ဍုၚ်မန်၊ ဇၟာပ်ပ်အရာပ်မန် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဒက်လဝ်ဂကောံအိုတ်ရ၊ နကဵုသၞောဝ်ဥပဒေသ ဟွံဂွံဒက်လဝ်ဂကောံကီုလေဝ် ညးမွဲကဵုမွဲ ကၠိုဟ်တီကေတ်ပ္ဍဲစိုတ်တုဲ အာမွဲဂကောံ ကၠောန်မွဲဂကောံ မဒှ်တိုန်ရ။


မိမတၠကောန်ဝုတ်တံပၠန်လေဝ် ကောန်ဇာတ်ညးတံ ဒှ်တိုန်ဝုတ်မ္ဂး အရာကိစ္စလဵုဟွံဟီု မ္ဒးထိၚ်ဒက် ဗွဲမဗ္စာရဏာလၟိုန်ရ၊ ကောန်ဝုတ်ဇကုမွဲဓဝ် ကေၚ်ကာလဵုဟွံဟီု ဒၞာဲလဵုဟွံဟီု ကမၠောန်လဵုဟွံဟီု ယဝ်မ္ဒးအာကၠောန်မ္ၚးသ္ၚိဇကုမ္ဂး ညးတံဟွံသၠးကဵုအခေါၚ်ရ၊ အာကၠုၚ်ကၠောန်ကမၠောန် နကဵုဂကောံဟေၚ် မိမတံသၠးအခေါၚ်ရ၊ ညးမဒှ်ကောန်ဝုတ်တံလေဝ် မၚ်မွဲတိုန်ဣန်ရဳသိက္ခာဇကုရ၊ ပွမဟုံဂစေံဂြးသော်၊ ဒၞာဲၜးဂၞိန်ယာတ် ဂတမိမကောဒေံဇကုဂှ် ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ ပွမသာတ်ဂၞိန်၊ ပွမလ္တက်ပလောံ ဂတမိမကောဒေံ၊ ဂတမၞိဟ်တြုံဇၞော်တံလေဝ် ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ မိတ်ဒါန်ပၠန်လေဝ် ဂတမိမကလောကောဒေံမ္ဂး ဗွဲလ္ဂူတပ်တးဟေၚ် ဟီုအရေဝ်ဆက်ဆောမ်အိုတ်ရ၊ သွက်ဂွံမၚ်မွဲဓဝ်ဂဝ လ္တူမိဇကု ကောဒေံဇကုတုဲ ဂတမိမကောဒေံဇကု သွက်ဂွံဟီုအရေဝ်ဂှ် ညးလ္ၚဵုတံ ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ စပ်ကဵုပရေၚ်ဝုတ်ဗၠာဲတုဲ အရေဝ်မန်နွံကၠုၚ်မွဲသာ် '''ၜိုန်ကဵုတီကီုလေဝ် ဟွံကဵုညာတ်'''ရ၊ ဆဂးဂှ် ပ္ဍဲဒေသမန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် မိမကောန်ဂကူမန်တံ ကောန်ဇာတ်ညးတံ စိုပ်အဝဲဝုတ်မ္ဂး ပ္ဍဲကိစ္စဝုတ်ဗၠာဲဏံဂှ် သၠးအခေါၚ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ခေတ်ကၠာတေံ သၟတ်ဗြဴတံ စိုပ်အဝဲဝုတ်သၟုယ်ဠေၚ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံ နူစွံလဝ်သော်ယံၚ်ဂတိုပ်တာဂှ် ကဵုဖျေံသော်ကၞေၚ် စွံထာၚ်သပြုရ။


သၟတ်ဗၠာဲတံလေဝ် ရံၚ်သ္ၚဳကေတ် ဗီုသော်ဝုတ်ဂှ်တုဲ ဆက်ဒါန်ဆက်မိတ် အခိၚ်အဝဲစိုပ်-ဟွံစိုပ် တီကေတ်ပ္ဍဲစိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲခေတ်လၟုဟ်ဝွံ ဗီုသော်သၟတ်ဗြဴမန်ပိုဲပြံၚ်သၠာဲကၠုၚ် အခိုက်ကီုလေဝ် ဒဒှ်သၟတ်ဝုတ်မွဲ ဒှ်ဝုတ်တီမ္ဂး ဆက်ဒါန်ဒက်မိတ်-ဟီုအရေဝ် တက်ကျာကဝေၚ်ဂွံရ၊ ညးမွဲရောဟွံဂၠာဲပဒုဟ်ရ၊ ယြဴသၟတ်ဝုတ်မွဲ ယဝ်ပၠောပ်သော်တုဲမ္ဂးစိုပ်အခိၚ်ပတဴသ္ၚိကၟိန်ရ ညာတ်သၟတ်ဗြဴမွဲ ပၠောပ်လဝ်သော်တုဲမ္ဂး သွက်ဂွံပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ကဵုသၟတ်ဗၠာဲမွဲ ညးတံသၟာန်သၟုက်လဝ်တုဲ ဒးတီရောၚ်၊ သၟတ်ဗြဴဝွံ ခြာဟွံလံ ပတၠလျိုၚ်ရောၚ်ဂှ် သၟတ်ဗၠာဲသ္အာၚ်လေဝ် ဒးတီလဝ်တုဲရ၊ ဂလိုၚ်လဵုမိက်ဂွံဆက်ဒါန်ပမိတ်ကီုလေဝ် အခေါၚ်ဟၟဲရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သၟတ်ဝုတ်ပၠောပ်သော်တုဲမ္ဂး လုပ်လၟိဟ်ပ္ဍဲဘဝညးဇၞော်ရောၚ်ဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်တမၠာတေံရောၚ်။


အခိုက်ကၞာဒက်မိတ် ဆက်ဒါန်ဇြဟာန်ညးသ္ကံဂှ် နွံဂၠိုၚ်ကဵုဂကူရ၊ ပ္ဍဲဒေသမန်ဗွဲမဂၠိုၚ် သၟတ်ဗၠာဲတံ ဒးတိုန်ဝေၚ်တက်ကျာ လ္တူသ္ၚိသၟတ်ဝုတ်ဂှ်တုဲ မ္ဒးထ္ၜးမုက်ကဵုမိသၟတ်ဝုတ် ဟွံသေၚ် ညးမဒှ်အုပ်ဓုပ်လဝ်သၟတ်ဝုတ်ဂှ်ရ၊ ညးမအုပ်ဓုပ်တံလေဝ် ပ္ဍဲအရာကေၚ်ကာဏံ တီကၠိုဟ်ကေတ်တုဲ နဲညးကဵုညး ပါဲတိတ်အာရ၊ သၟတ်ဝုတ်ပၠန်တုန်လေဝ် ယဝ်သၟတ်ဗၠာဲမွဲ စိုပ်ကၠုၚ်လ္တူသ္ၚိဇကုမ္ဂး ဒုၚ်တၠုၚ်ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်မိုဟ်ရ၊ မပ္တံလးသ္ကဝ်သၞာ ပြေၚ်စွံခ္ဍအ်ဇဗၠု ၜံက်တံကီု ဆၜိုတ်ထေက်ကြိုက် မ္ဒးပလေဝ်ကဵုရ၊ တုဲကာလသၟတ်ဗၠာဲတံ ကၠုၚ်ဝေၚ်စိုပ်မ္ဂး ညံၚ်ဟွံထေၚ်ခယျ ဒဒှ်မံၚ်စဟွံသ္အးဇၚး ပပ်ကၠိမံၚ်ဂှ် သၟတ်ဝုတ်တံသ္အးဇ္ၚး ပြုပေၚ်လဝ်သ္ၚိဌာန် ဗွဲမ္ဒးရးရ။


ကာလဗ္တံ သၟတ်ဗၠာဲတံတိုန်ဝေၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဒဒှ်ရကောန်ဇာတ်ညးတံ ဒှ်မံၚ်ကာလကတ်ဗ္တောန်ပညာကဵုဒှ်  အဝဲဟွံစိုပ်ဏီကဵုဒှ် ဟွံမိက်ကဵုစွံကဝေၚ်ဏီကဵုဒှ်၊ ဗွဲမယေန်သၞာၚ်ဍိုဟ်ကေတ် နကဵုဥပါဲဟီုဒၠောံဗ္တောန် စဵုဒၞာထောံသၟတ်ဗၠာဲတံရ၊ ဗွဲမယေန်သၞာၚ်ဟီုဂးကီုလေဝ် သၟတ်ဗၠာဲလ္ၚဵုလ္ၚဵုတံ ဟွံဖျအ်လွဳမ္ဂး မိသၟတ်ဝုတ်ဂှ် ဂ္ဇံဗ္ဒာဲကောန်ဝုတ်ဇကုတုဲ ဟီုအရေဝ်တက်ကျာကဵုသၟတ်ဗၠာဲဂှ်ရ၊ ဟိုတ်နူမိသၟတ်ဝုတ်ဂှ် ဟွံပါဲကဵုတုဲ သၟတ်ဗၠာဲဝွံ သွက်ဂွံဟီုဂလာန်အရေဝ်မေတ္တာဂှ် အခေါၚ်ဟၟဲရ၊ ယဝ်ရသၟတ်ဗၠာဲသၟတ်ဝုတ်တံ စိုပ်ကၠုၚ်အဝဲဝုတ်ဗၠာဲမ္ဂး ညးဇၞော်တံ သၠးအခေါၚ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ဟိုတ်နူမိမသၟတ်ဝုတ်တံဂှ် ဟွံတုပ်စိုတ်တုဲ စဵုဒၞာမံၚ်လေဝ် နွံကီုရ၊ ယဝ်ရမိမသၟတ်ဝုတ်တံ တုပ်မံၚ်စိုတ်မ္ဂး သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲဂှ် သွက်ဂွံဟီုပလန်ဂလာန်မေတ္တာဂှ် ဂွံအခေါၚ်ဗွဲမသၠးပွးရ၊ ယြဴသၟတ်ဗၠာဲမွဲ နွံမံၚ်လ္တူသ္ၚိ သၟတ်ဗၠာဲတၞဟ်ဟ်ယဝ်တီမံၚ်မ္ဂး ဟွံထပ်တိုန်သ္ၚိဂှ်ရ၊ ဟိုတ်နူဟွံတီတုဲ ယဝ်ရတိုန်ဒးပၠန်လေဝ် ညးမစိုပ်လဝ်ကၠာဂှ် ပါဲကဵုဗွဲမသောၚ်ၜးရ၊ ၜိုန်ဟီုဓရီုတက်ကျာ ဗွဲမသၠးပွးကီုလေဝ် ရန်ကဵုမၚ်မွဲဓဝ်သစ္စတုဲ ပ္ဍဲကေၚ်ကာဏံ ဇိုၚ်တဲသွက်မလောန်ၜက်လုလောန်အာဂှ် ဟၟဲသက်က်ရ၊ အခိုက်ဏံဂှ် သွက်ဂကူမန်ပိုဲ သွက်ဂွံထိၚ်ဒက် အာဓါန်ဂတလၟိုန်ဂှ် ခိုဟ်ဗွဲမလောန်ရ။


ညးလ္ၚဵုတံပၠန်လေဝ် ဟိုတ်နူကောန်ဝုတ်ဇကု တက်ကျာဟီုအရေဝ်ကဵုသၟတ်ဗၠာဲဂှ် ဟွံမိက်ညာတ်မုက်မတ် ကတဴဟေပ်တုဲ ဒဒှ်ရကောန်ဝုတ်ဂှ် ဆက်ကဝေၚ်ဆက်ဒါန်ဂှ် ၜိုန်မိမတံတီကီုလေဝ် ပွမဟီုအရေဝ် ဆက်ဂလာန် ပရေၚ်မေတ္တာဂှ် ဟွံကဵုမိတံညာတ်လေဝ်နွံကီုရ၊ ဟိုတ်နူမိမဟွံတုပ်စိုတ် စဵုဒၞာဂှ်မွဲသာ်၊ ဟိုတ်နူမိမမုက်ကတဴတုဲ ဟွံမိက်ကဵုမိမတံညာတ်ဂှ်  မွဲသာ်ဂှ်ရ၊ အာဒၞာဲဗၠးၜးမွဲမွဲဒၞာဲတုဲ ဟီုအရေဝ်မေတ္တာလေဝ် နွံကီုရ။
==ဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံ==

ပွမကော်စ ပြဲ(ပြောဲ)ဇွာဂှ် နူကၠာကျာ်ဟွံဒှ်ဏီ ၜါလ္ၚီသၞာံမဒှ်ဂှ် ကွာန်မွဲကဵုမွဲ သွက်သ္ဂောံဒှ်စ္ၜုဲစ္ၜော်ညးသ္ကံတုဲ ၊ကော်စပြောဲဇွာအိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် မွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန် ဟွံဒှ်သေက်ဇဵုညးသ္ကံရ၊ ပရေၚ်ပွယေန်သၞာၚ် ညးမွဲကဵုညးမွဲ ဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်နူလက်ထက်လဵုဂှ် ယဝ်ရသၟာန်မ္ဂး နကဵုညးချူလိခ်ဏံဟွံတီရ၊ ကေတ်ဟွံဒးရ သာ်ဝွံ ဒးသှ်ဏာဍာံဍာံရ၊ မူဒှ်သာ်လဵု ပွယေန်သၞာၚ်ဏံ ဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံဝွံ တၚ်အဓိက ရန်တၟံဂကူပိုဲမန်ဂှ် သ္ဂောံတီကေတ်မာန်ရောၚ် ခယျကေတ်ရ၊ အခိုက်ကၞာဝွံ နူပိုဲဍောတ်တ်နွံတဴကၠုၚ်ဂှ် သ္ဂောံဆဵုသ္ဂောံမိၚ်ရ၊ ပွမဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံဝွံ ဂွံဟီုထ္ၜးအဓိပ္ပါဲအရေဝ်ပလး ညံၚ်ဂွံကၠးပ္ဍဲစိုတ်မ္ဂး ဒှ်ပွမကော်စပြောဲဇွာရ၊ ကောန်ဂကူမန်ဂှ် အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳကော်စပြောဲဇွာ နူမွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန် နူမွဲဒေသကဵုမွဲဒေသ နွံတဴပြာကတ်ဒၟံၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကွာန်မွဲကွာန် ဓဝ်ညးမွဲကဵုမွဲ သဘဴကော်စပြောဲဇွာဟွံမွဲရ၊ ဆဂး နကဵုအဖဝ်သ္ကံ မိတ်သဟာဲဍုက်က်ကေဝ်ဝ် ဆက်ဆံတဴဟေၚ်နွံရ။


ပွမကော်စပြောဲဇွာဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ် အဝဲဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ်ဟေၚ် ဆက်ဆံကော်စပြောဲဇွာဂၠိုၚ်ရ၊ အာစိုပ်အာကွာန်ဒေသမွဲမွဲတုဲ မိတ်သဟာဲဒဒှ်ေဒယှ်ဟွံမွဲမ္ဂး ပူဂဵုနွံပၟိက် မိက်ဂွံကော်စပြောဲဇွာဂှ် ဟီုထ္ၜးကဵုမၞိဟ်ဇၞော်နူဇကုတုဲ မၞိဟ်ဂှ် ပၠောပ်ဗ္ဂပ်ဆက်ကဵုဇွာရ၊ မၞးတံညးၜါကော်စဇွာဟာ ညးၜါစိုတ်တုပ်မ္ဂး သၟာန်ယၟုယၟာတုဲ ကော်ဖျဴဏာသ္ၚိ ဒုၚ်ကၟုဟ်ဗ္စဖျုၚ်ရ မၞိဟ်တြုံကဵုမၞိဟ်တြုံ ဒက်မိတ်မ္ဂး ဒှ်ဇွာညးသ္ကံရ၊ ညးမွဲကဵုညးမွဲ နကဵုယၟုဟွံကော် နကဵုဇွာဟေၚ် ကော်တဴကေုာံရၚ်သ္ကံရ၊ မၞိဟ်ဗြဴကဵုမၞိဟ်ဗြဴ ဒက်မိတ်မ္ဂး ဒှ်ပြဲရၚ်သ္ကံရ၊ တုပ်ညံၚ်မၞိဟ်တြုံကီု ညးမွဲကဵုမွဲ ကော်ခဴစမ္ဂး နကဵုယၟုဟွံကော် နကဵုဝေါဟာပြဲဟေၚ်ကော်တဴရ၊ '''ပြဲကၠုၚ်ဆောဝ်လံရော ပြဲလ္ပစဴဏီ''' မပ္တံသာ်ဝွံ နကဵုဂလာန်မသ္ဍိုက်ဆာန် ဒးကတောဝ် ဆက်ဆံတဴရ။


မၞိဟ်တြုံကဵုမၞိဟ်ဗြဴ ဒက်မိတ်ဂှ် ဂွံဒုၚ်ယၟုပြဲရ၊ ကာလဇကုဒှ်သ္ၚိဌာန်တုဲ တၠသ္ၚိဇကုကဵုပြဲဇကုဂှ် ဇွာဇွာရဴဝွံကော်တဴ ဆက်ဆံရ၊ သမ္ဘာဇကုဂှ် ဆက်ဆံကဵုပြဲဇကုဂှ် ပြဲ ပြဲ ရဴဝွံ ကော်ခဴရ၊ ဘဝပြဲဇွာဂှ် ဆာန်တဴကေုာံရၚ်သ္ကံ ညံၚ်ရဴကောန်မွဲမိကီုရ၊ ပၟိက်ကိစ္စဇၞော်ဍောတ်က္တဵုဒှ် ပြာပ်အာစိုပ်ဇရေၚ်ပြဲဇွာဇကုမ္ဂး ပြဲဇွာတံဂှ် ဆၜိုတ်သ္ပမာန် ဗီုၚ်ကရိုၚ်ထံက်ပၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ကဵုရ၊ ပၟိက်ကိစ္စက္တဵုဒှ်မ္ဂး အာဒေါံတန်တဴဇူဒီု ပ္ဍဲသ္ၚိပြဲဇွာဇကုရ၊ ပြဲဇွာ အာဝေၚ်ဇရေၚ်ဌာန်ပြဲဇွာတေံမ္ဂး နကဵုတၟာဲမဂၠိုၚ်ကေတ်ဏာရ၊ ကာလပြဲဇွာစဴမ္ဂး နကဵုတၟာဲမပြဲပြဲ ကဵုပြၚ်ဏာရ၊ ပၟိက်ညးပၟိက်အဲ လၟိုန်ကာလ ညံၚ်ဂွံပေၚ်စိုတ်ဂှ် နွံသဘဴရေၚ်တၠုၚ်လေပ်ရ။


မိမပြဲဇွာဇကုဂှ် မိသေဲ-အပါသေဲ ရဴဝွံ နကဵုဝေါဟာယေန်သၞာၚ် ဆက်ဆံကော်တဴရ၊ ကောန်ဇာတ်ပြဲဇွာဇကုတံဂှ်တုန် ကောန်သေဲ ရဴဝွံ ကော်ခဴစဍုက်က်ကေဝ်ဝ် မၞုံကဵုဇြဟာန်ရ၊ ညးလ္ၚဵုတံဂှ် အာဍုၚ်ဇဳၜဳကၠောံဒၟံၚ်တုဲ ဇၟာပ်ကွာန်ကော်စလဝ်ဇွာနွံရ၊ မၞိဟ်ပြဲဇွာနွံဂှ် အာကၠုၚ်စကွာန်ပလုၚ် မုက်မတ်ဟွံဍောတ်ရ၊ ဂကူမန်ကဵုဂကူမန်သၟး ကော်စပြဲဇွာဟွံသေၚ် နကဵုဂကူညးတၞဟ်သ္အာၚ်လေဝ် အတိုၚ်အခိုက်ပြဝေဏဳမန် ကော်စပြဲဇွာရ၊ စပ်ကဵုပရောပြဲဇွာတုဲ ပုံအာဂီုကေၚ်မိၚ်လဝ်ဂှ် မိက်ဂွံချူပျးဏာညိရ၊ ( မန်ကဵုကရေၚ် ကော်စဇွာတုဲ ဇွာကရေၚ်ဂှ် ပၟိက်ကိစ္စက္တဵုဒှ်တုဲ ကၠုၚ်ဝေၚ်သ္ၚိဇွာမန်ရ ဇွာမန်ဂှ် သွက်ဂွံတုမ်ဗ္စဇွာကရေၚ် မူသၞေဝ်ကေဝ်ဟွံမွဲတုဲ ဗ္စပုၚ်ကဵုဖရံက်ရ '''ကှ်ေဇွာ စပုၚ်စိုအ် သွဟွံတၟေၚ်ရဇွာ က-လေဝ်ဖရံက်ရ ဖရံက်လေဝ် က-ရဇွာ စမိပ်ပ်ညိ'''ဂးရ အလန်ဇွာမန်အာဝေၚ် ပ္ဍဲဇွာကရေၚ်ပၠန်မ္ဂး ဇွာကရေၚ်ဂှ် ကၞဳဒုန်ကၞေဝ်ဂှ် ကုတ်ဒန်ထောံတုဲ တောံသွဗ္စဇွာရ၊ ကာလစပုၚ်ဇွာကရေၚ်ဂှ် '''မူသ္ဇက်စဟွံမွဲရဇွာ တောံစသွၜၚ်ရ၊ ဒုန်လေဝ်ၜၚ်ရ ၜၚ်လေဝ်ဒုန်ရ စမိပ်ပ်ညိဇွာ''' သာ်ဝွံသ္ဂးရ။)


သဘဴကော်လဝ်ပြဲဇွာဂှ် ဇကုနွံမေတ္တာ ဇြဟာန်နွံလ္တူညး ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်မ္ဂး မေတ္တာညးဂှ်လေဝ် ဗျာပ်ကၠုၚ်ကဵုဇကု ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ရ၊ ညံၚ်ဂလာန်ညးမဟီုစ '''ဍာ်ဝုန်အာ-ဍာ်ခါကၠုၚ်''' ကော်စလဝ်ပြဲဇွာတုဲ တီဆဘိုအ်ဇကုမွဲဇွောံဓဝ်မ္ဂး ပြဲဇွာဂှ် ဍေံတန်ဟွံလံရ၊ မၞိဟ်ကၠာတေံနွံကဵုသစ္စရ၊ ဒက်မိတ်ကော်စပြဲဇွာတုဲ ဒဵုလအိတ်လမျီု ညးမွဲကဵုညးမွဲ ညံၚ်မေတ္တာဂွံကှ်ဇတ်အာဂှ် ဟွံသ္ပရ၊ လၟိုန်န်ကာလ ဆာန်ကၟိန်ဇြဟာန်တဴဒၟံၚ်ရ၊ ပြဲဇွာဇကုဝါတ်တဴဒၟံၚ်မ္ဂး နကဵုပိုန်ဒြပ်ထဝ်ဩန်ထံက်ပၚ်ရ၊ သွံရာန်လှာဲဂတးစဗၞိက်ပၠန်လေဝ် အာစိုပ်ဇရေၚ်ကွာန်ပြဲဇွာမ္ဂး အပေါတ်ဗၞိက်ပြဲဇွာတံဂှ် ညံၚ်ဂွံအိုတ်ပြဟ် ဗိုၚ်ကရိုၚ်သွံရာန် လှာဲဂတးကဵုရ၊ ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်ကၟုယ်ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်ဟ်ရ၊ ဗွဲတၟေၚ်တုဲ ကော်စပြဲဇွာတုဲ (ဝါ) မၞိဟ်တြုံကဵုမၞိဟ်ဗြဴ (ဝါ) ဝုတ်ကဵုဗၠာဲကော်စပြဲတုဲ စိုတ်သဘာဝဂွံပြံၚ်ဂတးအာဂှ် ဟွံမွဲရ၊ ဆာန်ကၟိန် နကဵုစိုတ်ကာမဟွံသေၚ် နကဵုစိုတ်မေတ္တာဆာန်ဇြဟာန်တဴရောၚ်၊ ညးမွဲကဵုညးမွဲ နကဵုစိုတ်ဝုတ်ဗၠာဲဟွံစွံရ၊ နကဵုစိုတ်ပြဲဇွာရောၚ် ဆက်ဆံတဴဂှ် သ္ဂောံဆဵုကၠုၚ်ရ။


စပ်ကဵုပရောကော်စပြဲဇွာတုဲ အရေဝ်ဂရိုၚ် (အရေဝ်သွက်ဂွံကြီု နွံမွဲပိုဒ်ဍောတ်ရ မန်ကဵုဗၟာ ကော်စဇွာတုဲ ဇွာမန်ဂှ်လေဝ် ဟွံလေပ်အရေဝ်ဗၟာ ဇွာဗၟာလေဝ် ဟွံလေပ်အရေဝ်မန်တုဲ တၞဟ်နသ္ဂောံဗာ်ဂၠုၚ် ကသေံကၟတ်ညးသ္ကံရ၊ ညးၜါဂှ် လုပ်အာဂြိုပ်တုဲ ဇွာဗၟာဂှ်ဟီု ('''သည်သစ်ပၚ် ဖြောင့်တယ် ကောၚ်းတယ်''')ဂးတုဲ ဇွာမန်ဂှ် '''ဟး ကိုၚ်တှ်ေလ္ပကေတ်'''ရဴဝွံသ္ဂးရ၊ အဖန်ဂေတ်ဂၠာဲဒၟံၚ်ဆုဂှ် မွဲဝါဓဝ်ကျာပိုက်ကသဳကၠုၚ်ရ၊ ဇွာမန်ဂှ် '''ကျာကၠုၚ်ရယ'''ဂးတုဲ ဇွာဗၟာဂှ် နူမိၚ်ဗက်ဂြိပ်ပေက် ဂွာန်တိုန်ဆုရဂး။


အလုံမွဲဒေသရာမညပိုဲ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ သွက်ဂွံဆက်ဒါန်ဂှ် အခေါၚ်သၠးပွး ၜိုန်ဂၠိုၚ်ကီုလေဝ် အရာထိၚ်ဒက်လေဝ်ဂၠိုၚ်ကီုရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳတ္ၚဲဓဝ် မိမတံအာမၚ်သဳပ္ဍဲဘာအိုတ်တုဲ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဖာပ်ဗ္စပုၚ်သဳပၠန်ရ၊ ပ္ဍဲဗ္တံဖာပ်သဳဂှ် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ကောံဓရီုတုဲ ကၠောန်ပရေၚ်ကုသဵုအိုတ်ရ၊ ကာလကောံဓရီုတောမ်တိုပ်ဂှ်လေဝ် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ညးမွဲကဵုမွဲ သွက်ဂွံဟီုဂလာန်ဆက်ဒါန်ဂှ် သၠးပွးနူမိမတံအိုတ်ရ၊ ဟိုတ်နူဂွံပ္တုဲကာကုသဵုမွဲစွံတုဲ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ လ္တူညးမွဲကဵုညးမွဲ မေတ္တာဗျဳဗျာပ်အာလေပ် နွံဂၠိုၚ်ရ၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် နွံဒၟံၚ်ဇိုၚ်ၜဳတုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳတ္ၚဲဓဝ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံအာမၚ်သဳ ပ္ဍဲဘာအိုတ်ရ၊ ကာလပလံၚ်ဂအုပ် ပလံၚ်ပုၚ်သဳတုဲမ္ဂး သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဂွံအခိၚ်သၠးပွးရ၊ ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ်ဝုတ်ဝုတ်တံ ကောံဓရီုတုဲ အာဝေၚ်သၚ်ဗတဳဇိုၚ်ၜဳ ဗၠာဲဗၠာဲတံလေဝ် နဲဏံကီု အာဝေၚ်ကီုရ၊ လဆောဝ်လဆောဝ်ပၠန် ဝုတ်ကဵုဗၠာဲ ဆောဖဝက်ညးကဵုညး အာကွာ်ဝေၚ်သၚ်ဗတဳ ဟီုအရေဝ်ခၠေဝ်ပလန်ညးသ္ကံ ပရေၚ်မေတ္တာနာနာသာ်ရ။


ရးဒေသမန် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် နွံဇရေၚ်ဒဵုတုဲ လ္တူက္ဍဟ်ဒဵုဂှ် ပ္တန်လဝ်ကျာ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ကျာ်လ္တူဒဵုတံဂှ် ကၠောန်သ္ဘၚ်ကျာ်ဗဒှ်ပေါဲတုဲ ဝုတ်ဝုတ်ဗၠာဲဗၠာဲတံ ကောံဓရီုတုဲ ဂၠောဲတိုန်အာကျာ် ဂြုဂြုဂြီုဂြီု လ္တူက္ဍဟ်ဒဵုတေံရ၊ အဃောအာကျာ်ဂှ်လေဝ် ညးမွဲကဵုညးမွဲ သွက်ဂွံဟီုပရေၚ်ဇြဟာန်ဂှ် သၠးပွးကွေံရ၊ သၟတ်ဗၠာဲတံဂမၠိုၚ် ယဝ်ဆဵုဝုတ်နူကွာန်ပလုၚ် ကၠုၚ်နူဌာန်သ္ၚောဲ၊ ဟွံတီဌာန်ဒၟံၚ်မ္ဂး နကဵုဒွက်ဟေၚ် ဒယှ်ေသၟာန်တိုန်ဂှ်လေဝ်နွံ၊ သၟတ်ဝုတ်တံပၠန်လေဝ် ဟွံရောံဓည နကဵုဒွက်ဟေၚ် ကလေၚ်ဒယှ်ေတိုန်တုဲ လဴထ္ၜးကဵု ဗွဲမယေန်သၞာၚ်လေဝ်နွံကီု၊ မွဲသာ်ပၠန် ဒဵုလေဝ်သ္ၚောဲ ဂၠံၚ်ဍာန်လေဝ်ပရေံ၊ သၟတ်ဝုတ်တံ ဟိုတ်နူဍိုန်ကဵုဇြဟတ်တုဲ ညးမွဲကဵုညးမွဲ ထ္ၜလဘာ်တံၚ်ဂြယ်ပ္တိုန်ဏာရ၊ အဃောတိုန်အာဂှ် ဍောၚ်ၜိုတ်ကွေံရလေဝ် ညးမွဲဟွံဟီု၊ ဒယှ်ေအာ၊ဓရီုအာ၊ ဟီုအာဂြိုၚ်အာဂှ် စိုပ်အာက္ဍဟ်ဒဵုဇရေၚ်ကျာ်တုဲ ဂွံကလံလ္ၚောဝ်ကျာ်မွဲစွံ ဂွံရာဒၞာမိက်မွဲကရောံဂှ် ဒှ်ကၞောတ်မေတ္တာရ။


ကွာန်မန်လ္ၚဵုဝွံ ပ္ဍဲအခိၚ်မွဲဝှ်ပိဂိတု စိုပ်ပ္ဍဲတ္ၚဲတိၚ်တ္ၚဲသဳမ္ဂး သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ တိတ်အာဝေၚ်ဇရေၚ်ဂြိုပ် ရန်တၟံသွက်ဂွံမိပ်ဇြိပ်ဂှ်မွဲသာ်၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဟိုတ်နူရန်တၟံနာနာသာ်တုဲ အာဝေၚ်ဇရေၚ်ဂြိုပ် သွက်ဂွံၜဟ်ပလှ်ပ္ကဴဂှ်လေဝ်နွံကၠုၚ် ကာလစိုပ်ဂြိုပ်တေံ သဘာဝဝုတ်ဗၠာဲတံ ညးမွဲကဵုညးမွဲ ဒဒှ်ေဒယှ်အာတုဲ ဆက်ဂလာန် ဆက်မိတ်ဒါန်လေဝ်နွံကီု၊ ဟိုတ်နူဂွံပူဇဴကျာ် နကဵုပ္ကဴ ပွမၜဟ်ပလှ်နၚ်တံဂှ်လေဝ် ဖဵုဇၞော်ပြဲသန်ကွေံရ။


သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲမန်တံဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ပ္ဍဲကွာန် ယဝ်ပရေၚ်ကေၚ်ကာဇၞော်ဍောတ်မံက်တိုန်မ္ဂး မွဲကရောံမွဲဂကောံ ရီုဗၚ်ကၠောန်ၜိုတ်အာမွဲစွံဂှ်လေဝ် ဒှ်အထံက်အပၚ် ပရေၚ်ဝုတ်ဗၠာဲတံပၠန်ရ၊ ပပ္တံဟိုတ်နာနာသာ်တုဲ ညးမွဲကဵုမွဲ  နွံမေတ္တာဇြဟာန်ဆာန်ရၚ်သ္ကံ၊ ဗွဲမဗိုန်ညန် နကဵုစိုတ်ဇကုဂှ် ဟွံပ္တုဲပရေၚ်သ္ၚိကၟိန်ရ၊ ညးမွဲကဵုမွဲပစၟတ်သစ္စတုဲ လဴပူစကဵုမိမဇကု၊ အာတ်အခေါၚ်သွက်ဂွံမံၚ်မွဲကရောံဂှ်ရ၊ မိမတံပၠန်လေဝ် ယဝ်ဟွံတီဂကူမသမ္ဂး ဟွံပ္တုဲအရေဝ်ဏီရ၊ ပိုက်တမ်ဂၠာဲရိုဟ်ဂကူမသ၊ တီဒဒှ်ဂကူမသ တၞောဝ်ဒတောဝ်ခိုဟ်မ္ဂး၊ မိမတံဟီုစၠောံ ဂလာန်သၟာန်သၟုက် ပြုပြေၚ်ကဵုပရေၚ် မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ။

==ပွကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ==

သဘာဝလောက ဓမ္မတာလိုက်ဝွံ ပွမကၠောန်မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ်လေဝ် ဒှ်ပရေၚ်ဇၞော်မွဲ သွက်ပိုဲဇန်တံဂမၠိုၚ် မ္ဒးပ္တုဲ ပ္ဍဲဘဝမၞိဟ်တံရောၚ်။


မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂးဂှ် နကဵုအရေဝ်ဝေါဟာမန်တံဂမၠိုၚ် ဟီုဂးစပွမပ '''တၠလျိုၚ် ပ္တဴအိန်ထံၚ် မ္ၚဵုထပ်တဲ မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ''' နာနာသာ်ဟီုဂးအိုတ်ရ၊ ပွမပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ် ပ္ဍဲပွိုၚ်မွဲသၞာံ ကောန်ဂကူမန်တံ ရုဲစှ်လဝ်ပ်ဂိတု ပ္ဍဲပိဂိတုဏံဟေၚ် ညးဇမၞော်တံ ကဵုပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲအိုတ်ရ ပွမပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ပ္ဍဲဂိတုပသာ်၊ ကထိုန်ကဵုဖဝ်ရဂိုန်ရ၊ ပွိုၚ်ပိဂိတုဏံဂှ် သ္ပလဝ်ဂိတုခိုဟ်ပြဲဂှ်မွဲသာ်၊ အခိၚ်ကလောန် မပ္တံကဵုဝါဗ္ၚတံဂှ် ဂွံအခိၚ်သၠးဂၠိုၚ်ဂှ်မွဲသာ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးဇၞော်တံရုဲစှ်ကဵုကၠောန် ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ပ္ဍဲပိဂိတုတံဂှ်ဟေၚ်။


ယြဴသၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲလဵုဟွံဟီု ဒဒှ်ရ သ္ဍိုက်ဆာန်မံၚ်ရၚ်သ္ကံတုဲ သွက်ဂွံမံၚ်မွဲကရောံ၊ သွက်ဂွံချပ်မွဲကသပ်၊ သွက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်မွဲဂှ် လဴပူစကဵုမိမတံတုဲ ကေၚ်ကာဏံ သွက်ဂွံပ္တုဲကဵုဂှ်လေဝ် ဒှ်ဝတ်မိမမွဲသာ်ကီု၊ ဣလဵုဒှ်ဝတ်မိမရော '''ဟွံခိုဟ်ဆေဝ်ဒဝ်၊ ခိုဟ်စဝ်ထ္ၜးဏာ၊ ပညာကဵုကတ်၊ ဝတ်နွံထပ်တဲ၊ အာဲပြဲဇိုန်ဂၠိ၊ ဝတ်မသုန်စိ၊ တဴလျိုၚ်မိမရောၚ်''' အတိုၚ်ဝတ်မိမနွံသာ်ဝွံတုဲ ကောန်ဇာတ်ဇကုစိုပ်ကၠုၚ်အဝဲမ္ဂး '''ပြေၚ်ကဵုဗဵုစဴ ပြေၚ်ကဵုဗဵုစေက်''' ဂလာန်ညးမဟီုလဝ်နွံကၠုၚ်သာ်ဂှ်ရ ယဝ်ဒှ်ကောန်တြုံမ္ဂး၊ ဟွံကေၚ်ပ္တိုန်လဝ်ပယျၚ်မ္ဂး အၚ်္ဂမၞိဟ်တြုံဟွံဍိုက်ပေၚ်ဏီ၊ ညးဇၞော်တံဟီုစွံလဝ်ရ၊ ဂကူမန်ပိုဲ ပ္ဍဲမပ္တိုန်ပယျၚ် နူခေတ်ကၠာတေံဒဵုလၟုဟ် ညးတံၜလဝ်ထၟဒ္စိတ်(ဝါ)ပ္တိုန်လဝ်ကဵုသိဒ္ဓိ၊ တၚ်ကဵုခါန်အ္စာတုဲရ၊ ကာလဂှ်ဟေၚ် ပ္တဴကဵုသ္ၚိကၟိန်အိုတ်ရ၊ ယဝ်ကောန်ဗြဴမ္ဂး အာယုက်ပေၚ်စှ်ဒ္စာံသၞာံတုဲ သီုမထတ်ယုက်ဒၟံၚ်မ္ဂး မိမတံသွက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် သၠးအခေါၚ်အိုတ်ရ၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံလေဝ် ညးမွဲကဵုမွဲ သွက်ဂွံဆက်ဒါန်မာန်ဂှ် နဲနွံပိသာ်ရ။

၁။ နပၟိက်စိုတ်သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံတုပ်သၟဟ်ဂှ် မွဲသာ်။

၂။ နအခေါၚ်ကလုတ်ဗြဴခိုဟ်ဂှ် မွဲသာ်။

၃။ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်မိမတံအာသၟာန်ကေတ်ဂှ် မွဲသာ်။


ဆဂးဂှ် ဆန္ဒသၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံဟၟဲမ္ဂး၊ မိမတံစဳရေၚ်ပြုပြေၚ်စ ဟၟဲသက်က်ရ၊ ယြဴသၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲမွဲ နွံပၟိက်မိက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်မ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာ မ္ဒးလဴပူစကဵုမိမၜါရ၊ မိမတံလေဝ် သ္ၚဳရံၚ်အခိုက်ပြဝေဏဳမန် ပ္ဍဲကောန်မွဲမိ မွဲသၞာံၜါကာ ပ္ဍဲမွဲသၞာံဂှ် ကာမ္ၚဵုၜါဝါဟွံပ္တုဲရ၊ ယဝ်နွံပၟိက်မ္ဂး ပ္ဍဲမွဲတ္ၚဲဂှ်ဟေၚ် ပ္တုဲၜါကာမာန်ရ၊ ရဴသာ်ဝွံ သ္ၚဳဂၠိပ်ရံၚ်တုဲ အတိုၚ်အရေဝ်မန်ပိုဲဟီုလဝ် '''ဂအဟ်ဒးသၟာန် ဂမာန်ဒးသၟုက်'''ဂှ်ကီုရ၊ မိမလ္ပာ်သၟတ်တြုံတံပၠန်လေဝ် ဒဒှ်ရလၟောၚ်ဂအဟ်ဇကုဂှ် မ္ဒးစံၜတ်ဒ္ဂေတ် ပွမဍိုက်ပေၚ်-ဟွံဍိုက်ပေၚ် ကဵုကွတ်ဗြဴမလေပ်ထေက် မပ္တံကဵုတုတ်တုတ်၊ တာန်သ္ကဝ်၊ ဇိၚ်စပ်၊ သီဒက်၊ တောမ်တိုပ်၊ ဆက်ဆောံတံဂှ်ကီု၊ မဗဳဇဂကူတံဂှ်ကီု၊ ပွဟွံဒှ်မွဲကလော်၊ ပွဟွံလၞၚ်တၞၚ်ကလော်တံဂှ်ကီု၊ သ္ၚဳဂၠိပ်စံၜတ်တုဲ သွက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် မိမတံတုပ်သၟဟ်စိုတ်မ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဗလးဏာမၞိဟ်ဗြဴပိ ညးမၞုံကဵုဆောဖွက်တံ သွက်ဂွံအာသၟာန်သၟုက် လၟောၚ်ဂအဟ်ဂှ်ရ၊ လ္ပာ်သၟတ်ဗြဴတေံပၠန်လေဝ် နဲဏံကီုရ၊ ရုဲစှ်ကေတ်မၞိဟ်ဗြဴပိ ညးမၞုံကဵုဆောဖွက်တုဲ သကဵုစံၜတ်ဒဒှ်ရ၊ လၟောၚ်ဂမာန်ဇကု ဍိုက်ပေၚ်-ဟွံဍိုက်ပေၚ်ကဵုအၚ်္ဂမၞိဟ်တြုံ ပွမပ္တံကဵုဒ္ဂေတ်ပွ၊ ဝတ်တြုံ၊ ကွတ်တြုံပွသဇိုၚ်ကဵုမလေပ်ထေက်၊ ဒဒှ်ရဇိက်ဗ္ၚ၊ ဍိုက်ဂၠုၚ်၊ တာန်န၊ တာန်တိုၚ်၊ ကၠံက်တံဂှ်ကီု၊ ဒုၚ်တာလျိုၚ်သ္ၚိဌာန်၊ မာန်-ဟွံမာန်တံဂှ် မ္ဒးသ္ၚဳဂၠိပ်သၟာန်သၟုက် ဗွဲမချိုတ်ပၠိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲကေၚ်ကာဏံ ရုပ်သာ်ဒြပ်ရတ်တံဂှ် ညးဟွံပဂရုအိုတ်ရ။


ညးဇၞော်ၜါလ္ပာ်ဂှ် သၟာန်သၟုက်ခၠေဝ်သှ်တုဲ ယဝ်ရညဳသၟဟ်တုပ်စိုတ်မ္ဂး ရုဲစှ်တ္ၚဲ မွဲတ္ၚဲဒဒှ်ရ၊ တ္ၚဲဗၠးၜး၊ တ္ၚဲပြဲ၊ တ္ၚဲခိုဟ်တုဲ၊ ဝေၚ်ပါဲတ္ၚဲနဲရိုတ်တဒ္ဓိုတ်၊ ဒဿကြိုတ်၊ မြိုတ်ကျု၊ ပြာဗ္ဗဒါ၊ ဗဳလာ၊ ကာကာပ်တံဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဗၠးဒုဟ်၊ တ္ၚဲမံက်ဂတဝ်တံဂှ် ယဝ်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုမ္ဂး ခိုဟ်သန်ကွေံရ သ္ဂးလဝ်ရောၚ်၊ ရုဲစှ်တ္ၚဲတုဲ မ္ဒးရုဲကေတ်ညးဇၞော်မၞုံကဵုဆောဖွက်၊ မဂွံပ္တုဲကၠုၚ်လဝ်ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ၊ ပ္ဍဲကာလပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တေံ ညးမၞုံကဵုဗဟုသုတ ပ္ဍဲအရာကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ သွက်ဂွံဖန်ဖက်သၟာန်သှ်ကီု၊ သွက်ဂွံပလံၚ်သၟတ်ဗၠာဲဂှ်လေဝ် လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ရုဲကေတ်သၟတ်ဗၠာဲတံလေဝ်နွံကီု၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ရုဲစှ်ကေတ်လဝ် ညးမၞုံကဵုဆောဖွက်၊ သွက်ဂွံပလံၚ်သၟတ်ဗၠာဲဂှ်ကီု၊ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာတံဂှ်ကီု၊ မ္ဒးမူလဝ်နကဵုၜံက်မွဲမွဲတၞုၚ် ပလဝ်စၟတ်သမ္တီအိုတ်ရ။


မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂးဂှ် နွံၜါသာ်ရ၊ မ္ၚဵုအာဝါဟမွဲ၊ မ္ၚဵုဝိဝါဟမွဲ၊ မ္ၚဵုအာဝါဟမ္ဂးဝွံ သၟတ်ဗြဴဂှ် ဂ္ညိဂ္ညာတ်ကေတ် အလၚ်္ကာရတုဲ ယိုက်ယဵုရေၚ်တၠုၚ်ဏာ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာစဳရေၚ်ပြုပြေၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်တြုံဂှ် ဒှ်မ္ၚဵုအာဝါဟရ၊ မ္ၚဵုဝိဝါဟမ္ဂးဝွံ နူသၟတ်တြုံဏံ ယိုက်ယဵုရေၚ်တၠုၚ်ဏာ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာနာနာသာ် အာပြုပြေၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံဂှ် ဒှ်မ္ၚဵုဝိဝါဟရ၊ ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် မ္ၚဵုဝိဝါဟဟေၚ် ကဵုစဳရေၚ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကပေါတ်ကြိယာသ္ၚိဌာန် မပ္တံကဵုဖုန်-ဂၞဳ-သ္ကဝ်-ယာတ်-ပ္ၚာန်ပုၚ်ပ္ၚာန်သွ၊ ဒူ(ဘဳဒို) ဂအုပ်စုံ၊ ဩဍာ်၊ ထၟာဲတဲ၊ ဒ္ၚောဝ်၊ တၟံစၠန်၊ ကဠာ၊ ဒၞိက်ကၞဴတံဂှ်ကီု၊ သွက်ဂွံဗ္စဖျုၚ် ဒုၚ်တၠုၚ်ကဵုအာဟာရ ဘောဇိုန်နာနာသာ်တံဂှ်ကီု လ္ပာ်သၟတ်တြုံဏံ ဒးကေတ်တာလျိုၚ်၊ ဒးရာန်ပ္ကောံပ္ကေဝ်လဝ်အိုတ်ရ။


ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် သဘဴပ္တိုန်ဩန်ဂှ် ခေတ်ကၠာတေံ ၜိုန်အခိုက်သၞောဝ်ဟၟဲကီုလေဝ် သွက်ဂွံစၟတ်သစ္စရန်လဝ်တုဲ သၠာဲလစိန်၊ ပ္တိုန်ထဝ်၊ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ်လေဝ် နွံညိညကီုရ။


* တ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်


ယြဴသၟတ်ဗၠာဲမွဲ ယဝ်ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂး၊ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ကဵုပရိုၚ်ကဵုမသ နာံမြိုၚ် ကလော ကောဒေံတံအိုတ်ရ၊ ကလောကောဒေံတံ တၟုယ်တံကၠာဟွံစိုပ် တ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်ဂှ် ကၠုၚ်ကောံပ္ဍဲသ္ၚိတုဲ ရီုဗၚ်ပလေဝ်ပလေတ်ကၠောန်ၜိုတ်ကဵု မပ္တံဓုပ်တၟာဲ၊ နတိုၚ်၊ ဂအုပ်၊ မာဲသုတ်၊ ဖုန်-ဂၞဳ-သ္ကဝ်၊ ယာတ်ကၞဴ၊ ထၟာဲပုၚ်သွ၊ ဂအုပ်စုံ၊ သဗ္ဗအိုဿီုတံဂှ်ရ၊ နတိုၚ်ဟီုမ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲနမွဲမဂှ် တၞမ်သတ်ဗြဴကလုတ်မွဲတၞမ်၊ တၞမ်သတ်ကလုတ်မွဲတၞမ်၊ မိတ်ခၞေက်၊ မြေက်ခမိဟ်၊ လသိုန်ဗ္တာၚ်၊ ယာတ်ဍောတ်ထၟိမွဲ၊ ညးမစုတ်လဝ်ဂှ် ဒှ်နတိုၚ်မ္ဂးရ၊ ဂအုပ်မာဲသုတ်မ္ဂးဂှ်၊ ဒှ်ဂအုပ်ဇိုၚ်ပန် မၞုံကဵုဒကိုပ်ကေက်က်၊ ပ္ဍဲဂှ်စုတ်မာဲသုတ် မပ္တံကဵုၜံက် သတ် ကွာၚ်ၜဲတံဂှ် ဂွဳလဝ်ဗၞတ် ၅၊ ၇၊ ၉၊ ၁၃၊ ၁၇၊ ၂၅၊ ၅၁၊ အတိုၚ်မထေက်ကဵုဇြဟတ်ဇကု ဂွဳစုတ်လဝ်ပ္ဍဲဂအုပ်ဂှ် ဂအုပ်မာဲသုတ် ညးမကော်စရ၊ ဂွဳမာဲသုတ်တံဂှ် စုံညးဟွံစုတ်ရ၊ ဂအုပ်ဂှ် ညးဒက်ပူလဝ် နကဵုယာတ်ပရဳမွဲရ၊ သွက်ဂွံဗ္စဖျုၚ်သၞအာဟာရဘောဇိုန် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံ သွဗၞတ်ပိလၟာဲ၊ ကွာၚ်ၜဲယိုဟ်ၜန်တံဂှ်လေဝ် မ္ဒးစဳရေၚ်တောံတိုပ်လဝ်ကီုရ။


ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံလေဝ် မသ-နာံမြိုၚ် ညးမကၠုၚ်စိုပ်တံဂှ် မ္ဒးဒုၚ်တၟုယ်ဗ္စဖျုၚ်ပုၚ်သွတုဲ သဝ်တ္ၚဲဗ္တံဂှ် သွက်သ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံ ကၠောန်ကွာၚ်လံက်ချံၚ်တုဲ၊ ပလံၚ်ဏာကဵုသ္ၚိသၟတ်တြုံတေံရ။ တ္ၚဲကၠောန်မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ် အတိုၚ်ဒဒှ်ရုဲစှ်လဝ် တ္ၚဲခိုဟ်တ္ၚဲပြဲ တ္ၚဲမၞုံကဵုမ္ၚဵုမဒှ်ရ၊ နူဂယးပြဟ် အတိုၚ်ညးမဘိက်လဝ် မၞိဟ်ဇၞော်မၞုံကဵုဗဟုသုတ ပ္ဍဲအရာသၟာန်သှ်ကီု သၟတ်ဗၠာဲသၟတ်ဝုတ်တံဂှ်ကီု ကလောကောဒေံမသ နာံမြိုၚ်တံဂှ်ကီု သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုဝိဝါဟဂှ် ကၠုၚ်ကောံပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗၠာဲဂှ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံလေဝ် အတိုၚ်ညးမဘိက်လဝ် မၞိဟ်ဇၞော်မၞုံကဵုဗဟုသုတ ပ္ဍဲအရာသၟာန်သှ်ဂှ်ကီု၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ်ကီု ကလောကောဒေံမသ နာံမြိုၚ်တံဂှ်ကီု သွက်ဂွံဒုၚ်တၠုၚ်တၟုယ်တံဂှ် ကၠုၚ်ကောံဓရီုတုဲ ပလေဝ်ပလေတ် စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်လဝ် ဒၞာဲမပမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲကီု၊ ခဒမ်သ္တိက်ကီု၊ စၞအာဟာရဘောဇိုန်တံဂှ်ကီု၊ တောံတိုပ်လဝ်ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ရ။


သွက်ဂွံရေၚ်တၠုၚ်ပလံၚ်ဏာ သၟတ်ဗၠာဲကေုာံကပေါတ်ကြိယာတံဂှ် မၞိဟ်ဘိက်လဝ်စိုပ်ကောံအိုတ်တုဲမ္ဂး ညးမဒှ်အ္စာသၟာန်သှ်ဂှ် အာဂတ၊ ကြဴဂှ်မိမဝံသ ကြဴဂှ်မပ္တံကဵုဓုပ်နတိုၚ်၊ ညးဒှ်ကောန်ဂၠု ဟွံသေၚ် ကောန်ထဍဲ၊ ဟွံသေၚ်ကောန်ဒဒေံမွဲ၊ ယိုက်ယဵုဂအုပ်မာဲသုတ်၊ ကြဴဂှ်ဖုန်-ဂၞဳ-သ္ကဝ် သီုကပေါကြိယာဂမၠိုၚ် အတိုၚ်မစဳဇန်လဝ်ဂှ် ဗွဲလၟေၚ်ၚ် ယဵုယိုက်ဏာအိုတ်ရ၊ ကာလစိုပ်ဇရေၚ်သ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံ ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ကီု၊ ပ္ဍဲတိုန်သ္ၚိတၞိန်ကီု၊ ကာလတိိုန်စိုပ်လ္တူသ္ၚိကီု၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ရန်တၟံကဵုကောန်ဗြီုထပှ်တေံတုဲ ဟွံကဵုအခေါၚ်သွက်ဂွံလုပ်ပ္ဍဲသ္ၚိ၊ စဵုဒၞာကဵုဇုက်ဩန်ဇုက်ထဝ် ဟွံသေၚ် ဆက်တဲတုဲစဵုဒၞာအိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် မၞိဟ်လ္ပာ်သၟတ်ဗြဴတေံ ယဝ်သၟာန်မ္ဂး မၞိဟ်ဇၞော်လ္ပာ်သၟတ်ဗၠာဲဂှ် မ္ဒးသှ်ကဵုဗွဲမယေန်သၞာၚ်ရ၊ ယဝ်သှ်ဟွံမာန် ဗွဲမယေန်သၞာၚ်မ္ဂး အတိုၚ်ညးမစဵုဒၞာတံ မအာတ်တၟာဲဂှ် သ္ဒးကဵုရ၊ အတိုၚ်မၞိဟ်ဇၞော် လ္ပာ်သၟတ်ဗၠာဲဏံသၟာန်ဂှ် လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်တေံ သှ်ဟွံမာန်မ္ဂး ဆၜိုတ်ညးတံကဵုတၟာဲဂှ်သ္ဒးဒုၚ်တဲရ၊ ဃောသၟာန်သှ်ဂှ် မၞိဟ်လ္ၚဵုပွမဟီုပ္တိုန်စရာဲ ကောန်ဝုတ်ဗၠာဲတံလေဝ် နွံကီုရ၊ ဥပမာ လ္ပာ်သၟတ်တြုံ ပ္တိုန်စရာဲကဵုကောန်ဗၠာဲဂှ် ဒဒှ်ရကောန်ဗၠာဲပိုဲ ဒုန်ကၠံတၞုၚ် ဗာ်ထောံခြုၚ်ၚ်မာန်ရောၚ်၊ လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်တေံပၠန်လေဝ် ကောန်ဝုတ်ပိုဲဂှ် ဂၠိက်စှ်ဂတှ်ေ ဂၞိန်စှ်ဂတှ်ေ၊ တ္ၚဲဟွံပၠိုတ် တုတ်ပ္တုဲကဵုမာန်ရောၚ်၊ မပ္တံရဴသာ်ဝွံ ညးတံကြီုစလေဝ် နွံကီုရ၊ ကိစ္စသၟာန်သှ်ပ္ဍဲဂၠံၚ်ဍာန် သၟာန်အာသှ်အာ ထေက်ကဵု-ကဵုတၟာဲဂှ်ကဵုတုဲ ညးတံသၠးကဵုအခေါၚ် သွက်ဂွံတိုန်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ စိုပ်လ္တူသ္ၚိတုဲ ဂအုပ်မာသုတ်ဂှ် ယဝ်ရကောန်ဂၠုယဵုယိုက်နၚ်ဂှ် လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်ဏံ ကောန်ဂၠုဟေၚ် မ္ဒးဒုၚ်ကေတ်တဲတုဲ ကပေါတ်ကြိယာသဗ္ဗအိုဿီု စွံပ္တန်ဒၞာဲ ဗွဲမ္ဒးရးရ။


* '''ဗီုစဳရေၚ်အသေအဟာန် မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ'''

သ္ၚိမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဂတးစွံလဝ်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာသၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ပါ်စွံလဝ်ခဒမ် သွက်ဒုၚ်တၠုၚ်တၟုယ်၊ ခုမ်တၟုယ်တိက်၊ ခုမ်တၠသ္ၚိတိက်၊ ခဒမ်ကောန်တြုံတိက်ကဵုခဒမ်ကောန်ဗြဴတိက် ပါ်စွံလဝ်သာ်ဏံရ၊ ပ္ဍဲသ္ၚိခဒမ်အဒေါဝ် လ္ပာ်ဗၟံက်စဵုလဝ်ဒၞိက်တုဲ အဒေါဝ်ဂှ်ပြေၚ်စွံလဝ် ဓုပ်နတိုၚ်၊ ဂအုပ်၊ မာဲသုတ်၊ ဂြောပ်လဝ်ကဵုယာတ်ပရဳတံဂှ်ကီု၊ သၠိုၚ်ဍာ်မြမောဝ်မွဲမ၊ သၠိုၚ်ဗက သွက်ဂွံဗဂူဗြဲရတ် စုတ်လဝ်သၠုယ်မွဲမ၊ ညးတံစွံလဝ်ကီုရ၊ ပူရိဿာတ် ဂကောံသၟတ်တြုံဂှ်မွဲလ္ပာ် ပူရိဿာတ် ဂကောံသၟတ်ဗြဴဂှ်မွဲလ္ပာ် လုပ်ဂ္ဇံ ကေုာံ တွဳဝါရဂမၠိိုၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟဝ်ကျာကၠာတုဲ သၟတ်ဝုတ်ဂှ်လေဝ် တန်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲခဒမ်သ္တိက်တေံရ၊ ကာလပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ် ကောံသၟဟ်အိုတ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံကော်ပ္တိတ်နၚ် သၟတ်ဝုတ်သၟတ်ဗၠာဲတုဲ လ္ပာ်ပူရိဿာတ်ညးကဵုညး ကဵုဂ္ဇံဖျေံဒၞာဲတုဲအိုတ်မ္ဂး အ္စာသၟာန်သှ်တံ အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ်တေံဟေၚ် သၟာန်သှ်ဂတပူရိဿာတ်တံ ဗွဲမယေန်သၞာၚ်အိုတ်ရ။


၁။ '''လၚ်္ကာလ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴသၟာန်''' 


ယွံလေဝ်ညးပ္ညုၚ်၊ မူဍုၚ်မူကွာန်၊ မူသန္တာန်ကၠာ၊ မၞိဟ်လေဝ်ဂၠိုၚ်သန်၊ ဟွံတီနန္တာ၊ ကျိုၚ်ကျဝ်လဒု၊ သ္ဇုၚ်ကွုကြိယာ၊ ဗြဴကၟာဲတံသၟတ်၊ သီုဝုတ်ကညာ၊ ဗၠာဲသီုလထဴ၊ လဗြဴမွဲသာ၊ ညာတ်မုက္ခဝါ၊ သာယာအိန်ရဳ၊ မၞိဟ်တံဟွံပ္ညုၚ်၊ ကၠုၚ်သီုကျာ်ဩဳ၊ ဂအုပ်နသီုတိုၚ်၊ ခိုၚ်ခိုၚ်ဒ္ၚဳဒ္ၚဳ၊ ယိုက်ပ္တိုန်နၚ်ဆက်၊ ဗီုအိန်ဒက္ခဳ၊ တိုန်စိုပ်သ္ၚိပ္ညဳ၊ သ္ၚဳပၟိက်ကိစ္စ၊ ပိုဲဟွံတီကီု၊ ဟီုပဒည၊ ရိုဟ်ရိုဟ်တ္ၚဲအဵု၊ ဟွံဆဵုကွေံရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံပ္ညုၚ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်သ္ၚိဂျ၊ နွံအရေဝ်ဒးသၟာန်၊ ဂလာန်ညိည၊ တိုန်စိုပ်သ္ၚိကွေံ၊ ပိုဲဒးသၟာန်ရ၊ ချပ်ရံၚ်တော်ဆ၊ ခါရဟွံသၟာန်၊ ဒှ်မၞိဟ်ယုတ် ဟွံတီဂလာန်၊ ဟွံသေၚ်သွံရာန်၊ စိုပ်ကၠုၚ်ဌာန်ဏံ၊ ဟွံသေၚ်သၠာဲဂတး၊ ဂးဟာကလောတံ၊ နွံဂွံကဵုသ္ကဲ၊ ဟၟဲဂွံကလံ၊ ကၠုၚ်စိုပ်ဌာန်ဏံ၊ ပရၚ်နာဲတံတၟေၚ်၊ ဗီုပြၚ်စဳရေၚ်၊ ပိုဲထေၚ်ဟွံမှာ၊ ဟွံသေၚ်ဂၠာဲမိတ်ပြဝါ၊ ဓမ္မတာသတ်တံဟေၚ်၊ တိုန်ဂ္ဇံဒၟံၚ်ရေၚ်၊ တၟေၚ်သန်ပယောဂ၊ ဒါန်အတိက်ခါနွံ၊ ဂွံမံၚ်ကောံကီုရ၊ ဟိုတ်ပိုဲဟွံတီအဵု၊ ပရေၚ်ကုသဵုဒါန၊ ဟိုတ်ဂှ်သၟာန်သၟုက်၊ သုခဒက္ခာ၊ ဟီုတိုန်ညိရ၊ လပညှာတာ၊ ပိုဲသၠးအခေါၚ်၊ ညံၚ်ဍောၚ်ထာၚ်သွာ၊ ဒုဟ်ပါၚ်ဟၟဲ၊ ပ္ဍဲပိုဲညးၜါ၊ တိုန်ဂ္ဇံမံၚ်၊ ညံၚ်ဗီုဒေဝါ၊ ရာၚ်ဆာဲဗြေဝ်ဗြော်၊ သီုဗော်ပြဝါ၊ စိုပ်ကောံလေဝ်ဇဳ၊ ညဳညဳသာသာ၊ တိုၚ်ပၟိက်စိုတ်၊ ဟိုတ်ဖဵုဍေံကၠာ၊ ဟီုညိလ္ပညှာ၊ ဟွံမှာရကလောဗြီု။


၁။ '''လၚ်္ကာလ္ပာ်မၞိဟ်တြုံသှ်''' 


ယွံလေဝ်ကလောဗြီု၊ စိုန်သ္ကီုသီုဉာဏ၊ ကျာ်တြဲတွံလဝ်၊ ဓဝ်ပြမတ္ထ၊ ကုသလာ အကုသလာ၊ ဓဝ်ၜါဂှ်ဒှ်မူလ၊ အကုသလာဍောၚ်ဓဝ်ဓမ္မ၊ ဟီုပျးသရကၠာ၊ အကုသဵုစိုတ်စှ်ၜါ၊ ပြာကတ်တဴဗိုန်က္ညန်၊ အကုသဵုစဵုတသိက်၊ မိက်ဂွံဆစှ်ပန်၊ အညသမာန်စှ်ပိ၊ ပါဠိနာဲသာဇန်၊ ပံၚ်ပ္ကောံသၟဟ်န်၊ ဇၟန်ဍောၚ်ဓမ္မ၊ လၟိဟ်ၜါစှော်ထပှ်၊ ဒှ်စၟတ်ဨကန္တ၊ ပ္ဍဲဓဝ်အကုသလ၊ ယဝ်ရမၚ်မွဲဟွံမာန်၊ ဍေံဒှ်ဂၠံၚ်အပါဲ၊ သာဲနူခြာနိဗ္ဗာန်၊ ကျာ်တြဲတိက္ခဉာဏ်၊ ဆာန်သတ်တိတ်တွံကဵု၊ ကုသလတုန်ဟေၚ်၊ ပရေၚ်ဓဝ်ကုသဵု၊ အရထသၟိက်တီအဵု၊ မဟာကုသဵုစိုတ်ဒ္စာံ၊ အညသမာန်စှ်အဵု၊ စေတသိက်စှ်ပိဗျာံ၊ သောဘဏၜါစှ်သုန်ဗဵု၊ စေတသိက်မအဵုလာံ၊ ပံၚ်ပ္ကောံတုဲသၟဟ်၊ ဟိုတ်ဒှ်ပိစှော်ဒ္စာံ၊ ပ္ဍဲဓဝ်တံဝွံဗျာံ၊ သတ္တံယာံရဒ္ဂေတ်၊ လၟုဟ်ဝွံဆတ္တဝ်၊ တိုၚ်ဓဝ်သမ္ဗုဒ္ဓ၊ ကောန်ဗၠာဲဍောတ်ပိုဲမွဲ၊ ပြဲသန်လက္ခဏာ၊ ဟိုတ်ဂွံသ္ပလဝ်၊ ဍောၚ်ဓဝ်ကုသလ၊ ပဌမအသၚ်္ခါရိက၊ သောဘဏပၠန်၊ ဂွံပ္တုဲလဝ်ပြဲ၊ ဘဝဂၠိၚ်သ္ၚောဲလောန်၊ ဓဝ်ကုသဵုဂှ်ပၠန်၊ ဖ္အောဝ်တဴပ္ဍဲခန္ဓ၊ အာယုက် (---)ဂျ၊ ဟိုတ်ဒါနအောဝ်လဴ၊ စံၚ်ဗဂဵုတဴလျးပၠိုတ်၊ အိုတ်ပၟတ်စှ်မွဲဖဴ၊ အတိက်တေံဟာန်၊ ဟိုတ်ဒါဂွံဖက်နှဴ၊ ဇရေၚ်ဒေံဍောတ်ဗြဴ၊ သၟိက်ဂွံသှ်ပ္တဴစိုတ်၊ သၟိက်ဂွံကၠောန်ၜိုတ်၊ အိုတ်သဗ္ဗကေၚ်ကာ၊ ဟိုတ်ဂှ်ကၠုၚ်စိုပ်သ္ကာန်၊ သ္ၚိဌာန်နာဲတံကၠာ၊ ဟီုပ္တီသီုညှာတာ၊ ဟွံမှာရကလောဗြီု။


၂။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴသၟာန်'''


ယွံလေဝ်ကလောတံ၊ ဗိုန်ဇၟံပညာ၊ နာဲတံကလၚ်၊ ပၚ်မှိၚ်သောတာ၊ တၟံဘူဝတ်၊ သတ်အနန္တာ၊ ပူဂဵုတံကၠာ၊ ပြေၚ်ဝိဝါဟ၊ ပရေၚ်ကဝ်ဂှ်၊ ကဵုဍေံဒှ်ရ၊ ကောန်ပိုဲတုန်သၟတ်၊ ရတ်အနဂ္ဃ၊ ထဝ်ဇမ္ဗူနတ်၊ ဝုတ်ကညာရ၊ ပိုဲပ္ကၚ်ရၚ်၊ မၚ်မွဲလဝ်ပၠ၊ ကောန်မၞတံရ၊ သၟိက်ပဂမာန််၊ ကောန်တြုံမ္ၚဵုထၟိက်၊ သၟိက်ဆက်နိဒါန်၊ နွံမွဲဂလာန်၊ ပိုဲသၟာန်စမ်ရ၊ ကောန်မၞးတံဆာဲ၊ မၚ်ဗၠာဲရုပ္ပ၊ အနန္တဂုဏ်၊ မသုန်ဌာန၊ ဂုဏ်ကျာ်ဓရ်သၚ်၊ ဂဵုခၠၚ်က္ဍၚ်ပြ၊ ဂုဏ်မိမကီု၊ သီုဂုဏ်အ္စာရ၊ ဂုဏ်ဒေဝတဴ၊ ဂုဏ်ကလောဝံသ၊ ဂုဏ်အိန်ဗြီုကီု၊ မသ္တီုတေဇ၊ ကတညုတ၊ ကတဝါဒဳ၊ ဂုဏ်တံဝွံပ္ညဳ၊ ဒ္ၚဳတီကီုဟာ၊ ပ္ဍဲလိုက်ဝွံအဵု၊ ပူဂဵုစှ်ၜါ၊ ပူဂဵုလဵုနာဲတံမဒှ်၊ ဟီုပြဟ်ပကဵုမှာ၊ မန်ပိဘာသာ၊ မန်လဵုမအာဒှ်၊ ခေတ္တပိဂှ်၊ ဟီုတွံညိကလော၊ ဟီုဒးရောၚ်ပိုဲတက်ဆော၊ ဟီုဟွံဒးအဴ၊ ကလေၚ်စဴသ္ၚိ၊ လုပ်ဂ္ဇံမံၚ်အဒေါဝ်ညး၊ ဟီုကဵုဂွံဒးညိ၊ ဟီုဟွံဒးဒှ်ဒိဌိ၊ ပူဂဵုဟွံတီပိၜါ၊ ပူဂဵုဟွံတီသာသနာ၊ ချိုတ်တုဲဒးအာအပါဲ၊ ဟီုဒးရောၚ်၊ ကောန်ဝုတ်ပိုဲဇိုန်ကွာဲ၊ ထပ်တဲကဵုနာဲတံရ၊ ဟီုဒးရောၚ်၊ ပိုဲကဵုပုၚ်သွ၊ ဟီုဟွံဒးကဵုဂွံစဴအာ၊ စကၟာဲတိတ်ပအာစာ၊ လုပ်ဂ္ဇံမံၚ်အကြာညး၊ ညံၚ်ဟွံဂွံကဵုဗၠေတ်သ္အး၊ ဟီုထ္ၜးညိကလောဗြီု။


၂။ '''လ္ပာ်သၟတ်တြုံသှ်'''


ယွံလေဝ်တၠသ္ၚိ ဇာတိတၞောဝ်ဗြီု။ သၟာန်နွံတဴကီု၊ ပိုဲဒးဟီုရ၊ ပ္တံပါရမဳကၠာ၊ နာနာဘဝ၊ ဟိုတ်ကုသဵုနွံ၊ စိုပ်ဘုံဝွံရ၊ ဘုံဝွံပြဲဟာန်၊ ဂၠံၚ်ဍာန်သဗ္ဗ၊ လောကုတ္တဵုကီု၊ သီုလောကဳပၠ၊ ကလောန်ၜါသာ်ပြဲ၊ မွဲဟွံဒည၊ အဲဟီုကဵုရ၊ နာဲတံကလၚ်ကၠာ၊ ကြီုဂုဏ်ပညာ၊ ပြာထာနဲကဲ၊ ဂုဏ်ကျာ်ဒ္စိတ်ပြဲ၊ ကဲဂုဏ်ဓဝ်တြဴ၊ ဂုဏ်သၚ်ဒ္စိတ်အဴ၊ နဲယျစဴဟီု၊ စတုတ္ထၛာန်ပ္ဍုန်၊ ဟီုလဝ်ပ္ဍဲဂုဏ်ဗြီု၊ ဂုဏ်ကလောထပှ်ကီု၊ ဂုဏ်အိန်ဟီုလဝ်မသုန်။ ကောန်ဍောတ်ဗၠာဲပိုဲတုန်၊ တီဂုဏ်တံဂှ်ကၠာ၊ ပ္ဍဲလိုက်ဝွံအဵု၊ ပူဂဵုနွံစှ်ၜါ၊ ပ္ဍဲဒ္စိတ်ဟိုတ်ဂှ်၊ ပိုဲစဴနှဴကၠာ၊ မန်ပိဘာသာ၊ အာဒှ်မည၊ ပၞောဝ်ခေတ္တပိ၊ ဇာတိခေတ္တ၊ လၟောၚ်လောကကီု၊ ဂတဟီုအာ၊ ညးချူတခဳ၊ ဝဍ္ဎပဳမြာ၊ ရာဇာဝတ်လေဝ်၊ ဗေဒၚ်ဟောရာ၊ ဇိက်ဗ္ၚတောမ်ၜဵု၊ တဵဵုကၠံသွံဖျာ၊ ဍိုက်ၜၚ်ဆၚ်ဍာ်၊ လၟာ်လက်ရာ၊ ချူကှ်ေဇိၚ်တပ်၊ တာန်စပ်ညဳသာ၊ ပ္ဍဲကတ်ပညာ၊ ဂၠိုၚ်ပကာရ၊ ကွတ်တြုံတံသ္ဍာံ၊ စှ်ဒ္စာံဂှ်ပၠ၊ ကောန်ဗၠာဲပိုဲသ္တိုတ်၊ လေပ်အိုတ်သဗ္ဗ၊ ပူဂဵုဂှ်ရ၊ စဟွံဒးဂွိၚ်၊ ကဵုသိုက်သၠိၚ်၊ လဗိၚ်သုခ၊ ထပ်တဲဇိုန်ကဵု၊ တွဵုမိကဵုမ၊ သွက်ဂွံဒှ်သဇိုၚ်၊ ဂိုၚ်ကေတ်ညိရ၊ ဂိုၚ်လဝ်ဂွံခိုဟ်စ၊ ဂိုၚ်ကေတ်ရကလောဗြီု။


၃။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴသၟာန်'''


ပ္ဍဲတ္ကံကြေၚ်ထဝ်၊ အသဝ်က္ဍၚ်ပြ၊ တၞောဝ်ဒတောဝ်ကၠာ၊ မအာသမ္မတ၊ ကြဴနူဂှ်ဗျိၚ်၊ သၟိၚ်ရောဇ၊ ကောန်ညးဂှ်အဴ၊ ဝရရောဇ၊ သၟိၚ်မွဲပၠန်ကလျာဏ၊ ဝရထပ်စုတ်၊ ခုတ်သာ်ဂှ်ပၠ၊ မန္ဓာတ်ၜါဆော၊ ဥပေါသထ၊ ဝရတံဒုၚ်၊ ကၞုၚ်တုပ်ပၠ၊ ဒှ်ကောန်ညးရ၊ ဥပထပ်စုတ်၊ ခုတ်နာမပၠ၊ စှ်မွဲဒတောဝ်၊ တၞောဝ်မူလ၊ မအံက်ကဵုကောန်၊ ပိုၚ်နန်ဝံသ၊ ဟွံလီုကၠိခ္ဍက်၊ ဆက်ကၠုၚ်ဂတ၊ နွံကဵုမ္ၚဵု၊ ဒဵုဩက္ကာက၊ ဥက္ကရေဇ်ကီု၊ ဟီုဂးစရ၊ ဒ္စာံလက်ပၠန်၊ ပန်လ္ၚီတော်ဆ၊ ညးတံပြေၚ်ကၠုၚ်၊ ဒုၚ်ဝိဝါဟ၊ သၞက်ကရောဲအဵု၊ မ္ၚဵုမၚ်္ဂလ၊ ဒဵုစိုပ်သၟိၚ်ရော၊ သုဒ္ဓေါဒန၊ သိရိမာယာ၊ မာယာနာမ၊ ညးတံထပ်တဲ၊ ပ္ဍဲနန်ရာဇ၊ သ္အဳသ္အဳရိုၚ်ၚ်၊ ဝေၚ်ဂြိုၚ်ဟွံဇြ၊ မိပ်ဇြိပ်လောန်ရ၊ ပကၠုၚ်ကာမ္ၚဵု၊ ဂအုပ်ထဝ်သၟတ်၊ ရေၚ်မတ်လဟဵု၊ တုဲညးဂြောပ်ဂဒဵု၊ ကဵုယာတ်ကြာထဝ်၊ တုဲညးတံပံက်ဂိုၚ်၊ အတိုၚ်နူကဝ်၊ လၟုဟ်နာဲတံရ၊ ဗော်တၠဓဝ်၊ သတြုစ္ဍးသ္ၚောဲ၊ သၟိက်ဒှ်မွဲဓဝ်၊ ကြာဖဍာန်ဆက်၊ ဂွံဓနက်လဝ်၊ ယိုက်ဂၠေၚ်ဆတ္တဝ်၊ ဗွဝ်နွံၚုဟ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်လၟုဟ်ဒှ်သမ္ပတ္တိ၊ တေံသၟိၚ်တ္ၚဲစိ၊ အာဒိနူကဝ်၊ တဆိပ်လိုက်ဗိုန်၊ လိုန်တၟံဇာထဝ်၊ ဒးအခါပၠန်၊ စက်ပန်လေဝ်ဓဝ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်သ္ၚိသၟတ်၊ ဝုတ်ပစဲကဝ်၊ ပံက်ညိရဂွံဗဵုဒ္ၚောဝ်၊ ဒေါဝ်ညးဂမၠိုၚ်ရ ကလောဗြီု။


၃။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်တြုံသှ်'''


ဂအုပ်ထဝ်ဂၠိုၚ် သီုနတိုၚ်ကၠာ ဗြဴဝုတ်ကညာ အာသီုကျာ်ဩဳ ဂၠောဲဖ္ဍောဲဆက် ယိုက်ဗက်လွဳ ပ္ဍဲကဵုတိထဳ နာဍဳမပြဲ ပ္ၚောံညံၚ်စိုပ် ဗဒိုပ်နာဲအဲ သၟိၚ်ကၚ်ပဝဲ မွဲတဲဆေဝ်တာ ပိတန်သေၚ်ဟာ တိတ်ဒၞာလတ် အရက်စာၚ်အဴ ဗြာတ်က္ၜဴဩန်ထဝ် ဒးတိတ်ကွာဲလဝ် ကၚ်ထဝ်ဒါန ဟွံရောံဒည ဟွံလဇခြာ နူဂှ်တုန်ကၠာ အာစိုပ်မုက်သ္ၚိ ပ္ဍဲက္ဍိုပ်တၞိန်စိ ရပ်ရိအေန်ဂါဲ ပန်တန်ပၠန်ကွေံ ဒးဖျေံကၟာဲ သၟာန်သၟုက်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ကၚ်နာဲရုပ်ထဝ် ပရေၚ်သံသာ ဓမ္မတာကဝ် ညးတံစွံလဝ် ဆက်က္ဍဝ်ကၠုၚ်ရ ဂအုပ်ကၟာဲမ္ၚဵု တွဵုမၚ်္ဂလ ကၠုၚ်ဇိုန်ကွာဲရ ကဵုတၠသ္ၚိပၠန် နူကဝ်မတန် ဖန်ဖက်စဳရေၚ် သမ္မတဟေၚ် ညးပြုပြေၚ်လဝ် ဂကူကၠံမွဲ ပ္ဍဲဘဒြကဝ် ပ္ညပ်တဴစွံလဝ် အသဝ်က္ဍၚ်ပြ နူကဵုဒတောဝ် တၞောဝ်ဩက္ကာက ဒဵုမစိုပ်ကၠုၚ် ဍုၚ်ကပ္ပဳလ သုဒ္ဓေါဒနသဳရိမာယာ ထပ်ကဵုတဲသၟဟ် ဒယှ်ပြာထာ နဲသာ်ဝွံကၠာ သ္ပဗက်အာဟေၚ် အတိုၚ်လၟေၚ် ပရေၚ်နူကဝ် တြုံကဵုဇံသဝ် ဗြဴလဝ်ဖလုၚ်(သၠုၚ်)ဗီုဍေံဒှ်ကၠုၚ် ဍုၚ်ကွာန်တမၠာ ဂအုပ်ထဝ်ကီု သီုနတိုၚ်ကၠာ ယာတ်ပါန်သာခါ ဟွံမှာဂြောပ်လဝ် ပူဂဵုသာ်လဵု ညးတွဵုလဝ် ထေက်ကဵုဂွံပံက် ဂၠံက်ယာတ်ရုပ်ထဝ် တိုၚ်ပရေၚ်ကဝ် အံသဝ်ပြာထာ နူသွတ်ဒဵုဇၞော် ဒုဟ်ဟွံပြံက်ဖာ ဗြဴဗြဴမွဲဟေၚ် ပေၚ်လကျန်ကၠာ ထမိက်မသုန် ဂုဏ်တြဴမှာ ဗီုဝိသာခါ နွံကၠာကျာ်ဩဳ တြဴစှော်ပန် လကျန်ဗြဴဇဳ ဗြဴသာ်ဂှ်ပ္ညဳ နွံဣန်ရဳပန် ဂပ်ဝ်ပံက်ပၠန် ဗ္စန်ပါၚ်အ္စာ နူတက္ကသိုလ်ကၠာ ပြာထာလဝ်ရောၚ်။


၄။ '''လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်သၟာန်''' 


ယွံကလောပိုဲ ဟိုဲညးဂမၠိုၚ် ပြာပ်ကၠုၚ်စိုပ်ဂွိုၚ် ရိုၚ်ၚ်အဳသ္အဳ ကၠုၚ်စိုပ်လၟုဟ်ကီု သီုကဵုကျာ်ဩဳ အခါဒှ်ပၠန် စက်ပန်လေဝ်ညဳ ပ္ဍဲကဵုကိထဳ ညဳသာကီုရ ပိုဲက္တဵုဗဒှ်အဵု မ္ၚဵုမၚ်္ဂလ ပ္ဍဲသၟတ်ၜါဂှ် ကဵုဂွံခိုဟ်စ ကဵုစေန်ဆက်အာ နာနာဘဝ ကဵုဍိုက်ပေၚ်သၟတ် ယဿဘောဂ ဟိုတ်အသံကၠာ မဟာသမ္မတ ပိုဲယဵုဒုၚ်ရ နဓဝ်ပညာ ကဵုဍိုက်ပေၚ်ညိ သ္တိပမှာ ဟွံဍိုက်ပေၚ်ဗိုန် ပိုန်ဟာန်ယုတ်မာ ဒးစရဲပၠန် ဗ္စန်အ္စာ ဗြဴယုတ်မာ ပကဵုပါမြိ ဟွံသေၚ်ပွံၚ် ပကဵုပံၚ်ညိ ယြဴဗြဴမွဲ ဗွဲမယုတ္တိ မုသာထၟုန် ဍိုက်ဍုန်တြုံသ္ၚိ လၞုဟ်တဴဒမၠိ ဒရီုသ္ၚိသ္အာၚ် ကာတ်သာဲရမျာၚ် ပါၚ်တြၚ်သၟုက်ကျောဝ် လုပ်ကဵုလဗၚ် ဆၚ်တိတ္ၚဲသဝ် ကရောတ်သအဝ် လဝ်စိုတ်သာဍာ စကၠာတိက််ကၠာ တိက်ကၠာၚုဟ်ကြဴ ဒ္ဂေတ်မယုတ် ပဋိပတ်ဗြဴ မုက်ဟွံလာၚ်အဴ ကြောသ္ၚုတောံပုၚ် ခါတ်ဂၞိန်သၠုၚ်ၚ် ကဆံၚ်ကၠုၚ်အာ ကၠတ်စိုတ်တြုံကီု ဟီုဟွံညှာတာ ဒ္ဂေတ်ယုတ်မာ ဝွံဗြဴပါပ ဗြဴသာ်ဂှ်ရ ပကဵုပံၚ်ညိ ဂုဏ်မိဂုဏ်မ ရတ်ပိပြကာ ထၟိက်မသုန် ဂုဏ်တြဴမာ ဟီုဟွံဒးရ တိတ်ပအ္စာ ဒးစရဲသၟတ် ပိုန်ဟာန်ယုတ်မာ ချိုတ်နူဝွံကွေံ ဒးနရက်ကၠာ ဒဒိုက်ရောသာ ချိုတ်အာဂွံဖဵု ဗ္ကန်အ္စာပ္ညုၚ် နူဍုၚ်တက္ကသဵု ဟီုဟွံဒးအဵု ပကဵုပံၚ်ညိ ညံၚ်ဂွံဗၠးဗယိ ပံၚ်ညိရကလောတံ။


၄။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်တြုံသှ်'''


(က) ထၟိက်မသုန်၊ ဂုဏ်တြဴဂှ်၊ ဟီုတွံကဵုရ၊

ပ္ဍဲကဵုလောက၊ ဗြဴတံသီုဖအိုတ်၊ သမ္တီအိုတ်ညိ၊

တ္ၚဲယးလာၚ်မုက်၊ ဂြးသော်တုဲကီု၊ သီုကြိယာပိ၊

ဂပ်ဝ်စှ်ေတိ၊ အာသ္ၚိညးသွံ၊ ဂွံထၟိက်မွဲရ။


(ခ) ဂ္ဇံသိပ်ထဴ၊ ဝဴဖဴဟွံဟီု၊ စီုမဍိုန်ဒ္ၚဳ၊

ဟီုသီုကျာ်ဩဳ၊ ပ္ဍဲလောကဳပျး၊ ဂးရထၟိက်ၜါ၊

မြမောဝ်ဗဗိုဟ်၊ စရှ်ဝက်ပ္ကဴ၊ ဗြဴသိုက္ခမာ။

ၜးကေတ်ကြိယာ၊ သာသာဂါံကွာ်၊ ဝွံထၟိက်ပိညိ၊


(ဂ) တြုံသ္ၚိယဲအာ၊ လွဳပရာတဴ၊ ပညံၚ်ရာမ၊

ယဝ်ဂွံစၞ၊ ညံၚ်မလဝ်စိုတ်၊ ဟွံဝိုတ်စွံလဝ်၊

ဂွံထၟိက်ဂေါဝ်၊ ပန်သၞောဝ်ဝွံပၠန်၊ နွံရတမ္ညဝ်၊

ကာလတိက်ကျဝ်၊ ကြောလဝ်ဇိုၚ်သ္အး၊ တွံလးဒၟံၚ်ပၠ၊


(ဃ) မသုန်ဂၠံၚ်ဝွံ၊ ပြုပြေၚ်ဒၟံၚ်အဴ၊ ဗြဴတုပ်ရဴမိ၊

ယိုက်ဂုဏ်တုဲစိ၊ မိကဵုမကျဝ်၊ ကျာ်ဓဝ်သၚ်သၟဟ်၊

ရတ်ပိပြကာ၊ သီုဂုဏ်အ္စာကီု၊ သီုတၠသ္ၚိဂှ်၊

သၟိၚ်မွဲဗြဴမွဲ၊ ခမဳမွဲစိ၊ ညးပိဝွံရ၊


မၞုံဣန်ရဳပၠ၊ သ္ပဓဝ်ခန္တဳ၊ လွဳပါရမဳ၊

ပ္ဍဲလိုက်ဝွံစိ၊ ညးပိဝွံပၠ၊ တၠကျာ်ဩဳ၊

မၞုံပါရမဳ၊ ကျာ်ဩဳလောက၊ ပ္ဍဲညးပိရ၊

ဓဝ်ကုသလ၊ ၜိုန်ဟွံပသ္တိုတ်၊ ချိုတ်ဂွံစဴသွဝ်။ ရဴဝွံညးတံသၟာန်သှ်တုဲမ္ဂး သ္ပတဴမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ အခိုက်ကၞာသၞက်ကရောဲမန်တြေံ နွံစှ်ပြကာရ။


၁။ ပွမသၞက်ကရောဲ လၜက်ယာတ် ပ္ဍဲဇုက်တေၚ်မ္ဂးဂှ် သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴၜါတၠတံဂှ် ဟွံဒးတိတ်ကလံ ညးဇၞော်တံ အဒေါဝ်ပူရိဿာတ် ဘာသာဇကု ဇကုမဒၟံၚ်တဴဗွဲမသၠးပွးတုဲ ဇုက်တေၚ်မၞုံတဴ ပ္ဍဲခဒမ်သၟတ်ဗြဴဂှ် မပ္တံကဵု ယာတ်ဗွိုက်လတက်သၟတ်တြုံဂှ် လၜက်စုတ်လဝ်တုဲ ပွမသၞက်ကရောဲဂှ်မွဲ။


၂။ ပွမသၞက်ကရောဲ စစၞမွဲ လဗံက်မွဲပ္ၚာန်ဂှ် ပုၚ် (ဟွံသေၚ်)ပလေၚ်ကွာၚ်ၜဲ လက်ဖက်တံဂှ် စုတ်လဝ်ပ္ဍဲလဗံက်ပ္ၚာန်တုဲ သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴညးၜါ စဟာပ်မွဲစွံတုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၃။ ပွမသၞက်ကရောဲ သၠာဲလစိန်မ္ဂးဂှ် လစိန်သၟတ်တြုံဂှ် ပအပ်ကဵုသၟတ်ဗြဴ လစိန်သၟတ်ဗြဴဂှ် ပအပ်ကဵုသၟတ်တြုံ သၠာဲဂတးကဵုသံက်လဝ်တုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၄။ ပွမသၞက်ကရောဲ ၜးသၠာဲယာတ်ဗဝိုက်မ္ဂးဂှ် သၟတ်တြုံဂှ် ပ္ဍဲမစိုပ်သ္ၚိသၟတ်ဗြဴ လ္ပာ်မသနာံမြိုၚ် သၟတ်ဗြဴမွဲက္ဍိုပ်တံဂှ် ဖုံဍာ်ကြာတ်ကြောသ္အးဇ္ၚးတုဲ ပ္တိတ်ကဵုယာတ်ဗွိုက်လတက်တၟိ ကဵုၜးသၠာဲတုဲ ပွမသၞက်ကရောဲဂှ်မွဲ။


၅။ မွမသၞက်ကရောဲထပ််တဲမ္ဂးဂှ် သ္ပာတဲသၟတ်ဗြဴဂှ် ပၠးဒုၚ်လဝ်တုဲ သ္ပာတဲမၞိဟ်တြုံဂှ် ကဵုထပ်စုတ်လ္တူဂှ်တုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။ (အဓိပ္ပါယ် ပွမသၞက်ကရောဲဝွံ ထဝ်ၜါဂတှ်ေ ညဴၚ်ရဴမစပ်ဂဟဵုမွဲဂတှ်ေဓဝ်ကီု ပၞောဝ်ကဵုၜါဇကု ကဵုဂွံဒှ်မွဲဇကုဓဝ်ညိ။ ၜါကရေက်ကဵုဂွံဒှ် မွဲကရေက်ဓဝ်ညိ၊ နကဵုစၟတ်သမ္တီဂှ် ပွမသၞက်ကရောဲသာ်ဝွံရ)။


၆။ ပွမသၞက်ကရောဲဓနက်ကံမ္ဂးဂှ် ဇုက်တောဝ််ဗၞတ်ပန်ဟတ် မွဲဇုက်ဂှ် သၠိုက်စုတ်ပ္ဍဲကံသၟတ်တြုံ သၟတ်ဗြဴၜါတၠဂှ်တုဲ ပွမသၞက်ကရောဲဂှ်မွဲ။


၇။ မွမသၞက်ကရောဲပူယာတ်မ္ဂးဂှ် ယာတ်ကဝါ မၞုံဗၞတ်အနာံၜါဟတ် ဇမၠိုၚ်တြဴဟတ် ပူဒက်စုတ်ညးၜါဂှ် မွဲစွံတုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၈။ ပွမသၞက်ကရောဲသၠိုက်ပ္ကဴမ္ဂးဂှ် သၟတ်တြုံဂှ်ပ္ကဴမွဲပး သၟတ်ဗြဴဂှ်ပ္ကဴမွဲပး ဗွဲကိုပ်ကၠာသၟတ်ဗြဴဂှ် သၠိုက်စုတ်ပးပ္ကဴ ပ္ဍဲကံသၟတ်တြုံတုဲ သၟတ်တြုံဂှ် ကလေၚ်သၠိုက်စုတ်ပးပ္ကဴ ပ္ဍဲကံသၟတ်ဗြဴဂှ် ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၉။ ပွမသၞက်ကရောဲ တုၚ်လဝ်တဲပ္ဍဲဍာ်မ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲဍာ်သၠိုၚ် မပ္တံကဵုသၠိုၚ်ထဝ် သၠိုၚ်ဩန်မွဲမွဲ တဲပုၚ်သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴ ၜါတၠတံဂှ် ကဵုတုၚ်လဝ်ပ္ဍဲဍာ်ဂှ်တုဲ ပွမသၞက်တြကရောဲဂှ်မွဲ။


၁၀။ ပွနသၞက်ကရောဲ စဝ်ဖျေံဍာ်ပ္ဍဲက္ဍိုပ်မ္ဂးဂှ် ကၞုသၚ် ဟွံသေၚ် ဍာ်သၠိုၚ် မပ္တံကဵုသၠိုၚ်ထဝ်သၠိုၚ်ဩန် စုတ်လဝ်ဍာ်မြမောဝ် ကေုာံ ရတ်ဒ္စိတ်သာ် တဵုစုတ်ပ္ကဴကြေၚ်တုဲမ္ဂး စဝ်စရိုဟ်ဖျေံနူလ္တူက္ဍိုပ် သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴၜါတၠ ဒှ်ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။

(ဣဝွံ ဒှ်ပွမသၞက်တဴကရောဲ စှ်ပြကာရ)


ပၞောဝ်စှ်ပြကာဂှ် နဲဂွံဗဗွဲကဵုကွေတ်ဝါဒ၊ ဘာသာ အလေံဂကူမန်၊ ဗုဒ္ဓဘာသာဂှ် ရုဲစှ်ကေတ်တုဲ မ္ဒးသၞက်ကရောဲတဴအိုတ်ရောၚ်၊ ဂတကောကဵုဒေံ မိကဵုကောန် ကောန်ဗြဴကဵုမ ဂတဒေါဝ်ပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲရံၚ်ပွမသၞက်ကရောဲ၊ မဗဗဗွဲထေက်ကြိုက်အိုတ် မယေန်သၞာၚ်အိုတ် မရာၚ်ဆာဲအိုတ်ဂှ် ရုဲစှ်ကေတ်တုဲ ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် သွက်ဂွံပစၟတ်သမ္တီဗွဲမဍာံပြ၊ ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်ဂှ် နကဵုဝိနဲပါဠိ ဗွဲသၟဝ်တေံဟေၚ် ဂပ်ဝ်သမ္တီအိုတ်ညိ။


ဩဒပတ္တကိနဳနာမဥဒကပတ္တံအာမသိတွာဝါသေတိ၊ ပါဠိဝိနဲပါရာဇိကဏ်၊ သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပိုဒ်၊ အရထတုန် ဩဒပတ္တကိနဳနာမ၊ ၚ်ယၟုမ္ဂး ဩဒပတ္တကိနဳ။ ဥဒကပတ္တံ၊ န်သၠိုၚ်မပေၚ်တဴနကဵုဍာ်။ အာမသိတွာ၊ ဇွိတ်သပေါတ်တုဲ ဝါသေတိ၊ ပ္ဍံကဵုဒၟံၚ်ရ။


'''ဩဒပတ္တကိနဳတဳ၊ ဥဘိန္နံဨကိဿာ ဥဒကပါတိယာဟတ္ထေ၊ ဟတာရေတွာ။ &quot;ဣဒံဥဒကံဝိယသံသဌာ အဘေဇ္ဇာဟောထာတိ&quot; ဝတွာပရိဂ္ဂဟိတာယ ဝေါဟာရနာမမေတံ၊ နိဒ္ဒေသေပိဿ၊ တာယသဟ ဥဒကပတ္တံအာမသိတွာ၊ တံဝါသေတဳတိ ဨဝမေတ္တော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ပွံက်သိက္ခာပိုဒ်ဂှ် ပါရဇိကဏ်အဌကထာ။'''


အရထတုန်- '''ဩဒပတ္တကိနဳတိဨတံနာမံ၊''' ၚ်ယၟုဩဒပတ္တကိနဳဂှ် '''ဥဘိန္နံ၊''' ဒဒက်ကဵုသၟတ်တြုံ သၟတ်ဗဴါဂမၠိုၚ်ၜါ၊ '''ဟတ္ထေ၊''' န်တဲဂမၠိုၚ်။ '''ဨကိဿာ၊''' ဍေံမဒှ်မွဲ။ '''ဥဒကပါတိယာ၊''' ပ္ဍဲသၠိုၚ်မပေၚ်တဴနကဵုဍာ်။ '''ဩတာရေတွာ၊''' ကဵုဖျေံဏာအိုတ်တုဲ။ '''တုမှေ၊''' ၚ်သၟတ်တံညးဂမၠိုၚ်။ '''ဣဒံဥဒကံ၊''' ၚ်ဍာ်ဝွံ။ '''သံသေဌံ၊''' ၚ်မနှဴရဴမွဲစွံ။ '''အဘေဇ္ဇံ၊''' ၚ်ဟွံဂွံပါ်ဒကးပြးဆာဲအာ။ '''ဟောတိဝိယ၊''' ညံၚ်ရဴမဒှ်တဴကီု။ '''တထာ၊''' တုပ်တဴညံၚ်ရဴဍာ်ပၠန် တန်တဴမွဲသၠိုၚ်ဂှ်ကီုရ။ '''သံသဌာ၊''' ၚ်မနှဴရဴမွဲစွံ။ '''အဘေဇ္ဇာ၊''' ၚ်ဟွံဂွံပါ်ဒကးပြးဆာဲအာ။ '''ဟောထ၊''' ဩဝ်ကဵုဒှ်အိုတ်ညိ။ '''ဣတိ၊''' ရဴဝွံ။ '''ဝတွာ၊''' သ္ဂးအိုတ်တုဲ။ '''ပရိဂ္ဂဟိတာယ၊''' ဍေံမဂပ်ဝ်မသီကေတ်အပိုၚ်။ '''ဣတ္ထဳယာ၊''' ဒဒက်တဴကဵုသၟတ်ဗြဴ။ '''ဝေါဟာရနာမံ၊''' ယၟုမဒှ်ဟိုတ်ဂပ်ဝ်ကော်ခဴစရ။ '''အဿ၊''' ဒဒက်တဴကဵုပိုဒ်မ္ဂး။ ဩဒပတ္တကိနဳဂှ်။ '''နိဒ္ဒေသေပိ၊''' ပ္ဍဲအရာမစၞောန်ထ္ၜးဗွဲတြးကီုလေဝ်။ '''တာယ၊''' ကေုာံသၟတ်ဗြဴဂှ်။ '''သဟ၊''' မွဲဟာန််။ '''ဥဒကပတ္တံ၊''' န်သၠိုၚ်မပေၚ်တဴနကဵုဍာ်။ '''အာမသိတွာ၊''' ဇွိတ်သပေါတ်တုဲ။ '''တံဣတ္ထိံ''' န်သၟတ်ဗြဴဂှ်။ '''ဝါသေတိ၊''' ပ္ဍံကဵုဒၟံၚ်ရ။ '''ဣတိဨဝံ၊''' ရဴသာ်ဝွံ။ '''အတ္တော၊''' န်အရထ။ '''ဝေဒိတဗ္ဗော၊''' စိုန်ဂပ်ဝ်သမ္တီ။ ပွမသၞက်တဴကရောဲအိုတ်ရ။


အဓိပ္ပါယ်ပ္ဍဲဍာ်မွဲသၠိုၚ် ဍေံမဒှ်မွဲဓဝ်ဂှ် စုတ်ဗပေၚ်လဝ်ပ္ကဴ ဍာ်မပြဲ တဲပုၚ်သၟတ်ၜါဂှ် ကဵုဖျေံစွံလဝ်တုဲ ညံၚ်ရဴဍာ်မၜိုဟ်ဂံက်ကီု၊ ကဵုဂွံၜိုဟ်ဩိုဟ်တဴညိ။ ညံၚ်ရဴပ္ကဴဝွံကီု ကဵုဂွံထတ်ယုက်တုဲ ရာၚ်ဆာဲဒၟံၚ်လၟိုန်ညိ တုပ်သၟဟ်ကဵုဍာ် ဟွံပြးဒကးအာဂှ် လ္ပကဵုပိုဲပြးဒကးအာတုဲ ကဵုဂွံတန်တဴ လုကဴမွဲအာယုက်ညိ။ ရဴဝွံ မဂွံဂိုၚ်ကေတ်နိမိတ်သၞဲ မဆာဲဒးရးတံဂှ်ရ၊ သၠိုၚ်မပ္တံကဵု ထဝ် ဩန် သၠုယ်သၠာ် ဓရိုတ် ဒါန်တံဂှ်ဂွံဖအိုတ်ရ၊ ရန်တၟံအာဓာန်ဂတ သွက်ညးၜါဂှ်တုဲ အ္စာမ္ၚဵုတံ ရာဒၞာမိက်ကဵုနာနာသာ်မာန်ရ၊ အ္စာလဵုတံဂှ် ဂါထာမပ္တံစိန္တာမဏိဂှ်လေဝ် ရာဒၞာကဵုအိုတ်ရ၊ ပၞောဝ်နဲဂမၠိုၚ် နဲပိုဲမန်ပွမက္ၜထၟထပှ်ဂှ် နွံမွဲသာ်ပၠန်ရ။


* '''ကဗျဗီုက္ၜထၟဓုပ်'''


၁။ ပြေၚ်ကောန်ထပ်တဲ၊ နဲယအ္စာ၊ ပမှာသတိ

ထၟမွဲစိ၊ နကြိဟီုဖ္ဍုန်၊ ပ္ဍဲဂုဏ်ကျာ်မွဲ၊

ကောန်ပိုဲကွေံကြာန်၊ ကဵုတီမာန်ညိ၊

ကဵုတိုန်စိုတ်လောဲ၊ ပ္ဍဲဂုဏ်ကျာ်ဂှ်၊ ပြဟ်ကဵုတီညိ၊


၂။ ထၟဒုတိယ၊ ဂုဏ်မိမကၠာ၊ ပိုၚ်ခြာအာဒိ၊

ဂိတုတ္ၚဲစိ၊ ၜါပၠန်ဂ္ညိဗ္ဂါ၊ လလောၚ်ကြာကတ်၊

ဓဝ်နာံရုပ်မာ၊ နွံၜါဒမၠိ၊ ဗွဲယုတ္တိသၟတ်

ကောန်ပိုဲဗိုန်ဗတ်၊ ပကဵုဆောတ်ပ္ကာန်၊ ကဵုဂြၚ်မာန်ညိ၊


၃။ ပိဋကတ်အဵု၊ ကဵုတိုန်မာန်ညိ၊ ထၟပိကၠာ၊

တဳဏိလောကာ၊ သၚ်္ခါရသၟဟ်၊ တဝှ်ဗောဓိ၊

ကဵုကောန်ပိုဲသ္ကိုတ်၊ ပ္တိုန်စိုတ်မာန်ကၠာ၊ ညာဏ်မှာမုနိ၊

တသိုက်သုခိ၊ လာဘိိမပြဲ၊ ကဵုလောဲသွာညိ။


၄။ ထၟပန်ကျဝ်၊ ဓရ်သစ္စပန်၊ ဟီုဗ္ဂန်နကြိ၊

နဓရ်ပန်ဂၠိ၊ ဓရ်သဳလပန်၊ ဟွံဂွံခၠန်မာ။

နုၚ်နိဓိပန်၊ ပကဵုခၠန်သ္ကဲ၊ မၞိက်ဗၠဲဒွါ၊

ကဵုကောန်ပိုဲမြာ၊ ပကဵုမှာခၠန်၊ ကဵုဗိုန်က္ညန်ညိ။


၅။ ထၟမသုန်၊ ဝိနဲမသုန်အဵု၊ ကဵုတဵုစိုတ်ညိ၊

မသုန်သာ်စိ၊ ခန္ဓဂ္ညိလဝ်၊ ဗွဝ်ကာယျော၊

ပိုန်ဟာန်ထဝ်ဩန်၊ ကဵုဗိုန်က္ညန်ပြဲ၊ ဗ္ဂဲသိလ္လော၊

ကောန်ပိုဲတန်ရော၊ ပ္ဍဲလောကဂှ်၊ ကဵုဂွံဒှ်ညိ၊


၆။ ထၟတြဴ၊ ပဌာန်တြဴဂှ်၊ တဝှ်ဗောဓိ၊

တြဴသာ်စိ၊ ဗွံယုတ္တိရော၊ ဒှ်ဂကူဓဝ်၊

ဖဿတရဴ၊ တိုၚ်သဘဴဂှ်၊ ကျာ်တြဲတွံလဝ်၊

ကဵုဂွံဇၞော်ပၟဝ်၊ အသဝ်မပြဲ၊ ပ္ဍဲကောန်ပိုဲညိ။


၇။ ထၟထပှ်၊ ရတ်ထပှ်မြာ၊ ကဵုသာဓာစိ၊

ဗောဇ္ၛၚ်္ဂဂ္ညိ၊ မုနိတွံလဝ်၊ ဓရ်အရဳပြဲ၊

လောကဳတိုန်ကီု၊ သီုလောကုတ္တဵု၊ ဟိုတ်ဖဵုၜါနဲ။

ကဵုတိုန်စိုပ်လောဲ၊ နဲကျာ်ဂမျိုၚ်၊ ဂတိုၚ်ခဳညိ။


ရဴသာ်ဝွံ ပ္တိုန်သိဒ္ဓိရာဒၞာမိက်ၜထၟ-၇-တုဲမ္ဂး၊ သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴတံညးၜါ ကလံကျာ်ဓရ်သၚ်မိမအ္စာ နော်နာဲတံတုဲ ဗ္ဂူဗြဲရတ်ရ၊ သွက်တၠသ္ၚိဌာန်တၟိတံ၊ ဂွံဒှ်တမ်ရိုဟ်ထဝ်ဩန်ဂှ်ရ၊ '''တြုံမွဲဒၠေၚ်ကီု - မိမွဲဣဝဵု''' ရန်ကဵုဂလာန်ဝွံတုဲ လ္ပာ်သၟတ်ဗြဴတံစုတ်ဩန်တမ် မွဲဒကေဝ်မ္ဂး လ္ပာ်သၟတ်တြုံတံ မ္ဒးစုတ်ဩန်တမ်ၜါဒကေဝ်ရောၚ်။ ဂအုၚ်မာဲသုတ် မဂြောပ်လဝ်ကဵုယာတ်ဍောတ်ဂှ်ပံက်တုဲ နကဵုတဲသၟတ်တြုံ ရပ်ဂအုပ်မာဲသုတ် ဇိုန်ကဵုမိမသၟတ်ဗြဴ နကဵုသၟတ်ဗြဴဇိုန်ကဵုမိမသၟတ်တြုံတုဲ၊ သၟေဟ်နူဂှ် ပရအ်ကဵုပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ်ရ၊ ကာလအပ်ခဒမ်သ္တိက်ဂှ် သၟတ်တြုံ သၟတ်ဗြဴ သီုညးပွဳပွူၜါၜါ ပ္ဍဲမလုပ်ခဒမ်သ္တိက်တေံ ရဲသၟတ်ဗြဴတံဂှ် စဵုဒၞာထံၚ်ကၚ်ကီု လ္ၚဵုလုပ်တိက်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒၞာဲသ္တိက်တုဲ အာတ်တဴတၟာဲလေဝ်နွံကီုရ၊ ကိစ္စသၞက်ကရောဲတုဲအိုတ်မ္ဂး ညးဗ္စပုၚ်ပရအ်ၜံက် ဒုၚ်တၟုယ်တုဲဒှ်အိုတ် ကာလပူရိဿာတ်သၟတ်တြုံတံ မစဴဂှ် ဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵု စၞအာဟာရမွဲခဝက် ၜံက်မွဲတၞုၚ် တၠသ္ၚိတံကဵုတၟာဲလေဝ် နွံကီုရ။ ကေၚ်ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲတုဲ ပေၚ်ထပှ်တ္ၚဲမ္ဂး ညးတၠသ္ၚိဌာန်ၜါဂှ် မ္ဒးအာကလံခမ်သဳသီုၜါလ္ပာ် ကေုာံ နော်နာဲညးဇၞော်တံအိုတ်ရ၊ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် အာကလံသီုကဵုပရေၚ်တၟာဲလေဝ်နွံကီုရ၊ ကာလကလံတုဲမ္ဂး ညးဇၞော်မဒုၚ်ကလံတံဂှ် သွက်ညးၜါဏံ ဂွံဒှ်တမ်အရာကလောန်အိုဿီုတုဲ ၜိုတ်ထေက်ကြိုက်ကဵုညးတံ ညးတံရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် နကဵုဩန် နကဵုကပေါတ်နာနာသာ်လေဝ် နွံကီုရ။


* '''ပွမသ္ပမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ မပ္တံကဵုဟိုတ်မွဲမွဲ'''


သၟတ်တြုံ သၟတ်ဗြဴတံညးၜါ၊ ဟိုတ်နူလုလောန်အာတုဲ တန်အာဂဝ်ဂၞဴမ္ဂး ယဝ်ပၟိက်နွံသွက်ဂွံပ္တုဲ ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲပၠန်ဂှ် ဗွဲကိုပ်ကၠာမ္ဒးအာကလံဗဴ သၠာဲနုၚ်ဗဴတုဲ သ္ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂွံကီုရ၊ ယဝ်ဟွံဂွံကလံမ္ဂး ညးတံဟွံသ္ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ၊ မွဲသာ်ပၠန် ကာလဗ္တံ ယြဴသၟတ်ဗၠာဲမွဲ။ တိုန်ဓရီုတက်ကျာ ဟီုအရေဝ်လ္တူသ္ၚိသၟတ်ဗြဴမွဲတုဲ မိမသၟတ်ဗြဴဂှ် ဒဗဒးတုဲ ရပ်ကေတ်စဳရေၚ်စကဵု ကောန်ဝုတ်လေဝ်နွံကီု၊ သၟတ်ဗြဴမွဲ ဗက်အာသၟတ်တြုံကီု၊ သာ်ဝွံ မိမနွံတာလျိုၚ်သီုၜါလ္ပာ်ဂှ် ကော်ဂွံညးဇၞော်မွဲၜါတုဲ အာလဴပူစအိုတ်ရ၊ တုဲညးတံရုဲစှ်ကေတ် တ္ၚဲခိုဟ်မွဲတ္ၚဲတုဲ ပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲလေဝ်နွံကီု၊ ဟွံသေၚ် ပွမပ္တုဲကေတ်ဗွဲခ္ဍန်လေဝ်နွံကီုရ။


* '''ပွမပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဗွဲခ္ဍန်'''


ဟိုတ်နူသၟတ်ၜါဂှ် လုလောန်အာတုဲ တန်အာဂဝ်ဂၞဴမ္ဂး၊ မိမနွံတာလျိုၚ်သီုၜါလ္ပာ်ဂှ်၊ လဴထ္ၜးဟီုသၚ်ရိုဟ် ကေုာံရၚ်သ္ကံတုဲ ရုဲစှ်ကေတ်တ္ၚဲခိုဟ် စိုပ်တ္ၚဲခိုဟ်ဂှ် ဘိက်ကော်ကေတ်ညးဇၞော် သီုၜါလ္ပာ် ဗၞတ်ပိပန်တုဲ လ္ၚဵုဗ္စပုၚ် လ္ၚဵုဖျုၚ်စၞဍာ် ဗ္စကွာၚ်ၜဲတုဲ၊ သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴတံညးၜါ ကလံမိမၜါလ္ပာ် သွက်ဂွံပစၟတ်သမ္တီအိုတ်ဂှ်လေဝ် ပ္တုဲကေတ်ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ဗွဲခ္ဍန်ရ။


* '''လိက်သၟာန်ကောန် (မွဲနဲပၠန်)'''


နူလဵုနာဲတံကၠုၚ် နူဍုၚ်နူရးဟာ၊ ကျိုၚ်ကျဝ်ဗြံက်ဗြကီု သီုကြိယာဗာ။ နူဂယးပြဟ်ဟိုပ်ဟိုပ် ကၠုၚ်စိုပ်ဌာန်ပိုဲဝွံကၠာ၊ ရိုဟ်ဂိတုရိုဟ်တ္ၚဲ ပိုဲဟွံညာတ်မွဲဝါ၊ မူပၟိက်ကိစ္စပၠန် စိုပ်သန္ထာန်ပိုဲဝွံကၠာ ပိုဲသၟာန်သီုမေတ္တာ လ္ပာ်လဵုညးအာကၠုၚ် မူပၟိက်ကိစ္စရော ကလောပိုဲညးကၠုၚ် တိချဳၜဳကလိုက်၊ ခတိုက်ဂၟာကွာ်ကၠုၚ် တြုံတြုံဗြဴဗြဴပ္ညုၚ် ကၠုၚ်တဴဗွဲမဂၠိုၚ် ယာတ်ပုံယာတ်စက်ကျိုၚ် တိုၚ်နရေၚ်လဝ် ဂ္ဇံဒၟံၚ်ၜါၜါသၞောဝ် ညံၚ်အၚဝ်သွံစဖျာ လ္ၚဵုဂှ်ဗိုက်ယာတ္တံမှာ ညးဗျုမံၚ်ဂတကၠာ၊ တြုံတြုံဗြဴဗြဴကၠုၚ် မံၚ်တရေၚ်ဗ္ဂါ၊ စိုပ်သ္ၚိဂ္ဇံဂြီုဂြီု၊ ကသေဲဟီုမံၚ်သာသာ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဖျေၚ်မုက်မတ် ကၠတ်ရံၚ်ပိုဲကၠာ လ္ၚဵုဂှ်မိန်လဝ်န၊ အဇညံၚ်ညးသွံဖျာ၊ လ္ၚဵုဂှ်စရှ်ကၠုၚ်ပ္ကဴ ညံၚ်ညးစဴနူကၞာ ဟွံသေၚ်တၠိၚ်တရဴ လုပ်ဇူတဴသ္ဂးဟာ ဟိုတ်ဟွံသေၚ်ဂြောဝ်လဴပ္ညုၚ် ဂၠာဲအာတ်စပုၚ်ဘာ ညာတ်သ္ၚိပသာလာ လုပ်ဇူဟာနာဲတံ မူပၟိက်ကိစ္စပ္ညုၚ် ကၠုၚ်စိုပ်သ္ၚိပိုဲဏံ၊ ဟီုဒးဂွံမံၚ်လံ ဂွံဂ္ဇံတန်တဴ၊ ယဝ်ဟီုဟွံဒးအဴ က္လေၚ်စဴလေဝ်ပြဟ်ပြဟ်၊ မံၚ်လံတုဲဂၞဴကှ် ကလောတံဒှ်လၟောၚ် ပုၚ်သွဟွံဂွံရောၚ်၊ ဓးဍောၚ်စဴဂၞဴဂၠောဝ်၊ ယဝ်က္လောပိုဲဟီုဒးရ၊ ပုၚ်သွစုတ်ကွာဲလဝ် ဂွံဒက်မိတ်ဆတ္တဝ်၊ ဆက်တဝ်အာဗွဲဂတ မူဟိုတ်ပၟိက်ကိစ္စ ဟီုရက္လောပိုဲ ပဳတိသောမနုဟ်ဩဟ်၊ သှ်ပ္တဴဓဝ်မေတ္တာ အတိက်ဒါန်တမၠာ ကောန်ပိုဲၜါဝွံအဴ ဂွံဟုဲဟာဲဇန်ပ္ကဴ ပူဇဴကျာ်ဓဝ်သၚ်၊ ဒါန်အတိက်တေံရီုဗၚ် ကုသဵုရၚ်တၠုၚ် ပိုဲကၠုၚ်လၟုဟ်ပ္ညုၚ် ကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မနုဿ ပူဂဵုၜါဝွံ ရာဒၞာကုသဵုပြေၚ် ဆက်ကၠုၚ်ကောံပရေၚ် လၟေၚ်ဓမ္မတာသတ် ဒှ်တိုန်ဝုတ်ဗၠာဲသၟတ် ဟွံဆောတ်သီုညးၜါ အာတ်ပါၚ်မိကဵုမ။


ဒးသၟာန်သၟုက်ကလိုက် ခဒုၚ်ကၠုၚ်အာ ယဝ်ဂၠိုၚ်ကဵုဝါရ ကြိုက်စိုတ်ဒးမတ်ကၠာ၊ က္လောညးၜါတလ၊ ဖျေံလဝ်မှက်စာံရ ပြံစဇဗၠုသၠကၠာ၊ ရံၚ်ဂိတုတ္ၚဲခိုဟ်ပ္ညုၚ် ဖာတ်ကၞာတ်ဂွံကၠုၚ်အာ၊ စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ်အခါ နကျတ်ဒးကာလရ၊ဒိတ္ထဳနကျတ်ပြဲ ဂိတုတ္ၚဲလေဝ်သ္ဍာံပြ လၟေၚ်ပ္ညုၚ်လၟေၚ်တရဴ လၟေၚ်ဒ္ဂေတ်ဗဴကဵုလ၊ ဟီုပၟိၚ်က္လောဂမၠိုၚ် နာံမြိုၚ်သီုဝံသ၊ ရိုၚ်ရိုၚ်သ္အဳသ္အဳ ကသဳကၠုၚ်ဝါနိဇ္ဇ၊ ကျိုၚ်ကျဝ်ဒးရးရ တုပ်အဇညံၚ်ညးဍုၚ်၊ လ္ၚဵုဒုန်လ္ၚဵုစေဲဂၠုၚ် ပၠာံကၠုၚ် ညံၚ်ညးအာပေါဲ စိုပ်သ္ၚိက္လောအဲ ကွာ်သဲတိုန်ကၠုၚ် လ္ၚဵုယိုက်ဒံဖာန် လ္ၚဵုယိုက်ဗိုက်ပုံစက် လ္ၚဵုတက်ယာတ်ချီု ကျိုၚ်ကျဝ်လဝ်ညံၚ်ကောန်ဗြီုသအဳ သဝဳစိုက်အဏံ၊ ယာတ်ကြာသီုသၠိုၚ်ထဝ် စွံရေၚ်လဝ်ကဵုဒံဇဗၠု သွက်ပ္ကဴခၠံကၠုၚ် ကလံဇိုၚ်ခမ်သဳ တိုၚ်သၞေံပြဝေဏဳ ညဳသာကဵုဂလာန် ဆက်ဆေန်နူအဓာန် ဗက်ဂလာန်ဗဴကဵုလ၊ မန်ဒိုၚ်မန်ဒကၠာ မန်ညဘာသာရ၊ ပြဝေဏဳမန်ပိကီု ပုံအဂီုနူမူလှ၊ ဆက်ကၠုၚ်နူတိဏံ ဗြီုထပှ်ဂွံကၠိမ၊ ကြဴတဲက္တဵုဒှ်ပၠန် ရာဇာသာမန္တ အခိုက်နူမူလ နွံတုဲဒးပဗက်၊ ဒှ်ကၠုၚ်နူအဆက် သၞက်ကြကတ်ဝိဝါဟ ကောန်ဗၠာဲပိုဲမွဲရ သၟိက်ကၠုၚ်ပဂမာန် ဂွံဒှ်က္လောအဓာန် ဆက်တဝ်အာဗွဲဂတ ကဵုဍေံဒုၚ်ကၠောန် ကမၠောန်ဥပ္ပကာကဵုမိမ လၟေၚ်ဝိဝါဟ တိုတ်ထ္ၜထပ်တဲညိ ပိုဲပလံၚ်ဗ္စိုပ်သ္ၚိ သၟိၚ်မိမၜါရောၚ်အဴ။


ယွံလေဝ်က္လောဂမၠိုၚ် နာံမြိုၚ်သီုတြုံဗြဴ လၟေၚ်ပ္ညုၚ်လၟေၚ်တရဴ လၟေၚ်ဒ္ဂေတ်ဗဴကဵုလ၊ ဒးရးမံၚ်ကီုရ၊ ဣတေံတံကၠုၚ်ပဂမာန် အတိုၚ်သၞေံပြဝေဏဳ ညဳသာမံၚ်ကဵုဂလာန် အရေဝ်နွံပိုဲဒးသၟာန် ဂလာန်ဒှ်ပိုဲဒးဟီု လၟုဟ်ရလေဝ်က္လောဗြီု ကၠုၚ်သ္အဳဂြီုပေၚ်မံၚ်သ္ၚိ နာဲတံသၟိက်ဂွံပဂမာန် အာတ်ပါန်မံၚ်မိကဵုမ ပ္ဍဲကဵုကောန်ပိုဲစိ ဒှ်မံၚ်ၜါပိပန် ကောန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုရော ပိုဲဟွံတီ ထေက်ကြိုက်ရောၚ် ပိုဲသ္ဂောံတီသန် လၟုဟ်နာဲတံကၠုၚ်သၟာန် ပဂမာန်ကဵုဒုၚ်လလောန်၊ ဂွံဒုၚ်ယွံအဳဂှ်လေဝ်ဝါတ်လောန် ကောန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်လေဝ် ဟွံဂွံတီ၊ အရေဝ်ဂၠိုၚ်တုဲပိုက်ဝါတ် ဇိုၚ်ခၠိုၚ်တုဲညာတ်ဆီ၊ သာ်ဝွံအရေဝ်ဗဴကဵုလ ဒးဂိုၚ်သ္တီ တိတ်ဒုၚ်ယွံအဳရောဒးဏီ၊ ကၠာဟွံမုတ်ဒွး၊ ညံၚ်မတ်ဗြဲပ္တိုန်မတ် နကျတ်တေံပြးဇး၊ မာတ်ကောန်ပိုဲဒှ်ကွေံ တီစိုတ်ဍေံရောဟွံမာန်၊ ကောန်လ္ၚဵုရော နာဲသၟိက်ဂွံသၞက် ကောန်လ္ၚဵုရော နာဲတံသၟိက်ဂွံဆက်ဒါန်၊ မူယၟုယယွံဒေံဗြဴ မိဒေံဗြဴဍေံကီု ဟီုဒးဂၠံၚ်ဍာန် ပိုဲတီတုဲရောၚ် ပိုဲဂမာန်ဝွံ ဆက်တဝ်အာဗွဲဂတ ပ္ဍဲဒေါဝ်ပူရိသာတ်ဂၠိုၚ် ဟီုစရက္လောဗြီု။


ထံၚ်ကတောဝ်ကၞပ်က္လၚ် ပၚ်မှိၚ်ရက္လောဗြီု၊ အတိုၚ်ဒ္ဂေတ်ဗဴကဵုလပ္ညုၚ် ဆက်ကၠုၚ်နူတမၠာ ရံၚ်စကဵုဟောရာ အ္စာတံဟီုနၚ်တုဲ ဒိတ္ထဳနကျတ်တုဲ တ္ၚဲဏှဲနှဴသက္ကရာဇ်၊ ပါပဟွံညာတ် သာမျဇိုက်ဂွံညဳသာဇိုက် လက်စက်ဂတာ အ္စာတံဂၞန်တးရံၚ် က္လိဂွံလာဘံ ဗိန္ဒောတိတ်ရံၚ်စ၊ ဗက်ပ္ဍဲပုံပၟာ ဇာတာနိဒါန်ရ ဒးဇာတ်သၟိၚ်ကုသ ဂွံဂယကျာ်ပဘာ ရန်ကဵုပုံဂှ်ပၠန် ဖန်စက်ဂတာ ညံၚ်အိန်ကဵုသုဇာတာ ဟောရာဟီုလဝ်ရ၊ ဂွံပြေၚ်ဝိဝါဟ ခိုဟ်စသီုၜါ ပိုဲပလံၚ်ဗ္စိုပ်ကၠာ တမ်ဇိုၚ်မိမၜါရောၚ်အဴ။ ။ ရိုဟ်ဂိတုရိုဟ်တ္ၚဲ ပိုဲလေဝ်ဟွံညာတ်မွဲဝါ ဇက်ဗဵုကတဵုရး နူဂယးကွိုန်တုဲကၠာ စိုပ်ဍုၚ်ကွာန်ပိုဲ လုပ်သီုတြုံဗြဴသ္အဳဗ္ဂါ၊ ကၟပ်ညံၚ်စဏဗ္ၜူ ညံၚ်ညးမသုၚ်သုရာ ၜိုန်ပိုဲဟီုဆေဝ်တာဒနာ မံၚ်တန်ကဵုတန် လ္ၚဵုဂှ်ယိုက်နပၠန် ကၟန်ခၜၚ်ပ္တိုန်သ္ၚိ ခါရံၚ်စှ်ေဖာဲတိ ဒှ်မၞိဟ်ၜါပိစှော်၊ လ္ၚဵုကွာ်အာ လ္ၚဵုကွာ်ကၠုၚ် ရပ်ဒုၚ်သီုလေံတၞဟ် လဟီုကြံကြသ္ကာတ်မြဟ်၊ ဒှ်ညံၚ်လထဴလှောၚ်၊ ကၠုၚ်ပညံၚ်ဒမၠကမၠတ် သ္ၚေဝ်မတ်ဒှ်ပၠိၚ်ပၠောၚ်၊ မူပၟိက်ကိစ္စသ္အး ဟီုဒးဂွံဗၠးလၟောၚ် ယဝ်ဟွံဒးအဵု ပ္အပ်ကဵုတဲထာမ္မရောၚ် သၞောဝ်လျိုၚ်ဆုၚ်ပ္ကာန်ပၠန် ဒးအာအာတ်သန်ၜါဍောၚ်၊ ဖေက်နာဲတံဒးလၟောၚ် လုပ်တဲထာမ္မရောၚ်ကၠာ အပေါတ်ထိုၚ်န မာဒေါံဖာန်ဖျဴဏာပြး ပအောန်စိုတ်ညိဏး အရေဝ်ဒှ်ပိုဲဒးဟီုလဝ် က္လောတံသၟိက်ဂၠာဲသဝ် လဝ်သဘဴပ္တိဃာတ်၊ ကောန်ဗၠာဲနာဲတံ ကဵုဗီုပြၚ်ပိုဲဟွံဂွံညာတ် ဖေက်ဒှ်မၞိဟ်ပရာတ် ဝါတ်ဂါတ်ဟီုဟွံမာန် စပ္ဍဲဘုတ်ဍေံဒီုဘာ သုၚ်သုရာကၠံၚ်ပ္ဍဲဍာန်၊ ပဟိုတ်နွံကဵုဂလာန် ပိုဲဒးဟီုကလးလဝ် ဍေံနွံကဵုကောန်ဗြဴ ကြဴဗက်ဟီုဆတ္တဝ် ခါရနာဲတံနွံ မၞိဟ်ဒုၚ်လျိုၚ်ပိုဲဂွံတိတ်ဂိုၚ်လဝ် လျိုၚ်ဟွံမွဲဆတ္တဝ် ပိုဲကၠုၚ်တသဝ်ပါန် ပိုဲဟွံဒုၚ်တဲရ ဟွံဂံၚ်ပကောန်ဂမာန် ဗွဲကြဴဒးထုဲကြာန် ဂလာန်ရဏုက်မံၚ်ကၠာ မၞိဟ်လုဟ်ဍေံခါဖျာ ပိုဲဒးဟီုတာလဝ်အရေဝ်ရောၚ်။


ထံၚ်က္တောဝ်ကၞပ်က္လၚ် ပၚ်မှိၚ်ဟီုကဵုရောၚ် ကလုဲညးဂှ်ထေၚ် ခလေၚ်ညးဒးထာတ်၊ ဆုထ္ၜောံညးဂှ်ဒါတ် မာတ်တဲဍာံမာဲတံကၠဟ် ပထဍံတဲညးဏီ ကဵုဂွံခၠေဝ်သှ် အကြီုကောန်ပိုဲဂှ် တွံကဵုနာဲတံကၠာ ရုပ်သာ်သရာဲကၞာတ် ညးညာတ်ဒးနွံမေတ္တာ၊ ဒၞာဲညးညာတ် သၟိက်ဂွံပဂမာန် ကၠုၚ်သၟာန်မံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုဝါ၊ အရက်ဘိၚ်ပါဲကၠာ ၜိုန်လတ်ဆာဍေံဟွံစ ဟီုဂၠိုၚ်ဒှ်ညံၚ်ခလှာန် ဩိုပ်သၟာန်ဂွံရ ကၠောန်စညံၚ်ကၠ မြက်စာလောဘဂၠိုၚ်ကဵုသာ် ဟိုတ်ဂှ်ဒးသၟာန်ကၠုၚ် သၟိက်ဂွံပဂၟာန်တမ်ဇိုၚ် ပိုဲတိတ်ဒုၚ်လျိုၚ် လ္ပဟ်ဂိုၚ်ညိရအဴ။ ။ ထံၚ်ကတောဝ်ကၞပ် ကလၚ်ပၚ်မှိၚ်ရ၊ ကလောဗြီု၊ အရေဝ်နွံပိုဲဒးသၟာန် ဂလာန်နွံပိုဲဒးဟီု ကောန်ဗၠာဲနာဲတံကီု ဗီုပြၚ်လေဝ်ပိုဲဟွံညာတ် ဍေံလ္ၚုကြောမံၚ် ကဵုမိတ်စှ်ဍေံလေဝ် ဟွံဒှ်ပရာတ် နာဲတံဟီုလၟုဟ် ညးဂှ်မွဲရောဟွံအာညာတ်၊ ဍေံသွတ်ဗေဝ်မံၚ်ဟာ ဍေံဒှ်ဗဴမိန်လမာတ် ကောန်ပိုဲရော ဟွံမွဲၜုန်ဏီ ဒတိၚ်သော်ကောန်နာဲတံသီုဝါတ်၊ ဂွံပလေံခမဳ ဂွံဒုၚ်လေံပယျၚ် တူပၞၚ်ဓဝ်ဂွံတိုန်ဟာတ်၊ နာဲတံလေဝ်ခမုန် ခလာန်တံ လာန်ဟီုဂွံညာတ်၊ မူဂိတုတ္ၚဲ သက္ကရာဇ် ကဵုညာတ်ညိကီု မူအခိၚ် မူအခါ နူကၠာဟွံကောံဓရီု အပ်ဒပ်မံၚ်ရဟာ သေၚ်လဵုအ္စာတံဟီု လၟုဟ်ရလေဝ်ကလောဗြီု။


ကၠုၚ်သ္အဳဂြီုမံၚ်ပေၚ်သ္ၚိ၊ နာဲတံသၟိက်ပဂမာန် ကၠုၚ်အာတ်ပါန်ဒၟံၚ် မိကဵုမ၊ ကာလကောန်နာဲတံသၠးဂဝ် မူဗွဝ်ရောၚ်မၚ်တိ၊ ပဳဆောတ်ဟာ ပဳဆလူဟာ ပဳရီုဟာဇြုံဂမျိ၊ ကာလကောန်နာဲတံသၠးဂဝ် မူစိမူဂှ်မၚ်တိရောနာဲ၊ မူဇာတ်ဂှ်ဒတုံ မူတၞံဆုဂှ်ဒလာဲ ပဟီုကေတ်ဆလဲလဲ၊ ဆမွဲတ္ၚဲဟွံသေၚ်လေဝ်နာဲ၊ ဆဩေၚ်ကၠုၚ်ပမိတ်သဟာဲ ပိုဲစဂုဏ်ကောန်နာဲတံဒဵုဗျု၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပိုဲသၟာန်ခဍာံ နာံမိတ်ဟာနာံသတြု၊ မူဒိတ္ထဳရော နကျတ်လျးမတ်မွဲဟာ မတ်ၜါဟာ၊ သီုပူဂဵုၜါဂွံဖျေံတုဲ ယမုနာ၊ တ္ကံပန်အပ် ဒပ်မံၚ်ရဟာ သောၚ်လဵုအ္စာတံဂၞန်၊ သီုပူဂဵုၜါဝွံပၠန် တန်လဝ်မွဲတ္ကံ၊ ပသာ်ညာတ်ယုတ္တိ ဟီုညိကလောတံ လၟုဟ်ကၠုၚ်သ္အဳမံၚ်ဂြီု ပညံၚ်ကၟံဂၠာဲဓက၊ အဲဆာန်ဍူမံၚ်ကဵုမၞိဟ်ဗြဴဗြဴ ရံၚ်တုဲဒှ်နှဴကဵုသၠ၊ ပ္ဍဲဒေါဝ်ပူရိဿာတ်ရကလောဗြီု။ ။ ထံၚ်ကတောဝ်ကၞပ်ကလၚ် ပၚ်သၟိၚ်ဟီုဂွံတီညာတ် ဂိတုတ္ၚဲသက္ကရာဇ် နာံဓါတ်လက်ဗျာံ ဝဳဆောတ်ဍိုန်ပေတ်အဴ ဝါန်သဴဃိုန်ဟာဃံၚ်၊ ဒေဝတဴတြုံရောၚ်မၚ်တိ ကၞိမဒှ်ပၟၚ်သၞာံ နာံဓါတ်ပၟတ် နူနကျတ်ပေၚ်ဒ္စာံ ယးမတ်ၜါဒိုဟ်သ္ဍာံ ပ္ဍဲသၞာံလက်ဂှ် ဇာတ်သၟိၚ်နာဲမိ ဒတုံဂွံဒလာဲ တၞံသတ်ဗြဴ ခုတ်ဇိုက်ဇာတာအဴ ခိုဟ်တဴဇၟာပ်ပ်တန် ဟွံသေၚ် သၞေပ်ပြကၠာ တော်ရံၚ်ကဵုအ္စာဂၞန်၊ ခိုဟ်မံၚ်အ္စာပိုဲဟီု ပကဵုလီုစိုတ် သၟိက်ဂွံကၠုၚ်ပဂမာန် ကၠုၚ်သၟာန်စက်ဂတာ နာံမိတ်သတြုပၠန် ဟုဲနှဴရောၚ်သီုတ္ကံပန် ဍေံခိုဟ်မံၚ်သီုညးၜါ သာ်ဝွံလဟီုအ္စာတံဟဵု၊ ကောန်ဝုတ်ကောန်တံခိုဟ် ဇိပ်ဂၠိပ် ကောန်ဗၠာဲပိုဲနွံသိပ်ဇၟံ၊ ယဝ်သ္ဂောံမံၚ်မွဲသ္ၚိ ဇြက်ဗျိနွံဟာကလောပိုဲ၊ ဒါန်ရောၚ်ပ္ညုၚ်ဟေၚ် ဂွံဆဵုသေၚ်ဟာ သီုကောန်ပိုဲညးၜါ ညဳသာကဵုဂလာန် သၟိက်ဂွံကၠုၚ်ပဂမာန် အာတ်ပါန်မကဵုမိ၊ ပိုဲပလံၚ်ဗ္စိုပ်သ္ၚိ လ္ပဟ်ဂိုၚ်ဒေပ်ညိရကလောဗြီု။

('''ကံက်ပ္တိတ်နူလိက်သေံ - ဟာလိတ်ဒေ ချူတေံရ''')


* '''(မွဲနဲပၠန်) ဂလာန်ဝုတ်ဗၠာဲခၠေဝ်သှ်'''


(သၟတ်ဝုတ်)

ယွံလေဝ်ကောဗၠာဲ နာဲတြုံအယော၊ နာဲဝန်စဝ်ရော ကောဟးကောဗၠာဲ နူမိမိၚ်ပါၚ်၊ ရမျာၚ်ရှ်သာဲ ကၠုၚ်ပစေံဏေံ ကၠုၚ်ပဒိပ်ဒါဲ ပိုဲဟွံတီစိုတ် စရိုတ်ကောဗၠာဲ ကၠုၚ်ဖျိုန်လမျီု၊ ဟီုဇိုန်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ကၠုၚ်ပဒိပ်ဒါဲ ကောဗၠာဲတံကီု သၟိက်ဂွံဓရီု၊ ကၠုၚ်ဟီုဆံလံ၊ ပိုဲဟွံပတှ်ေဟာန်၊ ဂလာန်ကောတံ လၟုဟ်ကောဗၠာဲ နာဲမွဲတၟံ မိၚ်ပါၚ်ကောတံ မိသ္ပံသာ မိဟွံဂံၚ်ပတှ်ေ သလှ်ေပမာ၊ တြုံတံသေၚ်ဟာ၊ ပါၚ်ကျာလဗိုတ်၊ ပါၚ်ဟီုအဵုဇိုတ် စိုတ်တၞဟ်ပၠန် ဆာန်ကောတံကၠာ။ ကြဴဒးခြာခၠန်၊ ကၠုၚ်ဖျိုန်လမျီု ဟီုဇိုန်လိုက်လဴ ကၠုၚ်သၠေံစရ၊ ကဵုမိဒေံဗြဴ သၠေံစဖဲတုဲ လံအာဆုဲဒဴ ဟိုတ်ပိုဲဒှ်ဗြဴ ဟွံတီတဴရောၚ်။


(သၟတ်ဗၠာဲ)

ဟးမိထဝ်လာဲ နာဲထဝ်ဒကောၚ် ပ္ဍဲစိုတ်ကောရောၚ် ညိဟွံယောၚ်ယာ ဆမွဲပါၚ်ကီု ဟွံဟီုမုသာ ကောဟွံသၠေံစ ကောဟွံပကျာ၊ ဟိုတ်ကောဆာန်ဟေၚ် ရောၚ်ဟွံသေၚ်ဟာ ဆာန်တုဲဒးစိုပ် ဗ္ဒိုပ်နာဲကၠာ ဒဵုဗျုဒဵုချိုတ် စိုတ်ကောသေၚ်ဟာ ကောဟွံပကျာ ပါၚ်သာသ္ပံ ညံၚ်သ္ဂောံမံၚ်ကောံ ကရောဲနာဲတံ ချပ်ညိရၝာဲ နာဲမွဲတၟံ ပ္ဍဲစိုတ်အဲကီု တုပ်ဂြၚ်တၟံ ဟွံသာသ္ပံ ဟွံဆံလံသၟတ် မိပဉ္စသဳ ကျာ်ဩဳဂေါဝ်က္ၜတ် မိဟွံပတှ်ေ ဂးဟာဒေံဍောတ် လၟုဟ်ကောဗၠာဲ စိုပ်ကၠုၚ်နာဲသၟတ် ပဟွံဂံၚ်ဂိုၚ် ဂွိုၚ်သၞောတ်မတ် ဓဇန်လောန်ကာဲ နာဲပယျေဝ်ၜတ် လၟုဟ်ကောဗၠာဲ ကေတ်နာဲ ။ ။ ။


(သၟတ်ဝုတ်)

ယွံကောမပ၊ တလအယော ပါၚ်တြုံတံရော ယောသောတၟေၚ်အာ၊ ပါၚ်ဟီုတၞဟ် စိုတ်တၞဟ်ခြာ ဗီုဥပမာ သာ်လွာထိုၚ်အဴ သၟိၚ်ထိုၚ်ပဝ်လှောၚ် ဂၠာဲဇာပ်ဍောၚ်ပ္ကဴ ဂွံရှ်ပ္ကဴဟေၚ် ပဝ်ကလေၚ်စဴ ရှ်ပ္ကဴဖဲစိုတ် ထိုၚ်ဝိုတ်ဍောၚ်ပ္ကဴ ဟွံပၠန်သ္ၚေဝ်အဴ ဍောၚ်ပ္ကဴဂှ်ကၠာ ဍောၚ်ပ္ကဴသ္အာၚ်ဟေၚ် ဂၠာဲဇာပ်သေၚ်ဟာ နဲသၟိၚ်ထိုၚ်ကီု တုပ်ဗီုပမာ တြုံတံတန်ကၠာ ဝါစာဂလာန် ပိုဲဗြဴပတှ်ေညး တုဲဒးရေၚ်ကာန် ဒးပတုံဇြဟာန် ဒးဆာန်လၟိုန် ပတှ်ေတြုံတံဗိုန် ဒဇိုန်တုဲဟှ် ရေၚ်ကာန်ဖဲတဴ ကြဴပမဇ္ၛဟ် ဌာန်တၟေၚ်တၟဟ် ဂၠာဲလဖဟ်အာ ပါၚ်တြုံတံသွံ ပတှ်ေစဂွံဟာ ကောဂွိုၚ်အမြိုတ်၊ ဒေပ်လဝ်စိုတ်ၜါ သၟိက်ပကျာဗာ ဖအာစိုတ်စၞာဲ ကၠုၚ်ပစေံဏေံ ကၠုၚ်ပဒိပ်ဒါဲ ကၠုၚ်ဖျိုန်လမျီု ကၠုၚ်ဟီုဂၠိုက်ဂၠာဲ မိသတီဥပ္ပါဲစိုတ် စိုတ်ကောဗၠာဲဟာ။


(သၟတ်ဗၠာဲ)

ယွံမိဗြဴရတ် ခဍောၚ်မတ်ၜါ မိကလၚ်ကၠာ ဥပမာန စရိုတ်ကောဂၞဴ ရဴစၟခြ စၟခြဂှ် ဗဒှ်ဒေသ ဍေံဂွံညာတ်သၟတ် လျးပၟတ်ရ ညာတ်လျးဝွံ ဂေါဝ်ပၠန်ယဲသ အဲကေတ်ဗိုန်ဇၟံ လျးဏံညိရ၊ လျးဝွံကဵုအဲ ကဵုဒှ်မွဲရ ဍေံဂးတုဲကွေံ ဆၚ်စှ်ေဒေါဝ်လ္ၚ လမျီုခန္ဓ ဟွံရိုဟ်စကၠာ စၟခြဟေၚ် နဲဂှ်သေၚ်ဟာ အဲနဲဂှ်ကီု တုပ်ဗီုပမာ ညာတ်ရုပ်နာဲဆာဲ အကာဲကရုဏာ သၟိက်ဂွံသၟဟ်သၟန် သၟိက်ညန်သာဓါ သၟိက်လီဗတောဲ ၜါမွဲသၞာ လမျီုကောကၠာ ၜိုန်ဂိုဟ်ခါဂှ် ဇိုန်ကွာဲဖဳဟေၚ် စိုတ်ဟွံတၟေၚ်တၟဟ် နဲစၟခြ စိုတ်ကောမဒှ် ဟိုတ်ဂှ်လွဳတဴ ဟွံစဴအာပြဟ် မိပဉ္စသဳ ကျာ်ဩဳဒိုဟ်စှ် သာ်စိုတ်မိဒှ် ဟီုတွံညိကၠာ။ ။ ။

==ပွမသိုၚ်သ္ၚိတၟိ၊ တိုန်သ္ၚိတၟိ==
၁။ နိဒါန်။

၂။ ဗီုရုဲအခိၚ်။

၃။ ဗီုရုဲဂအာၚ်သ္ၚိ။

၄။ ဗီုကုတ်ကပေါတ် (ကိုန်ဝုဟ်ဂအာန်သ္ၚိ)။

၅။ ဗီုပလေဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိ။

၆။ ဗီုခါဲကတိုၚ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ၊ ဗီုပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ။

၇။ ဗြိုဟ်သ္ၚိ။

၈။ ဗီုသ္ၚိ၊ (သၠုၚ်၊ စိၚ်၊ ကဆံၚ်၊ ဗ္ဒဴ)။

၉။ ဒဒှ်သ္ၚိမန် ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာ။

===၁။ နိဒါန်===

ပွမသိုၚ်သ္ၚိတၟိမ္ဂးဂှ် ကောန်မန်တံညးဂမၠိုၚ် ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲ လ္ၚဵုဂှ် ဗွဲမပြဟ် ပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိလေဝ်နွံ လ္ၚဵုဂှ် ဟွံပါ်တိတ်လေဝ်နွံကီုရ၊ မူဟိုတ်ဗွဲမပြဟ် ဂစာန်ပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိဂှ်ရောဟီုမ္ဂး ဂအဟ်တၟိ ဂမာန်တၟိတံဂှ် မိမတံဟွံမိက်ကဵု မံၚ်နှဴရဴကဵု ကောန်ဝုတ်ကောန်ဗၠာဲ ပ္ဍဲသ္ၚိညးတံဂှ်မွဲသာ်၊ ယဝ်ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲမ္ဂး နဲညးကဵုညး သွက်ဂွံဂယိုၚ်လမျီုအာဓာန်ဂတ ပ္တိတ်လွဳဂိုတ်ဂစာန် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဂှ်မွဲသာ် မဒှ်ရ၊ မိမမန်တံလ္ၚဵုဂှ် ဟိုတ်နူကမၠောန်ဇၞော်ဂၠိုၚ်တုဲ သွက်ဂွံရီုဗၚ် ထိၚ်ဒက်ကမၠောန်တံဂှ်ရ ကေတ်ဂမာန်တၟိ-ဂအဟ်တၟိလေဝ်နွံကီုရ၊ ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ပပ္တံနူနော်နာဲတုဲ ဒဵုကဵုစဴစေက် ကောံမံၚ်ပ္ဍဲမွဲသ္ၚိဓဝ်ဂှ် ဂွံညာတ်မံၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဏီရ။ ။ ယဝ်နွံပၟိက် မိက်ဂွံပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိမ္ဂး ပေၚ်ပိသၞာံတုဲဟေၚ် သၠးအခေါၚ်လေဝ်နွံကီု၊ ယဝ်ဟွံပေၚ်ပိသၞာံမ္ဂး ဂွိၚ်တဴဟိုတ်နူပိုန်ဒြပ်ဟွံဍိုက်ပေၚ်တုဲ ပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိဂှ်ဟွံခိုဟ် ထိၚ်ဒက်သီဂိုၚ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ပရေၚ်ကမၠောန်ဟွံချိုတ်ပၠိုတ် ရန်တၟံသာ်ဂှ်တုဲ ညးတံဟွံကဵုပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိဏီရ၊ မိမလ္ၚဵု ညးမဗိုန်ပ္ဍဲကွေတ်တံပၠန်၊ ၜိုန်ဟွံပေၚ်ပိသၞာံကီုလေဝ် နကဵုဇကု ညးတံသိုၚ်ကဵုသ္ၚိတၟိတၞဟ်မွဲမတုဲ ဇိုန်အပ်ပြာပ်ကဵုကောန်ဇာတ်ညးတံ တိုန်မံၚ်လေဝ်နွံကီု၊ ရံၚ်ကေတ်နဲဏံမ္ဂး တုပ်တဴညံၚ်ရဴ ပါ်တိတ်အာသ္ၚိတၟိကီုရ၊ ဟိုတ်နူတိုန်မံၚ်လ္တူသ္ၚိမိမသိုၚ်ကဵုတုဲ မံၚ်တမ်မိမလေဝ် ဟီုဂွံရ၊ သာ်ဂှ်ရ သွက်မၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် ဗွဲမသောၚ်ၜး ကရိုက်စိုတ်ဇကုကဵုဇကု ဂွံမံၚ်အာမာန်ရ၊ ကောန်မန်တံဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲမ္ဂး မိက်ဂွံမံၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုကဵုဇကု သၟးဂၠိုၚ်ရ။


သွက်ဂွံပါ်တိတ်သ္ၚိဌာန်တၟိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိတၟိကဵုဒှ် သ္ၚိတြေံဗျုအာတုဲ ကလေၚ်သိုၚ်တၟိကဵုဒှ် အခိၚ်လဵုသိုၚ်ၚ် ဂကူမန်တံ ဗက်စေဝ်သၞောဝ်အခိုက်ကၞာ သိုၚ်သ္ၚိမန်လၟိုန်ရ၊ ကာလလၟုဟ် ၜိုန်ဗီုသ္ၚိတၟေၚ်နူခေတ်ကၠာတေံကီုလေဝ် ဗီုပြၚ်ခဒမ်သ္ၚိဂှ် ဗက်စအခိုက်မန်တြေံ သၟးဂၠိုၚ်ရ။

===၂။ ဗီုရုဲအခိၚ်===

ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ကၠာဟွံသိုၚ်သ္ၚိတၟိဏီဂှ် အာသၟာန်သၟုက်တ္ၚဲဗြဲ အခိၚ်အခါ ပ္ဍဲဇရေၚ်သ္ၚိမၞိဟ်ဇၞော်တီကၠိုဟ်ပရေၚ် ကေၚ်ကာသိုၚ်သ္ၚိရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵု ပ္ဍဲကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဟေၚ် ဒှ်မၞိဟ်ကၠိုဟ်ပရေၚ်ကေၚ်ကာအိုဿီုတုဲ အာသၟာန်ကေတ်ကသပ် ဇရေၚ်ကျာ်ဇၞော်လေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် နဇကုဟေၚ် ပံက်လိက်လောကသိဒ္ဓိတုဲ ဂၠာဲရုဲတ္ၚဲဗြဲ ခိုဟ်လေဝ်နွံကီုရ၊ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် ပ္ဍဲဂိတုပသာ် ခ္ဍဲသဳ၊ ကထိုန်၊ ပုဟ်၊ ဖဝ်ရဂိုန်၊ ပ္ဍဲမသုန်ဂိတုဏံဟေၚ် သိုၚ်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲဂိတုဏံ ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိဌာန်မ္ဂး ကလိဂွံပိုန်ဟာန် ဗွဲမဇၞော်ရောၚ် ဆဂိတုသၟးရုဲဟွံသေၚ် တ္ၚဲအခိၚ်လေဝ် ပိုဲမန်ရုဲစှ်ပၠန်ရ၊ တ္ၚဲပြာဗ္ဗဒါဂှ် ပါဲကၠေံတုဲ တ္ၚဲသၟေဟ်ဒၟံၚ်ဂှ် ရုဲကေတ်မာန်ရ၊ ပ္ဍဲထပှ်တ္ၚဲဂှ် တ္ၚဲအဒိုတ်ဟေၚ် သိုၚ်သ္ၚိဂၠိုၚ်အိုတ်ရ၊ ကလိဂွံတသိုက်ရောၚ် ပိုဲမန်တံစှ်ေစိုတ်တုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲအဒိုတ်ဟေၚ် ပိုဲမန်နွံပၟိက် ပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ သိုၚ်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ ယဝ်တ္ၚဲအဒိုတ်ဂှ် ဟွံဗၠးဒုဟ်ဒှ်ဒၟံၚ်ပြာဗ္ဗဒါ ခေက်ဒၟံၚ်မ္ဂး ပ္ဍဲတ္ၚဲစန်၊ တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါ၊ တ္ၚဲဗြဴဗတိကဵုတ္ၚဲသိုက်လေဝ်သိုၚ်သ္ၚိမာန် ခိုဟ်ဆဗၞတ်ရ၊ သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲဏံမ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာဒးဒဒိုက်တုဲ ကြဴဝွံဂွံလာပ်ပၠန်ရောၚ်၊ ကောန်မန်ဂမၠိုၚ်ပတှ်ေလဝ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာသိုၚ်သ္ၚိဝွံ တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်ကဵုတ္ၚဲအၚာ ၜါတ္ၚဲဏံ ကောန်မန်တံပါဲထောံသောၚ်ၚ်ၜးၜးရ၊ ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲအၚာမ္ဂး ဟွံဗၠးနူဘဲပၟတ်တူ၊ သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲသ္ၚိသဝ်မ္ဂး ဒးဘဲဒဏ်ရောၚ် ရဴဝွံ ပ္ဍဲပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ စၞောန်ထ္ၜးလဝ်ဂှ်ရ၊ ၜါတ္ၚဲဏံ ပါဲထောံသောၚ်ၚ်ရ။ ။ ကောန်မန်တံရုဲစှ်ဂိတုတ္ၚဲတုဲ ပၟၚ်တိလေဝ် တော်ကၟော်ရုဲစှ်ကီုရ၊ ဂိတု၊ တ္ၚဲ၊ ပၟၚ်တိ၊ ခိုဟ်ရောၚ် ယဝ်ပိုဲမန်သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဍိုက်ပေၚ်ကဵုကာမ္ၚဵုရောၚ်၊ ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲဟွံဗၠးၜးမ္ဂး ခေက်ကဵုမၞိဟ် တၠသ္ၚိဂှ်ပၠန်ရောၚ်။


* '''ကိုန်သွက်ဂွံဂၠာဲပၟၚ်တိ (နဲပြကိုဟ်လောကသိိဒ္ဓိ)'''


ပၟၚ်တိသွံ၊ သၟိက်ဂွံမွဲတောၚ်၊ ဗွဲမမံက်ရောၚ်၊ တန်ဂၠောၚ်စှ်သုန်၊ ဗွဲစွေက်ဂှ်တန်ၜါစှော်ပ္ဍုန်၊ ဇိုတ်ဒိတ္ထဳသၟတ်၊ သၟေဟ်ဇိုတ်စှ်တုန်၊ သၟေဟ်ပၟၚ်တိ။ ဒမၠိဟီုပ္ဍုန်၊ အဒိုတ်မၚ်တိ၊ သိုၚ်သ္ၚိလေၚ်သုန်၊ စန်မၚ်နွံဂုဏ်၊ အၚာသုန်အာ၊ ဗုဒ္ဓဂရု၊ ပြဂုပြဲဖာ၊ မြိုတ်တျုဒိသာ၊ ပၟၚ်တိဟေၚ်၊ ဟွံခိုဟ်သေၚ်ဟာ ကိုတ်မၚ်ပြဲသန်၊ စန်စွေက်ပါဲကၠာ တ္ၚဲသိုက်ခိုဟ်ဂၠိ၊ သိုၚ်သ္ၚိဘုတ်ဘာ၊ ပၟၚ်တိကၠာအ္စာတွံရောၚ်။


ကောန်ဂကူမန်တံ သိုၚ်ဘုတ်ဘာမ္ဂး ပၟၚ်တိဂပ်ဝ်ဒးရုဲရောၚ် နဲဂၠာဲပၟၚ်တိတုန် ဗွဲမမံက်ယဝ်သဒှ်မ္ဂး တန်လဝ်(၁၅)၊ ဗွဲစွေက်ယဝ်သဒှ်မ္ဂး တန်လဝ်(၂၀) ရိုဟ်ဒိတ္ထဳ မံက် စွေက်တုဲ ဂွံလၟိဟ်မံက်ကဵုဒှ်၊ ဂွံလၟိဟ်စွေက်ကဵုဒှ် ဒးနုက်ကၠေံရောၚ် ယဝ်ဒှ်လ္ပာ်မံက် နုက်ကၠေံနူစှ်သုန်ဂှ်ရ ယဝ်ဒှ်လ္ပာ်စွေက်မ္ဂး နုက်ကၠေံနူၜါစှော်ဂှ်ရ၊ သၟေဟ်ဂၠိုၚ်နူစှ်မ္ဂး၊ နုက်ကၠေံစှ်ပၠန်။ သှ်ေမွဲ-အဒိုတ်မၚ်တိ သှ်ေၜါ-စန်မၚ်တိ သှ်ေပိ-အၚာမၚ်တိ သှ်ေပန်-ဗုဒ္ဓဝါမၚ်တိ သှ်ေမသုန်-ဗြဴဗတိမၚ်တိ သှ်ေတြဴ-သိုက်မၚ်တိ သှ်ေထပှ်-သ္ၚိသဝ်မၚ်တိ သှ်ေဒ္စာံ-ရာဟုမၚ်တိ သှ်ေဒ္စိတ်-ကိုတ်မၚ်တိ သှ်ေစှ် မြိုတ်တျုမၚ်တိဟွံခိုဟ် ဗွဲစွေက်ဂှ် စန်ပါဲကၠေံညိ။


* '''ဗီုဂၠာဲပၟၚ်တိ'''


ဥပမာ။ ၁။ ပ္ဍဲ ၂-မံက် မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဟိုတ်နူဒှ်လ္ပာ်မံက်တုဲ၊ တန်လဝ်(၁၅)ရ၊ နူ(၁၅)ဂှ် နုက်ကၠေံ(၂)သှ်ေ(၁၃)ဟိုတ်နူဂၠိုၚ်နူစှ်တုဲ မ္ဒးနုက်ပ္တိတ်(၁၀)ပၠန်ရ၊ နုက်(၁၀)မ္ဂး သှ်ေ(၃)ရ သှ်ေ(၃)မ္ဂး အၚာမၚ်တိ၊ သာ်ဂှ်(၂)မံက် ဟိုတ်နူအၚာမၚ်တိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး လေၚ်သုန်ဂြာံရ။


လ္ပာ်မံက် တန်လဝ်  = ၁၅

လၟိဟ်ဂၞန် တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ = ၂ မံက်နုက်ကၠေံ၊

ဂၠိုၚ်နူစှ် - - - = ၁၃

ကလေၚ်နုက်စှ်ပၠန် = ၁၀

သှ်ေ - - - - = ၃ အၚာမၚ်တိ လေၚ်သုန်ဂြာံ။


ဥပမာ။ ၂။ ပ္ဍဲတ္ၚဲ(၁၃)မံက်ဂှ် မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး၊

လ္ပာ်မံက်တန်လဝ်  = ၁၅

လၟိဟ်ဂၞန်တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ = ၁၃

သှ်ေ - - - - - = ၂ ဟိုတ်နူသှ်ေအောန်နူစှ်တုဲ ဟွံဒးထပ်နုက်စှ်ရ။

သှ်ေ(၂)မ္ဂး စန်မၚ်တိ ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ခိုဟ်တဴရ။ ယဝ်နွံပၟိက် မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိ လ္ပာ်ဂိတုစွေက်မ္ဂး။


ဥပမာ။ ၃။ ယဝ်နွံပၟိက်မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိ ပ္ဍဲတ္ၚဲ(၄)စွေက်မ္ဂး။

လ္ပာ်စွေက်တန်လဝ် =၂၀

တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ = ၄ စွေက်နုက်ကၠေံ

သှ်ေ  = ၁၆ ဂၠိုၚ်နူစှ်တုဲ  ထပ်နုက်စှ်ပၠန်ရ။

သှ်ေ = ၆ မ္ဂး သိုက်မၚ်တိ။

တော်ကဵုနဲဏံမ္ဂး ပ္ဍဲ(၄)စွေက်ဂှ် ဒှ်သိုက်မၚ်တိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိခိုဟ်ရ။


ဥပမာ။ ၄။ ပ္ဍဲ(၁၃)စွေက် ယဝ်မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး။

လ္ပာ်စွေက်ဂှ်တန်လဝ် = ၂၀

တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ  = ၁၃ စွေက် နုက်ကၠေံ

သှ်ေ  = ၇ မ္ဂး သ္ၚိသဝ်မၚ်တိ၊ (၁၃)စွေက်ဂှ် ဒှ်တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်မၚ်တိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိဟွံခိုဟ်ရ။


* '''ယန်သွက်ဂွံတီပၟၚ်တိ'''


'''သှ်ေ - ပၟၚ်တိ - - - - - ခိုဟ်-ဟွံခိုဟ် - - တၚ်သမ္တီ'''

* ၁။ - - အဒိုတ်မၚ်တိ၊ - - - - လေၚ်သုန် - - ဟွံခိုဟ်။

* ၂။ - - - စန်မၚ်တိ၊ - - - - - ခိုဟ် - - - - ခိုဟ်။

* ၃။ - - - အၚာမၚ်တိ - - - - သုန်ဂြာံ - - - ဟွံခိုဟ်။

* ၄။ - - - ဗုဒ္ဓဝါမၚ်တိ - - - - ခိုဟ် - - - - - ခိုဟ်။

* ၅။ - - - ဗြဴဗတိမၚ်တိ - - - - ခိုဟ် - - - - - ခိုဟ်။

* ၆။ - - - - သိုက်မၚ်တိ - - - - ခိုဟ် - - - - ခိုဟ်။

* ၇။ - - - - သ္ၚိသဝ်မၚ်တိ - - - ဟွံခိုဟ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

* ၈။ - - - - ရာဟုမၚ်တိ - - -  ဟွံခိုဟ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

* ၉။ - - - - ကိုတ်မၚ်တိ  - - - - ခိုဟ် - - - - ခိုဟ်။

* ၁၀။ - - - မြိုတ်တျုမၚ်တိ - - - - ဟွံခိုဟ် - - - ဟွံခိုဟ်။


အတိုၚ်တဝှ်နဲပၟၚ်တိဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံပတှ်ေလဝ် ဂလာန်ဏံတုဲ တ္ၚဲစန်မၚ်တိ၊ ဗုဒ္ဓဝါမၚ်တိ၊ ဗြဴဗတိမၚ်တိ၊ သိုက်မၚ်တိ၊ ကိုတ်မၚ်တိဟေၚ် ဒှ်တ္ၚဲခိုဟ်ဗၠးၜးတုဲ ဂကူမန်တံသိုၚ်တဴသ္ၚိအိုတ်ရ။


* '''မွဲနဲပၠန် နဲပြကိုဟ်လောကဟိတဗေဒဝိဇ္ဇာ ယန်သွက်ပၟၚ်တိ'''


'''မံက် - ပၟၚ်တိ - - - - ဖဵုဒုဟ်'''

၁။ - - ကလော် - - - - - ချိုတ်လေၚ်ဒးဘဲ။

၂။ - - ပညာ - - - - - - - ခိုဟ်။

၃။ - - ဂၠဴ - - - - - ဂွံလာပ်ပိုန်ဇၞော်။

၄။ - - နာ် - - - - - - လီုလာ်။

၅။ - - သ္ပဝ်  - - - - - ခိုဟ်သန်။

၆။ - - စိၚ် - - - - - ချိုတ် - လေၚ်

၇။ - - သိန္ဓဴ - - - - - ဂွံလာပ်သကာ။

၈။ - - ဗြန် - - - - - ခိုဟ် - ဟွံခိုဟ်။

၉။ - - လကိုဟ် - - - - - - ချိုတ်။

၁၀။ - - ဗြီု - - - - - - - ပၟိက်စိုတ်ဍိုက်ပေၚ်။

၁၁။ - - သၟိၚ်အိန် - - - - -  ဒှ်တသိုက်စိုတ်။

၁၂။ - - ကၠဵု - - - - - - - လီုလာ်။

၁၃။ - - ဗြီု - - - - - - - - ခိုဟ်။

၁၄။ - - သ္ပဝ် - - - - - - - ဒးယာံစိုတ်ဒးလီု။

၁၅။ - - သၟိၚ်အိန် - - - - - - ခိုဟ်။


'''စွေက် - ပၟၚ်တိ - - - - ဖဵုဒုဟ်'''

၁။ - - ကညာ - - - - ခိုဟ်။

၂။ - - ကၠ - - - - ဟွံခိုဟ်။

၃။ - - က္လော်ပရမ် - - - ဟွံခိုဟ် ဒးဘဲ။

၄။ - - ဂၠဴ - - - - ခိုဟ်ဂွံလာပ်။

၅။ - -  စိၚ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၆။ - - သ္ပဝ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၇။ - - ပြေၚ် - - - - ဟွံခိုဟ် ယဲဘဲဂၠိုၚ်။

၈။ - - သိန္ဓဴ - - - - ခိုဟ်စိုပ်သိတ်။

၉။ - - ဗြီု - - - - ခိုဟ်ဂွံဒုၚ်ပူဇဴ။

၁၀။ - - လကိုဟ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၁၁။ - - ကၠဵု - - - - ဟွံခိုဟ်ဒးဒဒိုက်။

၁၂။ - - အိန် - - - - ခိုဟ်။

၁၃။ - - ကၠိက်ကၟက် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၁၄။ - - ဗြီု - - - - ဂွံလာပ်သကာ။

၁၅။ - - သ္ပဝ် - - - - ခိုဟ်။

===၃။ ဗီုရုဲဂအာၚ်သ္ၚိ===

ကောန်ဂကူမန်တံဂမၠိုၚ် သွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိ ဒၞာဲဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ရုဲစှ်ဒဵုဗၠးဒုဟ်နာနာသာ်အိုတ်ရ၊ ယဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိ နွံဒၟံၚ်ဒၞာဲဟွံဗၠးဒုဟ် မွဲမွဲသာ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ် ဥပါဒါန်စဲစပ်တုဲ ဒှ်အန္တရာဲဂှ်မွဲသာ်၊ ခက်ဇိုမ် လုက်စုက်ဒးတုဲ ဒှ်အန္တရာဲဂှ်မွဲသာ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိတၟိဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ် ညံၚ်ဂွံဗၠးဒုဟ်နာနာသာ်အိုတ်ရ၊ ဂအာၚ်သ္ၚိ ဒၞာဲဍာန်သၠောဲဇွ၊ ဂအာၚ်ကြာပ်၊ဂအာၚ်သၟူကဗဂေါၚ်တံဂှ်၊ ညးတံဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ။ ။ ။ ဒၞာဲသၠောဲဇွမ္ဂး ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် နွံဒၟံၚ်တဝ်ကဵုဂတမုက်ဂၠံၚ်ဍာန်မွဲမွဲမဒှ် နွံတဝ်မံၚ်ကဵုဂၠံၚ်ဍာန်တုဲ ဖေက်ဒှ်အန္တရာယ် ဇိုမ်ဒးသ္ၚိနကဵုကွဳ။ (ကွဳပၟတ်) အသိၚ်ဗွဲမဇၞော် ဗ္ဒောံဟွံမာန်မ္ဂး လီုလာ်သီုသ္ၚိရောၚ်၊ ဂအာၚ်သ္ၚိကြာပ်မ္ဂး အကြာသ္ၚိကောကဵုဒေံ ညးၜါဒှ်မွဲကလော် နွံအကြာသ္ၚိကောဒေံသီုညးၜါမ္ဂး ဒှ်ကြာပ်ဍာ်တှ် ယဝ်သိုၚ်စုတ်သ္ၚိအကြာဏံမ္ဂး ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ခေက်အာတုဲ ယဲဘဲအန္တရာယ် က္တဵုဒှ်ရောၚ် ယဝ်ရဥပါဒါန်စဲစပ်ကၠုၚ်မ္ဂး ဍိုန်ကၠုၚ်ကဵုဇကုတုဲ လီုလာ်ဟုတ်မာဲစှ်ေရောၚ် ဂအာၚ်သၟူကဗဂေါၚ်လေဝ် နဲဏံကီု ဍေံကဵုအန္တရာယ်ယဲဘဲတုဲ လေၚ်ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်။


ဂအာၚ်ဂဂဵုတးပန် ဂအာၚ်ချိုတ်ဍိုက် ဂအာၚ်ချိုတ်ဒက်ကံတံလေဝ် ကောန်မန်တံဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ ညးကွေတ်ဟွံဗိုန် လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဟေၚ် ပ္ဍဲဂအာၚ်ပိသာ်ဝွံ အခိၚ်ကာလလံလကၠုၚ်တုဲ ယဝ်မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ညးတံဒုၚ်မ္ၚဵုဗှ်ကမ္မဝါတ် ရန်တၟံလဝ်ကဵုအန္တရာယ်ကဵုဂွံလလံသွာ လာဲလေၚ်အိုတ်တုဲဟေၚ် သိုၚ်သ္ၚိဌာန်အိုတ်ရ၊ ၜိုန်ဂှ်ကီုလေဝ် ဟွံဗၠးစောဒၞာ အရေဝ်ညးသ္အာၚ်ဏီရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကောန်မန်တံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး သ္ၚဳဂၠိပ်ရံၚ်ဂအာၚ်သ္ၚိ ဗၠးဒုဟ်-ဟွံဗၠးဒုဟ်တုဲ သိုၚ်သ္ၚိဌာန်အိုတ်ရ။


* '''ယန်ဗြိုဟ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ'''

'''သှ်ေ - - ဗြိုဟ် - - ဖဵုဒုဟ် - - တၚ်သမ္တီ'''

၁။ - - ဗြိုဟ် - ၁ - - ဟွံခိုဟ် - - ဟွံကေတ်

၂။ - - ဗြိုဟ် - ၂ - - ဂွံလာပ် - - ဗြိုဟ်ၜါသိုၚ်ခိုဟ်

၃။ - - ဗြိုဟ် - ၃ - - ဒှ်ဒဒိုက် - - ဟွံကေတ်

၄။ - - ဗြိုဟ် - ၄ - - ပြဲခိုဟ် - - ဗြိုဟ်ပန်သိုၚ်ခိုဟ်

၅။ - - ဗြိုဟ် - ၅ - - တၠသ္ၚိချိုတ်မာန် - - ဟွံကေတ်

၆။ - - ဗြိုဟ် - ၆ - - တၠသ္ၚိဂွံတသိုက် - - ဗြိုဟ်တြဴသိုၚ်ခိုဟ်

၀။ - - ဗြိုဟ် - ၇ - - တၠသ္ၚိသုတ်ဂြာံ - - ဟွံကေတ်

===၄။ ဗီုကုတ်ဒတ်ကပေါတ်ကြိယာဗာ (ကိုန်ဒုဟ်ဂအာၚ်သ္ၚိ)===

ယြဴညးမွဲ ကၠာဟွံဂွံသိုၚ်သ္ၚိဏီဂှ် ပွမ္ဒးပကောံပကေဝ် ကပေါတ်ကြိယာဗာ ညံၚ်ဂွံရုမ်ဂပ်တုဲ ပလေဝ်ပလေတ်လဝ် ဗွဲမ္ဒးရးရ၊ သိုၚ်သ္ၚိဌာန်ဂှ် ၜိုန်ဒှ်ဓမ္မတာ ဇၟာပ်ပ်ကောန်ဂကူတံကီုလေဝ် အခိုက်ကၞာပိုဲမန်ဝွံ တၟေၚ်နူဂကူသ္အာၚ်ညိပၠန်ရ၊ ဒယိုၚ်သ္ၚိတံဂှ် မ္ဒး ကုတ် ဒတ်လဝ် အတိုၚ်ကိုန်ဗြိုဟ်ဒယိုၚ်သ္ၚိမဒှ်ရ၊ နဲကောန်မန်တံ ကုတ်ဒတ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ ဂၠာဲဗြိုဟ်ဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ထ္ၜးကဵုဗွဲသၟဝ်တေံရ။


'''နဲတော်ကုတ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ'''

ဇမၠိၚ်ဒယိုၚ်လၟိဟ်ဂၞန်ဟတ်ဂှ် တန် ပၟဝ်ကဵု(၃)တုဲ ထပ်စကဵု(၇)ပၠန်ရ။

ဥပမာ-၁၊ ဇမၠိၚ်ဒယိုၚ် = ၁၂ ဟတ်

- - - - -  ပၟဝ်ကဵု = ၃

- - - - - - - ဂွံ = ၃၆

- - - - - - - စကဵု (၇) ၃၆ ÷ ၇ = ၁ ရ၊ ယဝ်သှ်ေမွဲမ္ဂး ဟွံခိုဟ် ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရ၊ ကောန်ဂကူမန်တံပတှ်ေလဝ် အတိုၚ်တဝှ်ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိရ။ 


ယဝ်ရမိက်ဂွံကုတ်ဒယိုၚ်ဇမၠိၚ် ဟွံပေၚ်ကဵုဟတ်ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ် ဥပမာ-ဇမၠိၚ် (၂၀)ဟတ် (၁)မိဟ်မ္ဂး လၟိဟ်ဟတ်(၂၀)ဂှ် ပၟဝ်ကဵု(၃)တုဲ ဂၞန်ဂွံဂှ် ပံၚ်ကဵုလၟိဟ်(၁)မိဟ်တုဲ ထပ်စကဵု(၇)ပၠန်ရ။


ဥပမာ-၂။ ဇမၠိၚ်ဒယိုၚ်လၟိဟ်ဟတ် = ၂၀ ဟတ်

- - - - - - - -  ပၟဝ်ကဵု =၃

- - - - - - - - ဂွံ = ၆၀

- - - - - - ပံၚ်ကဵု ၁ မိဟ်တုဲ ထပ်စကဵု ၆၁ ÷ ၇ = သှ်ေ (၅)ရ။


ယဝ်သှ်ေ(၅)မ္ဂး အတိုၚ်ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိဂှ် တၠသ္ၚိဂှ်ချိုတ်ရောၚ်၊ အတိုၚ်နဲဏံ တော်အာမ္ဂး ယဝ်သှ်ေသုည တၠသ္ၚိသုန်ဂြာံအာမာန်၊ သှ်ေမွဲမ္ဂးဟွံခိုဟ်၊ သှ်ေၜါဂွံလာပ်၊ သှ်ေပိဒှ်ဒဒိုက်၊ သှ်ေပန်ပြဲခိုဟ်၊ သှ်ေမသုန်တၠသ္ၚိချိုတ်မာန်၊ သှ်ေတြဴ တၠသ္ၚိဂွံတသိုက်ရောၚ် တွံလဝ်ရ။ ။ ။ အတိုၚ်တဝှ်ဂှ် ပိုဲကောန်ဂကူမန်တံ ပတှ်ေလဝ်တုဲ ကာလကုတ်ဒယိုၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဗၠးဒုဟ်ကုတ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ အ္စာဗဳသကဝ်မန်တံ ကုတ်ဒယိုၚ်ဇမၠိၚ် ကိတ်ညဳကဵုဗြိုဟ်သ္ၚိ။ သှ်ေ ၂-၄-၆-မဒှ်ရ၊ ဒယိုၚ်အ္စာဗဳသကဝ်တံ ကုတ်လဝ် အတိုၚ်ဗြိုဟ်သ္ၚိဂှ် ကဵုတပ်စွံလဝ်ဗွဲဒိုဟ်နေရတိလေဝ်နွံကီု၊ ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်လေဝ် နွံကီုရ၊ ယဝ်တပ်စွံဗွဲဒိုဟ်နေရတိမ္ဂး ပိုန်ဒြပ်ဍိက်သ္ကံဂၠိုၚ်တုဲ ဂွံဒုၚ်စတသိုက်ရောၚ်၊ အ္စာတၠပညာမန်တံ ဟီုတွံလဝ်နွံကၠုၚ် ယဝ်တပ်ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်မ္ဂး ဂွံလာပ်ရောၚ် သ္ဂးလဝ်ပၠန်ရ၊ ဒိုဟ်နေရတိဂှ်ယဝ်တပ်စွံမ္ဂး ခိုဟ်အိုတ်ရောၚ်၊ သွက်ဂွံတပ်စွံဒယိုၚ်ဂှ် ကေတ်ဒယိုၚ်တြေံတြေံၜါတၞုၚ် သ္ပကၞံၚ်တုဲ ဂအဳကဵုဒှ် အောဟ်ဒကုတ်ကဵုဒှ် ညံၚ်ဂွံသၠုၚ်ဒးဒုၚ်ဂၞဳရ၊ လ္တူကၞံၚ်ၜါတၞုၚ်ဂှ် ပြေၚ်စွံဒယိုၚ်ဗွဲမညဳသာရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ နူဂယးပြဟ်ဂှ် ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုတံ ဒက်ကွက်စုတ် ပ္ဍဲဒယိုၚ်ကလော်ဂှ် သတ်ဗြဴမွဲမ ဗြာတ်မွဲဂရး ကၞာၚ်ကြေၚ်မွဲကၞာၚ်တုဲ ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဂှ် ယဝ်ပမာန်မ္ဂး သၠကြေၚ်သၟးလေဝ်ကွက်စုတ်မာန်ကီုရ။

===၅။ ဗီုပလေဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိ===

ကၠာဟွံဂွံပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဏီဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံ မ္ဒးသ္အးဇ္ၚးပလေဝ်ပလေတ်လဝ် ဂအာၚ်ဗွဲမခိုဟ်မိုဟ်ရ၊ ဗီုညးတံဒးစိုတ်ဂှ် ၜံက်ဗဝ်ပလေဝ်ဗညဳလဝ်တုဲ ဇိက်ကဵုဂရးဒရဲဍာ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်ပၠိုန် လ္ၚဵုဂှ်ထၟုက် ညံၚ်ဂွံကၟောန်အာတုဲ လ္တူဂှ်ရန်တၟံပိုန်ဒြပ်သွက်ဂွံဗိုန်၊ ပ္ဍဲဂအာၚ်ဂှ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်ဂြာတ်စုတ်မတောဝ်၊ လ္ၚဵုဂှ်ဂြာတ်စုတ်မဩောံ၊ လ္တူဂအာၚ်သ္ၚိဂှ်ပၠန်ရ၊ ရန်တၟံကဵုသ္ၚိဂှ် သွက်ဂွံၜိုဟ်သိုဟ်တုဲ ညံၚ်ရဴတၞမ်ဆု ဗြေဝ်ဂၠိုၚ်တိုန် ကေတ်နမိတ်ဂှ်ရ၊ ပိုဲမန်တံလ္ၚဵုဂှ် လ္တူဂအာၚ်သ္ၚိလ္ၚဵုဂှ် လ္တူခၟောန်ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ကရိခၞာတုဲ ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်ဂှ် တဵုစုတ်တၞံဗြာတ်၊ ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်ဂှ် တၞမ်ဗဳ၊ ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်ဂှ် တၞမ်ဗ္ဒဝ်၊ ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာဂှ် တၞမ်ကြုက်၊ ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာဂှ် တၞမ်ကလုဲ၊ ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်ဂှ် တၞမ်ပုဏ္ဏရိက်(ၜုန်နရိက်) ဗွဲဒိုဟ်ဂၞဲဂှ် တၞမ်အဘိက်ကဵုတဵုစုတ်ပၠန်ရ၊ သွက်ဂွံကရိခၞာဂှ် တၞမ်ဆုဟွံသေၚ် ကၞာၚ်ဆုလေဝ်ပ္တုဲပၟိက်ဂွံကီုရ၊ မွဲသာ်ပၠန် ကာလဗဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာဟွံသေၚ် ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်၊ ဟွံသေၚ်ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် ယဝ်ဗဝ်ကဵုသဝ်လဝ်ညိမ္ဂး ခိုဟ်စကဵုတၠသ္ၚိဂှ် လ္အိတ်ရောၚ်၊ ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာကဵု ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်သဝ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ်ယဲဒိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်ကဵု ဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲသဝ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ်ဒဒိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ ဗွဲဒိုဟ်နေရတိသဝ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ် ဒးဒုၚ်ဘဲကမၠတ်ရောၚ်၊ ရဴသာ်ဝွံ ပ္ဍဲပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ စၞောန်ထ္ၜးတွံလဝ် တၚ်သမ္တီတုဲ ကောန်ဂကူမန်တံ ဝေၚ်ပါဲတုဲ ဒ္ဂေတ်ဗက်အတိုၚ်ဏံရ၊ လမၠးဂအာၚ်သ္ၚိဂှ်လေဝ် ဟွံကဵုဂအုဟ်ဒၟံၚ်အဒေါဝ် ယဝ်ဂအုဟ်မံၚ်အဒေါဝ်ဂအာၚ်မ္ဂး လေၚ်ပ္ဍဲတၠသ္ၚိတုဲ ယဝ်သဝ်ဒၟံၚ် ညံၚ်ရဴစးချေံမ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ် ဒးဘဲပၟတ်လေတ်ဒှ်မာန်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညံၚ်ဂွံဗၠးဒုဟ်နာနာသာ်ဂှ် ကောန်မန်တံ ၜံက်တးဇိက်ဒရဲဍာ်တုဲ ထၟုက်တးထောံဗွဲမညဳသာရ၊ ယဝ်သ္ပဗက်နဲဏံမ္ဂး သ္ဂောံဗၠးဒုဟ်အိုဿီုတုဲ နွံကဵုကျာ်ဩဳ ပ္ဍဲကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်။

===၆။ ဗီုခါဲကတိုၚ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ၊ ဗီုပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ===

ကပေါတ်သွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိဂှ် ပကောံလဝ်ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်တုဲ တၠသ္ၚိဝွံ ကၠာဟွံစိုပ်တ္ၚဲပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဏီဂှ် ကော်ဘိက်နၚ်ကလောကောဒေံ ညးသ္ၚိဝုတ်ဒိုဟ်တံ သွက်ဂွံဘိုၚ်ကရိုၚ် ပ္ဍဲကေၚ်ကာပ္တဴသ္ၚိဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ကလောကောဒေံ မိတ်သဟာဲတံ ကၠုၚ်ဘိုၚ်ကရိုၚ်စ မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ်ရ ၊ ရံၚ်ကေတ်ပ္ဍဲအရာဗ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ၜိုတ်လဵုမန်ပိုဲညဳသာရောဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်မာန်ရ၊ ညးဇၞော်တံ ၜိုန်ကၠောန်ကမၠောန်သ္ဇိုၚ်ၚ်ဟွံမာန်ကီုလေဝ် ဟိုတ်နူတီကၠိုဟ်ခၠၚ်ဂၠိုၚ်တုဲ ကမၠောန်ညံၚ်ဟဂွံဗၠေတ်အာဂှ် ဟီုပျးစၞောန်ထ္ၜးကဵုရ၊ အ္စာဗဳသ္ကဝ်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ရန်တၟံသွက်ဂွံဗၠးစရဲအ္စာတုဲ ကဵုတၠသ္ၚိဂှ် ပလေဝ်ကေတ်ဓုပ်မွဲရ၊ ပ္ဍဲကွာန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် သွက်ဂွံဖျေံပုၚ်ခဝ် ပ္ဍဲကတိုၚ်ဂှ် ကဵုပလေဝ် ပုၚ်ခဝ်ကၠံဒ္စာံလေဝ် နွံကီု၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ပလေဝ်ကေတ်ဓုပ်ၜါ ပုၚ်ခဝ်ပန်ဣသုန်လေဝ်နွံကီု၊ ပ္ဍဲဓုပ်ၜါဂှ် ဗဝိုက်မၞိဟ်တြုံ ဂၠိက်ပလောံ ယာတ်ဍောတ်မွဲမွဲဂတှ်ေ ဗဝိုက်မၞိဟ်ဗြဴ ယာတ်ဍောတ်မွဲမွဲဂတှ်ေ ဒ္ၚောဝ်၊ စာံ၊ ဂရး၊ ဂစေအ်စၠန် စုတ်ပ္ဍဲဓုပ်တံဂှ်ရ၊ ဓုပ်ကၟက်ဓုပ်ၝောံလေဝ်ဟီု၊ တၚ်မာကာဲလေဝ်ဂး ဒးမံၚ်သီုၜါရဲရ၊ ဓုပ်ၜါဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် မ္ၚးဂအာၚ်သ္ၚိ ပ္ဍဲလ္တူဓုပ်ဂှ် ပၟတ်ပၟိက်ကဵုမွဲမွဲ ဒးပ္ဍေန်လဝ်ရ၊ ပ္ဍဲဒိုဟ်ဖျေံပုၚ်ခဝ်ဂှ်လေဝ် ဇၟာပ်ပ်ဒိုဟ်မ္ဒးပ္ဍေန်လဝ်ပၟတ်ရ၊ ပုၚ်ခဝ်ဗဝ်သၟုတ်ဂှ် ပုၚ်ပက္ကတိဏံစုတ်ပ္ဍဲခဝ်တုဲ ဒးဗဝ်ဗ္ဒာဲကတိုၚ် ဗွဲလၟေၚ်ဒိုဟ်ရ၊ ဒိုဟ်ဗၟံက်ပိခဝ်၊ အဂၞဲဒ္စာံခဝ်၊ သၠုၚ်ကျာမွဲခဝ်၊ နေရတိတြဴခဝ်၊ ပလိုတ်ထပှ်ခဝ်၊ ဗာယပ်ၜါခဝ်၊ သၟဝ်ကျာဒ္စိတ်ခဝ်၊ ဨသာန်ပန်ခဝ်၊ လဒေါဝ်သ္ၚိဂှ်မသုန်ခဝ်၊ ပံၚ်သီုဖအိုတ် ဒှ်ပန်ဣသုန်ခဝ်ရ၊ နဲဗဝ်သၟုတ်ဝွံ ခိုဟ်အိုတ်ရောၚ် ညးတံစှ်ေစိုတ်တုဲ အတိုၚ်နဲဂှ် ဗကိတ်ကဵုလောကသိဒ္ဓိမ္ဂး ပုၚ်ခဝ်ပန်ဣသုန် သ္ဂောံတီကေတ်ရောၚ်။


ကမၠောန်ပြုပြေၚ် ပ္ဍဲအရာဂအာၚ်သ္ၚိတုဲအိုတ်မ္ဂး သွက်ဂွံခါဲကတိုၚ် ဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ရုဲမၞိဟ်နာံတ္ၚဲ ကိတ်ကဵုသိုၚ်သ္ၚိရ၊ နဲခါဲကတိုၚ်ဂှ်လေဝ် ရံၚ်ကဵုက္ဍိုပ်နာ် ဗတနာ် ဂၞဴနာ် စးနာ် ပ္ဍဲဂိတုဝွံတုဲ ကေတ်အဓိပ္ပါယ်နာ် ညံၚ်ဂွံချိုတ်ဂှ် မၞိဟ်တ္ၚဲအဒိုတ်ဝွံ ရပ်တွဵုပ္ဍဵုလဝ်ဒၞာဲကတိုၚ် လ္ပာ်ဒိုဟ်က္ဍိုပ်နာ်နွံရ၊ မၞိဟ်တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါဝွံ ရပ်တွဵုပ္ဍဵုလဝ်ဒၞာဲကတိုၚ် လ္ပာ်ဒိုဟ်ဗတနာ်နွံရ၊ ညးတ္ၚဲဗြဴဗတိဂှ် ရပ်တွဵုပ္ဍဵုလဝ်ဒၞာဲကတိုၚ် ပ္ဍဲဂၞဴနာ်ရ၊ ညးမၞုံပ္ဍဲဗုၚ်ဂၞဴနာ်ဝွံ ဂတမုက်သၠုၚ်ကျာတုဲ ဗွဲကိုပ်ကၠာမ္ဒးခါဲကတိုၚ်ရ၊ အဓိပ္ပါယ်ဂှ် သွက်ဂွံခါဲပရိုဟ်ထောံဗုၚ်ဂၞဴနာ်ရ၊ ခါဲပရိုဟ်ထောံဗုၚ်ဂၞဴနာ်တုဲမ္ဂး ကတိုၚ်ဒၞာဲက္ဍိုပ်နာ် ဗတနာ်ဂှ်လေဝ် ဆက်ခါဲရ၊ ဂၞဴနာ်၊ က္ဍိုပ်နာ်၊ ဗတနာ်ခါဲတုဲမ္ဂး နာ်ဂှ်ချိုတ်ရ၊ ပိုဲမန်သ္ဂးလဝ်ရောၚ်၊ ကတိုၚ်တဝ်ကဵုစးနာ်ဂှ် ယဝ်ခါဲကၠာမ္ဂး နာ်ဂှ်ဟွံချိုတ်ဏီ၊ ယဝ်နာ်ဟွံချိုတ်ဏီမ္ဂး ဒးဘဲနာ်တုဲ ယဲဒိုက်ဘဲပရိုက် ဂၠိုၚ်ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်၊ တဝှ်အ္စာမန်ပိုဲတမၠာတေံ တွံလဝ်နွံကၠုၚ်တုဲ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဒၞာဲစးနာ်ဂှ် ဟွံကဵုခါဲရ၊ ကာလခါဲဂစိုတ်နာ်တုဲမ္ဂး ကတိုၚ်တံဂှ်လေဝ် ခါဲဂွံအိုတ်ရ၊ တိခါဲပ္တိတ်နူကတိုၚ်တံဂှ် ဂွးပ္တိုန်ကဵုစွံလဝ် လ္ပာ်ဒိုဟ်ဗတနာ်နွံဂှ်ရ၊ ဒယိုဟ်ကတိုၚ်ဒယိုၚ်တံ ညံၚ်ဂွံညဳသီုဖအိုတ်ဂှ် အ္စာဗဳသ္ကဝ်တံ နကဵုပညာညးတံဟေၚ် စမ်ၜတ်ကေတ်ရ၊ ခါဲကတိုၚ်တုဲအိုတ်မ္ဂး ပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂွံကီုရ။


(ပ္ဍဲအရာပ္တဴဒယိုၚ်ကၠာကြဴဂှ် အ္စာဗဳသ္ကဝ်မန်တြေံဟီုလဝ် ဒယိုၚ်စိၚ်အဒေါဝ်မွဲတၞုၚ် ဒးပ္တဴကၠာအိုတ်ရ၊ အခိုက်ဝွံ အလုံရးမန်မွဲ ဒးကၠောန်ဗက်ရောၚ်ဂှ် ညးဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်ထောံပိုတ်တ်ရ၊ ပ္တဴဒယိုၚ်ကလော်ကၠာဂှ် ဒှ်နဲအ္စာဗၟာတံရောၚ်။)


ကာလပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ်တုန်လေဝ် ဒယိုၚ်ဂှ် ညံၚ်ဟွံကလေၚ်ဒေါမ်စှ်ေဂှ် မ္ဒးပသတိကွေံရောၚ်၊ ထ္ၜၚ်ပ္တဴပ္တိုန်ဒယိုၚ်တုဲ ယဝ်ဂွံလွိၚ်ဏာ ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်မ္ဂး ဂၠိုၚ်ကဵုပိုန်ဘိုက်ရောၚ် ယဝ်လွိၚ်ဏာဒိုဟ်အဂၞဲမ္ဂး တူပၟတ်ရောၚ်၊ ယဝ်လွိၚ်ဏာဒိုဟ်နေရတိမ္ဂး ဒးဘဲကမၠတ်ရောၚ်၊ ယဝ်လွိၚ်ဏာဒိုဟ်သၟဝ်ကျာမ္ဂး လေၚ်ဒိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ ယဝ်လွိၚ်အာဒိုဟ်သမၠုၚ်ကျာ-ပလိုတ်မ္ဂး ခိုဟ်ပြဲလောန်၊ ယဝ်လွိၚ်အာဗာယပ်ဨသာန်မ္ဂး ဂွံပိုန်ဟာန်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ အဃောပ္တဴဒၟံၚ်ဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ်ပၠန်လေဝ် ဂစေမ်ခ္ဍာ် ယဝ်ကၠုၚ်ဍုန်လ္တူက္ဍိုပ်ဒယိုၚ်မ္ဂး ဟွံခိုဟ်သ္ဂးလဝ်ပၠန်၊ ဒယိုၚ်ဂှ် ကာလဖျေံကတိုၚ်ဂှ် ယဝ်ဒတုံစှ်ေမ္ဂး တၠသ္ၚိဟွံသေၚ် ကောန်စဴ မ္ဒးပကာဂစိုတ်ရောၚ်၊ သာ်ဝွံတၠပညာမန်တံ သ္ဂးလဝ်နွံကၠုၚ်၊ ကာလပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိတုဲမ္ဂး ဟလောမ် သတ်ဗြဴ ဗြာတ်ကွက်လဝ်ဂှ် ညးလဵုဟွံဟီု တိုန်စမာန်ဖအိုတ်ရ၊ စိုပ်အခိၚ်စပုၚ်ပၠန်လေဝ် တၠသ္ၚိတံဂှ် ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်တၠုၚ်ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်ဟ်-မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်နူဘိုၚ်ကရိုၚ် ကၠောန်ညဳညဳသာသာတုဲ ပွိုၚ်ၜါပိတ္ၚဲဓဝ်ဟေၚ်၊ သ္ၚိမွဲမ တုဲအာမာန်ရောၚ်။

===ကိုန်ဗြိုဟ်သ္ၚိ===

ကာလသိုၚ်သ္ၚိပၠန်လေဝ်၊ ဗီုပြၚ်ညံၚ်ဂွံကိတ်ကဵုသၞောဝ်ဗြိုဟ်သ္ၚိ တော်ဆတုဲ သိုၚ်မ္ဂးခိုဟ်ရောၚ်၊ ယြဴပူဂဵုမွဲ သၟိက်မိက်ဂွံတီဗြိုဟ်သ္ၚိမ္ဂး ဇမၠိၚ်ကၞဳကဵုဇမၠိၚ်ဝိုန်သာ်ဂှ် ဟွံသေၚ် ဇမၠိၚ်အနာံသ္ၚိဂှ် ဟတ်တုဲ ပံၚ်လဝ် ပၟဝ်ကဵုပိစကဵုဒ္စာံ သှ်ေမွဲ-ဗြိုဟ်သ္ၚိဗၞိက်၊ သှ်ေၜါ-ဗြိုဟ်သ္ၚိဂြောဝ်၊ သှ်ေပိ-ဗြိုဟ်သ္ၚိသၟိၚ်၊ သှ်ေပန်-ဗြိုဟ်သ္ၚိလၟ၊ သှ်ေမသုန်-ဗြိုဟ်သ္ၚိသမ္ၚေဟ်၊ သှ်ေတြဴ-ဗြိုဟ်သ္ၚိကမၠတ်၊ သှ်ေထပှ်-ဗြိုဟ်သ္ၚိအမာတ်၊ သုန်အာမ္ဂး-ဒှ်ဗြိုဟ်သ္ၚိစရာဲဍုၚ်။


* '''နဲတောက်ဗြိုဟ်သ္ၚိ'''


'''ဥပမာ။ ။ ၁။'''

ဇမၠိၚ်သ္ၚိ - - ၁၃ ဟတ် ၁ မိဟ်

အနာံသ္ၚိ(ဝါ)ဩိုဟ်သ္ၚိ - - - ၉

- - -  ပံၚ်  ၂၂ ဟတ် ၁ မိဟ်

- - - ပၟဝ်ကဵု × ၃

- - - - - ၆၆ မိဟ်

- - - ပံၚ်ကဵု + ၁

စကဵုဒ္စာံ ၆၇ ÷ ၈ = သှ်ေ ၃ ။ သှ်ေ ၃-မ္ဂး ဒှ်ဗြိုဟ်သ္ၚိသၟိၚ်။


'''ဥပမာ။ ။ ၂။'''

ဇမၠိၚ်ဝိုန်သ္ၚိ - - ၂၀ ဟတ်

ဇမၠိၚ်ကၞံၚ်သ္ၚိ - - ၁၁ ကဵု ၂ မိဟ်

- - - ပံၚ် = ၃၁ ဟတ် ၂ မိဟ်

- - - ပၟဝ်ကဵု = ၃

- - - - - = ၉၃ မိဟ်

- - - - -ပံၚ်ကဵု ၂ မိဟ်

- - - - - - ဂွံ ၉၅

- - - - - စကဵုဒ္စာံ ၉၅ ÷ ၈ = သှ်ေ-၇ ။ သှ်ေထပှ်မ္ဂး ဒှ်ဗြိုဟ်သ္ၚိအမာတ်။


ရန်ကဵုဂၞန်လ္တူတေံတုဲ ပိုဲကောန်မန်တံ ဒုၚ်လဝ်တဲ မွဲဟတ်ပိမိဟ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဇမၠိၚ်ဟတ်ဂှ် ဗဒှ်မိဟ်တုဲ ထပ်ပံၚ်စုတ်ကဵုမိဟ်ရ။ ။ သာ်ဂှ်ရ ကောန်မန်တံ ယဝ်ပၟိက်နွံသွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး တော်ကၟော်လဝ် ညံၚ်ဟွံဗၠေတ်ကဵုသၞောဝ်တုဲ သိုၚ်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ဥပါဒါန်စဲစပ်ဂၠိုၚ်ညိဟွံသေၚ်၊ ဗြိုဟ်သ္ၚိခိုဟ်ဂှ် ရုဲစှ်သိုၚ်သ္ၚိတုဲ ဗြိုဟ်သ္ၚိဟွံခိုဟ်ဂှ် ပါဲထောံ ဝေၚ်ပါဲထောံကၠေံရ။

===၈။ ဗီုသ္ၚိ၊ (သၠုၚ်၊ စိၚ်၊ ကဆံၚ်၊ ဗ္ဒဴ)===

ဗီုပြၚ်သ္ၚိမန် ပိုဲသိုၚ်ပၠန်ဂှ်လေဝ်၊ ဟိုတ်နူကောန်မန်တံ ဒှ်သၟာကမၠောန်၊ သၟာဂူဗ္ၚသၟးဂၠိုၚ်တုဲ သွက်ဂွံဒေပ်ဇိုၚ်ကပေါတ် ကြိယာတံဂှ် သိုၚ်သ္ၚိသၠုၚ်ၚ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ဒဵုလၟုဟ်ဂွံဆဵုမံၚ် ဗီုသ္ၚိဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲသ္ၚိဝွံ ပါ်လဝ်ကဆံၚ်နာနာသာ်ရ၊ ဒဒှ်ရကဆံၚ်ၝောံသ္ၚိ၊ ကဆံၚ်ကၟုယ်၊ ကဆံၚ်သ္ၚိကျာ၊ ကဆံၚ်ဖဴ၊ ကဆံၚ်တၟေၚ်ဍာ်ပါ်လဝ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကဆံၚ်မၞိဟ်ဗြဴတံသၠးဂဝ်ဂၞဴလေဝ် ပါ်စွံလဝ်ပၠန်။


ကဆံၚ်ၝောံသ္ၚိဂှ် ပါဲနူတၠသ္ၚိဂှ် ကဵုအဆက်ကလော်ညးဟေၚ် ဂွံလုပ်တိတ်မာန် ညးသအာၚ်ပါဲနုကောန်လာံတာတုဲ ညးတံဟွံကဵုတိက်ရ၊ အဆက်မွဲကလော်ညးဂှ်ဍာံမ္ဂး လုပ်တိက်မာန်သီုဖအိုတ်ရ။ ညးသ္အာၚ် ယဝ်လုပ်တိက်ဒးမ္ဂး ခေက်ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်၊ ကဆံၚ်သ္ၚိကျာဝွံပၠန်လေဝ် ပွိုၚ်ရးဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံ ညးတံကၠောန်လဝ်ခဒမ်ဗၠာဲလေဝ်နွံ၊ ကာလဗ္တံကောန်ဗၠာဲဇကုတံ ကလေၚ်ကၠုၚ်နူအာဝေၚ်ကြေဝ်တုဲမ္ဂး ဟွံဒးမ္ၚုဟ်ညးဇၞော် မိမတၠသ္ၚိတံဟေၚ် ကလေၚ်လုပ်တိက် ပ္ဍဲဒၞာဲခဒမ်ဂှ်မာန် ဗွဲမလောဲသွာရောၚ်၊ ကဆံၚ်ကၟုယ်ပၠန်လေဝ် ကာလကၟုယ်နူဌာန်ဇမ္ၚောဲကၠုၚ်စိုပ်မ္ဂး ညံၚ်ဂွံတိက်ဗွဲမသၠးပွး၊ သောၚ်ၚ်တုဲ ညးလဵုဟွံရုဲ လုပ်တိက်မာန်သီုဖအိုတ်ရောၚ် သ္ၚိလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ပါ်စွံလဝ် ခဒမ်သွက်ကောန်တြုံတိက်၊ သွက်ကောန်ဗြဴတိက်၊ ညံၚ်ဟဂွံထုဲနှဴဂှ် ပါ်စွံလဝ်ရ။ ။ ။ ကၟဳသ္ၚိပၠန်လေဝ် ပပဓာန်ကဵုကဆံၚ်ပိုန်ဒြပ်သၠုယ်သၠာ်တုဲ ကၟဳဂွံမံၚ်ဖအိုတ်ရ၊ ယဝ်ရံၚ်ကဵုသ္ၚိမန်တြေံတြဟ်ဂှ်မ္ဂး လ္တူၝောံသ္ၚိဂှ် ကၟဳစိၚ်မွဲ လ္တူသ္ၚိကျာဂှ်၊ ကၟဳစိၚ်မွဲ၊ လ္တူကဆံၚ်ကၟုယ်ဂှ် ကၟဳစိၚ်မွဲ၊ လ္တူဖဴဝွံ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံဟွံကၠောန်စိၚ်၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် ကၠောန်စွံလဝ်ကၟဳစိၚ်ဂှ် ဂွံကေၚ်ညာတ်မံၚ်၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကၠောန်ပ္တိတ်ထာၚ်ဗြဴ နူကၟဳၝောံသ္ၚိရ၊ လ္တူကၟဳသ္ၚိဝွံ ညံၚ်ရဴဘုတ်ဘာ ပ္တိုန်လဝ်ပြာသာဒ်တံဂှ် ဟွံစုတ်ဟွံကၠောန် ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ ကၞဳကဵုဗဒၚ်ဂှ် ဗီုညးကဵုညး ရန်ကဵုသၠုယ်သၠာ်တုဲ လးစဵုမာန်သီုဖအိုတ်ရ၊ ခေတ်ကာလလၟုဟ် ညးမၞုံကဵုပိုန်ဒြပ်ဂၠိုၚ်တံ သိုၚ်သ္ၚိတိုက် ဗီုနာနာသာ်ကီုလေဝ် ဂကူမန်တံ ကၠောန်ဗက်အခိုက်ကၞာမန်တြေံတြဟ်တွဵုရ၊ ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ကလော်ဇကုဂှ် ကဵုမံၚ်ခဒမ်ပ္ဍဲတၠသ္ၚိဂှ်တုဲ ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကပေါတ်ကြိယာကလော်ဂှ် သိုၚ်သ္ၚိကလော်မွဲတုဲ ကဵုကလော်မံၚ်သောၚ်ၚ်ၜးၜးတုဲ နွံကၠုၚ်ဒဵုလၟုဟ်ဏီရ။

===၉။ ဒဒှ်သ္ၚိမန် ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာ===

ပ္ဍဲဍုၚ်ကွာန်မန်ခေတ်လၟုဟ်ဝွံ ဗွဲမဂၠိုၚ်သိုၚ်သ္ၚိ ဂတအာမုက်သ္ၚိ လ္ပာ်ဂၠံၚ်ဍာန်သၟးဂၠိုၚ်ရ ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ဗက်အခိုက်ကၞာမန်တြေံတုဲ၊ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက် လ္ပာ်သၟဝ်ကျာလေဝ်နွံ ရန်တၟံကဵုကျာ်တြဲပိုဲ ပပရိနိဗ္ဗာန် ဖျေံက္ဍိုပ်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာတုဲ ဟိုတ်နူကောန်မန်တံ ရှ်ေသှ်ေရဴဂဴကျာ်တြဲဂှ်ဟေၚ် သ္ၚိကောန်မန်တံ ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာရောၚ်ဂှ် ဗက်ကဵုပရေၚ်လောကုတ္တဵုရောၚ်။ ။ ။ ဂလာန်မွဲနဲပၠန်ဂှ် ပ္ဍဲရးဒေသမန်တံ ဟိုတ်နူကျာဗြဲပိုက်ကၠုၚ် နူသၠုၚ်ကျာဂှ် ကောန်မန်တံဗလေတ်မုက်ဗြဲကျာတုဲ၊ သ္ၚိမန်ကၠာတေံ သိုၚ်ဂတလ္ပာ်သၟဝ်ကျာ ကရဴလဝ်စးကဵုဗြဲကျာရောၚ်လေဝ် သ္ဂးလဝ်ပၠန်။ ။ မွဲနဲပၠန်တုန် ကောန်မန်တံ ဟိုတ်နူဇက်စှ်ေကၠုၚ် နူဌာန်ဒေသသၟဝ်ကျာတေံတုဲ စိုပ်ကၠုၚ်ဌာန်ရာမညဏံရ၊ ဟိုတ်နူဗှ်သၞာဒေသမန်တြေံ နွံလ္ပာ်သၟဝ်ကျာတေံတုဲ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာတေံရောၚ်ဂှ် ရာဇဝၚ်ခေတ်တၟိလၟုဟ် သ္ဂးလဝ်ပၠန်။ ။


ကောန်ဂကူမန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ရံၚ်ကဵုရာဇဝၚ်လောန်ကၠုၚ် ပွိုၚ်ၜါပိပန်ကၠံသၞာံတေံ ပ္ဍဲအခိၚ်မန်ပိုဲကျအာပၞာန်ညးတေံဂှ် ညးတံဖျေံဒၟံၚ်နှဟ်မန် ပ္ဍဵုဖျေံဒၟံၚ်နာံစိုတ်ဓါတ်မန် ဗွဲမလောန်တုဲ ကဵုမန်တံစွံလဝ်သုသာန် လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဍုၚ်ကွာန်ဂှ်ရ၊ ကဵုကောန်မန်တံ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာတုဲ ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲဟေၚ် ညာတ်ဒၟံၚ်သုသာန်တုဲ စိုတ်ဓာတ်ကောန်မန်တံ ဍိုန်လျစှ်ေအာမာန်ရောၚ်၊ စှ်ေစိုတ်တုဲ ကဵုကောန်မန်တံသိုၚ်သ္ၚိ ဂတမုက်သၟဝ်ကျာလေဝ် ဂးလဝ်နွံကၠုၚ်၊ စိုတ်ဓာတ်ဍိုန်လျမံၚ်မ္ဂး ဟွံဂံၚ်ပၠန်ဂတး တဝ်စၞေဟ်ကဵုသၞသတြုရဂှ် ကောန်မန်တံ ပ္တိုန်လဝ်ဂလာန်နွံကၠုၚ်မွဲသာ်ပၠန်၊ ရံၚ်အာကဵုရာဇဝၚ်ဍုၚ်ဗဂေါ ကၠုဟွံကျပၞာန်တေံ အတိုၚ်ရာဇဝၚ်ဗၟာချူဂှ် ပိုဲသ္ဂောံတီကေတ်သ္ၚိကောန်မန်တံသိုၚ်လဝ် ဂတမုက်လ္ပာ်ဂၠံၚ်ဍာန်ရ၊ ကွေတ်သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက် လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဂှ် ကောန်မန်ကၠာတေံဟွံဗက်စရ၊ ရဴသာ်ဝွံလေဝ် ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ဂလာန် ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်လေဝ်နွံကၠုၚ်။


ကောန်မန်တံရံၚ်ကေတ်ကဵုဂလာန်ဂမၠိုၚ် ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ဗွဲလ္တူတေံမ္ဂး ဂလာန်သိုၚ်သ္ၚိ ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဝွံဂှ် ချပ်ဗ္စာရဏာကေတ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ကဵုသာ်တုဲ၊ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဂှ် ဒှ်အခိုက်ကၞာမန်ဟွံသေၚ် ပၠန်ဂလာန်ဂှ်တုဲ ကာလခေတ်လၟုဟ် ဟွံဗက်စကွေတ်ဂှ်ရ၊ ကွေတ်သိုၚ်သ္ၚိ ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဝွံ ပ္ဍဲကာလဏံ ပိုဲမ္ဒးပြံၚ်သၠာဲ တဝ်စၞေဟ်ထောံရောၚ်၊ ရံၚ်ကေတ်ဗွဲလ္တူတေံတုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံ ကောန်မန်ပိုဲဂမၠိုၚ် ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဂၠံၚ်လဵုဟွံဟီု ဒၞာဲလဵုဟွံရုဲ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ဇကု ညံၚ်ဟဂွံဗၠေတ်ကဵုကိုန်သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဗီုဇကုဒးစိုတ်ဂှ် သိုၚ်ဂတအာမာန်ရောၚ်။


* '''ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိ'''


သိုၚ်သ္ၚိတၟိတုဲမ္ဂး သွက်ဂွံတိုန်ဒၟံၚ်လ္တူသ္ၚိ ဗွဲမၜိုဟ်ဩိုဟ်ဂှ် ကောန်မန်တံကၠောန်ကာမ္ၚဵု ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိပၠန်ရ၊ ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိဂှ် ဒှ်အခိုက်ကၞာမန်စပ်ကဵုကာမ္ၚဵု ဗွဲမပြဲမွဲသာ်တုဲ ကၠောန်ဗဒှ်ကာမ္ၚဵုမွဲတုဲ တိုန်သ္ၚိတၟိအိုတ်ရ၊ ပွမကၠောန်ကာမ္ၚဵုဏံလေဝ် ပပဓာန်ကဵုပိုန်ဒြပ်တုဲ ၜိုတ်ထေက်ကြိုက် ကဵုဇြဟတ်ပိုန်ဒြပ်ညး ညးပ္တုဲကာမ္ၚဵုတိုန်သ္ၚိတၟိအိုတ်ရ၊ သွက်ဂွံကၠောန်ကာမ္ၚဵုတိုန်သ္ၚိဂှ် ရုဲကေတ်တ္ၚဲ-မွဲတ္ၚဲ ပါဲနူတ္ၚဲသ္ၚိသဝ်တုဲ ရုဲဂွံဖအိုတ်ရ၊ ပွိုၚ်တြဴတ္ၚဲဂှ် ၜိုန်တိုန်သ္ၚိတၟိခိုဟ်ကီုလေဝ် ကာလတိုန်သ္ၚိတၟိ အပေါတ်သွက်ဂွံပ္တိုန်သ္ၚိကၠာအိုတ်ဂှ် ဟွံတုပ်တၞဟ်ခြာဗၠေတ်မံၚ်နွံကီု၊ ယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိ တ္ၚဲအဒိုတ်မ္ဂး-ကျာ်မ္ဒးပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲစန်ယဝ်တိုန်မ္ဂး သ္ကဝ်ဂၞဳကဵုပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲအၚာယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး ထဝ်ဩန်မ္ဒးပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါယဝ်တိုန်မ္ဂး စဟာပ်ပုၚ်တုဲဟေၚ် ညးတံတိုန်ရ၊ တ္ၚဲဗြဴဗတိယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး ဓုပ်ပ္ကဴသ္ဍဴမြမောဝ်ဟေၚ် ကဵုပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲသိုက်ယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး မိမကဵုတိုန်ကၠာရ၊ တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်ယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး မ္ဒးပြးဆာဲဩာဲနူမိမၜါ မ္ဒးသေက်ဇဵုဂၠိုၚ်ကဵုအမှုဂဗုတ်ရောၚ်ဂှ် အ္စာမန်နူတမၠာတေံ ဟီုတွံစွံလဝ်နွံကၠုၚ်ရ။


ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကၠာဟွံတိုန်သ္ၚိဏီဂှ် ကေတ်ချာမွဲစန် ဖ္ဍုက်လဝ်ဍာ်ဍာ်စၠန်တုဲ ပ္ဍဲၝောံတၞိန်သ္ၚိတၟိ လ္ပာ်တေံဒုန်မွဲကရေက် လ္ပာ်ဏံဒုန်မွဲကရေက် ဒက်ဖ္ဍာပ်လဝ်ကဵုချာဂှ် ပိပိတန်တုဲ ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ပၠန်လေဝ် ဒက်ကွက်လဝ် လ္ၚဵုဇလဗ္ဒဝ် လ္ၚဵုဇလၜဝ် လ္ၚဵုထပှ်ကၞာၚ် လ္ၚဵုပိကၞာၚ်ရ တုဲနုၚ်မွဲမ စုတ်လဝ်ဍာ်ဂစေအ်စၠန်မြမောဝ်တုဲ မ္ဒးစွံလဝ်ကီု၊ လ္တူသ္ၚိဝွံ သွက်တၟုယ်တံဂွံဂ္ဇံ ဖုန်သ္ဍဳဂၞဳသ္ကဝ်တံလေဝ် မ္ဒးလးလဝ်ရောၚ်၊ ဂၠဴမွဲလေဝ် မ္ဒးဒက်လဝ်သၟဝ်သ္ၚိ၊ လ္ၚဵုဒက်လဝ်ဂၠဴၜါ ကောန်မန်ကာလလၟုဟ် ဟိုတ်နူဟွံကၠောန်ဂူဗ္ၚတုဲ သွက်ဂွံဒက်ဂၠဴဂှ်ဟွံမွဲရ၊ ဒြပ်ရတ်ကပေါတ်ကြိယာ မပ္တံကဵုဩောံ သ္ၚု ထဍိုၚ် ဇရဳ တၟံကလန် ပုၚ်ကလောံ ကၞုသၚ် ပ္ကဴဩဴတံဂှ် ဒၞာဲညးကဵုညး ပြေၚ်စွံလဝ်ဗွဲမ္ဒးရးရ ဩောံသ္ၚုဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် ထဍိုၚ်ဂှ်စွံဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲ ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာဂှ် စွံမြမုယ်တုဲ နုၚ်ဇရဳတံဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်ရ၊ ပုၚ်ကလောံဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဨသာန် ကၞုသၚ်ဝွံ စွံဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာ၊ ပ္ကဴသ္ဍဴကေုာံဍာ်တံဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်၊ ရဴသာ်ဝွံ စွံပြုပြေၚ်လဝ်တုဲ တိုန်သ္ၚိတၟိအိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် ကလောကောဒေံမသတံကီု အ္စာဗဳသ္ကဝ်ကီု၊ ညးဇၞော်နူဝုတ်ဒိုဟ်တံဂှ် ကၠုၚ်ကောံစိုပ်လ္တူသ္ၚိတၟိအိုတ်တုဲ ပ္ဍဲတမ်ဒယိုၚ်ဒိုဟ်ပန်လ္ပာ်ဂှ် ကဵုပ္ဍေန်လဝ်ပၞာၚ်မွဲမွဲတၞုၚ်၊ ပ္ဍဲအသေအဟာန်တိုန်သ္ၚိတၟိဏံဂှ် စၞောန်ထ္ၜးကဵုတြုံဗြဴ ညးမဒှ်တၠသ္ၚိတံ ကလံကျာ်ဓဝ်သၚ် လ္ပာ်ဒိုဟ်ဗၟံက်၊ ကလံမိမဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာ၊ ကလံဘုမ္မဇဵု ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်လၟေၚ်ၚ်ရ၊ တြုံတၠသ္ၚိဂှ် ကဵုဂ္ဇံဒၟံၚ်ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာတုဲ အ္စာဗဳသ္ကဝ်ဂှ် ကဵုအသံကဵုဗြဴဂှ် သွက်ဂွံကလံတြုံတၠသ္ၚိဇကုရ၊ တုဲအ္စာဗဳသ္ကဝ်ဂှ် အပ်ပြာပ်ကဵုမိမတၠသ္ၚိဂှ်ရ၊ မိမတၠသ္ၚိဂှ်ပၠန်လေဝ် ကလေၚ်အပ်ပြာပ်ကဵု ကောန်ဇာတ်ညးမဒှ်တၠသ္ၚိဂှ်ရ၊ သွက်ဂွံမၚ်မွဲအာသ္ၚိဂှ် မိမတံဒၠောံဗ္တောန်တုဲ ဍာ်နုၚ်စွံလဝ်ဒေါဝ်သ္ၚိဂှ် စဝ်စရိုဟ်ဖျေံသၟဝ်သ္ၚိ ညံၚ်ဍာ်ဏအ်ၜိုဟ်ဩိုဟ်ဂှ် သ္ၚိဏံလေဝ် ကဵုသ္ဂောံၜိုဟ်ဩိုဟ်ညိ၊ ရဴသာ်ဝွံ ရာဒၞာမိက်ဖာပ်ဗ္စဖျုၚ် ညးမပြာပ်စိုပ်ကၠုၚ် ဇရေၚ်သ္ၚိတၟိဂှ်ရ၊ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်လေဝ် သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵု တိုန်သ္ၚိတၟိဂှ် နိမန်က္ညဖျဴနၚ် ခမဳသၚ်တံတုဲ ကဵုဖ္ဍောတ်မ္ၚဵုကမ္မဝါတ်တုဲ ကဵုဒါန်ကုခမဳသၚ်တံပၠန်ရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ရန်တၟံယဲဘဲအန္တရာယ် သွက်ဂွံလာဲလေၚ်တုဲ ညံၚ်ဂွံၜိုဟ်ဩိုဟ်အာဓာန်ဂတလၟိုန်ဂှ် ဗှ်မ္ၚဵုတုဲ တိုန်ကွက်စွံလဝ်ခပဳဩောံမွဲမ မွဲဟာန်ကေုာံ လေံဂတေက်မွဲ ပ္ဍဲသ္ဍိုက်စိၚ်တေံတုဲ ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိဂှ်တုဲ ဒှ်အိုတ်ရ။

==ဂလာန်ကလော်ဂကူမန် ဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ်==

ပ္ဍဲလ္တူဂၠးတိဏံ ဂကူမၞိဟ်ဒုၚ်တဲ မၚ်မွဲလဝ်ကလော် ဂကူညးကဵုညးဂှ် နွံကၠုၚ်မံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသၞာံရ၊ ဍုၚ်အမေရိကာန်တံ၊ ဍုၚ်အေၚ်္ဂလိက်တံ ၜိုန်ပြာကတ်ဇၞော်မောဝ်ဒၟံၚ် လ္တူဂၠးတိဏံကီုလေဝ် ဒၞာဲအရာပ်ဍုၚ်ကွာန်ဍေံတံ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ဒဵုကဵုတ္ၚဲဏံဟေၚ် ဒုၚ်လဝ်တဲဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်လဝ်ရ၊ ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ကလော်ဂှ်မူဟိုတ်ဖဵုဟၟဲသ္ဂးတုဲ ဗၠန်ဂတးတဝ်စၞေဟ်ထောံ-ထောံကလော်ဂှ် ဂၠိုၚ်တိုန်အရိုဟ်ရိုဟ်သၞာံရ၊ ဆဂးဂှ် အခိုက်ကၞာမန်တြေံမွဲဂကူ မတွံဂး ယူကၞာလှ်ေကလော်ဝွံ ဒဵုတွဵုတ္ၚဲဏံ မဆက်လှ်ေကၠုၚ်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုဗွဲခ္ဍန်ရောၚ်။ ။ ။


ကောန်မန်ပိုဲဂမၠိုၚ် ကာလလၟုဟ် ၜိုန်လှ်ေကလော် ယူဒၟံၚ်ကၞာကီုလေဝ် မူဟိုတ်သာ်လဵုမ္ဒးယူကၞာရောဂှ် ဂွံတီဗွဲမကၠးဖ္ဍးဂှ် ချူထ္ၜးကဵုရ၊ ကာလကျာ်တြဲပိုဲ သ္ပဒတဴပ္ဍဲဘာဇေတဝန် သ္ပဟိုတ်ကဵုဗြဴခတန်မွဲတုဲ တွံထ္ၜးကဵုဓမ္မဒေသနာမွဲရ၊ ဗွဲခ္ဍန်ဟေၚ်ဒှ်ရ။ ။ ကောန်တြုံသမ္ၚေဟ်မွဲ မအံက်ဇကုပကာဂစိုတ်တုဲ ပ္ဍဲတိဗ္ၚကီု ပ္ဍဲသ္ၚိကီု ဇၟာပ်ကေၚ်ကာအိုဿီု နအလေဝ်ဇကုဟေၚ် ကၠောန်တုဲ၊ မြိမြန်တဴမိမၜါရ၊ ပ္ဍဲကာလဂှ် မိမၜါစဳရေၚ်စကဵုသၟတ်ဗြဴမွဲတုဲ ဒုၚ်နၚ်သၟတ်ဗြဴဂှ် ကၠုၚ်ပ္တိုန်လဝ်ပ္ဍဲသ္ၚိရ၊ သၟတ်ဗြဴဂှ် ၜိုန်တြုံတၠသ္ၚိဇကုနွံကီုလေဝ် ဟိုတ်နူဒှ်ဒၟံၚ်ဗြဴခတန်တုဲ ဆအယာံမာတ်ကောန်ၚာ်မွဲဟေၚ် ဟွံကလိဂွံရ၊ ယဝ်ဒှ်ဗြဴခတန်မ္ဂး ဂကူဟၟဲကဵုကောန်ဂှ် ကြက်လေၚ်အာရချပ်တုဲ အကြာမိဇကုဆေဝ်ဒဝ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဗြဴခတန်ဂှ် အာဂၠာဲနၚ်သၟတ်ဗြဴမွဲတုဲ ဒုၚ်ကဵုတၠသ္ၚိဇကုရ၊ ကာလဂှ် ဗြဴခတန် သာ်ဝွံချပ်ပၠန်ရ၊ ယဝ်ရသၟတ်ဗြဴဝွံ ကလိဂွံကောန်မ္ဂး အဲကြက်ဒှ်လေၚ်ရောၚ် ချပ်တုဲ သ္ဂးကဵုသၟတ်ဗြဴဂှ်သာ်ဝွံရ၊ ယွံဒေံဗြဴယြဴကာလမွဲ ဗှ်ေတန်အာဂဝ်ဂၞဴမ္ဂး ကဵုအဲဂွံတီညိဂးတုဲ ပ္ဍဲကာလသၟတ်ဗြဴဂှ် တန်အာဂဝ်ဂၞဴဂှ် ဂရၚ်ပ္တီကဵုဗြဴခတန်ဂှ်ရ၊ အလဵုဇကုသၟတ်ဗြဴခတန်ဂှ်ဟေၚ် ရံၚ်စံၚ်မၚ်မွဲလဝ်ဂဝ်ဂၞဴဂှ်တုဲ၊ ဒးကာလမွဲတ္ၚဲ ဂဥုဲပ္ကီုဖျေံဂဝ်ဂၞဴဂှ် သၞဴရဴကေုာံအာဟာရတုဲ ကဵုသၟတ်ဗြဴဂှ်စရ။


ဂဝ်ဂၞဴဂှ်လေဝ် လီုအာရ သာ်ဝွံဟေၚ် နူမွဲဝါဂှ်ဒှ်ၜါဝါရ၊ ဟီုသၚ်ရိုဟ်ကဵုညးသ္အာၚ် ဒဒှ်ရဂဝ်ဂၞဴလီုဂှ်တုဲ ပ္ဍဲတန်ဂဝ်ဂၞဴပိဝါဂှ် ဟွံကဵုဗြဴခတန်ဂှ်တီတုဲ မံၚ်ကၠုၚ်ဒဵုဂဝ်ဂၞဴကြံၚ်ဍုဟ်အာရ၊ ကာလဂှ် ဗြဴခတန်ဂှ် ဂွံအခေါၚ်တုဲ ဍေံပကီုကဵုဂဥုဲတုဲ ဍေံကဵုရ၊ ဟိုတ်နူဂဝ်ဂၞဴကြံၚ်ဍုဟ်အာတုဲ တၞဟ်နပ္ကီု ဖျေံဟွံသၟဟ်ရထတုဲ ဂဝ်ဂၞဴဂှ် လၞၚ်ဒၟံၚ်ရ မသ္ကာတ်ကဵုဒုက္ခဝေဒနာက္တဵုဒှ်တုဲ အိုတ်အာလမျီုရ၊ ပ္ဍဲကာလသၟတ်ဗြဴ မညန်ကဵုဂစိုတ်ဂှ် သာ်ဝွံသ္ဂးရ၊ ဗှ်ေရၚ်တၠုၚ်ဒုၚ်နၚ်အဲတုဲ ကောန်အဲပိဗှ်ေဂစိုတ်ကၠေံတုဲ လၟုဟ်ဇကုအဲလေဝ် ကြက်လေၚ်အာပၠန်ရ၊ စုတ်အာနူဘဝဏံတုဲ တၞဟ်နစကောန်ဗှ်ေဂှ် ကဵုသၟဟ်ရထညိ၊ သာ်ဝွံရာဒနာလဝ်တုဲ ပြံၚ်အာဘဝ က္တဵုဒှ်ဗ္ဂဲၝောံမွဲ ပ္ဍဲသ္ၚိဗြဴခတန်ဂှ်ရ၊ ဗြဴခတန်ဂှ်လေဝ် တၠသ္ၚိဂှ်ရပ်လဝ်တုဲ တၞောဝ်အဲညံၚ်ဂွံသ္ကုတ်အာဂှ် ဗှ်ေသ္ပရောၚ်ဂးတုဲ ၜုၚ်တက်ဒဵုချိုတ်အာရ။


ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ်ဟေၚ် က္တဵုဒှ်စာၚ်ၝောံမွဲ၊ ခြာဟွံလံစာၚ်ၝောံဂှ်ခၟာဲရ၊ ဗ္ဂဲၝောံဂှ် ကၠုၚ်စကၠေံဒဵုကဵုပိဝါရ၊ နဲကၠာတေံဟေၚ် စာၚ်ၝောံဂှ်ရာဒနာတုဲချိုတ်အာ ကလေၚ်က္တဵုဒှ်ဗြန်ၝောံပၠန်၊ ဗ္ဂဲၝောံလေဝ်ချိုတ်အာ ကလေၚ်က္တဵုဒှ်ဒြာဲၝောံမွဲရ၊ နဲကၠာတေံဟေၚ် ဗြန်ဂှ်စကၠေံကောန်ဒြာဲ သီုပါဝါတုဲ ဒြာဲၝောံဂှ် ရာဒၞာပၞောတ်လဝ်တုဲ ချိုတ်အာ ကလေၚ်က္တဵုဒှ်သၟတ်ဗြဴမွဲ ပ္ဍဲဍုၚ်သာရဝှ်ရ။ ။ သၟတ်ဗြဴဂှ်ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲ ပြာပ်အာဒၟံၚ်ပ္ဍဲခါမ်သဳ ဇရေၚ်ပါၚ်တြၚ်ဍုၚ်ဂှ်ရ၊ ကြဴနဲကၠာတေံဟေၚ် ကလော်ဗြဴဂှ် ပ္တောံရုပ်ဗြဴမွဲတုဲ ကၠုၚ်စကၠေံကောန်သၟတ်ဗြဴဂှ် ၜါဝါတုဲ မရနုက်ကဵုပိဝါဂှ် ချပ်ဂၞန်ကဵုတြုံတၠသ္ၚိဇကုတုဲ ပြာပ်အာဒၟံၚ်သ္ၚိဇကုတုဲ သၠးကောန်တြုံမွဲရ၊ ကာလဂှ် ကလော်ဗြဴဝွံ ဒးအလန်အာတုက်ဍာ် ကၟာလစအနုတတ် နကဵုက္ဍိုပ်အဆက်ဆက် ဒးတုက်ဍာ်ကဵုသၟိၚ်ဗဳသဴရ၊ ဗၞတ်ပန်မသုန်ဂိတုတုဲ ဗၠးအာရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဍောၚ်ၜိုတ်လောန်အာတုဲ ပကာဂစိုတ်အိုတ်ရ၊ ကလော်ဗြဴဝွံတုန်လေဝ် ချိုန်ခဏ မတိတ်ဗၠးနူအလန်ဇကုတုဲ ပြာပ်အာသ္ၚိသၟတ်ဗြဴ မူဒၞာဲမွဲပြောဲအဲမတဴရောသၟာန်ရ၊ ညးဂမၠိုၚ်မိၚ်တုဲ ဟိုတ်နူကလော်ဗြဴမွဲ စကၠေံကောန်ဍေံတုဲ ဍေံစဴအာသ္ၚိဍေံ ညးဂမၠိုၚ်ဂး၊ ကလော်ဗြဴလေဝ် ဗွဲမပြဟ်ဟေၚ် အာဇရေၚ်သၟတ်ဗြဴ သၟိက်ဂွံစကောန်ၚာ်ပၠန်ရ။


သၟတ်ဗြဴတုန်လေဝ် ပ္ဍဲတ္ၚဲစဝ်ကပေါဝ် ခုတ်ခဴယၟုကောန်ၚာ်တုဲ ကာလမစဴသ္ၚိ တိတ်အာဘာကျာ်တြဲတုဲ ကောန်ၚာ်ဂှ် ကဵုလဝ်ဇကု ကဵုဖုံဗလိုပ်ပ္ဍဲကၟာအနုတတ်တုဲ ဗၟဴဒၟံၚ်တှ်ရ ညာတ်ကလော်ဗြဴမကၠုၚ်နူဇမ္ၚောဲတုဲ ဟီုထ္ၜးကဵုတၠသ္ၚိဇကု ဒဒှ်ရဗြဴမကၠုၚ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဒှ်ကလော်ဗြဴမစကောန်အဲဂှ်ရ၊ သာ်ဝွံကရေဲဟီုတိုန်တုဲ သၟတ်ဗြဴဂှ်ယိုက်ဂွံကောန်ၚာ် ဒြိပ်အာဘာဇေတဝန် ပ္ဍဲဒေါဝ်ပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ် ကာလကျာ်တြဲတွံဒၟံၚ်ဓဝ်ရ၊ သၟတ်ဗြဴဂှ်သ္တိက်လဝ်ကောန်ၚာ် တမ်ဇိုၚ်ကျာ်တြဲ ပအပ်ကဵုကျာ်တြဲတုဲ ဂလာန်ဒှ်ဂှ် ဂရၚ်ပ္တီရ၊ ဒေဝတဴ သုမနမပဒတဴ ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ဘာဇေတဝန်ဂှ် ဟွံကဵုကလော်ဗြဴဂှ်လုပ်တုဲ ကျာ်တြဲကော်မှာထေရ်အာနန် ကဵုပၠောပ်နၚ်ကလော်ဗြဴဂှ်ရ၊ မူဟိုတ်တၠအဲဂွံသ္ပပွဝွံရော ပ္ဍဲဂတမုက်အဲကျာ် မဖှ်သာ်ဝွံ ယဝ်မၞးတံဟွံကၠုၚ်စိုပ်မ္ဂး ဝဳဝဲမၞးတဲဟွံစိုပ်ဒတုဲ မ္ဒးဆက်အာဘဝဂတတေံပၠန်ရ၊ ယဝ်ရဒတောဝ်လဝ်ဝဲမ္ဂး ဝဳဝဲဂှ်ဟွံလလံရဂးတုဲ နဂါထာဝွံ ကျာ်သ္ဂးရ။


'''နဟိဝေရေနဝေရာနိ၊ သမ္မန္တိဓကုဒါစနံ၊ အဝေရေနစ သမ္မန္တိ၊ ဨသဓမ္မောသနန္တနော။'''


အဓိပ္ပါယ်ဝွံ - ပ္ဍဲလောကဝွံ နမဒတောဝ်လဝ်ဝဲမတွံဂး ညးမတ္ၜေဩ်လက်လဝ်တုဲ မကလေၚ်တ္ၜေဟ်လဝ်ပၠန်။ ညးမတက်လဝ်တုဲ မကလေၚ်တက်ပၠန်ဂှ်၊ စယသတြုဝဳဝဲဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲကာလလဆောဝ် မမိက်ကဵုညိညကီုလေဝ် ပ္ဍံဟွံလလံ၊ ပ္ဍဲမဟွံဂွံဒတောဝ်ဝဲ မသဲဗလးဏာဍာ်ခန္တဳမေတ္တာဂှ် ၚ်-သတြုဝဳဝဲဂမၠိုၚ်၊ ပ္ဍံလလံအာအိုတ်ရောၚ်၊ ၚ်-ဓရ်မလလံကၠေံဝဳဝဲ မသဲဗယာပ်ဏာ ဍာ်ခန္တဳမေတ္တာဂှ် ၚ်-တြဴ ကျာ်-အရှန်-ပစ္စေဂဗုတ်အိုဿီု၊ ပ္ဍံဒှ်ရ၊ ပ္ဍဲလအိတ်ဒေသနာဝွံ ကလော်ဗြဴဂှ် ဂွံဒှ်အာသောတပန်ရ။


ကျာ်တြဲတုန်လေဝ် ကဵုကလော်ဗြဴဂှ် ယိုက်ကောန်ၚာ်ရ၊ ကလော်ဗြဴဂှ် မိန်ဆုၚ်ကောန်ၚာ်တုဲ ကလေၚ်ကဵုမိဍေံတုဲ ဂတေဝ်ယာံတဴရ၊ မူဟိုတ်ဗှ်ေယာံရော ကျာ်တြဲသၟာန်ပၠန်၊ ယွံတၠဳလပိုန် မတုဲတေံဆဒှ်ကဵုဒှ် အဲဍိက်ဂယိုၚ်လမျီုကီုလေဝ် လၟုဟ်သာ်လဵု အဲဂွံဆက်ဂယိုၚ်လမျီုအဲရောဟွံတီ ကလော်ဗြဴသ္ဂး၊ ဗှ်ေလ္ပစံတူသာ်ဝွံညိ၊ ပၠာံဗဇကၠေံကလော်ဗြဴတုဲ ကဵုမိကောန်ၚာ်ကော်ဖျဴဏာသ္ၚိတုဲ ဆက်မြိမြန်အာညိ၊ ကျာ်တြဲသ္ဂးကဵုမိကောန်ၚာ်ရ၊ သၟတ်ဗြဴလေဝ် ကော်ဖျဴဏာကလော်ဗြဴတုဲ ပ္ဍဲစးဇုက်တေၚ် စွံပ္တန်လဝ်တုဲ ဝဳဗ္စလဝ်ရ၊ ကလော်ဗြဴလေဝ် ကဵုအာစွံလဝ်ဇကု ပ္ဍဲမ္ၚးကွာန် ဌာန်မလ္ၚုရ၊ ကာလဂှ် ကလော်ဗြဴချပ်ရ၊ ဂုဏ်သဟာဲဗြဴဝွံ နွံတဴအဲဂၠိုၚ်ကွေံရောၚ်၊ မ္ဒးခၠေဝ်ရောက်ဂုဏ်ရောၚ်ဂးတုဲ သၟတ်ဗြဴတၠကောန်ဂှ် ဍိုက်ပေၚ်တဴဩောံသ္ၚု ဒြပ်ရတ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကာလဂှ် ညးဂမၠိုၚ်ကၠုၚ်သၟာန်စအိုတ်ရ၊ သာ်လဵုနဲလဵုဒှ်ပိုန်ဒြပ်ရော၊သၟတ်ဗြဴဂှ် ဟိုတ်နူအဲရှ်ေသှ်ေမြိမြန်လဝ် ကလော်ဗြဴဝွံတုဲ ဂွံပိုန်ဒြပ်ဂၠိုၚ်ရောၚ်ဂးရ၊ ညးဂမၠိုၚ်လေဝ် ဗ္စကလော်ရှ်ေသှ်ေကၠုၚ်အိုတ်ရ၊ ပတွဵုနူဂှ်တုဲ ကေၚ်ကာညးဂမၠိုၚ်အိုဿီုဂှ် ရံၚ်စံၚ်မၚ်မွဲတုဲ လာပ်မပြဲကီု တွဳဝါရမဂၠိုၚ်ကီု က္တဵုဒှ်အိုတ်ရ။


ပတွဵုနူဂှ်တုဲ ပုၚ်လိခ်မာဲဒ္စာံသာ် က္တဵုဒှ်ကုကလော်ဗြဴဂှ်ရ၊ ပုၚ်လိခ်မာဲဒ္စာံသာ်ဂှ် ဒဵုကဵုတ္ၚဲဝွံဟေၚ် ကဵုတဴအိုတ်ရ၊ သာ်ဂှ်ရ ကောန်မန်တံ ရှ်ေသှ်ေမြိမြန်ကၠုၚ်ကလော် ဆက်ကၠုၚ်ဒဵုကဵုတ္ၚဲဝွံရ၊ ကောန်မန်တံ နူလက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲတေံဟေၚ် ဒုၚ်တဲကလော်မၚ်မွဲကၠုၚ်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုဗွဲခ္ဍန်ရ။


ကောန်မန်တံ ယဝ်ဟီုပရေၚ်ကလော်ဏံမ္ဂး ကာလလၟုဟ်ဝွံ လ္ၚဵုဂှ်ဒုၚ်တဲတုဲ လ္ၚဵုဂှ်ဟွံဒုၚ်တဲ၊ ဖဵုဍေံဟၟဲသက်က်သ္ဂးတုဲ ထောံကၠေံလေဝ်နွံဒၟံၚ်ဂှ် ဂွံညာတ် ဂွံမိၚ်မံၚ်ကီုရ၊ ဆဂး ယူကၞာဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်တြေံမွဲ ယေန်သၞာၚ်တုဲ ဗီုယူကၞာဂှ် ချူထ္ၜးကဵုရ ပွမရှ်ေသှ်ေကလော်ဝွံဂှ် ဗွဲတၟေၚ်ၜိုန်ဟွံမိက်ဟီုကီုလေဝ် ယြဴပူဂဵုမွဲ ဟိုတ်နူရှ်ေသှ်ေကလော်တုဲ ပ္ဍဲပစ္စက္ခကာလဝွံ ဂွံစသိုၚ်ဇၞော်ကဵုပိုန်ဒြပ်ဂှ် ဟွံညာတ်ရ၊ ဟိုတ်နူရှ်ေသှ်ေကလော်တုဲလေဝ် ဝါတ်ဂါတ်အာဂှ် ဟီုဟွံမာန် ဇကုမၞိဟ်ဟေၚ်ဂှ် ပဓာနရ၊ ဗွဲမဂၠိုၚ် ပပ္တံနူဇုဇဗဴလဇကု ရှ်ေသှ်ေကၠုၚ်တုဲ ဟိုတ်နူပလှ်ထောံဟွံမာန်ဟေၚ် ဒဒုၚ်လဝ်တဲရ မွဲသာ်ပၠန်-ကောန်မန်ပိုဲ နွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်ဇၞော် ကဵုနွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲကွာန်ဂြိုပ်တေံဂှ် ပ္တောံရံၚ်မ္ဂး ညးမံၚ်ပ္ဍဲကွာန်ဂြိုပ်သၟးဂၠိုၚ်တုဲ လညာတ်အောန် ဗဟုသုတအောန် ကၠိုဟ်ခၠၚ်ဒၟံၚ်ပရေၚ်လောကုတ္တဵုသၟးဂၠိုၚ်တုဲ လ္တူကလော်ဏံ ဣလဵုဒှ်ဍာံရော ဣလဵုဗၠေတ်ရော ဣလဵုဟိုတ်နွံရော ဣလဵုဖဵုနွံရောဂှ် ပါ်ပါဲဟွံမာန်တုဲ ပတှ်ေကလော်ကွေံကွေံဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်ကောန်မန်ပိုဲ နွံမံၚ်ပ္ဍဲကွာန်ရးဂှ် ဂၠိုၚ်ကွေံရ ဗွဲမဂၠိုၚ် မၞိဟ်ဗြဴတံပတှ်ေကလော်ဂၠိုၚ် နူမၞိဟ်တြုံဂှ် တ္ၚဲဏံဂွံညာတ်ဒၟံၚ်ဇၟာပ်ကွာန်ရ ဟိုတ်နူပတှ်ေကလော်ဂၠိုၚ်တုဲ ဒှ်ဒဒိုက်မာန်ရောၚ်ဂှ် အရေဝ်ညးကၠာတေံ ဟီုလဝ်နွံကၠုၚ် အရေဝ်မွဲပါၚ်နွံဂှ် '''ဖေက်ကၠခဗယိ ဗယိကြံလောန်နူကၠ'''ရ အလုံကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဗွဲတၟေၚ်နွံမွဲသာ်ရ၊ ဍုၚ်သေမ်ကီု ဍုၚ်ဏံကီု ယဝ်ရရံၚ်အာသ္ၚိမန်မ္ဂး ဂွံညာတ်ကေတ်ကပေါတ် ကလော်ဇၟာပ်သ္ၚိရ၊ ယဝ်ရရံၚ်အာမွဲလ္ပာ်ပၠန်မ္ဂး ဟိုတ်နူယူကၞာလှ်ေကလော်ဏံ က္လောကောဒေံမသဂမၠိုၚ် ကၠုၚ်ကောံဆဵုညာတ်ညးသ္ကံတုဲ ဗှ်သၞာပြေပြံၚ်အာမာန်ရ၊ ကောန်မန်တံ ဟိုတ်နူဒၟံၚ်ဌာန်ဒေသဟွံတုပ်တုဲ အခိုက်ကၞာလေဝ် ညိညဟွံတုပ် တၞဟ်ခြာဗၠေၚ်မံၚ်ဂှ် ပ္ဍဲပရူကလော်ဏံ ဂွံတီကေတ်ရ။


* '''သာ်လဵုတၞဟ်ခြာရော-ယဝ်ဟီုမ္ဂး'''


၁။ မန်ဒိုၚ်ဂှ် ရှ်ေသှ်ေကလော်သတ်ဗြဴ။

၂။ မန်ဒဂှ် ရှ်ေသှ်ေကလော်ယာတ်။

၃။ မန်ညဂှ် ရှ်ေသှ်ေကလော်ဍေၚ် ဗဴ။


သာ်ဝွံပါ်ပါဲလဝ်တုဲ ဟွံတုပ်ညးသ္ကံရ၊ မူဟိုတ်ဟွံတုပ်ရောဂှ် ပ္ဍဲလိခ်ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်ဂှ် ဟွံညာတ် ဆအရေဝ်ညံၚ်ရဴပုံအာဂီုဟေၚ် ကေၚ်မိၚ်လဝ်ရ၊ သ္ပသမ္တီလဝ်နွံကၠုၚ်ရ၊ သ္အာၚ်နူဏံပၠန် ကလော်မာံဒကောံပိုန်လေဝ် ကောန်မန်တံ ဗ္စဖျုၚ်လွဳလဝ် နွံမွဲဂကူပၠန်၊ ကလော်မာံဒကောၚ်ပိုန်ဂှ် ကောန်မန်နွံပ္ဍဲဍုၚ်ဖာသီသၟး ရှ်ေသှ်ေဂၠိုၚ်ရ၊ ကၠာတေံကောန်မန် နူဍုၚ်ဟံသာဝတဳဏံ ဒဴအာစိုပ်ဍုၚ်သေံ မံၚ်အတေံတုဲ ဒဒှ်ရကောန်မန် ဍုၚ်သေံတေံ ရှ်ေသှ်ေလဝ်ကလော်ဂှ် ကော်ခဴစကလော်ဍုၚ်သေံပၠန်ရ၊ (ပရူကလော်မာံဒကောံပိုန်ဂှ် ပ္တိတ်လဝ်မွဲအုပ်တုဲရ၊ ယဝ်မိက်တီ ဗွဲတြးမ္ဂး လိခ်မာံဒကောံပိုန်ဂှ် ဂၠာဲဗှ်ရံၚ်ညိ)


ပ္ဍဲဍုၚ်ဖာသီတေံ ဟိုတ်နူကောန်ဂကူမန်ဟၟဲတုဲ ပရူကလော်မန်လ္ပာ်တေံဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲဟွံလောဲ၊ ဆကလော်မာံဒကောံပိုန်ဟေၚ် နွံရ၊ ဒဵုလၟုဟ်ဂကူဗၟာတံ ရှ်ေသှ်ေဒၟံၚ် ကလော်မာံဒကောၚ်ပိုန်ရ၊(ဗၟာလ္ပာ်ဖာသီတေံ နူဂကူမန်ကၠာဲဒှ်အာဗၟာရောၚ် ယဝ်ရံၚ်အာပရေၚ် ကလော်ဏံမ္ဂး ဒှ်ဂွံမံၚ်) ကလော်မာံဒကောၚ်ပိုန်ဂှ် အလုံမွဲကောန်ဂကူမန် ဍုၚ်ဏံသီုမန် နွံဒၟံၚ်ဍုၚ်သေံတေံ ရှ်ေသှ်ေဒၟံၚ်ရ၊ မန်ဒိုၚ်ဂှ်ဗွဲမဂၠိုၚ် မံၚ်လ္ပာ်ရးသဓီုတုဲ ရှ်ေသှ်ေကလော်သတ်ဗြဴ၊ မန်ဒဂှ်ဗွဲမဂၠိုၚ် နွံလ္ပာ်ဒေသရးဖာသီတုဲ ရှ်ေသှ်ေကလော်ယာတ်တုဲ မန်ညဂှ်ဗွဲမဂၠိုၚ် နွံလ္ပာ်ဒေသရးမတ္တမကဵုရးတနၚ်သဳတုဲ ရှ်ေသှ်ေကလော် ဍေၚ်-ဗဴရ၊ သ္အာၚ်နူကလော်ပိဏံ နွံကလော်မွဲဂကူဏီ ကလော်ဗဂေါလေဝ်ဂး ကလော်သၟိၚ်အသးလေဝ်ဂး ကလော်စၚ်ဂဗာဲကဂၞန်လေဝ်ဂး ရံၚ်အာဗွဲလ္တူတေံမ္ဂး ကောန်မန်တံ ဒၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ်ကလော် မွဲဒေသကဵုမွဲဒေသဟွံတုပ် အခိုက်လှ်ေကလော် ယူကၞာလေဝ် ဟွံတုပ်ကီုရ၊ တၞဟ်ခြာမံၚ်ညိညရ၊ ဗီုကျိုၚ်ကျဝ်ကလော်ပၠန်လေဝ် ယာတ်ဗ္ကေတ် ယာတ်ဗ္တာၚ် အနာံၜါလ္ပုဟ်တဲ ဒက်ပူလဝ်သတ်ဗြဴ ကွက်လဝ် နကဵုကယၜဝ်တုဲ စွံလဝ်ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဟရံၚ်ရ။

==ပွမဂိယဲ==
==အဝဲဗျု==
==ပွမစုတိ==
==ဂလာန်ကာလထေရ်ကဵုသၟိၚ်ပဿိုန်သၟာန်သွဟ်==
==နိဿဲ==
ကၠုၚ်နူလိက်အုပ် (အခိုက်ကၞာမန်) နူကမ္မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။ [https://drive.google.com/file/d/1WddIBb6u7tAiS3o7RPQWGImsla4d2YEx/view?usp=sharing pdf-အခိုက်ကၞာမန်]

{{DEFAULTSORT:အခိုက်ကၞာမန်}}</text>
      <sha1>f04t8pmp1fpnqyb6wqzqqjyywkb1jnq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>33858</id>
      <parentid>33857</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T14:42:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>သ္ဍိုက်ဆာန်မန်</username>
        <id>2569</id>
      </contributor>
      <comment>/* ဂလာန်ကလော်ဂကူမန် ဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ် */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="421383" xml:space="preserve">ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်
လိခ်အုပ်မၞုံယၟု (အခိုက်ကၞာမန်)
သက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၁၃၃၉−သၞာံ၊ ဂိတုဘတ်။

=ဂလာန်တၚ်ဂုဏ်=
ဗွဲကိုပ်ကၠာ လိခ်အုပ် အခိုက်ကၞာမန်ဝွံ တက်ပတိတ်တုဲ တရးဏာနကဵုတွဵုရးမန်−ရးဗၟာဂွံမာန်အာ ခေတ်လၟုဟ်ဂှ် ဒှ်စရာဲကျာ်သြဳဂုဏ်ဖဵု သွက်ကောန်ဂကူမန်တံသီုဖအိုတ်လေဝ် ဟီုဂးစဂွံရ။ မွဲသာ်ပၠန် သွက်ဂကောံကမ်မတဳလိခ်ပတ်ေယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်လေဝ် ဒှ်စရာဲကျာ်သြဳဂုဏ်ဖဵုကီု ဟီုဂးစဂွံရ။ ကမၠောန်ဝွံ ဒှ်ကမၠောန်ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယောန်သၞာၚ်မန်ရ၊ ပ္ဍဲကမ်မတဳ လိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ပါ်စွံလဝ် ဆာပ်ကမ်မတဳ  (ဂကောံဍောတ်) ပိရ။ မုခ်ဂၞန်မွဲ− ၊ သွက်ဂွံဗ္တောန်လိခ်ပတ်၊ သွက်ဂွံတက်ပတိတ်လိခ်ဗွဟ်မန်၊ လိခ်ပတ်မန်တံဂှ်၊ ဒှ်တာလျိုၚ် ဆာပ်ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ရ။ မုခ်ဂၞန်ၜါ− သွက်ဂွံတိၚ်တိုက်လှ်ေဒယှ်ေတံဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ် ဆာပ်ကမ်မတဳအနုသုခုမရ။ မုခ်ဂၞန်ပိ− သွက်ဂွံဗက်စ အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳမန်၊ သွက်ဂွံဗၟံက်ဂတဝ်တိုန် အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳမန်၊ ပွမဟီုအရေဝ်ဝေါဟာမန်၊ ဗွိုက်လ္တက်မန်တံဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ် ဆာပ်ကမ်မတဳ အခိုက်ကၞာရ၊ ရဴသာ်ဝွံ ပါ်စွံလဝ်ပိဂကောံရ။


ဟိုတ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံဒှ် လိခ်မူ−လိက်အုပ် အခိုက်ကၞာဝွံ နူကမ်မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်သ္ပသ္ကိုပ်သ္ကတုဲ ဆာပ်ကမ်မတဳအခိုက်ကၞာဂှ် ကေတ်တာလျိုၚ်ရ၊ ဗွဲကိုပ်သက္ကရာဇ် အၚ်္ဂလိက် ၁၉၇၃−တေံ၊ နူကမ်မတဳဇၞော်ဏံ အာတ်ဏာလိခ်ပတ်မူလ ပ္ဍဲဌာန်အ္စာကဝိမန်တံရ၊ ရဴသာ်ဝွံ ဗွဲမစၞောန်ထ္ၜးလဝ်တေံ အ္စာကဝိတံချူပလံၚ်နၚ်လိခ်တမ်ဂှ်ရ၊ ဂွံလိခ်တမ်တံဂှ်တုဲ ဆာပ်ကမ်မတဳ အခိုက်ကၞာဂှ် စဳရေၚ်ပ္ကောံတုဲ ဗှ်အိုတ်ရ။ ဒၞာဲဂၠိုၚ်ဒၟံၚ်တံဂှ်ဒါန်တုဲ ဒၞာဲဟွံမွဲတံဂှ် အာသၟာန်သၟုက်ဋ္ဌာန်တၠဂုဏ်အ္စာတၠဳပိုန်တံလေဝ်ကီု၊ ဋ္ဌာန်မၞိဟ်ဇၞော် ညးမတဳပရောပရာအခိုက်ကၞာပြဝေဏဳဂကူမန်တံအိုတ်ရ။ တုဲအိုတ်မ္ဂး နူဆာပ်ကမ်မတဳဏဳ စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်တုဲ တက်ပတိတ်နကဵုလိခ်သၠုပၠုယ်ရ။


လိခ်သၠပၠုယ်နကဵုတဲဂှ် ပလံၚ်ဏာဋ္ဌာန်အ္စာချူလိခ်မူလ အ္စာကဝိတံကီု၊ ဋ္ဌာန်တၠဳပိုန်သၚ်ခမဳတံကီု၊ ဋ္ဌာန်မၞိဟ်ဇၞော်တံကီုရ၊ သွက်ဂွံဍိုက်ပေၚ် သွက်ဟွံမှာရဴ ဟၟဲသက်က်ဂှ် ရန်တၟံကေတ်ရ။ ညးတံရံၚ်ပြုပြေၚ်တုဲ ပလံၚ်နၚ်ဋ္ဌာန်ကမ်မတဳပိုဲပၠန်ရ။ နကဵုလိခ်မူစၟဳစၟတ်ထပ်ကဵုထပ် ရုဲစှ်တုဲ ကၠောန်ဇန်ချူကှ်ေပၠန်ရ၊ နနဲဝွံ ဍိုက်ပေၚ်ကီုခယကေတ်တုဲ၊ သွက်ဂွံတက်ပ္တိတ်နကဵုစက်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုညးတၠအလဵုအသဳတွဵုရးဍုၚ်မန်ရ။


နူတွဵုရးဍုၚ်မန် ညးတံစၟဳစၟတ်အခိၚ်လံဒၟံၚ်လေဝ်ကီု၊ ညးတၠအလဵုအသဳဍုၚ်လ္ဂုၚ်စၟဳစၟတ်လံဒၟံၚ်လေဝ်ကီု၊ နကဵုကမ်မတဳဏံသြန်ဟွံဍိုက်ပေၚ်လေဝ်ကီု လံဒၟံၚ်စဵုကဵုအခိၚ်ဏံရ၊ လိခ်အခိုက်ကၞာဝွံ နူကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ပတိတ်ဇြဟတ်ဂိုတ်ဂစာန်လဝ်ကီုရ၊ ဍိုက်ပေၚ်သီုဖအိုတ်ဂှ် ဟွံစှ်ေလဝ်စိုတ်ဏီတုဲ၊ ဟွံဍိုက်ပေၚ်− ဟွံရုမ်ဂပ်ဟွံမှာရဴဏီဂှ် နကဵုကမ်မတဳဏံ ဒုၚ်လဝ်တဲရ။


ဟိုတ်ဂှ်ရ အခိုက်ကၞာ ပြေဝေဏဳပိုဲမန် သွက်ဂွံဍိုက်ပေၚ်အာ ဗွဲဂတတေံဂှ် ပ္ဍဲလိခ်ဝွံ ဒၞာဲမှာရဴဒၞာဲဟွံဍိုက်ပေၚ်တံဂှ် စၞောန်ထ္ၜးကဵုတုဲ ကဵုနၚ်ကသပ်ဂၞန်ဗွဲမပြဟ်ညိဂှ် ဗ္တိုက်ဖ္အောဝ်ဏာနကဵုမေတ္တာရအဴ။ ကောန်ဂကမန် အ္စာဗှ်လိခ်တံ စၞောန်ထ္ၜးကဵုတုဲ နကဵုအလန်ဒုတိယ တတိယပ္တိတ်မ္ဂး ဍိုက်ပေၚ်အာမာန်ရောၚ် ပတှ်ေဒၟံၚ်ရ။


ဗွဲလက်ကရဴအိုတ် နကဵုနိဂီု သွက်လိခ်အုပ်ဝွံ ဂွံတိတ်အာမာန်ဂှ် ပပ္တံနူကဵုကောန်ဂကောံ ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်လေဝ်ကီု အ္စာကဝိညးမချူလိခ်တမ်လေဝ်ကီု၊ ညးမကဵုကသပ်ဂၞန်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဳပိုန်သၚ် ခမဳလေဝ်ကီု၊ မၞိဟ်ဇၞော်ဂမၠိုၚ်တံလေဝ်ကီု၊ သွက်ဂွံတက်လိခ်ဝွံ ညးမကဵုအရီုအဗၚ်တံလေဝ်ကီု၊ ညးမကဵုအရီုအဗၚ်ကမၠောန်လေဝ်ကီု၊ ညးမဇန်လိခ် ညးမတက်လိခ်တံလေဝ်ကီု၊ ညးအလဵုအသဳတံလေဝ်ကီု၊ စၞးကမ်မတဳ လိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဏံ အဲညးမရေၚ်တၠုၚ်ဖဵု တၚ်ဏာဂုဏ်ဗွဲမလောန်ရ။


'''(နာဲမိုၚ်တဝ်)−−−ညးမရေၚ်တၠုၚ်ဖဵု ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်'''။

=ဥယျောဇဉ်=

ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဝွံ သွက်ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ဟွံဒှ်ဟွံမံၚ်မ္ဒးယိုက်ဂၠၚ်ဏာ ကဵုအဓိကတာလျိုၚ်ဂှ် ကောန်မန် ပွမလေပ်လိခ်မန်၊ အရေဝ်မန်ကီု ပွမသီဒက်စဵုဒၞာ ဇၞော်မောဝ်တဴတက်တိုန်ကီု၊ အစေန်အဆက် အနုသုခုမမန်တံ ပွမသီဒက်စဵုဒၞာ မြိမြန်မၚ်မွဲအာဂှ်ကီု၊ သ္ပတိုၚ်တမ်ဒေါဝ်တုဲ မ္ဒးပံက်ဗဒှ်လဝ် ဂကောံဏံရောၚ်မဒှ်ရ ။


ပဟိုတ်တာလျိုၚ်နွံသာ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံမြိမြန်ကလုတ်ပ္တိုန် ဗပေၚ်ကဵုမာန်ဂှ် ဟွံသ္ဂုတ်ကဵုပကီုလွဳဟေၚ်၊ ဆၜိုတ်ဂွံအခိၚ် အခေါၚ်အဝဵုတံဂှ် ဂိုတ်ပ္တိတ်ဇြဟတ်လွဳဆာဲမံၚ်ရ၊ အတိုၚ်ရန်တၟံလဝ်ပိသာ် ဗွဲလ္တူတေံဝွံရ၊ တန်ဗ္တောန်လိခ်ပတ် အရေဝ်၊ တန်ဗ္တောန် ယေန်သၞာၚ် အစေန်အဆက် အနုသုခုမတံ ချေံဗ္တောန်ကဵုတုဲ၊ မွဲအဆက်ဓဝ်ဟေၚ်၊ သွက်ဂွံသီဒက်စဵုဒၞာမၚ်မွဲအာ အခိုက်ကၞာမန်တံကီု၊ သွက်ကောန်ဗွဲကြဴ စဴဗွဲဂတဂမၠိုၚ်၊ သ္ဂောံနိဿဲလ္ၚတ်ဒ္ဂေတ်ဗက်အာမာန်ဂှ် လိခ်အခိုက်ကၞာမန်ဝွံ မ္ဒးပကီုလွဳဗၟံက်ပ္တိတ်ရောၚ်။


ပ္ဍဲမဗၟံက်ပ္တိတ် ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမန်ဝွံလေဝ် ပဟိုတ်ကဵုမန်တၠပညာဂမၠိုၚ် ကေုာံ ညးအာယုက်ဇၞော်မန်၊ မိမနော်နာဲတံ ကဵုအရီုအဗၚ် ဍိုက်ဍိုက်ပေၚ်ပေၚ်ဟေၚ်၊ လိခ်အခိုက်ကၞာမန်ဝွံ မဂွံမံက်ဂတဝ်ကၠုၚ်ဂှ် ပတန်စၟတ် သ္ပသမ္တီလဝ်တုဲဒှ်ရောၚ် မိက်ဂွံဟီုပျးကဵုရ ။


ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ ပွံမကၠောန်ထေက် ဟွံယောၚ်ဗွဲစၟတ် မ္ဒးကၠောန်အာ ပ္ဍဲကဵုတာလျိုၚ်ပိသာ်ဏံဂှ် သွက်ဂွံပကောံပ္တိတ်ဏာ လိခ်အခိုက်ကၞာမန်မာန်ဂှ် မိပ်ဂြိုၚ်ဂွံဇြဟတ် အိုဟ်တၟိုဟ်ဇြုၚ်ကေဝ်တဴဗွဲမလောန်ရ- အလုံကောန်ဂကူမန် အခိုက်ကၞာမန်ဂမၠိုၚ် တၠုၚ်လအာ ညံၚ်ဟဂွံလီုအာဂှ် ပွမသီဒက်မၚ်မွဲအာတုဲ ကောန်ဂကူမန်ကဵုကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံညးဂမၠိုၚ် သဂွံကဵုဍုက်ကေဝ် သ္ဍိုက်မၠိုက်ရၚ်သ္ကံအိုတ်ညိ သာ်ဝွံ ရာဒၞာဏာရောၚ် ။


'''နာဲယဳသိုၚ်(ဥက္ကဌ)ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။'''

=ဂလာန်ဗကန်=

အခိုက်ကၞာမ္ဂးဂှ် မဒှ်စဳဏောန် ကောန်ဂကူမွဲမွဲ သွက်သ္ဂောံတန်တဴအာ ပ္ဍဲလိုက်ဏံ၊ စဵုကဵုကဝ်တူတေံရောၚ်။ ညးတၠပညာအစာတၠမန်ပိုဲ နူတမၠာအဆက်ဆက်တေံ၊ မဒၠောံဗ္တောန်၊ မစွံပတန်လဝ်ကဵု ဂလာန်တၚ်နၚ်တံဂှ် အခိုက်လဵုဂွံဒ္ဂေတ်ဗက်ဒး၊ ဗီုလဵုဂွံဝေၚ်ပါဲဒး၊ နဲလဵုဂွံမၚ်မွဲအာ ဂကူဇကု အဆက်ကောန်အဆက်စဴဒး၊ ပ္ဍဲလိုက်ဏံရောၚ်။


တီဒဒှ်ဂုဏ်ဖဵုမၞုံတဴ ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်တုဲ'''အခိုက်ကၞာ'''ဂကူပိုဲမန်ဝွံ သ္ဒးပ္တိုန်လဝ် အက္ခဝ်လ္တူလိခ်ပတ်ထေက်ရောၚ် အဲစှ်ေစိုတ်ရ။ လောန်ကၠုၚ်အခိၚ်ၜိုတ်ပန်သၞာံတေံ၊ အဲဂွံမိၚ်ကေတ်ပရိုၚ် ၊ ဒဒှ်ကမ်မတဳလိခ်ပတ် ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်၊&quot; ဏံ ကၠေံစိုတ်ပ္ကောံပ္ကေဝ်ဒၟံၚ်၊ တံလိက် &quot;အခိုက်ကၞာမန်&quot; သွက်ဂွံတက်တြးပ္တိတ်လိက်အုပ်၊ သီုမတာပ်ခေတ်၊ နကဵုကဆံၚ်သၠုၚ်သၠုၚ်ဂှ်၊ အဲအိုဟ်တၟိုဟ်စိုတ်၊ အဵုဇိုတ်တဴပ္ဍဲဂၠံစိုတ်အဲ မလောန်ရ။ သ္ဂောံညာတ်ကေတ်  &quot;လိက်အခိုက်ကၞာမန်&quot; တက်ပ္တိတ်တုဲ ဒှ်အာပၠန်ဂှ် ၊ တၚ်လေဝ်, တၚ်ဂုန်ကဵု &quot;ကမ်မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်&quot; ဍုၚ်လ္ဂုၚ်အိုတ်တဲရ။ ထိုၚ်လေဝ်, ထိုၚ်သးကမ်မတဳ, ကွေံကွေံရ။


ပ္ဍဲလိုက်ဝွံ ရံၚ်သ္ၚေဝ်ကေတ်မ္ဂး၊ ဇၟာပ်ဂကူညးမဂတာပ်ခေတ်တံဂှ် ညးတံဒ္ဂေတ်ဗက်၊ ထိၚ်ဒက်လဝ်အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳညးတံဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက် ဗွဲမဗိုန်ဗတ်ဂှ်ဟေၚ် သ္ဂောံဆဵုာတ်ကေတ်ရ၊ အခိုက်ကၞာညးတံ ညံၚ်ဟဂွံလီုလာ်ထောၚ်ပြိုဟ်၊ အခိုက်ကၞာညးတၞဟ်သ္အာၚ် ညံၚ်ဟဂွံထပါ်လုပ်ပြံက်ယျတ်လုပ်ကၠုၚ်မာန်−အကြာအခိုက်ကၞာဂကူညးတံဂှ် ညးတံပသတိ၊ စဵုဒၞာ၊ ဆဵုဒဝ်၊ ပ္တိတ်ဇြဟတ်တဴအိုတ်ရ၊ အခိုက်ကၞာလီုလာ်ထောၚ်ပြိုဟ်စာ်အိုတ်ကၠေံဗ္ဒန်အာမ္ဂး ဂကူညးတံလေဝ် ဟွံဆောတ်သ္ဒးကၠေံဗ္ဒန်အာရောၚ်ဂှ် ညးတံချပ်ဗ္စာ ဂြၚ်တီကေတ်လဝ်နကဵုညာဏ်ပညာနူဇမ္ၚောဲရ၊ ဂကူညးတံညံၚ်ဂွံတန်တဴ ညံၚ်ဟဂွံကၠိုက်ကၠာဲမှာဲမှာကၠေံဗ္ဒန်အာဂှ် ညးတံသ္ပဂရုအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲဂကူညးတံ သၟတ်မွဲမွဲကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ် သၠးဂၠံဂဝ်ဂၞဴမိမ္ဂး ပပ္တံနူဂှ်တုဲ ညးတံခုတ်ယၟုနကဵုဘာသာညးတံ ပ္တိတ်စရာဲၜခၟနကဵုဘာသာညးတံ၊ ဂစာန်ဗ္တောန်ကဵုအရေဝ်ဘာသာညးတံ၊ ကဵုဒဂီုဒ္ဂေတ်ဗ္တောန်ဖျောန်ကဵုအခိုက်ကၞာညးတံ၊ ပၠောပ်ဇာတ်ဂကူညးတံဟွံသ္ဂုတ်ရ၊ ညးတံဟွံသာသ္ပံ ဟွံပၠံအခိၚ်လ္တူကောန်ဇာတ်ညးတံရ။


ကောန်ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ်ဟေၚ် အတိုၚ်နနဲချူထ္ၜးပံက်ထ္ၜးလဝ်တၚ်ဏှ်ဗွဲလ္တူတေံ ညးမဒ္ဂေတ်ဗက်ထိၚ်ဒက်ကၠုၚ်အခိုက်ကၞာတံဂှ် မၞုံတဴကီုရ၊ ဆဂး အသိၚ်ဇြဟတ်အောန်တဴဒၟံၚ်ဏီဂှ် ပသတိအိုတ်မ္ဂး သ္ဂောံဆဵုကေတ်ကၠးကၠးဖ္ဍးဖ္ဍးမာန်ရ။


မူဟိုတ်သ္ဒးဒှ်ဒၟံၚ်သာ်ဂှ်ရော, ဒတောဝ်တၞောဝ်ရံၚ်ကေတ်မ္ဂး မိမဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် ဟိုတ်နူသာဲစ္ဍးကၠုၚ်ကဵုအခိုက်ကၞာဂကူဇကု ခရာသၞာံအခါဗွဲမလံလဂှ်ကီု၊ ဟွံတီၚုဟ်မး ဟွံတီဗီုနဲဂွံတၚ်ယၟုကဵုကောန်ဇာတ်ဇကုကီု၊ ဟွံတီကဆံၚ်ဇကုတုဲ အရေဝ်ဇကုဟွံဗ္တောန်ကဵုကောန်ဇာတ်ဇကုကီု၊ ကောန်ဇာတ်ဇကုတဴဂှ်ဟေၚ် မဒှ်ကြက်သက်သဳသာဓကဍေံရ။


ဂလာန်လ္တူတေံအဲမချူလဝ်တံဂှ် သွက်သ္ဂောံပ္တိုန်ဒုဟ်လ္တူဂကူပိုဲဟွံသေၚ်၊ ဟိုတ်နူကဵုဂလာန်ညးတမၠာ အခိုက်ကၞာပိုဲမန်၊ ဍိုန်လျ၊ သဝ်စှ်ေ၊ ကၠေံခၞၚ်ကၠုၚ်ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲတုဲ သ္ဂောံဆဵုညာတ်ဒုဟ်ဍေံဟေၚ် သ္ဒးဟီုဂးသာ်ဝွံရောၚ်၊ ထံက်ကဵုဂလာန်ညးတမၠာတံမစွံပတန်လဝ် &quot;ဖျေံမ္ဂးကျေဝ်၊ ပလေဝ်မ္ဂးဒှ်&quot; ဂှ်တုဲ သွက်ဂွံပလေဝ်ပတိုန်ထေက်အိုတ်ရ။


လၟုဟ်ဟေၚ် သွက်ဂွံပလေဝ်ပလေတ်သၠုၚ်ပ္တိုန်ဂှ် နူ&quot;'''ကမ်မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်'''&quot; ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ ကေတ်တာလျိုၚ်ဍိုက်ဍိုက်ပေၚ်ပေၚ်တုဲ ဖျုၚ်ဗလးကၠေံယဲမတွံဂး− ဂကူဘာသာ၊ မကၠိုက်ကၠာဲ၊ ကၠေံဗ္ဒန်ကၠက်အိုတ်အာဂှ် နကဵုရဥုဲ &quot;'''လိက်အခိုက်ကၞာမန်'''&quot;ဝွံရောၚ်။


ဟိုတ်ဂှ်ရ− ကောန်ဂကူမန်ဍာံ ထာန်ဒေသလဵုမံၚ်မံၚ်၊ ညးဒိုက်ညးလွေဟ်၊ သမ္ၚေဟ်သေဋ္ဌဳတံဟွံရုဲ၊ သီုခရှ်သၚ်တံကီု ညးမွဲမွဲအုပ် ဩဝ်.....ထေက်ကဵုသ္ဒးကဵုဇြဟတ် ရာန်ဗှ်လ္ၚတ်လဝ်ထေက်အိုတ်ရောၚ်၊ ဓဝ်မေတ္တာဂတတုဲ အဲဗ္တိုက်ဖ္အောဝ်ဏာအလုံတွဵုရးဍုၚ်မန်ကဵုမ္ၚးနူတွဵုရးဍုၚ်မန်သီုဖ္အိုတ်ရအဴ။


'''အခိုက်ကၞာမန်သ္ဒးမံက်ဂတဝ်တိုန်ရောၚ်၊ ('''နာဲလူဖေဝေန်''') သၟိၚ်ဗယု ဝန်မစၞောန်ထ္ၜးကမၠောန်သုတေသနတြေံတြဟ် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်'''။

=နိဒါန်=
ဗွဲကိုပ်ကၠာ−ကၠာဟွံဟီုပရောလိခ်အခိုက်ကၞာဂှ် ပရေၚ်လိခ်ပတ်ကဵုယေန်သၞာၚ်မန်ဝွံ၊ ဟီုထ္ၜးညိညရ၊ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၉၇၂)တေံ ကောန်မန်ဂမၠိုၚ် ညးမၞုံပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ ဒက်ပ္တိုန်ဂကောံမွဲခုတ်လဝ်ယၟု &quot;ဂကောံလိခ်ပတ်ကဵုယေန်သၞာၚ်မန်&quot; ဂးတုဲ၊ ရန်တၟံလဝ်သွက်ကောန်မန်တံဂမၠိုၚ် မတ်ဂွံယးတၟး ညံၚ်ဂွံကၠိုဟ်ခၠၚ်တိုန်ပရေၚ်ဂကူမန် ဣလဵုဒှ်ဍာံ, ဣလဵုဒှ်ဗၠေတ်ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမန်ကေုာံလိခ်ပတ်မန် သွက်ဂွံမံၚ်ဂတဝ်တိုန်မွဲဝါပၠန်ရ၊ ဂကောံဏံဂှ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၉၇၃)တေံ ချပ်ဂၞန်ညးသ္ကံတုဲ၊ သ္ဂုတ်သွာတ်လဝ်သွက်ဂွံပ္တိတ်လိခ် &quot;'''အခိုက်ကၞာမန်'''&quot;မွဲအုပ်ရ၊ ဂကောံဏံလေဝ် ပ္ဍဲသၞာံဂှ်ရ− လလောၚ်တြးဏာဇရေၚ်အ္စာကဝိတၠပညာကောန်မန်တံဂမၠိုၚ်တုဲ အာတ်ဏာတမ်လိခ်(မူလိခ်) နူဌာန်တၠပညာမန်တံဂမၠိုၚ်ရ၊ အတိုၚ်လအာတ်ဏာဂှ် အ္စာကဝိမန်တံဂမၠိုၚ် ချူပလံၚ်နၚ်လိခ်အခိုက်ကၞာမန်ဗွဲမဂၠိုၚ်ကဵုဂကူဂှ် ဂကောံဏံဂွံဒုၚ်ကေတ်ရ၊ တမ်လိခ်(မူလိခ်)နာနာသာ်ဗွဲမဂၠိုၚ်သီုဖအိုတ်ဂှ်ပကောံတုဲ စၟဳစၟတ်ရုဲစှ်ဒါန်ထောံနူလိခ်ပ္ဍဲတိုက်ပိဋကတ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်စံရ၊ မူလိခ်ဒါန်လဝ်တံဂှ် ကၠောန်ပ္တိတ်လိခ်ဗွဲပဏာဏမွဲအုပ်တုဲ ကလေၚ်တြးဏာဋ္ဌာန်တၠပညာမန်တံပၠန်ရ၊ မသုန်တဴဂိတုလံတုဲ လိခ်တြးဏာဂှ် ကလေၚ်စိုပ်ကၠုၚ်ဒၞာဲဟွံပေၚ်တံဂှ် ထပ်ဗပေၚ်နၚ်ကီု၊ ဒၞာဲဗၠေတ်မံၚ်ဂှ် ပလေဝ်နၚ်ကဵုမွဲဝါပၠန်ရ။


လိခ်ပဏာမသီုဖအိုတ် စိုပ်ကောံကၠုၚ်တုဲ လၟုဟ်ချူပ္တိတ်လိခ်အခိုက်ကၞာမန်နူဂကောံဏံမွဲအုပ်ရ၊ လိခ်ဝွံ ဒှ်သွက်ဒတုဲဖဵုကောန်ဂကူမန်တံသီုဖအိုတ်တုဲ မ္ဒးဂိုၚ်ဒေပ်လဝ်ဇၟာပ်ဇၟာပ်သ္ၚိထေက်ရောၚ် လဝ်စိုတ်ရ၊ လိခ်ချူဇန်လဝ်ဏံဂှ် ဒဒှ်ရဟွံဍိုက်ပေၚ်ဏီ၊ ယဝ်တၠပညာကောန်မန်တံညာတ်မ္ဂး ကလေၚ်စၞောန်ထ္ၜးကဵုညိဂှ် ဖအောဝ်ဏာနမေတ္တာရ။


လိခ်အုပ်ဏံဂှ် ရန်တၟံသွက်ကောန်မန်တံ ညံၚ်ဂွံတီကၠိုဟ်ခၠၚ်ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမန်တြေံတြဟ်တုဲ လၟုဟ်ဒှ်လိခ်မွဲအုပ်၊ တြးပ္တိတ်ဏာဋ္ဌာန်ကောန်မန်တံဂမၠိုၚ်ရ၊ မိမကလောကောဒေံကောန်မန်တံဂမၠိုၚ်လေဝ် ဂတနူဏံ လိခ်မန်ပိုဲ ညံၚ်ဂွံဇၞော်မောဝ်တိုန်မွဲဝါပၠန်ဂှ် ကဵုဇြဟတ်အိုတ်ရောၚ်−စှ်ေလဝ်စိုတ်ရ၊ ဂတဏံပၠန်ေဝ် သွက်ဂွံပ္တိတ်ဏာလိခ်တံဂှ်... ၁။ အခိုက်ကၞာမန် အုပ်ဒုတိယ၊ ၂။ ရာဇဝၚ်သၟိၚ်အသး။ ၃။ ပဌမရာဇဓနဳ ဟံသာဝတဳ။ ၄။ ရာဇဝၚ်မန်ဇၞော် တံဂှ် ရန်လဝ်နွံမံၚ်တုဲ ခြာဟွံလံညံၚ်ဂွံပ္တိတ်မာန်ဂှ် ပ္တိတ်ဒၟံၚ်ဝဳရိယျရ။


'''ပွမတၚ်ဂုဏ်'''
သွက်လိခ်အခိုက်ကၞာဏံ ညံၚ်ဂွံမံက်ကၠုၚ်ဂှ် ဒှ်ဟိုတ်နူတၠပညာမန်တံ ရီုဗၚ်ဗွဲမဍိုက်ပေၚ်၊ ကဵုကသပ်မဍာံပြခိုဟ်မိုဟ်တုဲ ဒှ်ကၠုၚ်လိခ်မွဲအုပ်တုဲရ။


လိခ်အုပ်ဏံညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ် ပူဂဵုဗွဲသၟဝ်တေံ ညးမဒှ်တၠပညာအ္စာကဝိမန်.....
၁။ နာဲပါလိတ၊ ဘာတိုက်တၟိ−ကွာန်ကၟာဝက်။
၂။ နာဲကုသလ၊ ဘာကျာ်သြဳမန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။
၃။ဗညာဆီမန်၊ ကွာန်ကံဗိန်။
၄။ နာဲပုပ္ဖရမ္မ၊ ကွာန်ကြုၚ်ဝါန်။
၅။ နာဲဖဝ်စိၚ်၊ ကွာန်ကၟာဝက်တံဂှ်ကီု ညးမမဒှ်အ္စာကဝိတၠပညာကောန်မန် သ္အာၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ချူပလံၚ်နၚ်လိက်အခိုက်ကၞာတံဂှ်ကီု၊ ဂကောံလိက်ပတန်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ တၚ်ဂုဏ်ဗွဲမလောန်ရ၊ ဗွဲကြဴလေဝ် သွက်ဂွံဆက်ရီုဗၚ်အာပၠန်ဂှ် ဖတိုက်ဖ္အောဝ်ဏာနကဵုမေတ္တာရအဴ။


'''လိခ်အုပ်မနိဿဲဂမၠိုၚ်'''
၁။ ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ။ 
၂။ ပြကိုဟ်လောကဟိတ။
၃။ ပြကိုဟ်လောကသမုတ်တိ။
၄။ ပြကိုဟ်ဓမ္မပဒ။
၅။ သၠပတ်ကာလထေရ်။−−−ပ္ဍဲလိခ်တံဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲတုဲ ဗွဲခမၞောန်ဟေၚ် လၟုဟ်ပ္တိတ်ဏာလိခ်အခိုက်ကၞာမန် ပဌမမွဲအုပ်စိုပ်ဒတုဲ ပ္ဍဲသ္ကရာဇ်(၁၃၃၉)၊ သက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၉၇၇) ဏံရ။

ကောန်မန်ဂမၠိုၚ် ကဵုညဳသၟဟ်အိုတ်တုဲ လိခ်ပတ်မန်လေဝ် မ္ဒးဇၞော်မောဝ်ရာၚ်ဆာဲအာရောၚ် ('''ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်''') ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။

=အခိုက်ကၞာမန်=
'''နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။'''

ဗွဲကိုပ်ကၠာ အခိုက်ကၞာဟီုမ္ဂးဂှ် လ္တူဂၠးတိဏံ ဍုၚ်လဵုဟွံဟီု ဒေသလဵုဟွံဟီုမၞိဟ်နွံမ္ဂး အခိုက်ကၞာမ္ဒးနွံရ၊ အခိုက်ကၞာဂှ် ကောန်ဂကူမွဲဂကူကဵုမွဲဂကူ မွဲဍုၚ်ကွာန်ကဵုမွဲဍုၚ်ကွာန် ဟိုတ်နူဟွံတုပ်တုဲ၊ ဟိုတ်နူမံၚ်မွဲဒၞာဲမွဲကရောံဓဝ်ဟွံသေၚ်တုဲ၊ ဍုၚ်ညးကဵုညး ဂကူညးကဵုညး၊ အရာပ်ဒေသညးကဵုညး နွံဂၠိုၚ်ကဵုအခိုက်ရ၊ ကာလလၟုဟ်ဝွံ ဒဒှ်ပညာဂတာပ်ကဵုခေတ်ဂှ် ပြာကတ်တိုန်ဗွဲမလောန်တုဲ ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ် အခိုက်ကၞာဇကုတြေံတြဟ်ဂှ် တဝ်စၞေဟ်ဗၠန်ဂတးထောံလေဝ်နွံကီု၊ ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ် မၚ်မွဲတဴအခိုက်ကၞာဇကုတြေံတြဟ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်လေဝ်နွံကီု၊ ဂကူတၞဟ်သ္အာၚ် ဍုၚ်တၞဟ်သ္အာၚ် ဗီုလဵုဗၠန်ဂတး အခိုက်ကာပိုဲမန် မတြေံတြဟ်သှ်ေၜက်ကၠုၚ်နူလက်ထက်ဇုဇဗဴလပိုဲဂှ် ထေက်ကဵုမ္ဒးတီသီုဖအိုတ်တုဲ ဂကူပိုဲမွဲဟေၚ် မ္ဒးမၚ်မွဲအာအခိုက်ကၞာပိုဲရောၚ်။

ကောန်ဂကူမန်သီုဖအိုတ် ဟိုတ်နူမံၚ်ဌာန်ဒေသ ဟွံတုပ်ရၚ်သ္ကံတုဲ အခိုက်ကၞာလ္ၚဵုဂှ်တုပ်မံၚ်ကီုရ၊ အခိုက်ကၞာလ္ၚဵုဂှ်ဟွံတုပ်ရ၊ ၜိုန်ဒေသဟွံတုပ်ကီုလေဝ် သာ်လဵုဒှ်ဒှ် ကာလလၟုဟ်ဝွံ အခိုက်ကၞာညံၚ်ဂွံတုပ်ညံၚ်ဂွံဒှ်မွဲနဲဓဝ်ဂှ် ပံက်ပ္ကောံသီုဖအိုတ်တုဲ ဗွဲသၟဝ်တေံ ချူပါ်ထ္ၜးဏာရ။

၁။ ပွမတန်ပဋိသန္ဓိ။

၂။ ပွမသၠးဂၠံဂဝ်။

၃။ ပွမစဝ်ကပေါဝ်၊ ခုတ်ယၟု။

၄။ အဝဲဗ္တောန်လိက် ကတ်ပညာ။

၅။ ပွမပထပိုဲခမဳ။

၆။ အခိုက်ဝုတ်ဗၠာဲ။

၇။ ပွကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ။

၈။ ပွမသိုၚ်သ္ၚိတၟိ တိုန်သ္ၚိတၟိ။

၉။ ဂလာန်ကလော်ဂကူမန် ဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ်။

၁၀။ ပွမဂိယဲ။

၁၁။ အဝဲဗျု။

၁၂။ ပွမစုတိ။ သာ်ဝွံပါ်ထ္ၜးလဝ်ရ။

==ပွမတန်ပဋိသန္ဓိ==
ပ္ဍဲဂလာန် ပွမတန်ပဋိသန္ဓိဂှ်လေဝ် ပပ္တံနူထန်ပဋိသန္ဓိတုဲ ဒဵုကဵုသၠးဂၠံဂဝ်၊ မိကီု−ကောန်ၚာ်ကီု− ညံၚ်ဂွံဗၠးနူယဲဘဲအန္တရာဲပရိုက်နာနာသာ် ဗီုလဵုဂွံမၚ်မွဲအာဂှ် ပါဲထ္ၜးလဝ်ဗွဲသၟဝ်တေံပၠန်ရ။

၁။ နိဒါန်။

၂။ ပွမဟီုုဒၠောံဗ္တောန် မၚ်မွဲမၞိဟ်ဗြဴကလိဂွံယဲဒိုက်၊ (ဝါ) ပွမဟီုဒၠောံဗ္တောန်မၚ်မွဲ ညးမၞုံပဋိသန္ဓိ။

၃။ ကေၚ်ကာညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိမ္ဒးပ္တုဲ။

၄။ ပွမညးမၞုံပဋိသန္ဓိမ္ဒးဝေၚ်ပါဲ။

၅။ ပရေၚ်ဝဳဝတ်ပဋိသန္ဓိ။

၆။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးပ္တုဲဝတ်။

၇။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးဝေၚ်ပါဲ။

===၁။ နိဒါန်=== 
သတ္တံမတန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲလိုက်ဏံဂှ် ဂကူဇကု တၞောဝ်ဒတောဝ်ဇကု မသဇကု ညံၚ်ဟွံဂွံပိုတ်သ္ကုတ်အာဂှ် မ္ဒးမၚ်မွဲအာဓါန်ဂတရောၚ်၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ်မ္ဂး လ္တူဂၠးတိဏံ သတ္တံဝွံဟေၚ်ဗွဲဟကန္တ ကၠေံဗ္ဒန်အာအိုတ်ရောၚ်။ ဇုဇဗဴလညးတံဟီုလဝ် အရေဝ်ဂှ်ဒဵုလၟုဟ် ဂွံမိၚ်ဒၟံၚ်ဏီ၊ သာ်လဵုရော−မိက်ဂွံယိုက်ကောန်စဴ မိက်ဂွံညာတ်ကောန်စေက်၊ အရေတ်ဏံဂှ် ဒှ်တံမူလမသဂကူရဟွံသေၚ်ဟာ− မဇပိုဲညံၚ်ဂွံဗြေဝ်က္ဍတ်အာဂတနူဏံဂှ် ပပ္တံနူတန်ပဋိသန္ဓိရဟွံသေၚ်ဟာ။

ပွမတန်ပဋိသန္ဓိဟီုမ္ဂးဂှ် ဂကူပိုဲမန် ဟီုဂးဂွံမိၚ်မံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသာ်ရ၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ဂွံယဲဒိုက်၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် ဟွံသောၚ်ၜးဇကု၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် ဟွံကၠးဖ္ဍး၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် နွံကဵုဒၟုၚ်ဒၠေၚ်၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် သ္ဇိုၚ်တန်ဂဝဏ္ဍ်ဂၞဴမိဇကု၊ သာ်ဝွံ ဟီုဂးနာနာသာ်ရ၊ နကဵုဝေါဟာအရာပ်မ္ဂး ဂွံဗုၚ်ဟီုမ္ဂး တီဂၠိုၚ်ရ။ သၟတ်ဗြဴလ္ၚဵုဂှ် ၜိုတ်ပ္တဴလဝ်သ္ၚိကၟိန်ကီုလေဝ် နကဵုကံကုသဵုဇကု နကဵုဝေဒနာဘဲယဲဇကု နကဵုဆီကျာယောၚ်ယာမံၚ် ပ္ဍဲခန္ဓဇကု နကဵုဗက်ဂကူ မသဇကုနွံကၠုၚ်တုဲ ၜိုန်ရတၠသ္ၚိဇကုနွံမံၚ်ကီုလေဝ် ဟွံတန်တဴပဋိသန္ဓိဂှ် ဂွံကေၚ်ညာတ်မံၚ်ကီု။


သၟတ်ဗြဴဗီုဏံဂှ် ဗက်ကဵုဂလာန် အရာပ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ ကော်ခဴစဗြဴခတန်ရ။ ဗွဲဝေါဟာ ပ္ဍဲသာသနာဂှ် ဗြဴခတန်ဟၟဲသက်က်ရ ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲ တန်ပဋိသန္ဓိဂှ် ဒှ်အခိုက်အလိုက် ပ္ဍဲလောကဏံ သွက်ဂွံစောဒနာ အရေဝ်ဟၟဲရ ယဝ်ရ ကၠာဟွံဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဏီ လုလောန်အာ ညးမွဲကဵုမွဲတုဲ၊ တန်အာ ဂွံအာယဲဒိုက်မ္ဂး အခိုက်ပိုဲမန်ဂှ် ဟွံဗၠးစောအရေဝ်ညးဂမၠိုၚ်ရ နကဵုဍုၚ်ကွာန်အရာပ်ဒေသလေဝ် ဒှ်ဒုဟ်ရောၚ် ဟနအာရောၚ်၊ ပတှ်ေလဝ်ဂလာန်သာ်ဏံတုဲ ညးဇၞော်ကၠိုဟ်ခၠၚ် ပ္ဍဲကေၚ်ကာ အခိုက်ကၞာဂမၠိုၚ်တံဂှ် နကဵုပြယာယ်ဥပါယ်ဟေၚ် ကဵုတၠခန္ဓတီကေတ်တုဲ ကဵုပ္တဴထောံ သ္ၚိကၟိန်ရ၊ တုဲတၠသ္ၚိကၟိန်တံညးၜါဂှ် မ္ဒးအာသိုၚ်သ္ၚိဗယိတၟိတုဲ ဟွံသေၚ် မ္ဒးသၠာဲနုၚ်ဗဴတၟိ ပ္ဍဲသ္ၚိဗယိ သီုကဵုကလံအာတ်သၠးဒုဟ်ရ၊ ယဝ်ရ ဟွံမၚ်မွဲအခိုက်ဏံမ္ဂး ဒှ်ဒုဟ်ကဵုဍုၚ်ကွာန် ဟနလ္တူဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်ဂှ် ညးဇၞော်တံ ဒၠောံဗ္တောန်ကၠုၚ်လဝ် နူကိုပ်ကၠာတေံအဆက်ဆက်ရ။


===၂။ ပွမဟီုဒၠောံဗ္တောန်မၚ်မွဲမၞိဟ်ဗြဴ မကလိဂွံယဲဒိုက်(ဝါ)ပွမဟီုဒၠောံဗ္တောန် မၚ်မွဲညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိ===
ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ တန်အာပဋိသန္ဓိဂှ် ဒဒှ်မၞိဟ်ဇၞော် မိမတြုံတၠသ္ၚိတံတီမ္ဂး ညးတံဟီုဒၠောံဗ္တောန် သာ်လဵုဂွံမၚ်မွဲယဲဒိုက် သာ်လဵုဂွံအာကၠုၚ်ဇၟာပ်ကေၚ်ကာ ဇၟာပ်ဂလာန်အိုဿီုရ၊ ကပေါတ်ဇြိုၚ်ၚ်တံဂှ် ဟွံကဵုထ္ၜၚ်ယာ ကမၠောန်ပွမ္ဒးပ္တိတ်ဇြဟတ်ဟတ် ဂိုတ်ဂစာန်တံဂှ်လေဝ် ဟွံကဵုကၠောန် ယဝ်ရကမၠောန် ဟွံကၠောန်ဟွံတုဲ သွက်မ္ဒးကၠောန်နွံမ္ဂး ညးတၞဟ်သ္အာၚ် ကောဒေံၝဲဒေံတံ မ္ဒးကၠုၚ်ကဵုရီုဗၚ်ကၠောန်ကဵုရ။ ယဝ်ရမၞိဟ်ဗြဴဂှ် ဂွံယဲဒိုက် အလန်ကၠာအိုတ် အလန်မဌမမ္ဂး ညးဇၞော်မိမဇုဇ ညးမကၠိုဟ်ခၠၚ် ပရေၚ်ယဲဒိုက်တံဂှ် အာဟာရသာ်လဵု ထေက်ကဵုမစသုၚ် ပွမ္ဒးစသုၚ် မ္ဒးဝေၚ်ပါဲတံဂှ် ဟီုထ္ၜးပျးလဝ်နာနာသာ် ထေက်ကဵုမမၚ်မွဲ ယဲဒိုက်ဂှ်ရ။


===၃။ ကေၚ်ကာ ညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိမ္ဒးပ္တုဲ===

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ ပပ္တံနူအခိၚ်သမ္တီဂး တန်ပဋိသန္ဓိတုဲ ဂကူမန်ပိုဲ အခေတ်မလောန်ကၠုၚ်ဗွဲမလံတေံ သတ်ဗြဴမွဲမ မ္ဒးစွံလဝ် ပ္ဍဲဒၞာဲက္ဍိုပ်သ္တိက် ဒဵုကဵုကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်ရ၊ ၜိုန်ဟီုလဝ်သာ်ဂှ်ကီုလေဝ် ကာလလၟုဟ်ဝွံ ဌာန်ဒေသလဵုကၠောန်ဗက် ဒတောဝ်တၞောဝ်ဗက်မံၚ်ရောဏီဂှ် ဂၠာဲသၟာန်ဟွံဂွံရ၊ ဆၜိုတ်အရေဝ်ဟေၚ် ဂွံကေၚ်မိၚ်ကီုရ၊ ပိုဲမန်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူ ရှ်ေသှ်ေဗုဒ္ဓဘာသာဂၠိုၚ်တုဲ အခိုက်အလိုက် ဝတ်ဗုဒ္ဓဘာသာ ဗြဴမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိတံ လ္ၚဵုဂှ်အာကလံစမၞိဟ်ဇၞော်-နော်နာဲဇုဇ အာယုဝဍ္ဎိ သဳလဝဍ္ဎိတံရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳတ္ၚဲဓဝ် ဗစိန်ပိဏ္ဍပါတ် အာပလံၚ်ဌာန်ဘာလကျာ်လေဝ်နွံကီု၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် လၟိုန်တ္ၚဲဟေၚ် ဗစိန်ပိဏ္ဍပါတ်တုဲ လံၚ်ကဵုဒါန်ကုခမဳသၚ်တံရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ဖာသဝ်တ္ၚဲ အာပလံၚ်ဍာ်ဒါန် ပ္ကဴဒါန် ဌာန်ကျာ်ဘုတ်ဘာလေဝ််နွံကီု၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်တုန် ရန်တၟံသွက်ဂွံမၚ်မွဲတဴဇကုတုဲ ဣမိကီု ဗယိကွာန်ကီု ညးတံ အာကလံရာဒၞာမိက်ရ။ ဇကုသၟတ်ဗြဴ နွံကဵုယဲဒိုက်တံပၠန်လေဝ် ကာလသၠးကောန်ၚာ်မ္ဂး သွက်ဂွံသုၚ်ကီု သွက်ဂွံဟုံလံက်ကီု သ္ဒးထၟုက်သၞက်လဝ်မိတ်ရ၊ မိတ်ထၟိက်ဂှ် စုတ်ဂိုၚ်လတ်ပ္ဍဲထၟာဲတၟိတၟိတုဲ ပ္ဍဲထၟာဲမိတ်ဂှ် ရန်တၟံညံၚ်ဂွံဗၠးနူအန္တရာဲနာနာသာ်၊ ကာလမစွံဂိုၚ်ဒေပ်လဝ် ထၟာဲနုၚ်မိတ်ဂှ် ကၞိၚ်မွဲတၞုၚ် မ္ဒးတိုပ်ဗ္စူလဝ်တုဲ ကာလစဝ်ကပေါဝ်မ္ဂး သွက်ဂွံပထောၚ်က္တောဝ်ရ။


===၄။ ပွညးမၞုံပဋိသန္ဓိ မ္ဒးဝေၚ်ပါဲ===
သၟတ်ဗြဴ ညးမၞုံကဵုယဲဒိုက်ဂမၠိုၚ် ရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် ပ္ဍဲဂၠံဂဝ်ဂၞဴဇကုတုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံဒှ် ဘဲအန္တရာဲကီု၊ ညံၚ်ကောန်ၚာ် ဂွံထတ်ယုက်ကီု၊ မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနာနာသာ်ရ၊ ပပ္တံနူစၞအာဟာရဂှ် မ္ဒးမၚ်မွဲ မ္ဒးဝေၚ်ပါဲရောၚ်၊ စၞသာ်လဵုမ္ဒးဝေၚ်ပါဲရော - စၞမရိၚ်က္တဴ၊ ကြံၚ်မ္ၚိုဟ် (ဥပမာ) မြေက်ခၞေက် သတ်ခဍောၚ် ပုၚ်ဟေက် ပုၚ်မောဝ်တံကီု မ္ဒးဝေၚ်ပါဲရ။ ပွမဂ္ဇံအဒေါဝ်ဒယူသ္ၚိ၊ ပွမကသဵုဖျေံဇိုၚ် နူကဆံၚ်လ္တူ၊ ဂ္ဇံလ္တူက္ဍိုပ်ကၞိန်တုဲ ကသဵုဖျေံဇိုၚ်တံဂှ် ဟွံဂပ်ဝ်ရ။


မွဲသာ်ပၠန် တၠယဲဒိုက်တံဂမၠိုၚ် ဂ္ဇံဒလာဲဗ္ဒာဲဒယိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဟွံခိုဟ် သာ်ဏံဂကူမန်ပိုဲတံ စှ်ေလဝ်စိုတ်ရ။ ဟိုတ်သာ်ဂှ်ရ တၠယဲဒိုက်တံ ညးဟွံကဵုဂ္ဇံဒလာဲဗ္ဒာဲကဵု ဒယိုၚ်ကလော်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ၜဟ်ပလှ်သၞေဝ်ကေဝ်၊ ပလံၚ်ကမ္မဌာန်တံဂှ် ညးကဵုဝေၚ်ပါဲမွဲသာ်ပၠန်၊ ယဝ်ရမိက်ဂွံပလံၚ်ကမ္မဌာန်မ္ဂး ဟွံသေၚ် ကာလအာကၠုၚ်ကၠောံက္ၜဳ ကၠောံကြုၚ် ဌာန်ဇမ္ၚောဲတံမ္ဂး ကၞိၚ်ဟွံသေၚ် ပသဲမွဲမွဲသာ် မ္ဒးစၚ်လဝ်ပ္ဍဲဒွက်သော်ရောၚ် ခါရတ္ၚဲပၠိုတ် တ္ၚဲဂၠုတုဲ ဟုံဍာ်ဂှ် ပၟိက်ဟၟဲရ၊ နွံပၟိက်ဟုံဍာ်မ္ဂး လ္ၚဵုဂှ်လံၚ်စုတ်ဍာ်ဂမ္တဴ လ္ၚဵုဂှ်ထောံကလံက်စုတ် ပၟတ်ဍာဲဍာဲမွဲလ္ၚ ပ္ဍဲနုၚ်ဂရထၟာဲဟုံဍာ်တုဲ ကဵုဟုံရ၊ မူဟိုတ်သာ်လဵုဟီုမ္ဂး တၞဟ်သ္အာၚ်ဟွံသေၚ် ညံၚ်ဟွံဒှ်ယဲဇွဟ် ယဲချာံတံတုဲ ညးဇၞော်တံ ဂွိၚ်ဖေက်ထဏီအာရောၚ်၊ တုဲညးဟွံကဵုထ္ၜၚ်ကဠာ ကမ္မဌာန်ကီု ဟွံကဵုယိုက်နပုၚ်သၟူသက်သက်ရ၊ ပရိုၚ်မၞိဟ်ချိုတ် သီုကဵုယဲဒိုက်ဂှ်လေဝ် ဟွံကဵုမိၚ်ရ။


===၅။ ပရေၚ်ဝဳဝတ်ပဋိသန္ဓိ===
ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ ကာလနွံကဵုယဲဒိုက် ပွသာ်လဵု မ္ဒးဝေၚ်ပါဲဂှ်လေဝ်နွံ သာ်လဵုမ္ဒးဝဳဝတ်ဇကုလေဝ်နွံ၊ ပွသာ်လဵုမ္ဒးဂိုၚ်ဒေပ် စွံလဝ်လေဝ်နွံကီုရ၊ တၠခန္ဓဝွံ ကာလနွံယဲဒိုက်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဒှ်တသိုက်စိုတ် တသိုက်ကာယ ဒးပၟဝ်ဓဝ် ဗ္စာရဏာလၟိုန်ဟေၚ် နကဵုစိုတ်ဂှ်လေဝ် မ္ဒးသ္ဇုၚ်ကေဝ်ဒၟံၚ်လၟိုန်၊ ပပ္တံနူအရေဝ်အခြာ ဒးဟီုဍိုန်ဍိုန်သာသာ မ္ဒးမံၚ် ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ကဵု သဳမသုန်တံဂှ်လေဝ် မ္ဒးဗ္စာရဏာလၟိုန်၊ ကာလလုပ်သ္တိက်ပၠန်လေဝ် လ္ၚောဝ်ကျာ်ဖျေံမေတ္တာ ကဵုသတ္တံဂမၠိုၚ်တုဲ မ္ဒးပဝတ်ကဵုတြုံတၠသ္ၚိဇကုပၠန်ရ၊ ဟိုတ်ဍေံသာ်လဵုရော ရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် ဂွံဍိုက်ပေၚ်နာနာသာ်တုဲ မ္ဒးပ္တုဲဝတ်ဏံလၟိုန်ရောၚ်၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်တုန်-သၠးဂၠံဂဝ်ညံၚ်ဂွံလောဲသွာဂးတုဲ ဟုံမိတ် လံက်မိတ် ပ္ဍဲဗုၚ် ပ္ဍဲစးလေဝ် ညးသ္ပလၟိုန်ကီု၊ ယဲဒိုက်ဂှ် ပေၚ်ထပှ်ဂိတုမ္ဂး ညးတံကဵုဗက်ဒေဝတဳမွဲသာ်ပၠန်ရ၊ ဗက်ဒေဝတဳမ္ဂးဂှ် တုပ်တဴညံၚ်ရဴထောံထဏီရ၊ ရန်တၟံကဵုသ္ဂောံသၠးဂၠံဂဝ် ဗွဲမလောဲသွာရောၚ်။

'''ဗီုဗက်ဒေဝတဳ'''

ဗက်ဒေဝတဳမ္ဂးဂှ် မၞိဟ်ဗြဴကလိဂွံယဲဒိုက်တုဲ နအန္တရာဲဂွံလာဲလေၚ် ပွမထောံထဏီဂှ် ညးကော်ဗက်ဒေဝတဳရ၊ ညးလ္ၚဵုကော်ဗက်ဒေဝတဳ၊ ညးလ္ၚဵုကော် ထောံခဗာန်ဂဝ်ရ၊ ယြဴမၞိဟ်ဗြဴမွဲ ကလိဂွံယဲဒိုက်တုဲ အတိုၚ်အခိုက်ကၞာမန် မိက်ဂွံဗက်ဒေဝတဳမ္ဂး ဒးကော်ဒုၚ်နၚ် အ္စာဗက်ဒေဝတဳရ၊ သွက်အ္စာဂှ် ဒးပြေၚ်ခါန် ပွသာ်ဝွံ ဒေသလ္ၚဵု မၞိဟ်ဗြဴလ္ၚဵု သ္ပရ။ ဣတံညးကေၚ်သ္ပဂှ် သ္ပရ၊ ဣတံညးဟွံကေၚ်သ္ပဂှ် ဟွံသ္ပရ။


===နဲကၠောန်ခမ်===
အ္စာဂှ် ကေတ်ထာၚ်တၞံဗြာတ် ဇမၠိၚ်ပန်မိဟ် ခ္ဍပ်ထောံပန်ခ္ဍပ်မ္ဂး ဒှ်ခမ်ပန်ကၠၚ် မွဲမိဟ်ဂေတ်ကၠောံရ၊ ပ္ဍဲထကေတ်ခမ်ဂှ် လးစတ်စုတ်ချာရ၊ ဒကဴခမ်ပန်ဒိုဟ်ဂှ် ထာၚ်တၞံဗြာတ် ခေပ်ညံၚ်ဇၞောဝ်လ္တာ်စာၚ်ပန် စတ်ကဵုချာတုဲ စတ်ပ္တဴလဝ်ရ။

'''နဲသ္ဂောံစဳရေၚ်လၟေၚ်ၚ်ဂိတု'''

====၁။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိမွဲဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် ဒးလးသၠဗြာတ်ရ၊ တုဲစုတ်ပုၚ်မွဲဂအုံ-သၞေဝ်ကေဝ်ထပှ်သာ် သတ်ဆုထပှ်သာ် ဝိုဟ်မွဲသာ် ဝိုဟ်ဂှ် နကဵုတဲအ္စာရပ်ကေတ်တုဲ ပၠောဇွိတ်ဖျေံနူက္ဍိုပ် စိုပ်ဇိုၚ်ပိလ္တုန်တုဲ ကၠောန်မာန်ကေတ်ရုပ်မၞိဟ်ဗြဴတုဲ စၞးညးမၞုံကဵုယဲဒိုက်ဂှ်မွဲ၊ ရုပ်စာၚ်ဍာ်မွဲ၊ ရုပ်ချေံဗ္တာၚ်မွဲတုဲ ဒးစုတ်ပ္ဍဲခမ်ဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲခမ်ဂှ် ဍေန်ကေတ်ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ်တုဲ အ္စာဂှ်ဗှ်ဖ္ဍောတ် အတိုၚ်ဂါထာသၟဝ်တေံရ၊ တုဲဒှ်အိုတ်တုဲ ခမ်ဂှ်ညးလ္ၚဵုလဵုဒှ်ဒှ် ဒးကေတ်ဏာ ဖျေံစွံဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲရ။

'''တၚ်သမ္တီ''' ။ ။ ပ္ဍဲခမ်ဂှ်ပုၚ် ကွာၚ် ဗ္က ဗြာတ် ကဝ် သဂြာ ၜဴ ယိုဟ်ဗ္ဒဝ် ပ္ကဴဩဴဂၠိုၚ်ကဵုသာ်လေဝ်ဒးစုတ် အတိုၚ်လၟေၚ်ၚ်ဂိတု ကပေါတ်စၞရပ်ရာမဟီုလဝ်တံဂှ်လေဝ် သ္ဒးစုတ်ရ၊ ဝိုဟ်ဂှ် ပၠောဇွိတ်ဖျေံပိလ္တုန်တုဲ သ္ဒးမာန်ရုပ်ရ၊ တုဲပ္ဍဲခမ်ဂှ် သၞေံဇိုၚ်သၞေံတဲ ညးတၠခန္ဓဂှ် ထောံသီုဖ္အိုတ်တုဲ သၞေံဇိုၚ်တဲတံဂှ် သ္ဒးစုတ်ပ္ဍဲခမ်ရ။


====၂။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိၜါဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠဗြာတ်တုဲ စုတ်ပုၚ် ဝိုဟ်ဂှ် အတိုၚ်ဗွဲလ္တူတေံ သ္ပတုဲ နကဵုဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ဗမွဲ-ရုပ်ဇြုံ ရုပ်တၠခန္ဓရ၊ သတ်ဆုပိသာ် ပ္ကဴပိသာ်-ဍာ်သာဲ-ဍာ်တှ်-က-ဖျုန်- စုတ်စၞအာဟာရ ကွာၚ် ဗ္က ဗြာတ် ယိုဟ်ဗ္ဒဝ် ပ္ကဴဩဴတံစုတ်တုဲ ပ္ဍေန်ပၞာၚ် ဖဍောတ်ဂါထာအိုတ်တုဲ ဒးဖျေံစွံဒိုဟ်ဗၟံက်ရ။


====၃။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိပိဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠကြုက် ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်သၟတ်ဗြဴကညာမွဲ ရုပ်ဖျေံဗ္တာၚ်မွဲတုဲ ဍာ်သာဲ ဍာ်တှ်ဂၠဴ ကၠေၚ်လ္ၚဴ ဍာ်မြမောဝ်စုတ်တုဲ အတိုၚ်ဗွဲလ္တူတေံ ဖဍောတ်ဂါထာတုဲ ဒးဖျေံဏာခမ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ် သၟဝ်တၞံဆုရ။


====၄။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိပန်ဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠကြုက် ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ကၟာတ်မွဲတုဲ လံက်ဗာန်စုတ် ဍာ်မိတ်ခပဵု ရုပ်ဇြုံ ရုပ်သ္ပဝ် ဍာ်မြမောဝ်စုတ် သ္အာၚ်နူဂှ် အတိုၚ်ဟီုကၠုၚ်စုတ် ဖဍောတ်ဂါထာဗွဲသၟဝ်တေံတုဲ ဖျေံဏာခမ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ် သၟဝ်တၞံဆုရ။


====၅။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိမသုန်ဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠဗြာတ် ဝိုဟ်ဂှ် အတိုၚ်နဲလ္တူတေံသ္ပတုဲ မာန်ရုပ်တၠခန္ဓမွဲ၊ ('''တၚ်သမ္တီ''')ရုပ်တၠခန္ဓ မတွံဂး ရုပ်ညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိဂှ် လၟိဟ်ဂိတုလဵုဟွံဟီု ဒးကၠောန်စုတ်ရ၊ က ဖျုန်စုတ်တုဲ မပ္တံပုၚ် ကွာၚ် ဗ္ကတံဂှ် ဒးစုတ်ရ၊ ဝိုဟ်ထောံဟွံဂွံ ကၠောန်တုဲ မ္ဒးဖျေံစွံ ဒိုဟ်ပလိုတ် ပ္ဍဲတံဆုရ။


====၆။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိတြဴဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် ဒးလးသၠဗပုၚ်ရ၊ ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ဂၠဴ ရုပ်စာၚ် ရုပ်ကၠဵုရ၊ ဍာ်မြမောဝ် ဍာ်တှ်ဂၠဴလေဝ် ဒးစုတ်ရ၊ ဍာ်မြမောဝ် ဍာ်တှ်ဂၠဴတံဂှ် မွဲထဏောဟ် ၜါထဏောဟ်မဂွံဂွံ ဒးစုတ်ရ၊ ဗွဲလ္တူတေံဟေၚ် ပြုပြေၚ်ကၠောန်တုဲ ဒးဖျေံဏာဒိုဟ်အဂၞဲရ။


====၇။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိထပှ်ဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠဗြာတ် ဝိုဟ်ဂှ် ကၠောန်ရုပ်ဇာဒိသိုၚ် ရုပ်ကၟာတ် ရုပ်ဂစေံအသေက်တုဲ မပ္တံပုၚ်ကွာၚ် ဗ္က စၞဟီုလဝ်ဗွဲလ္တူတေံဂှ် စုတ်တုဲ ဒးဖျေံဏာဒိုဟ်ပလိိုတ်ရ။


===='''နဲသ္ဂောံပြုပြေၚ်စၞ အပေါတ်ခမ်လၟေၚ်ဂိတု'''====

'''လၟေၚ်ဂိတု ----- သၠလးခမ် --- ရုပ်ဒးမာန်ကၠောန်ကဵုဝိုဟ် ------------------- စၞအဟာရမ္ဒးစုတ် ----- ဗွဲဒိုဟ်ဒးဖျေံ ။
'''

ဂွံပဋိသန္ဓိမွဲဂိတု ---- သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်စာၚ်ဍာ်-ရုပ်ချေံဗ္တာၚ် ------------ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ကဝ်-ပ္ကဴဩဴဂၠိုၚ်ကဵုသာ်-ကွာၚ်ဗ္ကပုၚ်မွဲဂအုံ-သၞေဝ် ၇ သာ်-သတ်ဆု ၇ သာ်-ပၞာၚ် ၄ တၞုၚ်-ဗြာတ်-သဂြာၜဴ --- ဒိုဟ်အဂၞဲ

ဂွံပဋိသန္ဓိၜါဂိတု ---- သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ဗ္ဂဲ-ရုပ်ဇြုံ ------------------ ပုၚ်ပ္ကဴပိသာ်-ဍာ်သာဲဍာ်တှ်-ကဖျုန်-ကွာၚ်ဗ္က-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ကဝ်ၜဴ-သဂြာ-ဗြာတ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ဗၟံက်

ဂွံပဋိသန္ဓိပိဂိတု ---- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်သၟတ်ဝုတ်ကညာ-ရုပ်ဖျေံဗ္တာၚ် ----- ဍာ်သာဲ-ဍာ်တှ်ဂၠဴ-ကၠေၚ်လ္ၚဴ-မြမောဝ်-ကွာၚ်-ဗ္က-ပုၚ်-ဗြာတ်က္ၜဴ-သဂြာကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ပလိုတ်

ဂွံပဋိသန္ဓိပန်ဂိတု --- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ကၟာတ်လံက်ဍာ်မိတ်ခပဵု-ရုပ်ဇြုံ-ရုပ်သ္ပဝ် --- ဍာ်မြမောဝ်-ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗ္က-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-သဂြာကဝ်-ၜဴ-ဗြာတ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ဗာယပ်သၟဝ်တၞံဆု

ဂွံပဋိသန္ဓိမသုန်ဂိတု - သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက် ------------------------------- က-ဖျုန်-ပုၚ်ကွာၚ်-ဗ္က-ဗြာတ်-ၜဴ-သဂြာကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ပလိုတ်သၟဝ်တၞံဆု

ဂွံပဋိသန္ဓိတြဴဂိတု --- သၠဗပုၚ် ------ ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ဂၠဴ-ရုပ်စာၚ်-ရုပ်ကၠဵု ---------------- ဍာ်မြမောဝ်ဍာ်တှ်ဂၠဴ-ကွာၚ်-ဗ္က-ဗြာတ်ၜဴ-သဂြာကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- အဂၞဲ

ဂွံပဋိသန္ဓိထပှ်ဂိတု -- သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ဇာဒိသိုၚ်-ရုပ်ကၟာတ်-ရုပ်ဂစေံအသေက် --- ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗြာတ်-ဗ္က-ၜဴ-သဂြာ-ကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ပလိုတ်

ဂွံပဋိသန္ဓိဒ္စာံဂိတု --- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠခန္ဓ-ရုပ်ချေံဗ္တာၚ်-ရုပ်က-ရုပ်စာၚ် --------------- ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗြာတ်-ဗ္က-ၜဴ-သဂြာ-ကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- သၟဝ်ကျာ

ဂွံပဋိသန္ဓိဒ္စိတ်ဂိတု -- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠခန္ဓ-ရုပ်ဇာဒိသိုၚ်-ရုပ်ကၟာတ်-ရုပ်သ္ပဝ် ------------ ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗြာတ်-ဗ္က-ၜဴ-သဂြာ-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ဨသာန်

ဂွံပဋိသန္ဓိစှ်ဂိတု --- သၠဒကှ် ------- ရုပ်တၠခန္ဓ-ရုပ်အိန်စတုမဟာရာဇ်-ရုပ်ဇာဒိသိုၚ် ---------- သၞေဝ်ထပှ်သာ်-က-ဖျုန်-ဍာ်မြမောဝ်-ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗ္က-ဗြာတ်ၜဴ-သဂြာ-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ကဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- သၠုၚ်ကျာပ္ဍဲလ္တူဒဂဵုဆု

====၈။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိဒစာံဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် လးစုတ်သၠကြုက် ဝိုဟ်ဂှ်ဒးမာန်ရုပ်ချေံဗ္တာၚ် ရဒပ်က ရုပ်စာၚ်တုဲ ပြေၚ်စုတ်သဗ္ဗနာနာသာ်တုဲ ဒးဖျေံဏာ ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာရ။

====၉။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိဒ္စိတ်ဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် လးစုတ်သၠကြုက်တုဲ ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ဇာဒိသိုၚ် ရုပ်ကၟာတ် ရုပ်သ္ပဝ်တုဲ အတိုၚ်ဗွဲလ္တူတေံ ဒးပြုပြေၚ်ရ၊ ဖဍောတ်ဂါထာအိုတ်တုဲ ဖျေံဏာ ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်ရ။

====၁၀။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိစှ်ဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် လးစုတ်သၠဒကှ်ရ၊ ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်အိန်စတုမဟာရာဇ် ရုပ်ဇာဒိသိုၚ်တုဲ စုတ်ပ္ဍဲခမ်ဂှ်ရ၊ သၞေဝ်ကေဝ်ထပှ်သာ် က ဖျုန် ဍာ်မြမောဝ် စုတ်ပြုပြေၚ်တုဲ၊ ဒးစကာမၞိဟ်ဗြဴမွဲ ကဵုအာဖျေံခမ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာ ပ္ဍဲဒဂဵုဆုနွံဂှ်ရ။

* သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိစှ်ဂိတုဂှ် ကၠောန်စဳရေၚ်တုဲ ဂဥုဲဝွံ ဒးစသုၚ်အာရ။

====ဂြန်ဂဥုဲ====

၁။ ပ္ကဴဒကှ်

၂။ ပ္ကဴဥပိုလ်

၃။ ဇုက်အဂၞု

၄။ ကြက်ဗၠတ် ပိုဟ်ဖဍိုတ်ထောံ ဖက်ကဵုဍာ်တှ်ဂၠဴတုဲ မ္ဒးပပြဘိုက်ရ။

====ဂါထာသွက်ဂွံဖ္ဍောတ်ဗှ်ဂြာတ်သ္ၚု====

တက္ကသဵုအ္စာ၊ စိုပ်ဂုန်ညးပန်၊ အဲယဵုလဝ်ကၠာ၊ အဲကွးတုန်ဟေၚ်၊ ဗက်ထောံသေၚ်ဟာ၊ ယဲသယဲသေန်၊ ဂုဟ်ဂေန်ဒှ်ကၠာ၊ ယဲလဗိုတ်ဟေၚ်၊ ပြေၚ်ဂၠဴခုတ်ဏာ၊ ယဲဒတုံဆု၊ သာ်ဝွံဖြာဖြာ၊ ယဲဒတုံဍာ်ဗာ်တဲၜါ၊ ယဲဗာ်ယဲသံၚ်၊ ဒှ်မံၚ်တဲၜါ-ယဲပၟတ်ဟေၚ်၊ ပွသေၚ်ဟာ၊ ယဲဇြုံယဲကၠန်၊ အိုတ်သတ်ဇိုၚ်ပန်၊ သီုသတ်ဇိုၚ်ၜါ၊ အိုတ်ပွသေၚ်ဟာ၊ သဗ္ဗပါမြိ။

ယွံဒေဝတဴ သူရိိယ၊ ယက္ခမာတြာ၊ မၞးမပိုၚ်ခန်လွာဂဝ်၊ နူမွဲဂိတုဆတ္တဝ်၊ တွဵုဂဝ်ဒ္စိတ်ဂိတု၊ နူဒ္စိတ်တ္ၚဲဝွံ၊ စက္ခုမသၠးဂဝ်၊ လၟေၚ်ပုၚ်ကွာၚ်ဗ္ကကီု၊ သီုယိုဟ်ဗ္ဒဝ်၊ ကဝ်သဂြာဗြာတ်ၜဴ၊ ပ္ကဴဩဴနာနာ၊ အာသာတ်ဗ္စမၞးတံကၠာ၊ ယဲဗြဴကဵုလလံသွာ၊ ကၠခြံကုလ္ၚ၊ ကၠဗြန်ဒေဝဳ၊ ဥုံဇေယျတု၊ ဟောလုဟောလုသွးဟဲယဲကပ်၊ စလေဝ်ကဵုဖဲ၊ ဒဴကဵုသ္ၚောဲကၠာ၊ ယာံရဟွံအာ၊ ပိုၚ်ခြာဒၟံၚ်၊ ဣဝွံယာဲအာဟွံသေၚ်မွဲတဲ၊ ပၟောန်ကျာ်တြဲ နဲရိုဟ်ဏာ၊ သၠပတ်ပရိုတ်အိုဿီုစှ်ၜါ၊ ဂစ္ဆမမှိ၊ ဩကာသေတိဌာဟိ၊ ဟာဲဘုတ်ပြိုတ်ဒြိုဟ်၊ ဝဲစောန်တဴမၚ်မွဲကၠာ၊ ယာံသကမာ၊ အာသ္ၚောဲလ္ပကြပ်၊ '''ဥုံစိစော ပူဗလးသွးဟး'''ယာံဒွံဒးခန္ဓဒးလသာ၊ ဂစ္ဆမမှိ၊ ဩကာသေတိဌာဟိ။ ဖဍောတ်မွဲလ္တုန် ဂြာတ်သ္ၚမွဲဝါ '''ဒးဖဍောတ်ထပှ်လ္တုန် ဂြာတ်သ္ၚထပှ်ဝါရ။'''

'''တၚ်သမ္တီ။''' ကာလဗက်ဒေဝတဳဂှ် မၞိဟ်ဗြဴနွံကဵုဂဗ္ဘဂှ် ဗီုမံၚ်ဒှ်တသိုက်ဂှ် မံၚ်ဂွံဇအိုတ်ရ၊ လံက်ဂ္ဇံလေဝ်ဂွံ လံက်သ္တိက်လေဝ်ဂွံ မံၚ်ဂွံဖ္အိုတ်ရ။ '''ဂလာန်တၟေၚ်။''' မၞိဟ်ဗြဴမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိ မ္ဒးပပွသာ်ဏံ ဗျတ်ရံၚ်မ္ဂး ဂွံနူယဲဒိုက် ဟွံထတ်ယုက် စဟွံစှ်ေတိက်ဟွံသၠိၚ် ဒွိၚ်တုဲ မသ္ပရောၚ် ထေၚ်ခယျကေတ်ရ၊ နဲသ္ပဝွံ နဲဝဳစိုတ်မွဲသာ်ကီုရ ထေၚ်ဟွံဗၠေတ်၊ မၞိဟ်အောန်ကဵုဗ္စာရဏာတံဂှ် ပတှ်ေကလော်ဂြိုက်ရ၊ မိၚ်ညိညတုဲ ဥပါဒါန်စဲစပ်ဇၞော််ရ၊ ဆဂး မၞိဟ်သီုဖ္အိုတ်ပတှ်ေဟွံသေၚ်ရ၊ လက်ထက်ဇုဇဗဴလဇကု သ္ပကၠုၚ်တုဲ ဆက်ကၠောန်သ္ပတဴရောၚ် ထေၚ်ကေတ်ဂွံရ။

====ဂလာန်ဗက်ဒေဝတဴမွဲနဲပၠန်====

ယဲဒိုက်ပေၚ်ထပှ်ဂိတု ညးတံဗက်ဒေဝတဴရ သ္ဂးဂှ် အပိုၚ်အခြာဂိတုဟၟဲ၊ တ္ၚဲရဗြဴနွံကဵုယဲဒိုက် ဟွံမိက်ဇြိပ်မ္ဂး ညးလ္ၚဵုတံဂှ် ကော်အ္စာထောံဟဗာန်(ခဗာန်)ရ၊ သ္ပဟိုတ်ကဵုဗြဴ မၞုံကဵုဂဝ်ဂၞဴဂှ် '''ထောံဟဗာန်ဂဝ်''' ညးကော်ခဴစရ။

'''ဗီုပြေၚ်ဟဗာန်ဂှ်တုန်။''' ထာၚ်တၞံဗြာတ် ဇမၠိၚ်ၜါမိဟ် အနာံမွဲမိဟ်ကေတ်တုဲ ကဝး ဖဍပ်ဖထာံပန်ကၠၚ်ဂှ် ဒှ်ဟဗာန်ရ၊ ပ္ဍဲဟဗာန်တၞံဗြာတ်ဂှ် ပုၚ်သာ်ဗ္ကေတ် ပုၚ်သာ်လမ္စံက် ပုၚ်ဗ္တာၚ် ပုၚ်ပိသာ် ဒးစုတ်ဗၞတ်ၜိုတ်ဒးရးရ။ ပုၚ်ဖုဲသၞဴကဵုမိတ်ခပဵုဂှ် သာ်ဗ္ကေတ် ပုၚ်သၞဴကဵုဂြိၚ်ဂှ် သာ်လမ္စံက် ပုၚ်ပက္ကတိဂှ် သာ်ဗုဗ္တာၚ် ညးကော်ခဴစရ၊ ကွာၚ်ကဵုယိုဟ်ဂှ် ၜါဂကူပၠန် သ္ၚုကၠောန်ကွာၚ်တုဲ ထပက်ယိုဟ်ကဵုကဝ်ကီု၊ ထပက်ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်ကဵုသဂြာကီု၊ ယိုဟ်ကွာၚ်သီုကဝ် ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်သီုသဂြာ ညးဂးတုဲ ယိုဟ်တံသီုကေုာံပုၚ်ပိသာ် စုတ်ပ္ဍဲဟဗာန်ဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲလ္တူဟဗာန်ဒကဴပန်ဒိုဟ်ဂှ် ဒးစတ်ပတဴလဝ်ဇၞောဝ်ပန်တၞုၚ်ရ၊ ဇၞောဝ်ကၠောန်လဝ် နကဵုစက္ခူလေဝ်ဂွံ နကဵုထာၚ်ဗြာတ်လေဝ်ဂွံရ၊ ကၠောန်နကဵုထာၚ်ဗြာတ်မ္ဂး ဒုန်ဇၞောဝ်ဍောတ်ဂှ် စတ်စုတ် ပ္ဍဲထာၚ်ဗြာတ်ခ္ဍမ်ခ္ဍမ်မွဲတုဲ ကၞောတ်အိုတ်တေံဂှ် စတ်စုတ်ထာၚ်ဗြာတ် ကေက်က်မ္ဂး ဒှ်ဇၞောဝ်ထာၚ်ဗြာတ်ရ။

====ဂါထာဟဗာန်ဂဝ်====

ဥုံဒေဝတဴသူရိယ၊ ယက္ခမာရာ၊ မၞးပိုၚ်ခန်လွာဂဝ်၊ နူမွဲဂိတုဆတ္တဝ် ပွိုၚ်ဂဝ်ဒဵုဒ္စိတ်ဂိတု ဒ္စိတ်တ္ၚဲဝွံ စၞမသၠးဂဝ်၊ ယိုဟ်ကွာၚ်သီုကဵုကဝ်၊ ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်သီုကဵုသဂြာ၊ အဲစဳရေၚ်ကဵုရ၊ စၞမၞးတံကၠာ၊ ယဲဝွံကဵုသွာလလံ၊ ကၠခြံဆောံဗ္ၚ၊ ကၠဗြန်ဒေဝတဴဗ္ဒာဲ၊ သရာဲယက္ခ၊ ဗှ်ေကၠုၚ်သ္ပဝဲ၊ ဥုံတူဠာဲတူဠာဲ သွးဟာဲယျရဟုံ။

* ဖဍောတ်ထပှ်လ္တုန် ပ္ဍဲတၠယဲဒိုက်ဂှ်တုဲ၊ ယဝ်ရတွဟ်ကဵုတၞးဆုသိုတ်မ္ဂး တွဟ်မာန်ကီုရ၊ မွဲကၞာၚ်လေဝ်ဂွံကီုရ၊ ဖဍောတ်ဂါထာဝွံတုဲ စၞစမပ္တံကဗျန်တံဂှ်လေဝ် စုတ်ပ္ဍဲဟဗာန်ဂှ်ညိကီု၊ တုဲသီုအပေါတ်သီုဖအိုတ်ဂှ် ဒၞာဲဒိုဟ်ဒးဂၞပ်စိုတ်ဂှ် အာထောံကၠေံမာန်ရ၊ ဒးဗ္စမွဲဟဗာန်ဓဝ်ဟေၚ်ရ၊ နူတ္ၚဲစေၚ်လောန်တုဲ ဒဵုစိုပ်ဗ္ဒာဲတ္ၚဲယးတေံဂှ် ဒှ်အခိၚ်ဗ္စဇဴရ။ ('''ဂါထာဝွံ ဂွံနူကွာန်ကၟာဝက်လဇုကြေဟ်''')

===၆။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးပ္တုဲဝတ်===
ဗြဴသ္ဇိုၚ်မ္ဂးတြုံထ္ၜ၊ တြုံသ္ဇိုၚ်မ္ဂးဗြဴထ္ၜ၊ ဗြဴယဲမ္ဂးတြုံဝဳဝတ်၊ တြုံယဲမ္ဂးဗြဴဝဳဝတ်၊ သာ်ဝွံအရေဝ်မန်ပိုဲနွံကၠုၚ်ရ၊ ဗွဲမသၟဟ်ကဵုအရေဝ်ဂှ်တုဲ၊ တြုံတၠသ္ၚိ ကာလသမ္ဘာမယုံကဵုယဲဒိုက်မ္ဂး၊ ဒးပ္တုဲဝတ်ဖန်ဖက်ကဵုဗွဲမ္ဒးရ၊ သမ္ဘာဇကုသွက်ဂွံသၠးဂၠံဂဝ်ဂှ် အပေါတ်နာနာသာ် မ္ဒးပ္ကောံလဝ်ရုံရုံဂပ်ဂပ်ရ၊ သမ္ဘာဇကု ယဲဒိုက်ပေၚ်ထပှ်ဂိတုမ္ဂး၊ ပပ္တံနူအောဟ်ဗွဝ်ဂှ် ဆုမလ၊ ဆုကြောတ်၊ ဆုဗ္ဒဝ်၊ ဆုကြေၚ်မွဲမွဲသာ် မ္ဒးဗာ်ပ္ကောံလဝ်ရ၊ ခါရဗါ်အောဟ်ဂှ်ပၠန်လေဝ် ညံၚ်ဂွံလွုၚ်လၞၚ်အာဂှ် ဒးပသတိရောၚ်၊ ယဝ်ရလွုၚ်လၞၚ်အာမ္ဂး ညးတံကဵုပါဲထောံရ၊ အောဟ်ဂှ်ဗာ်ဂွံနၚ်တုဲ ခၞော်ဍေံဂှ် သံက်ထောံဖအိုတ်၊ ကာလစံၚ်ပၟတ်ဂှ် ညံၚ်ဟွံဂွံသၟူပသဒှ်ကီုရ၊ တုဲတပ်စွံလဝ်ဗွဲမညဳသာရ၊ လ္တူဆုဂှ်ပၠန်လေဝ် ညးဇၞော်တံ ကဵုဗ္ဂၚ်လဝ်ဇလဗ္ဒဝ် ဟွံသေၚ်ဇလဝဝ်မွဲကၞာၚ်ကီုရ၊ ကာလသၠးဂၠံဂဝ်သွက်ဂွံတိက်ဂှ် သွက်ဂွံကၠောန်ဇံၚ်ဖဴမွဲ၊ ဆုဒုန်ဇုက်တံကီု ကာလသၠးဂၠံဂဝ်တုဲ သွက်ဂွံဗဂီုဗုၚ် ရန်တၟံထိုၚ်သ္ၚိကောန်ပ္ဍဲဗုၚ် ဂွံစိန်အာပြဟ်ဂှ် တၟိဍိုတ်သွက်ဂွံပ္ဍိုက်ဗုၚ်ဂှ်ကီု၊ ဇံၚ်သွက်ညးသၠးဂၠံဂဝ်ဂွံတိက်ဂှ်ကီု၊ ကၠောန်လဝ်တုဲ၊ ဣမိဂှ်သ္ဒးဟီု ဗဗိုန်လဝ်အရေဝ်ရောၚ်။


===၇။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးဝေၚ်ပါဲ===
တြုံတၠသ္ၚိပၠန်လေဝ် ကာလသမ္ဘာဇကုနွံကဵုယဲဒိုက်မ္ဂး မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနူယိုက်ကဠာကမ္မဌာန်ကီု၊ ဟိုတ်ဍေံနွံသာ်ဏံပၠန်၊ ယဝ်ရယိုက်ထ္ၜၚ်ဒးကဠာကမ္မဌာန်မ္ဂး အာယုက်ဂၠေံ၊ ဒြပ်ပိုန်ဟုတ်ရောၚ်၊ တၠပညာမန်တြေံတြဟ်တံဟီုဒၠောံဗ္တောန်လဝ်ရ၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ဟီုဂးလဝ်နွံမွဲသာ်ပၠန်၊ အဃောသမ္ဘာဇကုနွံကဵုယဲဒိုက်ဂှ် မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနူကလောန်သရာံပါပ်ဂမၠိုၚ်ကီု၊ ဟိုတ်နူရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ်ပ္ဍဲဗုၚ်နာနာသာ်တုဲ ကေၚ်ကာသရာံပါပ်ဂှ် မ္ဒးဝေၚ်ပါဲ၊ ကေၚ်ကာမ္ၚဵုဂှ် မ္ဒးပ္တုဲရောၚ်။ ပပ္တံအရေဝ်ဟၟဲကဵုကာမ္ၚဵုဂှ်လေဝ် ညံၚ်တၠယဲဒိုက်ဟွံဂွံမိၚ်ဂှ် မ္ဒးပသတိကီု၊ ဥပမာ−ပရိုၚ်တၠယဲဒိုက်ချိုတ် ဟိုတ်နူသၠးဂဝ်ဂၞဴ၊ ပရိုၚ်ယဲဒိုက်လီုတံဂှ် ဟွံကဵုမိၚ်သက်သက်ရ၊ ယဝ်ရမိၚ်ဒးမ္ဂး တၠယဲဒိုက်ဂှ် ကာလသၠးဂၠံဂဝ်ဒွိၚ်မံၚ်ပ္ဍဲစိုတ်တုဲ ဖေက်ဒှ်အာအန္တရာဲမွဲမွဲသာ်ရ၊ မွဲသာ်ပၠန် သ္ၚိလဵုဟွံဟီု မိက်ဂွံပကာမ္ၚဵုမ္ဂး ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် သၟတ်ဗြဴနွံကဵုယဲဒိုက်မွဲမွဲနွံမ္ဂး ပတံနူကောဒေံကောန်ဇာတ်တံ ဟွံပကာမ္ၚဵုအိုတ်ရ။

==ပွမသၠးဂၠံဂဝ်==
ပိုဲသတ္တံလိုက်ဏံဝွံ သ္ဂောံကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်ပ္ဍဲလောကဏံဂှ် ဟွံလောဲသွာ်ရ၊ ဝါဂါတ်သ္ဇိုၚ်သန်ကွေံကွေံရ၊ ကျာ်တြဲနာဲပိုဲတွံလဝ်ရ၊ ၜိုန်ရကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်ပၠန်လေဝ် လ္ၚဵုဂှ်ဒှ်မၞိဟ်တြုံ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဒှ်မၞိဟ်ဗြဴ ဒးဒှ်ပၠန်ရ၊ ယဝ်ရဒှ်မၞိဟ်ဗြဴမ္ဂး ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ်မ္ဒးဆဵုဒဗကဵုကေၚ်ကာသၠးဂၠံဂဝ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာမသၠးဂၠံဂဝ်ဝွံလေဝ် ဒဒိုက်ဇၞော်သန်ဟေၚ်ဂှ် အရေဝ်မန်ဟီုလဝ်နွံမံၚ်။ &quot;မၞိဟ်တြုံဍိုက်ဖံၚ်−မၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ်&quot; သ္ဂးလဝ်ရ၊ ပွမသၠးဂၠံဂဝ်ဂှ် မူပိုဲမ္ဒးသ္ပဗက်ရောဂှ် ဗွဲသၟဝ်တေံဟေၚ် ပါ်ထ္ၜးကဵုပၠန်ရ။

၁။ နိဒါန်။

၂။ ကမၠောန်တြုံဒးပ္တုဲဃောမၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ်။

၃။ ကမၠောန်ဣမိဒးပ္တုဲဃောကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်။

၄။ ကမၠောန်ကေၚ်ကာမၞိဟ်ဗြဴ နူၜံၚ်ပၟတ်ဒဵုတိတ်သ္ၚိပၟတ်။

၅။ ကေၚ်ကာမ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ် ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ၊ (ဝါ) ကေၚ်ကာမၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိမွဲဟာန်ကေုာံမိဿဟာဲ မ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ်ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ။

၆။ ကိစ္စပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်။

၇။ ကေၚ်ကာပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်။

၈။ နိဂီု၊ သာ်ဝွံပါ်လဝ်ရ။

===၁။ နိဒါန်===

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ တန်ပဋိသန္ဓိတုဲ စိုပ်ကၠုၚ်ကာလဍိုက်ပေၚ် ဂိတုတ္ၚဲမ္ဂး ကောန်ၚာ်ပ္ဍဲဗုၚ်ဂၞဴမိဂှ် သၠးတိတ်နူဗုၚ်ဂၞဴမိ၊ တိတ်စိုပ်ကၠုၚ်မ္ၚးဗုၚ်ဂၞဴမိရ၊ ဂလာန်ဏံဂှ် မန်ပိုဲတဴကော်ခဴစ-သၠးဂၠံဂဝ်၊ သၠးပဋိသန္ဓိ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်၊ ၜံၚ်ပၟတ်ပၞာၚ်၊ ညာတ်မုက်ဒေံလေဝ် ကော်ခဴစနာနာသာ်ရ။

===၂။  ကမၠောန်တြုံဒးပ္တုဲဃောမၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ်===

ပဋိသန္ဓိဍိုက်ပေၚ်ဂိတုတ္ၚဲတုဲ ထ္ၜးတိုန်လက်ကျန်ၜံၚ်ပၟတ် မပ္တံကဵုဂၞိၚ်ဂိ၊ ဗုၚ်ဂိ၊ တၞုၚ်ဇိုၚ်ဒေၚ်ကၠုၚ်မ္ဂး တြုံတၠသ္ၚိ အာကော်ဣမိတုဲ၊ မၞိဟ်မၞုံပ္ဍဲသ္ၚိတံဂှ် အာဂၠာဲကော်ပ္ကောံလဝ်မၞိဟ်ဗြဴ အာယုက်ဇၞော်ဇၞော်တံ ပ္ဍဲကွာန်ဂှ်ရ၊ ခေတ်ကၠာတေံ ပိုဲမန်ဂမၠိုၚ် ကော်ဣမိကွာန်ရ၊ ကာလခေတ်လၟုဟ် ဟိုတ်နူဣမိ ညးအလဵုအသဳတံ နွံမံၚ်ဇၟာပ်ကွာန်တုဲ ကော်ဣမိညးအလဵုအသဳတံဂၠိုၚ်ရ၊ ဣမိကီု မၞိဟ်ဗြဴဇၞော်ပ္ဍဲကွာန်တံကီု စိုပ်ကောံတုဲ တြုံတၠသ္ၚိဒးကၠောန်ဇံၚ်ဖဴမွဲရ။

'''သၞောတ်ဗၜတ်ဗီုပြေၚ်ဇံၚ်ဖဴ ။'''

ဒုန်ကလိဟွံသေၚ်၊ ဒုန်ကၟးဟွံသေၚ်၊ ဆုထ္ၜောံထ္ၜောံၜါတၞုၚ်၊ ဇမၠိၚ်ပန်ဟတ်ကဵုမွဲက္ဍဂှ်၊ လးလဝ်လ္တူကၞဳသ္ၚိ၊ လ္ပာ်တေံမွဲတၞုၚ်၊ ခြာခရာဗၞတ်မွဲဟတ်၊ လ္တူဂှ်လးစုတ်ဝိုန်ဒုန်၊ ထပှ်တၞုၚ်တုဲ၊ ဒက်ဗဗိုန်ကဵုချာရ၊ လ္တူဝိုန်ဂှ်ပၠန် ဒးလးစုတ်ဒုန်ကရေက် ဒစိတ်ကရေက်ရ၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ယဝ်မိက်ဂွံလးစုတ်ခတဵုမ္ဂး လးစုတ်ခတဵုပိဂတှ်ေလေဝ်မာန်ရ၊ လးကၞဳတုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံချဳဒရာၚ်၊ ဒးကြာပ်ပိတန်ရ၊ လ္ပာ်က္ဍိုပ် ကြာပ်စုတ်ဒုန်ကရေက်တုဲ ဒက်လ္ပာ်ဇိုၚ်မွဲတန်၊ အဒေါဝ်မွဲတန်၊ ဒးကြာပ်ဒက်ရ၊ ကၞဳဒုန်(ဝါ)ကၞဳဆုညံၚ်ဟွံဂွံချဳ လောအာလောကၠုၚ်တုဲ ဒးဒက်ကြာပ်ရ၊ သွက်မၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ် ဂွံတိတ်ဂွံလ္တူဇံၚ်ဂှ်၊ ဒးလးသ္ကဝ်ရ။


ယဝ်ရသၠးယဲဒိုက်ပ္ဍဲသ္ၚိမ္ဂး အခိုက်မန်ဟေၚ် ဒးကၠောန်ဗက်စရ၊ တြုံတၠသ္ၚိတံပၠန်လေဝ် သမ္ဘာဇကုသၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ချိုန်တီကောန်တြုံ ကောန်ဗြဴတုဲ ဒးၜံက်တိဗဝ်ဖဴမွဲ သွက်ဂွံၜံၚ်ပၟတ်ဗဂီုဇကုရ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်တြုံမ္ဂး တိဖဴဒစိတ်န၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ဗြဴမ္ဂး တိဖဴထပှ်နၜံက်ကေတ်တုဲ၊ ဗဝ်ဖဴစွံလဝ် ဗ္ဒာဲဇံၚ်သ္တိက်ၜံၚ်ပၟတ် လ္ပာ်တဲပါဲရ၊ ဗ္ဒာဲဖဴဂှ် စွံလဝ်ဍာ်မွဲဂရ သွက်ဂွံသိုဟ်တၟံ ဍိုတ်စံၚ်လဝ်နူဖဴဂှ်ရ၊ သၞောတ်ဗ္ၜတ်ဖဴဂှ် ဒးဒှ်အတိုၚ်ဇံၚ်ရ၊ ဆုဇမၠိၚ်ဖဴဂှ် ဒကေတ်မွဲတၞုၚ်ဓဝ်ရ၊ မွဲတၞုၚ်ဂှ် ဒုၚ်စကဵုဇမၠိၚ်ဇံၚ်ရ၊ ဆုဇမၠေံအနာံဖဴ ဒးကေတ်ၜါတၞုၚ် တုပ်ကဵုအနာံဇံၚ်ဂှ်ရ၊ အနာံဖဴဂှ် လဇံက်ဗကိတ်ကဵုသၟန်ဇမၠိၚ်ဇံၚ်တုဲ ဒှ်ဖဴညးတံရ၊ (ကာလလၟုဟ်ဝွံ လ္ၚဵုဂှ် ညးတံသၠးဂဝ်ဂၞဴ ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲတုဲ အပေါတ်ကြိယာ သွက်ဒးပ္ကောံကေတ်ဗွဲလ္တူတေံဂှ် ဟၟဲရ၊ ညးတံဒုၚ်ထပက်ဂဥုဲ စကေတ်ဂဥုဲမ္ဂး ကမၠောန်သၠးဂၠံဂဝ်တုဲမံၚ်ကီုရ)။

===၃။ ကမၠောန်ဣမိဒးပ္တုဲဃောကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်===

ကာလကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ၊ ဒက်သုက်နကဵုဇုက်တောဝ်သ္အးဇ္ၚး၊ ခိုၚ်ကၠိုက်တုဲ ရေက်ထပိုတ်ကၠေံ နကဵုၜုန်မြက်ကေက်က် မသ္အးဇ္ၚးကီု၊ ဟွံသေၚ်လ္ၚဵုဂှ် ကရေက်ကေတ်သၞဒုန်၊ ဇိုတ်သ္အးကၠေံတုဲ၊ ရေက်ထပိုတ်သုက်ရ၊ တုဲကြာတ်ကြောသ္အးဇၚး ကောန်ၚာ်နကဵုဍာ်ဂမ္တဴဂီုဂီုရ၊ တုဲဖုံဍာ်မိတ်ကပေါဝ်ပၠန်၊ တုဲမ္ဂးဂွဳထုဲကောန်ၚာ် နကဵုယာတ်သ္အးဇၚး ဗွဲမဂပ်ဝ်တုဲ သ္တိက်စွံလဝ်ကောန်ၚာ် (ကာလလၟုဟ်ဝွံ) ကၞာဲသၟးဂၠိုၚ်ရ။


'''ဗွဲသတိ'''။ ။ (မူဟိုတ်သ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲကၞာဲဟီုမ္ဂး၊ အရေဝ်မၞိဟ်ဇၞော်မန် ခမဳသၚ်တံနွံမံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသာ်ဂှ် ဂွံမိၚ်ကေတ်ရ၊ သၟိက်ဂွံတီဗွဲခ္ဍန်ဂှ်၊ လောန်ကၠုၚ်မွဲအခိၚ်တေံ ပိုဲမန်တံကျပၞာန်ညးတုဲ၊ ဂကူပိုဲမန် ဣဓိညံၚ်ဂွံဟုတ်စှ်ေအာဂှ်၊ ပိုဲဒးဒုၚ်ဖန်ကၠုၚ်ဒဵုကဵုလၟုဟ်ရ၊ ကၞာဲမ္ဂးဂှ် ဒှ်ကြိယာ သွက်ဂွံဂုမ်သ္အးဩောံသ္ၚု၊ ဍေံမဒှ်စၞအာဟာရ ပိုဲမန်ဗွဲပရဲဂှ်မွဲသာ် သဘဴကၞာဲမ္ဂးဂှ် ဒှ်အပေါတ်ညးလ္ၚဵုတံ သွက်ဂွံစွံပ္ကောံလဝ် အပေါတ်မပ္တံ ထၟိက်နာနာသာ် ဟွံသ္အးဇၚး သွက်ဂွံထောံကၠေံဂှ်မွဲသာ်၊ ဒှ်သ္အးကၠေံဩောံသ္ၚု နကဵုကြိယာဂှ်တုဲ ဩောံသ္ၚုတံဂှ် ဒှ်ပုၚ်တုဲမ္ဂး ပိုဲခရှ်တံကီု၊ ခမဳသၚ်တံကီု၊ ဒးစဒးကဵုပိုန်ပပြဘိုက်ရ၊ စဟာပ်ဒးပုၚ်တံဂှ်မ္ဂး ဣဓိလဟုတ်စှ်ေအာ၊ ကျာ်ဩဳပၠိုတ်စှ်ေအာမာန်ရောၚ် နွံအဓိပ္ပါယ်သာ်ဝွံရ၊ ဟိုတ်သာ်ဂှ်ရ အာဂတနူတ္ၚဲဝွံတုဲ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ယဝ်တီပရေၚ်ဏံမ္ဂး မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနူသ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲကၞာဲဂှ်ရ)။


(ကၠာတေံကောန်ဂကူမန်ပိုဲ သ္တိက်ကောန်ၚာ်တၟိတၟိ သာ်လဵုရောဟီုမ္ဂး လောန်ကၠုၚ်ၜိုတ်မသုန်စှ်ေသၞာံတေံ၊ ညးလ္ၚဵုတံသ္တိက်ကောန်ၚာ် နကဵုထးထဝ်ဟွံသေၚ် ညးဒိုက်ဝါတ်တံဂှ် သ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲခွက်ဆုလံက်လဝ်ဍာ်ထဝ်ဂှ် ကေၚ်ဆဵုဒဗကီုရ၊ ယဝ်ထးဆုမ္ဂး ကၠောန်လဝ်ခ္ဍံခ္ဍံ ကဵုဂၠိၚ်မံၚ်ညိတုဲ လ္ပာ်စွံက္ဍိုပ်ဂှ် ကၠောန်လဝ် ဗီုက္ဍိုပ်ခၟဴၜိုပ်ထဝ်တုဲ လံက်လဝ်ဍာ်ထဝ်ရ၊ ပ္ဍဲထးဂှ်ဟေၚ် ညးဇၞော်မန်ပိုဲကၠာတေံ သ္တိက်ကၠုၚ်လဝ်ကောန်ၚာ်ရ။ ခွက်ထဝ်ဂှ် ညးတံကၠောန်လဝ်တုဲ ဏာအပ်စွံလဝ်ပ္ဍဲသ္ၚိဃံၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ဂှ် ယဝ်ရညာတ်မုက်ကောန်ၚာ်မွဲမွဲမ္ဂး အာပ္တီဃံၚ်တုဲ ကေတ်နၚ်ခွက်ထဝ် သွက်ဂွံသ္တိက်ကောန်ၚာ် မဒှ်မၞိဟ်တၟိဂှ်ရ၊ ကွာန်ဇၞော်မ္ဂး ခွက်ထဝ် ၜါ-ပိ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ မကၠောန်စွံလဝ်ရ၊ ရံၚ်ကေတ်ပရေၚ်ဇုဇဗဴလ နော်နာဲပိုဲမစွံပပ္တိုန်လဝ် အခိုက်ကၞာဝွံ ပိုဲညာတ်ကေတ်ဇုဇဗဴလပိုဲ မဂတာပ်ခေတ်ဗွဲမလောန်ဟေၚ် တီကေတ်မာန်ရ၊ မူဟိုတ်သ္ဂး ဟီုသာ်ဂှ်ရောမ္ဂး ကာလအာကေတ်နၚ်ခွက်ထဝ်ဂှ်ရ ကိစ္စစုတ်စရၚ် ဒှ်မၞိဟ်ဂှ် တုဲဒှ်အာမွဲအလန်ဓဝ်ရ။ ကာလလၟုဟ်ဝွံ ရန်ကဵုဂလာန်ဝွံတုဲ  ပွမသ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲကၞာဲဂှ် ဝေၚ်ပါဲကၠေံတုဲ၊ ယဝ်သ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲထးထဝ်ဟွံမာန်မ္ဂး သ္တိက်ကောန်ၚာ်လ္တူကၞဳ ဗွဲသ္အးဇၚးဂှ် ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရ။)


ကောန်ၚာ်သၠးဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ သုက်ကုတ်ထပိုတ်ပ္တိတ်နူကောန်ၚာ်ဂှ် ဣမိတံ အာတိုပ်ကၠေံ ပ္ဍဲကတိုၚ်ၜံက်လဝ်တိဖဴရ၊ လဆောဝ်လဆောဝ် ဟွံတိုပ်ပ္ဍဲကတိုၚ်တိဖဴ၊ အာတိုပ်ကၠေံအတိုၚ်ကိုန် တိုပ်သုက်ကောန်ၚာ်ရ၊ ဗွဲသၞောဝ်ကိုန်ဝွံ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ဂိတုဖဝ်ရဂိုန်၊ စဲ၊ ပသာ်မ္ဂး၊ တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာရ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ဂိတုဇှ်ေ၊ ဒဂိုန်၊ ခ္ဍဲသဳမ္ဂး တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်ရ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဂိတုဘတ်၊ ဝှ် ၊ ကထိုန်မ္ဂး တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာရ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဂိတုမြေက္ကသဵု၊ ပုဟ်၊ မာ်မ္ဂး တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်ရ၊ ဗွဲကိုန်ဝွံတိုပ်သုက်မ္ဂး ကောန်ၚာ်ဂှ် ပိုန်ဂၠိုၚ်အာယုက်ဂၠိၚ်ရောၚ်၊ ပိုဲမန်ပတှ်ေလဝ် ဂလာန်ဝွံရ၊ (ကိုန်တုပ်သုက်ဗွဲလ္တူတေံလေဝ် ကံက်ပ္တိတ်နူလောကသိဒ္ဓိရ။)


ဒေသလ္ၚဵုဂှ်လေဝ် သွက်ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်တၟိ ကပေါတ်ကြိယာ ဒေဝတဴသူကၞေၚ် ဣမိတံပြုပြေၚ်ကဵုရ၊ ကပေါတ်ကြိယာ ဒေဝတဴသူကၞေၚ် သွက်ကောန်ၚာ်တြုံမ္ဂး ဇဗၠုဒစိတ်တၞး၊ သတ်ပိမ၊ ဟွံသေၚ်ဒစိတ်မ၊ ဩန်မွဲဒကေဝ် ဟွံသေၚ် မသုန်မး၊ လိခ်မွဲအုပ်၊ တဝ်ဏှ်ေမွဲတၞုၚ်၊ မှၚ်မွဲပလၚ်၊ ကယျိုၚ်ကယျဝ် ဗွိုက်လ္တက်မၞိဟ်တြုံမွဲစုံ၊ ခရေၚ်တၟိမွဲ၊ သ္ကဝ်တၟိမွဲဂတှ်ေ၊ ဂစေံစၠန်မြမောဝ်တံဂှ် သ္ဒးပကောံစွံလဝ်ရ၊ သွက်ကောန်ၚာ်ဗြဴမ္ဂး ဇဗၠုခထပှ်တၞး သတ်ထပှ်မ၊ ကယျိုၚ်ကယျဝ်မၞိဟ်ဗြဴတၟိမွဲစုံ၊ ခရေၚ်တၟိမွဲ၊ သ္ကဝ်တၟိမွဲဂတှ်ေ၊ ဂစေံစၠန်မြမောဝ်တံဂှ် သ္ဒးပကောံစွံလဝ်ရ၊ ဣမိဝွံ ပၠာဲကေတ်ဂစေံစၠန်မွဲပ္ၚာန်၊ တိတ်အာက္ဍိုပ်ကၞိန်တုဲ '''ယွံဒေဝတဴသူကၞေၚ် က္ညကၠုၚ်ပစၟတ်သမ္တီကောန်ၚာ်ဝွံညိ'''ရဴသာ်ဝွံ တိတ်နိမန်ဒေဝတဴသူကၞေၚ် ကဵုပသမ္တီရ၊ ကာလက္လေၚ်လုပ်ဇရၚ်ကောန်ၚာ် ဣမိဂှ် လၟုဟ်လုပ်ဍာ်ဂစေံစၠန်မြမောဝ် နူကဵုက္ဍိုပ်ကၞိန် ဒဵုကဵုစိုပ်ဒၞာဲကောန်ၚာ်ရ၊ (ကပေါတ်ဒေဝတဴသူကၞေၚ်တံဂှ် လ္ၚဵုမွဲတ္ၚဲ လ္ၚဵုၜါတ္ၚဲ၊ လ္ဒဵုဒဵုပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ် ညးတံစွံလဝ်ရ၊ အခိုက်ဏံဂှ်လေဝ် ဒေသမန်လ္ၚဵုနွံ-ဒေသမန်လ္ၚဵု ဟၟဲရ။)

===၄။ ကမၠောန်ကေၚ်ကာမၞိဟ်ဗြဴ နူၜံၚ်ပၟတ်ဒဵုတိတ်သ္ၚိပၟတ်===

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ ယဝ်သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဣမိဂှ် ကြာတ်ကြောသ္အးဇၚး ပလေဝ်ပလေတ်အတိုၚ်နဲကဲဣမိတံတုဲ၊ ပ္တိုန်သ္တိက်လဝ်လ္တူဇံၚ် ၜံၚ်ပၟတ်ရ၊ ရန်တၟံကဵုသ္ၚိကောန်ပ္ဍဲဗုၚ် ညံၚ်ဂွံညောတ်အာပြဟ်ပြဟ်ဂှ် ဂတ်ဒက်ဂွဳလဝ်ဗုၚ် နကဵုယာတ်ပူလဝ်ဗုၚ်တုဲ၊ ကေတ်တၟံဍိုတ်စံၚ်လဝ် ပ္ဍဲဖဴဂှ်တုဲ၊ သိုဟ်ဖျေံပ္ဍဲဍာ်ဂရ၊ ဟံၚ်ပ္တိတ်ဂွဳကဵုယာတ်တုဲ၊ ပ္ဍိုက်စွံလဝ်လ္တူဗုၚ်ဂှ် ၜိုတ်ဒုၚ်မာန်ရ၊ အဃောပ္ဍိုက်ဍိုတ်ဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဟွံကတဴလုပ်ဒဵုစၞာံဗုၚ် တဴသၠိုက်အာဂှ် မ္ဒးပသ္တိရ၊ ပၟတ်ဖဴဝွံလေဝ် မ္ဒးပဒှ်လဝ်လၟိုန်ရ။


ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်လေဝ် ညးဇၞော်တံ ကဵုစွံဂရုၚ်မွဲမ လ္တူက္ဍိုပ်သ္တိက်သၟတ်ဗြဴဂှ်ရ၊ ရန်တၟံ အာဗီုအခိုက်ညးတံအဆက်ဆက်တုဲ၊ ပ္ဍဲဂရုၚ်ဂှ် ဂၠိက်ဂရုၚ် ယာတ်ဂရုၚ်ဂှ် ဒးနွံရ၊ သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဖေက်လကိုတ်ဒှ်၊ ဆီတိုန်ဒှ်ဂှ်ရ၊ နကဵုဂၠိက်ဂရုၚ် ယာတ်ဂရုၚ်ဂှ် ဒက်ဂတ်လဝ်မွဲမွဲဒၞာဲမ္ဂး၊ ဆေဝ်ဒဝ်ကဵုအန္တရာဲ သာ်ဂှ်မာန်ရောၚ် ညးတံစှ်ေစိုတ်တုဲ၊ ကာလပၟိက်ကိစ္စမွဲမွဲ က္တဵုဒှ်မ္ဂး သၟိက်ဂွံဗွဲမပြဟ်ဂှ်ဒှ်ရ၊ သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဍာ်တှ်ညံၚ်ဂွံတိတ်ဂှ်၊ ညးတံပလေဝ်ပလေတ်ကဵုပၠန်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ် ကောန်ၚာ်သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ သိုၚ်တှ်ဟွံထောၚ်ဇဳဏီ ကောန်ၚာ်မဴဟွံအိုတ်၊ တှ်ဂှ် တေၚ်ကၠုၚ်ဗွဲမလောန်မ္ဂး သ္ၚိတှ်ဂှ် လီုအာကီုဒှ်ဂွံရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သ္ၚိတှ်ကလိုအ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံလာဲအာမ္ဂး ဇၞတ်ချိုန် ပလာဲကဵုသာသာရ၊ စၞအာဟာရ မပ္တံကဵုဍာ်လဂမ်၊ ဍာ်ဂမ္တဴတံဂှ် ဒးသုၚ်စကဵုဂၠိုၚ်ၚ်ရောၚ်၊ ဣမိဂှ်လေဝ် သွက်မိကောန်ၚာ် သ္ဂောံထတ်အာဗွဲဂတ၊ ကၠာဟွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီဂှ် ဒးမၚ်မွဲကဵုဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ရ၊ ပွမသုၚ်မိတ် ဟုံမိတ် သုၚ်ဂဥုဲတံဂှ်လေဝ် ဒးစၞောန်ထ္ၜးကဵုလၟိုန်ရ၊ သၟတ်ဗြဴဂှ် ကၠာဟွံစပုၚ် သွက်ဂွံဗဇဴ ဒေဝတဴဖဴဝွံ ထၟောတ်ကေတ်ပုၚ် ပန်ထၟောတ်တုဲ မ္ဒးဗဇဴ ပ္ဍဲဒကဴဖဴပန်လ္ပာ် ဒဵုကဵုတိတ်သ္ၚိပၟတ်ရ။

===၅။ ကေၚ်ကာမ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ် ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ၊ (ဝါ) ကေၚ်ကာမၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိမွဲဟာန်ကေုာံမိဿဟာဲ မ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ်ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ===

သၟတ်ဗြဴသၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ကၠာဟွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီဂှ်၊ မၞိဟ်ဗြဴသၟတ်ဇၞော်တံညးဂမၠိုၚ် ကၠုၚ်ပ္တုဲကဵုဝတ်နာနာသာ် မပ္တံစံၚ်ဍိုတ် သိုဟ်ဍိုတ်ဖုံမိတ်ဂှ်လေဝ်နွံ၊ သၟတ်ဗြဴတၠတှ် မထတ်ယုက်တံလေဝ် ကၠာမိကောန်ၚာ် ဍာ်တှ်ဟွံထတ်ရိုက်ဏီဂှ် ကၠုၚ်ဗိုၚ်ဗၟဴ ကဵုတှ်ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ မွဲသာ်ပၠန်လေဝ် ညးမဒှ်ကလောမိဿဟာဲ ဌာန်ဗ္ဒာဲတံဂှ်လေဝ် ကၠုၚ်သ္ၚိစၟဳရံၚ်ကောန်ၚာ်မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ် တုပ်တဴညံၚ်ရဴပိုဲမၞိဟ်တံ ဒုၚ်တၠုၚ်မၞိဟ်တၟိကီုရ၊ ညးတၠသ္ၚိတံပၠန်တုန်လေဝ် ပ္တုဲတဴဝတ်လ္တူမၞိဟ်ကၠုၚ်ရံၚ်တံပၠန် ပွမဗ္စဖျုၚ် ဒုၚ်သွနာနာသာ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဗ္စပုၚ်သတ်ဗြဴ ကဵုသွစၞဗွဲမဒးရးပၠန်ရ၊ ညးမွဲလ္ပာ်ကဵုမွဲလ္ပာ် ဝတ်ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ် ခၠေဝ်ပလန်ပၠန်ရ၊ အခိုက်ဏံဝွံ ခိုဟ်တဴဗွဲမလောန်ရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် ဗ္စဖျုၚ်ပိဗ္တံပိတ္ၚဲ မိပ်ပဇြိပ်ပ်ကရိုက်ညးကဵုညး ဂွံဆဵုဒၟံၚ်ဒဵုကဵုလၟုဟ်ရ။

===၆။ ကိစ္စပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်===

နူကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်ဂွံပိတ္ၚဲဟွံသေၚ် မသုန်တ္ၚဲမ္ဂး ဣမိဂှ် သ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တုဲ ပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ရ၊ မၞိဟ်ၜံၚ်ပၟတ်အလန်ပဌမမ္ဂး လ္ၚဵုဂှ် ယဝ်ရမိကောန်ၚာ် မံၚ်ထတ်မံၚ်မ္ဂး ပေၚ်ပိတ္ၚဲ လ္ၚဵုဂှ်လေဝ် မသုန်တ္ၚဲ၊ လဗြဴကေၚ်ၜံၚ်ကၠုၚ်လဝ် ပၟတ်ပၞာၚ်တုဲမ္ဂး ပေၚ်ပိတ္ၚဲ ညးတံပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်အိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် ဣမိဝွံ ကေတ်ပုၚ်ပန်ထၟောတ် ဂရုၚ်မွဲမ၊ ဇဗၠုပန်တၞး၊ နော်မွဲတၞုၚ်၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံပၠန်လေဝ် ဂရုၚ်မွဲမ၊ ပုၚ်မွဲထၟောတ်၊ ဇဗၠုမွဲသွတ်၊ ပၟတ်နူဖဴၜံၚ်ပၟတ်လ္ၚ၊ ဍာ်မွဲဗြံက်ကေတ်တုဲ၊ စှ်ေအာတိဂတမုက်သ္ၚိရ၊ အပေါတ်စပ်ကဵုပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်တံဂှ် စွံပ္ဍဲတိ(လ္တူသ္ကဝ် လ္တူခတဵုဂှ် ဟွံကေၚ်မိၚ်)တုဲ စဝ်ဖျေံဍာ်လ္တူပၟတ်လ္ၚဂှ်ရ၊ အဃောမစဝ်သိုဟ်ဖျေံဍာ် လ္တူပၟတ်လ္ၚဂှ်၊ သာ်ဝွံမဟီုပ္တီ(ဗလိဗဇဴ ဒေဝတဴဖဴ လေဝ်ဟီုဂး) '''ဒေဝတဴဖဴရ၊ ယွံဒေဝတဴဖဴ မၞးအာမာန်ရ''') ဂလာန်ပ္တီ ဒေဝတဴဖဴဝွံ ရန်တၟံသာ်လဵုတုဲ သ္ပရောဂှ် ဟွံတီ ဒေသလဵုရောဂှ်ဟွံတီတုဲ ပွဝွံ ဒှ်ဆအယာံမာတ်ကေၚ်မိၚ်လဝ်ရောၚ်၊ ညးတံသ္ပသာ်ဏံဂှ် ဒှ်ကရိကၞာဲမွဲသာ်ကီု၊ ဟိုတ်ဖဵုဍေံဂှ် ဟွံတီသက်သက်ရ။


ပွမပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ် ဗ္စူလတ်သ္ကဝ်မွဲထၟူတုဲ သ္ပဂြောပ်ကၟာတ်လဝ် လ္ပာ်လ္တူကဵုယာတ်ရ၊ ထၟူသ္ကဝ်ဗ္စူလဝ် လ္တူဍိုတ်ဟွံသေၚ် လ္တူဆုဒကုတ်ရ၊ (ကၠောန်နဲဗီုအုပ်ပဠက်ရ) မိကောန်ၚာ်ဂှ် လုပ်ဂ္ဇံပ္ဍဲထၟူသ္ကဝ်ဂှ်တုဲ ဣမိကေတ်နၚ်ဍိုတ်စံၚ် တၟံစံၚ် ဓလုက်စုတ်ပ္ဍဲထၟူသ္ကဝ်တုဲ ပက်သိုဟ်ကဵုဍာ်သၟုဟ်ဂမ္တဴ တိတ်ကၠုၚ်တုဲ ပ္ဍဲထၟူသ္ကဝ်ဂှ် အုပ်ဂမ္တဴကၠုၚ် နကဵုသၟုဟ်ဂှ် ဍာ်ပဠက်မၞိဟ်ဇွောဝ်တိတ်ကၠုၚ်ရ၊ ဣမိလေဝ်သ္ပသာ်ဏံ ဍိုတ်စံၚ်ဒဵုဂံက် မွဲမတုဲမွဲမ ဒဵုပေၚ်ပိမရ၊ ရန်တၟံတၞဟ်သ္အာၚ်ဟွံသေၚ် ယဝ်ပဠက်တိတ်မ္ဂး ပ္ဍဲခန္ဓဇကု မိကောန်ၚာ်ဂှ် ဒဒှ်ရ ကၠိပပ်ဟွံသ္အးဇၚးတံဂှ် ဇွောဝ်တိတ်အာကရောံဍာ်ပဠက်တုဲ၊ ဍာ်ဖျုန်ဆီ ပ္ဍဲတၠခန္ဓဂှ် သ္အးဇၚးအာအိုတ်ရ ဣမိလ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် သိုဟ်ဍိုတ်ဒဵုပေၚ် မသုန်မလေဝ်နွံကီု၊ ပွမသ္ပသာ်ဏံဂှ် မန်ဂမၠိုၚ်'''အုပ်ဟဂမ်'''ဟီုဂးစရ။ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အုပ်ဟဂမ်ဟီုမ္ဂးဂှ် ဆၜိုတ်တၟံဍိုတ်သၟးဟွံသေၚ် ဗၞဲထဏေက် ပိုဟ်ဖဍိုတ်လဝ်ဂှ်လေဝ် ဒးဒုၚ်သၟူဍေံရ၊ ရန်တၟံသွက်ပၞေတ်သရ ဂွံစိန်ဝုန်တုဲ အုပ်ဗၞဲလေဝ် ညးတံသ္ဂးပၠန်ရောၚ်၊ ကၠာဟွံဂွံပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ် ညးလ္ၚဵုဂှ် အာဂၠာဲၜှ်ကေတ်တၞးဓယာ် လ္ၚဵုဂှ်အာဂၠာဲၜှ်ကေတ် တၞးယးမတ်ဗ္တံဂှ် ၜိုဟ်လဝ်ဒဵုကဵုဖောဝ်တုဲ ကာလပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ် ဟွံသေၚ် ကာလအုပ်ဟဂမ်တုဲဂှ် သွက်ဂွံဟုံဍာ်တၞးဓယာ် ဟွံသေၚ် ဍာ်တၞးယးမတ်ရ၊ ကာလဟုံဍာ်ဂှ်လေဝ် ပါဲနူဍာ်ဏံတုဲ ညးတံဟွံကဵုဟုံရ၊ တုဲမ္ဂး သဘဴမၞိဟ်ဗြဴဟုံဍာ်ဂစေံစၠန်ဂန္ဓရာ ကျိုၚ်ကျဝ်ကေတ်ဗွဲမ္ဒးရး ဗွဲမသ္အးဇၚးတုဲ ဇံၚ်ၜံၚ်ပၟတ်ဂှ်လေဝ် ရိုဟ်ပလီုထောံရ။


လ္ၚဵုပၠန် ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ်ရ စဝ်ကပေါဝ်ပ္တုဲထောံလေဝ်နွံကီု၊ ပ္ဍဲမွဲတ္ၚဲပ္တုဲသီုၜါကာဂှ် '''စဝ်ကပေါဝ်ဇံၚ်ဖဴ''' ဟီုဂးအိုတ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ်ရ သီုစဝ်ကပေါဝ် သီုခုတ်ယၟု သီုစၚ်ကတောဝ်လေဝ် သ္ပအိုတ်ရ။

===၇။ ကေၚ်ကာပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်===

ၜိုန်ရမၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ် ပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်တုဲကီုလေဝ် ရန်လဝ်သွက်သမ်အုဲ သမ်အေၚ် ဟွံသ္အးဇၚး ပ္ဍဲခန္ဓညံၚ်ဂွံဆက်တိတ်အာ ဒဵုကဵုအိုတ်အာ ညံၚ်ဍာ်ပဠက် တိတ်ဟွံသ္ဂုၚ်အာဂှ် ညးတံကဵုဆက်ကေတ်အာ ပၟတ်ပၠန်လေဝ်နွံကီု၊ ရန်လဝ်သွက်ထိုၚ်ကောန်သ္ၚိကောန်ပ္ဍဲဗုၚ် ဂွံအေဲစှ်ေအာတုဲ ဆက်ပ္ဍိုက်အာဍိုတ်လေဝ်နွံကီုရ၊ ယဝ်ရမိကောန်ၚာ် မံၚ်ထတ်မံၚ်၊ မိိပ်ဇြိပ်မံၚ်မ္ဂး ပွမပ္ဍိုက်ဍိုတ်၊ ၜံၚ်ပၟတ်ဂှ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ပိတ္ၚဲဟေၚ် ညးတံကဵုသ္ပရ၊ ဇံၚ်သ္တိက်ကီု၊ ဖဴကီု ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ် ပလီုရိုဟ်ထောံကၠေံဂၠိုၚ်ရ၊ ပွဝွံလေဝ် တန်မံၚ်လ္တူတၠခန္ဓ ထတ်ဟွံထတ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဒွိၚ်ဗွဲမလောန်တုဲ အပေါတ်ကြိယာ ဇြိုၚ်ညိညကီုလေဝ် ဟွံကဵုထ္ၜၚ်၊ ဍာ်ဂံက်က်လေဝ် ဟွံကဵုဟုံ၊ ယဝ်ပၟိက်နွံမ္ဂး ဟုံဍာ်ဂီုဂီု ဒဵုကဵုပွိုၚ်မွဲဂိတုဂှ်လေဝ် ဂွံကေၚ်ဆဵုထဗဒၟံၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဝွံရောၚ်။

===၈။ နိဂီု===
ကေၚ်ကာပွမသၠးဂဝဂၞဴတုဲ ပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်တုဲမ္ဂး ဇံၚ်သ္တိက်ကီု၊ ဗွဝ်ဖဴကီု ရိုဟ်ပလီုထောံရ၊ စိုပ်ကာလဒိုအ်ထောံနူပ္ဍိုက်ဍိုတ် ဒိုအ်ထောံနူၜံၚ်ပၟတ်တုဲမ္ဂး ပွမသၠးဂဝ်ဂၞဴဂှ် အခိုက်ပိုဲမန်တံ တုဲဒှ်စိုပ်ဒတုဲအာရ။

==ပွမစဝ်ကပေါဝ်၊ ခုတ်ယၟု==

ပွမစဝ်ကပေါဝ်မ္ဂးဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်တြေံ ဆက်ကၠုၚ်လက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲရ၊ ပပ္တံနူရာဒနာမိက် '''သဳလိဿနိစ္စံ ဝုဍ္ဎာ ပစာယနော စတ္တာရောဓမ္မာဝုဍ္ဎန္တိ အာယုဝဏ္ဏံသုခံဗလံ''' ဂှ်ရ၊ သာ်လဵုဂွံဆက်ဒှ်ကၠုၚ်ရော ဗွဲခ္ဍန်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုညိညရ။ လက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲ နွံတြုံကဵုဗြဴညးၜါ ဂွံကောန်ၚာ်မွဲ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ် အာကလံမအံက်ဇကု ဒဒှ်မံၚ်ဣသိမွဲ ဒ္ဂိုန်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲဂြိုပ်တေံရ၊ ခါညးၜါတြုံကဵုဗြဴ ကလံတုဲဂှ် ဗွဲဂါထာလ္တူတေံဟေၚ် ရာဒၞာမိက်ကဵုရ၊ ခါရကောန်ၚာ်ဂှ် ကလံလဇုဣသိဂှ် ဟွံရာဒၞာမိက်တုဲသၟာန်တိုန်၊ ပသာ်လဵု ဟွံရာဒၞာကဵုကောန်ပိုဲရော၊ ယဝ်မိက်ဂွံတီမ္ဂး အာသၟာန်ရံၚ်မှာထေရ်အာနန် မပဒတဴဒၟံၚ်ဗ္ဒာဲကျာ်တြဲပိုဲတေံ၊ ညးၜါတြုံကဵုဗြဴလေဝ် ပၚောံအာဗွဲမပြဟ်တုဲ ကလံမှာထေရ်အာနန်ရ၊ ခါတြုံကဵုဗြဴကလံဂှ် မှာထေရ်အာနန် ရာဒၞာမိက်နဂါထာ ဗွဲလ္တူတေံတုဲ ကာလကောန်ၚာ်ကလံဂှ် ဟွံရာဒၞာမိက်၊ ညးၜါသၟိက်ဂွံတီတုဲ သၟာန်တိုန်နဲကၠာတေံရ၊ ယဝ်သၟိက်ဂွံတီမ္ဂး အာသၟာန်ရံၚ်ကျာ်တြဲညိရဂး၊ ညးၜါတြုံကဵုဗြဴ ဗွဲမပြဟ်ဟေၚ် ပြာပ်အာဇရေၚ်ကျာ်တြဲတုဲ ကလံကျာ်တြဲရ၊ ခါတြုံကဵုဗြဴကလံဂှ် နဂါထာဗွဲလ္တူတေံဟေၚ် ရာဒၞာမိက်ကဵုပၠန်ရ၊ ကာလကောန်ၚာ်ကလံဂှ် ကျာ်တြဲပိုဲဟွံရာဒၞာမိက်၊ သၟိက်မိက်ဂွံတီတုဲ သၟာန်တိုန်ကျာ်တြဲပၠန်ရ၊ နကဵုဂမြၚ်ညာဏ်ကျာ်ဟေၚ် ညာတ်ဒးကောန်ၚာ်ဏံ အာယုက်ဍေံနွံထပှ်တ္ၚဲရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ယဝ်ရာဒၞာမိက် '''အာယုဝဏ္ဏံသုခံဗလံ'''မ္ဂး ဗၠေတ်အာရောၚ် ဟိုတ်ဂှ်ရ ဟွံရာဒၞာမိက် ညံၚ်အာယုက်ကောန်ၚာ်ဏံ ဂွံဂၠိၚ်ဂှ် သာ်လဵုဂွံပရော သၟာန်ကျာ်တြဲရ၊ ကောန်ၚာ်ဂှ် အာယုက်ဍေံနွံထပှ်တ္ၚဲရမ္ဂး ကဵုဗှ်မ္ၚဵုဒ္စာံဗ္တံ ဒ္စာံတ္ၚဲရ၊ ပ္ဍဲပေၚ်ထပှ်တ္ၚဲဂှ် သၟိၚ်မာရဏကၠုၚ်ကေတ်ဏာ ကောန်ၚာ်ရောၚ်၊ ချပ်တုဲ ပြာပ်ကၠုၚ်ဌာန်ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ။


ဟိုတ်နူကျာ်တြဲ မွဲဟာန်ကေုာံတၠအရှန်ဂမၠိုၚ် ဗိုၚ်လဝ်ကောန်ၚာ်ဂှ်တုဲ ဗှ်မံၚ်မ္ၚဵုဂှ်ရ၊ သၟိၚ်မာရဏဂှ် လုပ်ပ္ဍဲဓဝၚ်တၠအရှန်တံ ဗှ်မံၚ်မ္ၚဵုဂှ်ဟွံမာန်တုဲ ကလေၚ်စဴအာရ၊ လောန်အာထပှ်တ္ၚဲတုဲမ္ဂး သၟိၚ်မာရဏ သွက်ကၠုၚ်ကေတ်ဏာကောန်ၚာ်ဂှ် အခေါၚ်ဟၟဲသက်သက်ရ၊ ပေၚ်ဒ္စာံဗ္တံဒ္စာံတ္ၚဲတုဲ ကျာ်တြဲရာဒၞာမိက်ကဵုကောန်ၚာ်ဂှ် နဂါထာဗွဲလ္တူတေံကီုရ၊ ပွိုၚ်ဒစာံဗ္တံဒစာံတ္ၚဲ ကျာ်တြဲမွဲဟာန်တၠအရှန်တံ ဗှ်မံၚ်မ္ၚဵုဂှ် မၞိဟ်ပုတုဇန်တံညးဂမၠိုၚ်  ပြာပ်ကၠုၚ်ကလၚ်ပၚ်မှိၚ်ဓရ်ကျာ်တုဲ ကဵုဒါန်ကျာ်တြဲမွဲဟာန်ကေုာံတၠအရှန်တံ နကဵုအာဟာရဘောဇိုန် နာနာသာ်ဟွံသ္ကုတ်ရ၊ သ္ပပဓာန်ကဵုကောန်ၚာ်ဂှ် ကျာ်တြဲတွံဓရ်မ္ၚဵုတုဲ ကောန်ၚာ်ဂှ်လေဝ် အာယုက်ဂၠိၚ် ပိုန်ဟာန်လေဝ်ဇၞော်မောဝ်အာရောၚ်၊ သာ်ဂှ်ရ ညးကၠုၚ်ကလၚ်ဓဝ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် လာၚ်မုက်ကြာတ်ကြော သ္အးဇၚးကၠေံဇကု နကဵုဍာ်မ္ၚဵုအိုတ်ရ၊ ကာလစဴအာ ညးတံကေတ်ဖျဴဏာဍာ်မ္ၚဵုတုဲ လၟုဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုပၠန်ရ၊ ပပ္တံနုတ္ၚဲဂှ်တုဲ၊ ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ်၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်တုဲ၊ ရန်တၟံသွက်အာယုက်ဂွံဂၠိၚ်၊ ဒြပ်ကသပ်ဂွံဂၠိုၚ်၊ ကျာ်ဩဳဂွံနွံဂှ်ရ၊ သ္အးဇၚးကၠေံ ပွမကၠိပပ်တံဂှ်တုဲ ကၠောန်ပေါဲကာမ္ၚဵုမွဲ၊ ပြာကတ်ကၠုၚ်မံၚ်ဒဵုလၟုဟ်ဂှ် ဒှ်'''မ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်'''ရ။


* ('''ဗွဲခ္ဍန်ဟေၚ်ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ရ''')

သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဂှ် ဣမိတံဟွံသေၚ် ညးအာယုက်ဇၞော်တံ သ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တုဲ ပြုပြေၚ်ကေတ်ခါန်လဗံက်ခၟရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်ပိ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်မသုန်၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်ထပှ်၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်ဒစိတ်၊ ရဴဝွံ ပြုပြေၚ်ကေတ်ရ၊ ပ္ဍဲလဗံက်သွက်ဣမိဂှ် သတ်ဗြဴမွဲမ၊ ဗြာတ်ၜါဂရး၊ ပလေၚ်ခၟိုန်၊ ကဂၠေဝ်၊ ကဝေက်သၠိက်၊ သွခၞံကြုက်စုတ်လဝ်ရ၊ သၟေဟ်နူဂှ် ဗြာတ်မွဲဂရး၊ ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ကဂၠေဝ်၊ ၜံက်၊ တၞိၚ် တောဝ်ပလုဲစုတ်လဝ်တုဲ သွက်ဇိုန်ကဵုညးလွဳဝတ်ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်တြုံမ္ဂး လကံက်ဇိုၚ်၊ သၞေက်၊ မဂွါ၊ ကောန်ဗြဴမ္ဂး လကံက်ဇိုၚ်၊ လကံက်တဲ၊ သၞေက်၊ မဂွါတံ ပ္ကောံစုတ်လဝ်ပ္ဍဲပ္ၚာန်မွဲရ၊ ယဝ်လဗံက်ပိမ္ဂး မွဲဂှ်သွက်ဣမိ၊ သၟေဟ်ၜါဂှ် လဗံက်ဗဴလေဝ် ကော်စရ။


ကၠာဟွံစိုပ်တ္ၚဲပ္တုဲကာ မ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဂှ် ပ္ကောံကကေဝ်လဝ် ကပေါတ်ဗွဲမရုံဂပ်နာနာသာ်တုဲ၊ ကပေါတ်သွက်ကောန်ၚာ်ဂှ် ပပ္တံနူဍာ်မိတ်ကပေါဝ် နုၚ်မ္ၚဵု ဂအဳတံအိုဿီု ကပေါတ်ပွမ္ဒးရပ်စပ် ကာလသၠးဂဝ်ဂၞဴကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ တုဲဘိက်ပၟိၚ်လဝ်မၞိဟ်ဇၞော် ပ္ဍဲကွာန်တံဂှ်ကီု၊ ယဝ်ရဗှ်မ္ၚဵုဖာပ်သၚ်ကီုမ္ဂး အာစာတၠဂုန်ခမဳသၚ်တံလေဝ် အာနိမန်လဝ်ကီုရ၊ စိုပ်တ္ၚဲပ္တုဲကာမ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဂှ်မ္ဂး၊ သွက်ဂွံစဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် မ္ဒးပြုပြေၚ်လဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် စွံလ္တူဂအဳ ဂတမုက်သ္ၚိရ၊ ခ္ဍအ်ဇဗၠုမွဲ ဂစေအ်မွဲပ္ၚာန် ဒ္ၚောဝ်မွဲ ဍာ်ကၟုဟ်မွဲထၟာဲ ပြေၚ်စွံလဝ်တုဲ၊ ကပေါတ်မပ္တံ ကၞေဟ်ဗာ်ဂူ တွဵု မြတံဂှ်လေဝ် မ္ဒးစွံဗ္ဒာဲလဝ်ဇရေၚ်ဂအဳဂှ်ကီုရ၊ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဣမိ ဟွံသေၚ် ညးဗၟဴတှ်ကဵုကောန်ၚာ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ကမံက်ကေတ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် ဖုံပၠဳလာၚ်မုက် ကြာတ်ကြောသ္အးဇၚးကၠေံ ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ တုဲဖုံပၠဳကဵုဍာ်ဂစေအ်စၠန်မြမောဝ်ပၠန်ရ၊ မိကောန်ၚာ်ဂှ် ရပ်ကေတ်ကပေါတ်တံ ပွမရပ်စပ်လဝ် ကာလၜံၚ်ပၟတ်တေံ၊ မိကောန်ၚာ်ဂှ် စဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်တုဲ မကောန်ၚာ်ဂှ် ကြာတ်သ္အးဇၚးကၠေံရ၊ တုဲမကောန်ၚာ်ဂှ် ကြာတ်ကြောသ္အးဇၚး လာၚ်မုက်ဇကုတုဲ မကောန်ၚာ်ဂှ် ကလေၚ်စဝ်ဍာ်မိတ်ကပါဝ်ကဵုမိကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ တုဲညးမပြာပ်ကၠုၚ်တံဂှ်သီုဖအိုတ်၊ ဒုၚ်ကေတ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်၊ သွက်အန္တရာဲဂွံလာဲလေၚ်၊ သွက်ဂွံသ္အးဇၚးကၠေံဇကုအိုတ်တုဲ လံက်ဖုံဂစေအ်စၠန်မြမောဝ်တုဲ တၠသ္ၚိတံ ဒုၚ်ကဵုပလေၚ်ခၟိုန် ဗြာတ် ကုညးမပြာပ်ကၠုၚ်တံဂှ်အိုတ်ရ၊ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံကာလမပြာပ်ကၠုၚ် ဇရေၚ်သ္ၚိ မပ္တုဲကာမ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဝွံဂှ် နတဲသၟးဟွံသေၚ်၊ ရန်တၟံသွက်ကောန်ၚာ်တုဲ ကပေါတ်ပရၚ်တၟာဲနာနာသာ်လေဝ် ညးတံကဵုခၟအိုတ်ရ။


ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ကာလဗလိုပ်ကောန်ၚာ်တုဲ မိကောန်ၚာ်ဂှ် မိန်ကေတ်ကောန်ၚာ်၊ စွံပ္ဍဲလဒေါဝ်သ္ၚိ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ၚာ်တြုံမ္ဂး မၞိဟ်ဗြဴဇၞော်ဒစိတ်၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ဗြဴမ္ဂး မၞိဟ်ဗြဴထပှ်မ္ဒးဗိုၚ်လဝ်တုဲ ကေတ်ချာမွဲတၞုၚ်၊ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ဒက်လဝ်လစိန်မတ်ဗ္ကေတ်မွဲဇြေဟ်ရ၊ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ရပ်လဝ်တုဲ ကလံက်ဍာ်ပ္ဍဲသၠိုၚ် မစုတ်လဝ်ဍာ်မြမောဝ်ပ္ကဴကြေၚ်တုဲ ဂါထာ ၜ ကောန်ၚာ်ဂှ် ဖ္ဍောတ်မွဲလ္တုန် ဇီုကၞေၚ် ကောန်ၚာ်မွဲတဲရ၊ ကောန်တြုံမ္ဂး ဂါထာဒစိတ်လ္တုန်၊ ကောန်ဗြဴမ္ဂးထပှ်လ္တုန်ဖ္ဍောတ်ရ၊ ရဴဝွံ ၜ ကောန်ၚာ်မ္ဂးရ ၜ တုဲ လစိန်ဂှ် မ္ဒးကွက်စုတ် ပ္ဍဲကံကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ ကွာၚ်လဗံက် မစဳရေၚ်လဝ်ဂှ် ဗြာတ်မွဲဂရး ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ဇဗၠုမွဲသွတ် မ္ဒးဇိုန်ကဵုဣမိတုဲ သွက်ကွးဣမိဂှ် ဗြာတ်မွဲဂရး ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ဇဗၠုသွတ်မွဲ မ္ဒးဇိုန်ကဵုရ၊ ဇဗၠုသွတ်ဂှ် ခါန်လေဝ်ဂးရ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ကၟာမ္ဂး ဗလိုပ်မွဲစွံရ။


ကာလဗလိုပ်ကောန်ၚာ်တုဲ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ဝေၚ်သဘၚ်ဒွုဲဝါဲလဵုပၠန်၊ ကွာန်လ္ၚဵုဂှ်ဟွံဝေၚ်ရ၊ ပွမဝေၚ်ဒွုဲဝါဲလဵုဂှ် စွံလဝ်ကောန်ၚာ်ပ္ဍဲလ္ဒေါဝ်သ္ၚိ၊ မၞိဟ်ဗြဴတၠကောန် ဗၞတ်ပိပန်မသုန်တြဴ ဒတူဒၟံၚ်တုဲ ဆက်လဝ်တဲ၊ ဒွုဲဝါဲလဵုသ္ဂးတုဲ ညးတံပ္ကောံပၠောပ်တဲဆက်လဝ်ဂှ်ရ၊ တုဲဆက်ဒယှ်ေတိုန် '''ဒွုဲဝါဲလဵုဒွုဲဝါဲလဵု-ဝါဲလဵုရောဟွံသေၚ် ကြေၚ်ဇမ္ဗူရှ် ဒှ်ကွေံဟာဲဣတံ ဒှ်ကွေံဟာဲဣတံ''' သာ်ဝွံ ဒယှ်ေအာဒွုဲ ယူဒံၚ်ဂေတ်အာကောန်ၚာ်ဂှ် ၜါပိပန်လ္တုန်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ၜပ္တိုန်စရာဲကောန်ၚာ်လေဝ် သ္ပကီုရ၊ ၜကောန်ၚာ်တုဲ ညးဇၞော်တံ ရာဒၞာမိက်သွက်ကောန်ၚာ်ဂှ် ဂွံဒှ်တသိုက်ပိုန်ဟာန်၊ အာယုက်ဂွံဂၠိၚ်၊ ကျာ်ဩဳကဵုဂွံနွံကီုရ၊ ၜကောန်ၚာ်မ္ဂးဂှ် သွက်ဂွံပ္တိုန်စြာဲကောန်ၚာ်တုဲ သ္ပအိုတ်ရ၊ ကာလၜကောန်ၚာ်ဂှ်လေဝ် ဂါထာၜကောန်ၚာ်ဂှ် ညးတံဖ္ဍောတ်အိုတ်ရ၊ ဂါထာၜကောန်ၚာ်လေဝ် မွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန်ဟွံတုပ်၊ တၞဟ်ခြာမံၚ်ညိညကီုရ၊ ရန်တၟံၜကောန်ၚာ်ဂှ် တုပ်မံၚ်သီုဖအိုတ်ရ။


* '''ဂါထာ ၜကောန်ၚာ် မွဲနဲတုန်''' 


'''( ခၟမွဲ။ )'''။

နူကဝ်တိုန်ရ၊ ပိုဲၜကောန်စဴ၊ ရဴဂဴရတ်ပိ၊

ခၟမွဲစိ၊ ဣဓိဇၞော်ပၠန်၊ အ္စာပ္တန်လဝ်၊

ကျာ်ဂေါတမ၊ ပၠလျးဖျဳဖျဳ၊ သ္ၚဳဗဵုအံသဝ်၊

မၞိက်ဗိုတ်ဗၠဲ၊ ဗ္ဂဲသိလ္လာ၊ နဳလာဩန်ထဝ်

ဒယှ်တမ္ညဝ်၊ အသဝ်နုဘဴ၊ ကဵုစဴဒှ်ညိ၊


'''( ခၟၜါ )'''။

ဝွံခၟၜါ၊ သာရထဳအဴ၊ ကဵုဒှ်စဴညိ၊

တိုက်ထဝ်ဩန်စိ၊ ဣဓိနွံကီု၊ သီုသက္ကဝဝ်၊

ဖဵုပန်မက်ပတ်၊ သစ္စပန်ဂှ်၊ တဲစှ်ရိုဟ်လဝ်၊

ကဵုဂွံပၟဝ်၊ ဍောၚ်ဓဝ်ကျာ်တြဲ၊ ပ္ဍဲကဵုဂၠးတိ၊


'''( ခၟပိ )'''။

ခၟပိဟေၚ်၊ အ္စာကၠောန်လဝ်၊ သီုဓဝ်ဟဳရိ၊

ကောံမၞိက်ပိ၊ သိနေရုဟေၚ်၊ ပြေၚ်သိန္နရာဇ်၊

ဗ္ကေတ်ဒဝါန်၊ သဏ္ဍာန်မတ်ဗ္ဂဲ၊ မၞိက်ပြဲဂွံညာတ်၊

ပ္ဍဲလောကဓါတ်၊ ဇာတ်ဝေဿန္တဝ်၊ ကဵုတန်လဝ်ညိ၊


'''( ခၟပန် )'''။

ဝွံခၟပန်၊ သစ္စပန်အဴ၊ ကဵုစဴတန်ညိ၊

သၟိၚ်ဝၚ်ပန်စိ၊ ဒမၠိကဵုဆဵု၊ မ္ၚဵုဟောဒြာ၊

ကြဴတဲပြာကတ်၊ ကွတ်စှ်ဒ္စာံ၊ သိုန်သ္ကဵုရံက်ရာ၊

ဖဵုရာဒၞာ၊ သီုသဒ္ဓါအဴ၊ ကဵုစဴဒှ်ညိ၊


'''( ခၟမသုန် )'''။

ဝွံခၟမသုန်၊ သဳမသုန်ဂှ်၊ ကဵုပ္ဍေန်ဍဟ်ညိ၊

အာယုက်တန်စိ၊ နာမဒိဃာ၊ ကဵုဂွံမြာကီု၊

ဒယှ်ကမြဴ၊ ညံၚ်မဟောသဓ၊ တေဇတီုကၠီု၊

အနုဘဴကီု၊ သီုကြဳဇှ်အဴ၊ ကဵုစဴဒှ်ညိ၊


'''( ခၟတြဴ )'''။

ဝွံခၟတြဴ၊ သွဝ်တရဴဘုံ၊ အလုံံသုဂ္ဂတိ၊

ကဵုကလိဂွံ၊ ညံၚ်နာဲမိသၟိၚ်၊ သၠိၚ်ပ္ဍဲနန်မြ၊

မၞိက်ဗိုတ်ဗၠဲ၊ ပ္ဍဲတိုက်ပဠူ၊ သူလေဝ်ပေၚ်န၊

ညံၚ်ဇောတိက၊ တၠထဝ်ဩန်၊ ကဵုစဴတန်ညိ၊


'''( ခၟထပှ် )'''။

ဝွံခၟထပှ်၊ အဘိဓဝ်ထပှ်၊ ကဵုဆဵုပြဟ်ညိ၊

ဓဝ်ကျာ်တြဲစိ၊ ဣဓိလ္တာ်ရ၊ တေဇမပြဲ၊

ဍုၚ်ဇၞော်တန်တဴ၊ စှ်တြဴအဵု၊ ကဵုဆဵုလောဲလောဲ၊

အာယုက်တန်ပြဲ၊ ပ္ဍဲသုဂ္ဂတိ၊ ကဵုကလိဂွံညိ။ ။

('''သွက်ကောန်ဗြဴဂှ် ဂါထာတုဲဆဝွံရ။''')


'''( ခၟဒ္စာံ )'''။

ဝွံခၟဒ္စာံ၊ မဂ္ဂၚ်ဒ္စာံ၊ ပ္ဍေန်ကဵုဍာံညိ၊

သဳဒ္စာံစိ၊ မဏိဖ္ဍုန်၊ အတိုၚ်ဂုန်ပြဲဖာ၊

ကဵုကလိဂွံ၊ ယွံသွံဂွဳစိုက်၊ ကဵုဍိုက်ပေၚ်ကၠာ၊

ဟးစဴမတ်ၜါ၊ မှာစက္ကဝဝ်၊ ကဵုစရှ်လဝ်ညိ၊


'''( ခၟဒ္စိတ် )'''။

ဝွံခၟဒ္စိတ်၊ အ္စာပ္တိတ်လဝ်၊ နူကဝ်တန်ရ၊

ရတ်ဒ္စိတ်ပၠ၊ ပတၠဂွံကၠုၚ်၊ နုၚ်နိဓိပြဲ၊

ဒ္စိတ်လောကုတ်၊ ဟွံယုတ်နူဂှ်၊ ဒှ်ဓဝ်ကျာ်ပြဲ၊

တၠလျးတြဴ၊ ကဵုစဴတန်ညိ၊ ဗၠးဗယိဘဲ၊

အိုဿီုရတ်ပြဲ၊ ပ္ဍဲဂုဏ်တံဂှ်၊ ကဵုဗှ်ဗၞုဟ်ရ။ ။

('''သွက်ကောန်တြုံမ္ဂး မ္ဒးဖ္ဍောတ်ဂါထာဒဵုကဵုခၟဒ္စိတ်ဏံရ။''')


* '''ဂါထာ ၜကောန်ၚာ် မွဲနဲပၠန်။'''

၁။ နူတံပဌမ၊ ထ္ၜပ္တိုန်သၟတ်မွဲ၊ ကောန်ကွးတွဳဂၠောဲ၊ နဲအ္စာပါမောက္ခ၊ ဒၞာဲဒၞာဲအာဂတ၊ ကဵုဂွံဒှ်အ္စာညးညိ။

၂။ နူမွဲထ္ၜပ္တိုန်ၜါ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ကၠာ၊ ဂုဏ်မိမၜါညိ။

၃။ နူၜါထ္ၜပ္တိုန်ပိ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်စိ၊ ဂုဏ်ရတ်ပိညိ။

၄။ နူပိထ္ၜပ္တိုန်ပန်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ပၠန်၊ ဂုဏ်အ္စာပန်ညိ။

၅။ နူပန်ထ္ၜပ္တိုန်မသုန်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ပၠန်၊ ဂုဏ်ဓဝ်သဳလ၊ မသုန်ပြကာညိ။

၆။ နူမသုန်ထ္ၜပ္တိုန်တြဴ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်အဴ၊ သွဝ်တြဴဘုံညိ။

၇။ နူတြဴထ္ၜပ္တိုန်ထပှ်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ဂှ်၊ ရတ်ထပှ်ပြကာညိ။

၈။ နူထပှ်ထ္ၜပ္တိုန်ဒ္စာံ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ဍာံ၊ ဓဝ်မဂ္ဂၚ်ဒ္စာံညိ။

၉။ နူဒ္စာံထ္ၜပ္တိုန်ဒ္စိတ်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်လ္အိတ်၊ ဓဝ်လောကုတ္တဵုဒ္စိတ်ပြကာညိ။

အာယုဒဳဃာ၊ မဟာသုခံ၊ ကဵုတန်မံၚ်ညိ၊ နိဗ္ဗာန်သမာဓိ၊ ကဵုစိုပ်ညိတန်('''နဂါထာဝွံဟေၚ် ဂကူမန်တံ စဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် ဗလိုပ်ကောန်ၚာ်သ္အးဇၚးကၠေံတုဲ ပ္တိုန်စရာဲကဵုကောန်ၚာ်အိုတ်ရ။''')


* '''ဂလာန်ပသေက်ကောန် မွဲနဲပၠန်။'''

'''တြိရတဏံ အဟံဝန္ဒာ၊ ဗုဒ္ဓ ဓမ္မ သံဃဂုန္နာ၊ မာတာပိတုဂုရုပဇ္ၛာ၊ အိန္ဒော ဒေဝဗြဟ္မလောကာ၊ သဗ္ဗသိဒ္ဓိ ဘဝန္တုတေ။''' 

စိုပ်ဂုဏ်ကျာ်သၟတ် ရတ်ပိပြကာ၊ မိကဵုမၜါ အ္စာဥပ္ပဇ္ၛာဲ၊ အဲဍိက်လ္ၚောဝ်ကွာဲ ဇၟာပ်ဒၞာဲအရာ၊ အိန်ဗြီုယီုမာ အိုတ်မှာဒေဝါ၊ ဒေဝတဴစှ်ဒိုဟ်ကီု အိုတ်သီုစက္ကဝါ၊ သၟိၚ်ဂိတုတ္ၚဲ သၟိၚ်ဗြဲသၟိၚ်ကျာ၊ အိုတ်သဗ္ဗနာနာ နကြဳဇှ်အဲဍိက်ယိုက်လဝ်တုန်၊ အိုတ်ဇၟာပ်ဂုဏ်ဒေဝါ ပါပကဵုပါဲဒဴ၊ သာမ္မယျကဵုစဴ မြာညိ၊ ဒိတ္ထဳပေၚ်သ္အး နက်သတ်ယးမတ်ၜါ၊ အာယုက်သီုပိုဉ်ဘိုက် ဒြပ်ရတ်အနဂ္ဃ၊ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ကၠာ ကဵုနာဲမြာဂွံညိရအဴ။ နူကဝ်တန်ပဌမ ဗြီုရောၚ်ညးပပြာကတ်၊ မှာဗြီုအ္စာမွဲအဴ ရပ်တဴမၞိက်ရတ်၊ ဇၟာပ်ခၟကာလ လျတ်မၞိက်ရတ် မနွံကဵုကြဳဇှ်၊ ဘောဇိုန်နွံကဵုရှ် တၟေၚ်တၟဟ်ပ္ဍဲခၟ၊ ဘုတ်ပိဓါတ်ပန်ရ မၚ်မွဲခၟရဟေၚ်၊ အိုတ်သီုဒေဝတဴသူကၞေၚ် မၚ်မွဲသီုညးမသုန်၊ ဖဵုအဲဍိက်ရဴဂဴတုန် နွံဂုန်ဇၞော်တေဇ၊ ပရေၚ်နူမူလ ဗြီုရောၚ်ညးမထ္ၜကၠာ၊ ပိုဲဍိက်ပ္ဍဲလိုက်ဗာ ဒးပဗက်ကၠုၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဝွံရ၊ နူမွဲကဵုဒဵုပေၚ်ရ ထ္ၜအာသှ်ပ္တဴအာ။


'''ဣဝွံမွဲ''' ကဵုဒှ်နဲသေဌဳဇောတိက ကဵုပတၠဒြပ်ရတ်၊ ညးလဵုမွဲ ပကဵုပ္တောံၜတ်ပြိုၚ်ပ္ကာန် ပိုန်ဟာန်ညး ဂၠးတိသုန္ဓရဳ၊ ညးဂမၠိုၚ် သဂိုၚ်ဏာပကဵုမာန်၊ ကြဳဇှ်ဇၞော်လောန်လာန် ကဵုဂွံစသိုၚ်ဟာန်ထဳတိ၊ ပိုန်ဟာန်ကဵုတန် ညံၚ်လက်သန်သေဌဳညိ၊ ဂုဏဝုဒ္ဓိ သဒ္ဓိ သမ္ပတ္တိ ကဵုသ္ဂေဟ်သွဟ်၊ ထၟိက်မသုန် ဂုဏ်တြဴကဵုဂွံဍိုက်ပေၚ် ကဵုနာဲသၟဟ်၊ အတိုၚ်ခၟမွဲဂှ် ကဵုဂွံစဴဒှ်ကဵုနာဲညိရအဴ။ 


'''ဣဝွံရ မဂွံဒုၚ်ခၟၜါ''' ညံၚ်ဇဋိလသေဌဳကၠာ ကဵုဂွံပြာကတ်ရာၚ်ဆာဲ၊ သၟိၚ်ပၟတ်ကမၠတ်ဍာ် ပကဵုပလီုအလာ်နာဲ၊ ဒြပ်ဝၚ်သီုအာဲကၟာဲ ညံၚ်ပျာဲသေဌဳတမၠာ၊ အိုတ်သီုညးစှ်ဒိုဟ် ကဵုဒးကၠုၚ်ဖျေံမေတ္တာ၊ ကဵုဒးဆာန်သ္ဍိုက် ညံၚ်ကောန်ဂၞဴအဵု၊ ဒေဝတဴအလုဲစက္ကဝါ ကဵုဂွံရော်ဂုဏ်မိဂုဏ်မ ကဵုဂွံပတၠပညာ၊ အတိုၚ်တွဟ်ခၟၜါ သီုၜါ ကဵုနာဲမြာဂွံညိရအဴ။


'''ဣဝွံရ မဂွံဒုၚ်ခၟပိ၊''' ကဵုကလိဂွံနုၚ်နိဓိပိစွံ ပ္ဍဲတိသုန္ဓရဳမွဲ၊ မွဲစွံပ္ဍဲဍာ်ဂၚ်္ဂါ၊ တဴလ္တူကျာ ဒေဝတဴကဵုဒးပလံၚ်နၚ်၊ ဒါနသီုကသူကၞေၚ် ဒြပ်ဝၚ်ကဵုအိုဟ်တၟိုဟ်၊ ဆမွဲလ္ပကဵုညးဂြိုဟ် စှ်ဒိုဟ် ဒ္စာံဒိုဟ်၊ ပိုန်ဟာန်သီုဒြပ်ဝၚ် ကဵုညးဒးဒုၚ်ကွာဲ၊ ဒြပ်ဝၚ်သီုကဵုအာဲကၟာဲကီု ဒးနၚ်ကွဲာဒဵုသ္ၚိ၊ ပိုန်ဟာန်ကဵုတန်ကြန် ညံၚ်လက်သန်သေဌဳညိ၊ အတိုၚ်ခၟပိ သီုပိကဵုကလိဂွံညိရအဴ။


'''ဣဝွံရ မဂွံဒုၚ်ခၟပန်၊''' ကဵုဂွံပတၠဒြပ်ဩန်ထဝ် ကဵုဂွံဒယ်ှတှ်ကၠံၚ်တမ္ညဝ် ဝၚ်ဒမၠိၚ်စိၚ်ပ္ဍိုက်ကုန်ကွ၊ သီုကွိၚ်ကွိုက် ညးဒးယိုက်ဒိုခ်ရဴဂဴ။ ညံၚ်သၟိၚ်မှာမန္ဓာတ်အဴ ကဵုနွံတဴဣဓိဗလ၊ ကုသိုလ်သီုကဵုဒါန ဂတကဵုဂွံဆန်ၜန်၊ ဒၞာဲလွိၚ်ဏာမုက္ခဝါ ကဵုဒှ်သ္ဍိုက်မှာဇန်၊ သတြုကဵုသဍးသ္ၚောဲ ဝဳဝဲကဵုသာဲခၠန်၊ အတိုၚ်တွဟ်ခၟပန် ကဵုဂွံစဴ တန်ပ္ဍဲနာဲညိရအဴ။


'''ဣဝွံရမဒုၚ်စခၟမသုန်''' ကဵုနွံဂုဏ်ဓယှ်တှ်၊ အာယုက်ပေၚ် ၂၁ ဂှ်ကဵုဂွံဒုၚ်ခမဳပယျၚ်၊ ပိဋကတ်သီုဗေဒၚ် ကဵုဂွံလေပ်ကၠိုဟ်ခၠၚ်သေသာတ်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်သုတ်ဇာတ်နိပါတ် ကဵုဂွံပိုၚ်ခြာသိုဖအိုတ် ကဵုဂွံဟံၚ်ပြာ် ကလောကောဒေံသီုဝံသ၊ ဒၞာဲလွိၚ်ဏာမုက္ခဝါ ညံၚ်ကဵုမှာဒေဝတဴ၊ ကဵုဂွံဒှ်ဇၞော်တြုံဗြဴ ကဵုဂွံနွံတဴပညာ၊ ဂ္ဇံဒေါဝ်ပေါဲဟေၚ် ရမျာၚ်ကဵုရှ်သာ၊ နွံကဵုကွတ်ပညာ ကဵုကလိဂွံစဂုဏ်၊ အတိုၚ်တွဟ်ခၟမသုန် ကဵုဂွံစဴဍုန် ပ္ဍဲဇကုညိရအဴ။


'''ဣဝွံရမဒုၚ်စခၟတြဴ''' ကဵုဂွံပတၠဍိက်တြုံဗြဴ၊ ကဵုဂၠိုၚ်ပြေၚ်ဂၠဴကဵုပေၚ်ခြိုၚ် ကဵုဂၠိုၚ်ယာန်ချေံစိၚ်၊ ဍိက်ဗွက်ဂမြိၚ် ကွိၚ်ကွိုက်တမ္ညဝ်ကၠံၚ်၊ လာဘကဵုအိုဟ်တၟိုဟ် စှ်ဒိုဟ်ဒစာံဂၠံၚ်၊ လတူဖျေံကဵုဖံၚ် သၟဝ်ပလံၚ်ကဵုက္ၜၚ်၊ ဗၟံက်ဍိုက်နၚ်ကဵုဝုန်ဒၚ် ပလိုတ်ဇက်နၚ်ကဵုကွဳ၊ ပိုန်ဟာန်ညံၚ်ဗဝဝ်ဗတဳ တွဳဝါရဂတကြဴ၊ ဣဝွံရခၟတြဴ ကဵုနာဲတံမြာညိရအဴ။


'''ဣဝွံရ မဒုၚ်စခၟထပှ်''' ကြဳဇှ်ဒယှ်တှ်လောန်လာန်၊ ပုၚ်ခၟထပှ်ပၠန် ဘုတ်ပန်ကဵုဒးမၚ်မွဲတုန် မိဒေဝတဴညးမသုန် မနွံဂုဏ်ဇၞော်တေဇ၊ ဒေဝတဴမဟာဝိနာယက ပ္ဍဲက္ဍိုပ်ကၠုၚ််ပသ္ၚိနန်၊ ဩဿဝတဳကၠာ က္တောဝ်ၜါစဴပဒတဴ၊ ဩဳစဏ္ဍဳမွဲအဴ တဴဒၟံၚ်ပ္ဍဲသိုဟ်ဒၞဳ၊ ကုမ္မာရာ ကုမ္မာရဳ နွံဂုဏ်ဇၞော်ကဵုကြဳဇှ်၊ သၟိၚ်တ္ၚဲသီုထပှ် ပြဟ်က္ညဖျေံမေတ္တာ၊ သီုဂိတုစှ်ၜါ စက္ကဝါဠ၊ တ္ၚဲဏံမိကဵုမ ထ္ၜနာဲတံဂွံယးတၟးအာ၊ ဇယသီုလာဘသုခါ ကဵုမြာပြဟ်၊ ဍောၚ်ဓဝ်သီုထပှ် အဲဍိက်ပၚ်စြဟ်ယဵု ဖ္ဍုန်လတူသိသ၊ ယဵုလဝ်တုန် သီုကဵုဂုဏ်ကျာ်မသုန်ကဝ်၊ ခၟထပှ်တိတ်တွံလဝ် သီုထပှ် ကဵုဂွံဇၞော်မောဝ်အာ ကဵုနာဲတံကလိဂွံညိရအဴ။ ('''ကံက်ပ္တိတ်နူ ဂကောံစရာဲလိခ်ပတ်မန်''')


* '''ကပေါတ်လဗံက်''' 

'''သၟတ်တြုံမွဲ-''' 

၁။ ဗြာတ်မွဲဂရး၊

၂။ သတ်ဒ္စိတ်မ၊

၃။ သွဒ္စိတ်ပ္ၚာန်၊

၄။ သတ်ဗြဴမွဲမ၊

၅။ ဇဗၠုဒ္စိတ်တၞး၊

၆။ ၚုယ်မွဲမ၊

၇။ ပလေၚ်ဒ္စိတ်ခၟိုန်၊

၈။ ကွာၚ်ဒ္စိတ်မ

၉။ ကပရာၚ်မွဲ-ဒှ်ခၟမွဲ သွက်ကောန်ၚာ်တြုံမွဲရ။


'''သၟတ်ဗြဴ-'''

၁။ ဗြာတ်ၜါဂရး၊

၂။ သတ်ထပှ်မ၊

၃။ ဇဗၠုထပှ်တၞး၊

၄။ သတ်ဗြဴမွဲမ၊

၅။ ပလေၚ်ထပှ်ခၟိုန်၊

၆။ ကွာၚ်ထပှ်မ၊

၇။ သွထပှ်ပ္ၚာန်၊ ဒှ်ခၟမွဲ သွက်ကောန်ၚာ်ဗြဴမွဲရ။


* '''ကပေါတ်ခၟ'''


၁။ သတ်ဗြဴပလုတ်မွဲတၞံ၊

၂။ ဗြာတ်ၜါဂရး၊

၃။ သတ်ပိမ၊

၄။ ဇဗၠုဒ္စိတ်တၞး ကပေါတ်တံဂှ် စုတ်ကဵုနတုဲ ကမၠောန်(ကိစ္စ)တုဲအိုတ်မ္ဂး သတ်ဗြဴဂှ်ညးတဵုလဝ်ရ။

(သတ်ဗြဴပလုတ်မွဲတၞံ ဟီုမ္ဂး၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ကေတ်တုဲ၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ဟွံဒးကေတ်ဂှ် ဂွံညာတ်မံၚ်ပ္ဍဲကာလလၟုဟ်ရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲဂတမုက်သ္ၚိ စွံခုၚ်ဇိုၚ်ပန်၊ လ္တူခုၚ်ဂှ် နုၚ်ဟွံသေၚ် ဍာ်သၠိုၚ်မြမောဝ်မွဲ၊ နုၚ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်မွဲ၊ နုၚ်ဍာ်ကြုတ်ခပဳဩောံမွဲ၊ ပိနုၚ်ဂှ် စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်လဝ်တုဲ ဗ္ဒာဲဂှ် ၜုန် မြ ကွဵုတံလေဝ်စွံလဝ်၊ ကာလဣမိဗလိုပ်ဂှ် ကၠာတဲဍာ်ခပဳဩောံ၊ ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်၊ ဍာ်မြမောဝ်ရ။)


ပ္ဍဲမစဳရေၚ်လဗံက်ပၠန်လေဝ် ကောန်ၚာ်မွဲလဗံက်ပိ၊ ကောန်ၚာ်ၜါလဗံက်မသုန်၊ ကောန်ၚာ်ပိလဗံက်ထပှ်၊ ကောန်ၚာ်ဂၠိုၚ်နူဂှ်လေဝ် ညးကဵုပြုပြေၚ်လဗံက်ထပှ်ရ၊ လဗံက်မ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲထးမွဲ စုတ်ဗြာတ်ၜါဂရး၊ ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ကဝေက်ကသပါမွဲခေါက်၊ သွခၞံကြုက်မွဲခေါက်၊ ကဂၠေဝ်မွဲခေါက်၊ သွခပဳဩောံမွဲခေါက်၊ ကခၞာမွဲခေါက်၊ ကွာၚ်မပၞဟ်မွဲခေါက်၊ ယိုဟ်သတ်ဆုမွဲခေါက်၊ စုတ်လဝ်တုဲ မွဲထးဂှ် မွဲလဗံက်မ္ဂးရ၊ လဗံက်ဝွံ ညးဗ္စမၞိဟ်ဗြဴဆောဖွက်ထပှ်ရ၊ ကာလစဂှ် သီုစသီုပါဲလဝ်ညိညဗ္ဒါဲဂှ်တုဲ၊ ကာလစတုဲ စၞညးပါဲလဝ်ညိညဂှ် စုတ်ပ္ဍဲနဒၠေၚ်တုဲ ကဵုမကောန်ၚာ်ဂှ် ဂၠေၚ်ဏာကိုဟ်စုတ်ပ္ဍဲတမ်ဆုမဇၞော်တံရ၊ ယဝ်မကောန်ၚာ်ဟွံမွဲမ္ဂး မိကောန်ၚာ်ဂှ် ယဵုဏာအာကိုဟ်စုတ်ပ္ဍဲတမ်ဆုရ၊ ဟိုတ်သာ်လဵုမ္ဒးယဵုဂၠေၚ်ဏာစၞတံဂှ်ရော၊ ရန်တၟံညံၚ်ရဴစၞတံအိုဟ်တၟိုဟ်ဏံကီု၊ သွက်ကောန်ၚာ်ဏံ၊ ဂတနူဏံ ကဵုဂွံအိုဟ်တၟိုဟ် ညံၚ်ရဴစၞတံဂှ်ကီု မဒှ်ရ။


* '''ပွမစၚ်ကတောဝ်'''


ပ္ဍဲကွာန်ရးဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲစဝ်ကပေါဝ်ဂှ်ဟေၚ်၊ ပ္တုဲကာမ္ၚဵုစၚ်ကတောဝ်ကီုရ၊ ကညလစၚ်ကတောဝ်ဂှ် နကဵုတၞိၚ် ကေုာံ တောဝ်လမ္စံက် စၚ်ပထောၚ်တုဲ ဒက်လဝ်တောဝ်ဂှ် ဗီုကဝဴသၞေက်ရ၊ ကာလစၚ်ဂှ်လေဝ် ကၞိၚ်ကီု တောဝ်ကီု ကြောသ္အးဇၚးကၠေံတုဲ စၚ်မ္ဂး ဟွံဒှ်သရ-ရ၊ စၚ်တုဲဆီတိတ်မ္ဂး ညးတံစုတ်မိတ်မနာၚ်ရ။


* '''ပွမခုတ်ယၟု''' 


ကောန်ၚာ်သၠးနူဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ လ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲစဝ်ကပေါဝ်ဂှ်ဟေၚ်၊ လ္ၚဵုဂှ်ပေၚ်ပိဂိတုတုဲဟေၚ်၊ ညးတံခုတ်တဴယၟုအိုတ်ရ၊ ပွအရာခုတ်ယၟုဂှ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်မိမတံဟေၚ် ခုတ်ဂၠိုၚ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ချပ်စကဵုကျဇၞော်အ္စာတၠ ယာဲဇၞော် အပါဇၞော်တံတုဲ ခုတ်ယၟုလေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ခုတ်ယၟု ဗက်နာံတ္ၚဲလေဝ်နွံကီုရ၊  ကာလခုတ်ယၟုတုဲမ္ဂး အခိၚ် တ္ၚဲ သက္ကရာဇ် ယၟုတံဂှ် ချူကှ်ေသက္ကရာဇ် ပ္ဍဲသၠရိုတ်၊ သၠဩန်အိုတ်ရ။


ပွမချူကှ်ေယၟု ပ္ဍဲဒုန်ကရေက်ဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်ပိုဲဟွံသေၚ်၊ ပ္ဍဲမွဲအခိၚ်တေံ မန်ပိုဲကျအာပၞာန်ညးတုဲ ကွိုန်ညံၚ်ဂွံသဝ်စှ်ေဂှ် နဲဂၠိုၚ်ကဵုသာ် ဒးဒုၚ်ဖန်ကၠုၚ်မံၚ်ဒဵုလၟုဟ်ကဵုလၟုဟ်ရောၚ်၊ ပသာ်ရောဟီုမ္ဂး ဒုန်ကရေက်မ္ဂးဂှ် ဒှ်အပေါတ်ဟၟဲကဵုကာမ္ၚဵု ပွမရပ်စပ်ပ္ဍဲကေၚ်ကာ၊ ပွမချိုတ်၊ ပွမကၠောန်ဇံၚ်ဖဴ ကာလၜံၚ်ပၟတ်၊ ပွမလးကၞဳတံဂှ်ရ၊ ဒုန်မ္ဂးဂှ် ဟၟဲကဵုကာမ္ၚဵုရ၊ ယဝ်ကှ်ေသက္ကရာဇ် ပ္ဍဲဒုန်ကရေက်မ္ဂး ကုညးဂှ်ကွိုန်ဟၟဲ၊ မုက်မတ်ဟွံယးတၟး၊ စရာဲကျာ်ဩဳအောန်သဝ်ရောၚ်၊ သာ်ဂှ်ရ ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် အာဂတနူဏံ ယဝ်မိက်ဂွံကှ်ေသက္ကရာဇ်မ္ဂး ပ္ဍဲဒုန်ကရေက်ဂှ် လ္ပကှ်ေစုတ်ညိ၊ ကှ်ေစုတ်ပ္ဍဲသၠရိုတ်၊ သၠဩန်အိုတ်ညိ၊ ကောန်ဂကူမန်တံ၊ ကာလခုတ်ယၟုမ္ဂး ယၟုနွံကဵုကျာ်ဩဳ၊ နွံကဵုကွိုန်၊ ယၟုပွမစၞောန်ထ္ၜးကဵုကာမ္ၚဵု၊ စပ်ကဵုနာံတ္ၚဲကောန်ၚာ်-နကဵုယၟုမန်ဇေတ်တ်မပ္တံ(မာံ - နာဲ - မိ - ဣစဳ)တံဂှ် ခုတ်အိုတ်ညိ။


ကေၚ်ကာ ပွမစဝ်ကပေါဝ် စၚ်ကတောဝ် ခုတ်ယၟုတုဲမ္ဂး ကောန်ၚာ်ဂှ် သွက်ဂွံကလေၚ်ဗ္စာရဏာ ဒဒှ်အဲကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်မွဲဝါပၠန်ရသွံ၊ ရန်တၟံသာ်ဂှ် ကဵုရံၚ်ဒ္ၚောဝ်ရ၊ တုဲညးတံကဵုကောန်ၚာ်ရပ် တၞိၚ်၊ တဝ်ဏှ်ေတံပၠန်ရ၊ ဣဂှ်လေဝ်ရန်တၟံ '''ကာလအဲသၠးဂဝ်ဂၞဴမိဂှ် မူကပေါတ်ကြိယာလေဝ်ဟၟဲကၠုၚ်၊ ကပေါဝ်ဝွံဂှ် ဒှ်ကပေါတ်ကြိယာသွက်အဲရသွံ'''ရဴဝွံ ညးတံရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် သွက်ဂွံဗ္စာရဏာ ဒဒှ်ရကောန်ၚာ်ဗ္စာရဏာဟွံလေပ်ကီုလေဝ် ညးတံသ္ဂောံကဵုစွံ ပ္ဍဲစိုတ်မိမတံရ၊ တုဲရန်တၟံဒှ်မၞိဟ် လုပ်အဝေါၚ်မၞိဟ်ညိဂးတုဲ ကဵုကောန်ၚာ် ကွာ်လ္တူတိထပှ်ဂါမ်ရ။


* '''နဲခုတ်ယၟုမန် အခဝ်ၜါမ''' 


ကထဝ် ။ ကဴဗၠဲ ။ ဂုဏ်ဇဳ ။

ကဩန် ။ ကဴစၠန် ။ စန်ညဳ ။

ကေသာ ။ ကဴသဳ ။ စန်မာန် ။

ကောနာဲ ။ ကဴမန် ။ စန်မန် ။

ကောနန် ။ ကျေဝ်ကျေဝ် ။ စန်သိုက် ။

ကံမောဝ် ။ ကျေဝ်လာဲ ။ စန်ထဝ် ။

ကံအံၚ် ။ ကျေဝ်ဂေါဝ် ။ စန်မောဝ် ။

ကံဇောဝ် ။ ကျေဝ်ဩန် ။ စိုတ်ညဳ ။

ကံထဝ် ။ ကျေဝ်လောန် ။ စိုတ်နာဲ ။

ကံဩန် ။ ခိုၚ်ဇဳ ။ စိၚ်နန် ။

ကံညာဏ် ။ ခိုဟ်ဩန် ။ စိၚ်ဗု ။

ကံသာ ။ ခိုဟ်ညဳ ။ စၠန်မောဝ် ။

ကံဆာန် ။ ခိုဟ်လောန် ။ စြာဲမန် ။

ကံပရဲ ။ ဂုဏ်ဆာန် ။ ဆာန်နာဲ ။

ကံနာဲ ။ ဂုဏ်ညာဏ် ။ ဆာန်မန် ။

ကံဍောတ် ။ ဂုဏ်သန် ။ ဆာန်နန် ။

ကဴမောဝ် ။ ဂုဏ်ထဝ် ။ ဆာန်ထဝ် ။

ကဴရာၚ် ။ ဂုဏ်မောဝ် ။ ဆာန်အာဲ ။

ကဴတ္ၚဲ ။ ဂုဏ်နာဲ ။ ဆီမန် ။

ကဴထဝ် ။ ဂုဏ်မန် ။ ဆီပရဲ ။

ကဴဩန် ။ ဂုဏ်သဳ ။ ဇဳအံၚ် ။

ဇဳဩန် ။ ပေၚ်ညာဏ် ။ လှိုၚ်ဩန် ။

ဇဳမောဝ် ။ ပေၚ်ကောံ ။ လှိုၚ်ထဝ် ။

ဇန်ညာဏ် ။ ဗုထဝ် ။ ဝၚ်မန် ။

ဇိုန်နာဲ ။ ဗုဩန် ။ ဝၚ်နန် ။

ညဳသိုက် ။ ဗိုတ်မန် ။ ဝၚ်သိုၚ် ။

ညဳပြဲ ။ ဗိုတ်နန် ။ သာမောဝ် ၊

ညာဏ်လှဲ ။ ဗိုတ်ထဝ် ။ သာနန် ။

ညာဏ်မန် ။ ဗိုတ်ဩန် ။ သိုက်မန် ။

ညာဏ်ထဝ် ။ မန်ဇေတ် ။ သိုက်နန် ။

ညာဏ်သိုက် ။ မန်ထဝ် ။ သိုက်ပိုန် ။

ညာဏ်နန် ။ မာန်ညဳ ။ သိုက်ညာဏ် ။

ညာဏ်ဂုဏ် ။ မုက်ဩန် ။ ဟၚ်ညာဏ် ။

ဍာ်ဩန် ။ မောဝ်ဇောဝ် ။ ဟၚ်ထဝ် ။

ဍိုၚ်ထဝ် ။ မြမောဝ် ။ ဟံၚ်ဇဳ ။

တာထဝ် ။ ယာတ်နန် ။ ဟံၚ်မန် ။

တာဩန် ။ ယေန်သိုက် ။ ၜိုပ်မန် ။

တီနန် ။ ယေန်ထဝ် ။ ၜိုပ်ထဝ် ။

တီမန် ။ ယေန်ဟာန် ။ ၜိုပ်ဩန် ။

ထဝ်ဍာဲ ။ ရံၚ်မန် ။ အာဲနန် ။

ထဝ်ဥူ ။ ယာဲဆာန် ။ အာဲဇဳ ။

ထဝ်နန် ။ ရတ်အံၚ် ။ အာဲရတ် ။

ထဝ်မန် ။ ရတ်နာဲ ။ အာဲနဲ ။

နန်ဩန် ။ ရတ်မန် ။ အာဲမောဝ် ။

နာဲကျေဝ် ။ ရာၚ်ဆာဲ ။ အာဲဗၠဲ ။

နဲမောဝ် ။ ရဲဆာန် ။ အာဲသိုက် ။

ပိုန်ဉာဏ် ။ လျးထဝ် ။ အာဲညာဏ် ။

ပိုန်သိုက် ။ လျးမန် ။ ဨယေန် ။

ပိုန်နန် ။ လျးဩန် ။ ဨဩန် ။

ပိုန်ယး ။ လျးတ္ၚဲ ။ ဨနန် ။

ပိုန်ဂၠိုၚ် ။ လှိုၚ်ကဴ ။ ဨကျေဝ် ။


* '''နဲခုတ်ယၟုမန် အခဝ်ပိမ''' 

ကေသရဳ ။ ဍုၚ်ထဝ်နန် ။ ယေန်ယေန်ဩန် ။

ကုမ္မာရဳ ။ ဍုၚ်နၚ်ထဝ် ။ ယေန်ကျေဝ်သိုက် ။

ကောစိုတ်နာဲ ။ တီဆာန်မန် ။ ယေန်သိုက်မန် ။

ကံမောဝ်အံၚ် ။ တၠညာဏ်နန် ။ ရံၚ်နန်အာဲ ။

ကံညာဏ်သိုက် ။ တၠပိုန်နန် ။ ရာၚ်ဆာဲနန် ။

ကျေဝ်ရာၚ်ဆာဲ ။ ထဝ်ထဝ်အံၚ် ။ လှိုၚ်ဩန်ထဝ် ။

ကဴစၠန်မောဝ် ။ ထဝ်အံၚ်သိုက် ။ လှိုၚ်ဘဴမောဝ် ။

ခိုဟ်သာလောန် ။ နန်မြမောဝ် ။ ဝၚ်နန်ဨ ။

ခိုဟ်ဟ်ယေန် ။ ဏၚ်မေဩဳ ။ ဝၚ်နန်ထဝ် ။

ခိုဟ်ဆာန်ညဳ ။ ဏၚ်ဥုရိုန် ။ သာဉာဏ်နွံ ။

ခိုဟ်လောန်ညာဏ် ။ ဏၚ်ဥုထာဲ ။ သဳပိုန်မောဝ် ။

ဂုဏ်ဆာန်မန် ။ နန်မြမောဝ် ။ သိုက်မောဝ်ဇေတ် ။

ဂုဏ်အံၚ်ဩန် ။ နန်ဆာန်ဇဳ ။ သိုက်ပိုန်မန် ။

စန်သိုက်ထဝ် ။ ပိုန်သိုက်လှဲ ။ သိုက်ဇဳအံၚ် ။

စန်မြမောဝ် ။ ပိုန်ယေန်တေန် ။ ဟၚ်ဩန်ထဝ် ၑ

စၠန်မောဝ်ဇေတ် ။ ပိုန်ဉာဏ်နွံ ။ ဟၚ်ပိုန်မန် ။

စၠန်မောဝ်ဍာံ ။ ပိုန်နန်ဨ ။ ဟံသာဆာန် ။

စိုတ်နာဲမန် ။ ပေၚ်စိုတ်လောဲ ။ ဟံသာထဝ် ။

ဆာန်ဆာန်ထဝ် ။ ပိုန်ဉာဏ်နန် ။ ဟံၚ်မန်သိုက် ။

ဆာန်မန်ဇေတ် ။ ဗုသာ်ထဝ် ။ ၜိုပ်ဟံသာ ။

ဆာန်ကောံညဳ ။ ဗုသာ်ဩန် ။ ၜိုပ်နန်ထဝ် ။

ဇံၚ်သိုက်ထဝ် ။ မန်ဉာဏ်ဨ ။ အာဲမန်ညဳ ။

ညဳသာမန် ။ မန်ဇေတ်ဇေတ် ။ အာဲမန်ဇေတ် ။

ညာဏ်သိုက်ထဝ် ။ မန်ညဳသာ ။ အာယမန္ဒယာ ။

ညာဏ်ထဝ်သိုက် ။ မာန်ကျေဝ်သိုက် ။ အာဲပိုန်နန် ။

ညာဏ်နဲမန် ။ မြမောဝ်ဇေတ် ။ အာဲသိုက်မန် ။

ညာဏ်လှဲသိုက် ။ ယာဲယာဲဆာန် ။ အာဲဍုၚ်မန် ။

ဍာ်မြမောဝ် ။ ယေန်သၞာၚ်မန် ။ အံၚ်သိုက်ထဝ် ။


အတိုၚ်ထ္ၜးလဝ်ယၟု နကဵုယေန်သၞာၚ်မန် သွက်ဂွံတၚ်ခုတ်ယၟုဂှ် ၜါမလေဝ်နွံ၊ ပိမလေဝ်နွံရ၊ ထ္ၜးလဝ်ဆအယာံမာတ် ဂွံနိဿဲကေတ်တုဲ ချူလဝ်ညိညရ၊ ဗီုဒးစိုတ်ရုယ်ကေတ် နဲဏံမွဲမွဲရဲတုဲ တၚ်ယၟုခုတ်မာန်ရ။

==အဝဲဗ္တောန်လိခ်ကတ်ပညာ==

ကာလလၟုဟ် ယဝ်ရံၚ်အာပရေၚ်ပညာ ဇၟာပ်ဍုၚ်ကွာန်လ္တူဂၠးတိဏံမ္ဂး၊ ဂကူတောလောန်၊ ပြာကတ်လောန်ဂကူသ္အာၚ်ဂှ် နွံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ မူဟိုတ်ရောဟီုမ္ဂး ဟိုတ်နူအရာပညာညးတံ တောဗွဲမလောန်ဂှ်ဟေၚ် မဒှ်ရ၊ ပညာဟီုမ္ဂး သီုပညာလောကဳ သီုပညာလောကုတ္တဵုရ ပညာလောကဳဂှ် ဟိုတ်နူအစောံဇြဟတ်ဇၞော် ပ္ဍဲလောကဏံတုဲ ပၟိက်စိုတ်ညးတံဂှ် ညးတံပ္တုဲမာန်ဗွဲမပြဟ်အိုတ်ရ၊ ခေတ်ကၠာတေံ ကောန်ဂကူပိုဲမန် ကတ်ဗ္တောန်ပညာသဗ္ဗအိုဿီု ပ္ဍဲဇရေၚ်တံဇိုၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတံအိုတ်ရ။


ပ္ဍဲဘဝမၞိဟ်ဏံ ပါ်စွံလဝ်ပိအဝဲဒဒှ်ရ၊ ပဌမအဝဲ၊ ဒုတိယအဝဲ၊ တတိယအဝဲရ၊ ပ္ဍဲပဌမအဝဲဂှ် သွက်ဂွံကတ်ဗ္တောန်ပညာရ၊ ပ္ဍဲအဝဲဏံ ယဝ်ကတ်ပညာစိုပ်ဒတုဲမ္ဂး တရဴဘဝမၞိဟ်ဂှ် ဇၟာပ်ပ်ကေၚ်ကာပ္တုဲဏာမာန်၊ နကဵုပညာရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ အရေဝ်မန်နွံကၠုၚ်မံၚ် ဒဒှ်ရ '''ၜဝ်လာ်ဂၠံၚ်ကၞောတ် ကောန်ဝေတ်နူဍောတ်တ်''' ကာလကောန်ဇကုဍောတ်သွတ်မံၚ်ဂှ် ဟွံကဵုကတ်ပညာမ္ဂး ကောန်ၚာ်ဂှ် ဇၞော်ကၠုၚ်တုဲ ဟွံဍိုဟ်ကေတ် အရာကေၚ်ကာလဵုဟွံဟီု၊ ပ္တုဲဏာဟွံမာန်ရ၊ '''ဆာန်ကောန်မ္ဂးစွံဘာ ဆာန်ဝါဗ္ၚမ္ဂး ဒးမၚ်မွဲ ဆာန်ညးအဲ မ္ဒးဖျေံမေတ္တာ''' နွံကၠုၚ်အရေဝ်သာ်ဏံဝွံကီု၊ သွက်ကောန်ဇာတ်ဇကုဂွံစဳကၠး ပ္ဍဲလောကကီု၊ သွက်ကောန်ဇာတ် ဟွံရိ ဒလဵုခၞံၚ် ပွမဇပ်ဍပ်လ္တူမိမ ကလော ကောဒေံကီု၊ သွက်ဟွံဂွံဒှ်မၞိဟ်အောန်ကဵုပိုန်ဒြပ်၊ ပွဟွံမၚ်မွဲဓဝ်ဗ္စာရဏာ ပ္ဍဲလောကဳ လောကုတ္တဵုကီု၊ ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ၊ ကာလကောန်ဇာတ်ဇကု စိုပ်အဝဲကတ်ဗ္တောန်ပညာ၊ ကၠာတေံ အာစိုပ်အာယုက်တြဴထပှ်သၞာံမ္ဂး၊ မိမတံ ပ္ဍဲတ္ၚဲဗြဴဗတိဂှ် ကော်ဏာကောန်ဇကုဘာလကျာ်၊ ဇရေၚ်အ္စာတၠတံတုဲ၊ ပအပ်ပြာပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတံ သွက်ဂွံဗ္တောန်ကဵုလိခ်ပၠန်ရ။


ခေတ်ကာလလၟုဟ် ပ္ဍဲရးဌာန်ဒေသမန်ဂမၠိုၚ် ဘာဗတောန်လိခ် ညးအလဵုသဳတံ ပံက်လဝ်နွံဂၠိုၚ်မံၚ်တုဲ၊ ကဵုကောန်ဇာတ်ညးတံ အာကတ်ဗ္တောန်လိခ် ပ္ဍဲဘာညးအလဵုသဳတံဂၠိုၚ်ရ၊ ဇရေၚ်ဘာလဵုဟွံဟီု ကာလအပ်ဘာမ္ဂး မိမယာဲတတံ မ္ဒးပလေဝ်ခါန်ဇဗၠုသတ်မွဲရ၊ ပ္ဍဲခါန်ဂှ် ဇဗၠုပိတၞး သတ်ပိမ၊ ပ္ကဴပိဍောၚ် ပၞာၚ်ပိတၞုၚ်၊ ဂဥုဲတၞးပိတၞးစုတ်လဝ်ရ၊ ကာလစိုပ်ဘာမ္ဂး ကလံကျာ်ဇၞော်အ္စာတုဲ ဇိုန်အပ်ကဵုခါန် ကေုာံ ကောန်ဇာတ်ဇကု နကဵုပါၚ်လေဝ် ဂရၚ်ပ္တီိကျာ်ဇၞော်အ္စာတံရ၊ '''ယွံကျာ််ဇၞော်အ္စာ ကောန်အဲဍိက်ဝွံ မတ်လ္ပကဵုကၠက် ဇိုၚ်တဲလ္ပကဵုကဝ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာတံ ၜုၚ်တက်ဝေတ်ဗ္တောန်တုဲ သွက်ဂွံလေပ်ပညာ သ္ဂောံစဳကၠးအာပ္ဍဲလိုက်ဝွံဂှ် ဗ္တောန်ကဵုကွက်ပညာ သဗ္ဗအိုဿီုညိကျာ်''' သာ်ဝွံဂရၚ်ပ္တီ ပအပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတံတုဲ သွက်ကွးဇကုဇိုၚ်တဲဟွံကဝ် မတ်ဟွံကၠက်ဂှ် မ္ဒးကေတ်တာလျိုၚ် ဝေတ်ဗ္တောန်ဒဵုစိုပ်ကဵုလ္အိတ်ရ။


ပ္ဍဲဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ကာလအပ်ဘာတုဲမ္ဂး ကော်ဖျဴနၚ်သ္ၚိတုဲ ညးမဒှ်မိမတံ သွက်ဂွံပ္တိုန်ဂုဏ်စရာဲကောန်ဇာတ်ဇကု၊ ဘိက်ပၟိၚ်နၚ်မၞိဟ်ပ္ဍဲကွာန်တံဂှ် ဒဒှ်ရကောန်ဇကုပအပ်ဘာတုဲဂှ် လဴထ္ၜးဟီုပျးကဵုညးတံရ၊ နကဵုကွာၚ်ၜဲယိုဟ်ၜန်တံလေဝ် ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်တၠုၚ် ကဵုညးမပြာပ်ကၠုၚ်တံအိုတ်ရ၊ (အခိုက်ကၞာဏံဂှ် ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်နွံတုဲ ပ္ဍဲကွာန်လ္ၚဵုဂှ်ဟၟဲရ၊) ကွာန်ရးမန်လ္ၚဵုဂှ် ကာလအပ်ဘာတုဲ ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲမိမ မ္ဒးပလံၚ်ဂအုပ်လၟိုန်လေဝ်နွံ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဟွံပလံၚ်လေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်သ္ပထပိုဲခမဳတုဲ ကတ်ဗ္တောန်ပညာမ္ဂး လၟိုန်တ္ၚဲဟေၚ် မ္ဒးပလံၚ်ဂအုပ်ရ၊ ကာလအပ်ဘာတုဲမ္ဂး ပ္ဍဲဇရေၚ်အ္စာဘာလကျာ် မွဲသၞာံ ညးတံပါ်လဝ်ပိရာသဳရ၊ ၜါရာသဳဂှ် ညးတံဒၠောံဗ္တောန်ကဵုပရေၚ်လောကဳတုဲ မွဲရာသဳဂှ် ဗ္တောန်ကဵုပရေၚ်လောကုတ္တဵု မပ္တံကဵုခတဵုဇၞော်၊ ဂါထာလ္ၚောဝ်ကျာ်၊ လောကသိဒ္ဓိ၊ သၠပတ်ပရိုတ်၊ သဒ္ဒါ၊ သုတ်စဉ်၊ ပေါရဏာမ်၊ ပေါရဒါမ်၊ လိခ်ဂစေံဍာ်မိတ်၊ ကဗျလၟေတ်ကေုာံလိခ်ဗၠာဲဘာတံဂှ်ကီု၊ ကွတ်သဗ္ဗအိုဿီု မပ္တံကဵုဗိုတ်ပိဗေဒၚ်ပန်၊ ကွတ်အ္စာသဝ်၊ ကွတ်အ္စာဂဥုဲ၊ ဗိန္ဓောဟောရာ၊ ကာတ္ၚဲ အ္စာကဝတ်၊ ဂၞန်သၚ်္ချာ၊ လှ်ေ၊ ဒယှ်ေတိၚ်တိုက်၊ ဓမၠုမတ်၊ ကွတ်ပၞာန်(သေနၚ်္ဂဗျူဟ) ကွတ်တဝ်စၞေဟ်ပၞာန် ကွတ်ဇိုၚ်ကွတ်တဲ၊ လက်ဗန် လက်ပၠုယ်တံဂှ် ညးတံဗ္တောန်ကဵုအိုတ်ရ။


ကွတ်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံဗ္တောန်ကဵုပ္ဍဲဘာတုဲ ကွတ်လ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲကမၠောန်ဟေၚ် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်အ္စာတုဲ ဗ္တောန်ကဵုကတ်ကေတ်အိုတ်ရ၊ ယဝ်ဒှ်ပ္ဍဲကမၠောန်မ္ဂး ညးလေပ် ညးသ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တံ ဗ္တောန်ကဵုကွးဇကုအိုတ်ရ၊ ကွတ်ကမၠောန်လေဝ်နွံစှ်သာ် မပ္တံကဵုပါန်မုက်၊ ပါန်ပေါန်၊ ပါန်ခဳ၊ ပါန်ခေန်၊ ပါန်ရန်၊ ပါန်ပုတ်၊ ပါန်ဗုတ်၊ ပါန်သောန်၊ ပါန်ဒက်၊ ပါန်သဲတံဂှ်ကီု၊ သၟာဓဇဲ၊ ဝဍ္ဎကဳ၊ ဗဳသ္ကဝ်၊ ဖျေံထဝ်ရၚ်ဒ္ၚောဝ်၊ ကွတ်သၟာလၟာန်၊ ကွတ်ဣမိတၠတဲ၊ ကွတ်သၟာဗ္ၚ၊ ကွတ်တုတ်တုတ်တံဂှ်ကီု၊ သီုမၞိဟ်တြုံသီုမၞိဟ်ဗြဴ၊ ညံၚ်ဂွံစဳကၠး ပ္ဍဲယေန်သၞာၚ်ဂှ်လေဝ်၊ ညးတံသ္ပဂရုဒၠောံဗ္တောန်ကဵုအိုတ်ရ၊ ကာလကတ်မံၚ်ပညာဂှ် ကွးဘာတံဂြိပ်ဘာမ္ဂး မိမယာဲတညံၚ်ဟွံဂွံဒှ်(မြဘာ)(ဘာလေဝ်မံၚ်-ဝိုန်ကၞံၚ်လေဝ်ဟွံတီ) အတိုၚ်ဂလာန်ညးတံမဟီုလဝ်၊ မ္ဒးဒ္ဂေတ်လ္ၚတ် နကဵုဝဳရိယဇကုအိုတ်ရ၊ ကာလကတ်ဗ္တောန်မံၚ်လိခ်ဂှ်လေဝ်၊ ဝတ်ကွးမသုန်သာ်မတွံဂး '''ခစသဳကၠဳ၊ ဗ္စးပ္ညဳကြဴ၊ ဒုၚ်တဴဒၠောံဗ္တောန်၊ကၠောန်ၜတ်ဇရေၚ်၊ သီုဟေၚ်ကတ်ကွတ်''' သာ်ဝွံ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ် ဝတ်ကွးမသုန်သာ်ဂှ်လေဝ်၊ ကောန်ကွးဘာတံ ကောန်ကွးဘာတံ မ္ဒးမၚ်မွဲ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်မံၚ်လၟိုန်ဂှ် ဒှ်လျိုၚ်ကွးတံရောၚ်။


ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံ ပိုဲဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ကတ်ဗ္တောန်မံၚ် ပရေၚ်လောကုတ္တဵုသၟးလေဝ် ဟွံရုမ်ဂပ်၊ ဟွံစိုပ်ဒတုဲရ၊ သွက်ဂွံပ္တောံကဵုဂကူညးမာန်ဂှ် လၟုဟ်ပညာဂတာပ်ကဵုခေတ်တၟိဂှ် နွံဂၠိုၚ်ကဵုသာ်တုဲ ညံၚ်ဂွံပြာကတ် တောလောန်နူဂကူသ္အာၚ်ဂှ် ညးညးအဲအဲ ကၠေံစိုတ်ကတ်ဗ္တောန်အိုတ်ညိ၊ ပညာနဲတြေံဂှ်လေဝ် လ္ပထောံကၠေံ ပညာနဲတၟိဏံလေဝ် ညံၚ်ဂွံလေပ်ဂှ် မ္ဒးဂိုတ်ဂစာန်ကတ်လွဳရောၚ်။

==ပွမပထပိုဲခမဳ==

ကောန်ဂကူမန် ဗွဲမဂၠိုၚ်ၚ် လျုၚ်သ္ဇုၚ်သ္ဍိုက်ကဵုဗုဒ္ဓဘာသာအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာအခိုက်ကၞာဂှ် ပရေၚ်ဘာသာလေဝ် လုပ်လၟိဟ်မွဲသာ်ကီုတုဲ၊ သ္ပရှ်ေသှ်ေကဵုဂုဏ်ကျာ်ဓဝ်သၚ်အိုတ်ရ၊ မိမၜါလေဝ် လုပ်ဗော်ဂုဏ်အနန္တတုဲ ဒဒှ်ဂုဏ်မိမဇၞော်ဂှ် သ္ဇက်ပ္တောံၜတ်ဟၟဲရ၊ ရန်တၟံသွက်ဂွံရန်ရော်ဂုဏ်မိစှ်ၜါဂှ်၊ ဂုဏ်မၜါစှော်မွဲတုဲ ကောန်ဗၠာဲသၟတ်တြုံမန်ဂမၠိုၚ်၊ အာယုက်စိုပ်စှ်ၜါသၞာံကဵုဗွဲလ္တူမ္ဂး ကဵုသ္ပထပိုဲအိုတ်ရ၊ သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုထပိုဲခမဳဂှ်၊ ပ္ဍဲဂိတုဖဝ်ရဂိုန်၊ စဲ ပသာ် အခိၚ်ကမၠောန် ဝါ၊ ဂူ၊ ဗ္ၚ၊ သၠးမ္ဂး မိမဂမၠိုၚ် ပြာပ်အာဇရေၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော် နွံကဵုဂၠိုၚ် မိၚ်ဂၠိုၚ်ညာတ်တံတုဲ၊ အာတ်ကသပ်ရုယ်စှ်၊ တ္ၚဲခိုဟ်ဗၠးဒုဟ် သွက်ဂွံပဒါယကာထပိုဲ ခမဳအိုတ်ရ၊ ယြဴမၞိဟ်တြုံမွဲ ယဝ်ဟွံပလဝ်ထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး အခိုက်မန်ပိုဲ ညးဟွံပၠောပ်အဝေါၚ် တြုံဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ဏီရ၊ ယဝ်ရမိမယာဲမန်ဂမၠိုၚ် ဂွံပဒုၚ်သ္ဇိုၚ်လဝ် ဒါယကာထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး မှောဝ်ဇာမိပ်ဇြိပ်တဴဗွဲမလောန်၊ ညးဟၟဲကဵုကောန်တြုံတံဂှ် အာတ်ကေတ်ကောန်တြုံညးသ္အာၚ် ပညံၚ်ရဴကောန်ဖျုန်ဂြိုဟ်ဇကုတုဲ၊ ဒုၚ်ကေတ်ဒါယကာထပိုဲ-ခမဳအိုတ်ရ၊ ယဝ်ဂွံပလဝ်ဒါယကာထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး ဂွံဒုၚ်စဂုဏ်ဖဵုဇၞော်သန်ဟေၚ်၊ ယိုက်ဒိုက်ပတှ်ေကေတ်လဝ်ရ။


ကောန်မန်ပိုဲ ကာလဍောတ်သွတ်ဂှ် ကဵုအာကတ်ဗ္တောန်ပညာ ပ္ဍဲဘာလကျာ်ဂၠိုၚ်တဴတုဲ လိက်မန်ဗှ်ဒးညိည ဗှ်ဒးချူဒးဂၠိုၚ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဟိုတ်နူမိမၜါ ဟွံဍိုက်ပေၚ်ကဵုပိုန်ဒြပ်တုဲ ဒးရီုဗၚ် ပ္ဍဲကမၠောန်မိမတံအိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ၊ ကညလစိုပ်အဝဲဍောတ်တ်တေံ ဟိုတ်ဟွံကဝ်ဗ္တောန်လဝ်လိက်တုဲ၊ ယဝ်ရန်တၟံလဝ် သွက်သ္ပထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး ကၠာဟွံစိုပ်အခိၚ် သ္ပထပိုဲဂှ် မိမတံအာအပ်ပြာပ်ကဵု ဇရေၚ်အစာတၠဂုဏ် ပ္ဍဲဘာလကျာ်၊ သွက်ဂွံကတ်ဗ္တောန်လိခ်၊ မပ္တံဒ္ဂေတ်ဝတ် သာမဏဳတံရ၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ကၠာဟွံဂွံသ္ပထပိုဲ-ခမဳ ဗၞတ်ထပှ်တ္ၚဲ စှ်သုန်တ္ၚဲ၊ သွက်ဂွံဗှ်လိခ်လေပ်ဂှ် ညးတံအာအပ်စွံပ္ဍဲဘာအိုတ်ရ၊ ကာလစိုပ်တ္ၚဲ သွက်ဂွံပထပိုဲခမဳ ညန်ကြပ်ကၠုၚ်မ္ဂး ပွမပ္တံထေက်ကဵုဒးဝေၚ်ပါဲ ပွမတိုန်ဆု၊ ပွမဝေၚ်ဍာ်၊ ၜိၚ်ဍာ်၊ ကၠောံၜဳ-ကၠောံကြုၚ်၊ ပွမအာဂြိုပ်ဂၞိၚ်၊ ပွမတိတ်အာတရဴဇမ္ၚောဲတံဂှ် ညးတံကဵုဝေၚ်ပါဲ ညံၚ်ဟဂွံဒှ်အန္တရာဲမွဲမွဲသာ်ကီုရ။


ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ကၠာဟွံပကာမ္ၚဵုထပိုဲ ပွိုၚ်စှ်သုန်တ္ၚဲဟွံသေၚ် မွဲဂိတု၊ ကဵုလၟောၚ်ထပိုဲတံ ပြာပ်အာဇရေၚ်-ကလော၊ ကောဒေံ၊ မိမနော်နာဲ၊ ညးတၠအာယုက်ဇၞော်တံတုဲ၊ ကဵုကလံစအိုတ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကာလတ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်ကဵုဒါန်ဂှ် ဗွဲကိုပ်ကၠာ ကလံကျာ်ဓဝ်သၚ်၊ မိမ၊ ကလော်သ္ၚိတုဲ၊ စှ်ေလးသ္ကဝ်ပ္ဍဲတိ၊ ကလံပ္ညုၚ်ဏာဗဴဇု၊ ဗဴကွာန်၊ နူဇမ္ၚောဲအိုတ်ရ၊ ကာလကလံတုဲမ္ဂး လ္ၚဵုကဝါ်ဏာလၟောၚ်ထပိုဲ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပ္ဍိုက်ဏာကဵုချေံ၊ လ္ၚဵုဂှ်ယိုက်ဏာ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပ္ဍိုက်ဏာကဵုကွဳ၊ ဗွဲမမိပ်ဇြိပ်တုဲ၊ အာကလံဌာန်ကလောကောဒေံ၊ နော်နာဲ၊ ညးအာယုက်ဇၞော်ပ္ဍဲကွာန်တံ ဂြုဂြုဂြီုဂြီုအိုတ်ရ၊ လၟောၚ်ထပိုဲဂှ် ကျိုၚ်လဝ်နကဵုၝောံကိုဋ်ဗြကၞေၚ်၊ ကယျိုၚ်ကယျဝ်ကောန်သၟိၚ် ဗွဲမ္ဒးရးရ၊ နူဘဝကောန်ၚာ်တေံ ညးတံစၚ်လဝ်ကတောဝ်ဂှ် ကာလသ္ပထပိုဲဏံ ညးတံကဵုဝက်သၞေက်ရ၊ မၞိဟ်ဇၞော်မန်လ္ၚဵုတံဂှ် ရန်တၟံဒှ်လၟောၚ်ထပိုဲ ပြဲသန်ကွေံရသွံ၊ စွံစိုတ်သာ်ဏံတုဲ ဟွံဒုၚ်ကလံ၊ ကဵုအာကလံကျာ်အိုတ်ရ။ ကာလအာကလံညးဇၞော် ပ္ဍဲကွာန်တံဂှ် ရန်တၟံပွမဒှ်ဒကာထပိုဲ ဒကာပယျၚ်တုဲ ကဵုအရီုအဗၚ်အထံက်အပၚ် နကဵုဩန်လေဝ်နွံ၊ နကဵုကပေါတ်ကညောတ်လေဝ်နွံကီုရ။


ဒေသရးမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ကာလသဝ်တ္ၚဲဝွံ ကောံဓရီုပြာပ်တိတ်အာဘာ ညဳညဳသာသာ၊ သီုကဵုပရိက္ခရာဒ္စာံတုဲ၊ ဖ္ဍောတ်မ္ၚဵု ဖျေံသော်ဗလိုပ်ဍာ်မ္ၚဵုတုဲ ကွက်စုတ်ဇုက်ပရိုတ်မ္ၚဵု ပ္ဍဲကအ်လၟောၚ်ထပိုဲဂှ်တုဲ၊ ပ္ဍဲဗ္တံဂှ် လၟောၚ်ထပိုဲကလေၚ်စဴသ္ၚိမာန်ဏီရ၊ အခိၚ်နူဂယး ပယျာံအရှိုန်တိုန်မ္ဂး ညးတံပ္တိုန်ထပိုဲအိုတ်ရ၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အခိၚ်နူဂယးပြဟ် ပယျာံအရှိုန်တိုန်ဂှ် ညးတံပြာပ်တိတ်အာဘာ ဖျေံသော်ပ္တိုန်ထပိုဲတုဲ က္ညနိမန်ဖျဴနၚ် ကောန်ထပိုဲဇရေၚ်သ္ၚိ ကဵုဒါန်ဖာပ်သၚ်အိုတ်ရ၊ (ပွမသာ်ဏံလေဝ် ရန်တၟံကဵုကျာ်တြဲပိုဲ ဒဒှ်ကျာ်တုဲ က္ညစဴကၠုၚ်ဌာန်မိမကၠာအိုတ်ဂှ်ရ) ကိစ္စဖာပ်သၚ်စရိုဟ်ဍာ်တုဲ ကာလကောန်ထပိုဲတံ က္ညကလေၚ်စဴဘာမ္ဂး ညးတံလံၚ်ကဵုဒါန်ဝတ္ထု ကပေါတ် သွက်ဂွံပသဇိုၚ်ပၠန်ရ၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အကြာပိုန်ၜါအခိၚ် လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳဂှ်၊ ကျိုၚ်ကျဝ်ဗွဲမ္ဒးရးတုဲ ညးမဒှ်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ဂှ် (ဗၠာဲဗအ်)ယိုက်ဂၠေၚ်ကေတ်လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳ အာဂတအိုတ်ရ၊ လက်ကရဴဂှ် ညးမဒှ်မအံက်ထပိုဲ-ခမဳ ကၟာဲဗဗေၚ်၊ မိဂှ်မိန်ကေတ်သပိုၚ်သ္ၚာ၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ယိုက်ကပေါတ်ပရိက္ခရာ၊ စၞအာဟာရဘောဇိုန်ဂမၠိုၚ်တုဲ၊ ကွာက်ဂၠောဲရေၚ်တိတ်အာဘာအိုတ်ရ၊ စိုပ်ဘာမ္ဂး ဂကူမန်တံ ရန်တၟံသွိၚ်ထောံသံသာ အဝေါၚ်မၞိဟ်တုဲ သွက်ဂွံတန်တဴ ပ္ဍဲဘဝထပိုဲ-ခမဳလၟိုန်ဂှ် ညးတံဂေတ်အာလ္ပာ်တဲပုၚ်(လ္ပာ်ဇဵု)ဗ္ဒက်သိုဏ်ပိဝါတုဲ ပြာပ်တိုန်အာလ္တူဘာအိုတ်ရ၊ ညးမယိုက်လဝ်လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳတံဂှ် ကာလကြပ်ကၠုၚ်က္ဍိုပ်တၞိန်ဂှ် ညးတံဓမက် ဓရိပ်ထောံလၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳ ဟွံပ္တိုန်ကဵုလ္တူဘာရ၊  ပွသာ်ဏံဂှ် ဒှ်ညးတၠဒါန်မပြဲ ပ္ဍဲလောကဏံ သွက်ဂွံပ္တောံၜတ်ဟၟဲ၊ ပြဲကွေံရောၚ်သွံ စွံစိုတ်စေတနာသာ်ဏံတုဲ၊ ညးတံအာအာတ်ကေတ်လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳ၊ ပ္တိတ်ကဵုဩန် ကုညးမယိုက်ဂၠေၚ်ညိညရ၊ (ဂလာန်ဏံဂှ် ရန်တၟံကဵုစေတနာဒါန်ကုသဵုတုဲ သွက်ဂွံမိပ်ဇြိပ်အိုဟ်တၟိုဟ်ဟေၚ်၊ ကၠောန်ဗဒှ်ကေတ်ရ) တုဲညးတံတိုန်အာဘာ ဇရေၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠအိုတ်ရ။


ကိစ္စပ္တိုန်ခမဳပၠန် အာယုက်လၟောၚ်ခမဳဂှ် ဟွံပေၚ်မ္ဂး ဍန်(ဍိုန်)ခမဳရ၊ ဍန်ခမဳမ္ဂးဂှ် ၜပ္တိုန်ခမဳလေဝ် ဂးကီုရ၊ ဟိုတ်နူအာယုက်ဟွံပေၚ်တုဲ မ္ဒးဍိုန်ပ္တိုန်ခမဳလေဝ် အဓိပ္ပါယ်အာစိုပ်ပၠန်ရ၊ ဂွံဍန်ခမဳဂှ် ပ္ဍဲထး မွဲညးတံလဇံက်စွံ ပ္ၚာန်မွဲမ၊ ပ္ဍဲပ္ၚာန်ဂှ်၊ စုတ်လဝ်ခဝ်(ဗံက်)ပ္ဍဲခဝ်ပၠန် စုတ်လဝ်ကွာၚ်တဲကၞး၊ ကွာၚ်ကၠေၚ်၊ ကွာၚ်ခေါက်ဂဒဵု၊ ကွာၚ်ၜဲယိုဟ်ၜန်နာနာသာ်ရ၊ ကပေါတ်ပရိက္ခရာလေဝ် မ္ဒးစွံလဝ် ဂတကောန်ခမဳရ၊ ဒါယကာခမဳဂှ် မ္ဒးဂ္ဇံဆေၚ်မုက်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတုဲ ဒါယကာခမဳ ရပ်လကဲဖျေံလစိန် ဒက်လဝ်ကဵုဇုက်တောဝ် လ္တူထးတုဲ အ္စာတၠဖ္ဍောတ်အာဂါထာ ဒါယကာဂှ်ဖ္ဍောတ်ဗက်တုဲ တံၚ်ယာလစိန်ဂှ်ရ၊ ခမဳတၟိဂှ်လေဝ် မ္ဒးထ္ၜလဝ်မုက်ဗ္ဒာဲဂှ်ရ ၜုန် မြ မုယ်တံဂှ်လေဝ် မ္ဒးစုတ်လဝ်ပ္ဍဲဓုပ်ကီုရ၊ မဂတောန်၊ ဂဇမ်ကယျောဝ်တံလေဝ် ယဝ်စုတ်လဝ်ကီုမ္ဂး ဟွံဒးပ္တိုန်အ္စာ သ္ဂးလဝ်ရ။


ဒေသကွာန်မန်လ္ၚဵု ညးတၠကောန်တြုံဂမၠိုၚ်၊ မွဲသၞာံမွဲတ္ၚဲ ကောံဓရီုတုဲ ပထပိုဲ-ခမဳလေဝ်နွံကီု၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် မွဲသၞာံမွဲတ္ၚဲ ကောံပထပိုဲ-ခမဳ ပ္ဍဲဘာလေဝ်နွံကီု၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ် ညးကောန်တြုံဟၟဲတံဂှ် ဂရၚ်ပ္တီကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတုဲ အာတ်ပဒါယကာထပိုဲ ကောန်ညးသ္အာၚ်လေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ပုၚ်မွဲဂအုပ်-ဓုပ်မွဲ ပ္တိတ်ဏာဘာတုဲ ပထပိုဲ-ခမဳလေဝ်နွံကီုရ၊


ပွမပ္တုဲကိစ္စကာမ္ၚဵုထပိုဲ-ခမဳဂှ် တ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်ကီု၊ တ္ၚဲဖျေံသော်ကီု၊ ပွမပဂြုဂြုဂြီုဂြီု ဗွဲမအိုဟ်တၟိုဟ်ဂှ် တန်တဴဒၟံၚ်ပ္ဍဲပိုန်ဒြပ်၊ အတိုၚ်ဒြဟတ်ဇကုဟေၚ် ပြုပြေၚ်ပ္တုဲကာမ္ၚဵု ဖာပ်သၚ်အိုတ်ရ၊ ညးမက္ညကၠုၚ်ပ္ဍဲကာမ္ၚဵုထပိုဲ-ခမဳဂှ်လေဝ် ထေက်ကြိုက်ကဵုဇြဟတ်ဇကု ညးတံရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် အာတ်ပဒါယကာ ထပိုဲ-ခမဳကီုရ၊ ပထပိုဲ-ခမဳတုဲ ပွိုၚ်ဗၞတ်ထပှ်တ္ၚဲ၊ မွဲဂိတု၊ မွဲဝှ်၊ ညးမဒှ်ဒါယကာတံဂှ် တုမ်တိုပ်ပိဏ္ဍပါတ်ပါတ်တုဲ ပလံၚ်ကဵုဟွံသ္ဂုတ်ရ၊ ကာလရာံတိတ်အာနူဘဝထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး ဗၞတ်ထပှ်ဗ္တံ ထပှ်တ္ၚဲ မ္ဒးပ္တုဲဝတ်ပ္ဍဲဘာအိုတ်ရ၊ သပိုၚ်သ္ၚာတံလေဝ် ကဆံၚ်ကြာတ်ကြဴသ္အးဇ္ၚးတုဲ မ္ဒးအပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတုဲ ဂရၚ်ပ္တီအာတ်အခေါၚ် သွက်ဂွံစဴသ္ၚိပၠန်ရ၊ ဂကူမန်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ယဝ်ဟွံသ္ပထပိုဲ-ခမဳဏီမ္ဂး ညးတံဟွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ၊ ထပိုဲခမဳတံ ရာံတိတ်တုဲ ကာလစဴစိုပ်ကွာန်မ္ဂး ဂကူမန်တံကော်ခဴစ အတိုၚ်ပရေၚ်တၞောဝ်ဒတောဝ် '''ကောန်ထပိုဲ ကောထပိုဲ ကောန်နာဲ ကောကျာ် အမူကျာ် အနာဲကျာ်'''အိုတ်ရ၊ ဂလာန်သာ်ဏံဂှ် ဒှ်ဂလာန်မပြဲမွဲသာ် ပ္ဍဲဝေါဟာဂကူမန်ပိုဲရောၚ်။

==အခိုက်ဝုတ်ဗၠာဲ==

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ရန်ကဵုကောန်ၚာ်ဂှ် ဂကူမန်ဟီုလဝ်အရေဝ်နွံကၠုၚ်၊ '''ဂွံကောန်ဗြဴမ္ဂး မ္ဒးလးသကဝ်သၞာ ဂွံကောန်တြုံမ္ဂး မ္ဒးယဵုယာတ်ဍောတ် ခၜက်ယာတ်ဍောတ်''' ရဴဝွံသ္ဂးလဝ်ရ၊ အရေဝ်ဝွံ နွံကဵုအဓိပ္ပါယ်ဗွဲမဇြိုဟ်နက်ရ၊ ကာလကောန်ဗြဴဇၞော်တိုန်ဒှ်ဝုတ်မ္ဂး အတိုၚ်အခိုက်ကၞာပိုဲမန်၊ သၟတ်ဗၠာဲတံကၠုၚ်ဝေၚ်သ္ၚိ၊ တက်ကျာဓရီုပ္ဍဲသ္ၚိရ၊ ကာလဂှ် သၟတ်ဝုတ်ဝွံ သွက်ဗၠာဲတံဂွံဂ္ဇံဂှ် မ္ဒးလးသ္ကဝ်သၞာတုဲ ဒုၚ်တၠုၚ်ကၟုယ်ဗၠာဲတံရ၊ ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ '''ဂွံကောန်ဗြဴမ္ဂး မ္ဒးလးသ္ကဝ်သၞာ'''ဟီုလဝ်ရောၚ်၊ ညးတၠကောန်တြုံပၠန်တုန်လေဝ် ကောန်ဇကုစိုပ်အဝဲဗၠာဲတုဲ သွက်ဂွံပတဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ကောန်ဇကု မ္ဒးအာအာတ်ဂအဟ် ပ္ဍဲဇရေၚ်မိမသၟတ်ဝုတ် ဇကုနွံမေတ္တာရ၊ ပွမအာသၟာန်သၟုက်ဝွံ '''သွဟ်ဒကတ်''' ပိုဲမန်မကော်ခဴစတုဲ ပ္ဍဲအခိၚ်ဝွံ မ္ဒးကဵုသၟတ်ဝုတ်ဇြဟာန်ဇကု၊ ယာတ်ဍောတ်ရ၊ ကာလသ္ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲတေံလေဝ် ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ '''ဂွံကောန်တြုံမ္ဂး မ္ဒးပလေဝ်ယာတ်ဍောတ်ရောၚ်''' ရဴဝွံ အရေဝ်မန်နွံကၠုၚ်ရ။


အဝဲကောန်ဇာတ်ဂမၠိုၚ် စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ် ဗ္တောန် ကတ် ကွတ်ပညာမ္ဂး ကောန်ဗြဴဂှ် ကွတ်ဗြဴ၊ ကောန်တြုံဂှ် ကွတ်တြုံ၊ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ် မိမတံ ဒၠောံဗ္တောန်ကဵုကတ်ပညာအိုတ်ရ၊ ယဝ်ရကွတ်တြုံ ကွတ်ဗြဴဟွံဍိုက်ပေၚ်မ္ဂး ကာလဒှ်ဂအဟ်-ဂမာန်ညးမ္ဂး ကောန်ဇာတ်ဇကု မုက်မတ်ဒးဍောတ်ရောၚ်သွံ၊ ဟိုတ်နူဓဝိၚ်နွံသာ်ဏံတုဲ ကောန်ဗြဴမ္ဂး မပ္တံကဵုတုတ်တုတ်၊ တောမ်ပုၚ်သွ၊ သီဂိုၚ်ထိၚ်ဒက် ဒြပ်ကပေါတ်နာနာသာ်ကီု၊ ကောန်တြုံမ္ဂး မပ္တံကဵုကၠောန်ဂူဗ္ၚ၊ တာန်န တာန်ရဴ၊ ၜန်ဇုက်၊ ၜိၚ်ဍာ်၊ ဍိုက်ဂၠုၚ် ဍိုက်ဖံၚ်၊ ညံၚ်ဂွံလေပ်ဂှ် ကၠေံစိုတ်ဗ္တောန်ကဵုရ၊ ယဝ်ရကွတ်ဗြဴ ကွတ်တြုံဟွံဍိုက်ပေၚ်မ္ဂး ခေတ်ကၠာတေံ ညးတံဟွံပဂအဟ်-ဂမာန်ရ၊ ပ္ဍဲခေတ်လၟုဟ်ဝွံ ဒဒှ်ပြံၚ်သၠာဲကၠုၚ်တုဲ ဟွံတုပ်ကဵုခေတ်ကၠာတေံ အဓိပ္ပါယ်ကွတ်တြုံ ကွတ်ဗြဴ၊ ၜိုန်ပြံၚ်သၠာဲကီုလေဝ် အလိုက်ခေတ်ညးကဵုညး၊ ကၠာဟွံဒှ်ဂအဟ်-ဂမာန်ညးဏီဂှ် မ္ဒးဍိုက်ပေၚ်လဝ်ရောၚ်ဂှ် ပိုဲစှ်ေဒၟံၚ်စိုတ်ရ။


သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲမန်ပိုဲပၠန်လေဝ် စိုပ်ကၠုၚ်အဝဲဝုတ်ဗၠာဲမ္ဂး ဇကုမွဲဓဝ်မံၚ်ဟွံဂွံ၊ ဒးပံၚ်ဖက်ကဵုညးတၞဟ်တုဲ ပွံမပံၚ်ဖက်ဆက်ဆောံကဵုမိတ်သဟာဲ ဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ် စွံတိုန်ၚုဟ်မး ရပ်တိုန်အလံၚ်၊ စွံပရဲပ္ဍဲစိုတ်လေဝ်ဒှ်တိုန်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ၊ ဇၟာပ်ပ်ကွာန်မန် ဇၟာပ်ပ်ဍုၚ်မန်၊ ဇၟာပ်ပ်အရာပ်မန် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဒက်လဝ်ဂကောံအိုတ်ရ၊ နကဵုသၞောဝ်ဥပဒေသ ဟွံဂွံဒက်လဝ်ဂကောံကီုလေဝ် ညးမွဲကဵုမွဲ ကၠိုဟ်တီကေတ်ပ္ဍဲစိုတ်တုဲ အာမွဲဂကောံ ကၠောန်မွဲဂကောံ မဒှ်တိုန်ရ။


မိမတၠကောန်ဝုတ်တံပၠန်လေဝ် ကောန်ဇာတ်ညးတံ ဒှ်တိုန်ဝုတ်မ္ဂး အရာကိစ္စလဵုဟွံဟီု မ္ဒးထိၚ်ဒက် ဗွဲမဗ္စာရဏာလၟိုန်ရ၊ ကောန်ဝုတ်ဇကုမွဲဓဝ် ကေၚ်ကာလဵုဟွံဟီု ဒၞာဲလဵုဟွံဟီု ကမၠောန်လဵုဟွံဟီု ယဝ်မ္ဒးအာကၠောန်မ္ၚးသ္ၚိဇကုမ္ဂး ညးတံဟွံသၠးကဵုအခေါၚ်ရ၊ အာကၠုၚ်ကၠောန်ကမၠောန် နကဵုဂကောံဟေၚ် မိမတံသၠးအခေါၚ်ရ၊ ညးမဒှ်ကောန်ဝုတ်တံလေဝ် မၚ်မွဲတိုန်ဣန်ရဳသိက္ခာဇကုရ၊ ပွမဟုံဂစေံဂြးသော်၊ ဒၞာဲၜးဂၞိန်ယာတ် ဂတမိမကောဒေံဇကုဂှ် ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ ပွမသာတ်ဂၞိန်၊ ပွမလ္တက်ပလောံ ဂတမိမကောဒေံ၊ ဂတမၞိဟ်တြုံဇၞော်တံလေဝ် ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ မိတ်ဒါန်ပၠန်လေဝ် ဂတမိမကလောကောဒေံမ္ဂး ဗွဲလ္ဂူတပ်တးဟေၚ် ဟီုအရေဝ်ဆက်ဆောမ်အိုတ်ရ၊ သွက်ဂွံမၚ်မွဲဓဝ်ဂဝ လ္တူမိဇကု ကောဒေံဇကုတုဲ ဂတမိမကောဒေံဇကု သွက်ဂွံဟီုအရေဝ်ဂှ် ညးလ္ၚဵုတံ ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ စပ်ကဵုပရေၚ်ဝုတ်ဗၠာဲတုဲ အရေဝ်မန်နွံကၠုၚ်မွဲသာ် '''ၜိုန်ကဵုတီကီုလေဝ် ဟွံကဵုညာတ်'''ရ၊ ဆဂးဂှ် ပ္ဍဲဒေသမန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် မိမကောန်ဂကူမန်တံ ကောန်ဇာတ်ညးတံ စိုပ်အဝဲဝုတ်မ္ဂး ပ္ဍဲကိစ္စဝုတ်ဗၠာဲဏံဂှ် သၠးအခေါၚ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ခေတ်ကၠာတေံ သၟတ်ဗြဴတံ စိုပ်အဝဲဝုတ်သၟုယ်ဠေၚ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံ နူစွံလဝ်သော်ယံၚ်ဂတိုပ်တာဂှ် ကဵုဖျေံသော်ကၞေၚ် စွံထာၚ်သပြုရ။


သၟတ်ဗၠာဲတံလေဝ် ရံၚ်သ္ၚဳကေတ် ဗီုသော်ဝုတ်ဂှ်တုဲ ဆက်ဒါန်ဆက်မိတ် အခိၚ်အဝဲစိုပ်-ဟွံစိုပ် တီကေတ်ပ္ဍဲစိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲခေတ်လၟုဟ်ဝွံ ဗီုသော်သၟတ်ဗြဴမန်ပိုဲပြံၚ်သၠာဲကၠုၚ် အခိုက်ကီုလေဝ် ဒဒှ်သၟတ်ဝုတ်မွဲ ဒှ်ဝုတ်တီမ္ဂး ဆက်ဒါန်ဒက်မိတ်-ဟီုအရေဝ် တက်ကျာကဝေၚ်ဂွံရ၊ ညးမွဲရောဟွံဂၠာဲပဒုဟ်ရ၊ ယြဴသၟတ်ဝုတ်မွဲ ယဝ်ပၠောပ်သော်တုဲမ္ဂးစိုပ်အခိၚ်ပတဴသ္ၚိကၟိန်ရ ညာတ်သၟတ်ဗြဴမွဲ ပၠောပ်လဝ်သော်တုဲမ္ဂး သွက်ဂွံပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ကဵုသၟတ်ဗၠာဲမွဲ ညးတံသၟာန်သၟုက်လဝ်တုဲ ဒးတီရောၚ်၊ သၟတ်ဗြဴဝွံ ခြာဟွံလံ ပတၠလျိုၚ်ရောၚ်ဂှ် သၟတ်ဗၠာဲသ္အာၚ်လေဝ် ဒးတီလဝ်တုဲရ၊ ဂလိုၚ်လဵုမိက်ဂွံဆက်ဒါန်ပမိတ်ကီုလေဝ် အခေါၚ်ဟၟဲရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သၟတ်ဝုတ်ပၠောပ်သော်တုဲမ္ဂး လုပ်လၟိဟ်ပ္ဍဲဘဝညးဇၞော်ရောၚ်ဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်တမၠာတေံရောၚ်။


အခိုက်ကၞာဒက်မိတ် ဆက်ဒါန်ဇြဟာန်ညးသ္ကံဂှ် နွံဂၠိုၚ်ကဵုဂကူရ၊ ပ္ဍဲဒေသမန်ဗွဲမဂၠိုၚ် သၟတ်ဗၠာဲတံ ဒးတိုန်ဝေၚ်တက်ကျာ လ္တူသ္ၚိသၟတ်ဝုတ်ဂှ်တုဲ မ္ဒးထ္ၜးမုက်ကဵုမိသၟတ်ဝုတ် ဟွံသေၚ် ညးမဒှ်အုပ်ဓုပ်လဝ်သၟတ်ဝုတ်ဂှ်ရ၊ ညးမအုပ်ဓုပ်တံလေဝ် ပ္ဍဲအရာကေၚ်ကာဏံ တီကၠိုဟ်ကေတ်တုဲ နဲညးကဵုညး ပါဲတိတ်အာရ၊ သၟတ်ဝုတ်ပၠန်တုန်လေဝ် ယဝ်သၟတ်ဗၠာဲမွဲ စိုပ်ကၠုၚ်လ္တူသ္ၚိဇကုမ္ဂး ဒုၚ်တၠုၚ်ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်မိုဟ်ရ၊ မပ္တံလးသ္ကဝ်သၞာ ပြေၚ်စွံခ္ဍအ်ဇဗၠု ၜံက်တံကီု ဆၜိုတ်ထေက်ကြိုက် မ္ဒးပလေဝ်ကဵုရ၊ တုဲကာလသၟတ်ဗၠာဲတံ ကၠုၚ်ဝေၚ်စိုပ်မ္ဂး ညံၚ်ဟွံထေၚ်ခယျ ဒဒှ်မံၚ်စဟွံသ္အးဇၚး ပပ်ကၠိမံၚ်ဂှ် သၟတ်ဝုတ်တံသ္အးဇ္ၚး ပြုပေၚ်လဝ်သ္ၚိဌာန် ဗွဲမ္ဒးရးရ။


ကာလဗ္တံ သၟတ်ဗၠာဲတံတိုန်ဝေၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဒဒှ်ရကောန်ဇာတ်ညးတံ ဒှ်မံၚ်ကာလကတ်ဗ္တောန်ပညာကဵုဒှ်  အဝဲဟွံစိုပ်ဏီကဵုဒှ် ဟွံမိက်ကဵုစွံကဝေၚ်ဏီကဵုဒှ်၊ ဗွဲမယေန်သၞာၚ်ဍိုဟ်ကေတ် နကဵုဥပါဲဟီုဒၠောံဗ္တောန် စဵုဒၞာထောံသၟတ်ဗၠာဲတံရ၊ ဗွဲမယေန်သၞာၚ်ဟီုဂးကီုလေဝ် သၟတ်ဗၠာဲလ္ၚဵုလ္ၚဵုတံ ဟွံဖျအ်လွဳမ္ဂး မိသၟတ်ဝုတ်ဂှ် ဂ္ဇံဗ္ဒာဲကောန်ဝုတ်ဇကုတုဲ ဟီုအရေဝ်တက်ကျာကဵုသၟတ်ဗၠာဲဂှ်ရ၊ ဟိုတ်နူမိသၟတ်ဝုတ်ဂှ် ဟွံပါဲကဵုတုဲ သၟတ်ဗၠာဲဝွံ သွက်ဂွံဟီုဂလာန်အရေဝ်မေတ္တာဂှ် အခေါၚ်ဟၟဲရ၊ ယဝ်ရသၟတ်ဗၠာဲသၟတ်ဝုတ်တံ စိုပ်ကၠုၚ်အဝဲဝုတ်ဗၠာဲမ္ဂး ညးဇၞော်တံ သၠးအခေါၚ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ဟိုတ်နူမိမသၟတ်ဝုတ်တံဂှ် ဟွံတုပ်စိုတ်တုဲ စဵုဒၞာမံၚ်လေဝ် နွံကီုရ၊ ယဝ်ရမိမသၟတ်ဝုတ်တံ တုပ်မံၚ်စိုတ်မ္ဂး သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲဂှ် သွက်ဂွံဟီုပလန်ဂလာန်မေတ္တာဂှ် ဂွံအခေါၚ်ဗွဲမသၠးပွးရ၊ ယြဴသၟတ်ဗၠာဲမွဲ နွံမံၚ်လ္တူသ္ၚိ သၟတ်ဗၠာဲတၞဟ်ဟ်ယဝ်တီမံၚ်မ္ဂး ဟွံထပ်တိုန်သ္ၚိဂှ်ရ၊ ဟိုတ်နူဟွံတီတုဲ ယဝ်ရတိုန်ဒးပၠန်လေဝ် ညးမစိုပ်လဝ်ကၠာဂှ် ပါဲကဵုဗွဲမသောၚ်ၜးရ၊ ၜိုန်ဟီုဓရီုတက်ကျာ ဗွဲမသၠးပွးကီုလေဝ် ရန်ကဵုမၚ်မွဲဓဝ်သစ္စတုဲ ပ္ဍဲကေၚ်ကာဏံ ဇိုၚ်တဲသွက်မလောန်ၜက်လုလောန်အာဂှ် ဟၟဲသက်က်ရ၊ အခိုက်ဏံဂှ် သွက်ဂကူမန်ပိုဲ သွက်ဂွံထိၚ်ဒက် အာဓါန်ဂတလၟိုန်ဂှ် ခိုဟ်ဗွဲမလောန်ရ။


ညးလ္ၚဵုတံပၠန်လေဝ် ဟိုတ်နူကောန်ဝုတ်ဇကု တက်ကျာဟီုအရေဝ်ကဵုသၟတ်ဗၠာဲဂှ် ဟွံမိက်ညာတ်မုက်မတ် ကတဴဟေပ်တုဲ ဒဒှ်ရကောန်ဝုတ်ဂှ် ဆက်ကဝေၚ်ဆက်ဒါန်ဂှ် ၜိုန်မိမတံတီကီုလေဝ် ပွမဟီုအရေဝ် ဆက်ဂလာန် ပရေၚ်မေတ္တာဂှ် ဟွံကဵုမိတံညာတ်လေဝ်နွံကီုရ၊ ဟိုတ်နူမိမဟွံတုပ်စိုတ် စဵုဒၞာဂှ်မွဲသာ်၊ ဟိုတ်နူမိမမုက်ကတဴတုဲ ဟွံမိက်ကဵုမိမတံညာတ်ဂှ်  မွဲသာ်ဂှ်ရ၊ အာဒၞာဲဗၠးၜးမွဲမွဲဒၞာဲတုဲ ဟီုအရေဝ်မေတ္တာလေဝ် နွံကီုရ။
==ဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံ==

ပွမကော်စ ပြဲ(ပြောဲ)ဇွာဂှ် နူကၠာကျာ်ဟွံဒှ်ဏီ ၜါလ္ၚီသၞာံမဒှ်ဂှ် ကွာန်မွဲကဵုမွဲ သွက်သ္ဂောံဒှ်စ္ၜုဲစ္ၜော်ညးသ္ကံတုဲ ၊ကော်စပြောဲဇွာအိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် မွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန် ဟွံဒှ်သေက်ဇဵုညးသ္ကံရ၊ ပရေၚ်ပွယေန်သၞာၚ် ညးမွဲကဵုညးမွဲ ဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်နူလက်ထက်လဵုဂှ် ယဝ်ရသၟာန်မ္ဂး နကဵုညးချူလိခ်ဏံဟွံတီရ၊ ကေတ်ဟွံဒးရ သာ်ဝွံ ဒးသှ်ဏာဍာံဍာံရ၊ မူဒှ်သာ်လဵု ပွယေန်သၞာၚ်ဏံ ဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံဝွံ တၚ်အဓိက ရန်တၟံဂကူပိုဲမန်ဂှ် သ္ဂောံတီကေတ်မာန်ရောၚ် ခယျကေတ်ရ၊ အခိုက်ကၞာဝွံ နူပိုဲဍောတ်တ်နွံတဴကၠုၚ်ဂှ် သ္ဂောံဆဵုသ္ဂောံမိၚ်ရ၊ ပွမဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံဝွံ ဂွံဟီုထ္ၜးအဓိပ္ပါဲအရေဝ်ပလး ညံၚ်ဂွံကၠးပ္ဍဲစိုတ်မ္ဂး ဒှ်ပွမကော်စပြောဲဇွာရ၊ ကောန်ဂကူမန်ဂှ် အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳကော်စပြောဲဇွာ နူမွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန် နူမွဲဒေသကဵုမွဲဒေသ နွံတဴပြာကတ်ဒၟံၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကွာန်မွဲကွာန် ဓဝ်ညးမွဲကဵုမွဲ သဘဴကော်စပြောဲဇွာဟွံမွဲရ၊ ဆဂး နကဵုအဖဝ်သ္ကံ မိတ်သဟာဲဍုက်က်ကေဝ်ဝ် ဆက်ဆံတဴဟေၚ်နွံရ။


ပွမကော်စပြောဲဇွာဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ် အဝဲဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ်ဟေၚ် ဆက်ဆံကော်စပြောဲဇွာဂၠိုၚ်ရ၊ အာစိုပ်အာကွာန်ဒေသမွဲမွဲတုဲ မိတ်သဟာဲဒဒှ်ေဒယှ်ဟွံမွဲမ္ဂး ပူဂဵုနွံပၟိက် မိက်ဂွံကော်စပြောဲဇွာဂှ် ဟီုထ္ၜးကဵုမၞိဟ်ဇၞော်နူဇကုတုဲ မၞိဟ်ဂှ် ပၠောပ်ဗ္ဂပ်ဆက်ကဵုဇွာရ၊ မၞးတံညးၜါကော်စဇွာဟာ ညးၜါစိုတ်တုပ်မ္ဂး သၟာန်ယၟုယၟာတုဲ ကော်ဖျဴဏာသ္ၚိ ဒုၚ်ကၟုဟ်ဗ္စဖျုၚ်ရ မၞိဟ်တြုံကဵုမၞိဟ်တြုံ ဒက်မိတ်မ္ဂး ဒှ်ဇွာညးသ္ကံရ၊ ညးမွဲကဵုညးမွဲ နကဵုယၟုဟွံကော် နကဵုဇွာဟေၚ် ကော်တဴကေုာံရၚ်သ္ကံရ၊ မၞိဟ်ဗြဴကဵုမၞိဟ်ဗြဴ ဒက်မိတ်မ္ဂး ဒှ်ပြဲရၚ်သ္ကံရ၊ တုပ်ညံၚ်မၞိဟ်တြုံကီု ညးမွဲကဵုမွဲ ကော်ခဴစမ္ဂး နကဵုယၟုဟွံကော် နကဵုဝေါဟာပြဲဟေၚ်ကော်တဴရ၊ '''ပြဲကၠုၚ်ဆောဝ်လံရော ပြဲလ္ပစဴဏီ''' မပ္တံသာ်ဝွံ နကဵုဂလာန်မသ္ဍိုက်ဆာန် ဒးကတောဝ် ဆက်ဆံတဴရ။


မၞိဟ်တြုံကဵုမၞိဟ်ဗြဴ ဒက်မိတ်ဂှ် ဂွံဒုၚ်ယၟုပြဲရ၊ ကာလဇကုဒှ်သ္ၚိဌာန်တုဲ တၠသ္ၚိဇကုကဵုပြဲဇကုဂှ် ဇွာဇွာရဴဝွံကော်တဴ ဆက်ဆံရ၊ သမ္ဘာဇကုဂှ် ဆက်ဆံကဵုပြဲဇကုဂှ် ပြဲ ပြဲ ရဴဝွံ ကော်ခဴရ၊ ဘဝပြဲဇွာဂှ် ဆာန်တဴကေုာံရၚ်သ္ကံ ညံၚ်ရဴကောန်မွဲမိကီုရ၊ ပၟိက်ကိစ္စဇၞော်ဍောတ်က္တဵုဒှ် ပြာပ်အာစိုပ်ဇရေၚ်ပြဲဇွာဇကုမ္ဂး ပြဲဇွာတံဂှ် ဆၜိုတ်သ္ပမာန် ဗီုၚ်ကရိုၚ်ထံက်ပၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ကဵုရ၊ ပၟိက်ကိစ္စက္တဵုဒှ်မ္ဂး အာဒေါံတန်တဴဇူဒီု ပ္ဍဲသ္ၚိပြဲဇွာဇကုရ၊ ပြဲဇွာ အာဝေၚ်ဇရေၚ်ဌာန်ပြဲဇွာတေံမ္ဂး နကဵုတၟာဲမဂၠိုၚ်ကေတ်ဏာရ၊ ကာလပြဲဇွာစဴမ္ဂး နကဵုတၟာဲမပြဲပြဲ ကဵုပြၚ်ဏာရ၊ ပၟိက်ညးပၟိက်အဲ လၟိုန်ကာလ ညံၚ်ဂွံပေၚ်စိုတ်ဂှ် နွံသဘဴရေၚ်တၠုၚ်လေပ်ရ။


မိမပြဲဇွာဇကုဂှ် မိသေဲ-အပါသေဲ ရဴဝွံ နကဵုဝေါဟာယေန်သၞာၚ် ဆက်ဆံကော်တဴရ၊ ကောန်ဇာတ်ပြဲဇွာဇကုတံဂှ်တုန် ကောန်သေဲ ရဴဝွံ ကော်ခဴစဍုက်က်ကေဝ်ဝ် မၞုံကဵုဇြဟာန်ရ၊ ညးလ္ၚဵုတံဂှ် အာဍုၚ်ဇဳၜဳကၠောံဒၟံၚ်တုဲ ဇၟာပ်ကွာန်ကော်စလဝ်ဇွာနွံရ၊ မၞိဟ်ပြဲဇွာနွံဂှ် အာကၠုၚ်စကွာန်ပလုၚ် မုက်မတ်ဟွံဍောတ်ရ၊ ဂကူမန်ကဵုဂကူမန်သၟး ကော်စပြဲဇွာဟွံသေၚ် နကဵုဂကူညးတၞဟ်သ္အာၚ်လေဝ် အတိုၚ်အခိုက်ပြဝေဏဳမန် ကော်စပြဲဇွာရ၊ စပ်ကဵုပရောပြဲဇွာတုဲ ပုံအာဂီုကေၚ်မိၚ်လဝ်ဂှ် မိက်ဂွံချူပျးဏာညိရ၊ ( မန်ကဵုကရေၚ် ကော်စဇွာတုဲ ဇွာကရေၚ်ဂှ် ပၟိက်ကိစ္စက္တဵုဒှ်တုဲ ကၠုၚ်ဝေၚ်သ္ၚိဇွာမန်ရ ဇွာမန်ဂှ် သွက်ဂွံတုမ်ဗ္စဇွာကရေၚ် မူသၞေဝ်ကေဝ်ဟွံမွဲတုဲ ဗ္စပုၚ်ကဵုဖရံက်ရ '''ကှ်ေဇွာ စပုၚ်စိုအ် သွဟွံတၟေၚ်ရဇွာ က-လေဝ်ဖရံက်ရ ဖရံက်လေဝ် က-ရဇွာ စမိပ်ပ်ညိ'''ဂးရ အလန်ဇွာမန်အာဝေၚ် ပ္ဍဲဇွာကရေၚ်ပၠန်မ္ဂး ဇွာကရေၚ်ဂှ် ကၞဳဒုန်ကၞေဝ်ဂှ် ကုတ်ဒန်ထောံတုဲ တောံသွဗ္စဇွာရ၊ ကာလစပုၚ်ဇွာကရေၚ်ဂှ် '''မူသ္ဇက်စဟွံမွဲရဇွာ တောံစသွၜၚ်ရ၊ ဒုန်လေဝ်ၜၚ်ရ ၜၚ်လေဝ်ဒုန်ရ စမိပ်ပ်ညိဇွာ''' သာ်ဝွံသ္ဂးရ။)


သဘဴကော်လဝ်ပြဲဇွာဂှ် ဇကုနွံမေတ္တာ ဇြဟာန်နွံလ္တူညး ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်မ္ဂး မေတ္တာညးဂှ်လေဝ် ဗျာပ်ကၠုၚ်ကဵုဇကု ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ရ၊ ညံၚ်ဂလာန်ညးမဟီုစ '''ဍာ်ဝုန်အာ-ဍာ်ခါကၠုၚ်''' ကော်စလဝ်ပြဲဇွာတုဲ တီဆဘိုအ်ဇကုမွဲဇွောံဓဝ်မ္ဂး ပြဲဇွာဂှ် ဍေံတန်ဟွံလံရ၊ မၞိဟ်ကၠာတေံနွံကဵုသစ္စရ၊ ဒက်မိတ်ကော်စပြဲဇွာတုဲ ဒဵုလအိတ်လမျီု ညးမွဲကဵုညးမွဲ ညံၚ်မေတ္တာဂွံကှ်ဇတ်အာဂှ် ဟွံသ္ပရ၊ လၟိုန်န်ကာလ ဆာန်ကၟိန်ဇြဟာန်တဴဒၟံၚ်ရ၊ ပြဲဇွာဇကုဝါတ်တဴဒၟံၚ်မ္ဂး နကဵုပိုန်ဒြပ်ထဝ်ဩန်ထံက်ပၚ်ရ၊ သွံရာန်လှာဲဂတးစဗၞိက်ပၠန်လေဝ် အာစိုပ်ဇရေၚ်ကွာန်ပြဲဇွာမ္ဂး အပေါတ်ဗၞိက်ပြဲဇွာတံဂှ် ညံၚ်ဂွံအိုတ်ပြဟ် ဗိုၚ်ကရိုၚ်သွံရာန် လှာဲဂတးကဵုရ၊ ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်ကၟုယ်ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်ဟ်ရ၊ ဗွဲတၟေၚ်တုဲ ကော်စပြဲဇွာတုဲ (ဝါ) မၞိဟ်တြုံကဵုမၞိဟ်ဗြဴ (ဝါ) ဝုတ်ကဵုဗၠာဲကော်စပြဲတုဲ စိုတ်သဘာဝဂွံပြံၚ်ဂတးအာဂှ် ဟွံမွဲရ၊ ဆာန်ကၟိန် နကဵုစိုတ်ကာမဟွံသေၚ် နကဵုစိုတ်မေတ္တာဆာန်ဇြဟာန်တဴရောၚ်၊ ညးမွဲကဵုညးမွဲ နကဵုစိုတ်ဝုတ်ဗၠာဲဟွံစွံရ၊ နကဵုစိုတ်ပြဲဇွာရောၚ် ဆက်ဆံတဴဂှ် သ္ဂောံဆဵုကၠုၚ်ရ။


စပ်ကဵုပရောကော်စပြဲဇွာတုဲ အရေဝ်ဂရိုၚ် (အရေဝ်သွက်ဂွံကြီု နွံမွဲပိုဒ်ဍောတ်ရ မန်ကဵုဗၟာ ကော်စဇွာတုဲ ဇွာမန်ဂှ်လေဝ် ဟွံလေပ်အရေဝ်ဗၟာ ဇွာဗၟာလေဝ် ဟွံလေပ်အရေဝ်မန်တုဲ တၞဟ်နသ္ဂောံဗာ်ဂၠုၚ် ကသေံကၟတ်ညးသ္ကံရ၊ ညးၜါဂှ် လုပ်အာဂြိုပ်တုဲ ဇွာဗၟာဂှ်ဟီု ('''သည်သစ်ပၚ် ဖြောင့်တယ် ကောၚ်းတယ်''')ဂးတုဲ ဇွာမန်ဂှ် '''ဟး ကိုၚ်တှ်ေလ္ပကေတ်'''ရဴဝွံသ္ဂးရ၊ အဖန်ဂေတ်ဂၠာဲဒၟံၚ်ဆုဂှ် မွဲဝါဓဝ်ကျာပိုက်ကသဳကၠုၚ်ရ၊ ဇွာမန်ဂှ် '''ကျာကၠုၚ်ရယ'''ဂးတုဲ ဇွာဗၟာဂှ် နူမိၚ်ဗက်ဂြိပ်ပေက် ဂွာန်တိုန်ဆုရဂး။


အလုံမွဲဒေသရာမညပိုဲ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ သွက်ဂွံဆက်ဒါန်ဂှ် အခေါၚ်သၠးပွး ၜိုန်ဂၠိုၚ်ကီုလေဝ် အရာထိၚ်ဒက်လေဝ်ဂၠိုၚ်ကီုရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳတ္ၚဲဓဝ် မိမတံအာမၚ်သဳပ္ဍဲဘာအိုတ်တုဲ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဖာပ်ဗ္စပုၚ်သဳပၠန်ရ၊ ပ္ဍဲဗ္တံဖာပ်သဳဂှ် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ကောံဓရီုတုဲ ကၠောန်ပရေၚ်ကုသဵုအိုတ်ရ၊ ကာလကောံဓရီုတောမ်တိုပ်ဂှ်လေဝ် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ညးမွဲကဵုမွဲ သွက်ဂွံဟီုဂလာန်ဆက်ဒါန်ဂှ် သၠးပွးနူမိမတံအိုတ်ရ၊ ဟိုတ်နူဂွံပ္တုဲကာကုသဵုမွဲစွံတုဲ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ လ္တူညးမွဲကဵုညးမွဲ မေတ္တာဗျဳဗျာပ်အာလေပ် နွံဂၠိုၚ်ရ၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် နွံဒၟံၚ်ဇိုၚ်ၜဳတုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳတ္ၚဲဓဝ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံအာမၚ်သဳ ပ္ဍဲဘာအိုတ်ရ၊ ကာလပလံၚ်ဂအုပ် ပလံၚ်ပုၚ်သဳတုဲမ္ဂး သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဂွံအခိၚ်သၠးပွးရ၊ ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ်ဝုတ်ဝုတ်တံ ကောံဓရီုတုဲ အာဝေၚ်သၚ်ဗတဳဇိုၚ်ၜဳ ဗၠာဲဗၠာဲတံလေဝ် နဲဏံကီု အာဝေၚ်ကီုရ၊ လဆောဝ်လဆောဝ်ပၠန် ဝုတ်ကဵုဗၠာဲ ဆောဖဝက်ညးကဵုညး အာကွာ်ဝေၚ်သၚ်ဗတဳ ဟီုအရေဝ်ခၠေဝ်ပလန်ညးသ္ကံ ပရေၚ်မေတ္တာနာနာသာ်ရ။


ရးဒေသမန် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် နွံဇရေၚ်ဒဵုတုဲ လ္တူက္ဍဟ်ဒဵုဂှ် ပ္တန်လဝ်ကျာ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ကျာ်လ္တူဒဵုတံဂှ် ကၠောန်သ္ဘၚ်ကျာ်ဗဒှ်ပေါဲတုဲ ဝုတ်ဝုတ်ဗၠာဲဗၠာဲတံ ကောံဓရီုတုဲ ဂၠောဲတိုန်အာကျာ် ဂြုဂြုဂြီုဂြီု လ္တူက္ဍဟ်ဒဵုတေံရ၊ အဃောအာကျာ်ဂှ်လေဝ် ညးမွဲကဵုညးမွဲ သွက်ဂွံဟီုပရေၚ်ဇြဟာန်ဂှ် သၠးပွးကွေံရ၊ သၟတ်ဗၠာဲတံဂမၠိုၚ် ယဝ်ဆဵုဝုတ်နူကွာန်ပလုၚ် ကၠုၚ်နူဌာန်သ္ၚောဲ၊ ဟွံတီဌာန်ဒၟံၚ်မ္ဂး နကဵုဒွက်ဟေၚ် ဒယှ်ေသၟာန်တိုန်ဂှ်လေဝ်နွံ၊ သၟတ်ဝုတ်တံပၠန်လေဝ် ဟွံရောံဓည နကဵုဒွက်ဟေၚ် ကလေၚ်ဒယှ်ေတိုန်တုဲ လဴထ္ၜးကဵု ဗွဲမယေန်သၞာၚ်လေဝ်နွံကီု၊ မွဲသာ်ပၠန် ဒဵုလေဝ်သ္ၚောဲ ဂၠံၚ်ဍာန်လေဝ်ပရေံ၊ သၟတ်ဝုတ်တံ ဟိုတ်နူဍိုန်ကဵုဇြဟတ်တုဲ ညးမွဲကဵုညးမွဲ ထ္ၜလဘာ်တံၚ်ဂြယ်ပ္တိုန်ဏာရ၊ အဃောတိုန်အာဂှ် ဍောၚ်ၜိုတ်ကွေံရလေဝ် ညးမွဲဟွံဟီု၊ ဒယှ်ေအာ၊ဓရီုအာ၊ ဟီုအာဂြိုၚ်အာဂှ် စိုပ်အာက္ဍဟ်ဒဵုဇရေၚ်ကျာ်တုဲ ဂွံကလံလ္ၚောဝ်ကျာ်မွဲစွံ ဂွံရာဒၞာမိက်မွဲကရောံဂှ် ဒှ်ကၞောတ်မေတ္တာရ။


ကွာန်မန်လ္ၚဵုဝွံ ပ္ဍဲအခိၚ်မွဲဝှ်ပိဂိတု စိုပ်ပ္ဍဲတ္ၚဲတိၚ်တ္ၚဲသဳမ္ဂး သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ တိတ်အာဝေၚ်ဇရေၚ်ဂြိုပ် ရန်တၟံသွက်ဂွံမိပ်ဇြိပ်ဂှ်မွဲသာ်၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဟိုတ်နူရန်တၟံနာနာသာ်တုဲ အာဝေၚ်ဇရေၚ်ဂြိုပ် သွက်ဂွံၜဟ်ပလှ်ပ္ကဴဂှ်လေဝ်နွံကၠုၚ် ကာလစိုပ်ဂြိုပ်တေံ သဘာဝဝုတ်ဗၠာဲတံ ညးမွဲကဵုညးမွဲ ဒဒှ်ေဒယှ်အာတုဲ ဆက်ဂလာန် ဆက်မိတ်ဒါန်လေဝ်နွံကီု၊ ဟိုတ်နူဂွံပူဇဴကျာ် နကဵုပ္ကဴ ပွမၜဟ်ပလှ်နၚ်တံဂှ်လေဝ် ဖဵုဇၞော်ပြဲသန်ကွေံရ။


သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲမန်တံဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ပ္ဍဲကွာန် ယဝ်ပရေၚ်ကေၚ်ကာဇၞော်ဍောတ်မံက်တိုန်မ္ဂး မွဲကရောံမွဲဂကောံ ရီုဗၚ်ကၠောန်ၜိုတ်အာမွဲစွံဂှ်လေဝ် ဒှ်အထံက်အပၚ် ပရေၚ်ဝုတ်ဗၠာဲတံပၠန်ရ၊ ပပ္တံဟိုတ်နာနာသာ်တုဲ ညးမွဲကဵုမွဲ  နွံမေတ္တာဇြဟာန်ဆာန်ရၚ်သ္ကံ၊ ဗွဲမဗိုန်ညန် နကဵုစိုတ်ဇကုဂှ် ဟွံပ္တုဲပရေၚ်သ္ၚိကၟိန်ရ၊ ညးမွဲကဵုမွဲပစၟတ်သစ္စတုဲ လဴပူစကဵုမိမဇကု၊ အာတ်အခေါၚ်သွက်ဂွံမံၚ်မွဲကရောံဂှ်ရ၊ မိမတံပၠန်လေဝ် ယဝ်ဟွံတီဂကူမသမ္ဂး ဟွံပ္တုဲအရေဝ်ဏီရ၊ ပိုက်တမ်ဂၠာဲရိုဟ်ဂကူမသ၊ တီဒဒှ်ဂကူမသ တၞောဝ်ဒတောဝ်ခိုဟ်မ္ဂး၊ မိမတံဟီုစၠောံ ဂလာန်သၟာန်သၟုက် ပြုပြေၚ်ကဵုပရေၚ် မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ။

==ပွကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ==

သဘာဝလောက ဓမ္မတာလိုက်ဝွံ ပွမကၠောန်မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ်လေဝ် ဒှ်ပရေၚ်ဇၞော်မွဲ သွက်ပိုဲဇန်တံဂမၠိုၚ် မ္ဒးပ္တုဲ ပ္ဍဲဘဝမၞိဟ်တံရောၚ်။


မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂးဂှ် နကဵုအရေဝ်ဝေါဟာမန်တံဂမၠိုၚ် ဟီုဂးစပွမပ '''တၠလျိုၚ် ပ္တဴအိန်ထံၚ် မ္ၚဵုထပ်တဲ မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ''' နာနာသာ်ဟီုဂးအိုတ်ရ၊ ပွမပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ် ပ္ဍဲပွိုၚ်မွဲသၞာံ ကောန်ဂကူမန်တံ ရုဲစှ်လဝ်ပ်ဂိတု ပ္ဍဲပိဂိတုဏံဟေၚ် ညးဇမၞော်တံ ကဵုပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲအိုတ်ရ ပွမပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ပ္ဍဲဂိတုပသာ်၊ ကထိုန်ကဵုဖဝ်ရဂိုန်ရ၊ ပွိုၚ်ပိဂိတုဏံဂှ် သ္ပလဝ်ဂိတုခိုဟ်ပြဲဂှ်မွဲသာ်၊ အခိၚ်ကလောန် မပ္တံကဵုဝါဗ္ၚတံဂှ် ဂွံအခိၚ်သၠးဂၠိုၚ်ဂှ်မွဲသာ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးဇၞော်တံရုဲစှ်ကဵုကၠောန် ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ပ္ဍဲပိဂိတုတံဂှ်ဟေၚ်။


ယြဴသၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲလဵုဟွံဟီု ဒဒှ်ရ သ္ဍိုက်ဆာန်မံၚ်ရၚ်သ္ကံတုဲ သွက်ဂွံမံၚ်မွဲကရောံ၊ သွက်ဂွံချပ်မွဲကသပ်၊ သွက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်မွဲဂှ် လဴပူစကဵုမိမတံတုဲ ကေၚ်ကာဏံ သွက်ဂွံပ္တုဲကဵုဂှ်လေဝ် ဒှ်ဝတ်မိမမွဲသာ်ကီု၊ ဣလဵုဒှ်ဝတ်မိမရော '''ဟွံခိုဟ်ဆေဝ်ဒဝ်၊ ခိုဟ်စဝ်ထ္ၜးဏာ၊ ပညာကဵုကတ်၊ ဝတ်နွံထပ်တဲ၊ အာဲပြဲဇိုန်ဂၠိ၊ ဝတ်မသုန်စိ၊ တဴလျိုၚ်မိမရောၚ်''' အတိုၚ်ဝတ်မိမနွံသာ်ဝွံတုဲ ကောန်ဇာတ်ဇကုစိုပ်ကၠုၚ်အဝဲမ္ဂး '''ပြေၚ်ကဵုဗဵုစဴ ပြေၚ်ကဵုဗဵုစေက်''' ဂလာန်ညးမဟီုလဝ်နွံကၠုၚ်သာ်ဂှ်ရ ယဝ်ဒှ်ကောန်တြုံမ္ဂး၊ ဟွံကေၚ်ပ္တိုန်လဝ်ပယျၚ်မ္ဂး အၚ်္ဂမၞိဟ်တြုံဟွံဍိုက်ပေၚ်ဏီ၊ ညးဇၞော်တံဟီုစွံလဝ်ရ၊ ဂကူမန်ပိုဲ ပ္ဍဲမပ္တိုန်ပယျၚ် နူခေတ်ကၠာတေံဒဵုလၟုဟ် ညးတံၜလဝ်ထၟဒ္စိတ်(ဝါ)ပ္တိုန်လဝ်ကဵုသိဒ္ဓိ၊ တၚ်ကဵုခါန်အ္စာတုဲရ၊ ကာလဂှ်ဟေၚ် ပ္တဴကဵုသ္ၚိကၟိန်အိုတ်ရ၊ ယဝ်ကောန်ဗြဴမ္ဂး အာယုက်ပေၚ်စှ်ဒ္စာံသၞာံတုဲ သီုမထတ်ယုက်ဒၟံၚ်မ္ဂး မိမတံသွက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် သၠးအခေါၚ်အိုတ်ရ၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံလေဝ် ညးမွဲကဵုမွဲ သွက်ဂွံဆက်ဒါန်မာန်ဂှ် နဲနွံပိသာ်ရ။

၁။ နပၟိက်စိုတ်သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံတုပ်သၟဟ်ဂှ် မွဲသာ်။

၂။ နအခေါၚ်ကလုတ်ဗြဴခိုဟ်ဂှ် မွဲသာ်။

၃။ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်မိမတံအာသၟာန်ကေတ်ဂှ် မွဲသာ်။


ဆဂးဂှ် ဆန္ဒသၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံဟၟဲမ္ဂး၊ မိမတံစဳရေၚ်ပြုပြေၚ်စ ဟၟဲသက်က်ရ၊ ယြဴသၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲမွဲ နွံပၟိက်မိက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်မ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာ မ္ဒးလဴပူစကဵုမိမၜါရ၊ မိမတံလေဝ် သ္ၚဳရံၚ်အခိုက်ပြဝေဏဳမန် ပ္ဍဲကောန်မွဲမိ မွဲသၞာံၜါကာ ပ္ဍဲမွဲသၞာံဂှ် ကာမ္ၚဵုၜါဝါဟွံပ္တုဲရ၊ ယဝ်နွံပၟိက်မ္ဂး ပ္ဍဲမွဲတ္ၚဲဂှ်ဟေၚ် ပ္တုဲၜါကာမာန်ရ၊ ရဴသာ်ဝွံ သ္ၚဳဂၠိပ်ရံၚ်တုဲ အတိုၚ်အရေဝ်မန်ပိုဲဟီုလဝ် '''ဂအဟ်ဒးသၟာန် ဂမာန်ဒးသၟုက်'''ဂှ်ကီုရ၊ မိမလ္ပာ်သၟတ်တြုံတံပၠန်လေဝ် ဒဒှ်ရလၟောၚ်ဂအဟ်ဇကုဂှ် မ္ဒးစံၜတ်ဒ္ဂေတ် ပွမဍိုက်ပေၚ်-ဟွံဍိုက်ပေၚ် ကဵုကွတ်ဗြဴမလေပ်ထေက် မပ္တံကဵုတုတ်တုတ်၊ တာန်သ္ကဝ်၊ ဇိၚ်စပ်၊ သီဒက်၊ တောမ်တိုပ်၊ ဆက်ဆောံတံဂှ်ကီု၊ မဗဳဇဂကူတံဂှ်ကီု၊ ပွဟွံဒှ်မွဲကလော်၊ ပွဟွံလၞၚ်တၞၚ်ကလော်တံဂှ်ကီု၊ သ္ၚဳဂၠိပ်စံၜတ်တုဲ သွက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် မိမတံတုပ်သၟဟ်စိုတ်မ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဗလးဏာမၞိဟ်ဗြဴပိ ညးမၞုံကဵုဆောဖွက်တံ သွက်ဂွံအာသၟာန်သၟုက် လၟောၚ်ဂအဟ်ဂှ်ရ၊ လ္ပာ်သၟတ်ဗြဴတေံပၠန်လေဝ် နဲဏံကီုရ၊ ရုဲစှ်ကေတ်မၞိဟ်ဗြဴပိ ညးမၞုံကဵုဆောဖွက်တုဲ သကဵုစံၜတ်ဒဒှ်ရ၊ လၟောၚ်ဂမာန်ဇကု ဍိုက်ပေၚ်-ဟွံဍိုက်ပေၚ်ကဵုအၚ်္ဂမၞိဟ်တြုံ ပွမပ္တံကဵုဒ္ဂေတ်ပွ၊ ဝတ်တြုံ၊ ကွတ်တြုံပွသဇိုၚ်ကဵုမလေပ်ထေက်၊ ဒဒှ်ရဇိက်ဗ္ၚ၊ ဍိုက်ဂၠုၚ်၊ တာန်န၊ တာန်တိုၚ်၊ ကၠံက်တံဂှ်ကီု၊ ဒုၚ်တာလျိုၚ်သ္ၚိဌာန်၊ မာန်-ဟွံမာန်တံဂှ် မ္ဒးသ္ၚဳဂၠိပ်သၟာန်သၟုက် ဗွဲမချိုတ်ပၠိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲကေၚ်ကာဏံ ရုပ်သာ်ဒြပ်ရတ်တံဂှ် ညးဟွံပဂရုအိုတ်ရ။


ညးဇၞော်ၜါလ္ပာ်ဂှ် သၟာန်သၟုက်ခၠေဝ်သှ်တုဲ ယဝ်ရညဳသၟဟ်တုပ်စိုတ်မ္ဂး ရုဲစှ်တ္ၚဲ မွဲတ္ၚဲဒဒှ်ရ၊ တ္ၚဲဗၠးၜး၊ တ္ၚဲပြဲ၊ တ္ၚဲခိုဟ်တုဲ၊ ဝေၚ်ပါဲတ္ၚဲနဲရိုတ်တဒ္ဓိုတ်၊ ဒဿကြိုတ်၊ မြိုတ်ကျု၊ ပြာဗ္ဗဒါ၊ ဗဳလာ၊ ကာကာပ်တံဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဗၠးဒုဟ်၊ တ္ၚဲမံက်ဂတဝ်တံဂှ် ယဝ်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုမ္ဂး ခိုဟ်သန်ကွေံရ သ္ဂးလဝ်ရောၚ်၊ ရုဲစှ်တ္ၚဲတုဲ မ္ဒးရုဲကေတ်ညးဇၞော်မၞုံကဵုဆောဖွက်၊ မဂွံပ္တုဲကၠုၚ်လဝ်ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ၊ ပ္ဍဲကာလပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တေံ ညးမၞုံကဵုဗဟုသုတ ပ္ဍဲအရာကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ သွက်ဂွံဖန်ဖက်သၟာန်သှ်ကီု၊ သွက်ဂွံပလံၚ်သၟတ်ဗၠာဲဂှ်လေဝ် လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ရုဲကေတ်သၟတ်ဗၠာဲတံလေဝ်နွံကီု၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ရုဲစှ်ကေတ်လဝ် ညးမၞုံကဵုဆောဖွက်၊ သွက်ဂွံပလံၚ်သၟတ်ဗၠာဲဂှ်ကီု၊ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာတံဂှ်ကီု၊ မ္ဒးမူလဝ်နကဵုၜံက်မွဲမွဲတၞုၚ် ပလဝ်စၟတ်သမ္တီအိုတ်ရ။


မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂးဂှ် နွံၜါသာ်ရ၊ မ္ၚဵုအာဝါဟမွဲ၊ မ္ၚဵုဝိဝါဟမွဲ၊ မ္ၚဵုအာဝါဟမ္ဂးဝွံ သၟတ်ဗြဴဂှ် ဂ္ညိဂ္ညာတ်ကေတ် အလၚ်္ကာရတုဲ ယိုက်ယဵုရေၚ်တၠုၚ်ဏာ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာစဳရေၚ်ပြုပြေၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်တြုံဂှ် ဒှ်မ္ၚဵုအာဝါဟရ၊ မ္ၚဵုဝိဝါဟမ္ဂးဝွံ နူသၟတ်တြုံဏံ ယိုက်ယဵုရေၚ်တၠုၚ်ဏာ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာနာနာသာ် အာပြုပြေၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံဂှ် ဒှ်မ္ၚဵုဝိဝါဟရ၊ ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် မ္ၚဵုဝိဝါဟဟေၚ် ကဵုစဳရေၚ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကပေါတ်ကြိယာသ္ၚိဌာန် မပ္တံကဵုဖုန်-ဂၞဳ-သ္ကဝ်-ယာတ်-ပ္ၚာန်ပုၚ်ပ္ၚာန်သွ၊ ဒူ(ဘဳဒို) ဂအုပ်စုံ၊ ဩဍာ်၊ ထၟာဲတဲ၊ ဒ္ၚောဝ်၊ တၟံစၠန်၊ ကဠာ၊ ဒၞိက်ကၞဴတံဂှ်ကီု၊ သွက်ဂွံဗ္စဖျုၚ် ဒုၚ်တၠုၚ်ကဵုအာဟာရ ဘောဇိုန်နာနာသာ်တံဂှ်ကီု လ္ပာ်သၟတ်တြုံဏံ ဒးကေတ်တာလျိုၚ်၊ ဒးရာန်ပ္ကောံပ္ကေဝ်လဝ်အိုတ်ရ။


ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် သဘဴပ္တိုန်ဩန်ဂှ် ခေတ်ကၠာတေံ ၜိုန်အခိုက်သၞောဝ်ဟၟဲကီုလေဝ် သွက်ဂွံစၟတ်သစ္စရန်လဝ်တုဲ သၠာဲလစိန်၊ ပ္တိုန်ထဝ်၊ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ်လေဝ် နွံညိညကီုရ။


* တ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်


ယြဴသၟတ်ဗၠာဲမွဲ ယဝ်ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂး၊ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ကဵုပရိုၚ်ကဵုမသ နာံမြိုၚ် ကလော ကောဒေံတံအိုတ်ရ၊ ကလောကောဒေံတံ တၟုယ်တံကၠာဟွံစိုပ် တ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်ဂှ် ကၠုၚ်ကောံပ္ဍဲသ္ၚိတုဲ ရီုဗၚ်ပလေဝ်ပလေတ်ကၠောန်ၜိုတ်ကဵု မပ္တံဓုပ်တၟာဲ၊ နတိုၚ်၊ ဂအုပ်၊ မာဲသုတ်၊ ဖုန်-ဂၞဳ-သ္ကဝ်၊ ယာတ်ကၞဴ၊ ထၟာဲပုၚ်သွ၊ ဂအုပ်စုံ၊ သဗ္ဗအိုဿီုတံဂှ်ရ၊ နတိုၚ်ဟီုမ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲနမွဲမဂှ် တၞမ်သတ်ဗြဴကလုတ်မွဲတၞမ်၊ တၞမ်သတ်ကလုတ်မွဲတၞမ်၊ မိတ်ခၞေက်၊ မြေက်ခမိဟ်၊ လသိုန်ဗ္တာၚ်၊ ယာတ်ဍောတ်ထၟိမွဲ၊ ညးမစုတ်လဝ်ဂှ် ဒှ်နတိုၚ်မ္ဂးရ၊ ဂအုပ်မာဲသုတ်မ္ဂးဂှ်၊ ဒှ်ဂအုပ်ဇိုၚ်ပန် မၞုံကဵုဒကိုပ်ကေက်က်၊ ပ္ဍဲဂှ်စုတ်မာဲသုတ် မပ္တံကဵုၜံက် သတ် ကွာၚ်ၜဲတံဂှ် ဂွဳလဝ်ဗၞတ် ၅၊ ၇၊ ၉၊ ၁၃၊ ၁၇၊ ၂၅၊ ၅၁၊ အတိုၚ်မထေက်ကဵုဇြဟတ်ဇကု ဂွဳစုတ်လဝ်ပ္ဍဲဂအုပ်ဂှ် ဂအုပ်မာဲသုတ် ညးမကော်စရ၊ ဂွဳမာဲသုတ်တံဂှ် စုံညးဟွံစုတ်ရ၊ ဂအုပ်ဂှ် ညးဒက်ပူလဝ် နကဵုယာတ်ပရဳမွဲရ၊ သွက်ဂွံဗ္စဖျုၚ်သၞအာဟာရဘောဇိုန် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံ သွဗၞတ်ပိလၟာဲ၊ ကွာၚ်ၜဲယိုဟ်ၜန်တံဂှ်လေဝ် မ္ဒးစဳရေၚ်တောံတိုပ်လဝ်ကီုရ။


ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံလေဝ် မသ-နာံမြိုၚ် ညးမကၠုၚ်စိုပ်တံဂှ် မ္ဒးဒုၚ်တၟုယ်ဗ္စဖျုၚ်ပုၚ်သွတုဲ သဝ်တ္ၚဲဗ္တံဂှ် သွက်သ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံ ကၠောန်ကွာၚ်လံက်ချံၚ်တုဲ၊ ပလံၚ်ဏာကဵုသ္ၚိသၟတ်တြုံတေံရ။ တ္ၚဲကၠောန်မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ် အတိုၚ်ဒဒှ်ရုဲစှ်လဝ် တ္ၚဲခိုဟ်တ္ၚဲပြဲ တ္ၚဲမၞုံကဵုမ္ၚဵုမဒှ်ရ၊ နူဂယးပြဟ် အတိုၚ်ညးမဘိက်လဝ် မၞိဟ်ဇၞော်မၞုံကဵုဗဟုသုတ ပ္ဍဲအရာသၟာန်သှ်ကီု သၟတ်ဗၠာဲသၟတ်ဝုတ်တံဂှ်ကီု ကလောကောဒေံမသ နာံမြိုၚ်တံဂှ်ကီု သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုဝိဝါဟဂှ် ကၠုၚ်ကောံပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗၠာဲဂှ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံလေဝ် အတိုၚ်ညးမဘိက်လဝ် မၞိဟ်ဇၞော်မၞုံကဵုဗဟုသုတ ပ္ဍဲအရာသၟာန်သှ်ဂှ်ကီု၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ်ကီု ကလောကောဒေံမသ နာံမြိုၚ်တံဂှ်ကီု သွက်ဂွံဒုၚ်တၠုၚ်တၟုယ်တံဂှ် ကၠုၚ်ကောံဓရီုတုဲ ပလေဝ်ပလေတ် စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်လဝ် ဒၞာဲမပမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲကီု၊ ခဒမ်သ္တိက်ကီု၊ စၞအာဟာရဘောဇိုန်တံဂှ်ကီု၊ တောံတိုပ်လဝ်ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ရ။


သွက်ဂွံရေၚ်တၠုၚ်ပလံၚ်ဏာ သၟတ်ဗၠာဲကေုာံကပေါတ်ကြိယာတံဂှ် မၞိဟ်ဘိက်လဝ်စိုပ်ကောံအိုတ်တုဲမ္ဂး ညးမဒှ်အ္စာသၟာန်သှ်ဂှ် အာဂတ၊ ကြဴဂှ်မိမဝံသ ကြဴဂှ်မပ္တံကဵုဓုပ်နတိုၚ်၊ ညးဒှ်ကောန်ဂၠု ဟွံသေၚ် ကောန်ထဍဲ၊ ဟွံသေၚ်ကောန်ဒဒေံမွဲ၊ ယိုက်ယဵုဂအုပ်မာဲသုတ်၊ ကြဴဂှ်ဖုန်-ဂၞဳ-သ္ကဝ် သီုကပေါကြိယာဂမၠိုၚ် အတိုၚ်မစဳဇန်လဝ်ဂှ် ဗွဲလၟေၚ်ၚ် ယဵုယိုက်ဏာအိုတ်ရ၊ ကာလစိုပ်ဇရေၚ်သ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံ ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ကီု၊ ပ္ဍဲတိုန်သ္ၚိတၞိန်ကီု၊ ကာလတိိုန်စိုပ်လ္တူသ္ၚိကီု၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ရန်တၟံကဵုကောန်ဗြီုထပှ်တေံတုဲ ဟွံကဵုအခေါၚ်သွက်ဂွံလုပ်ပ္ဍဲသ္ၚိ၊ စဵုဒၞာကဵုဇုက်ဩန်ဇုက်ထဝ် ဟွံသေၚ် ဆက်တဲတုဲစဵုဒၞာအိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် မၞိဟ်လ္ပာ်သၟတ်ဗြဴတေံ ယဝ်သၟာန်မ္ဂး မၞိဟ်ဇၞော်လ္ပာ်သၟတ်ဗၠာဲဂှ် မ္ဒးသှ်ကဵုဗွဲမယေန်သၞာၚ်ရ၊ ယဝ်သှ်ဟွံမာန် ဗွဲမယေန်သၞာၚ်မ္ဂး အတိုၚ်ညးမစဵုဒၞာတံ မအာတ်တၟာဲဂှ် သ္ဒးကဵုရ၊ အတိုၚ်မၞိဟ်ဇၞော် လ္ပာ်သၟတ်ဗၠာဲဏံသၟာန်ဂှ် လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်တေံ သှ်ဟွံမာန်မ္ဂး ဆၜိုတ်ညးတံကဵုတၟာဲဂှ်သ္ဒးဒုၚ်တဲရ၊ ဃောသၟာန်သှ်ဂှ် မၞိဟ်လ္ၚဵုပွမဟီုပ္တိုန်စရာဲ ကောန်ဝုတ်ဗၠာဲတံလေဝ် နွံကီုရ၊ ဥပမာ လ္ပာ်သၟတ်တြုံ ပ္တိုန်စရာဲကဵုကောန်ဗၠာဲဂှ် ဒဒှ်ရကောန်ဗၠာဲပိုဲ ဒုန်ကၠံတၞုၚ် ဗာ်ထောံခြုၚ်ၚ်မာန်ရောၚ်၊ လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်တေံပၠန်လေဝ် ကောန်ဝုတ်ပိုဲဂှ် ဂၠိက်စှ်ဂတှ်ေ ဂၞိန်စှ်ဂတှ်ေ၊ တ္ၚဲဟွံပၠိုတ် တုတ်ပ္တုဲကဵုမာန်ရောၚ်၊ မပ္တံရဴသာ်ဝွံ ညးတံကြီုစလေဝ် နွံကီုရ၊ ကိစ္စသၟာန်သှ်ပ္ဍဲဂၠံၚ်ဍာန် သၟာန်အာသှ်အာ ထေက်ကဵု-ကဵုတၟာဲဂှ်ကဵုတုဲ ညးတံသၠးကဵုအခေါၚ် သွက်ဂွံတိုန်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ စိုပ်လ္တူသ္ၚိတုဲ ဂအုပ်မာသုတ်ဂှ် ယဝ်ရကောန်ဂၠုယဵုယိုက်နၚ်ဂှ် လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်ဏံ ကောန်ဂၠုဟေၚ် မ္ဒးဒုၚ်ကေတ်တဲတုဲ ကပေါတ်ကြိယာသဗ္ဗအိုဿီု စွံပ္တန်ဒၞာဲ ဗွဲမ္ဒးရးရ။


* '''ဗီုစဳရေၚ်အသေအဟာန် မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ'''

သ္ၚိမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဂတးစွံလဝ်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာသၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ပါ်စွံလဝ်ခဒမ် သွက်ဒုၚ်တၠုၚ်တၟုယ်၊ ခုမ်တၟုယ်တိက်၊ ခုမ်တၠသ္ၚိတိက်၊ ခဒမ်ကောန်တြုံတိက်ကဵုခဒမ်ကောန်ဗြဴတိက် ပါ်စွံလဝ်သာ်ဏံရ၊ ပ္ဍဲသ္ၚိခဒမ်အဒေါဝ် လ္ပာ်ဗၟံက်စဵုလဝ်ဒၞိက်တုဲ အဒေါဝ်ဂှ်ပြေၚ်စွံလဝ် ဓုပ်နတိုၚ်၊ ဂအုပ်၊ မာဲသုတ်၊ ဂြောပ်လဝ်ကဵုယာတ်ပရဳတံဂှ်ကီု၊ သၠိုၚ်ဍာ်မြမောဝ်မွဲမ၊ သၠိုၚ်ဗက သွက်ဂွံဗဂူဗြဲရတ် စုတ်လဝ်သၠုယ်မွဲမ၊ ညးတံစွံလဝ်ကီုရ၊ ပူရိဿာတ် ဂကောံသၟတ်တြုံဂှ်မွဲလ္ပာ် ပူရိဿာတ် ဂကောံသၟတ်ဗြဴဂှ်မွဲလ္ပာ် လုပ်ဂ္ဇံ ကေုာံ တွဳဝါရဂမၠိိုၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟဝ်ကျာကၠာတုဲ သၟတ်ဝုတ်ဂှ်လေဝ် တန်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲခဒမ်သ္တိက်တေံရ၊ ကာလပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ် ကောံသၟဟ်အိုတ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံကော်ပ္တိတ်နၚ် သၟတ်ဝုတ်သၟတ်ဗၠာဲတုဲ လ္ပာ်ပူရိဿာတ်ညးကဵုညး ကဵုဂ္ဇံဖျေံဒၞာဲတုဲအိုတ်မ္ဂး အ္စာသၟာန်သှ်တံ အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ်တေံဟေၚ် သၟာန်သှ်ဂတပူရိဿာတ်တံ ဗွဲမယေန်သၞာၚ်အိုတ်ရ။


၁။ '''လၚ်္ကာလ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴသၟာန်''' 


ယွံလေဝ်ညးပ္ညုၚ်၊ မူဍုၚ်မူကွာန်၊ မူသန္တာန်ကၠာ၊ မၞိဟ်လေဝ်ဂၠိုၚ်သန်၊ ဟွံတီနန္တာ၊ ကျိုၚ်ကျဝ်လဒု၊ သ္ဇုၚ်ကွုကြိယာ၊ ဗြဴကၟာဲတံသၟတ်၊ သီုဝုတ်ကညာ၊ ဗၠာဲသီုလထဴ၊ လဗြဴမွဲသာ၊ ညာတ်မုက္ခဝါ၊ သာယာအိန်ရဳ၊ မၞိဟ်တံဟွံပ္ညုၚ်၊ ကၠုၚ်သီုကျာ်ဩဳ၊ ဂအုပ်နသီုတိုၚ်၊ ခိုၚ်ခိုၚ်ဒ္ၚဳဒ္ၚဳ၊ ယိုက်ပ္တိုန်နၚ်ဆက်၊ ဗီုအိန်ဒက္ခဳ၊ တိုန်စိုပ်သ္ၚိပ္ညဳ၊ သ္ၚဳပၟိက်ကိစ္စ၊ ပိုဲဟွံတီကီု၊ ဟီုပဒည၊ ရိုဟ်ရိုဟ်တ္ၚဲအဵု၊ ဟွံဆဵုကွေံရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံပ္ညုၚ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်သ္ၚိဂျ၊ နွံအရေဝ်ဒးသၟာန်၊ ဂလာန်ညိည၊ တိုန်စိုပ်သ္ၚိကွေံ၊ ပိုဲဒးသၟာန်ရ၊ ချပ်ရံၚ်တော်ဆ၊ ခါရဟွံသၟာန်၊ ဒှ်မၞိဟ်ယုတ် ဟွံတီဂလာန်၊ ဟွံသေၚ်သွံရာန်၊ စိုပ်ကၠုၚ်ဌာန်ဏံ၊ ဟွံသေၚ်သၠာဲဂတး၊ ဂးဟာကလောတံ၊ နွံဂွံကဵုသ္ကဲ၊ ဟၟဲဂွံကလံ၊ ကၠုၚ်စိုပ်ဌာန်ဏံ၊ ပရၚ်နာဲတံတၟေၚ်၊ ဗီုပြၚ်စဳရေၚ်၊ ပိုဲထေၚ်ဟွံမှာ၊ ဟွံသေၚ်ဂၠာဲမိတ်ပြဝါ၊ ဓမ္မတာသတ်တံဟေၚ်၊ တိုန်ဂ္ဇံဒၟံၚ်ရေၚ်၊ တၟေၚ်သန်ပယောဂ၊ ဒါန်အတိက်ခါနွံ၊ ဂွံမံၚ်ကောံကီုရ၊ ဟိုတ်ပိုဲဟွံတီအဵု၊ ပရေၚ်ကုသဵုဒါန၊ ဟိုတ်ဂှ်သၟာန်သၟုက်၊ သုခဒက္ခာ၊ ဟီုတိုန်ညိရ၊ လပညှာတာ၊ ပိုဲသၠးအခေါၚ်၊ ညံၚ်ဍောၚ်ထာၚ်သွာ၊ ဒုဟ်ပါၚ်ဟၟဲ၊ ပ္ဍဲပိုဲညးၜါ၊ တိုန်ဂ္ဇံမံၚ်၊ ညံၚ်ဗီုဒေဝါ၊ ရာၚ်ဆာဲဗြေဝ်ဗြော်၊ သီုဗော်ပြဝါ၊ စိုပ်ကောံလေဝ်ဇဳ၊ ညဳညဳသာသာ၊ တိုၚ်ပၟိက်စိုတ်၊ ဟိုတ်ဖဵုဍေံကၠာ၊ ဟီုညိလ္ပညှာ၊ ဟွံမှာရကလောဗြီု။


၁။ '''လၚ်္ကာလ္ပာ်မၞိဟ်တြုံသှ်''' 


ယွံလေဝ်ကလောဗြီု၊ စိုန်သ္ကီုသီုဉာဏ၊ ကျာ်တြဲတွံလဝ်၊ ဓဝ်ပြမတ္ထ၊ ကုသလာ အကုသလာ၊ ဓဝ်ၜါဂှ်ဒှ်မူလ၊ အကုသလာဍောၚ်ဓဝ်ဓမ္မ၊ ဟီုပျးသရကၠာ၊ အကုသဵုစိုတ်စှ်ၜါ၊ ပြာကတ်တဴဗိုန်က္ညန်၊ အကုသဵုစဵုတသိက်၊ မိက်ဂွံဆစှ်ပန်၊ အညသမာန်စှ်ပိ၊ ပါဠိနာဲသာဇန်၊ ပံၚ်ပ္ကောံသၟဟ်န်၊ ဇၟန်ဍောၚ်ဓမ္မ၊ လၟိဟ်ၜါစှော်ထပှ်၊ ဒှ်စၟတ်ဨကန္တ၊ ပ္ဍဲဓဝ်အကုသလ၊ ယဝ်ရမၚ်မွဲဟွံမာန်၊ ဍေံဒှ်ဂၠံၚ်အပါဲ၊ သာဲနူခြာနိဗ္ဗာန်၊ ကျာ်တြဲတိက္ခဉာဏ်၊ ဆာန်သတ်တိတ်တွံကဵု၊ ကုသလတုန်ဟေၚ်၊ ပရေၚ်ဓဝ်ကုသဵု၊ အရထသၟိက်တီအဵု၊ မဟာကုသဵုစိုတ်ဒ္စာံ၊ အညသမာန်စှ်အဵု၊ စေတသိက်စှ်ပိဗျာံ၊ သောဘဏၜါစှ်သုန်ဗဵု၊ စေတသိက်မအဵုလာံ၊ ပံၚ်ပ္ကောံတုဲသၟဟ်၊ ဟိုတ်ဒှ်ပိစှော်ဒ္စာံ၊ ပ္ဍဲဓဝ်တံဝွံဗျာံ၊ သတ္တံယာံရဒ္ဂေတ်၊ လၟုဟ်ဝွံဆတ္တဝ်၊ တိုၚ်ဓဝ်သမ္ဗုဒ္ဓ၊ ကောန်ဗၠာဲဍောတ်ပိုဲမွဲ၊ ပြဲသန်လက္ခဏာ၊ ဟိုတ်ဂွံသ္ပလဝ်၊ ဍောၚ်ဓဝ်ကုသလ၊ ပဌမအသၚ်္ခါရိက၊ သောဘဏပၠန်၊ ဂွံပ္တုဲလဝ်ပြဲ၊ ဘဝဂၠိၚ်သ္ၚောဲလောန်၊ ဓဝ်ကုသဵုဂှ်ပၠန်၊ ဖ္အောဝ်တဴပ္ဍဲခန္ဓ၊ အာယုက် (---)ဂျ၊ ဟိုတ်ဒါနအောဝ်လဴ၊ စံၚ်ဗဂဵုတဴလျးပၠိုတ်၊ အိုတ်ပၟတ်စှ်မွဲဖဴ၊ အတိက်တေံဟာန်၊ ဟိုတ်ဒါဂွံဖက်နှဴ၊ ဇရေၚ်ဒေံဍောတ်ဗြဴ၊ သၟိက်ဂွံသှ်ပ္တဴစိုတ်၊ သၟိက်ဂွံကၠောန်ၜိုတ်၊ အိုတ်သဗ္ဗကေၚ်ကာ၊ ဟိုတ်ဂှ်ကၠုၚ်စိုပ်သ္ကာန်၊ သ္ၚိဌာန်နာဲတံကၠာ၊ ဟီုပ္တီသီုညှာတာ၊ ဟွံမှာရကလောဗြီု။


၂။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴသၟာန်'''


ယွံလေဝ်ကလောတံ၊ ဗိုန်ဇၟံပညာ၊ နာဲတံကလၚ်၊ ပၚ်မှိၚ်သောတာ၊ တၟံဘူဝတ်၊ သတ်အနန္တာ၊ ပူဂဵုတံကၠာ၊ ပြေၚ်ဝိဝါဟ၊ ပရေၚ်ကဝ်ဂှ်၊ ကဵုဍေံဒှ်ရ၊ ကောန်ပိုဲတုန်သၟတ်၊ ရတ်အနဂ္ဃ၊ ထဝ်ဇမ္ဗူနတ်၊ ဝုတ်ကညာရ၊ ပိုဲပ္ကၚ်ရၚ်၊ မၚ်မွဲလဝ်ပၠ၊ ကောန်မၞတံရ၊ သၟိက်ပဂမာန််၊ ကောန်တြုံမ္ၚဵုထၟိက်၊ သၟိက်ဆက်နိဒါန်၊ နွံမွဲဂလာန်၊ ပိုဲသၟာန်စမ်ရ၊ ကောန်မၞးတံဆာဲ၊ မၚ်ဗၠာဲရုပ္ပ၊ အနန္တဂုဏ်၊ မသုန်ဌာန၊ ဂုဏ်ကျာ်ဓရ်သၚ်၊ ဂဵုခၠၚ်က္ဍၚ်ပြ၊ ဂုဏ်မိမကီု၊ သီုဂုဏ်အ္စာရ၊ ဂုဏ်ဒေဝတဴ၊ ဂုဏ်ကလောဝံသ၊ ဂုဏ်အိန်ဗြီုကီု၊ မသ္တီုတေဇ၊ ကတညုတ၊ ကတဝါဒဳ၊ ဂုဏ်တံဝွံပ္ညဳ၊ ဒ္ၚဳတီကီုဟာ၊ ပ္ဍဲလိုက်ဝွံအဵု၊ ပူဂဵုစှ်ၜါ၊ ပူဂဵုလဵုနာဲတံမဒှ်၊ ဟီုပြဟ်ပကဵုမှာ၊ မန်ပိဘာသာ၊ မန်လဵုမအာဒှ်၊ ခေတ္တပိဂှ်၊ ဟီုတွံညိကလော၊ ဟီုဒးရောၚ်ပိုဲတက်ဆော၊ ဟီုဟွံဒးအဴ၊ ကလေၚ်စဴသ္ၚိ၊ လုပ်ဂ္ဇံမံၚ်အဒေါဝ်ညး၊ ဟီုကဵုဂွံဒးညိ၊ ဟီုဟွံဒးဒှ်ဒိဌိ၊ ပူဂဵုဟွံတီပိၜါ၊ ပူဂဵုဟွံတီသာသနာ၊ ချိုတ်တုဲဒးအာအပါဲ၊ ဟီုဒးရောၚ်၊ ကောန်ဝုတ်ပိုဲဇိုန်ကွာဲ၊ ထပ်တဲကဵုနာဲတံရ၊ ဟီုဒးရောၚ်၊ ပိုဲကဵုပုၚ်သွ၊ ဟီုဟွံဒးကဵုဂွံစဴအာ၊ စကၟာဲတိတ်ပအာစာ၊ လုပ်ဂ္ဇံမံၚ်အကြာညး၊ ညံၚ်ဟွံဂွံကဵုဗၠေတ်သ္အး၊ ဟီုထ္ၜးညိကလောဗြီု။


၂။ '''လ္ပာ်သၟတ်တြုံသှ်'''


ယွံလေဝ်တၠသ္ၚိ ဇာတိတၞောဝ်ဗြီု။ သၟာန်နွံတဴကီု၊ ပိုဲဒးဟီုရ၊ ပ္တံပါရမဳကၠာ၊ နာနာဘဝ၊ ဟိုတ်ကုသဵုနွံ၊ စိုပ်ဘုံဝွံရ၊ ဘုံဝွံပြဲဟာန်၊ ဂၠံၚ်ဍာန်သဗ္ဗ၊ လောကုတ္တဵုကီု၊ သီုလောကဳပၠ၊ ကလောန်ၜါသာ်ပြဲ၊ မွဲဟွံဒည၊ အဲဟီုကဵုရ၊ နာဲတံကလၚ်ကၠာ၊ ကြီုဂုဏ်ပညာ၊ ပြာထာနဲကဲ၊ ဂုဏ်ကျာ်ဒ္စိတ်ပြဲ၊ ကဲဂုဏ်ဓဝ်တြဴ၊ ဂုဏ်သၚ်ဒ္စိတ်အဴ၊ နဲယျစဴဟီု၊ စတုတ္ထၛာန်ပ္ဍုန်၊ ဟီုလဝ်ပ္ဍဲဂုဏ်ဗြီု၊ ဂုဏ်ကလောထပှ်ကီု၊ ဂုဏ်အိန်ဟီုလဝ်မသုန်။ ကောန်ဍောတ်ဗၠာဲပိုဲတုန်၊ တီဂုဏ်တံဂှ်ကၠာ၊ ပ္ဍဲလိုက်ဝွံအဵု၊ ပူဂဵုနွံစှ်ၜါ၊ ပ္ဍဲဒ္စိတ်ဟိုတ်ဂှ်၊ ပိုဲစဴနှဴကၠာ၊ မန်ပိဘာသာ၊ အာဒှ်မည၊ ပၞောဝ်ခေတ္တပိ၊ ဇာတိခေတ္တ၊ လၟောၚ်လောကကီု၊ ဂတဟီုအာ၊ ညးချူတခဳ၊ ဝဍ္ဎပဳမြာ၊ ရာဇာဝတ်လေဝ်၊ ဗေဒၚ်ဟောရာ၊ ဇိက်ဗ္ၚတောမ်ၜဵု၊ တဵဵုကၠံသွံဖျာ၊ ဍိုက်ၜၚ်ဆၚ်ဍာ်၊ လၟာ်လက်ရာ၊ ချူကှ်ေဇိၚ်တပ်၊ တာန်စပ်ညဳသာ၊ ပ္ဍဲကတ်ပညာ၊ ဂၠိုၚ်ပကာရ၊ ကွတ်တြုံတံသ္ဍာံ၊ စှ်ဒ္စာံဂှ်ပၠ၊ ကောန်ဗၠာဲပိုဲသ္တိုတ်၊ လေပ်အိုတ်သဗ္ဗ၊ ပူဂဵုဂှ်ရ၊ စဟွံဒးဂွိၚ်၊ ကဵုသိုက်သၠိၚ်၊ လဗိၚ်သုခ၊ ထပ်တဲဇိုန်ကဵု၊ တွဵုမိကဵုမ၊ သွက်ဂွံဒှ်သဇိုၚ်၊ ဂိုၚ်ကေတ်ညိရ၊ ဂိုၚ်လဝ်ဂွံခိုဟ်စ၊ ဂိုၚ်ကေတ်ရကလောဗြီု။


၃။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴသၟာန်'''


ပ္ဍဲတ္ကံကြေၚ်ထဝ်၊ အသဝ်က္ဍၚ်ပြ၊ တၞောဝ်ဒတောဝ်ကၠာ၊ မအာသမ္မတ၊ ကြဴနူဂှ်ဗျိၚ်၊ သၟိၚ်ရောဇ၊ ကောန်ညးဂှ်အဴ၊ ဝရရောဇ၊ သၟိၚ်မွဲပၠန်ကလျာဏ၊ ဝရထပ်စုတ်၊ ခုတ်သာ်ဂှ်ပၠ၊ မန္ဓာတ်ၜါဆော၊ ဥပေါသထ၊ ဝရတံဒုၚ်၊ ကၞုၚ်တုပ်ပၠ၊ ဒှ်ကောန်ညးရ၊ ဥပထပ်စုတ်၊ ခုတ်နာမပၠ၊ စှ်မွဲဒတောဝ်၊ တၞောဝ်မူလ၊ မအံက်ကဵုကောန်၊ ပိုၚ်နန်ဝံသ၊ ဟွံလီုကၠိခ္ဍက်၊ ဆက်ကၠုၚ်ဂတ၊ နွံကဵုမ္ၚဵု၊ ဒဵုဩက္ကာက၊ ဥက္ကရေဇ်ကီု၊ ဟီုဂးစရ၊ ဒ္စာံလက်ပၠန်၊ ပန်လ္ၚီတော်ဆ၊ ညးတံပြေၚ်ကၠုၚ်၊ ဒုၚ်ဝိဝါဟ၊ သၞက်ကရောဲအဵု၊ မ္ၚဵုမၚ်္ဂလ၊ ဒဵုစိုပ်သၟိၚ်ရော၊ သုဒ္ဓေါဒန၊ သိရိမာယာ၊ မာယာနာမ၊ ညးတံထပ်တဲ၊ ပ္ဍဲနန်ရာဇ၊ သ္အဳသ္အဳရိုၚ်ၚ်၊ ဝေၚ်ဂြိုၚ်ဟွံဇြ၊ မိပ်ဇြိပ်လောန်ရ၊ ပကၠုၚ်ကာမ္ၚဵု၊ ဂအုပ်ထဝ်သၟတ်၊ ရေၚ်မတ်လဟဵု၊ တုဲညးဂြောပ်ဂဒဵု၊ ကဵုယာတ်ကြာထဝ်၊ တုဲညးတံပံက်ဂိုၚ်၊ အတိုၚ်နူကဝ်၊ လၟုဟ်နာဲတံရ၊ ဗော်တၠဓဝ်၊ သတြုစ္ဍးသ္ၚောဲ၊ သၟိက်ဒှ်မွဲဓဝ်၊ ကြာဖဍာန်ဆက်၊ ဂွံဓနက်လဝ်၊ ယိုက်ဂၠေၚ်ဆတ္တဝ်၊ ဗွဝ်နွံၚုဟ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်လၟုဟ်ဒှ်သမ္ပတ္တိ၊ တေံသၟိၚ်တ္ၚဲစိ၊ အာဒိနူကဝ်၊ တဆိပ်လိုက်ဗိုန်၊ လိုန်တၟံဇာထဝ်၊ ဒးအခါပၠန်၊ စက်ပန်လေဝ်ဓဝ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်သ္ၚိသၟတ်၊ ဝုတ်ပစဲကဝ်၊ ပံက်ညိရဂွံဗဵုဒ္ၚောဝ်၊ ဒေါဝ်ညးဂမၠိုၚ်ရ ကလောဗြီု။


၃။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်တြုံသှ်'''


ဂအုပ်ထဝ်ဂၠိုၚ် သီုနတိုၚ်ကၠာ ဗြဴဝုတ်ကညာ အာသီုကျာ်ဩဳ ဂၠောဲဖ္ဍောဲဆက် ယိုက်ဗက်လွဳ ပ္ဍဲကဵုတိထဳ နာဍဳမပြဲ ပ္ၚောံညံၚ်စိုပ် ဗဒိုပ်နာဲအဲ သၟိၚ်ကၚ်ပဝဲ မွဲတဲဆေဝ်တာ ပိတန်သေၚ်ဟာ တိတ်ဒၞာလတ် အရက်စာၚ်အဴ ဗြာတ်က္ၜဴဩန်ထဝ် ဒးတိတ်ကွာဲလဝ် ကၚ်ထဝ်ဒါန ဟွံရောံဒည ဟွံလဇခြာ နူဂှ်တုန်ကၠာ အာစိုပ်မုက်သ္ၚိ ပ္ဍဲက္ဍိုပ်တၞိန်စိ ရပ်ရိအေန်ဂါဲ ပန်တန်ပၠန်ကွေံ ဒးဖျေံကၟာဲ သၟာန်သၟုက်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ကၚ်နာဲရုပ်ထဝ် ပရေၚ်သံသာ ဓမ္မတာကဝ် ညးတံစွံလဝ် ဆက်က္ဍဝ်ကၠုၚ်ရ ဂအုပ်ကၟာဲမ္ၚဵု တွဵုမၚ်္ဂလ ကၠုၚ်ဇိုန်ကွာဲရ ကဵုတၠသ္ၚိပၠန် နူကဝ်မတန် ဖန်ဖက်စဳရေၚ် သမ္မတဟေၚ် ညးပြုပြေၚ်လဝ် ဂကူကၠံမွဲ ပ္ဍဲဘဒြကဝ် ပ္ညပ်တဴစွံလဝ် အသဝ်က္ဍၚ်ပြ နူကဵုဒတောဝ် တၞောဝ်ဩက္ကာက ဒဵုမစိုပ်ကၠုၚ် ဍုၚ်ကပ္ပဳလ သုဒ္ဓေါဒနသဳရိမာယာ ထပ်ကဵုတဲသၟဟ် ဒယှ်ပြာထာ နဲသာ်ဝွံကၠာ သ္ပဗက်အာဟေၚ် အတိုၚ်လၟေၚ် ပရေၚ်နူကဝ် တြုံကဵုဇံသဝ် ဗြဴလဝ်ဖလုၚ်(သၠုၚ်)ဗီုဍေံဒှ်ကၠုၚ် ဍုၚ်ကွာန်တမၠာ ဂအုပ်ထဝ်ကီု သီုနတိုၚ်ကၠာ ယာတ်ပါန်သာခါ ဟွံမှာဂြောပ်လဝ် ပူဂဵုသာ်လဵု ညးတွဵုလဝ် ထေက်ကဵုဂွံပံက် ဂၠံက်ယာတ်ရုပ်ထဝ် တိုၚ်ပရေၚ်ကဝ် အံသဝ်ပြာထာ နူသွတ်ဒဵုဇၞော် ဒုဟ်ဟွံပြံက်ဖာ ဗြဴဗြဴမွဲဟေၚ် ပေၚ်လကျန်ကၠာ ထမိက်မသုန် ဂုဏ်တြဴမှာ ဗီုဝိသာခါ နွံကၠာကျာ်ဩဳ တြဴစှော်ပန် လကျန်ဗြဴဇဳ ဗြဴသာ်ဂှ်ပ္ညဳ နွံဣန်ရဳပန် ဂပ်ဝ်ပံက်ပၠန် ဗ္စန်ပါၚ်အ္စာ နူတက္ကသိုလ်ကၠာ ပြာထာလဝ်ရောၚ်။


၄။ '''လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်သၟာန်''' 


ယွံကလောပိုဲ ဟိုဲညးဂမၠိုၚ် ပြာပ်ကၠုၚ်စိုပ်ဂွိုၚ် ရိုၚ်ၚ်အဳသ္အဳ ကၠုၚ်စိုပ်လၟုဟ်ကီု သီုကဵုကျာ်ဩဳ အခါဒှ်ပၠန် စက်ပန်လေဝ်ညဳ ပ္ဍဲကဵုကိထဳ ညဳသာကီုရ ပိုဲက္တဵုဗဒှ်အဵု မ္ၚဵုမၚ်္ဂလ ပ္ဍဲသၟတ်ၜါဂှ် ကဵုဂွံခိုဟ်စ ကဵုစေန်ဆက်အာ နာနာဘဝ ကဵုဍိုက်ပေၚ်သၟတ် ယဿဘောဂ ဟိုတ်အသံကၠာ မဟာသမ္မတ ပိုဲယဵုဒုၚ်ရ နဓဝ်ပညာ ကဵုဍိုက်ပေၚ်ညိ သ္တိပမှာ ဟွံဍိုက်ပေၚ်ဗိုန် ပိုန်ဟာန်ယုတ်မာ ဒးစရဲပၠန် ဗ္စန်အ္စာ ဗြဴယုတ်မာ ပကဵုပါမြိ ဟွံသေၚ်ပွံၚ် ပကဵုပံၚ်ညိ ယြဴဗြဴမွဲ ဗွဲမယုတ္တိ မုသာထၟုန် ဍိုက်ဍုန်တြုံသ္ၚိ လၞုဟ်တဴဒမၠိ ဒရီုသ္ၚိသ္အာၚ် ကာတ်သာဲရမျာၚ် ပါၚ်တြၚ်သၟုက်ကျောဝ် လုပ်ကဵုလဗၚ် ဆၚ်တိတ္ၚဲသဝ် ကရောတ်သအဝ် လဝ်စိုတ်သာဍာ စကၠာတိက််ကၠာ တိက်ကၠာၚုဟ်ကြဴ ဒ္ဂေတ်မယုတ် ပဋိပတ်ဗြဴ မုက်ဟွံလာၚ်အဴ ကြောသ္ၚုတောံပုၚ် ခါတ်ဂၞိန်သၠုၚ်ၚ် ကဆံၚ်ကၠုၚ်အာ ကၠတ်စိုတ်တြုံကီု ဟီုဟွံညှာတာ ဒ္ဂေတ်ယုတ်မာ ဝွံဗြဴပါပ ဗြဴသာ်ဂှ်ရ ပကဵုပံၚ်ညိ ဂုဏ်မိဂုဏ်မ ရတ်ပိပြကာ ထၟိက်မသုန် ဂုဏ်တြဴမာ ဟီုဟွံဒးရ တိတ်ပအ္စာ ဒးစရဲသၟတ် ပိုန်ဟာန်ယုတ်မာ ချိုတ်နူဝွံကွေံ ဒးနရက်ကၠာ ဒဒိုက်ရောသာ ချိုတ်အာဂွံဖဵု ဗ္ကန်အ္စာပ္ညုၚ် နူဍုၚ်တက္ကသဵု ဟီုဟွံဒးအဵု ပကဵုပံၚ်ညိ ညံၚ်ဂွံဗၠးဗယိ ပံၚ်ညိရကလောတံ။


၄။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်တြုံသှ်'''


(က) ထၟိက်မသုန်၊ ဂုဏ်တြဴဂှ်၊ ဟီုတွံကဵုရ၊

ပ္ဍဲကဵုလောက၊ ဗြဴတံသီုဖအိုတ်၊ သမ္တီအိုတ်ညိ၊

တ္ၚဲယးလာၚ်မုက်၊ ဂြးသော်တုဲကီု၊ သီုကြိယာပိ၊

ဂပ်ဝ်စှ်ေတိ၊ အာသ္ၚိညးသွံ၊ ဂွံထၟိက်မွဲရ။


(ခ) ဂ္ဇံသိပ်ထဴ၊ ဝဴဖဴဟွံဟီု၊ စီုမဍိုန်ဒ္ၚဳ၊

ဟီုသီုကျာ်ဩဳ၊ ပ္ဍဲလောကဳပျး၊ ဂးရထၟိက်ၜါ၊

မြမောဝ်ဗဗိုဟ်၊ စရှ်ဝက်ပ္ကဴ၊ ဗြဴသိုက္ခမာ။

ၜးကေတ်ကြိယာ၊ သာသာဂါံကွာ်၊ ဝွံထၟိက်ပိညိ၊


(ဂ) တြုံသ္ၚိယဲအာ၊ လွဳပရာတဴ၊ ပညံၚ်ရာမ၊

ယဝ်ဂွံစၞ၊ ညံၚ်မလဝ်စိုတ်၊ ဟွံဝိုတ်စွံလဝ်၊

ဂွံထၟိက်ဂေါဝ်၊ ပန်သၞောဝ်ဝွံပၠန်၊ နွံရတမ္ညဝ်၊

ကာလတိက်ကျဝ်၊ ကြောလဝ်ဇိုၚ်သ္အး၊ တွံလးဒၟံၚ်ပၠ၊


(ဃ) မသုန်ဂၠံၚ်ဝွံ၊ ပြုပြေၚ်ဒၟံၚ်အဴ၊ ဗြဴတုပ်ရဴမိ၊

ယိုက်ဂုဏ်တုဲစိ၊ မိကဵုမကျဝ်၊ ကျာ်ဓဝ်သၚ်သၟဟ်၊

ရတ်ပိပြကာ၊ သီုဂုဏ်အ္စာကီု၊ သီုတၠသ္ၚိဂှ်၊

သၟိၚ်မွဲဗြဴမွဲ၊ ခမဳမွဲစိ၊ ညးပိဝွံရ၊


မၞုံဣန်ရဳပၠ၊ သ္ပဓဝ်ခန္တဳ၊ လွဳပါရမဳ၊

ပ္ဍဲလိုက်ဝွံစိ၊ ညးပိဝွံပၠ၊ တၠကျာ်ဩဳ၊

မၞုံပါရမဳ၊ ကျာ်ဩဳလောက၊ ပ္ဍဲညးပိရ၊

ဓဝ်ကုသလ၊ ၜိုန်ဟွံပသ္တိုတ်၊ ချိုတ်ဂွံစဴသွဝ်။ ရဴဝွံညးတံသၟာန်သှ်တုဲမ္ဂး သ္ပတဴမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ အခိုက်ကၞာသၞက်ကရောဲမန်တြေံ နွံစှ်ပြကာရ။


၁။ ပွမသၞက်ကရောဲ လၜက်ယာတ် ပ္ဍဲဇုက်တေၚ်မ္ဂးဂှ် သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴၜါတၠတံဂှ် ဟွံဒးတိတ်ကလံ ညးဇၞော်တံ အဒေါဝ်ပူရိဿာတ် ဘာသာဇကု ဇကုမဒၟံၚ်တဴဗွဲမသၠးပွးတုဲ ဇုက်တေၚ်မၞုံတဴ ပ္ဍဲခဒမ်သၟတ်ဗြဴဂှ် မပ္တံကဵု ယာတ်ဗွိုက်လတက်သၟတ်တြုံဂှ် လၜက်စုတ်လဝ်တုဲ ပွမသၞက်ကရောဲဂှ်မွဲ။


၂။ ပွမသၞက်ကရောဲ စစၞမွဲ လဗံက်မွဲပ္ၚာန်ဂှ် ပုၚ် (ဟွံသေၚ်)ပလေၚ်ကွာၚ်ၜဲ လက်ဖက်တံဂှ် စုတ်လဝ်ပ္ဍဲလဗံက်ပ္ၚာန်တုဲ သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴညးၜါ စဟာပ်မွဲစွံတုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၃။ ပွမသၞက်ကရောဲ သၠာဲလစိန်မ္ဂးဂှ် လစိန်သၟတ်တြုံဂှ် ပအပ်ကဵုသၟတ်ဗြဴ လစိန်သၟတ်ဗြဴဂှ် ပအပ်ကဵုသၟတ်တြုံ သၠာဲဂတးကဵုသံက်လဝ်တုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၄။ ပွမသၞက်ကရောဲ ၜးသၠာဲယာတ်ဗဝိုက်မ္ဂးဂှ် သၟတ်တြုံဂှ် ပ္ဍဲမစိုပ်သ္ၚိသၟတ်ဗြဴ လ္ပာ်မသနာံမြိုၚ် သၟတ်ဗြဴမွဲက္ဍိုပ်တံဂှ် ဖုံဍာ်ကြာတ်ကြောသ္အးဇ္ၚးတုဲ ပ္တိတ်ကဵုယာတ်ဗွိုက်လတက်တၟိ ကဵုၜးသၠာဲတုဲ ပွမသၞက်ကရောဲဂှ်မွဲ။


၅။ မွမသၞက်ကရောဲထပ််တဲမ္ဂးဂှ် သ္ပာတဲသၟတ်ဗြဴဂှ် ပၠးဒုၚ်လဝ်တုဲ သ္ပာတဲမၞိဟ်တြုံဂှ် ကဵုထပ်စုတ်လ္တူဂှ်တုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။ (အဓိပ္ပါယ် ပွမသၞက်ကရောဲဝွံ ထဝ်ၜါဂတှ်ေ ညဴၚ်ရဴမစပ်ဂဟဵုမွဲဂတှ်ေဓဝ်ကီု ပၞောဝ်ကဵုၜါဇကု ကဵုဂွံဒှ်မွဲဇကုဓဝ်ညိ။ ၜါကရေက်ကဵုဂွံဒှ် မွဲကရေက်ဓဝ်ညိ၊ နကဵုစၟတ်သမ္တီဂှ် ပွမသၞက်ကရောဲသာ်ဝွံရ)။


၆။ ပွမသၞက်ကရောဲဓနက်ကံမ္ဂးဂှ် ဇုက်တောဝ််ဗၞတ်ပန်ဟတ် မွဲဇုက်ဂှ် သၠိုက်စုတ်ပ္ဍဲကံသၟတ်တြုံ သၟတ်ဗြဴၜါတၠဂှ်တုဲ ပွမသၞက်ကရောဲဂှ်မွဲ။


၇။ မွမသၞက်ကရောဲပူယာတ်မ္ဂးဂှ် ယာတ်ကဝါ မၞုံဗၞတ်အနာံၜါဟတ် ဇမၠိုၚ်တြဴဟတ် ပူဒက်စုတ်ညးၜါဂှ် မွဲစွံတုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၈။ ပွမသၞက်ကရောဲသၠိုက်ပ္ကဴမ္ဂးဂှ် သၟတ်တြုံဂှ်ပ္ကဴမွဲပး သၟတ်ဗြဴဂှ်ပ္ကဴမွဲပး ဗွဲကိုပ်ကၠာသၟတ်ဗြဴဂှ် သၠိုက်စုတ်ပးပ္ကဴ ပ္ဍဲကံသၟတ်တြုံတုဲ သၟတ်တြုံဂှ် ကလေၚ်သၠိုက်စုတ်ပးပ္ကဴ ပ္ဍဲကံသၟတ်ဗြဴဂှ် ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၉။ ပွမသၞက်ကရောဲ တုၚ်လဝ်တဲပ္ဍဲဍာ်မ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲဍာ်သၠိုၚ် မပ္တံကဵုသၠိုၚ်ထဝ် သၠိုၚ်ဩန်မွဲမွဲ တဲပုၚ်သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴ ၜါတၠတံဂှ် ကဵုတုၚ်လဝ်ပ္ဍဲဍာ်ဂှ်တုဲ ပွမသၞက်တြကရောဲဂှ်မွဲ။


၁၀။ ပွနသၞက်ကရောဲ စဝ်ဖျေံဍာ်ပ္ဍဲက္ဍိုပ်မ္ဂးဂှ် ကၞုသၚ် ဟွံသေၚ် ဍာ်သၠိုၚ် မပ္တံကဵုသၠိုၚ်ထဝ်သၠိုၚ်ဩန် စုတ်လဝ်ဍာ်မြမောဝ် ကေုာံ ရတ်ဒ္စိတ်သာ် တဵုစုတ်ပ္ကဴကြေၚ်တုဲမ္ဂး စဝ်စရိုဟ်ဖျေံနူလ္တူက္ဍိုပ် သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴၜါတၠ ဒှ်ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။

(ဣဝွံ ဒှ်ပွမသၞက်တဴကရောဲ စှ်ပြကာရ)


ပၞောဝ်စှ်ပြကာဂှ် နဲဂွံဗဗွဲကဵုကွေတ်ဝါဒ၊ ဘာသာ အလေံဂကူမန်၊ ဗုဒ္ဓဘာသာဂှ် ရုဲစှ်ကေတ်တုဲ မ္ဒးသၞက်ကရောဲတဴအိုတ်ရောၚ်၊ ဂတကောကဵုဒေံ မိကဵုကောန် ကောန်ဗြဴကဵုမ ဂတဒေါဝ်ပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲရံၚ်ပွမသၞက်ကရောဲ၊ မဗဗဗွဲထေက်ကြိုက်အိုတ် မယေန်သၞာၚ်အိုတ် မရာၚ်ဆာဲအိုတ်ဂှ် ရုဲစှ်ကေတ်တုဲ ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် သွက်ဂွံပစၟတ်သမ္တီဗွဲမဍာံပြ၊ ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်ဂှ် နကဵုဝိနဲပါဠိ ဗွဲသၟဝ်တေံဟေၚ် ဂပ်ဝ်သမ္တီအိုတ်ညိ။


ဩဒပတ္တကိနဳနာမဥဒကပတ္တံအာမသိတွာဝါသေတိ၊ ပါဠိဝိနဲပါရာဇိကဏ်၊ သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပိုဒ်၊ အရထတုန် ဩဒပတ္တကိနဳနာမ၊ ၚ်ယၟုမ္ဂး ဩဒပတ္တကိနဳ။ ဥဒကပတ္တံ၊ န်သၠိုၚ်မပေၚ်တဴနကဵုဍာ်။ အာမသိတွာ၊ ဇွိတ်သပေါတ်တုဲ ဝါသေတိ၊ ပ္ဍံကဵုဒၟံၚ်ရ။


'''ဩဒပတ္တကိနဳတဳ၊ ဥဘိန္နံဨကိဿာ ဥဒကပါတိယာဟတ္ထေ၊ ဟတာရေတွာ။ &quot;ဣဒံဥဒကံဝိယသံသဌာ အဘေဇ္ဇာဟောထာတိ&quot; ဝတွာပရိဂ္ဂဟိတာယ ဝေါဟာရနာမမေတံ၊ နိဒ္ဒေသေပိဿ၊ တာယသဟ ဥဒကပတ္တံအာမသိတွာ၊ တံဝါသေတဳတိ ဨဝမေတ္တော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ပွံက်သိက္ခာပိုဒ်ဂှ် ပါရဇိကဏ်အဌကထာ။'''


အရထတုန်- '''ဩဒပတ္တကိနဳတိဨတံနာမံ၊''' ၚ်ယၟုဩဒပတ္တကိနဳဂှ် '''ဥဘိန္နံ၊''' ဒဒက်ကဵုသၟတ်တြုံ သၟတ်ဗဴါဂမၠိုၚ်ၜါ၊ '''ဟတ္ထေ၊''' န်တဲဂမၠိုၚ်။ '''ဨကိဿာ၊''' ဍေံမဒှ်မွဲ။ '''ဥဒကပါတိယာ၊''' ပ္ဍဲသၠိုၚ်မပေၚ်တဴနကဵုဍာ်။ '''ဩတာရေတွာ၊''' ကဵုဖျေံဏာအိုတ်တုဲ။ '''တုမှေ၊''' ၚ်သၟတ်တံညးဂမၠိုၚ်။ '''ဣဒံဥဒကံ၊''' ၚ်ဍာ်ဝွံ။ '''သံသေဌံ၊''' ၚ်မနှဴရဴမွဲစွံ။ '''အဘေဇ္ဇံ၊''' ၚ်ဟွံဂွံပါ်ဒကးပြးဆာဲအာ။ '''ဟောတိဝိယ၊''' ညံၚ်ရဴမဒှ်တဴကီု။ '''တထာ၊''' တုပ်တဴညံၚ်ရဴဍာ်ပၠန် တန်တဴမွဲသၠိုၚ်ဂှ်ကီုရ။ '''သံသဌာ၊''' ၚ်မနှဴရဴမွဲစွံ။ '''အဘေဇ္ဇာ၊''' ၚ်ဟွံဂွံပါ်ဒကးပြးဆာဲအာ။ '''ဟောထ၊''' ဩဝ်ကဵုဒှ်အိုတ်ညိ။ '''ဣတိ၊''' ရဴဝွံ။ '''ဝတွာ၊''' သ္ဂးအိုတ်တုဲ။ '''ပရိဂ္ဂဟိတာယ၊''' ဍေံမဂပ်ဝ်မသီကေတ်အပိုၚ်။ '''ဣတ္ထဳယာ၊''' ဒဒက်တဴကဵုသၟတ်ဗြဴ။ '''ဝေါဟာရနာမံ၊''' ယၟုမဒှ်ဟိုတ်ဂပ်ဝ်ကော်ခဴစရ။ '''အဿ၊''' ဒဒက်တဴကဵုပိုဒ်မ္ဂး။ ဩဒပတ္တကိနဳဂှ်။ '''နိဒ္ဒေသေပိ၊''' ပ္ဍဲအရာမစၞောန်ထ္ၜးဗွဲတြးကီုလေဝ်။ '''တာယ၊''' ကေုာံသၟတ်ဗြဴဂှ်။ '''သဟ၊''' မွဲဟာန််။ '''ဥဒကပတ္တံ၊''' န်သၠိုၚ်မပေၚ်တဴနကဵုဍာ်။ '''အာမသိတွာ၊''' ဇွိတ်သပေါတ်တုဲ။ '''တံဣတ္ထိံ''' န်သၟတ်ဗြဴဂှ်။ '''ဝါသေတိ၊''' ပ္ဍံကဵုဒၟံၚ်ရ။ '''ဣတိဨဝံ၊''' ရဴသာ်ဝွံ။ '''အတ္တော၊''' န်အရထ။ '''ဝေဒိတဗ္ဗော၊''' စိုန်ဂပ်ဝ်သမ္တီ။ ပွမသၞက်တဴကရောဲအိုတ်ရ။


အဓိပ္ပါယ်ပ္ဍဲဍာ်မွဲသၠိုၚ် ဍေံမဒှ်မွဲဓဝ်ဂှ် စုတ်ဗပေၚ်လဝ်ပ္ကဴ ဍာ်မပြဲ တဲပုၚ်သၟတ်ၜါဂှ် ကဵုဖျေံစွံလဝ်တုဲ ညံၚ်ရဴဍာ်မၜိုဟ်ဂံက်ကီု၊ ကဵုဂွံၜိုဟ်ဩိုဟ်တဴညိ။ ညံၚ်ရဴပ္ကဴဝွံကီု ကဵုဂွံထတ်ယုက်တုဲ ရာၚ်ဆာဲဒၟံၚ်လၟိုန်ညိ တုပ်သၟဟ်ကဵုဍာ် ဟွံပြးဒကးအာဂှ် လ္ပကဵုပိုဲပြးဒကးအာတုဲ ကဵုဂွံတန်တဴ လုကဴမွဲအာယုက်ညိ။ ရဴဝွံ မဂွံဂိုၚ်ကေတ်နိမိတ်သၞဲ မဆာဲဒးရးတံဂှ်ရ၊ သၠိုၚ်မပ္တံကဵု ထဝ် ဩန် သၠုယ်သၠာ် ဓရိုတ် ဒါန်တံဂှ်ဂွံဖအိုတ်ရ၊ ရန်တၟံအာဓာန်ဂတ သွက်ညးၜါဂှ်တုဲ အ္စာမ္ၚဵုတံ ရာဒၞာမိက်ကဵုနာနာသာ်မာန်ရ၊ အ္စာလဵုတံဂှ် ဂါထာမပ္တံစိန္တာမဏိဂှ်လေဝ် ရာဒၞာကဵုအိုတ်ရ၊ ပၞောဝ်နဲဂမၠိုၚ် နဲပိုဲမန်ပွမက္ၜထၟထပှ်ဂှ် နွံမွဲသာ်ပၠန်ရ။


* '''ကဗျဗီုက္ၜထၟဓုပ်'''


၁။ ပြေၚ်ကောန်ထပ်တဲ၊ နဲယအ္စာ၊ ပမှာသတိ

ထၟမွဲစိ၊ နကြိဟီုဖ္ဍုန်၊ ပ္ဍဲဂုဏ်ကျာ်မွဲ၊

ကောန်ပိုဲကွေံကြာန်၊ ကဵုတီမာန်ညိ၊

ကဵုတိုန်စိုတ်လောဲ၊ ပ္ဍဲဂုဏ်ကျာ်ဂှ်၊ ပြဟ်ကဵုတီညိ၊


၂။ ထၟဒုတိယ၊ ဂုဏ်မိမကၠာ၊ ပိုၚ်ခြာအာဒိ၊

ဂိတုတ္ၚဲစိ၊ ၜါပၠန်ဂ္ညိဗ္ဂါ၊ လလောၚ်ကြာကတ်၊

ဓဝ်နာံရုပ်မာ၊ နွံၜါဒမၠိ၊ ဗွဲယုတ္တိသၟတ်

ကောန်ပိုဲဗိုန်ဗတ်၊ ပကဵုဆောတ်ပ္ကာန်၊ ကဵုဂြၚ်မာန်ညိ၊


၃။ ပိဋကတ်အဵု၊ ကဵုတိုန်မာန်ညိ၊ ထၟပိကၠာ၊

တဳဏိလောကာ၊ သၚ်္ခါရသၟဟ်၊ တဝှ်ဗောဓိ၊

ကဵုကောန်ပိုဲသ္ကိုတ်၊ ပ္တိုန်စိုတ်မာန်ကၠာ၊ ညာဏ်မှာမုနိ၊

တသိုက်သုခိ၊ လာဘိိမပြဲ၊ ကဵုလောဲသွာညိ။


၄။ ထၟပန်ကျဝ်၊ ဓရ်သစ္စပန်၊ ဟီုဗ္ဂန်နကြိ၊

နဓရ်ပန်ဂၠိ၊ ဓရ်သဳလပန်၊ ဟွံဂွံခၠန်မာ။

နုၚ်နိဓိပန်၊ ပကဵုခၠန်သ္ကဲ၊ မၞိက်ဗၠဲဒွါ၊

ကဵုကောန်ပိုဲမြာ၊ ပကဵုမှာခၠန်၊ ကဵုဗိုန်က္ညန်ညိ။


၅။ ထၟမသုန်၊ ဝိနဲမသုန်အဵု၊ ကဵုတဵုစိုတ်ညိ၊

မသုန်သာ်စိ၊ ခန္ဓဂ္ညိလဝ်၊ ဗွဝ်ကာယျော၊

ပိုန်ဟာန်ထဝ်ဩန်၊ ကဵုဗိုန်က္ညန်ပြဲ၊ ဗ္ဂဲသိလ္လော၊

ကောန်ပိုဲတန်ရော၊ ပ္ဍဲလောကဂှ်၊ ကဵုဂွံဒှ်ညိ၊


၆။ ထၟတြဴ၊ ပဌာန်တြဴဂှ်၊ တဝှ်ဗောဓိ၊

တြဴသာ်စိ၊ ဗွံယုတ္တိရော၊ ဒှ်ဂကူဓဝ်၊

ဖဿတရဴ၊ တိုၚ်သဘဴဂှ်၊ ကျာ်တြဲတွံလဝ်၊

ကဵုဂွံဇၞော်ပၟဝ်၊ အသဝ်မပြဲ၊ ပ္ဍဲကောန်ပိုဲညိ။


၇။ ထၟထပှ်၊ ရတ်ထပှ်မြာ၊ ကဵုသာဓာစိ၊

ဗောဇ္ၛၚ်္ဂဂ္ညိ၊ မုနိတွံလဝ်၊ ဓရ်အရဳပြဲ၊

လောကဳတိုန်ကီု၊ သီုလောကုတ္တဵု၊ ဟိုတ်ဖဵုၜါနဲ။

ကဵုတိုန်စိုပ်လောဲ၊ နဲကျာ်ဂမျိုၚ်၊ ဂတိုၚ်ခဳညိ။


ရဴသာ်ဝွံ ပ္တိုန်သိဒ္ဓိရာဒၞာမိက်ၜထၟ-၇-တုဲမ္ဂး၊ သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴတံညးၜါ ကလံကျာ်ဓရ်သၚ်မိမအ္စာ နော်နာဲတံတုဲ ဗ္ဂူဗြဲရတ်ရ၊ သွက်တၠသ္ၚိဌာန်တၟိတံ၊ ဂွံဒှ်တမ်ရိုဟ်ထဝ်ဩန်ဂှ်ရ၊ '''တြုံမွဲဒၠေၚ်ကီု - မိမွဲဣဝဵု''' ရန်ကဵုဂလာန်ဝွံတုဲ လ္ပာ်သၟတ်ဗြဴတံစုတ်ဩန်တမ် မွဲဒကေဝ်မ္ဂး လ္ပာ်သၟတ်တြုံတံ မ္ဒးစုတ်ဩန်တမ်ၜါဒကေဝ်ရောၚ်။ ဂအုၚ်မာဲသုတ် မဂြောပ်လဝ်ကဵုယာတ်ဍောတ်ဂှ်ပံက်တုဲ နကဵုတဲသၟတ်တြုံ ရပ်ဂအုပ်မာဲသုတ် ဇိုန်ကဵုမိမသၟတ်ဗြဴ နကဵုသၟတ်ဗြဴဇိုန်ကဵုမိမသၟတ်တြုံတုဲ၊ သၟေဟ်နူဂှ် ပရအ်ကဵုပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ်ရ၊ ကာလအပ်ခဒမ်သ္တိက်ဂှ် သၟတ်တြုံ သၟတ်ဗြဴ သီုညးပွဳပွူၜါၜါ ပ္ဍဲမလုပ်ခဒမ်သ္တိက်တေံ ရဲသၟတ်ဗြဴတံဂှ် စဵုဒၞာထံၚ်ကၚ်ကီု လ္ၚဵုလုပ်တိက်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒၞာဲသ္တိက်တုဲ အာတ်တဴတၟာဲလေဝ်နွံကီုရ၊ ကိစ္စသၞက်ကရောဲတုဲအိုတ်မ္ဂး ညးဗ္စပုၚ်ပရအ်ၜံက် ဒုၚ်တၟုယ်တုဲဒှ်အိုတ် ကာလပူရိဿာတ်သၟတ်တြုံတံ မစဴဂှ် ဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵု စၞအာဟာရမွဲခဝက် ၜံက်မွဲတၞုၚ် တၠသ္ၚိတံကဵုတၟာဲလေဝ် နွံကီုရ။ ကေၚ်ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲတုဲ ပေၚ်ထပှ်တ္ၚဲမ္ဂး ညးတၠသ္ၚိဌာန်ၜါဂှ် မ္ဒးအာကလံခမ်သဳသီုၜါလ္ပာ် ကေုာံ နော်နာဲညးဇၞော်တံအိုတ်ရ၊ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် အာကလံသီုကဵုပရေၚ်တၟာဲလေဝ်နွံကီုရ၊ ကာလကလံတုဲမ္ဂး ညးဇၞော်မဒုၚ်ကလံတံဂှ် သွက်ညးၜါဏံ ဂွံဒှ်တမ်အရာကလောန်အိုဿီုတုဲ ၜိုတ်ထေက်ကြိုက်ကဵုညးတံ ညးတံရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် နကဵုဩန် နကဵုကပေါတ်နာနာသာ်လေဝ် နွံကီုရ။


* '''ပွမသ္ပမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ မပ္တံကဵုဟိုတ်မွဲမွဲ'''


သၟတ်တြုံ သၟတ်ဗြဴတံညးၜါ၊ ဟိုတ်နူလုလောန်အာတုဲ တန်အာဂဝ်ဂၞဴမ္ဂး ယဝ်ပၟိက်နွံသွက်ဂွံပ္တုဲ ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲပၠန်ဂှ် ဗွဲကိုပ်ကၠာမ္ဒးအာကလံဗဴ သၠာဲနုၚ်ဗဴတုဲ သ္ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂွံကီုရ၊ ယဝ်ဟွံဂွံကလံမ္ဂး ညးတံဟွံသ္ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ၊ မွဲသာ်ပၠန် ကာလဗ္တံ ယြဴသၟတ်ဗၠာဲမွဲ။ တိုန်ဓရီုတက်ကျာ ဟီုအရေဝ်လ္တူသ္ၚိသၟတ်ဗြဴမွဲတုဲ မိမသၟတ်ဗြဴဂှ် ဒဗဒးတုဲ ရပ်ကေတ်စဳရေၚ်စကဵု ကောန်ဝုတ်လေဝ်နွံကီု၊ သၟတ်ဗြဴမွဲ ဗက်အာသၟတ်တြုံကီု၊ သာ်ဝွံ မိမနွံတာလျိုၚ်သီုၜါလ္ပာ်ဂှ် ကော်ဂွံညးဇၞော်မွဲၜါတုဲ အာလဴပူစအိုတ်ရ၊ တုဲညးတံရုဲစှ်ကေတ် တ္ၚဲခိုဟ်မွဲတ္ၚဲတုဲ ပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲလေဝ်နွံကီု၊ ဟွံသေၚ် ပွမပ္တုဲကေတ်ဗွဲခ္ဍန်လေဝ်နွံကီုရ။


* '''ပွမပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဗွဲခ္ဍန်'''


ဟိုတ်နူသၟတ်ၜါဂှ် လုလောန်အာတုဲ တန်အာဂဝ်ဂၞဴမ္ဂး၊ မိမနွံတာလျိုၚ်သီုၜါလ္ပာ်ဂှ်၊ လဴထ္ၜးဟီုသၚ်ရိုဟ် ကေုာံရၚ်သ္ကံတုဲ ရုဲစှ်ကေတ်တ္ၚဲခိုဟ် စိုပ်တ္ၚဲခိုဟ်ဂှ် ဘိက်ကော်ကေတ်ညးဇၞော် သီုၜါလ္ပာ် ဗၞတ်ပိပန်တုဲ လ္ၚဵုဗ္စပုၚ် လ္ၚဵုဖျုၚ်စၞဍာ် ဗ္စကွာၚ်ၜဲတုဲ၊ သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴတံညးၜါ ကလံမိမၜါလ္ပာ် သွက်ဂွံပစၟတ်သမ္တီအိုတ်ဂှ်လေဝ် ပ္တုဲကေတ်ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ဗွဲခ္ဍန်ရ။


* '''လိက်သၟာန်ကောန် (မွဲနဲပၠန်)'''


နူလဵုနာဲတံကၠုၚ် နူဍုၚ်နူရးဟာ၊ ကျိုၚ်ကျဝ်ဗြံက်ဗြကီု သီုကြိယာဗာ။ နူဂယးပြဟ်ဟိုပ်ဟိုပ် ကၠုၚ်စိုပ်ဌာန်ပိုဲဝွံကၠာ၊ ရိုဟ်ဂိတုရိုဟ်တ္ၚဲ ပိုဲဟွံညာတ်မွဲဝါ၊ မူပၟိက်ကိစ္စပၠန် စိုပ်သန္ထာန်ပိုဲဝွံကၠာ ပိုဲသၟာန်သီုမေတ္တာ လ္ပာ်လဵုညးအာကၠုၚ် မူပၟိက်ကိစ္စရော ကလောပိုဲညးကၠုၚ် တိချဳၜဳကလိုက်၊ ခတိုက်ဂၟာကွာ်ကၠုၚ် တြုံတြုံဗြဴဗြဴပ္ညုၚ် ကၠုၚ်တဴဗွဲမဂၠိုၚ် ယာတ်ပုံယာတ်စက်ကျိုၚ် တိုၚ်နရေၚ်လဝ် ဂ္ဇံဒၟံၚ်ၜါၜါသၞောဝ် ညံၚ်အၚဝ်သွံစဖျာ လ္ၚဵုဂှ်ဗိုက်ယာတ္တံမှာ ညးဗျုမံၚ်ဂတကၠာ၊ တြုံတြုံဗြဴဗြဴကၠုၚ် မံၚ်တရေၚ်ဗ္ဂါ၊ စိုပ်သ္ၚိဂ္ဇံဂြီုဂြီု၊ ကသေဲဟီုမံၚ်သာသာ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဖျေၚ်မုက်မတ် ကၠတ်ရံၚ်ပိုဲကၠာ လ္ၚဵုဂှ်မိန်လဝ်န၊ အဇညံၚ်ညးသွံဖျာ၊ လ္ၚဵုဂှ်စရှ်ကၠုၚ်ပ္ကဴ ညံၚ်ညးစဴနူကၞာ ဟွံသေၚ်တၠိၚ်တရဴ လုပ်ဇူတဴသ္ဂးဟာ ဟိုတ်ဟွံသေၚ်ဂြောဝ်လဴပ္ညုၚ် ဂၠာဲအာတ်စပုၚ်ဘာ ညာတ်သ္ၚိပသာလာ လုပ်ဇူဟာနာဲတံ မူပၟိက်ကိစ္စပ္ညုၚ် ကၠုၚ်စိုပ်သ္ၚိပိုဲဏံ၊ ဟီုဒးဂွံမံၚ်လံ ဂွံဂ္ဇံတန်တဴ၊ ယဝ်ဟီုဟွံဒးအဴ က္လေၚ်စဴလေဝ်ပြဟ်ပြဟ်၊ မံၚ်လံတုဲဂၞဴကှ် ကလောတံဒှ်လၟောၚ် ပုၚ်သွဟွံဂွံရောၚ်၊ ဓးဍောၚ်စဴဂၞဴဂၠောဝ်၊ ယဝ်က္လောပိုဲဟီုဒးရ၊ ပုၚ်သွစုတ်ကွာဲလဝ် ဂွံဒက်မိတ်ဆတ္တဝ်၊ ဆက်တဝ်အာဗွဲဂတ မူဟိုတ်ပၟိက်ကိစ္စ ဟီုရက္လောပိုဲ ပဳတိသောမနုဟ်ဩဟ်၊ သှ်ပ္တဴဓဝ်မေတ္တာ အတိက်ဒါန်တမၠာ ကောန်ပိုဲၜါဝွံအဴ ဂွံဟုဲဟာဲဇန်ပ္ကဴ ပူဇဴကျာ်ဓဝ်သၚ်၊ ဒါန်အတိက်တေံရီုဗၚ် ကုသဵုရၚ်တၠုၚ် ပိုဲကၠုၚ်လၟုဟ်ပ္ညုၚ် ကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မနုဿ ပူဂဵုၜါဝွံ ရာဒၞာကုသဵုပြေၚ် ဆက်ကၠုၚ်ကောံပရေၚ် လၟေၚ်ဓမ္မတာသတ် ဒှ်တိုန်ဝုတ်ဗၠာဲသၟတ် ဟွံဆောတ်သီုညးၜါ အာတ်ပါၚ်မိကဵုမ။


ဒးသၟာန်သၟုက်ကလိုက် ခဒုၚ်ကၠုၚ်အာ ယဝ်ဂၠိုၚ်ကဵုဝါရ ကြိုက်စိုတ်ဒးမတ်ကၠာ၊ က္လောညးၜါတလ၊ ဖျေံလဝ်မှက်စာံရ ပြံစဇဗၠုသၠကၠာ၊ ရံၚ်ဂိတုတ္ၚဲခိုဟ်ပ္ညုၚ် ဖာတ်ကၞာတ်ဂွံကၠုၚ်အာ၊ စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ်အခါ နကျတ်ဒးကာလရ၊ဒိတ္ထဳနကျတ်ပြဲ ဂိတုတ္ၚဲလေဝ်သ္ဍာံပြ လၟေၚ်ပ္ညုၚ်လၟေၚ်တရဴ လၟေၚ်ဒ္ဂေတ်ဗဴကဵုလ၊ ဟီုပၟိၚ်က္လောဂမၠိုၚ် နာံမြိုၚ်သီုဝံသ၊ ရိုၚ်ရိုၚ်သ္အဳသ္အဳ ကသဳကၠုၚ်ဝါနိဇ္ဇ၊ ကျိုၚ်ကျဝ်ဒးရးရ တုပ်အဇညံၚ်ညးဍုၚ်၊ လ္ၚဵုဒုန်လ္ၚဵုစေဲဂၠုၚ် ပၠာံကၠုၚ် ညံၚ်ညးအာပေါဲ စိုပ်သ္ၚိက္လောအဲ ကွာ်သဲတိုန်ကၠုၚ် လ္ၚဵုယိုက်ဒံဖာန် လ္ၚဵုယိုက်ဗိုက်ပုံစက် လ္ၚဵုတက်ယာတ်ချီု ကျိုၚ်ကျဝ်လဝ်ညံၚ်ကောန်ဗြီုသအဳ သဝဳစိုက်အဏံ၊ ယာတ်ကြာသီုသၠိုၚ်ထဝ် စွံရေၚ်လဝ်ကဵုဒံဇဗၠု သွက်ပ္ကဴခၠံကၠုၚ် ကလံဇိုၚ်ခမ်သဳ တိုၚ်သၞေံပြဝေဏဳ ညဳသာကဵုဂလာန် ဆက်ဆေန်နူအဓာန် ဗက်ဂလာန်ဗဴကဵုလ၊ မန်ဒိုၚ်မန်ဒကၠာ မန်ညဘာသာရ၊ ပြဝေဏဳမန်ပိကီု ပုံအဂီုနူမူလှ၊ ဆက်ကၠုၚ်နူတိဏံ ဗြီုထပှ်ဂွံကၠိမ၊ ကြဴတဲက္တဵုဒှ်ပၠန် ရာဇာသာမန္တ အခိုက်နူမူလ နွံတုဲဒးပဗက်၊ ဒှ်ကၠုၚ်နူအဆက် သၞက်ကြကတ်ဝိဝါဟ ကောန်ဗၠာဲပိုဲမွဲရ သၟိက်ကၠုၚ်ပဂမာန် ဂွံဒှ်က္လောအဓာန် ဆက်တဝ်အာဗွဲဂတ ကဵုဍေံဒုၚ်ကၠောန် ကမၠောန်ဥပ္ပကာကဵုမိမ လၟေၚ်ဝိဝါဟ တိုတ်ထ္ၜထပ်တဲညိ ပိုဲပလံၚ်ဗ္စိုပ်သ္ၚိ သၟိၚ်မိမၜါရောၚ်အဴ။


ယွံလေဝ်က္လောဂမၠိုၚ် နာံမြိုၚ်သီုတြုံဗြဴ လၟေၚ်ပ္ညုၚ်လၟေၚ်တရဴ လၟေၚ်ဒ္ဂေတ်ဗဴကဵုလ၊ ဒးရးမံၚ်ကီုရ၊ ဣတေံတံကၠုၚ်ပဂမာန် အတိုၚ်သၞေံပြဝေဏဳ ညဳသာမံၚ်ကဵုဂလာန် အရေဝ်နွံပိုဲဒးသၟာန် ဂလာန်ဒှ်ပိုဲဒးဟီု လၟုဟ်ရလေဝ်က္လောဗြီု ကၠုၚ်သ္အဳဂြီုပေၚ်မံၚ်သ္ၚိ နာဲတံသၟိက်ဂွံပဂမာန် အာတ်ပါန်မံၚ်မိကဵုမ ပ္ဍဲကဵုကောန်ပိုဲစိ ဒှ်မံၚ်ၜါပိပန် ကောန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုရော ပိုဲဟွံတီ ထေက်ကြိုက်ရောၚ် ပိုဲသ္ဂောံတီသန် လၟုဟ်နာဲတံကၠုၚ်သၟာန် ပဂမာန်ကဵုဒုၚ်လလောန်၊ ဂွံဒုၚ်ယွံအဳဂှ်လေဝ်ဝါတ်လောန် ကောန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်လေဝ် ဟွံဂွံတီ၊ အရေဝ်ဂၠိုၚ်တုဲပိုက်ဝါတ် ဇိုၚ်ခၠိုၚ်တုဲညာတ်ဆီ၊ သာ်ဝွံအရေဝ်ဗဴကဵုလ ဒးဂိုၚ်သ္တီ တိတ်ဒုၚ်ယွံအဳရောဒးဏီ၊ ကၠာဟွံမုတ်ဒွး၊ ညံၚ်မတ်ဗြဲပ္တိုန်မတ် နကျတ်တေံပြးဇး၊ မာတ်ကောန်ပိုဲဒှ်ကွေံ တီစိုတ်ဍေံရောဟွံမာန်၊ ကောန်လ္ၚဵုရော နာဲသၟိက်ဂွံသၞက် ကောန်လ္ၚဵုရော နာဲတံသၟိက်ဂွံဆက်ဒါန်၊ မူယၟုယယွံဒေံဗြဴ မိဒေံဗြဴဍေံကီု ဟီုဒးဂၠံၚ်ဍာန် ပိုဲတီတုဲရောၚ် ပိုဲဂမာန်ဝွံ ဆက်တဝ်အာဗွဲဂတ ပ္ဍဲဒေါဝ်ပူရိသာတ်ဂၠိုၚ် ဟီုစရက္လောဗြီု။


ထံၚ်ကတောဝ်ကၞပ်က္လၚ် ပၚ်မှိၚ်ရက္လောဗြီု၊ အတိုၚ်ဒ္ဂေတ်ဗဴကဵုလပ္ညုၚ် ဆက်ကၠုၚ်နူတမၠာ ရံၚ်စကဵုဟောရာ အ္စာတံဟီုနၚ်တုဲ ဒိတ္ထဳနကျတ်တုဲ တ္ၚဲဏှဲနှဴသက္ကရာဇ်၊ ပါပဟွံညာတ် သာမျဇိုက်ဂွံညဳသာဇိုက် လက်စက်ဂတာ အ္စာတံဂၞန်တးရံၚ် က္လိဂွံလာဘံ ဗိန္ဒောတိတ်ရံၚ်စ၊ ဗက်ပ္ဍဲပုံပၟာ ဇာတာနိဒါန်ရ ဒးဇာတ်သၟိၚ်ကုသ ဂွံဂယကျာ်ပဘာ ရန်ကဵုပုံဂှ်ပၠန် ဖန်စက်ဂတာ ညံၚ်အိန်ကဵုသုဇာတာ ဟောရာဟီုလဝ်ရ၊ ဂွံပြေၚ်ဝိဝါဟ ခိုဟ်စသီုၜါ ပိုဲပလံၚ်ဗ္စိုပ်ကၠာ တမ်ဇိုၚ်မိမၜါရောၚ်အဴ။ ။ ရိုဟ်ဂိတုရိုဟ်တ္ၚဲ ပိုဲလေဝ်ဟွံညာတ်မွဲဝါ ဇက်ဗဵုကတဵုရး နူဂယးကွိုန်တုဲကၠာ စိုပ်ဍုၚ်ကွာန်ပိုဲ လုပ်သီုတြုံဗြဴသ္အဳဗ္ဂါ၊ ကၟပ်ညံၚ်စဏဗ္ၜူ ညံၚ်ညးမသုၚ်သုရာ ၜိုန်ပိုဲဟီုဆေဝ်တာဒနာ မံၚ်တန်ကဵုတန် လ္ၚဵုဂှ်ယိုက်နပၠန် ကၟန်ခၜၚ်ပ္တိုန်သ္ၚိ ခါရံၚ်စှ်ေဖာဲတိ ဒှ်မၞိဟ်ၜါပိစှော်၊ လ္ၚဵုကွာ်အာ လ္ၚဵုကွာ်ကၠုၚ် ရပ်ဒုၚ်သီုလေံတၞဟ် လဟီုကြံကြသ္ကာတ်မြဟ်၊ ဒှ်ညံၚ်လထဴလှောၚ်၊ ကၠုၚ်ပညံၚ်ဒမၠကမၠတ် သ္ၚေဝ်မတ်ဒှ်ပၠိၚ်ပၠောၚ်၊ မူပၟိက်ကိစ္စသ္အး ဟီုဒးဂွံဗၠးလၟောၚ် ယဝ်ဟွံဒးအဵု ပ္အပ်ကဵုတဲထာမ္မရောၚ် သၞောဝ်လျိုၚ်ဆုၚ်ပ္ကာန်ပၠန် ဒးအာအာတ်သန်ၜါဍောၚ်၊ ဖေက်နာဲတံဒးလၟောၚ် လုပ်တဲထာမ္မရောၚ်ကၠာ အပေါတ်ထိုၚ်န မာဒေါံဖာန်ဖျဴဏာပြး ပအောန်စိုတ်ညိဏး အရေဝ်ဒှ်ပိုဲဒးဟီုလဝ် က္လောတံသၟိက်ဂၠာဲသဝ် လဝ်သဘဴပ္တိဃာတ်၊ ကောန်ဗၠာဲနာဲတံ ကဵုဗီုပြၚ်ပိုဲဟွံဂွံညာတ် ဖေက်ဒှ်မၞိဟ်ပရာတ် ဝါတ်ဂါတ်ဟီုဟွံမာန် စပ္ဍဲဘုတ်ဍေံဒီုဘာ သုၚ်သုရာကၠံၚ်ပ္ဍဲဍာန်၊ ပဟိုတ်နွံကဵုဂလာန် ပိုဲဒးဟီုကလးလဝ် ဍေံနွံကဵုကောန်ဗြဴ ကြဴဗက်ဟီုဆတ္တဝ် ခါရနာဲတံနွံ မၞိဟ်ဒုၚ်လျိုၚ်ပိုဲဂွံတိတ်ဂိုၚ်လဝ် လျိုၚ်ဟွံမွဲဆတ္တဝ် ပိုဲကၠုၚ်တသဝ်ပါန် ပိုဲဟွံဒုၚ်တဲရ ဟွံဂံၚ်ပကောန်ဂမာန် ဗွဲကြဴဒးထုဲကြာန် ဂလာန်ရဏုက်မံၚ်ကၠာ မၞိဟ်လုဟ်ဍေံခါဖျာ ပိုဲဒးဟီုတာလဝ်အရေဝ်ရောၚ်။


ထံၚ်က္တောဝ်ကၞပ်က္လၚ် ပၚ်မှိၚ်ဟီုကဵုရောၚ် ကလုဲညးဂှ်ထေၚ် ခလေၚ်ညးဒးထာတ်၊ ဆုထ္ၜောံညးဂှ်ဒါတ် မာတ်တဲဍာံမာဲတံကၠဟ် ပထဍံတဲညးဏီ ကဵုဂွံခၠေဝ်သှ် အကြီုကောန်ပိုဲဂှ် တွံကဵုနာဲတံကၠာ ရုပ်သာ်သရာဲကၞာတ် ညးညာတ်ဒးနွံမေတ္တာ၊ ဒၞာဲညးညာတ် သၟိက်ဂွံပဂမာန် ကၠုၚ်သၟာန်မံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုဝါ၊ အရက်ဘိၚ်ပါဲကၠာ ၜိုန်လတ်ဆာဍေံဟွံစ ဟီုဂၠိုၚ်ဒှ်ညံၚ်ခလှာန် ဩိုပ်သၟာန်ဂွံရ ကၠောန်စညံၚ်ကၠ မြက်စာလောဘဂၠိုၚ်ကဵုသာ် ဟိုတ်ဂှ်ဒးသၟာန်ကၠုၚ် သၟိက်ဂွံပဂၟာန်တမ်ဇိုၚ် ပိုဲတိတ်ဒုၚ်လျိုၚ် လ္ပဟ်ဂိုၚ်ညိရအဴ။ ။ ထံၚ်ကတောဝ်ကၞပ် ကလၚ်ပၚ်မှိၚ်ရ၊ ကလောဗြီု၊ အရေဝ်နွံပိုဲဒးသၟာန် ဂလာန်နွံပိုဲဒးဟီု ကောန်ဗၠာဲနာဲတံကီု ဗီုပြၚ်လေဝ်ပိုဲဟွံညာတ် ဍေံလ္ၚုကြောမံၚ် ကဵုမိတ်စှ်ဍေံလေဝ် ဟွံဒှ်ပရာတ် နာဲတံဟီုလၟုဟ် ညးဂှ်မွဲရောဟွံအာညာတ်၊ ဍေံသွတ်ဗေဝ်မံၚ်ဟာ ဍေံဒှ်ဗဴမိန်လမာတ် ကောန်ပိုဲရော ဟွံမွဲၜုန်ဏီ ဒတိၚ်သော်ကောန်နာဲတံသီုဝါတ်၊ ဂွံပလေံခမဳ ဂွံဒုၚ်လေံပယျၚ် တူပၞၚ်ဓဝ်ဂွံတိုန်ဟာတ်၊ နာဲတံလေဝ်ခမုန် ခလာန်တံ လာန်ဟီုဂွံညာတ်၊ မူဂိတုတ္ၚဲ သက္ကရာဇ် ကဵုညာတ်ညိကီု မူအခိၚ် မူအခါ နူကၠာဟွံကောံဓရီု အပ်ဒပ်မံၚ်ရဟာ သေၚ်လဵုအ္စာတံဟီု လၟုဟ်ရလေဝ်ကလောဗြီု။


ကၠုၚ်သ္အဳဂြီုမံၚ်ပေၚ်သ္ၚိ၊ နာဲတံသၟိက်ပဂမာန် ကၠုၚ်အာတ်ပါန်ဒၟံၚ် မိကဵုမ၊ ကာလကောန်နာဲတံသၠးဂဝ် မူဗွဝ်ရောၚ်မၚ်တိ၊ ပဳဆောတ်ဟာ ပဳဆလူဟာ ပဳရီုဟာဇြုံဂမျိ၊ ကာလကောန်နာဲတံသၠးဂဝ် မူစိမူဂှ်မၚ်တိရောနာဲ၊ မူဇာတ်ဂှ်ဒတုံ မူတၞံဆုဂှ်ဒလာဲ ပဟီုကေတ်ဆလဲလဲ၊ ဆမွဲတ္ၚဲဟွံသေၚ်လေဝ်နာဲ၊ ဆဩေၚ်ကၠုၚ်ပမိတ်သဟာဲ ပိုဲစဂုဏ်ကောန်နာဲတံဒဵုဗျု၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပိုဲသၟာန်ခဍာံ နာံမိတ်ဟာနာံသတြု၊ မူဒိတ္ထဳရော နကျတ်လျးမတ်မွဲဟာ မတ်ၜါဟာ၊ သီုပူဂဵုၜါဂွံဖျေံတုဲ ယမုနာ၊ တ္ကံပန်အပ် ဒပ်မံၚ်ရဟာ သောၚ်လဵုအ္စာတံဂၞန်၊ သီုပူဂဵုၜါဝွံပၠန် တန်လဝ်မွဲတ္ကံ၊ ပသာ်ညာတ်ယုတ္တိ ဟီုညိကလောတံ လၟုဟ်ကၠုၚ်သ္အဳမံၚ်ဂြီု ပညံၚ်ကၟံဂၠာဲဓက၊ အဲဆာန်ဍူမံၚ်ကဵုမၞိဟ်ဗြဴဗြဴ ရံၚ်တုဲဒှ်နှဴကဵုသၠ၊ ပ္ဍဲဒေါဝ်ပူရိဿာတ်ရကလောဗြီု။ ။ ထံၚ်ကတောဝ်ကၞပ်ကလၚ် ပၚ်သၟိၚ်ဟီုဂွံတီညာတ် ဂိတုတ္ၚဲသက္ကရာဇ် နာံဓါတ်လက်ဗျာံ ဝဳဆောတ်ဍိုန်ပေတ်အဴ ဝါန်သဴဃိုန်ဟာဃံၚ်၊ ဒေဝတဴတြုံရောၚ်မၚ်တိ ကၞိမဒှ်ပၟၚ်သၞာံ နာံဓါတ်ပၟတ် နူနကျတ်ပေၚ်ဒ္စာံ ယးမတ်ၜါဒိုဟ်သ္ဍာံ ပ္ဍဲသၞာံလက်ဂှ် ဇာတ်သၟိၚ်နာဲမိ ဒတုံဂွံဒလာဲ တၞံသတ်ဗြဴ ခုတ်ဇိုက်ဇာတာအဴ ခိုဟ်တဴဇၟာပ်ပ်တန် ဟွံသေၚ် သၞေပ်ပြကၠာ တော်ရံၚ်ကဵုအ္စာဂၞန်၊ ခိုဟ်မံၚ်အ္စာပိုဲဟီု ပကဵုလီုစိုတ် သၟိက်ဂွံကၠုၚ်ပဂမာန် ကၠုၚ်သၟာန်စက်ဂတာ နာံမိတ်သတြုပၠန် ဟုဲနှဴရောၚ်သီုတ္ကံပန် ဍေံခိုဟ်မံၚ်သီုညးၜါ သာ်ဝွံလဟီုအ္စာတံဟဵု၊ ကောန်ဝုတ်ကောန်တံခိုဟ် ဇိပ်ဂၠိပ် ကောန်ဗၠာဲပိုဲနွံသိပ်ဇၟံ၊ ယဝ်သ္ဂောံမံၚ်မွဲသ္ၚိ ဇြက်ဗျိနွံဟာကလောပိုဲ၊ ဒါန်ရောၚ်ပ္ညုၚ်ဟေၚ် ဂွံဆဵုသေၚ်ဟာ သီုကောန်ပိုဲညးၜါ ညဳသာကဵုဂလာန် သၟိက်ဂွံကၠုၚ်ပဂမာန် အာတ်ပါန်မကဵုမိ၊ ပိုဲပလံၚ်ဗ္စိုပ်သ္ၚိ လ္ပဟ်ဂိုၚ်ဒေပ်ညိရကလောဗြီု။

('''ကံက်ပ္တိတ်နူလိက်သေံ - ဟာလိတ်ဒေ ချူတေံရ''')


* '''(မွဲနဲပၠန်) ဂလာန်ဝုတ်ဗၠာဲခၠေဝ်သှ်'''


(သၟတ်ဝုတ်)

ယွံလေဝ်ကောဗၠာဲ နာဲတြုံအယော၊ နာဲဝန်စဝ်ရော ကောဟးကောဗၠာဲ နူမိမိၚ်ပါၚ်၊ ရမျာၚ်ရှ်သာဲ ကၠုၚ်ပစေံဏေံ ကၠုၚ်ပဒိပ်ဒါဲ ပိုဲဟွံတီစိုတ် စရိုတ်ကောဗၠာဲ ကၠုၚ်ဖျိုန်လမျီု၊ ဟီုဇိုန်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ကၠုၚ်ပဒိပ်ဒါဲ ကောဗၠာဲတံကီု သၟိက်ဂွံဓရီု၊ ကၠုၚ်ဟီုဆံလံ၊ ပိုဲဟွံပတှ်ေဟာန်၊ ဂလာန်ကောတံ လၟုဟ်ကောဗၠာဲ နာဲမွဲတၟံ မိၚ်ပါၚ်ကောတံ မိသ္ပံသာ မိဟွံဂံၚ်ပတှ်ေ သလှ်ေပမာ၊ တြုံတံသေၚ်ဟာ၊ ပါၚ်ကျာလဗိုတ်၊ ပါၚ်ဟီုအဵုဇိုတ် စိုတ်တၞဟ်ပၠန် ဆာန်ကောတံကၠာ။ ကြဴဒးခြာခၠန်၊ ကၠုၚ်ဖျိုန်လမျီု ဟီုဇိုန်လိုက်လဴ ကၠုၚ်သၠေံစရ၊ ကဵုမိဒေံဗြဴ သၠေံစဖဲတုဲ လံအာဆုဲဒဴ ဟိုတ်ပိုဲဒှ်ဗြဴ ဟွံတီတဴရောၚ်။


(သၟတ်ဗၠာဲ)

ဟးမိထဝ်လာဲ နာဲထဝ်ဒကောၚ် ပ္ဍဲစိုတ်ကောရောၚ် ညိဟွံယောၚ်ယာ ဆမွဲပါၚ်ကီု ဟွံဟီုမုသာ ကောဟွံသၠေံစ ကောဟွံပကျာ၊ ဟိုတ်ကောဆာန်ဟေၚ် ရောၚ်ဟွံသေၚ်ဟာ ဆာန်တုဲဒးစိုပ် ဗ္ဒိုပ်နာဲကၠာ ဒဵုဗျုဒဵုချိုတ် စိုတ်ကောသေၚ်ဟာ ကောဟွံပကျာ ပါၚ်သာသ္ပံ ညံၚ်သ္ဂောံမံၚ်ကောံ ကရောဲနာဲတံ ချပ်ညိရၝာဲ နာဲမွဲတၟံ ပ္ဍဲစိုတ်အဲကီု တုပ်ဂြၚ်တၟံ ဟွံသာသ္ပံ ဟွံဆံလံသၟတ် မိပဉ္စသဳ ကျာ်ဩဳဂေါဝ်က္ၜတ် မိဟွံပတှ်ေ ဂးဟာဒေံဍောတ် လၟုဟ်ကောဗၠာဲ စိုပ်ကၠုၚ်နာဲသၟတ် ပဟွံဂံၚ်ဂိုၚ် ဂွိုၚ်သၞောတ်မတ် ဓဇန်လောန်ကာဲ နာဲပယျေဝ်ၜတ် လၟုဟ်ကောဗၠာဲ ကေတ်နာဲ ။ ။ ။


(သၟတ်ဝုတ်)

ယွံကောမပ၊ တလအယော ပါၚ်တြုံတံရော ယောသောတၟေၚ်အာ၊ ပါၚ်ဟီုတၞဟ် စိုတ်တၞဟ်ခြာ ဗီုဥပမာ သာ်လွာထိုၚ်အဴ သၟိၚ်ထိုၚ်ပဝ်လှောၚ် ဂၠာဲဇာပ်ဍောၚ်ပ္ကဴ ဂွံရှ်ပ္ကဴဟေၚ် ပဝ်ကလေၚ်စဴ ရှ်ပ္ကဴဖဲစိုတ် ထိုၚ်ဝိုတ်ဍောၚ်ပ္ကဴ ဟွံပၠန်သ္ၚေဝ်အဴ ဍောၚ်ပ္ကဴဂှ်ကၠာ ဍောၚ်ပ္ကဴသ္အာၚ်ဟေၚ် ဂၠာဲဇာပ်သေၚ်ဟာ နဲသၟိၚ်ထိုၚ်ကီု တုပ်ဗီုပမာ တြုံတံတန်ကၠာ ဝါစာဂလာန် ပိုဲဗြဴပတှ်ေညး တုဲဒးရေၚ်ကာန် ဒးပတုံဇြဟာန် ဒးဆာန်လၟိုန် ပတှ်ေတြုံတံဗိုန် ဒဇိုန်တုဲဟှ် ရေၚ်ကာန်ဖဲတဴ ကြဴပမဇ္ၛဟ် ဌာန်တၟေၚ်တၟဟ် ဂၠာဲလဖဟ်အာ ပါၚ်တြုံတံသွံ ပတှ်ေစဂွံဟာ ကောဂွိုၚ်အမြိုတ်၊ ဒေပ်လဝ်စိုတ်ၜါ သၟိက်ပကျာဗာ ဖအာစိုတ်စၞာဲ ကၠုၚ်ပစေံဏေံ ကၠုၚ်ပဒိပ်ဒါဲ ကၠုၚ်ဖျိုန်လမျီု ကၠုၚ်ဟီုဂၠိုက်ဂၠာဲ မိသတီဥပ္ပါဲစိုတ် စိုတ်ကောဗၠာဲဟာ။


(သၟတ်ဗၠာဲ)

ယွံမိဗြဴရတ် ခဍောၚ်မတ်ၜါ မိကလၚ်ကၠာ ဥပမာန စရိုတ်ကောဂၞဴ ရဴစၟခြ စၟခြဂှ် ဗဒှ်ဒေသ ဍေံဂွံညာတ်သၟတ် လျးပၟတ်ရ ညာတ်လျးဝွံ ဂေါဝ်ပၠန်ယဲသ အဲကေတ်ဗိုန်ဇၟံ လျးဏံညိရ၊ လျးဝွံကဵုအဲ ကဵုဒှ်မွဲရ ဍေံဂးတုဲကွေံ ဆၚ်စှ်ေဒေါဝ်လ္ၚ လမျီုခန္ဓ ဟွံရိုဟ်စကၠာ စၟခြဟေၚ် နဲဂှ်သေၚ်ဟာ အဲနဲဂှ်ကီု တုပ်ဗီုပမာ ညာတ်ရုပ်နာဲဆာဲ အကာဲကရုဏာ သၟိက်ဂွံသၟဟ်သၟန် သၟိက်ညန်သာဓါ သၟိက်လီဗတောဲ ၜါမွဲသၞာ လမျီုကောကၠာ ၜိုန်ဂိုဟ်ခါဂှ် ဇိုန်ကွာဲဖဳဟေၚ် စိုတ်ဟွံတၟေၚ်တၟဟ် နဲစၟခြ စိုတ်ကောမဒှ် ဟိုတ်ဂှ်လွဳတဴ ဟွံစဴအာပြဟ် မိပဉ္စသဳ ကျာ်ဩဳဒိုဟ်စှ် သာ်စိုတ်မိဒှ် ဟီုတွံညိကၠာ။ ။ ။

==ပွမသိုၚ်သ္ၚိတၟိ၊ တိုန်သ္ၚိတၟိ==
၁။ နိဒါန်။

၂။ ဗီုရုဲအခိၚ်။

၃။ ဗီုရုဲဂအာၚ်သ္ၚိ။

၄။ ဗီုကုတ်ကပေါတ် (ကိုန်ဝုဟ်ဂအာန်သ္ၚိ)။

၅။ ဗီုပလေဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိ။

၆။ ဗီုခါဲကတိုၚ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ၊ ဗီုပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ။

၇။ ဗြိုဟ်သ္ၚိ။

၈။ ဗီုသ္ၚိ၊ (သၠုၚ်၊ စိၚ်၊ ကဆံၚ်၊ ဗ္ဒဴ)။

၉။ ဒဒှ်သ္ၚိမန် ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာ။

===၁။ နိဒါန်===

ပွမသိုၚ်သ္ၚိတၟိမ္ဂးဂှ် ကောန်မန်တံညးဂမၠိုၚ် ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲ လ္ၚဵုဂှ် ဗွဲမပြဟ် ပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိလေဝ်နွံ လ္ၚဵုဂှ် ဟွံပါ်တိတ်လေဝ်နွံကီုရ၊ မူဟိုတ်ဗွဲမပြဟ် ဂစာန်ပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိဂှ်ရောဟီုမ္ဂး ဂအဟ်တၟိ ဂမာန်တၟိတံဂှ် မိမတံဟွံမိက်ကဵု မံၚ်နှဴရဴကဵု ကောန်ဝုတ်ကောန်ဗၠာဲ ပ္ဍဲသ္ၚိညးတံဂှ်မွဲသာ်၊ ယဝ်ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲမ္ဂး နဲညးကဵုညး သွက်ဂွံဂယိုၚ်လမျီုအာဓာန်ဂတ ပ္တိတ်လွဳဂိုတ်ဂစာန် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဂှ်မွဲသာ် မဒှ်ရ၊ မိမမန်တံလ္ၚဵုဂှ် ဟိုတ်နူကမၠောန်ဇၞော်ဂၠိုၚ်တုဲ သွက်ဂွံရီုဗၚ် ထိၚ်ဒက်ကမၠောန်တံဂှ်ရ ကေတ်ဂမာန်တၟိ-ဂအဟ်တၟိလေဝ်နွံကီုရ၊ ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ပပ္တံနူနော်နာဲတုဲ ဒဵုကဵုစဴစေက် ကောံမံၚ်ပ္ဍဲမွဲသ္ၚိဓဝ်ဂှ် ဂွံညာတ်မံၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဏီရ။ ။ ယဝ်နွံပၟိက် မိက်ဂွံပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိမ္ဂး ပေၚ်ပိသၞာံတုဲဟေၚ် သၠးအခေါၚ်လေဝ်နွံကီု၊ ယဝ်ဟွံပေၚ်ပိသၞာံမ္ဂး ဂွိၚ်တဴဟိုတ်နူပိုန်ဒြပ်ဟွံဍိုက်ပေၚ်တုဲ ပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိဂှ်ဟွံခိုဟ် ထိၚ်ဒက်သီဂိုၚ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ပရေၚ်ကမၠောန်ဟွံချိုတ်ပၠိုတ် ရန်တၟံသာ်ဂှ်တုဲ ညးတံဟွံကဵုပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိဏီရ၊ မိမလ္ၚဵု ညးမဗိုန်ပ္ဍဲကွေတ်တံပၠန်၊ ၜိုန်ဟွံပေၚ်ပိသၞာံကီုလေဝ် နကဵုဇကု ညးတံသိုၚ်ကဵုသ္ၚိတၟိတၞဟ်မွဲမတုဲ ဇိုန်အပ်ပြာပ်ကဵုကောန်ဇာတ်ညးတံ တိုန်မံၚ်လေဝ်နွံကီု၊ ရံၚ်ကေတ်နဲဏံမ္ဂး တုပ်တဴညံၚ်ရဴ ပါ်တိတ်အာသ္ၚိတၟိကီုရ၊ ဟိုတ်နူတိုန်မံၚ်လ္တူသ္ၚိမိမသိုၚ်ကဵုတုဲ မံၚ်တမ်မိမလေဝ် ဟီုဂွံရ၊ သာ်ဂှ်ရ သွက်မၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် ဗွဲမသောၚ်ၜး ကရိုက်စိုတ်ဇကုကဵုဇကု ဂွံမံၚ်အာမာန်ရ၊ ကောန်မန်တံဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲမ္ဂး မိက်ဂွံမံၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုကဵုဇကု သၟးဂၠိုၚ်ရ။


သွက်ဂွံပါ်တိတ်သ္ၚိဌာန်တၟိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိတၟိကဵုဒှ် သ္ၚိတြေံဗျုအာတုဲ ကလေၚ်သိုၚ်တၟိကဵုဒှ် အခိၚ်လဵုသိုၚ်ၚ် ဂကူမန်တံ ဗက်စေဝ်သၞောဝ်အခိုက်ကၞာ သိုၚ်သ္ၚိမန်လၟိုန်ရ၊ ကာလလၟုဟ် ၜိုန်ဗီုသ္ၚိတၟေၚ်နူခေတ်ကၠာတေံကီုလေဝ် ဗီုပြၚ်ခဒမ်သ္ၚိဂှ် ဗက်စအခိုက်မန်တြေံ သၟးဂၠိုၚ်ရ။

===၂။ ဗီုရုဲအခိၚ်===

ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ကၠာဟွံသိုၚ်သ္ၚိတၟိဏီဂှ် အာသၟာန်သၟုက်တ္ၚဲဗြဲ အခိၚ်အခါ ပ္ဍဲဇရေၚ်သ္ၚိမၞိဟ်ဇၞော်တီကၠိုဟ်ပရေၚ် ကေၚ်ကာသိုၚ်သ္ၚိရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵု ပ္ဍဲကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဟေၚ် ဒှ်မၞိဟ်ကၠိုဟ်ပရေၚ်ကေၚ်ကာအိုဿီုတုဲ အာသၟာန်ကေတ်ကသပ် ဇရေၚ်ကျာ်ဇၞော်လေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် နဇကုဟေၚ် ပံက်လိက်လောကသိဒ္ဓိတုဲ ဂၠာဲရုဲတ္ၚဲဗြဲ ခိုဟ်လေဝ်နွံကီုရ၊ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် ပ္ဍဲဂိတုပသာ် ခ္ဍဲသဳ၊ ကထိုန်၊ ပုဟ်၊ ဖဝ်ရဂိုန်၊ ပ္ဍဲမသုန်ဂိတုဏံဟေၚ် သိုၚ်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲဂိတုဏံ ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိဌာန်မ္ဂး ကလိဂွံပိုန်ဟာန် ဗွဲမဇၞော်ရောၚ် ဆဂိတုသၟးရုဲဟွံသေၚ် တ္ၚဲအခိၚ်လေဝ် ပိုဲမန်ရုဲစှ်ပၠန်ရ၊ တ္ၚဲပြာဗ္ဗဒါဂှ် ပါဲကၠေံတုဲ တ္ၚဲသၟေဟ်ဒၟံၚ်ဂှ် ရုဲကေတ်မာန်ရ၊ ပ္ဍဲထပှ်တ္ၚဲဂှ် တ္ၚဲအဒိုတ်ဟေၚ် သိုၚ်သ္ၚိဂၠိုၚ်အိုတ်ရ၊ ကလိဂွံတသိုက်ရောၚ် ပိုဲမန်တံစှ်ေစိုတ်တုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲအဒိုတ်ဟေၚ် ပိုဲမန်နွံပၟိက် ပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ သိုၚ်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ ယဝ်တ္ၚဲအဒိုတ်ဂှ် ဟွံဗၠးဒုဟ်ဒှ်ဒၟံၚ်ပြာဗ္ဗဒါ ခေက်ဒၟံၚ်မ္ဂး ပ္ဍဲတ္ၚဲစန်၊ တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါ၊ တ္ၚဲဗြဴဗတိကဵုတ္ၚဲသိုက်လေဝ်သိုၚ်သ္ၚိမာန် ခိုဟ်ဆဗၞတ်ရ၊ သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲဏံမ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာဒးဒဒိုက်တုဲ ကြဴဝွံဂွံလာပ်ပၠန်ရောၚ်၊ ကောန်မန်ဂမၠိုၚ်ပတှ်ေလဝ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာသိုၚ်သ္ၚိဝွံ တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်ကဵုတ္ၚဲအၚာ ၜါတ္ၚဲဏံ ကောန်မန်တံပါဲထောံသောၚ်ၚ်ၜးၜးရ၊ ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲအၚာမ္ဂး ဟွံဗၠးနူဘဲပၟတ်တူ၊ သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲသ္ၚိသဝ်မ္ဂး ဒးဘဲဒဏ်ရောၚ် ရဴဝွံ ပ္ဍဲပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ စၞောန်ထ္ၜးလဝ်ဂှ်ရ၊ ၜါတ္ၚဲဏံ ပါဲထောံသောၚ်ၚ်ရ။ ။ ကောန်မန်တံရုဲစှ်ဂိတုတ္ၚဲတုဲ ပၟၚ်တိလေဝ် တော်ကၟော်ရုဲစှ်ကီုရ၊ ဂိတု၊ တ္ၚဲ၊ ပၟၚ်တိ၊ ခိုဟ်ရောၚ် ယဝ်ပိုဲမန်သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဍိုက်ပေၚ်ကဵုကာမ္ၚဵုရောၚ်၊ ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲဟွံဗၠးၜးမ္ဂး ခေက်ကဵုမၞိဟ် တၠသ္ၚိဂှ်ပၠန်ရောၚ်။


* '''ကိုန်သွက်ဂွံဂၠာဲပၟၚ်တိ (နဲပြကိုဟ်လောကသိိဒ္ဓိ)'''


ပၟၚ်တိသွံ၊ သၟိက်ဂွံမွဲတောၚ်၊ ဗွဲမမံက်ရောၚ်၊ တန်ဂၠောၚ်စှ်သုန်၊ ဗွဲစွေက်ဂှ်တန်ၜါစှော်ပ္ဍုန်၊ ဇိုတ်ဒိတ္ထဳသၟတ်၊ သၟေဟ်ဇိုတ်စှ်တုန်၊ သၟေဟ်ပၟၚ်တိ။ ဒမၠိဟီုပ္ဍုန်၊ အဒိုတ်မၚ်တိ၊ သိုၚ်သ္ၚိလေၚ်သုန်၊ စန်မၚ်နွံဂုဏ်၊ အၚာသုန်အာ၊ ဗုဒ္ဓဂရု၊ ပြဂုပြဲဖာ၊ မြိုတ်တျုဒိသာ၊ ပၟၚ်တိဟေၚ်၊ ဟွံခိုဟ်သေၚ်ဟာ ကိုတ်မၚ်ပြဲသန်၊ စန်စွေက်ပါဲကၠာ တ္ၚဲသိုက်ခိုဟ်ဂၠိ၊ သိုၚ်သ္ၚိဘုတ်ဘာ၊ ပၟၚ်တိကၠာအ္စာတွံရောၚ်။


ကောန်ဂကူမန်တံ သိုၚ်ဘုတ်ဘာမ္ဂး ပၟၚ်တိဂပ်ဝ်ဒးရုဲရောၚ် နဲဂၠာဲပၟၚ်တိတုန် ဗွဲမမံက်ယဝ်သဒှ်မ္ဂး တန်လဝ်(၁၅)၊ ဗွဲစွေက်ယဝ်သဒှ်မ္ဂး တန်လဝ်(၂၀) ရိုဟ်ဒိတ္ထဳ မံက် စွေက်တုဲ ဂွံလၟိဟ်မံက်ကဵုဒှ်၊ ဂွံလၟိဟ်စွေက်ကဵုဒှ် ဒးနုက်ကၠေံရောၚ် ယဝ်ဒှ်လ္ပာ်မံက် နုက်ကၠေံနူစှ်သုန်ဂှ်ရ ယဝ်ဒှ်လ္ပာ်စွေက်မ္ဂး နုက်ကၠေံနူၜါစှော်ဂှ်ရ၊ သၟေဟ်ဂၠိုၚ်နူစှ်မ္ဂး၊ နုက်ကၠေံစှ်ပၠန်။ သှ်ေမွဲ-အဒိုတ်မၚ်တိ သှ်ေၜါ-စန်မၚ်တိ သှ်ေပိ-အၚာမၚ်တိ သှ်ေပန်-ဗုဒ္ဓဝါမၚ်တိ သှ်ေမသုန်-ဗြဴဗတိမၚ်တိ သှ်ေတြဴ-သိုက်မၚ်တိ သှ်ေထပှ်-သ္ၚိသဝ်မၚ်တိ သှ်ေဒ္စာံ-ရာဟုမၚ်တိ သှ်ေဒ္စိတ်-ကိုတ်မၚ်တိ သှ်ေစှ် မြိုတ်တျုမၚ်တိဟွံခိုဟ် ဗွဲစွေက်ဂှ် စန်ပါဲကၠေံညိ။


* '''ဗီုဂၠာဲပၟၚ်တိ'''


ဥပမာ။ ၁။ ပ္ဍဲ ၂-မံက် မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဟိုတ်နူဒှ်လ္ပာ်မံက်တုဲ၊ တန်လဝ်(၁၅)ရ၊ နူ(၁၅)ဂှ် နုက်ကၠေံ(၂)သှ်ေ(၁၃)ဟိုတ်နူဂၠိုၚ်နူစှ်တုဲ မ္ဒးနုက်ပ္တိတ်(၁၀)ပၠန်ရ၊ နုက်(၁၀)မ္ဂး သှ်ေ(၃)ရ သှ်ေ(၃)မ္ဂး အၚာမၚ်တိ၊ သာ်ဂှ်(၂)မံက် ဟိုတ်နူအၚာမၚ်တိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး လေၚ်သုန်ဂြာံရ။


လ္ပာ်မံက် တန်လဝ်  = ၁၅

လၟိဟ်ဂၞန် တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ = ၂ မံက်နုက်ကၠေံ၊

ဂၠိုၚ်နူစှ် - - - = ၁၃

ကလေၚ်နုက်စှ်ပၠန် = ၁၀

သှ်ေ - - - - = ၃ အၚာမၚ်တိ လေၚ်သုန်ဂြာံ။


ဥပမာ။ ၂။ ပ္ဍဲတ္ၚဲ(၁၃)မံက်ဂှ် မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး၊

လ္ပာ်မံက်တန်လဝ်  = ၁၅

လၟိဟ်ဂၞန်တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ = ၁၃

သှ်ေ - - - - - = ၂ ဟိုတ်နူသှ်ေအောန်နူစှ်တုဲ ဟွံဒးထပ်နုက်စှ်ရ။

သှ်ေ(၂)မ္ဂး စန်မၚ်တိ ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ခိုဟ်တဴရ။ ယဝ်နွံပၟိက် မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိ လ္ပာ်ဂိတုစွေက်မ္ဂး။


ဥပမာ။ ၃။ ယဝ်နွံပၟိက်မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိ ပ္ဍဲတ္ၚဲ(၄)စွေက်မ္ဂး။

လ္ပာ်စွေက်တန်လဝ် =၂၀

တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ = ၄ စွေက်နုက်ကၠေံ

သှ်ေ  = ၁၆ ဂၠိုၚ်နူစှ်တုဲ  ထပ်နုက်စှ်ပၠန်ရ။

သှ်ေ = ၆ မ္ဂး သိုက်မၚ်တိ။

တော်ကဵုနဲဏံမ္ဂး ပ္ဍဲ(၄)စွေက်ဂှ် ဒှ်သိုက်မၚ်တိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိခိုဟ်ရ။


ဥပမာ။ ၄။ ပ္ဍဲ(၁၃)စွေက် ယဝ်မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး။

လ္ပာ်စွေက်ဂှ်တန်လဝ် = ၂၀

တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ  = ၁၃ စွေက် နုက်ကၠေံ

သှ်ေ  = ၇ မ္ဂး သ္ၚိသဝ်မၚ်တိ၊ (၁၃)စွေက်ဂှ် ဒှ်တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်မၚ်တိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိဟွံခိုဟ်ရ။


* '''ယန်သွက်ဂွံတီပၟၚ်တိ'''


'''သှ်ေ - ပၟၚ်တိ - - - - - ခိုဟ်-ဟွံခိုဟ် - - တၚ်သမ္တီ'''

* ၁။ - - အဒိုတ်မၚ်တိ၊ - - - - လေၚ်သုန် - - ဟွံခိုဟ်။

* ၂။ - - - စန်မၚ်တိ၊ - - - - - ခိုဟ် - - - - ခိုဟ်။

* ၃။ - - - အၚာမၚ်တိ - - - - သုန်ဂြာံ - - - ဟွံခိုဟ်။

* ၄။ - - - ဗုဒ္ဓဝါမၚ်တိ - - - - ခိုဟ် - - - - - ခိုဟ်။

* ၅။ - - - ဗြဴဗတိမၚ်တိ - - - - ခိုဟ် - - - - - ခိုဟ်။

* ၆။ - - - - သိုက်မၚ်တိ - - - - ခိုဟ် - - - - ခိုဟ်။

* ၇။ - - - - သ္ၚိသဝ်မၚ်တိ - - - ဟွံခိုဟ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

* ၈။ - - - - ရာဟုမၚ်တိ - - -  ဟွံခိုဟ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

* ၉။ - - - - ကိုတ်မၚ်တိ  - - - - ခိုဟ် - - - - ခိုဟ်။

* ၁၀။ - - - မြိုတ်တျုမၚ်တိ - - - - ဟွံခိုဟ် - - - ဟွံခိုဟ်။


အတိုၚ်တဝှ်နဲပၟၚ်တိဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံပတှ်ေလဝ် ဂလာန်ဏံတုဲ တ္ၚဲစန်မၚ်တိ၊ ဗုဒ္ဓဝါမၚ်တိ၊ ဗြဴဗတိမၚ်တိ၊ သိုက်မၚ်တိ၊ ကိုတ်မၚ်တိဟေၚ် ဒှ်တ္ၚဲခိုဟ်ဗၠးၜးတုဲ ဂကူမန်တံသိုၚ်တဴသ္ၚိအိုတ်ရ။


* '''မွဲနဲပၠန် နဲပြကိုဟ်လောကဟိတဗေဒဝိဇ္ဇာ ယန်သွက်ပၟၚ်တိ'''


'''မံက် - ပၟၚ်တိ - - - - ဖဵုဒုဟ်'''

၁။ - - ကလော် - - - - - ချိုတ်လေၚ်ဒးဘဲ။

၂။ - - ပညာ - - - - - - - ခိုဟ်။

၃။ - - ဂၠဴ - - - - - ဂွံလာပ်ပိုန်ဇၞော်။

၄။ - - နာ် - - - - - - လီုလာ်။

၅။ - - သ္ပဝ်  - - - - - ခိုဟ်သန်။

၆။ - - စိၚ် - - - - - ချိုတ် - လေၚ်

၇။ - - သိန္ဓဴ - - - - - ဂွံလာပ်သကာ။

၈။ - - ဗြန် - - - - - ခိုဟ် - ဟွံခိုဟ်။

၉။ - - လကိုဟ် - - - - - - ချိုတ်။

၁၀။ - - ဗြီု - - - - - - - ပၟိက်စိုတ်ဍိုက်ပေၚ်။

၁၁။ - - သၟိၚ်အိန် - - - - -  ဒှ်တသိုက်စိုတ်။

၁၂။ - - ကၠဵု - - - - - - - လီုလာ်။

၁၃။ - - ဗြီု - - - - - - - - ခိုဟ်။

၁၄။ - - သ္ပဝ် - - - - - - - ဒးယာံစိုတ်ဒးလီု။

၁၅။ - - သၟိၚ်အိန် - - - - - - ခိုဟ်။


'''စွေက် - ပၟၚ်တိ - - - - ဖဵုဒုဟ်'''

၁။ - - ကညာ - - - - ခိုဟ်။

၂။ - - ကၠ - - - - ဟွံခိုဟ်။

၃။ - - က္လော်ပရမ် - - - ဟွံခိုဟ် ဒးဘဲ။

၄။ - - ဂၠဴ - - - - ခိုဟ်ဂွံလာပ်။

၅။ - -  စိၚ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၆။ - - သ္ပဝ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၇။ - - ပြေၚ် - - - - ဟွံခိုဟ် ယဲဘဲဂၠိုၚ်။

၈။ - - သိန္ဓဴ - - - - ခိုဟ်စိုပ်သိတ်။

၉။ - - ဗြီု - - - - ခိုဟ်ဂွံဒုၚ်ပူဇဴ။

၁၀။ - - လကိုဟ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၁၁။ - - ကၠဵု - - - - ဟွံခိုဟ်ဒးဒဒိုက်။

၁၂။ - - အိန် - - - - ခိုဟ်။

၁၃။ - - ကၠိက်ကၟက် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၁၄။ - - ဗြီု - - - - ဂွံလာပ်သကာ။

၁၅။ - - သ္ပဝ် - - - - ခိုဟ်။

===၃။ ဗီုရုဲဂအာၚ်သ္ၚိ===

ကောန်ဂကူမန်တံဂမၠိုၚ် သွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိ ဒၞာဲဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ရုဲစှ်ဒဵုဗၠးဒုဟ်နာနာသာ်အိုတ်ရ၊ ယဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိ နွံဒၟံၚ်ဒၞာဲဟွံဗၠးဒုဟ် မွဲမွဲသာ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ် ဥပါဒါန်စဲစပ်တုဲ ဒှ်အန္တရာဲဂှ်မွဲသာ်၊ ခက်ဇိုမ် လုက်စုက်ဒးတုဲ ဒှ်အန္တရာဲဂှ်မွဲသာ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိတၟိဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ် ညံၚ်ဂွံဗၠးဒုဟ်နာနာသာ်အိုတ်ရ၊ ဂအာၚ်သ္ၚိ ဒၞာဲဍာန်သၠောဲဇွ၊ ဂအာၚ်ကြာပ်၊ဂအာၚ်သၟူကဗဂေါၚ်တံဂှ်၊ ညးတံဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ။ ။ ။ ဒၞာဲသၠောဲဇွမ္ဂး ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် နွံဒၟံၚ်တဝ်ကဵုဂတမုက်ဂၠံၚ်ဍာန်မွဲမွဲမဒှ် နွံတဝ်မံၚ်ကဵုဂၠံၚ်ဍာန်တုဲ ဖေက်ဒှ်အန္တရာယ် ဇိုမ်ဒးသ္ၚိနကဵုကွဳ။ (ကွဳပၟတ်) အသိၚ်ဗွဲမဇၞော် ဗ္ဒောံဟွံမာန်မ္ဂး လီုလာ်သီုသ္ၚိရောၚ်၊ ဂအာၚ်သ္ၚိကြာပ်မ္ဂး အကြာသ္ၚိကောကဵုဒေံ ညးၜါဒှ်မွဲကလော် နွံအကြာသ္ၚိကောဒေံသီုညးၜါမ္ဂး ဒှ်ကြာပ်ဍာ်တှ် ယဝ်သိုၚ်စုတ်သ္ၚိအကြာဏံမ္ဂး ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ခေက်အာတုဲ ယဲဘဲအန္တရာယ် က္တဵုဒှ်ရောၚ် ယဝ်ရဥပါဒါန်စဲစပ်ကၠုၚ်မ္ဂး ဍိုန်ကၠုၚ်ကဵုဇကုတုဲ လီုလာ်ဟုတ်မာဲစှ်ေရောၚ် ဂအာၚ်သၟူကဗဂေါၚ်လေဝ် နဲဏံကီု ဍေံကဵုအန္တရာယ်ယဲဘဲတုဲ လေၚ်ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်။


ဂအာၚ်ဂဂဵုတးပန် ဂအာၚ်ချိုတ်ဍိုက် ဂအာၚ်ချိုတ်ဒက်ကံတံလေဝ် ကောန်မန်တံဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ ညးကွေတ်ဟွံဗိုန် လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဟေၚ် ပ္ဍဲဂအာၚ်ပိသာ်ဝွံ အခိၚ်ကာလလံလကၠုၚ်တုဲ ယဝ်မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ညးတံဒုၚ်မ္ၚဵုဗှ်ကမ္မဝါတ် ရန်တၟံလဝ်ကဵုအန္တရာယ်ကဵုဂွံလလံသွာ လာဲလေၚ်အိုတ်တုဲဟေၚ် သိုၚ်သ္ၚိဌာန်အိုတ်ရ၊ ၜိုန်ဂှ်ကီုလေဝ် ဟွံဗၠးစောဒၞာ အရေဝ်ညးသ္အာၚ်ဏီရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကောန်မန်တံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး သ္ၚဳဂၠိပ်ရံၚ်ဂအာၚ်သ္ၚိ ဗၠးဒုဟ်-ဟွံဗၠးဒုဟ်တုဲ သိုၚ်သ္ၚိဌာန်အိုတ်ရ။


* '''ယန်ဗြိုဟ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ'''

'''သှ်ေ - - ဗြိုဟ် - - ဖဵုဒုဟ် - - တၚ်သမ္တီ'''

၁။ - - ဗြိုဟ် - ၁ - - ဟွံခိုဟ် - - ဟွံကေတ်

၂။ - - ဗြိုဟ် - ၂ - - ဂွံလာပ် - - ဗြိုဟ်ၜါသိုၚ်ခိုဟ်

၃။ - - ဗြိုဟ် - ၃ - - ဒှ်ဒဒိုက် - - ဟွံကေတ်

၄။ - - ဗြိုဟ် - ၄ - - ပြဲခိုဟ် - - ဗြိုဟ်ပန်သိုၚ်ခိုဟ်

၅။ - - ဗြိုဟ် - ၅ - - တၠသ္ၚိချိုတ်မာန် - - ဟွံကေတ်

၆။ - - ဗြိုဟ် - ၆ - - တၠသ္ၚိဂွံတသိုက် - - ဗြိုဟ်တြဴသိုၚ်ခိုဟ်

၀။ - - ဗြိုဟ် - ၇ - - တၠသ္ၚိသုတ်ဂြာံ - - ဟွံကေတ်

===၄။ ဗီုကုတ်ဒတ်ကပေါတ်ကြိယာဗာ (ကိုန်ဒုဟ်ဂအာၚ်သ္ၚိ)===

ယြဴညးမွဲ ကၠာဟွံဂွံသိုၚ်သ္ၚိဏီဂှ် ပွမ္ဒးပကောံပကေဝ် ကပေါတ်ကြိယာဗာ ညံၚ်ဂွံရုမ်ဂပ်တုဲ ပလေဝ်ပလေတ်လဝ် ဗွဲမ္ဒးရးရ၊ သိုၚ်သ္ၚိဌာန်ဂှ် ၜိုန်ဒှ်ဓမ္မတာ ဇၟာပ်ပ်ကောန်ဂကူတံကီုလေဝ် အခိုက်ကၞာပိုဲမန်ဝွံ တၟေၚ်နူဂကူသ္အာၚ်ညိပၠန်ရ၊ ဒယိုၚ်သ္ၚိတံဂှ် မ္ဒး ကုတ် ဒတ်လဝ် အတိုၚ်ကိုန်ဗြိုဟ်ဒယိုၚ်သ္ၚိမဒှ်ရ၊ နဲကောန်မန်တံ ကုတ်ဒတ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ ဂၠာဲဗြိုဟ်ဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ထ္ၜးကဵုဗွဲသၟဝ်တေံရ။


'''နဲတော်ကုတ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ'''

ဇမၠိၚ်ဒယိုၚ်လၟိဟ်ဂၞန်ဟတ်ဂှ် တန် ပၟဝ်ကဵု(၃)တုဲ ထပ်စကဵု(၇)ပၠန်ရ။

ဥပမာ-၁၊ ဇမၠိၚ်ဒယိုၚ် = ၁၂ ဟတ်

- - - - -  ပၟဝ်ကဵု = ၃

- - - - - - - ဂွံ = ၃၆

- - - - - - - စကဵု (၇) ၃၆ ÷ ၇ = ၁ ရ၊ ယဝ်သှ်ေမွဲမ္ဂး ဟွံခိုဟ် ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရ၊ ကောန်ဂကူမန်တံပတှ်ေလဝ် အတိုၚ်တဝှ်ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိရ။ 


ယဝ်ရမိက်ဂွံကုတ်ဒယိုၚ်ဇမၠိၚ် ဟွံပေၚ်ကဵုဟတ်ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ် ဥပမာ-ဇမၠိၚ် (၂၀)ဟတ် (၁)မိဟ်မ္ဂး လၟိဟ်ဟတ်(၂၀)ဂှ် ပၟဝ်ကဵု(၃)တုဲ ဂၞန်ဂွံဂှ် ပံၚ်ကဵုလၟိဟ်(၁)မိဟ်တုဲ ထပ်စကဵု(၇)ပၠန်ရ။


ဥပမာ-၂။ ဇမၠိၚ်ဒယိုၚ်လၟိဟ်ဟတ် = ၂၀ ဟတ်

- - - - - - - -  ပၟဝ်ကဵု =၃

- - - - - - - - ဂွံ = ၆၀

- - - - - - ပံၚ်ကဵု ၁ မိဟ်တုဲ ထပ်စကဵု ၆၁ ÷ ၇ = သှ်ေ (၅)ရ။


ယဝ်သှ်ေ(၅)မ္ဂး အတိုၚ်ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိဂှ် တၠသ္ၚိဂှ်ချိုတ်ရောၚ်၊ အတိုၚ်နဲဏံ တော်အာမ္ဂး ယဝ်သှ်ေသုည တၠသ္ၚိသုန်ဂြာံအာမာန်၊ သှ်ေမွဲမ္ဂးဟွံခိုဟ်၊ သှ်ေၜါဂွံလာပ်၊ သှ်ေပိဒှ်ဒဒိုက်၊ သှ်ေပန်ပြဲခိုဟ်၊ သှ်ေမသုန်တၠသ္ၚိချိုတ်မာန်၊ သှ်ေတြဴ တၠသ္ၚိဂွံတသိုက်ရောၚ် တွံလဝ်ရ။ ။ ။ အတိုၚ်တဝှ်ဂှ် ပိုဲကောန်ဂကူမန်တံ ပတှ်ေလဝ်တုဲ ကာလကုတ်ဒယိုၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဗၠးဒုဟ်ကုတ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ အ္စာဗဳသကဝ်မန်တံ ကုတ်ဒယိုၚ်ဇမၠိၚ် ကိတ်ညဳကဵုဗြိုဟ်သ္ၚိ။ သှ်ေ ၂-၄-၆-မဒှ်ရ၊ ဒယိုၚ်အ္စာဗဳသကဝ်တံ ကုတ်လဝ် အတိုၚ်ဗြိုဟ်သ္ၚိဂှ် ကဵုတပ်စွံလဝ်ဗွဲဒိုဟ်နေရတိလေဝ်နွံကီု၊ ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်လေဝ် နွံကီုရ၊ ယဝ်တပ်စွံဗွဲဒိုဟ်နေရတိမ္ဂး ပိုန်ဒြပ်ဍိက်သ္ကံဂၠိုၚ်တုဲ ဂွံဒုၚ်စတသိုက်ရောၚ်၊ အ္စာတၠပညာမန်တံ ဟီုတွံလဝ်နွံကၠုၚ် ယဝ်တပ်ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်မ္ဂး ဂွံလာပ်ရောၚ် သ္ဂးလဝ်ပၠန်ရ၊ ဒိုဟ်နေရတိဂှ်ယဝ်တပ်စွံမ္ဂး ခိုဟ်အိုတ်ရောၚ်၊ သွက်ဂွံတပ်စွံဒယိုၚ်ဂှ် ကေတ်ဒယိုၚ်တြေံတြေံၜါတၞုၚ် သ္ပကၞံၚ်တုဲ ဂအဳကဵုဒှ် အောဟ်ဒကုတ်ကဵုဒှ် ညံၚ်ဂွံသၠုၚ်ဒးဒုၚ်ဂၞဳရ၊ လ္တူကၞံၚ်ၜါတၞုၚ်ဂှ် ပြေၚ်စွံဒယိုၚ်ဗွဲမညဳသာရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ နူဂယးပြဟ်ဂှ် ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုတံ ဒက်ကွက်စုတ် ပ္ဍဲဒယိုၚ်ကလော်ဂှ် သတ်ဗြဴမွဲမ ဗြာတ်မွဲဂရး ကၞာၚ်ကြေၚ်မွဲကၞာၚ်တုဲ ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဂှ် ယဝ်ပမာန်မ္ဂး သၠကြေၚ်သၟးလေဝ်ကွက်စုတ်မာန်ကီုရ။

===၅။ ဗီုပလေဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိ===

ကၠာဟွံဂွံပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဏီဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံ မ္ဒးသ္အးဇ္ၚးပလေဝ်ပလေတ်လဝ် ဂအာၚ်ဗွဲမခိုဟ်မိုဟ်ရ၊ ဗီုညးတံဒးစိုတ်ဂှ် ၜံက်ဗဝ်ပလေဝ်ဗညဳလဝ်တုဲ ဇိက်ကဵုဂရးဒရဲဍာ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်ပၠိုန် လ္ၚဵုဂှ်ထၟုက် ညံၚ်ဂွံကၟောန်အာတုဲ လ္တူဂှ်ရန်တၟံပိုန်ဒြပ်သွက်ဂွံဗိုန်၊ ပ္ဍဲဂအာၚ်ဂှ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်ဂြာတ်စုတ်မတောဝ်၊ လ္ၚဵုဂှ်ဂြာတ်စုတ်မဩောံ၊ လ္တူဂအာၚ်သ္ၚိဂှ်ပၠန်ရ၊ ရန်တၟံကဵုသ္ၚိဂှ် သွက်ဂွံၜိုဟ်သိုဟ်တုဲ ညံၚ်ရဴတၞမ်ဆု ဗြေဝ်ဂၠိုၚ်တိုန် ကေတ်နမိတ်ဂှ်ရ၊ ပိုဲမန်တံလ္ၚဵုဂှ် လ္တူဂအာၚ်သ္ၚိလ္ၚဵုဂှ် လ္တူခၟောန်ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ကရိခၞာတုဲ ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်ဂှ် တဵုစုတ်တၞံဗြာတ်၊ ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်ဂှ် တၞမ်ဗဳ၊ ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်ဂှ် တၞမ်ဗ္ဒဝ်၊ ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာဂှ် တၞမ်ကြုက်၊ ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာဂှ် တၞမ်ကလုဲ၊ ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်ဂှ် တၞမ်ပုဏ္ဏရိက်(ၜုန်နရိက်) ဗွဲဒိုဟ်ဂၞဲဂှ် တၞမ်အဘိက်ကဵုတဵုစုတ်ပၠန်ရ၊ သွက်ဂွံကရိခၞာဂှ် တၞမ်ဆုဟွံသေၚ် ကၞာၚ်ဆုလေဝ်ပ္တုဲပၟိက်ဂွံကီုရ၊ မွဲသာ်ပၠန် ကာလဗဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာဟွံသေၚ် ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်၊ ဟွံသေၚ်ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် ယဝ်ဗဝ်ကဵုသဝ်လဝ်ညိမ္ဂး ခိုဟ်စကဵုတၠသ္ၚိဂှ် လ္အိတ်ရောၚ်၊ ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာကဵု ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်သဝ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ်ယဲဒိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်ကဵု ဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲသဝ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ်ဒဒိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ ဗွဲဒိုဟ်နေရတိသဝ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ် ဒးဒုၚ်ဘဲကမၠတ်ရောၚ်၊ ရဴသာ်ဝွံ ပ္ဍဲပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ စၞောန်ထ္ၜးတွံလဝ် တၚ်သမ္တီတုဲ ကောန်ဂကူမန်တံ ဝေၚ်ပါဲတုဲ ဒ္ဂေတ်ဗက်အတိုၚ်ဏံရ၊ လမၠးဂအာၚ်သ္ၚိဂှ်လေဝ် ဟွံကဵုဂအုဟ်ဒၟံၚ်အဒေါဝ် ယဝ်ဂအုဟ်မံၚ်အဒေါဝ်ဂအာၚ်မ္ဂး လေၚ်ပ္ဍဲတၠသ္ၚိတုဲ ယဝ်သဝ်ဒၟံၚ် ညံၚ်ရဴစးချေံမ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ် ဒးဘဲပၟတ်လေတ်ဒှ်မာန်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညံၚ်ဂွံဗၠးဒုဟ်နာနာသာ်ဂှ် ကောန်မန်တံ ၜံက်တးဇိက်ဒရဲဍာ်တုဲ ထၟုက်တးထောံဗွဲမညဳသာရ၊ ယဝ်သ္ပဗက်နဲဏံမ္ဂး သ္ဂောံဗၠးဒုဟ်အိုဿီုတုဲ နွံကဵုကျာ်ဩဳ ပ္ဍဲကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်။

===၆။ ဗီုခါဲကတိုၚ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ၊ ဗီုပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ===

ကပေါတ်သွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိဂှ် ပကောံလဝ်ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်တုဲ တၠသ္ၚိဝွံ ကၠာဟွံစိုပ်တ္ၚဲပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဏီဂှ် ကော်ဘိက်နၚ်ကလောကောဒေံ ညးသ္ၚိဝုတ်ဒိုဟ်တံ သွက်ဂွံဘိုၚ်ကရိုၚ် ပ္ဍဲကေၚ်ကာပ္တဴသ္ၚိဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ကလောကောဒေံ မိတ်သဟာဲတံ ကၠုၚ်ဘိုၚ်ကရိုၚ်စ မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ်ရ ၊ ရံၚ်ကေတ်ပ္ဍဲအရာဗ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ၜိုတ်လဵုမန်ပိုဲညဳသာရောဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်မာန်ရ၊ ညးဇၞော်တံ ၜိုန်ကၠောန်ကမၠောန်သ္ဇိုၚ်ၚ်ဟွံမာန်ကီုလေဝ် ဟိုတ်နူတီကၠိုဟ်ခၠၚ်ဂၠိုၚ်တုဲ ကမၠောန်ညံၚ်ဟဂွံဗၠေတ်အာဂှ် ဟီုပျးစၞောန်ထ္ၜးကဵုရ၊ အ္စာဗဳသ္ကဝ်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ရန်တၟံသွက်ဂွံဗၠးစရဲအ္စာတုဲ ကဵုတၠသ္ၚိဂှ် ပလေဝ်ကေတ်ဓုပ်မွဲရ၊ ပ္ဍဲကွာန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် သွက်ဂွံဖျေံပုၚ်ခဝ် ပ္ဍဲကတိုၚ်ဂှ် ကဵုပလေဝ် ပုၚ်ခဝ်ကၠံဒ္စာံလေဝ် နွံကီု၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ပလေဝ်ကေတ်ဓုပ်ၜါ ပုၚ်ခဝ်ပန်ဣသုန်လေဝ်နွံကီု၊ ပ္ဍဲဓုပ်ၜါဂှ် ဗဝိုက်မၞိဟ်တြုံ ဂၠိက်ပလောံ ယာတ်ဍောတ်မွဲမွဲဂတှ်ေ ဗဝိုက်မၞိဟ်ဗြဴ ယာတ်ဍောတ်မွဲမွဲဂတှ်ေ ဒ္ၚောဝ်၊ စာံ၊ ဂရး၊ ဂစေအ်စၠန် စုတ်ပ္ဍဲဓုပ်တံဂှ်ရ၊ ဓုပ်ကၟက်ဓုပ်ၝောံလေဝ်ဟီု၊ တၚ်မာကာဲလေဝ်ဂး ဒးမံၚ်သီုၜါရဲရ၊ ဓုပ်ၜါဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် မ္ၚးဂအာၚ်သ္ၚိ ပ္ဍဲလ္တူဓုပ်ဂှ် ပၟတ်ပၟိက်ကဵုမွဲမွဲ ဒးပ္ဍေန်လဝ်ရ၊ ပ္ဍဲဒိုဟ်ဖျေံပုၚ်ခဝ်ဂှ်လေဝ် ဇၟာပ်ပ်ဒိုဟ်မ္ဒးပ္ဍေန်လဝ်ပၟတ်ရ၊ ပုၚ်ခဝ်ဗဝ်သၟုတ်ဂှ် ပုၚ်ပက္ကတိဏံစုတ်ပ္ဍဲခဝ်တုဲ ဒးဗဝ်ဗ္ဒာဲကတိုၚ် ဗွဲလၟေၚ်ဒိုဟ်ရ၊ ဒိုဟ်ဗၟံက်ပိခဝ်၊ အဂၞဲဒ္စာံခဝ်၊ သၠုၚ်ကျာမွဲခဝ်၊ နေရတိတြဴခဝ်၊ ပလိုတ်ထပှ်ခဝ်၊ ဗာယပ်ၜါခဝ်၊ သၟဝ်ကျာဒ္စိတ်ခဝ်၊ ဨသာန်ပန်ခဝ်၊ လဒေါဝ်သ္ၚိဂှ်မသုန်ခဝ်၊ ပံၚ်သီုဖအိုတ် ဒှ်ပန်ဣသုန်ခဝ်ရ၊ နဲဗဝ်သၟုတ်ဝွံ ခိုဟ်အိုတ်ရောၚ် ညးတံစှ်ေစိုတ်တုဲ အတိုၚ်နဲဂှ် ဗကိတ်ကဵုလောကသိဒ္ဓိမ္ဂး ပုၚ်ခဝ်ပန်ဣသုန် သ္ဂောံတီကေတ်ရောၚ်။


ကမၠောန်ပြုပြေၚ် ပ္ဍဲအရာဂအာၚ်သ္ၚိတုဲအိုတ်မ္ဂး သွက်ဂွံခါဲကတိုၚ် ဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ရုဲမၞိဟ်နာံတ္ၚဲ ကိတ်ကဵုသိုၚ်သ္ၚိရ၊ နဲခါဲကတိုၚ်ဂှ်လေဝ် ရံၚ်ကဵုက္ဍိုပ်နာ် ဗတနာ် ဂၞဴနာ် စးနာ် ပ္ဍဲဂိတုဝွံတုဲ ကေတ်အဓိပ္ပါယ်နာ် ညံၚ်ဂွံချိုတ်ဂှ် မၞိဟ်တ္ၚဲအဒိုတ်ဝွံ ရပ်တွဵုပ္ဍဵုလဝ်ဒၞာဲကတိုၚ် လ္ပာ်ဒိုဟ်က္ဍိုပ်နာ်နွံရ၊ မၞိဟ်တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါဝွံ ရပ်တွဵုပ္ဍဵုလဝ်ဒၞာဲကတိုၚ် လ္ပာ်ဒိုဟ်ဗတနာ်နွံရ၊ ညးတ္ၚဲဗြဴဗတိဂှ် ရပ်တွဵုပ္ဍဵုလဝ်ဒၞာဲကတိုၚ် ပ္ဍဲဂၞဴနာ်ရ၊ ညးမၞုံပ္ဍဲဗုၚ်ဂၞဴနာ်ဝွံ ဂတမုက်သၠုၚ်ကျာတုဲ ဗွဲကိုပ်ကၠာမ္ဒးခါဲကတိုၚ်ရ၊ အဓိပ္ပါယ်ဂှ် သွက်ဂွံခါဲပရိုဟ်ထောံဗုၚ်ဂၞဴနာ်ရ၊ ခါဲပရိုဟ်ထောံဗုၚ်ဂၞဴနာ်တုဲမ္ဂး ကတိုၚ်ဒၞာဲက္ဍိုပ်နာ် ဗတနာ်ဂှ်လေဝ် ဆက်ခါဲရ၊ ဂၞဴနာ်၊ က္ဍိုပ်နာ်၊ ဗတနာ်ခါဲတုဲမ္ဂး နာ်ဂှ်ချိုတ်ရ၊ ပိုဲမန်သ္ဂးလဝ်ရောၚ်၊ ကတိုၚ်တဝ်ကဵုစးနာ်ဂှ် ယဝ်ခါဲကၠာမ္ဂး နာ်ဂှ်ဟွံချိုတ်ဏီ၊ ယဝ်နာ်ဟွံချိုတ်ဏီမ္ဂး ဒးဘဲနာ်တုဲ ယဲဒိုက်ဘဲပရိုက် ဂၠိုၚ်ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်၊ တဝှ်အ္စာမန်ပိုဲတမၠာတေံ တွံလဝ်နွံကၠုၚ်တုဲ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဒၞာဲစးနာ်ဂှ် ဟွံကဵုခါဲရ၊ ကာလခါဲဂစိုတ်နာ်တုဲမ္ဂး ကတိုၚ်တံဂှ်လေဝ် ခါဲဂွံအိုတ်ရ၊ တိခါဲပ္တိတ်နူကတိုၚ်တံဂှ် ဂွးပ္တိုန်ကဵုစွံလဝ် လ္ပာ်ဒိုဟ်ဗတနာ်နွံဂှ်ရ၊ ဒယိုဟ်ကတိုၚ်ဒယိုၚ်တံ ညံၚ်ဂွံညဳသီုဖအိုတ်ဂှ် အ္စာဗဳသ္ကဝ်တံ နကဵုပညာညးတံဟေၚ် စမ်ၜတ်ကေတ်ရ၊ ခါဲကတိုၚ်တုဲအိုတ်မ္ဂး ပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂွံကီုရ။


(ပ္ဍဲအရာပ္တဴဒယိုၚ်ကၠာကြဴဂှ် အ္စာဗဳသ္ကဝ်မန်တြေံဟီုလဝ် ဒယိုၚ်စိၚ်အဒေါဝ်မွဲတၞုၚ် ဒးပ္တဴကၠာအိုတ်ရ၊ အခိုက်ဝွံ အလုံရးမန်မွဲ ဒးကၠောန်ဗက်ရောၚ်ဂှ် ညးဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်ထောံပိုတ်တ်ရ၊ ပ္တဴဒယိုၚ်ကလော်ကၠာဂှ် ဒှ်နဲအ္စာဗၟာတံရောၚ်။)


ကာလပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ်တုန်လေဝ် ဒယိုၚ်ဂှ် ညံၚ်ဟွံကလေၚ်ဒေါမ်စှ်ေဂှ် မ္ဒးပသတိကွေံရောၚ်၊ ထ္ၜၚ်ပ္တဴပ္တိုန်ဒယိုၚ်တုဲ ယဝ်ဂွံလွိၚ်ဏာ ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်မ္ဂး ဂၠိုၚ်ကဵုပိုန်ဘိုက်ရောၚ် ယဝ်လွိၚ်ဏာဒိုဟ်အဂၞဲမ္ဂး တူပၟတ်ရောၚ်၊ ယဝ်လွိၚ်ဏာဒိုဟ်နေရတိမ္ဂး ဒးဘဲကမၠတ်ရောၚ်၊ ယဝ်လွိၚ်ဏာဒိုဟ်သၟဝ်ကျာမ္ဂး လေၚ်ဒိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ ယဝ်လွိၚ်အာဒိုဟ်သမၠုၚ်ကျာ-ပလိုတ်မ္ဂး ခိုဟ်ပြဲလောန်၊ ယဝ်လွိၚ်အာဗာယပ်ဨသာန်မ္ဂး ဂွံပိုန်ဟာန်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ အဃောပ္တဴဒၟံၚ်ဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ်ပၠန်လေဝ် ဂစေမ်ခ္ဍာ် ယဝ်ကၠုၚ်ဍုန်လ္တူက္ဍိုပ်ဒယိုၚ်မ္ဂး ဟွံခိုဟ်သ္ဂးလဝ်ပၠန်၊ ဒယိုၚ်ဂှ် ကာလဖျေံကတိုၚ်ဂှ် ယဝ်ဒတုံစှ်ေမ္ဂး တၠသ္ၚိဟွံသေၚ် ကောန်စဴ မ္ဒးပကာဂစိုတ်ရောၚ်၊ သာ်ဝွံတၠပညာမန်တံ သ္ဂးလဝ်နွံကၠုၚ်၊ ကာလပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိတုဲမ္ဂး ဟလောမ် သတ်ဗြဴ ဗြာတ်ကွက်လဝ်ဂှ် ညးလဵုဟွံဟီု တိုန်စမာန်ဖအိုတ်ရ၊ စိုပ်အခိၚ်စပုၚ်ပၠန်လေဝ် တၠသ္ၚိတံဂှ် ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်တၠုၚ်ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်ဟ်-မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်နူဘိုၚ်ကရိုၚ် ကၠောန်ညဳညဳသာသာတုဲ ပွိုၚ်ၜါပိတ္ၚဲဓဝ်ဟေၚ်၊ သ္ၚိမွဲမ တုဲအာမာန်ရောၚ်။

===ကိုန်ဗြိုဟ်သ္ၚိ===

ကာလသိုၚ်သ္ၚိပၠန်လေဝ်၊ ဗီုပြၚ်ညံၚ်ဂွံကိတ်ကဵုသၞောဝ်ဗြိုဟ်သ္ၚိ တော်ဆတုဲ သိုၚ်မ္ဂးခိုဟ်ရောၚ်၊ ယြဴပူဂဵုမွဲ သၟိက်မိက်ဂွံတီဗြိုဟ်သ္ၚိမ္ဂး ဇမၠိၚ်ကၞဳကဵုဇမၠိၚ်ဝိုန်သာ်ဂှ် ဟွံသေၚ် ဇမၠိၚ်အနာံသ္ၚိဂှ် ဟတ်တုဲ ပံၚ်လဝ် ပၟဝ်ကဵုပိစကဵုဒ္စာံ သှ်ေမွဲ-ဗြိုဟ်သ္ၚိဗၞိက်၊ သှ်ေၜါ-ဗြိုဟ်သ္ၚိဂြောဝ်၊ သှ်ေပိ-ဗြိုဟ်သ္ၚိသၟိၚ်၊ သှ်ေပန်-ဗြိုဟ်သ္ၚိလၟ၊ သှ်ေမသုန်-ဗြိုဟ်သ္ၚိသမ္ၚေဟ်၊ သှ်ေတြဴ-ဗြိုဟ်သ္ၚိကမၠတ်၊ သှ်ေထပှ်-ဗြိုဟ်သ္ၚိအမာတ်၊ သုန်အာမ္ဂး-ဒှ်ဗြိုဟ်သ္ၚိစရာဲဍုၚ်။


* '''နဲတောက်ဗြိုဟ်သ္ၚိ'''


'''ဥပမာ။ ။ ၁။'''

ဇမၠိၚ်သ္ၚိ - - ၁၃ ဟတ် ၁ မိဟ်

အနာံသ္ၚိ(ဝါ)ဩိုဟ်သ္ၚိ - - - ၉

- - -  ပံၚ်  ၂၂ ဟတ် ၁ မိဟ်

- - - ပၟဝ်ကဵု × ၃

- - - - - ၆၆ မိဟ်

- - - ပံၚ်ကဵု + ၁

စကဵုဒ္စာံ ၆၇ ÷ ၈ = သှ်ေ ၃ ။ သှ်ေ ၃-မ္ဂး ဒှ်ဗြိုဟ်သ္ၚိသၟိၚ်။


'''ဥပမာ။ ။ ၂။'''

ဇမၠိၚ်ဝိုန်သ္ၚိ - - ၂၀ ဟတ်

ဇမၠိၚ်ကၞံၚ်သ္ၚိ - - ၁၁ ကဵု ၂ မိဟ်

- - - ပံၚ် = ၃၁ ဟတ် ၂ မိဟ်

- - - ပၟဝ်ကဵု = ၃

- - - - - = ၉၃ မိဟ်

- - - - -ပံၚ်ကဵု ၂ မိဟ်

- - - - - - ဂွံ ၉၅

- - - - - စကဵုဒ္စာံ ၉၅ ÷ ၈ = သှ်ေ-၇ ။ သှ်ေထပှ်မ္ဂး ဒှ်ဗြိုဟ်သ္ၚိအမာတ်။


ရန်ကဵုဂၞန်လ္တူတေံတုဲ ပိုဲကောန်မန်တံ ဒုၚ်လဝ်တဲ မွဲဟတ်ပိမိဟ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဇမၠိၚ်ဟတ်ဂှ် ဗဒှ်မိဟ်တုဲ ထပ်ပံၚ်စုတ်ကဵုမိဟ်ရ။ ။ သာ်ဂှ်ရ ကောန်မန်တံ ယဝ်ပၟိက်နွံသွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး တော်ကၟော်လဝ် ညံၚ်ဟွံဗၠေတ်ကဵုသၞောဝ်တုဲ သိုၚ်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ဥပါဒါန်စဲစပ်ဂၠိုၚ်ညိဟွံသေၚ်၊ ဗြိုဟ်သ္ၚိခိုဟ်ဂှ် ရုဲစှ်သိုၚ်သ္ၚိတုဲ ဗြိုဟ်သ္ၚိဟွံခိုဟ်ဂှ် ပါဲထောံ ဝေၚ်ပါဲထောံကၠေံရ။

===၈။ ဗီုသ္ၚိ၊ (သၠုၚ်၊ စိၚ်၊ ကဆံၚ်၊ ဗ္ဒဴ)===

ဗီုပြၚ်သ္ၚိမန် ပိုဲသိုၚ်ပၠန်ဂှ်လေဝ်၊ ဟိုတ်နူကောန်မန်တံ ဒှ်သၟာကမၠောန်၊ သၟာဂူဗ္ၚသၟးဂၠိုၚ်တုဲ သွက်ဂွံဒေပ်ဇိုၚ်ကပေါတ် ကြိယာတံဂှ် သိုၚ်သ္ၚိသၠုၚ်ၚ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ဒဵုလၟုဟ်ဂွံဆဵုမံၚ် ဗီုသ္ၚိဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲသ္ၚိဝွံ ပါ်လဝ်ကဆံၚ်နာနာသာ်ရ၊ ဒဒှ်ရကဆံၚ်ၝောံသ္ၚိ၊ ကဆံၚ်ကၟုယ်၊ ကဆံၚ်သ္ၚိကျာ၊ ကဆံၚ်ဖဴ၊ ကဆံၚ်တၟေၚ်ဍာ်ပါ်လဝ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကဆံၚ်မၞိဟ်ဗြဴတံသၠးဂဝ်ဂၞဴလေဝ် ပါ်စွံလဝ်ပၠန်။


ကဆံၚ်ၝောံသ္ၚိဂှ် ပါဲနူတၠသ္ၚိဂှ် ကဵုအဆက်ကလော်ညးဟေၚ် ဂွံလုပ်တိတ်မာန် ညးသအာၚ်ပါဲနုကောန်လာံတာတုဲ ညးတံဟွံကဵုတိက်ရ၊ အဆက်မွဲကလော်ညးဂှ်ဍာံမ္ဂး လုပ်တိက်မာန်သီုဖအိုတ်ရ။ ညးသ္အာၚ် ယဝ်လုပ်တိက်ဒးမ္ဂး ခေက်ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်၊ ကဆံၚ်သ္ၚိကျာဝွံပၠန်လေဝ် ပွိုၚ်ရးဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံ ညးတံကၠောန်လဝ်ခဒမ်ဗၠာဲလေဝ်နွံ၊ ကာလဗ္တံကောန်ဗၠာဲဇကုတံ ကလေၚ်ကၠုၚ်နူအာဝေၚ်ကြေဝ်တုဲမ္ဂး ဟွံဒးမ္ၚုဟ်ညးဇၞော် မိမတၠသ္ၚိတံဟေၚ် ကလေၚ်လုပ်တိက် ပ္ဍဲဒၞာဲခဒမ်ဂှ်မာန် ဗွဲမလောဲသွာရောၚ်၊ ကဆံၚ်ကၟုယ်ပၠန်လေဝ် ကာလကၟုယ်နူဌာန်ဇမ္ၚောဲကၠုၚ်စိုပ်မ္ဂး ညံၚ်ဂွံတိက်ဗွဲမသၠးပွး၊ သောၚ်ၚ်တုဲ ညးလဵုဟွံရုဲ လုပ်တိက်မာန်သီုဖအိုတ်ရောၚ် သ္ၚိလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ပါ်စွံလဝ် ခဒမ်သွက်ကောန်တြုံတိက်၊ သွက်ကောန်ဗြဴတိက်၊ ညံၚ်ဟဂွံထုဲနှဴဂှ် ပါ်စွံလဝ်ရ။ ။ ။ ကၟဳသ္ၚိပၠန်လေဝ် ပပဓာန်ကဵုကဆံၚ်ပိုန်ဒြပ်သၠုယ်သၠာ်တုဲ ကၟဳဂွံမံၚ်ဖအိုတ်ရ၊ ယဝ်ရံၚ်ကဵုသ္ၚိမန်တြေံတြဟ်ဂှ်မ္ဂး လ္တူၝောံသ္ၚိဂှ် ကၟဳစိၚ်မွဲ လ္တူသ္ၚိကျာဂှ်၊ ကၟဳစိၚ်မွဲ၊ လ္တူကဆံၚ်ကၟုယ်ဂှ် ကၟဳစိၚ်မွဲ၊ လ္တူဖဴဝွံ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံဟွံကၠောန်စိၚ်၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် ကၠောန်စွံလဝ်ကၟဳစိၚ်ဂှ် ဂွံကေၚ်ညာတ်မံၚ်၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကၠောန်ပ္တိတ်ထာၚ်ဗြဴ နူကၟဳၝောံသ္ၚိရ၊ လ္တူကၟဳသ္ၚိဝွံ ညံၚ်ရဴဘုတ်ဘာ ပ္တိုန်လဝ်ပြာသာဒ်တံဂှ် ဟွံစုတ်ဟွံကၠောန် ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ ကၞဳကဵုဗဒၚ်ဂှ် ဗီုညးကဵုညး ရန်ကဵုသၠုယ်သၠာ်တုဲ လးစဵုမာန်သီုဖအိုတ်ရ၊ ခေတ်ကာလလၟုဟ် ညးမၞုံကဵုပိုန်ဒြပ်ဂၠိုၚ်တံ သိုၚ်သ္ၚိတိုက် ဗီုနာနာသာ်ကီုလေဝ် ဂကူမန်တံ ကၠောန်ဗက်အခိုက်ကၞာမန်တြေံတြဟ်တွဵုရ၊ ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ကလော်ဇကုဂှ် ကဵုမံၚ်ခဒမ်ပ္ဍဲတၠသ္ၚိဂှ်တုဲ ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကပေါတ်ကြိယာကလော်ဂှ် သိုၚ်သ္ၚိကလော်မွဲတုဲ ကဵုကလော်မံၚ်သောၚ်ၚ်ၜးၜးတုဲ နွံကၠုၚ်ဒဵုလၟုဟ်ဏီရ။

===၉။ ဒဒှ်သ္ၚိမန် ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာ===

ပ္ဍဲဍုၚ်ကွာန်မန်ခေတ်လၟုဟ်ဝွံ ဗွဲမဂၠိုၚ်သိုၚ်သ္ၚိ ဂတအာမုက်သ္ၚိ လ္ပာ်ဂၠံၚ်ဍာန်သၟးဂၠိုၚ်ရ ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ဗက်အခိုက်ကၞာမန်တြေံတုဲ၊ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက် လ္ပာ်သၟဝ်ကျာလေဝ်နွံ ရန်တၟံကဵုကျာ်တြဲပိုဲ ပပရိနိဗ္ဗာန် ဖျေံက္ဍိုပ်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာတုဲ ဟိုတ်နူကောန်မန်တံ ရှ်ေသှ်ေရဴဂဴကျာ်တြဲဂှ်ဟေၚ် သ္ၚိကောန်မန်တံ ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာရောၚ်ဂှ် ဗက်ကဵုပရေၚ်လောကုတ္တဵုရောၚ်။ ။ ။ ဂလာန်မွဲနဲပၠန်ဂှ် ပ္ဍဲရးဒေသမန်တံ ဟိုတ်နူကျာဗြဲပိုက်ကၠုၚ် နူသၠုၚ်ကျာဂှ် ကောန်မန်တံဗလေတ်မုက်ဗြဲကျာတုဲ၊ သ္ၚိမန်ကၠာတေံ သိုၚ်ဂတလ္ပာ်သၟဝ်ကျာ ကရဴလဝ်စးကဵုဗြဲကျာရောၚ်လေဝ် သ္ဂးလဝ်ပၠန်။ ။ မွဲနဲပၠန်တုန် ကောန်မန်တံ ဟိုတ်နူဇက်စှ်ေကၠုၚ် နူဌာန်ဒေသသၟဝ်ကျာတေံတုဲ စိုပ်ကၠုၚ်ဌာန်ရာမညဏံရ၊ ဟိုတ်နူဗှ်သၞာဒေသမန်တြေံ နွံလ္ပာ်သၟဝ်ကျာတေံတုဲ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာတေံရောၚ်ဂှ် ရာဇဝၚ်ခေတ်တၟိလၟုဟ် သ္ဂးလဝ်ပၠန်။ ။


ကောန်ဂကူမန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ရံၚ်ကဵုရာဇဝၚ်လောန်ကၠုၚ် ပွိုၚ်ၜါပိပန်ကၠံသၞာံတေံ ပ္ဍဲအခိၚ်မန်ပိုဲကျအာပၞာန်ညးတေံဂှ် ညးတံဖျေံဒၟံၚ်နှဟ်မန် ပ္ဍဵုဖျေံဒၟံၚ်နာံစိုတ်ဓါတ်မန် ဗွဲမလောန်တုဲ ကဵုမန်တံစွံလဝ်သုသာန် လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဍုၚ်ကွာန်ဂှ်ရ၊ ကဵုကောန်မန်တံ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာတုဲ ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲဟေၚ် ညာတ်ဒၟံၚ်သုသာန်တုဲ စိုတ်ဓာတ်ကောန်မန်တံ ဍိုန်လျစှ်ေအာမာန်ရောၚ်၊ စှ်ေစိုတ်တုဲ ကဵုကောန်မန်တံသိုၚ်သ္ၚိ ဂတမုက်သၟဝ်ကျာလေဝ် ဂးလဝ်နွံကၠုၚ်၊ စိုတ်ဓာတ်ဍိုန်လျမံၚ်မ္ဂး ဟွံဂံၚ်ပၠန်ဂတး တဝ်စၞေဟ်ကဵုသၞသတြုရဂှ် ကောန်မန်တံ ပ္တိုန်လဝ်ဂလာန်နွံကၠုၚ်မွဲသာ်ပၠန်၊ ရံၚ်အာကဵုရာဇဝၚ်ဍုၚ်ဗဂေါ ကၠုဟွံကျပၞာန်တေံ အတိုၚ်ရာဇဝၚ်ဗၟာချူဂှ် ပိုဲသ္ဂောံတီကေတ်သ္ၚိကောန်မန်တံသိုၚ်လဝ် ဂတမုက်လ္ပာ်ဂၠံၚ်ဍာန်ရ၊ ကွေတ်သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက် လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဂှ် ကောန်မန်ကၠာတေံဟွံဗက်စရ၊ ရဴသာ်ဝွံလေဝ် ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ဂလာန် ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်လေဝ်နွံကၠုၚ်။


ကောန်မန်တံရံၚ်ကေတ်ကဵုဂလာန်ဂမၠိုၚ် ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ဗွဲလ္တူတေံမ္ဂး ဂလာန်သိုၚ်သ္ၚိ ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဝွံဂှ် ချပ်ဗ္စာရဏာကေတ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ကဵုသာ်တုဲ၊ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဂှ် ဒှ်အခိုက်ကၞာမန်ဟွံသေၚ် ပၠန်ဂလာန်ဂှ်တုဲ ကာလခေတ်လၟုဟ် ဟွံဗက်စကွေတ်ဂှ်ရ၊ ကွေတ်သိုၚ်သ္ၚိ ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဝွံ ပ္ဍဲကာလဏံ ပိုဲမ္ဒးပြံၚ်သၠာဲ တဝ်စၞေဟ်ထောံရောၚ်၊ ရံၚ်ကေတ်ဗွဲလ္တူတေံတုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံ ကောန်မန်ပိုဲဂမၠိုၚ် ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဂၠံၚ်လဵုဟွံဟီု ဒၞာဲလဵုဟွံရုဲ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ဇကု ညံၚ်ဟဂွံဗၠေတ်ကဵုကိုန်သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဗီုဇကုဒးစိုတ်ဂှ် သိုၚ်ဂတအာမာန်ရောၚ်။


* '''ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိ'''


သိုၚ်သ္ၚိတၟိတုဲမ္ဂး သွက်ဂွံတိုန်ဒၟံၚ်လ္တူသ္ၚိ ဗွဲမၜိုဟ်ဩိုဟ်ဂှ် ကောန်မန်တံကၠောန်ကာမ္ၚဵု ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိပၠန်ရ၊ ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိဂှ် ဒှ်အခိုက်ကၞာမန်စပ်ကဵုကာမ္ၚဵု ဗွဲမပြဲမွဲသာ်တုဲ ကၠောန်ဗဒှ်ကာမ္ၚဵုမွဲတုဲ တိုန်သ္ၚိတၟိအိုတ်ရ၊ ပွမကၠောန်ကာမ္ၚဵုဏံလေဝ် ပပဓာန်ကဵုပိုန်ဒြပ်တုဲ ၜိုတ်ထေက်ကြိုက် ကဵုဇြဟတ်ပိုန်ဒြပ်ညး ညးပ္တုဲကာမ္ၚဵုတိုန်သ္ၚိတၟိအိုတ်ရ၊ သွက်ဂွံကၠောန်ကာမ္ၚဵုတိုန်သ္ၚိဂှ် ရုဲကေတ်တ္ၚဲ-မွဲတ္ၚဲ ပါဲနူတ္ၚဲသ္ၚိသဝ်တုဲ ရုဲဂွံဖအိုတ်ရ၊ ပွိုၚ်တြဴတ္ၚဲဂှ် ၜိုန်တိုန်သ္ၚိတၟိခိုဟ်ကီုလေဝ် ကာလတိုန်သ္ၚိတၟိ အပေါတ်သွက်ဂွံပ္တိုန်သ္ၚိကၠာအိုတ်ဂှ် ဟွံတုပ်တၞဟ်ခြာဗၠေတ်မံၚ်နွံကီု၊ ယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိ တ္ၚဲအဒိုတ်မ္ဂး-ကျာ်မ္ဒးပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲစန်ယဝ်တိုန်မ္ဂး သ္ကဝ်ဂၞဳကဵုပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲအၚာယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး ထဝ်ဩန်မ္ဒးပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါယဝ်တိုန်မ္ဂး စဟာပ်ပုၚ်တုဲဟေၚ် ညးတံတိုန်ရ၊ တ္ၚဲဗြဴဗတိယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး ဓုပ်ပ္ကဴသ္ဍဴမြမောဝ်ဟေၚ် ကဵုပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲသိုက်ယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး မိမကဵုတိုန်ကၠာရ၊ တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်ယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး မ္ဒးပြးဆာဲဩာဲနူမိမၜါ မ္ဒးသေက်ဇဵုဂၠိုၚ်ကဵုအမှုဂဗုတ်ရောၚ်ဂှ် အ္စာမန်နူတမၠာတေံ ဟီုတွံစွံလဝ်နွံကၠုၚ်ရ။


ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကၠာဟွံတိုန်သ္ၚိဏီဂှ် ကေတ်ချာမွဲစန် ဖ္ဍုက်လဝ်ဍာ်ဍာ်စၠန်တုဲ ပ္ဍဲၝောံတၞိန်သ္ၚိတၟိ လ္ပာ်တေံဒုန်မွဲကရေက် လ္ပာ်ဏံဒုန်မွဲကရေက် ဒက်ဖ္ဍာပ်လဝ်ကဵုချာဂှ် ပိပိတန်တုဲ ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ပၠန်လေဝ် ဒက်ကွက်လဝ် လ္ၚဵုဇလဗ္ဒဝ် လ္ၚဵုဇလၜဝ် လ္ၚဵုထပှ်ကၞာၚ် လ္ၚဵုပိကၞာၚ်ရ တုဲနုၚ်မွဲမ စုတ်လဝ်ဍာ်ဂစေအ်စၠန်မြမောဝ်တုဲ မ္ဒးစွံလဝ်ကီု၊ လ္တူသ္ၚိဝွံ သွက်တၟုယ်တံဂွံဂ္ဇံ ဖုန်သ္ဍဳဂၞဳသ္ကဝ်တံလေဝ် မ္ဒးလးလဝ်ရောၚ်၊ ဂၠဴမွဲလေဝ် မ္ဒးဒက်လဝ်သၟဝ်သ္ၚိ၊ လ္ၚဵုဒက်လဝ်ဂၠဴၜါ ကောန်မန်ကာလလၟုဟ် ဟိုတ်နူဟွံကၠောန်ဂူဗ္ၚတုဲ သွက်ဂွံဒက်ဂၠဴဂှ်ဟွံမွဲရ၊ ဒြပ်ရတ်ကပေါတ်ကြိယာ မပ္တံကဵုဩောံ သ္ၚု ထဍိုၚ် ဇရဳ တၟံကလန် ပုၚ်ကလောံ ကၞုသၚ် ပ္ကဴဩဴတံဂှ် ဒၞာဲညးကဵုညး ပြေၚ်စွံလဝ်ဗွဲမ္ဒးရးရ ဩောံသ္ၚုဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် ထဍိုၚ်ဂှ်စွံဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲ ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာဂှ် စွံမြမုယ်တုဲ နုၚ်ဇရဳတံဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်ရ၊ ပုၚ်ကလောံဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဨသာန် ကၞုသၚ်ဝွံ စွံဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာ၊ ပ္ကဴသ္ဍဴကေုာံဍာ်တံဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်၊ ရဴသာ်ဝွံ စွံပြုပြေၚ်လဝ်တုဲ တိုန်သ္ၚိတၟိအိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် ကလောကောဒေံမသတံကီု အ္စာဗဳသ္ကဝ်ကီု၊ ညးဇၞော်နူဝုတ်ဒိုဟ်တံဂှ် ကၠုၚ်ကောံစိုပ်လ္တူသ္ၚိတၟိအိုတ်တုဲ ပ္ဍဲတမ်ဒယိုၚ်ဒိုဟ်ပန်လ္ပာ်ဂှ် ကဵုပ္ဍေန်လဝ်ပၞာၚ်မွဲမွဲတၞုၚ်၊ ပ္ဍဲအသေအဟာန်တိုန်သ္ၚိတၟိဏံဂှ် စၞောန်ထ္ၜးကဵုတြုံဗြဴ ညးမဒှ်တၠသ္ၚိတံ ကလံကျာ်ဓဝ်သၚ် လ္ပာ်ဒိုဟ်ဗၟံက်၊ ကလံမိမဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာ၊ ကလံဘုမ္မဇဵု ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်လၟေၚ်ၚ်ရ၊ တြုံတၠသ္ၚိဂှ် ကဵုဂ္ဇံဒၟံၚ်ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာတုဲ အ္စာဗဳသ္ကဝ်ဂှ် ကဵုအသံကဵုဗြဴဂှ် သွက်ဂွံကလံတြုံတၠသ္ၚိဇကုရ၊ တုဲအ္စာဗဳသ္ကဝ်ဂှ် အပ်ပြာပ်ကဵုမိမတၠသ္ၚိဂှ်ရ၊ မိမတၠသ္ၚိဂှ်ပၠန်လေဝ် ကလေၚ်အပ်ပြာပ်ကဵု ကောန်ဇာတ်ညးမဒှ်တၠသ္ၚိဂှ်ရ၊ သွက်ဂွံမၚ်မွဲအာသ္ၚိဂှ် မိမတံဒၠောံဗ္တောန်တုဲ ဍာ်နုၚ်စွံလဝ်ဒေါဝ်သ္ၚိဂှ် စဝ်စရိုဟ်ဖျေံသၟဝ်သ္ၚိ ညံၚ်ဍာ်ဏအ်ၜိုဟ်ဩိုဟ်ဂှ် သ္ၚိဏံလေဝ် ကဵုသ္ဂောံၜိုဟ်ဩိုဟ်ညိ၊ ရဴသာ်ဝွံ ရာဒၞာမိက်ဖာပ်ဗ္စဖျုၚ် ညးမပြာပ်စိုပ်ကၠုၚ် ဇရေၚ်သ္ၚိတၟိဂှ်ရ၊ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်လေဝ် သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵု တိုန်သ္ၚိတၟိဂှ် နိမန်က္ညဖျဴနၚ် ခမဳသၚ်တံတုဲ ကဵုဖ္ဍောတ်မ္ၚဵုကမ္မဝါတ်တုဲ ကဵုဒါန်ကုခမဳသၚ်တံပၠန်ရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ရန်တၟံယဲဘဲအန္တရာယ် သွက်ဂွံလာဲလေၚ်တုဲ ညံၚ်ဂွံၜိုဟ်ဩိုဟ်အာဓာန်ဂတလၟိုန်ဂှ် ဗှ်မ္ၚဵုတုဲ တိုန်ကွက်စွံလဝ်ခပဳဩောံမွဲမ မွဲဟာန်ကေုာံ လေံဂတေက်မွဲ ပ္ဍဲသ္ဍိုက်စိၚ်တေံတုဲ ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိဂှ်တုဲ ဒှ်အိုတ်ရ။

==ဂလာန်ကလော်ဂကူမန် ဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ်==

ပ္ဍဲလ္တူဂၠးတိဏံ ဂကူမၞိဟ်ဒုၚ်တဲ မၚ်မွဲလဝ်ကလော် ဂကူညးကဵုညးဂှ် နွံကၠုၚ်မံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသၞာံရ၊ ဍုၚ်အမေရိကာန်တံ၊ ဍုၚ်အေၚ်္ဂလိက်တံ ၜိုန်ပြာကတ်ဇၞော်မောဝ်ဒၟံၚ် လ္တူဂၠးတိဏံကီုလေဝ် ဒၞာဲအရာပ်ဍုၚ်ကွာန်ဍေံတံ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ဒဵုကဵုတ္ၚဲဏံဟေၚ် ဒုၚ်လဝ်တဲဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်လဝ်ရ၊ ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ကလော်ဂှ်မူဟိုတ်ဖဵုဟၟဲသ္ဂးတုဲ ဗၠန်ဂတးတဝ်စၞေဟ်ထောံ-ထောံကလော်ဂှ် ဂၠိုၚ်တိုန်အရိုဟ်ရိုဟ်သၞာံရ၊ ဆဂးဂှ် အခိုက်ကၞာမန်တြေံမွဲဂကူ မတွံဂး ယူကၞာလှ်ေကလော်ဝွံ ဒဵုတွဵုတ္ၚဲဏံ မဆက်လှ်ေကၠုၚ်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုဗွဲခ္ဍန်ရောၚ်။ ။ ။


ကောန်မန်ပိုဲဂမၠိုၚ် ကာလလၟုဟ် ၜိုန်လှ်ေကလော် ယူဒၟံၚ်ကၞာကီုလေဝ် မူဟိုတ်သာ်လဵုမ္ဒးယူကၞာရောဂှ် ဂွံတီဗွဲမကၠးဖ္ဍးဂှ် ချူထ္ၜးကဵုရ၊ ကာလကျာ်တြဲပိုဲ သ္ပဒတဴပ္ဍဲဘာဇေတဝန် သ္ပဟိုတ်ကဵုဗြဴခတန်မွဲတုဲ တွံထ္ၜးကဵုဓမ္မဒေသနာမွဲရ၊ ဗွဲခ္ဍန်ဟေၚ်ဒှ်ရ။ ။ ကောန်တြုံသမ္ၚေဟ်မွဲ မအံက်ဇကုပကာဂစိုတ်တုဲ ပ္ဍဲတိဗ္ၚကီု ပ္ဍဲသ္ၚိကီု ဇၟာပ်ကေၚ်ကာအိုဿီု နအလေဝ်ဇကုဟေၚ် ကၠောန်တုဲ၊ မြိမြန်တဴမိမၜါရ၊ ပ္ဍဲကာလဂှ် မိမၜါစဳရေၚ်စကဵုသၟတ်ဗြဴမွဲတုဲ ဒုၚ်နၚ်သၟတ်ဗြဴဂှ် ကၠုၚ်ပ္တိုန်လဝ်ပ္ဍဲသ္ၚိရ၊ သၟတ်ဗြဴဂှ် ၜိုန်တြုံတၠသ္ၚိဇကုနွံကီုလေဝ် ဟိုတ်နူဒှ်ဒၟံၚ်ဗြဴခတန်တုဲ ဆအယာံမာတ်ကောန်ၚာ်မွဲဟေၚ် ဟွံကလိဂွံရ၊ ယဝ်ဒှ်ဗြဴခတန်မ္ဂး ဂကူဟၟဲကဵုကောန်ဂှ် ကြက်လေၚ်အာရချပ်တုဲ အကြာမိဇကုဆေဝ်ဒဝ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဗြဴခတန်ဂှ် အာဂၠာဲနၚ်သၟတ်ဗြဴမွဲတုဲ ဒုၚ်ကဵုတၠသ္ၚိဇကုရ၊ ကာလဂှ် ဗြဴခတန် သာ်ဝွံချပ်ပၠန်ရ၊ ယဝ်ရသၟတ်ဗြဴဝွံ ကလိဂွံကောန်မ္ဂး အဲကြက်ဒှ်လေၚ်ရောၚ် ချပ်တုဲ သ္ဂးကဵုသၟတ်ဗြဴဂှ်သာ်ဝွံရ၊ ယွံဒေံဗြဴယြဴကာလမွဲ ဗှ်ေတန်အာဂဝ်ဂၞဴမ္ဂး ကဵုအဲဂွံတီညိဂးတုဲ ပ္ဍဲကာလသၟတ်ဗြဴဂှ် တန်အာဂဝ်ဂၞဴဂှ် ဂရၚ်ပ္တီကဵုဗြဴခတန်ဂှ်ရ၊ အလဵုဇကုသၟတ်ဗြဴခတန်ဂှ်ဟေၚ် ရံၚ်စံၚ်မၚ်မွဲလဝ်ဂဝ်ဂၞဴဂှ်တုဲ၊ ဒးကာလမွဲတ္ၚဲ ဂဥုဲပ္ကီုဖျေံဂဝ်ဂၞဴဂှ် သၞဴရဴကေုာံအာဟာရတုဲ ကဵုသၟတ်ဗြဴဂှ်စရ။


ဂဝ်ဂၞဴဂှ်လေဝ် လီုအာရ သာ်ဝွံဟေၚ် နူမွဲဝါဂှ်ဒှ်ၜါဝါရ၊ ဟီုသၚ်ရိုဟ်ကဵုညးသ္အာၚ် ဒဒှ်ရဂဝ်ဂၞဴလီုဂှ်တုဲ ပ္ဍဲတန်ဂဝ်ဂၞဴပိဝါဂှ် ဟွံကဵုဗြဴခတန်ဂှ်တီတုဲ မံၚ်ကၠုၚ်ဒဵုဂဝ်ဂၞဴကြံၚ်ဍုဟ်အာရ၊ ကာလဂှ် ဗြဴခတန်ဂှ် ဂွံအခေါၚ်တုဲ ဍေံပကီုကဵုဂဥုဲတုဲ ဍေံကဵုရ၊ ဟိုတ်နူဂဝ်ဂၞဴကြံၚ်ဍုဟ်အာတုဲ တၞဟ်နပ္ကီု ဖျေံဟွံသၟဟ်ရထတုဲ ဂဝ်ဂၞဴဂှ် လၞၚ်ဒၟံၚ်ရ မသ္ကာတ်ကဵုဒုက္ခဝေဒနာက္တဵုဒှ်တုဲ အိုတ်အာလမျီုရ၊ ပ္ဍဲကာလသၟတ်ဗြဴ မညန်ကဵုဂစိုတ်ဂှ် သာ်ဝွံသ္ဂးရ၊ ဗှ်ေရၚ်တၠုၚ်ဒုၚ်နၚ်အဲတုဲ ကောန်အဲပိဗှ်ေဂစိုတ်ကၠေံတုဲ လၟုဟ်ဇကုအဲလေဝ် ကြက်လေၚ်အာပၠန်ရ၊ စုတ်အာနူဘဝဏံတုဲ တၞဟ်နစကောန်ဗှ်ေဂှ် ကဵုသၟဟ်ရထညိ၊ သာ်ဝွံရာဒနာလဝ်တုဲ ပြံၚ်အာဘဝ က္တဵုဒှ်ဗ္ဂဲၝောံမွဲ ပ္ဍဲသ္ၚိဗြဴခတန်ဂှ်ရ၊ ဗြဴခတန်ဂှ်လေဝ် တၠသ္ၚိဂှ်ရပ်လဝ်တုဲ တၞောဝ်အဲညံၚ်ဂွံသ္ကုတ်အာဂှ် ဗှ်ေသ္ပရောၚ်ဂးတုဲ ၜုၚ်တက်ဒဵုချိုတ်အာရ။


ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ်ဟေၚ် က္တဵုဒှ်စာၚ်ၝောံမွဲ၊ ခြာဟွံလံစာၚ်ၝောံဂှ်ခၟာဲရ၊ ဗ္ဂဲၝောံဂှ် ကၠုၚ်စကၠေံဒဵုကဵုပိဝါရ၊ နဲကၠာတေံဟေၚ် စာၚ်ၝောံဂှ်ရာဒနာတုဲချိုတ်အာ ကလေၚ်က္တဵုဒှ်ဗြန်ၝောံပၠန်၊ ဗ္ဂဲၝောံလေဝ်ချိုတ်အာ ကလေၚ်က္တဵုဒှ်ဒြာဲၝောံမွဲရ၊ နဲကၠာတေံဟေၚ် ဗြန်ဂှ်စကၠေံကောန်ဒြာဲ သီုပါဝါတုဲ ဒြာဲၝောံဂှ် ရာဒၞာပၞောတ်လဝ်တုဲ ချိုတ်အာ ကလေၚ်က္တဵုဒှ်သၟတ်ဗြဴမွဲ ပ္ဍဲဍုၚ်သာရဝှ်ရ။ ။ သၟတ်ဗြဴဂှ်ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲ ပြာပ်အာဒၟံၚ်ပ္ဍဲခါမ်သဳ ဇရေၚ်ပါၚ်တြၚ်ဍုၚ်ဂှ်ရ၊ ကြဴနဲကၠာတေံဟေၚ် ကလော်ဗြဴဂှ် ပ္တောံရုပ်ဗြဴမွဲတုဲ ကၠုၚ်စကၠေံကောန်သၟတ်ဗြဴဂှ် ၜါဝါတုဲ မရနုက်ကဵုပိဝါဂှ် ချပ်ဂၞန်ကဵုတြုံတၠသ္ၚိဇကုတုဲ ပြာပ်အာဒၟံၚ်သ္ၚိဇကုတုဲ သၠးကောန်တြုံမွဲရ၊ ကာလဂှ် ကလော်ဗြဴဝွံ ဒးအလန်အာတုက်ဍာ် ကၟာလစအနုတတ် နကဵုက္ဍိုပ်အဆက်ဆက် ဒးတုက်ဍာ်ကဵုသၟိၚ်ဗဳသဴရ၊ ဗၞတ်ပန်မသုန်ဂိတုတုဲ ဗၠးအာရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဍောၚ်ၜိုတ်လောန်အာတုဲ ပကာဂစိုတ်အိုတ်ရ၊ ကလော်ဗြဴဝွံတုန်လေဝ် ချိုန်ခဏ မတိတ်ဗၠးနူအလန်ဇကုတုဲ ပြာပ်အာသ္ၚိသၟတ်ဗြဴ မူဒၞာဲမွဲပြောဲအဲမတဴရောသၟာန်ရ၊ ညးဂမၠိုၚ်မိၚ်တုဲ ဟိုတ်နူကလော်ဗြဴမွဲ စကၠေံကောန်ဍေံတုဲ ဍေံစဴအာသ္ၚိဍေံ ညးဂမၠိုၚ်ဂး၊ ကလော်ဗြဴလေဝ် ဗွဲမပြဟ်ဟေၚ် အာဇရေၚ်သၟတ်ဗြဴ သၟိက်ဂွံစကောန်ၚာ်ပၠန်ရ။


သၟတ်ဗြဴတုန်လေဝ် ပ္ဍဲတ္ၚဲစဝ်ကပေါဝ် ခုတ်ခဴယၟုကောန်ၚာ်တုဲ ကာလမစဴသ္ၚိ တိတ်အာဘာကျာ်တြဲတုဲ ကောန်ၚာ်ဂှ် ကဵုလဝ်ဇကု ကဵုဖုံဗလိုပ်ပ္ဍဲကၟာအနုတတ်တုဲ ဗၟဴဒၟံၚ်တှ်ရ ညာတ်ကလော်ဗြဴမကၠုၚ်နူဇမ္ၚောဲတုဲ ဟီုထ္ၜးကဵုတၠသ္ၚိဇကု ဒဒှ်ရဗြဴမကၠုၚ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဒှ်ကလော်ဗြဴမစကောန်အဲဂှ်ရ၊ သာ်ဝွံကရေဲဟီုတိုန်တုဲ သၟတ်ဗြဴဂှ်ယိုက်ဂွံကောန်ၚာ် ဒြိပ်အာဘာဇေတဝန် ပ္ဍဲဒေါဝ်ပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ် ကာလကျာ်တြဲတွံဒၟံၚ်ဓဝ်ရ၊ သၟတ်ဗြဴဂှ်သ္တိက်လဝ်ကောန်ၚာ် တမ်ဇိုၚ်ကျာ်တြဲ ပအပ်ကဵုကျာ်တြဲတုဲ ဂလာန်ဒှ်ဂှ် ဂရၚ်ပ္တီရ၊ ဒေဝတဴ သုမနမပဒတဴ ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ဘာဇေတဝန်ဂှ် ဟွံကဵုကလော်ဗြဴဂှ်လုပ်တုဲ ကျာ်တြဲကော်မှာထေရ်အာနန် ကဵုပၠောပ်နၚ်ကလော်ဗြဴဂှ်ရ၊ မူဟိုတ်တၠအဲဂွံသ္ပပွဝွံရော ပ္ဍဲဂတမုက်အဲကျာ် မဖှ်သာ်ဝွံ ယဝ်မၞးတံဟွံကၠုၚ်စိုပ်မ္ဂး ဝဳဝဲမၞးတဲဟွံစိုပ်ဒတုဲ မ္ဒးဆက်အာဘဝဂတတေံပၠန်ရ၊ ယဝ်ရဒတောဝ်လဝ်ဝဲမ္ဂး ဝဳဝဲဂှ်ဟွံလလံရဂးတုဲ နဂါထာဝွံ ကျာ်သ္ဂးရ။


'''နဟိဝေရေနဝေရာနိ၊ သမ္မန္တိဓကုဒါစနံ၊ အဝေရေနစ သမ္မန္တိ၊ ဨသဓမ္မောသနန္တနော။'''


အဓိပ္ပါယ်ဝွံ - ပ္ဍဲလောကဝွံ နမဒတောဝ်လဝ်ဝဲမတွံဂး ညးမတ္ၜေဩ်လက်လဝ်တုဲ မကလေၚ်တ္ၜေဟ်လဝ်ပၠန်။ ညးမတက်လဝ်တုဲ မကလေၚ်တက်ပၠန်ဂှ်၊ စယသတြုဝဳဝဲဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲကာလလဆောဝ် မမိက်ကဵုညိညကီုလေဝ် ပ္ဍံဟွံလလံ၊ ပ္ဍဲမဟွံဂွံဒတောဝ်ဝဲ မသဲဗလးဏာဍာ်ခန္တဳမေတ္တာဂှ် ၚ်-သတြုဝဳဝဲဂမၠိုၚ်၊ ပ္ဍံလလံအာအိုတ်ရောၚ်၊ ၚ်-ဓရ်မလလံကၠေံဝဳဝဲ မသဲဗယာပ်ဏာ ဍာ်ခန္တဳမေတ္တာဂှ် ၚ်-တြဴ ကျာ်-အရှန်-ပစ္စေဂဗုတ်အိုဿီု၊ ပ္ဍံဒှ်ရ၊ ပ္ဍဲလအိတ်ဒေသနာဝွံ ကလော်ဗြဴဂှ် ဂွံဒှ်အာသောတပန်ရ။


ကျာ်တြဲတုန်လေဝ် ကဵုကလော်ဗြဴဂှ် ယိုက်ကောန်ၚာ်ရ၊ ကလော်ဗြဴဂှ် မိန်ဆုၚ်ကောန်ၚာ်တုဲ ကလေၚ်ကဵုမိဍေံတုဲ ဂတေဝ်ယာံတဴရ၊ မူဟိုတ်ဗှ်ေယာံရော ကျာ်တြဲသၟာန်ပၠန်၊ ယွံတၠဳလပိုန် မတုဲတေံဆဒှ်ကဵုဒှ် အဲဍိက်ဂယိုၚ်လမျီုကီုလေဝ် လၟုဟ်သာ်လဵု အဲဂွံဆက်ဂယိုၚ်လမျီုအဲရောဟွံတီ ကလော်ဗြဴသ္ဂး၊ ဗှ်ေလ္ပစံတူသာ်ဝွံညိ၊ ပၠာံဗဇကၠေံကလော်ဗြဴတုဲ ကဵုမိကောန်ၚာ်ကော်ဖျဴဏာသ္ၚိတုဲ ဆက်မြိမြန်အာညိ၊ ကျာ်တြဲသ္ဂးကဵုမိကောန်ၚာ်ရ၊ သၟတ်ဗြဴလေဝ် ကော်ဖျဴဏာကလော်ဗြဴတုဲ ပ္ဍဲစးဇုက်တေၚ် စွံပ္တန်လဝ်တုဲ ဝဳဗ္စလဝ်ရ၊ ကလော်ဗြဴလေဝ် ကဵုအာစွံလဝ်ဇကု ပ္ဍဲမ္ၚးကွာန် ဌာန်မလ္ၚုရ၊ ကာလဂှ် ကလော်ဗြဴချပ်ရ၊ ဂုဏ်သဟာဲဗြဴဝွံ နွံတဴအဲဂၠိုၚ်ကွေံရောၚ်၊ မ္ဒးခၠေဝ်ရောက်ဂုဏ်ရောၚ်ဂးတုဲ သၟတ်ဗြဴတၠကောန်ဂှ် ဍိုက်ပေၚ်တဴဩောံသ္ၚု ဒြပ်ရတ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကာလဂှ် ညးဂမၠိုၚ်ကၠုၚ်သၟာန်စအိုတ်ရ၊ သာ်လဵုနဲလဵုဒှ်ပိုန်ဒြပ်ရော၊သၟတ်ဗြဴဂှ် ဟိုတ်နူအဲရှ်ေသှ်ေမြိမြန်လဝ် ကလော်ဗြဴဝွံတုဲ ဂွံပိုန်ဒြပ်ဂၠိုၚ်ရောၚ်ဂးရ၊ ညးဂမၠိုၚ်လေဝ် ဗ္စကလော်ရှ်ေသှ်ေကၠုၚ်အိုတ်ရ၊ ပတွဵုနူဂှ်တုဲ ကေၚ်ကာညးဂမၠိုၚ်အိုဿီုဂှ် ရံၚ်စံၚ်မၚ်မွဲတုဲ လာပ်မပြဲကီု တွဳဝါရမဂၠိုၚ်ကီု က္တဵုဒှ်အိုတ်ရ။


ပတွဵုနူဂှ်တုဲ ပုၚ်လိခ်မာဲဒ္စာံသာ် က္တဵုဒှ်ကုကလော်ဗြဴဂှ်ရ၊ ပုၚ်လိခ်မာဲဒ္စာံသာ်ဂှ် ဒဵုကဵုတ္ၚဲဝွံဟေၚ် ကဵုတဴအိုတ်ရ၊ သာ်ဂှ်ရ ကောန်မန်တံ ရှ်ေသှ်ေမြိမြန်ကၠုၚ်ကလော် ဆက်ကၠုၚ်ဒဵုကဵုတ္ၚဲဝွံရ၊ ကောန်မန်တံ နူလက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲတေံဟေၚ် ဒုၚ်တဲကလော်မၚ်မွဲကၠုၚ်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုဗွဲခ္ဍန်ရ။


ကောန်မန်တံ ယဝ်ဟီုပရေၚ်ကလော်ဏံမ္ဂး ကာလလၟုဟ်ဝွံ လ္ၚဵုဂှ်ဒုၚ်တဲတုဲ လ္ၚဵုဂှ်ဟွံဒုၚ်တဲ၊ ဖဵုဍေံဟၟဲသက်က်သ္ဂးတုဲ ထောံကၠေံလေဝ်နွံဒၟံၚ်ဂှ် ဂွံညာတ် ဂွံမိၚ်မံၚ်ကီုရ၊ ဆဂး ယူကၞာဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်တြေံမွဲ ယေန်သၞာၚ်တုဲ ဗီုယူကၞာဂှ် ချူထ္ၜးကဵုရ ပွမရှ်ေသှ်ေကလော်ဝွံဂှ် ဗွဲတၟေၚ်ၜိုန်ဟွံမိက်ဟီုကီုလေဝ် ယြဴပူဂဵုမွဲ ဟိုတ်နူရှ်ေသှ်ေကလော်တုဲ ပ္ဍဲပစ္စက္ခကာလဝွံ ဂွံစသိုၚ်ဇၞော်ကဵုပိုန်ဒြပ်ဂှ် ဟွံညာတ်ရ၊ ဟိုတ်နူရှ်ေသှ်ေကလော်တုဲလေဝ် ဝါတ်ဂါတ်အာဂှ် ဟီုဟွံမာန် ဇကုမၞိဟ်ဟေၚ်ဂှ် ပဓာနရ၊ ဗွဲမဂၠိုၚ် ပပ္တံနူဇုဇဗဴလဇကု ရှ်ေသှ်ေကၠုၚ်တုဲ ဟိုတ်နူပလှ်ထောံဟွံမာန်ဟေၚ် ဒဒုၚ်လဝ်တဲရ မွဲသာ်ပၠန်-ကောန်မန်ပိုဲ နွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်ဇၞော် ကဵုနွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲကွာန်ဂြိုပ်တေံဂှ် ပ္တောံရံၚ်မ္ဂး ညးမံၚ်ပ္ဍဲကွာန်ဂြိုပ်သၟးဂၠိုၚ်တုဲ လညာတ်အောန် ဗဟုသုတအောန် ကၠိုဟ်ခၠၚ်ဒၟံၚ်ပရေၚ်လောကုတ္တဵုသၟးဂၠိုၚ်တုဲ လ္တူကလော်ဏံ ဣလဵုဒှ်ဍာံရော ဣလဵုဗၠေတ်ရော ဣလဵုဟိုတ်နွံရော ဣလဵုဖဵုနွံရောဂှ် ပါ်ပါဲဟွံမာန်တုဲ ပတှ်ေကလော်ကွေံကွေံဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်ကောန်မန်ပိုဲ နွံမံၚ်ပ္ဍဲကွာန်ရးဂှ် ဂၠိုၚ်ကွေံရ ဗွဲမဂၠိုၚ် မၞိဟ်ဗြဴတံပတှ်ေကလော်ဂၠိုၚ် နူမၞိဟ်တြုံဂှ် တ္ၚဲဏံဂွံညာတ်ဒၟံၚ်ဇၟာပ်ကွာန်ရ ဟိုတ်နူပတှ်ေကလော်ဂၠိုၚ်တုဲ ဒှ်ဒဒိုက်မာန်ရောၚ်ဂှ် အရေဝ်ညးကၠာတေံ ဟီုလဝ်နွံကၠုၚ် အရေဝ်မွဲပါၚ်နွံဂှ် '''ဖေက်ကၠခဗယိ ဗယိကြံလောန်နူကၠ'''ရ အလုံကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဗွဲတၟေၚ်နွံမွဲသာ်ရ၊ ဍုၚ်သေမ်ကီု ဍုၚ်ဏံကီု ယဝ်ရရံၚ်အာသ္ၚိမန်မ္ဂး ဂွံညာတ်ကေတ်ကပေါတ် ကလော်ဇၟာပ်သ္ၚိရ၊ ယဝ်ရရံၚ်အာမွဲလ္ပာ်ပၠန်မ္ဂး ဟိုတ်နူယူကၞာလှ်ေကလော်ဏံ က္လောကောဒေံမသဂမၠိုၚ် ကၠုၚ်ကောံဆဵုညာတ်ညးသ္ကံတုဲ ဗှ်သၞာပြေပြံၚ်အာမာန်ရ၊ ကောန်မန်တံ ဟိုတ်နူဒၟံၚ်ဌာန်ဒေသဟွံတုပ်တုဲ အခိုက်ကၞာလေဝ် ညိညဟွံတုပ် တၞဟ်ခြာဗၠေၚ်မံၚ်ဂှ် ပ္ဍဲပရူကလော်ဏံ ဂွံတီကေတ်ရ။


* '''သာ်လဵုတၞဟ်ခြာရော-ယဝ်ဟီုမ္ဂး'''


၁။ မန်ဒိုၚ်ဂှ် ရှ်ေသှ်ေကလော်သတ်ဗြဴ။

၂။ မန်ဒဂှ် ရှ်ေသှ်ေကလော်ယာတ်။

၃။ မန်ညဂှ် ရှ်ေသှ်ေကလော်ဍေၚ် ဗဴ။


သာ်ဝွံပါ်ပါဲလဝ်တုဲ ဟွံတုပ်ညးသ္ကံရ၊ မူဟိုတ်ဟွံတုပ်ရောဂှ် ပ္ဍဲလိခ်ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်ဂှ် ဟွံညာတ် ဆအရေဝ်ညံၚ်ရဴပုံအာဂီုဟေၚ် ကေၚ်မိၚ်လဝ်ရ၊ သ္ပသမ္တီလဝ်နွံကၠုၚ်ရ၊ သ္အာၚ်နူဏံပၠန် ကလော်မာံဒကောံပိုန်လေဝ် ကောန်မန်တံ ဗ္စဖျုၚ်လွဳလဝ် နွံမွဲဂကူပၠန်၊ ကလော်မာံဒကောၚ်ပိုန်ဂှ် ကောန်မန်နွံပ္ဍဲဍုၚ်ဖာသီသၟး ရှ်ေသှ်ေဂၠိုၚ်ရ၊ ကၠာတေံကောန်မန် နူဍုၚ်ဟံသာဝတဳဏံ ဒဴအာစိုပ်ဍုၚ်သေံ မံၚ်အတေံတုဲ ဒဒှ်ရကောန်မန် ဍုၚ်သေံတေံ ရှ်ေသှ်ေလဝ်ကလော်ဂှ် ကော်ခဴစကလော်ဍုၚ်သေံပၠန်ရ၊ (ပရူကလော်မာံဒကောံပိုန်ဂှ် ပ္တိတ်လဝ်မွဲအုပ်တုဲရ၊ ယဝ်မိက်တီ ဗွဲတြးမ္ဂး လိခ်မာံဒကောံပိုန်ဂှ် ဂၠာဲဗှ်ရံၚ်ညိ)


ပ္ဍဲဍုၚ်ဖာသီတေံ ဟိုတ်နူကောန်ဂကူမန်ဟၟဲတုဲ ပရူကလော်မန်လ္ပာ်တေံဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲဟွံလောဲ၊ ဆကလော်မာံဒကောံပိုန်ဟေၚ် နွံရ၊ ဒဵုလၟုဟ်ဂကူဗၟာတံ ရှ်ေသှ်ေဒၟံၚ် ကလော်မာံဒကောၚ်ပိုန်ရ၊(ဗၟာလ္ပာ်ဖာသီတေံ နူဂကူမန်ကၠာဲဒှ်အာဗၟာရောၚ် ယဝ်ရံၚ်အာပရေၚ် ကလော်ဏံမ္ဂး ဒှ်ဂွံမံၚ်) ကလော်မာံဒကောၚ်ပိုန်ဂှ် အလုံမွဲကောန်ဂကူမန် ဍုၚ်ဏံသီုမန် နွံဒၟံၚ်ဍုၚ်သေံတေံ ရှ်ေသှ်ေဒၟံၚ်ရ၊ မန်ဒိုၚ်ဂှ်ဗွဲမဂၠိုၚ် မံၚ်လ္ပာ်ရးသဓီုတုဲ ရှ်ေသှ်ေကလော်သတ်ဗြဴ၊ မန်ဒဂှ်ဗွဲမဂၠိုၚ် နွံလ္ပာ်ဒေသရးဖာသီတုဲ ရှ်ေသှ်ေကလော်ယာတ်တုဲ မန်ညဂှ်ဗွဲမဂၠိုၚ် နွံလ္ပာ်ဒေသရးမတ္တမကဵုရးတနၚ်သဳတုဲ ရှ်ေသှ်ေကလော် ဍေၚ်-ဗဴရ၊ သ္အာၚ်နူကလော်ပိဏံ နွံကလော်မွဲဂကူဏီ ကလော်ဗဂေါလေဝ်ဂး ကလော်သၟိၚ်အသးလေဝ်ဂး ကလော်စၚ်ဂဗာဲကဂၞန်လေဝ်ဂး ရံၚ်အာဗွဲလ္တူတေံမ္ဂး ကောန်မန်တံ ဒၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ်ကလော် မွဲဒေသကဵုမွဲဒေသဟွံတုပ် အခိုက်လှ်ေကလော် ယူကၞာလေဝ် ဟွံတုပ်ကီုရ၊ တၞဟ်ခြာမံၚ်ညိညရ၊ ဗီုကျိုၚ်ကျဝ်ကလော်ပၠန်လေဝ် ယာတ်ဗ္ကေတ် ယာတ်ဗ္တာၚ် အနာံၜါလ္ပုဟ်တဲ ဒက်ပူလဝ်သတ်ဗြဴ ကွက်လဝ် နကဵုကယၜဝ်တုဲ စွံလဝ်ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဟရံၚ်ရ။

===ဗီုစွံကလော်ကေုာံကပေါတ်ကလော်ပ္ဍဲဌာန်သ္ၚိ===

==ပွမဂိယဲ==
==အဝဲဗျု==
==ပွမစုတိ==
==ဂလာန်ကာလထေရ်ကဵုသၟိၚ်ပဿိုန်သၟာန်သွဟ်==
==နိဿဲ==
ကၠုၚ်နူလိက်အုပ် (အခိုက်ကၞာမန်) နူကမ္မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။ [https://drive.google.com/file/d/1WddIBb6u7tAiS3o7RPQWGImsla4d2YEx/view?usp=sharing pdf-အခိုက်ကၞာမန်]

{{DEFAULTSORT:အခိုက်ကၞာမန်}}</text>
      <sha1>dge2i7ejarxgc8hqtgdsie6vv3uvfj5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>33859</id>
      <parentid>33858</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T14:56:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>သ္ဍိုက်ဆာန်မန်</username>
        <id>2569</id>
      </contributor>
      <comment>/* ဗီုစွံကလော်ကေုာံကပေါတ်ကလော်ပ္ဍဲဌာန်သ္ၚိ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="423510" xml:space="preserve">ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်
လိခ်အုပ်မၞုံယၟု (အခိုက်ကၞာမန်)
သက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၁၃၃၉−သၞာံ၊ ဂိတုဘတ်။

=ဂလာန်တၚ်ဂုဏ်=
ဗွဲကိုပ်ကၠာ လိခ်အုပ် အခိုက်ကၞာမန်ဝွံ တက်ပတိတ်တုဲ တရးဏာနကဵုတွဵုရးမန်−ရးဗၟာဂွံမာန်အာ ခေတ်လၟုဟ်ဂှ် ဒှ်စရာဲကျာ်သြဳဂုဏ်ဖဵု သွက်ကောန်ဂကူမန်တံသီုဖအိုတ်လေဝ် ဟီုဂးစဂွံရ။ မွဲသာ်ပၠန် သွက်ဂကောံကမ်မတဳလိခ်ပတ်ေယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်လေဝ် ဒှ်စရာဲကျာ်သြဳဂုဏ်ဖဵုကီု ဟီုဂးစဂွံရ။ ကမၠောန်ဝွံ ဒှ်ကမၠောန်ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယောန်သၞာၚ်မန်ရ၊ ပ္ဍဲကမ်မတဳ လိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ပါ်စွံလဝ် ဆာပ်ကမ်မတဳ  (ဂကောံဍောတ်) ပိရ။ မုခ်ဂၞန်မွဲ− ၊ သွက်ဂွံဗ္တောန်လိခ်ပတ်၊ သွက်ဂွံတက်ပတိတ်လိခ်ဗွဟ်မန်၊ လိခ်ပတ်မန်တံဂှ်၊ ဒှ်တာလျိုၚ် ဆာပ်ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ရ။ မုခ်ဂၞန်ၜါ− သွက်ဂွံတိၚ်တိုက်လှ်ေဒယှ်ေတံဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ် ဆာပ်ကမ်မတဳအနုသုခုမရ။ မုခ်ဂၞန်ပိ− သွက်ဂွံဗက်စ အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳမန်၊ သွက်ဂွံဗၟံက်ဂတဝ်တိုန် အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳမန်၊ ပွမဟီုအရေဝ်ဝေါဟာမန်၊ ဗွိုက်လ္တက်မန်တံဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ် ဆာပ်ကမ်မတဳ အခိုက်ကၞာရ၊ ရဴသာ်ဝွံ ပါ်စွံလဝ်ပိဂကောံရ။


ဟိုတ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံဒှ် လိခ်မူ−လိက်အုပ် အခိုက်ကၞာဝွံ နူကမ်မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်သ္ပသ္ကိုပ်သ္ကတုဲ ဆာပ်ကမ်မတဳအခိုက်ကၞာဂှ် ကေတ်တာလျိုၚ်ရ၊ ဗွဲကိုပ်သက္ကရာဇ် အၚ်္ဂလိက် ၁၉၇၃−တေံ၊ နူကမ်မတဳဇၞော်ဏံ အာတ်ဏာလိခ်ပတ်မူလ ပ္ဍဲဌာန်အ္စာကဝိမန်တံရ၊ ရဴသာ်ဝွံ ဗွဲမစၞောန်ထ္ၜးလဝ်တေံ အ္စာကဝိတံချူပလံၚ်နၚ်လိခ်တမ်ဂှ်ရ၊ ဂွံလိခ်တမ်တံဂှ်တုဲ ဆာပ်ကမ်မတဳ အခိုက်ကၞာဂှ် စဳရေၚ်ပ္ကောံတုဲ ဗှ်အိုတ်ရ။ ဒၞာဲဂၠိုၚ်ဒၟံၚ်တံဂှ်ဒါန်တုဲ ဒၞာဲဟွံမွဲတံဂှ် အာသၟာန်သၟုက်ဋ္ဌာန်တၠဂုဏ်အ္စာတၠဳပိုန်တံလေဝ်ကီု၊ ဋ္ဌာန်မၞိဟ်ဇၞော် ညးမတဳပရောပရာအခိုက်ကၞာပြဝေဏဳဂကူမန်တံအိုတ်ရ။ တုဲအိုတ်မ္ဂး နူဆာပ်ကမ်မတဳဏဳ စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်တုဲ တက်ပတိတ်နကဵုလိခ်သၠုပၠုယ်ရ။


လိခ်သၠပၠုယ်နကဵုတဲဂှ် ပလံၚ်ဏာဋ္ဌာန်အ္စာချူလိခ်မူလ အ္စာကဝိတံကီု၊ ဋ္ဌာန်တၠဳပိုန်သၚ်ခမဳတံကီု၊ ဋ္ဌာန်မၞိဟ်ဇၞော်တံကီုရ၊ သွက်ဂွံဍိုက်ပေၚ် သွက်ဟွံမှာရဴ ဟၟဲသက်က်ဂှ် ရန်တၟံကေတ်ရ။ ညးတံရံၚ်ပြုပြေၚ်တုဲ ပလံၚ်နၚ်ဋ္ဌာန်ကမ်မတဳပိုဲပၠန်ရ။ နကဵုလိခ်မူစၟဳစၟတ်ထပ်ကဵုထပ် ရုဲစှ်တုဲ ကၠောန်ဇန်ချူကှ်ေပၠန်ရ၊ နနဲဝွံ ဍိုက်ပေၚ်ကီုခယကေတ်တုဲ၊ သွက်ဂွံတက်ပ္တိတ်နကဵုစက်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုညးတၠအလဵုအသဳတွဵုရးဍုၚ်မန်ရ။


နူတွဵုရးဍုၚ်မန် ညးတံစၟဳစၟတ်အခိၚ်လံဒၟံၚ်လေဝ်ကီု၊ ညးတၠအလဵုအသဳဍုၚ်လ္ဂုၚ်စၟဳစၟတ်လံဒၟံၚ်လေဝ်ကီု၊ နကဵုကမ်မတဳဏံသြန်ဟွံဍိုက်ပေၚ်လေဝ်ကီု လံဒၟံၚ်စဵုကဵုအခိၚ်ဏံရ၊ လိခ်အခိုက်ကၞာဝွံ နူကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ပတိတ်ဇြဟတ်ဂိုတ်ဂစာန်လဝ်ကီုရ၊ ဍိုက်ပေၚ်သီုဖအိုတ်ဂှ် ဟွံစှ်ေလဝ်စိုတ်ဏီတုဲ၊ ဟွံဍိုက်ပေၚ်− ဟွံရုမ်ဂပ်ဟွံမှာရဴဏီဂှ် နကဵုကမ်မတဳဏံ ဒုၚ်လဝ်တဲရ။


ဟိုတ်ဂှ်ရ အခိုက်ကၞာ ပြေဝေဏဳပိုဲမန် သွက်ဂွံဍိုက်ပေၚ်အာ ဗွဲဂတတေံဂှ် ပ္ဍဲလိခ်ဝွံ ဒၞာဲမှာရဴဒၞာဲဟွံဍိုက်ပေၚ်တံဂှ် စၞောန်ထ္ၜးကဵုတုဲ ကဵုနၚ်ကသပ်ဂၞန်ဗွဲမပြဟ်ညိဂှ် ဗ္တိုက်ဖ္အောဝ်ဏာနကဵုမေတ္တာရအဴ။ ကောန်ဂကမန် အ္စာဗှ်လိခ်တံ စၞောန်ထ္ၜးကဵုတုဲ နကဵုအလန်ဒုတိယ တတိယပ္တိတ်မ္ဂး ဍိုက်ပေၚ်အာမာန်ရောၚ် ပတှ်ေဒၟံၚ်ရ။


ဗွဲလက်ကရဴအိုတ် နကဵုနိဂီု သွက်လိခ်အုပ်ဝွံ ဂွံတိတ်အာမာန်ဂှ် ပပ္တံနူကဵုကောန်ဂကောံ ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်လေဝ်ကီု အ္စာကဝိညးမချူလိခ်တမ်လေဝ်ကီု၊ ညးမကဵုကသပ်ဂၞန်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဳပိုန်သၚ် ခမဳလေဝ်ကီု၊ မၞိဟ်ဇၞော်ဂမၠိုၚ်တံလေဝ်ကီု၊ သွက်ဂွံတက်လိခ်ဝွံ ညးမကဵုအရီုအဗၚ်တံလေဝ်ကီု၊ ညးမကဵုအရီုအဗၚ်ကမၠောန်လေဝ်ကီု၊ ညးမဇန်လိခ် ညးမတက်လိခ်တံလေဝ်ကီု၊ ညးအလဵုအသဳတံလေဝ်ကီု၊ စၞးကမ်မတဳ လိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဏံ အဲညးမရေၚ်တၠုၚ်ဖဵု တၚ်ဏာဂုဏ်ဗွဲမလောန်ရ။


'''(နာဲမိုၚ်တဝ်)−−−ညးမရေၚ်တၠုၚ်ဖဵု ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်'''။

=ဥယျောဇဉ်=

ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဝွံ သွက်ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ဟွံဒှ်ဟွံမံၚ်မ္ဒးယိုက်ဂၠၚ်ဏာ ကဵုအဓိကတာလျိုၚ်ဂှ် ကောန်မန် ပွမလေပ်လိခ်မန်၊ အရေဝ်မန်ကီု ပွမသီဒက်စဵုဒၞာ ဇၞော်မောဝ်တဴတက်တိုန်ကီု၊ အစေန်အဆက် အနုသုခုမမန်တံ ပွမသီဒက်စဵုဒၞာ မြိမြန်မၚ်မွဲအာဂှ်ကီု၊ သ္ပတိုၚ်တမ်ဒေါဝ်တုဲ မ္ဒးပံက်ဗဒှ်လဝ် ဂကောံဏံရောၚ်မဒှ်ရ ။


ပဟိုတ်တာလျိုၚ်နွံသာ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံမြိမြန်ကလုတ်ပ္တိုန် ဗပေၚ်ကဵုမာန်ဂှ် ဟွံသ္ဂုတ်ကဵုပကီုလွဳဟေၚ်၊ ဆၜိုတ်ဂွံအခိၚ် အခေါၚ်အဝဵုတံဂှ် ဂိုတ်ပ္တိတ်ဇြဟတ်လွဳဆာဲမံၚ်ရ၊ အတိုၚ်ရန်တၟံလဝ်ပိသာ် ဗွဲလ္တူတေံဝွံရ၊ တန်ဗ္တောန်လိခ်ပတ် အရေဝ်၊ တန်ဗ္တောန် ယေန်သၞာၚ် အစေန်အဆက် အနုသုခုမတံ ချေံဗ္တောန်ကဵုတုဲ၊ မွဲအဆက်ဓဝ်ဟေၚ်၊ သွက်ဂွံသီဒက်စဵုဒၞာမၚ်မွဲအာ အခိုက်ကၞာမန်တံကီု၊ သွက်ကောန်ဗွဲကြဴ စဴဗွဲဂတဂမၠိုၚ်၊ သ္ဂောံနိဿဲလ္ၚတ်ဒ္ဂေတ်ဗက်အာမာန်ဂှ် လိခ်အခိုက်ကၞာမန်ဝွံ မ္ဒးပကီုလွဳဗၟံက်ပ္တိတ်ရောၚ်။


ပ္ဍဲမဗၟံက်ပ္တိတ် ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမန်ဝွံလေဝ် ပဟိုတ်ကဵုမန်တၠပညာဂမၠိုၚ် ကေုာံ ညးအာယုက်ဇၞော်မန်၊ မိမနော်နာဲတံ ကဵုအရီုအဗၚ် ဍိုက်ဍိုက်ပေၚ်ပေၚ်ဟေၚ်၊ လိခ်အခိုက်ကၞာမန်ဝွံ မဂွံမံက်ဂတဝ်ကၠုၚ်ဂှ် ပတန်စၟတ် သ္ပသမ္တီလဝ်တုဲဒှ်ရောၚ် မိက်ဂွံဟီုပျးကဵုရ ။


ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ ပွံမကၠောန်ထေက် ဟွံယောၚ်ဗွဲစၟတ် မ္ဒးကၠောန်အာ ပ္ဍဲကဵုတာလျိုၚ်ပိသာ်ဏံဂှ် သွက်ဂွံပကောံပ္တိတ်ဏာ လိခ်အခိုက်ကၞာမန်မာန်ဂှ် မိပ်ဂြိုၚ်ဂွံဇြဟတ် အိုဟ်တၟိုဟ်ဇြုၚ်ကေဝ်တဴဗွဲမလောန်ရ- အလုံကောန်ဂကူမန် အခိုက်ကၞာမန်ဂမၠိုၚ် တၠုၚ်လအာ ညံၚ်ဟဂွံလီုအာဂှ် ပွမသီဒက်မၚ်မွဲအာတုဲ ကောန်ဂကူမန်ကဵုကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံညးဂမၠိုၚ် သဂွံကဵုဍုက်ကေဝ် သ္ဍိုက်မၠိုက်ရၚ်သ္ကံအိုတ်ညိ သာ်ဝွံ ရာဒၞာဏာရောၚ် ။


'''နာဲယဳသိုၚ်(ဥက္ကဌ)ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။'''

=ဂလာန်ဗကန်=

အခိုက်ကၞာမ္ဂးဂှ် မဒှ်စဳဏောန် ကောန်ဂကူမွဲမွဲ သွက်သ္ဂောံတန်တဴအာ ပ္ဍဲလိုက်ဏံ၊ စဵုကဵုကဝ်တူတေံရောၚ်။ ညးတၠပညာအစာတၠမန်ပိုဲ နူတမၠာအဆက်ဆက်တေံ၊ မဒၠောံဗ္တောန်၊ မစွံပတန်လဝ်ကဵု ဂလာန်တၚ်နၚ်တံဂှ် အခိုက်လဵုဂွံဒ္ဂေတ်ဗက်ဒး၊ ဗီုလဵုဂွံဝေၚ်ပါဲဒး၊ နဲလဵုဂွံမၚ်မွဲအာ ဂကူဇကု အဆက်ကောန်အဆက်စဴဒး၊ ပ္ဍဲလိုက်ဏံရောၚ်။


တီဒဒှ်ဂုဏ်ဖဵုမၞုံတဴ ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်တုဲ'''အခိုက်ကၞာ'''ဂကူပိုဲမန်ဝွံ သ္ဒးပ္တိုန်လဝ် အက္ခဝ်လ္တူလိခ်ပတ်ထေက်ရောၚ် အဲစှ်ေစိုတ်ရ။ လောန်ကၠုၚ်အခိၚ်ၜိုတ်ပန်သၞာံတေံ၊ အဲဂွံမိၚ်ကေတ်ပရိုၚ် ၊ ဒဒှ်ကမ်မတဳလိခ်ပတ် ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်၊&quot; ဏံ ကၠေံစိုတ်ပ္ကောံပ္ကေဝ်ဒၟံၚ်၊ တံလိက် &quot;အခိုက်ကၞာမန်&quot; သွက်ဂွံတက်တြးပ္တိတ်လိက်အုပ်၊ သီုမတာပ်ခေတ်၊ နကဵုကဆံၚ်သၠုၚ်သၠုၚ်ဂှ်၊ အဲအိုဟ်တၟိုဟ်စိုတ်၊ အဵုဇိုတ်တဴပ္ဍဲဂၠံစိုတ်အဲ မလောန်ရ။ သ္ဂောံညာတ်ကေတ်  &quot;လိက်အခိုက်ကၞာမန်&quot; တက်ပ္တိတ်တုဲ ဒှ်အာပၠန်ဂှ် ၊ တၚ်လေဝ်, တၚ်ဂုန်ကဵု &quot;ကမ်မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်&quot; ဍုၚ်လ္ဂုၚ်အိုတ်တဲရ။ ထိုၚ်လေဝ်, ထိုၚ်သးကမ်မတဳ, ကွေံကွေံရ။


ပ္ဍဲလိုက်ဝွံ ရံၚ်သ္ၚေဝ်ကေတ်မ္ဂး၊ ဇၟာပ်ဂကူညးမဂတာပ်ခေတ်တံဂှ် ညးတံဒ္ဂေတ်ဗက်၊ ထိၚ်ဒက်လဝ်အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳညးတံဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက် ဗွဲမဗိုန်ဗတ်ဂှ်ဟေၚ် သ္ဂောံဆဵုာတ်ကေတ်ရ၊ အခိုက်ကၞာညးတံ ညံၚ်ဟဂွံလီုလာ်ထောၚ်ပြိုဟ်၊ အခိုက်ကၞာညးတၞဟ်သ္အာၚ် ညံၚ်ဟဂွံထပါ်လုပ်ပြံက်ယျတ်လုပ်ကၠုၚ်မာန်−အကြာအခိုက်ကၞာဂကူညးတံဂှ် ညးတံပသတိ၊ စဵုဒၞာ၊ ဆဵုဒဝ်၊ ပ္တိတ်ဇြဟတ်တဴအိုတ်ရ၊ အခိုက်ကၞာလီုလာ်ထောၚ်ပြိုဟ်စာ်အိုတ်ကၠေံဗ္ဒန်အာမ္ဂး ဂကူညးတံလေဝ် ဟွံဆောတ်သ္ဒးကၠေံဗ္ဒန်အာရောၚ်ဂှ် ညးတံချပ်ဗ္စာ ဂြၚ်တီကေတ်လဝ်နကဵုညာဏ်ပညာနူဇမ္ၚောဲရ၊ ဂကူညးတံညံၚ်ဂွံတန်တဴ ညံၚ်ဟဂွံကၠိုက်ကၠာဲမှာဲမှာကၠေံဗ္ဒန်အာဂှ် ညးတံသ္ပဂရုအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲဂကူညးတံ သၟတ်မွဲမွဲကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ် သၠးဂၠံဂဝ်ဂၞဴမိမ္ဂး ပပ္တံနူဂှ်တုဲ ညးတံခုတ်ယၟုနကဵုဘာသာညးတံ ပ္တိတ်စရာဲၜခၟနကဵုဘာသာညးတံ၊ ဂစာန်ဗ္တောန်ကဵုအရေဝ်ဘာသာညးတံ၊ ကဵုဒဂီုဒ္ဂေတ်ဗ္တောန်ဖျောန်ကဵုအခိုက်ကၞာညးတံ၊ ပၠောပ်ဇာတ်ဂကူညးတံဟွံသ္ဂုတ်ရ၊ ညးတံဟွံသာသ္ပံ ဟွံပၠံအခိၚ်လ္တူကောန်ဇာတ်ညးတံရ။


ကောန်ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ်ဟေၚ် အတိုၚ်နနဲချူထ္ၜးပံက်ထ္ၜးလဝ်တၚ်ဏှ်ဗွဲလ္တူတေံ ညးမဒ္ဂေတ်ဗက်ထိၚ်ဒက်ကၠုၚ်အခိုက်ကၞာတံဂှ် မၞုံတဴကီုရ၊ ဆဂး အသိၚ်ဇြဟတ်အောန်တဴဒၟံၚ်ဏီဂှ် ပသတိအိုတ်မ္ဂး သ္ဂောံဆဵုကေတ်ကၠးကၠးဖ္ဍးဖ္ဍးမာန်ရ။


မူဟိုတ်သ္ဒးဒှ်ဒၟံၚ်သာ်ဂှ်ရော, ဒတောဝ်တၞောဝ်ရံၚ်ကေတ်မ္ဂး မိမဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် ဟိုတ်နူသာဲစ္ဍးကၠုၚ်ကဵုအခိုက်ကၞာဂကူဇကု ခရာသၞာံအခါဗွဲမလံလဂှ်ကီု၊ ဟွံတီၚုဟ်မး ဟွံတီဗီုနဲဂွံတၚ်ယၟုကဵုကောန်ဇာတ်ဇကုကီု၊ ဟွံတီကဆံၚ်ဇကုတုဲ အရေဝ်ဇကုဟွံဗ္တောန်ကဵုကောန်ဇာတ်ဇကုကီု၊ ကောန်ဇာတ်ဇကုတဴဂှ်ဟေၚ် မဒှ်ကြက်သက်သဳသာဓကဍေံရ။


ဂလာန်လ္တူတေံအဲမချူလဝ်တံဂှ် သွက်သ္ဂောံပ္တိုန်ဒုဟ်လ္တူဂကူပိုဲဟွံသေၚ်၊ ဟိုတ်နူကဵုဂလာန်ညးတမၠာ အခိုက်ကၞာပိုဲမန်၊ ဍိုန်လျ၊ သဝ်စှ်ေ၊ ကၠေံခၞၚ်ကၠုၚ်ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲတုဲ သ္ဂောံဆဵုညာတ်ဒုဟ်ဍေံဟေၚ် သ္ဒးဟီုဂးသာ်ဝွံရောၚ်၊ ထံက်ကဵုဂလာန်ညးတမၠာတံမစွံပတန်လဝ် &quot;ဖျေံမ္ဂးကျေဝ်၊ ပလေဝ်မ္ဂးဒှ်&quot; ဂှ်တုဲ သွက်ဂွံပလေဝ်ပတိုန်ထေက်အိုတ်ရ။


လၟုဟ်ဟေၚ် သွက်ဂွံပလေဝ်ပလေတ်သၠုၚ်ပ္တိုန်ဂှ် နူ&quot;'''ကမ်မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်'''&quot; ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ ကေတ်တာလျိုၚ်ဍိုက်ဍိုက်ပေၚ်ပေၚ်တုဲ ဖျုၚ်ဗလးကၠေံယဲမတွံဂး− ဂကူဘာသာ၊ မကၠိုက်ကၠာဲ၊ ကၠေံဗ္ဒန်ကၠက်အိုတ်အာဂှ် နကဵုရဥုဲ &quot;'''လိက်အခိုက်ကၞာမန်'''&quot;ဝွံရောၚ်။


ဟိုတ်ဂှ်ရ− ကောန်ဂကူမန်ဍာံ ထာန်ဒေသလဵုမံၚ်မံၚ်၊ ညးဒိုက်ညးလွေဟ်၊ သမ္ၚေဟ်သေဋ္ဌဳတံဟွံရုဲ၊ သီုခရှ်သၚ်တံကီု ညးမွဲမွဲအုပ် ဩဝ်.....ထေက်ကဵုသ္ဒးကဵုဇြဟတ် ရာန်ဗှ်လ္ၚတ်လဝ်ထေက်အိုတ်ရောၚ်၊ ဓဝ်မေတ္တာဂတတုဲ အဲဗ္တိုက်ဖ္အောဝ်ဏာအလုံတွဵုရးဍုၚ်မန်ကဵုမ္ၚးနူတွဵုရးဍုၚ်မန်သီုဖ္အိုတ်ရအဴ။


'''အခိုက်ကၞာမန်သ္ဒးမံက်ဂတဝ်တိုန်ရောၚ်၊ ('''နာဲလူဖေဝေန်''') သၟိၚ်ဗယု ဝန်မစၞောန်ထ္ၜးကမၠောန်သုတေသနတြေံတြဟ် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်'''။

=နိဒါန်=
ဗွဲကိုပ်ကၠာ−ကၠာဟွံဟီုပရောလိခ်အခိုက်ကၞာဂှ် ပရေၚ်လိခ်ပတ်ကဵုယေန်သၞာၚ်မန်ဝွံ၊ ဟီုထ္ၜးညိညရ၊ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၉၇၂)တေံ ကောန်မန်ဂမၠိုၚ် ညးမၞုံပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ ဒက်ပ္တိုန်ဂကောံမွဲခုတ်လဝ်ယၟု &quot;ဂကောံလိခ်ပတ်ကဵုယေန်သၞာၚ်မန်&quot; ဂးတုဲ၊ ရန်တၟံလဝ်သွက်ကောန်မန်တံဂမၠိုၚ် မတ်ဂွံယးတၟး ညံၚ်ဂွံကၠိုဟ်ခၠၚ်တိုန်ပရေၚ်ဂကူမန် ဣလဵုဒှ်ဍာံ, ဣလဵုဒှ်ဗၠေတ်ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမန်ကေုာံလိခ်ပတ်မန် သွက်ဂွံမံၚ်ဂတဝ်တိုန်မွဲဝါပၠန်ရ၊ ဂကောံဏံဂှ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၉၇၃)တေံ ချပ်ဂၞန်ညးသ္ကံတုဲ၊ သ္ဂုတ်သွာတ်လဝ်သွက်ဂွံပ္တိတ်လိခ် &quot;'''အခိုက်ကၞာမန်'''&quot;မွဲအုပ်ရ၊ ဂကောံဏံလေဝ် ပ္ဍဲသၞာံဂှ်ရ− လလောၚ်တြးဏာဇရေၚ်အ္စာကဝိတၠပညာကောန်မန်တံဂမၠိုၚ်တုဲ အာတ်ဏာတမ်လိခ်(မူလိခ်) နူဌာန်တၠပညာမန်တံဂမၠိုၚ်ရ၊ အတိုၚ်လအာတ်ဏာဂှ် အ္စာကဝိမန်တံဂမၠိုၚ် ချူပလံၚ်နၚ်လိခ်အခိုက်ကၞာမန်ဗွဲမဂၠိုၚ်ကဵုဂကူဂှ် ဂကောံဏံဂွံဒုၚ်ကေတ်ရ၊ တမ်လိခ်(မူလိခ်)နာနာသာ်ဗွဲမဂၠိုၚ်သီုဖအိုတ်ဂှ်ပကောံတုဲ စၟဳစၟတ်ရုဲစှ်ဒါန်ထောံနူလိခ်ပ္ဍဲတိုက်ပိဋကတ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်စံရ၊ မူလိခ်ဒါန်လဝ်တံဂှ် ကၠောန်ပ္တိတ်လိခ်ဗွဲပဏာဏမွဲအုပ်တုဲ ကလေၚ်တြးဏာဋ္ဌာန်တၠပညာမန်တံပၠန်ရ၊ မသုန်တဴဂိတုလံတုဲ လိခ်တြးဏာဂှ် ကလေၚ်စိုပ်ကၠုၚ်ဒၞာဲဟွံပေၚ်တံဂှ် ထပ်ဗပေၚ်နၚ်ကီု၊ ဒၞာဲဗၠေတ်မံၚ်ဂှ် ပလေဝ်နၚ်ကဵုမွဲဝါပၠန်ရ။


လိခ်ပဏာမသီုဖအိုတ် စိုပ်ကောံကၠုၚ်တုဲ လၟုဟ်ချူပ္တိတ်လိခ်အခိုက်ကၞာမန်နူဂကောံဏံမွဲအုပ်ရ၊ လိခ်ဝွံ ဒှ်သွက်ဒတုဲဖဵုကောန်ဂကူမန်တံသီုဖအိုတ်တုဲ မ္ဒးဂိုၚ်ဒေပ်လဝ်ဇၟာပ်ဇၟာပ်သ္ၚိထေက်ရောၚ် လဝ်စိုတ်ရ၊ လိခ်ချူဇန်လဝ်ဏံဂှ် ဒဒှ်ရဟွံဍိုက်ပေၚ်ဏီ၊ ယဝ်တၠပညာကောန်မန်တံညာတ်မ္ဂး ကလေၚ်စၞောန်ထ္ၜးကဵုညိဂှ် ဖအောဝ်ဏာနမေတ္တာရ။


လိခ်အုပ်ဏံဂှ် ရန်တၟံသွက်ကောန်မန်တံ ညံၚ်ဂွံတီကၠိုဟ်ခၠၚ်ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမန်တြေံတြဟ်တုဲ လၟုဟ်ဒှ်လိခ်မွဲအုပ်၊ တြးပ္တိတ်ဏာဋ္ဌာန်ကောန်မန်တံဂမၠိုၚ်ရ၊ မိမကလောကောဒေံကောန်မန်တံဂမၠိုၚ်လေဝ် ဂတနူဏံ လိခ်မန်ပိုဲ ညံၚ်ဂွံဇၞော်မောဝ်တိုန်မွဲဝါပၠန်ဂှ် ကဵုဇြဟတ်အိုတ်ရောၚ်−စှ်ေလဝ်စိုတ်ရ၊ ဂတဏံပၠန်ေဝ် သွက်ဂွံပ္တိတ်ဏာလိခ်တံဂှ်... ၁။ အခိုက်ကၞာမန် အုပ်ဒုတိယ၊ ၂။ ရာဇဝၚ်သၟိၚ်အသး။ ၃။ ပဌမရာဇဓနဳ ဟံသာဝတဳ။ ၄။ ရာဇဝၚ်မန်ဇၞော် တံဂှ် ရန်လဝ်နွံမံၚ်တုဲ ခြာဟွံလံညံၚ်ဂွံပ္တိတ်မာန်ဂှ် ပ္တိတ်ဒၟံၚ်ဝဳရိယျရ။


'''ပွမတၚ်ဂုဏ်'''
သွက်လိခ်အခိုက်ကၞာဏံ ညံၚ်ဂွံမံက်ကၠုၚ်ဂှ် ဒှ်ဟိုတ်နူတၠပညာမန်တံ ရီုဗၚ်ဗွဲမဍိုက်ပေၚ်၊ ကဵုကသပ်မဍာံပြခိုဟ်မိုဟ်တုဲ ဒှ်ကၠုၚ်လိခ်မွဲအုပ်တုဲရ။


လိခ်အုပ်ဏံညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ် ပူဂဵုဗွဲသၟဝ်တေံ ညးမဒှ်တၠပညာအ္စာကဝိမန်.....
၁။ နာဲပါလိတ၊ ဘာတိုက်တၟိ−ကွာန်ကၟာဝက်။
၂။ နာဲကုသလ၊ ဘာကျာ်သြဳမန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။
၃။ဗညာဆီမန်၊ ကွာန်ကံဗိန်။
၄။ နာဲပုပ္ဖရမ္မ၊ ကွာန်ကြုၚ်ဝါန်။
၅။ နာဲဖဝ်စိၚ်၊ ကွာန်ကၟာဝက်တံဂှ်ကီု ညးမမဒှ်အ္စာကဝိတၠပညာကောန်မန် သ္အာၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ချူပလံၚ်နၚ်လိက်အခိုက်ကၞာတံဂှ်ကီု၊ ဂကောံလိက်ပတန်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ တၚ်ဂုဏ်ဗွဲမလောန်ရ၊ ဗွဲကြဴလေဝ် သွက်ဂွံဆက်ရီုဗၚ်အာပၠန်ဂှ် ဖတိုက်ဖ္အောဝ်ဏာနကဵုမေတ္တာရအဴ။


'''လိခ်အုပ်မနိဿဲဂမၠိုၚ်'''
၁။ ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ။ 
၂။ ပြကိုဟ်လောကဟိတ။
၃။ ပြကိုဟ်လောကသမုတ်တိ။
၄။ ပြကိုဟ်ဓမ္မပဒ။
၅။ သၠပတ်ကာလထေရ်။−−−ပ္ဍဲလိခ်တံဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲတုဲ ဗွဲခမၞောန်ဟေၚ် လၟုဟ်ပ္တိတ်ဏာလိခ်အခိုက်ကၞာမန် ပဌမမွဲအုပ်စိုပ်ဒတုဲ ပ္ဍဲသ္ကရာဇ်(၁၃၃၉)၊ သက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၉၇၇) ဏံရ။

ကောန်မန်ဂမၠိုၚ် ကဵုညဳသၟဟ်အိုတ်တုဲ လိခ်ပတ်မန်လေဝ် မ္ဒးဇၞော်မောဝ်ရာၚ်ဆာဲအာရောၚ် ('''ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်''') ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။

=အခိုက်ကၞာမန်=
'''နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။'''

ဗွဲကိုပ်ကၠာ အခိုက်ကၞာဟီုမ္ဂးဂှ် လ္တူဂၠးတိဏံ ဍုၚ်လဵုဟွံဟီု ဒေသလဵုဟွံဟီုမၞိဟ်နွံမ္ဂး အခိုက်ကၞာမ္ဒးနွံရ၊ အခိုက်ကၞာဂှ် ကောန်ဂကူမွဲဂကူကဵုမွဲဂကူ မွဲဍုၚ်ကွာန်ကဵုမွဲဍုၚ်ကွာန် ဟိုတ်နူဟွံတုပ်တုဲ၊ ဟိုတ်နူမံၚ်မွဲဒၞာဲမွဲကရောံဓဝ်ဟွံသေၚ်တုဲ၊ ဍုၚ်ညးကဵုညး ဂကူညးကဵုညး၊ အရာပ်ဒေသညးကဵုညး နွံဂၠိုၚ်ကဵုအခိုက်ရ၊ ကာလလၟုဟ်ဝွံ ဒဒှ်ပညာဂတာပ်ကဵုခေတ်ဂှ် ပြာကတ်တိုန်ဗွဲမလောန်တုဲ ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ် အခိုက်ကၞာဇကုတြေံတြဟ်ဂှ် တဝ်စၞေဟ်ဗၠန်ဂတးထောံလေဝ်နွံကီု၊ ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ် မၚ်မွဲတဴအခိုက်ကၞာဇကုတြေံတြဟ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်လေဝ်နွံကီု၊ ဂကူတၞဟ်သ္အာၚ် ဍုၚ်တၞဟ်သ္အာၚ် ဗီုလဵုဗၠန်ဂတး အခိုက်ကာပိုဲမန် မတြေံတြဟ်သှ်ေၜက်ကၠုၚ်နူလက်ထက်ဇုဇဗဴလပိုဲဂှ် ထေက်ကဵုမ္ဒးတီသီုဖအိုတ်တုဲ ဂကူပိုဲမွဲဟေၚ် မ္ဒးမၚ်မွဲအာအခိုက်ကၞာပိုဲရောၚ်။

ကောန်ဂကူမန်သီုဖအိုတ် ဟိုတ်နူမံၚ်ဌာန်ဒေသ ဟွံတုပ်ရၚ်သ္ကံတုဲ အခိုက်ကၞာလ္ၚဵုဂှ်တုပ်မံၚ်ကီုရ၊ အခိုက်ကၞာလ္ၚဵုဂှ်ဟွံတုပ်ရ၊ ၜိုန်ဒေသဟွံတုပ်ကီုလေဝ် သာ်လဵုဒှ်ဒှ် ကာလလၟုဟ်ဝွံ အခိုက်ကၞာညံၚ်ဂွံတုပ်ညံၚ်ဂွံဒှ်မွဲနဲဓဝ်ဂှ် ပံက်ပ္ကောံသီုဖအိုတ်တုဲ ဗွဲသၟဝ်တေံ ချူပါ်ထ္ၜးဏာရ။

၁။ ပွမတန်ပဋိသန္ဓိ။

၂။ ပွမသၠးဂၠံဂဝ်။

၃။ ပွမစဝ်ကပေါဝ်၊ ခုတ်ယၟု။

၄။ အဝဲဗ္တောန်လိက် ကတ်ပညာ။

၅။ ပွမပထပိုဲခမဳ။

၆။ အခိုက်ဝုတ်ဗၠာဲ။

၇။ ပွကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ။

၈။ ပွမသိုၚ်သ္ၚိတၟိ တိုန်သ္ၚိတၟိ။

၉။ ဂလာန်ကလော်ဂကူမန် ဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ်။

၁၀။ ပွမဂိယဲ။

၁၁။ အဝဲဗျု။

၁၂။ ပွမစုတိ။ သာ်ဝွံပါ်ထ္ၜးလဝ်ရ။

==ပွမတန်ပဋိသန္ဓိ==
ပ္ဍဲဂလာန် ပွမတန်ပဋိသန္ဓိဂှ်လေဝ် ပပ္တံနူထန်ပဋိသန္ဓိတုဲ ဒဵုကဵုသၠးဂၠံဂဝ်၊ မိကီု−ကောန်ၚာ်ကီု− ညံၚ်ဂွံဗၠးနူယဲဘဲအန္တရာဲပရိုက်နာနာသာ် ဗီုလဵုဂွံမၚ်မွဲအာဂှ် ပါဲထ္ၜးလဝ်ဗွဲသၟဝ်တေံပၠန်ရ။

၁။ နိဒါန်။

၂။ ပွမဟီုုဒၠောံဗ္တောန် မၚ်မွဲမၞိဟ်ဗြဴကလိဂွံယဲဒိုက်၊ (ဝါ) ပွမဟီုဒၠောံဗ္တောန်မၚ်မွဲ ညးမၞုံပဋိသန္ဓိ။

၃။ ကေၚ်ကာညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိမ္ဒးပ္တုဲ။

၄။ ပွမညးမၞုံပဋိသန္ဓိမ္ဒးဝေၚ်ပါဲ။

၅။ ပရေၚ်ဝဳဝတ်ပဋိသန္ဓိ။

၆။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးပ္တုဲဝတ်။

၇။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးဝေၚ်ပါဲ။

===၁။ နိဒါန်=== 
သတ္တံမတန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲလိုက်ဏံဂှ် ဂကူဇကု တၞောဝ်ဒတောဝ်ဇကု မသဇကု ညံၚ်ဟွံဂွံပိုတ်သ္ကုတ်အာဂှ် မ္ဒးမၚ်မွဲအာဓါန်ဂတရောၚ်၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ်မ္ဂး လ္တူဂၠးတိဏံ သတ္တံဝွံဟေၚ်ဗွဲဟကန္တ ကၠေံဗ္ဒန်အာအိုတ်ရောၚ်။ ဇုဇဗဴလညးတံဟီုလဝ် အရေဝ်ဂှ်ဒဵုလၟုဟ် ဂွံမိၚ်ဒၟံၚ်ဏီ၊ သာ်လဵုရော−မိက်ဂွံယိုက်ကောန်စဴ မိက်ဂွံညာတ်ကောန်စေက်၊ အရေတ်ဏံဂှ် ဒှ်တံမူလမသဂကူရဟွံသေၚ်ဟာ− မဇပိုဲညံၚ်ဂွံဗြေဝ်က္ဍတ်အာဂတနူဏံဂှ် ပပ္တံနူတန်ပဋိသန္ဓိရဟွံသေၚ်ဟာ။

ပွမတန်ပဋိသန္ဓိဟီုမ္ဂးဂှ် ဂကူပိုဲမန် ဟီုဂးဂွံမိၚ်မံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသာ်ရ၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ဂွံယဲဒိုက်၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် ဟွံသောၚ်ၜးဇကု၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် ဟွံကၠးဖ္ဍး၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် နွံကဵုဒၟုၚ်ဒၠေၚ်၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် သ္ဇိုၚ်တန်ဂဝဏ္ဍ်ဂၞဴမိဇကု၊ သာ်ဝွံ ဟီုဂးနာနာသာ်ရ၊ နကဵုဝေါဟာအရာပ်မ္ဂး ဂွံဗုၚ်ဟီုမ္ဂး တီဂၠိုၚ်ရ။ သၟတ်ဗြဴလ္ၚဵုဂှ် ၜိုတ်ပ္တဴလဝ်သ္ၚိကၟိန်ကီုလေဝ် နကဵုကံကုသဵုဇကု နကဵုဝေဒနာဘဲယဲဇကု နကဵုဆီကျာယောၚ်ယာမံၚ် ပ္ဍဲခန္ဓဇကု နကဵုဗက်ဂကူ မသဇကုနွံကၠုၚ်တုဲ ၜိုန်ရတၠသ္ၚိဇကုနွံမံၚ်ကီုလေဝ် ဟွံတန်တဴပဋိသန္ဓိဂှ် ဂွံကေၚ်ညာတ်မံၚ်ကီု။


သၟတ်ဗြဴဗီုဏံဂှ် ဗက်ကဵုဂလာန် အရာပ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ ကော်ခဴစဗြဴခတန်ရ။ ဗွဲဝေါဟာ ပ္ဍဲသာသနာဂှ် ဗြဴခတန်ဟၟဲသက်က်ရ ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲ တန်ပဋိသန္ဓိဂှ် ဒှ်အခိုက်အလိုက် ပ္ဍဲလောကဏံ သွက်ဂွံစောဒနာ အရေဝ်ဟၟဲရ ယဝ်ရ ကၠာဟွံဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဏီ လုလောန်အာ ညးမွဲကဵုမွဲတုဲ၊ တန်အာ ဂွံအာယဲဒိုက်မ္ဂး အခိုက်ပိုဲမန်ဂှ် ဟွံဗၠးစောအရေဝ်ညးဂမၠိုၚ်ရ နကဵုဍုၚ်ကွာန်အရာပ်ဒေသလေဝ် ဒှ်ဒုဟ်ရောၚ် ဟနအာရောၚ်၊ ပတှ်ေလဝ်ဂလာန်သာ်ဏံတုဲ ညးဇၞော်ကၠိုဟ်ခၠၚ် ပ္ဍဲကေၚ်ကာ အခိုက်ကၞာဂမၠိုၚ်တံဂှ် နကဵုပြယာယ်ဥပါယ်ဟေၚ် ကဵုတၠခန္ဓတီကေတ်တုဲ ကဵုပ္တဴထောံ သ္ၚိကၟိန်ရ၊ တုဲတၠသ္ၚိကၟိန်တံညးၜါဂှ် မ္ဒးအာသိုၚ်သ္ၚိဗယိတၟိတုဲ ဟွံသေၚ် မ္ဒးသၠာဲနုၚ်ဗဴတၟိ ပ္ဍဲသ္ၚိဗယိ သီုကဵုကလံအာတ်သၠးဒုဟ်ရ၊ ယဝ်ရ ဟွံမၚ်မွဲအခိုက်ဏံမ္ဂး ဒှ်ဒုဟ်ကဵုဍုၚ်ကွာန် ဟနလ္တူဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်ဂှ် ညးဇၞော်တံ ဒၠောံဗ္တောန်ကၠုၚ်လဝ် နူကိုပ်ကၠာတေံအဆက်ဆက်ရ။


===၂။ ပွမဟီုဒၠောံဗ္တောန်မၚ်မွဲမၞိဟ်ဗြဴ မကလိဂွံယဲဒိုက်(ဝါ)ပွမဟီုဒၠောံဗ္တောန် မၚ်မွဲညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိ===
ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ တန်အာပဋိသန္ဓိဂှ် ဒဒှ်မၞိဟ်ဇၞော် မိမတြုံတၠသ္ၚိတံတီမ္ဂး ညးတံဟီုဒၠောံဗ္တောန် သာ်လဵုဂွံမၚ်မွဲယဲဒိုက် သာ်လဵုဂွံအာကၠုၚ်ဇၟာပ်ကေၚ်ကာ ဇၟာပ်ဂလာန်အိုဿီုရ၊ ကပေါတ်ဇြိုၚ်ၚ်တံဂှ် ဟွံကဵုထ္ၜၚ်ယာ ကမၠောန်ပွမ္ဒးပ္တိတ်ဇြဟတ်ဟတ် ဂိုတ်ဂစာန်တံဂှ်လေဝ် ဟွံကဵုကၠောန် ယဝ်ရကမၠောန် ဟွံကၠောန်ဟွံတုဲ သွက်မ္ဒးကၠောန်နွံမ္ဂး ညးတၞဟ်သ္အာၚ် ကောဒေံၝဲဒေံတံ မ္ဒးကၠုၚ်ကဵုရီုဗၚ်ကၠောန်ကဵုရ။ ယဝ်ရမၞိဟ်ဗြဴဂှ် ဂွံယဲဒိုက် အလန်ကၠာအိုတ် အလန်မဌမမ္ဂး ညးဇၞော်မိမဇုဇ ညးမကၠိုဟ်ခၠၚ် ပရေၚ်ယဲဒိုက်တံဂှ် အာဟာရသာ်လဵု ထေက်ကဵုမစသုၚ် ပွမ္ဒးစသုၚ် မ္ဒးဝေၚ်ပါဲတံဂှ် ဟီုထ္ၜးပျးလဝ်နာနာသာ် ထေက်ကဵုမမၚ်မွဲ ယဲဒိုက်ဂှ်ရ။


===၃။ ကေၚ်ကာ ညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိမ္ဒးပ္တုဲ===

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ ပပ္တံနူအခိၚ်သမ္တီဂး တန်ပဋိသန္ဓိတုဲ ဂကူမန်ပိုဲ အခေတ်မလောန်ကၠုၚ်ဗွဲမလံတေံ သတ်ဗြဴမွဲမ မ္ဒးစွံလဝ် ပ္ဍဲဒၞာဲက္ဍိုပ်သ္တိက် ဒဵုကဵုကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်ရ၊ ၜိုန်ဟီုလဝ်သာ်ဂှ်ကီုလေဝ် ကာလလၟုဟ်ဝွံ ဌာန်ဒေသလဵုကၠောန်ဗက် ဒတောဝ်တၞောဝ်ဗက်မံၚ်ရောဏီဂှ် ဂၠာဲသၟာန်ဟွံဂွံရ၊ ဆၜိုတ်အရေဝ်ဟေၚ် ဂွံကေၚ်မိၚ်ကီုရ၊ ပိုဲမန်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူ ရှ်ေသှ်ေဗုဒ္ဓဘာသာဂၠိုၚ်တုဲ အခိုက်အလိုက် ဝတ်ဗုဒ္ဓဘာသာ ဗြဴမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိတံ လ္ၚဵုဂှ်အာကလံစမၞိဟ်ဇၞော်-နော်နာဲဇုဇ အာယုဝဍ္ဎိ သဳလဝဍ္ဎိတံရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳတ္ၚဲဓဝ် ဗစိန်ပိဏ္ဍပါတ် အာပလံၚ်ဌာန်ဘာလကျာ်လေဝ်နွံကီု၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် လၟိုန်တ္ၚဲဟေၚ် ဗစိန်ပိဏ္ဍပါတ်တုဲ လံၚ်ကဵုဒါန်ကုခမဳသၚ်တံရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ဖာသဝ်တ္ၚဲ အာပလံၚ်ဍာ်ဒါန် ပ္ကဴဒါန် ဌာန်ကျာ်ဘုတ်ဘာလေဝ််နွံကီု၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်တုန် ရန်တၟံသွက်ဂွံမၚ်မွဲတဴဇကုတုဲ ဣမိကီု ဗယိကွာန်ကီု ညးတံ အာကလံရာဒၞာမိက်ရ။ ဇကုသၟတ်ဗြဴ နွံကဵုယဲဒိုက်တံပၠန်လေဝ် ကာလသၠးကောန်ၚာ်မ္ဂး သွက်ဂွံသုၚ်ကီု သွက်ဂွံဟုံလံက်ကီု သ္ဒးထၟုက်သၞက်လဝ်မိတ်ရ၊ မိတ်ထၟိက်ဂှ် စုတ်ဂိုၚ်လတ်ပ္ဍဲထၟာဲတၟိတၟိတုဲ ပ္ဍဲထၟာဲမိတ်ဂှ် ရန်တၟံညံၚ်ဂွံဗၠးနူအန္တရာဲနာနာသာ်၊ ကာလမစွံဂိုၚ်ဒေပ်လဝ် ထၟာဲနုၚ်မိတ်ဂှ် ကၞိၚ်မွဲတၞုၚ် မ္ဒးတိုပ်ဗ္စူလဝ်တုဲ ကာလစဝ်ကပေါဝ်မ္ဂး သွက်ဂွံပထောၚ်က္တောဝ်ရ။


===၄။ ပွညးမၞုံပဋိသန္ဓိ မ္ဒးဝေၚ်ပါဲ===
သၟတ်ဗြဴ ညးမၞုံကဵုယဲဒိုက်ဂမၠိုၚ် ရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် ပ္ဍဲဂၠံဂဝ်ဂၞဴဇကုတုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံဒှ် ဘဲအန္တရာဲကီု၊ ညံၚ်ကောန်ၚာ် ဂွံထတ်ယုက်ကီု၊ မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနာနာသာ်ရ၊ ပပ္တံနူစၞအာဟာရဂှ် မ္ဒးမၚ်မွဲ မ္ဒးဝေၚ်ပါဲရောၚ်၊ စၞသာ်လဵုမ္ဒးဝေၚ်ပါဲရော - စၞမရိၚ်က္တဴ၊ ကြံၚ်မ္ၚိုဟ် (ဥပမာ) မြေက်ခၞေက် သတ်ခဍောၚ် ပုၚ်ဟေက် ပုၚ်မောဝ်တံကီု မ္ဒးဝေၚ်ပါဲရ။ ပွမဂ္ဇံအဒေါဝ်ဒယူသ္ၚိ၊ ပွမကသဵုဖျေံဇိုၚ် နူကဆံၚ်လ္တူ၊ ဂ္ဇံလ္တူက္ဍိုပ်ကၞိန်တုဲ ကသဵုဖျေံဇိုၚ်တံဂှ် ဟွံဂပ်ဝ်ရ။


မွဲသာ်ပၠန် တၠယဲဒိုက်တံဂမၠိုၚ် ဂ္ဇံဒလာဲဗ္ဒာဲဒယိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဟွံခိုဟ် သာ်ဏံဂကူမန်ပိုဲတံ စှ်ေလဝ်စိုတ်ရ။ ဟိုတ်သာ်ဂှ်ရ တၠယဲဒိုက်တံ ညးဟွံကဵုဂ္ဇံဒလာဲဗ္ဒာဲကဵု ဒယိုၚ်ကလော်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ၜဟ်ပလှ်သၞေဝ်ကေဝ်၊ ပလံၚ်ကမ္မဌာန်တံဂှ် ညးကဵုဝေၚ်ပါဲမွဲသာ်ပၠန်၊ ယဝ်ရမိက်ဂွံပလံၚ်ကမ္မဌာန်မ္ဂး ဟွံသေၚ် ကာလအာကၠုၚ်ကၠောံက္ၜဳ ကၠောံကြုၚ် ဌာန်ဇမ္ၚောဲတံမ္ဂး ကၞိၚ်ဟွံသေၚ် ပသဲမွဲမွဲသာ် မ္ဒးစၚ်လဝ်ပ္ဍဲဒွက်သော်ရောၚ် ခါရတ္ၚဲပၠိုတ် တ္ၚဲဂၠုတုဲ ဟုံဍာ်ဂှ် ပၟိက်ဟၟဲရ၊ နွံပၟိက်ဟုံဍာ်မ္ဂး လ္ၚဵုဂှ်လံၚ်စုတ်ဍာ်ဂမ္တဴ လ္ၚဵုဂှ်ထောံကလံက်စုတ် ပၟတ်ဍာဲဍာဲမွဲလ္ၚ ပ္ဍဲနုၚ်ဂရထၟာဲဟုံဍာ်တုဲ ကဵုဟုံရ၊ မူဟိုတ်သာ်လဵုဟီုမ္ဂး တၞဟ်သ္အာၚ်ဟွံသေၚ် ညံၚ်ဟွံဒှ်ယဲဇွဟ် ယဲချာံတံတုဲ ညးဇၞော်တံ ဂွိၚ်ဖေက်ထဏီအာရောၚ်၊ တုဲညးဟွံကဵုထ္ၜၚ်ကဠာ ကမ္မဌာန်ကီု ဟွံကဵုယိုက်နပုၚ်သၟူသက်သက်ရ၊ ပရိုၚ်မၞိဟ်ချိုတ် သီုကဵုယဲဒိုက်ဂှ်လေဝ် ဟွံကဵုမိၚ်ရ။


===၅။ ပရေၚ်ဝဳဝတ်ပဋိသန္ဓိ===
ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ ကာလနွံကဵုယဲဒိုက် ပွသာ်လဵု မ္ဒးဝေၚ်ပါဲဂှ်လေဝ်နွံ သာ်လဵုမ္ဒးဝဳဝတ်ဇကုလေဝ်နွံ၊ ပွသာ်လဵုမ္ဒးဂိုၚ်ဒေပ် စွံလဝ်လေဝ်နွံကီုရ၊ တၠခန္ဓဝွံ ကာလနွံယဲဒိုက်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဒှ်တသိုက်စိုတ် တသိုက်ကာယ ဒးပၟဝ်ဓဝ် ဗ္စာရဏာလၟိုန်ဟေၚ် နကဵုစိုတ်ဂှ်လေဝ် မ္ဒးသ္ဇုၚ်ကေဝ်ဒၟံၚ်လၟိုန်၊ ပပ္တံနူအရေဝ်အခြာ ဒးဟီုဍိုန်ဍိုန်သာသာ မ္ဒးမံၚ် ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ကဵု သဳမသုန်တံဂှ်လေဝ် မ္ဒးဗ္စာရဏာလၟိုန်၊ ကာလလုပ်သ္တိက်ပၠန်လေဝ် လ္ၚောဝ်ကျာ်ဖျေံမေတ္တာ ကဵုသတ္တံဂမၠိုၚ်တုဲ မ္ဒးပဝတ်ကဵုတြုံတၠသ္ၚိဇကုပၠန်ရ၊ ဟိုတ်ဍေံသာ်လဵုရော ရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် ဂွံဍိုက်ပေၚ်နာနာသာ်တုဲ မ္ဒးပ္တုဲဝတ်ဏံလၟိုန်ရောၚ်၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်တုန်-သၠးဂၠံဂဝ်ညံၚ်ဂွံလောဲသွာဂးတုဲ ဟုံမိတ် လံက်မိတ် ပ္ဍဲဗုၚ် ပ္ဍဲစးလေဝ် ညးသ္ပလၟိုန်ကီု၊ ယဲဒိုက်ဂှ် ပေၚ်ထပှ်ဂိတုမ္ဂး ညးတံကဵုဗက်ဒေဝတဳမွဲသာ်ပၠန်ရ၊ ဗက်ဒေဝတဳမ္ဂးဂှ် တုပ်တဴညံၚ်ရဴထောံထဏီရ၊ ရန်တၟံကဵုသ္ဂောံသၠးဂၠံဂဝ် ဗွဲမလောဲသွာရောၚ်။

'''ဗီုဗက်ဒေဝတဳ'''

ဗက်ဒေဝတဳမ္ဂးဂှ် မၞိဟ်ဗြဴကလိဂွံယဲဒိုက်တုဲ နအန္တရာဲဂွံလာဲလေၚ် ပွမထောံထဏီဂှ် ညးကော်ဗက်ဒေဝတဳရ၊ ညးလ္ၚဵုကော်ဗက်ဒေဝတဳ၊ ညးလ္ၚဵုကော် ထောံခဗာန်ဂဝ်ရ၊ ယြဴမၞိဟ်ဗြဴမွဲ ကလိဂွံယဲဒိုက်တုဲ အတိုၚ်အခိုက်ကၞာမန် မိက်ဂွံဗက်ဒေဝတဳမ္ဂး ဒးကော်ဒုၚ်နၚ် အ္စာဗက်ဒေဝတဳရ၊ သွက်အ္စာဂှ် ဒးပြေၚ်ခါန် ပွသာ်ဝွံ ဒေသလ္ၚဵု မၞိဟ်ဗြဴလ္ၚဵု သ္ပရ။ ဣတံညးကေၚ်သ္ပဂှ် သ္ပရ၊ ဣတံညးဟွံကေၚ်သ္ပဂှ် ဟွံသ္ပရ။


===နဲကၠောန်ခမ်===
အ္စာဂှ် ကေတ်ထာၚ်တၞံဗြာတ် ဇမၠိၚ်ပန်မိဟ် ခ္ဍပ်ထောံပန်ခ္ဍပ်မ္ဂး ဒှ်ခမ်ပန်ကၠၚ် မွဲမိဟ်ဂေတ်ကၠောံရ၊ ပ္ဍဲထကေတ်ခမ်ဂှ် လးစတ်စုတ်ချာရ၊ ဒကဴခမ်ပန်ဒိုဟ်ဂှ် ထာၚ်တၞံဗြာတ် ခေပ်ညံၚ်ဇၞောဝ်လ္တာ်စာၚ်ပန် စတ်ကဵုချာတုဲ စတ်ပ္တဴလဝ်ရ။

'''နဲသ္ဂောံစဳရေၚ်လၟေၚ်ၚ်ဂိတု'''

====၁။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိမွဲဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် ဒးလးသၠဗြာတ်ရ၊ တုဲစုတ်ပုၚ်မွဲဂအုံ-သၞေဝ်ကေဝ်ထပှ်သာ် သတ်ဆုထပှ်သာ် ဝိုဟ်မွဲသာ် ဝိုဟ်ဂှ် နကဵုတဲအ္စာရပ်ကေတ်တုဲ ပၠောဇွိတ်ဖျေံနူက္ဍိုပ် စိုပ်ဇိုၚ်ပိလ္တုန်တုဲ ကၠောန်မာန်ကေတ်ရုပ်မၞိဟ်ဗြဴတုဲ စၞးညးမၞုံကဵုယဲဒိုက်ဂှ်မွဲ၊ ရုပ်စာၚ်ဍာ်မွဲ၊ ရုပ်ချေံဗ္တာၚ်မွဲတုဲ ဒးစုတ်ပ္ဍဲခမ်ဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲခမ်ဂှ် ဍေန်ကေတ်ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ်တုဲ အ္စာဂှ်ဗှ်ဖ္ဍောတ် အတိုၚ်ဂါထာသၟဝ်တေံရ၊ တုဲဒှ်အိုတ်တုဲ ခမ်ဂှ်ညးလ္ၚဵုလဵုဒှ်ဒှ် ဒးကေတ်ဏာ ဖျေံစွံဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲရ။

'''တၚ်သမ္တီ''' ။ ။ ပ္ဍဲခမ်ဂှ်ပုၚ် ကွာၚ် ဗ္က ဗြာတ် ကဝ် သဂြာ ၜဴ ယိုဟ်ဗ္ဒဝ် ပ္ကဴဩဴဂၠိုၚ်ကဵုသာ်လေဝ်ဒးစုတ် အတိုၚ်လၟေၚ်ၚ်ဂိတု ကပေါတ်စၞရပ်ရာမဟီုလဝ်တံဂှ်လေဝ် သ္ဒးစုတ်ရ၊ ဝိုဟ်ဂှ် ပၠောဇွိတ်ဖျေံပိလ္တုန်တုဲ သ္ဒးမာန်ရုပ်ရ၊ တုဲပ္ဍဲခမ်ဂှ် သၞေံဇိုၚ်သၞေံတဲ ညးတၠခန္ဓဂှ် ထောံသီုဖ္အိုတ်တုဲ သၞေံဇိုၚ်တဲတံဂှ် သ္ဒးစုတ်ပ္ဍဲခမ်ရ။


====၂။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိၜါဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠဗြာတ်တုဲ စုတ်ပုၚ် ဝိုဟ်ဂှ် အတိုၚ်ဗွဲလ္တူတေံ သ္ပတုဲ နကဵုဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ဗမွဲ-ရုပ်ဇြုံ ရုပ်တၠခန္ဓရ၊ သတ်ဆုပိသာ် ပ္ကဴပိသာ်-ဍာ်သာဲ-ဍာ်တှ်-က-ဖျုန်- စုတ်စၞအာဟာရ ကွာၚ် ဗ္က ဗြာတ် ယိုဟ်ဗ္ဒဝ် ပ္ကဴဩဴတံစုတ်တုဲ ပ္ဍေန်ပၞာၚ် ဖဍောတ်ဂါထာအိုတ်တုဲ ဒးဖျေံစွံဒိုဟ်ဗၟံက်ရ။


====၃။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိပိဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠကြုက် ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်သၟတ်ဗြဴကညာမွဲ ရုပ်ဖျေံဗ္တာၚ်မွဲတုဲ ဍာ်သာဲ ဍာ်တှ်ဂၠဴ ကၠေၚ်လ္ၚဴ ဍာ်မြမောဝ်စုတ်တုဲ အတိုၚ်ဗွဲလ္တူတေံ ဖဍောတ်ဂါထာတုဲ ဒးဖျေံဏာခမ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ် သၟဝ်တၞံဆုရ။


====၄။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိပန်ဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠကြုက် ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ကၟာတ်မွဲတုဲ လံက်ဗာန်စုတ် ဍာ်မိတ်ခပဵု ရုပ်ဇြုံ ရုပ်သ္ပဝ် ဍာ်မြမောဝ်စုတ် သ္အာၚ်နူဂှ် အတိုၚ်ဟီုကၠုၚ်စုတ် ဖဍောတ်ဂါထာဗွဲသၟဝ်တေံတုဲ ဖျေံဏာခမ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ် သၟဝ်တၞံဆုရ။


====၅။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိမသုန်ဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠဗြာတ် ဝိုဟ်ဂှ် အတိုၚ်နဲလ္တူတေံသ္ပတုဲ မာန်ရုပ်တၠခန္ဓမွဲ၊ ('''တၚ်သမ္တီ''')ရုပ်တၠခန္ဓ မတွံဂး ရုပ်ညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိဂှ် လၟိဟ်ဂိတုလဵုဟွံဟီု ဒးကၠောန်စုတ်ရ၊ က ဖျုန်စုတ်တုဲ မပ္တံပုၚ် ကွာၚ် ဗ္ကတံဂှ် ဒးစုတ်ရ၊ ဝိုဟ်ထောံဟွံဂွံ ကၠောန်တုဲ မ္ဒးဖျေံစွံ ဒိုဟ်ပလိုတ် ပ္ဍဲတံဆုရ။


====၆။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိတြဴဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် ဒးလးသၠဗပုၚ်ရ၊ ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ဂၠဴ ရုပ်စာၚ် ရုပ်ကၠဵုရ၊ ဍာ်မြမောဝ် ဍာ်တှ်ဂၠဴလေဝ် ဒးစုတ်ရ၊ ဍာ်မြမောဝ် ဍာ်တှ်ဂၠဴတံဂှ် မွဲထဏောဟ် ၜါထဏောဟ်မဂွံဂွံ ဒးစုတ်ရ၊ ဗွဲလ္တူတေံဟေၚ် ပြုပြေၚ်ကၠောန်တုဲ ဒးဖျေံဏာဒိုဟ်အဂၞဲရ။


====၇။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိထပှ်ဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠဗြာတ် ဝိုဟ်ဂှ် ကၠောန်ရုပ်ဇာဒိသိုၚ် ရုပ်ကၟာတ် ရုပ်ဂစေံအသေက်တုဲ မပ္တံပုၚ်ကွာၚ် ဗ္က စၞဟီုလဝ်ဗွဲလ္တူတေံဂှ် စုတ်တုဲ ဒးဖျေံဏာဒိုဟ်ပလိိုတ်ရ။


===='''နဲသ္ဂောံပြုပြေၚ်စၞ အပေါတ်ခမ်လၟေၚ်ဂိတု'''====

'''လၟေၚ်ဂိတု ----- သၠလးခမ် --- ရုပ်ဒးမာန်ကၠောန်ကဵုဝိုဟ် ------------------- စၞအဟာရမ္ဒးစုတ် ----- ဗွဲဒိုဟ်ဒးဖျေံ ။
'''

ဂွံပဋိသန္ဓိမွဲဂိတု ---- သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်စာၚ်ဍာ်-ရုပ်ချေံဗ္တာၚ် ------------ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ကဝ်-ပ္ကဴဩဴဂၠိုၚ်ကဵုသာ်-ကွာၚ်ဗ္ကပုၚ်မွဲဂအုံ-သၞေဝ် ၇ သာ်-သတ်ဆု ၇ သာ်-ပၞာၚ် ၄ တၞုၚ်-ဗြာတ်-သဂြာၜဴ --- ဒိုဟ်အဂၞဲ

ဂွံပဋိသန္ဓိၜါဂိတု ---- သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ဗ္ဂဲ-ရုပ်ဇြုံ ------------------ ပုၚ်ပ္ကဴပိသာ်-ဍာ်သာဲဍာ်တှ်-ကဖျုန်-ကွာၚ်ဗ္က-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ကဝ်ၜဴ-သဂြာ-ဗြာတ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ဗၟံက်

ဂွံပဋိသန္ဓိပိဂိတု ---- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်သၟတ်ဝုတ်ကညာ-ရုပ်ဖျေံဗ္တာၚ် ----- ဍာ်သာဲ-ဍာ်တှ်ဂၠဴ-ကၠေၚ်လ္ၚဴ-မြမောဝ်-ကွာၚ်-ဗ္က-ပုၚ်-ဗြာတ်က္ၜဴ-သဂြာကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ပလိုတ်

ဂွံပဋိသန္ဓိပန်ဂိတု --- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ကၟာတ်လံက်ဍာ်မိတ်ခပဵု-ရုပ်ဇြုံ-ရုပ်သ္ပဝ် --- ဍာ်မြမောဝ်-ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗ္က-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-သဂြာကဝ်-ၜဴ-ဗြာတ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ဗာယပ်သၟဝ်တၞံဆု

ဂွံပဋိသန္ဓိမသုန်ဂိတု - သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက် ------------------------------- က-ဖျုန်-ပုၚ်ကွာၚ်-ဗ္က-ဗြာတ်-ၜဴ-သဂြာကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ပလိုတ်သၟဝ်တၞံဆု

ဂွံပဋိသန္ဓိတြဴဂိတု --- သၠဗပုၚ် ------ ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ဂၠဴ-ရုပ်စာၚ်-ရုပ်ကၠဵု ---------------- ဍာ်မြမောဝ်ဍာ်တှ်ဂၠဴ-ကွာၚ်-ဗ္က-ဗြာတ်ၜဴ-သဂြာကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- အဂၞဲ

ဂွံပဋိသန္ဓိထပှ်ဂိတု -- သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ဇာဒိသိုၚ်-ရုပ်ကၟာတ်-ရုပ်ဂစေံအသေက် --- ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗြာတ်-ဗ္က-ၜဴ-သဂြာ-ကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ပလိုတ်

ဂွံပဋိသန္ဓိဒ္စာံဂိတု --- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠခန္ဓ-ရုပ်ချေံဗ္တာၚ်-ရုပ်က-ရုပ်စာၚ် --------------- ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗြာတ်-ဗ္က-ၜဴ-သဂြာ-ကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- သၟဝ်ကျာ

ဂွံပဋိသန္ဓိဒ္စိတ်ဂိတု -- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠခန္ဓ-ရုပ်ဇာဒိသိုၚ်-ရုပ်ကၟာတ်-ရုပ်သ္ပဝ် ------------ ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗြာတ်-ဗ္က-ၜဴ-သဂြာ-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ဨသာန်

ဂွံပဋိသန္ဓိစှ်ဂိတု --- သၠဒကှ် ------- ရုပ်တၠခန္ဓ-ရုပ်အိန်စတုမဟာရာဇ်-ရုပ်ဇာဒိသိုၚ် ---------- သၞေဝ်ထပှ်သာ်-က-ဖျုန်-ဍာ်မြမောဝ်-ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗ္က-ဗြာတ်ၜဴ-သဂြာ-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ကဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- သၠုၚ်ကျာပ္ဍဲလ္တူဒဂဵုဆု

====၈။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိဒစာံဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် လးစုတ်သၠကြုက် ဝိုဟ်ဂှ်ဒးမာန်ရုပ်ချေံဗ္တာၚ် ရဒပ်က ရုပ်စာၚ်တုဲ ပြေၚ်စုတ်သဗ္ဗနာနာသာ်တုဲ ဒးဖျေံဏာ ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာရ။

====၉။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိဒ္စိတ်ဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် လးစုတ်သၠကြုက်တုဲ ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ဇာဒိသိုၚ် ရုပ်ကၟာတ် ရုပ်သ္ပဝ်တုဲ အတိုၚ်ဗွဲလ္တူတေံ ဒးပြုပြေၚ်ရ၊ ဖဍောတ်ဂါထာအိုတ်တုဲ ဖျေံဏာ ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်ရ။

====၁၀။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိစှ်ဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် လးစုတ်သၠဒကှ်ရ၊ ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်အိန်စတုမဟာရာဇ် ရုပ်ဇာဒိသိုၚ်တုဲ စုတ်ပ္ဍဲခမ်ဂှ်ရ၊ သၞေဝ်ကေဝ်ထပှ်သာ် က ဖျုန် ဍာ်မြမောဝ် စုတ်ပြုပြေၚ်တုဲ၊ ဒးစကာမၞိဟ်ဗြဴမွဲ ကဵုအာဖျေံခမ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာ ပ္ဍဲဒဂဵုဆုနွံဂှ်ရ။

* သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိစှ်ဂိတုဂှ် ကၠောန်စဳရေၚ်တုဲ ဂဥုဲဝွံ ဒးစသုၚ်အာရ။

====ဂြန်ဂဥုဲ====

၁။ ပ္ကဴဒကှ်

၂။ ပ္ကဴဥပိုလ်

၃။ ဇုက်အဂၞု

၄။ ကြက်ဗၠတ် ပိုဟ်ဖဍိုတ်ထောံ ဖက်ကဵုဍာ်တှ်ဂၠဴတုဲ မ္ဒးပပြဘိုက်ရ။

====ဂါထာသွက်ဂွံဖ္ဍောတ်ဗှ်ဂြာတ်သ္ၚု====

တက္ကသဵုအ္စာ၊ စိုပ်ဂုန်ညးပန်၊ အဲယဵုလဝ်ကၠာ၊ အဲကွးတုန်ဟေၚ်၊ ဗက်ထောံသေၚ်ဟာ၊ ယဲသယဲသေန်၊ ဂုဟ်ဂေန်ဒှ်ကၠာ၊ ယဲလဗိုတ်ဟေၚ်၊ ပြေၚ်ဂၠဴခုတ်ဏာ၊ ယဲဒတုံဆု၊ သာ်ဝွံဖြာဖြာ၊ ယဲဒတုံဍာ်ဗာ်တဲၜါ၊ ယဲဗာ်ယဲသံၚ်၊ ဒှ်မံၚ်တဲၜါ-ယဲပၟတ်ဟေၚ်၊ ပွသေၚ်ဟာ၊ ယဲဇြုံယဲကၠန်၊ အိုတ်သတ်ဇိုၚ်ပန်၊ သီုသတ်ဇိုၚ်ၜါ၊ အိုတ်ပွသေၚ်ဟာ၊ သဗ္ဗပါမြိ။

ယွံဒေဝတဴ သူရိိယ၊ ယက္ခမာတြာ၊ မၞးမပိုၚ်ခန်လွာဂဝ်၊ နူမွဲဂိတုဆတ္တဝ်၊ တွဵုဂဝ်ဒ္စိတ်ဂိတု၊ နူဒ္စိတ်တ္ၚဲဝွံ၊ စက္ခုမသၠးဂဝ်၊ လၟေၚ်ပုၚ်ကွာၚ်ဗ္ကကီု၊ သီုယိုဟ်ဗ္ဒဝ်၊ ကဝ်သဂြာဗြာတ်ၜဴ၊ ပ္ကဴဩဴနာနာ၊ အာသာတ်ဗ္စမၞးတံကၠာ၊ ယဲဗြဴကဵုလလံသွာ၊ ကၠခြံကုလ္ၚ၊ ကၠဗြန်ဒေဝဳ၊ ဥုံဇေယျတု၊ ဟောလုဟောလုသွးဟဲယဲကပ်၊ စလေဝ်ကဵုဖဲ၊ ဒဴကဵုသ္ၚောဲကၠာ၊ ယာံရဟွံအာ၊ ပိုၚ်ခြာဒၟံၚ်၊ ဣဝွံယာဲအာဟွံသေၚ်မွဲတဲ၊ ပၟောန်ကျာ်တြဲ နဲရိုဟ်ဏာ၊ သၠပတ်ပရိုတ်အိုဿီုစှ်ၜါ၊ ဂစ္ဆမမှိ၊ ဩကာသေတိဌာဟိ၊ ဟာဲဘုတ်ပြိုတ်ဒြိုဟ်၊ ဝဲစောန်တဴမၚ်မွဲကၠာ၊ ယာံသကမာ၊ အာသ္ၚောဲလ္ပကြပ်၊ '''ဥုံစိစော ပူဗလးသွးဟး'''ယာံဒွံဒးခန္ဓဒးလသာ၊ ဂစ္ဆမမှိ၊ ဩကာသေတိဌာဟိ။ ဖဍောတ်မွဲလ္တုန် ဂြာတ်သ္ၚမွဲဝါ '''ဒးဖဍောတ်ထပှ်လ္တုန် ဂြာတ်သ္ၚထပှ်ဝါရ။'''

'''တၚ်သမ္တီ။''' ကာလဗက်ဒေဝတဳဂှ် မၞိဟ်ဗြဴနွံကဵုဂဗ္ဘဂှ် ဗီုမံၚ်ဒှ်တသိုက်ဂှ် မံၚ်ဂွံဇအိုတ်ရ၊ လံက်ဂ္ဇံလေဝ်ဂွံ လံက်သ္တိက်လေဝ်ဂွံ မံၚ်ဂွံဖ္အိုတ်ရ။ '''ဂလာန်တၟေၚ်။''' မၞိဟ်ဗြဴမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိ မ္ဒးပပွသာ်ဏံ ဗျတ်ရံၚ်မ္ဂး ဂွံနူယဲဒိုက် ဟွံထတ်ယုက် စဟွံစှ်ေတိက်ဟွံသၠိၚ် ဒွိၚ်တုဲ မသ္ပရောၚ် ထေၚ်ခယျကေတ်ရ၊ နဲသ္ပဝွံ နဲဝဳစိုတ်မွဲသာ်ကီုရ ထေၚ်ဟွံဗၠေတ်၊ မၞိဟ်အောန်ကဵုဗ္စာရဏာတံဂှ် ပတှ်ေကလော်ဂြိုက်ရ၊ မိၚ်ညိညတုဲ ဥပါဒါန်စဲစပ်ဇၞော််ရ၊ ဆဂး မၞိဟ်သီုဖ္အိုတ်ပတှ်ေဟွံသေၚ်ရ၊ လက်ထက်ဇုဇဗဴလဇကု သ္ပကၠုၚ်တုဲ ဆက်ကၠောန်သ္ပတဴရောၚ် ထေၚ်ကေတ်ဂွံရ။

====ဂလာန်ဗက်ဒေဝတဴမွဲနဲပၠန်====

ယဲဒိုက်ပေၚ်ထပှ်ဂိတု ညးတံဗက်ဒေဝတဴရ သ္ဂးဂှ် အပိုၚ်အခြာဂိတုဟၟဲ၊ တ္ၚဲရဗြဴနွံကဵုယဲဒိုက် ဟွံမိက်ဇြိပ်မ္ဂး ညးလ္ၚဵုတံဂှ် ကော်အ္စာထောံဟဗာန်(ခဗာန်)ရ၊ သ္ပဟိုတ်ကဵုဗြဴ မၞုံကဵုဂဝ်ဂၞဴဂှ် '''ထောံဟဗာန်ဂဝ်''' ညးကော်ခဴစရ။

'''ဗီုပြေၚ်ဟဗာန်ဂှ်တုန်။''' ထာၚ်တၞံဗြာတ် ဇမၠိၚ်ၜါမိဟ် အနာံမွဲမိဟ်ကေတ်တုဲ ကဝး ဖဍပ်ဖထာံပန်ကၠၚ်ဂှ် ဒှ်ဟဗာန်ရ၊ ပ္ဍဲဟဗာန်တၞံဗြာတ်ဂှ် ပုၚ်သာ်ဗ္ကေတ် ပုၚ်သာ်လမ္စံက် ပုၚ်ဗ္တာၚ် ပုၚ်ပိသာ် ဒးစုတ်ဗၞတ်ၜိုတ်ဒးရးရ။ ပုၚ်ဖုဲသၞဴကဵုမိတ်ခပဵုဂှ် သာ်ဗ္ကေတ် ပုၚ်သၞဴကဵုဂြိၚ်ဂှ် သာ်လမ္စံက် ပုၚ်ပက္ကတိဂှ် သာ်ဗုဗ္တာၚ် ညးကော်ခဴစရ၊ ကွာၚ်ကဵုယိုဟ်ဂှ် ၜါဂကူပၠန် သ္ၚုကၠောန်ကွာၚ်တုဲ ထပက်ယိုဟ်ကဵုကဝ်ကီု၊ ထပက်ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်ကဵုသဂြာကီု၊ ယိုဟ်ကွာၚ်သီုကဝ် ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်သီုသဂြာ ညးဂးတုဲ ယိုဟ်တံသီုကေုာံပုၚ်ပိသာ် စုတ်ပ္ဍဲဟဗာန်ဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲလ္တူဟဗာန်ဒကဴပန်ဒိုဟ်ဂှ် ဒးစတ်ပတဴလဝ်ဇၞောဝ်ပန်တၞုၚ်ရ၊ ဇၞောဝ်ကၠောန်လဝ် နကဵုစက္ခူလေဝ်ဂွံ နကဵုထာၚ်ဗြာတ်လေဝ်ဂွံရ၊ ကၠောန်နကဵုထာၚ်ဗြာတ်မ္ဂး ဒုန်ဇၞောဝ်ဍောတ်ဂှ် စတ်စုတ် ပ္ဍဲထာၚ်ဗြာတ်ခ္ဍမ်ခ္ဍမ်မွဲတုဲ ကၞောတ်အိုတ်တေံဂှ် စတ်စုတ်ထာၚ်ဗြာတ် ကေက်က်မ္ဂး ဒှ်ဇၞောဝ်ထာၚ်ဗြာတ်ရ။

====ဂါထာဟဗာန်ဂဝ်====

ဥုံဒေဝတဴသူရိယ၊ ယက္ခမာရာ၊ မၞးပိုၚ်ခန်လွာဂဝ်၊ နူမွဲဂိတုဆတ္တဝ် ပွိုၚ်ဂဝ်ဒဵုဒ္စိတ်ဂိတု ဒ္စိတ်တ္ၚဲဝွံ စၞမသၠးဂဝ်၊ ယိုဟ်ကွာၚ်သီုကဵုကဝ်၊ ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်သီုကဵုသဂြာ၊ အဲစဳရေၚ်ကဵုရ၊ စၞမၞးတံကၠာ၊ ယဲဝွံကဵုသွာလလံ၊ ကၠခြံဆောံဗ္ၚ၊ ကၠဗြန်ဒေဝတဴဗ္ဒာဲ၊ သရာဲယက္ခ၊ ဗှ်ေကၠုၚ်သ္ပဝဲ၊ ဥုံတူဠာဲတူဠာဲ သွးဟာဲယျရဟုံ။

* ဖဍောတ်ထပှ်လ္တုန် ပ္ဍဲတၠယဲဒိုက်ဂှ်တုဲ၊ ယဝ်ရတွဟ်ကဵုတၞးဆုသိုတ်မ္ဂး တွဟ်မာန်ကီုရ၊ မွဲကၞာၚ်လေဝ်ဂွံကီုရ၊ ဖဍောတ်ဂါထာဝွံတုဲ စၞစမပ္တံကဗျန်တံဂှ်လေဝ် စုတ်ပ္ဍဲဟဗာန်ဂှ်ညိကီု၊ တုဲသီုအပေါတ်သီုဖအိုတ်ဂှ် ဒၞာဲဒိုဟ်ဒးဂၞပ်စိုတ်ဂှ် အာထောံကၠေံမာန်ရ၊ ဒးဗ္စမွဲဟဗာန်ဓဝ်ဟေၚ်ရ၊ နူတ္ၚဲစေၚ်လောန်တုဲ ဒဵုစိုပ်ဗ္ဒာဲတ္ၚဲယးတေံဂှ် ဒှ်အခိၚ်ဗ္စဇဴရ။ ('''ဂါထာဝွံ ဂွံနူကွာန်ကၟာဝက်လဇုကြေဟ်''')

===၆။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးပ္တုဲဝတ်===
ဗြဴသ္ဇိုၚ်မ္ဂးတြုံထ္ၜ၊ တြုံသ္ဇိုၚ်မ္ဂးဗြဴထ္ၜ၊ ဗြဴယဲမ္ဂးတြုံဝဳဝတ်၊ တြုံယဲမ္ဂးဗြဴဝဳဝတ်၊ သာ်ဝွံအရေဝ်မန်ပိုဲနွံကၠုၚ်ရ၊ ဗွဲမသၟဟ်ကဵုအရေဝ်ဂှ်တုဲ၊ တြုံတၠသ္ၚိ ကာလသမ္ဘာမယုံကဵုယဲဒိုက်မ္ဂး၊ ဒးပ္တုဲဝတ်ဖန်ဖက်ကဵုဗွဲမ္ဒးရ၊ သမ္ဘာဇကုသွက်ဂွံသၠးဂၠံဂဝ်ဂှ် အပေါတ်နာနာသာ် မ္ဒးပ္ကောံလဝ်ရုံရုံဂပ်ဂပ်ရ၊ သမ္ဘာဇကု ယဲဒိုက်ပေၚ်ထပှ်ဂိတုမ္ဂး၊ ပပ္တံနူအောဟ်ဗွဝ်ဂှ် ဆုမလ၊ ဆုကြောတ်၊ ဆုဗ္ဒဝ်၊ ဆုကြေၚ်မွဲမွဲသာ် မ္ဒးဗာ်ပ္ကောံလဝ်ရ၊ ခါရဗါ်အောဟ်ဂှ်ပၠန်လေဝ် ညံၚ်ဂွံလွုၚ်လၞၚ်အာဂှ် ဒးပသတိရောၚ်၊ ယဝ်ရလွုၚ်လၞၚ်အာမ္ဂး ညးတံကဵုပါဲထောံရ၊ အောဟ်ဂှ်ဗာ်ဂွံနၚ်တုဲ ခၞော်ဍေံဂှ် သံက်ထောံဖအိုတ်၊ ကာလစံၚ်ပၟတ်ဂှ် ညံၚ်ဟွံဂွံသၟူပသဒှ်ကီုရ၊ တုဲတပ်စွံလဝ်ဗွဲမညဳသာရ၊ လ္တူဆုဂှ်ပၠန်လေဝ် ညးဇၞော်တံ ကဵုဗ္ဂၚ်လဝ်ဇလဗ္ဒဝ် ဟွံသေၚ်ဇလဝဝ်မွဲကၞာၚ်ကီုရ၊ ကာလသၠးဂၠံဂဝ်သွက်ဂွံတိက်ဂှ် သွက်ဂွံကၠောန်ဇံၚ်ဖဴမွဲ၊ ဆုဒုန်ဇုက်တံကီု ကာလသၠးဂၠံဂဝ်တုဲ သွက်ဂွံဗဂီုဗုၚ် ရန်တၟံထိုၚ်သ္ၚိကောန်ပ္ဍဲဗုၚ် ဂွံစိန်အာပြဟ်ဂှ် တၟိဍိုတ်သွက်ဂွံပ္ဍိုက်ဗုၚ်ဂှ်ကီု၊ ဇံၚ်သွက်ညးသၠးဂၠံဂဝ်ဂွံတိက်ဂှ်ကီု၊ ကၠောန်လဝ်တုဲ၊ ဣမိဂှ်သ္ဒးဟီု ဗဗိုန်လဝ်အရေဝ်ရောၚ်။


===၇။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးဝေၚ်ပါဲ===
တြုံတၠသ္ၚိပၠန်လေဝ် ကာလသမ္ဘာဇကုနွံကဵုယဲဒိုက်မ္ဂး မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနူယိုက်ကဠာကမ္မဌာန်ကီု၊ ဟိုတ်ဍေံနွံသာ်ဏံပၠန်၊ ယဝ်ရယိုက်ထ္ၜၚ်ဒးကဠာကမ္မဌာန်မ္ဂး အာယုက်ဂၠေံ၊ ဒြပ်ပိုန်ဟုတ်ရောၚ်၊ တၠပညာမန်တြေံတြဟ်တံဟီုဒၠောံဗ္တောန်လဝ်ရ၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ဟီုဂးလဝ်နွံမွဲသာ်ပၠန်၊ အဃောသမ္ဘာဇကုနွံကဵုယဲဒိုက်ဂှ် မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနူကလောန်သရာံပါပ်ဂမၠိုၚ်ကီု၊ ဟိုတ်နူရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ်ပ္ဍဲဗုၚ်နာနာသာ်တုဲ ကေၚ်ကာသရာံပါပ်ဂှ် မ္ဒးဝေၚ်ပါဲ၊ ကေၚ်ကာမ္ၚဵုဂှ် မ္ဒးပ္တုဲရောၚ်။ ပပ္တံအရေဝ်ဟၟဲကဵုကာမ္ၚဵုဂှ်လေဝ် ညံၚ်တၠယဲဒိုက်ဟွံဂွံမိၚ်ဂှ် မ္ဒးပသတိကီု၊ ဥပမာ−ပရိုၚ်တၠယဲဒိုက်ချိုတ် ဟိုတ်နူသၠးဂဝ်ဂၞဴ၊ ပရိုၚ်ယဲဒိုက်လီုတံဂှ် ဟွံကဵုမိၚ်သက်သက်ရ၊ ယဝ်ရမိၚ်ဒးမ္ဂး တၠယဲဒိုက်ဂှ် ကာလသၠးဂၠံဂဝ်ဒွိၚ်မံၚ်ပ္ဍဲစိုတ်တုဲ ဖေက်ဒှ်အာအန္တရာဲမွဲမွဲသာ်ရ၊ မွဲသာ်ပၠန် သ္ၚိလဵုဟွံဟီု မိက်ဂွံပကာမ္ၚဵုမ္ဂး ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် သၟတ်ဗြဴနွံကဵုယဲဒိုက်မွဲမွဲနွံမ္ဂး ပတံနူကောဒေံကောန်ဇာတ်တံ ဟွံပကာမ္ၚဵုအိုတ်ရ။

==ပွမသၠးဂၠံဂဝ်==
ပိုဲသတ္တံလိုက်ဏံဝွံ သ္ဂောံကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်ပ္ဍဲလောကဏံဂှ် ဟွံလောဲသွာ်ရ၊ ဝါဂါတ်သ္ဇိုၚ်သန်ကွေံကွေံရ၊ ကျာ်တြဲနာဲပိုဲတွံလဝ်ရ၊ ၜိုန်ရကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်ပၠန်လေဝ် လ္ၚဵုဂှ်ဒှ်မၞိဟ်တြုံ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဒှ်မၞိဟ်ဗြဴ ဒးဒှ်ပၠန်ရ၊ ယဝ်ရဒှ်မၞိဟ်ဗြဴမ္ဂး ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ်မ္ဒးဆဵုဒဗကဵုကေၚ်ကာသၠးဂၠံဂဝ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာမသၠးဂၠံဂဝ်ဝွံလေဝ် ဒဒိုက်ဇၞော်သန်ဟေၚ်ဂှ် အရေဝ်မန်ဟီုလဝ်နွံမံၚ်။ &quot;မၞိဟ်တြုံဍိုက်ဖံၚ်−မၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ်&quot; သ္ဂးလဝ်ရ၊ ပွမသၠးဂၠံဂဝ်ဂှ် မူပိုဲမ္ဒးသ္ပဗက်ရောဂှ် ဗွဲသၟဝ်တေံဟေၚ် ပါ်ထ္ၜးကဵုပၠန်ရ။

၁။ နိဒါန်။

၂။ ကမၠောန်တြုံဒးပ္တုဲဃောမၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ်။

၃။ ကမၠောန်ဣမိဒးပ္တုဲဃောကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်။

၄။ ကမၠောန်ကေၚ်ကာမၞိဟ်ဗြဴ နူၜံၚ်ပၟတ်ဒဵုတိတ်သ္ၚိပၟတ်။

၅။ ကေၚ်ကာမ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ် ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ၊ (ဝါ) ကေၚ်ကာမၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိမွဲဟာန်ကေုာံမိဿဟာဲ မ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ်ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ။

၆။ ကိစ္စပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်။

၇။ ကေၚ်ကာပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်။

၈။ နိဂီု၊ သာ်ဝွံပါ်လဝ်ရ။

===၁။ နိဒါန်===

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ တန်ပဋိသန္ဓိတုဲ စိုပ်ကၠုၚ်ကာလဍိုက်ပေၚ် ဂိတုတ္ၚဲမ္ဂး ကောန်ၚာ်ပ္ဍဲဗုၚ်ဂၞဴမိဂှ် သၠးတိတ်နူဗုၚ်ဂၞဴမိ၊ တိတ်စိုပ်ကၠုၚ်မ္ၚးဗုၚ်ဂၞဴမိရ၊ ဂလာန်ဏံဂှ် မန်ပိုဲတဴကော်ခဴစ-သၠးဂၠံဂဝ်၊ သၠးပဋိသန္ဓိ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်၊ ၜံၚ်ပၟတ်ပၞာၚ်၊ ညာတ်မုက်ဒေံလေဝ် ကော်ခဴစနာနာသာ်ရ။

===၂။  ကမၠောန်တြုံဒးပ္တုဲဃောမၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ်===

ပဋိသန္ဓိဍိုက်ပေၚ်ဂိတုတ္ၚဲတုဲ ထ္ၜးတိုန်လက်ကျန်ၜံၚ်ပၟတ် မပ္တံကဵုဂၞိၚ်ဂိ၊ ဗုၚ်ဂိ၊ တၞုၚ်ဇိုၚ်ဒေၚ်ကၠုၚ်မ္ဂး တြုံတၠသ္ၚိ အာကော်ဣမိတုဲ၊ မၞိဟ်မၞုံပ္ဍဲသ္ၚိတံဂှ် အာဂၠာဲကော်ပ္ကောံလဝ်မၞိဟ်ဗြဴ အာယုက်ဇၞော်ဇၞော်တံ ပ္ဍဲကွာန်ဂှ်ရ၊ ခေတ်ကၠာတေံ ပိုဲမန်ဂမၠိုၚ် ကော်ဣမိကွာန်ရ၊ ကာလခေတ်လၟုဟ် ဟိုတ်နူဣမိ ညးအလဵုအသဳတံ နွံမံၚ်ဇၟာပ်ကွာန်တုဲ ကော်ဣမိညးအလဵုအသဳတံဂၠိုၚ်ရ၊ ဣမိကီု မၞိဟ်ဗြဴဇၞော်ပ္ဍဲကွာန်တံကီု စိုပ်ကောံတုဲ တြုံတၠသ္ၚိဒးကၠောန်ဇံၚ်ဖဴမွဲရ။

'''သၞောတ်ဗၜတ်ဗီုပြေၚ်ဇံၚ်ဖဴ ။'''

ဒုန်ကလိဟွံသေၚ်၊ ဒုန်ကၟးဟွံသေၚ်၊ ဆုထ္ၜောံထ္ၜောံၜါတၞုၚ်၊ ဇမၠိၚ်ပန်ဟတ်ကဵုမွဲက္ဍဂှ်၊ လးလဝ်လ္တူကၞဳသ္ၚိ၊ လ္ပာ်တေံမွဲတၞုၚ်၊ ခြာခရာဗၞတ်မွဲဟတ်၊ လ္တူဂှ်လးစုတ်ဝိုန်ဒုန်၊ ထပှ်တၞုၚ်တုဲ၊ ဒက်ဗဗိုန်ကဵုချာရ၊ လ္တူဝိုန်ဂှ်ပၠန် ဒးလးစုတ်ဒုန်ကရေက် ဒစိတ်ကရေက်ရ၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ယဝ်မိက်ဂွံလးစုတ်ခတဵုမ္ဂး လးစုတ်ခတဵုပိဂတှ်ေလေဝ်မာန်ရ၊ လးကၞဳတုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံချဳဒရာၚ်၊ ဒးကြာပ်ပိတန်ရ၊ လ္ပာ်က္ဍိုပ် ကြာပ်စုတ်ဒုန်ကရေက်တုဲ ဒက်လ္ပာ်ဇိုၚ်မွဲတန်၊ အဒေါဝ်မွဲတန်၊ ဒးကြာပ်ဒက်ရ၊ ကၞဳဒုန်(ဝါ)ကၞဳဆုညံၚ်ဟွံဂွံချဳ လောအာလောကၠုၚ်တုဲ ဒးဒက်ကြာပ်ရ၊ သွက်မၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ် ဂွံတိတ်ဂွံလ္တူဇံၚ်ဂှ်၊ ဒးလးသ္ကဝ်ရ။


ယဝ်ရသၠးယဲဒိုက်ပ္ဍဲသ္ၚိမ္ဂး အခိုက်မန်ဟေၚ် ဒးကၠောန်ဗက်စရ၊ တြုံတၠသ္ၚိတံပၠန်လေဝ် သမ္ဘာဇကုသၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ချိုန်တီကောန်တြုံ ကောန်ဗြဴတုဲ ဒးၜံက်တိဗဝ်ဖဴမွဲ သွက်ဂွံၜံၚ်ပၟတ်ဗဂီုဇကုရ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်တြုံမ္ဂး တိဖဴဒစိတ်န၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ဗြဴမ္ဂး တိဖဴထပှ်နၜံက်ကေတ်တုဲ၊ ဗဝ်ဖဴစွံလဝ် ဗ္ဒာဲဇံၚ်သ္တိက်ၜံၚ်ပၟတ် လ္ပာ်တဲပါဲရ၊ ဗ္ဒာဲဖဴဂှ် စွံလဝ်ဍာ်မွဲဂရ သွက်ဂွံသိုဟ်တၟံ ဍိုတ်စံၚ်လဝ်နူဖဴဂှ်ရ၊ သၞောတ်ဗ္ၜတ်ဖဴဂှ် ဒးဒှ်အတိုၚ်ဇံၚ်ရ၊ ဆုဇမၠိၚ်ဖဴဂှ် ဒကေတ်မွဲတၞုၚ်ဓဝ်ရ၊ မွဲတၞုၚ်ဂှ် ဒုၚ်စကဵုဇမၠိၚ်ဇံၚ်ရ၊ ဆုဇမၠေံအနာံဖဴ ဒးကေတ်ၜါတၞုၚ် တုပ်ကဵုအနာံဇံၚ်ဂှ်ရ၊ အနာံဖဴဂှ် လဇံက်ဗကိတ်ကဵုသၟန်ဇမၠိၚ်ဇံၚ်တုဲ ဒှ်ဖဴညးတံရ၊ (ကာလလၟုဟ်ဝွံ လ္ၚဵုဂှ် ညးတံသၠးဂဝ်ဂၞဴ ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲတုဲ အပေါတ်ကြိယာ သွက်ဒးပ္ကောံကေတ်ဗွဲလ္တူတေံဂှ် ဟၟဲရ၊ ညးတံဒုၚ်ထပက်ဂဥုဲ စကေတ်ဂဥုဲမ္ဂး ကမၠောန်သၠးဂၠံဂဝ်တုဲမံၚ်ကီုရ)။

===၃။ ကမၠောန်ဣမိဒးပ္တုဲဃောကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်===

ကာလကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ၊ ဒက်သုက်နကဵုဇုက်တောဝ်သ္အးဇ္ၚး၊ ခိုၚ်ကၠိုက်တုဲ ရေက်ထပိုတ်ကၠေံ နကဵုၜုန်မြက်ကေက်က် မသ္အးဇ္ၚးကီု၊ ဟွံသေၚ်လ္ၚဵုဂှ် ကရေက်ကေတ်သၞဒုန်၊ ဇိုတ်သ္အးကၠေံတုဲ၊ ရေက်ထပိုတ်သုက်ရ၊ တုဲကြာတ်ကြောသ္အးဇၚး ကောန်ၚာ်နကဵုဍာ်ဂမ္တဴဂီုဂီုရ၊ တုဲဖုံဍာ်မိတ်ကပေါဝ်ပၠန်၊ တုဲမ္ဂးဂွဳထုဲကောန်ၚာ် နကဵုယာတ်သ္အးဇၚး ဗွဲမဂပ်ဝ်တုဲ သ္တိက်စွံလဝ်ကောန်ၚာ် (ကာလလၟုဟ်ဝွံ) ကၞာဲသၟးဂၠိုၚ်ရ။


'''ဗွဲသတိ'''။ ။ (မူဟိုတ်သ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲကၞာဲဟီုမ္ဂး၊ အရေဝ်မၞိဟ်ဇၞော်မန် ခမဳသၚ်တံနွံမံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသာ်ဂှ် ဂွံမိၚ်ကေတ်ရ၊ သၟိက်ဂွံတီဗွဲခ္ဍန်ဂှ်၊ လောန်ကၠုၚ်မွဲအခိၚ်တေံ ပိုဲမန်တံကျပၞာန်ညးတုဲ၊ ဂကူပိုဲမန် ဣဓိညံၚ်ဂွံဟုတ်စှ်ေအာဂှ်၊ ပိုဲဒးဒုၚ်ဖန်ကၠုၚ်ဒဵုကဵုလၟုဟ်ရ၊ ကၞာဲမ္ဂးဂှ် ဒှ်ကြိယာ သွက်ဂွံဂုမ်သ္အးဩောံသ္ၚု၊ ဍေံမဒှ်စၞအာဟာရ ပိုဲမန်ဗွဲပရဲဂှ်မွဲသာ် သဘဴကၞာဲမ္ဂးဂှ် ဒှ်အပေါတ်ညးလ္ၚဵုတံ သွက်ဂွံစွံပ္ကောံလဝ် အပေါတ်မပ္တံ ထၟိက်နာနာသာ် ဟွံသ္အးဇၚး သွက်ဂွံထောံကၠေံဂှ်မွဲသာ်၊ ဒှ်သ္အးကၠေံဩောံသ္ၚု နကဵုကြိယာဂှ်တုဲ ဩောံသ္ၚုတံဂှ် ဒှ်ပုၚ်တုဲမ္ဂး ပိုဲခရှ်တံကီု၊ ခမဳသၚ်တံကီု၊ ဒးစဒးကဵုပိုန်ပပြဘိုက်ရ၊ စဟာပ်ဒးပုၚ်တံဂှ်မ္ဂး ဣဓိလဟုတ်စှ်ေအာ၊ ကျာ်ဩဳပၠိုတ်စှ်ေအာမာန်ရောၚ် နွံအဓိပ္ပါယ်သာ်ဝွံရ၊ ဟိုတ်သာ်ဂှ်ရ အာဂတနူတ္ၚဲဝွံတုဲ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ယဝ်တီပရေၚ်ဏံမ္ဂး မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနူသ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲကၞာဲဂှ်ရ)။


(ကၠာတေံကောန်ဂကူမန်ပိုဲ သ္တိက်ကောန်ၚာ်တၟိတၟိ သာ်လဵုရောဟီုမ္ဂး လောန်ကၠုၚ်ၜိုတ်မသုန်စှ်ေသၞာံတေံ၊ ညးလ္ၚဵုတံသ္တိက်ကောန်ၚာ် နကဵုထးထဝ်ဟွံသေၚ် ညးဒိုက်ဝါတ်တံဂှ် သ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲခွက်ဆုလံက်လဝ်ဍာ်ထဝ်ဂှ် ကေၚ်ဆဵုဒဗကီုရ၊ ယဝ်ထးဆုမ္ဂး ကၠောန်လဝ်ခ္ဍံခ္ဍံ ကဵုဂၠိၚ်မံၚ်ညိတုဲ လ္ပာ်စွံက္ဍိုပ်ဂှ် ကၠောန်လဝ် ဗီုက္ဍိုပ်ခၟဴၜိုပ်ထဝ်တုဲ လံက်လဝ်ဍာ်ထဝ်ရ၊ ပ္ဍဲထးဂှ်ဟေၚ် ညးဇၞော်မန်ပိုဲကၠာတေံ သ္တိက်ကၠုၚ်လဝ်ကောန်ၚာ်ရ။ ခွက်ထဝ်ဂှ် ညးတံကၠောန်လဝ်တုဲ ဏာအပ်စွံလဝ်ပ္ဍဲသ္ၚိဃံၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ဂှ် ယဝ်ရညာတ်မုက်ကောန်ၚာ်မွဲမွဲမ္ဂး အာပ္တီဃံၚ်တုဲ ကေတ်နၚ်ခွက်ထဝ် သွက်ဂွံသ္တိက်ကောန်ၚာ် မဒှ်မၞိဟ်တၟိဂှ်ရ၊ ကွာန်ဇၞော်မ္ဂး ခွက်ထဝ် ၜါ-ပိ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ မကၠောန်စွံလဝ်ရ၊ ရံၚ်ကေတ်ပရေၚ်ဇုဇဗဴလ နော်နာဲပိုဲမစွံပပ္တိုန်လဝ် အခိုက်ကၞာဝွံ ပိုဲညာတ်ကေတ်ဇုဇဗဴလပိုဲ မဂတာပ်ခေတ်ဗွဲမလောန်ဟေၚ် တီကေတ်မာန်ရ၊ မူဟိုတ်သ္ဂး ဟီုသာ်ဂှ်ရောမ္ဂး ကာလအာကေတ်နၚ်ခွက်ထဝ်ဂှ်ရ ကိစ္စစုတ်စရၚ် ဒှ်မၞိဟ်ဂှ် တုဲဒှ်အာမွဲအလန်ဓဝ်ရ။ ကာလလၟုဟ်ဝွံ ရန်ကဵုဂလာန်ဝွံတုဲ  ပွမသ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲကၞာဲဂှ် ဝေၚ်ပါဲကၠေံတုဲ၊ ယဝ်သ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲထးထဝ်ဟွံမာန်မ္ဂး သ္တိက်ကောန်ၚာ်လ္တူကၞဳ ဗွဲသ္အးဇၚးဂှ် ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရ။)


ကောန်ၚာ်သၠးဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ သုက်ကုတ်ထပိုတ်ပ္တိတ်နူကောန်ၚာ်ဂှ် ဣမိတံ အာတိုပ်ကၠေံ ပ္ဍဲကတိုၚ်ၜံက်လဝ်တိဖဴရ၊ လဆောဝ်လဆောဝ် ဟွံတိုပ်ပ္ဍဲကတိုၚ်တိဖဴ၊ အာတိုပ်ကၠေံအတိုၚ်ကိုန် တိုပ်သုက်ကောန်ၚာ်ရ၊ ဗွဲသၞောဝ်ကိုန်ဝွံ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ဂိတုဖဝ်ရဂိုန်၊ စဲ၊ ပသာ်မ္ဂး၊ တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာရ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ဂိတုဇှ်ေ၊ ဒဂိုန်၊ ခ္ဍဲသဳမ္ဂး တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်ရ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဂိတုဘတ်၊ ဝှ် ၊ ကထိုန်မ္ဂး တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာရ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဂိတုမြေက္ကသဵု၊ ပုဟ်၊ မာ်မ္ဂး တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်ရ၊ ဗွဲကိုန်ဝွံတိုပ်သုက်မ္ဂး ကောန်ၚာ်ဂှ် ပိုန်ဂၠိုၚ်အာယုက်ဂၠိၚ်ရောၚ်၊ ပိုဲမန်ပတှ်ေလဝ် ဂလာန်ဝွံရ၊ (ကိုန်တုပ်သုက်ဗွဲလ္တူတေံလေဝ် ကံက်ပ္တိတ်နူလောကသိဒ္ဓိရ။)


ဒေသလ္ၚဵုဂှ်လေဝ် သွက်ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်တၟိ ကပေါတ်ကြိယာ ဒေဝတဴသူကၞေၚ် ဣမိတံပြုပြေၚ်ကဵုရ၊ ကပေါတ်ကြိယာ ဒေဝတဴသူကၞေၚ် သွက်ကောန်ၚာ်တြုံမ္ဂး ဇဗၠုဒစိတ်တၞး၊ သတ်ပိမ၊ ဟွံသေၚ်ဒစိတ်မ၊ ဩန်မွဲဒကေဝ် ဟွံသေၚ် မသုန်မး၊ လိခ်မွဲအုပ်၊ တဝ်ဏှ်ေမွဲတၞုၚ်၊ မှၚ်မွဲပလၚ်၊ ကယျိုၚ်ကယျဝ် ဗွိုက်လ္တက်မၞိဟ်တြုံမွဲစုံ၊ ခရေၚ်တၟိမွဲ၊ သ္ကဝ်တၟိမွဲဂတှ်ေ၊ ဂစေံစၠန်မြမောဝ်တံဂှ် သ္ဒးပကောံစွံလဝ်ရ၊ သွက်ကောန်ၚာ်ဗြဴမ္ဂး ဇဗၠုခထပှ်တၞး သတ်ထပှ်မ၊ ကယျိုၚ်ကယျဝ်မၞိဟ်ဗြဴတၟိမွဲစုံ၊ ခရေၚ်တၟိမွဲ၊ သ္ကဝ်တၟိမွဲဂတှ်ေ၊ ဂစေံစၠန်မြမောဝ်တံဂှ် သ္ဒးပကောံစွံလဝ်ရ၊ ဣမိဝွံ ပၠာဲကေတ်ဂစေံစၠန်မွဲပ္ၚာန်၊ တိတ်အာက္ဍိုပ်ကၞိန်တုဲ '''ယွံဒေဝတဴသူကၞေၚ် က္ညကၠုၚ်ပစၟတ်သမ္တီကောန်ၚာ်ဝွံညိ'''ရဴသာ်ဝွံ တိတ်နိမန်ဒေဝတဴသူကၞေၚ် ကဵုပသမ္တီရ၊ ကာလက္လေၚ်လုပ်ဇရၚ်ကောန်ၚာ် ဣမိဂှ် လၟုဟ်လုပ်ဍာ်ဂစေံစၠန်မြမောဝ် နူကဵုက္ဍိုပ်ကၞိန် ဒဵုကဵုစိုပ်ဒၞာဲကောန်ၚာ်ရ၊ (ကပေါတ်ဒေဝတဴသူကၞေၚ်တံဂှ် လ္ၚဵုမွဲတ္ၚဲ လ္ၚဵုၜါတ္ၚဲ၊ လ္ဒဵုဒဵုပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ် ညးတံစွံလဝ်ရ၊ အခိုက်ဏံဂှ်လေဝ် ဒေသမန်လ္ၚဵုနွံ-ဒေသမန်လ္ၚဵု ဟၟဲရ။)

===၄။ ကမၠောန်ကေၚ်ကာမၞိဟ်ဗြဴ နူၜံၚ်ပၟတ်ဒဵုတိတ်သ္ၚိပၟတ်===

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ ယဝ်သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဣမိဂှ် ကြာတ်ကြောသ္အးဇၚး ပလေဝ်ပလေတ်အတိုၚ်နဲကဲဣမိတံတုဲ၊ ပ္တိုန်သ္တိက်လဝ်လ္တူဇံၚ် ၜံၚ်ပၟတ်ရ၊ ရန်တၟံကဵုသ္ၚိကောန်ပ္ဍဲဗုၚ် ညံၚ်ဂွံညောတ်အာပြဟ်ပြဟ်ဂှ် ဂတ်ဒက်ဂွဳလဝ်ဗုၚ် နကဵုယာတ်ပူလဝ်ဗုၚ်တုဲ၊ ကေတ်တၟံဍိုတ်စံၚ်လဝ် ပ္ဍဲဖဴဂှ်တုဲ၊ သိုဟ်ဖျေံပ္ဍဲဍာ်ဂရ၊ ဟံၚ်ပ္တိတ်ဂွဳကဵုယာတ်တုဲ၊ ပ္ဍိုက်စွံလဝ်လ္တူဗုၚ်ဂှ် ၜိုတ်ဒုၚ်မာန်ရ၊ အဃောပ္ဍိုက်ဍိုတ်ဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဟွံကတဴလုပ်ဒဵုစၞာံဗုၚ် တဴသၠိုက်အာဂှ် မ္ဒးပသ္တိရ၊ ပၟတ်ဖဴဝွံလေဝ် မ္ဒးပဒှ်လဝ်လၟိုန်ရ။


ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်လေဝ် ညးဇၞော်တံ ကဵုစွံဂရုၚ်မွဲမ လ္တူက္ဍိုပ်သ္တိက်သၟတ်ဗြဴဂှ်ရ၊ ရန်တၟံ အာဗီုအခိုက်ညးတံအဆက်ဆက်တုဲ၊ ပ္ဍဲဂရုၚ်ဂှ် ဂၠိက်ဂရုၚ် ယာတ်ဂရုၚ်ဂှ် ဒးနွံရ၊ သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဖေက်လကိုတ်ဒှ်၊ ဆီတိုန်ဒှ်ဂှ်ရ၊ နကဵုဂၠိက်ဂရုၚ် ယာတ်ဂရုၚ်ဂှ် ဒက်ဂတ်လဝ်မွဲမွဲဒၞာဲမ္ဂး၊ ဆေဝ်ဒဝ်ကဵုအန္တရာဲ သာ်ဂှ်မာန်ရောၚ် ညးတံစှ်ေစိုတ်တုဲ၊ ကာလပၟိက်ကိစ္စမွဲမွဲ က္တဵုဒှ်မ္ဂး သၟိက်ဂွံဗွဲမပြဟ်ဂှ်ဒှ်ရ၊ သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဍာ်တှ်ညံၚ်ဂွံတိတ်ဂှ်၊ ညးတံပလေဝ်ပလေတ်ကဵုပၠန်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ် ကောန်ၚာ်သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ သိုၚ်တှ်ဟွံထောၚ်ဇဳဏီ ကောန်ၚာ်မဴဟွံအိုတ်၊ တှ်ဂှ် တေၚ်ကၠုၚ်ဗွဲမလောန်မ္ဂး သ္ၚိတှ်ဂှ် လီုအာကီုဒှ်ဂွံရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သ္ၚိတှ်ကလိုအ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံလာဲအာမ္ဂး ဇၞတ်ချိုန် ပလာဲကဵုသာသာရ၊ စၞအာဟာရ မပ္တံကဵုဍာ်လဂမ်၊ ဍာ်ဂမ္တဴတံဂှ် ဒးသုၚ်စကဵုဂၠိုၚ်ၚ်ရောၚ်၊ ဣမိဂှ်လေဝ် သွက်မိကောန်ၚာ် သ္ဂောံထတ်အာဗွဲဂတ၊ ကၠာဟွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီဂှ် ဒးမၚ်မွဲကဵုဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ရ၊ ပွမသုၚ်မိတ် ဟုံမိတ် သုၚ်ဂဥုဲတံဂှ်လေဝ် ဒးစၞောန်ထ္ၜးကဵုလၟိုန်ရ၊ သၟတ်ဗြဴဂှ် ကၠာဟွံစပုၚ် သွက်ဂွံဗဇဴ ဒေဝတဴဖဴဝွံ ထၟောတ်ကေတ်ပုၚ် ပန်ထၟောတ်တုဲ မ္ဒးဗဇဴ ပ္ဍဲဒကဴဖဴပန်လ္ပာ် ဒဵုကဵုတိတ်သ္ၚိပၟတ်ရ။

===၅။ ကေၚ်ကာမ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ် ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ၊ (ဝါ) ကေၚ်ကာမၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိမွဲဟာန်ကေုာံမိဿဟာဲ မ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ်ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ===

သၟတ်ဗြဴသၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ကၠာဟွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီဂှ်၊ မၞိဟ်ဗြဴသၟတ်ဇၞော်တံညးဂမၠိုၚ် ကၠုၚ်ပ္တုဲကဵုဝတ်နာနာသာ် မပ္တံစံၚ်ဍိုတ် သိုဟ်ဍိုတ်ဖုံမိတ်ဂှ်လေဝ်နွံ၊ သၟတ်ဗြဴတၠတှ် မထတ်ယုက်တံလေဝ် ကၠာမိကောန်ၚာ် ဍာ်တှ်ဟွံထတ်ရိုက်ဏီဂှ် ကၠုၚ်ဗိုၚ်ဗၟဴ ကဵုတှ်ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ မွဲသာ်ပၠန်လေဝ် ညးမဒှ်ကလောမိဿဟာဲ ဌာန်ဗ္ဒာဲတံဂှ်လေဝ် ကၠုၚ်သ္ၚိစၟဳရံၚ်ကောန်ၚာ်မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ် တုပ်တဴညံၚ်ရဴပိုဲမၞိဟ်တံ ဒုၚ်တၠုၚ်မၞိဟ်တၟိကီုရ၊ ညးတၠသ္ၚိတံပၠန်တုန်လေဝ် ပ္တုဲတဴဝတ်လ္တူမၞိဟ်ကၠုၚ်ရံၚ်တံပၠန် ပွမဗ္စဖျုၚ် ဒုၚ်သွနာနာသာ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဗ္စပုၚ်သတ်ဗြဴ ကဵုသွစၞဗွဲမဒးရးပၠန်ရ၊ ညးမွဲလ္ပာ်ကဵုမွဲလ္ပာ် ဝတ်ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ် ခၠေဝ်ပလန်ပၠန်ရ၊ အခိုက်ဏံဝွံ ခိုဟ်တဴဗွဲမလောန်ရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် ဗ္စဖျုၚ်ပိဗ္တံပိတ္ၚဲ မိပ်ပဇြိပ်ပ်ကရိုက်ညးကဵုညး ဂွံဆဵုဒၟံၚ်ဒဵုကဵုလၟုဟ်ရ။

===၆။ ကိစ္စပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်===

နူကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်ဂွံပိတ္ၚဲဟွံသေၚ် မသုန်တ္ၚဲမ္ဂး ဣမိဂှ် သ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တုဲ ပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ရ၊ မၞိဟ်ၜံၚ်ပၟတ်အလန်ပဌမမ္ဂး လ္ၚဵုဂှ် ယဝ်ရမိကောန်ၚာ် မံၚ်ထတ်မံၚ်မ္ဂး ပေၚ်ပိတ္ၚဲ လ္ၚဵုဂှ်လေဝ် မသုန်တ္ၚဲ၊ လဗြဴကေၚ်ၜံၚ်ကၠုၚ်လဝ် ပၟတ်ပၞာၚ်တုဲမ္ဂး ပေၚ်ပိတ္ၚဲ ညးတံပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်အိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် ဣမိဝွံ ကေတ်ပုၚ်ပန်ထၟောတ် ဂရုၚ်မွဲမ၊ ဇဗၠုပန်တၞး၊ နော်မွဲတၞုၚ်၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံပၠန်လေဝ် ဂရုၚ်မွဲမ၊ ပုၚ်မွဲထၟောတ်၊ ဇဗၠုမွဲသွတ်၊ ပၟတ်နူဖဴၜံၚ်ပၟတ်လ္ၚ၊ ဍာ်မွဲဗြံက်ကေတ်တုဲ၊ စှ်ေအာတိဂတမုက်သ္ၚိရ၊ အပေါတ်စပ်ကဵုပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်တံဂှ် စွံပ္ဍဲတိ(လ္တူသ္ကဝ် လ္တူခတဵုဂှ် ဟွံကေၚ်မိၚ်)တုဲ စဝ်ဖျေံဍာ်လ္တူပၟတ်လ္ၚဂှ်ရ၊ အဃောမစဝ်သိုဟ်ဖျေံဍာ် လ္တူပၟတ်လ္ၚဂှ်၊ သာ်ဝွံမဟီုပ္တီ(ဗလိဗဇဴ ဒေဝတဴဖဴ လေဝ်ဟီုဂး) '''ဒေဝတဴဖဴရ၊ ယွံဒေဝတဴဖဴ မၞးအာမာန်ရ''') ဂလာန်ပ္တီ ဒေဝတဴဖဴဝွံ ရန်တၟံသာ်လဵုတုဲ သ္ပရောဂှ် ဟွံတီ ဒေသလဵုရောဂှ်ဟွံတီတုဲ ပွဝွံ ဒှ်ဆအယာံမာတ်ကေၚ်မိၚ်လဝ်ရောၚ်၊ ညးတံသ္ပသာ်ဏံဂှ် ဒှ်ကရိကၞာဲမွဲသာ်ကီု၊ ဟိုတ်ဖဵုဍေံဂှ် ဟွံတီသက်သက်ရ။


ပွမပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ် ဗ္စူလတ်သ္ကဝ်မွဲထၟူတုဲ သ္ပဂြောပ်ကၟာတ်လဝ် လ္ပာ်လ္တူကဵုယာတ်ရ၊ ထၟူသ္ကဝ်ဗ္စူလဝ် လ္တူဍိုတ်ဟွံသေၚ် လ္တူဆုဒကုတ်ရ၊ (ကၠောန်နဲဗီုအုပ်ပဠက်ရ) မိကောန်ၚာ်ဂှ် လုပ်ဂ္ဇံပ္ဍဲထၟူသ္ကဝ်ဂှ်တုဲ ဣမိကေတ်နၚ်ဍိုတ်စံၚ် တၟံစံၚ် ဓလုက်စုတ်ပ္ဍဲထၟူသ္ကဝ်တုဲ ပက်သိုဟ်ကဵုဍာ်သၟုဟ်ဂမ္တဴ တိတ်ကၠုၚ်တုဲ ပ္ဍဲထၟူသ္ကဝ်ဂှ် အုပ်ဂမ္တဴကၠုၚ် နကဵုသၟုဟ်ဂှ် ဍာ်ပဠက်မၞိဟ်ဇွောဝ်တိတ်ကၠုၚ်ရ၊ ဣမိလေဝ်သ္ပသာ်ဏံ ဍိုတ်စံၚ်ဒဵုဂံက် မွဲမတုဲမွဲမ ဒဵုပေၚ်ပိမရ၊ ရန်တၟံတၞဟ်သ္အာၚ်ဟွံသေၚ် ယဝ်ပဠက်တိတ်မ္ဂး ပ္ဍဲခန္ဓဇကု မိကောန်ၚာ်ဂှ် ဒဒှ်ရ ကၠိပပ်ဟွံသ္အးဇၚးတံဂှ် ဇွောဝ်တိတ်အာကရောံဍာ်ပဠက်တုဲ၊ ဍာ်ဖျုန်ဆီ ပ္ဍဲတၠခန္ဓဂှ် သ္အးဇၚးအာအိုတ်ရ ဣမိလ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် သိုဟ်ဍိုတ်ဒဵုပေၚ် မသုန်မလေဝ်နွံကီု၊ ပွမသ္ပသာ်ဏံဂှ် မန်ဂမၠိုၚ်'''အုပ်ဟဂမ်'''ဟီုဂးစရ။ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အုပ်ဟဂမ်ဟီုမ္ဂးဂှ် ဆၜိုတ်တၟံဍိုတ်သၟးဟွံသေၚ် ဗၞဲထဏေက် ပိုဟ်ဖဍိုတ်လဝ်ဂှ်လေဝ် ဒးဒုၚ်သၟူဍေံရ၊ ရန်တၟံသွက်ပၞေတ်သရ ဂွံစိန်ဝုန်တုဲ အုပ်ဗၞဲလေဝ် ညးတံသ္ဂးပၠန်ရောၚ်၊ ကၠာဟွံဂွံပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ် ညးလ္ၚဵုဂှ် အာဂၠာဲၜှ်ကေတ်တၞးဓယာ် လ္ၚဵုဂှ်အာဂၠာဲၜှ်ကေတ် တၞးယးမတ်ဗ္တံဂှ် ၜိုဟ်လဝ်ဒဵုကဵုဖောဝ်တုဲ ကာလပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ် ဟွံသေၚ် ကာလအုပ်ဟဂမ်တုဲဂှ် သွက်ဂွံဟုံဍာ်တၞးဓယာ် ဟွံသေၚ် ဍာ်တၞးယးမတ်ရ၊ ကာလဟုံဍာ်ဂှ်လေဝ် ပါဲနူဍာ်ဏံတုဲ ညးတံဟွံကဵုဟုံရ၊ တုဲမ္ဂး သဘဴမၞိဟ်ဗြဴဟုံဍာ်ဂစေံစၠန်ဂန္ဓရာ ကျိုၚ်ကျဝ်ကေတ်ဗွဲမ္ဒးရး ဗွဲမသ္အးဇၚးတုဲ ဇံၚ်ၜံၚ်ပၟတ်ဂှ်လေဝ် ရိုဟ်ပလီုထောံရ။


လ္ၚဵုပၠန် ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ်ရ စဝ်ကပေါဝ်ပ္တုဲထောံလေဝ်နွံကီု၊ ပ္ဍဲမွဲတ္ၚဲပ္တုဲသီုၜါကာဂှ် '''စဝ်ကပေါဝ်ဇံၚ်ဖဴ''' ဟီုဂးအိုတ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ်ရ သီုစဝ်ကပေါဝ် သီုခုတ်ယၟု သီုစၚ်ကတောဝ်လေဝ် သ္ပအိုတ်ရ။

===၇။ ကေၚ်ကာပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်===

ၜိုန်ရမၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ် ပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်တုဲကီုလေဝ် ရန်လဝ်သွက်သမ်အုဲ သမ်အေၚ် ဟွံသ္အးဇၚး ပ္ဍဲခန္ဓညံၚ်ဂွံဆက်တိတ်အာ ဒဵုကဵုအိုတ်အာ ညံၚ်ဍာ်ပဠက် တိတ်ဟွံသ္ဂုၚ်အာဂှ် ညးတံကဵုဆက်ကေတ်အာ ပၟတ်ပၠန်လေဝ်နွံကီု၊ ရန်လဝ်သွက်ထိုၚ်ကောန်သ္ၚိကောန်ပ္ဍဲဗုၚ် ဂွံအေဲစှ်ေအာတုဲ ဆက်ပ္ဍိုက်အာဍိုတ်လေဝ်နွံကီုရ၊ ယဝ်ရမိကောန်ၚာ် မံၚ်ထတ်မံၚ်၊ မိိပ်ဇြိပ်မံၚ်မ္ဂး ပွမပ္ဍိုက်ဍိုတ်၊ ၜံၚ်ပၟတ်ဂှ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ပိတ္ၚဲဟေၚ် ညးတံကဵုသ္ပရ၊ ဇံၚ်သ္တိက်ကီု၊ ဖဴကီု ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ် ပလီုရိုဟ်ထောံကၠေံဂၠိုၚ်ရ၊ ပွဝွံလေဝ် တန်မံၚ်လ္တူတၠခန္ဓ ထတ်ဟွံထတ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဒွိၚ်ဗွဲမလောန်တုဲ အပေါတ်ကြိယာ ဇြိုၚ်ညိညကီုလေဝ် ဟွံကဵုထ္ၜၚ်၊ ဍာ်ဂံက်က်လေဝ် ဟွံကဵုဟုံ၊ ယဝ်ပၟိက်နွံမ္ဂး ဟုံဍာ်ဂီုဂီု ဒဵုကဵုပွိုၚ်မွဲဂိတုဂှ်လေဝ် ဂွံကေၚ်ဆဵုထဗဒၟံၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဝွံရောၚ်။

===၈။ နိဂီု===
ကေၚ်ကာပွမသၠးဂဝဂၞဴတုဲ ပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်တုဲမ္ဂး ဇံၚ်သ္တိက်ကီု၊ ဗွဝ်ဖဴကီု ရိုဟ်ပလီုထောံရ၊ စိုပ်ကာလဒိုအ်ထောံနူပ္ဍိုက်ဍိုတ် ဒိုအ်ထောံနူၜံၚ်ပၟတ်တုဲမ္ဂး ပွမသၠးဂဝ်ဂၞဴဂှ် အခိုက်ပိုဲမန်တံ တုဲဒှ်စိုပ်ဒတုဲအာရ။

==ပွမစဝ်ကပေါဝ်၊ ခုတ်ယၟု==

ပွမစဝ်ကပေါဝ်မ္ဂးဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်တြေံ ဆက်ကၠုၚ်လက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲရ၊ ပပ္တံနူရာဒနာမိက် '''သဳလိဿနိစ္စံ ဝုဍ္ဎာ ပစာယနော စတ္တာရောဓမ္မာဝုဍ္ဎန္တိ အာယုဝဏ္ဏံသုခံဗလံ''' ဂှ်ရ၊ သာ်လဵုဂွံဆက်ဒှ်ကၠုၚ်ရော ဗွဲခ္ဍန်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုညိညရ။ လက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲ နွံတြုံကဵုဗြဴညးၜါ ဂွံကောန်ၚာ်မွဲ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ် အာကလံမအံက်ဇကု ဒဒှ်မံၚ်ဣသိမွဲ ဒ္ဂိုန်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲဂြိုပ်တေံရ၊ ခါညးၜါတြုံကဵုဗြဴ ကလံတုဲဂှ် ဗွဲဂါထာလ္တူတေံဟေၚ် ရာဒၞာမိက်ကဵုရ၊ ခါရကောန်ၚာ်ဂှ် ကလံလဇုဣသိဂှ် ဟွံရာဒၞာမိက်တုဲသၟာန်တိုန်၊ ပသာ်လဵု ဟွံရာဒၞာကဵုကောန်ပိုဲရော၊ ယဝ်မိက်ဂွံတီမ္ဂး အာသၟာန်ရံၚ်မှာထေရ်အာနန် မပဒတဴဒၟံၚ်ဗ္ဒာဲကျာ်တြဲပိုဲတေံ၊ ညးၜါတြုံကဵုဗြဴလေဝ် ပၚောံအာဗွဲမပြဟ်တုဲ ကလံမှာထေရ်အာနန်ရ၊ ခါတြုံကဵုဗြဴကလံဂှ် မှာထေရ်အာနန် ရာဒၞာမိက်နဂါထာ ဗွဲလ္တူတေံတုဲ ကာလကောန်ၚာ်ကလံဂှ် ဟွံရာဒၞာမိက်၊ ညးၜါသၟိက်ဂွံတီတုဲ သၟာန်တိုန်နဲကၠာတေံရ၊ ယဝ်သၟိက်ဂွံတီမ္ဂး အာသၟာန်ရံၚ်ကျာ်တြဲညိရဂး၊ ညးၜါတြုံကဵုဗြဴ ဗွဲမပြဟ်ဟေၚ် ပြာပ်အာဇရေၚ်ကျာ်တြဲတုဲ ကလံကျာ်တြဲရ၊ ခါတြုံကဵုဗြဴကလံဂှ် နဂါထာဗွဲလ္တူတေံဟေၚ် ရာဒၞာမိက်ကဵုပၠန်ရ၊ ကာလကောန်ၚာ်ကလံဂှ် ကျာ်တြဲပိုဲဟွံရာဒၞာမိက်၊ သၟိက်မိက်ဂွံတီတုဲ သၟာန်တိုန်ကျာ်တြဲပၠန်ရ၊ နကဵုဂမြၚ်ညာဏ်ကျာ်ဟေၚ် ညာတ်ဒးကောန်ၚာ်ဏံ အာယုက်ဍေံနွံထပှ်တ္ၚဲရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ယဝ်ရာဒၞာမိက် '''အာယုဝဏ္ဏံသုခံဗလံ'''မ္ဂး ဗၠေတ်အာရောၚ် ဟိုတ်ဂှ်ရ ဟွံရာဒၞာမိက် ညံၚ်အာယုက်ကောန်ၚာ်ဏံ ဂွံဂၠိၚ်ဂှ် သာ်လဵုဂွံပရော သၟာန်ကျာ်တြဲရ၊ ကောန်ၚာ်ဂှ် အာယုက်ဍေံနွံထပှ်တ္ၚဲရမ္ဂး ကဵုဗှ်မ္ၚဵုဒ္စာံဗ္တံ ဒ္စာံတ္ၚဲရ၊ ပ္ဍဲပေၚ်ထပှ်တ္ၚဲဂှ် သၟိၚ်မာရဏကၠုၚ်ကေတ်ဏာ ကောန်ၚာ်ရောၚ်၊ ချပ်တုဲ ပြာပ်ကၠုၚ်ဌာန်ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ။


ဟိုတ်နူကျာ်တြဲ မွဲဟာန်ကေုာံတၠအရှန်ဂမၠိုၚ် ဗိုၚ်လဝ်ကောန်ၚာ်ဂှ်တုဲ ဗှ်မံၚ်မ္ၚဵုဂှ်ရ၊ သၟိၚ်မာရဏဂှ် လုပ်ပ္ဍဲဓဝၚ်တၠအရှန်တံ ဗှ်မံၚ်မ္ၚဵုဂှ်ဟွံမာန်တုဲ ကလေၚ်စဴအာရ၊ လောန်အာထပှ်တ္ၚဲတုဲမ္ဂး သၟိၚ်မာရဏ သွက်ကၠုၚ်ကေတ်ဏာကောန်ၚာ်ဂှ် အခေါၚ်ဟၟဲသက်သက်ရ၊ ပေၚ်ဒ္စာံဗ္တံဒ္စာံတ္ၚဲတုဲ ကျာ်တြဲရာဒၞာမိက်ကဵုကောန်ၚာ်ဂှ် နဂါထာဗွဲလ္တူတေံကီုရ၊ ပွိုၚ်ဒစာံဗ္တံဒစာံတ္ၚဲ ကျာ်တြဲမွဲဟာန်တၠအရှန်တံ ဗှ်မံၚ်မ္ၚဵုဂှ် မၞိဟ်ပုတုဇန်တံညးဂမၠိုၚ်  ပြာပ်ကၠုၚ်ကလၚ်ပၚ်မှိၚ်ဓရ်ကျာ်တုဲ ကဵုဒါန်ကျာ်တြဲမွဲဟာန်ကေုာံတၠအရှန်တံ နကဵုအာဟာရဘောဇိုန် နာနာသာ်ဟွံသ္ကုတ်ရ၊ သ္ပပဓာန်ကဵုကောန်ၚာ်ဂှ် ကျာ်တြဲတွံဓရ်မ္ၚဵုတုဲ ကောန်ၚာ်ဂှ်လေဝ် အာယုက်ဂၠိၚ် ပိုန်ဟာန်လေဝ်ဇၞော်မောဝ်အာရောၚ်၊ သာ်ဂှ်ရ ညးကၠုၚ်ကလၚ်ဓဝ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် လာၚ်မုက်ကြာတ်ကြော သ္အးဇၚးကၠေံဇကု နကဵုဍာ်မ္ၚဵုအိုတ်ရ၊ ကာလစဴအာ ညးတံကေတ်ဖျဴဏာဍာ်မ္ၚဵုတုဲ လၟုဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုပၠန်ရ၊ ပပ္တံနုတ္ၚဲဂှ်တုဲ၊ ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ်၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်တုဲ၊ ရန်တၟံသွက်အာယုက်ဂွံဂၠိၚ်၊ ဒြပ်ကသပ်ဂွံဂၠိုၚ်၊ ကျာ်ဩဳဂွံနွံဂှ်ရ၊ သ္အးဇၚးကၠေံ ပွမကၠိပပ်တံဂှ်တုဲ ကၠောန်ပေါဲကာမ္ၚဵုမွဲ၊ ပြာကတ်ကၠုၚ်မံၚ်ဒဵုလၟုဟ်ဂှ် ဒှ်'''မ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်'''ရ။


* ('''ဗွဲခ္ဍန်ဟေၚ်ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ရ''')

သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဂှ် ဣမိတံဟွံသေၚ် ညးအာယုက်ဇၞော်တံ သ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တုဲ ပြုပြေၚ်ကေတ်ခါန်လဗံက်ခၟရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်ပိ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်မသုန်၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်ထပှ်၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်ဒစိတ်၊ ရဴဝွံ ပြုပြေၚ်ကေတ်ရ၊ ပ္ဍဲလဗံက်သွက်ဣမိဂှ် သတ်ဗြဴမွဲမ၊ ဗြာတ်ၜါဂရး၊ ပလေၚ်ခၟိုန်၊ ကဂၠေဝ်၊ ကဝေက်သၠိက်၊ သွခၞံကြုက်စုတ်လဝ်ရ၊ သၟေဟ်နူဂှ် ဗြာတ်မွဲဂရး၊ ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ကဂၠေဝ်၊ ၜံက်၊ တၞိၚ် တောဝ်ပလုဲစုတ်လဝ်တုဲ သွက်ဇိုန်ကဵုညးလွဳဝတ်ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်တြုံမ္ဂး လကံက်ဇိုၚ်၊ သၞေက်၊ မဂွါ၊ ကောန်ဗြဴမ္ဂး လကံက်ဇိုၚ်၊ လကံက်တဲ၊ သၞေက်၊ မဂွါတံ ပ္ကောံစုတ်လဝ်ပ္ဍဲပ္ၚာန်မွဲရ၊ ယဝ်လဗံက်ပိမ္ဂး မွဲဂှ်သွက်ဣမိ၊ သၟေဟ်ၜါဂှ် လဗံက်ဗဴလေဝ် ကော်စရ။


ကၠာဟွံစိုပ်တ္ၚဲပ္တုဲကာ မ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဂှ် ပ္ကောံကကေဝ်လဝ် ကပေါတ်ဗွဲမရုံဂပ်နာနာသာ်တုဲ၊ ကပေါတ်သွက်ကောန်ၚာ်ဂှ် ပပ္တံနူဍာ်မိတ်ကပေါဝ် နုၚ်မ္ၚဵု ဂအဳတံအိုဿီု ကပေါတ်ပွမ္ဒးရပ်စပ် ကာလသၠးဂဝ်ဂၞဴကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ တုဲဘိက်ပၟိၚ်လဝ်မၞိဟ်ဇၞော် ပ္ဍဲကွာန်တံဂှ်ကီု၊ ယဝ်ရဗှ်မ္ၚဵုဖာပ်သၚ်ကီုမ္ဂး အာစာတၠဂုန်ခမဳသၚ်တံလေဝ် အာနိမန်လဝ်ကီုရ၊ စိုပ်တ္ၚဲပ္တုဲကာမ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဂှ်မ္ဂး၊ သွက်ဂွံစဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် မ္ဒးပြုပြေၚ်လဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် စွံလ္တူဂအဳ ဂတမုက်သ္ၚိရ၊ ခ္ဍအ်ဇဗၠုမွဲ ဂစေအ်မွဲပ္ၚာန် ဒ္ၚောဝ်မွဲ ဍာ်ကၟုဟ်မွဲထၟာဲ ပြေၚ်စွံလဝ်တုဲ၊ ကပေါတ်မပ္တံ ကၞေဟ်ဗာ်ဂူ တွဵု မြတံဂှ်လေဝ် မ္ဒးစွံဗ္ဒာဲလဝ်ဇရေၚ်ဂအဳဂှ်ကီုရ၊ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဣမိ ဟွံသေၚ် ညးဗၟဴတှ်ကဵုကောန်ၚာ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ကမံက်ကေတ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် ဖုံပၠဳလာၚ်မုက် ကြာတ်ကြောသ္အးဇၚးကၠေံ ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ တုဲဖုံပၠဳကဵုဍာ်ဂစေအ်စၠန်မြမောဝ်ပၠန်ရ၊ မိကောန်ၚာ်ဂှ် ရပ်ကေတ်ကပေါတ်တံ ပွမရပ်စပ်လဝ် ကာလၜံၚ်ပၟတ်တေံ၊ မိကောန်ၚာ်ဂှ် စဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်တုဲ မကောန်ၚာ်ဂှ် ကြာတ်သ္အးဇၚးကၠေံရ၊ တုဲမကောန်ၚာ်ဂှ် ကြာတ်ကြောသ္အးဇၚး လာၚ်မုက်ဇကုတုဲ မကောန်ၚာ်ဂှ် ကလေၚ်စဝ်ဍာ်မိတ်ကပါဝ်ကဵုမိကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ တုဲညးမပြာပ်ကၠုၚ်တံဂှ်သီုဖအိုတ်၊ ဒုၚ်ကေတ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်၊ သွက်အန္တရာဲဂွံလာဲလေၚ်၊ သွက်ဂွံသ္အးဇၚးကၠေံဇကုအိုတ်တုဲ လံက်ဖုံဂစေအ်စၠန်မြမောဝ်တုဲ တၠသ္ၚိတံ ဒုၚ်ကဵုပလေၚ်ခၟိုန် ဗြာတ် ကုညးမပြာပ်ကၠုၚ်တံဂှ်အိုတ်ရ၊ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံကာလမပြာပ်ကၠုၚ် ဇရေၚ်သ္ၚိ မပ္တုဲကာမ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဝွံဂှ် နတဲသၟးဟွံသေၚ်၊ ရန်တၟံသွက်ကောန်ၚာ်တုဲ ကပေါတ်ပရၚ်တၟာဲနာနာသာ်လေဝ် ညးတံကဵုခၟအိုတ်ရ။


ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ကာလဗလိုပ်ကောန်ၚာ်တုဲ မိကောန်ၚာ်ဂှ် မိန်ကေတ်ကောန်ၚာ်၊ စွံပ္ဍဲလဒေါဝ်သ္ၚိ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ၚာ်တြုံမ္ဂး မၞိဟ်ဗြဴဇၞော်ဒစိတ်၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ဗြဴမ္ဂး မၞိဟ်ဗြဴထပှ်မ္ဒးဗိုၚ်လဝ်တုဲ ကေတ်ချာမွဲတၞုၚ်၊ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ဒက်လဝ်လစိန်မတ်ဗ္ကေတ်မွဲဇြေဟ်ရ၊ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ရပ်လဝ်တုဲ ကလံက်ဍာ်ပ္ဍဲသၠိုၚ် မစုတ်လဝ်ဍာ်မြမောဝ်ပ္ကဴကြေၚ်တုဲ ဂါထာ ၜ ကောန်ၚာ်ဂှ် ဖ္ဍောတ်မွဲလ္တုန် ဇီုကၞေၚ် ကောန်ၚာ်မွဲတဲရ၊ ကောန်တြုံမ္ဂး ဂါထာဒစိတ်လ္တုန်၊ ကောန်ဗြဴမ္ဂးထပှ်လ္တုန်ဖ္ဍောတ်ရ၊ ရဴဝွံ ၜ ကောန်ၚာ်မ္ဂးရ ၜ တုဲ လစိန်ဂှ် မ္ဒးကွက်စုတ် ပ္ဍဲကံကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ ကွာၚ်လဗံက် မစဳရေၚ်လဝ်ဂှ် ဗြာတ်မွဲဂရး ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ဇဗၠုမွဲသွတ် မ္ဒးဇိုန်ကဵုဣမိတုဲ သွက်ကွးဣမိဂှ် ဗြာတ်မွဲဂရး ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ဇဗၠုသွတ်မွဲ မ္ဒးဇိုန်ကဵုရ၊ ဇဗၠုသွတ်ဂှ် ခါန်လေဝ်ဂးရ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ကၟာမ္ဂး ဗလိုပ်မွဲစွံရ။


ကာလဗလိုပ်ကောန်ၚာ်တုဲ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ဝေၚ်သဘၚ်ဒွုဲဝါဲလဵုပၠန်၊ ကွာန်လ္ၚဵုဂှ်ဟွံဝေၚ်ရ၊ ပွမဝေၚ်ဒွုဲဝါဲလဵုဂှ် စွံလဝ်ကောန်ၚာ်ပ္ဍဲလ္ဒေါဝ်သ္ၚိ၊ မၞိဟ်ဗြဴတၠကောန် ဗၞတ်ပိပန်မသုန်တြဴ ဒတူဒၟံၚ်တုဲ ဆက်လဝ်တဲ၊ ဒွုဲဝါဲလဵုသ္ဂးတုဲ ညးတံပ္ကောံပၠောပ်တဲဆက်လဝ်ဂှ်ရ၊ တုဲဆက်ဒယှ်ေတိုန် '''ဒွုဲဝါဲလဵုဒွုဲဝါဲလဵု-ဝါဲလဵုရောဟွံသေၚ် ကြေၚ်ဇမ္ဗူရှ် ဒှ်ကွေံဟာဲဣတံ ဒှ်ကွေံဟာဲဣတံ''' သာ်ဝွံ ဒယှ်ေအာဒွုဲ ယူဒံၚ်ဂေတ်အာကောန်ၚာ်ဂှ် ၜါပိပန်လ္တုန်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ၜပ္တိုန်စရာဲကောန်ၚာ်လေဝ် သ္ပကီုရ၊ ၜကောန်ၚာ်တုဲ ညးဇၞော်တံ ရာဒၞာမိက်သွက်ကောန်ၚာ်ဂှ် ဂွံဒှ်တသိုက်ပိုန်ဟာန်၊ အာယုက်ဂွံဂၠိၚ်၊ ကျာ်ဩဳကဵုဂွံနွံကီုရ၊ ၜကောန်ၚာ်မ္ဂးဂှ် သွက်ဂွံပ္တိုန်စြာဲကောန်ၚာ်တုဲ သ္ပအိုတ်ရ၊ ကာလၜကောန်ၚာ်ဂှ်လေဝ် ဂါထာၜကောန်ၚာ်ဂှ် ညးတံဖ္ဍောတ်အိုတ်ရ၊ ဂါထာၜကောန်ၚာ်လေဝ် မွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန်ဟွံတုပ်၊ တၞဟ်ခြာမံၚ်ညိညကီုရ၊ ရန်တၟံၜကောန်ၚာ်ဂှ် တုပ်မံၚ်သီုဖအိုတ်ရ။


* '''ဂါထာ ၜကောန်ၚာ် မွဲနဲတုန်''' 


'''( ခၟမွဲ။ )'''။

နူကဝ်တိုန်ရ၊ ပိုဲၜကောန်စဴ၊ ရဴဂဴရတ်ပိ၊

ခၟမွဲစိ၊ ဣဓိဇၞော်ပၠန်၊ အ္စာပ္တန်လဝ်၊

ကျာ်ဂေါတမ၊ ပၠလျးဖျဳဖျဳ၊ သ္ၚဳဗဵုအံသဝ်၊

မၞိက်ဗိုတ်ဗၠဲ၊ ဗ္ဂဲသိလ္လာ၊ နဳလာဩန်ထဝ်

ဒယှ်တမ္ညဝ်၊ အသဝ်နုဘဴ၊ ကဵုစဴဒှ်ညိ၊


'''( ခၟၜါ )'''။

ဝွံခၟၜါ၊ သာရထဳအဴ၊ ကဵုဒှ်စဴညိ၊

တိုက်ထဝ်ဩန်စိ၊ ဣဓိနွံကီု၊ သီုသက္ကဝဝ်၊

ဖဵုပန်မက်ပတ်၊ သစ္စပန်ဂှ်၊ တဲစှ်ရိုဟ်လဝ်၊

ကဵုဂွံပၟဝ်၊ ဍောၚ်ဓဝ်ကျာ်တြဲ၊ ပ္ဍဲကဵုဂၠးတိ၊


'''( ခၟပိ )'''။

ခၟပိဟေၚ်၊ အ္စာကၠောန်လဝ်၊ သီုဓဝ်ဟဳရိ၊

ကောံမၞိက်ပိ၊ သိနေရုဟေၚ်၊ ပြေၚ်သိန္နရာဇ်၊

ဗ္ကေတ်ဒဝါန်၊ သဏ္ဍာန်မတ်ဗ္ဂဲ၊ မၞိက်ပြဲဂွံညာတ်၊

ပ္ဍဲလောကဓါတ်၊ ဇာတ်ဝေဿန္တဝ်၊ ကဵုတန်လဝ်ညိ၊


'''( ခၟပန် )'''။

ဝွံခၟပန်၊ သစ္စပန်အဴ၊ ကဵုစဴတန်ညိ၊

သၟိၚ်ဝၚ်ပန်စိ၊ ဒမၠိကဵုဆဵု၊ မ္ၚဵုဟောဒြာ၊

ကြဴတဲပြာကတ်၊ ကွတ်စှ်ဒ္စာံ၊ သိုန်သ္ကဵုရံက်ရာ၊

ဖဵုရာဒၞာ၊ သီုသဒ္ဓါအဴ၊ ကဵုစဴဒှ်ညိ၊


'''( ခၟမသုန် )'''။

ဝွံခၟမသုန်၊ သဳမသုန်ဂှ်၊ ကဵုပ္ဍေန်ဍဟ်ညိ၊

အာယုက်တန်စိ၊ နာမဒိဃာ၊ ကဵုဂွံမြာကီု၊

ဒယှ်ကမြဴ၊ ညံၚ်မဟောသဓ၊ တေဇတီုကၠီု၊

အနုဘဴကီု၊ သီုကြဳဇှ်အဴ၊ ကဵုစဴဒှ်ညိ၊


'''( ခၟတြဴ )'''။

ဝွံခၟတြဴ၊ သွဝ်တရဴဘုံ၊ အလုံံသုဂ္ဂတိ၊

ကဵုကလိဂွံ၊ ညံၚ်နာဲမိသၟိၚ်၊ သၠိၚ်ပ္ဍဲနန်မြ၊

မၞိက်ဗိုတ်ဗၠဲ၊ ပ္ဍဲတိုက်ပဠူ၊ သူလေဝ်ပေၚ်န၊

ညံၚ်ဇောတိက၊ တၠထဝ်ဩန်၊ ကဵုစဴတန်ညိ၊


'''( ခၟထပှ် )'''။

ဝွံခၟထပှ်၊ အဘိဓဝ်ထပှ်၊ ကဵုဆဵုပြဟ်ညိ၊

ဓဝ်ကျာ်တြဲစိ၊ ဣဓိလ္တာ်ရ၊ တေဇမပြဲ၊

ဍုၚ်ဇၞော်တန်တဴ၊ စှ်တြဴအဵု၊ ကဵုဆဵုလောဲလောဲ၊

အာယုက်တန်ပြဲ၊ ပ္ဍဲသုဂ္ဂတိ၊ ကဵုကလိဂွံညိ။ ။

('''သွက်ကောန်ဗြဴဂှ် ဂါထာတုဲဆဝွံရ။''')


'''( ခၟဒ္စာံ )'''။

ဝွံခၟဒ္စာံ၊ မဂ္ဂၚ်ဒ္စာံ၊ ပ္ဍေန်ကဵုဍာံညိ၊

သဳဒ္စာံစိ၊ မဏိဖ္ဍုန်၊ အတိုၚ်ဂုန်ပြဲဖာ၊

ကဵုကလိဂွံ၊ ယွံသွံဂွဳစိုက်၊ ကဵုဍိုက်ပေၚ်ကၠာ၊

ဟးစဴမတ်ၜါ၊ မှာစက္ကဝဝ်၊ ကဵုစရှ်လဝ်ညိ၊


'''( ခၟဒ္စိတ် )'''။

ဝွံခၟဒ္စိတ်၊ အ္စာပ္တိတ်လဝ်၊ နူကဝ်တန်ရ၊

ရတ်ဒ္စိတ်ပၠ၊ ပတၠဂွံကၠုၚ်၊ နုၚ်နိဓိပြဲ၊

ဒ္စိတ်လောကုတ်၊ ဟွံယုတ်နူဂှ်၊ ဒှ်ဓဝ်ကျာ်ပြဲ၊

တၠလျးတြဴ၊ ကဵုစဴတန်ညိ၊ ဗၠးဗယိဘဲ၊

အိုဿီုရတ်ပြဲ၊ ပ္ဍဲဂုဏ်တံဂှ်၊ ကဵုဗှ်ဗၞုဟ်ရ။ ။

('''သွက်ကောန်တြုံမ္ဂး မ္ဒးဖ္ဍောတ်ဂါထာဒဵုကဵုခၟဒ္စိတ်ဏံရ။''')


* '''ဂါထာ ၜကောန်ၚာ် မွဲနဲပၠန်။'''

၁။ နူတံပဌမ၊ ထ္ၜပ္တိုန်သၟတ်မွဲ၊ ကောန်ကွးတွဳဂၠောဲ၊ နဲအ္စာပါမောက္ခ၊ ဒၞာဲဒၞာဲအာဂတ၊ ကဵုဂွံဒှ်အ္စာညးညိ။

၂။ နူမွဲထ္ၜပ္တိုန်ၜါ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ကၠာ၊ ဂုဏ်မိမၜါညိ။

၃။ နူၜါထ္ၜပ္တိုန်ပိ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်စိ၊ ဂုဏ်ရတ်ပိညိ။

၄။ နူပိထ္ၜပ္တိုန်ပန်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ပၠန်၊ ဂုဏ်အ္စာပန်ညိ။

၅။ နူပန်ထ္ၜပ္တိုန်မသုန်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ပၠန်၊ ဂုဏ်ဓဝ်သဳလ၊ မသုန်ပြကာညိ။

၆။ နူမသုန်ထ္ၜပ္တိုန်တြဴ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်အဴ၊ သွဝ်တြဴဘုံညိ။

၇။ နူတြဴထ္ၜပ္တိုန်ထပှ်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ဂှ်၊ ရတ်ထပှ်ပြကာညိ။

၈။ နူထပှ်ထ္ၜပ္တိုန်ဒ္စာံ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ဍာံ၊ ဓဝ်မဂ္ဂၚ်ဒ္စာံညိ။

၉။ နူဒ္စာံထ္ၜပ္တိုန်ဒ္စိတ်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်လ္အိတ်၊ ဓဝ်လောကုတ္တဵုဒ္စိတ်ပြကာညိ။

အာယုဒဳဃာ၊ မဟာသုခံ၊ ကဵုတန်မံၚ်ညိ၊ နိဗ္ဗာန်သမာဓိ၊ ကဵုစိုပ်ညိတန်('''နဂါထာဝွံဟေၚ် ဂကူမန်တံ စဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် ဗလိုပ်ကောန်ၚာ်သ္အးဇၚးကၠေံတုဲ ပ္တိုန်စရာဲကဵုကောန်ၚာ်အိုတ်ရ။''')


* '''ဂလာန်ပသေက်ကောန် မွဲနဲပၠန်။'''

'''တြိရတဏံ အဟံဝန္ဒာ၊ ဗုဒ္ဓ ဓမ္မ သံဃဂုန္နာ၊ မာတာပိတုဂုရုပဇ္ၛာ၊ အိန္ဒော ဒေဝဗြဟ္မလောကာ၊ သဗ္ဗသိဒ္ဓိ ဘဝန္တုတေ။''' 

စိုပ်ဂုဏ်ကျာ်သၟတ် ရတ်ပိပြကာ၊ မိကဵုမၜါ အ္စာဥပ္ပဇ္ၛာဲ၊ အဲဍိက်လ္ၚောဝ်ကွာဲ ဇၟာပ်ဒၞာဲအရာ၊ အိန်ဗြီုယီုမာ အိုတ်မှာဒေဝါ၊ ဒေဝတဴစှ်ဒိုဟ်ကီု အိုတ်သီုစက္ကဝါ၊ သၟိၚ်ဂိတုတ္ၚဲ သၟိၚ်ဗြဲသၟိၚ်ကျာ၊ အိုတ်သဗ္ဗနာနာ နကြဳဇှ်အဲဍိက်ယိုက်လဝ်တုန်၊ အိုတ်ဇၟာပ်ဂုဏ်ဒေဝါ ပါပကဵုပါဲဒဴ၊ သာမ္မယျကဵုစဴ မြာညိ၊ ဒိတ္ထဳပေၚ်သ္အး နက်သတ်ယးမတ်ၜါ၊ အာယုက်သီုပိုဉ်ဘိုက် ဒြပ်ရတ်အနဂ္ဃ၊ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ကၠာ ကဵုနာဲမြာဂွံညိရအဴ။ နူကဝ်တန်ပဌမ ဗြီုရောၚ်ညးပပြာကတ်၊ မှာဗြီုအ္စာမွဲအဴ ရပ်တဴမၞိက်ရတ်၊ ဇၟာပ်ခၟကာလ လျတ်မၞိက်ရတ် မနွံကဵုကြဳဇှ်၊ ဘောဇိုန်နွံကဵုရှ် တၟေၚ်တၟဟ်ပ္ဍဲခၟ၊ ဘုတ်ပိဓါတ်ပန်ရ မၚ်မွဲခၟရဟေၚ်၊ အိုတ်သီုဒေဝတဴသူကၞေၚ် မၚ်မွဲသီုညးမသုန်၊ ဖဵုအဲဍိက်ရဴဂဴတုန် နွံဂုန်ဇၞော်တေဇ၊ ပရေၚ်နူမူလ ဗြီုရောၚ်ညးမထ္ၜကၠာ၊ ပိုဲဍိက်ပ္ဍဲလိုက်ဗာ ဒးပဗက်ကၠုၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဝွံရ၊ နူမွဲကဵုဒဵုပေၚ်ရ ထ္ၜအာသှ်ပ္တဴအာ။


'''ဣဝွံမွဲ''' ကဵုဒှ်နဲသေဌဳဇောတိက ကဵုပတၠဒြပ်ရတ်၊ ညးလဵုမွဲ ပကဵုပ္တောံၜတ်ပြိုၚ်ပ္ကာန် ပိုန်ဟာန်ညး ဂၠးတိသုန္ဓရဳ၊ ညးဂမၠိုၚ် သဂိုၚ်ဏာပကဵုမာန်၊ ကြဳဇှ်ဇၞော်လောန်လာန် ကဵုဂွံစသိုၚ်ဟာန်ထဳတိ၊ ပိုန်ဟာန်ကဵုတန် ညံၚ်လက်သန်သေဌဳညိ၊ ဂုဏဝုဒ္ဓိ သဒ္ဓိ သမ္ပတ္တိ ကဵုသ္ဂေဟ်သွဟ်၊ ထၟိက်မသုန် ဂုဏ်တြဴကဵုဂွံဍိုက်ပေၚ် ကဵုနာဲသၟဟ်၊ အတိုၚ်ခၟမွဲဂှ် ကဵုဂွံစဴဒှ်ကဵုနာဲညိရအဴ။ 


'''ဣဝွံရ မဂွံဒုၚ်ခၟၜါ''' ညံၚ်ဇဋိလသေဌဳကၠာ ကဵုဂွံပြာကတ်ရာၚ်ဆာဲ၊ သၟိၚ်ပၟတ်ကမၠတ်ဍာ် ပကဵုပလီုအလာ်နာဲ၊ ဒြပ်ဝၚ်သီုအာဲကၟာဲ ညံၚ်ပျာဲသေဌဳတမၠာ၊ အိုတ်သီုညးစှ်ဒိုဟ် ကဵုဒးကၠုၚ်ဖျေံမေတ္တာ၊ ကဵုဒးဆာန်သ္ဍိုက် ညံၚ်ကောန်ဂၞဴအဵု၊ ဒေဝတဴအလုဲစက္ကဝါ ကဵုဂွံရော်ဂုဏ်မိဂုဏ်မ ကဵုဂွံပတၠပညာ၊ အတိုၚ်တွဟ်ခၟၜါ သီုၜါ ကဵုနာဲမြာဂွံညိရအဴ။


'''ဣဝွံရ မဂွံဒုၚ်ခၟပိ၊''' ကဵုကလိဂွံနုၚ်နိဓိပိစွံ ပ္ဍဲတိသုန္ဓရဳမွဲ၊ မွဲစွံပ္ဍဲဍာ်ဂၚ်္ဂါ၊ တဴလ္တူကျာ ဒေဝတဴကဵုဒးပလံၚ်နၚ်၊ ဒါနသီုကသူကၞေၚ် ဒြပ်ဝၚ်ကဵုအိုဟ်တၟိုဟ်၊ ဆမွဲလ္ပကဵုညးဂြိုဟ် စှ်ဒိုဟ် ဒ္စာံဒိုဟ်၊ ပိုန်ဟာန်သီုဒြပ်ဝၚ် ကဵုညးဒးဒုၚ်ကွာဲ၊ ဒြပ်ဝၚ်သီုကဵုအာဲကၟာဲကီု ဒးနၚ်ကွဲာဒဵုသ္ၚိ၊ ပိုန်ဟာန်ကဵုတန်ကြန် ညံၚ်လက်သန်သေဌဳညိ၊ အတိုၚ်ခၟပိ သီုပိကဵုကလိဂွံညိရအဴ။


'''ဣဝွံရ မဂွံဒုၚ်ခၟပန်၊''' ကဵုဂွံပတၠဒြပ်ဩန်ထဝ် ကဵုဂွံဒယ်ှတှ်ကၠံၚ်တမ္ညဝ် ဝၚ်ဒမၠိၚ်စိၚ်ပ္ဍိုက်ကုန်ကွ၊ သီုကွိၚ်ကွိုက် ညးဒးယိုက်ဒိုခ်ရဴဂဴ။ ညံၚ်သၟိၚ်မှာမန္ဓာတ်အဴ ကဵုနွံတဴဣဓိဗလ၊ ကုသိုလ်သီုကဵုဒါန ဂတကဵုဂွံဆန်ၜန်၊ ဒၞာဲလွိၚ်ဏာမုက္ခဝါ ကဵုဒှ်သ္ဍိုက်မှာဇန်၊ သတြုကဵုသဍးသ္ၚောဲ ဝဳဝဲကဵုသာဲခၠန်၊ အတိုၚ်တွဟ်ခၟပန် ကဵုဂွံစဴ တန်ပ္ဍဲနာဲညိရအဴ။


'''ဣဝွံရမဒုၚ်စခၟမသုန်''' ကဵုနွံဂုဏ်ဓယှ်တှ်၊ အာယုက်ပေၚ် ၂၁ ဂှ်ကဵုဂွံဒုၚ်ခမဳပယျၚ်၊ ပိဋကတ်သီုဗေဒၚ် ကဵုဂွံလေပ်ကၠိုဟ်ခၠၚ်သေသာတ်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်သုတ်ဇာတ်နိပါတ် ကဵုဂွံပိုၚ်ခြာသိုဖအိုတ် ကဵုဂွံဟံၚ်ပြာ် ကလောကောဒေံသီုဝံသ၊ ဒၞာဲလွိၚ်ဏာမုက္ခဝါ ညံၚ်ကဵုမှာဒေဝတဴ၊ ကဵုဂွံဒှ်ဇၞော်တြုံဗြဴ ကဵုဂွံနွံတဴပညာ၊ ဂ္ဇံဒေါဝ်ပေါဲဟေၚ် ရမျာၚ်ကဵုရှ်သာ၊ နွံကဵုကွတ်ပညာ ကဵုကလိဂွံစဂုဏ်၊ အတိုၚ်တွဟ်ခၟမသုန် ကဵုဂွံစဴဍုန် ပ္ဍဲဇကုညိရအဴ။


'''ဣဝွံရမဒုၚ်စခၟတြဴ''' ကဵုဂွံပတၠဍိက်တြုံဗြဴ၊ ကဵုဂၠိုၚ်ပြေၚ်ဂၠဴကဵုပေၚ်ခြိုၚ် ကဵုဂၠိုၚ်ယာန်ချေံစိၚ်၊ ဍိက်ဗွက်ဂမြိၚ် ကွိၚ်ကွိုက်တမ္ညဝ်ကၠံၚ်၊ လာဘကဵုအိုဟ်တၟိုဟ် စှ်ဒိုဟ်ဒစာံဂၠံၚ်၊ လတူဖျေံကဵုဖံၚ် သၟဝ်ပလံၚ်ကဵုက္ၜၚ်၊ ဗၟံက်ဍိုက်နၚ်ကဵုဝုန်ဒၚ် ပလိုတ်ဇက်နၚ်ကဵုကွဳ၊ ပိုန်ဟာန်ညံၚ်ဗဝဝ်ဗတဳ တွဳဝါရဂတကြဴ၊ ဣဝွံရခၟတြဴ ကဵုနာဲတံမြာညိရအဴ။


'''ဣဝွံရ မဒုၚ်စခၟထပှ်''' ကြဳဇှ်ဒယှ်တှ်လောန်လာန်၊ ပုၚ်ခၟထပှ်ပၠန် ဘုတ်ပန်ကဵုဒးမၚ်မွဲတုန် မိဒေဝတဴညးမသုန် မနွံဂုဏ်ဇၞော်တေဇ၊ ဒေဝတဴမဟာဝိနာယက ပ္ဍဲက္ဍိုပ်ကၠုၚ််ပသ္ၚိနန်၊ ဩဿဝတဳကၠာ က္တောဝ်ၜါစဴပဒတဴ၊ ဩဳစဏ္ဍဳမွဲအဴ တဴဒၟံၚ်ပ္ဍဲသိုဟ်ဒၞဳ၊ ကုမ္မာရာ ကုမ္မာရဳ နွံဂုဏ်ဇၞော်ကဵုကြဳဇှ်၊ သၟိၚ်တ္ၚဲသီုထပှ် ပြဟ်က္ညဖျေံမေတ္တာ၊ သီုဂိတုစှ်ၜါ စက္ကဝါဠ၊ တ္ၚဲဏံမိကဵုမ ထ္ၜနာဲတံဂွံယးတၟးအာ၊ ဇယသီုလာဘသုခါ ကဵုမြာပြဟ်၊ ဍောၚ်ဓဝ်သီုထပှ် အဲဍိက်ပၚ်စြဟ်ယဵု ဖ္ဍုန်လတူသိသ၊ ယဵုလဝ်တုန် သီုကဵုဂုဏ်ကျာ်မသုန်ကဝ်၊ ခၟထပှ်တိတ်တွံလဝ် သီုထပှ် ကဵုဂွံဇၞော်မောဝ်အာ ကဵုနာဲတံကလိဂွံညိရအဴ။ ('''ကံက်ပ္တိတ်နူ ဂကောံစရာဲလိခ်ပတ်မန်''')


* '''ကပေါတ်လဗံက်''' 

'''သၟတ်တြုံမွဲ-''' 

၁။ ဗြာတ်မွဲဂရး၊

၂။ သတ်ဒ္စိတ်မ၊

၃။ သွဒ္စိတ်ပ္ၚာန်၊

၄။ သတ်ဗြဴမွဲမ၊

၅။ ဇဗၠုဒ္စိတ်တၞး၊

၆။ ၚုယ်မွဲမ၊

၇။ ပလေၚ်ဒ္စိတ်ခၟိုန်၊

၈။ ကွာၚ်ဒ္စိတ်မ

၉။ ကပရာၚ်မွဲ-ဒှ်ခၟမွဲ သွက်ကောန်ၚာ်တြုံမွဲရ။


'''သၟတ်ဗြဴ-'''

၁။ ဗြာတ်ၜါဂရး၊

၂။ သတ်ထပှ်မ၊

၃။ ဇဗၠုထပှ်တၞး၊

၄။ သတ်ဗြဴမွဲမ၊

၅။ ပလေၚ်ထပှ်ခၟိုန်၊

၆။ ကွာၚ်ထပှ်မ၊

၇။ သွထပှ်ပ္ၚာန်၊ ဒှ်ခၟမွဲ သွက်ကောန်ၚာ်ဗြဴမွဲရ။


* '''ကပေါတ်ခၟ'''


၁။ သတ်ဗြဴပလုတ်မွဲတၞံ၊

၂။ ဗြာတ်ၜါဂရး၊

၃။ သတ်ပိမ၊

၄။ ဇဗၠုဒ္စိတ်တၞး ကပေါတ်တံဂှ် စုတ်ကဵုနတုဲ ကမၠောန်(ကိစ္စ)တုဲအိုတ်မ္ဂး သတ်ဗြဴဂှ်ညးတဵုလဝ်ရ။

(သတ်ဗြဴပလုတ်မွဲတၞံ ဟီုမ္ဂး၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ကေတ်တုဲ၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ဟွံဒးကေတ်ဂှ် ဂွံညာတ်မံၚ်ပ္ဍဲကာလလၟုဟ်ရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲဂတမုက်သ္ၚိ စွံခုၚ်ဇိုၚ်ပန်၊ လ္တူခုၚ်ဂှ် နုၚ်ဟွံသေၚ် ဍာ်သၠိုၚ်မြမောဝ်မွဲ၊ နုၚ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်မွဲ၊ နုၚ်ဍာ်ကြုတ်ခပဳဩောံမွဲ၊ ပိနုၚ်ဂှ် စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်လဝ်တုဲ ဗ္ဒာဲဂှ် ၜုန် မြ ကွဵုတံလေဝ်စွံလဝ်၊ ကာလဣမိဗလိုပ်ဂှ် ကၠာတဲဍာ်ခပဳဩောံ၊ ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်၊ ဍာ်မြမောဝ်ရ။)


ပ္ဍဲမစဳရေၚ်လဗံက်ပၠန်လေဝ် ကောန်ၚာ်မွဲလဗံက်ပိ၊ ကောန်ၚာ်ၜါလဗံက်မသုန်၊ ကောန်ၚာ်ပိလဗံက်ထပှ်၊ ကောန်ၚာ်ဂၠိုၚ်နူဂှ်လေဝ် ညးကဵုပြုပြေၚ်လဗံက်ထပှ်ရ၊ လဗံက်မ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲထးမွဲ စုတ်ဗြာတ်ၜါဂရး၊ ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ကဝေက်ကသပါမွဲခေါက်၊ သွခၞံကြုက်မွဲခေါက်၊ ကဂၠေဝ်မွဲခေါက်၊ သွခပဳဩောံမွဲခေါက်၊ ကခၞာမွဲခေါက်၊ ကွာၚ်မပၞဟ်မွဲခေါက်၊ ယိုဟ်သတ်ဆုမွဲခေါက်၊ စုတ်လဝ်တုဲ မွဲထးဂှ် မွဲလဗံက်မ္ဂးရ၊ လဗံက်ဝွံ ညးဗ္စမၞိဟ်ဗြဴဆောဖွက်ထပှ်ရ၊ ကာလစဂှ် သီုစသီုပါဲလဝ်ညိညဗ္ဒါဲဂှ်တုဲ၊ ကာလစတုဲ စၞညးပါဲလဝ်ညိညဂှ် စုတ်ပ္ဍဲနဒၠေၚ်တုဲ ကဵုမကောန်ၚာ်ဂှ် ဂၠေၚ်ဏာကိုဟ်စုတ်ပ္ဍဲတမ်ဆုမဇၞော်တံရ၊ ယဝ်မကောန်ၚာ်ဟွံမွဲမ္ဂး မိကောန်ၚာ်ဂှ် ယဵုဏာအာကိုဟ်စုတ်ပ္ဍဲတမ်ဆုရ၊ ဟိုတ်သာ်လဵုမ္ဒးယဵုဂၠေၚ်ဏာစၞတံဂှ်ရော၊ ရန်တၟံညံၚ်ရဴစၞတံအိုဟ်တၟိုဟ်ဏံကီု၊ သွက်ကောန်ၚာ်ဏံ၊ ဂတနူဏံ ကဵုဂွံအိုဟ်တၟိုဟ် ညံၚ်ရဴစၞတံဂှ်ကီု မဒှ်ရ။


* '''ပွမစၚ်ကတောဝ်'''


ပ္ဍဲကွာန်ရးဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲစဝ်ကပေါဝ်ဂှ်ဟေၚ်၊ ပ္တုဲကာမ္ၚဵုစၚ်ကတောဝ်ကီုရ၊ ကညလစၚ်ကတောဝ်ဂှ် နကဵုတၞိၚ် ကေုာံ တောဝ်လမ္စံက် စၚ်ပထောၚ်တုဲ ဒက်လဝ်တောဝ်ဂှ် ဗီုကဝဴသၞေက်ရ၊ ကာလစၚ်ဂှ်လေဝ် ကၞိၚ်ကီု တောဝ်ကီု ကြောသ္အးဇၚးကၠေံတုဲ စၚ်မ္ဂး ဟွံဒှ်သရ-ရ၊ စၚ်တုဲဆီတိတ်မ္ဂး ညးတံစုတ်မိတ်မနာၚ်ရ။


* '''ပွမခုတ်ယၟု''' 


ကောန်ၚာ်သၠးနူဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ လ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲစဝ်ကပေါဝ်ဂှ်ဟေၚ်၊ လ္ၚဵုဂှ်ပေၚ်ပိဂိတုတုဲဟေၚ်၊ ညးတံခုတ်တဴယၟုအိုတ်ရ၊ ပွအရာခုတ်ယၟုဂှ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်မိမတံဟေၚ် ခုတ်ဂၠိုၚ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ချပ်စကဵုကျဇၞော်အ္စာတၠ ယာဲဇၞော် အပါဇၞော်တံတုဲ ခုတ်ယၟုလေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ခုတ်ယၟု ဗက်နာံတ္ၚဲလေဝ်နွံကီုရ၊  ကာလခုတ်ယၟုတုဲမ္ဂး အခိၚ် တ္ၚဲ သက္ကရာဇ် ယၟုတံဂှ် ချူကှ်ေသက္ကရာဇ် ပ္ဍဲသၠရိုတ်၊ သၠဩန်အိုတ်ရ။


ပွမချူကှ်ေယၟု ပ္ဍဲဒုန်ကရေက်ဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်ပိုဲဟွံသေၚ်၊ ပ္ဍဲမွဲအခိၚ်တေံ မန်ပိုဲကျအာပၞာန်ညးတုဲ ကွိုန်ညံၚ်ဂွံသဝ်စှ်ေဂှ် နဲဂၠိုၚ်ကဵုသာ် ဒးဒုၚ်ဖန်ကၠုၚ်မံၚ်ဒဵုလၟုဟ်ကဵုလၟုဟ်ရောၚ်၊ ပသာ်ရောဟီုမ္ဂး ဒုန်ကရေက်မ္ဂးဂှ် ဒှ်အပေါတ်ဟၟဲကဵုကာမ္ၚဵု ပွမရပ်စပ်ပ္ဍဲကေၚ်ကာ၊ ပွမချိုတ်၊ ပွမကၠောန်ဇံၚ်ဖဴ ကာလၜံၚ်ပၟတ်၊ ပွမလးကၞဳတံဂှ်ရ၊ ဒုန်မ္ဂးဂှ် ဟၟဲကဵုကာမ္ၚဵုရ၊ ယဝ်ကှ်ေသက္ကရာဇ် ပ္ဍဲဒုန်ကရေက်မ္ဂး ကုညးဂှ်ကွိုန်ဟၟဲ၊ မုက်မတ်ဟွံယးတၟး၊ စရာဲကျာ်ဩဳအောန်သဝ်ရောၚ်၊ သာ်ဂှ်ရ ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် အာဂတနူဏံ ယဝ်မိက်ဂွံကှ်ေသက္ကရာဇ်မ္ဂး ပ္ဍဲဒုန်ကရေက်ဂှ် လ္ပကှ်ေစုတ်ညိ၊ ကှ်ေစုတ်ပ္ဍဲသၠရိုတ်၊ သၠဩန်အိုတ်ညိ၊ ကောန်ဂကူမန်တံ၊ ကာလခုတ်ယၟုမ္ဂး ယၟုနွံကဵုကျာ်ဩဳ၊ နွံကဵုကွိုန်၊ ယၟုပွမစၞောန်ထ္ၜးကဵုကာမ္ၚဵု၊ စပ်ကဵုနာံတ္ၚဲကောန်ၚာ်-နကဵုယၟုမန်ဇေတ်တ်မပ္တံ(မာံ - နာဲ - မိ - ဣစဳ)တံဂှ် ခုတ်အိုတ်ညိ။


ကေၚ်ကာ ပွမစဝ်ကပေါဝ် စၚ်ကတောဝ် ခုတ်ယၟုတုဲမ္ဂး ကောန်ၚာ်ဂှ် သွက်ဂွံကလေၚ်ဗ္စာရဏာ ဒဒှ်အဲကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်မွဲဝါပၠန်ရသွံ၊ ရန်တၟံသာ်ဂှ် ကဵုရံၚ်ဒ္ၚောဝ်ရ၊ တုဲညးတံကဵုကောန်ၚာ်ရပ် တၞိၚ်၊ တဝ်ဏှ်ေတံပၠန်ရ၊ ဣဂှ်လေဝ်ရန်တၟံ '''ကာလအဲသၠးဂဝ်ဂၞဴမိဂှ် မူကပေါတ်ကြိယာလေဝ်ဟၟဲကၠုၚ်၊ ကပေါဝ်ဝွံဂှ် ဒှ်ကပေါတ်ကြိယာသွက်အဲရသွံ'''ရဴဝွံ ညးတံရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် သွက်ဂွံဗ္စာရဏာ ဒဒှ်ရကောန်ၚာ်ဗ္စာရဏာဟွံလေပ်ကီုလေဝ် ညးတံသ္ဂောံကဵုစွံ ပ္ဍဲစိုတ်မိမတံရ၊ တုဲရန်တၟံဒှ်မၞိဟ် လုပ်အဝေါၚ်မၞိဟ်ညိဂးတုဲ ကဵုကောန်ၚာ် ကွာ်လ္တူတိထပှ်ဂါမ်ရ။


* '''နဲခုတ်ယၟုမန် အခဝ်ၜါမ''' 


ကထဝ် ။ ကဴဗၠဲ ။ ဂုဏ်ဇဳ ။

ကဩန် ။ ကဴစၠန် ။ စန်ညဳ ။

ကေသာ ။ ကဴသဳ ။ စန်မာန် ။

ကောနာဲ ။ ကဴမန် ။ စန်မန် ။

ကောနန် ။ ကျေဝ်ကျေဝ် ။ စန်သိုက် ။

ကံမောဝ် ။ ကျေဝ်လာဲ ။ စန်ထဝ် ။

ကံအံၚ် ။ ကျေဝ်ဂေါဝ် ။ စန်မောဝ် ။

ကံဇောဝ် ။ ကျေဝ်ဩန် ။ စိုတ်ညဳ ။

ကံထဝ် ။ ကျေဝ်လောန် ။ စိုတ်နာဲ ။

ကံဩန် ။ ခိုၚ်ဇဳ ။ စိၚ်နန် ။

ကံညာဏ် ။ ခိုဟ်ဩန် ။ စိၚ်ဗု ။

ကံသာ ။ ခိုဟ်ညဳ ။ စၠန်မောဝ် ။

ကံဆာန် ။ ခိုဟ်လောန် ။ စြာဲမန် ။

ကံပရဲ ။ ဂုဏ်ဆာန် ။ ဆာန်နာဲ ။

ကံနာဲ ။ ဂုဏ်ညာဏ် ။ ဆာန်မန် ။

ကံဍောတ် ။ ဂုဏ်သန် ။ ဆာန်နန် ။

ကဴမောဝ် ။ ဂုဏ်ထဝ် ။ ဆာန်ထဝ် ။

ကဴရာၚ် ။ ဂုဏ်မောဝ် ။ ဆာန်အာဲ ။

ကဴတ္ၚဲ ။ ဂုဏ်နာဲ ။ ဆီမန် ။

ကဴထဝ် ။ ဂုဏ်မန် ။ ဆီပရဲ ။

ကဴဩန် ။ ဂုဏ်သဳ ။ ဇဳအံၚ် ။

ဇဳဩန် ။ ပေၚ်ညာဏ် ။ လှိုၚ်ဩန် ။

ဇဳမောဝ် ။ ပေၚ်ကောံ ။ လှိုၚ်ထဝ် ။

ဇန်ညာဏ် ။ ဗုထဝ် ။ ဝၚ်မန် ။

ဇိုန်နာဲ ။ ဗုဩန် ။ ဝၚ်နန် ။

ညဳသိုက် ။ ဗိုတ်မန် ။ ဝၚ်သိုၚ် ။

ညဳပြဲ ။ ဗိုတ်နန် ။ သာမောဝ် ၊

ညာဏ်လှဲ ။ ဗိုတ်ထဝ် ။ သာနန် ။

ညာဏ်မန် ။ ဗိုတ်ဩန် ။ သိုက်မန် ။

ညာဏ်ထဝ် ။ မန်ဇေတ် ။ သိုက်နန် ။

ညာဏ်သိုက် ။ မန်ထဝ် ။ သိုက်ပိုန် ။

ညာဏ်နန် ။ မာန်ညဳ ။ သိုက်ညာဏ် ။

ညာဏ်ဂုဏ် ။ မုက်ဩန် ။ ဟၚ်ညာဏ် ။

ဍာ်ဩန် ။ မောဝ်ဇောဝ် ။ ဟၚ်ထဝ် ။

ဍိုၚ်ထဝ် ။ မြမောဝ် ။ ဟံၚ်ဇဳ ။

တာထဝ် ။ ယာတ်နန် ။ ဟံၚ်မန် ။

တာဩန် ။ ယေန်သိုက် ။ ၜိုပ်မန် ။

တီနန် ။ ယေန်ထဝ် ။ ၜိုပ်ထဝ် ။

တီမန် ။ ယေန်ဟာန် ။ ၜိုပ်ဩန် ။

ထဝ်ဍာဲ ။ ရံၚ်မန် ။ အာဲနန် ။

ထဝ်ဥူ ။ ယာဲဆာန် ။ အာဲဇဳ ။

ထဝ်နန် ။ ရတ်အံၚ် ။ အာဲရတ် ။

ထဝ်မန် ။ ရတ်နာဲ ။ အာဲနဲ ။

နန်ဩန် ။ ရတ်မန် ။ အာဲမောဝ် ။

နာဲကျေဝ် ။ ရာၚ်ဆာဲ ။ အာဲဗၠဲ ။

နဲမောဝ် ။ ရဲဆာန် ။ အာဲသိုက် ။

ပိုန်ဉာဏ် ။ လျးထဝ် ။ အာဲညာဏ် ။

ပိုန်သိုက် ။ လျးမန် ။ ဨယေန် ။

ပိုန်နန် ။ လျးဩန် ။ ဨဩန် ။

ပိုန်ယး ။ လျးတ္ၚဲ ။ ဨနန် ။

ပိုန်ဂၠိုၚ် ။ လှိုၚ်ကဴ ။ ဨကျေဝ် ။


* '''နဲခုတ်ယၟုမန် အခဝ်ပိမ''' 

ကေသရဳ ။ ဍုၚ်ထဝ်နန် ။ ယေန်ယေန်ဩန် ။

ကုမ္မာရဳ ။ ဍုၚ်နၚ်ထဝ် ။ ယေန်ကျေဝ်သိုက် ။

ကောစိုတ်နာဲ ။ တီဆာန်မန် ။ ယေန်သိုက်မန် ။

ကံမောဝ်အံၚ် ။ တၠညာဏ်နန် ။ ရံၚ်နန်အာဲ ။

ကံညာဏ်သိုက် ။ တၠပိုန်နန် ။ ရာၚ်ဆာဲနန် ။

ကျေဝ်ရာၚ်ဆာဲ ။ ထဝ်ထဝ်အံၚ် ။ လှိုၚ်ဩန်ထဝ် ။

ကဴစၠန်မောဝ် ။ ထဝ်အံၚ်သိုက် ။ လှိုၚ်ဘဴမောဝ် ။

ခိုဟ်သာလောန် ။ နန်မြမောဝ် ။ ဝၚ်နန်ဨ ။

ခိုဟ်ဟ်ယေန် ။ ဏၚ်မေဩဳ ။ ဝၚ်နန်ထဝ် ။

ခိုဟ်ဆာန်ညဳ ။ ဏၚ်ဥုရိုန် ။ သာဉာဏ်နွံ ။

ခိုဟ်လောန်ညာဏ် ။ ဏၚ်ဥုထာဲ ။ သဳပိုန်မောဝ် ။

ဂုဏ်ဆာန်မန် ။ နန်မြမောဝ် ။ သိုက်မောဝ်ဇေတ် ။

ဂုဏ်အံၚ်ဩန် ။ နန်ဆာန်ဇဳ ။ သိုက်ပိုန်မန် ။

စန်သိုက်ထဝ် ။ ပိုန်သိုက်လှဲ ။ သိုက်ဇဳအံၚ် ။

စန်မြမောဝ် ။ ပိုန်ယေန်တေန် ။ ဟၚ်ဩန်ထဝ် ၑ

စၠန်မောဝ်ဇေတ် ။ ပိုန်ဉာဏ်နွံ ။ ဟၚ်ပိုန်မန် ။

စၠန်မောဝ်ဍာံ ။ ပိုန်နန်ဨ ။ ဟံသာဆာန် ။

စိုတ်နာဲမန် ။ ပေၚ်စိုတ်လောဲ ။ ဟံသာထဝ် ။

ဆာန်ဆာန်ထဝ် ။ ပိုန်ဉာဏ်နန် ။ ဟံၚ်မန်သိုက် ။

ဆာန်မန်ဇေတ် ။ ဗုသာ်ထဝ် ။ ၜိုပ်ဟံသာ ။

ဆာန်ကောံညဳ ။ ဗုသာ်ဩန် ။ ၜိုပ်နန်ထဝ် ။

ဇံၚ်သိုက်ထဝ် ။ မန်ဉာဏ်ဨ ။ အာဲမန်ညဳ ။

ညဳသာမန် ။ မန်ဇေတ်ဇေတ် ။ အာဲမန်ဇေတ် ။

ညာဏ်သိုက်ထဝ် ။ မန်ညဳသာ ။ အာယမန္ဒယာ ။

ညာဏ်ထဝ်သိုက် ။ မာန်ကျေဝ်သိုက် ။ အာဲပိုန်နန် ။

ညာဏ်နဲမန် ။ မြမောဝ်ဇေတ် ။ အာဲသိုက်မန် ။

ညာဏ်လှဲသိုက် ။ ယာဲယာဲဆာန် ။ အာဲဍုၚ်မန် ။

ဍာ်မြမောဝ် ။ ယေန်သၞာၚ်မန် ။ အံၚ်သိုက်ထဝ် ။


အတိုၚ်ထ္ၜးလဝ်ယၟု နကဵုယေန်သၞာၚ်မန် သွက်ဂွံတၚ်ခုတ်ယၟုဂှ် ၜါမလေဝ်နွံ၊ ပိမလေဝ်နွံရ၊ ထ္ၜးလဝ်ဆအယာံမာတ် ဂွံနိဿဲကေတ်တုဲ ချူလဝ်ညိညရ၊ ဗီုဒးစိုတ်ရုယ်ကေတ် နဲဏံမွဲမွဲရဲတုဲ တၚ်ယၟုခုတ်မာန်ရ။

==အဝဲဗ္တောန်လိခ်ကတ်ပညာ==

ကာလလၟုဟ် ယဝ်ရံၚ်အာပရေၚ်ပညာ ဇၟာပ်ဍုၚ်ကွာန်လ္တူဂၠးတိဏံမ္ဂး၊ ဂကူတောလောန်၊ ပြာကတ်လောန်ဂကူသ္အာၚ်ဂှ် နွံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ မူဟိုတ်ရောဟီုမ္ဂး ဟိုတ်နူအရာပညာညးတံ တောဗွဲမလောန်ဂှ်ဟေၚ် မဒှ်ရ၊ ပညာဟီုမ္ဂး သီုပညာလောကဳ သီုပညာလောကုတ္တဵုရ ပညာလောကဳဂှ် ဟိုတ်နူအစောံဇြဟတ်ဇၞော် ပ္ဍဲလောကဏံတုဲ ပၟိက်စိုတ်ညးတံဂှ် ညးတံပ္တုဲမာန်ဗွဲမပြဟ်အိုတ်ရ၊ ခေတ်ကၠာတေံ ကောန်ဂကူပိုဲမန် ကတ်ဗ္တောန်ပညာသဗ္ဗအိုဿီု ပ္ဍဲဇရေၚ်တံဇိုၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတံအိုတ်ရ။


ပ္ဍဲဘဝမၞိဟ်ဏံ ပါ်စွံလဝ်ပိအဝဲဒဒှ်ရ၊ ပဌမအဝဲ၊ ဒုတိယအဝဲ၊ တတိယအဝဲရ၊ ပ္ဍဲပဌမအဝဲဂှ် သွက်ဂွံကတ်ဗ္တောန်ပညာရ၊ ပ္ဍဲအဝဲဏံ ယဝ်ကတ်ပညာစိုပ်ဒတုဲမ္ဂး တရဴဘဝမၞိဟ်ဂှ် ဇၟာပ်ပ်ကေၚ်ကာပ္တုဲဏာမာန်၊ နကဵုပညာရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ အရေဝ်မန်နွံကၠုၚ်မံၚ် ဒဒှ်ရ '''ၜဝ်လာ်ဂၠံၚ်ကၞောတ် ကောန်ဝေတ်နူဍောတ်တ်''' ကာလကောန်ဇကုဍောတ်သွတ်မံၚ်ဂှ် ဟွံကဵုကတ်ပညာမ္ဂး ကောန်ၚာ်ဂှ် ဇၞော်ကၠုၚ်တုဲ ဟွံဍိုဟ်ကေတ် အရာကေၚ်ကာလဵုဟွံဟီု၊ ပ္တုဲဏာဟွံမာန်ရ၊ '''ဆာန်ကောန်မ္ဂးစွံဘာ ဆာန်ဝါဗ္ၚမ္ဂး ဒးမၚ်မွဲ ဆာန်ညးအဲ မ္ဒးဖျေံမေတ္တာ''' နွံကၠုၚ်အရေဝ်သာ်ဏံဝွံကီု၊ သွက်ကောန်ဇာတ်ဇကုဂွံစဳကၠး ပ္ဍဲလောကကီု၊ သွက်ကောန်ဇာတ် ဟွံရိ ဒလဵုခၞံၚ် ပွမဇပ်ဍပ်လ္တူမိမ ကလော ကောဒေံကီု၊ သွက်ဟွံဂွံဒှ်မၞိဟ်အောန်ကဵုပိုန်ဒြပ်၊ ပွဟွံမၚ်မွဲဓဝ်ဗ္စာရဏာ ပ္ဍဲလောကဳ လောကုတ္တဵုကီု၊ ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ၊ ကာလကောန်ဇာတ်ဇကု စိုပ်အဝဲကတ်ဗ္တောန်ပညာ၊ ကၠာတေံ အာစိုပ်အာယုက်တြဴထပှ်သၞာံမ္ဂး၊ မိမတံ ပ္ဍဲတ္ၚဲဗြဴဗတိဂှ် ကော်ဏာကောန်ဇကုဘာလကျာ်၊ ဇရေၚ်အ္စာတၠတံတုဲ၊ ပအပ်ပြာပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတံ သွက်ဂွံဗ္တောန်ကဵုလိခ်ပၠန်ရ။


ခေတ်ကာလလၟုဟ် ပ္ဍဲရးဌာန်ဒေသမန်ဂမၠိုၚ် ဘာဗတောန်လိခ် ညးအလဵုသဳတံ ပံက်လဝ်နွံဂၠိုၚ်မံၚ်တုဲ၊ ကဵုကောန်ဇာတ်ညးတံ အာကတ်ဗ္တောန်လိခ် ပ္ဍဲဘာညးအလဵုသဳတံဂၠိုၚ်ရ၊ ဇရေၚ်ဘာလဵုဟွံဟီု ကာလအပ်ဘာမ္ဂး မိမယာဲတတံ မ္ဒးပလေဝ်ခါန်ဇဗၠုသတ်မွဲရ၊ ပ္ဍဲခါန်ဂှ် ဇဗၠုပိတၞး သတ်ပိမ၊ ပ္ကဴပိဍောၚ် ပၞာၚ်ပိတၞုၚ်၊ ဂဥုဲတၞးပိတၞးစုတ်လဝ်ရ၊ ကာလစိုပ်ဘာမ္ဂး ကလံကျာ်ဇၞော်အ္စာတုဲ ဇိုန်အပ်ကဵုခါန် ကေုာံ ကောန်ဇာတ်ဇကု နကဵုပါၚ်လေဝ် ဂရၚ်ပ္တီိကျာ်ဇၞော်အ္စာတံရ၊ '''ယွံကျာ််ဇၞော်အ္စာ ကောန်အဲဍိက်ဝွံ မတ်လ္ပကဵုကၠက် ဇိုၚ်တဲလ္ပကဵုကဝ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာတံ ၜုၚ်တက်ဝေတ်ဗ္တောန်တုဲ သွက်ဂွံလေပ်ပညာ သ္ဂောံစဳကၠးအာပ္ဍဲလိုက်ဝွံဂှ် ဗ္တောန်ကဵုကွက်ပညာ သဗ္ဗအိုဿီုညိကျာ်''' သာ်ဝွံဂရၚ်ပ္တီ ပအပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတံတုဲ သွက်ကွးဇကုဇိုၚ်တဲဟွံကဝ် မတ်ဟွံကၠက်ဂှ် မ္ဒးကေတ်တာလျိုၚ် ဝေတ်ဗ္တောန်ဒဵုစိုပ်ကဵုလ္အိတ်ရ။


ပ္ဍဲဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ကာလအပ်ဘာတုဲမ္ဂး ကော်ဖျဴနၚ်သ္ၚိတုဲ ညးမဒှ်မိမတံ သွက်ဂွံပ္တိုန်ဂုဏ်စရာဲကောန်ဇာတ်ဇကု၊ ဘိက်ပၟိၚ်နၚ်မၞိဟ်ပ္ဍဲကွာန်တံဂှ် ဒဒှ်ရကောန်ဇကုပအပ်ဘာတုဲဂှ် လဴထ္ၜးဟီုပျးကဵုညးတံရ၊ နကဵုကွာၚ်ၜဲယိုဟ်ၜန်တံလေဝ် ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်တၠုၚ် ကဵုညးမပြာပ်ကၠုၚ်တံအိုတ်ရ၊ (အခိုက်ကၞာဏံဂှ် ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်နွံတုဲ ပ္ဍဲကွာန်လ္ၚဵုဂှ်ဟၟဲရ၊) ကွာန်ရးမန်လ္ၚဵုဂှ် ကာလအပ်ဘာတုဲ ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲမိမ မ္ဒးပလံၚ်ဂအုပ်လၟိုန်လေဝ်နွံ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဟွံပလံၚ်လေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်သ္ပထပိုဲခမဳတုဲ ကတ်ဗ္တောန်ပညာမ္ဂး လၟိုန်တ္ၚဲဟေၚ် မ္ဒးပလံၚ်ဂအုပ်ရ၊ ကာလအပ်ဘာတုဲမ္ဂး ပ္ဍဲဇရေၚ်အ္စာဘာလကျာ် မွဲသၞာံ ညးတံပါ်လဝ်ပိရာသဳရ၊ ၜါရာသဳဂှ် ညးတံဒၠောံဗ္တောန်ကဵုပရေၚ်လောကဳတုဲ မွဲရာသဳဂှ် ဗ္တောန်ကဵုပရေၚ်လောကုတ္တဵု မပ္တံကဵုခတဵုဇၞော်၊ ဂါထာလ္ၚောဝ်ကျာ်၊ လောကသိဒ္ဓိ၊ သၠပတ်ပရိုတ်၊ သဒ္ဒါ၊ သုတ်စဉ်၊ ပေါရဏာမ်၊ ပေါရဒါမ်၊ လိခ်ဂစေံဍာ်မိတ်၊ ကဗျလၟေတ်ကေုာံလိခ်ဗၠာဲဘာတံဂှ်ကီု၊ ကွတ်သဗ္ဗအိုဿီု မပ္တံကဵုဗိုတ်ပိဗေဒၚ်ပန်၊ ကွတ်အ္စာသဝ်၊ ကွတ်အ္စာဂဥုဲ၊ ဗိန္ဓောဟောရာ၊ ကာတ္ၚဲ အ္စာကဝတ်၊ ဂၞန်သၚ်္ချာ၊ လှ်ေ၊ ဒယှ်ေတိၚ်တိုက်၊ ဓမၠုမတ်၊ ကွတ်ပၞာန်(သေနၚ်္ဂဗျူဟ) ကွတ်တဝ်စၞေဟ်ပၞာန် ကွတ်ဇိုၚ်ကွတ်တဲ၊ လက်ဗန် လက်ပၠုယ်တံဂှ် ညးတံဗ္တောန်ကဵုအိုတ်ရ။


ကွတ်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံဗ္တောန်ကဵုပ္ဍဲဘာတုဲ ကွတ်လ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲကမၠောန်ဟေၚ် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်အ္စာတုဲ ဗ္တောန်ကဵုကတ်ကေတ်အိုတ်ရ၊ ယဝ်ဒှ်ပ္ဍဲကမၠောန်မ္ဂး ညးလေပ် ညးသ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တံ ဗ္တောန်ကဵုကွးဇကုအိုတ်ရ၊ ကွတ်ကမၠောန်လေဝ်နွံစှ်သာ် မပ္တံကဵုပါန်မုက်၊ ပါန်ပေါန်၊ ပါန်ခဳ၊ ပါန်ခေန်၊ ပါန်ရန်၊ ပါန်ပုတ်၊ ပါန်ဗုတ်၊ ပါန်သောန်၊ ပါန်ဒက်၊ ပါန်သဲတံဂှ်ကီု၊ သၟာဓဇဲ၊ ဝဍ္ဎကဳ၊ ဗဳသ္ကဝ်၊ ဖျေံထဝ်ရၚ်ဒ္ၚောဝ်၊ ကွတ်သၟာလၟာန်၊ ကွတ်ဣမိတၠတဲ၊ ကွတ်သၟာဗ္ၚ၊ ကွတ်တုတ်တုတ်တံဂှ်ကီု၊ သီုမၞိဟ်တြုံသီုမၞိဟ်ဗြဴ၊ ညံၚ်ဂွံစဳကၠး ပ္ဍဲယေန်သၞာၚ်ဂှ်လေဝ်၊ ညးတံသ္ပဂရုဒၠောံဗ္တောန်ကဵုအိုတ်ရ၊ ကာလကတ်မံၚ်ပညာဂှ် ကွးဘာတံဂြိပ်ဘာမ္ဂး မိမယာဲတညံၚ်ဟွံဂွံဒှ်(မြဘာ)(ဘာလေဝ်မံၚ်-ဝိုန်ကၞံၚ်လေဝ်ဟွံတီ) အတိုၚ်ဂလာန်ညးတံမဟီုလဝ်၊ မ္ဒးဒ္ဂေတ်လ္ၚတ် နကဵုဝဳရိယဇကုအိုတ်ရ၊ ကာလကတ်ဗ္တောန်မံၚ်လိခ်ဂှ်လေဝ်၊ ဝတ်ကွးမသုန်သာ်မတွံဂး '''ခစသဳကၠဳ၊ ဗ္စးပ္ညဳကြဴ၊ ဒုၚ်တဴဒၠောံဗ္တောန်၊ကၠောန်ၜတ်ဇရေၚ်၊ သီုဟေၚ်ကတ်ကွတ်''' သာ်ဝွံ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ် ဝတ်ကွးမသုန်သာ်ဂှ်လေဝ်၊ ကောန်ကွးဘာတံ ကောန်ကွးဘာတံ မ္ဒးမၚ်မွဲ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်မံၚ်လၟိုန်ဂှ် ဒှ်လျိုၚ်ကွးတံရောၚ်။


ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံ ပိုဲဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ကတ်ဗ္တောန်မံၚ် ပရေၚ်လောကုတ္တဵုသၟးလေဝ် ဟွံရုမ်ဂပ်၊ ဟွံစိုပ်ဒတုဲရ၊ သွက်ဂွံပ္တောံကဵုဂကူညးမာန်ဂှ် လၟုဟ်ပညာဂတာပ်ကဵုခေတ်တၟိဂှ် နွံဂၠိုၚ်ကဵုသာ်တုဲ ညံၚ်ဂွံပြာကတ် တောလောန်နူဂကူသ္အာၚ်ဂှ် ညးညးအဲအဲ ကၠေံစိုတ်ကတ်ဗ္တောန်အိုတ်ညိ၊ ပညာနဲတြေံဂှ်လေဝ် လ္ပထောံကၠေံ ပညာနဲတၟိဏံလေဝ် ညံၚ်ဂွံလေပ်ဂှ် မ္ဒးဂိုတ်ဂစာန်ကတ်လွဳရောၚ်။

==ပွမပထပိုဲခမဳ==

ကောန်ဂကူမန် ဗွဲမဂၠိုၚ်ၚ် လျုၚ်သ္ဇုၚ်သ္ဍိုက်ကဵုဗုဒ္ဓဘာသာအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာအခိုက်ကၞာဂှ် ပရေၚ်ဘာသာလေဝ် လုပ်လၟိဟ်မွဲသာ်ကီုတုဲ၊ သ္ပရှ်ေသှ်ေကဵုဂုဏ်ကျာ်ဓဝ်သၚ်အိုတ်ရ၊ မိမၜါလေဝ် လုပ်ဗော်ဂုဏ်အနန္တတုဲ ဒဒှ်ဂုဏ်မိမဇၞော်ဂှ် သ္ဇက်ပ္တောံၜတ်ဟၟဲရ၊ ရန်တၟံသွက်ဂွံရန်ရော်ဂုဏ်မိစှ်ၜါဂှ်၊ ဂုဏ်မၜါစှော်မွဲတုဲ ကောန်ဗၠာဲသၟတ်တြုံမန်ဂမၠိုၚ်၊ အာယုက်စိုပ်စှ်ၜါသၞာံကဵုဗွဲလ္တူမ္ဂး ကဵုသ္ပထပိုဲအိုတ်ရ၊ သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုထပိုဲခမဳဂှ်၊ ပ္ဍဲဂိတုဖဝ်ရဂိုန်၊ စဲ ပသာ် အခိၚ်ကမၠောန် ဝါ၊ ဂူ၊ ဗ္ၚ၊ သၠးမ္ဂး မိမဂမၠိုၚ် ပြာပ်အာဇရေၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော် နွံကဵုဂၠိုၚ် မိၚ်ဂၠိုၚ်ညာတ်တံတုဲ၊ အာတ်ကသပ်ရုယ်စှ်၊ တ္ၚဲခိုဟ်ဗၠးဒုဟ် သွက်ဂွံပဒါယကာထပိုဲ ခမဳအိုတ်ရ၊ ယြဴမၞိဟ်တြုံမွဲ ယဝ်ဟွံပလဝ်ထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး အခိုက်မန်ပိုဲ ညးဟွံပၠောပ်အဝေါၚ် တြုံဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ဏီရ၊ ယဝ်ရမိမယာဲမန်ဂမၠိုၚ် ဂွံပဒုၚ်သ္ဇိုၚ်လဝ် ဒါယကာထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး မှောဝ်ဇာမိပ်ဇြိပ်တဴဗွဲမလောန်၊ ညးဟၟဲကဵုကောန်တြုံတံဂှ် အာတ်ကေတ်ကောန်တြုံညးသ္အာၚ် ပညံၚ်ရဴကောန်ဖျုန်ဂြိုဟ်ဇကုတုဲ၊ ဒုၚ်ကေတ်ဒါယကာထပိုဲ-ခမဳအိုတ်ရ၊ ယဝ်ဂွံပလဝ်ဒါယကာထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး ဂွံဒုၚ်စဂုဏ်ဖဵုဇၞော်သန်ဟေၚ်၊ ယိုက်ဒိုက်ပတှ်ေကေတ်လဝ်ရ။


ကောန်မန်ပိုဲ ကာလဍောတ်သွတ်ဂှ် ကဵုအာကတ်ဗ္တောန်ပညာ ပ္ဍဲဘာလကျာ်ဂၠိုၚ်တဴတုဲ လိက်မန်ဗှ်ဒးညိည ဗှ်ဒးချူဒးဂၠိုၚ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဟိုတ်နူမိမၜါ ဟွံဍိုက်ပေၚ်ကဵုပိုန်ဒြပ်တုဲ ဒးရီုဗၚ် ပ္ဍဲကမၠောန်မိမတံအိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ၊ ကညလစိုပ်အဝဲဍောတ်တ်တေံ ဟိုတ်ဟွံကဝ်ဗ္တောန်လဝ်လိက်တုဲ၊ ယဝ်ရန်တၟံလဝ် သွက်သ္ပထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး ကၠာဟွံစိုပ်အခိၚ် သ္ပထပိုဲဂှ် မိမတံအာအပ်ပြာပ်ကဵု ဇရေၚ်အစာတၠဂုဏ် ပ္ဍဲဘာလကျာ်၊ သွက်ဂွံကတ်ဗ္တောန်လိခ်၊ မပ္တံဒ္ဂေတ်ဝတ် သာမဏဳတံရ၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ကၠာဟွံဂွံသ္ပထပိုဲ-ခမဳ ဗၞတ်ထပှ်တ္ၚဲ စှ်သုန်တ္ၚဲ၊ သွက်ဂွံဗှ်လိခ်လေပ်ဂှ် ညးတံအာအပ်စွံပ္ဍဲဘာအိုတ်ရ၊ ကာလစိုပ်တ္ၚဲ သွက်ဂွံပထပိုဲခမဳ ညန်ကြပ်ကၠုၚ်မ္ဂး ပွမပ္တံထေက်ကဵုဒးဝေၚ်ပါဲ ပွမတိုန်ဆု၊ ပွမဝေၚ်ဍာ်၊ ၜိၚ်ဍာ်၊ ကၠောံၜဳ-ကၠောံကြုၚ်၊ ပွမအာဂြိုပ်ဂၞိၚ်၊ ပွမတိတ်အာတရဴဇမ္ၚောဲတံဂှ် ညးတံကဵုဝေၚ်ပါဲ ညံၚ်ဟဂွံဒှ်အန္တရာဲမွဲမွဲသာ်ကီုရ။


ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ကၠာဟွံပကာမ္ၚဵုထပိုဲ ပွိုၚ်စှ်သုန်တ္ၚဲဟွံသေၚ် မွဲဂိတု၊ ကဵုလၟောၚ်ထပိုဲတံ ပြာပ်အာဇရေၚ်-ကလော၊ ကောဒေံ၊ မိမနော်နာဲ၊ ညးတၠအာယုက်ဇၞော်တံတုဲ၊ ကဵုကလံစအိုတ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကာလတ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်ကဵုဒါန်ဂှ် ဗွဲကိုပ်ကၠာ ကလံကျာ်ဓဝ်သၚ်၊ မိမ၊ ကလော်သ္ၚိတုဲ၊ စှ်ေလးသ္ကဝ်ပ္ဍဲတိ၊ ကလံပ္ညုၚ်ဏာဗဴဇု၊ ဗဴကွာန်၊ နူဇမ္ၚောဲအိုတ်ရ၊ ကာလကလံတုဲမ္ဂး လ္ၚဵုကဝါ်ဏာလၟောၚ်ထပိုဲ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပ္ဍိုက်ဏာကဵုချေံ၊ လ္ၚဵုဂှ်ယိုက်ဏာ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပ္ဍိုက်ဏာကဵုကွဳ၊ ဗွဲမမိပ်ဇြိပ်တုဲ၊ အာကလံဌာန်ကလောကောဒေံ၊ နော်နာဲ၊ ညးအာယုက်ဇၞော်ပ္ဍဲကွာန်တံ ဂြုဂြုဂြီုဂြီုအိုတ်ရ၊ လၟောၚ်ထပိုဲဂှ် ကျိုၚ်လဝ်နကဵုၝောံကိုဋ်ဗြကၞေၚ်၊ ကယျိုၚ်ကယျဝ်ကောန်သၟိၚ် ဗွဲမ္ဒးရးရ၊ နူဘဝကောန်ၚာ်တေံ ညးတံစၚ်လဝ်ကတောဝ်ဂှ် ကာလသ္ပထပိုဲဏံ ညးတံကဵုဝက်သၞေက်ရ၊ မၞိဟ်ဇၞော်မန်လ္ၚဵုတံဂှ် ရန်တၟံဒှ်လၟောၚ်ထပိုဲ ပြဲသန်ကွေံရသွံ၊ စွံစိုတ်သာ်ဏံတုဲ ဟွံဒုၚ်ကလံ၊ ကဵုအာကလံကျာ်အိုတ်ရ။ ကာလအာကလံညးဇၞော် ပ္ဍဲကွာန်တံဂှ် ရန်တၟံပွမဒှ်ဒကာထပိုဲ ဒကာပယျၚ်တုဲ ကဵုအရီုအဗၚ်အထံက်အပၚ် နကဵုဩန်လေဝ်နွံ၊ နကဵုကပေါတ်ကညောတ်လေဝ်နွံကီုရ။


ဒေသရးမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ကာလသဝ်တ္ၚဲဝွံ ကောံဓရီုပြာပ်တိတ်အာဘာ ညဳညဳသာသာ၊ သီုကဵုပရိက္ခရာဒ္စာံတုဲ၊ ဖ္ဍောတ်မ္ၚဵု ဖျေံသော်ဗလိုပ်ဍာ်မ္ၚဵုတုဲ ကွက်စုတ်ဇုက်ပရိုတ်မ္ၚဵု ပ္ဍဲကအ်လၟောၚ်ထပိုဲဂှ်တုဲ၊ ပ္ဍဲဗ္တံဂှ် လၟောၚ်ထပိုဲကလေၚ်စဴသ္ၚိမာန်ဏီရ၊ အခိၚ်နူဂယး ပယျာံအရှိုန်တိုန်မ္ဂး ညးတံပ္တိုန်ထပိုဲအိုတ်ရ၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အခိၚ်နူဂယးပြဟ် ပယျာံအရှိုန်တိုန်ဂှ် ညးတံပြာပ်တိတ်အာဘာ ဖျေံသော်ပ္တိုန်ထပိုဲတုဲ က္ညနိမန်ဖျဴနၚ် ကောန်ထပိုဲဇရေၚ်သ္ၚိ ကဵုဒါန်ဖာပ်သၚ်အိုတ်ရ၊ (ပွမသာ်ဏံလေဝ် ရန်တၟံကဵုကျာ်တြဲပိုဲ ဒဒှ်ကျာ်တုဲ က္ညစဴကၠုၚ်ဌာန်မိမကၠာအိုတ်ဂှ်ရ) ကိစ္စဖာပ်သၚ်စရိုဟ်ဍာ်တုဲ ကာလကောန်ထပိုဲတံ က္ညကလေၚ်စဴဘာမ္ဂး ညးတံလံၚ်ကဵုဒါန်ဝတ္ထု ကပေါတ် သွက်ဂွံပသဇိုၚ်ပၠန်ရ၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အကြာပိုန်ၜါအခိၚ် လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳဂှ်၊ ကျိုၚ်ကျဝ်ဗွဲမ္ဒးရးတုဲ ညးမဒှ်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ဂှ် (ဗၠာဲဗအ်)ယိုက်ဂၠေၚ်ကေတ်လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳ အာဂတအိုတ်ရ၊ လက်ကရဴဂှ် ညးမဒှ်မအံက်ထပိုဲ-ခမဳ ကၟာဲဗဗေၚ်၊ မိဂှ်မိန်ကေတ်သပိုၚ်သ္ၚာ၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ယိုက်ကပေါတ်ပရိက္ခရာ၊ စၞအာဟာရဘောဇိုန်ဂမၠိုၚ်တုဲ၊ ကွာက်ဂၠောဲရေၚ်တိတ်အာဘာအိုတ်ရ၊ စိုပ်ဘာမ္ဂး ဂကူမန်တံ ရန်တၟံသွိၚ်ထောံသံသာ အဝေါၚ်မၞိဟ်တုဲ သွက်ဂွံတန်တဴ ပ္ဍဲဘဝထပိုဲ-ခမဳလၟိုန်ဂှ် ညးတံဂေတ်အာလ္ပာ်တဲပုၚ်(လ္ပာ်ဇဵု)ဗ္ဒက်သိုဏ်ပိဝါတုဲ ပြာပ်တိုန်အာလ္တူဘာအိုတ်ရ၊ ညးမယိုက်လဝ်လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳတံဂှ် ကာလကြပ်ကၠုၚ်က္ဍိုပ်တၞိန်ဂှ် ညးတံဓမက် ဓရိပ်ထောံလၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳ ဟွံပ္တိုန်ကဵုလ္တူဘာရ၊  ပွသာ်ဏံဂှ် ဒှ်ညးတၠဒါန်မပြဲ ပ္ဍဲလောကဏံ သွက်ဂွံပ္တောံၜတ်ဟၟဲ၊ ပြဲကွေံရောၚ်သွံ စွံစိုတ်စေတနာသာ်ဏံတုဲ၊ ညးတံအာအာတ်ကေတ်လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳ၊ ပ္တိတ်ကဵုဩန် ကုညးမယိုက်ဂၠေၚ်ညိညရ၊ (ဂလာန်ဏံဂှ် ရန်တၟံကဵုစေတနာဒါန်ကုသဵုတုဲ သွက်ဂွံမိပ်ဇြိပ်အိုဟ်တၟိုဟ်ဟေၚ်၊ ကၠောန်ဗဒှ်ကေတ်ရ) တုဲညးတံတိုန်အာဘာ ဇရေၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠအိုတ်ရ။


ကိစ္စပ္တိုန်ခမဳပၠန် အာယုက်လၟောၚ်ခမဳဂှ် ဟွံပေၚ်မ္ဂး ဍန်(ဍိုန်)ခမဳရ၊ ဍန်ခမဳမ္ဂးဂှ် ၜပ္တိုန်ခမဳလေဝ် ဂးကီုရ၊ ဟိုတ်နူအာယုက်ဟွံပေၚ်တုဲ မ္ဒးဍိုန်ပ္တိုန်ခမဳလေဝ် အဓိပ္ပါယ်အာစိုပ်ပၠန်ရ၊ ဂွံဍန်ခမဳဂှ် ပ္ဍဲထး မွဲညးတံလဇံက်စွံ ပ္ၚာန်မွဲမ၊ ပ္ဍဲပ္ၚာန်ဂှ်၊ စုတ်လဝ်ခဝ်(ဗံက်)ပ္ဍဲခဝ်ပၠန် စုတ်လဝ်ကွာၚ်တဲကၞး၊ ကွာၚ်ကၠေၚ်၊ ကွာၚ်ခေါက်ဂဒဵု၊ ကွာၚ်ၜဲယိုဟ်ၜန်နာနာသာ်ရ၊ ကပေါတ်ပရိက္ခရာလေဝ် မ္ဒးစွံလဝ် ဂတကောန်ခမဳရ၊ ဒါယကာခမဳဂှ် မ္ဒးဂ္ဇံဆေၚ်မုက်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတုဲ ဒါယကာခမဳ ရပ်လကဲဖျေံလစိန် ဒက်လဝ်ကဵုဇုက်တောဝ် လ္တူထးတုဲ အ္စာတၠဖ္ဍောတ်အာဂါထာ ဒါယကာဂှ်ဖ္ဍောတ်ဗက်တုဲ တံၚ်ယာလစိန်ဂှ်ရ၊ ခမဳတၟိဂှ်လေဝ် မ္ဒးထ္ၜလဝ်မုက်ဗ္ဒာဲဂှ်ရ ၜုန် မြ မုယ်တံဂှ်လေဝ် မ္ဒးစုတ်လဝ်ပ္ဍဲဓုပ်ကီုရ၊ မဂတောန်၊ ဂဇမ်ကယျောဝ်တံလေဝ် ယဝ်စုတ်လဝ်ကီုမ္ဂး ဟွံဒးပ္တိုန်အ္စာ သ္ဂးလဝ်ရ။


ဒေသကွာန်မန်လ္ၚဵု ညးတၠကောန်တြုံဂမၠိုၚ်၊ မွဲသၞာံမွဲတ္ၚဲ ကောံဓရီုတုဲ ပထပိုဲ-ခမဳလေဝ်နွံကီု၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် မွဲသၞာံမွဲတ္ၚဲ ကောံပထပိုဲ-ခမဳ ပ္ဍဲဘာလေဝ်နွံကီု၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ် ညးကောန်တြုံဟၟဲတံဂှ် ဂရၚ်ပ္တီကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတုဲ အာတ်ပဒါယကာထပိုဲ ကောန်ညးသ္အာၚ်လေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ပုၚ်မွဲဂအုပ်-ဓုပ်မွဲ ပ္တိတ်ဏာဘာတုဲ ပထပိုဲ-ခမဳလေဝ်နွံကီုရ၊


ပွမပ္တုဲကိစ္စကာမ္ၚဵုထပိုဲ-ခမဳဂှ် တ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်ကီု၊ တ္ၚဲဖျေံသော်ကီု၊ ပွမပဂြုဂြုဂြီုဂြီု ဗွဲမအိုဟ်တၟိုဟ်ဂှ် တန်တဴဒၟံၚ်ပ္ဍဲပိုန်ဒြပ်၊ အတိုၚ်ဒြဟတ်ဇကုဟေၚ် ပြုပြေၚ်ပ္တုဲကာမ္ၚဵု ဖာပ်သၚ်အိုတ်ရ၊ ညးမက္ညကၠုၚ်ပ္ဍဲကာမ္ၚဵုထပိုဲ-ခမဳဂှ်လေဝ် ထေက်ကြိုက်ကဵုဇြဟတ်ဇကု ညးတံရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် အာတ်ပဒါယကာ ထပိုဲ-ခမဳကီုရ၊ ပထပိုဲ-ခမဳတုဲ ပွိုၚ်ဗၞတ်ထပှ်တ္ၚဲ၊ မွဲဂိတု၊ မွဲဝှ်၊ ညးမဒှ်ဒါယကာတံဂှ် တုမ်တိုပ်ပိဏ္ဍပါတ်ပါတ်တုဲ ပလံၚ်ကဵုဟွံသ္ဂုတ်ရ၊ ကာလရာံတိတ်အာနူဘဝထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး ဗၞတ်ထပှ်ဗ္တံ ထပှ်တ္ၚဲ မ္ဒးပ္တုဲဝတ်ပ္ဍဲဘာအိုတ်ရ၊ သပိုၚ်သ္ၚာတံလေဝ် ကဆံၚ်ကြာတ်ကြဴသ္အးဇ္ၚးတုဲ မ္ဒးအပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတုဲ ဂရၚ်ပ္တီအာတ်အခေါၚ် သွက်ဂွံစဴသ္ၚိပၠန်ရ၊ ဂကူမန်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ယဝ်ဟွံသ္ပထပိုဲ-ခမဳဏီမ္ဂး ညးတံဟွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ၊ ထပိုဲခမဳတံ ရာံတိတ်တုဲ ကာလစဴစိုပ်ကွာန်မ္ဂး ဂကူမန်တံကော်ခဴစ အတိုၚ်ပရေၚ်တၞောဝ်ဒတောဝ် '''ကောန်ထပိုဲ ကောထပိုဲ ကောန်နာဲ ကောကျာ် အမူကျာ် အနာဲကျာ်'''အိုတ်ရ၊ ဂလာန်သာ်ဏံဂှ် ဒှ်ဂလာန်မပြဲမွဲသာ် ပ္ဍဲဝေါဟာဂကူမန်ပိုဲရောၚ်။

==အခိုက်ဝုတ်ဗၠာဲ==

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ရန်ကဵုကောန်ၚာ်ဂှ် ဂကူမန်ဟီုလဝ်အရေဝ်နွံကၠုၚ်၊ '''ဂွံကောန်ဗြဴမ္ဂး မ္ဒးလးသကဝ်သၞာ ဂွံကောန်တြုံမ္ဂး မ္ဒးယဵုယာတ်ဍောတ် ခၜက်ယာတ်ဍောတ်''' ရဴဝွံသ္ဂးလဝ်ရ၊ အရေဝ်ဝွံ နွံကဵုအဓိပ္ပါယ်ဗွဲမဇြိုဟ်နက်ရ၊ ကာလကောန်ဗြဴဇၞော်တိုန်ဒှ်ဝုတ်မ္ဂး အတိုၚ်အခိုက်ကၞာပိုဲမန်၊ သၟတ်ဗၠာဲတံကၠုၚ်ဝေၚ်သ္ၚိ၊ တက်ကျာဓရီုပ္ဍဲသ္ၚိရ၊ ကာလဂှ် သၟတ်ဝုတ်ဝွံ သွက်ဗၠာဲတံဂွံဂ္ဇံဂှ် မ္ဒးလးသ္ကဝ်သၞာတုဲ ဒုၚ်တၠုၚ်ကၟုယ်ဗၠာဲတံရ၊ ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ '''ဂွံကောန်ဗြဴမ္ဂး မ္ဒးလးသ္ကဝ်သၞာ'''ဟီုလဝ်ရောၚ်၊ ညးတၠကောန်တြုံပၠန်တုန်လေဝ် ကောန်ဇကုစိုပ်အဝဲဗၠာဲတုဲ သွက်ဂွံပတဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ကောန်ဇကု မ္ဒးအာအာတ်ဂအဟ် ပ္ဍဲဇရေၚ်မိမသၟတ်ဝုတ် ဇကုနွံမေတ္တာရ၊ ပွမအာသၟာန်သၟုက်ဝွံ '''သွဟ်ဒကတ်''' ပိုဲမန်မကော်ခဴစတုဲ ပ္ဍဲအခိၚ်ဝွံ မ္ဒးကဵုသၟတ်ဝုတ်ဇြဟာန်ဇကု၊ ယာတ်ဍောတ်ရ၊ ကာလသ္ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲတေံလေဝ် ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ '''ဂွံကောန်တြုံမ္ဂး မ္ဒးပလေဝ်ယာတ်ဍောတ်ရောၚ်''' ရဴဝွံ အရေဝ်မန်နွံကၠုၚ်ရ။


အဝဲကောန်ဇာတ်ဂမၠိုၚ် စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ် ဗ္တောန် ကတ် ကွတ်ပညာမ္ဂး ကောန်ဗြဴဂှ် ကွတ်ဗြဴ၊ ကောန်တြုံဂှ် ကွတ်တြုံ၊ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ် မိမတံ ဒၠောံဗ္တောန်ကဵုကတ်ပညာအိုတ်ရ၊ ယဝ်ရကွတ်တြုံ ကွတ်ဗြဴဟွံဍိုက်ပေၚ်မ္ဂး ကာလဒှ်ဂအဟ်-ဂမာန်ညးမ္ဂး ကောန်ဇာတ်ဇကု မုက်မတ်ဒးဍောတ်ရောၚ်သွံ၊ ဟိုတ်နူဓဝိၚ်နွံသာ်ဏံတုဲ ကောန်ဗြဴမ္ဂး မပ္တံကဵုတုတ်တုတ်၊ တောမ်ပုၚ်သွ၊ သီဂိုၚ်ထိၚ်ဒက် ဒြပ်ကပေါတ်နာနာသာ်ကီု၊ ကောန်တြုံမ္ဂး မပ္တံကဵုကၠောန်ဂူဗ္ၚ၊ တာန်န တာန်ရဴ၊ ၜန်ဇုက်၊ ၜိၚ်ဍာ်၊ ဍိုက်ဂၠုၚ် ဍိုက်ဖံၚ်၊ ညံၚ်ဂွံလေပ်ဂှ် ကၠေံစိုတ်ဗ္တောန်ကဵုရ၊ ယဝ်ရကွတ်ဗြဴ ကွတ်တြုံဟွံဍိုက်ပေၚ်မ္ဂး ခေတ်ကၠာတေံ ညးတံဟွံပဂအဟ်-ဂမာန်ရ၊ ပ္ဍဲခေတ်လၟုဟ်ဝွံ ဒဒှ်ပြံၚ်သၠာဲကၠုၚ်တုဲ ဟွံတုပ်ကဵုခေတ်ကၠာတေံ အဓိပ္ပါယ်ကွတ်တြုံ ကွတ်ဗြဴ၊ ၜိုန်ပြံၚ်သၠာဲကီုလေဝ် အလိုက်ခေတ်ညးကဵုညး၊ ကၠာဟွံဒှ်ဂအဟ်-ဂမာန်ညးဏီဂှ် မ္ဒးဍိုက်ပေၚ်လဝ်ရောၚ်ဂှ် ပိုဲစှ်ေဒၟံၚ်စိုတ်ရ။


သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲမန်ပိုဲပၠန်လေဝ် စိုပ်ကၠုၚ်အဝဲဝုတ်ဗၠာဲမ္ဂး ဇကုမွဲဓဝ်မံၚ်ဟွံဂွံ၊ ဒးပံၚ်ဖက်ကဵုညးတၞဟ်တုဲ ပွံမပံၚ်ဖက်ဆက်ဆောံကဵုမိတ်သဟာဲ ဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ် စွံတိုန်ၚုဟ်မး ရပ်တိုန်အလံၚ်၊ စွံပရဲပ္ဍဲစိုတ်လေဝ်ဒှ်တိုန်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ၊ ဇၟာပ်ပ်ကွာန်မန် ဇၟာပ်ပ်ဍုၚ်မန်၊ ဇၟာပ်ပ်အရာပ်မန် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဒက်လဝ်ဂကောံအိုတ်ရ၊ နကဵုသၞောဝ်ဥပဒေသ ဟွံဂွံဒက်လဝ်ဂကောံကီုလေဝ် ညးမွဲကဵုမွဲ ကၠိုဟ်တီကေတ်ပ္ဍဲစိုတ်တုဲ အာမွဲဂကောံ ကၠောန်မွဲဂကောံ မဒှ်တိုန်ရ။


မိမတၠကောန်ဝုတ်တံပၠန်လေဝ် ကောန်ဇာတ်ညးတံ ဒှ်တိုန်ဝုတ်မ္ဂး အရာကိစ္စလဵုဟွံဟီု မ္ဒးထိၚ်ဒက် ဗွဲမဗ္စာရဏာလၟိုန်ရ၊ ကောန်ဝုတ်ဇကုမွဲဓဝ် ကေၚ်ကာလဵုဟွံဟီု ဒၞာဲလဵုဟွံဟီု ကမၠောန်လဵုဟွံဟီု ယဝ်မ္ဒးအာကၠောန်မ္ၚးသ္ၚိဇကုမ္ဂး ညးတံဟွံသၠးကဵုအခေါၚ်ရ၊ အာကၠုၚ်ကၠောန်ကမၠောန် နကဵုဂကောံဟေၚ် မိမတံသၠးအခေါၚ်ရ၊ ညးမဒှ်ကောန်ဝုတ်တံလေဝ် မၚ်မွဲတိုန်ဣန်ရဳသိက္ခာဇကုရ၊ ပွမဟုံဂစေံဂြးသော်၊ ဒၞာဲၜးဂၞိန်ယာတ် ဂတမိမကောဒေံဇကုဂှ် ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ ပွမသာတ်ဂၞိန်၊ ပွမလ္တက်ပလောံ ဂတမိမကောဒေံ၊ ဂတမၞိဟ်တြုံဇၞော်တံလေဝ် ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ မိတ်ဒါန်ပၠန်လေဝ် ဂတမိမကလောကောဒေံမ္ဂး ဗွဲလ္ဂူတပ်တးဟေၚ် ဟီုအရေဝ်ဆက်ဆောမ်အိုတ်ရ၊ သွက်ဂွံမၚ်မွဲဓဝ်ဂဝ လ္တူမိဇကု ကောဒေံဇကုတုဲ ဂတမိမကောဒေံဇကု သွက်ဂွံဟီုအရေဝ်ဂှ် ညးလ္ၚဵုတံ ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ စပ်ကဵုပရေၚ်ဝုတ်ဗၠာဲတုဲ အရေဝ်မန်နွံကၠုၚ်မွဲသာ် '''ၜိုန်ကဵုတီကီုလေဝ် ဟွံကဵုညာတ်'''ရ၊ ဆဂးဂှ် ပ္ဍဲဒေသမန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် မိမကောန်ဂကူမန်တံ ကောန်ဇာတ်ညးတံ စိုပ်အဝဲဝုတ်မ္ဂး ပ္ဍဲကိစ္စဝုတ်ဗၠာဲဏံဂှ် သၠးအခေါၚ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ခေတ်ကၠာတေံ သၟတ်ဗြဴတံ စိုပ်အဝဲဝုတ်သၟုယ်ဠေၚ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံ နူစွံလဝ်သော်ယံၚ်ဂတိုပ်တာဂှ် ကဵုဖျေံသော်ကၞေၚ် စွံထာၚ်သပြုရ။


သၟတ်ဗၠာဲတံလေဝ် ရံၚ်သ္ၚဳကေတ် ဗီုသော်ဝုတ်ဂှ်တုဲ ဆက်ဒါန်ဆက်မိတ် အခိၚ်အဝဲစိုပ်-ဟွံစိုပ် တီကေတ်ပ္ဍဲစိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲခေတ်လၟုဟ်ဝွံ ဗီုသော်သၟတ်ဗြဴမန်ပိုဲပြံၚ်သၠာဲကၠုၚ် အခိုက်ကီုလေဝ် ဒဒှ်သၟတ်ဝုတ်မွဲ ဒှ်ဝုတ်တီမ္ဂး ဆက်ဒါန်ဒက်မိတ်-ဟီုအရေဝ် တက်ကျာကဝေၚ်ဂွံရ၊ ညးမွဲရောဟွံဂၠာဲပဒုဟ်ရ၊ ယြဴသၟတ်ဝုတ်မွဲ ယဝ်ပၠောပ်သော်တုဲမ္ဂးစိုပ်အခိၚ်ပတဴသ္ၚိကၟိန်ရ ညာတ်သၟတ်ဗြဴမွဲ ပၠောပ်လဝ်သော်တုဲမ္ဂး သွက်ဂွံပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ကဵုသၟတ်ဗၠာဲမွဲ ညးတံသၟာန်သၟုက်လဝ်တုဲ ဒးတီရောၚ်၊ သၟတ်ဗြဴဝွံ ခြာဟွံလံ ပတၠလျိုၚ်ရောၚ်ဂှ် သၟတ်ဗၠာဲသ္အာၚ်လေဝ် ဒးတီလဝ်တုဲရ၊ ဂလိုၚ်လဵုမိက်ဂွံဆက်ဒါန်ပမိတ်ကီုလေဝ် အခေါၚ်ဟၟဲရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သၟတ်ဝုတ်ပၠောပ်သော်တုဲမ္ဂး လုပ်လၟိဟ်ပ္ဍဲဘဝညးဇၞော်ရောၚ်ဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်တမၠာတေံရောၚ်။


အခိုက်ကၞာဒက်မိတ် ဆက်ဒါန်ဇြဟာန်ညးသ္ကံဂှ် နွံဂၠိုၚ်ကဵုဂကူရ၊ ပ္ဍဲဒေသမန်ဗွဲမဂၠိုၚ် သၟတ်ဗၠာဲတံ ဒးတိုန်ဝေၚ်တက်ကျာ လ္တူသ္ၚိသၟတ်ဝုတ်ဂှ်တုဲ မ္ဒးထ္ၜးမုက်ကဵုမိသၟတ်ဝုတ် ဟွံသေၚ် ညးမဒှ်အုပ်ဓုပ်လဝ်သၟတ်ဝုတ်ဂှ်ရ၊ ညးမအုပ်ဓုပ်တံလေဝ် ပ္ဍဲအရာကေၚ်ကာဏံ တီကၠိုဟ်ကေတ်တုဲ နဲညးကဵုညး ပါဲတိတ်အာရ၊ သၟတ်ဝုတ်ပၠန်တုန်လေဝ် ယဝ်သၟတ်ဗၠာဲမွဲ စိုပ်ကၠုၚ်လ္တူသ္ၚိဇကုမ္ဂး ဒုၚ်တၠုၚ်ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်မိုဟ်ရ၊ မပ္တံလးသ္ကဝ်သၞာ ပြေၚ်စွံခ္ဍအ်ဇဗၠု ၜံက်တံကီု ဆၜိုတ်ထေက်ကြိုက် မ္ဒးပလေဝ်ကဵုရ၊ တုဲကာလသၟတ်ဗၠာဲတံ ကၠုၚ်ဝေၚ်စိုပ်မ္ဂး ညံၚ်ဟွံထေၚ်ခယျ ဒဒှ်မံၚ်စဟွံသ္အးဇၚး ပပ်ကၠိမံၚ်ဂှ် သၟတ်ဝုတ်တံသ္အးဇ္ၚး ပြုပေၚ်လဝ်သ္ၚိဌာန် ဗွဲမ္ဒးရးရ။


ကာလဗ္တံ သၟတ်ဗၠာဲတံတိုန်ဝေၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဒဒှ်ရကောန်ဇာတ်ညးတံ ဒှ်မံၚ်ကာလကတ်ဗ္တောန်ပညာကဵုဒှ်  အဝဲဟွံစိုပ်ဏီကဵုဒှ် ဟွံမိက်ကဵုစွံကဝေၚ်ဏီကဵုဒှ်၊ ဗွဲမယေန်သၞာၚ်ဍိုဟ်ကေတ် နကဵုဥပါဲဟီုဒၠောံဗ္တောန် စဵုဒၞာထောံသၟတ်ဗၠာဲတံရ၊ ဗွဲမယေန်သၞာၚ်ဟီုဂးကီုလေဝ် သၟတ်ဗၠာဲလ္ၚဵုလ္ၚဵုတံ ဟွံဖျအ်လွဳမ္ဂး မိသၟတ်ဝုတ်ဂှ် ဂ္ဇံဗ္ဒာဲကောန်ဝုတ်ဇကုတုဲ ဟီုအရေဝ်တက်ကျာကဵုသၟတ်ဗၠာဲဂှ်ရ၊ ဟိုတ်နူမိသၟတ်ဝုတ်ဂှ် ဟွံပါဲကဵုတုဲ သၟတ်ဗၠာဲဝွံ သွက်ဂွံဟီုဂလာန်အရေဝ်မေတ္တာဂှ် အခေါၚ်ဟၟဲရ၊ ယဝ်ရသၟတ်ဗၠာဲသၟတ်ဝုတ်တံ စိုပ်ကၠုၚ်အဝဲဝုတ်ဗၠာဲမ္ဂး ညးဇၞော်တံ သၠးအခေါၚ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ဟိုတ်နူမိမသၟတ်ဝုတ်တံဂှ် ဟွံတုပ်စိုတ်တုဲ စဵုဒၞာမံၚ်လေဝ် နွံကီုရ၊ ယဝ်ရမိမသၟတ်ဝုတ်တံ တုပ်မံၚ်စိုတ်မ္ဂး သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲဂှ် သွက်ဂွံဟီုပလန်ဂလာန်မေတ္တာဂှ် ဂွံအခေါၚ်ဗွဲမသၠးပွးရ၊ ယြဴသၟတ်ဗၠာဲမွဲ နွံမံၚ်လ္တူသ္ၚိ သၟတ်ဗၠာဲတၞဟ်ဟ်ယဝ်တီမံၚ်မ္ဂး ဟွံထပ်တိုန်သ္ၚိဂှ်ရ၊ ဟိုတ်နူဟွံတီတုဲ ယဝ်ရတိုန်ဒးပၠန်လေဝ် ညးမစိုပ်လဝ်ကၠာဂှ် ပါဲကဵုဗွဲမသောၚ်ၜးရ၊ ၜိုန်ဟီုဓရီုတက်ကျာ ဗွဲမသၠးပွးကီုလေဝ် ရန်ကဵုမၚ်မွဲဓဝ်သစ္စတုဲ ပ္ဍဲကေၚ်ကာဏံ ဇိုၚ်တဲသွက်မလောန်ၜက်လုလောန်အာဂှ် ဟၟဲသက်က်ရ၊ အခိုက်ဏံဂှ် သွက်ဂကူမန်ပိုဲ သွက်ဂွံထိၚ်ဒက် အာဓါန်ဂတလၟိုန်ဂှ် ခိုဟ်ဗွဲမလောန်ရ။


ညးလ္ၚဵုတံပၠန်လေဝ် ဟိုတ်နူကောန်ဝုတ်ဇကု တက်ကျာဟီုအရေဝ်ကဵုသၟတ်ဗၠာဲဂှ် ဟွံမိက်ညာတ်မုက်မတ် ကတဴဟေပ်တုဲ ဒဒှ်ရကောန်ဝုတ်ဂှ် ဆက်ကဝေၚ်ဆက်ဒါန်ဂှ် ၜိုန်မိမတံတီကီုလေဝ် ပွမဟီုအရေဝ် ဆက်ဂလာန် ပရေၚ်မေတ္တာဂှ် ဟွံကဵုမိတံညာတ်လေဝ်နွံကီုရ၊ ဟိုတ်နူမိမဟွံတုပ်စိုတ် စဵုဒၞာဂှ်မွဲသာ်၊ ဟိုတ်နူမိမမုက်ကတဴတုဲ ဟွံမိက်ကဵုမိမတံညာတ်ဂှ်  မွဲသာ်ဂှ်ရ၊ အာဒၞာဲဗၠးၜးမွဲမွဲဒၞာဲတုဲ ဟီုအရေဝ်မေတ္တာလေဝ် နွံကီုရ။
==ဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံ==

ပွမကော်စ ပြဲ(ပြောဲ)ဇွာဂှ် နူကၠာကျာ်ဟွံဒှ်ဏီ ၜါလ္ၚီသၞာံမဒှ်ဂှ် ကွာန်မွဲကဵုမွဲ သွက်သ္ဂောံဒှ်စ္ၜုဲစ္ၜော်ညးသ္ကံတုဲ ၊ကော်စပြောဲဇွာအိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် မွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန် ဟွံဒှ်သေက်ဇဵုညးသ္ကံရ၊ ပရေၚ်ပွယေန်သၞာၚ် ညးမွဲကဵုညးမွဲ ဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်နူလက်ထက်လဵုဂှ် ယဝ်ရသၟာန်မ္ဂး နကဵုညးချူလိခ်ဏံဟွံတီရ၊ ကေတ်ဟွံဒးရ သာ်ဝွံ ဒးသှ်ဏာဍာံဍာံရ၊ မူဒှ်သာ်လဵု ပွယေန်သၞာၚ်ဏံ ဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံဝွံ တၚ်အဓိက ရန်တၟံဂကူပိုဲမန်ဂှ် သ္ဂောံတီကေတ်မာန်ရောၚ် ခယျကေတ်ရ၊ အခိုက်ကၞာဝွံ နူပိုဲဍောတ်တ်နွံတဴကၠုၚ်ဂှ် သ္ဂောံဆဵုသ္ဂောံမိၚ်ရ၊ ပွမဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံဝွံ ဂွံဟီုထ္ၜးအဓိပ္ပါဲအရေဝ်ပလး ညံၚ်ဂွံကၠးပ္ဍဲစိုတ်မ္ဂး ဒှ်ပွမကော်စပြောဲဇွာရ၊ ကောန်ဂကူမန်ဂှ် အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳကော်စပြောဲဇွာ နူမွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန် နူမွဲဒေသကဵုမွဲဒေသ နွံတဴပြာကတ်ဒၟံၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကွာန်မွဲကွာန် ဓဝ်ညးမွဲကဵုမွဲ သဘဴကော်စပြောဲဇွာဟွံမွဲရ၊ ဆဂး နကဵုအဖဝ်သ္ကံ မိတ်သဟာဲဍုက်က်ကေဝ်ဝ် ဆက်ဆံတဴဟေၚ်နွံရ။


ပွမကော်စပြောဲဇွာဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ် အဝဲဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ်ဟေၚ် ဆက်ဆံကော်စပြောဲဇွာဂၠိုၚ်ရ၊ အာစိုပ်အာကွာန်ဒေသမွဲမွဲတုဲ မိတ်သဟာဲဒဒှ်ေဒယှ်ဟွံမွဲမ္ဂး ပူဂဵုနွံပၟိက် မိက်ဂွံကော်စပြောဲဇွာဂှ် ဟီုထ္ၜးကဵုမၞိဟ်ဇၞော်နူဇကုတုဲ မၞိဟ်ဂှ် ပၠောပ်ဗ္ဂပ်ဆက်ကဵုဇွာရ၊ မၞးတံညးၜါကော်စဇွာဟာ ညးၜါစိုတ်တုပ်မ္ဂး သၟာန်ယၟုယၟာတုဲ ကော်ဖျဴဏာသ္ၚိ ဒုၚ်ကၟုဟ်ဗ္စဖျုၚ်ရ မၞိဟ်တြုံကဵုမၞိဟ်တြုံ ဒက်မိတ်မ္ဂး ဒှ်ဇွာညးသ္ကံရ၊ ညးမွဲကဵုညးမွဲ နကဵုယၟုဟွံကော် နကဵုဇွာဟေၚ် ကော်တဴကေုာံရၚ်သ္ကံရ၊ မၞိဟ်ဗြဴကဵုမၞိဟ်ဗြဴ ဒက်မိတ်မ္ဂး ဒှ်ပြဲရၚ်သ္ကံရ၊ တုပ်ညံၚ်မၞိဟ်တြုံကီု ညးမွဲကဵုမွဲ ကော်ခဴစမ္ဂး နကဵုယၟုဟွံကော် နကဵုဝေါဟာပြဲဟေၚ်ကော်တဴရ၊ '''ပြဲကၠုၚ်ဆောဝ်လံရော ပြဲလ္ပစဴဏီ''' မပ္တံသာ်ဝွံ နကဵုဂလာန်မသ္ဍိုက်ဆာန် ဒးကတောဝ် ဆက်ဆံတဴရ။


မၞိဟ်တြုံကဵုမၞိဟ်ဗြဴ ဒက်မိတ်ဂှ် ဂွံဒုၚ်ယၟုပြဲရ၊ ကာလဇကုဒှ်သ္ၚိဌာန်တုဲ တၠသ္ၚိဇကုကဵုပြဲဇကုဂှ် ဇွာဇွာရဴဝွံကော်တဴ ဆက်ဆံရ၊ သမ္ဘာဇကုဂှ် ဆက်ဆံကဵုပြဲဇကုဂှ် ပြဲ ပြဲ ရဴဝွံ ကော်ခဴရ၊ ဘဝပြဲဇွာဂှ် ဆာန်တဴကေုာံရၚ်သ္ကံ ညံၚ်ရဴကောန်မွဲမိကီုရ၊ ပၟိက်ကိစ္စဇၞော်ဍောတ်က္တဵုဒှ် ပြာပ်အာစိုပ်ဇရေၚ်ပြဲဇွာဇကုမ္ဂး ပြဲဇွာတံဂှ် ဆၜိုတ်သ္ပမာန် ဗီုၚ်ကရိုၚ်ထံက်ပၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ကဵုရ၊ ပၟိက်ကိစ္စက္တဵုဒှ်မ္ဂး အာဒေါံတန်တဴဇူဒီု ပ္ဍဲသ္ၚိပြဲဇွာဇကုရ၊ ပြဲဇွာ အာဝေၚ်ဇရေၚ်ဌာန်ပြဲဇွာတေံမ္ဂး နကဵုတၟာဲမဂၠိုၚ်ကေတ်ဏာရ၊ ကာလပြဲဇွာစဴမ္ဂး နကဵုတၟာဲမပြဲပြဲ ကဵုပြၚ်ဏာရ၊ ပၟိက်ညးပၟိက်အဲ လၟိုန်ကာလ ညံၚ်ဂွံပေၚ်စိုတ်ဂှ် နွံသဘဴရေၚ်တၠုၚ်လေပ်ရ။


မိမပြဲဇွာဇကုဂှ် မိသေဲ-အပါသေဲ ရဴဝွံ နကဵုဝေါဟာယေန်သၞာၚ် ဆက်ဆံကော်တဴရ၊ ကောန်ဇာတ်ပြဲဇွာဇကုတံဂှ်တုန် ကောန်သေဲ ရဴဝွံ ကော်ခဴစဍုက်က်ကေဝ်ဝ် မၞုံကဵုဇြဟာန်ရ၊ ညးလ္ၚဵုတံဂှ် အာဍုၚ်ဇဳၜဳကၠောံဒၟံၚ်တုဲ ဇၟာပ်ကွာန်ကော်စလဝ်ဇွာနွံရ၊ မၞိဟ်ပြဲဇွာနွံဂှ် အာကၠုၚ်စကွာန်ပလုၚ် မုက်မတ်ဟွံဍောတ်ရ၊ ဂကူမန်ကဵုဂကူမန်သၟး ကော်စပြဲဇွာဟွံသေၚ် နကဵုဂကူညးတၞဟ်သ္အာၚ်လေဝ် အတိုၚ်အခိုက်ပြဝေဏဳမန် ကော်စပြဲဇွာရ၊ စပ်ကဵုပရောပြဲဇွာတုဲ ပုံအာဂီုကေၚ်မိၚ်လဝ်ဂှ် မိက်ဂွံချူပျးဏာညိရ၊ ( မန်ကဵုကရေၚ် ကော်စဇွာတုဲ ဇွာကရေၚ်ဂှ် ပၟိက်ကိစ္စက္တဵုဒှ်တုဲ ကၠုၚ်ဝေၚ်သ္ၚိဇွာမန်ရ ဇွာမန်ဂှ် သွက်ဂွံတုမ်ဗ္စဇွာကရေၚ် မူသၞေဝ်ကေဝ်ဟွံမွဲတုဲ ဗ္စပုၚ်ကဵုဖရံက်ရ '''ကှ်ေဇွာ စပုၚ်စိုအ် သွဟွံတၟေၚ်ရဇွာ က-လေဝ်ဖရံက်ရ ဖရံက်လေဝ် က-ရဇွာ စမိပ်ပ်ညိ'''ဂးရ အလန်ဇွာမန်အာဝေၚ် ပ္ဍဲဇွာကရေၚ်ပၠန်မ္ဂး ဇွာကရေၚ်ဂှ် ကၞဳဒုန်ကၞေဝ်ဂှ် ကုတ်ဒန်ထောံတုဲ တောံသွဗ္စဇွာရ၊ ကာလစပုၚ်ဇွာကရေၚ်ဂှ် '''မူသ္ဇက်စဟွံမွဲရဇွာ တောံစသွၜၚ်ရ၊ ဒုန်လေဝ်ၜၚ်ရ ၜၚ်လေဝ်ဒုန်ရ စမိပ်ပ်ညိဇွာ''' သာ်ဝွံသ္ဂးရ။)


သဘဴကော်လဝ်ပြဲဇွာဂှ် ဇကုနွံမေတ္တာ ဇြဟာန်နွံလ္တူညး ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်မ္ဂး မေတ္တာညးဂှ်လေဝ် ဗျာပ်ကၠုၚ်ကဵုဇကု ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ရ၊ ညံၚ်ဂလာန်ညးမဟီုစ '''ဍာ်ဝုန်အာ-ဍာ်ခါကၠုၚ်''' ကော်စလဝ်ပြဲဇွာတုဲ တီဆဘိုအ်ဇကုမွဲဇွောံဓဝ်မ္ဂး ပြဲဇွာဂှ် ဍေံတန်ဟွံလံရ၊ မၞိဟ်ကၠာတေံနွံကဵုသစ္စရ၊ ဒက်မိတ်ကော်စပြဲဇွာတုဲ ဒဵုလအိတ်လမျီု ညးမွဲကဵုညးမွဲ ညံၚ်မေတ္တာဂွံကှ်ဇတ်အာဂှ် ဟွံသ္ပရ၊ လၟိုန်န်ကာလ ဆာန်ကၟိန်ဇြဟာန်တဴဒၟံၚ်ရ၊ ပြဲဇွာဇကုဝါတ်တဴဒၟံၚ်မ္ဂး နကဵုပိုန်ဒြပ်ထဝ်ဩန်ထံက်ပၚ်ရ၊ သွံရာန်လှာဲဂတးစဗၞိက်ပၠန်လေဝ် အာစိုပ်ဇရေၚ်ကွာန်ပြဲဇွာမ္ဂး အပေါတ်ဗၞိက်ပြဲဇွာတံဂှ် ညံၚ်ဂွံအိုတ်ပြဟ် ဗိုၚ်ကရိုၚ်သွံရာန် လှာဲဂတးကဵုရ၊ ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်ကၟုယ်ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်ဟ်ရ၊ ဗွဲတၟေၚ်တုဲ ကော်စပြဲဇွာတုဲ (ဝါ) မၞိဟ်တြုံကဵုမၞိဟ်ဗြဴ (ဝါ) ဝုတ်ကဵုဗၠာဲကော်စပြဲတုဲ စိုတ်သဘာဝဂွံပြံၚ်ဂတးအာဂှ် ဟွံမွဲရ၊ ဆာန်ကၟိန် နကဵုစိုတ်ကာမဟွံသေၚ် နကဵုစိုတ်မေတ္တာဆာန်ဇြဟာန်တဴရောၚ်၊ ညးမွဲကဵုညးမွဲ နကဵုစိုတ်ဝုတ်ဗၠာဲဟွံစွံရ၊ နကဵုစိုတ်ပြဲဇွာရောၚ် ဆက်ဆံတဴဂှ် သ္ဂောံဆဵုကၠုၚ်ရ။


စပ်ကဵုပရောကော်စပြဲဇွာတုဲ အရေဝ်ဂရိုၚ် (အရေဝ်သွက်ဂွံကြီု နွံမွဲပိုဒ်ဍောတ်ရ မန်ကဵုဗၟာ ကော်စဇွာတုဲ ဇွာမန်ဂှ်လေဝ် ဟွံလေပ်အရေဝ်ဗၟာ ဇွာဗၟာလေဝ် ဟွံလေပ်အရေဝ်မန်တုဲ တၞဟ်နသ္ဂောံဗာ်ဂၠုၚ် ကသေံကၟတ်ညးသ္ကံရ၊ ညးၜါဂှ် လုပ်အာဂြိုပ်တုဲ ဇွာဗၟာဂှ်ဟီု ('''သည်သစ်ပၚ် ဖြောင့်တယ် ကောၚ်းတယ်''')ဂးတုဲ ဇွာမန်ဂှ် '''ဟး ကိုၚ်တှ်ေလ္ပကေတ်'''ရဴဝွံသ္ဂးရ၊ အဖန်ဂေတ်ဂၠာဲဒၟံၚ်ဆုဂှ် မွဲဝါဓဝ်ကျာပိုက်ကသဳကၠုၚ်ရ၊ ဇွာမန်ဂှ် '''ကျာကၠုၚ်ရယ'''ဂးတုဲ ဇွာဗၟာဂှ် နူမိၚ်ဗက်ဂြိပ်ပေက် ဂွာန်တိုန်ဆုရဂး။


အလုံမွဲဒေသရာမညပိုဲ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ သွက်ဂွံဆက်ဒါန်ဂှ် အခေါၚ်သၠးပွး ၜိုန်ဂၠိုၚ်ကီုလေဝ် အရာထိၚ်ဒက်လေဝ်ဂၠိုၚ်ကီုရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳတ္ၚဲဓဝ် မိမတံအာမၚ်သဳပ္ဍဲဘာအိုတ်တုဲ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဖာပ်ဗ္စပုၚ်သဳပၠန်ရ၊ ပ္ဍဲဗ္တံဖာပ်သဳဂှ် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ကောံဓရီုတုဲ ကၠောန်ပရေၚ်ကုသဵုအိုတ်ရ၊ ကာလကောံဓရီုတောမ်တိုပ်ဂှ်လေဝ် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ညးမွဲကဵုမွဲ သွက်ဂွံဟီုဂလာန်ဆက်ဒါန်ဂှ် သၠးပွးနူမိမတံအိုတ်ရ၊ ဟိုတ်နူဂွံပ္တုဲကာကုသဵုမွဲစွံတုဲ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ လ္တူညးမွဲကဵုညးမွဲ မေတ္တာဗျဳဗျာပ်အာလေပ် နွံဂၠိုၚ်ရ၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် နွံဒၟံၚ်ဇိုၚ်ၜဳတုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳတ္ၚဲဓဝ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံအာမၚ်သဳ ပ္ဍဲဘာအိုတ်ရ၊ ကာလပလံၚ်ဂအုပ် ပလံၚ်ပုၚ်သဳတုဲမ္ဂး သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဂွံအခိၚ်သၠးပွးရ၊ ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ်ဝုတ်ဝုတ်တံ ကောံဓရီုတုဲ အာဝေၚ်သၚ်ဗတဳဇိုၚ်ၜဳ ဗၠာဲဗၠာဲတံလေဝ် နဲဏံကီု အာဝေၚ်ကီုရ၊ လဆောဝ်လဆောဝ်ပၠန် ဝုတ်ကဵုဗၠာဲ ဆောဖဝက်ညးကဵုညး အာကွာ်ဝေၚ်သၚ်ဗတဳ ဟီုအရေဝ်ခၠေဝ်ပလန်ညးသ္ကံ ပရေၚ်မေတ္တာနာနာသာ်ရ။


ရးဒေသမန် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် နွံဇရေၚ်ဒဵုတုဲ လ္တူက္ဍဟ်ဒဵုဂှ် ပ္တန်လဝ်ကျာ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ကျာ်လ္တူဒဵုတံဂှ် ကၠောန်သ္ဘၚ်ကျာ်ဗဒှ်ပေါဲတုဲ ဝုတ်ဝုတ်ဗၠာဲဗၠာဲတံ ကောံဓရီုတုဲ ဂၠောဲတိုန်အာကျာ် ဂြုဂြုဂြီုဂြီု လ္တူက္ဍဟ်ဒဵုတေံရ၊ အဃောအာကျာ်ဂှ်လေဝ် ညးမွဲကဵုညးမွဲ သွက်ဂွံဟီုပရေၚ်ဇြဟာန်ဂှ် သၠးပွးကွေံရ၊ သၟတ်ဗၠာဲတံဂမၠိုၚ် ယဝ်ဆဵုဝုတ်နူကွာန်ပလုၚ် ကၠုၚ်နူဌာန်သ္ၚောဲ၊ ဟွံတီဌာန်ဒၟံၚ်မ္ဂး နကဵုဒွက်ဟေၚ် ဒယှ်ေသၟာန်တိုန်ဂှ်လေဝ်နွံ၊ သၟတ်ဝုတ်တံပၠန်လေဝ် ဟွံရောံဓည နကဵုဒွက်ဟေၚ် ကလေၚ်ဒယှ်ေတိုန်တုဲ လဴထ္ၜးကဵု ဗွဲမယေန်သၞာၚ်လေဝ်နွံကီု၊ မွဲသာ်ပၠန် ဒဵုလေဝ်သ္ၚောဲ ဂၠံၚ်ဍာန်လေဝ်ပရေံ၊ သၟတ်ဝုတ်တံ ဟိုတ်နူဍိုန်ကဵုဇြဟတ်တုဲ ညးမွဲကဵုညးမွဲ ထ္ၜလဘာ်တံၚ်ဂြယ်ပ္တိုန်ဏာရ၊ အဃောတိုန်အာဂှ် ဍောၚ်ၜိုတ်ကွေံရလေဝ် ညးမွဲဟွံဟီု၊ ဒယှ်ေအာ၊ဓရီုအာ၊ ဟီုအာဂြိုၚ်အာဂှ် စိုပ်အာက္ဍဟ်ဒဵုဇရေၚ်ကျာ်တုဲ ဂွံကလံလ္ၚောဝ်ကျာ်မွဲစွံ ဂွံရာဒၞာမိက်မွဲကရောံဂှ် ဒှ်ကၞောတ်မေတ္တာရ။


ကွာန်မန်လ္ၚဵုဝွံ ပ္ဍဲအခိၚ်မွဲဝှ်ပိဂိတု စိုပ်ပ္ဍဲတ္ၚဲတိၚ်တ္ၚဲသဳမ္ဂး သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ တိတ်အာဝေၚ်ဇရေၚ်ဂြိုပ် ရန်တၟံသွက်ဂွံမိပ်ဇြိပ်ဂှ်မွဲသာ်၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဟိုတ်နူရန်တၟံနာနာသာ်တုဲ အာဝေၚ်ဇရေၚ်ဂြိုပ် သွက်ဂွံၜဟ်ပလှ်ပ္ကဴဂှ်လေဝ်နွံကၠုၚ် ကာလစိုပ်ဂြိုပ်တေံ သဘာဝဝုတ်ဗၠာဲတံ ညးမွဲကဵုညးမွဲ ဒဒှ်ေဒယှ်အာတုဲ ဆက်ဂလာန် ဆက်မိတ်ဒါန်လေဝ်နွံကီု၊ ဟိုတ်နူဂွံပူဇဴကျာ် နကဵုပ္ကဴ ပွမၜဟ်ပလှ်နၚ်တံဂှ်လေဝ် ဖဵုဇၞော်ပြဲသန်ကွေံရ။


သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲမန်တံဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ပ္ဍဲကွာန် ယဝ်ပရေၚ်ကေၚ်ကာဇၞော်ဍောတ်မံက်တိုန်မ္ဂး မွဲကရောံမွဲဂကောံ ရီုဗၚ်ကၠောန်ၜိုတ်အာမွဲစွံဂှ်လေဝ် ဒှ်အထံက်အပၚ် ပရေၚ်ဝုတ်ဗၠာဲတံပၠန်ရ၊ ပပ္တံဟိုတ်နာနာသာ်တုဲ ညးမွဲကဵုမွဲ  နွံမေတ္တာဇြဟာန်ဆာန်ရၚ်သ္ကံ၊ ဗွဲမဗိုန်ညန် နကဵုစိုတ်ဇကုဂှ် ဟွံပ္တုဲပရေၚ်သ္ၚိကၟိန်ရ၊ ညးမွဲကဵုမွဲပစၟတ်သစ္စတုဲ လဴပူစကဵုမိမဇကု၊ အာတ်အခေါၚ်သွက်ဂွံမံၚ်မွဲကရောံဂှ်ရ၊ မိမတံပၠန်လေဝ် ယဝ်ဟွံတီဂကူမသမ္ဂး ဟွံပ္တုဲအရေဝ်ဏီရ၊ ပိုက်တမ်ဂၠာဲရိုဟ်ဂကူမသ၊ တီဒဒှ်ဂကူမသ တၞောဝ်ဒတောဝ်ခိုဟ်မ္ဂး၊ မိမတံဟီုစၠောံ ဂလာန်သၟာန်သၟုက် ပြုပြေၚ်ကဵုပရေၚ် မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ။

==ပွကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ==

သဘာဝလောက ဓမ္မတာလိုက်ဝွံ ပွမကၠောန်မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ်လေဝ် ဒှ်ပရေၚ်ဇၞော်မွဲ သွက်ပိုဲဇန်တံဂမၠိုၚ် မ္ဒးပ္တုဲ ပ္ဍဲဘဝမၞိဟ်တံရောၚ်။


မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂးဂှ် နကဵုအရေဝ်ဝေါဟာမန်တံဂမၠိုၚ် ဟီုဂးစပွမပ '''တၠလျိုၚ် ပ္တဴအိန်ထံၚ် မ္ၚဵုထပ်တဲ မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ''' နာနာသာ်ဟီုဂးအိုတ်ရ၊ ပွမပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ် ပ္ဍဲပွိုၚ်မွဲသၞာံ ကောန်ဂကူမန်တံ ရုဲစှ်လဝ်ပ်ဂိတု ပ္ဍဲပိဂိတုဏံဟေၚ် ညးဇမၞော်တံ ကဵုပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲအိုတ်ရ ပွမပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ပ္ဍဲဂိတုပသာ်၊ ကထိုန်ကဵုဖဝ်ရဂိုန်ရ၊ ပွိုၚ်ပိဂိတုဏံဂှ် သ္ပလဝ်ဂိတုခိုဟ်ပြဲဂှ်မွဲသာ်၊ အခိၚ်ကလောန် မပ္တံကဵုဝါဗ္ၚတံဂှ် ဂွံအခိၚ်သၠးဂၠိုၚ်ဂှ်မွဲသာ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးဇၞော်တံရုဲစှ်ကဵုကၠောန် ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ပ္ဍဲပိဂိတုတံဂှ်ဟေၚ်။


ယြဴသၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲလဵုဟွံဟီု ဒဒှ်ရ သ္ဍိုက်ဆာန်မံၚ်ရၚ်သ္ကံတုဲ သွက်ဂွံမံၚ်မွဲကရောံ၊ သွက်ဂွံချပ်မွဲကသပ်၊ သွက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်မွဲဂှ် လဴပူစကဵုမိမတံတုဲ ကေၚ်ကာဏံ သွက်ဂွံပ္တုဲကဵုဂှ်လေဝ် ဒှ်ဝတ်မိမမွဲသာ်ကီု၊ ဣလဵုဒှ်ဝတ်မိမရော '''ဟွံခိုဟ်ဆေဝ်ဒဝ်၊ ခိုဟ်စဝ်ထ္ၜးဏာ၊ ပညာကဵုကတ်၊ ဝတ်နွံထပ်တဲ၊ အာဲပြဲဇိုန်ဂၠိ၊ ဝတ်မသုန်စိ၊ တဴလျိုၚ်မိမရောၚ်''' အတိုၚ်ဝတ်မိမနွံသာ်ဝွံတုဲ ကောန်ဇာတ်ဇကုစိုပ်ကၠုၚ်အဝဲမ္ဂး '''ပြေၚ်ကဵုဗဵုစဴ ပြေၚ်ကဵုဗဵုစေက်''' ဂလာန်ညးမဟီုလဝ်နွံကၠုၚ်သာ်ဂှ်ရ ယဝ်ဒှ်ကောန်တြုံမ္ဂး၊ ဟွံကေၚ်ပ္တိုန်လဝ်ပယျၚ်မ္ဂး အၚ်္ဂမၞိဟ်တြုံဟွံဍိုက်ပေၚ်ဏီ၊ ညးဇၞော်တံဟီုစွံလဝ်ရ၊ ဂကူမန်ပိုဲ ပ္ဍဲမပ္တိုန်ပယျၚ် နူခေတ်ကၠာတေံဒဵုလၟုဟ် ညးတံၜလဝ်ထၟဒ္စိတ်(ဝါ)ပ္တိုန်လဝ်ကဵုသိဒ္ဓိ၊ တၚ်ကဵုခါန်အ္စာတုဲရ၊ ကာလဂှ်ဟေၚ် ပ္တဴကဵုသ္ၚိကၟိန်အိုတ်ရ၊ ယဝ်ကောန်ဗြဴမ္ဂး အာယုက်ပေၚ်စှ်ဒ္စာံသၞာံတုဲ သီုမထတ်ယုက်ဒၟံၚ်မ္ဂး မိမတံသွက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် သၠးအခေါၚ်အိုတ်ရ၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံလေဝ် ညးမွဲကဵုမွဲ သွက်ဂွံဆက်ဒါန်မာန်ဂှ် နဲနွံပိသာ်ရ။

၁။ နပၟိက်စိုတ်သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံတုပ်သၟဟ်ဂှ် မွဲသာ်။

၂။ နအခေါၚ်ကလုတ်ဗြဴခိုဟ်ဂှ် မွဲသာ်။

၃။ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်မိမတံအာသၟာန်ကေတ်ဂှ် မွဲသာ်။


ဆဂးဂှ် ဆန္ဒသၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံဟၟဲမ္ဂး၊ မိမတံစဳရေၚ်ပြုပြေၚ်စ ဟၟဲသက်က်ရ၊ ယြဴသၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲမွဲ နွံပၟိက်မိက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်မ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာ မ္ဒးလဴပူစကဵုမိမၜါရ၊ မိမတံလေဝ် သ္ၚဳရံၚ်အခိုက်ပြဝေဏဳမန် ပ္ဍဲကောန်မွဲမိ မွဲသၞာံၜါကာ ပ္ဍဲမွဲသၞာံဂှ် ကာမ္ၚဵုၜါဝါဟွံပ္တုဲရ၊ ယဝ်နွံပၟိက်မ္ဂး ပ္ဍဲမွဲတ္ၚဲဂှ်ဟေၚ် ပ္တုဲၜါကာမာန်ရ၊ ရဴသာ်ဝွံ သ္ၚဳဂၠိပ်ရံၚ်တုဲ အတိုၚ်အရေဝ်မန်ပိုဲဟီုလဝ် '''ဂအဟ်ဒးသၟာန် ဂမာန်ဒးသၟုက်'''ဂှ်ကီုရ၊ မိမလ္ပာ်သၟတ်တြုံတံပၠန်လေဝ် ဒဒှ်ရလၟောၚ်ဂအဟ်ဇကုဂှ် မ္ဒးစံၜတ်ဒ္ဂေတ် ပွမဍိုက်ပေၚ်-ဟွံဍိုက်ပေၚ် ကဵုကွတ်ဗြဴမလေပ်ထေက် မပ္တံကဵုတုတ်တုတ်၊ တာန်သ္ကဝ်၊ ဇိၚ်စပ်၊ သီဒက်၊ တောမ်တိုပ်၊ ဆက်ဆောံတံဂှ်ကီု၊ မဗဳဇဂကူတံဂှ်ကီု၊ ပွဟွံဒှ်မွဲကလော်၊ ပွဟွံလၞၚ်တၞၚ်ကလော်တံဂှ်ကီု၊ သ္ၚဳဂၠိပ်စံၜတ်တုဲ သွက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် မိမတံတုပ်သၟဟ်စိုတ်မ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဗလးဏာမၞိဟ်ဗြဴပိ ညးမၞုံကဵုဆောဖွက်တံ သွက်ဂွံအာသၟာန်သၟုက် လၟောၚ်ဂအဟ်ဂှ်ရ၊ လ္ပာ်သၟတ်ဗြဴတေံပၠန်လေဝ် နဲဏံကီုရ၊ ရုဲစှ်ကေတ်မၞိဟ်ဗြဴပိ ညးမၞုံကဵုဆောဖွက်တုဲ သကဵုစံၜတ်ဒဒှ်ရ၊ လၟောၚ်ဂမာန်ဇကု ဍိုက်ပေၚ်-ဟွံဍိုက်ပေၚ်ကဵုအၚ်္ဂမၞိဟ်တြုံ ပွမပ္တံကဵုဒ္ဂေတ်ပွ၊ ဝတ်တြုံ၊ ကွတ်တြုံပွသဇိုၚ်ကဵုမလေပ်ထေက်၊ ဒဒှ်ရဇိက်ဗ္ၚ၊ ဍိုက်ဂၠုၚ်၊ တာန်န၊ တာန်တိုၚ်၊ ကၠံက်တံဂှ်ကီု၊ ဒုၚ်တာလျိုၚ်သ္ၚိဌာန်၊ မာန်-ဟွံမာန်တံဂှ် မ္ဒးသ္ၚဳဂၠိပ်သၟာန်သၟုက် ဗွဲမချိုတ်ပၠိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲကေၚ်ကာဏံ ရုပ်သာ်ဒြပ်ရတ်တံဂှ် ညးဟွံပဂရုအိုတ်ရ။


ညးဇၞော်ၜါလ္ပာ်ဂှ် သၟာန်သၟုက်ခၠေဝ်သှ်တုဲ ယဝ်ရညဳသၟဟ်တုပ်စိုတ်မ္ဂး ရုဲစှ်တ္ၚဲ မွဲတ္ၚဲဒဒှ်ရ၊ တ္ၚဲဗၠးၜး၊ တ္ၚဲပြဲ၊ တ္ၚဲခိုဟ်တုဲ၊ ဝေၚ်ပါဲတ္ၚဲနဲရိုတ်တဒ္ဓိုတ်၊ ဒဿကြိုတ်၊ မြိုတ်ကျု၊ ပြာဗ္ဗဒါ၊ ဗဳလာ၊ ကာကာပ်တံဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဗၠးဒုဟ်၊ တ္ၚဲမံက်ဂတဝ်တံဂှ် ယဝ်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုမ္ဂး ခိုဟ်သန်ကွေံရ သ္ဂးလဝ်ရောၚ်၊ ရုဲစှ်တ္ၚဲတုဲ မ္ဒးရုဲကေတ်ညးဇၞော်မၞုံကဵုဆောဖွက်၊ မဂွံပ္တုဲကၠုၚ်လဝ်ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ၊ ပ္ဍဲကာလပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တေံ ညးမၞုံကဵုဗဟုသုတ ပ္ဍဲအရာကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ သွက်ဂွံဖန်ဖက်သၟာန်သှ်ကီု၊ သွက်ဂွံပလံၚ်သၟတ်ဗၠာဲဂှ်လေဝ် လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ရုဲကေတ်သၟတ်ဗၠာဲတံလေဝ်နွံကီု၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ရုဲစှ်ကေတ်လဝ် ညးမၞုံကဵုဆောဖွက်၊ သွက်ဂွံပလံၚ်သၟတ်ဗၠာဲဂှ်ကီု၊ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာတံဂှ်ကီု၊ မ္ဒးမူလဝ်နကဵုၜံက်မွဲမွဲတၞုၚ် ပလဝ်စၟတ်သမ္တီအိုတ်ရ။


မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂးဂှ် နွံၜါသာ်ရ၊ မ္ၚဵုအာဝါဟမွဲ၊ မ္ၚဵုဝိဝါဟမွဲ၊ မ္ၚဵုအာဝါဟမ္ဂးဝွံ သၟတ်ဗြဴဂှ် ဂ္ညိဂ္ညာတ်ကေတ် အလၚ်္ကာရတုဲ ယိုက်ယဵုရေၚ်တၠုၚ်ဏာ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာစဳရေၚ်ပြုပြေၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်တြုံဂှ် ဒှ်မ္ၚဵုအာဝါဟရ၊ မ္ၚဵုဝိဝါဟမ္ဂးဝွံ နူသၟတ်တြုံဏံ ယိုက်ယဵုရေၚ်တၠုၚ်ဏာ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာနာနာသာ် အာပြုပြေၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံဂှ် ဒှ်မ္ၚဵုဝိဝါဟရ၊ ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် မ္ၚဵုဝိဝါဟဟေၚ် ကဵုစဳရေၚ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကပေါတ်ကြိယာသ္ၚိဌာန် မပ္တံကဵုဖုန်-ဂၞဳ-သ္ကဝ်-ယာတ်-ပ္ၚာန်ပုၚ်ပ္ၚာန်သွ၊ ဒူ(ဘဳဒို) ဂအုပ်စုံ၊ ဩဍာ်၊ ထၟာဲတဲ၊ ဒ္ၚောဝ်၊ တၟံစၠန်၊ ကဠာ၊ ဒၞိက်ကၞဴတံဂှ်ကီု၊ သွက်ဂွံဗ္စဖျုၚ် ဒုၚ်တၠုၚ်ကဵုအာဟာရ ဘောဇိုန်နာနာသာ်တံဂှ်ကီု လ္ပာ်သၟတ်တြုံဏံ ဒးကေတ်တာလျိုၚ်၊ ဒးရာန်ပ္ကောံပ္ကေဝ်လဝ်အိုတ်ရ။


ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် သဘဴပ္တိုန်ဩန်ဂှ် ခေတ်ကၠာတေံ ၜိုန်အခိုက်သၞောဝ်ဟၟဲကီုလေဝ် သွက်ဂွံစၟတ်သစ္စရန်လဝ်တုဲ သၠာဲလစိန်၊ ပ္တိုန်ထဝ်၊ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ်လေဝ် နွံညိညကီုရ။


* တ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်


ယြဴသၟတ်ဗၠာဲမွဲ ယဝ်ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂး၊ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ကဵုပရိုၚ်ကဵုမသ နာံမြိုၚ် ကလော ကောဒေံတံအိုတ်ရ၊ ကလောကောဒေံတံ တၟုယ်တံကၠာဟွံစိုပ် တ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်ဂှ် ကၠုၚ်ကောံပ္ဍဲသ္ၚိတုဲ ရီုဗၚ်ပလေဝ်ပလေတ်ကၠောန်ၜိုတ်ကဵု မပ္တံဓုပ်တၟာဲ၊ နတိုၚ်၊ ဂအုပ်၊ မာဲသုတ်၊ ဖုန်-ဂၞဳ-သ္ကဝ်၊ ယာတ်ကၞဴ၊ ထၟာဲပုၚ်သွ၊ ဂအုပ်စုံ၊ သဗ္ဗအိုဿီုတံဂှ်ရ၊ နတိုၚ်ဟီုမ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲနမွဲမဂှ် တၞမ်သတ်ဗြဴကလုတ်မွဲတၞမ်၊ တၞမ်သတ်ကလုတ်မွဲတၞမ်၊ မိတ်ခၞေက်၊ မြေက်ခမိဟ်၊ လသိုန်ဗ္တာၚ်၊ ယာတ်ဍောတ်ထၟိမွဲ၊ ညးမစုတ်လဝ်ဂှ် ဒှ်နတိုၚ်မ္ဂးရ၊ ဂအုပ်မာဲသုတ်မ္ဂးဂှ်၊ ဒှ်ဂအုပ်ဇိုၚ်ပန် မၞုံကဵုဒကိုပ်ကေက်က်၊ ပ္ဍဲဂှ်စုတ်မာဲသုတ် မပ္တံကဵုၜံက် သတ် ကွာၚ်ၜဲတံဂှ် ဂွဳလဝ်ဗၞတ် ၅၊ ၇၊ ၉၊ ၁၃၊ ၁၇၊ ၂၅၊ ၅၁၊ အတိုၚ်မထေက်ကဵုဇြဟတ်ဇကု ဂွဳစုတ်လဝ်ပ္ဍဲဂအုပ်ဂှ် ဂအုပ်မာဲသုတ် ညးမကော်စရ၊ ဂွဳမာဲသုတ်တံဂှ် စုံညးဟွံစုတ်ရ၊ ဂအုပ်ဂှ် ညးဒက်ပူလဝ် နကဵုယာတ်ပရဳမွဲရ၊ သွက်ဂွံဗ္စဖျုၚ်သၞအာဟာရဘောဇိုန် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံ သွဗၞတ်ပိလၟာဲ၊ ကွာၚ်ၜဲယိုဟ်ၜန်တံဂှ်လေဝ် မ္ဒးစဳရေၚ်တောံတိုပ်လဝ်ကီုရ။


ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံလေဝ် မသ-နာံမြိုၚ် ညးမကၠုၚ်စိုပ်တံဂှ် မ္ဒးဒုၚ်တၟုယ်ဗ္စဖျုၚ်ပုၚ်သွတုဲ သဝ်တ္ၚဲဗ္တံဂှ် သွက်သ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံ ကၠောန်ကွာၚ်လံက်ချံၚ်တုဲ၊ ပလံၚ်ဏာကဵုသ္ၚိသၟတ်တြုံတေံရ။ တ္ၚဲကၠောန်မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ် အတိုၚ်ဒဒှ်ရုဲစှ်လဝ် တ္ၚဲခိုဟ်တ္ၚဲပြဲ တ္ၚဲမၞုံကဵုမ္ၚဵုမဒှ်ရ၊ နူဂယးပြဟ် အတိုၚ်ညးမဘိက်လဝ် မၞိဟ်ဇၞော်မၞုံကဵုဗဟုသုတ ပ္ဍဲအရာသၟာန်သှ်ကီု သၟတ်ဗၠာဲသၟတ်ဝုတ်တံဂှ်ကီု ကလောကောဒေံမသ နာံမြိုၚ်တံဂှ်ကီု သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုဝိဝါဟဂှ် ကၠုၚ်ကောံပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗၠာဲဂှ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံလေဝ် အတိုၚ်ညးမဘိက်လဝ် မၞိဟ်ဇၞော်မၞုံကဵုဗဟုသုတ ပ္ဍဲအရာသၟာန်သှ်ဂှ်ကီု၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ်ကီု ကလောကောဒေံမသ နာံမြိုၚ်တံဂှ်ကီု သွက်ဂွံဒုၚ်တၠုၚ်တၟုယ်တံဂှ် ကၠုၚ်ကောံဓရီုတုဲ ပလေဝ်ပလေတ် စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်လဝ် ဒၞာဲမပမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲကီု၊ ခဒမ်သ္တိက်ကီု၊ စၞအာဟာရဘောဇိုန်တံဂှ်ကီု၊ တောံတိုပ်လဝ်ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ရ။


သွက်ဂွံရေၚ်တၠုၚ်ပလံၚ်ဏာ သၟတ်ဗၠာဲကေုာံကပေါတ်ကြိယာတံဂှ် မၞိဟ်ဘိက်လဝ်စိုပ်ကောံအိုတ်တုဲမ္ဂး ညးမဒှ်အ္စာသၟာန်သှ်ဂှ် အာဂတ၊ ကြဴဂှ်မိမဝံသ ကြဴဂှ်မပ္တံကဵုဓုပ်နတိုၚ်၊ ညးဒှ်ကောန်ဂၠု ဟွံသေၚ် ကောန်ထဍဲ၊ ဟွံသေၚ်ကောန်ဒဒေံမွဲ၊ ယိုက်ယဵုဂအုပ်မာဲသုတ်၊ ကြဴဂှ်ဖုန်-ဂၞဳ-သ္ကဝ် သီုကပေါကြိယာဂမၠိုၚ် အတိုၚ်မစဳဇန်လဝ်ဂှ် ဗွဲလၟေၚ်ၚ် ယဵုယိုက်ဏာအိုတ်ရ၊ ကာလစိုပ်ဇရေၚ်သ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံ ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ကီု၊ ပ္ဍဲတိုန်သ္ၚိတၞိန်ကီု၊ ကာလတိိုန်စိုပ်လ္တူသ္ၚိကီု၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ရန်တၟံကဵုကောန်ဗြီုထပှ်တေံတုဲ ဟွံကဵုအခေါၚ်သွက်ဂွံလုပ်ပ္ဍဲသ္ၚိ၊ စဵုဒၞာကဵုဇုက်ဩန်ဇုက်ထဝ် ဟွံသေၚ် ဆက်တဲတုဲစဵုဒၞာအိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် မၞိဟ်လ္ပာ်သၟတ်ဗြဴတေံ ယဝ်သၟာန်မ္ဂး မၞိဟ်ဇၞော်လ္ပာ်သၟတ်ဗၠာဲဂှ် မ္ဒးသှ်ကဵုဗွဲမယေန်သၞာၚ်ရ၊ ယဝ်သှ်ဟွံမာန် ဗွဲမယေန်သၞာၚ်မ္ဂး အတိုၚ်ညးမစဵုဒၞာတံ မအာတ်တၟာဲဂှ် သ္ဒးကဵုရ၊ အတိုၚ်မၞိဟ်ဇၞော် လ္ပာ်သၟတ်ဗၠာဲဏံသၟာန်ဂှ် လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်တေံ သှ်ဟွံမာန်မ္ဂး ဆၜိုတ်ညးတံကဵုတၟာဲဂှ်သ္ဒးဒုၚ်တဲရ၊ ဃောသၟာန်သှ်ဂှ် မၞိဟ်လ္ၚဵုပွမဟီုပ္တိုန်စရာဲ ကောန်ဝုတ်ဗၠာဲတံလေဝ် နွံကီုရ၊ ဥပမာ လ္ပာ်သၟတ်တြုံ ပ္တိုန်စရာဲကဵုကောန်ဗၠာဲဂှ် ဒဒှ်ရကောန်ဗၠာဲပိုဲ ဒုန်ကၠံတၞုၚ် ဗာ်ထောံခြုၚ်ၚ်မာန်ရောၚ်၊ လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်တေံပၠန်လေဝ် ကောန်ဝုတ်ပိုဲဂှ် ဂၠိက်စှ်ဂတှ်ေ ဂၞိန်စှ်ဂတှ်ေ၊ တ္ၚဲဟွံပၠိုတ် တုတ်ပ္တုဲကဵုမာန်ရောၚ်၊ မပ္တံရဴသာ်ဝွံ ညးတံကြီုစလေဝ် နွံကီုရ၊ ကိစ္စသၟာန်သှ်ပ္ဍဲဂၠံၚ်ဍာန် သၟာန်အာသှ်အာ ထေက်ကဵု-ကဵုတၟာဲဂှ်ကဵုတုဲ ညးတံသၠးကဵုအခေါၚ် သွက်ဂွံတိုန်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ စိုပ်လ္တူသ္ၚိတုဲ ဂအုပ်မာသုတ်ဂှ် ယဝ်ရကောန်ဂၠုယဵုယိုက်နၚ်ဂှ် လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်ဏံ ကောန်ဂၠုဟေၚ် မ္ဒးဒုၚ်ကေတ်တဲတုဲ ကပေါတ်ကြိယာသဗ္ဗအိုဿီု စွံပ္တန်ဒၞာဲ ဗွဲမ္ဒးရးရ။


* '''ဗီုစဳရေၚ်အသေအဟာန် မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ'''

သ္ၚိမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဂတးစွံလဝ်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာသၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ပါ်စွံလဝ်ခဒမ် သွက်ဒုၚ်တၠုၚ်တၟုယ်၊ ခုမ်တၟုယ်တိက်၊ ခုမ်တၠသ္ၚိတိက်၊ ခဒမ်ကောန်တြုံတိက်ကဵုခဒမ်ကောန်ဗြဴတိက် ပါ်စွံလဝ်သာ်ဏံရ၊ ပ္ဍဲသ္ၚိခဒမ်အဒေါဝ် လ္ပာ်ဗၟံက်စဵုလဝ်ဒၞိက်တုဲ အဒေါဝ်ဂှ်ပြေၚ်စွံလဝ် ဓုပ်နတိုၚ်၊ ဂအုပ်၊ မာဲသုတ်၊ ဂြောပ်လဝ်ကဵုယာတ်ပရဳတံဂှ်ကီု၊ သၠိုၚ်ဍာ်မြမောဝ်မွဲမ၊ သၠိုၚ်ဗက သွက်ဂွံဗဂူဗြဲရတ် စုတ်လဝ်သၠုယ်မွဲမ၊ ညးတံစွံလဝ်ကီုရ၊ ပူရိဿာတ် ဂကောံသၟတ်တြုံဂှ်မွဲလ္ပာ် ပူရိဿာတ် ဂကောံသၟတ်ဗြဴဂှ်မွဲလ္ပာ် လုပ်ဂ္ဇံ ကေုာံ တွဳဝါရဂမၠိိုၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟဝ်ကျာကၠာတုဲ သၟတ်ဝုတ်ဂှ်လေဝ် တန်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲခဒမ်သ္တိက်တေံရ၊ ကာလပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ် ကောံသၟဟ်အိုတ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံကော်ပ္တိတ်နၚ် သၟတ်ဝုတ်သၟတ်ဗၠာဲတုဲ လ္ပာ်ပူရိဿာတ်ညးကဵုညး ကဵုဂ္ဇံဖျေံဒၞာဲတုဲအိုတ်မ္ဂး အ္စာသၟာန်သှ်တံ အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ်တေံဟေၚ် သၟာန်သှ်ဂတပူရိဿာတ်တံ ဗွဲမယေန်သၞာၚ်အိုတ်ရ။


၁။ '''လၚ်္ကာလ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴသၟာန်''' 


ယွံလေဝ်ညးပ္ညုၚ်၊ မူဍုၚ်မူကွာန်၊ မူသန္တာန်ကၠာ၊ မၞိဟ်လေဝ်ဂၠိုၚ်သန်၊ ဟွံတီနန္တာ၊ ကျိုၚ်ကျဝ်လဒု၊ သ္ဇုၚ်ကွုကြိယာ၊ ဗြဴကၟာဲတံသၟတ်၊ သီုဝုတ်ကညာ၊ ဗၠာဲသီုလထဴ၊ လဗြဴမွဲသာ၊ ညာတ်မုက္ခဝါ၊ သာယာအိန်ရဳ၊ မၞိဟ်တံဟွံပ္ညုၚ်၊ ကၠုၚ်သီုကျာ်ဩဳ၊ ဂအုပ်နသီုတိုၚ်၊ ခိုၚ်ခိုၚ်ဒ္ၚဳဒ္ၚဳ၊ ယိုက်ပ္တိုန်နၚ်ဆက်၊ ဗီုအိန်ဒက္ခဳ၊ တိုန်စိုပ်သ္ၚိပ္ညဳ၊ သ္ၚဳပၟိက်ကိစ္စ၊ ပိုဲဟွံတီကီု၊ ဟီုပဒည၊ ရိုဟ်ရိုဟ်တ္ၚဲအဵု၊ ဟွံဆဵုကွေံရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံပ္ညုၚ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်သ္ၚိဂျ၊ နွံအရေဝ်ဒးသၟာန်၊ ဂလာန်ညိည၊ တိုန်စိုပ်သ္ၚိကွေံ၊ ပိုဲဒးသၟာန်ရ၊ ချပ်ရံၚ်တော်ဆ၊ ခါရဟွံသၟာန်၊ ဒှ်မၞိဟ်ယုတ် ဟွံတီဂလာန်၊ ဟွံသေၚ်သွံရာန်၊ စိုပ်ကၠုၚ်ဌာန်ဏံ၊ ဟွံသေၚ်သၠာဲဂတး၊ ဂးဟာကလောတံ၊ နွံဂွံကဵုသ္ကဲ၊ ဟၟဲဂွံကလံ၊ ကၠုၚ်စိုပ်ဌာန်ဏံ၊ ပရၚ်နာဲတံတၟေၚ်၊ ဗီုပြၚ်စဳရေၚ်၊ ပိုဲထေၚ်ဟွံမှာ၊ ဟွံသေၚ်ဂၠာဲမိတ်ပြဝါ၊ ဓမ္မတာသတ်တံဟေၚ်၊ တိုန်ဂ္ဇံဒၟံၚ်ရေၚ်၊ တၟေၚ်သန်ပယောဂ၊ ဒါန်အတိက်ခါနွံ၊ ဂွံမံၚ်ကောံကီုရ၊ ဟိုတ်ပိုဲဟွံတီအဵု၊ ပရေၚ်ကုသဵုဒါန၊ ဟိုတ်ဂှ်သၟာန်သၟုက်၊ သုခဒက္ခာ၊ ဟီုတိုန်ညိရ၊ လပညှာတာ၊ ပိုဲသၠးအခေါၚ်၊ ညံၚ်ဍောၚ်ထာၚ်သွာ၊ ဒုဟ်ပါၚ်ဟၟဲ၊ ပ္ဍဲပိုဲညးၜါ၊ တိုန်ဂ္ဇံမံၚ်၊ ညံၚ်ဗီုဒေဝါ၊ ရာၚ်ဆာဲဗြေဝ်ဗြော်၊ သီုဗော်ပြဝါ၊ စိုပ်ကောံလေဝ်ဇဳ၊ ညဳညဳသာသာ၊ တိုၚ်ပၟိက်စိုတ်၊ ဟိုတ်ဖဵုဍေံကၠာ၊ ဟီုညိလ္ပညှာ၊ ဟွံမှာရကလောဗြီု။


၁။ '''လၚ်္ကာလ္ပာ်မၞိဟ်တြုံသှ်''' 


ယွံလေဝ်ကလောဗြီု၊ စိုန်သ္ကီုသီုဉာဏ၊ ကျာ်တြဲတွံလဝ်၊ ဓဝ်ပြမတ္ထ၊ ကုသလာ အကုသလာ၊ ဓဝ်ၜါဂှ်ဒှ်မူလ၊ အကုသလာဍောၚ်ဓဝ်ဓမ္မ၊ ဟီုပျးသရကၠာ၊ အကုသဵုစိုတ်စှ်ၜါ၊ ပြာကတ်တဴဗိုန်က္ညန်၊ အကုသဵုစဵုတသိက်၊ မိက်ဂွံဆစှ်ပန်၊ အညသမာန်စှ်ပိ၊ ပါဠိနာဲသာဇန်၊ ပံၚ်ပ္ကောံသၟဟ်န်၊ ဇၟန်ဍောၚ်ဓမ္မ၊ လၟိဟ်ၜါစှော်ထပှ်၊ ဒှ်စၟတ်ဨကန္တ၊ ပ္ဍဲဓဝ်အကုသလ၊ ယဝ်ရမၚ်မွဲဟွံမာန်၊ ဍေံဒှ်ဂၠံၚ်အပါဲ၊ သာဲနူခြာနိဗ္ဗာန်၊ ကျာ်တြဲတိက္ခဉာဏ်၊ ဆာန်သတ်တိတ်တွံကဵု၊ ကုသလတုန်ဟေၚ်၊ ပရေၚ်ဓဝ်ကုသဵု၊ အရထသၟိက်တီအဵု၊ မဟာကုသဵုစိုတ်ဒ္စာံ၊ အညသမာန်စှ်အဵု၊ စေတသိက်စှ်ပိဗျာံ၊ သောဘဏၜါစှ်သုန်ဗဵု၊ စေတသိက်မအဵုလာံ၊ ပံၚ်ပ္ကောံတုဲသၟဟ်၊ ဟိုတ်ဒှ်ပိစှော်ဒ္စာံ၊ ပ္ဍဲဓဝ်တံဝွံဗျာံ၊ သတ္တံယာံရဒ္ဂေတ်၊ လၟုဟ်ဝွံဆတ္တဝ်၊ တိုၚ်ဓဝ်သမ္ဗုဒ္ဓ၊ ကောန်ဗၠာဲဍောတ်ပိုဲမွဲ၊ ပြဲသန်လက္ခဏာ၊ ဟိုတ်ဂွံသ္ပလဝ်၊ ဍောၚ်ဓဝ်ကုသလ၊ ပဌမအသၚ်္ခါရိက၊ သောဘဏပၠန်၊ ဂွံပ္တုဲလဝ်ပြဲ၊ ဘဝဂၠိၚ်သ္ၚောဲလောန်၊ ဓဝ်ကုသဵုဂှ်ပၠန်၊ ဖ္အောဝ်တဴပ္ဍဲခန္ဓ၊ အာယုက် (---)ဂျ၊ ဟိုတ်ဒါနအောဝ်လဴ၊ စံၚ်ဗဂဵုတဴလျးပၠိုတ်၊ အိုတ်ပၟတ်စှ်မွဲဖဴ၊ အတိက်တေံဟာန်၊ ဟိုတ်ဒါဂွံဖက်နှဴ၊ ဇရေၚ်ဒေံဍောတ်ဗြဴ၊ သၟိက်ဂွံသှ်ပ္တဴစိုတ်၊ သၟိက်ဂွံကၠောန်ၜိုတ်၊ အိုတ်သဗ္ဗကေၚ်ကာ၊ ဟိုတ်ဂှ်ကၠုၚ်စိုပ်သ္ကာန်၊ သ္ၚိဌာန်နာဲတံကၠာ၊ ဟီုပ္တီသီုညှာတာ၊ ဟွံမှာရကလောဗြီု။


၂။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴသၟာန်'''


ယွံလေဝ်ကလောတံ၊ ဗိုန်ဇၟံပညာ၊ နာဲတံကလၚ်၊ ပၚ်မှိၚ်သောတာ၊ တၟံဘူဝတ်၊ သတ်အနန္တာ၊ ပူဂဵုတံကၠာ၊ ပြေၚ်ဝိဝါဟ၊ ပရေၚ်ကဝ်ဂှ်၊ ကဵုဍေံဒှ်ရ၊ ကောန်ပိုဲတုန်သၟတ်၊ ရတ်အနဂ္ဃ၊ ထဝ်ဇမ္ဗူနတ်၊ ဝုတ်ကညာရ၊ ပိုဲပ္ကၚ်ရၚ်၊ မၚ်မွဲလဝ်ပၠ၊ ကောန်မၞတံရ၊ သၟိက်ပဂမာန််၊ ကောန်တြုံမ္ၚဵုထၟိက်၊ သၟိက်ဆက်နိဒါန်၊ နွံမွဲဂလာန်၊ ပိုဲသၟာန်စမ်ရ၊ ကောန်မၞးတံဆာဲ၊ မၚ်ဗၠာဲရုပ္ပ၊ အနန္တဂုဏ်၊ မသုန်ဌာန၊ ဂုဏ်ကျာ်ဓရ်သၚ်၊ ဂဵုခၠၚ်က္ဍၚ်ပြ၊ ဂုဏ်မိမကီု၊ သီုဂုဏ်အ္စာရ၊ ဂုဏ်ဒေဝတဴ၊ ဂုဏ်ကလောဝံသ၊ ဂုဏ်အိန်ဗြီုကီု၊ မသ္တီုတေဇ၊ ကတညုတ၊ ကတဝါဒဳ၊ ဂုဏ်တံဝွံပ္ညဳ၊ ဒ္ၚဳတီကီုဟာ၊ ပ္ဍဲလိုက်ဝွံအဵု၊ ပူဂဵုစှ်ၜါ၊ ပူဂဵုလဵုနာဲတံမဒှ်၊ ဟီုပြဟ်ပကဵုမှာ၊ မန်ပိဘာသာ၊ မန်လဵုမအာဒှ်၊ ခေတ္တပိဂှ်၊ ဟီုတွံညိကလော၊ ဟီုဒးရောၚ်ပိုဲတက်ဆော၊ ဟီုဟွံဒးအဴ၊ ကလေၚ်စဴသ္ၚိ၊ လုပ်ဂ္ဇံမံၚ်အဒေါဝ်ညး၊ ဟီုကဵုဂွံဒးညိ၊ ဟီုဟွံဒးဒှ်ဒိဌိ၊ ပူဂဵုဟွံတီပိၜါ၊ ပူဂဵုဟွံတီသာသနာ၊ ချိုတ်တုဲဒးအာအပါဲ၊ ဟီုဒးရောၚ်၊ ကောန်ဝုတ်ပိုဲဇိုန်ကွာဲ၊ ထပ်တဲကဵုနာဲတံရ၊ ဟီုဒးရောၚ်၊ ပိုဲကဵုပုၚ်သွ၊ ဟီုဟွံဒးကဵုဂွံစဴအာ၊ စကၟာဲတိတ်ပအာစာ၊ လုပ်ဂ္ဇံမံၚ်အကြာညး၊ ညံၚ်ဟွံဂွံကဵုဗၠေတ်သ္အး၊ ဟီုထ္ၜးညိကလောဗြီု။


၂။ '''လ္ပာ်သၟတ်တြုံသှ်'''


ယွံလေဝ်တၠသ္ၚိ ဇာတိတၞောဝ်ဗြီု။ သၟာန်နွံတဴကီု၊ ပိုဲဒးဟီုရ၊ ပ္တံပါရမဳကၠာ၊ နာနာဘဝ၊ ဟိုတ်ကုသဵုနွံ၊ စိုပ်ဘုံဝွံရ၊ ဘုံဝွံပြဲဟာန်၊ ဂၠံၚ်ဍာန်သဗ္ဗ၊ လောကုတ္တဵုကီု၊ သီုလောကဳပၠ၊ ကလောန်ၜါသာ်ပြဲ၊ မွဲဟွံဒည၊ အဲဟီုကဵုရ၊ နာဲတံကလၚ်ကၠာ၊ ကြီုဂုဏ်ပညာ၊ ပြာထာနဲကဲ၊ ဂုဏ်ကျာ်ဒ္စိတ်ပြဲ၊ ကဲဂုဏ်ဓဝ်တြဴ၊ ဂုဏ်သၚ်ဒ္စိတ်အဴ၊ နဲယျစဴဟီု၊ စတုတ္ထၛာန်ပ္ဍုန်၊ ဟီုလဝ်ပ္ဍဲဂုဏ်ဗြီု၊ ဂုဏ်ကလောထပှ်ကီု၊ ဂုဏ်အိန်ဟီုလဝ်မသုန်။ ကောန်ဍောတ်ဗၠာဲပိုဲတုန်၊ တီဂုဏ်တံဂှ်ကၠာ၊ ပ္ဍဲလိုက်ဝွံအဵု၊ ပူဂဵုနွံစှ်ၜါ၊ ပ္ဍဲဒ္စိတ်ဟိုတ်ဂှ်၊ ပိုဲစဴနှဴကၠာ၊ မန်ပိဘာသာ၊ အာဒှ်မည၊ ပၞောဝ်ခေတ္တပိ၊ ဇာတိခေတ္တ၊ လၟောၚ်လောကကီု၊ ဂတဟီုအာ၊ ညးချူတခဳ၊ ဝဍ္ဎပဳမြာ၊ ရာဇာဝတ်လေဝ်၊ ဗေဒၚ်ဟောရာ၊ ဇိက်ဗ္ၚတောမ်ၜဵု၊ တဵဵုကၠံသွံဖျာ၊ ဍိုက်ၜၚ်ဆၚ်ဍာ်၊ လၟာ်လက်ရာ၊ ချူကှ်ေဇိၚ်တပ်၊ တာန်စပ်ညဳသာ၊ ပ္ဍဲကတ်ပညာ၊ ဂၠိုၚ်ပကာရ၊ ကွတ်တြုံတံသ္ဍာံ၊ စှ်ဒ္စာံဂှ်ပၠ၊ ကောန်ဗၠာဲပိုဲသ္တိုတ်၊ လေပ်အိုတ်သဗ္ဗ၊ ပူဂဵုဂှ်ရ၊ စဟွံဒးဂွိၚ်၊ ကဵုသိုက်သၠိၚ်၊ လဗိၚ်သုခ၊ ထပ်တဲဇိုန်ကဵု၊ တွဵုမိကဵုမ၊ သွက်ဂွံဒှ်သဇိုၚ်၊ ဂိုၚ်ကေတ်ညိရ၊ ဂိုၚ်လဝ်ဂွံခိုဟ်စ၊ ဂိုၚ်ကေတ်ရကလောဗြီု။


၃။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴသၟာန်'''


ပ္ဍဲတ္ကံကြေၚ်ထဝ်၊ အသဝ်က္ဍၚ်ပြ၊ တၞောဝ်ဒတောဝ်ကၠာ၊ မအာသမ္မတ၊ ကြဴနူဂှ်ဗျိၚ်၊ သၟိၚ်ရောဇ၊ ကောန်ညးဂှ်အဴ၊ ဝရရောဇ၊ သၟိၚ်မွဲပၠန်ကလျာဏ၊ ဝရထပ်စုတ်၊ ခုတ်သာ်ဂှ်ပၠ၊ မန္ဓာတ်ၜါဆော၊ ဥပေါသထ၊ ဝရတံဒုၚ်၊ ကၞုၚ်တုပ်ပၠ၊ ဒှ်ကောန်ညးရ၊ ဥပထပ်စုတ်၊ ခုတ်နာမပၠ၊ စှ်မွဲဒတောဝ်၊ တၞောဝ်မူလ၊ မအံက်ကဵုကောန်၊ ပိုၚ်နန်ဝံသ၊ ဟွံလီုကၠိခ္ဍက်၊ ဆက်ကၠုၚ်ဂတ၊ နွံကဵုမ္ၚဵု၊ ဒဵုဩက္ကာက၊ ဥက္ကရေဇ်ကီု၊ ဟီုဂးစရ၊ ဒ္စာံလက်ပၠန်၊ ပန်လ္ၚီတော်ဆ၊ ညးတံပြေၚ်ကၠုၚ်၊ ဒုၚ်ဝိဝါဟ၊ သၞက်ကရောဲအဵု၊ မ္ၚဵုမၚ်္ဂလ၊ ဒဵုစိုပ်သၟိၚ်ရော၊ သုဒ္ဓေါဒန၊ သိရိမာယာ၊ မာယာနာမ၊ ညးတံထပ်တဲ၊ ပ္ဍဲနန်ရာဇ၊ သ္အဳသ္အဳရိုၚ်ၚ်၊ ဝေၚ်ဂြိုၚ်ဟွံဇြ၊ မိပ်ဇြိပ်လောန်ရ၊ ပကၠုၚ်ကာမ္ၚဵု၊ ဂအုပ်ထဝ်သၟတ်၊ ရေၚ်မတ်လဟဵု၊ တုဲညးဂြောပ်ဂဒဵု၊ ကဵုယာတ်ကြာထဝ်၊ တုဲညးတံပံက်ဂိုၚ်၊ အတိုၚ်နူကဝ်၊ လၟုဟ်နာဲတံရ၊ ဗော်တၠဓဝ်၊ သတြုစ္ဍးသ္ၚောဲ၊ သၟိက်ဒှ်မွဲဓဝ်၊ ကြာဖဍာန်ဆက်၊ ဂွံဓနက်လဝ်၊ ယိုက်ဂၠေၚ်ဆတ္တဝ်၊ ဗွဝ်နွံၚုဟ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်လၟုဟ်ဒှ်သမ္ပတ္တိ၊ တေံသၟိၚ်တ္ၚဲစိ၊ အာဒိနူကဝ်၊ တဆိပ်လိုက်ဗိုန်၊ လိုန်တၟံဇာထဝ်၊ ဒးအခါပၠန်၊ စက်ပန်လေဝ်ဓဝ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်သ္ၚိသၟတ်၊ ဝုတ်ပစဲကဝ်၊ ပံက်ညိရဂွံဗဵုဒ္ၚောဝ်၊ ဒေါဝ်ညးဂမၠိုၚ်ရ ကလောဗြီု။


၃။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်တြုံသှ်'''


ဂအုပ်ထဝ်ဂၠိုၚ် သီုနတိုၚ်ကၠာ ဗြဴဝုတ်ကညာ အာသီုကျာ်ဩဳ ဂၠောဲဖ္ဍောဲဆက် ယိုက်ဗက်လွဳ ပ္ဍဲကဵုတိထဳ နာဍဳမပြဲ ပ္ၚောံညံၚ်စိုပ် ဗဒိုပ်နာဲအဲ သၟိၚ်ကၚ်ပဝဲ မွဲတဲဆေဝ်တာ ပိတန်သေၚ်ဟာ တိတ်ဒၞာလတ် အရက်စာၚ်အဴ ဗြာတ်က္ၜဴဩန်ထဝ် ဒးတိတ်ကွာဲလဝ် ကၚ်ထဝ်ဒါန ဟွံရောံဒည ဟွံလဇခြာ နူဂှ်တုန်ကၠာ အာစိုပ်မုက်သ္ၚိ ပ္ဍဲက္ဍိုပ်တၞိန်စိ ရပ်ရိအေန်ဂါဲ ပန်တန်ပၠန်ကွေံ ဒးဖျေံကၟာဲ သၟာန်သၟုက်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ကၚ်နာဲရုပ်ထဝ် ပရေၚ်သံသာ ဓမ္မတာကဝ် ညးတံစွံလဝ် ဆက်က္ဍဝ်ကၠုၚ်ရ ဂအုပ်ကၟာဲမ္ၚဵု တွဵုမၚ်္ဂလ ကၠုၚ်ဇိုန်ကွာဲရ ကဵုတၠသ္ၚိပၠန် နူကဝ်မတန် ဖန်ဖက်စဳရေၚ် သမ္မတဟေၚ် ညးပြုပြေၚ်လဝ် ဂကူကၠံမွဲ ပ္ဍဲဘဒြကဝ် ပ္ညပ်တဴစွံလဝ် အသဝ်က္ဍၚ်ပြ နူကဵုဒတောဝ် တၞောဝ်ဩက္ကာက ဒဵုမစိုပ်ကၠုၚ် ဍုၚ်ကပ္ပဳလ သုဒ္ဓေါဒနသဳရိမာယာ ထပ်ကဵုတဲသၟဟ် ဒယှ်ပြာထာ နဲသာ်ဝွံကၠာ သ္ပဗက်အာဟေၚ် အတိုၚ်လၟေၚ် ပရေၚ်နူကဝ် တြုံကဵုဇံသဝ် ဗြဴလဝ်ဖလုၚ်(သၠုၚ်)ဗီုဍေံဒှ်ကၠုၚ် ဍုၚ်ကွာန်တမၠာ ဂအုပ်ထဝ်ကီု သီုနတိုၚ်ကၠာ ယာတ်ပါန်သာခါ ဟွံမှာဂြောပ်လဝ် ပူဂဵုသာ်လဵု ညးတွဵုလဝ် ထေက်ကဵုဂွံပံက် ဂၠံက်ယာတ်ရုပ်ထဝ် တိုၚ်ပရေၚ်ကဝ် အံသဝ်ပြာထာ နူသွတ်ဒဵုဇၞော် ဒုဟ်ဟွံပြံက်ဖာ ဗြဴဗြဴမွဲဟေၚ် ပေၚ်လကျန်ကၠာ ထမိက်မသုန် ဂုဏ်တြဴမှာ ဗီုဝိသာခါ နွံကၠာကျာ်ဩဳ တြဴစှော်ပန် လကျန်ဗြဴဇဳ ဗြဴသာ်ဂှ်ပ္ညဳ နွံဣန်ရဳပန် ဂပ်ဝ်ပံက်ပၠန် ဗ္စန်ပါၚ်အ္စာ နူတက္ကသိုလ်ကၠာ ပြာထာလဝ်ရောၚ်။


၄။ '''လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်သၟာန်''' 


ယွံကလောပိုဲ ဟိုဲညးဂမၠိုၚ် ပြာပ်ကၠုၚ်စိုပ်ဂွိုၚ် ရိုၚ်ၚ်အဳသ္အဳ ကၠုၚ်စိုပ်လၟုဟ်ကီု သီုကဵုကျာ်ဩဳ အခါဒှ်ပၠန် စက်ပန်လေဝ်ညဳ ပ္ဍဲကဵုကိထဳ ညဳသာကီုရ ပိုဲက္တဵုဗဒှ်အဵု မ္ၚဵုမၚ်္ဂလ ပ္ဍဲသၟတ်ၜါဂှ် ကဵုဂွံခိုဟ်စ ကဵုစေန်ဆက်အာ နာနာဘဝ ကဵုဍိုက်ပေၚ်သၟတ် ယဿဘောဂ ဟိုတ်အသံကၠာ မဟာသမ္မတ ပိုဲယဵုဒုၚ်ရ နဓဝ်ပညာ ကဵုဍိုက်ပေၚ်ညိ သ္တိပမှာ ဟွံဍိုက်ပေၚ်ဗိုန် ပိုန်ဟာန်ယုတ်မာ ဒးစရဲပၠန် ဗ္စန်အ္စာ ဗြဴယုတ်မာ ပကဵုပါမြိ ဟွံသေၚ်ပွံၚ် ပကဵုပံၚ်ညိ ယြဴဗြဴမွဲ ဗွဲမယုတ္တိ မုသာထၟုန် ဍိုက်ဍုန်တြုံသ္ၚိ လၞုဟ်တဴဒမၠိ ဒရီုသ္ၚိသ္အာၚ် ကာတ်သာဲရမျာၚ် ပါၚ်တြၚ်သၟုက်ကျောဝ် လုပ်ကဵုလဗၚ် ဆၚ်တိတ္ၚဲသဝ် ကရောတ်သအဝ် လဝ်စိုတ်သာဍာ စကၠာတိက််ကၠာ တိက်ကၠာၚုဟ်ကြဴ ဒ္ဂေတ်မယုတ် ပဋိပတ်ဗြဴ မုက်ဟွံလာၚ်အဴ ကြောသ္ၚုတောံပုၚ် ခါတ်ဂၞိန်သၠုၚ်ၚ် ကဆံၚ်ကၠုၚ်အာ ကၠတ်စိုတ်တြုံကီု ဟီုဟွံညှာတာ ဒ္ဂေတ်ယုတ်မာ ဝွံဗြဴပါပ ဗြဴသာ်ဂှ်ရ ပကဵုပံၚ်ညိ ဂုဏ်မိဂုဏ်မ ရတ်ပိပြကာ ထၟိက်မသုန် ဂုဏ်တြဴမာ ဟီုဟွံဒးရ တိတ်ပအ္စာ ဒးစရဲသၟတ် ပိုန်ဟာန်ယုတ်မာ ချိုတ်နူဝွံကွေံ ဒးနရက်ကၠာ ဒဒိုက်ရောသာ ချိုတ်အာဂွံဖဵု ဗ္ကန်အ္စာပ္ညုၚ် နူဍုၚ်တက္ကသဵု ဟီုဟွံဒးအဵု ပကဵုပံၚ်ညိ ညံၚ်ဂွံဗၠးဗယိ ပံၚ်ညိရကလောတံ။


၄။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်တြုံသှ်'''


(က) ထၟိက်မသုန်၊ ဂုဏ်တြဴဂှ်၊ ဟီုတွံကဵုရ၊

ပ္ဍဲကဵုလောက၊ ဗြဴတံသီုဖအိုတ်၊ သမ္တီအိုတ်ညိ၊

တ္ၚဲယးလာၚ်မုက်၊ ဂြးသော်တုဲကီု၊ သီုကြိယာပိ၊

ဂပ်ဝ်စှ်ေတိ၊ အာသ္ၚိညးသွံ၊ ဂွံထၟိက်မွဲရ။


(ခ) ဂ္ဇံသိပ်ထဴ၊ ဝဴဖဴဟွံဟီု၊ စီုမဍိုန်ဒ္ၚဳ၊

ဟီုသီုကျာ်ဩဳ၊ ပ္ဍဲလောကဳပျး၊ ဂးရထၟိက်ၜါ၊

မြမောဝ်ဗဗိုဟ်၊ စရှ်ဝက်ပ္ကဴ၊ ဗြဴသိုက္ခမာ။

ၜးကေတ်ကြိယာ၊ သာသာဂါံကွာ်၊ ဝွံထၟိက်ပိညိ၊


(ဂ) တြုံသ္ၚိယဲအာ၊ လွဳပရာတဴ၊ ပညံၚ်ရာမ၊

ယဝ်ဂွံစၞ၊ ညံၚ်မလဝ်စိုတ်၊ ဟွံဝိုတ်စွံလဝ်၊

ဂွံထၟိက်ဂေါဝ်၊ ပန်သၞောဝ်ဝွံပၠန်၊ နွံရတမ္ညဝ်၊

ကာလတိက်ကျဝ်၊ ကြောလဝ်ဇိုၚ်သ္အး၊ တွံလးဒၟံၚ်ပၠ၊


(ဃ) မသုန်ဂၠံၚ်ဝွံ၊ ပြုပြေၚ်ဒၟံၚ်အဴ၊ ဗြဴတုပ်ရဴမိ၊

ယိုက်ဂုဏ်တုဲစိ၊ မိကဵုမကျဝ်၊ ကျာ်ဓဝ်သၚ်သၟဟ်၊

ရတ်ပိပြကာ၊ သီုဂုဏ်အ္စာကီု၊ သီုတၠသ္ၚိဂှ်၊

သၟိၚ်မွဲဗြဴမွဲ၊ ခမဳမွဲစိ၊ ညးပိဝွံရ၊


မၞုံဣန်ရဳပၠ၊ သ္ပဓဝ်ခန္တဳ၊ လွဳပါရမဳ၊

ပ္ဍဲလိုက်ဝွံစိ၊ ညးပိဝွံပၠ၊ တၠကျာ်ဩဳ၊

မၞုံပါရမဳ၊ ကျာ်ဩဳလောက၊ ပ္ဍဲညးပိရ၊

ဓဝ်ကုသလ၊ ၜိုန်ဟွံပသ္တိုတ်၊ ချိုတ်ဂွံစဴသွဝ်။ ရဴဝွံညးတံသၟာန်သှ်တုဲမ္ဂး သ္ပတဴမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ အခိုက်ကၞာသၞက်ကရောဲမန်တြေံ နွံစှ်ပြကာရ။


၁။ ပွမသၞက်ကရောဲ လၜက်ယာတ် ပ္ဍဲဇုက်တေၚ်မ္ဂးဂှ် သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴၜါတၠတံဂှ် ဟွံဒးတိတ်ကလံ ညးဇၞော်တံ အဒေါဝ်ပူရိဿာတ် ဘာသာဇကု ဇကုမဒၟံၚ်တဴဗွဲမသၠးပွးတုဲ ဇုက်တေၚ်မၞုံတဴ ပ္ဍဲခဒမ်သၟတ်ဗြဴဂှ် မပ္တံကဵု ယာတ်ဗွိုက်လတက်သၟတ်တြုံဂှ် လၜက်စုတ်လဝ်တုဲ ပွမသၞက်ကရောဲဂှ်မွဲ။


၂။ ပွမသၞက်ကရောဲ စစၞမွဲ လဗံက်မွဲပ္ၚာန်ဂှ် ပုၚ် (ဟွံသေၚ်)ပလေၚ်ကွာၚ်ၜဲ လက်ဖက်တံဂှ် စုတ်လဝ်ပ္ဍဲလဗံက်ပ္ၚာန်တုဲ သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴညးၜါ စဟာပ်မွဲစွံတုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၃။ ပွမသၞက်ကရောဲ သၠာဲလစိန်မ္ဂးဂှ် လစိန်သၟတ်တြုံဂှ် ပအပ်ကဵုသၟတ်ဗြဴ လစိန်သၟတ်ဗြဴဂှ် ပအပ်ကဵုသၟတ်တြုံ သၠာဲဂတးကဵုသံက်လဝ်တုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၄။ ပွမသၞက်ကရောဲ ၜးသၠာဲယာတ်ဗဝိုက်မ္ဂးဂှ် သၟတ်တြုံဂှ် ပ္ဍဲမစိုပ်သ္ၚိသၟတ်ဗြဴ လ္ပာ်မသနာံမြိုၚ် သၟတ်ဗြဴမွဲက္ဍိုပ်တံဂှ် ဖုံဍာ်ကြာတ်ကြောသ္အးဇ္ၚးတုဲ ပ္တိတ်ကဵုယာတ်ဗွိုက်လတက်တၟိ ကဵုၜးသၠာဲတုဲ ပွမသၞက်ကရောဲဂှ်မွဲ။


၅။ မွမသၞက်ကရောဲထပ််တဲမ္ဂးဂှ် သ္ပာတဲသၟတ်ဗြဴဂှ် ပၠးဒုၚ်လဝ်တုဲ သ္ပာတဲမၞိဟ်တြုံဂှ် ကဵုထပ်စုတ်လ္တူဂှ်တုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။ (အဓိပ္ပါယ် ပွမသၞက်ကရောဲဝွံ ထဝ်ၜါဂတှ်ေ ညဴၚ်ရဴမစပ်ဂဟဵုမွဲဂတှ်ေဓဝ်ကီု ပၞောဝ်ကဵုၜါဇကု ကဵုဂွံဒှ်မွဲဇကုဓဝ်ညိ။ ၜါကရေက်ကဵုဂွံဒှ် မွဲကရေက်ဓဝ်ညိ၊ နကဵုစၟတ်သမ္တီဂှ် ပွမသၞက်ကရောဲသာ်ဝွံရ)။


၆။ ပွမသၞက်ကရောဲဓနက်ကံမ္ဂးဂှ် ဇုက်တောဝ််ဗၞတ်ပန်ဟတ် မွဲဇုက်ဂှ် သၠိုက်စုတ်ပ္ဍဲကံသၟတ်တြုံ သၟတ်ဗြဴၜါတၠဂှ်တုဲ ပွမသၞက်ကရောဲဂှ်မွဲ။


၇။ မွမသၞက်ကရောဲပူယာတ်မ္ဂးဂှ် ယာတ်ကဝါ မၞုံဗၞတ်အနာံၜါဟတ် ဇမၠိုၚ်တြဴဟတ် ပူဒက်စုတ်ညးၜါဂှ် မွဲစွံတုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၈။ ပွမသၞက်ကရောဲသၠိုက်ပ္ကဴမ္ဂးဂှ် သၟတ်တြုံဂှ်ပ္ကဴမွဲပး သၟတ်ဗြဴဂှ်ပ္ကဴမွဲပး ဗွဲကိုပ်ကၠာသၟတ်ဗြဴဂှ် သၠိုက်စုတ်ပးပ္ကဴ ပ္ဍဲကံသၟတ်တြုံတုဲ သၟတ်တြုံဂှ် ကလေၚ်သၠိုက်စုတ်ပးပ္ကဴ ပ္ဍဲကံသၟတ်ဗြဴဂှ် ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၉။ ပွမသၞက်ကရောဲ တုၚ်လဝ်တဲပ္ဍဲဍာ်မ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲဍာ်သၠိုၚ် မပ္တံကဵုသၠိုၚ်ထဝ် သၠိုၚ်ဩန်မွဲမွဲ တဲပုၚ်သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴ ၜါတၠတံဂှ် ကဵုတုၚ်လဝ်ပ္ဍဲဍာ်ဂှ်တုဲ ပွမသၞက်တြကရောဲဂှ်မွဲ။


၁၀။ ပွနသၞက်ကရောဲ စဝ်ဖျေံဍာ်ပ္ဍဲက္ဍိုပ်မ္ဂးဂှ် ကၞုသၚ် ဟွံသေၚ် ဍာ်သၠိုၚ် မပ္တံကဵုသၠိုၚ်ထဝ်သၠိုၚ်ဩန် စုတ်လဝ်ဍာ်မြမောဝ် ကေုာံ ရတ်ဒ္စိတ်သာ် တဵုစုတ်ပ္ကဴကြေၚ်တုဲမ္ဂး စဝ်စရိုဟ်ဖျေံနူလ္တူက္ဍိုပ် သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴၜါတၠ ဒှ်ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။

(ဣဝွံ ဒှ်ပွမသၞက်တဴကရောဲ စှ်ပြကာရ)


ပၞောဝ်စှ်ပြကာဂှ် နဲဂွံဗဗွဲကဵုကွေတ်ဝါဒ၊ ဘာသာ အလေံဂကူမန်၊ ဗုဒ္ဓဘာသာဂှ် ရုဲစှ်ကေတ်တုဲ မ္ဒးသၞက်ကရောဲတဴအိုတ်ရောၚ်၊ ဂတကောကဵုဒေံ မိကဵုကောန် ကောန်ဗြဴကဵုမ ဂတဒေါဝ်ပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲရံၚ်ပွမသၞက်ကရောဲ၊ မဗဗဗွဲထေက်ကြိုက်အိုတ် မယေန်သၞာၚ်အိုတ် မရာၚ်ဆာဲအိုတ်ဂှ် ရုဲစှ်ကေတ်တုဲ ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် သွက်ဂွံပစၟတ်သမ္တီဗွဲမဍာံပြ၊ ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်ဂှ် နကဵုဝိနဲပါဠိ ဗွဲသၟဝ်တေံဟေၚ် ဂပ်ဝ်သမ္တီအိုတ်ညိ။


ဩဒပတ္တကိနဳနာမဥဒကပတ္တံအာမသိတွာဝါသေတိ၊ ပါဠိဝိနဲပါရာဇိကဏ်၊ သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပိုဒ်၊ အရထတုန် ဩဒပတ္တကိနဳနာမ၊ ၚ်ယၟုမ္ဂး ဩဒပတ္တကိနဳ။ ဥဒကပတ္တံ၊ န်သၠိုၚ်မပေၚ်တဴနကဵုဍာ်။ အာမသိတွာ၊ ဇွိတ်သပေါတ်တုဲ ဝါသေတိ၊ ပ္ဍံကဵုဒၟံၚ်ရ။


'''ဩဒပတ္တကိနဳတဳ၊ ဥဘိန္နံဨကိဿာ ဥဒကပါတိယာဟတ္ထေ၊ ဟတာရေတွာ။ &quot;ဣဒံဥဒကံဝိယသံသဌာ အဘေဇ္ဇာဟောထာတိ&quot; ဝတွာပရိဂ္ဂဟိတာယ ဝေါဟာရနာမမေတံ၊ နိဒ္ဒေသေပိဿ၊ တာယသဟ ဥဒကပတ္တံအာမသိတွာ၊ တံဝါသေတဳတိ ဨဝမေတ္တော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ပွံက်သိက္ခာပိုဒ်ဂှ် ပါရဇိကဏ်အဌကထာ။'''


အရထတုန်- '''ဩဒပတ္တကိနဳတိဨတံနာမံ၊''' ၚ်ယၟုဩဒပတ္တကိနဳဂှ် '''ဥဘိန္နံ၊''' ဒဒက်ကဵုသၟတ်တြုံ သၟတ်ဗဴါဂမၠိုၚ်ၜါ၊ '''ဟတ္ထေ၊''' န်တဲဂမၠိုၚ်။ '''ဨကိဿာ၊''' ဍေံမဒှ်မွဲ။ '''ဥဒကပါတိယာ၊''' ပ္ဍဲသၠိုၚ်မပေၚ်တဴနကဵုဍာ်။ '''ဩတာရေတွာ၊''' ကဵုဖျေံဏာအိုတ်တုဲ။ '''တုမှေ၊''' ၚ်သၟတ်တံညးဂမၠိုၚ်။ '''ဣဒံဥဒကံ၊''' ၚ်ဍာ်ဝွံ။ '''သံသေဌံ၊''' ၚ်မနှဴရဴမွဲစွံ။ '''အဘေဇ္ဇံ၊''' ၚ်ဟွံဂွံပါ်ဒကးပြးဆာဲအာ။ '''ဟောတိဝိယ၊''' ညံၚ်ရဴမဒှ်တဴကီု။ '''တထာ၊''' တုပ်တဴညံၚ်ရဴဍာ်ပၠန် တန်တဴမွဲသၠိုၚ်ဂှ်ကီုရ။ '''သံသဌာ၊''' ၚ်မနှဴရဴမွဲစွံ။ '''အဘေဇ္ဇာ၊''' ၚ်ဟွံဂွံပါ်ဒကးပြးဆာဲအာ။ '''ဟောထ၊''' ဩဝ်ကဵုဒှ်အိုတ်ညိ။ '''ဣတိ၊''' ရဴဝွံ။ '''ဝတွာ၊''' သ္ဂးအိုတ်တုဲ။ '''ပရိဂ္ဂဟိတာယ၊''' ဍေံမဂပ်ဝ်မသီကေတ်အပိုၚ်။ '''ဣတ္ထဳယာ၊''' ဒဒက်တဴကဵုသၟတ်ဗြဴ။ '''ဝေါဟာရနာမံ၊''' ယၟုမဒှ်ဟိုတ်ဂပ်ဝ်ကော်ခဴစရ။ '''အဿ၊''' ဒဒက်တဴကဵုပိုဒ်မ္ဂး။ ဩဒပတ္တကိနဳဂှ်။ '''နိဒ္ဒေသေပိ၊''' ပ္ဍဲအရာမစၞောန်ထ္ၜးဗွဲတြးကီုလေဝ်။ '''တာယ၊''' ကေုာံသၟတ်ဗြဴဂှ်။ '''သဟ၊''' မွဲဟာန််။ '''ဥဒကပတ္တံ၊''' န်သၠိုၚ်မပေၚ်တဴနကဵုဍာ်။ '''အာမသိတွာ၊''' ဇွိတ်သပေါတ်တုဲ။ '''တံဣတ္ထိံ''' န်သၟတ်ဗြဴဂှ်။ '''ဝါသေတိ၊''' ပ္ဍံကဵုဒၟံၚ်ရ။ '''ဣတိဨဝံ၊''' ရဴသာ်ဝွံ။ '''အတ္တော၊''' န်အရထ။ '''ဝေဒိတဗ္ဗော၊''' စိုန်ဂပ်ဝ်သမ္တီ။ ပွမသၞက်တဴကရောဲအိုတ်ရ။


အဓိပ္ပါယ်ပ္ဍဲဍာ်မွဲသၠိုၚ် ဍေံမဒှ်မွဲဓဝ်ဂှ် စုတ်ဗပေၚ်လဝ်ပ္ကဴ ဍာ်မပြဲ တဲပုၚ်သၟတ်ၜါဂှ် ကဵုဖျေံစွံလဝ်တုဲ ညံၚ်ရဴဍာ်မၜိုဟ်ဂံက်ကီု၊ ကဵုဂွံၜိုဟ်ဩိုဟ်တဴညိ။ ညံၚ်ရဴပ္ကဴဝွံကီု ကဵုဂွံထတ်ယုက်တုဲ ရာၚ်ဆာဲဒၟံၚ်လၟိုန်ညိ တုပ်သၟဟ်ကဵုဍာ် ဟွံပြးဒကးအာဂှ် လ္ပကဵုပိုဲပြးဒကးအာတုဲ ကဵုဂွံတန်တဴ လုကဴမွဲအာယုက်ညိ။ ရဴဝွံ မဂွံဂိုၚ်ကေတ်နိမိတ်သၞဲ မဆာဲဒးရးတံဂှ်ရ၊ သၠိုၚ်မပ္တံကဵု ထဝ် ဩန် သၠုယ်သၠာ် ဓရိုတ် ဒါန်တံဂှ်ဂွံဖအိုတ်ရ၊ ရန်တၟံအာဓာန်ဂတ သွက်ညးၜါဂှ်တုဲ အ္စာမ္ၚဵုတံ ရာဒၞာမိက်ကဵုနာနာသာ်မာန်ရ၊ အ္စာလဵုတံဂှ် ဂါထာမပ္တံစိန္တာမဏိဂှ်လေဝ် ရာဒၞာကဵုအိုတ်ရ၊ ပၞောဝ်နဲဂမၠိုၚ် နဲပိုဲမန်ပွမက္ၜထၟထပှ်ဂှ် နွံမွဲသာ်ပၠန်ရ။


* '''ကဗျဗီုက္ၜထၟဓုပ်'''


၁။ ပြေၚ်ကောန်ထပ်တဲ၊ နဲယအ္စာ၊ ပမှာသတိ

ထၟမွဲစိ၊ နကြိဟီုဖ္ဍုန်၊ ပ္ဍဲဂုဏ်ကျာ်မွဲ၊

ကောန်ပိုဲကွေံကြာန်၊ ကဵုတီမာန်ညိ၊

ကဵုတိုန်စိုတ်လောဲ၊ ပ္ဍဲဂုဏ်ကျာ်ဂှ်၊ ပြဟ်ကဵုတီညိ၊


၂။ ထၟဒုတိယ၊ ဂုဏ်မိမကၠာ၊ ပိုၚ်ခြာအာဒိ၊

ဂိတုတ္ၚဲစိ၊ ၜါပၠန်ဂ္ညိဗ္ဂါ၊ လလောၚ်ကြာကတ်၊

ဓဝ်နာံရုပ်မာ၊ နွံၜါဒမၠိ၊ ဗွဲယုတ္တိသၟတ်

ကောန်ပိုဲဗိုန်ဗတ်၊ ပကဵုဆောတ်ပ္ကာန်၊ ကဵုဂြၚ်မာန်ညိ၊


၃။ ပိဋကတ်အဵု၊ ကဵုတိုန်မာန်ညိ၊ ထၟပိကၠာ၊

တဳဏိလောကာ၊ သၚ်္ခါရသၟဟ်၊ တဝှ်ဗောဓိ၊

ကဵုကောန်ပိုဲသ္ကိုတ်၊ ပ္တိုန်စိုတ်မာန်ကၠာ၊ ညာဏ်မှာမုနိ၊

တသိုက်သုခိ၊ လာဘိိမပြဲ၊ ကဵုလောဲသွာညိ။


၄။ ထၟပန်ကျဝ်၊ ဓရ်သစ္စပန်၊ ဟီုဗ္ဂန်နကြိ၊

နဓရ်ပန်ဂၠိ၊ ဓရ်သဳလပန်၊ ဟွံဂွံခၠန်မာ။

နုၚ်နိဓိပန်၊ ပကဵုခၠန်သ္ကဲ၊ မၞိက်ဗၠဲဒွါ၊

ကဵုကောန်ပိုဲမြာ၊ ပကဵုမှာခၠန်၊ ကဵုဗိုန်က္ညန်ညိ။


၅။ ထၟမသုန်၊ ဝိနဲမသုန်အဵု၊ ကဵုတဵုစိုတ်ညိ၊

မသုန်သာ်စိ၊ ခန္ဓဂ္ညိလဝ်၊ ဗွဝ်ကာယျော၊

ပိုန်ဟာန်ထဝ်ဩန်၊ ကဵုဗိုန်က္ညန်ပြဲ၊ ဗ္ဂဲသိလ္လော၊

ကောန်ပိုဲတန်ရော၊ ပ္ဍဲလောကဂှ်၊ ကဵုဂွံဒှ်ညိ၊


၆။ ထၟတြဴ၊ ပဌာန်တြဴဂှ်၊ တဝှ်ဗောဓိ၊

တြဴသာ်စိ၊ ဗွံယုတ္တိရော၊ ဒှ်ဂကူဓဝ်၊

ဖဿတရဴ၊ တိုၚ်သဘဴဂှ်၊ ကျာ်တြဲတွံလဝ်၊

ကဵုဂွံဇၞော်ပၟဝ်၊ အသဝ်မပြဲ၊ ပ္ဍဲကောန်ပိုဲညိ။


၇။ ထၟထပှ်၊ ရတ်ထပှ်မြာ၊ ကဵုသာဓာစိ၊

ဗောဇ္ၛၚ်္ဂဂ္ညိ၊ မုနိတွံလဝ်၊ ဓရ်အရဳပြဲ၊

လောကဳတိုန်ကီု၊ သီုလောကုတ္တဵု၊ ဟိုတ်ဖဵုၜါနဲ။

ကဵုတိုန်စိုပ်လောဲ၊ နဲကျာ်ဂမျိုၚ်၊ ဂတိုၚ်ခဳညိ။


ရဴသာ်ဝွံ ပ္တိုန်သိဒ္ဓိရာဒၞာမိက်ၜထၟ-၇-တုဲမ္ဂး၊ သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴတံညးၜါ ကလံကျာ်ဓရ်သၚ်မိမအ္စာ နော်နာဲတံတုဲ ဗ္ဂူဗြဲရတ်ရ၊ သွက်တၠသ္ၚိဌာန်တၟိတံ၊ ဂွံဒှ်တမ်ရိုဟ်ထဝ်ဩန်ဂှ်ရ၊ '''တြုံမွဲဒၠေၚ်ကီု - မိမွဲဣဝဵု''' ရန်ကဵုဂလာန်ဝွံတုဲ လ္ပာ်သၟတ်ဗြဴတံစုတ်ဩန်တမ် မွဲဒကေဝ်မ္ဂး လ္ပာ်သၟတ်တြုံတံ မ္ဒးစုတ်ဩန်တမ်ၜါဒကေဝ်ရောၚ်။ ဂအုၚ်မာဲသုတ် မဂြောပ်လဝ်ကဵုယာတ်ဍောတ်ဂှ်ပံက်တုဲ နကဵုတဲသၟတ်တြုံ ရပ်ဂအုပ်မာဲသုတ် ဇိုန်ကဵုမိမသၟတ်ဗြဴ နကဵုသၟတ်ဗြဴဇိုန်ကဵုမိမသၟတ်တြုံတုဲ၊ သၟေဟ်နူဂှ် ပရအ်ကဵုပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ်ရ၊ ကာလအပ်ခဒမ်သ္တိက်ဂှ် သၟတ်တြုံ သၟတ်ဗြဴ သီုညးပွဳပွူၜါၜါ ပ္ဍဲမလုပ်ခဒမ်သ္တိက်တေံ ရဲသၟတ်ဗြဴတံဂှ် စဵုဒၞာထံၚ်ကၚ်ကီု လ္ၚဵုလုပ်တိက်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒၞာဲသ္တိက်တုဲ အာတ်တဴတၟာဲလေဝ်နွံကီုရ၊ ကိစ္စသၞက်ကရောဲတုဲအိုတ်မ္ဂး ညးဗ္စပုၚ်ပရအ်ၜံက် ဒုၚ်တၟုယ်တုဲဒှ်အိုတ် ကာလပူရိဿာတ်သၟတ်တြုံတံ မစဴဂှ် ဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵု စၞအာဟာရမွဲခဝက် ၜံက်မွဲတၞုၚ် တၠသ္ၚိတံကဵုတၟာဲလေဝ် နွံကီုရ။ ကေၚ်ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲတုဲ ပေၚ်ထပှ်တ္ၚဲမ္ဂး ညးတၠသ္ၚိဌာန်ၜါဂှ် မ္ဒးအာကလံခမ်သဳသီုၜါလ္ပာ် ကေုာံ နော်နာဲညးဇၞော်တံအိုတ်ရ၊ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် အာကလံသီုကဵုပရေၚ်တၟာဲလေဝ်နွံကီုရ၊ ကာလကလံတုဲမ္ဂး ညးဇၞော်မဒုၚ်ကလံတံဂှ် သွက်ညးၜါဏံ ဂွံဒှ်တမ်အရာကလောန်အိုဿီုတုဲ ၜိုတ်ထေက်ကြိုက်ကဵုညးတံ ညးတံရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် နကဵုဩန် နကဵုကပေါတ်နာနာသာ်လေဝ် နွံကီုရ။


* '''ပွမသ္ပမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ မပ္တံကဵုဟိုတ်မွဲမွဲ'''


သၟတ်တြုံ သၟတ်ဗြဴတံညးၜါ၊ ဟိုတ်နူလုလောန်အာတုဲ တန်အာဂဝ်ဂၞဴမ္ဂး ယဝ်ပၟိက်နွံသွက်ဂွံပ္တုဲ ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲပၠန်ဂှ် ဗွဲကိုပ်ကၠာမ္ဒးအာကလံဗဴ သၠာဲနုၚ်ဗဴတုဲ သ္ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂွံကီုရ၊ ယဝ်ဟွံဂွံကလံမ္ဂး ညးတံဟွံသ္ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ၊ မွဲသာ်ပၠန် ကာလဗ္တံ ယြဴသၟတ်ဗၠာဲမွဲ။ တိုန်ဓရီုတက်ကျာ ဟီုအရေဝ်လ္တူသ္ၚိသၟတ်ဗြဴမွဲတုဲ မိမသၟတ်ဗြဴဂှ် ဒဗဒးတုဲ ရပ်ကေတ်စဳရေၚ်စကဵု ကောန်ဝုတ်လေဝ်နွံကီု၊ သၟတ်ဗြဴမွဲ ဗက်အာသၟတ်တြုံကီု၊ သာ်ဝွံ မိမနွံတာလျိုၚ်သီုၜါလ္ပာ်ဂှ် ကော်ဂွံညးဇၞော်မွဲၜါတုဲ အာလဴပူစအိုတ်ရ၊ တုဲညးတံရုဲစှ်ကေတ် တ္ၚဲခိုဟ်မွဲတ္ၚဲတုဲ ပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲလေဝ်နွံကီု၊ ဟွံသေၚ် ပွမပ္တုဲကေတ်ဗွဲခ္ဍန်လေဝ်နွံကီုရ။


* '''ပွမပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဗွဲခ္ဍန်'''


ဟိုတ်နူသၟတ်ၜါဂှ် လုလောန်အာတုဲ တန်အာဂဝ်ဂၞဴမ္ဂး၊ မိမနွံတာလျိုၚ်သီုၜါလ္ပာ်ဂှ်၊ လဴထ္ၜးဟီုသၚ်ရိုဟ် ကေုာံရၚ်သ္ကံတုဲ ရုဲစှ်ကေတ်တ္ၚဲခိုဟ် စိုပ်တ္ၚဲခိုဟ်ဂှ် ဘိက်ကော်ကေတ်ညးဇၞော် သီုၜါလ္ပာ် ဗၞတ်ပိပန်တုဲ လ္ၚဵုဗ္စပုၚ် လ္ၚဵုဖျုၚ်စၞဍာ် ဗ္စကွာၚ်ၜဲတုဲ၊ သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴတံညးၜါ ကလံမိမၜါလ္ပာ် သွက်ဂွံပစၟတ်သမ္တီအိုတ်ဂှ်လေဝ် ပ္တုဲကေတ်ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ဗွဲခ္ဍန်ရ။


* '''လိက်သၟာန်ကောန် (မွဲနဲပၠန်)'''


နူလဵုနာဲတံကၠုၚ် နူဍုၚ်နူရးဟာ၊ ကျိုၚ်ကျဝ်ဗြံက်ဗြကီု သီုကြိယာဗာ။ နူဂယးပြဟ်ဟိုပ်ဟိုပ် ကၠုၚ်စိုပ်ဌာန်ပိုဲဝွံကၠာ၊ ရိုဟ်ဂိတုရိုဟ်တ္ၚဲ ပိုဲဟွံညာတ်မွဲဝါ၊ မူပၟိက်ကိစ္စပၠန် စိုပ်သန္ထာန်ပိုဲဝွံကၠာ ပိုဲသၟာန်သီုမေတ္တာ လ္ပာ်လဵုညးအာကၠုၚ် မူပၟိက်ကိစ္စရော ကလောပိုဲညးကၠုၚ် တိချဳၜဳကလိုက်၊ ခတိုက်ဂၟာကွာ်ကၠုၚ် တြုံတြုံဗြဴဗြဴပ္ညုၚ် ကၠုၚ်တဴဗွဲမဂၠိုၚ် ယာတ်ပုံယာတ်စက်ကျိုၚ် တိုၚ်နရေၚ်လဝ် ဂ္ဇံဒၟံၚ်ၜါၜါသၞောဝ် ညံၚ်အၚဝ်သွံစဖျာ လ္ၚဵုဂှ်ဗိုက်ယာတ္တံမှာ ညးဗျုမံၚ်ဂတကၠာ၊ တြုံတြုံဗြဴဗြဴကၠုၚ် မံၚ်တရေၚ်ဗ္ဂါ၊ စိုပ်သ္ၚိဂ္ဇံဂြီုဂြီု၊ ကသေဲဟီုမံၚ်သာသာ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဖျေၚ်မုက်မတ် ကၠတ်ရံၚ်ပိုဲကၠာ လ္ၚဵုဂှ်မိန်လဝ်န၊ အဇညံၚ်ညးသွံဖျာ၊ လ္ၚဵုဂှ်စရှ်ကၠုၚ်ပ္ကဴ ညံၚ်ညးစဴနူကၞာ ဟွံသေၚ်တၠိၚ်တရဴ လုပ်ဇူတဴသ္ဂးဟာ ဟိုတ်ဟွံသေၚ်ဂြောဝ်လဴပ္ညုၚ် ဂၠာဲအာတ်စပုၚ်ဘာ ညာတ်သ္ၚိပသာလာ လုပ်ဇူဟာနာဲတံ မူပၟိက်ကိစ္စပ္ညုၚ် ကၠုၚ်စိုပ်သ္ၚိပိုဲဏံ၊ ဟီုဒးဂွံမံၚ်လံ ဂွံဂ္ဇံတန်တဴ၊ ယဝ်ဟီုဟွံဒးအဴ က္လေၚ်စဴလေဝ်ပြဟ်ပြဟ်၊ မံၚ်လံတုဲဂၞဴကှ် ကလောတံဒှ်လၟောၚ် ပုၚ်သွဟွံဂွံရောၚ်၊ ဓးဍောၚ်စဴဂၞဴဂၠောဝ်၊ ယဝ်က္လောပိုဲဟီုဒးရ၊ ပုၚ်သွစုတ်ကွာဲလဝ် ဂွံဒက်မိတ်ဆတ္တဝ်၊ ဆက်တဝ်အာဗွဲဂတ မူဟိုတ်ပၟိက်ကိစ္စ ဟီုရက္လောပိုဲ ပဳတိသောမနုဟ်ဩဟ်၊ သှ်ပ္တဴဓဝ်မေတ္တာ အတိက်ဒါန်တမၠာ ကောန်ပိုဲၜါဝွံအဴ ဂွံဟုဲဟာဲဇန်ပ္ကဴ ပူဇဴကျာ်ဓဝ်သၚ်၊ ဒါန်အတိက်တေံရီုဗၚ် ကုသဵုရၚ်တၠုၚ် ပိုဲကၠုၚ်လၟုဟ်ပ္ညုၚ် ကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မနုဿ ပူဂဵုၜါဝွံ ရာဒၞာကုသဵုပြေၚ် ဆက်ကၠုၚ်ကောံပရေၚ် လၟေၚ်ဓမ္မတာသတ် ဒှ်တိုန်ဝုတ်ဗၠာဲသၟတ် ဟွံဆောတ်သီုညးၜါ အာတ်ပါၚ်မိကဵုမ။


ဒးသၟာန်သၟုက်ကလိုက် ခဒုၚ်ကၠုၚ်အာ ယဝ်ဂၠိုၚ်ကဵုဝါရ ကြိုက်စိုတ်ဒးမတ်ကၠာ၊ က္လောညးၜါတလ၊ ဖျေံလဝ်မှက်စာံရ ပြံစဇဗၠုသၠကၠာ၊ ရံၚ်ဂိတုတ္ၚဲခိုဟ်ပ္ညုၚ် ဖာတ်ကၞာတ်ဂွံကၠုၚ်အာ၊ စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ်အခါ နကျတ်ဒးကာလရ၊ဒိတ္ထဳနကျတ်ပြဲ ဂိတုတ္ၚဲလေဝ်သ္ဍာံပြ လၟေၚ်ပ္ညုၚ်လၟေၚ်တရဴ လၟေၚ်ဒ္ဂေတ်ဗဴကဵုလ၊ ဟီုပၟိၚ်က္လောဂမၠိုၚ် နာံမြိုၚ်သီုဝံသ၊ ရိုၚ်ရိုၚ်သ္အဳသ္အဳ ကသဳကၠုၚ်ဝါနိဇ္ဇ၊ ကျိုၚ်ကျဝ်ဒးရးရ တုပ်အဇညံၚ်ညးဍုၚ်၊ လ္ၚဵုဒုန်လ္ၚဵုစေဲဂၠုၚ် ပၠာံကၠုၚ် ညံၚ်ညးအာပေါဲ စိုပ်သ္ၚိက္လောအဲ ကွာ်သဲတိုန်ကၠုၚ် လ္ၚဵုယိုက်ဒံဖာန် လ္ၚဵုယိုက်ဗိုက်ပုံစက် လ္ၚဵုတက်ယာတ်ချီု ကျိုၚ်ကျဝ်လဝ်ညံၚ်ကောန်ဗြီုသအဳ သဝဳစိုက်အဏံ၊ ယာတ်ကြာသီုသၠိုၚ်ထဝ် စွံရေၚ်လဝ်ကဵုဒံဇဗၠု သွက်ပ္ကဴခၠံကၠုၚ် ကလံဇိုၚ်ခမ်သဳ တိုၚ်သၞေံပြဝေဏဳ ညဳသာကဵုဂလာန် ဆက်ဆေန်နူအဓာန် ဗက်ဂလာန်ဗဴကဵုလ၊ မန်ဒိုၚ်မန်ဒကၠာ မန်ညဘာသာရ၊ ပြဝေဏဳမန်ပိကီု ပုံအဂီုနူမူလှ၊ ဆက်ကၠုၚ်နူတိဏံ ဗြီုထပှ်ဂွံကၠိမ၊ ကြဴတဲက္တဵုဒှ်ပၠန် ရာဇာသာမန္တ အခိုက်နူမူလ နွံတုဲဒးပဗက်၊ ဒှ်ကၠုၚ်နူအဆက် သၞက်ကြကတ်ဝိဝါဟ ကောန်ဗၠာဲပိုဲမွဲရ သၟိက်ကၠုၚ်ပဂမာန် ဂွံဒှ်က္လောအဓာန် ဆက်တဝ်အာဗွဲဂတ ကဵုဍေံဒုၚ်ကၠောန် ကမၠောန်ဥပ္ပကာကဵုမိမ လၟေၚ်ဝိဝါဟ တိုတ်ထ္ၜထပ်တဲညိ ပိုဲပလံၚ်ဗ္စိုပ်သ္ၚိ သၟိၚ်မိမၜါရောၚ်အဴ။


ယွံလေဝ်က္လောဂမၠိုၚ် နာံမြိုၚ်သီုတြုံဗြဴ လၟေၚ်ပ္ညုၚ်လၟေၚ်တရဴ လၟေၚ်ဒ္ဂေတ်ဗဴကဵုလ၊ ဒးရးမံၚ်ကီုရ၊ ဣတေံတံကၠုၚ်ပဂမာန် အတိုၚ်သၞေံပြဝေဏဳ ညဳသာမံၚ်ကဵုဂလာန် အရေဝ်နွံပိုဲဒးသၟာန် ဂလာန်ဒှ်ပိုဲဒးဟီု လၟုဟ်ရလေဝ်က္လောဗြီု ကၠုၚ်သ္အဳဂြီုပေၚ်မံၚ်သ္ၚိ နာဲတံသၟိက်ဂွံပဂမာန် အာတ်ပါန်မံၚ်မိကဵုမ ပ္ဍဲကဵုကောန်ပိုဲစိ ဒှ်မံၚ်ၜါပိပန် ကောန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုရော ပိုဲဟွံတီ ထေက်ကြိုက်ရောၚ် ပိုဲသ္ဂောံတီသန် လၟုဟ်နာဲတံကၠုၚ်သၟာန် ပဂမာန်ကဵုဒုၚ်လလောန်၊ ဂွံဒုၚ်ယွံအဳဂှ်လေဝ်ဝါတ်လောန် ကောန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်လေဝ် ဟွံဂွံတီ၊ အရေဝ်ဂၠိုၚ်တုဲပိုက်ဝါတ် ဇိုၚ်ခၠိုၚ်တုဲညာတ်ဆီ၊ သာ်ဝွံအရေဝ်ဗဴကဵုလ ဒးဂိုၚ်သ္တီ တိတ်ဒုၚ်ယွံအဳရောဒးဏီ၊ ကၠာဟွံမုတ်ဒွး၊ ညံၚ်မတ်ဗြဲပ္တိုန်မတ် နကျတ်တေံပြးဇး၊ မာတ်ကောန်ပိုဲဒှ်ကွေံ တီစိုတ်ဍေံရောဟွံမာန်၊ ကောန်လ္ၚဵုရော နာဲသၟိက်ဂွံသၞက် ကောန်လ္ၚဵုရော နာဲတံသၟိက်ဂွံဆက်ဒါန်၊ မူယၟုယယွံဒေံဗြဴ မိဒေံဗြဴဍေံကီု ဟီုဒးဂၠံၚ်ဍာန် ပိုဲတီတုဲရောၚ် ပိုဲဂမာန်ဝွံ ဆက်တဝ်အာဗွဲဂတ ပ္ဍဲဒေါဝ်ပူရိသာတ်ဂၠိုၚ် ဟီုစရက္လောဗြီု။


ထံၚ်ကတောဝ်ကၞပ်က္လၚ် ပၚ်မှိၚ်ရက္လောဗြီု၊ အတိုၚ်ဒ္ဂေတ်ဗဴကဵုလပ္ညုၚ် ဆက်ကၠုၚ်နူတမၠာ ရံၚ်စကဵုဟောရာ အ္စာတံဟီုနၚ်တုဲ ဒိတ္ထဳနကျတ်တုဲ တ္ၚဲဏှဲနှဴသက္ကရာဇ်၊ ပါပဟွံညာတ် သာမျဇိုက်ဂွံညဳသာဇိုက် လက်စက်ဂတာ အ္စာတံဂၞန်တးရံၚ် က္လိဂွံလာဘံ ဗိန္ဒောတိတ်ရံၚ်စ၊ ဗက်ပ္ဍဲပုံပၟာ ဇာတာနိဒါန်ရ ဒးဇာတ်သၟိၚ်ကုသ ဂွံဂယကျာ်ပဘာ ရန်ကဵုပုံဂှ်ပၠန် ဖန်စက်ဂတာ ညံၚ်အိန်ကဵုသုဇာတာ ဟောရာဟီုလဝ်ရ၊ ဂွံပြေၚ်ဝိဝါဟ ခိုဟ်စသီုၜါ ပိုဲပလံၚ်ဗ္စိုပ်ကၠာ တမ်ဇိုၚ်မိမၜါရောၚ်အဴ။ ။ ရိုဟ်ဂိတုရိုဟ်တ္ၚဲ ပိုဲလေဝ်ဟွံညာတ်မွဲဝါ ဇက်ဗဵုကတဵုရး နူဂယးကွိုန်တုဲကၠာ စိုပ်ဍုၚ်ကွာန်ပိုဲ လုပ်သီုတြုံဗြဴသ္အဳဗ္ဂါ၊ ကၟပ်ညံၚ်စဏဗ္ၜူ ညံၚ်ညးမသုၚ်သုရာ ၜိုန်ပိုဲဟီုဆေဝ်တာဒနာ မံၚ်တန်ကဵုတန် လ္ၚဵုဂှ်ယိုက်နပၠန် ကၟန်ခၜၚ်ပ္တိုန်သ္ၚိ ခါရံၚ်စှ်ေဖာဲတိ ဒှ်မၞိဟ်ၜါပိစှော်၊ လ္ၚဵုကွာ်အာ လ္ၚဵုကွာ်ကၠုၚ် ရပ်ဒုၚ်သီုလေံတၞဟ် လဟီုကြံကြသ္ကာတ်မြဟ်၊ ဒှ်ညံၚ်လထဴလှောၚ်၊ ကၠုၚ်ပညံၚ်ဒမၠကမၠတ် သ္ၚေဝ်မတ်ဒှ်ပၠိၚ်ပၠောၚ်၊ မူပၟိက်ကိစ္စသ္အး ဟီုဒးဂွံဗၠးလၟောၚ် ယဝ်ဟွံဒးအဵု ပ္အပ်ကဵုတဲထာမ္မရောၚ် သၞောဝ်လျိုၚ်ဆုၚ်ပ္ကာန်ပၠန် ဒးအာအာတ်သန်ၜါဍောၚ်၊ ဖေက်နာဲတံဒးလၟောၚ် လုပ်တဲထာမ္မရောၚ်ကၠာ အပေါတ်ထိုၚ်န မာဒေါံဖာန်ဖျဴဏာပြး ပအောန်စိုတ်ညိဏး အရေဝ်ဒှ်ပိုဲဒးဟီုလဝ် က္လောတံသၟိက်ဂၠာဲသဝ် လဝ်သဘဴပ္တိဃာတ်၊ ကောန်ဗၠာဲနာဲတံ ကဵုဗီုပြၚ်ပိုဲဟွံဂွံညာတ် ဖေက်ဒှ်မၞိဟ်ပရာတ် ဝါတ်ဂါတ်ဟီုဟွံမာန် စပ္ဍဲဘုတ်ဍေံဒီုဘာ သုၚ်သုရာကၠံၚ်ပ္ဍဲဍာန်၊ ပဟိုတ်နွံကဵုဂလာန် ပိုဲဒးဟီုကလးလဝ် ဍေံနွံကဵုကောန်ဗြဴ ကြဴဗက်ဟီုဆတ္တဝ် ခါရနာဲတံနွံ မၞိဟ်ဒုၚ်လျိုၚ်ပိုဲဂွံတိတ်ဂိုၚ်လဝ် လျိုၚ်ဟွံမွဲဆတ္တဝ် ပိုဲကၠုၚ်တသဝ်ပါန် ပိုဲဟွံဒုၚ်တဲရ ဟွံဂံၚ်ပကောန်ဂမာန် ဗွဲကြဴဒးထုဲကြာန် ဂလာန်ရဏုက်မံၚ်ကၠာ မၞိဟ်လုဟ်ဍေံခါဖျာ ပိုဲဒးဟီုတာလဝ်အရေဝ်ရောၚ်။


ထံၚ်က္တောဝ်ကၞပ်က္လၚ် ပၚ်မှိၚ်ဟီုကဵုရောၚ် ကလုဲညးဂှ်ထေၚ် ခလေၚ်ညးဒးထာတ်၊ ဆုထ္ၜောံညးဂှ်ဒါတ် မာတ်တဲဍာံမာဲတံကၠဟ် ပထဍံတဲညးဏီ ကဵုဂွံခၠေဝ်သှ် အကြီုကောန်ပိုဲဂှ် တွံကဵုနာဲတံကၠာ ရုပ်သာ်သရာဲကၞာတ် ညးညာတ်ဒးနွံမေတ္တာ၊ ဒၞာဲညးညာတ် သၟိက်ဂွံပဂမာန် ကၠုၚ်သၟာန်မံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုဝါ၊ အရက်ဘိၚ်ပါဲကၠာ ၜိုန်လတ်ဆာဍေံဟွံစ ဟီုဂၠိုၚ်ဒှ်ညံၚ်ခလှာန် ဩိုပ်သၟာန်ဂွံရ ကၠောန်စညံၚ်ကၠ မြက်စာလောဘဂၠိုၚ်ကဵုသာ် ဟိုတ်ဂှ်ဒးသၟာန်ကၠုၚ် သၟိက်ဂွံပဂၟာန်တမ်ဇိုၚ် ပိုဲတိတ်ဒုၚ်လျိုၚ် လ္ပဟ်ဂိုၚ်ညိရအဴ။ ။ ထံၚ်ကတောဝ်ကၞပ် ကလၚ်ပၚ်မှိၚ်ရ၊ ကလောဗြီု၊ အရေဝ်နွံပိုဲဒးသၟာန် ဂလာန်နွံပိုဲဒးဟီု ကောန်ဗၠာဲနာဲတံကီု ဗီုပြၚ်လေဝ်ပိုဲဟွံညာတ် ဍေံလ္ၚုကြောမံၚ် ကဵုမိတ်စှ်ဍေံလေဝ် ဟွံဒှ်ပရာတ် နာဲတံဟီုလၟုဟ် ညးဂှ်မွဲရောဟွံအာညာတ်၊ ဍေံသွတ်ဗေဝ်မံၚ်ဟာ ဍေံဒှ်ဗဴမိန်လမာတ် ကောန်ပိုဲရော ဟွံမွဲၜုန်ဏီ ဒတိၚ်သော်ကောန်နာဲတံသီုဝါတ်၊ ဂွံပလေံခမဳ ဂွံဒုၚ်လေံပယျၚ် တူပၞၚ်ဓဝ်ဂွံတိုန်ဟာတ်၊ နာဲတံလေဝ်ခမုန် ခလာန်တံ လာန်ဟီုဂွံညာတ်၊ မူဂိတုတ္ၚဲ သက္ကရာဇ် ကဵုညာတ်ညိကီု မူအခိၚ် မူအခါ နူကၠာဟွံကောံဓရီု အပ်ဒပ်မံၚ်ရဟာ သေၚ်လဵုအ္စာတံဟီု လၟုဟ်ရလေဝ်ကလောဗြီု။


ကၠုၚ်သ္အဳဂြီုမံၚ်ပေၚ်သ္ၚိ၊ နာဲတံသၟိက်ပဂမာန် ကၠုၚ်အာတ်ပါန်ဒၟံၚ် မိကဵုမ၊ ကာလကောန်နာဲတံသၠးဂဝ် မူဗွဝ်ရောၚ်မၚ်တိ၊ ပဳဆောတ်ဟာ ပဳဆလူဟာ ပဳရီုဟာဇြုံဂမျိ၊ ကာလကောန်နာဲတံသၠးဂဝ် မူစိမူဂှ်မၚ်တိရောနာဲ၊ မူဇာတ်ဂှ်ဒတုံ မူတၞံဆုဂှ်ဒလာဲ ပဟီုကေတ်ဆလဲလဲ၊ ဆမွဲတ္ၚဲဟွံသေၚ်လေဝ်နာဲ၊ ဆဩေၚ်ကၠုၚ်ပမိတ်သဟာဲ ပိုဲစဂုဏ်ကောန်နာဲတံဒဵုဗျု၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပိုဲသၟာန်ခဍာံ နာံမိတ်ဟာနာံသတြု၊ မူဒိတ္ထဳရော နကျတ်လျးမတ်မွဲဟာ မတ်ၜါဟာ၊ သီုပူဂဵုၜါဂွံဖျေံတုဲ ယမုနာ၊ တ္ကံပန်အပ် ဒပ်မံၚ်ရဟာ သောၚ်လဵုအ္စာတံဂၞန်၊ သီုပူဂဵုၜါဝွံပၠန် တန်လဝ်မွဲတ္ကံ၊ ပသာ်ညာတ်ယုတ္တိ ဟီုညိကလောတံ လၟုဟ်ကၠုၚ်သ္အဳမံၚ်ဂြီု ပညံၚ်ကၟံဂၠာဲဓက၊ အဲဆာန်ဍူမံၚ်ကဵုမၞိဟ်ဗြဴဗြဴ ရံၚ်တုဲဒှ်နှဴကဵုသၠ၊ ပ္ဍဲဒေါဝ်ပူရိဿာတ်ရကလောဗြီု။ ။ ထံၚ်ကတောဝ်ကၞပ်ကလၚ် ပၚ်သၟိၚ်ဟီုဂွံတီညာတ် ဂိတုတ္ၚဲသက္ကရာဇ် နာံဓါတ်လက်ဗျာံ ဝဳဆောတ်ဍိုန်ပေတ်အဴ ဝါန်သဴဃိုန်ဟာဃံၚ်၊ ဒေဝတဴတြုံရောၚ်မၚ်တိ ကၞိမဒှ်ပၟၚ်သၞာံ နာံဓါတ်ပၟတ် နူနကျတ်ပေၚ်ဒ္စာံ ယးမတ်ၜါဒိုဟ်သ္ဍာံ ပ္ဍဲသၞာံလက်ဂှ် ဇာတ်သၟိၚ်နာဲမိ ဒတုံဂွံဒလာဲ တၞံသတ်ဗြဴ ခုတ်ဇိုက်ဇာတာအဴ ခိုဟ်တဴဇၟာပ်ပ်တန် ဟွံသေၚ် သၞေပ်ပြကၠာ တော်ရံၚ်ကဵုအ္စာဂၞန်၊ ခိုဟ်မံၚ်အ္စာပိုဲဟီု ပကဵုလီုစိုတ် သၟိက်ဂွံကၠုၚ်ပဂမာန် ကၠုၚ်သၟာန်စက်ဂတာ နာံမိတ်သတြုပၠန် ဟုဲနှဴရောၚ်သီုတ္ကံပန် ဍေံခိုဟ်မံၚ်သီုညးၜါ သာ်ဝွံလဟီုအ္စာတံဟဵု၊ ကောန်ဝုတ်ကောန်တံခိုဟ် ဇိပ်ဂၠိပ် ကောန်ဗၠာဲပိုဲနွံသိပ်ဇၟံ၊ ယဝ်သ္ဂောံမံၚ်မွဲသ္ၚိ ဇြက်ဗျိနွံဟာကလောပိုဲ၊ ဒါန်ရောၚ်ပ္ညုၚ်ဟေၚ် ဂွံဆဵုသေၚ်ဟာ သီုကောန်ပိုဲညးၜါ ညဳသာကဵုဂလာန် သၟိက်ဂွံကၠုၚ်ပဂမာန် အာတ်ပါန်မကဵုမိ၊ ပိုဲပလံၚ်ဗ္စိုပ်သ္ၚိ လ္ပဟ်ဂိုၚ်ဒေပ်ညိရကလောဗြီု။

('''ကံက်ပ္တိတ်နူလိက်သေံ - ဟာလိတ်ဒေ ချူတေံရ''')


* '''(မွဲနဲပၠန်) ဂလာန်ဝုတ်ဗၠာဲခၠေဝ်သှ်'''


(သၟတ်ဝုတ်)

ယွံလေဝ်ကောဗၠာဲ နာဲတြုံအယော၊ နာဲဝန်စဝ်ရော ကောဟးကောဗၠာဲ နူမိမိၚ်ပါၚ်၊ ရမျာၚ်ရှ်သာဲ ကၠုၚ်ပစေံဏေံ ကၠုၚ်ပဒိပ်ဒါဲ ပိုဲဟွံတီစိုတ် စရိုတ်ကောဗၠာဲ ကၠုၚ်ဖျိုန်လမျီု၊ ဟီုဇိုန်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ကၠုၚ်ပဒိပ်ဒါဲ ကောဗၠာဲတံကီု သၟိက်ဂွံဓရီု၊ ကၠုၚ်ဟီုဆံလံ၊ ပိုဲဟွံပတှ်ေဟာန်၊ ဂလာန်ကောတံ လၟုဟ်ကောဗၠာဲ နာဲမွဲတၟံ မိၚ်ပါၚ်ကောတံ မိသ္ပံသာ မိဟွံဂံၚ်ပတှ်ေ သလှ်ေပမာ၊ တြုံတံသေၚ်ဟာ၊ ပါၚ်ကျာလဗိုတ်၊ ပါၚ်ဟီုအဵုဇိုတ် စိုတ်တၞဟ်ပၠန် ဆာန်ကောတံကၠာ။ ကြဴဒးခြာခၠန်၊ ကၠုၚ်ဖျိုန်လမျီု ဟီုဇိုန်လိုက်လဴ ကၠုၚ်သၠေံစရ၊ ကဵုမိဒေံဗြဴ သၠေံစဖဲတုဲ လံအာဆုဲဒဴ ဟိုတ်ပိုဲဒှ်ဗြဴ ဟွံတီတဴရောၚ်။


(သၟတ်ဗၠာဲ)

ဟးမိထဝ်လာဲ နာဲထဝ်ဒကောၚ် ပ္ဍဲစိုတ်ကောရောၚ် ညိဟွံယောၚ်ယာ ဆမွဲပါၚ်ကီု ဟွံဟီုမုသာ ကောဟွံသၠေံစ ကောဟွံပကျာ၊ ဟိုတ်ကောဆာန်ဟေၚ် ရောၚ်ဟွံသေၚ်ဟာ ဆာန်တုဲဒးစိုပ် ဗ္ဒိုပ်နာဲကၠာ ဒဵုဗျုဒဵုချိုတ် စိုတ်ကောသေၚ်ဟာ ကောဟွံပကျာ ပါၚ်သာသ္ပံ ညံၚ်သ္ဂောံမံၚ်ကောံ ကရောဲနာဲတံ ချပ်ညိရၝာဲ နာဲမွဲတၟံ ပ္ဍဲစိုတ်အဲကီု တုပ်ဂြၚ်တၟံ ဟွံသာသ္ပံ ဟွံဆံလံသၟတ် မိပဉ္စသဳ ကျာ်ဩဳဂေါဝ်က္ၜတ် မိဟွံပတှ်ေ ဂးဟာဒေံဍောတ် လၟုဟ်ကောဗၠာဲ စိုပ်ကၠုၚ်နာဲသၟတ် ပဟွံဂံၚ်ဂိုၚ် ဂွိုၚ်သၞောတ်မတ် ဓဇန်လောန်ကာဲ နာဲပယျေဝ်ၜတ် လၟုဟ်ကောဗၠာဲ ကေတ်နာဲ ။ ။ ။


(သၟတ်ဝုတ်)

ယွံကောမပ၊ တလအယော ပါၚ်တြုံတံရော ယောသောတၟေၚ်အာ၊ ပါၚ်ဟီုတၞဟ် စိုတ်တၞဟ်ခြာ ဗီုဥပမာ သာ်လွာထိုၚ်အဴ သၟိၚ်ထိုၚ်ပဝ်လှောၚ် ဂၠာဲဇာပ်ဍောၚ်ပ္ကဴ ဂွံရှ်ပ္ကဴဟေၚ် ပဝ်ကလေၚ်စဴ ရှ်ပ္ကဴဖဲစိုတ် ထိုၚ်ဝိုတ်ဍောၚ်ပ္ကဴ ဟွံပၠန်သ္ၚေဝ်အဴ ဍောၚ်ပ္ကဴဂှ်ကၠာ ဍောၚ်ပ္ကဴသ္အာၚ်ဟေၚ် ဂၠာဲဇာပ်သေၚ်ဟာ နဲသၟိၚ်ထိုၚ်ကီု တုပ်ဗီုပမာ တြုံတံတန်ကၠာ ဝါစာဂလာန် ပိုဲဗြဴပတှ်ေညး တုဲဒးရေၚ်ကာန် ဒးပတုံဇြဟာန် ဒးဆာန်လၟိုန် ပတှ်ေတြုံတံဗိုန် ဒဇိုန်တုဲဟှ် ရေၚ်ကာန်ဖဲတဴ ကြဴပမဇ္ၛဟ် ဌာန်တၟေၚ်တၟဟ် ဂၠာဲလဖဟ်အာ ပါၚ်တြုံတံသွံ ပတှ်ေစဂွံဟာ ကောဂွိုၚ်အမြိုတ်၊ ဒေပ်လဝ်စိုတ်ၜါ သၟိက်ပကျာဗာ ဖအာစိုတ်စၞာဲ ကၠုၚ်ပစေံဏေံ ကၠုၚ်ပဒိပ်ဒါဲ ကၠုၚ်ဖျိုန်လမျီု ကၠုၚ်ဟီုဂၠိုက်ဂၠာဲ မိသတီဥပ္ပါဲစိုတ် စိုတ်ကောဗၠာဲဟာ။


(သၟတ်ဗၠာဲ)

ယွံမိဗြဴရတ် ခဍောၚ်မတ်ၜါ မိကလၚ်ကၠာ ဥပမာန စရိုတ်ကောဂၞဴ ရဴစၟခြ စၟခြဂှ် ဗဒှ်ဒေသ ဍေံဂွံညာတ်သၟတ် လျးပၟတ်ရ ညာတ်လျးဝွံ ဂေါဝ်ပၠန်ယဲသ အဲကေတ်ဗိုန်ဇၟံ လျးဏံညိရ၊ လျးဝွံကဵုအဲ ကဵုဒှ်မွဲရ ဍေံဂးတုဲကွေံ ဆၚ်စှ်ေဒေါဝ်လ္ၚ လမျီုခန္ဓ ဟွံရိုဟ်စကၠာ စၟခြဟေၚ် နဲဂှ်သေၚ်ဟာ အဲနဲဂှ်ကီု တုပ်ဗီုပမာ ညာတ်ရုပ်နာဲဆာဲ အကာဲကရုဏာ သၟိက်ဂွံသၟဟ်သၟန် သၟိက်ညန်သာဓါ သၟိက်လီဗတောဲ ၜါမွဲသၞာ လမျီုကောကၠာ ၜိုန်ဂိုဟ်ခါဂှ် ဇိုန်ကွာဲဖဳဟေၚ် စိုတ်ဟွံတၟေၚ်တၟဟ် နဲစၟခြ စိုတ်ကောမဒှ် ဟိုတ်ဂှ်လွဳတဴ ဟွံစဴအာပြဟ် မိပဉ္စသဳ ကျာ်ဩဳဒိုဟ်စှ် သာ်စိုတ်မိဒှ် ဟီုတွံညိကၠာ။ ။ ။

==ပွမသိုၚ်သ္ၚိတၟိ၊ တိုန်သ္ၚိတၟိ==
၁။ နိဒါန်။

၂။ ဗီုရုဲအခိၚ်။

၃။ ဗီုရုဲဂအာၚ်သ္ၚိ။

၄။ ဗီုကုတ်ကပေါတ် (ကိုန်ဝုဟ်ဂအာန်သ္ၚိ)။

၅။ ဗီုပလေဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိ။

၆။ ဗီုခါဲကတိုၚ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ၊ ဗီုပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ။

၇။ ဗြိုဟ်သ္ၚိ။

၈။ ဗီုသ္ၚိ၊ (သၠုၚ်၊ စိၚ်၊ ကဆံၚ်၊ ဗ္ဒဴ)။

၉။ ဒဒှ်သ္ၚိမန် ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာ။

===၁။ နိဒါန်===

ပွမသိုၚ်သ္ၚိတၟိမ္ဂးဂှ် ကောန်မန်တံညးဂမၠိုၚ် ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲ လ္ၚဵုဂှ် ဗွဲမပြဟ် ပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိလေဝ်နွံ လ္ၚဵုဂှ် ဟွံပါ်တိတ်လေဝ်နွံကီုရ၊ မူဟိုတ်ဗွဲမပြဟ် ဂစာန်ပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိဂှ်ရောဟီုမ္ဂး ဂအဟ်တၟိ ဂမာန်တၟိတံဂှ် မိမတံဟွံမိက်ကဵု မံၚ်နှဴရဴကဵု ကောန်ဝုတ်ကောန်ဗၠာဲ ပ္ဍဲသ္ၚိညးတံဂှ်မွဲသာ်၊ ယဝ်ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲမ္ဂး နဲညးကဵုညး သွက်ဂွံဂယိုၚ်လမျီုအာဓာန်ဂတ ပ္တိတ်လွဳဂိုတ်ဂစာန် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဂှ်မွဲသာ် မဒှ်ရ၊ မိမမန်တံလ္ၚဵုဂှ် ဟိုတ်နူကမၠောန်ဇၞော်ဂၠိုၚ်တုဲ သွက်ဂွံရီုဗၚ် ထိၚ်ဒက်ကမၠောန်တံဂှ်ရ ကေတ်ဂမာန်တၟိ-ဂအဟ်တၟိလေဝ်နွံကီုရ၊ ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ပပ္တံနူနော်နာဲတုဲ ဒဵုကဵုစဴစေက် ကောံမံၚ်ပ္ဍဲမွဲသ္ၚိဓဝ်ဂှ် ဂွံညာတ်မံၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဏီရ။ ။ ယဝ်နွံပၟိက် မိက်ဂွံပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိမ္ဂး ပေၚ်ပိသၞာံတုဲဟေၚ် သၠးအခေါၚ်လေဝ်နွံကီု၊ ယဝ်ဟွံပေၚ်ပိသၞာံမ္ဂး ဂွိၚ်တဴဟိုတ်နူပိုန်ဒြပ်ဟွံဍိုက်ပေၚ်တုဲ ပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိဂှ်ဟွံခိုဟ် ထိၚ်ဒက်သီဂိုၚ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ပရေၚ်ကမၠောန်ဟွံချိုတ်ပၠိုတ် ရန်တၟံသာ်ဂှ်တုဲ ညးတံဟွံကဵုပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိဏီရ၊ မိမလ္ၚဵု ညးမဗိုန်ပ္ဍဲကွေတ်တံပၠန်၊ ၜိုန်ဟွံပေၚ်ပိသၞာံကီုလေဝ် နကဵုဇကု ညးတံသိုၚ်ကဵုသ္ၚိတၟိတၞဟ်မွဲမတုဲ ဇိုန်အပ်ပြာပ်ကဵုကောန်ဇာတ်ညးတံ တိုန်မံၚ်လေဝ်နွံကီု၊ ရံၚ်ကေတ်နဲဏံမ္ဂး တုပ်တဴညံၚ်ရဴ ပါ်တိတ်အာသ္ၚိတၟိကီုရ၊ ဟိုတ်နူတိုန်မံၚ်လ္တူသ္ၚိမိမသိုၚ်ကဵုတုဲ မံၚ်တမ်မိမလေဝ် ဟီုဂွံရ၊ သာ်ဂှ်ရ သွက်မၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် ဗွဲမသောၚ်ၜး ကရိုက်စိုတ်ဇကုကဵုဇကု ဂွံမံၚ်အာမာန်ရ၊ ကောန်မန်တံဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲမ္ဂး မိက်ဂွံမံၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုကဵုဇကု သၟးဂၠိုၚ်ရ။


သွက်ဂွံပါ်တိတ်သ္ၚိဌာန်တၟိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိတၟိကဵုဒှ် သ္ၚိတြေံဗျုအာတုဲ ကလေၚ်သိုၚ်တၟိကဵုဒှ် အခိၚ်လဵုသိုၚ်ၚ် ဂကူမန်တံ ဗက်စေဝ်သၞောဝ်အခိုက်ကၞာ သိုၚ်သ္ၚိမန်လၟိုန်ရ၊ ကာလလၟုဟ် ၜိုန်ဗီုသ္ၚိတၟေၚ်နူခေတ်ကၠာတေံကီုလေဝ် ဗီုပြၚ်ခဒမ်သ္ၚိဂှ် ဗက်စအခိုက်မန်တြေံ သၟးဂၠိုၚ်ရ။

===၂။ ဗီုရုဲအခိၚ်===

ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ကၠာဟွံသိုၚ်သ္ၚိတၟိဏီဂှ် အာသၟာန်သၟုက်တ္ၚဲဗြဲ အခိၚ်အခါ ပ္ဍဲဇရေၚ်သ္ၚိမၞိဟ်ဇၞော်တီကၠိုဟ်ပရေၚ် ကေၚ်ကာသိုၚ်သ္ၚိရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵု ပ္ဍဲကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဟေၚ် ဒှ်မၞိဟ်ကၠိုဟ်ပရေၚ်ကေၚ်ကာအိုဿီုတုဲ အာသၟာန်ကေတ်ကသပ် ဇရေၚ်ကျာ်ဇၞော်လေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် နဇကုဟေၚ် ပံက်လိက်လောကသိဒ္ဓိတုဲ ဂၠာဲရုဲတ္ၚဲဗြဲ ခိုဟ်လေဝ်နွံကီုရ၊ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် ပ္ဍဲဂိတုပသာ် ခ္ဍဲသဳ၊ ကထိုန်၊ ပုဟ်၊ ဖဝ်ရဂိုန်၊ ပ္ဍဲမသုန်ဂိတုဏံဟေၚ် သိုၚ်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲဂိတုဏံ ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိဌာန်မ္ဂး ကလိဂွံပိုန်ဟာန် ဗွဲမဇၞော်ရောၚ် ဆဂိတုသၟးရုဲဟွံသေၚ် တ္ၚဲအခိၚ်လေဝ် ပိုဲမန်ရုဲစှ်ပၠန်ရ၊ တ္ၚဲပြာဗ္ဗဒါဂှ် ပါဲကၠေံတုဲ တ္ၚဲသၟေဟ်ဒၟံၚ်ဂှ် ရုဲကေတ်မာန်ရ၊ ပ္ဍဲထပှ်တ္ၚဲဂှ် တ္ၚဲအဒိုတ်ဟေၚ် သိုၚ်သ္ၚိဂၠိုၚ်အိုတ်ရ၊ ကလိဂွံတသိုက်ရောၚ် ပိုဲမန်တံစှ်ေစိုတ်တုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲအဒိုတ်ဟေၚ် ပိုဲမန်နွံပၟိက် ပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ သိုၚ်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ ယဝ်တ္ၚဲအဒိုတ်ဂှ် ဟွံဗၠးဒုဟ်ဒှ်ဒၟံၚ်ပြာဗ္ဗဒါ ခေက်ဒၟံၚ်မ္ဂး ပ္ဍဲတ္ၚဲစန်၊ တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါ၊ တ္ၚဲဗြဴဗတိကဵုတ္ၚဲသိုက်လေဝ်သိုၚ်သ္ၚိမာန် ခိုဟ်ဆဗၞတ်ရ၊ သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲဏံမ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာဒးဒဒိုက်တုဲ ကြဴဝွံဂွံလာပ်ပၠန်ရောၚ်၊ ကောန်မန်ဂမၠိုၚ်ပတှ်ေလဝ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာသိုၚ်သ္ၚိဝွံ တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်ကဵုတ္ၚဲအၚာ ၜါတ္ၚဲဏံ ကောန်မန်တံပါဲထောံသောၚ်ၚ်ၜးၜးရ၊ ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲအၚာမ္ဂး ဟွံဗၠးနူဘဲပၟတ်တူ၊ သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲသ္ၚိသဝ်မ္ဂး ဒးဘဲဒဏ်ရောၚ် ရဴဝွံ ပ္ဍဲပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ စၞောန်ထ္ၜးလဝ်ဂှ်ရ၊ ၜါတ္ၚဲဏံ ပါဲထောံသောၚ်ၚ်ရ။ ။ ကောန်မန်တံရုဲစှ်ဂိတုတ္ၚဲတုဲ ပၟၚ်တိလေဝ် တော်ကၟော်ရုဲစှ်ကီုရ၊ ဂိတု၊ တ္ၚဲ၊ ပၟၚ်တိ၊ ခိုဟ်ရောၚ် ယဝ်ပိုဲမန်သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဍိုက်ပေၚ်ကဵုကာမ္ၚဵုရောၚ်၊ ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲဟွံဗၠးၜးမ္ဂး ခေက်ကဵုမၞိဟ် တၠသ္ၚိဂှ်ပၠန်ရောၚ်။


* '''ကိုန်သွက်ဂွံဂၠာဲပၟၚ်တိ (နဲပြကိုဟ်လောကသိိဒ္ဓိ)'''


ပၟၚ်တိသွံ၊ သၟိက်ဂွံမွဲတောၚ်၊ ဗွဲမမံက်ရောၚ်၊ တန်ဂၠောၚ်စှ်သုန်၊ ဗွဲစွေက်ဂှ်တန်ၜါစှော်ပ္ဍုန်၊ ဇိုတ်ဒိတ္ထဳသၟတ်၊ သၟေဟ်ဇိုတ်စှ်တုန်၊ သၟေဟ်ပၟၚ်တိ။ ဒမၠိဟီုပ္ဍုန်၊ အဒိုတ်မၚ်တိ၊ သိုၚ်သ္ၚိလေၚ်သုန်၊ စန်မၚ်နွံဂုဏ်၊ အၚာသုန်အာ၊ ဗုဒ္ဓဂရု၊ ပြဂုပြဲဖာ၊ မြိုတ်တျုဒိသာ၊ ပၟၚ်တိဟေၚ်၊ ဟွံခိုဟ်သေၚ်ဟာ ကိုတ်မၚ်ပြဲသန်၊ စန်စွေက်ပါဲကၠာ တ္ၚဲသိုက်ခိုဟ်ဂၠိ၊ သိုၚ်သ္ၚိဘုတ်ဘာ၊ ပၟၚ်တိကၠာအ္စာတွံရောၚ်။


ကောန်ဂကူမန်တံ သိုၚ်ဘုတ်ဘာမ္ဂး ပၟၚ်တိဂပ်ဝ်ဒးရုဲရောၚ် နဲဂၠာဲပၟၚ်တိတုန် ဗွဲမမံက်ယဝ်သဒှ်မ္ဂး တန်လဝ်(၁၅)၊ ဗွဲစွေက်ယဝ်သဒှ်မ္ဂး တန်လဝ်(၂၀) ရိုဟ်ဒိတ္ထဳ မံက် စွေက်တုဲ ဂွံလၟိဟ်မံက်ကဵုဒှ်၊ ဂွံလၟိဟ်စွေက်ကဵုဒှ် ဒးနုက်ကၠေံရောၚ် ယဝ်ဒှ်လ္ပာ်မံက် နုက်ကၠေံနူစှ်သုန်ဂှ်ရ ယဝ်ဒှ်လ္ပာ်စွေက်မ္ဂး နုက်ကၠေံနူၜါစှော်ဂှ်ရ၊ သၟေဟ်ဂၠိုၚ်နူစှ်မ္ဂး၊ နုက်ကၠေံစှ်ပၠန်။ သှ်ေမွဲ-အဒိုတ်မၚ်တိ သှ်ေၜါ-စန်မၚ်တိ သှ်ေပိ-အၚာမၚ်တိ သှ်ေပန်-ဗုဒ္ဓဝါမၚ်တိ သှ်ေမသုန်-ဗြဴဗတိမၚ်တိ သှ်ေတြဴ-သိုက်မၚ်တိ သှ်ေထပှ်-သ္ၚိသဝ်မၚ်တိ သှ်ေဒ္စာံ-ရာဟုမၚ်တိ သှ်ေဒ္စိတ်-ကိုတ်မၚ်တိ သှ်ေစှ် မြိုတ်တျုမၚ်တိဟွံခိုဟ် ဗွဲစွေက်ဂှ် စန်ပါဲကၠေံညိ။


* '''ဗီုဂၠာဲပၟၚ်တိ'''


ဥပမာ။ ၁။ ပ္ဍဲ ၂-မံက် မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဟိုတ်နူဒှ်လ္ပာ်မံက်တုဲ၊ တန်လဝ်(၁၅)ရ၊ နူ(၁၅)ဂှ် နုက်ကၠေံ(၂)သှ်ေ(၁၃)ဟိုတ်နူဂၠိုၚ်နူစှ်တုဲ မ္ဒးနုက်ပ္တိတ်(၁၀)ပၠန်ရ၊ နုက်(၁၀)မ္ဂး သှ်ေ(၃)ရ သှ်ေ(၃)မ္ဂး အၚာမၚ်တိ၊ သာ်ဂှ်(၂)မံက် ဟိုတ်နူအၚာမၚ်တိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး လေၚ်သုန်ဂြာံရ။


လ္ပာ်မံက် တန်လဝ်  = ၁၅

လၟိဟ်ဂၞန် တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ = ၂ မံက်နုက်ကၠေံ၊

ဂၠိုၚ်နူစှ် - - - = ၁၃

ကလေၚ်နုက်စှ်ပၠန် = ၁၀

သှ်ေ - - - - = ၃ အၚာမၚ်တိ လေၚ်သုန်ဂြာံ။


ဥပမာ။ ၂။ ပ္ဍဲတ္ၚဲ(၁၃)မံက်ဂှ် မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး၊

လ္ပာ်မံက်တန်လဝ်  = ၁၅

လၟိဟ်ဂၞန်တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ = ၁၃

သှ်ေ - - - - - = ၂ ဟိုတ်နူသှ်ေအောန်နူစှ်တုဲ ဟွံဒးထပ်နုက်စှ်ရ။

သှ်ေ(၂)မ္ဂး စန်မၚ်တိ ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ခိုဟ်တဴရ။ ယဝ်နွံပၟိက် မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိ လ္ပာ်ဂိတုစွေက်မ္ဂး။


ဥပမာ။ ၃။ ယဝ်နွံပၟိက်မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိ ပ္ဍဲတ္ၚဲ(၄)စွေက်မ္ဂး။

လ္ပာ်စွေက်တန်လဝ် =၂၀

တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ = ၄ စွေက်နုက်ကၠေံ

သှ်ေ  = ၁၆ ဂၠိုၚ်နူစှ်တုဲ  ထပ်နုက်စှ်ပၠန်ရ။

သှ်ေ = ၆ မ္ဂး သိုက်မၚ်တိ။

တော်ကဵုနဲဏံမ္ဂး ပ္ဍဲ(၄)စွေက်ဂှ် ဒှ်သိုက်မၚ်တိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိခိုဟ်ရ။


ဥပမာ။ ၄။ ပ္ဍဲ(၁၃)စွေက် ယဝ်မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး။

လ္ပာ်စွေက်ဂှ်တန်လဝ် = ၂၀

တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ  = ၁၃ စွေက် နုက်ကၠေံ

သှ်ေ  = ၇ မ္ဂး သ္ၚိသဝ်မၚ်တိ၊ (၁၃)စွေက်ဂှ် ဒှ်တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်မၚ်တိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိဟွံခိုဟ်ရ။


* '''ယန်သွက်ဂွံတီပၟၚ်တိ'''


'''သှ်ေ - ပၟၚ်တိ - - - - - ခိုဟ်-ဟွံခိုဟ် - - တၚ်သမ္တီ'''

* ၁။ - - အဒိုတ်မၚ်တိ၊ - - - - လေၚ်သုန် - - ဟွံခိုဟ်။

* ၂။ - - - စန်မၚ်တိ၊ - - - - - ခိုဟ် - - - - ခိုဟ်။

* ၃။ - - - အၚာမၚ်တိ - - - - သုန်ဂြာံ - - - ဟွံခိုဟ်။

* ၄။ - - - ဗုဒ္ဓဝါမၚ်တိ - - - - ခိုဟ် - - - - - ခိုဟ်။

* ၅။ - - - ဗြဴဗတိမၚ်တိ - - - - ခိုဟ် - - - - - ခိုဟ်။

* ၆။ - - - - သိုက်မၚ်တိ - - - - ခိုဟ် - - - - ခိုဟ်။

* ၇။ - - - - သ္ၚိသဝ်မၚ်တိ - - - ဟွံခိုဟ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

* ၈။ - - - - ရာဟုမၚ်တိ - - -  ဟွံခိုဟ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

* ၉။ - - - - ကိုတ်မၚ်တိ  - - - - ခိုဟ် - - - - ခိုဟ်။

* ၁၀။ - - - မြိုတ်တျုမၚ်တိ - - - - ဟွံခိုဟ် - - - ဟွံခိုဟ်။


အတိုၚ်တဝှ်နဲပၟၚ်တိဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံပတှ်ေလဝ် ဂလာန်ဏံတုဲ တ္ၚဲစန်မၚ်တိ၊ ဗုဒ္ဓဝါမၚ်တိ၊ ဗြဴဗတိမၚ်တိ၊ သိုက်မၚ်တိ၊ ကိုတ်မၚ်တိဟေၚ် ဒှ်တ္ၚဲခိုဟ်ဗၠးၜးတုဲ ဂကူမန်တံသိုၚ်တဴသ္ၚိအိုတ်ရ။


* '''မွဲနဲပၠန် နဲပြကိုဟ်လောကဟိတဗေဒဝိဇ္ဇာ ယန်သွက်ပၟၚ်တိ'''


'''မံက် - ပၟၚ်တိ - - - - ဖဵုဒုဟ်'''

၁။ - - ကလော် - - - - - ချိုတ်လေၚ်ဒးဘဲ။

၂။ - - ပညာ - - - - - - - ခိုဟ်။

၃။ - - ဂၠဴ - - - - - ဂွံလာပ်ပိုန်ဇၞော်။

၄။ - - နာ် - - - - - - လီုလာ်။

၅။ - - သ္ပဝ်  - - - - - ခိုဟ်သန်။

၆။ - - စိၚ် - - - - - ချိုတ် - လေၚ်

၇။ - - သိန္ဓဴ - - - - - ဂွံလာပ်သကာ။

၈။ - - ဗြန် - - - - - ခိုဟ် - ဟွံခိုဟ်။

၉။ - - လကိုဟ် - - - - - - ချိုတ်။

၁၀။ - - ဗြီု - - - - - - - ပၟိက်စိုတ်ဍိုက်ပေၚ်။

၁၁။ - - သၟိၚ်အိန် - - - - -  ဒှ်တသိုက်စိုတ်။

၁၂။ - - ကၠဵု - - - - - - - လီုလာ်။

၁၃။ - - ဗြီု - - - - - - - - ခိုဟ်။

၁၄။ - - သ္ပဝ် - - - - - - - ဒးယာံစိုတ်ဒးလီု။

၁၅။ - - သၟိၚ်အိန် - - - - - - ခိုဟ်။


'''စွေက် - ပၟၚ်တိ - - - - ဖဵုဒုဟ်'''

၁။ - - ကညာ - - - - ခိုဟ်။

၂။ - - ကၠ - - - - ဟွံခိုဟ်။

၃။ - - က္လော်ပရမ် - - - ဟွံခိုဟ် ဒးဘဲ။

၄။ - - ဂၠဴ - - - - ခိုဟ်ဂွံလာပ်။

၅။ - -  စိၚ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၆။ - - သ္ပဝ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၇။ - - ပြေၚ် - - - - ဟွံခိုဟ် ယဲဘဲဂၠိုၚ်။

၈။ - - သိန္ဓဴ - - - - ခိုဟ်စိုပ်သိတ်။

၉။ - - ဗြီု - - - - ခိုဟ်ဂွံဒုၚ်ပူဇဴ။

၁၀။ - - လကိုဟ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၁၁။ - - ကၠဵု - - - - ဟွံခိုဟ်ဒးဒဒိုက်။

၁၂။ - - အိန် - - - - ခိုဟ်။

၁၃။ - - ကၠိက်ကၟက် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၁၄။ - - ဗြီု - - - - ဂွံလာပ်သကာ။

၁၅။ - - သ္ပဝ် - - - - ခိုဟ်။

===၃။ ဗီုရုဲဂအာၚ်သ္ၚိ===

ကောန်ဂကူမန်တံဂမၠိုၚ် သွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိ ဒၞာဲဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ရုဲစှ်ဒဵုဗၠးဒုဟ်နာနာသာ်အိုတ်ရ၊ ယဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိ နွံဒၟံၚ်ဒၞာဲဟွံဗၠးဒုဟ် မွဲမွဲသာ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ် ဥပါဒါန်စဲစပ်တုဲ ဒှ်အန္တရာဲဂှ်မွဲသာ်၊ ခက်ဇိုမ် လုက်စုက်ဒးတုဲ ဒှ်အန္တရာဲဂှ်မွဲသာ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိတၟိဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ် ညံၚ်ဂွံဗၠးဒုဟ်နာနာသာ်အိုတ်ရ၊ ဂအာၚ်သ္ၚိ ဒၞာဲဍာန်သၠောဲဇွ၊ ဂအာၚ်ကြာပ်၊ဂအာၚ်သၟူကဗဂေါၚ်တံဂှ်၊ ညးတံဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ။ ။ ။ ဒၞာဲသၠောဲဇွမ္ဂး ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် နွံဒၟံၚ်တဝ်ကဵုဂတမုက်ဂၠံၚ်ဍာန်မွဲမွဲမဒှ် နွံတဝ်မံၚ်ကဵုဂၠံၚ်ဍာန်တုဲ ဖေက်ဒှ်အန္တရာယ် ဇိုမ်ဒးသ္ၚိနကဵုကွဳ။ (ကွဳပၟတ်) အသိၚ်ဗွဲမဇၞော် ဗ္ဒောံဟွံမာန်မ္ဂး လီုလာ်သီုသ္ၚိရောၚ်၊ ဂအာၚ်သ္ၚိကြာပ်မ္ဂး အကြာသ္ၚိကောကဵုဒေံ ညးၜါဒှ်မွဲကလော် နွံအကြာသ္ၚိကောဒေံသီုညးၜါမ္ဂး ဒှ်ကြာပ်ဍာ်တှ် ယဝ်သိုၚ်စုတ်သ္ၚိအကြာဏံမ္ဂး ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ခေက်အာတုဲ ယဲဘဲအန္တရာယ် က္တဵုဒှ်ရောၚ် ယဝ်ရဥပါဒါန်စဲစပ်ကၠုၚ်မ္ဂး ဍိုန်ကၠုၚ်ကဵုဇကုတုဲ လီုလာ်ဟုတ်မာဲစှ်ေရောၚ် ဂအာၚ်သၟူကဗဂေါၚ်လေဝ် နဲဏံကီု ဍေံကဵုအန္တရာယ်ယဲဘဲတုဲ လေၚ်ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်။


ဂအာၚ်ဂဂဵုတးပန် ဂအာၚ်ချိုတ်ဍိုက် ဂအာၚ်ချိုတ်ဒက်ကံတံလေဝ် ကောန်မန်တံဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ ညးကွေတ်ဟွံဗိုန် လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဟေၚ် ပ္ဍဲဂအာၚ်ပိသာ်ဝွံ အခိၚ်ကာလလံလကၠုၚ်တုဲ ယဝ်မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ညးတံဒုၚ်မ္ၚဵုဗှ်ကမ္မဝါတ် ရန်တၟံလဝ်ကဵုအန္တရာယ်ကဵုဂွံလလံသွာ လာဲလေၚ်အိုတ်တုဲဟေၚ် သိုၚ်သ္ၚိဌာန်အိုတ်ရ၊ ၜိုန်ဂှ်ကီုလေဝ် ဟွံဗၠးစောဒၞာ အရေဝ်ညးသ္အာၚ်ဏီရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကောန်မန်တံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး သ္ၚဳဂၠိပ်ရံၚ်ဂအာၚ်သ္ၚိ ဗၠးဒုဟ်-ဟွံဗၠးဒုဟ်တုဲ သိုၚ်သ္ၚိဌာန်အိုတ်ရ။


* '''ယန်ဗြိုဟ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ'''

'''သှ်ေ - - ဗြိုဟ် - - ဖဵုဒုဟ် - - တၚ်သမ္တီ'''

၁။ - - ဗြိုဟ် - ၁ - - ဟွံခိုဟ် - - ဟွံကေတ်

၂။ - - ဗြိုဟ် - ၂ - - ဂွံလာပ် - - ဗြိုဟ်ၜါသိုၚ်ခိုဟ်

၃။ - - ဗြိုဟ် - ၃ - - ဒှ်ဒဒိုက် - - ဟွံကေတ်

၄။ - - ဗြိုဟ် - ၄ - - ပြဲခိုဟ် - - ဗြိုဟ်ပန်သိုၚ်ခိုဟ်

၅။ - - ဗြိုဟ် - ၅ - - တၠသ္ၚိချိုတ်မာန် - - ဟွံကေတ်

၆။ - - ဗြိုဟ် - ၆ - - တၠသ္ၚိဂွံတသိုက် - - ဗြိုဟ်တြဴသိုၚ်ခိုဟ်

၀။ - - ဗြိုဟ် - ၇ - - တၠသ္ၚိသုတ်ဂြာံ - - ဟွံကေတ်

===၄။ ဗီုကုတ်ဒတ်ကပေါတ်ကြိယာဗာ (ကိုန်ဒုဟ်ဂအာၚ်သ္ၚိ)===

ယြဴညးမွဲ ကၠာဟွံဂွံသိုၚ်သ္ၚိဏီဂှ် ပွမ္ဒးပကောံပကေဝ် ကပေါတ်ကြိယာဗာ ညံၚ်ဂွံရုမ်ဂပ်တုဲ ပလေဝ်ပလေတ်လဝ် ဗွဲမ္ဒးရးရ၊ သိုၚ်သ္ၚိဌာန်ဂှ် ၜိုန်ဒှ်ဓမ္မတာ ဇၟာပ်ပ်ကောန်ဂကူတံကီုလေဝ် အခိုက်ကၞာပိုဲမန်ဝွံ တၟေၚ်နူဂကူသ္အာၚ်ညိပၠန်ရ၊ ဒယိုၚ်သ္ၚိတံဂှ် မ္ဒး ကုတ် ဒတ်လဝ် အတိုၚ်ကိုန်ဗြိုဟ်ဒယိုၚ်သ္ၚိမဒှ်ရ၊ နဲကောန်မန်တံ ကုတ်ဒတ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ ဂၠာဲဗြိုဟ်ဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ထ္ၜးကဵုဗွဲသၟဝ်တေံရ။


'''နဲတော်ကုတ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ'''

ဇမၠိၚ်ဒယိုၚ်လၟိဟ်ဂၞန်ဟတ်ဂှ် တန် ပၟဝ်ကဵု(၃)တုဲ ထပ်စကဵု(၇)ပၠန်ရ။

ဥပမာ-၁၊ ဇမၠိၚ်ဒယိုၚ် = ၁၂ ဟတ်

- - - - -  ပၟဝ်ကဵု = ၃

- - - - - - - ဂွံ = ၃၆

- - - - - - - စကဵု (၇) ၃၆ ÷ ၇ = ၁ ရ၊ ယဝ်သှ်ေမွဲမ္ဂး ဟွံခိုဟ် ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရ၊ ကောန်ဂကူမန်တံပတှ်ေလဝ် အတိုၚ်တဝှ်ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိရ။ 


ယဝ်ရမိက်ဂွံကုတ်ဒယိုၚ်ဇမၠိၚ် ဟွံပေၚ်ကဵုဟတ်ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ် ဥပမာ-ဇမၠိၚ် (၂၀)ဟတ် (၁)မိဟ်မ္ဂး လၟိဟ်ဟတ်(၂၀)ဂှ် ပၟဝ်ကဵု(၃)တုဲ ဂၞန်ဂွံဂှ် ပံၚ်ကဵုလၟိဟ်(၁)မိဟ်တုဲ ထပ်စကဵု(၇)ပၠန်ရ။


ဥပမာ-၂။ ဇမၠိၚ်ဒယိုၚ်လၟိဟ်ဟတ် = ၂၀ ဟတ်

- - - - - - - -  ပၟဝ်ကဵု =၃

- - - - - - - - ဂွံ = ၆၀

- - - - - - ပံၚ်ကဵု ၁ မိဟ်တုဲ ထပ်စကဵု ၆၁ ÷ ၇ = သှ်ေ (၅)ရ။


ယဝ်သှ်ေ(၅)မ္ဂး အတိုၚ်ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိဂှ် တၠသ္ၚိဂှ်ချိုတ်ရောၚ်၊ အတိုၚ်နဲဏံ တော်အာမ္ဂး ယဝ်သှ်ေသုည တၠသ္ၚိသုန်ဂြာံအာမာန်၊ သှ်ေမွဲမ္ဂးဟွံခိုဟ်၊ သှ်ေၜါဂွံလာပ်၊ သှ်ေပိဒှ်ဒဒိုက်၊ သှ်ေပန်ပြဲခိုဟ်၊ သှ်ေမသုန်တၠသ္ၚိချိုတ်မာန်၊ သှ်ေတြဴ တၠသ္ၚိဂွံတသိုက်ရောၚ် တွံလဝ်ရ။ ။ ။ အတိုၚ်တဝှ်ဂှ် ပိုဲကောန်ဂကူမန်တံ ပတှ်ေလဝ်တုဲ ကာလကုတ်ဒယိုၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဗၠးဒုဟ်ကုတ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ အ္စာဗဳသကဝ်မန်တံ ကုတ်ဒယိုၚ်ဇမၠိၚ် ကိတ်ညဳကဵုဗြိုဟ်သ္ၚိ။ သှ်ေ ၂-၄-၆-မဒှ်ရ၊ ဒယိုၚ်အ္စာဗဳသကဝ်တံ ကုတ်လဝ် အတိုၚ်ဗြိုဟ်သ္ၚိဂှ် ကဵုတပ်စွံလဝ်ဗွဲဒိုဟ်နေရတိလေဝ်နွံကီု၊ ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်လေဝ် နွံကီုရ၊ ယဝ်တပ်စွံဗွဲဒိုဟ်နေရတိမ္ဂး ပိုန်ဒြပ်ဍိက်သ္ကံဂၠိုၚ်တုဲ ဂွံဒုၚ်စတသိုက်ရောၚ်၊ အ္စာတၠပညာမန်တံ ဟီုတွံလဝ်နွံကၠုၚ် ယဝ်တပ်ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်မ္ဂး ဂွံလာပ်ရောၚ် သ္ဂးလဝ်ပၠန်ရ၊ ဒိုဟ်နေရတိဂှ်ယဝ်တပ်စွံမ္ဂး ခိုဟ်အိုတ်ရောၚ်၊ သွက်ဂွံတပ်စွံဒယိုၚ်ဂှ် ကေတ်ဒယိုၚ်တြေံတြေံၜါတၞုၚ် သ္ပကၞံၚ်တုဲ ဂအဳကဵုဒှ် အောဟ်ဒကုတ်ကဵုဒှ် ညံၚ်ဂွံသၠုၚ်ဒးဒုၚ်ဂၞဳရ၊ လ္တူကၞံၚ်ၜါတၞုၚ်ဂှ် ပြေၚ်စွံဒယိုၚ်ဗွဲမညဳသာရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ နူဂယးပြဟ်ဂှ် ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုတံ ဒက်ကွက်စုတ် ပ္ဍဲဒယိုၚ်ကလော်ဂှ် သတ်ဗြဴမွဲမ ဗြာတ်မွဲဂရး ကၞာၚ်ကြေၚ်မွဲကၞာၚ်တုဲ ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဂှ် ယဝ်ပမာန်မ္ဂး သၠကြေၚ်သၟးလေဝ်ကွက်စုတ်မာန်ကီုရ။

===၅။ ဗီုပလေဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိ===

ကၠာဟွံဂွံပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဏီဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံ မ္ဒးသ္အးဇ္ၚးပလေဝ်ပလေတ်လဝ် ဂအာၚ်ဗွဲမခိုဟ်မိုဟ်ရ၊ ဗီုညးတံဒးစိုတ်ဂှ် ၜံက်ဗဝ်ပလေဝ်ဗညဳလဝ်တုဲ ဇိက်ကဵုဂရးဒရဲဍာ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်ပၠိုန် လ္ၚဵုဂှ်ထၟုက် ညံၚ်ဂွံကၟောန်အာတုဲ လ္တူဂှ်ရန်တၟံပိုန်ဒြပ်သွက်ဂွံဗိုန်၊ ပ္ဍဲဂအာၚ်ဂှ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်ဂြာတ်စုတ်မတောဝ်၊ လ္ၚဵုဂှ်ဂြာတ်စုတ်မဩောံ၊ လ္တူဂအာၚ်သ္ၚိဂှ်ပၠန်ရ၊ ရန်တၟံကဵုသ္ၚိဂှ် သွက်ဂွံၜိုဟ်သိုဟ်တုဲ ညံၚ်ရဴတၞမ်ဆု ဗြေဝ်ဂၠိုၚ်တိုန် ကေတ်နမိတ်ဂှ်ရ၊ ပိုဲမန်တံလ္ၚဵုဂှ် လ္တူဂအာၚ်သ္ၚိလ္ၚဵုဂှ် လ္တူခၟောန်ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ကရိခၞာတုဲ ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်ဂှ် တဵုစုတ်တၞံဗြာတ်၊ ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်ဂှ် တၞမ်ဗဳ၊ ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်ဂှ် တၞမ်ဗ္ဒဝ်၊ ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာဂှ် တၞမ်ကြုက်၊ ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာဂှ် တၞမ်ကလုဲ၊ ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်ဂှ် တၞမ်ပုဏ္ဏရိက်(ၜုန်နရိက်) ဗွဲဒိုဟ်ဂၞဲဂှ် တၞမ်အဘိက်ကဵုတဵုစုတ်ပၠန်ရ၊ သွက်ဂွံကရိခၞာဂှ် တၞမ်ဆုဟွံသေၚ် ကၞာၚ်ဆုလေဝ်ပ္တုဲပၟိက်ဂွံကီုရ၊ မွဲသာ်ပၠန် ကာလဗဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာဟွံသေၚ် ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်၊ ဟွံသေၚ်ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် ယဝ်ဗဝ်ကဵုသဝ်လဝ်ညိမ္ဂး ခိုဟ်စကဵုတၠသ္ၚိဂှ် လ္အိတ်ရောၚ်၊ ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာကဵု ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်သဝ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ်ယဲဒိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်ကဵု ဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲသဝ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ်ဒဒိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ ဗွဲဒိုဟ်နေရတိသဝ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ် ဒးဒုၚ်ဘဲကမၠတ်ရောၚ်၊ ရဴသာ်ဝွံ ပ္ဍဲပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ စၞောန်ထ္ၜးတွံလဝ် တၚ်သမ္တီတုဲ ကောန်ဂကူမန်တံ ဝေၚ်ပါဲတုဲ ဒ္ဂေတ်ဗက်အတိုၚ်ဏံရ၊ လမၠးဂအာၚ်သ္ၚိဂှ်လေဝ် ဟွံကဵုဂအုဟ်ဒၟံၚ်အဒေါဝ် ယဝ်ဂအုဟ်မံၚ်အဒေါဝ်ဂအာၚ်မ္ဂး လေၚ်ပ္ဍဲတၠသ္ၚိတုဲ ယဝ်သဝ်ဒၟံၚ် ညံၚ်ရဴစးချေံမ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ် ဒးဘဲပၟတ်လေတ်ဒှ်မာန်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညံၚ်ဂွံဗၠးဒုဟ်နာနာသာ်ဂှ် ကောန်မန်တံ ၜံက်တးဇိက်ဒရဲဍာ်တုဲ ထၟုက်တးထောံဗွဲမညဳသာရ၊ ယဝ်သ္ပဗက်နဲဏံမ္ဂး သ္ဂောံဗၠးဒုဟ်အိုဿီုတုဲ နွံကဵုကျာ်ဩဳ ပ္ဍဲကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်။

===၆။ ဗီုခါဲကတိုၚ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ၊ ဗီုပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ===

ကပေါတ်သွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိဂှ် ပကောံလဝ်ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်တုဲ တၠသ္ၚိဝွံ ကၠာဟွံစိုပ်တ္ၚဲပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဏီဂှ် ကော်ဘိက်နၚ်ကလောကောဒေံ ညးသ္ၚိဝုတ်ဒိုဟ်တံ သွက်ဂွံဘိုၚ်ကရိုၚ် ပ္ဍဲကေၚ်ကာပ္တဴသ္ၚိဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ကလောကောဒေံ မိတ်သဟာဲတံ ကၠုၚ်ဘိုၚ်ကရိုၚ်စ မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ်ရ ၊ ရံၚ်ကေတ်ပ္ဍဲအရာဗ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ၜိုတ်လဵုမန်ပိုဲညဳသာရောဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်မာန်ရ၊ ညးဇၞော်တံ ၜိုန်ကၠောန်ကမၠောန်သ္ဇိုၚ်ၚ်ဟွံမာန်ကီုလေဝ် ဟိုတ်နူတီကၠိုဟ်ခၠၚ်ဂၠိုၚ်တုဲ ကမၠောန်ညံၚ်ဟဂွံဗၠေတ်အာဂှ် ဟီုပျးစၞောန်ထ္ၜးကဵုရ၊ အ္စာဗဳသ္ကဝ်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ရန်တၟံသွက်ဂွံဗၠးစရဲအ္စာတုဲ ကဵုတၠသ္ၚိဂှ် ပလေဝ်ကေတ်ဓုပ်မွဲရ၊ ပ္ဍဲကွာန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် သွက်ဂွံဖျေံပုၚ်ခဝ် ပ္ဍဲကတိုၚ်ဂှ် ကဵုပလေဝ် ပုၚ်ခဝ်ကၠံဒ္စာံလေဝ် နွံကီု၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ပလေဝ်ကေတ်ဓုပ်ၜါ ပုၚ်ခဝ်ပန်ဣသုန်လေဝ်နွံကီု၊ ပ္ဍဲဓုပ်ၜါဂှ် ဗဝိုက်မၞိဟ်တြုံ ဂၠိက်ပလောံ ယာတ်ဍောတ်မွဲမွဲဂတှ်ေ ဗဝိုက်မၞိဟ်ဗြဴ ယာတ်ဍောတ်မွဲမွဲဂတှ်ေ ဒ္ၚောဝ်၊ စာံ၊ ဂရး၊ ဂစေအ်စၠန် စုတ်ပ္ဍဲဓုပ်တံဂှ်ရ၊ ဓုပ်ကၟက်ဓုပ်ၝောံလေဝ်ဟီု၊ တၚ်မာကာဲလေဝ်ဂး ဒးမံၚ်သီုၜါရဲရ၊ ဓုပ်ၜါဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် မ္ၚးဂအာၚ်သ္ၚိ ပ္ဍဲလ္တူဓုပ်ဂှ် ပၟတ်ပၟိက်ကဵုမွဲမွဲ ဒးပ္ဍေန်လဝ်ရ၊ ပ္ဍဲဒိုဟ်ဖျေံပုၚ်ခဝ်ဂှ်လေဝ် ဇၟာပ်ပ်ဒိုဟ်မ္ဒးပ္ဍေန်လဝ်ပၟတ်ရ၊ ပုၚ်ခဝ်ဗဝ်သၟုတ်ဂှ် ပုၚ်ပက္ကတိဏံစုတ်ပ္ဍဲခဝ်တုဲ ဒးဗဝ်ဗ္ဒာဲကတိုၚ် ဗွဲလၟေၚ်ဒိုဟ်ရ၊ ဒိုဟ်ဗၟံက်ပိခဝ်၊ အဂၞဲဒ္စာံခဝ်၊ သၠုၚ်ကျာမွဲခဝ်၊ နေရတိတြဴခဝ်၊ ပလိုတ်ထပှ်ခဝ်၊ ဗာယပ်ၜါခဝ်၊ သၟဝ်ကျာဒ္စိတ်ခဝ်၊ ဨသာန်ပန်ခဝ်၊ လဒေါဝ်သ္ၚိဂှ်မသုန်ခဝ်၊ ပံၚ်သီုဖအိုတ် ဒှ်ပန်ဣသုန်ခဝ်ရ၊ နဲဗဝ်သၟုတ်ဝွံ ခိုဟ်အိုတ်ရောၚ် ညးတံစှ်ေစိုတ်တုဲ အတိုၚ်နဲဂှ် ဗကိတ်ကဵုလောကသိဒ္ဓိမ္ဂး ပုၚ်ခဝ်ပန်ဣသုန် သ္ဂောံတီကေတ်ရောၚ်။


ကမၠောန်ပြုပြေၚ် ပ္ဍဲအရာဂအာၚ်သ္ၚိတုဲအိုတ်မ္ဂး သွက်ဂွံခါဲကတိုၚ် ဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ရုဲမၞိဟ်နာံတ္ၚဲ ကိတ်ကဵုသိုၚ်သ္ၚိရ၊ နဲခါဲကတိုၚ်ဂှ်လေဝ် ရံၚ်ကဵုက္ဍိုပ်နာ် ဗတနာ် ဂၞဴနာ် စးနာ် ပ္ဍဲဂိတုဝွံတုဲ ကေတ်အဓိပ္ပါယ်နာ် ညံၚ်ဂွံချိုတ်ဂှ် မၞိဟ်တ္ၚဲအဒိုတ်ဝွံ ရပ်တွဵုပ္ဍဵုလဝ်ဒၞာဲကတိုၚ် လ္ပာ်ဒိုဟ်က္ဍိုပ်နာ်နွံရ၊ မၞိဟ်တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါဝွံ ရပ်တွဵုပ္ဍဵုလဝ်ဒၞာဲကတိုၚ် လ္ပာ်ဒိုဟ်ဗတနာ်နွံရ၊ ညးတ္ၚဲဗြဴဗတိဂှ် ရပ်တွဵုပ္ဍဵုလဝ်ဒၞာဲကတိုၚ် ပ္ဍဲဂၞဴနာ်ရ၊ ညးမၞုံပ္ဍဲဗုၚ်ဂၞဴနာ်ဝွံ ဂတမုက်သၠုၚ်ကျာတုဲ ဗွဲကိုပ်ကၠာမ္ဒးခါဲကတိုၚ်ရ၊ အဓိပ္ပါယ်ဂှ် သွက်ဂွံခါဲပရိုဟ်ထောံဗုၚ်ဂၞဴနာ်ရ၊ ခါဲပရိုဟ်ထောံဗုၚ်ဂၞဴနာ်တုဲမ္ဂး ကတိုၚ်ဒၞာဲက္ဍိုပ်နာ် ဗတနာ်ဂှ်လေဝ် ဆက်ခါဲရ၊ ဂၞဴနာ်၊ က္ဍိုပ်နာ်၊ ဗတနာ်ခါဲတုဲမ္ဂး နာ်ဂှ်ချိုတ်ရ၊ ပိုဲမန်သ္ဂးလဝ်ရောၚ်၊ ကတိုၚ်တဝ်ကဵုစးနာ်ဂှ် ယဝ်ခါဲကၠာမ္ဂး နာ်ဂှ်ဟွံချိုတ်ဏီ၊ ယဝ်နာ်ဟွံချိုတ်ဏီမ္ဂး ဒးဘဲနာ်တုဲ ယဲဒိုက်ဘဲပရိုက် ဂၠိုၚ်ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်၊ တဝှ်အ္စာမန်ပိုဲတမၠာတေံ တွံလဝ်နွံကၠုၚ်တုဲ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဒၞာဲစးနာ်ဂှ် ဟွံကဵုခါဲရ၊ ကာလခါဲဂစိုတ်နာ်တုဲမ္ဂး ကတိုၚ်တံဂှ်လေဝ် ခါဲဂွံအိုတ်ရ၊ တိခါဲပ္တိတ်နူကတိုၚ်တံဂှ် ဂွးပ္တိုန်ကဵုစွံလဝ် လ္ပာ်ဒိုဟ်ဗတနာ်နွံဂှ်ရ၊ ဒယိုဟ်ကတိုၚ်ဒယိုၚ်တံ ညံၚ်ဂွံညဳသီုဖအိုတ်ဂှ် အ္စာဗဳသ္ကဝ်တံ နကဵုပညာညးတံဟေၚ် စမ်ၜတ်ကေတ်ရ၊ ခါဲကတိုၚ်တုဲအိုတ်မ္ဂး ပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂွံကီုရ။


(ပ္ဍဲအရာပ္တဴဒယိုၚ်ကၠာကြဴဂှ် အ္စာဗဳသ္ကဝ်မန်တြေံဟီုလဝ် ဒယိုၚ်စိၚ်အဒေါဝ်မွဲတၞုၚ် ဒးပ္တဴကၠာအိုတ်ရ၊ အခိုက်ဝွံ အလုံရးမန်မွဲ ဒးကၠောန်ဗက်ရောၚ်ဂှ် ညးဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်ထောံပိုတ်တ်ရ၊ ပ္တဴဒယိုၚ်ကလော်ကၠာဂှ် ဒှ်နဲအ္စာဗၟာတံရောၚ်။)


ကာလပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ်တုန်လေဝ် ဒယိုၚ်ဂှ် ညံၚ်ဟွံကလေၚ်ဒေါမ်စှ်ေဂှ် မ္ဒးပသတိကွေံရောၚ်၊ ထ္ၜၚ်ပ္တဴပ္တိုန်ဒယိုၚ်တုဲ ယဝ်ဂွံလွိၚ်ဏာ ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်မ္ဂး ဂၠိုၚ်ကဵုပိုန်ဘိုက်ရောၚ် ယဝ်လွိၚ်ဏာဒိုဟ်အဂၞဲမ္ဂး တူပၟတ်ရောၚ်၊ ယဝ်လွိၚ်ဏာဒိုဟ်နေရတိမ္ဂး ဒးဘဲကမၠတ်ရောၚ်၊ ယဝ်လွိၚ်ဏာဒိုဟ်သၟဝ်ကျာမ္ဂး လေၚ်ဒိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ ယဝ်လွိၚ်အာဒိုဟ်သမၠုၚ်ကျာ-ပလိုတ်မ္ဂး ခိုဟ်ပြဲလောန်၊ ယဝ်လွိၚ်အာဗာယပ်ဨသာန်မ္ဂး ဂွံပိုန်ဟာန်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ အဃောပ္တဴဒၟံၚ်ဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ်ပၠန်လေဝ် ဂစေမ်ခ္ဍာ် ယဝ်ကၠုၚ်ဍုန်လ္တူက္ဍိုပ်ဒယိုၚ်မ္ဂး ဟွံခိုဟ်သ္ဂးလဝ်ပၠန်၊ ဒယိုၚ်ဂှ် ကာလဖျေံကတိုၚ်ဂှ် ယဝ်ဒတုံစှ်ေမ္ဂး တၠသ္ၚိဟွံသေၚ် ကောန်စဴ မ္ဒးပကာဂစိုတ်ရောၚ်၊ သာ်ဝွံတၠပညာမန်တံ သ္ဂးလဝ်နွံကၠုၚ်၊ ကာလပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိတုဲမ္ဂး ဟလောမ် သတ်ဗြဴ ဗြာတ်ကွက်လဝ်ဂှ် ညးလဵုဟွံဟီု တိုန်စမာန်ဖအိုတ်ရ၊ စိုပ်အခိၚ်စပုၚ်ပၠန်လေဝ် တၠသ္ၚိတံဂှ် ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်တၠုၚ်ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်ဟ်-မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်နူဘိုၚ်ကရိုၚ် ကၠောန်ညဳညဳသာသာတုဲ ပွိုၚ်ၜါပိတ္ၚဲဓဝ်ဟေၚ်၊ သ္ၚိမွဲမ တုဲအာမာန်ရောၚ်။

===ကိုန်ဗြိုဟ်သ္ၚိ===

ကာလသိုၚ်သ္ၚိပၠန်လေဝ်၊ ဗီုပြၚ်ညံၚ်ဂွံကိတ်ကဵုသၞောဝ်ဗြိုဟ်သ္ၚိ တော်ဆတုဲ သိုၚ်မ္ဂးခိုဟ်ရောၚ်၊ ယြဴပူဂဵုမွဲ သၟိက်မိက်ဂွံတီဗြိုဟ်သ္ၚိမ္ဂး ဇမၠိၚ်ကၞဳကဵုဇမၠိၚ်ဝိုန်သာ်ဂှ် ဟွံသေၚ် ဇမၠိၚ်အနာံသ္ၚိဂှ် ဟတ်တုဲ ပံၚ်လဝ် ပၟဝ်ကဵုပိစကဵုဒ္စာံ သှ်ေမွဲ-ဗြိုဟ်သ္ၚိဗၞိက်၊ သှ်ေၜါ-ဗြိုဟ်သ္ၚိဂြောဝ်၊ သှ်ေပိ-ဗြိုဟ်သ္ၚိသၟိၚ်၊ သှ်ေပန်-ဗြိုဟ်သ္ၚိလၟ၊ သှ်ေမသုန်-ဗြိုဟ်သ္ၚိသမ္ၚေဟ်၊ သှ်ေတြဴ-ဗြိုဟ်သ္ၚိကမၠတ်၊ သှ်ေထပှ်-ဗြိုဟ်သ္ၚိအမာတ်၊ သုန်အာမ္ဂး-ဒှ်ဗြိုဟ်သ္ၚိစရာဲဍုၚ်။


* '''နဲတောက်ဗြိုဟ်သ္ၚိ'''


'''ဥပမာ။ ။ ၁။'''

ဇမၠိၚ်သ္ၚိ - - ၁၃ ဟတ် ၁ မိဟ်

အနာံသ္ၚိ(ဝါ)ဩိုဟ်သ္ၚိ - - - ၉

- - -  ပံၚ်  ၂၂ ဟတ် ၁ မိဟ်

- - - ပၟဝ်ကဵု × ၃

- - - - - ၆၆ မိဟ်

- - - ပံၚ်ကဵု + ၁

စကဵုဒ္စာံ ၆၇ ÷ ၈ = သှ်ေ ၃ ။ သှ်ေ ၃-မ္ဂး ဒှ်ဗြိုဟ်သ္ၚိသၟိၚ်။


'''ဥပမာ။ ။ ၂။'''

ဇမၠိၚ်ဝိုန်သ္ၚိ - - ၂၀ ဟတ်

ဇမၠိၚ်ကၞံၚ်သ္ၚိ - - ၁၁ ကဵု ၂ မိဟ်

- - - ပံၚ် = ၃၁ ဟတ် ၂ မိဟ်

- - - ပၟဝ်ကဵု = ၃

- - - - - = ၉၃ မိဟ်

- - - - -ပံၚ်ကဵု ၂ မိဟ်

- - - - - - ဂွံ ၉၅

- - - - - စကဵုဒ္စာံ ၉၅ ÷ ၈ = သှ်ေ-၇ ။ သှ်ေထပှ်မ္ဂး ဒှ်ဗြိုဟ်သ္ၚိအမာတ်။


ရန်ကဵုဂၞန်လ္တူတေံတုဲ ပိုဲကောန်မန်တံ ဒုၚ်လဝ်တဲ မွဲဟတ်ပိမိဟ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဇမၠိၚ်ဟတ်ဂှ် ဗဒှ်မိဟ်တုဲ ထပ်ပံၚ်စုတ်ကဵုမိဟ်ရ။ ။ သာ်ဂှ်ရ ကောန်မန်တံ ယဝ်ပၟိက်နွံသွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး တော်ကၟော်လဝ် ညံၚ်ဟွံဗၠေတ်ကဵုသၞောဝ်တုဲ သိုၚ်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ဥပါဒါန်စဲစပ်ဂၠိုၚ်ညိဟွံသေၚ်၊ ဗြိုဟ်သ္ၚိခိုဟ်ဂှ် ရုဲစှ်သိုၚ်သ္ၚိတုဲ ဗြိုဟ်သ္ၚိဟွံခိုဟ်ဂှ် ပါဲထောံ ဝေၚ်ပါဲထောံကၠေံရ။

===၈။ ဗီုသ္ၚိ၊ (သၠုၚ်၊ စိၚ်၊ ကဆံၚ်၊ ဗ္ဒဴ)===

ဗီုပြၚ်သ္ၚိမန် ပိုဲသိုၚ်ပၠန်ဂှ်လေဝ်၊ ဟိုတ်နူကောန်မန်တံ ဒှ်သၟာကမၠောန်၊ သၟာဂူဗ္ၚသၟးဂၠိုၚ်တုဲ သွက်ဂွံဒေပ်ဇိုၚ်ကပေါတ် ကြိယာတံဂှ် သိုၚ်သ္ၚိသၠုၚ်ၚ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ဒဵုလၟုဟ်ဂွံဆဵုမံၚ် ဗီုသ္ၚိဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲသ္ၚိဝွံ ပါ်လဝ်ကဆံၚ်နာနာသာ်ရ၊ ဒဒှ်ရကဆံၚ်ၝောံသ္ၚိ၊ ကဆံၚ်ကၟုယ်၊ ကဆံၚ်သ္ၚိကျာ၊ ကဆံၚ်ဖဴ၊ ကဆံၚ်တၟေၚ်ဍာ်ပါ်လဝ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကဆံၚ်မၞိဟ်ဗြဴတံသၠးဂဝ်ဂၞဴလေဝ် ပါ်စွံလဝ်ပၠန်။


ကဆံၚ်ၝောံသ္ၚိဂှ် ပါဲနူတၠသ္ၚိဂှ် ကဵုအဆက်ကလော်ညးဟေၚ် ဂွံလုပ်တိတ်မာန် ညးသအာၚ်ပါဲနုကောန်လာံတာတုဲ ညးတံဟွံကဵုတိက်ရ၊ အဆက်မွဲကလော်ညးဂှ်ဍာံမ္ဂး လုပ်တိက်မာန်သီုဖအိုတ်ရ။ ညးသ္အာၚ် ယဝ်လုပ်တိက်ဒးမ္ဂး ခေက်ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်၊ ကဆံၚ်သ္ၚိကျာဝွံပၠန်လေဝ် ပွိုၚ်ရးဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံ ညးတံကၠောန်လဝ်ခဒမ်ဗၠာဲလေဝ်နွံ၊ ကာလဗ္တံကောန်ဗၠာဲဇကုတံ ကလေၚ်ကၠုၚ်နူအာဝေၚ်ကြေဝ်တုဲမ္ဂး ဟွံဒးမ္ၚုဟ်ညးဇၞော် မိမတၠသ္ၚိတံဟေၚ် ကလေၚ်လုပ်တိက် ပ္ဍဲဒၞာဲခဒမ်ဂှ်မာန် ဗွဲမလောဲသွာရောၚ်၊ ကဆံၚ်ကၟုယ်ပၠန်လေဝ် ကာလကၟုယ်နူဌာန်ဇမ္ၚောဲကၠုၚ်စိုပ်မ္ဂး ညံၚ်ဂွံတိက်ဗွဲမသၠးပွး၊ သောၚ်ၚ်တုဲ ညးလဵုဟွံရုဲ လုပ်တိက်မာန်သီုဖအိုတ်ရောၚ် သ္ၚိလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ပါ်စွံလဝ် ခဒမ်သွက်ကောန်တြုံတိက်၊ သွက်ကောန်ဗြဴတိက်၊ ညံၚ်ဟဂွံထုဲနှဴဂှ် ပါ်စွံလဝ်ရ။ ။ ။ ကၟဳသ္ၚိပၠန်လေဝ် ပပဓာန်ကဵုကဆံၚ်ပိုန်ဒြပ်သၠုယ်သၠာ်တုဲ ကၟဳဂွံမံၚ်ဖအိုတ်ရ၊ ယဝ်ရံၚ်ကဵုသ္ၚိမန်တြေံတြဟ်ဂှ်မ္ဂး လ္တူၝောံသ္ၚိဂှ် ကၟဳစိၚ်မွဲ လ္တူသ္ၚိကျာဂှ်၊ ကၟဳစိၚ်မွဲ၊ လ္တူကဆံၚ်ကၟုယ်ဂှ် ကၟဳစိၚ်မွဲ၊ လ္တူဖဴဝွံ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံဟွံကၠောန်စိၚ်၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် ကၠောန်စွံလဝ်ကၟဳစိၚ်ဂှ် ဂွံကေၚ်ညာတ်မံၚ်၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကၠောန်ပ္တိတ်ထာၚ်ဗြဴ နူကၟဳၝောံသ္ၚိရ၊ လ္တူကၟဳသ္ၚိဝွံ ညံၚ်ရဴဘုတ်ဘာ ပ္တိုန်လဝ်ပြာသာဒ်တံဂှ် ဟွံစုတ်ဟွံကၠောန် ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ ကၞဳကဵုဗဒၚ်ဂှ် ဗီုညးကဵုညး ရန်ကဵုသၠုယ်သၠာ်တုဲ လးစဵုမာန်သီုဖအိုတ်ရ၊ ခေတ်ကာလလၟုဟ် ညးမၞုံကဵုပိုန်ဒြပ်ဂၠိုၚ်တံ သိုၚ်သ္ၚိတိုက် ဗီုနာနာသာ်ကီုလေဝ် ဂကူမန်တံ ကၠောန်ဗက်အခိုက်ကၞာမန်တြေံတြဟ်တွဵုရ၊ ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ကလော်ဇကုဂှ် ကဵုမံၚ်ခဒမ်ပ္ဍဲတၠသ္ၚိဂှ်တုဲ ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကပေါတ်ကြိယာကလော်ဂှ် သိုၚ်သ္ၚိကလော်မွဲတုဲ ကဵုကလော်မံၚ်သောၚ်ၚ်ၜးၜးတုဲ နွံကၠုၚ်ဒဵုလၟုဟ်ဏီရ။

===၉။ ဒဒှ်သ္ၚိမန် ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာ===

ပ္ဍဲဍုၚ်ကွာန်မန်ခေတ်လၟုဟ်ဝွံ ဗွဲမဂၠိုၚ်သိုၚ်သ္ၚိ ဂတအာမုက်သ္ၚိ လ္ပာ်ဂၠံၚ်ဍာန်သၟးဂၠိုၚ်ရ ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ဗက်အခိုက်ကၞာမန်တြေံတုဲ၊ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက် လ္ပာ်သၟဝ်ကျာလေဝ်နွံ ရန်တၟံကဵုကျာ်တြဲပိုဲ ပပရိနိဗ္ဗာန် ဖျေံက္ဍိုပ်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာတုဲ ဟိုတ်နူကောန်မန်တံ ရှ်ေသှ်ေရဴဂဴကျာ်တြဲဂှ်ဟေၚ် သ္ၚိကောန်မန်တံ ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာရောၚ်ဂှ် ဗက်ကဵုပရေၚ်လောကုတ္တဵုရောၚ်။ ။ ။ ဂလာန်မွဲနဲပၠန်ဂှ် ပ္ဍဲရးဒေသမန်တံ ဟိုတ်နူကျာဗြဲပိုက်ကၠုၚ် နူသၠုၚ်ကျာဂှ် ကောန်မန်တံဗလေတ်မုက်ဗြဲကျာတုဲ၊ သ္ၚိမန်ကၠာတေံ သိုၚ်ဂတလ္ပာ်သၟဝ်ကျာ ကရဴလဝ်စးကဵုဗြဲကျာရောၚ်လေဝ် သ္ဂးလဝ်ပၠန်။ ။ မွဲနဲပၠန်တုန် ကောန်မန်တံ ဟိုတ်နူဇက်စှ်ေကၠုၚ် နူဌာန်ဒေသသၟဝ်ကျာတေံတုဲ စိုပ်ကၠုၚ်ဌာန်ရာမညဏံရ၊ ဟိုတ်နူဗှ်သၞာဒေသမန်တြေံ နွံလ္ပာ်သၟဝ်ကျာတေံတုဲ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာတေံရောၚ်ဂှ် ရာဇဝၚ်ခေတ်တၟိလၟုဟ် သ္ဂးလဝ်ပၠန်။ ။


ကောန်ဂကူမန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ရံၚ်ကဵုရာဇဝၚ်လောန်ကၠုၚ် ပွိုၚ်ၜါပိပန်ကၠံသၞာံတေံ ပ္ဍဲအခိၚ်မန်ပိုဲကျအာပၞာန်ညးတေံဂှ် ညးတံဖျေံဒၟံၚ်နှဟ်မန် ပ္ဍဵုဖျေံဒၟံၚ်နာံစိုတ်ဓါတ်မန် ဗွဲမလောန်တုဲ ကဵုမန်တံစွံလဝ်သုသာန် လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဍုၚ်ကွာန်ဂှ်ရ၊ ကဵုကောန်မန်တံ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာတုဲ ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲဟေၚ် ညာတ်ဒၟံၚ်သုသာန်တုဲ စိုတ်ဓာတ်ကောန်မန်တံ ဍိုန်လျစှ်ေအာမာန်ရောၚ်၊ စှ်ေစိုတ်တုဲ ကဵုကောန်မန်တံသိုၚ်သ္ၚိ ဂတမုက်သၟဝ်ကျာလေဝ် ဂးလဝ်နွံကၠုၚ်၊ စိုတ်ဓာတ်ဍိုန်လျမံၚ်မ္ဂး ဟွံဂံၚ်ပၠန်ဂတး တဝ်စၞေဟ်ကဵုသၞသတြုရဂှ် ကောန်မန်တံ ပ္တိုန်လဝ်ဂလာန်နွံကၠုၚ်မွဲသာ်ပၠန်၊ ရံၚ်အာကဵုရာဇဝၚ်ဍုၚ်ဗဂေါ ကၠုဟွံကျပၞာန်တေံ အတိုၚ်ရာဇဝၚ်ဗၟာချူဂှ် ပိုဲသ္ဂောံတီကေတ်သ္ၚိကောန်မန်တံသိုၚ်လဝ် ဂတမုက်လ္ပာ်ဂၠံၚ်ဍာန်ရ၊ ကွေတ်သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက် လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဂှ် ကောန်မန်ကၠာတေံဟွံဗက်စရ၊ ရဴသာ်ဝွံလေဝ် ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ဂလာန် ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်လေဝ်နွံကၠုၚ်။


ကောန်မန်တံရံၚ်ကေတ်ကဵုဂလာန်ဂမၠိုၚ် ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ဗွဲလ္တူတေံမ္ဂး ဂလာန်သိုၚ်သ္ၚိ ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဝွံဂှ် ချပ်ဗ္စာရဏာကေတ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ကဵုသာ်တုဲ၊ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဂှ် ဒှ်အခိုက်ကၞာမန်ဟွံသေၚ် ပၠန်ဂလာန်ဂှ်တုဲ ကာလခေတ်လၟုဟ် ဟွံဗက်စကွေတ်ဂှ်ရ၊ ကွေတ်သိုၚ်သ္ၚိ ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဝွံ ပ္ဍဲကာလဏံ ပိုဲမ္ဒးပြံၚ်သၠာဲ တဝ်စၞေဟ်ထောံရောၚ်၊ ရံၚ်ကေတ်ဗွဲလ္တူတေံတုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံ ကောန်မန်ပိုဲဂမၠိုၚ် ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဂၠံၚ်လဵုဟွံဟီု ဒၞာဲလဵုဟွံရုဲ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ဇကု ညံၚ်ဟဂွံဗၠေတ်ကဵုကိုန်သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဗီုဇကုဒးစိုတ်ဂှ် သိုၚ်ဂတအာမာန်ရောၚ်။


* '''ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိ'''


သိုၚ်သ္ၚိတၟိတုဲမ္ဂး သွက်ဂွံတိုန်ဒၟံၚ်လ္တူသ္ၚိ ဗွဲမၜိုဟ်ဩိုဟ်ဂှ် ကောန်မန်တံကၠောန်ကာမ္ၚဵု ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိပၠန်ရ၊ ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိဂှ် ဒှ်အခိုက်ကၞာမန်စပ်ကဵုကာမ္ၚဵု ဗွဲမပြဲမွဲသာ်တုဲ ကၠောန်ဗဒှ်ကာမ္ၚဵုမွဲတုဲ တိုန်သ္ၚိတၟိအိုတ်ရ၊ ပွမကၠောန်ကာမ္ၚဵုဏံလေဝ် ပပဓာန်ကဵုပိုန်ဒြပ်တုဲ ၜိုတ်ထေက်ကြိုက် ကဵုဇြဟတ်ပိုန်ဒြပ်ညး ညးပ္တုဲကာမ္ၚဵုတိုန်သ္ၚိတၟိအိုတ်ရ၊ သွက်ဂွံကၠောန်ကာမ္ၚဵုတိုန်သ္ၚိဂှ် ရုဲကေတ်တ္ၚဲ-မွဲတ္ၚဲ ပါဲနူတ္ၚဲသ္ၚိသဝ်တုဲ ရုဲဂွံဖအိုတ်ရ၊ ပွိုၚ်တြဴတ္ၚဲဂှ် ၜိုန်တိုန်သ္ၚိတၟိခိုဟ်ကီုလေဝ် ကာလတိုန်သ္ၚိတၟိ အပေါတ်သွက်ဂွံပ္တိုန်သ္ၚိကၠာအိုတ်ဂှ် ဟွံတုပ်တၞဟ်ခြာဗၠေတ်မံၚ်နွံကီု၊ ယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိ တ္ၚဲအဒိုတ်မ္ဂး-ကျာ်မ္ဒးပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲစန်ယဝ်တိုန်မ္ဂး သ္ကဝ်ဂၞဳကဵုပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲအၚာယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး ထဝ်ဩန်မ္ဒးပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါယဝ်တိုန်မ္ဂး စဟာပ်ပုၚ်တုဲဟေၚ် ညးတံတိုန်ရ၊ တ္ၚဲဗြဴဗတိယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး ဓုပ်ပ္ကဴသ္ဍဴမြမောဝ်ဟေၚ် ကဵုပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲသိုက်ယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး မိမကဵုတိုန်ကၠာရ၊ တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်ယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး မ္ဒးပြးဆာဲဩာဲနူမိမၜါ မ္ဒးသေက်ဇဵုဂၠိုၚ်ကဵုအမှုဂဗုတ်ရောၚ်ဂှ် အ္စာမန်နူတမၠာတေံ ဟီုတွံစွံလဝ်နွံကၠုၚ်ရ။


ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကၠာဟွံတိုန်သ္ၚိဏီဂှ် ကေတ်ချာမွဲစန် ဖ္ဍုက်လဝ်ဍာ်ဍာ်စၠန်တုဲ ပ္ဍဲၝောံတၞိန်သ္ၚိတၟိ လ္ပာ်တေံဒုန်မွဲကရေက် လ္ပာ်ဏံဒုန်မွဲကရေက် ဒက်ဖ္ဍာပ်လဝ်ကဵုချာဂှ် ပိပိတန်တုဲ ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ပၠန်လေဝ် ဒက်ကွက်လဝ် လ္ၚဵုဇလဗ္ဒဝ် လ္ၚဵုဇလၜဝ် လ္ၚဵုထပှ်ကၞာၚ် လ္ၚဵုပိကၞာၚ်ရ တုဲနုၚ်မွဲမ စုတ်လဝ်ဍာ်ဂစေအ်စၠန်မြမောဝ်တုဲ မ္ဒးစွံလဝ်ကီု၊ လ္တူသ္ၚိဝွံ သွက်တၟုယ်တံဂွံဂ္ဇံ ဖုန်သ္ဍဳဂၞဳသ္ကဝ်တံလေဝ် မ္ဒးလးလဝ်ရောၚ်၊ ဂၠဴမွဲလေဝ် မ္ဒးဒက်လဝ်သၟဝ်သ္ၚိ၊ လ္ၚဵုဒက်လဝ်ဂၠဴၜါ ကောန်မန်ကာလလၟုဟ် ဟိုတ်နူဟွံကၠောန်ဂူဗ္ၚတုဲ သွက်ဂွံဒက်ဂၠဴဂှ်ဟွံမွဲရ၊ ဒြပ်ရတ်ကပေါတ်ကြိယာ မပ္တံကဵုဩောံ သ္ၚု ထဍိုၚ် ဇရဳ တၟံကလန် ပုၚ်ကလောံ ကၞုသၚ် ပ္ကဴဩဴတံဂှ် ဒၞာဲညးကဵုညး ပြေၚ်စွံလဝ်ဗွဲမ္ဒးရးရ ဩောံသ္ၚုဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် ထဍိုၚ်ဂှ်စွံဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲ ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာဂှ် စွံမြမုယ်တုဲ နုၚ်ဇရဳတံဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်ရ၊ ပုၚ်ကလောံဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဨသာန် ကၞုသၚ်ဝွံ စွံဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာ၊ ပ္ကဴသ္ဍဴကေုာံဍာ်တံဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်၊ ရဴသာ်ဝွံ စွံပြုပြေၚ်လဝ်တုဲ တိုန်သ္ၚိတၟိအိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် ကလောကောဒေံမသတံကီု အ္စာဗဳသ္ကဝ်ကီု၊ ညးဇၞော်နူဝုတ်ဒိုဟ်တံဂှ် ကၠုၚ်ကောံစိုပ်လ္တူသ္ၚိတၟိအိုတ်တုဲ ပ္ဍဲတမ်ဒယိုၚ်ဒိုဟ်ပန်လ္ပာ်ဂှ် ကဵုပ္ဍေန်လဝ်ပၞာၚ်မွဲမွဲတၞုၚ်၊ ပ္ဍဲအသေအဟာန်တိုန်သ္ၚိတၟိဏံဂှ် စၞောန်ထ္ၜးကဵုတြုံဗြဴ ညးမဒှ်တၠသ္ၚိတံ ကလံကျာ်ဓဝ်သၚ် လ္ပာ်ဒိုဟ်ဗၟံက်၊ ကလံမိမဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာ၊ ကလံဘုမ္မဇဵု ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်လၟေၚ်ၚ်ရ၊ တြုံတၠသ္ၚိဂှ် ကဵုဂ္ဇံဒၟံၚ်ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာတုဲ အ္စာဗဳသ္ကဝ်ဂှ် ကဵုအသံကဵုဗြဴဂှ် သွက်ဂွံကလံတြုံတၠသ္ၚိဇကုရ၊ တုဲအ္စာဗဳသ္ကဝ်ဂှ် အပ်ပြာပ်ကဵုမိမတၠသ္ၚိဂှ်ရ၊ မိမတၠသ္ၚိဂှ်ပၠန်လေဝ် ကလေၚ်အပ်ပြာပ်ကဵု ကောန်ဇာတ်ညးမဒှ်တၠသ္ၚိဂှ်ရ၊ သွက်ဂွံမၚ်မွဲအာသ္ၚိဂှ် မိမတံဒၠောံဗ္တောန်တုဲ ဍာ်နုၚ်စွံလဝ်ဒေါဝ်သ္ၚိဂှ် စဝ်စရိုဟ်ဖျေံသၟဝ်သ္ၚိ ညံၚ်ဍာ်ဏအ်ၜိုဟ်ဩိုဟ်ဂှ် သ္ၚိဏံလေဝ် ကဵုသ္ဂောံၜိုဟ်ဩိုဟ်ညိ၊ ရဴသာ်ဝွံ ရာဒၞာမိက်ဖာပ်ဗ္စဖျုၚ် ညးမပြာပ်စိုပ်ကၠုၚ် ဇရေၚ်သ္ၚိတၟိဂှ်ရ၊ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်လေဝ် သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵု တိုန်သ္ၚိတၟိဂှ် နိမန်က္ညဖျဴနၚ် ခမဳသၚ်တံတုဲ ကဵုဖ္ဍောတ်မ္ၚဵုကမ္မဝါတ်တုဲ ကဵုဒါန်ကုခမဳသၚ်တံပၠန်ရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ရန်တၟံယဲဘဲအန္တရာယ် သွက်ဂွံလာဲလေၚ်တုဲ ညံၚ်ဂွံၜိုဟ်ဩိုဟ်အာဓာန်ဂတလၟိုန်ဂှ် ဗှ်မ္ၚဵုတုဲ တိုန်ကွက်စွံလဝ်ခပဳဩောံမွဲမ မွဲဟာန်ကေုာံ လေံဂတေက်မွဲ ပ္ဍဲသ္ဍိုက်စိၚ်တေံတုဲ ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိဂှ်တုဲ ဒှ်အိုတ်ရ။

==ဂလာန်ကလော်ဂကူမန် ဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ်==

ပ္ဍဲလ္တူဂၠးတိဏံ ဂကူမၞိဟ်ဒုၚ်တဲ မၚ်မွဲလဝ်ကလော် ဂကူညးကဵုညးဂှ် နွံကၠုၚ်မံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသၞာံရ၊ ဍုၚ်အမေရိကာန်တံ၊ ဍုၚ်အေၚ်္ဂလိက်တံ ၜိုန်ပြာကတ်ဇၞော်မောဝ်ဒၟံၚ် လ္တူဂၠးတိဏံကီုလေဝ် ဒၞာဲအရာပ်ဍုၚ်ကွာန်ဍေံတံ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ဒဵုကဵုတ္ၚဲဏံဟေၚ် ဒုၚ်လဝ်တဲဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်လဝ်ရ၊ ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ကလော်ဂှ်မူဟိုတ်ဖဵုဟၟဲသ္ဂးတုဲ ဗၠန်ဂတးတဝ်စၞေဟ်ထောံ-ထောံကလော်ဂှ် ဂၠိုၚ်တိုန်အရိုဟ်ရိုဟ်သၞာံရ၊ ဆဂးဂှ် အခိုက်ကၞာမန်တြေံမွဲဂကူ မတွံဂး ယူကၞာလှ်ေကလော်ဝွံ ဒဵုတွဵုတ္ၚဲဏံ မဆက်လှ်ေကၠုၚ်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုဗွဲခ္ဍန်ရောၚ်။ ။ ။


ကောန်မန်ပိုဲဂမၠိုၚ် ကာလလၟုဟ် ၜိုန်လှ်ေကလော် ယူဒၟံၚ်ကၞာကီုလေဝ် မူဟိုတ်သာ်လဵုမ္ဒးယူကၞာရောဂှ် ဂွံတီဗွဲမကၠးဖ္ဍးဂှ် ချူထ္ၜးကဵုရ၊ ကာလကျာ်တြဲပိုဲ သ္ပဒတဴပ္ဍဲဘာဇေတဝန် သ္ပဟိုတ်ကဵုဗြဴခတန်မွဲတုဲ တွံထ္ၜးကဵုဓမ္မဒေသနာမွဲရ၊ ဗွဲခ္ဍန်ဟေၚ်ဒှ်ရ။ ။ ကောန်တြုံသမ္ၚေဟ်မွဲ မအံက်ဇကုပကာဂစိုတ်တုဲ ပ္ဍဲတိဗ္ၚကီု ပ္ဍဲသ္ၚိကီု ဇၟာပ်ကေၚ်ကာအိုဿီု နအလေဝ်ဇကုဟေၚ် ကၠောန်တုဲ၊ မြိမြန်တဴမိမၜါရ၊ ပ္ဍဲကာလဂှ် မိမၜါစဳရေၚ်စကဵုသၟတ်ဗြဴမွဲတုဲ ဒုၚ်နၚ်သၟတ်ဗြဴဂှ် ကၠုၚ်ပ္တိုန်လဝ်ပ္ဍဲသ္ၚိရ၊ သၟတ်ဗြဴဂှ် ၜိုန်တြုံတၠသ္ၚိဇကုနွံကီုလေဝ် ဟိုတ်နူဒှ်ဒၟံၚ်ဗြဴခတန်တုဲ ဆအယာံမာတ်ကောန်ၚာ်မွဲဟေၚ် ဟွံကလိဂွံရ၊ ယဝ်ဒှ်ဗြဴခတန်မ္ဂး ဂကူဟၟဲကဵုကောန်ဂှ် ကြက်လေၚ်အာရချပ်တုဲ အကြာမိဇကုဆေဝ်ဒဝ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဗြဴခတန်ဂှ် အာဂၠာဲနၚ်သၟတ်ဗြဴမွဲတုဲ ဒုၚ်ကဵုတၠသ္ၚိဇကုရ၊ ကာလဂှ် ဗြဴခတန် သာ်ဝွံချပ်ပၠန်ရ၊ ယဝ်ရသၟတ်ဗြဴဝွံ ကလိဂွံကောန်မ္ဂး အဲကြက်ဒှ်လေၚ်ရောၚ် ချပ်တုဲ သ္ဂးကဵုသၟတ်ဗြဴဂှ်သာ်ဝွံရ၊ ယွံဒေံဗြဴယြဴကာလမွဲ ဗှ်ေတန်အာဂဝ်ဂၞဴမ္ဂး ကဵုအဲဂွံတီညိဂးတုဲ ပ္ဍဲကာလသၟတ်ဗြဴဂှ် တန်အာဂဝ်ဂၞဴဂှ် ဂရၚ်ပ္တီကဵုဗြဴခတန်ဂှ်ရ၊ အလဵုဇကုသၟတ်ဗြဴခတန်ဂှ်ဟေၚ် ရံၚ်စံၚ်မၚ်မွဲလဝ်ဂဝ်ဂၞဴဂှ်တုဲ၊ ဒးကာလမွဲတ္ၚဲ ဂဥုဲပ္ကီုဖျေံဂဝ်ဂၞဴဂှ် သၞဴရဴကေုာံအာဟာရတုဲ ကဵုသၟတ်ဗြဴဂှ်စရ။


ဂဝ်ဂၞဴဂှ်လေဝ် လီုအာရ သာ်ဝွံဟေၚ် နူမွဲဝါဂှ်ဒှ်ၜါဝါရ၊ ဟီုသၚ်ရိုဟ်ကဵုညးသ္အာၚ် ဒဒှ်ရဂဝ်ဂၞဴလီုဂှ်တုဲ ပ္ဍဲတန်ဂဝ်ဂၞဴပိဝါဂှ် ဟွံကဵုဗြဴခတန်ဂှ်တီတုဲ မံၚ်ကၠုၚ်ဒဵုဂဝ်ဂၞဴကြံၚ်ဍုဟ်အာရ၊ ကာလဂှ် ဗြဴခတန်ဂှ် ဂွံအခေါၚ်တုဲ ဍေံပကီုကဵုဂဥုဲတုဲ ဍေံကဵုရ၊ ဟိုတ်နူဂဝ်ဂၞဴကြံၚ်ဍုဟ်အာတုဲ တၞဟ်နပ္ကီု ဖျေံဟွံသၟဟ်ရထတုဲ ဂဝ်ဂၞဴဂှ် လၞၚ်ဒၟံၚ်ရ မသ္ကာတ်ကဵုဒုက္ခဝေဒနာက္တဵုဒှ်တုဲ အိုတ်အာလမျီုရ၊ ပ္ဍဲကာလသၟတ်ဗြဴ မညန်ကဵုဂစိုတ်ဂှ် သာ်ဝွံသ္ဂးရ၊ ဗှ်ေရၚ်တၠုၚ်ဒုၚ်နၚ်အဲတုဲ ကောန်အဲပိဗှ်ေဂစိုတ်ကၠေံတုဲ လၟုဟ်ဇကုအဲလေဝ် ကြက်လေၚ်အာပၠန်ရ၊ စုတ်အာနူဘဝဏံတုဲ တၞဟ်နစကောန်ဗှ်ေဂှ် ကဵုသၟဟ်ရထညိ၊ သာ်ဝွံရာဒနာလဝ်တုဲ ပြံၚ်အာဘဝ က္တဵုဒှ်ဗ္ဂဲၝောံမွဲ ပ္ဍဲသ္ၚိဗြဴခတန်ဂှ်ရ၊ ဗြဴခတန်ဂှ်လေဝ် တၠသ္ၚိဂှ်ရပ်လဝ်တုဲ တၞောဝ်အဲညံၚ်ဂွံသ္ကုတ်အာဂှ် ဗှ်ေသ္ပရောၚ်ဂးတုဲ ၜုၚ်တက်ဒဵုချိုတ်အာရ။


ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ်ဟေၚ် က္တဵုဒှ်စာၚ်ၝောံမွဲ၊ ခြာဟွံလံစာၚ်ၝောံဂှ်ခၟာဲရ၊ ဗ္ဂဲၝောံဂှ် ကၠုၚ်စကၠေံဒဵုကဵုပိဝါရ၊ နဲကၠာတေံဟေၚ် စာၚ်ၝောံဂှ်ရာဒနာတုဲချိုတ်အာ ကလေၚ်က္တဵုဒှ်ဗြန်ၝောံပၠန်၊ ဗ္ဂဲၝောံလေဝ်ချိုတ်အာ ကလေၚ်က္တဵုဒှ်ဒြာဲၝောံမွဲရ၊ နဲကၠာတေံဟေၚ် ဗြန်ဂှ်စကၠေံကောန်ဒြာဲ သီုပါဝါတုဲ ဒြာဲၝောံဂှ် ရာဒၞာပၞောတ်လဝ်တုဲ ချိုတ်အာ ကလေၚ်က္တဵုဒှ်သၟတ်ဗြဴမွဲ ပ္ဍဲဍုၚ်သာရဝှ်ရ။ ။ သၟတ်ဗြဴဂှ်ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲ ပြာပ်အာဒၟံၚ်ပ္ဍဲခါမ်သဳ ဇရေၚ်ပါၚ်တြၚ်ဍုၚ်ဂှ်ရ၊ ကြဴနဲကၠာတေံဟေၚ် ကလော်ဗြဴဂှ် ပ္တောံရုပ်ဗြဴမွဲတုဲ ကၠုၚ်စကၠေံကောန်သၟတ်ဗြဴဂှ် ၜါဝါတုဲ မရနုက်ကဵုပိဝါဂှ် ချပ်ဂၞန်ကဵုတြုံတၠသ္ၚိဇကုတုဲ ပြာပ်အာဒၟံၚ်သ္ၚိဇကုတုဲ သၠးကောန်တြုံမွဲရ၊ ကာလဂှ် ကလော်ဗြဴဝွံ ဒးအလန်အာတုက်ဍာ် ကၟာလစအနုတတ် နကဵုက္ဍိုပ်အဆက်ဆက် ဒးတုက်ဍာ်ကဵုသၟိၚ်ဗဳသဴရ၊ ဗၞတ်ပန်မသုန်ဂိတုတုဲ ဗၠးအာရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဍောၚ်ၜိုတ်လောန်အာတုဲ ပကာဂစိုတ်အိုတ်ရ၊ ကလော်ဗြဴဝွံတုန်လေဝ် ချိုန်ခဏ မတိတ်ဗၠးနူအလန်ဇကုတုဲ ပြာပ်အာသ္ၚိသၟတ်ဗြဴ မူဒၞာဲမွဲပြောဲအဲမတဴရောသၟာန်ရ၊ ညးဂမၠိုၚ်မိၚ်တုဲ ဟိုတ်နူကလော်ဗြဴမွဲ စကၠေံကောန်ဍေံတုဲ ဍေံစဴအာသ္ၚိဍေံ ညးဂမၠိုၚ်ဂး၊ ကလော်ဗြဴလေဝ် ဗွဲမပြဟ်ဟေၚ် အာဇရေၚ်သၟတ်ဗြဴ သၟိက်ဂွံစကောန်ၚာ်ပၠန်ရ။


သၟတ်ဗြဴတုန်လေဝ် ပ္ဍဲတ္ၚဲစဝ်ကပေါဝ် ခုတ်ခဴယၟုကောန်ၚာ်တုဲ ကာလမစဴသ္ၚိ တိတ်အာဘာကျာ်တြဲတုဲ ကောန်ၚာ်ဂှ် ကဵုလဝ်ဇကု ကဵုဖုံဗလိုပ်ပ္ဍဲကၟာအနုတတ်တုဲ ဗၟဴဒၟံၚ်တှ်ရ ညာတ်ကလော်ဗြဴမကၠုၚ်နူဇမ္ၚောဲတုဲ ဟီုထ္ၜးကဵုတၠသ္ၚိဇကု ဒဒှ်ရဗြဴမကၠုၚ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဒှ်ကလော်ဗြဴမစကောန်အဲဂှ်ရ၊ သာ်ဝွံကရေဲဟီုတိုန်တုဲ သၟတ်ဗြဴဂှ်ယိုက်ဂွံကောန်ၚာ် ဒြိပ်အာဘာဇေတဝန် ပ္ဍဲဒေါဝ်ပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ် ကာလကျာ်တြဲတွံဒၟံၚ်ဓဝ်ရ၊ သၟတ်ဗြဴဂှ်သ္တိက်လဝ်ကောန်ၚာ် တမ်ဇိုၚ်ကျာ်တြဲ ပအပ်ကဵုကျာ်တြဲတုဲ ဂလာန်ဒှ်ဂှ် ဂရၚ်ပ္တီရ၊ ဒေဝတဴ သုမနမပဒတဴ ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ဘာဇေတဝန်ဂှ် ဟွံကဵုကလော်ဗြဴဂှ်လုပ်တုဲ ကျာ်တြဲကော်မှာထေရ်အာနန် ကဵုပၠောပ်နၚ်ကလော်ဗြဴဂှ်ရ၊ မူဟိုတ်တၠအဲဂွံသ္ပပွဝွံရော ပ္ဍဲဂတမုက်အဲကျာ် မဖှ်သာ်ဝွံ ယဝ်မၞးတံဟွံကၠုၚ်စိုပ်မ္ဂး ဝဳဝဲမၞးတဲဟွံစိုပ်ဒတုဲ မ္ဒးဆက်အာဘဝဂတတေံပၠန်ရ၊ ယဝ်ရဒတောဝ်လဝ်ဝဲမ္ဂး ဝဳဝဲဂှ်ဟွံလလံရဂးတုဲ နဂါထာဝွံ ကျာ်သ္ဂးရ။


'''နဟိဝေရေနဝေရာနိ၊ သမ္မန္တိဓကုဒါစနံ၊ အဝေရေနစ သမ္မန္တိ၊ ဨသဓမ္မောသနန္တနော။'''


အဓိပ္ပါယ်ဝွံ - ပ္ဍဲလောကဝွံ နမဒတောဝ်လဝ်ဝဲမတွံဂး ညးမတ္ၜေဩ်လက်လဝ်တုဲ မကလေၚ်တ္ၜေဟ်လဝ်ပၠန်။ ညးမတက်လဝ်တုဲ မကလေၚ်တက်ပၠန်ဂှ်၊ စယသတြုဝဳဝဲဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲကာလလဆောဝ် မမိက်ကဵုညိညကီုလေဝ် ပ္ဍံဟွံလလံ၊ ပ္ဍဲမဟွံဂွံဒတောဝ်ဝဲ မသဲဗလးဏာဍာ်ခန္တဳမေတ္တာဂှ် ၚ်-သတြုဝဳဝဲဂမၠိုၚ်၊ ပ္ဍံလလံအာအိုတ်ရောၚ်၊ ၚ်-ဓရ်မလလံကၠေံဝဳဝဲ မသဲဗယာပ်ဏာ ဍာ်ခန္တဳမေတ္တာဂှ် ၚ်-တြဴ ကျာ်-အရှန်-ပစ္စေဂဗုတ်အိုဿီု၊ ပ္ဍံဒှ်ရ၊ ပ္ဍဲလအိတ်ဒေသနာဝွံ ကလော်ဗြဴဂှ် ဂွံဒှ်အာသောတပန်ရ။


ကျာ်တြဲတုန်လေဝ် ကဵုကလော်ဗြဴဂှ် ယိုက်ကောန်ၚာ်ရ၊ ကလော်ဗြဴဂှ် မိန်ဆုၚ်ကောန်ၚာ်တုဲ ကလေၚ်ကဵုမိဍေံတုဲ ဂတေဝ်ယာံတဴရ၊ မူဟိုတ်ဗှ်ေယာံရော ကျာ်တြဲသၟာန်ပၠန်၊ ယွံတၠဳလပိုန် မတုဲတေံဆဒှ်ကဵုဒှ် အဲဍိက်ဂယိုၚ်လမျီုကီုလေဝ် လၟုဟ်သာ်လဵု အဲဂွံဆက်ဂယိုၚ်လမျီုအဲရောဟွံတီ ကလော်ဗြဴသ္ဂး၊ ဗှ်ေလ္ပစံတူသာ်ဝွံညိ၊ ပၠာံဗဇကၠေံကလော်ဗြဴတုဲ ကဵုမိကောန်ၚာ်ကော်ဖျဴဏာသ္ၚိတုဲ ဆက်မြိမြန်အာညိ၊ ကျာ်တြဲသ္ဂးကဵုမိကောန်ၚာ်ရ၊ သၟတ်ဗြဴလေဝ် ကော်ဖျဴဏာကလော်ဗြဴတုဲ ပ္ဍဲစးဇုက်တေၚ် စွံပ္တန်လဝ်တုဲ ဝဳဗ္စလဝ်ရ၊ ကလော်ဗြဴလေဝ် ကဵုအာစွံလဝ်ဇကု ပ္ဍဲမ္ၚးကွာန် ဌာန်မလ္ၚုရ၊ ကာလဂှ် ကလော်ဗြဴချပ်ရ၊ ဂုဏ်သဟာဲဗြဴဝွံ နွံတဴအဲဂၠိုၚ်ကွေံရောၚ်၊ မ္ဒးခၠေဝ်ရောက်ဂုဏ်ရောၚ်ဂးတုဲ သၟတ်ဗြဴတၠကောန်ဂှ် ဍိုက်ပေၚ်တဴဩောံသ္ၚု ဒြပ်ရတ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကာလဂှ် ညးဂမၠိုၚ်ကၠုၚ်သၟာန်စအိုတ်ရ၊ သာ်လဵုနဲလဵုဒှ်ပိုန်ဒြပ်ရော၊သၟတ်ဗြဴဂှ် ဟိုတ်နူအဲရှ်ေသှ်ေမြိမြန်လဝ် ကလော်ဗြဴဝွံတုဲ ဂွံပိုန်ဒြပ်ဂၠိုၚ်ရောၚ်ဂးရ၊ ညးဂမၠိုၚ်လေဝ် ဗ္စကလော်ရှ်ေသှ်ေကၠုၚ်အိုတ်ရ၊ ပတွဵုနူဂှ်တုဲ ကေၚ်ကာညးဂမၠိုၚ်အိုဿီုဂှ် ရံၚ်စံၚ်မၚ်မွဲတုဲ လာပ်မပြဲကီု တွဳဝါရမဂၠိုၚ်ကီု က္တဵုဒှ်အိုတ်ရ။


ပတွဵုနူဂှ်တုဲ ပုၚ်လိခ်မာဲဒ္စာံသာ် က္တဵုဒှ်ကုကလော်ဗြဴဂှ်ရ၊ ပုၚ်လိခ်မာဲဒ္စာံသာ်ဂှ် ဒဵုကဵုတ္ၚဲဝွံဟေၚ် ကဵုတဴအိုတ်ရ၊ သာ်ဂှ်ရ ကောန်မန်တံ ရှ်ေသှ်ေမြိမြန်ကၠုၚ်ကလော် ဆက်ကၠုၚ်ဒဵုကဵုတ္ၚဲဝွံရ၊ ကောန်မန်တံ နူလက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲတေံဟေၚ် ဒုၚ်တဲကလော်မၚ်မွဲကၠုၚ်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုဗွဲခ္ဍန်ရ။


ကောန်မန်တံ ယဝ်ဟီုပရေၚ်ကလော်ဏံမ္ဂး ကာလလၟုဟ်ဝွံ လ္ၚဵုဂှ်ဒုၚ်တဲတုဲ လ္ၚဵုဂှ်ဟွံဒုၚ်တဲ၊ ဖဵုဍေံဟၟဲသက်က်သ္ဂးတုဲ ထောံကၠေံလေဝ်နွံဒၟံၚ်ဂှ် ဂွံညာတ် ဂွံမိၚ်မံၚ်ကီုရ၊ ဆဂး ယူကၞာဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်တြေံမွဲ ယေန်သၞာၚ်တုဲ ဗီုယူကၞာဂှ် ချူထ္ၜးကဵုရ ပွမရှ်ေသှ်ေကလော်ဝွံဂှ် ဗွဲတၟေၚ်ၜိုန်ဟွံမိက်ဟီုကီုလေဝ် ယြဴပူဂဵုမွဲ ဟိုတ်နူရှ်ေသှ်ေကလော်တုဲ ပ္ဍဲပစ္စက္ခကာလဝွံ ဂွံစသိုၚ်ဇၞော်ကဵုပိုန်ဒြပ်ဂှ် ဟွံညာတ်ရ၊ ဟိုတ်နူရှ်ေသှ်ေကလော်တုဲလေဝ် ဝါတ်ဂါတ်အာဂှ် ဟီုဟွံမာန် ဇကုမၞိဟ်ဟေၚ်ဂှ် ပဓာနရ၊ ဗွဲမဂၠိုၚ် ပပ္တံနူဇုဇဗဴလဇကု ရှ်ေသှ်ေကၠုၚ်တုဲ ဟိုတ်နူပလှ်ထောံဟွံမာန်ဟေၚ် ဒဒုၚ်လဝ်တဲရ မွဲသာ်ပၠန်-ကောန်မန်ပိုဲ နွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်ဇၞော် ကဵုနွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲကွာန်ဂြိုပ်တေံဂှ် ပ္တောံရံၚ်မ္ဂး ညးမံၚ်ပ္ဍဲကွာန်ဂြိုပ်သၟးဂၠိုၚ်တုဲ လညာတ်အောန် ဗဟုသုတအောန် ကၠိုဟ်ခၠၚ်ဒၟံၚ်ပရေၚ်လောကုတ္တဵုသၟးဂၠိုၚ်တုဲ လ္တူကလော်ဏံ ဣလဵုဒှ်ဍာံရော ဣလဵုဗၠေတ်ရော ဣလဵုဟိုတ်နွံရော ဣလဵုဖဵုနွံရောဂှ် ပါ်ပါဲဟွံမာန်တုဲ ပတှ်ေကလော်ကွေံကွေံဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်ကောန်မန်ပိုဲ နွံမံၚ်ပ္ဍဲကွာန်ရးဂှ် ဂၠိုၚ်ကွေံရ ဗွဲမဂၠိုၚ် မၞိဟ်ဗြဴတံပတှ်ေကလော်ဂၠိုၚ် နူမၞိဟ်တြုံဂှ် တ္ၚဲဏံဂွံညာတ်ဒၟံၚ်ဇၟာပ်ကွာန်ရ ဟိုတ်နူပတှ်ေကလော်ဂၠိုၚ်တုဲ ဒှ်ဒဒိုက်မာန်ရောၚ်ဂှ် အရေဝ်ညးကၠာတေံ ဟီုလဝ်နွံကၠုၚ် အရေဝ်မွဲပါၚ်နွံဂှ် '''ဖေက်ကၠခဗယိ ဗယိကြံလောန်နူကၠ'''ရ အလုံကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဗွဲတၟေၚ်နွံမွဲသာ်ရ၊ ဍုၚ်သေမ်ကီု ဍုၚ်ဏံကီု ယဝ်ရရံၚ်အာသ္ၚိမန်မ္ဂး ဂွံညာတ်ကေတ်ကပေါတ် ကလော်ဇၟာပ်သ္ၚိရ၊ ယဝ်ရရံၚ်အာမွဲလ္ပာ်ပၠန်မ္ဂး ဟိုတ်နူယူကၞာလှ်ေကလော်ဏံ က္လောကောဒေံမသဂမၠိုၚ် ကၠုၚ်ကောံဆဵုညာတ်ညးသ္ကံတုဲ ဗှ်သၞာပြေပြံၚ်အာမာန်ရ၊ ကောန်မန်တံ ဟိုတ်နူဒၟံၚ်ဌာန်ဒေသဟွံတုပ်တုဲ အခိုက်ကၞာလေဝ် ညိညဟွံတုပ် တၞဟ်ခြာဗၠေၚ်မံၚ်ဂှ် ပ္ဍဲပရူကလော်ဏံ ဂွံတီကေတ်ရ။


* '''သာ်လဵုတၞဟ်ခြာရော-ယဝ်ဟီုမ္ဂး'''


၁။ မန်ဒိုၚ်ဂှ် ရှ်ေသှ်ေကလော်သတ်ဗြဴ။

၂။ မန်ဒဂှ် ရှ်ေသှ်ေကလော်ယာတ်။

၃။ မန်ညဂှ် ရှ်ေသှ်ေကလော်ဍေၚ် ဗဴ။


သာ်ဝွံပါ်ပါဲလဝ်တုဲ ဟွံတုပ်ညးသ္ကံရ၊ မူဟိုတ်ဟွံတုပ်ရောဂှ် ပ္ဍဲလိခ်ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်ဂှ် ဟွံညာတ် ဆအရေဝ်ညံၚ်ရဴပုံအာဂီုဟေၚ် ကေၚ်မိၚ်လဝ်ရ၊ သ္ပသမ္တီလဝ်နွံကၠုၚ်ရ၊ သ္အာၚ်နူဏံပၠန် ကလော်မာံဒကောံပိုန်လေဝ် ကောန်မန်တံ ဗ္စဖျုၚ်လွဳလဝ် နွံမွဲဂကူပၠန်၊ ကလော်မာံဒကောၚ်ပိုန်ဂှ် ကောန်မန်နွံပ္ဍဲဍုၚ်ဖာသီသၟး ရှ်ေသှ်ေဂၠိုၚ်ရ၊ ကၠာတေံကောန်မန် နူဍုၚ်ဟံသာဝတဳဏံ ဒဴအာစိုပ်ဍုၚ်သေံ မံၚ်အတေံတုဲ ဒဒှ်ရကောန်မန် ဍုၚ်သေံတေံ ရှ်ေသှ်ေလဝ်ကလော်ဂှ် ကော်ခဴစကလော်ဍုၚ်သေံပၠန်ရ၊ (ပရူကလော်မာံဒကောံပိုန်ဂှ် ပ္တိတ်လဝ်မွဲအုပ်တုဲရ၊ ယဝ်မိက်တီ ဗွဲတြးမ္ဂး လိခ်မာံဒကောံပိုန်ဂှ် ဂၠာဲဗှ်ရံၚ်ညိ)


ပ္ဍဲဍုၚ်ဖာသီတေံ ဟိုတ်နူကောန်ဂကူမန်ဟၟဲတုဲ ပရူကလော်မန်လ္ပာ်တေံဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲဟွံလောဲ၊ ဆကလော်မာံဒကောံပိုန်ဟေၚ် နွံရ၊ ဒဵုလၟုဟ်ဂကူဗၟာတံ ရှ်ေသှ်ေဒၟံၚ် ကလော်မာံဒကောၚ်ပိုန်ရ၊(ဗၟာလ္ပာ်ဖာသီတေံ နူဂကူမန်ကၠာဲဒှ်အာဗၟာရောၚ် ယဝ်ရံၚ်အာပရေၚ် ကလော်ဏံမ္ဂး ဒှ်ဂွံမံၚ်) ကလော်မာံဒကောၚ်ပိုန်ဂှ် အလုံမွဲကောန်ဂကူမန် ဍုၚ်ဏံသီုမန် နွံဒၟံၚ်ဍုၚ်သေံတေံ ရှ်ေသှ်ေဒၟံၚ်ရ၊ မန်ဒိုၚ်ဂှ်ဗွဲမဂၠိုၚ် မံၚ်လ္ပာ်ရးသဓီုတုဲ ရှ်ေသှ်ေကလော်သတ်ဗြဴ၊ မန်ဒဂှ်ဗွဲမဂၠိုၚ် နွံလ္ပာ်ဒေသရးဖာသီတုဲ ရှ်ေသှ်ေကလော်ယာတ်တုဲ မန်ညဂှ်ဗွဲမဂၠိုၚ် နွံလ္ပာ်ဒေသရးမတ္တမကဵုရးတနၚ်သဳတုဲ ရှ်ေသှ်ေကလော် ဍေၚ်-ဗဴရ၊ သ္အာၚ်နူကလော်ပိဏံ နွံကလော်မွဲဂကူဏီ ကလော်ဗဂေါလေဝ်ဂး ကလော်သၟိၚ်အသးလေဝ်ဂး ကလော်စၚ်ဂဗာဲကဂၞန်လေဝ်ဂး ရံၚ်အာဗွဲလ္တူတေံမ္ဂး ကောန်မန်တံ ဒၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ်ကလော် မွဲဒေသကဵုမွဲဒေသဟွံတုပ် အခိုက်လှ်ေကလော် ယူကၞာလေဝ် ဟွံတုပ်ကီုရ၊ တၞဟ်ခြာမံၚ်ညိညရ၊ ဗီုကျိုၚ်ကျဝ်ကလော်ပၠန်လေဝ် ယာတ်ဗ္ကေတ် ယာတ်ဗ္တာၚ် အနာံၜါလ္ပုဟ်တဲ ဒက်ပူလဝ်သတ်ဗြဴ ကွက်လဝ် နကဵုကယၜဝ်တုဲ စွံလဝ်ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဟရံၚ်ရ။

===ဗီုစွံကလော်ကေုာံကပေါတ်ကလော်ပ္ဍဲဌာန်သ္ၚိ===

မၞိဟ်ဒုၚ်လဝ်တဲ မၚ်မွဲလဝ် ကလော်သတ်ဗြဴတံဂှ် ကေတ်သတ်ဗြဴကှ်ကှ် ကြံၚ်ကြံၚ် သီုဂတကၞိမွဲမတုဲ ဒက်ပူလဝ် ယာတ်ဗ္ကေတ် ယာတ်ဗ္တာၚ်တုဲ ကွက်စွံလဝ် ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဟရံၚ်တေံရ၊ ယဝ်ဍာ်သတ်ဗြဴဂှ်ကှ်အာကဵုဒှ် ကၠုတ်တိုန်ကဵုဒှ် ဂတကၞိပြဟ်အာကဵုဒှ် မ္ဒးသၠာဒစုတ်တၟိရောၚ်။ ။ မၞိဟ်ဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ် ကလော်ယာတ်ဂှ် မ္ဒးဂိုၚ်ဒေပ်လဝ်ယာတ်ကလော်ရ၊ ကေတ်ယာတ်ဗ္ကေတ်ယာတ်ဗ္တာၚ် အနာံပိဟတ်တုဲ လ္ၚဵုဂိုၚ်ဒေပ်စွံလဝ် ပ္ဍဲကဠာချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်လေဝ်နွံ၊ လ္ၚဵုဂှ် စိုက်ဂွဳလဝ် ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်ဟ်တုဲ ကွက်စွံလဝ် ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဟရံၚ်လေဝ်နွံ၊ ယာတ်ဂှ်ယဝ်စာ်ထောၚ်အာကဵုဒှ် ဍံက်ဍေန်အာကဵုဒှ်၊ မ္ဒးထပ်သၠာဲစုတ်ယာတ်တၟိရောၚ်၊ ယဝ်ဟွံမၚ်မွဲ ရှ်ေသှ်ေယာတ်ဂှ်မ္ဂး ဟိုတ်မွဲမွဲက္တဵုဒှ်ပ္ဍဲဇကုမ္ဂး ဥပါဒါန်ထဖဏန်စပ်တုဲ ဘဲပရိုက်မွဲမွဲက္တဵုဒှ်မာန်ရောၚ်၊ အရံၚ်ဂၠိက်ယာတ်တံဂှ် ပလောံသာ်ဗုဖအိုတ်၊ ဂၠိက်ကၞၚ်ယှာ ဗုကဵုဗ္ကေတ် ကၞၚ်ၜါလ္ပုဟ်ဒှ်ရ။

==ပွမဂိယဲ==
==အဝဲဗျု==
==ပွမစုတိ==
==ဂလာန်ကာလထေရ်ကဵုသၟိၚ်ပဿိုန်သၟာန်သွဟ်==
==နိဿဲ==
ကၠုၚ်နူလိက်အုပ် (အခိုက်ကၞာမန်) နူကမ္မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။ [https://drive.google.com/file/d/1WddIBb6u7tAiS3o7RPQWGImsla4d2YEx/view?usp=sharing pdf-အခိုက်ကၞာမန်]

{{DEFAULTSORT:အခိုက်ကၞာမန်}}</text>
      <sha1>grush0c5dy211gex54r18ncdckya9z2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>33860</id>
      <parentid>33859</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T15:02:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>သ္ဍိုက်ဆာန်မန်</username>
        <id>2569</id>
      </contributor>
      <comment>/* ဗီုစွံကလော်ကေုာံကပေါတ်ကလော်ပ္ဍဲဌာန်သ္ၚိ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="423848" xml:space="preserve">ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်
လိခ်အုပ်မၞုံယၟု (အခိုက်ကၞာမန်)
သက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၁၃၃၉−သၞာံ၊ ဂိတုဘတ်။

=ဂလာန်တၚ်ဂုဏ်=
ဗွဲကိုပ်ကၠာ လိခ်အုပ် အခိုက်ကၞာမန်ဝွံ တက်ပတိတ်တုဲ တရးဏာနကဵုတွဵုရးမန်−ရးဗၟာဂွံမာန်အာ ခေတ်လၟုဟ်ဂှ် ဒှ်စရာဲကျာ်သြဳဂုဏ်ဖဵု သွက်ကောန်ဂကူမန်တံသီုဖအိုတ်လေဝ် ဟီုဂးစဂွံရ။ မွဲသာ်ပၠန် သွက်ဂကောံကမ်မတဳလိခ်ပတ်ေယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်လေဝ် ဒှ်စရာဲကျာ်သြဳဂုဏ်ဖဵုကီု ဟီုဂးစဂွံရ။ ကမၠောန်ဝွံ ဒှ်ကမၠောန်ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယောန်သၞာၚ်မန်ရ၊ ပ္ဍဲကမ်မတဳ လိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ပါ်စွံလဝ် ဆာပ်ကမ်မတဳ  (ဂကောံဍောတ်) ပိရ။ မုခ်ဂၞန်မွဲ− ၊ သွက်ဂွံဗ္တောန်လိခ်ပတ်၊ သွက်ဂွံတက်ပတိတ်လိခ်ဗွဟ်မန်၊ လိခ်ပတ်မန်တံဂှ်၊ ဒှ်တာလျိုၚ် ဆာပ်ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ရ။ မုခ်ဂၞန်ၜါ− သွက်ဂွံတိၚ်တိုက်လှ်ေဒယှ်ေတံဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ် ဆာပ်ကမ်မတဳအနုသုခုမရ။ မုခ်ဂၞန်ပိ− သွက်ဂွံဗက်စ အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳမန်၊ သွက်ဂွံဗၟံက်ဂတဝ်တိုန် အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳမန်၊ ပွမဟီုအရေဝ်ဝေါဟာမန်၊ ဗွိုက်လ္တက်မန်တံဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ် ဆာပ်ကမ်မတဳ အခိုက်ကၞာရ၊ ရဴသာ်ဝွံ ပါ်စွံလဝ်ပိဂကောံရ။


ဟိုတ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံဒှ် လိခ်မူ−လိက်အုပ် အခိုက်ကၞာဝွံ နူကမ်မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်သ္ပသ္ကိုပ်သ္ကတုဲ ဆာပ်ကမ်မတဳအခိုက်ကၞာဂှ် ကေတ်တာလျိုၚ်ရ၊ ဗွဲကိုပ်သက္ကရာဇ် အၚ်္ဂလိက် ၁၉၇၃−တေံ၊ နူကမ်မတဳဇၞော်ဏံ အာတ်ဏာလိခ်ပတ်မူလ ပ္ဍဲဌာန်အ္စာကဝိမန်တံရ၊ ရဴသာ်ဝွံ ဗွဲမစၞောန်ထ္ၜးလဝ်တေံ အ္စာကဝိတံချူပလံၚ်နၚ်လိခ်တမ်ဂှ်ရ၊ ဂွံလိခ်တမ်တံဂှ်တုဲ ဆာပ်ကမ်မတဳ အခိုက်ကၞာဂှ် စဳရေၚ်ပ္ကောံတုဲ ဗှ်အိုတ်ရ။ ဒၞာဲဂၠိုၚ်ဒၟံၚ်တံဂှ်ဒါန်တုဲ ဒၞာဲဟွံမွဲတံဂှ် အာသၟာန်သၟုက်ဋ္ဌာန်တၠဂုဏ်အ္စာတၠဳပိုန်တံလေဝ်ကီု၊ ဋ္ဌာန်မၞိဟ်ဇၞော် ညးမတဳပရောပရာအခိုက်ကၞာပြဝေဏဳဂကူမန်တံအိုတ်ရ။ တုဲအိုတ်မ္ဂး နူဆာပ်ကမ်မတဳဏဳ စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်တုဲ တက်ပတိတ်နကဵုလိခ်သၠုပၠုယ်ရ။


လိခ်သၠပၠုယ်နကဵုတဲဂှ် ပလံၚ်ဏာဋ္ဌာန်အ္စာချူလိခ်မူလ အ္စာကဝိတံကီု၊ ဋ္ဌာန်တၠဳပိုန်သၚ်ခမဳတံကီု၊ ဋ္ဌာန်မၞိဟ်ဇၞော်တံကီုရ၊ သွက်ဂွံဍိုက်ပေၚ် သွက်ဟွံမှာရဴ ဟၟဲသက်က်ဂှ် ရန်တၟံကေတ်ရ။ ညးတံရံၚ်ပြုပြေၚ်တုဲ ပလံၚ်နၚ်ဋ္ဌာန်ကမ်မတဳပိုဲပၠန်ရ။ နကဵုလိခ်မူစၟဳစၟတ်ထပ်ကဵုထပ် ရုဲစှ်တုဲ ကၠောန်ဇန်ချူကှ်ေပၠန်ရ၊ နနဲဝွံ ဍိုက်ပေၚ်ကီုခယကေတ်တုဲ၊ သွက်ဂွံတက်ပ္တိတ်နကဵုစက်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုညးတၠအလဵုအသဳတွဵုရးဍုၚ်မန်ရ။


နူတွဵုရးဍုၚ်မန် ညးတံစၟဳစၟတ်အခိၚ်လံဒၟံၚ်လေဝ်ကီု၊ ညးတၠအလဵုအသဳဍုၚ်လ္ဂုၚ်စၟဳစၟတ်လံဒၟံၚ်လေဝ်ကီု၊ နကဵုကမ်မတဳဏံသြန်ဟွံဍိုက်ပေၚ်လေဝ်ကီု လံဒၟံၚ်စဵုကဵုအခိၚ်ဏံရ၊ လိခ်အခိုက်ကၞာဝွံ နူကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ပတိတ်ဇြဟတ်ဂိုတ်ဂစာန်လဝ်ကီုရ၊ ဍိုက်ပေၚ်သီုဖအိုတ်ဂှ် ဟွံစှ်ေလဝ်စိုတ်ဏီတုဲ၊ ဟွံဍိုက်ပေၚ်− ဟွံရုမ်ဂပ်ဟွံမှာရဴဏီဂှ် နကဵုကမ်မတဳဏံ ဒုၚ်လဝ်တဲရ။


ဟိုတ်ဂှ်ရ အခိုက်ကၞာ ပြေဝေဏဳပိုဲမန် သွက်ဂွံဍိုက်ပေၚ်အာ ဗွဲဂတတေံဂှ် ပ္ဍဲလိခ်ဝွံ ဒၞာဲမှာရဴဒၞာဲဟွံဍိုက်ပေၚ်တံဂှ် စၞောန်ထ္ၜးကဵုတုဲ ကဵုနၚ်ကသပ်ဂၞန်ဗွဲမပြဟ်ညိဂှ် ဗ္တိုက်ဖ္အောဝ်ဏာနကဵုမေတ္တာရအဴ။ ကောန်ဂကမန် အ္စာဗှ်လိခ်တံ စၞောန်ထ္ၜးကဵုတုဲ နကဵုအလန်ဒုတိယ တတိယပ္တိတ်မ္ဂး ဍိုက်ပေၚ်အာမာန်ရောၚ် ပတှ်ေဒၟံၚ်ရ။


ဗွဲလက်ကရဴအိုတ် နကဵုနိဂီု သွက်လိခ်အုပ်ဝွံ ဂွံတိတ်အာမာန်ဂှ် ပပ္တံနူကဵုကောန်ဂကောံ ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်လေဝ်ကီု အ္စာကဝိညးမချူလိခ်တမ်လေဝ်ကီု၊ ညးမကဵုကသပ်ဂၞန်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဳပိုန်သၚ် ခမဳလေဝ်ကီု၊ မၞိဟ်ဇၞော်ဂမၠိုၚ်တံလေဝ်ကီု၊ သွက်ဂွံတက်လိခ်ဝွံ ညးမကဵုအရီုအဗၚ်တံလေဝ်ကီု၊ ညးမကဵုအရီုအဗၚ်ကမၠောန်လေဝ်ကီု၊ ညးမဇန်လိခ် ညးမတက်လိခ်တံလေဝ်ကီု၊ ညးအလဵုအသဳတံလေဝ်ကီု၊ စၞးကမ်မတဳ လိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဏံ အဲညးမရေၚ်တၠုၚ်ဖဵု တၚ်ဏာဂုဏ်ဗွဲမလောန်ရ။


'''(နာဲမိုၚ်တဝ်)−−−ညးမရေၚ်တၠုၚ်ဖဵု ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်'''။

=ဥယျောဇဉ်=

ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဝွံ သွက်ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ဟွံဒှ်ဟွံမံၚ်မ္ဒးယိုက်ဂၠၚ်ဏာ ကဵုအဓိကတာလျိုၚ်ဂှ် ကောန်မန် ပွမလေပ်လိခ်မန်၊ အရေဝ်မန်ကီု ပွမသီဒက်စဵုဒၞာ ဇၞော်မောဝ်တဴတက်တိုန်ကီု၊ အစေန်အဆက် အနုသုခုမမန်တံ ပွမသီဒက်စဵုဒၞာ မြိမြန်မၚ်မွဲအာဂှ်ကီု၊ သ္ပတိုၚ်တမ်ဒေါဝ်တုဲ မ္ဒးပံက်ဗဒှ်လဝ် ဂကောံဏံရောၚ်မဒှ်ရ ။


ပဟိုတ်တာလျိုၚ်နွံသာ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံမြိမြန်ကလုတ်ပ္တိုန် ဗပေၚ်ကဵုမာန်ဂှ် ဟွံသ္ဂုတ်ကဵုပကီုလွဳဟေၚ်၊ ဆၜိုတ်ဂွံအခိၚ် အခေါၚ်အဝဵုတံဂှ် ဂိုတ်ပ္တိတ်ဇြဟတ်လွဳဆာဲမံၚ်ရ၊ အတိုၚ်ရန်တၟံလဝ်ပိသာ် ဗွဲလ္တူတေံဝွံရ၊ တန်ဗ္တောန်လိခ်ပတ် အရေဝ်၊ တန်ဗ္တောန် ယေန်သၞာၚ် အစေန်အဆက် အနုသုခုမတံ ချေံဗ္တောန်ကဵုတုဲ၊ မွဲအဆက်ဓဝ်ဟေၚ်၊ သွက်ဂွံသီဒက်စဵုဒၞာမၚ်မွဲအာ အခိုက်ကၞာမန်တံကီု၊ သွက်ကောန်ဗွဲကြဴ စဴဗွဲဂတဂမၠိုၚ်၊ သ္ဂောံနိဿဲလ္ၚတ်ဒ္ဂေတ်ဗက်အာမာန်ဂှ် လိခ်အခိုက်ကၞာမန်ဝွံ မ္ဒးပကီုလွဳဗၟံက်ပ္တိတ်ရောၚ်။


ပ္ဍဲမဗၟံက်ပ္တိတ် ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမန်ဝွံလေဝ် ပဟိုတ်ကဵုမန်တၠပညာဂမၠိုၚ် ကေုာံ ညးအာယုက်ဇၞော်မန်၊ မိမနော်နာဲတံ ကဵုအရီုအဗၚ် ဍိုက်ဍိုက်ပေၚ်ပေၚ်ဟေၚ်၊ လိခ်အခိုက်ကၞာမန်ဝွံ မဂွံမံက်ဂတဝ်ကၠုၚ်ဂှ် ပတန်စၟတ် သ္ပသမ္တီလဝ်တုဲဒှ်ရောၚ် မိက်ဂွံဟီုပျးကဵုရ ။


ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ ပွံမကၠောန်ထေက် ဟွံယောၚ်ဗွဲစၟတ် မ္ဒးကၠောန်အာ ပ္ဍဲကဵုတာလျိုၚ်ပိသာ်ဏံဂှ် သွက်ဂွံပကောံပ္တိတ်ဏာ လိခ်အခိုက်ကၞာမန်မာန်ဂှ် မိပ်ဂြိုၚ်ဂွံဇြဟတ် အိုဟ်တၟိုဟ်ဇြုၚ်ကေဝ်တဴဗွဲမလောန်ရ- အလုံကောန်ဂကူမန် အခိုက်ကၞာမန်ဂမၠိုၚ် တၠုၚ်လအာ ညံၚ်ဟဂွံလီုအာဂှ် ပွမသီဒက်မၚ်မွဲအာတုဲ ကောန်ဂကူမန်ကဵုကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံညးဂမၠိုၚ် သဂွံကဵုဍုက်ကေဝ် သ္ဍိုက်မၠိုက်ရၚ်သ္ကံအိုတ်ညိ သာ်ဝွံ ရာဒၞာဏာရောၚ် ။


'''နာဲယဳသိုၚ်(ဥက္ကဌ)ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။'''

=ဂလာန်ဗကန်=

အခိုက်ကၞာမ္ဂးဂှ် မဒှ်စဳဏောန် ကောန်ဂကူမွဲမွဲ သွက်သ္ဂောံတန်တဴအာ ပ္ဍဲလိုက်ဏံ၊ စဵုကဵုကဝ်တူတေံရောၚ်။ ညးတၠပညာအစာတၠမန်ပိုဲ နူတမၠာအဆက်ဆက်တေံ၊ မဒၠောံဗ္တောန်၊ မစွံပတန်လဝ်ကဵု ဂလာန်တၚ်နၚ်တံဂှ် အခိုက်လဵုဂွံဒ္ဂေတ်ဗက်ဒး၊ ဗီုလဵုဂွံဝေၚ်ပါဲဒး၊ နဲလဵုဂွံမၚ်မွဲအာ ဂကူဇကု အဆက်ကောန်အဆက်စဴဒး၊ ပ္ဍဲလိုက်ဏံရောၚ်။


တီဒဒှ်ဂုဏ်ဖဵုမၞုံတဴ ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်တုဲ'''အခိုက်ကၞာ'''ဂကူပိုဲမန်ဝွံ သ္ဒးပ္တိုန်လဝ် အက္ခဝ်လ္တူလိခ်ပတ်ထေက်ရောၚ် အဲစှ်ေစိုတ်ရ။ လောန်ကၠုၚ်အခိၚ်ၜိုတ်ပန်သၞာံတေံ၊ အဲဂွံမိၚ်ကေတ်ပရိုၚ် ၊ ဒဒှ်ကမ်မတဳလိခ်ပတ် ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်၊&quot; ဏံ ကၠေံစိုတ်ပ္ကောံပ္ကေဝ်ဒၟံၚ်၊ တံလိက် &quot;အခိုက်ကၞာမန်&quot; သွက်ဂွံတက်တြးပ္တိတ်လိက်အုပ်၊ သီုမတာပ်ခေတ်၊ နကဵုကဆံၚ်သၠုၚ်သၠုၚ်ဂှ်၊ အဲအိုဟ်တၟိုဟ်စိုတ်၊ အဵုဇိုတ်တဴပ္ဍဲဂၠံစိုတ်အဲ မလောန်ရ။ သ္ဂောံညာတ်ကေတ်  &quot;လိက်အခိုက်ကၞာမန်&quot; တက်ပ္တိတ်တုဲ ဒှ်အာပၠန်ဂှ် ၊ တၚ်လေဝ်, တၚ်ဂုန်ကဵု &quot;ကမ်မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်&quot; ဍုၚ်လ္ဂုၚ်အိုတ်တဲရ။ ထိုၚ်လေဝ်, ထိုၚ်သးကမ်မတဳ, ကွေံကွေံရ။


ပ္ဍဲလိုက်ဝွံ ရံၚ်သ္ၚေဝ်ကေတ်မ္ဂး၊ ဇၟာပ်ဂကူညးမဂတာပ်ခေတ်တံဂှ် ညးတံဒ္ဂေတ်ဗက်၊ ထိၚ်ဒက်လဝ်အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳညးတံဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက် ဗွဲမဗိုန်ဗတ်ဂှ်ဟေၚ် သ္ဂောံဆဵုာတ်ကေတ်ရ၊ အခိုက်ကၞာညးတံ ညံၚ်ဟဂွံလီုလာ်ထောၚ်ပြိုဟ်၊ အခိုက်ကၞာညးတၞဟ်သ္အာၚ် ညံၚ်ဟဂွံထပါ်လုပ်ပြံက်ယျတ်လုပ်ကၠုၚ်မာန်−အကြာအခိုက်ကၞာဂကူညးတံဂှ် ညးတံပသတိ၊ စဵုဒၞာ၊ ဆဵုဒဝ်၊ ပ္တိတ်ဇြဟတ်တဴအိုတ်ရ၊ အခိုက်ကၞာလီုလာ်ထောၚ်ပြိုဟ်စာ်အိုတ်ကၠေံဗ္ဒန်အာမ္ဂး ဂကူညးတံလေဝ် ဟွံဆောတ်သ္ဒးကၠေံဗ္ဒန်အာရောၚ်ဂှ် ညးတံချပ်ဗ္စာ ဂြၚ်တီကေတ်လဝ်နကဵုညာဏ်ပညာနူဇမ္ၚောဲရ၊ ဂကူညးတံညံၚ်ဂွံတန်တဴ ညံၚ်ဟဂွံကၠိုက်ကၠာဲမှာဲမှာကၠေံဗ္ဒန်အာဂှ် ညးတံသ္ပဂရုအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲဂကူညးတံ သၟတ်မွဲမွဲကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ် သၠးဂၠံဂဝ်ဂၞဴမိမ္ဂး ပပ္တံနူဂှ်တုဲ ညးတံခုတ်ယၟုနကဵုဘာသာညးတံ ပ္တိတ်စရာဲၜခၟနကဵုဘာသာညးတံ၊ ဂစာန်ဗ္တောန်ကဵုအရေဝ်ဘာသာညးတံ၊ ကဵုဒဂီုဒ္ဂေတ်ဗ္တောန်ဖျောန်ကဵုအခိုက်ကၞာညးတံ၊ ပၠောပ်ဇာတ်ဂကူညးတံဟွံသ္ဂုတ်ရ၊ ညးတံဟွံသာသ္ပံ ဟွံပၠံအခိၚ်လ္တူကောန်ဇာတ်ညးတံရ။


ကောန်ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ်ဟေၚ် အတိုၚ်နနဲချူထ္ၜးပံက်ထ္ၜးလဝ်တၚ်ဏှ်ဗွဲလ္တူတေံ ညးမဒ္ဂေတ်ဗက်ထိၚ်ဒက်ကၠုၚ်အခိုက်ကၞာတံဂှ် မၞုံတဴကီုရ၊ ဆဂး အသိၚ်ဇြဟတ်အောန်တဴဒၟံၚ်ဏီဂှ် ပသတိအိုတ်မ္ဂး သ္ဂောံဆဵုကေတ်ကၠးကၠးဖ္ဍးဖ္ဍးမာန်ရ။


မူဟိုတ်သ္ဒးဒှ်ဒၟံၚ်သာ်ဂှ်ရော, ဒတောဝ်တၞောဝ်ရံၚ်ကေတ်မ္ဂး မိမဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် ဟိုတ်နူသာဲစ္ဍးကၠုၚ်ကဵုအခိုက်ကၞာဂကူဇကု ခရာသၞာံအခါဗွဲမလံလဂှ်ကီု၊ ဟွံတီၚုဟ်မး ဟွံတီဗီုနဲဂွံတၚ်ယၟုကဵုကောန်ဇာတ်ဇကုကီု၊ ဟွံတီကဆံၚ်ဇကုတုဲ အရေဝ်ဇကုဟွံဗ္တောန်ကဵုကောန်ဇာတ်ဇကုကီု၊ ကောန်ဇာတ်ဇကုတဴဂှ်ဟေၚ် မဒှ်ကြက်သက်သဳသာဓကဍေံရ။


ဂလာန်လ္တူတေံအဲမချူလဝ်တံဂှ် သွက်သ္ဂောံပ္တိုန်ဒုဟ်လ္တူဂကူပိုဲဟွံသေၚ်၊ ဟိုတ်နူကဵုဂလာန်ညးတမၠာ အခိုက်ကၞာပိုဲမန်၊ ဍိုန်လျ၊ သဝ်စှ်ေ၊ ကၠေံခၞၚ်ကၠုၚ်ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲတုဲ သ္ဂောံဆဵုညာတ်ဒုဟ်ဍေံဟေၚ် သ္ဒးဟီုဂးသာ်ဝွံရောၚ်၊ ထံက်ကဵုဂလာန်ညးတမၠာတံမစွံပတန်လဝ် &quot;ဖျေံမ္ဂးကျေဝ်၊ ပလေဝ်မ္ဂးဒှ်&quot; ဂှ်တုဲ သွက်ဂွံပလေဝ်ပတိုန်ထေက်အိုတ်ရ။


လၟုဟ်ဟေၚ် သွက်ဂွံပလေဝ်ပလေတ်သၠုၚ်ပ္တိုန်ဂှ် နူ&quot;'''ကမ်မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်'''&quot; ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ ကေတ်တာလျိုၚ်ဍိုက်ဍိုက်ပေၚ်ပေၚ်တုဲ ဖျုၚ်ဗလးကၠေံယဲမတွံဂး− ဂကူဘာသာ၊ မကၠိုက်ကၠာဲ၊ ကၠေံဗ္ဒန်ကၠက်အိုတ်အာဂှ် နကဵုရဥုဲ &quot;'''လိက်အခိုက်ကၞာမန်'''&quot;ဝွံရောၚ်။


ဟိုတ်ဂှ်ရ− ကောန်ဂကူမန်ဍာံ ထာန်ဒေသလဵုမံၚ်မံၚ်၊ ညးဒိုက်ညးလွေဟ်၊ သမ္ၚေဟ်သေဋ္ဌဳတံဟွံရုဲ၊ သီုခရှ်သၚ်တံကီု ညးမွဲမွဲအုပ် ဩဝ်.....ထေက်ကဵုသ္ဒးကဵုဇြဟတ် ရာန်ဗှ်လ္ၚတ်လဝ်ထေက်အိုတ်ရောၚ်၊ ဓဝ်မေတ္တာဂတတုဲ အဲဗ္တိုက်ဖ္အောဝ်ဏာအလုံတွဵုရးဍုၚ်မန်ကဵုမ္ၚးနူတွဵုရးဍုၚ်မန်သီုဖ္အိုတ်ရအဴ။


'''အခိုက်ကၞာမန်သ္ဒးမံက်ဂတဝ်တိုန်ရောၚ်၊ ('''နာဲလူဖေဝေန်''') သၟိၚ်ဗယု ဝန်မစၞောန်ထ္ၜးကမၠောန်သုတေသနတြေံတြဟ် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်'''။

=နိဒါန်=
ဗွဲကိုပ်ကၠာ−ကၠာဟွံဟီုပရောလိခ်အခိုက်ကၞာဂှ် ပရေၚ်လိခ်ပတ်ကဵုယေန်သၞာၚ်မန်ဝွံ၊ ဟီုထ္ၜးညိညရ၊ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၉၇၂)တေံ ကောန်မန်ဂမၠိုၚ် ညးမၞုံပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ ဒက်ပ္တိုန်ဂကောံမွဲခုတ်လဝ်ယၟု &quot;ဂကောံလိခ်ပတ်ကဵုယေန်သၞာၚ်မန်&quot; ဂးတုဲ၊ ရန်တၟံလဝ်သွက်ကောန်မန်တံဂမၠိုၚ် မတ်ဂွံယးတၟး ညံၚ်ဂွံကၠိုဟ်ခၠၚ်တိုန်ပရေၚ်ဂကူမန် ဣလဵုဒှ်ဍာံ, ဣလဵုဒှ်ဗၠေတ်ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမန်ကေုာံလိခ်ပတ်မန် သွက်ဂွံမံၚ်ဂတဝ်တိုန်မွဲဝါပၠန်ရ၊ ဂကောံဏံဂှ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၉၇၃)တေံ ချပ်ဂၞန်ညးသ္ကံတုဲ၊ သ္ဂုတ်သွာတ်လဝ်သွက်ဂွံပ္တိတ်လိခ် &quot;'''အခိုက်ကၞာမန်'''&quot;မွဲအုပ်ရ၊ ဂကောံဏံလေဝ် ပ္ဍဲသၞာံဂှ်ရ− လလောၚ်တြးဏာဇရေၚ်အ္စာကဝိတၠပညာကောန်မန်တံဂမၠိုၚ်တုဲ အာတ်ဏာတမ်လိခ်(မူလိခ်) နူဌာန်တၠပညာမန်တံဂမၠိုၚ်ရ၊ အတိုၚ်လအာတ်ဏာဂှ် အ္စာကဝိမန်တံဂမၠိုၚ် ချူပလံၚ်နၚ်လိခ်အခိုက်ကၞာမန်ဗွဲမဂၠိုၚ်ကဵုဂကူဂှ် ဂကောံဏံဂွံဒုၚ်ကေတ်ရ၊ တမ်လိခ်(မူလိခ်)နာနာသာ်ဗွဲမဂၠိုၚ်သီုဖအိုတ်ဂှ်ပကောံတုဲ စၟဳစၟတ်ရုဲစှ်ဒါန်ထောံနူလိခ်ပ္ဍဲတိုက်ပိဋကတ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်စံရ၊ မူလိခ်ဒါန်လဝ်တံဂှ် ကၠောန်ပ္တိတ်လိခ်ဗွဲပဏာဏမွဲအုပ်တုဲ ကလေၚ်တြးဏာဋ္ဌာန်တၠပညာမန်တံပၠန်ရ၊ မသုန်တဴဂိတုလံတုဲ လိခ်တြးဏာဂှ် ကလေၚ်စိုပ်ကၠုၚ်ဒၞာဲဟွံပေၚ်တံဂှ် ထပ်ဗပေၚ်နၚ်ကီု၊ ဒၞာဲဗၠေတ်မံၚ်ဂှ် ပလေဝ်နၚ်ကဵုမွဲဝါပၠန်ရ။


လိခ်ပဏာမသီုဖအိုတ် စိုပ်ကောံကၠုၚ်တုဲ လၟုဟ်ချူပ္တိတ်လိခ်အခိုက်ကၞာမန်နူဂကောံဏံမွဲအုပ်ရ၊ လိခ်ဝွံ ဒှ်သွက်ဒတုဲဖဵုကောန်ဂကူမန်တံသီုဖအိုတ်တုဲ မ္ဒးဂိုၚ်ဒေပ်လဝ်ဇၟာပ်ဇၟာပ်သ္ၚိထေက်ရောၚ် လဝ်စိုတ်ရ၊ လိခ်ချူဇန်လဝ်ဏံဂှ် ဒဒှ်ရဟွံဍိုက်ပေၚ်ဏီ၊ ယဝ်တၠပညာကောန်မန်တံညာတ်မ္ဂး ကလေၚ်စၞောန်ထ္ၜးကဵုညိဂှ် ဖအောဝ်ဏာနမေတ္တာရ။


လိခ်အုပ်ဏံဂှ် ရန်တၟံသွက်ကောန်မန်တံ ညံၚ်ဂွံတီကၠိုဟ်ခၠၚ်ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမန်တြေံတြဟ်တုဲ လၟုဟ်ဒှ်လိခ်မွဲအုပ်၊ တြးပ္တိတ်ဏာဋ္ဌာန်ကောန်မန်တံဂမၠိုၚ်ရ၊ မိမကလောကောဒေံကောန်မန်တံဂမၠိုၚ်လေဝ် ဂတနူဏံ လိခ်မန်ပိုဲ ညံၚ်ဂွံဇၞော်မောဝ်တိုန်မွဲဝါပၠန်ဂှ် ကဵုဇြဟတ်အိုတ်ရောၚ်−စှ်ေလဝ်စိုတ်ရ၊ ဂတဏံပၠန်ေဝ် သွက်ဂွံပ္တိတ်ဏာလိခ်တံဂှ်... ၁။ အခိုက်ကၞာမန် အုပ်ဒုတိယ၊ ၂။ ရာဇဝၚ်သၟိၚ်အသး။ ၃။ ပဌမရာဇဓနဳ ဟံသာဝတဳ။ ၄။ ရာဇဝၚ်မန်ဇၞော် တံဂှ် ရန်လဝ်နွံမံၚ်တုဲ ခြာဟွံလံညံၚ်ဂွံပ္တိတ်မာန်ဂှ် ပ္တိတ်ဒၟံၚ်ဝဳရိယျရ။


'''ပွမတၚ်ဂုဏ်'''
သွက်လိခ်အခိုက်ကၞာဏံ ညံၚ်ဂွံမံက်ကၠုၚ်ဂှ် ဒှ်ဟိုတ်နူတၠပညာမန်တံ ရီုဗၚ်ဗွဲမဍိုက်ပေၚ်၊ ကဵုကသပ်မဍာံပြခိုဟ်မိုဟ်တုဲ ဒှ်ကၠုၚ်လိခ်မွဲအုပ်တုဲရ။


လိခ်အုပ်ဏံညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ် ပူဂဵုဗွဲသၟဝ်တေံ ညးမဒှ်တၠပညာအ္စာကဝိမန်.....
၁။ နာဲပါလိတ၊ ဘာတိုက်တၟိ−ကွာန်ကၟာဝက်။
၂။ နာဲကုသလ၊ ဘာကျာ်သြဳမန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။
၃။ဗညာဆီမန်၊ ကွာန်ကံဗိန်။
၄။ နာဲပုပ္ဖရမ္မ၊ ကွာန်ကြုၚ်ဝါန်။
၅။ နာဲဖဝ်စိၚ်၊ ကွာန်ကၟာဝက်တံဂှ်ကီု ညးမမဒှ်အ္စာကဝိတၠပညာကောန်မန် သ္အာၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ချူပလံၚ်နၚ်လိက်အခိုက်ကၞာတံဂှ်ကီု၊ ဂကောံလိက်ပတန်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ တၚ်ဂုဏ်ဗွဲမလောန်ရ၊ ဗွဲကြဴလေဝ် သွက်ဂွံဆက်ရီုဗၚ်အာပၠန်ဂှ် ဖတိုက်ဖ္အောဝ်ဏာနကဵုမေတ္တာရအဴ။


'''လိခ်အုပ်မနိဿဲဂမၠိုၚ်'''
၁။ ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ။ 
၂။ ပြကိုဟ်လောကဟိတ။
၃။ ပြကိုဟ်လောကသမုတ်တိ။
၄။ ပြကိုဟ်ဓမ္မပဒ။
၅။ သၠပတ်ကာလထေရ်။−−−ပ္ဍဲလိခ်တံဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲတုဲ ဗွဲခမၞောန်ဟေၚ် လၟုဟ်ပ္တိတ်ဏာလိခ်အခိုက်ကၞာမန် ပဌမမွဲအုပ်စိုပ်ဒတုဲ ပ္ဍဲသ္ကရာဇ်(၁၃၃၉)၊ သက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၉၇၇) ဏံရ။

ကောန်မန်ဂမၠိုၚ် ကဵုညဳသၟဟ်အိုတ်တုဲ လိခ်ပတ်မန်လေဝ် မ္ဒးဇၞော်မောဝ်ရာၚ်ဆာဲအာရောၚ် ('''ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်''') ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။

=အခိုက်ကၞာမန်=
'''နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။'''

ဗွဲကိုပ်ကၠာ အခိုက်ကၞာဟီုမ္ဂးဂှ် လ္တူဂၠးတိဏံ ဍုၚ်လဵုဟွံဟီု ဒေသလဵုဟွံဟီုမၞိဟ်နွံမ္ဂး အခိုက်ကၞာမ္ဒးနွံရ၊ အခိုက်ကၞာဂှ် ကောန်ဂကူမွဲဂကူကဵုမွဲဂကူ မွဲဍုၚ်ကွာန်ကဵုမွဲဍုၚ်ကွာန် ဟိုတ်နူဟွံတုပ်တုဲ၊ ဟိုတ်နူမံၚ်မွဲဒၞာဲမွဲကရောံဓဝ်ဟွံသေၚ်တုဲ၊ ဍုၚ်ညးကဵုညး ဂကူညးကဵုညး၊ အရာပ်ဒေသညးကဵုညး နွံဂၠိုၚ်ကဵုအခိုက်ရ၊ ကာလလၟုဟ်ဝွံ ဒဒှ်ပညာဂတာပ်ကဵုခေတ်ဂှ် ပြာကတ်တိုန်ဗွဲမလောန်တုဲ ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ် အခိုက်ကၞာဇကုတြေံတြဟ်ဂှ် တဝ်စၞေဟ်ဗၠန်ဂတးထောံလေဝ်နွံကီု၊ ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ် မၚ်မွဲတဴအခိုက်ကၞာဇကုတြေံတြဟ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်လေဝ်နွံကီု၊ ဂကူတၞဟ်သ္အာၚ် ဍုၚ်တၞဟ်သ္အာၚ် ဗီုလဵုဗၠန်ဂတး အခိုက်ကာပိုဲမန် မတြေံတြဟ်သှ်ေၜက်ကၠုၚ်နူလက်ထက်ဇုဇဗဴလပိုဲဂှ် ထေက်ကဵုမ္ဒးတီသီုဖအိုတ်တုဲ ဂကူပိုဲမွဲဟေၚ် မ္ဒးမၚ်မွဲအာအခိုက်ကၞာပိုဲရောၚ်။

ကောန်ဂကူမန်သီုဖအိုတ် ဟိုတ်နူမံၚ်ဌာန်ဒေသ ဟွံတုပ်ရၚ်သ္ကံတုဲ အခိုက်ကၞာလ္ၚဵုဂှ်တုပ်မံၚ်ကီုရ၊ အခိုက်ကၞာလ္ၚဵုဂှ်ဟွံတုပ်ရ၊ ၜိုန်ဒေသဟွံတုပ်ကီုလေဝ် သာ်လဵုဒှ်ဒှ် ကာလလၟုဟ်ဝွံ အခိုက်ကၞာညံၚ်ဂွံတုပ်ညံၚ်ဂွံဒှ်မွဲနဲဓဝ်ဂှ် ပံက်ပ္ကောံသီုဖအိုတ်တုဲ ဗွဲသၟဝ်တေံ ချူပါ်ထ္ၜးဏာရ။

၁။ ပွမတန်ပဋိသန္ဓိ။

၂။ ပွမသၠးဂၠံဂဝ်။

၃။ ပွမစဝ်ကပေါဝ်၊ ခုတ်ယၟု။

၄။ အဝဲဗ္တောန်လိက် ကတ်ပညာ။

၅။ ပွမပထပိုဲခမဳ။

၆။ အခိုက်ဝုတ်ဗၠာဲ။

၇။ ပွကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ။

၈။ ပွမသိုၚ်သ္ၚိတၟိ တိုန်သ္ၚိတၟိ။

၉။ ဂလာန်ကလော်ဂကူမန် ဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ်။

၁၀။ ပွမဂိယဲ။

၁၁။ အဝဲဗျု။

၁၂။ ပွမစုတိ။ သာ်ဝွံပါ်ထ္ၜးလဝ်ရ။

==ပွမတန်ပဋိသန္ဓိ==
ပ္ဍဲဂလာန် ပွမတန်ပဋိသန္ဓိဂှ်လေဝ် ပပ္တံနူထန်ပဋိသန္ဓိတုဲ ဒဵုကဵုသၠးဂၠံဂဝ်၊ မိကီု−ကောန်ၚာ်ကီု− ညံၚ်ဂွံဗၠးနူယဲဘဲအန္တရာဲပရိုက်နာနာသာ် ဗီုလဵုဂွံမၚ်မွဲအာဂှ် ပါဲထ္ၜးလဝ်ဗွဲသၟဝ်တေံပၠန်ရ။

၁။ နိဒါန်။

၂။ ပွမဟီုုဒၠောံဗ္တောန် မၚ်မွဲမၞိဟ်ဗြဴကလိဂွံယဲဒိုက်၊ (ဝါ) ပွမဟီုဒၠောံဗ္တောန်မၚ်မွဲ ညးမၞုံပဋိသန္ဓိ။

၃။ ကေၚ်ကာညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိမ္ဒးပ္တုဲ။

၄။ ပွမညးမၞုံပဋိသန္ဓိမ္ဒးဝေၚ်ပါဲ။

၅။ ပရေၚ်ဝဳဝတ်ပဋိသန္ဓိ။

၆။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးပ္တုဲဝတ်။

၇။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးဝေၚ်ပါဲ။

===၁။ နိဒါန်=== 
သတ္တံမတန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲလိုက်ဏံဂှ် ဂကူဇကု တၞောဝ်ဒတောဝ်ဇကု မသဇကု ညံၚ်ဟွံဂွံပိုတ်သ္ကုတ်အာဂှ် မ္ဒးမၚ်မွဲအာဓါန်ဂတရောၚ်၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ်မ္ဂး လ္တူဂၠးတိဏံ သတ္တံဝွံဟေၚ်ဗွဲဟကန္တ ကၠေံဗ္ဒန်အာအိုတ်ရောၚ်။ ဇုဇဗဴလညးတံဟီုလဝ် အရေဝ်ဂှ်ဒဵုလၟုဟ် ဂွံမိၚ်ဒၟံၚ်ဏီ၊ သာ်လဵုရော−မိက်ဂွံယိုက်ကောန်စဴ မိက်ဂွံညာတ်ကောန်စေက်၊ အရေတ်ဏံဂှ် ဒှ်တံမူလမသဂကူရဟွံသေၚ်ဟာ− မဇပိုဲညံၚ်ဂွံဗြေဝ်က္ဍတ်အာဂတနူဏံဂှ် ပပ္တံနူတန်ပဋိသန္ဓိရဟွံသေၚ်ဟာ။

ပွမတန်ပဋိသန္ဓိဟီုမ္ဂးဂှ် ဂကူပိုဲမန် ဟီုဂးဂွံမိၚ်မံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသာ်ရ၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ဂွံယဲဒိုက်၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် ဟွံသောၚ်ၜးဇကု၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် ဟွံကၠးဖ္ဍး၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် နွံကဵုဒၟုၚ်ဒၠေၚ်၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် သ္ဇိုၚ်တန်ဂဝဏ္ဍ်ဂၞဴမိဇကု၊ သာ်ဝွံ ဟီုဂးနာနာသာ်ရ၊ နကဵုဝေါဟာအရာပ်မ္ဂး ဂွံဗုၚ်ဟီုမ္ဂး တီဂၠိုၚ်ရ။ သၟတ်ဗြဴလ္ၚဵုဂှ် ၜိုတ်ပ္တဴလဝ်သ္ၚိကၟိန်ကီုလေဝ် နကဵုကံကုသဵုဇကု နကဵုဝေဒနာဘဲယဲဇကု နကဵုဆီကျာယောၚ်ယာမံၚ် ပ္ဍဲခန္ဓဇကု နကဵုဗက်ဂကူ မသဇကုနွံကၠုၚ်တုဲ ၜိုန်ရတၠသ္ၚိဇကုနွံမံၚ်ကီုလေဝ် ဟွံတန်တဴပဋိသန္ဓိဂှ် ဂွံကေၚ်ညာတ်မံၚ်ကီု။


သၟတ်ဗြဴဗီုဏံဂှ် ဗက်ကဵုဂလာန် အရာပ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ ကော်ခဴစဗြဴခတန်ရ။ ဗွဲဝေါဟာ ပ္ဍဲသာသနာဂှ် ဗြဴခတန်ဟၟဲသက်က်ရ ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲ တန်ပဋိသန္ဓိဂှ် ဒှ်အခိုက်အလိုက် ပ္ဍဲလောကဏံ သွက်ဂွံစောဒနာ အရေဝ်ဟၟဲရ ယဝ်ရ ကၠာဟွံဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဏီ လုလောန်အာ ညးမွဲကဵုမွဲတုဲ၊ တန်အာ ဂွံအာယဲဒိုက်မ္ဂး အခိုက်ပိုဲမန်ဂှ် ဟွံဗၠးစောအရေဝ်ညးဂမၠိုၚ်ရ နကဵုဍုၚ်ကွာန်အရာပ်ဒေသလေဝ် ဒှ်ဒုဟ်ရောၚ် ဟနအာရောၚ်၊ ပတှ်ေလဝ်ဂလာန်သာ်ဏံတုဲ ညးဇၞော်ကၠိုဟ်ခၠၚ် ပ္ဍဲကေၚ်ကာ အခိုက်ကၞာဂမၠိုၚ်တံဂှ် နကဵုပြယာယ်ဥပါယ်ဟေၚ် ကဵုတၠခန္ဓတီကေတ်တုဲ ကဵုပ္တဴထောံ သ္ၚိကၟိန်ရ၊ တုဲတၠသ္ၚိကၟိန်တံညးၜါဂှ် မ္ဒးအာသိုၚ်သ္ၚိဗယိတၟိတုဲ ဟွံသေၚ် မ္ဒးသၠာဲနုၚ်ဗဴတၟိ ပ္ဍဲသ္ၚိဗယိ သီုကဵုကလံအာတ်သၠးဒုဟ်ရ၊ ယဝ်ရ ဟွံမၚ်မွဲအခိုက်ဏံမ္ဂး ဒှ်ဒုဟ်ကဵုဍုၚ်ကွာန် ဟနလ္တူဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်ဂှ် ညးဇၞော်တံ ဒၠောံဗ္တောန်ကၠုၚ်လဝ် နူကိုပ်ကၠာတေံအဆက်ဆက်ရ။


===၂။ ပွမဟီုဒၠောံဗ္တောန်မၚ်မွဲမၞိဟ်ဗြဴ မကလိဂွံယဲဒိုက်(ဝါ)ပွမဟီုဒၠောံဗ္တောန် မၚ်မွဲညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိ===
ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ တန်အာပဋိသန္ဓိဂှ် ဒဒှ်မၞိဟ်ဇၞော် မိမတြုံတၠသ္ၚိတံတီမ္ဂး ညးတံဟီုဒၠောံဗ္တောန် သာ်လဵုဂွံမၚ်မွဲယဲဒိုက် သာ်လဵုဂွံအာကၠုၚ်ဇၟာပ်ကေၚ်ကာ ဇၟာပ်ဂလာန်အိုဿီုရ၊ ကပေါတ်ဇြိုၚ်ၚ်တံဂှ် ဟွံကဵုထ္ၜၚ်ယာ ကမၠောန်ပွမ္ဒးပ္တိတ်ဇြဟတ်ဟတ် ဂိုတ်ဂစာန်တံဂှ်လေဝ် ဟွံကဵုကၠောန် ယဝ်ရကမၠောန် ဟွံကၠောန်ဟွံတုဲ သွက်မ္ဒးကၠောန်နွံမ္ဂး ညးတၞဟ်သ္အာၚ် ကောဒေံၝဲဒေံတံ မ္ဒးကၠုၚ်ကဵုရီုဗၚ်ကၠောန်ကဵုရ။ ယဝ်ရမၞိဟ်ဗြဴဂှ် ဂွံယဲဒိုက် အလန်ကၠာအိုတ် အလန်မဌမမ္ဂး ညးဇၞော်မိမဇုဇ ညးမကၠိုဟ်ခၠၚ် ပရေၚ်ယဲဒိုက်တံဂှ် အာဟာရသာ်လဵု ထေက်ကဵုမစသုၚ် ပွမ္ဒးစသုၚ် မ္ဒးဝေၚ်ပါဲတံဂှ် ဟီုထ္ၜးပျးလဝ်နာနာသာ် ထေက်ကဵုမမၚ်မွဲ ယဲဒိုက်ဂှ်ရ။


===၃။ ကေၚ်ကာ ညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိမ္ဒးပ္တုဲ===

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ ပပ္တံနူအခိၚ်သမ္တီဂး တန်ပဋိသန္ဓိတုဲ ဂကူမန်ပိုဲ အခေတ်မလောန်ကၠုၚ်ဗွဲမလံတေံ သတ်ဗြဴမွဲမ မ္ဒးစွံလဝ် ပ္ဍဲဒၞာဲက္ဍိုပ်သ္တိက် ဒဵုကဵုကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်ရ၊ ၜိုန်ဟီုလဝ်သာ်ဂှ်ကီုလေဝ် ကာလလၟုဟ်ဝွံ ဌာန်ဒေသလဵုကၠောန်ဗက် ဒတောဝ်တၞောဝ်ဗက်မံၚ်ရောဏီဂှ် ဂၠာဲသၟာန်ဟွံဂွံရ၊ ဆၜိုတ်အရေဝ်ဟေၚ် ဂွံကေၚ်မိၚ်ကီုရ၊ ပိုဲမန်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူ ရှ်ေသှ်ေဗုဒ္ဓဘာသာဂၠိုၚ်တုဲ အခိုက်အလိုက် ဝတ်ဗုဒ္ဓဘာသာ ဗြဴမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိတံ လ္ၚဵုဂှ်အာကလံစမၞိဟ်ဇၞော်-နော်နာဲဇုဇ အာယုဝဍ္ဎိ သဳလဝဍ္ဎိတံရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳတ္ၚဲဓဝ် ဗစိန်ပိဏ္ဍပါတ် အာပလံၚ်ဌာန်ဘာလကျာ်လေဝ်နွံကီု၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် လၟိုန်တ္ၚဲဟေၚ် ဗစိန်ပိဏ္ဍပါတ်တုဲ လံၚ်ကဵုဒါန်ကုခမဳသၚ်တံရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ဖာသဝ်တ္ၚဲ အာပလံၚ်ဍာ်ဒါန် ပ္ကဴဒါန် ဌာန်ကျာ်ဘုတ်ဘာလေဝ််နွံကီု၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်တုန် ရန်တၟံသွက်ဂွံမၚ်မွဲတဴဇကုတုဲ ဣမိကီု ဗယိကွာန်ကီု ညးတံ အာကလံရာဒၞာမိက်ရ။ ဇကုသၟတ်ဗြဴ နွံကဵုယဲဒိုက်တံပၠန်လေဝ် ကာလသၠးကောန်ၚာ်မ္ဂး သွက်ဂွံသုၚ်ကီု သွက်ဂွံဟုံလံက်ကီု သ္ဒးထၟုက်သၞက်လဝ်မိတ်ရ၊ မိတ်ထၟိက်ဂှ် စုတ်ဂိုၚ်လတ်ပ္ဍဲထၟာဲတၟိတၟိတုဲ ပ္ဍဲထၟာဲမိတ်ဂှ် ရန်တၟံညံၚ်ဂွံဗၠးနူအန္တရာဲနာနာသာ်၊ ကာလမစွံဂိုၚ်ဒေပ်လဝ် ထၟာဲနုၚ်မိတ်ဂှ် ကၞိၚ်မွဲတၞုၚ် မ္ဒးတိုပ်ဗ္စူလဝ်တုဲ ကာလစဝ်ကပေါဝ်မ္ဂး သွက်ဂွံပထောၚ်က္တောဝ်ရ။


===၄။ ပွညးမၞုံပဋိသန္ဓိ မ္ဒးဝေၚ်ပါဲ===
သၟတ်ဗြဴ ညးမၞုံကဵုယဲဒိုက်ဂမၠိုၚ် ရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် ပ္ဍဲဂၠံဂဝ်ဂၞဴဇကုတုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံဒှ် ဘဲအန္တရာဲကီု၊ ညံၚ်ကောန်ၚာ် ဂွံထတ်ယုက်ကီု၊ မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနာနာသာ်ရ၊ ပပ္တံနူစၞအာဟာရဂှ် မ္ဒးမၚ်မွဲ မ္ဒးဝေၚ်ပါဲရောၚ်၊ စၞသာ်လဵုမ္ဒးဝေၚ်ပါဲရော - စၞမရိၚ်က္တဴ၊ ကြံၚ်မ္ၚိုဟ် (ဥပမာ) မြေက်ခၞေက် သတ်ခဍောၚ် ပုၚ်ဟေက် ပုၚ်မောဝ်တံကီု မ္ဒးဝေၚ်ပါဲရ။ ပွမဂ္ဇံအဒေါဝ်ဒယူသ္ၚိ၊ ပွမကသဵုဖျေံဇိုၚ် နူကဆံၚ်လ္တူ၊ ဂ္ဇံလ္တူက္ဍိုပ်ကၞိန်တုဲ ကသဵုဖျေံဇိုၚ်တံဂှ် ဟွံဂပ်ဝ်ရ။


မွဲသာ်ပၠန် တၠယဲဒိုက်တံဂမၠိုၚ် ဂ္ဇံဒလာဲဗ္ဒာဲဒယိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဟွံခိုဟ် သာ်ဏံဂကူမန်ပိုဲတံ စှ်ေလဝ်စိုတ်ရ။ ဟိုတ်သာ်ဂှ်ရ တၠယဲဒိုက်တံ ညးဟွံကဵုဂ္ဇံဒလာဲဗ္ဒာဲကဵု ဒယိုၚ်ကလော်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ၜဟ်ပလှ်သၞေဝ်ကေဝ်၊ ပလံၚ်ကမ္မဌာန်တံဂှ် ညးကဵုဝေၚ်ပါဲမွဲသာ်ပၠန်၊ ယဝ်ရမိက်ဂွံပလံၚ်ကမ္မဌာန်မ္ဂး ဟွံသေၚ် ကာလအာကၠုၚ်ကၠောံက္ၜဳ ကၠောံကြုၚ် ဌာန်ဇမ္ၚောဲတံမ္ဂး ကၞိၚ်ဟွံသေၚ် ပသဲမွဲမွဲသာ် မ္ဒးစၚ်လဝ်ပ္ဍဲဒွက်သော်ရောၚ် ခါရတ္ၚဲပၠိုတ် တ္ၚဲဂၠုတုဲ ဟုံဍာ်ဂှ် ပၟိက်ဟၟဲရ၊ နွံပၟိက်ဟုံဍာ်မ္ဂး လ္ၚဵုဂှ်လံၚ်စုတ်ဍာ်ဂမ္တဴ လ္ၚဵုဂှ်ထောံကလံက်စုတ် ပၟတ်ဍာဲဍာဲမွဲလ္ၚ ပ္ဍဲနုၚ်ဂရထၟာဲဟုံဍာ်တုဲ ကဵုဟုံရ၊ မူဟိုတ်သာ်လဵုဟီုမ္ဂး တၞဟ်သ္အာၚ်ဟွံသေၚ် ညံၚ်ဟွံဒှ်ယဲဇွဟ် ယဲချာံတံတုဲ ညးဇၞော်တံ ဂွိၚ်ဖေက်ထဏီအာရောၚ်၊ တုဲညးဟွံကဵုထ္ၜၚ်ကဠာ ကမ္မဌာန်ကီု ဟွံကဵုယိုက်နပုၚ်သၟူသက်သက်ရ၊ ပရိုၚ်မၞိဟ်ချိုတ် သီုကဵုယဲဒိုက်ဂှ်လေဝ် ဟွံကဵုမိၚ်ရ။


===၅။ ပရေၚ်ဝဳဝတ်ပဋိသန္ဓိ===
ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ ကာလနွံကဵုယဲဒိုက် ပွသာ်လဵု မ္ဒးဝေၚ်ပါဲဂှ်လေဝ်နွံ သာ်လဵုမ္ဒးဝဳဝတ်ဇကုလေဝ်နွံ၊ ပွသာ်လဵုမ္ဒးဂိုၚ်ဒေပ် စွံလဝ်လေဝ်နွံကီုရ၊ တၠခန္ဓဝွံ ကာလနွံယဲဒိုက်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဒှ်တသိုက်စိုတ် တသိုက်ကာယ ဒးပၟဝ်ဓဝ် ဗ္စာရဏာလၟိုန်ဟေၚ် နကဵုစိုတ်ဂှ်လေဝ် မ္ဒးသ္ဇုၚ်ကေဝ်ဒၟံၚ်လၟိုန်၊ ပပ္တံနူအရေဝ်အခြာ ဒးဟီုဍိုန်ဍိုန်သာသာ မ္ဒးမံၚ် ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ကဵု သဳမသုန်တံဂှ်လေဝ် မ္ဒးဗ္စာရဏာလၟိုန်၊ ကာလလုပ်သ္တိက်ပၠန်လေဝ် လ္ၚောဝ်ကျာ်ဖျေံမေတ္တာ ကဵုသတ္တံဂမၠိုၚ်တုဲ မ္ဒးပဝတ်ကဵုတြုံတၠသ္ၚိဇကုပၠန်ရ၊ ဟိုတ်ဍေံသာ်လဵုရော ရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် ဂွံဍိုက်ပေၚ်နာနာသာ်တုဲ မ္ဒးပ္တုဲဝတ်ဏံလၟိုန်ရောၚ်၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်တုန်-သၠးဂၠံဂဝ်ညံၚ်ဂွံလောဲသွာဂးတုဲ ဟုံမိတ် လံက်မိတ် ပ္ဍဲဗုၚ် ပ္ဍဲစးလေဝ် ညးသ္ပလၟိုန်ကီု၊ ယဲဒိုက်ဂှ် ပေၚ်ထပှ်ဂိတုမ္ဂး ညးတံကဵုဗက်ဒေဝတဳမွဲသာ်ပၠန်ရ၊ ဗက်ဒေဝတဳမ္ဂးဂှ် တုပ်တဴညံၚ်ရဴထောံထဏီရ၊ ရန်တၟံကဵုသ္ဂောံသၠးဂၠံဂဝ် ဗွဲမလောဲသွာရောၚ်။

'''ဗီုဗက်ဒေဝတဳ'''

ဗက်ဒေဝတဳမ္ဂးဂှ် မၞိဟ်ဗြဴကလိဂွံယဲဒိုက်တုဲ နအန္တရာဲဂွံလာဲလေၚ် ပွမထောံထဏီဂှ် ညးကော်ဗက်ဒေဝတဳရ၊ ညးလ္ၚဵုကော်ဗက်ဒေဝတဳ၊ ညးလ္ၚဵုကော် ထောံခဗာန်ဂဝ်ရ၊ ယြဴမၞိဟ်ဗြဴမွဲ ကလိဂွံယဲဒိုက်တုဲ အတိုၚ်အခိုက်ကၞာမန် မိက်ဂွံဗက်ဒေဝတဳမ္ဂး ဒးကော်ဒုၚ်နၚ် အ္စာဗက်ဒေဝတဳရ၊ သွက်အ္စာဂှ် ဒးပြေၚ်ခါန် ပွသာ်ဝွံ ဒေသလ္ၚဵု မၞိဟ်ဗြဴလ္ၚဵု သ္ပရ။ ဣတံညးကေၚ်သ္ပဂှ် သ္ပရ၊ ဣတံညးဟွံကေၚ်သ္ပဂှ် ဟွံသ္ပရ။


===နဲကၠောန်ခမ်===
အ္စာဂှ် ကေတ်ထာၚ်တၞံဗြာတ် ဇမၠိၚ်ပန်မိဟ် ခ္ဍပ်ထောံပန်ခ္ဍပ်မ္ဂး ဒှ်ခမ်ပန်ကၠၚ် မွဲမိဟ်ဂေတ်ကၠောံရ၊ ပ္ဍဲထကေတ်ခမ်ဂှ် လးစတ်စုတ်ချာရ၊ ဒကဴခမ်ပန်ဒိုဟ်ဂှ် ထာၚ်တၞံဗြာတ် ခေပ်ညံၚ်ဇၞောဝ်လ္တာ်စာၚ်ပန် စတ်ကဵုချာတုဲ စတ်ပ္တဴလဝ်ရ။

'''နဲသ္ဂောံစဳရေၚ်လၟေၚ်ၚ်ဂိတု'''

====၁။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိမွဲဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် ဒးလးသၠဗြာတ်ရ၊ တုဲစုတ်ပုၚ်မွဲဂအုံ-သၞေဝ်ကေဝ်ထပှ်သာ် သတ်ဆုထပှ်သာ် ဝိုဟ်မွဲသာ် ဝိုဟ်ဂှ် နကဵုတဲအ္စာရပ်ကေတ်တုဲ ပၠောဇွိတ်ဖျေံနူက္ဍိုပ် စိုပ်ဇိုၚ်ပိလ္တုန်တုဲ ကၠောန်မာန်ကေတ်ရုပ်မၞိဟ်ဗြဴတုဲ စၞးညးမၞုံကဵုယဲဒိုက်ဂှ်မွဲ၊ ရုပ်စာၚ်ဍာ်မွဲ၊ ရုပ်ချေံဗ္တာၚ်မွဲတုဲ ဒးစုတ်ပ္ဍဲခမ်ဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲခမ်ဂှ် ဍေန်ကေတ်ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ်တုဲ အ္စာဂှ်ဗှ်ဖ္ဍောတ် အတိုၚ်ဂါထာသၟဝ်တေံရ၊ တုဲဒှ်အိုတ်တုဲ ခမ်ဂှ်ညးလ္ၚဵုလဵုဒှ်ဒှ် ဒးကေတ်ဏာ ဖျေံစွံဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲရ။

'''တၚ်သမ္တီ''' ။ ။ ပ္ဍဲခမ်ဂှ်ပုၚ် ကွာၚ် ဗ္က ဗြာတ် ကဝ် သဂြာ ၜဴ ယိုဟ်ဗ္ဒဝ် ပ္ကဴဩဴဂၠိုၚ်ကဵုသာ်လေဝ်ဒးစုတ် အတိုၚ်လၟေၚ်ၚ်ဂိတု ကပေါတ်စၞရပ်ရာမဟီုလဝ်တံဂှ်လေဝ် သ္ဒးစုတ်ရ၊ ဝိုဟ်ဂှ် ပၠောဇွိတ်ဖျေံပိလ္တုန်တုဲ သ္ဒးမာန်ရုပ်ရ၊ တုဲပ္ဍဲခမ်ဂှ် သၞေံဇိုၚ်သၞေံတဲ ညးတၠခန္ဓဂှ် ထောံသီုဖ္အိုတ်တုဲ သၞေံဇိုၚ်တဲတံဂှ် သ္ဒးစုတ်ပ္ဍဲခမ်ရ။


====၂။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိၜါဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠဗြာတ်တုဲ စုတ်ပုၚ် ဝိုဟ်ဂှ် အတိုၚ်ဗွဲလ္တူတေံ သ္ပတုဲ နကဵုဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ဗမွဲ-ရုပ်ဇြုံ ရုပ်တၠခန္ဓရ၊ သတ်ဆုပိသာ် ပ္ကဴပိသာ်-ဍာ်သာဲ-ဍာ်တှ်-က-ဖျုန်- စုတ်စၞအာဟာရ ကွာၚ် ဗ္က ဗြာတ် ယိုဟ်ဗ္ဒဝ် ပ္ကဴဩဴတံစုတ်တုဲ ပ္ဍေန်ပၞာၚ် ဖဍောတ်ဂါထာအိုတ်တုဲ ဒးဖျေံစွံဒိုဟ်ဗၟံက်ရ။


====၃။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိပိဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠကြုက် ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်သၟတ်ဗြဴကညာမွဲ ရုပ်ဖျေံဗ္တာၚ်မွဲတုဲ ဍာ်သာဲ ဍာ်တှ်ဂၠဴ ကၠေၚ်လ္ၚဴ ဍာ်မြမောဝ်စုတ်တုဲ အတိုၚ်ဗွဲလ္တူတေံ ဖဍောတ်ဂါထာတုဲ ဒးဖျေံဏာခမ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ် သၟဝ်တၞံဆုရ။


====၄။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိပန်ဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠကြုက် ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ကၟာတ်မွဲတုဲ လံက်ဗာန်စုတ် ဍာ်မိတ်ခပဵု ရုပ်ဇြုံ ရုပ်သ္ပဝ် ဍာ်မြမောဝ်စုတ် သ္အာၚ်နူဂှ် အတိုၚ်ဟီုကၠုၚ်စုတ် ဖဍောတ်ဂါထာဗွဲသၟဝ်တေံတုဲ ဖျေံဏာခမ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ် သၟဝ်တၞံဆုရ။


====၅။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိမသုန်ဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠဗြာတ် ဝိုဟ်ဂှ် အတိုၚ်နဲလ္တူတေံသ္ပတုဲ မာန်ရုပ်တၠခန္ဓမွဲ၊ ('''တၚ်သမ္တီ''')ရုပ်တၠခန္ဓ မတွံဂး ရုပ်ညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိဂှ် လၟိဟ်ဂိတုလဵုဟွံဟီု ဒးကၠောန်စုတ်ရ၊ က ဖျုန်စုတ်တုဲ မပ္တံပုၚ် ကွာၚ် ဗ္ကတံဂှ် ဒးစုတ်ရ၊ ဝိုဟ်ထောံဟွံဂွံ ကၠောန်တုဲ မ္ဒးဖျေံစွံ ဒိုဟ်ပလိုတ် ပ္ဍဲတံဆုရ။


====၆။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိတြဴဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် ဒးလးသၠဗပုၚ်ရ၊ ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ဂၠဴ ရုပ်စာၚ် ရုပ်ကၠဵုရ၊ ဍာ်မြမောဝ် ဍာ်တှ်ဂၠဴလေဝ် ဒးစုတ်ရ၊ ဍာ်မြမောဝ် ဍာ်တှ်ဂၠဴတံဂှ် မွဲထဏောဟ် ၜါထဏောဟ်မဂွံဂွံ ဒးစုတ်ရ၊ ဗွဲလ္တူတေံဟေၚ် ပြုပြေၚ်ကၠောန်တုဲ ဒးဖျေံဏာဒိုဟ်အဂၞဲရ။


====၇။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိထပှ်ဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠဗြာတ် ဝိုဟ်ဂှ် ကၠောန်ရုပ်ဇာဒိသိုၚ် ရုပ်ကၟာတ် ရုပ်ဂစေံအသေက်တုဲ မပ္တံပုၚ်ကွာၚ် ဗ္က စၞဟီုလဝ်ဗွဲလ္တူတေံဂှ် စုတ်တုဲ ဒးဖျေံဏာဒိုဟ်ပလိိုတ်ရ။


===='''နဲသ္ဂောံပြုပြေၚ်စၞ အပေါတ်ခမ်လၟေၚ်ဂိတု'''====

'''လၟေၚ်ဂိတု ----- သၠလးခမ် --- ရုပ်ဒးမာန်ကၠောန်ကဵုဝိုဟ် ------------------- စၞအဟာရမ္ဒးစုတ် ----- ဗွဲဒိုဟ်ဒးဖျေံ ။
'''

ဂွံပဋိသန္ဓိမွဲဂိတု ---- သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်စာၚ်ဍာ်-ရုပ်ချေံဗ္တာၚ် ------------ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ကဝ်-ပ္ကဴဩဴဂၠိုၚ်ကဵုသာ်-ကွာၚ်ဗ္ကပုၚ်မွဲဂအုံ-သၞေဝ် ၇ သာ်-သတ်ဆု ၇ သာ်-ပၞာၚ် ၄ တၞုၚ်-ဗြာတ်-သဂြာၜဴ --- ဒိုဟ်အဂၞဲ

ဂွံပဋိသန္ဓိၜါဂိတု ---- သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ဗ္ဂဲ-ရုပ်ဇြုံ ------------------ ပုၚ်ပ္ကဴပိသာ်-ဍာ်သာဲဍာ်တှ်-ကဖျုန်-ကွာၚ်ဗ္က-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ကဝ်ၜဴ-သဂြာ-ဗြာတ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ဗၟံက်

ဂွံပဋိသန္ဓိပိဂိတု ---- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်သၟတ်ဝုတ်ကညာ-ရုပ်ဖျေံဗ္တာၚ် ----- ဍာ်သာဲ-ဍာ်တှ်ဂၠဴ-ကၠေၚ်လ္ၚဴ-မြမောဝ်-ကွာၚ်-ဗ္က-ပုၚ်-ဗြာတ်က္ၜဴ-သဂြာကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ပလိုတ်

ဂွံပဋိသန္ဓိပန်ဂိတု --- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ကၟာတ်လံက်ဍာ်မိတ်ခပဵု-ရုပ်ဇြုံ-ရုပ်သ္ပဝ် --- ဍာ်မြမောဝ်-ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗ္က-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-သဂြာကဝ်-ၜဴ-ဗြာတ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ဗာယပ်သၟဝ်တၞံဆု

ဂွံပဋိသန္ဓိမသုန်ဂိတု - သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက် ------------------------------- က-ဖျုန်-ပုၚ်ကွာၚ်-ဗ္က-ဗြာတ်-ၜဴ-သဂြာကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ပလိုတ်သၟဝ်တၞံဆု

ဂွံပဋိသန္ဓိတြဴဂိတု --- သၠဗပုၚ် ------ ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ဂၠဴ-ရုပ်စာၚ်-ရုပ်ကၠဵု ---------------- ဍာ်မြမောဝ်ဍာ်တှ်ဂၠဴ-ကွာၚ်-ဗ္က-ဗြာတ်ၜဴ-သဂြာကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- အဂၞဲ

ဂွံပဋိသန္ဓိထပှ်ဂိတု -- သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ဇာဒိသိုၚ်-ရုပ်ကၟာတ်-ရုပ်ဂစေံအသေက် --- ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗြာတ်-ဗ္က-ၜဴ-သဂြာ-ကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ပလိုတ်

ဂွံပဋိသန္ဓိဒ္စာံဂိတု --- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠခန္ဓ-ရုပ်ချေံဗ္တာၚ်-ရုပ်က-ရုပ်စာၚ် --------------- ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗြာတ်-ဗ္က-ၜဴ-သဂြာ-ကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- သၟဝ်ကျာ

ဂွံပဋိသန္ဓိဒ္စိတ်ဂိတု -- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠခန္ဓ-ရုပ်ဇာဒိသိုၚ်-ရုပ်ကၟာတ်-ရုပ်သ္ပဝ် ------------ ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗြာတ်-ဗ္က-ၜဴ-သဂြာ-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ဨသာန်

ဂွံပဋိသန္ဓိစှ်ဂိတု --- သၠဒကှ် ------- ရုပ်တၠခန္ဓ-ရုပ်အိန်စတုမဟာရာဇ်-ရုပ်ဇာဒိသိုၚ် ---------- သၞေဝ်ထပှ်သာ်-က-ဖျုန်-ဍာ်မြမောဝ်-ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗ္က-ဗြာတ်ၜဴ-သဂြာ-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ကဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- သၠုၚ်ကျာပ္ဍဲလ္တူဒဂဵုဆု

====၈။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိဒစာံဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် လးစုတ်သၠကြုက် ဝိုဟ်ဂှ်ဒးမာန်ရုပ်ချေံဗ္တာၚ် ရဒပ်က ရုပ်စာၚ်တုဲ ပြေၚ်စုတ်သဗ္ဗနာနာသာ်တုဲ ဒးဖျေံဏာ ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာရ။

====၉။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိဒ္စိတ်ဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် လးစုတ်သၠကြုက်တုဲ ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ဇာဒိသိုၚ် ရုပ်ကၟာတ် ရုပ်သ္ပဝ်တုဲ အတိုၚ်ဗွဲလ္တူတေံ ဒးပြုပြေၚ်ရ၊ ဖဍောတ်ဂါထာအိုတ်တုဲ ဖျေံဏာ ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်ရ။

====၁၀။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိစှ်ဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် လးစုတ်သၠဒကှ်ရ၊ ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်အိန်စတုမဟာရာဇ် ရုပ်ဇာဒိသိုၚ်တုဲ စုတ်ပ္ဍဲခမ်ဂှ်ရ၊ သၞေဝ်ကေဝ်ထပှ်သာ် က ဖျုန် ဍာ်မြမောဝ် စုတ်ပြုပြေၚ်တုဲ၊ ဒးစကာမၞိဟ်ဗြဴမွဲ ကဵုအာဖျေံခမ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာ ပ္ဍဲဒဂဵုဆုနွံဂှ်ရ။

* သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိစှ်ဂိတုဂှ် ကၠောန်စဳရေၚ်တုဲ ဂဥုဲဝွံ ဒးစသုၚ်အာရ။

====ဂြန်ဂဥုဲ====

၁။ ပ္ကဴဒကှ်

၂။ ပ္ကဴဥပိုလ်

၃။ ဇုက်အဂၞု

၄။ ကြက်ဗၠတ် ပိုဟ်ဖဍိုတ်ထောံ ဖက်ကဵုဍာ်တှ်ဂၠဴတုဲ မ္ဒးပပြဘိုက်ရ။

====ဂါထာသွက်ဂွံဖ္ဍောတ်ဗှ်ဂြာတ်သ္ၚု====

တက္ကသဵုအ္စာ၊ စိုပ်ဂုန်ညးပန်၊ အဲယဵုလဝ်ကၠာ၊ အဲကွးတုန်ဟေၚ်၊ ဗက်ထောံသေၚ်ဟာ၊ ယဲသယဲသေန်၊ ဂုဟ်ဂေန်ဒှ်ကၠာ၊ ယဲလဗိုတ်ဟေၚ်၊ ပြေၚ်ဂၠဴခုတ်ဏာ၊ ယဲဒတုံဆု၊ သာ်ဝွံဖြာဖြာ၊ ယဲဒတုံဍာ်ဗာ်တဲၜါ၊ ယဲဗာ်ယဲသံၚ်၊ ဒှ်မံၚ်တဲၜါ-ယဲပၟတ်ဟေၚ်၊ ပွသေၚ်ဟာ၊ ယဲဇြုံယဲကၠန်၊ အိုတ်သတ်ဇိုၚ်ပန်၊ သီုသတ်ဇိုၚ်ၜါ၊ အိုတ်ပွသေၚ်ဟာ၊ သဗ္ဗပါမြိ။

ယွံဒေဝတဴ သူရိိယ၊ ယက္ခမာတြာ၊ မၞးမပိုၚ်ခန်လွာဂဝ်၊ နူမွဲဂိတုဆတ္တဝ်၊ တွဵုဂဝ်ဒ္စိတ်ဂိတု၊ နူဒ္စိတ်တ္ၚဲဝွံ၊ စက္ခုမသၠးဂဝ်၊ လၟေၚ်ပုၚ်ကွာၚ်ဗ္ကကီု၊ သီုယိုဟ်ဗ္ဒဝ်၊ ကဝ်သဂြာဗြာတ်ၜဴ၊ ပ္ကဴဩဴနာနာ၊ အာသာတ်ဗ္စမၞးတံကၠာ၊ ယဲဗြဴကဵုလလံသွာ၊ ကၠခြံကုလ္ၚ၊ ကၠဗြန်ဒေဝဳ၊ ဥုံဇေယျတု၊ ဟောလုဟောလုသွးဟဲယဲကပ်၊ စလေဝ်ကဵုဖဲ၊ ဒဴကဵုသ္ၚောဲကၠာ၊ ယာံရဟွံအာ၊ ပိုၚ်ခြာဒၟံၚ်၊ ဣဝွံယာဲအာဟွံသေၚ်မွဲတဲ၊ ပၟောန်ကျာ်တြဲ နဲရိုဟ်ဏာ၊ သၠပတ်ပရိုတ်အိုဿီုစှ်ၜါ၊ ဂစ္ဆမမှိ၊ ဩကာသေတိဌာဟိ၊ ဟာဲဘုတ်ပြိုတ်ဒြိုဟ်၊ ဝဲစောန်တဴမၚ်မွဲကၠာ၊ ယာံသကမာ၊ အာသ္ၚောဲလ္ပကြပ်၊ '''ဥုံစိစော ပူဗလးသွးဟး'''ယာံဒွံဒးခန္ဓဒးလသာ၊ ဂစ္ဆမမှိ၊ ဩကာသေတိဌာဟိ။ ဖဍောတ်မွဲလ္တုန် ဂြာတ်သ္ၚမွဲဝါ '''ဒးဖဍောတ်ထပှ်လ္တုန် ဂြာတ်သ္ၚထပှ်ဝါရ။'''

'''တၚ်သမ္တီ။''' ကာလဗက်ဒေဝတဳဂှ် မၞိဟ်ဗြဴနွံကဵုဂဗ္ဘဂှ် ဗီုမံၚ်ဒှ်တသိုက်ဂှ် မံၚ်ဂွံဇအိုတ်ရ၊ လံက်ဂ္ဇံလေဝ်ဂွံ လံက်သ္တိက်လေဝ်ဂွံ မံၚ်ဂွံဖ္အိုတ်ရ။ '''ဂလာန်တၟေၚ်။''' မၞိဟ်ဗြဴမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိ မ္ဒးပပွသာ်ဏံ ဗျတ်ရံၚ်မ္ဂး ဂွံနူယဲဒိုက် ဟွံထတ်ယုက် စဟွံစှ်ေတိက်ဟွံသၠိၚ် ဒွိၚ်တုဲ မသ္ပရောၚ် ထေၚ်ခယျကေတ်ရ၊ နဲသ္ပဝွံ နဲဝဳစိုတ်မွဲသာ်ကီုရ ထေၚ်ဟွံဗၠေတ်၊ မၞိဟ်အောန်ကဵုဗ္စာရဏာတံဂှ် ပတှ်ေကလော်ဂြိုက်ရ၊ မိၚ်ညိညတုဲ ဥပါဒါန်စဲစပ်ဇၞော််ရ၊ ဆဂး မၞိဟ်သီုဖ္အိုတ်ပတှ်ေဟွံသေၚ်ရ၊ လက်ထက်ဇုဇဗဴလဇကု သ္ပကၠုၚ်တုဲ ဆက်ကၠောန်သ္ပတဴရောၚ် ထေၚ်ကေတ်ဂွံရ။

====ဂလာန်ဗက်ဒေဝတဴမွဲနဲပၠန်====

ယဲဒိုက်ပေၚ်ထပှ်ဂိတု ညးတံဗက်ဒေဝတဴရ သ္ဂးဂှ် အပိုၚ်အခြာဂိတုဟၟဲ၊ တ္ၚဲရဗြဴနွံကဵုယဲဒိုက် ဟွံမိက်ဇြိပ်မ္ဂး ညးလ္ၚဵုတံဂှ် ကော်အ္စာထောံဟဗာန်(ခဗာန်)ရ၊ သ္ပဟိုတ်ကဵုဗြဴ မၞုံကဵုဂဝ်ဂၞဴဂှ် '''ထောံဟဗာန်ဂဝ်''' ညးကော်ခဴစရ။

'''ဗီုပြေၚ်ဟဗာန်ဂှ်တုန်။''' ထာၚ်တၞံဗြာတ် ဇမၠိၚ်ၜါမိဟ် အနာံမွဲမိဟ်ကေတ်တုဲ ကဝး ဖဍပ်ဖထာံပန်ကၠၚ်ဂှ် ဒှ်ဟဗာန်ရ၊ ပ္ဍဲဟဗာန်တၞံဗြာတ်ဂှ် ပုၚ်သာ်ဗ္ကေတ် ပုၚ်သာ်လမ္စံက် ပုၚ်ဗ္တာၚ် ပုၚ်ပိသာ် ဒးစုတ်ဗၞတ်ၜိုတ်ဒးရးရ။ ပုၚ်ဖုဲသၞဴကဵုမိတ်ခပဵုဂှ် သာ်ဗ္ကေတ် ပုၚ်သၞဴကဵုဂြိၚ်ဂှ် သာ်လမ္စံက် ပုၚ်ပက္ကတိဂှ် သာ်ဗုဗ္တာၚ် ညးကော်ခဴစရ၊ ကွာၚ်ကဵုယိုဟ်ဂှ် ၜါဂကူပၠန် သ္ၚုကၠောန်ကွာၚ်တုဲ ထပက်ယိုဟ်ကဵုကဝ်ကီု၊ ထပက်ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်ကဵုသဂြာကီု၊ ယိုဟ်ကွာၚ်သီုကဝ် ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်သီုသဂြာ ညးဂးတုဲ ယိုဟ်တံသီုကေုာံပုၚ်ပိသာ် စုတ်ပ္ဍဲဟဗာန်ဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲလ္တူဟဗာန်ဒကဴပန်ဒိုဟ်ဂှ် ဒးစတ်ပတဴလဝ်ဇၞောဝ်ပန်တၞုၚ်ရ၊ ဇၞောဝ်ကၠောန်လဝ် နကဵုစက္ခူလေဝ်ဂွံ နကဵုထာၚ်ဗြာတ်လေဝ်ဂွံရ၊ ကၠောန်နကဵုထာၚ်ဗြာတ်မ္ဂး ဒုန်ဇၞောဝ်ဍောတ်ဂှ် စတ်စုတ် ပ္ဍဲထာၚ်ဗြာတ်ခ္ဍမ်ခ္ဍမ်မွဲတုဲ ကၞောတ်အိုတ်တေံဂှ် စတ်စုတ်ထာၚ်ဗြာတ် ကေက်က်မ္ဂး ဒှ်ဇၞောဝ်ထာၚ်ဗြာတ်ရ။

====ဂါထာဟဗာန်ဂဝ်====

ဥုံဒေဝတဴသူရိယ၊ ယက္ခမာရာ၊ မၞးပိုၚ်ခန်လွာဂဝ်၊ နူမွဲဂိတုဆတ္တဝ် ပွိုၚ်ဂဝ်ဒဵုဒ္စိတ်ဂိတု ဒ္စိတ်တ္ၚဲဝွံ စၞမသၠးဂဝ်၊ ယိုဟ်ကွာၚ်သီုကဵုကဝ်၊ ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်သီုကဵုသဂြာ၊ အဲစဳရေၚ်ကဵုရ၊ စၞမၞးတံကၠာ၊ ယဲဝွံကဵုသွာလလံ၊ ကၠခြံဆောံဗ္ၚ၊ ကၠဗြန်ဒေဝတဴဗ္ဒာဲ၊ သရာဲယက္ခ၊ ဗှ်ေကၠုၚ်သ္ပဝဲ၊ ဥုံတူဠာဲတူဠာဲ သွးဟာဲယျရဟုံ။

* ဖဍောတ်ထပှ်လ္တုန် ပ္ဍဲတၠယဲဒိုက်ဂှ်တုဲ၊ ယဝ်ရတွဟ်ကဵုတၞးဆုသိုတ်မ္ဂး တွဟ်မာန်ကီုရ၊ မွဲကၞာၚ်လေဝ်ဂွံကီုရ၊ ဖဍောတ်ဂါထာဝွံတုဲ စၞစမပ္တံကဗျန်တံဂှ်လေဝ် စုတ်ပ္ဍဲဟဗာန်ဂှ်ညိကီု၊ တုဲသီုအပေါတ်သီုဖအိုတ်ဂှ် ဒၞာဲဒိုဟ်ဒးဂၞပ်စိုတ်ဂှ် အာထောံကၠေံမာန်ရ၊ ဒးဗ္စမွဲဟဗာန်ဓဝ်ဟေၚ်ရ၊ နူတ္ၚဲစေၚ်လောန်တုဲ ဒဵုစိုပ်ဗ္ဒာဲတ္ၚဲယးတေံဂှ် ဒှ်အခိၚ်ဗ္စဇဴရ။ ('''ဂါထာဝွံ ဂွံနူကွာန်ကၟာဝက်လဇုကြေဟ်''')

===၆။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးပ္တုဲဝတ်===
ဗြဴသ္ဇိုၚ်မ္ဂးတြုံထ္ၜ၊ တြုံသ္ဇိုၚ်မ္ဂးဗြဴထ္ၜ၊ ဗြဴယဲမ္ဂးတြုံဝဳဝတ်၊ တြုံယဲမ္ဂးဗြဴဝဳဝတ်၊ သာ်ဝွံအရေဝ်မန်ပိုဲနွံကၠုၚ်ရ၊ ဗွဲမသၟဟ်ကဵုအရေဝ်ဂှ်တုဲ၊ တြုံတၠသ္ၚိ ကာလသမ္ဘာမယုံကဵုယဲဒိုက်မ္ဂး၊ ဒးပ္တုဲဝတ်ဖန်ဖက်ကဵုဗွဲမ္ဒးရ၊ သမ္ဘာဇကုသွက်ဂွံသၠးဂၠံဂဝ်ဂှ် အပေါတ်နာနာသာ် မ္ဒးပ္ကောံလဝ်ရုံရုံဂပ်ဂပ်ရ၊ သမ္ဘာဇကု ယဲဒိုက်ပေၚ်ထပှ်ဂိတုမ္ဂး၊ ပပ္တံနူအောဟ်ဗွဝ်ဂှ် ဆုမလ၊ ဆုကြောတ်၊ ဆုဗ္ဒဝ်၊ ဆုကြေၚ်မွဲမွဲသာ် မ္ဒးဗာ်ပ္ကောံလဝ်ရ၊ ခါရဗါ်အောဟ်ဂှ်ပၠန်လေဝ် ညံၚ်ဂွံလွုၚ်လၞၚ်အာဂှ် ဒးပသတိရောၚ်၊ ယဝ်ရလွုၚ်လၞၚ်အာမ္ဂး ညးတံကဵုပါဲထောံရ၊ အောဟ်ဂှ်ဗာ်ဂွံနၚ်တုဲ ခၞော်ဍေံဂှ် သံက်ထောံဖအိုတ်၊ ကာလစံၚ်ပၟတ်ဂှ် ညံၚ်ဟွံဂွံသၟူပသဒှ်ကီုရ၊ တုဲတပ်စွံလဝ်ဗွဲမညဳသာရ၊ လ္တူဆုဂှ်ပၠန်လေဝ် ညးဇၞော်တံ ကဵုဗ္ဂၚ်လဝ်ဇလဗ္ဒဝ် ဟွံသေၚ်ဇလဝဝ်မွဲကၞာၚ်ကီုရ၊ ကာလသၠးဂၠံဂဝ်သွက်ဂွံတိက်ဂှ် သွက်ဂွံကၠောန်ဇံၚ်ဖဴမွဲ၊ ဆုဒုန်ဇုက်တံကီု ကာလသၠးဂၠံဂဝ်တုဲ သွက်ဂွံဗဂီုဗုၚ် ရန်တၟံထိုၚ်သ္ၚိကောန်ပ္ဍဲဗုၚ် ဂွံစိန်အာပြဟ်ဂှ် တၟိဍိုတ်သွက်ဂွံပ္ဍိုက်ဗုၚ်ဂှ်ကီု၊ ဇံၚ်သွက်ညးသၠးဂၠံဂဝ်ဂွံတိက်ဂှ်ကီု၊ ကၠောန်လဝ်တုဲ၊ ဣမိဂှ်သ္ဒးဟီု ဗဗိုန်လဝ်အရေဝ်ရောၚ်။


===၇။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးဝေၚ်ပါဲ===
တြုံတၠသ္ၚိပၠန်လေဝ် ကာလသမ္ဘာဇကုနွံကဵုယဲဒိုက်မ္ဂး မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနူယိုက်ကဠာကမ္မဌာန်ကီု၊ ဟိုတ်ဍေံနွံသာ်ဏံပၠန်၊ ယဝ်ရယိုက်ထ္ၜၚ်ဒးကဠာကမ္မဌာန်မ္ဂး အာယုက်ဂၠေံ၊ ဒြပ်ပိုန်ဟုတ်ရောၚ်၊ တၠပညာမန်တြေံတြဟ်တံဟီုဒၠောံဗ္တောန်လဝ်ရ၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ဟီုဂးလဝ်နွံမွဲသာ်ပၠန်၊ အဃောသမ္ဘာဇကုနွံကဵုယဲဒိုက်ဂှ် မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနူကလောန်သရာံပါပ်ဂမၠိုၚ်ကီု၊ ဟိုတ်နူရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ်ပ္ဍဲဗုၚ်နာနာသာ်တုဲ ကေၚ်ကာသရာံပါပ်ဂှ် မ္ဒးဝေၚ်ပါဲ၊ ကေၚ်ကာမ္ၚဵုဂှ် မ္ဒးပ္တုဲရောၚ်။ ပပ္တံအရေဝ်ဟၟဲကဵုကာမ္ၚဵုဂှ်လေဝ် ညံၚ်တၠယဲဒိုက်ဟွံဂွံမိၚ်ဂှ် မ္ဒးပသတိကီု၊ ဥပမာ−ပရိုၚ်တၠယဲဒိုက်ချိုတ် ဟိုတ်နူသၠးဂဝ်ဂၞဴ၊ ပရိုၚ်ယဲဒိုက်လီုတံဂှ် ဟွံကဵုမိၚ်သက်သက်ရ၊ ယဝ်ရမိၚ်ဒးမ္ဂး တၠယဲဒိုက်ဂှ် ကာလသၠးဂၠံဂဝ်ဒွိၚ်မံၚ်ပ္ဍဲစိုတ်တုဲ ဖေက်ဒှ်အာအန္တရာဲမွဲမွဲသာ်ရ၊ မွဲသာ်ပၠန် သ္ၚိလဵုဟွံဟီု မိက်ဂွံပကာမ္ၚဵုမ္ဂး ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် သၟတ်ဗြဴနွံကဵုယဲဒိုက်မွဲမွဲနွံမ္ဂး ပတံနူကောဒေံကောန်ဇာတ်တံ ဟွံပကာမ္ၚဵုအိုတ်ရ။

==ပွမသၠးဂၠံဂဝ်==
ပိုဲသတ္တံလိုက်ဏံဝွံ သ္ဂောံကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်ပ္ဍဲလောကဏံဂှ် ဟွံလောဲသွာ်ရ၊ ဝါဂါတ်သ္ဇိုၚ်သန်ကွေံကွေံရ၊ ကျာ်တြဲနာဲပိုဲတွံလဝ်ရ၊ ၜိုန်ရကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်ပၠန်လေဝ် လ္ၚဵုဂှ်ဒှ်မၞိဟ်တြုံ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဒှ်မၞိဟ်ဗြဴ ဒးဒှ်ပၠန်ရ၊ ယဝ်ရဒှ်မၞိဟ်ဗြဴမ္ဂး ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ်မ္ဒးဆဵုဒဗကဵုကေၚ်ကာသၠးဂၠံဂဝ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာမသၠးဂၠံဂဝ်ဝွံလေဝ် ဒဒိုက်ဇၞော်သန်ဟေၚ်ဂှ် အရေဝ်မန်ဟီုလဝ်နွံမံၚ်။ &quot;မၞိဟ်တြုံဍိုက်ဖံၚ်−မၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ်&quot; သ္ဂးလဝ်ရ၊ ပွမသၠးဂၠံဂဝ်ဂှ် မူပိုဲမ္ဒးသ္ပဗက်ရောဂှ် ဗွဲသၟဝ်တေံဟေၚ် ပါ်ထ္ၜးကဵုပၠန်ရ။

၁။ နိဒါန်။

၂။ ကမၠောန်တြုံဒးပ္တုဲဃောမၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ်။

၃။ ကမၠောန်ဣမိဒးပ္တုဲဃောကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်။

၄။ ကမၠောန်ကေၚ်ကာမၞိဟ်ဗြဴ နူၜံၚ်ပၟတ်ဒဵုတိတ်သ္ၚိပၟတ်။

၅။ ကေၚ်ကာမ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ် ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ၊ (ဝါ) ကေၚ်ကာမၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိမွဲဟာန်ကေုာံမိဿဟာဲ မ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ်ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ။

၆။ ကိစ္စပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်။

၇။ ကေၚ်ကာပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်။

၈။ နိဂီု၊ သာ်ဝွံပါ်လဝ်ရ။

===၁။ နိဒါန်===

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ တန်ပဋိသန္ဓိတုဲ စိုပ်ကၠုၚ်ကာလဍိုက်ပေၚ် ဂိတုတ္ၚဲမ္ဂး ကောန်ၚာ်ပ္ဍဲဗုၚ်ဂၞဴမိဂှ် သၠးတိတ်နူဗုၚ်ဂၞဴမိ၊ တိတ်စိုပ်ကၠုၚ်မ္ၚးဗုၚ်ဂၞဴမိရ၊ ဂလာန်ဏံဂှ် မန်ပိုဲတဴကော်ခဴစ-သၠးဂၠံဂဝ်၊ သၠးပဋိသန္ဓိ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်၊ ၜံၚ်ပၟတ်ပၞာၚ်၊ ညာတ်မုက်ဒေံလေဝ် ကော်ခဴစနာနာသာ်ရ။

===၂။  ကမၠောန်တြုံဒးပ္တုဲဃောမၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ်===

ပဋိသန္ဓိဍိုက်ပေၚ်ဂိတုတ္ၚဲတုဲ ထ္ၜးတိုန်လက်ကျန်ၜံၚ်ပၟတ် မပ္တံကဵုဂၞိၚ်ဂိ၊ ဗုၚ်ဂိ၊ တၞုၚ်ဇိုၚ်ဒေၚ်ကၠုၚ်မ္ဂး တြုံတၠသ္ၚိ အာကော်ဣမိတုဲ၊ မၞိဟ်မၞုံပ္ဍဲသ္ၚိတံဂှ် အာဂၠာဲကော်ပ္ကောံလဝ်မၞိဟ်ဗြဴ အာယုက်ဇၞော်ဇၞော်တံ ပ္ဍဲကွာန်ဂှ်ရ၊ ခေတ်ကၠာတေံ ပိုဲမန်ဂမၠိုၚ် ကော်ဣမိကွာန်ရ၊ ကာလခေတ်လၟုဟ် ဟိုတ်နူဣမိ ညးအလဵုအသဳတံ နွံမံၚ်ဇၟာပ်ကွာန်တုဲ ကော်ဣမိညးအလဵုအသဳတံဂၠိုၚ်ရ၊ ဣမိကီု မၞိဟ်ဗြဴဇၞော်ပ္ဍဲကွာန်တံကီု စိုပ်ကောံတုဲ တြုံတၠသ္ၚိဒးကၠောန်ဇံၚ်ဖဴမွဲရ။

'''သၞောတ်ဗၜတ်ဗီုပြေၚ်ဇံၚ်ဖဴ ။'''

ဒုန်ကလိဟွံသေၚ်၊ ဒုန်ကၟးဟွံသေၚ်၊ ဆုထ္ၜောံထ္ၜောံၜါတၞုၚ်၊ ဇမၠိၚ်ပန်ဟတ်ကဵုမွဲက္ဍဂှ်၊ လးလဝ်လ္တူကၞဳသ္ၚိ၊ လ္ပာ်တေံမွဲတၞုၚ်၊ ခြာခရာဗၞတ်မွဲဟတ်၊ လ္တူဂှ်လးစုတ်ဝိုန်ဒုန်၊ ထပှ်တၞုၚ်တုဲ၊ ဒက်ဗဗိုန်ကဵုချာရ၊ လ္တူဝိုန်ဂှ်ပၠန် ဒးလးစုတ်ဒုန်ကရေက် ဒစိတ်ကရေက်ရ၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ယဝ်မိက်ဂွံလးစုတ်ခတဵုမ္ဂး လးစုတ်ခတဵုပိဂတှ်ေလေဝ်မာန်ရ၊ လးကၞဳတုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံချဳဒရာၚ်၊ ဒးကြာပ်ပိတန်ရ၊ လ္ပာ်က္ဍိုပ် ကြာပ်စုတ်ဒုန်ကရေက်တုဲ ဒက်လ္ပာ်ဇိုၚ်မွဲတန်၊ အဒေါဝ်မွဲတန်၊ ဒးကြာပ်ဒက်ရ၊ ကၞဳဒုန်(ဝါ)ကၞဳဆုညံၚ်ဟွံဂွံချဳ လောအာလောကၠုၚ်တုဲ ဒးဒက်ကြာပ်ရ၊ သွက်မၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ် ဂွံတိတ်ဂွံလ္တူဇံၚ်ဂှ်၊ ဒးလးသ္ကဝ်ရ။


ယဝ်ရသၠးယဲဒိုက်ပ္ဍဲသ္ၚိမ္ဂး အခိုက်မန်ဟေၚ် ဒးကၠောန်ဗက်စရ၊ တြုံတၠသ္ၚိတံပၠန်လေဝ် သမ္ဘာဇကုသၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ချိုန်တီကောန်တြုံ ကောန်ဗြဴတုဲ ဒးၜံက်တိဗဝ်ဖဴမွဲ သွက်ဂွံၜံၚ်ပၟတ်ဗဂီုဇကုရ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်တြုံမ္ဂး တိဖဴဒစိတ်န၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ဗြဴမ္ဂး တိဖဴထပှ်နၜံက်ကေတ်တုဲ၊ ဗဝ်ဖဴစွံလဝ် ဗ္ဒာဲဇံၚ်သ္တိက်ၜံၚ်ပၟတ် လ္ပာ်တဲပါဲရ၊ ဗ္ဒာဲဖဴဂှ် စွံလဝ်ဍာ်မွဲဂရ သွက်ဂွံသိုဟ်တၟံ ဍိုတ်စံၚ်လဝ်နူဖဴဂှ်ရ၊ သၞောတ်ဗ္ၜတ်ဖဴဂှ် ဒးဒှ်အတိုၚ်ဇံၚ်ရ၊ ဆုဇမၠိၚ်ဖဴဂှ် ဒကေတ်မွဲတၞုၚ်ဓဝ်ရ၊ မွဲတၞုၚ်ဂှ် ဒုၚ်စကဵုဇမၠိၚ်ဇံၚ်ရ၊ ဆုဇမၠေံအနာံဖဴ ဒးကေတ်ၜါတၞုၚ် တုပ်ကဵုအနာံဇံၚ်ဂှ်ရ၊ အနာံဖဴဂှ် လဇံက်ဗကိတ်ကဵုသၟန်ဇမၠိၚ်ဇံၚ်တုဲ ဒှ်ဖဴညးတံရ၊ (ကာလလၟုဟ်ဝွံ လ္ၚဵုဂှ် ညးတံသၠးဂဝ်ဂၞဴ ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲတုဲ အပေါတ်ကြိယာ သွက်ဒးပ္ကောံကေတ်ဗွဲလ္တူတေံဂှ် ဟၟဲရ၊ ညးတံဒုၚ်ထပက်ဂဥုဲ စကေတ်ဂဥုဲမ္ဂး ကမၠောန်သၠးဂၠံဂဝ်တုဲမံၚ်ကီုရ)။

===၃။ ကမၠောန်ဣမိဒးပ္တုဲဃောကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်===

ကာလကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ၊ ဒက်သုက်နကဵုဇုက်တောဝ်သ္အးဇ္ၚး၊ ခိုၚ်ကၠိုက်တုဲ ရေက်ထပိုတ်ကၠေံ နကဵုၜုန်မြက်ကေက်က် မသ္အးဇ္ၚးကီု၊ ဟွံသေၚ်လ္ၚဵုဂှ် ကရေက်ကေတ်သၞဒုန်၊ ဇိုတ်သ္အးကၠေံတုဲ၊ ရေက်ထပိုတ်သုက်ရ၊ တုဲကြာတ်ကြောသ္အးဇၚး ကောန်ၚာ်နကဵုဍာ်ဂမ္တဴဂီုဂီုရ၊ တုဲဖုံဍာ်မိတ်ကပေါဝ်ပၠန်၊ တုဲမ္ဂးဂွဳထုဲကောန်ၚာ် နကဵုယာတ်သ္အးဇၚး ဗွဲမဂပ်ဝ်တုဲ သ္တိက်စွံလဝ်ကောန်ၚာ် (ကာလလၟုဟ်ဝွံ) ကၞာဲသၟးဂၠိုၚ်ရ။


'''ဗွဲသတိ'''။ ။ (မူဟိုတ်သ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲကၞာဲဟီုမ္ဂး၊ အရေဝ်မၞိဟ်ဇၞော်မန် ခမဳသၚ်တံနွံမံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသာ်ဂှ် ဂွံမိၚ်ကေတ်ရ၊ သၟိက်ဂွံတီဗွဲခ္ဍန်ဂှ်၊ လောန်ကၠုၚ်မွဲအခိၚ်တေံ ပိုဲမန်တံကျပၞာန်ညးတုဲ၊ ဂကူပိုဲမန် ဣဓိညံၚ်ဂွံဟုတ်စှ်ေအာဂှ်၊ ပိုဲဒးဒုၚ်ဖန်ကၠုၚ်ဒဵုကဵုလၟုဟ်ရ၊ ကၞာဲမ္ဂးဂှ် ဒှ်ကြိယာ သွက်ဂွံဂုမ်သ္အးဩောံသ္ၚု၊ ဍေံမဒှ်စၞအာဟာရ ပိုဲမန်ဗွဲပရဲဂှ်မွဲသာ် သဘဴကၞာဲမ္ဂးဂှ် ဒှ်အပေါတ်ညးလ္ၚဵုတံ သွက်ဂွံစွံပ္ကောံလဝ် အပေါတ်မပ္တံ ထၟိက်နာနာသာ် ဟွံသ္အးဇၚး သွက်ဂွံထောံကၠေံဂှ်မွဲသာ်၊ ဒှ်သ္အးကၠေံဩောံသ္ၚု နကဵုကြိယာဂှ်တုဲ ဩောံသ္ၚုတံဂှ် ဒှ်ပုၚ်တုဲမ္ဂး ပိုဲခရှ်တံကီု၊ ခမဳသၚ်တံကီု၊ ဒးစဒးကဵုပိုန်ပပြဘိုက်ရ၊ စဟာပ်ဒးပုၚ်တံဂှ်မ္ဂး ဣဓိလဟုတ်စှ်ေအာ၊ ကျာ်ဩဳပၠိုတ်စှ်ေအာမာန်ရောၚ် နွံအဓိပ္ပါယ်သာ်ဝွံရ၊ ဟိုတ်သာ်ဂှ်ရ အာဂတနူတ္ၚဲဝွံတုဲ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ယဝ်တီပရေၚ်ဏံမ္ဂး မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနူသ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲကၞာဲဂှ်ရ)။


(ကၠာတေံကောန်ဂကူမန်ပိုဲ သ္တိက်ကောန်ၚာ်တၟိတၟိ သာ်လဵုရောဟီုမ္ဂး လောန်ကၠုၚ်ၜိုတ်မသုန်စှ်ေသၞာံတေံ၊ ညးလ္ၚဵုတံသ္တိက်ကောန်ၚာ် နကဵုထးထဝ်ဟွံသေၚ် ညးဒိုက်ဝါတ်တံဂှ် သ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲခွက်ဆုလံက်လဝ်ဍာ်ထဝ်ဂှ် ကေၚ်ဆဵုဒဗကီုရ၊ ယဝ်ထးဆုမ္ဂး ကၠောန်လဝ်ခ္ဍံခ္ဍံ ကဵုဂၠိၚ်မံၚ်ညိတုဲ လ္ပာ်စွံက္ဍိုပ်ဂှ် ကၠောန်လဝ် ဗီုက္ဍိုပ်ခၟဴၜိုပ်ထဝ်တုဲ လံက်လဝ်ဍာ်ထဝ်ရ၊ ပ္ဍဲထးဂှ်ဟေၚ် ညးဇၞော်မန်ပိုဲကၠာတေံ သ္တိက်ကၠုၚ်လဝ်ကောန်ၚာ်ရ။ ခွက်ထဝ်ဂှ် ညးတံကၠောန်လဝ်တုဲ ဏာအပ်စွံလဝ်ပ္ဍဲသ္ၚိဃံၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ဂှ် ယဝ်ရညာတ်မုက်ကောန်ၚာ်မွဲမွဲမ္ဂး အာပ္တီဃံၚ်တုဲ ကေတ်နၚ်ခွက်ထဝ် သွက်ဂွံသ္တိက်ကောန်ၚာ် မဒှ်မၞိဟ်တၟိဂှ်ရ၊ ကွာန်ဇၞော်မ္ဂး ခွက်ထဝ် ၜါ-ပိ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ မကၠောန်စွံလဝ်ရ၊ ရံၚ်ကေတ်ပရေၚ်ဇုဇဗဴလ နော်နာဲပိုဲမစွံပပ္တိုန်လဝ် အခိုက်ကၞာဝွံ ပိုဲညာတ်ကေတ်ဇုဇဗဴလပိုဲ မဂတာပ်ခေတ်ဗွဲမလောန်ဟေၚ် တီကေတ်မာန်ရ၊ မူဟိုတ်သ္ဂး ဟီုသာ်ဂှ်ရောမ္ဂး ကာလအာကေတ်နၚ်ခွက်ထဝ်ဂှ်ရ ကိစ္စစုတ်စရၚ် ဒှ်မၞိဟ်ဂှ် တုဲဒှ်အာမွဲအလန်ဓဝ်ရ။ ကာလလၟုဟ်ဝွံ ရန်ကဵုဂလာန်ဝွံတုဲ  ပွမသ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲကၞာဲဂှ် ဝေၚ်ပါဲကၠေံတုဲ၊ ယဝ်သ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲထးထဝ်ဟွံမာန်မ္ဂး သ္တိက်ကောန်ၚာ်လ္တူကၞဳ ဗွဲသ္အးဇၚးဂှ် ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရ။)


ကောန်ၚာ်သၠးဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ သုက်ကုတ်ထပိုတ်ပ္တိတ်နူကောန်ၚာ်ဂှ် ဣမိတံ အာတိုပ်ကၠေံ ပ္ဍဲကတိုၚ်ၜံက်လဝ်တိဖဴရ၊ လဆောဝ်လဆောဝ် ဟွံတိုပ်ပ္ဍဲကတိုၚ်တိဖဴ၊ အာတိုပ်ကၠေံအတိုၚ်ကိုန် တိုပ်သုက်ကောန်ၚာ်ရ၊ ဗွဲသၞောဝ်ကိုန်ဝွံ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ဂိတုဖဝ်ရဂိုန်၊ စဲ၊ ပသာ်မ္ဂး၊ တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာရ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ဂိတုဇှ်ေ၊ ဒဂိုန်၊ ခ္ဍဲသဳမ္ဂး တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်ရ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဂိတုဘတ်၊ ဝှ် ၊ ကထိုန်မ္ဂး တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာရ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဂိတုမြေက္ကသဵု၊ ပုဟ်၊ မာ်မ္ဂး တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်ရ၊ ဗွဲကိုန်ဝွံတိုပ်သုက်မ္ဂး ကောန်ၚာ်ဂှ် ပိုန်ဂၠိုၚ်အာယုက်ဂၠိၚ်ရောၚ်၊ ပိုဲမန်ပတှ်ေလဝ် ဂလာန်ဝွံရ၊ (ကိုန်တုပ်သုက်ဗွဲလ္တူတေံလေဝ် ကံက်ပ္တိတ်နူလောကသိဒ္ဓိရ။)


ဒေသလ္ၚဵုဂှ်လေဝ် သွက်ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်တၟိ ကပေါတ်ကြိယာ ဒေဝတဴသူကၞေၚ် ဣမိတံပြုပြေၚ်ကဵုရ၊ ကပေါတ်ကြိယာ ဒေဝတဴသူကၞေၚ် သွက်ကောန်ၚာ်တြုံမ္ဂး ဇဗၠုဒစိတ်တၞး၊ သတ်ပိမ၊ ဟွံသေၚ်ဒစိတ်မ၊ ဩန်မွဲဒကေဝ် ဟွံသေၚ် မသုန်မး၊ လိခ်မွဲအုပ်၊ တဝ်ဏှ်ေမွဲတၞုၚ်၊ မှၚ်မွဲပလၚ်၊ ကယျိုၚ်ကယျဝ် ဗွိုက်လ္တက်မၞိဟ်တြုံမွဲစုံ၊ ခရေၚ်တၟိမွဲ၊ သ္ကဝ်တၟိမွဲဂတှ်ေ၊ ဂစေံစၠန်မြမောဝ်တံဂှ် သ္ဒးပကောံစွံလဝ်ရ၊ သွက်ကောန်ၚာ်ဗြဴမ္ဂး ဇဗၠုခထပှ်တၞး သတ်ထပှ်မ၊ ကယျိုၚ်ကယျဝ်မၞိဟ်ဗြဴတၟိမွဲစုံ၊ ခရေၚ်တၟိမွဲ၊ သ္ကဝ်တၟိမွဲဂတှ်ေ၊ ဂစေံစၠန်မြမောဝ်တံဂှ် သ္ဒးပကောံစွံလဝ်ရ၊ ဣမိဝွံ ပၠာဲကေတ်ဂစေံစၠန်မွဲပ္ၚာန်၊ တိတ်အာက္ဍိုပ်ကၞိန်တုဲ '''ယွံဒေဝတဴသူကၞေၚ် က္ညကၠုၚ်ပစၟတ်သမ္တီကောန်ၚာ်ဝွံညိ'''ရဴသာ်ဝွံ တိတ်နိမန်ဒေဝတဴသူကၞေၚ် ကဵုပသမ္တီရ၊ ကာလက္လေၚ်လုပ်ဇရၚ်ကောန်ၚာ် ဣမိဂှ် လၟုဟ်လုပ်ဍာ်ဂစေံစၠန်မြမောဝ် နူကဵုက္ဍိုပ်ကၞိန် ဒဵုကဵုစိုပ်ဒၞာဲကောန်ၚာ်ရ၊ (ကပေါတ်ဒေဝတဴသူကၞေၚ်တံဂှ် လ္ၚဵုမွဲတ္ၚဲ လ္ၚဵုၜါတ္ၚဲ၊ လ္ဒဵုဒဵုပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ် ညးတံစွံလဝ်ရ၊ အခိုက်ဏံဂှ်လေဝ် ဒေသမန်လ္ၚဵုနွံ-ဒေသမန်လ္ၚဵု ဟၟဲရ။)

===၄။ ကမၠောန်ကေၚ်ကာမၞိဟ်ဗြဴ နူၜံၚ်ပၟတ်ဒဵုတိတ်သ္ၚိပၟတ်===

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ ယဝ်သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဣမိဂှ် ကြာတ်ကြောသ္အးဇၚး ပလေဝ်ပလေတ်အတိုၚ်နဲကဲဣမိတံတုဲ၊ ပ္တိုန်သ္တိက်လဝ်လ္တူဇံၚ် ၜံၚ်ပၟတ်ရ၊ ရန်တၟံကဵုသ္ၚိကောန်ပ္ဍဲဗုၚ် ညံၚ်ဂွံညောတ်အာပြဟ်ပြဟ်ဂှ် ဂတ်ဒက်ဂွဳလဝ်ဗုၚ် နကဵုယာတ်ပူလဝ်ဗုၚ်တုဲ၊ ကေတ်တၟံဍိုတ်စံၚ်လဝ် ပ္ဍဲဖဴဂှ်တုဲ၊ သိုဟ်ဖျေံပ္ဍဲဍာ်ဂရ၊ ဟံၚ်ပ္တိတ်ဂွဳကဵုယာတ်တုဲ၊ ပ္ဍိုက်စွံလဝ်လ္တူဗုၚ်ဂှ် ၜိုတ်ဒုၚ်မာန်ရ၊ အဃောပ္ဍိုက်ဍိုတ်ဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဟွံကတဴလုပ်ဒဵုစၞာံဗုၚ် တဴသၠိုက်အာဂှ် မ္ဒးပသ္တိရ၊ ပၟတ်ဖဴဝွံလေဝ် မ္ဒးပဒှ်လဝ်လၟိုန်ရ။


ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်လေဝ် ညးဇၞော်တံ ကဵုစွံဂရုၚ်မွဲမ လ္တူက္ဍိုပ်သ္တိက်သၟတ်ဗြဴဂှ်ရ၊ ရန်တၟံ အာဗီုအခိုက်ညးတံအဆက်ဆက်တုဲ၊ ပ္ဍဲဂရုၚ်ဂှ် ဂၠိက်ဂရုၚ် ယာတ်ဂရုၚ်ဂှ် ဒးနွံရ၊ သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဖေက်လကိုတ်ဒှ်၊ ဆီတိုန်ဒှ်ဂှ်ရ၊ နကဵုဂၠိက်ဂရုၚ် ယာတ်ဂရုၚ်ဂှ် ဒက်ဂတ်လဝ်မွဲမွဲဒၞာဲမ္ဂး၊ ဆေဝ်ဒဝ်ကဵုအန္တရာဲ သာ်ဂှ်မာန်ရောၚ် ညးတံစှ်ေစိုတ်တုဲ၊ ကာလပၟိက်ကိစ္စမွဲမွဲ က္တဵုဒှ်မ္ဂး သၟိက်ဂွံဗွဲမပြဟ်ဂှ်ဒှ်ရ၊ သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဍာ်တှ်ညံၚ်ဂွံတိတ်ဂှ်၊ ညးတံပလေဝ်ပလေတ်ကဵုပၠန်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ် ကောန်ၚာ်သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ သိုၚ်တှ်ဟွံထောၚ်ဇဳဏီ ကောန်ၚာ်မဴဟွံအိုတ်၊ တှ်ဂှ် တေၚ်ကၠုၚ်ဗွဲမလောန်မ္ဂး သ္ၚိတှ်ဂှ် လီုအာကီုဒှ်ဂွံရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သ္ၚိတှ်ကလိုအ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံလာဲအာမ္ဂး ဇၞတ်ချိုန် ပလာဲကဵုသာသာရ၊ စၞအာဟာရ မပ္တံကဵုဍာ်လဂမ်၊ ဍာ်ဂမ္တဴတံဂှ် ဒးသုၚ်စကဵုဂၠိုၚ်ၚ်ရောၚ်၊ ဣမိဂှ်လေဝ် သွက်မိကောန်ၚာ် သ္ဂောံထတ်အာဗွဲဂတ၊ ကၠာဟွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီဂှ် ဒးမၚ်မွဲကဵုဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ရ၊ ပွမသုၚ်မိတ် ဟုံမိတ် သုၚ်ဂဥုဲတံဂှ်လေဝ် ဒးစၞောန်ထ္ၜးကဵုလၟိုန်ရ၊ သၟတ်ဗြဴဂှ် ကၠာဟွံစပုၚ် သွက်ဂွံဗဇဴ ဒေဝတဴဖဴဝွံ ထၟောတ်ကေတ်ပုၚ် ပန်ထၟောတ်တုဲ မ္ဒးဗဇဴ ပ္ဍဲဒကဴဖဴပန်လ္ပာ် ဒဵုကဵုတိတ်သ္ၚိပၟတ်ရ။

===၅။ ကေၚ်ကာမ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ် ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ၊ (ဝါ) ကေၚ်ကာမၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိမွဲဟာန်ကေုာံမိဿဟာဲ မ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ်ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ===

သၟတ်ဗြဴသၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ကၠာဟွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီဂှ်၊ မၞိဟ်ဗြဴသၟတ်ဇၞော်တံညးဂမၠိုၚ် ကၠုၚ်ပ္တုဲကဵုဝတ်နာနာသာ် မပ္တံစံၚ်ဍိုတ် သိုဟ်ဍိုတ်ဖုံမိတ်ဂှ်လေဝ်နွံ၊ သၟတ်ဗြဴတၠတှ် မထတ်ယုက်တံလေဝ် ကၠာမိကောန်ၚာ် ဍာ်တှ်ဟွံထတ်ရိုက်ဏီဂှ် ကၠုၚ်ဗိုၚ်ဗၟဴ ကဵုတှ်ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ မွဲသာ်ပၠန်လေဝ် ညးမဒှ်ကလောမိဿဟာဲ ဌာန်ဗ္ဒာဲတံဂှ်လေဝ် ကၠုၚ်သ္ၚိစၟဳရံၚ်ကောန်ၚာ်မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ် တုပ်တဴညံၚ်ရဴပိုဲမၞိဟ်တံ ဒုၚ်တၠုၚ်မၞိဟ်တၟိကီုရ၊ ညးတၠသ္ၚိတံပၠန်တုန်လေဝ် ပ္တုဲတဴဝတ်လ္တူမၞိဟ်ကၠုၚ်ရံၚ်တံပၠန် ပွမဗ္စဖျုၚ် ဒုၚ်သွနာနာသာ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဗ္စပုၚ်သတ်ဗြဴ ကဵုသွစၞဗွဲမဒးရးပၠန်ရ၊ ညးမွဲလ္ပာ်ကဵုမွဲလ္ပာ် ဝတ်ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ် ခၠေဝ်ပလန်ပၠန်ရ၊ အခိုက်ဏံဝွံ ခိုဟ်တဴဗွဲမလောန်ရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် ဗ္စဖျုၚ်ပိဗ္တံပိတ္ၚဲ မိပ်ပဇြိပ်ပ်ကရိုက်ညးကဵုညး ဂွံဆဵုဒၟံၚ်ဒဵုကဵုလၟုဟ်ရ။

===၆။ ကိစ္စပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်===

နူကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်ဂွံပိတ္ၚဲဟွံသေၚ် မသုန်တ္ၚဲမ္ဂး ဣမိဂှ် သ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တုဲ ပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ရ၊ မၞိဟ်ၜံၚ်ပၟတ်အလန်ပဌမမ္ဂး လ္ၚဵုဂှ် ယဝ်ရမိကောန်ၚာ် မံၚ်ထတ်မံၚ်မ္ဂး ပေၚ်ပိတ္ၚဲ လ္ၚဵုဂှ်လေဝ် မသုန်တ္ၚဲ၊ လဗြဴကေၚ်ၜံၚ်ကၠုၚ်လဝ် ပၟတ်ပၞာၚ်တုဲမ္ဂး ပေၚ်ပိတ္ၚဲ ညးတံပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်အိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် ဣမိဝွံ ကေတ်ပုၚ်ပန်ထၟောတ် ဂရုၚ်မွဲမ၊ ဇဗၠုပန်တၞး၊ နော်မွဲတၞုၚ်၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံပၠန်လေဝ် ဂရုၚ်မွဲမ၊ ပုၚ်မွဲထၟောတ်၊ ဇဗၠုမွဲသွတ်၊ ပၟတ်နူဖဴၜံၚ်ပၟတ်လ္ၚ၊ ဍာ်မွဲဗြံက်ကေတ်တုဲ၊ စှ်ေအာတိဂတမုက်သ္ၚိရ၊ အပေါတ်စပ်ကဵုပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်တံဂှ် စွံပ္ဍဲတိ(လ္တူသ္ကဝ် လ္တူခတဵုဂှ် ဟွံကေၚ်မိၚ်)တုဲ စဝ်ဖျေံဍာ်လ္တူပၟတ်လ္ၚဂှ်ရ၊ အဃောမစဝ်သိုဟ်ဖျေံဍာ် လ္တူပၟတ်လ္ၚဂှ်၊ သာ်ဝွံမဟီုပ္တီ(ဗလိဗဇဴ ဒေဝတဴဖဴ လေဝ်ဟီုဂး) '''ဒေဝတဴဖဴရ၊ ယွံဒေဝတဴဖဴ မၞးအာမာန်ရ''') ဂလာန်ပ္တီ ဒေဝတဴဖဴဝွံ ရန်တၟံသာ်လဵုတုဲ သ္ပရောဂှ် ဟွံတီ ဒေသလဵုရောဂှ်ဟွံတီတုဲ ပွဝွံ ဒှ်ဆအယာံမာတ်ကေၚ်မိၚ်လဝ်ရောၚ်၊ ညးတံသ္ပသာ်ဏံဂှ် ဒှ်ကရိကၞာဲမွဲသာ်ကီု၊ ဟိုတ်ဖဵုဍေံဂှ် ဟွံတီသက်သက်ရ။


ပွမပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ် ဗ္စူလတ်သ္ကဝ်မွဲထၟူတုဲ သ္ပဂြောပ်ကၟာတ်လဝ် လ္ပာ်လ္တူကဵုယာတ်ရ၊ ထၟူသ္ကဝ်ဗ္စူလဝ် လ္တူဍိုတ်ဟွံသေၚ် လ္တူဆုဒကုတ်ရ၊ (ကၠောန်နဲဗီုအုပ်ပဠက်ရ) မိကောန်ၚာ်ဂှ် လုပ်ဂ္ဇံပ္ဍဲထၟူသ္ကဝ်ဂှ်တုဲ ဣမိကေတ်နၚ်ဍိုတ်စံၚ် တၟံစံၚ် ဓလုက်စုတ်ပ္ဍဲထၟူသ္ကဝ်တုဲ ပက်သိုဟ်ကဵုဍာ်သၟုဟ်ဂမ္တဴ တိတ်ကၠုၚ်တုဲ ပ္ဍဲထၟူသ္ကဝ်ဂှ် အုပ်ဂမ္တဴကၠုၚ် နကဵုသၟုဟ်ဂှ် ဍာ်ပဠက်မၞိဟ်ဇွောဝ်တိတ်ကၠုၚ်ရ၊ ဣမိလေဝ်သ္ပသာ်ဏံ ဍိုတ်စံၚ်ဒဵုဂံက် မွဲမတုဲမွဲမ ဒဵုပေၚ်ပိမရ၊ ရန်တၟံတၞဟ်သ္အာၚ်ဟွံသေၚ် ယဝ်ပဠက်တိတ်မ္ဂး ပ္ဍဲခန္ဓဇကု မိကောန်ၚာ်ဂှ် ဒဒှ်ရ ကၠိပပ်ဟွံသ္အးဇၚးတံဂှ် ဇွောဝ်တိတ်အာကရောံဍာ်ပဠက်တုဲ၊ ဍာ်ဖျုန်ဆီ ပ္ဍဲတၠခန္ဓဂှ် သ္အးဇၚးအာအိုတ်ရ ဣမိလ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် သိုဟ်ဍိုတ်ဒဵုပေၚ် မသုန်မလေဝ်နွံကီု၊ ပွမသ္ပသာ်ဏံဂှ် မန်ဂမၠိုၚ်'''အုပ်ဟဂမ်'''ဟီုဂးစရ။ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အုပ်ဟဂမ်ဟီုမ္ဂးဂှ် ဆၜိုတ်တၟံဍိုတ်သၟးဟွံသေၚ် ဗၞဲထဏေက် ပိုဟ်ဖဍိုတ်လဝ်ဂှ်လေဝ် ဒးဒုၚ်သၟူဍေံရ၊ ရန်တၟံသွက်ပၞေတ်သရ ဂွံစိန်ဝုန်တုဲ အုပ်ဗၞဲလေဝ် ညးတံသ္ဂးပၠန်ရောၚ်၊ ကၠာဟွံဂွံပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ် ညးလ္ၚဵုဂှ် အာဂၠာဲၜှ်ကေတ်တၞးဓယာ် လ္ၚဵုဂှ်အာဂၠာဲၜှ်ကေတ် တၞးယးမတ်ဗ္တံဂှ် ၜိုဟ်လဝ်ဒဵုကဵုဖောဝ်တုဲ ကာလပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ် ဟွံသေၚ် ကာလအုပ်ဟဂမ်တုဲဂှ် သွက်ဂွံဟုံဍာ်တၞးဓယာ် ဟွံသေၚ် ဍာ်တၞးယးမတ်ရ၊ ကာလဟုံဍာ်ဂှ်လေဝ် ပါဲနူဍာ်ဏံတုဲ ညးတံဟွံကဵုဟုံရ၊ တုဲမ္ဂး သဘဴမၞိဟ်ဗြဴဟုံဍာ်ဂစေံစၠန်ဂန္ဓရာ ကျိုၚ်ကျဝ်ကေတ်ဗွဲမ္ဒးရး ဗွဲမသ္အးဇၚးတုဲ ဇံၚ်ၜံၚ်ပၟတ်ဂှ်လေဝ် ရိုဟ်ပလီုထောံရ။


လ္ၚဵုပၠန် ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ်ရ စဝ်ကပေါဝ်ပ္တုဲထောံလေဝ်နွံကီု၊ ပ္ဍဲမွဲတ္ၚဲပ္တုဲသီုၜါကာဂှ် '''စဝ်ကပေါဝ်ဇံၚ်ဖဴ''' ဟီုဂးအိုတ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ်ရ သီုစဝ်ကပေါဝ် သီုခုတ်ယၟု သီုစၚ်ကတောဝ်လေဝ် သ္ပအိုတ်ရ။

===၇။ ကေၚ်ကာပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်===

ၜိုန်ရမၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ် ပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်တုဲကီုလေဝ် ရန်လဝ်သွက်သမ်အုဲ သမ်အေၚ် ဟွံသ္အးဇၚး ပ္ဍဲခန္ဓညံၚ်ဂွံဆက်တိတ်အာ ဒဵုကဵုအိုတ်အာ ညံၚ်ဍာ်ပဠက် တိတ်ဟွံသ္ဂုၚ်အာဂှ် ညးတံကဵုဆက်ကေတ်အာ ပၟတ်ပၠန်လေဝ်နွံကီု၊ ရန်လဝ်သွက်ထိုၚ်ကောန်သ္ၚိကောန်ပ္ဍဲဗုၚ် ဂွံအေဲစှ်ေအာတုဲ ဆက်ပ္ဍိုက်အာဍိုတ်လေဝ်နွံကီုရ၊ ယဝ်ရမိကောန်ၚာ် မံၚ်ထတ်မံၚ်၊ မိိပ်ဇြိပ်မံၚ်မ္ဂး ပွမပ္ဍိုက်ဍိုတ်၊ ၜံၚ်ပၟတ်ဂှ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ပိတ္ၚဲဟေၚ် ညးတံကဵုသ္ပရ၊ ဇံၚ်သ္တိက်ကီု၊ ဖဴကီု ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ် ပလီုရိုဟ်ထောံကၠေံဂၠိုၚ်ရ၊ ပွဝွံလေဝ် တန်မံၚ်လ္တူတၠခန္ဓ ထတ်ဟွံထတ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဒွိၚ်ဗွဲမလောန်တုဲ အပေါတ်ကြိယာ ဇြိုၚ်ညိညကီုလေဝ် ဟွံကဵုထ္ၜၚ်၊ ဍာ်ဂံက်က်လေဝ် ဟွံကဵုဟုံ၊ ယဝ်ပၟိက်နွံမ္ဂး ဟုံဍာ်ဂီုဂီု ဒဵုကဵုပွိုၚ်မွဲဂိတုဂှ်လေဝ် ဂွံကေၚ်ဆဵုထဗဒၟံၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဝွံရောၚ်။

===၈။ နိဂီု===
ကေၚ်ကာပွမသၠးဂဝဂၞဴတုဲ ပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်တုဲမ္ဂး ဇံၚ်သ္တိက်ကီု၊ ဗွဝ်ဖဴကီု ရိုဟ်ပလီုထောံရ၊ စိုပ်ကာလဒိုအ်ထောံနူပ္ဍိုက်ဍိုတ် ဒိုအ်ထောံနူၜံၚ်ပၟတ်တုဲမ္ဂး ပွမသၠးဂဝ်ဂၞဴဂှ် အခိုက်ပိုဲမန်တံ တုဲဒှ်စိုပ်ဒတုဲအာရ။

==ပွမစဝ်ကပေါဝ်၊ ခုတ်ယၟု==

ပွမစဝ်ကပေါဝ်မ္ဂးဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်တြေံ ဆက်ကၠုၚ်လက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲရ၊ ပပ္တံနူရာဒနာမိက် '''သဳလိဿနိစ္စံ ဝုဍ္ဎာ ပစာယနော စတ္တာရောဓမ္မာဝုဍ္ဎန္တိ အာယုဝဏ္ဏံသုခံဗလံ''' ဂှ်ရ၊ သာ်လဵုဂွံဆက်ဒှ်ကၠုၚ်ရော ဗွဲခ္ဍန်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုညိညရ။ လက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲ နွံတြုံကဵုဗြဴညးၜါ ဂွံကောန်ၚာ်မွဲ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ် အာကလံမအံက်ဇကု ဒဒှ်မံၚ်ဣသိမွဲ ဒ္ဂိုန်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲဂြိုပ်တေံရ၊ ခါညးၜါတြုံကဵုဗြဴ ကလံတုဲဂှ် ဗွဲဂါထာလ္တူတေံဟေၚ် ရာဒၞာမိက်ကဵုရ၊ ခါရကောန်ၚာ်ဂှ် ကလံလဇုဣသိဂှ် ဟွံရာဒၞာမိက်တုဲသၟာန်တိုန်၊ ပသာ်လဵု ဟွံရာဒၞာကဵုကောန်ပိုဲရော၊ ယဝ်မိက်ဂွံတီမ္ဂး အာသၟာန်ရံၚ်မှာထေရ်အာနန် မပဒတဴဒၟံၚ်ဗ္ဒာဲကျာ်တြဲပိုဲတေံ၊ ညးၜါတြုံကဵုဗြဴလေဝ် ပၚောံအာဗွဲမပြဟ်တုဲ ကလံမှာထေရ်အာနန်ရ၊ ခါတြုံကဵုဗြဴကလံဂှ် မှာထေရ်အာနန် ရာဒၞာမိက်နဂါထာ ဗွဲလ္တူတေံတုဲ ကာလကောန်ၚာ်ကလံဂှ် ဟွံရာဒၞာမိက်၊ ညးၜါသၟိက်ဂွံတီတုဲ သၟာန်တိုန်နဲကၠာတေံရ၊ ယဝ်သၟိက်ဂွံတီမ္ဂး အာသၟာန်ရံၚ်ကျာ်တြဲညိရဂး၊ ညးၜါတြုံကဵုဗြဴ ဗွဲမပြဟ်ဟေၚ် ပြာပ်အာဇရေၚ်ကျာ်တြဲတုဲ ကလံကျာ်တြဲရ၊ ခါတြုံကဵုဗြဴကလံဂှ် နဂါထာဗွဲလ္တူတေံဟေၚ် ရာဒၞာမိက်ကဵုပၠန်ရ၊ ကာလကောန်ၚာ်ကလံဂှ် ကျာ်တြဲပိုဲဟွံရာဒၞာမိက်၊ သၟိက်မိက်ဂွံတီတုဲ သၟာန်တိုန်ကျာ်တြဲပၠန်ရ၊ နကဵုဂမြၚ်ညာဏ်ကျာ်ဟေၚ် ညာတ်ဒးကောန်ၚာ်ဏံ အာယုက်ဍေံနွံထပှ်တ္ၚဲရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ယဝ်ရာဒၞာမိက် '''အာယုဝဏ္ဏံသုခံဗလံ'''မ္ဂး ဗၠေတ်အာရောၚ် ဟိုတ်ဂှ်ရ ဟွံရာဒၞာမိက် ညံၚ်အာယုက်ကောန်ၚာ်ဏံ ဂွံဂၠိၚ်ဂှ် သာ်လဵုဂွံပရော သၟာန်ကျာ်တြဲရ၊ ကောန်ၚာ်ဂှ် အာယုက်ဍေံနွံထပှ်တ္ၚဲရမ္ဂး ကဵုဗှ်မ္ၚဵုဒ္စာံဗ္တံ ဒ္စာံတ္ၚဲရ၊ ပ္ဍဲပေၚ်ထပှ်တ္ၚဲဂှ် သၟိၚ်မာရဏကၠုၚ်ကေတ်ဏာ ကောန်ၚာ်ရောၚ်၊ ချပ်တုဲ ပြာပ်ကၠုၚ်ဌာန်ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ။


ဟိုတ်နူကျာ်တြဲ မွဲဟာန်ကေုာံတၠအရှန်ဂမၠိုၚ် ဗိုၚ်လဝ်ကောန်ၚာ်ဂှ်တုဲ ဗှ်မံၚ်မ္ၚဵုဂှ်ရ၊ သၟိၚ်မာရဏဂှ် လုပ်ပ္ဍဲဓဝၚ်တၠအရှန်တံ ဗှ်မံၚ်မ္ၚဵုဂှ်ဟွံမာန်တုဲ ကလေၚ်စဴအာရ၊ လောန်အာထပှ်တ္ၚဲတုဲမ္ဂး သၟိၚ်မာရဏ သွက်ကၠုၚ်ကေတ်ဏာကောန်ၚာ်ဂှ် အခေါၚ်ဟၟဲသက်သက်ရ၊ ပေၚ်ဒ္စာံဗ္တံဒ္စာံတ္ၚဲတုဲ ကျာ်တြဲရာဒၞာမိက်ကဵုကောန်ၚာ်ဂှ် နဂါထာဗွဲလ္တူတေံကီုရ၊ ပွိုၚ်ဒစာံဗ္တံဒစာံတ္ၚဲ ကျာ်တြဲမွဲဟာန်တၠအရှန်တံ ဗှ်မံၚ်မ္ၚဵုဂှ် မၞိဟ်ပုတုဇန်တံညးဂမၠိုၚ်  ပြာပ်ကၠုၚ်ကလၚ်ပၚ်မှိၚ်ဓရ်ကျာ်တုဲ ကဵုဒါန်ကျာ်တြဲမွဲဟာန်ကေုာံတၠအရှန်တံ နကဵုအာဟာရဘောဇိုန် နာနာသာ်ဟွံသ္ကုတ်ရ၊ သ္ပပဓာန်ကဵုကောန်ၚာ်ဂှ် ကျာ်တြဲတွံဓရ်မ္ၚဵုတုဲ ကောန်ၚာ်ဂှ်လေဝ် အာယုက်ဂၠိၚ် ပိုန်ဟာန်လေဝ်ဇၞော်မောဝ်အာရောၚ်၊ သာ်ဂှ်ရ ညးကၠုၚ်ကလၚ်ဓဝ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် လာၚ်မုက်ကြာတ်ကြော သ္အးဇၚးကၠေံဇကု နကဵုဍာ်မ္ၚဵုအိုတ်ရ၊ ကာလစဴအာ ညးတံကေတ်ဖျဴဏာဍာ်မ္ၚဵုတုဲ လၟုဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုပၠန်ရ၊ ပပ္တံနုတ္ၚဲဂှ်တုဲ၊ ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ်၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်တုဲ၊ ရန်တၟံသွက်အာယုက်ဂွံဂၠိၚ်၊ ဒြပ်ကသပ်ဂွံဂၠိုၚ်၊ ကျာ်ဩဳဂွံနွံဂှ်ရ၊ သ္အးဇၚးကၠေံ ပွမကၠိပပ်တံဂှ်တုဲ ကၠောန်ပေါဲကာမ္ၚဵုမွဲ၊ ပြာကတ်ကၠုၚ်မံၚ်ဒဵုလၟုဟ်ဂှ် ဒှ်'''မ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်'''ရ။


* ('''ဗွဲခ္ဍန်ဟေၚ်ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ရ''')

သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဂှ် ဣမိတံဟွံသေၚ် ညးအာယုက်ဇၞော်တံ သ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တုဲ ပြုပြေၚ်ကေတ်ခါန်လဗံက်ခၟရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်ပိ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်မသုန်၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်ထပှ်၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်ဒစိတ်၊ ရဴဝွံ ပြုပြေၚ်ကေတ်ရ၊ ပ္ဍဲလဗံက်သွက်ဣမိဂှ် သတ်ဗြဴမွဲမ၊ ဗြာတ်ၜါဂရး၊ ပလေၚ်ခၟိုန်၊ ကဂၠေဝ်၊ ကဝေက်သၠိက်၊ သွခၞံကြုက်စုတ်လဝ်ရ၊ သၟေဟ်နူဂှ် ဗြာတ်မွဲဂရး၊ ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ကဂၠေဝ်၊ ၜံက်၊ တၞိၚ် တောဝ်ပလုဲစုတ်လဝ်တုဲ သွက်ဇိုန်ကဵုညးလွဳဝတ်ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်တြုံမ္ဂး လကံက်ဇိုၚ်၊ သၞေက်၊ မဂွါ၊ ကောန်ဗြဴမ္ဂး လကံက်ဇိုၚ်၊ လကံက်တဲ၊ သၞေက်၊ မဂွါတံ ပ္ကောံစုတ်လဝ်ပ္ဍဲပ္ၚာန်မွဲရ၊ ယဝ်လဗံက်ပိမ္ဂး မွဲဂှ်သွက်ဣမိ၊ သၟေဟ်ၜါဂှ် လဗံက်ဗဴလေဝ် ကော်စရ။


ကၠာဟွံစိုပ်တ္ၚဲပ္တုဲကာ မ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဂှ် ပ္ကောံကကေဝ်လဝ် ကပေါတ်ဗွဲမရုံဂပ်နာနာသာ်တုဲ၊ ကပေါတ်သွက်ကောန်ၚာ်ဂှ် ပပ္တံနူဍာ်မိတ်ကပေါဝ် နုၚ်မ္ၚဵု ဂအဳတံအိုဿီု ကပေါတ်ပွမ္ဒးရပ်စပ် ကာလသၠးဂဝ်ဂၞဴကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ တုဲဘိက်ပၟိၚ်လဝ်မၞိဟ်ဇၞော် ပ္ဍဲကွာန်တံဂှ်ကီု၊ ယဝ်ရဗှ်မ္ၚဵုဖာပ်သၚ်ကီုမ္ဂး အာစာတၠဂုန်ခမဳသၚ်တံလေဝ် အာနိမန်လဝ်ကီုရ၊ စိုပ်တ္ၚဲပ္တုဲကာမ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဂှ်မ္ဂး၊ သွက်ဂွံစဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် မ္ဒးပြုပြေၚ်လဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် စွံလ္တူဂအဳ ဂတမုက်သ္ၚိရ၊ ခ္ဍအ်ဇဗၠုမွဲ ဂစေအ်မွဲပ္ၚာန် ဒ္ၚောဝ်မွဲ ဍာ်ကၟုဟ်မွဲထၟာဲ ပြေၚ်စွံလဝ်တုဲ၊ ကပေါတ်မပ္တံ ကၞေဟ်ဗာ်ဂူ တွဵု မြတံဂှ်လေဝ် မ္ဒးစွံဗ္ဒာဲလဝ်ဇရေၚ်ဂအဳဂှ်ကီုရ၊ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဣမိ ဟွံသေၚ် ညးဗၟဴတှ်ကဵုကောန်ၚာ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ကမံက်ကေတ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် ဖုံပၠဳလာၚ်မုက် ကြာတ်ကြောသ္အးဇၚးကၠေံ ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ တုဲဖုံပၠဳကဵုဍာ်ဂစေအ်စၠန်မြမောဝ်ပၠန်ရ၊ မိကောန်ၚာ်ဂှ် ရပ်ကေတ်ကပေါတ်တံ ပွမရပ်စပ်လဝ် ကာလၜံၚ်ပၟတ်တေံ၊ မိကောန်ၚာ်ဂှ် စဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်တုဲ မကောန်ၚာ်ဂှ် ကြာတ်သ္အးဇၚးကၠေံရ၊ တုဲမကောန်ၚာ်ဂှ် ကြာတ်ကြောသ္အးဇၚး လာၚ်မုက်ဇကုတုဲ မကောန်ၚာ်ဂှ် ကလေၚ်စဝ်ဍာ်မိတ်ကပါဝ်ကဵုမိကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ တုဲညးမပြာပ်ကၠုၚ်တံဂှ်သီုဖအိုတ်၊ ဒုၚ်ကေတ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်၊ သွက်အန္တရာဲဂွံလာဲလေၚ်၊ သွက်ဂွံသ္အးဇၚးကၠေံဇကုအိုတ်တုဲ လံက်ဖုံဂစေအ်စၠန်မြမောဝ်တုဲ တၠသ္ၚိတံ ဒုၚ်ကဵုပလေၚ်ခၟိုန် ဗြာတ် ကုညးမပြာပ်ကၠုၚ်တံဂှ်အိုတ်ရ၊ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံကာလမပြာပ်ကၠုၚ် ဇရေၚ်သ္ၚိ မပ္တုဲကာမ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဝွံဂှ် နတဲသၟးဟွံသေၚ်၊ ရန်တၟံသွက်ကောန်ၚာ်တုဲ ကပေါတ်ပရၚ်တၟာဲနာနာသာ်လေဝ် ညးတံကဵုခၟအိုတ်ရ။


ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ကာလဗလိုပ်ကောန်ၚာ်တုဲ မိကောန်ၚာ်ဂှ် မိန်ကေတ်ကောန်ၚာ်၊ စွံပ္ဍဲလဒေါဝ်သ္ၚိ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ၚာ်တြုံမ္ဂး မၞိဟ်ဗြဴဇၞော်ဒစိတ်၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ဗြဴမ္ဂး မၞိဟ်ဗြဴထပှ်မ္ဒးဗိုၚ်လဝ်တုဲ ကေတ်ချာမွဲတၞုၚ်၊ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ဒက်လဝ်လစိန်မတ်ဗ္ကေတ်မွဲဇြေဟ်ရ၊ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ရပ်လဝ်တုဲ ကလံက်ဍာ်ပ္ဍဲသၠိုၚ် မစုတ်လဝ်ဍာ်မြမောဝ်ပ္ကဴကြေၚ်တုဲ ဂါထာ ၜ ကောန်ၚာ်ဂှ် ဖ္ဍောတ်မွဲလ္တုန် ဇီုကၞေၚ် ကောန်ၚာ်မွဲတဲရ၊ ကောန်တြုံမ္ဂး ဂါထာဒစိတ်လ္တုန်၊ ကောန်ဗြဴမ္ဂးထပှ်လ္တုန်ဖ္ဍောတ်ရ၊ ရဴဝွံ ၜ ကောန်ၚာ်မ္ဂးရ ၜ တုဲ လစိန်ဂှ် မ္ဒးကွက်စုတ် ပ္ဍဲကံကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ ကွာၚ်လဗံက် မစဳရေၚ်လဝ်ဂှ် ဗြာတ်မွဲဂရး ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ဇဗၠုမွဲသွတ် မ္ဒးဇိုန်ကဵုဣမိတုဲ သွက်ကွးဣမိဂှ် ဗြာတ်မွဲဂရး ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ဇဗၠုသွတ်မွဲ မ္ဒးဇိုန်ကဵုရ၊ ဇဗၠုသွတ်ဂှ် ခါန်လေဝ်ဂးရ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ကၟာမ္ဂး ဗလိုပ်မွဲစွံရ။


ကာလဗလိုပ်ကောန်ၚာ်တုဲ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ဝေၚ်သဘၚ်ဒွုဲဝါဲလဵုပၠန်၊ ကွာန်လ္ၚဵုဂှ်ဟွံဝေၚ်ရ၊ ပွမဝေၚ်ဒွုဲဝါဲလဵုဂှ် စွံလဝ်ကောန်ၚာ်ပ္ဍဲလ္ဒေါဝ်သ္ၚိ၊ မၞိဟ်ဗြဴတၠကောန် ဗၞတ်ပိပန်မသုန်တြဴ ဒတူဒၟံၚ်တုဲ ဆက်လဝ်တဲ၊ ဒွုဲဝါဲလဵုသ္ဂးတုဲ ညးတံပ္ကောံပၠောပ်တဲဆက်လဝ်ဂှ်ရ၊ တုဲဆက်ဒယှ်ေတိုန် '''ဒွုဲဝါဲလဵုဒွုဲဝါဲလဵု-ဝါဲလဵုရောဟွံသေၚ် ကြေၚ်ဇမ္ဗူရှ် ဒှ်ကွေံဟာဲဣတံ ဒှ်ကွေံဟာဲဣတံ''' သာ်ဝွံ ဒယှ်ေအာဒွုဲ ယူဒံၚ်ဂေတ်အာကောန်ၚာ်ဂှ် ၜါပိပန်လ္တုန်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ၜပ္တိုန်စရာဲကောန်ၚာ်လေဝ် သ္ပကီုရ၊ ၜကောန်ၚာ်တုဲ ညးဇၞော်တံ ရာဒၞာမိက်သွက်ကောန်ၚာ်ဂှ် ဂွံဒှ်တသိုက်ပိုန်ဟာန်၊ အာယုက်ဂွံဂၠိၚ်၊ ကျာ်ဩဳကဵုဂွံနွံကီုရ၊ ၜကောန်ၚာ်မ္ဂးဂှ် သွက်ဂွံပ္တိုန်စြာဲကောန်ၚာ်တုဲ သ္ပအိုတ်ရ၊ ကာလၜကောန်ၚာ်ဂှ်လေဝ် ဂါထာၜကောန်ၚာ်ဂှ် ညးတံဖ္ဍောတ်အိုတ်ရ၊ ဂါထာၜကောန်ၚာ်လေဝ် မွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန်ဟွံတုပ်၊ တၞဟ်ခြာမံၚ်ညိညကီုရ၊ ရန်တၟံၜကောန်ၚာ်ဂှ် တုပ်မံၚ်သီုဖအိုတ်ရ။


* '''ဂါထာ ၜကောန်ၚာ် မွဲနဲတုန်''' 


'''( ခၟမွဲ။ )'''။

နူကဝ်တိုန်ရ၊ ပိုဲၜကောန်စဴ၊ ရဴဂဴရတ်ပိ၊

ခၟမွဲစိ၊ ဣဓိဇၞော်ပၠန်၊ အ္စာပ္တန်လဝ်၊

ကျာ်ဂေါတမ၊ ပၠလျးဖျဳဖျဳ၊ သ္ၚဳဗဵုအံသဝ်၊

မၞိက်ဗိုတ်ဗၠဲ၊ ဗ္ဂဲသိလ္လာ၊ နဳလာဩန်ထဝ်

ဒယှ်တမ္ညဝ်၊ အသဝ်နုဘဴ၊ ကဵုစဴဒှ်ညိ၊


'''( ခၟၜါ )'''။

ဝွံခၟၜါ၊ သာရထဳအဴ၊ ကဵုဒှ်စဴညိ၊

တိုက်ထဝ်ဩန်စိ၊ ဣဓိနွံကီု၊ သီုသက္ကဝဝ်၊

ဖဵုပန်မက်ပတ်၊ သစ္စပန်ဂှ်၊ တဲစှ်ရိုဟ်လဝ်၊

ကဵုဂွံပၟဝ်၊ ဍောၚ်ဓဝ်ကျာ်တြဲ၊ ပ္ဍဲကဵုဂၠးတိ၊


'''( ခၟပိ )'''။

ခၟပိဟေၚ်၊ အ္စာကၠောန်လဝ်၊ သီုဓဝ်ဟဳရိ၊

ကောံမၞိက်ပိ၊ သိနေရုဟေၚ်၊ ပြေၚ်သိန္နရာဇ်၊

ဗ္ကေတ်ဒဝါန်၊ သဏ္ဍာန်မတ်ဗ္ဂဲ၊ မၞိက်ပြဲဂွံညာတ်၊

ပ္ဍဲလောကဓါတ်၊ ဇာတ်ဝေဿန္တဝ်၊ ကဵုတန်လဝ်ညိ၊


'''( ခၟပန် )'''။

ဝွံခၟပန်၊ သစ္စပန်အဴ၊ ကဵုစဴတန်ညိ၊

သၟိၚ်ဝၚ်ပန်စိ၊ ဒမၠိကဵုဆဵု၊ မ္ၚဵုဟောဒြာ၊

ကြဴတဲပြာကတ်၊ ကွတ်စှ်ဒ္စာံ၊ သိုန်သ္ကဵုရံက်ရာ၊

ဖဵုရာဒၞာ၊ သီုသဒ္ဓါအဴ၊ ကဵုစဴဒှ်ညိ၊


'''( ခၟမသုန် )'''။

ဝွံခၟမသုန်၊ သဳမသုန်ဂှ်၊ ကဵုပ္ဍေန်ဍဟ်ညိ၊

အာယုက်တန်စိ၊ နာမဒိဃာ၊ ကဵုဂွံမြာကီု၊

ဒယှ်ကမြဴ၊ ညံၚ်မဟောသဓ၊ တေဇတီုကၠီု၊

အနုဘဴကီု၊ သီုကြဳဇှ်အဴ၊ ကဵုစဴဒှ်ညိ၊


'''( ခၟတြဴ )'''။

ဝွံခၟတြဴ၊ သွဝ်တရဴဘုံ၊ အလုံံသုဂ္ဂတိ၊

ကဵုကလိဂွံ၊ ညံၚ်နာဲမိသၟိၚ်၊ သၠိၚ်ပ္ဍဲနန်မြ၊

မၞိက်ဗိုတ်ဗၠဲ၊ ပ္ဍဲတိုက်ပဠူ၊ သူလေဝ်ပေၚ်န၊

ညံၚ်ဇောတိက၊ တၠထဝ်ဩန်၊ ကဵုစဴတန်ညိ၊


'''( ခၟထပှ် )'''။

ဝွံခၟထပှ်၊ အဘိဓဝ်ထပှ်၊ ကဵုဆဵုပြဟ်ညိ၊

ဓဝ်ကျာ်တြဲစိ၊ ဣဓိလ္တာ်ရ၊ တေဇမပြဲ၊

ဍုၚ်ဇၞော်တန်တဴ၊ စှ်တြဴအဵု၊ ကဵုဆဵုလောဲလောဲ၊

အာယုက်တန်ပြဲ၊ ပ္ဍဲသုဂ္ဂတိ၊ ကဵုကလိဂွံညိ။ ။

('''သွက်ကောန်ဗြဴဂှ် ဂါထာတုဲဆဝွံရ။''')


'''( ခၟဒ္စာံ )'''။

ဝွံခၟဒ္စာံ၊ မဂ္ဂၚ်ဒ္စာံ၊ ပ္ဍေန်ကဵုဍာံညိ၊

သဳဒ္စာံစိ၊ မဏိဖ္ဍုန်၊ အတိုၚ်ဂုန်ပြဲဖာ၊

ကဵုကလိဂွံ၊ ယွံသွံဂွဳစိုက်၊ ကဵုဍိုက်ပေၚ်ကၠာ၊

ဟးစဴမတ်ၜါ၊ မှာစက္ကဝဝ်၊ ကဵုစရှ်လဝ်ညိ၊


'''( ခၟဒ္စိတ် )'''။

ဝွံခၟဒ္စိတ်၊ အ္စာပ္တိတ်လဝ်၊ နူကဝ်တန်ရ၊

ရတ်ဒ္စိတ်ပၠ၊ ပတၠဂွံကၠုၚ်၊ နုၚ်နိဓိပြဲ၊

ဒ္စိတ်လောကုတ်၊ ဟွံယုတ်နူဂှ်၊ ဒှ်ဓဝ်ကျာ်ပြဲ၊

တၠလျးတြဴ၊ ကဵုစဴတန်ညိ၊ ဗၠးဗယိဘဲ၊

အိုဿီုရတ်ပြဲ၊ ပ္ဍဲဂုဏ်တံဂှ်၊ ကဵုဗှ်ဗၞုဟ်ရ။ ။

('''သွက်ကောန်တြုံမ္ဂး မ္ဒးဖ္ဍောတ်ဂါထာဒဵုကဵုခၟဒ္စိတ်ဏံရ။''')


* '''ဂါထာ ၜကောန်ၚာ် မွဲနဲပၠန်။'''

၁။ နူတံပဌမ၊ ထ္ၜပ္တိုန်သၟတ်မွဲ၊ ကောန်ကွးတွဳဂၠောဲ၊ နဲအ္စာပါမောက္ခ၊ ဒၞာဲဒၞာဲအာဂတ၊ ကဵုဂွံဒှ်အ္စာညးညိ။

၂။ နူမွဲထ္ၜပ္တိုန်ၜါ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ကၠာ၊ ဂုဏ်မိမၜါညိ။

၃။ နူၜါထ္ၜပ္တိုန်ပိ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်စိ၊ ဂုဏ်ရတ်ပိညိ။

၄။ နူပိထ္ၜပ္တိုန်ပန်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ပၠန်၊ ဂုဏ်အ္စာပန်ညိ။

၅။ နူပန်ထ္ၜပ္တိုန်မသုန်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ပၠန်၊ ဂုဏ်ဓဝ်သဳလ၊ မသုန်ပြကာညိ။

၆။ နူမသုန်ထ္ၜပ္တိုန်တြဴ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်အဴ၊ သွဝ်တြဴဘုံညိ။

၇။ နူတြဴထ္ၜပ္တိုန်ထပှ်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ဂှ်၊ ရတ်ထပှ်ပြကာညိ။

၈။ နူထပှ်ထ္ၜပ္တိုန်ဒ္စာံ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ဍာံ၊ ဓဝ်မဂ္ဂၚ်ဒ္စာံညိ။

၉။ နူဒ္စာံထ္ၜပ္တိုန်ဒ္စိတ်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်လ္အိတ်၊ ဓဝ်လောကုတ္တဵုဒ္စိတ်ပြကာညိ။

အာယုဒဳဃာ၊ မဟာသုခံ၊ ကဵုတန်မံၚ်ညိ၊ နိဗ္ဗာန်သမာဓိ၊ ကဵုစိုပ်ညိတန်('''နဂါထာဝွံဟေၚ် ဂကူမန်တံ စဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် ဗလိုပ်ကောန်ၚာ်သ္အးဇၚးကၠေံတုဲ ပ္တိုန်စရာဲကဵုကောန်ၚာ်အိုတ်ရ။''')


* '''ဂလာန်ပသေက်ကောန် မွဲနဲပၠန်။'''

'''တြိရတဏံ အဟံဝန္ဒာ၊ ဗုဒ္ဓ ဓမ္မ သံဃဂုန္နာ၊ မာတာပိတုဂုရုပဇ္ၛာ၊ အိန္ဒော ဒေဝဗြဟ္မလောကာ၊ သဗ္ဗသိဒ္ဓိ ဘဝန္တုတေ။''' 

စိုပ်ဂုဏ်ကျာ်သၟတ် ရတ်ပိပြကာ၊ မိကဵုမၜါ အ္စာဥပ္ပဇ္ၛာဲ၊ အဲဍိက်လ္ၚောဝ်ကွာဲ ဇၟာပ်ဒၞာဲအရာ၊ အိန်ဗြီုယီုမာ အိုတ်မှာဒေဝါ၊ ဒေဝတဴစှ်ဒိုဟ်ကီု အိုတ်သီုစက္ကဝါ၊ သၟိၚ်ဂိတုတ္ၚဲ သၟိၚ်ဗြဲသၟိၚ်ကျာ၊ အိုတ်သဗ္ဗနာနာ နကြဳဇှ်အဲဍိက်ယိုက်လဝ်တုန်၊ အိုတ်ဇၟာပ်ဂုဏ်ဒေဝါ ပါပကဵုပါဲဒဴ၊ သာမ္မယျကဵုစဴ မြာညိ၊ ဒိတ္ထဳပေၚ်သ္အး နက်သတ်ယးမတ်ၜါ၊ အာယုက်သီုပိုဉ်ဘိုက် ဒြပ်ရတ်အနဂ္ဃ၊ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ကၠာ ကဵုနာဲမြာဂွံညိရအဴ။ နူကဝ်တန်ပဌမ ဗြီုရောၚ်ညးပပြာကတ်၊ မှာဗြီုအ္စာမွဲအဴ ရပ်တဴမၞိက်ရတ်၊ ဇၟာပ်ခၟကာလ လျတ်မၞိက်ရတ် မနွံကဵုကြဳဇှ်၊ ဘောဇိုန်နွံကဵုရှ် တၟေၚ်တၟဟ်ပ္ဍဲခၟ၊ ဘုတ်ပိဓါတ်ပန်ရ မၚ်မွဲခၟရဟေၚ်၊ အိုတ်သီုဒေဝတဴသူကၞေၚ် မၚ်မွဲသီုညးမသုန်၊ ဖဵုအဲဍိက်ရဴဂဴတုန် နွံဂုန်ဇၞော်တေဇ၊ ပရေၚ်နူမူလ ဗြီုရောၚ်ညးမထ္ၜကၠာ၊ ပိုဲဍိက်ပ္ဍဲလိုက်ဗာ ဒးပဗက်ကၠုၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဝွံရ၊ နူမွဲကဵုဒဵုပေၚ်ရ ထ္ၜအာသှ်ပ္တဴအာ။


'''ဣဝွံမွဲ''' ကဵုဒှ်နဲသေဌဳဇောတိက ကဵုပတၠဒြပ်ရတ်၊ ညးလဵုမွဲ ပကဵုပ္တောံၜတ်ပြိုၚ်ပ္ကာန် ပိုန်ဟာန်ညး ဂၠးတိသုန္ဓရဳ၊ ညးဂမၠိုၚ် သဂိုၚ်ဏာပကဵုမာန်၊ ကြဳဇှ်ဇၞော်လောန်လာန် ကဵုဂွံစသိုၚ်ဟာန်ထဳတိ၊ ပိုန်ဟာန်ကဵုတန် ညံၚ်လက်သန်သေဌဳညိ၊ ဂုဏဝုဒ္ဓိ သဒ္ဓိ သမ္ပတ္တိ ကဵုသ္ဂေဟ်သွဟ်၊ ထၟိက်မသုန် ဂုဏ်တြဴကဵုဂွံဍိုက်ပေၚ် ကဵုနာဲသၟဟ်၊ အတိုၚ်ခၟမွဲဂှ် ကဵုဂွံစဴဒှ်ကဵုနာဲညိရအဴ။ 


'''ဣဝွံရ မဂွံဒုၚ်ခၟၜါ''' ညံၚ်ဇဋိလသေဌဳကၠာ ကဵုဂွံပြာကတ်ရာၚ်ဆာဲ၊ သၟိၚ်ပၟတ်ကမၠတ်ဍာ် ပကဵုပလီုအလာ်နာဲ၊ ဒြပ်ဝၚ်သီုအာဲကၟာဲ ညံၚ်ပျာဲသေဌဳတမၠာ၊ အိုတ်သီုညးစှ်ဒိုဟ် ကဵုဒးကၠုၚ်ဖျေံမေတ္တာ၊ ကဵုဒးဆာန်သ္ဍိုက် ညံၚ်ကောန်ဂၞဴအဵု၊ ဒေဝတဴအလုဲစက္ကဝါ ကဵုဂွံရော်ဂုဏ်မိဂုဏ်မ ကဵုဂွံပတၠပညာ၊ အတိုၚ်တွဟ်ခၟၜါ သီုၜါ ကဵုနာဲမြာဂွံညိရအဴ။


'''ဣဝွံရ မဂွံဒုၚ်ခၟပိ၊''' ကဵုကလိဂွံနုၚ်နိဓိပိစွံ ပ္ဍဲတိသုန္ဓရဳမွဲ၊ မွဲစွံပ္ဍဲဍာ်ဂၚ်္ဂါ၊ တဴလ္တူကျာ ဒေဝတဴကဵုဒးပလံၚ်နၚ်၊ ဒါနသီုကသူကၞေၚ် ဒြပ်ဝၚ်ကဵုအိုဟ်တၟိုဟ်၊ ဆမွဲလ္ပကဵုညးဂြိုဟ် စှ်ဒိုဟ် ဒ္စာံဒိုဟ်၊ ပိုန်ဟာန်သီုဒြပ်ဝၚ် ကဵုညးဒးဒုၚ်ကွာဲ၊ ဒြပ်ဝၚ်သီုကဵုအာဲကၟာဲကီု ဒးနၚ်ကွဲာဒဵုသ္ၚိ၊ ပိုန်ဟာန်ကဵုတန်ကြန် ညံၚ်လက်သန်သေဌဳညိ၊ အတိုၚ်ခၟပိ သီုပိကဵုကလိဂွံညိရအဴ။


'''ဣဝွံရ မဂွံဒုၚ်ခၟပန်၊''' ကဵုဂွံပတၠဒြပ်ဩန်ထဝ် ကဵုဂွံဒယ်ှတှ်ကၠံၚ်တမ္ညဝ် ဝၚ်ဒမၠိၚ်စိၚ်ပ္ဍိုက်ကုန်ကွ၊ သီုကွိၚ်ကွိုက် ညးဒးယိုက်ဒိုခ်ရဴဂဴ။ ညံၚ်သၟိၚ်မှာမန္ဓာတ်အဴ ကဵုနွံတဴဣဓိဗလ၊ ကုသိုလ်သီုကဵုဒါန ဂတကဵုဂွံဆန်ၜန်၊ ဒၞာဲလွိၚ်ဏာမုက္ခဝါ ကဵုဒှ်သ္ဍိုက်မှာဇန်၊ သတြုကဵုသဍးသ္ၚောဲ ဝဳဝဲကဵုသာဲခၠန်၊ အတိုၚ်တွဟ်ခၟပန် ကဵုဂွံစဴ တန်ပ္ဍဲနာဲညိရအဴ။


'''ဣဝွံရမဒုၚ်စခၟမသုန်''' ကဵုနွံဂုဏ်ဓယှ်တှ်၊ အာယုက်ပေၚ် ၂၁ ဂှ်ကဵုဂွံဒုၚ်ခမဳပယျၚ်၊ ပိဋကတ်သီုဗေဒၚ် ကဵုဂွံလေပ်ကၠိုဟ်ခၠၚ်သေသာတ်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်သုတ်ဇာတ်နိပါတ် ကဵုဂွံပိုၚ်ခြာသိုဖအိုတ် ကဵုဂွံဟံၚ်ပြာ် ကလောကောဒေံသီုဝံသ၊ ဒၞာဲလွိၚ်ဏာမုက္ခဝါ ညံၚ်ကဵုမှာဒေဝတဴ၊ ကဵုဂွံဒှ်ဇၞော်တြုံဗြဴ ကဵုဂွံနွံတဴပညာ၊ ဂ္ဇံဒေါဝ်ပေါဲဟေၚ် ရမျာၚ်ကဵုရှ်သာ၊ နွံကဵုကွတ်ပညာ ကဵုကလိဂွံစဂုဏ်၊ အတိုၚ်တွဟ်ခၟမသုန် ကဵုဂွံစဴဍုန် ပ္ဍဲဇကုညိရအဴ။


'''ဣဝွံရမဒုၚ်စခၟတြဴ''' ကဵုဂွံပတၠဍိက်တြုံဗြဴ၊ ကဵုဂၠိုၚ်ပြေၚ်ဂၠဴကဵုပေၚ်ခြိုၚ် ကဵုဂၠိုၚ်ယာန်ချေံစိၚ်၊ ဍိက်ဗွက်ဂမြိၚ် ကွိၚ်ကွိုက်တမ္ညဝ်ကၠံၚ်၊ လာဘကဵုအိုဟ်တၟိုဟ် စှ်ဒိုဟ်ဒစာံဂၠံၚ်၊ လတူဖျေံကဵုဖံၚ် သၟဝ်ပလံၚ်ကဵုက္ၜၚ်၊ ဗၟံက်ဍိုက်နၚ်ကဵုဝုန်ဒၚ် ပလိုတ်ဇက်နၚ်ကဵုကွဳ၊ ပိုန်ဟာန်ညံၚ်ဗဝဝ်ဗတဳ တွဳဝါရဂတကြဴ၊ ဣဝွံရခၟတြဴ ကဵုနာဲတံမြာညိရအဴ။


'''ဣဝွံရ မဒုၚ်စခၟထပှ်''' ကြဳဇှ်ဒယှ်တှ်လောန်လာန်၊ ပုၚ်ခၟထပှ်ပၠန် ဘုတ်ပန်ကဵုဒးမၚ်မွဲတုန် မိဒေဝတဴညးမသုန် မနွံဂုဏ်ဇၞော်တေဇ၊ ဒေဝတဴမဟာဝိနာယက ပ္ဍဲက္ဍိုပ်ကၠုၚ််ပသ္ၚိနန်၊ ဩဿဝတဳကၠာ က္တောဝ်ၜါစဴပဒတဴ၊ ဩဳစဏ္ဍဳမွဲအဴ တဴဒၟံၚ်ပ္ဍဲသိုဟ်ဒၞဳ၊ ကုမ္မာရာ ကုမ္မာရဳ နွံဂုဏ်ဇၞော်ကဵုကြဳဇှ်၊ သၟိၚ်တ္ၚဲသီုထပှ် ပြဟ်က္ညဖျေံမေတ္တာ၊ သီုဂိတုစှ်ၜါ စက္ကဝါဠ၊ တ္ၚဲဏံမိကဵုမ ထ္ၜနာဲတံဂွံယးတၟးအာ၊ ဇယသီုလာဘသုခါ ကဵုမြာပြဟ်၊ ဍောၚ်ဓဝ်သီုထပှ် အဲဍိက်ပၚ်စြဟ်ယဵု ဖ္ဍုန်လတူသိသ၊ ယဵုလဝ်တုန် သီုကဵုဂုဏ်ကျာ်မသုန်ကဝ်၊ ခၟထပှ်တိတ်တွံလဝ် သီုထပှ် ကဵုဂွံဇၞော်မောဝ်အာ ကဵုနာဲတံကလိဂွံညိရအဴ။ ('''ကံက်ပ္တိတ်နူ ဂကောံစရာဲလိခ်ပတ်မန်''')


* '''ကပေါတ်လဗံက်''' 

'''သၟတ်တြုံမွဲ-''' 

၁။ ဗြာတ်မွဲဂရး၊

၂။ သတ်ဒ္စိတ်မ၊

၃။ သွဒ္စိတ်ပ္ၚာန်၊

၄။ သတ်ဗြဴမွဲမ၊

၅။ ဇဗၠုဒ္စိတ်တၞး၊

၆။ ၚုယ်မွဲမ၊

၇။ ပလေၚ်ဒ္စိတ်ခၟိုန်၊

၈။ ကွာၚ်ဒ္စိတ်မ

၉။ ကပရာၚ်မွဲ-ဒှ်ခၟမွဲ သွက်ကောန်ၚာ်တြုံမွဲရ။


'''သၟတ်ဗြဴ-'''

၁။ ဗြာတ်ၜါဂရး၊

၂။ သတ်ထပှ်မ၊

၃။ ဇဗၠုထပှ်တၞး၊

၄။ သတ်ဗြဴမွဲမ၊

၅။ ပလေၚ်ထပှ်ခၟိုန်၊

၆။ ကွာၚ်ထပှ်မ၊

၇။ သွထပှ်ပ္ၚာန်၊ ဒှ်ခၟမွဲ သွက်ကောန်ၚာ်ဗြဴမွဲရ။


* '''ကပေါတ်ခၟ'''


၁။ သတ်ဗြဴပလုတ်မွဲတၞံ၊

၂။ ဗြာတ်ၜါဂရး၊

၃။ သတ်ပိမ၊

၄။ ဇဗၠုဒ္စိတ်တၞး ကပေါတ်တံဂှ် စုတ်ကဵုနတုဲ ကမၠောန်(ကိစ္စ)တုဲအိုတ်မ္ဂး သတ်ဗြဴဂှ်ညးတဵုလဝ်ရ။

(သတ်ဗြဴပလုတ်မွဲတၞံ ဟီုမ္ဂး၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ကေတ်တုဲ၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ဟွံဒးကေတ်ဂှ် ဂွံညာတ်မံၚ်ပ္ဍဲကာလလၟုဟ်ရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲဂတမုက်သ္ၚိ စွံခုၚ်ဇိုၚ်ပန်၊ လ္တူခုၚ်ဂှ် နုၚ်ဟွံသေၚ် ဍာ်သၠိုၚ်မြမောဝ်မွဲ၊ နုၚ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်မွဲ၊ နုၚ်ဍာ်ကြုတ်ခပဳဩောံမွဲ၊ ပိနုၚ်ဂှ် စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်လဝ်တုဲ ဗ္ဒာဲဂှ် ၜုန် မြ ကွဵုတံလေဝ်စွံလဝ်၊ ကာလဣမိဗလိုပ်ဂှ် ကၠာတဲဍာ်ခပဳဩောံ၊ ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်၊ ဍာ်မြမောဝ်ရ။)


ပ္ဍဲမစဳရေၚ်လဗံက်ပၠန်လေဝ် ကောန်ၚာ်မွဲလဗံက်ပိ၊ ကောန်ၚာ်ၜါလဗံက်မသုန်၊ ကောန်ၚာ်ပိလဗံက်ထပှ်၊ ကောန်ၚာ်ဂၠိုၚ်နူဂှ်လေဝ် ညးကဵုပြုပြေၚ်လဗံက်ထပှ်ရ၊ လဗံက်မ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲထးမွဲ စုတ်ဗြာတ်ၜါဂရး၊ ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ကဝေက်ကသပါမွဲခေါက်၊ သွခၞံကြုက်မွဲခေါက်၊ ကဂၠေဝ်မွဲခေါက်၊ သွခပဳဩောံမွဲခေါက်၊ ကခၞာမွဲခေါက်၊ ကွာၚ်မပၞဟ်မွဲခေါက်၊ ယိုဟ်သတ်ဆုမွဲခေါက်၊ စုတ်လဝ်တုဲ မွဲထးဂှ် မွဲလဗံက်မ္ဂးရ၊ လဗံက်ဝွံ ညးဗ္စမၞိဟ်ဗြဴဆောဖွက်ထပှ်ရ၊ ကာလစဂှ် သီုစသီုပါဲလဝ်ညိညဗ္ဒါဲဂှ်တုဲ၊ ကာလစတုဲ စၞညးပါဲလဝ်ညိညဂှ် စုတ်ပ္ဍဲနဒၠေၚ်တုဲ ကဵုမကောန်ၚာ်ဂှ် ဂၠေၚ်ဏာကိုဟ်စုတ်ပ္ဍဲတမ်ဆုမဇၞော်တံရ၊ ယဝ်မကောန်ၚာ်ဟွံမွဲမ္ဂး မိကောန်ၚာ်ဂှ် ယဵုဏာအာကိုဟ်စုတ်ပ္ဍဲတမ်ဆုရ၊ ဟိုတ်သာ်လဵုမ္ဒးယဵုဂၠေၚ်ဏာစၞတံဂှ်ရော၊ ရန်တၟံညံၚ်ရဴစၞတံအိုဟ်တၟိုဟ်ဏံကီု၊ သွက်ကောန်ၚာ်ဏံ၊ ဂတနူဏံ ကဵုဂွံအိုဟ်တၟိုဟ် ညံၚ်ရဴစၞတံဂှ်ကီု မဒှ်ရ။


* '''ပွမစၚ်ကတောဝ်'''


ပ္ဍဲကွာန်ရးဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲစဝ်ကပေါဝ်ဂှ်ဟေၚ်၊ ပ္တုဲကာမ္ၚဵုစၚ်ကတောဝ်ကီုရ၊ ကညလစၚ်ကတောဝ်ဂှ် နကဵုတၞိၚ် ကေုာံ တောဝ်လမ္စံက် စၚ်ပထောၚ်တုဲ ဒက်လဝ်တောဝ်ဂှ် ဗီုကဝဴသၞေက်ရ၊ ကာလစၚ်ဂှ်လေဝ် ကၞိၚ်ကီု တောဝ်ကီု ကြောသ္အးဇၚးကၠေံတုဲ စၚ်မ္ဂး ဟွံဒှ်သရ-ရ၊ စၚ်တုဲဆီတိတ်မ္ဂး ညးတံစုတ်မိတ်မနာၚ်ရ။


* '''ပွမခုတ်ယၟု''' 


ကောန်ၚာ်သၠးနူဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ လ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲစဝ်ကပေါဝ်ဂှ်ဟေၚ်၊ လ္ၚဵုဂှ်ပေၚ်ပိဂိတုတုဲဟေၚ်၊ ညးတံခုတ်တဴယၟုအိုတ်ရ၊ ပွအရာခုတ်ယၟုဂှ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်မိမတံဟေၚ် ခုတ်ဂၠိုၚ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ချပ်စကဵုကျဇၞော်အ္စာတၠ ယာဲဇၞော် အပါဇၞော်တံတုဲ ခုတ်ယၟုလေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ခုတ်ယၟု ဗက်နာံတ္ၚဲလေဝ်နွံကီုရ၊  ကာလခုတ်ယၟုတုဲမ္ဂး အခိၚ် တ္ၚဲ သက္ကရာဇ် ယၟုတံဂှ် ချူကှ်ေသက္ကရာဇ် ပ္ဍဲသၠရိုတ်၊ သၠဩန်အိုတ်ရ။


ပွမချူကှ်ေယၟု ပ္ဍဲဒုန်ကရေက်ဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်ပိုဲဟွံသေၚ်၊ ပ္ဍဲမွဲအခိၚ်တေံ မန်ပိုဲကျအာပၞာန်ညးတုဲ ကွိုန်ညံၚ်ဂွံသဝ်စှ်ေဂှ် နဲဂၠိုၚ်ကဵုသာ် ဒးဒုၚ်ဖန်ကၠုၚ်မံၚ်ဒဵုလၟုဟ်ကဵုလၟုဟ်ရောၚ်၊ ပသာ်ရောဟီုမ္ဂး ဒုန်ကရေက်မ္ဂးဂှ် ဒှ်အပေါတ်ဟၟဲကဵုကာမ္ၚဵု ပွမရပ်စပ်ပ္ဍဲကေၚ်ကာ၊ ပွမချိုတ်၊ ပွမကၠောန်ဇံၚ်ဖဴ ကာလၜံၚ်ပၟတ်၊ ပွမလးကၞဳတံဂှ်ရ၊ ဒုန်မ္ဂးဂှ် ဟၟဲကဵုကာမ္ၚဵုရ၊ ယဝ်ကှ်ေသက္ကရာဇ် ပ္ဍဲဒုန်ကရေက်မ္ဂး ကုညးဂှ်ကွိုန်ဟၟဲ၊ မုက်မတ်ဟွံယးတၟး၊ စရာဲကျာ်ဩဳအောန်သဝ်ရောၚ်၊ သာ်ဂှ်ရ ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် အာဂတနူဏံ ယဝ်မိက်ဂွံကှ်ေသက္ကရာဇ်မ္ဂး ပ္ဍဲဒုန်ကရေက်ဂှ် လ္ပကှ်ေစုတ်ညိ၊ ကှ်ေစုတ်ပ္ဍဲသၠရိုတ်၊ သၠဩန်အိုတ်ညိ၊ ကောန်ဂကူမန်တံ၊ ကာလခုတ်ယၟုမ္ဂး ယၟုနွံကဵုကျာ်ဩဳ၊ နွံကဵုကွိုန်၊ ယၟုပွမစၞောန်ထ္ၜးကဵုကာမ္ၚဵု၊ စပ်ကဵုနာံတ္ၚဲကောန်ၚာ်-နကဵုယၟုမန်ဇေတ်တ်မပ္တံ(မာံ - နာဲ - မိ - ဣစဳ)တံဂှ် ခုတ်အိုတ်ညိ။


ကေၚ်ကာ ပွမစဝ်ကပေါဝ် စၚ်ကတောဝ် ခုတ်ယၟုတုဲမ္ဂး ကောန်ၚာ်ဂှ် သွက်ဂွံကလေၚ်ဗ္စာရဏာ ဒဒှ်အဲကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်မွဲဝါပၠန်ရသွံ၊ ရန်တၟံသာ်ဂှ် ကဵုရံၚ်ဒ္ၚောဝ်ရ၊ တုဲညးတံကဵုကောန်ၚာ်ရပ် တၞိၚ်၊ တဝ်ဏှ်ေတံပၠန်ရ၊ ဣဂှ်လေဝ်ရန်တၟံ '''ကာလအဲသၠးဂဝ်ဂၞဴမိဂှ် မူကပေါတ်ကြိယာလေဝ်ဟၟဲကၠုၚ်၊ ကပေါဝ်ဝွံဂှ် ဒှ်ကပေါတ်ကြိယာသွက်အဲရသွံ'''ရဴဝွံ ညးတံရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် သွက်ဂွံဗ္စာရဏာ ဒဒှ်ရကောန်ၚာ်ဗ္စာရဏာဟွံလေပ်ကီုလေဝ် ညးတံသ္ဂောံကဵုစွံ ပ္ဍဲစိုတ်မိမတံရ၊ တုဲရန်တၟံဒှ်မၞိဟ် လုပ်အဝေါၚ်မၞိဟ်ညိဂးတုဲ ကဵုကောန်ၚာ် ကွာ်လ္တူတိထပှ်ဂါမ်ရ။


* '''နဲခုတ်ယၟုမန် အခဝ်ၜါမ''' 


ကထဝ် ။ ကဴဗၠဲ ။ ဂုဏ်ဇဳ ။

ကဩန် ။ ကဴစၠန် ။ စန်ညဳ ။

ကေသာ ။ ကဴသဳ ။ စန်မာန် ။

ကောနာဲ ။ ကဴမန် ။ စန်မန် ။

ကောနန် ။ ကျေဝ်ကျေဝ် ။ စန်သိုက် ။

ကံမောဝ် ။ ကျေဝ်လာဲ ။ စန်ထဝ် ။

ကံအံၚ် ။ ကျေဝ်ဂေါဝ် ။ စန်မောဝ် ။

ကံဇောဝ် ။ ကျေဝ်ဩန် ။ စိုတ်ညဳ ။

ကံထဝ် ။ ကျေဝ်လောန် ။ စိုတ်နာဲ ။

ကံဩန် ။ ခိုၚ်ဇဳ ။ စိၚ်နန် ။

ကံညာဏ် ။ ခိုဟ်ဩန် ။ စိၚ်ဗု ။

ကံသာ ။ ခိုဟ်ညဳ ။ စၠန်မောဝ် ။

ကံဆာန် ။ ခိုဟ်လောန် ။ စြာဲမန် ။

ကံပရဲ ။ ဂုဏ်ဆာန် ။ ဆာန်နာဲ ။

ကံနာဲ ။ ဂုဏ်ညာဏ် ။ ဆာန်မန် ။

ကံဍောတ် ။ ဂုဏ်သန် ။ ဆာန်နန် ။

ကဴမောဝ် ။ ဂုဏ်ထဝ် ။ ဆာန်ထဝ် ။

ကဴရာၚ် ။ ဂုဏ်မောဝ် ။ ဆာန်အာဲ ။

ကဴတ္ၚဲ ။ ဂုဏ်နာဲ ။ ဆီမန် ။

ကဴထဝ် ။ ဂုဏ်မန် ။ ဆီပရဲ ။

ကဴဩန် ။ ဂုဏ်သဳ ။ ဇဳအံၚ် ။

ဇဳဩန် ။ ပေၚ်ညာဏ် ။ လှိုၚ်ဩန် ။

ဇဳမောဝ် ။ ပေၚ်ကောံ ။ လှိုၚ်ထဝ် ။

ဇန်ညာဏ် ။ ဗုထဝ် ။ ဝၚ်မန် ။

ဇိုန်နာဲ ။ ဗုဩန် ။ ဝၚ်နန် ။

ညဳသိုက် ။ ဗိုတ်မန် ။ ဝၚ်သိုၚ် ။

ညဳပြဲ ။ ဗိုတ်နန် ။ သာမောဝ် ၊

ညာဏ်လှဲ ။ ဗိုတ်ထဝ် ။ သာနန် ။

ညာဏ်မန် ။ ဗိုတ်ဩန် ။ သိုက်မန် ။

ညာဏ်ထဝ် ။ မန်ဇေတ် ။ သိုက်နန် ။

ညာဏ်သိုက် ။ မန်ထဝ် ။ သိုက်ပိုန် ။

ညာဏ်နန် ။ မာန်ညဳ ။ သိုက်ညာဏ် ။

ညာဏ်ဂုဏ် ။ မုက်ဩန် ။ ဟၚ်ညာဏ် ။

ဍာ်ဩန် ။ မောဝ်ဇောဝ် ။ ဟၚ်ထဝ် ။

ဍိုၚ်ထဝ် ။ မြမောဝ် ။ ဟံၚ်ဇဳ ။

တာထဝ် ။ ယာတ်နန် ။ ဟံၚ်မန် ။

တာဩန် ။ ယေန်သိုက် ။ ၜိုပ်မန် ။

တီနန် ။ ယေန်ထဝ် ။ ၜိုပ်ထဝ် ။

တီမန် ။ ယေန်ဟာန် ။ ၜိုပ်ဩန် ။

ထဝ်ဍာဲ ။ ရံၚ်မန် ။ အာဲနန် ။

ထဝ်ဥူ ။ ယာဲဆာန် ။ အာဲဇဳ ။

ထဝ်နန် ။ ရတ်အံၚ် ။ အာဲရတ် ။

ထဝ်မန် ။ ရတ်နာဲ ။ အာဲနဲ ။

နန်ဩန် ။ ရတ်မန် ။ အာဲမောဝ် ။

နာဲကျေဝ် ။ ရာၚ်ဆာဲ ။ အာဲဗၠဲ ။

နဲမောဝ် ။ ရဲဆာန် ။ အာဲသိုက် ။

ပိုန်ဉာဏ် ။ လျးထဝ် ။ အာဲညာဏ် ။

ပိုန်သိုက် ။ လျးမန် ။ ဨယေန် ။

ပိုန်နန် ။ လျးဩန် ။ ဨဩန် ။

ပိုန်ယး ။ လျးတ္ၚဲ ။ ဨနန် ။

ပိုန်ဂၠိုၚ် ။ လှိုၚ်ကဴ ။ ဨကျေဝ် ။


* '''နဲခုတ်ယၟုမန် အခဝ်ပိမ''' 

ကေသရဳ ။ ဍုၚ်ထဝ်နန် ။ ယေန်ယေန်ဩန် ။

ကုမ္မာရဳ ။ ဍုၚ်နၚ်ထဝ် ။ ယေန်ကျေဝ်သိုက် ။

ကောစိုတ်နာဲ ။ တီဆာန်မန် ။ ယေန်သိုက်မန် ။

ကံမောဝ်အံၚ် ။ တၠညာဏ်နန် ။ ရံၚ်နန်အာဲ ။

ကံညာဏ်သိုက် ။ တၠပိုန်နန် ။ ရာၚ်ဆာဲနန် ။

ကျေဝ်ရာၚ်ဆာဲ ။ ထဝ်ထဝ်အံၚ် ။ လှိုၚ်ဩန်ထဝ် ။

ကဴစၠန်မောဝ် ။ ထဝ်အံၚ်သိုက် ။ လှိုၚ်ဘဴမောဝ် ။

ခိုဟ်သာလောန် ။ နန်မြမောဝ် ။ ဝၚ်နန်ဨ ။

ခိုဟ်ဟ်ယေန် ။ ဏၚ်မေဩဳ ။ ဝၚ်နန်ထဝ် ။

ခိုဟ်ဆာန်ညဳ ။ ဏၚ်ဥုရိုန် ။ သာဉာဏ်နွံ ။

ခိုဟ်လောန်ညာဏ် ။ ဏၚ်ဥုထာဲ ။ သဳပိုန်မောဝ် ။

ဂုဏ်ဆာန်မန် ။ နန်မြမောဝ် ။ သိုက်မောဝ်ဇေတ် ။

ဂုဏ်အံၚ်ဩန် ။ နန်ဆာန်ဇဳ ။ သိုက်ပိုန်မန် ။

စန်သိုက်ထဝ် ။ ပိုန်သိုက်လှဲ ။ သိုက်ဇဳအံၚ် ။

စန်မြမောဝ် ။ ပိုန်ယေန်တေန် ။ ဟၚ်ဩန်ထဝ် ၑ

စၠန်မောဝ်ဇေတ် ။ ပိုန်ဉာဏ်နွံ ။ ဟၚ်ပိုန်မန် ။

စၠန်မောဝ်ဍာံ ။ ပိုန်နန်ဨ ။ ဟံသာဆာန် ။

စိုတ်နာဲမန် ။ ပေၚ်စိုတ်လောဲ ။ ဟံသာထဝ် ။

ဆာန်ဆာန်ထဝ် ။ ပိုန်ဉာဏ်နန် ။ ဟံၚ်မန်သိုက် ။

ဆာန်မန်ဇေတ် ။ ဗုသာ်ထဝ် ။ ၜိုပ်ဟံသာ ။

ဆာန်ကောံညဳ ။ ဗုသာ်ဩန် ။ ၜိုပ်နန်ထဝ် ။

ဇံၚ်သိုက်ထဝ် ။ မန်ဉာဏ်ဨ ။ အာဲမန်ညဳ ။

ညဳသာမန် ။ မန်ဇေတ်ဇေတ် ။ အာဲမန်ဇေတ် ။

ညာဏ်သိုက်ထဝ် ။ မန်ညဳသာ ။ အာယမန္ဒယာ ။

ညာဏ်ထဝ်သိုက် ။ မာန်ကျေဝ်သိုက် ။ အာဲပိုန်နန် ။

ညာဏ်နဲမန် ။ မြမောဝ်ဇေတ် ။ အာဲသိုက်မန် ။

ညာဏ်လှဲသိုက် ။ ယာဲယာဲဆာန် ။ အာဲဍုၚ်မန် ။

ဍာ်မြမောဝ် ။ ယေန်သၞာၚ်မန် ။ အံၚ်သိုက်ထဝ် ။


အတိုၚ်ထ္ၜးလဝ်ယၟု နကဵုယေန်သၞာၚ်မန် သွက်ဂွံတၚ်ခုတ်ယၟုဂှ် ၜါမလေဝ်နွံ၊ ပိမလေဝ်နွံရ၊ ထ္ၜးလဝ်ဆအယာံမာတ် ဂွံနိဿဲကေတ်တုဲ ချူလဝ်ညိညရ၊ ဗီုဒးစိုတ်ရုယ်ကေတ် နဲဏံမွဲမွဲရဲတုဲ တၚ်ယၟုခုတ်မာန်ရ။

==အဝဲဗ္တောန်လိခ်ကတ်ပညာ==

ကာလလၟုဟ် ယဝ်ရံၚ်အာပရေၚ်ပညာ ဇၟာပ်ဍုၚ်ကွာန်လ္တူဂၠးတိဏံမ္ဂး၊ ဂကူတောလောန်၊ ပြာကတ်လောန်ဂကူသ္အာၚ်ဂှ် နွံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ မူဟိုတ်ရောဟီုမ္ဂး ဟိုတ်နူအရာပညာညးတံ တောဗွဲမလောန်ဂှ်ဟေၚ် မဒှ်ရ၊ ပညာဟီုမ္ဂး သီုပညာလောကဳ သီုပညာလောကုတ္တဵုရ ပညာလောကဳဂှ် ဟိုတ်နူအစောံဇြဟတ်ဇၞော် ပ္ဍဲလောကဏံတုဲ ပၟိက်စိုတ်ညးတံဂှ် ညးတံပ္တုဲမာန်ဗွဲမပြဟ်အိုတ်ရ၊ ခေတ်ကၠာတေံ ကောန်ဂကူပိုဲမန် ကတ်ဗ္တောန်ပညာသဗ္ဗအိုဿီု ပ္ဍဲဇရေၚ်တံဇိုၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတံအိုတ်ရ။


ပ္ဍဲဘဝမၞိဟ်ဏံ ပါ်စွံလဝ်ပိအဝဲဒဒှ်ရ၊ ပဌမအဝဲ၊ ဒုတိယအဝဲ၊ တတိယအဝဲရ၊ ပ္ဍဲပဌမအဝဲဂှ် သွက်ဂွံကတ်ဗ္တောန်ပညာရ၊ ပ္ဍဲအဝဲဏံ ယဝ်ကတ်ပညာစိုပ်ဒတုဲမ္ဂး တရဴဘဝမၞိဟ်ဂှ် ဇၟာပ်ပ်ကေၚ်ကာပ္တုဲဏာမာန်၊ နကဵုပညာရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ အရေဝ်မန်နွံကၠုၚ်မံၚ် ဒဒှ်ရ '''ၜဝ်လာ်ဂၠံၚ်ကၞောတ် ကောန်ဝေတ်နူဍောတ်တ်''' ကာလကောန်ဇကုဍောတ်သွတ်မံၚ်ဂှ် ဟွံကဵုကတ်ပညာမ္ဂး ကောန်ၚာ်ဂှ် ဇၞော်ကၠုၚ်တုဲ ဟွံဍိုဟ်ကေတ် အရာကေၚ်ကာလဵုဟွံဟီု၊ ပ္တုဲဏာဟွံမာန်ရ၊ '''ဆာန်ကောန်မ္ဂးစွံဘာ ဆာန်ဝါဗ္ၚမ္ဂး ဒးမၚ်မွဲ ဆာန်ညးအဲ မ္ဒးဖျေံမေတ္တာ''' နွံကၠုၚ်အရေဝ်သာ်ဏံဝွံကီု၊ သွက်ကောန်ဇာတ်ဇကုဂွံစဳကၠး ပ္ဍဲလောကကီု၊ သွက်ကောန်ဇာတ် ဟွံရိ ဒလဵုခၞံၚ် ပွမဇပ်ဍပ်လ္တူမိမ ကလော ကောဒေံကီု၊ သွက်ဟွံဂွံဒှ်မၞိဟ်အောန်ကဵုပိုန်ဒြပ်၊ ပွဟွံမၚ်မွဲဓဝ်ဗ္စာရဏာ ပ္ဍဲလောကဳ လောကုတ္တဵုကီု၊ ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ၊ ကာလကောန်ဇာတ်ဇကု စိုပ်အဝဲကတ်ဗ္တောန်ပညာ၊ ကၠာတေံ အာစိုပ်အာယုက်တြဴထပှ်သၞာံမ္ဂး၊ မိမတံ ပ္ဍဲတ္ၚဲဗြဴဗတိဂှ် ကော်ဏာကောန်ဇကုဘာလကျာ်၊ ဇရေၚ်အ္စာတၠတံတုဲ၊ ပအပ်ပြာပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတံ သွက်ဂွံဗ္တောန်ကဵုလိခ်ပၠန်ရ။


ခေတ်ကာလလၟုဟ် ပ္ဍဲရးဌာန်ဒေသမန်ဂမၠိုၚ် ဘာဗတောန်လိခ် ညးအလဵုသဳတံ ပံက်လဝ်နွံဂၠိုၚ်မံၚ်တုဲ၊ ကဵုကောန်ဇာတ်ညးတံ အာကတ်ဗ္တောန်လိခ် ပ္ဍဲဘာညးအလဵုသဳတံဂၠိုၚ်ရ၊ ဇရေၚ်ဘာလဵုဟွံဟီု ကာလအပ်ဘာမ္ဂး မိမယာဲတတံ မ္ဒးပလေဝ်ခါန်ဇဗၠုသတ်မွဲရ၊ ပ္ဍဲခါန်ဂှ် ဇဗၠုပိတၞး သတ်ပိမ၊ ပ္ကဴပိဍောၚ် ပၞာၚ်ပိတၞုၚ်၊ ဂဥုဲတၞးပိတၞးစုတ်လဝ်ရ၊ ကာလစိုပ်ဘာမ္ဂး ကလံကျာ်ဇၞော်အ္စာတုဲ ဇိုန်အပ်ကဵုခါန် ကေုာံ ကောန်ဇာတ်ဇကု နကဵုပါၚ်လေဝ် ဂရၚ်ပ္တီိကျာ်ဇၞော်အ္စာတံရ၊ '''ယွံကျာ််ဇၞော်အ္စာ ကောန်အဲဍိက်ဝွံ မတ်လ္ပကဵုကၠက် ဇိုၚ်တဲလ္ပကဵုကဝ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာတံ ၜုၚ်တက်ဝေတ်ဗ္တောန်တုဲ သွက်ဂွံလေပ်ပညာ သ္ဂောံစဳကၠးအာပ္ဍဲလိုက်ဝွံဂှ် ဗ္တောန်ကဵုကွက်ပညာ သဗ္ဗအိုဿီုညိကျာ်''' သာ်ဝွံဂရၚ်ပ္တီ ပအပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတံတုဲ သွက်ကွးဇကုဇိုၚ်တဲဟွံကဝ် မတ်ဟွံကၠက်ဂှ် မ္ဒးကေတ်တာလျိုၚ် ဝေတ်ဗ္တောန်ဒဵုစိုပ်ကဵုလ္အိတ်ရ။


ပ္ဍဲဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ကာလအပ်ဘာတုဲမ္ဂး ကော်ဖျဴနၚ်သ္ၚိတုဲ ညးမဒှ်မိမတံ သွက်ဂွံပ္တိုန်ဂုဏ်စရာဲကောန်ဇာတ်ဇကု၊ ဘိက်ပၟိၚ်နၚ်မၞိဟ်ပ္ဍဲကွာန်တံဂှ် ဒဒှ်ရကောန်ဇကုပအပ်ဘာတုဲဂှ် လဴထ္ၜးဟီုပျးကဵုညးတံရ၊ နကဵုကွာၚ်ၜဲယိုဟ်ၜန်တံလေဝ် ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်တၠုၚ် ကဵုညးမပြာပ်ကၠုၚ်တံအိုတ်ရ၊ (အခိုက်ကၞာဏံဂှ် ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်နွံတုဲ ပ္ဍဲကွာန်လ္ၚဵုဂှ်ဟၟဲရ၊) ကွာန်ရးမန်လ္ၚဵုဂှ် ကာလအပ်ဘာတုဲ ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲမိမ မ္ဒးပလံၚ်ဂအုပ်လၟိုန်လေဝ်နွံ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဟွံပလံၚ်လေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်သ္ပထပိုဲခမဳတုဲ ကတ်ဗ္တောန်ပညာမ္ဂး လၟိုန်တ္ၚဲဟေၚ် မ္ဒးပလံၚ်ဂအုပ်ရ၊ ကာလအပ်ဘာတုဲမ္ဂး ပ္ဍဲဇရေၚ်အ္စာဘာလကျာ် မွဲသၞာံ ညးတံပါ်လဝ်ပိရာသဳရ၊ ၜါရာသဳဂှ် ညးတံဒၠောံဗ္တောန်ကဵုပရေၚ်လောကဳတုဲ မွဲရာသဳဂှ် ဗ္တောန်ကဵုပရေၚ်လောကုတ္တဵု မပ္တံကဵုခတဵုဇၞော်၊ ဂါထာလ္ၚောဝ်ကျာ်၊ လောကသိဒ္ဓိ၊ သၠပတ်ပရိုတ်၊ သဒ္ဒါ၊ သုတ်စဉ်၊ ပေါရဏာမ်၊ ပေါရဒါမ်၊ လိခ်ဂစေံဍာ်မိတ်၊ ကဗျလၟေတ်ကေုာံလိခ်ဗၠာဲဘာတံဂှ်ကီု၊ ကွတ်သဗ္ဗအိုဿီု မပ္တံကဵုဗိုတ်ပိဗေဒၚ်ပန်၊ ကွတ်အ္စာသဝ်၊ ကွတ်အ္စာဂဥုဲ၊ ဗိန္ဓောဟောရာ၊ ကာတ္ၚဲ အ္စာကဝတ်၊ ဂၞန်သၚ်္ချာ၊ လှ်ေ၊ ဒယှ်ေတိၚ်တိုက်၊ ဓမၠုမတ်၊ ကွတ်ပၞာန်(သေနၚ်္ဂဗျူဟ) ကွတ်တဝ်စၞေဟ်ပၞာန် ကွတ်ဇိုၚ်ကွတ်တဲ၊ လက်ဗန် လက်ပၠုယ်တံဂှ် ညးတံဗ္တောန်ကဵုအိုတ်ရ။


ကွတ်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံဗ္တောန်ကဵုပ္ဍဲဘာတုဲ ကွတ်လ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲကမၠောန်ဟေၚ် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်အ္စာတုဲ ဗ္တောန်ကဵုကတ်ကေတ်အိုတ်ရ၊ ယဝ်ဒှ်ပ္ဍဲကမၠောန်မ္ဂး ညးလေပ် ညးသ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တံ ဗ္တောန်ကဵုကွးဇကုအိုတ်ရ၊ ကွတ်ကမၠောန်လေဝ်နွံစှ်သာ် မပ္တံကဵုပါန်မုက်၊ ပါန်ပေါန်၊ ပါန်ခဳ၊ ပါန်ခေန်၊ ပါန်ရန်၊ ပါန်ပုတ်၊ ပါန်ဗုတ်၊ ပါန်သောန်၊ ပါန်ဒက်၊ ပါန်သဲတံဂှ်ကီု၊ သၟာဓဇဲ၊ ဝဍ္ဎကဳ၊ ဗဳသ္ကဝ်၊ ဖျေံထဝ်ရၚ်ဒ္ၚောဝ်၊ ကွတ်သၟာလၟာန်၊ ကွတ်ဣမိတၠတဲ၊ ကွတ်သၟာဗ္ၚ၊ ကွတ်တုတ်တုတ်တံဂှ်ကီု၊ သီုမၞိဟ်တြုံသီုမၞိဟ်ဗြဴ၊ ညံၚ်ဂွံစဳကၠး ပ္ဍဲယေန်သၞာၚ်ဂှ်လေဝ်၊ ညးတံသ္ပဂရုဒၠောံဗ္တောန်ကဵုအိုတ်ရ၊ ကာလကတ်မံၚ်ပညာဂှ် ကွးဘာတံဂြိပ်ဘာမ္ဂး မိမယာဲတညံၚ်ဟွံဂွံဒှ်(မြဘာ)(ဘာလေဝ်မံၚ်-ဝိုန်ကၞံၚ်လေဝ်ဟွံတီ) အတိုၚ်ဂလာန်ညးတံမဟီုလဝ်၊ မ္ဒးဒ္ဂေတ်လ္ၚတ် နကဵုဝဳရိယဇကုအိုတ်ရ၊ ကာလကတ်ဗ္တောန်မံၚ်လိခ်ဂှ်လေဝ်၊ ဝတ်ကွးမသုန်သာ်မတွံဂး '''ခစသဳကၠဳ၊ ဗ္စးပ္ညဳကြဴ၊ ဒုၚ်တဴဒၠောံဗ္တောန်၊ကၠောန်ၜတ်ဇရေၚ်၊ သီုဟေၚ်ကတ်ကွတ်''' သာ်ဝွံ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ် ဝတ်ကွးမသုန်သာ်ဂှ်လေဝ်၊ ကောန်ကွးဘာတံ ကောန်ကွးဘာတံ မ္ဒးမၚ်မွဲ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်မံၚ်လၟိုန်ဂှ် ဒှ်လျိုၚ်ကွးတံရောၚ်။


ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံ ပိုဲဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ကတ်ဗ္တောန်မံၚ် ပရေၚ်လောကုတ္တဵုသၟးလေဝ် ဟွံရုမ်ဂပ်၊ ဟွံစိုပ်ဒတုဲရ၊ သွက်ဂွံပ္တောံကဵုဂကူညးမာန်ဂှ် လၟုဟ်ပညာဂတာပ်ကဵုခေတ်တၟိဂှ် နွံဂၠိုၚ်ကဵုသာ်တုဲ ညံၚ်ဂွံပြာကတ် တောလောန်နူဂကူသ္အာၚ်ဂှ် ညးညးအဲအဲ ကၠေံစိုတ်ကတ်ဗ္တောန်အိုတ်ညိ၊ ပညာနဲတြေံဂှ်လေဝ် လ္ပထောံကၠေံ ပညာနဲတၟိဏံလေဝ် ညံၚ်ဂွံလေပ်ဂှ် မ္ဒးဂိုတ်ဂစာန်ကတ်လွဳရောၚ်။

==ပွမပထပိုဲခမဳ==

ကောန်ဂကူမန် ဗွဲမဂၠိုၚ်ၚ် လျုၚ်သ္ဇုၚ်သ္ဍိုက်ကဵုဗုဒ္ဓဘာသာအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာအခိုက်ကၞာဂှ် ပရေၚ်ဘာသာလေဝ် လုပ်လၟိဟ်မွဲသာ်ကီုတုဲ၊ သ္ပရှ်ေသှ်ေကဵုဂုဏ်ကျာ်ဓဝ်သၚ်အိုတ်ရ၊ မိမၜါလေဝ် လုပ်ဗော်ဂုဏ်အနန္တတုဲ ဒဒှ်ဂုဏ်မိမဇၞော်ဂှ် သ္ဇက်ပ္တောံၜတ်ဟၟဲရ၊ ရန်တၟံသွက်ဂွံရန်ရော်ဂုဏ်မိစှ်ၜါဂှ်၊ ဂုဏ်မၜါစှော်မွဲတုဲ ကောန်ဗၠာဲသၟတ်တြုံမန်ဂမၠိုၚ်၊ အာယုက်စိုပ်စှ်ၜါသၞာံကဵုဗွဲလ္တူမ္ဂး ကဵုသ္ပထပိုဲအိုတ်ရ၊ သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုထပိုဲခမဳဂှ်၊ ပ္ဍဲဂိတုဖဝ်ရဂိုန်၊ စဲ ပသာ် အခိၚ်ကမၠောန် ဝါ၊ ဂူ၊ ဗ္ၚ၊ သၠးမ္ဂး မိမဂမၠိုၚ် ပြာပ်အာဇရေၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော် နွံကဵုဂၠိုၚ် မိၚ်ဂၠိုၚ်ညာတ်တံတုဲ၊ အာတ်ကသပ်ရုယ်စှ်၊ တ္ၚဲခိုဟ်ဗၠးဒုဟ် သွက်ဂွံပဒါယကာထပိုဲ ခမဳအိုတ်ရ၊ ယြဴမၞိဟ်တြုံမွဲ ယဝ်ဟွံပလဝ်ထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး အခိုက်မန်ပိုဲ ညးဟွံပၠောပ်အဝေါၚ် တြုံဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ဏီရ၊ ယဝ်ရမိမယာဲမန်ဂမၠိုၚ် ဂွံပဒုၚ်သ္ဇိုၚ်လဝ် ဒါယကာထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး မှောဝ်ဇာမိပ်ဇြိပ်တဴဗွဲမလောန်၊ ညးဟၟဲကဵုကောန်တြုံတံဂှ် အာတ်ကေတ်ကောန်တြုံညးသ္အာၚ် ပညံၚ်ရဴကောန်ဖျုန်ဂြိုဟ်ဇကုတုဲ၊ ဒုၚ်ကေတ်ဒါယကာထပိုဲ-ခမဳအိုတ်ရ၊ ယဝ်ဂွံပလဝ်ဒါယကာထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး ဂွံဒုၚ်စဂုဏ်ဖဵုဇၞော်သန်ဟေၚ်၊ ယိုက်ဒိုက်ပတှ်ေကေတ်လဝ်ရ။


ကောန်မန်ပိုဲ ကာလဍောတ်သွတ်ဂှ် ကဵုအာကတ်ဗ္တောန်ပညာ ပ္ဍဲဘာလကျာ်ဂၠိုၚ်တဴတုဲ လိက်မန်ဗှ်ဒးညိည ဗှ်ဒးချူဒးဂၠိုၚ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဟိုတ်နူမိမၜါ ဟွံဍိုက်ပေၚ်ကဵုပိုန်ဒြပ်တုဲ ဒးရီုဗၚ် ပ္ဍဲကမၠောန်မိမတံအိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ၊ ကညလစိုပ်အဝဲဍောတ်တ်တေံ ဟိုတ်ဟွံကဝ်ဗ္တောန်လဝ်လိက်တုဲ၊ ယဝ်ရန်တၟံလဝ် သွက်သ္ပထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး ကၠာဟွံစိုပ်အခိၚ် သ္ပထပိုဲဂှ် မိမတံအာအပ်ပြာပ်ကဵု ဇရေၚ်အစာတၠဂုဏ် ပ္ဍဲဘာလကျာ်၊ သွက်ဂွံကတ်ဗ္တောန်လိခ်၊ မပ္တံဒ္ဂေတ်ဝတ် သာမဏဳတံရ၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ကၠာဟွံဂွံသ္ပထပိုဲ-ခမဳ ဗၞတ်ထပှ်တ္ၚဲ စှ်သုန်တ္ၚဲ၊ သွက်ဂွံဗှ်လိခ်လေပ်ဂှ် ညးတံအာအပ်စွံပ္ဍဲဘာအိုတ်ရ၊ ကာလစိုပ်တ္ၚဲ သွက်ဂွံပထပိုဲခမဳ ညန်ကြပ်ကၠုၚ်မ္ဂး ပွမပ္တံထေက်ကဵုဒးဝေၚ်ပါဲ ပွမတိုန်ဆု၊ ပွမဝေၚ်ဍာ်၊ ၜိၚ်ဍာ်၊ ကၠောံၜဳ-ကၠောံကြုၚ်၊ ပွမအာဂြိုပ်ဂၞိၚ်၊ ပွမတိတ်အာတရဴဇမ္ၚောဲတံဂှ် ညးတံကဵုဝေၚ်ပါဲ ညံၚ်ဟဂွံဒှ်အန္တရာဲမွဲမွဲသာ်ကီုရ။


ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ကၠာဟွံပကာမ္ၚဵုထပိုဲ ပွိုၚ်စှ်သုန်တ္ၚဲဟွံသေၚ် မွဲဂိတု၊ ကဵုလၟောၚ်ထပိုဲတံ ပြာပ်အာဇရေၚ်-ကလော၊ ကောဒေံ၊ မိမနော်နာဲ၊ ညးတၠအာယုက်ဇၞော်တံတုဲ၊ ကဵုကလံစအိုတ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကာလတ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်ကဵုဒါန်ဂှ် ဗွဲကိုပ်ကၠာ ကလံကျာ်ဓဝ်သၚ်၊ မိမ၊ ကလော်သ္ၚိတုဲ၊ စှ်ေလးသ္ကဝ်ပ္ဍဲတိ၊ ကလံပ္ညုၚ်ဏာဗဴဇု၊ ဗဴကွာန်၊ နူဇမ္ၚောဲအိုတ်ရ၊ ကာလကလံတုဲမ္ဂး လ္ၚဵုကဝါ်ဏာလၟောၚ်ထပိုဲ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပ္ဍိုက်ဏာကဵုချေံ၊ လ္ၚဵုဂှ်ယိုက်ဏာ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပ္ဍိုက်ဏာကဵုကွဳ၊ ဗွဲမမိပ်ဇြိပ်တုဲ၊ အာကလံဌာန်ကလောကောဒေံ၊ နော်နာဲ၊ ညးအာယုက်ဇၞော်ပ္ဍဲကွာန်တံ ဂြုဂြုဂြီုဂြီုအိုတ်ရ၊ လၟောၚ်ထပိုဲဂှ် ကျိုၚ်လဝ်နကဵုၝောံကိုဋ်ဗြကၞေၚ်၊ ကယျိုၚ်ကယျဝ်ကောန်သၟိၚ် ဗွဲမ္ဒးရးရ၊ နူဘဝကောန်ၚာ်တေံ ညးတံစၚ်လဝ်ကတောဝ်ဂှ် ကာလသ္ပထပိုဲဏံ ညးတံကဵုဝက်သၞေက်ရ၊ မၞိဟ်ဇၞော်မန်လ္ၚဵုတံဂှ် ရန်တၟံဒှ်လၟောၚ်ထပိုဲ ပြဲသန်ကွေံရသွံ၊ စွံစိုတ်သာ်ဏံတုဲ ဟွံဒုၚ်ကလံ၊ ကဵုအာကလံကျာ်အိုတ်ရ။ ကာလအာကလံညးဇၞော် ပ္ဍဲကွာန်တံဂှ် ရန်တၟံပွမဒှ်ဒကာထပိုဲ ဒကာပယျၚ်တုဲ ကဵုအရီုအဗၚ်အထံက်အပၚ် နကဵုဩန်လေဝ်နွံ၊ နကဵုကပေါတ်ကညောတ်လေဝ်နွံကီုရ။


ဒေသရးမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ကာလသဝ်တ္ၚဲဝွံ ကောံဓရီုပြာပ်တိတ်အာဘာ ညဳညဳသာသာ၊ သီုကဵုပရိက္ခရာဒ္စာံတုဲ၊ ဖ္ဍောတ်မ္ၚဵု ဖျေံသော်ဗလိုပ်ဍာ်မ္ၚဵုတုဲ ကွက်စုတ်ဇုက်ပရိုတ်မ္ၚဵု ပ္ဍဲကအ်လၟောၚ်ထပိုဲဂှ်တုဲ၊ ပ္ဍဲဗ္တံဂှ် လၟောၚ်ထပိုဲကလေၚ်စဴသ္ၚိမာန်ဏီရ၊ အခိၚ်နူဂယး ပယျာံအရှိုန်တိုန်မ္ဂး ညးတံပ္တိုန်ထပိုဲအိုတ်ရ၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အခိၚ်နူဂယးပြဟ် ပယျာံအရှိုန်တိုန်ဂှ် ညးတံပြာပ်တိတ်အာဘာ ဖျေံသော်ပ္တိုန်ထပိုဲတုဲ က္ညနိမန်ဖျဴနၚ် ကောန်ထပိုဲဇရေၚ်သ္ၚိ ကဵုဒါန်ဖာပ်သၚ်အိုတ်ရ၊ (ပွမသာ်ဏံလေဝ် ရန်တၟံကဵုကျာ်တြဲပိုဲ ဒဒှ်ကျာ်တုဲ က္ညစဴကၠုၚ်ဌာန်မိမကၠာအိုတ်ဂှ်ရ) ကိစ္စဖာပ်သၚ်စရိုဟ်ဍာ်တုဲ ကာလကောန်ထပိုဲတံ က္ညကလေၚ်စဴဘာမ္ဂး ညးတံလံၚ်ကဵုဒါန်ဝတ္ထု ကပေါတ် သွက်ဂွံပသဇိုၚ်ပၠန်ရ၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အကြာပိုန်ၜါအခိၚ် လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳဂှ်၊ ကျိုၚ်ကျဝ်ဗွဲမ္ဒးရးတုဲ ညးမဒှ်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ဂှ် (ဗၠာဲဗအ်)ယိုက်ဂၠေၚ်ကေတ်လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳ အာဂတအိုတ်ရ၊ လက်ကရဴဂှ် ညးမဒှ်မအံက်ထပိုဲ-ခမဳ ကၟာဲဗဗေၚ်၊ မိဂှ်မိန်ကေတ်သပိုၚ်သ္ၚာ၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ယိုက်ကပေါတ်ပရိက္ခရာ၊ စၞအာဟာရဘောဇိုန်ဂမၠိုၚ်တုဲ၊ ကွာက်ဂၠောဲရေၚ်တိတ်အာဘာအိုတ်ရ၊ စိုပ်ဘာမ္ဂး ဂကူမန်တံ ရန်တၟံသွိၚ်ထောံသံသာ အဝေါၚ်မၞိဟ်တုဲ သွက်ဂွံတန်တဴ ပ္ဍဲဘဝထပိုဲ-ခမဳလၟိုန်ဂှ် ညးတံဂေတ်အာလ္ပာ်တဲပုၚ်(လ္ပာ်ဇဵု)ဗ္ဒက်သိုဏ်ပိဝါတုဲ ပြာပ်တိုန်အာလ္တူဘာအိုတ်ရ၊ ညးမယိုက်လဝ်လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳတံဂှ် ကာလကြပ်ကၠုၚ်က္ဍိုပ်တၞိန်ဂှ် ညးတံဓမက် ဓရိပ်ထောံလၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳ ဟွံပ္တိုန်ကဵုလ္တူဘာရ၊  ပွသာ်ဏံဂှ် ဒှ်ညးတၠဒါန်မပြဲ ပ္ဍဲလောကဏံ သွက်ဂွံပ္တောံၜတ်ဟၟဲ၊ ပြဲကွေံရောၚ်သွံ စွံစိုတ်စေတနာသာ်ဏံတုဲ၊ ညးတံအာအာတ်ကေတ်လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳ၊ ပ္တိတ်ကဵုဩန် ကုညးမယိုက်ဂၠေၚ်ညိညရ၊ (ဂလာန်ဏံဂှ် ရန်တၟံကဵုစေတနာဒါန်ကုသဵုတုဲ သွက်ဂွံမိပ်ဇြိပ်အိုဟ်တၟိုဟ်ဟေၚ်၊ ကၠောန်ဗဒှ်ကေတ်ရ) တုဲညးတံတိုန်အာဘာ ဇရေၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠအိုတ်ရ။


ကိစ္စပ္တိုန်ခမဳပၠန် အာယုက်လၟောၚ်ခမဳဂှ် ဟွံပေၚ်မ္ဂး ဍန်(ဍိုန်)ခမဳရ၊ ဍန်ခမဳမ္ဂးဂှ် ၜပ္တိုန်ခမဳလေဝ် ဂးကီုရ၊ ဟိုတ်နူအာယုက်ဟွံပေၚ်တုဲ မ္ဒးဍိုန်ပ္တိုန်ခမဳလေဝ် အဓိပ္ပါယ်အာစိုပ်ပၠန်ရ၊ ဂွံဍန်ခမဳဂှ် ပ္ဍဲထး မွဲညးတံလဇံက်စွံ ပ္ၚာန်မွဲမ၊ ပ္ဍဲပ္ၚာန်ဂှ်၊ စုတ်လဝ်ခဝ်(ဗံက်)ပ္ဍဲခဝ်ပၠန် စုတ်လဝ်ကွာၚ်တဲကၞး၊ ကွာၚ်ကၠေၚ်၊ ကွာၚ်ခေါက်ဂဒဵု၊ ကွာၚ်ၜဲယိုဟ်ၜန်နာနာသာ်ရ၊ ကပေါတ်ပရိက္ခရာလေဝ် မ္ဒးစွံလဝ် ဂတကောန်ခမဳရ၊ ဒါယကာခမဳဂှ် မ္ဒးဂ္ဇံဆေၚ်မုက်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတုဲ ဒါယကာခမဳ ရပ်လကဲဖျေံလစိန် ဒက်လဝ်ကဵုဇုက်တောဝ် လ္တူထးတုဲ အ္စာတၠဖ္ဍောတ်အာဂါထာ ဒါယကာဂှ်ဖ္ဍောတ်ဗက်တုဲ တံၚ်ယာလစိန်ဂှ်ရ၊ ခမဳတၟိဂှ်လေဝ် မ္ဒးထ္ၜလဝ်မုက်ဗ္ဒာဲဂှ်ရ ၜုန် မြ မုယ်တံဂှ်လေဝ် မ္ဒးစုတ်လဝ်ပ္ဍဲဓုပ်ကီုရ၊ မဂတောန်၊ ဂဇမ်ကယျောဝ်တံလေဝ် ယဝ်စုတ်လဝ်ကီုမ္ဂး ဟွံဒးပ္တိုန်အ္စာ သ္ဂးလဝ်ရ။


ဒေသကွာန်မန်လ္ၚဵု ညးတၠကောန်တြုံဂမၠိုၚ်၊ မွဲသၞာံမွဲတ္ၚဲ ကောံဓရီုတုဲ ပထပိုဲ-ခမဳလေဝ်နွံကီု၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် မွဲသၞာံမွဲတ္ၚဲ ကောံပထပိုဲ-ခမဳ ပ္ဍဲဘာလေဝ်နွံကီု၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ် ညးကောန်တြုံဟၟဲတံဂှ် ဂရၚ်ပ္တီကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတုဲ အာတ်ပဒါယကာထပိုဲ ကောန်ညးသ္အာၚ်လေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ပုၚ်မွဲဂအုပ်-ဓုပ်မွဲ ပ္တိတ်ဏာဘာတုဲ ပထပိုဲ-ခမဳလေဝ်နွံကီုရ၊


ပွမပ္တုဲကိစ္စကာမ္ၚဵုထပိုဲ-ခမဳဂှ် တ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်ကီု၊ တ္ၚဲဖျေံသော်ကီု၊ ပွမပဂြုဂြုဂြီုဂြီု ဗွဲမအိုဟ်တၟိုဟ်ဂှ် တန်တဴဒၟံၚ်ပ္ဍဲပိုန်ဒြပ်၊ အတိုၚ်ဒြဟတ်ဇကုဟေၚ် ပြုပြေၚ်ပ္တုဲကာမ္ၚဵု ဖာပ်သၚ်အိုတ်ရ၊ ညးမက္ညကၠုၚ်ပ္ဍဲကာမ္ၚဵုထပိုဲ-ခမဳဂှ်လေဝ် ထေက်ကြိုက်ကဵုဇြဟတ်ဇကု ညးတံရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် အာတ်ပဒါယကာ ထပိုဲ-ခမဳကီုရ၊ ပထပိုဲ-ခမဳတုဲ ပွိုၚ်ဗၞတ်ထပှ်တ္ၚဲ၊ မွဲဂိတု၊ မွဲဝှ်၊ ညးမဒှ်ဒါယကာတံဂှ် တုမ်တိုပ်ပိဏ္ဍပါတ်ပါတ်တုဲ ပလံၚ်ကဵုဟွံသ္ဂုတ်ရ၊ ကာလရာံတိတ်အာနူဘဝထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး ဗၞတ်ထပှ်ဗ္တံ ထပှ်တ္ၚဲ မ္ဒးပ္တုဲဝတ်ပ္ဍဲဘာအိုတ်ရ၊ သပိုၚ်သ္ၚာတံလေဝ် ကဆံၚ်ကြာတ်ကြဴသ္အးဇ္ၚးတုဲ မ္ဒးအပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတုဲ ဂရၚ်ပ္တီအာတ်အခေါၚ် သွက်ဂွံစဴသ္ၚိပၠန်ရ၊ ဂကူမန်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ယဝ်ဟွံသ္ပထပိုဲ-ခမဳဏီမ္ဂး ညးတံဟွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ၊ ထပိုဲခမဳတံ ရာံတိတ်တုဲ ကာလစဴစိုပ်ကွာန်မ္ဂး ဂကူမန်တံကော်ခဴစ အတိုၚ်ပရေၚ်တၞောဝ်ဒတောဝ် '''ကောန်ထပိုဲ ကောထပိုဲ ကောန်နာဲ ကောကျာ် အမူကျာ် အနာဲကျာ်'''အိုတ်ရ၊ ဂလာန်သာ်ဏံဂှ် ဒှ်ဂလာန်မပြဲမွဲသာ် ပ္ဍဲဝေါဟာဂကူမန်ပိုဲရောၚ်။

==အခိုက်ဝုတ်ဗၠာဲ==

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ရန်ကဵုကောန်ၚာ်ဂှ် ဂကူမန်ဟီုလဝ်အရေဝ်နွံကၠုၚ်၊ '''ဂွံကောန်ဗြဴမ္ဂး မ္ဒးလးသကဝ်သၞာ ဂွံကောန်တြုံမ္ဂး မ္ဒးယဵုယာတ်ဍောတ် ခၜက်ယာတ်ဍောတ်''' ရဴဝွံသ္ဂးလဝ်ရ၊ အရေဝ်ဝွံ နွံကဵုအဓိပ္ပါယ်ဗွဲမဇြိုဟ်နက်ရ၊ ကာလကောန်ဗြဴဇၞော်တိုန်ဒှ်ဝုတ်မ္ဂး အတိုၚ်အခိုက်ကၞာပိုဲမန်၊ သၟတ်ဗၠာဲတံကၠုၚ်ဝေၚ်သ္ၚိ၊ တက်ကျာဓရီုပ္ဍဲသ္ၚိရ၊ ကာလဂှ် သၟတ်ဝုတ်ဝွံ သွက်ဗၠာဲတံဂွံဂ္ဇံဂှ် မ္ဒးလးသ္ကဝ်သၞာတုဲ ဒုၚ်တၠုၚ်ကၟုယ်ဗၠာဲတံရ၊ ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ '''ဂွံကောန်ဗြဴမ္ဂး မ္ဒးလးသ္ကဝ်သၞာ'''ဟီုလဝ်ရောၚ်၊ ညးတၠကောန်တြုံပၠန်တုန်လေဝ် ကောန်ဇကုစိုပ်အဝဲဗၠာဲတုဲ သွက်ဂွံပတဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ကောန်ဇကု မ္ဒးအာအာတ်ဂအဟ် ပ္ဍဲဇရေၚ်မိမသၟတ်ဝုတ် ဇကုနွံမေတ္တာရ၊ ပွမအာသၟာန်သၟုက်ဝွံ '''သွဟ်ဒကတ်''' ပိုဲမန်မကော်ခဴစတုဲ ပ္ဍဲအခိၚ်ဝွံ မ္ဒးကဵုသၟတ်ဝုတ်ဇြဟာန်ဇကု၊ ယာတ်ဍောတ်ရ၊ ကာလသ္ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲတေံလေဝ် ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ '''ဂွံကောန်တြုံမ္ဂး မ္ဒးပလေဝ်ယာတ်ဍောတ်ရောၚ်''' ရဴဝွံ အရေဝ်မန်နွံကၠုၚ်ရ။


အဝဲကောန်ဇာတ်ဂမၠိုၚ် စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ် ဗ္တောန် ကတ် ကွတ်ပညာမ္ဂး ကောန်ဗြဴဂှ် ကွတ်ဗြဴ၊ ကောန်တြုံဂှ် ကွတ်တြုံ၊ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ် မိမတံ ဒၠောံဗ္တောန်ကဵုကတ်ပညာအိုတ်ရ၊ ယဝ်ရကွတ်တြုံ ကွတ်ဗြဴဟွံဍိုက်ပေၚ်မ္ဂး ကာလဒှ်ဂအဟ်-ဂမာန်ညးမ္ဂး ကောန်ဇာတ်ဇကု မုက်မတ်ဒးဍောတ်ရောၚ်သွံ၊ ဟိုတ်နူဓဝိၚ်နွံသာ်ဏံတုဲ ကောန်ဗြဴမ္ဂး မပ္တံကဵုတုတ်တုတ်၊ တောမ်ပုၚ်သွ၊ သီဂိုၚ်ထိၚ်ဒက် ဒြပ်ကပေါတ်နာနာသာ်ကီု၊ ကောန်တြုံမ္ဂး မပ္တံကဵုကၠောန်ဂူဗ္ၚ၊ တာန်န တာန်ရဴ၊ ၜန်ဇုက်၊ ၜိၚ်ဍာ်၊ ဍိုက်ဂၠုၚ် ဍိုက်ဖံၚ်၊ ညံၚ်ဂွံလေပ်ဂှ် ကၠေံစိုတ်ဗ္တောန်ကဵုရ၊ ယဝ်ရကွတ်ဗြဴ ကွတ်တြုံဟွံဍိုက်ပေၚ်မ္ဂး ခေတ်ကၠာတေံ ညးတံဟွံပဂအဟ်-ဂမာန်ရ၊ ပ္ဍဲခေတ်လၟုဟ်ဝွံ ဒဒှ်ပြံၚ်သၠာဲကၠုၚ်တုဲ ဟွံတုပ်ကဵုခေတ်ကၠာတေံ အဓိပ္ပါယ်ကွတ်တြုံ ကွတ်ဗြဴ၊ ၜိုန်ပြံၚ်သၠာဲကီုလေဝ် အလိုက်ခေတ်ညးကဵုညး၊ ကၠာဟွံဒှ်ဂအဟ်-ဂမာန်ညးဏီဂှ် မ္ဒးဍိုက်ပေၚ်လဝ်ရောၚ်ဂှ် ပိုဲစှ်ေဒၟံၚ်စိုတ်ရ။


သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲမန်ပိုဲပၠန်လေဝ် စိုပ်ကၠုၚ်အဝဲဝုတ်ဗၠာဲမ္ဂး ဇကုမွဲဓဝ်မံၚ်ဟွံဂွံ၊ ဒးပံၚ်ဖက်ကဵုညးတၞဟ်တုဲ ပွံမပံၚ်ဖက်ဆက်ဆောံကဵုမိတ်သဟာဲ ဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ် စွံတိုန်ၚုဟ်မး ရပ်တိုန်အလံၚ်၊ စွံပရဲပ္ဍဲစိုတ်လေဝ်ဒှ်တိုန်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ၊ ဇၟာပ်ပ်ကွာန်မန် ဇၟာပ်ပ်ဍုၚ်မန်၊ ဇၟာပ်ပ်အရာပ်မန် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဒက်လဝ်ဂကောံအိုတ်ရ၊ နကဵုသၞောဝ်ဥပဒေသ ဟွံဂွံဒက်လဝ်ဂကောံကီုလေဝ် ညးမွဲကဵုမွဲ ကၠိုဟ်တီကေတ်ပ္ဍဲစိုတ်တုဲ အာမွဲဂကောံ ကၠောန်မွဲဂကောံ မဒှ်တိုန်ရ။


မိမတၠကောန်ဝုတ်တံပၠန်လေဝ် ကောန်ဇာတ်ညးတံ ဒှ်တိုန်ဝုတ်မ္ဂး အရာကိစ္စလဵုဟွံဟီု မ္ဒးထိၚ်ဒက် ဗွဲမဗ္စာရဏာလၟိုန်ရ၊ ကောန်ဝုတ်ဇကုမွဲဓဝ် ကေၚ်ကာလဵုဟွံဟီု ဒၞာဲလဵုဟွံဟီု ကမၠောန်လဵုဟွံဟီု ယဝ်မ္ဒးအာကၠောန်မ္ၚးသ္ၚိဇကုမ္ဂး ညးတံဟွံသၠးကဵုအခေါၚ်ရ၊ အာကၠုၚ်ကၠောန်ကမၠောန် နကဵုဂကောံဟေၚ် မိမတံသၠးအခေါၚ်ရ၊ ညးမဒှ်ကောန်ဝုတ်တံလေဝ် မၚ်မွဲတိုန်ဣန်ရဳသိက္ခာဇကုရ၊ ပွမဟုံဂစေံဂြးသော်၊ ဒၞာဲၜးဂၞိန်ယာတ် ဂတမိမကောဒေံဇကုဂှ် ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ ပွမသာတ်ဂၞိန်၊ ပွမလ္တက်ပလောံ ဂတမိမကောဒေံ၊ ဂတမၞိဟ်တြုံဇၞော်တံလေဝ် ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ မိတ်ဒါန်ပၠန်လေဝ် ဂတမိမကလောကောဒေံမ္ဂး ဗွဲလ္ဂူတပ်တးဟေၚ် ဟီုအရေဝ်ဆက်ဆောမ်အိုတ်ရ၊ သွက်ဂွံမၚ်မွဲဓဝ်ဂဝ လ္တူမိဇကု ကောဒေံဇကုတုဲ ဂတမိမကောဒေံဇကု သွက်ဂွံဟီုအရေဝ်ဂှ် ညးလ္ၚဵုတံ ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ စပ်ကဵုပရေၚ်ဝုတ်ဗၠာဲတုဲ အရေဝ်မန်နွံကၠုၚ်မွဲသာ် '''ၜိုန်ကဵုတီကီုလေဝ် ဟွံကဵုညာတ်'''ရ၊ ဆဂးဂှ် ပ္ဍဲဒေသမန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် မိမကောန်ဂကူမန်တံ ကောန်ဇာတ်ညးတံ စိုပ်အဝဲဝုတ်မ္ဂး ပ္ဍဲကိစ္စဝုတ်ဗၠာဲဏံဂှ် သၠးအခေါၚ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ခေတ်ကၠာတေံ သၟတ်ဗြဴတံ စိုပ်အဝဲဝုတ်သၟုယ်ဠေၚ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံ နူစွံလဝ်သော်ယံၚ်ဂတိုပ်တာဂှ် ကဵုဖျေံသော်ကၞေၚ် စွံထာၚ်သပြုရ။


သၟတ်ဗၠာဲတံလေဝ် ရံၚ်သ္ၚဳကေတ် ဗီုသော်ဝုတ်ဂှ်တုဲ ဆက်ဒါန်ဆက်မိတ် အခိၚ်အဝဲစိုပ်-ဟွံစိုပ် တီကေတ်ပ္ဍဲစိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲခေတ်လၟုဟ်ဝွံ ဗီုသော်သၟတ်ဗြဴမန်ပိုဲပြံၚ်သၠာဲကၠုၚ် အခိုက်ကီုလေဝ် ဒဒှ်သၟတ်ဝုတ်မွဲ ဒှ်ဝုတ်တီမ္ဂး ဆက်ဒါန်ဒက်မိတ်-ဟီုအရေဝ် တက်ကျာကဝေၚ်ဂွံရ၊ ညးမွဲရောဟွံဂၠာဲပဒုဟ်ရ၊ ယြဴသၟတ်ဝုတ်မွဲ ယဝ်ပၠောပ်သော်တုဲမ္ဂးစိုပ်အခိၚ်ပတဴသ္ၚိကၟိန်ရ ညာတ်သၟတ်ဗြဴမွဲ ပၠောပ်လဝ်သော်တုဲမ္ဂး သွက်ဂွံပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ကဵုသၟတ်ဗၠာဲမွဲ ညးတံသၟာန်သၟုက်လဝ်တုဲ ဒးတီရောၚ်၊ သၟတ်ဗြဴဝွံ ခြာဟွံလံ ပတၠလျိုၚ်ရောၚ်ဂှ် သၟတ်ဗၠာဲသ္အာၚ်လေဝ် ဒးတီလဝ်တုဲရ၊ ဂလိုၚ်လဵုမိက်ဂွံဆက်ဒါန်ပမိတ်ကီုလေဝ် အခေါၚ်ဟၟဲရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သၟတ်ဝုတ်ပၠောပ်သော်တုဲမ္ဂး လုပ်လၟိဟ်ပ္ဍဲဘဝညးဇၞော်ရောၚ်ဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်တမၠာတေံရောၚ်။


အခိုက်ကၞာဒက်မိတ် ဆက်ဒါန်ဇြဟာန်ညးသ္ကံဂှ် နွံဂၠိုၚ်ကဵုဂကူရ၊ ပ္ဍဲဒေသမန်ဗွဲမဂၠိုၚ် သၟတ်ဗၠာဲတံ ဒးတိုန်ဝေၚ်တက်ကျာ လ္တူသ္ၚိသၟတ်ဝုတ်ဂှ်တုဲ မ္ဒးထ္ၜးမုက်ကဵုမိသၟတ်ဝုတ် ဟွံသေၚ် ညးမဒှ်အုပ်ဓုပ်လဝ်သၟတ်ဝုတ်ဂှ်ရ၊ ညးမအုပ်ဓုပ်တံလေဝ် ပ္ဍဲအရာကေၚ်ကာဏံ တီကၠိုဟ်ကေတ်တုဲ နဲညးကဵုညး ပါဲတိတ်အာရ၊ သၟတ်ဝုတ်ပၠန်တုန်လေဝ် ယဝ်သၟတ်ဗၠာဲမွဲ စိုပ်ကၠုၚ်လ္တူသ္ၚိဇကုမ္ဂး ဒုၚ်တၠုၚ်ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်မိုဟ်ရ၊ မပ္တံလးသ္ကဝ်သၞာ ပြေၚ်စွံခ္ဍအ်ဇဗၠု ၜံက်တံကီု ဆၜိုတ်ထေက်ကြိုက် မ္ဒးပလေဝ်ကဵုရ၊ တုဲကာလသၟတ်ဗၠာဲတံ ကၠုၚ်ဝေၚ်စိုပ်မ္ဂး ညံၚ်ဟွံထေၚ်ခယျ ဒဒှ်မံၚ်စဟွံသ္အးဇၚး ပပ်ကၠိမံၚ်ဂှ် သၟတ်ဝုတ်တံသ္အးဇ္ၚး ပြုပေၚ်လဝ်သ္ၚိဌာန် ဗွဲမ္ဒးရးရ။


ကာလဗ္တံ သၟတ်ဗၠာဲတံတိုန်ဝေၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဒဒှ်ရကောန်ဇာတ်ညးတံ ဒှ်မံၚ်ကာလကတ်ဗ္တောန်ပညာကဵုဒှ်  အဝဲဟွံစိုပ်ဏီကဵုဒှ် ဟွံမိက်ကဵုစွံကဝေၚ်ဏီကဵုဒှ်၊ ဗွဲမယေန်သၞာၚ်ဍိုဟ်ကေတ် နကဵုဥပါဲဟီုဒၠောံဗ္တောန် စဵုဒၞာထောံသၟတ်ဗၠာဲတံရ၊ ဗွဲမယေန်သၞာၚ်ဟီုဂးကီုလေဝ် သၟတ်ဗၠာဲလ္ၚဵုလ္ၚဵုတံ ဟွံဖျအ်လွဳမ္ဂး မိသၟတ်ဝုတ်ဂှ် ဂ္ဇံဗ္ဒာဲကောန်ဝုတ်ဇကုတုဲ ဟီုအရေဝ်တက်ကျာကဵုသၟတ်ဗၠာဲဂှ်ရ၊ ဟိုတ်နူမိသၟတ်ဝုတ်ဂှ် ဟွံပါဲကဵုတုဲ သၟတ်ဗၠာဲဝွံ သွက်ဂွံဟီုဂလာန်အရေဝ်မေတ္တာဂှ် အခေါၚ်ဟၟဲရ၊ ယဝ်ရသၟတ်ဗၠာဲသၟတ်ဝုတ်တံ စိုပ်ကၠုၚ်အဝဲဝုတ်ဗၠာဲမ္ဂး ညးဇၞော်တံ သၠးအခေါၚ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ဟိုတ်နူမိမသၟတ်ဝုတ်တံဂှ် ဟွံတုပ်စိုတ်တုဲ စဵုဒၞာမံၚ်လေဝ် နွံကီုရ၊ ယဝ်ရမိမသၟတ်ဝုတ်တံ တုပ်မံၚ်စိုတ်မ္ဂး သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲဂှ် သွက်ဂွံဟီုပလန်ဂလာန်မေတ္တာဂှ် ဂွံအခေါၚ်ဗွဲမသၠးပွးရ၊ ယြဴသၟတ်ဗၠာဲမွဲ နွံမံၚ်လ္တူသ္ၚိ သၟတ်ဗၠာဲတၞဟ်ဟ်ယဝ်တီမံၚ်မ္ဂး ဟွံထပ်တိုန်သ္ၚိဂှ်ရ၊ ဟိုတ်နူဟွံတီတုဲ ယဝ်ရတိုန်ဒးပၠန်လေဝ် ညးမစိုပ်လဝ်ကၠာဂှ် ပါဲကဵုဗွဲမသောၚ်ၜးရ၊ ၜိုန်ဟီုဓရီုတက်ကျာ ဗွဲမသၠးပွးကီုလေဝ် ရန်ကဵုမၚ်မွဲဓဝ်သစ္စတုဲ ပ္ဍဲကေၚ်ကာဏံ ဇိုၚ်တဲသွက်မလောန်ၜက်လုလောန်အာဂှ် ဟၟဲသက်က်ရ၊ အခိုက်ဏံဂှ် သွက်ဂကူမန်ပိုဲ သွက်ဂွံထိၚ်ဒက် အာဓါန်ဂတလၟိုန်ဂှ် ခိုဟ်ဗွဲမလောန်ရ။


ညးလ္ၚဵုတံပၠန်လေဝ် ဟိုတ်နူကောန်ဝုတ်ဇကု တက်ကျာဟီုအရေဝ်ကဵုသၟတ်ဗၠာဲဂှ် ဟွံမိက်ညာတ်မုက်မတ် ကတဴဟေပ်တုဲ ဒဒှ်ရကောန်ဝုတ်ဂှ် ဆက်ကဝေၚ်ဆက်ဒါန်ဂှ် ၜိုန်မိမတံတီကီုလေဝ် ပွမဟီုအရေဝ် ဆက်ဂလာန် ပရေၚ်မေတ္တာဂှ် ဟွံကဵုမိတံညာတ်လေဝ်နွံကီုရ၊ ဟိုတ်နူမိမဟွံတုပ်စိုတ် စဵုဒၞာဂှ်မွဲသာ်၊ ဟိုတ်နူမိမမုက်ကတဴတုဲ ဟွံမိက်ကဵုမိမတံညာတ်ဂှ်  မွဲသာ်ဂှ်ရ၊ အာဒၞာဲဗၠးၜးမွဲမွဲဒၞာဲတုဲ ဟီုအရေဝ်မေတ္တာလေဝ် နွံကီုရ။
==ဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံ==

ပွမကော်စ ပြဲ(ပြောဲ)ဇွာဂှ် နူကၠာကျာ်ဟွံဒှ်ဏီ ၜါလ္ၚီသၞာံမဒှ်ဂှ် ကွာန်မွဲကဵုမွဲ သွက်သ္ဂောံဒှ်စ္ၜုဲစ္ၜော်ညးသ္ကံတုဲ ၊ကော်စပြောဲဇွာအိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် မွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန် ဟွံဒှ်သေက်ဇဵုညးသ္ကံရ၊ ပရေၚ်ပွယေန်သၞာၚ် ညးမွဲကဵုညးမွဲ ဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်နူလက်ထက်လဵုဂှ် ယဝ်ရသၟာန်မ္ဂး နကဵုညးချူလိခ်ဏံဟွံတီရ၊ ကေတ်ဟွံဒးရ သာ်ဝွံ ဒးသှ်ဏာဍာံဍာံရ၊ မူဒှ်သာ်လဵု ပွယေန်သၞာၚ်ဏံ ဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံဝွံ တၚ်အဓိက ရန်တၟံဂကူပိုဲမန်ဂှ် သ္ဂောံတီကေတ်မာန်ရောၚ် ခယျကေတ်ရ၊ အခိုက်ကၞာဝွံ နူပိုဲဍောတ်တ်နွံတဴကၠုၚ်ဂှ် သ္ဂောံဆဵုသ္ဂောံမိၚ်ရ၊ ပွမဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံဝွံ ဂွံဟီုထ္ၜးအဓိပ္ပါဲအရေဝ်ပလး ညံၚ်ဂွံကၠးပ္ဍဲစိုတ်မ္ဂး ဒှ်ပွမကော်စပြောဲဇွာရ၊ ကောန်ဂကူမန်ဂှ် အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳကော်စပြောဲဇွာ နူမွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန် နူမွဲဒေသကဵုမွဲဒေသ နွံတဴပြာကတ်ဒၟံၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကွာန်မွဲကွာန် ဓဝ်ညးမွဲကဵုမွဲ သဘဴကော်စပြောဲဇွာဟွံမွဲရ၊ ဆဂး နကဵုအဖဝ်သ္ကံ မိတ်သဟာဲဍုက်က်ကေဝ်ဝ် ဆက်ဆံတဴဟေၚ်နွံရ။


ပွမကော်စပြောဲဇွာဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ် အဝဲဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ်ဟေၚ် ဆက်ဆံကော်စပြောဲဇွာဂၠိုၚ်ရ၊ အာစိုပ်အာကွာန်ဒေသမွဲမွဲတုဲ မိတ်သဟာဲဒဒှ်ေဒယှ်ဟွံမွဲမ္ဂး ပူဂဵုနွံပၟိက် မိက်ဂွံကော်စပြောဲဇွာဂှ် ဟီုထ္ၜးကဵုမၞိဟ်ဇၞော်နူဇကုတုဲ မၞိဟ်ဂှ် ပၠောပ်ဗ္ဂပ်ဆက်ကဵုဇွာရ၊ မၞးတံညးၜါကော်စဇွာဟာ ညးၜါစိုတ်တုပ်မ္ဂး သၟာန်ယၟုယၟာတုဲ ကော်ဖျဴဏာသ္ၚိ ဒုၚ်ကၟုဟ်ဗ္စဖျုၚ်ရ မၞိဟ်တြုံကဵုမၞိဟ်တြုံ ဒက်မိတ်မ္ဂး ဒှ်ဇွာညးသ္ကံရ၊ ညးမွဲကဵုညးမွဲ နကဵုယၟုဟွံကော် နကဵုဇွာဟေၚ် ကော်တဴကေုာံရၚ်သ္ကံရ၊ မၞိဟ်ဗြဴကဵုမၞိဟ်ဗြဴ ဒက်မိတ်မ္ဂး ဒှ်ပြဲရၚ်သ္ကံရ၊ တုပ်ညံၚ်မၞိဟ်တြုံကီု ညးမွဲကဵုမွဲ ကော်ခဴစမ္ဂး နကဵုယၟုဟွံကော် နကဵုဝေါဟာပြဲဟေၚ်ကော်တဴရ၊ '''ပြဲကၠုၚ်ဆောဝ်လံရော ပြဲလ္ပစဴဏီ''' မပ္တံသာ်ဝွံ နကဵုဂလာန်မသ္ဍိုက်ဆာန် ဒးကတောဝ် ဆက်ဆံတဴရ။


မၞိဟ်တြုံကဵုမၞိဟ်ဗြဴ ဒက်မိတ်ဂှ် ဂွံဒုၚ်ယၟုပြဲရ၊ ကာလဇကုဒှ်သ္ၚိဌာန်တုဲ တၠသ္ၚိဇကုကဵုပြဲဇကုဂှ် ဇွာဇွာရဴဝွံကော်တဴ ဆက်ဆံရ၊ သမ္ဘာဇကုဂှ် ဆက်ဆံကဵုပြဲဇကုဂှ် ပြဲ ပြဲ ရဴဝွံ ကော်ခဴရ၊ ဘဝပြဲဇွာဂှ် ဆာန်တဴကေုာံရၚ်သ္ကံ ညံၚ်ရဴကောန်မွဲမိကီုရ၊ ပၟိက်ကိစ္စဇၞော်ဍောတ်က္တဵုဒှ် ပြာပ်အာစိုပ်ဇရေၚ်ပြဲဇွာဇကုမ္ဂး ပြဲဇွာတံဂှ် ဆၜိုတ်သ္ပမာန် ဗီုၚ်ကရိုၚ်ထံက်ပၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ကဵုရ၊ ပၟိက်ကိစ္စက္တဵုဒှ်မ္ဂး အာဒေါံတန်တဴဇူဒီု ပ္ဍဲသ္ၚိပြဲဇွာဇကုရ၊ ပြဲဇွာ အာဝေၚ်ဇရေၚ်ဌာန်ပြဲဇွာတေံမ္ဂး နကဵုတၟာဲမဂၠိုၚ်ကေတ်ဏာရ၊ ကာလပြဲဇွာစဴမ္ဂး နကဵုတၟာဲမပြဲပြဲ ကဵုပြၚ်ဏာရ၊ ပၟိက်ညးပၟိက်အဲ လၟိုန်ကာလ ညံၚ်ဂွံပေၚ်စိုတ်ဂှ် နွံသဘဴရေၚ်တၠုၚ်လေပ်ရ။


မိမပြဲဇွာဇကုဂှ် မိသေဲ-အပါသေဲ ရဴဝွံ နကဵုဝေါဟာယေန်သၞာၚ် ဆက်ဆံကော်တဴရ၊ ကောန်ဇာတ်ပြဲဇွာဇကုတံဂှ်တုန် ကောန်သေဲ ရဴဝွံ ကော်ခဴစဍုက်က်ကေဝ်ဝ် မၞုံကဵုဇြဟာန်ရ၊ ညးလ္ၚဵုတံဂှ် အာဍုၚ်ဇဳၜဳကၠောံဒၟံၚ်တုဲ ဇၟာပ်ကွာန်ကော်စလဝ်ဇွာနွံရ၊ မၞိဟ်ပြဲဇွာနွံဂှ် အာကၠုၚ်စကွာန်ပလုၚ် မုက်မတ်ဟွံဍောတ်ရ၊ ဂကူမန်ကဵုဂကူမန်သၟး ကော်စပြဲဇွာဟွံသေၚ် နကဵုဂကူညးတၞဟ်သ္အာၚ်လေဝ် အတိုၚ်အခိုက်ပြဝေဏဳမန် ကော်စပြဲဇွာရ၊ စပ်ကဵုပရောပြဲဇွာတုဲ ပုံအာဂီုကေၚ်မိၚ်လဝ်ဂှ် မိက်ဂွံချူပျးဏာညိရ၊ ( မန်ကဵုကရေၚ် ကော်စဇွာတုဲ ဇွာကရေၚ်ဂှ် ပၟိက်ကိစ္စက္တဵုဒှ်တုဲ ကၠုၚ်ဝေၚ်သ္ၚိဇွာမန်ရ ဇွာမန်ဂှ် သွက်ဂွံတုမ်ဗ္စဇွာကရေၚ် မူသၞေဝ်ကေဝ်ဟွံမွဲတုဲ ဗ္စပုၚ်ကဵုဖရံက်ရ '''ကှ်ေဇွာ စပုၚ်စိုအ် သွဟွံတၟေၚ်ရဇွာ က-လေဝ်ဖရံက်ရ ဖရံက်လေဝ် က-ရဇွာ စမိပ်ပ်ညိ'''ဂးရ အလန်ဇွာမန်အာဝေၚ် ပ္ဍဲဇွာကရေၚ်ပၠန်မ္ဂး ဇွာကရေၚ်ဂှ် ကၞဳဒုန်ကၞေဝ်ဂှ် ကုတ်ဒန်ထောံတုဲ တောံသွဗ္စဇွာရ၊ ကာလစပုၚ်ဇွာကရေၚ်ဂှ် '''မူသ္ဇက်စဟွံမွဲရဇွာ တောံစသွၜၚ်ရ၊ ဒုန်လေဝ်ၜၚ်ရ ၜၚ်လေဝ်ဒုန်ရ စမိပ်ပ်ညိဇွာ''' သာ်ဝွံသ္ဂးရ။)


သဘဴကော်လဝ်ပြဲဇွာဂှ် ဇကုနွံမေတ္တာ ဇြဟာန်နွံလ္တူညး ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်မ္ဂး မေတ္တာညးဂှ်လေဝ် ဗျာပ်ကၠုၚ်ကဵုဇကု ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ရ၊ ညံၚ်ဂလာန်ညးမဟီုစ '''ဍာ်ဝုန်အာ-ဍာ်ခါကၠုၚ်''' ကော်စလဝ်ပြဲဇွာတုဲ တီဆဘိုအ်ဇကုမွဲဇွောံဓဝ်မ္ဂး ပြဲဇွာဂှ် ဍေံတန်ဟွံလံရ၊ မၞိဟ်ကၠာတေံနွံကဵုသစ္စရ၊ ဒက်မိတ်ကော်စပြဲဇွာတုဲ ဒဵုလအိတ်လမျီု ညးမွဲကဵုညးမွဲ ညံၚ်မေတ္တာဂွံကှ်ဇတ်အာဂှ် ဟွံသ္ပရ၊ လၟိုန်န်ကာလ ဆာန်ကၟိန်ဇြဟာန်တဴဒၟံၚ်ရ၊ ပြဲဇွာဇကုဝါတ်တဴဒၟံၚ်မ္ဂး နကဵုပိုန်ဒြပ်ထဝ်ဩန်ထံက်ပၚ်ရ၊ သွံရာန်လှာဲဂတးစဗၞိက်ပၠန်လေဝ် အာစိုပ်ဇရေၚ်ကွာန်ပြဲဇွာမ္ဂး အပေါတ်ဗၞိက်ပြဲဇွာတံဂှ် ညံၚ်ဂွံအိုတ်ပြဟ် ဗိုၚ်ကရိုၚ်သွံရာန် လှာဲဂတးကဵုရ၊ ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်ကၟုယ်ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်ဟ်ရ၊ ဗွဲတၟေၚ်တုဲ ကော်စပြဲဇွာတုဲ (ဝါ) မၞိဟ်တြုံကဵုမၞိဟ်ဗြဴ (ဝါ) ဝုတ်ကဵုဗၠာဲကော်စပြဲတုဲ စိုတ်သဘာဝဂွံပြံၚ်ဂတးအာဂှ် ဟွံမွဲရ၊ ဆာန်ကၟိန် နကဵုစိုတ်ကာမဟွံသေၚ် နကဵုစိုတ်မေတ္တာဆာန်ဇြဟာန်တဴရောၚ်၊ ညးမွဲကဵုညးမွဲ နကဵုစိုတ်ဝုတ်ဗၠာဲဟွံစွံရ၊ နကဵုစိုတ်ပြဲဇွာရောၚ် ဆက်ဆံတဴဂှ် သ္ဂောံဆဵုကၠုၚ်ရ။


စပ်ကဵုပရောကော်စပြဲဇွာတုဲ အရေဝ်ဂရိုၚ် (အရေဝ်သွက်ဂွံကြီု နွံမွဲပိုဒ်ဍောတ်ရ မန်ကဵုဗၟာ ကော်စဇွာတုဲ ဇွာမန်ဂှ်လေဝ် ဟွံလေပ်အရေဝ်ဗၟာ ဇွာဗၟာလေဝ် ဟွံလေပ်အရေဝ်မန်တုဲ တၞဟ်နသ္ဂောံဗာ်ဂၠုၚ် ကသေံကၟတ်ညးသ္ကံရ၊ ညးၜါဂှ် လုပ်အာဂြိုပ်တုဲ ဇွာဗၟာဂှ်ဟီု ('''သည်သစ်ပၚ် ဖြောင့်တယ် ကောၚ်းတယ်''')ဂးတုဲ ဇွာမန်ဂှ် '''ဟး ကိုၚ်တှ်ေလ္ပကေတ်'''ရဴဝွံသ္ဂးရ၊ အဖန်ဂေတ်ဂၠာဲဒၟံၚ်ဆုဂှ် မွဲဝါဓဝ်ကျာပိုက်ကသဳကၠုၚ်ရ၊ ဇွာမန်ဂှ် '''ကျာကၠုၚ်ရယ'''ဂးတုဲ ဇွာဗၟာဂှ် နူမိၚ်ဗက်ဂြိပ်ပေက် ဂွာန်တိုန်ဆုရဂး။


အလုံမွဲဒေသရာမညပိုဲ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ သွက်ဂွံဆက်ဒါန်ဂှ် အခေါၚ်သၠးပွး ၜိုန်ဂၠိုၚ်ကီုလေဝ် အရာထိၚ်ဒက်လေဝ်ဂၠိုၚ်ကီုရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳတ္ၚဲဓဝ် မိမတံအာမၚ်သဳပ္ဍဲဘာအိုတ်တုဲ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဖာပ်ဗ္စပုၚ်သဳပၠန်ရ၊ ပ္ဍဲဗ္တံဖာပ်သဳဂှ် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ကောံဓရီုတုဲ ကၠောန်ပရေၚ်ကုသဵုအိုတ်ရ၊ ကာလကောံဓရီုတောမ်တိုပ်ဂှ်လေဝ် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ညးမွဲကဵုမွဲ သွက်ဂွံဟီုဂလာန်ဆက်ဒါန်ဂှ် သၠးပွးနူမိမတံအိုတ်ရ၊ ဟိုတ်နူဂွံပ္တုဲကာကုသဵုမွဲစွံတုဲ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ လ္တူညးမွဲကဵုညးမွဲ မေတ္တာဗျဳဗျာပ်အာလေပ် နွံဂၠိုၚ်ရ၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် နွံဒၟံၚ်ဇိုၚ်ၜဳတုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳတ္ၚဲဓဝ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံအာမၚ်သဳ ပ္ဍဲဘာအိုတ်ရ၊ ကာလပလံၚ်ဂအုပ် ပလံၚ်ပုၚ်သဳတုဲမ္ဂး သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဂွံအခိၚ်သၠးပွးရ၊ ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ်ဝုတ်ဝုတ်တံ ကောံဓရီုတုဲ အာဝေၚ်သၚ်ဗတဳဇိုၚ်ၜဳ ဗၠာဲဗၠာဲတံလေဝ် နဲဏံကီု အာဝေၚ်ကီုရ၊ လဆောဝ်လဆောဝ်ပၠန် ဝုတ်ကဵုဗၠာဲ ဆောဖဝက်ညးကဵုညး အာကွာ်ဝေၚ်သၚ်ဗတဳ ဟီုအရေဝ်ခၠေဝ်ပလန်ညးသ္ကံ ပရေၚ်မေတ္တာနာနာသာ်ရ။


ရးဒေသမန် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် နွံဇရေၚ်ဒဵုတုဲ လ္တူက္ဍဟ်ဒဵုဂှ် ပ္တန်လဝ်ကျာ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ကျာ်လ္တူဒဵုတံဂှ် ကၠောန်သ္ဘၚ်ကျာ်ဗဒှ်ပေါဲတုဲ ဝုတ်ဝုတ်ဗၠာဲဗၠာဲတံ ကောံဓရီုတုဲ ဂၠောဲတိုန်အာကျာ် ဂြုဂြုဂြီုဂြီု လ္တူက္ဍဟ်ဒဵုတေံရ၊ အဃောအာကျာ်ဂှ်လေဝ် ညးမွဲကဵုညးမွဲ သွက်ဂွံဟီုပရေၚ်ဇြဟာန်ဂှ် သၠးပွးကွေံရ၊ သၟတ်ဗၠာဲတံဂမၠိုၚ် ယဝ်ဆဵုဝုတ်နူကွာန်ပလုၚ် ကၠုၚ်နူဌာန်သ္ၚောဲ၊ ဟွံတီဌာန်ဒၟံၚ်မ္ဂး နကဵုဒွက်ဟေၚ် ဒယှ်ေသၟာန်တိုန်ဂှ်လေဝ်နွံ၊ သၟတ်ဝုတ်တံပၠန်လေဝ် ဟွံရောံဓည နကဵုဒွက်ဟေၚ် ကလေၚ်ဒယှ်ေတိုန်တုဲ လဴထ္ၜးကဵု ဗွဲမယေန်သၞာၚ်လေဝ်နွံကီု၊ မွဲသာ်ပၠန် ဒဵုလေဝ်သ္ၚောဲ ဂၠံၚ်ဍာန်လေဝ်ပရေံ၊ သၟတ်ဝုတ်တံ ဟိုတ်နူဍိုန်ကဵုဇြဟတ်တုဲ ညးမွဲကဵုညးမွဲ ထ္ၜလဘာ်တံၚ်ဂြယ်ပ္တိုန်ဏာရ၊ အဃောတိုန်အာဂှ် ဍောၚ်ၜိုတ်ကွေံရလေဝ် ညးမွဲဟွံဟီု၊ ဒယှ်ေအာ၊ဓရီုအာ၊ ဟီုအာဂြိုၚ်အာဂှ် စိုပ်အာက္ဍဟ်ဒဵုဇရေၚ်ကျာ်တုဲ ဂွံကလံလ္ၚောဝ်ကျာ်မွဲစွံ ဂွံရာဒၞာမိက်မွဲကရောံဂှ် ဒှ်ကၞောတ်မေတ္တာရ။


ကွာန်မန်လ္ၚဵုဝွံ ပ္ဍဲအခိၚ်မွဲဝှ်ပိဂိတု စိုပ်ပ္ဍဲတ္ၚဲတိၚ်တ္ၚဲသဳမ္ဂး သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ တိတ်အာဝေၚ်ဇရေၚ်ဂြိုပ် ရန်တၟံသွက်ဂွံမိပ်ဇြိပ်ဂှ်မွဲသာ်၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဟိုတ်နူရန်တၟံနာနာသာ်တုဲ အာဝေၚ်ဇရေၚ်ဂြိုပ် သွက်ဂွံၜဟ်ပလှ်ပ္ကဴဂှ်လေဝ်နွံကၠုၚ် ကာလစိုပ်ဂြိုပ်တေံ သဘာဝဝုတ်ဗၠာဲတံ ညးမွဲကဵုညးမွဲ ဒဒှ်ေဒယှ်အာတုဲ ဆက်ဂလာန် ဆက်မိတ်ဒါန်လေဝ်နွံကီု၊ ဟိုတ်နူဂွံပူဇဴကျာ် နကဵုပ္ကဴ ပွမၜဟ်ပလှ်နၚ်တံဂှ်လေဝ် ဖဵုဇၞော်ပြဲသန်ကွေံရ။


သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲမန်တံဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ပ္ဍဲကွာန် ယဝ်ပရေၚ်ကေၚ်ကာဇၞော်ဍောတ်မံက်တိုန်မ္ဂး မွဲကရောံမွဲဂကောံ ရီုဗၚ်ကၠောန်ၜိုတ်အာမွဲစွံဂှ်လေဝ် ဒှ်အထံက်အပၚ် ပရေၚ်ဝုတ်ဗၠာဲတံပၠန်ရ၊ ပပ္တံဟိုတ်နာနာသာ်တုဲ ညးမွဲကဵုမွဲ  နွံမေတ္တာဇြဟာန်ဆာန်ရၚ်သ္ကံ၊ ဗွဲမဗိုန်ညန် နကဵုစိုတ်ဇကုဂှ် ဟွံပ္တုဲပရေၚ်သ္ၚိကၟိန်ရ၊ ညးမွဲကဵုမွဲပစၟတ်သစ္စတုဲ လဴပူစကဵုမိမဇကု၊ အာတ်အခေါၚ်သွက်ဂွံမံၚ်မွဲကရောံဂှ်ရ၊ မိမတံပၠန်လေဝ် ယဝ်ဟွံတီဂကူမသမ္ဂး ဟွံပ္တုဲအရေဝ်ဏီရ၊ ပိုက်တမ်ဂၠာဲရိုဟ်ဂကူမသ၊ တီဒဒှ်ဂကူမသ တၞောဝ်ဒတောဝ်ခိုဟ်မ္ဂး၊ မိမတံဟီုစၠောံ ဂလာန်သၟာန်သၟုက် ပြုပြေၚ်ကဵုပရေၚ် မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ။

==ပွကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ==

သဘာဝလောက ဓမ္မတာလိုက်ဝွံ ပွမကၠောန်မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ်လေဝ် ဒှ်ပရေၚ်ဇၞော်မွဲ သွက်ပိုဲဇန်တံဂမၠိုၚ် မ္ဒးပ္တုဲ ပ္ဍဲဘဝမၞိဟ်တံရောၚ်။


မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂးဂှ် နကဵုအရေဝ်ဝေါဟာမန်တံဂမၠိုၚ် ဟီုဂးစပွမပ '''တၠလျိုၚ် ပ္တဴအိန်ထံၚ် မ္ၚဵုထပ်တဲ မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ''' နာနာသာ်ဟီုဂးအိုတ်ရ၊ ပွမပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ် ပ္ဍဲပွိုၚ်မွဲသၞာံ ကောန်ဂကူမန်တံ ရုဲစှ်လဝ်ပ်ဂိတု ပ္ဍဲပိဂိတုဏံဟေၚ် ညးဇမၞော်တံ ကဵုပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲအိုတ်ရ ပွမပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ပ္ဍဲဂိတုပသာ်၊ ကထိုန်ကဵုဖဝ်ရဂိုန်ရ၊ ပွိုၚ်ပိဂိတုဏံဂှ် သ္ပလဝ်ဂိတုခိုဟ်ပြဲဂှ်မွဲသာ်၊ အခိၚ်ကလောန် မပ္တံကဵုဝါဗ္ၚတံဂှ် ဂွံအခိၚ်သၠးဂၠိုၚ်ဂှ်မွဲသာ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးဇၞော်တံရုဲစှ်ကဵုကၠောန် ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ပ္ဍဲပိဂိတုတံဂှ်ဟေၚ်။


ယြဴသၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲလဵုဟွံဟီု ဒဒှ်ရ သ္ဍိုက်ဆာန်မံၚ်ရၚ်သ္ကံတုဲ သွက်ဂွံမံၚ်မွဲကရောံ၊ သွက်ဂွံချပ်မွဲကသပ်၊ သွက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်မွဲဂှ် လဴပူစကဵုမိမတံတုဲ ကေၚ်ကာဏံ သွက်ဂွံပ္တုဲကဵုဂှ်လေဝ် ဒှ်ဝတ်မိမမွဲသာ်ကီု၊ ဣလဵုဒှ်ဝတ်မိမရော '''ဟွံခိုဟ်ဆေဝ်ဒဝ်၊ ခိုဟ်စဝ်ထ္ၜးဏာ၊ ပညာကဵုကတ်၊ ဝတ်နွံထပ်တဲ၊ အာဲပြဲဇိုန်ဂၠိ၊ ဝတ်မသုန်စိ၊ တဴလျိုၚ်မိမရောၚ်''' အတိုၚ်ဝတ်မိမနွံသာ်ဝွံတုဲ ကောန်ဇာတ်ဇကုစိုပ်ကၠုၚ်အဝဲမ္ဂး '''ပြေၚ်ကဵုဗဵုစဴ ပြေၚ်ကဵုဗဵုစေက်''' ဂလာန်ညးမဟီုလဝ်နွံကၠုၚ်သာ်ဂှ်ရ ယဝ်ဒှ်ကောန်တြုံမ္ဂး၊ ဟွံကေၚ်ပ္တိုန်လဝ်ပယျၚ်မ္ဂး အၚ်္ဂမၞိဟ်တြုံဟွံဍိုက်ပေၚ်ဏီ၊ ညးဇၞော်တံဟီုစွံလဝ်ရ၊ ဂကူမန်ပိုဲ ပ္ဍဲမပ္တိုန်ပယျၚ် နူခေတ်ကၠာတေံဒဵုလၟုဟ် ညးတံၜလဝ်ထၟဒ္စိတ်(ဝါ)ပ္တိုန်လဝ်ကဵုသိဒ္ဓိ၊ တၚ်ကဵုခါန်အ္စာတုဲရ၊ ကာလဂှ်ဟေၚ် ပ္တဴကဵုသ္ၚိကၟိန်အိုတ်ရ၊ ယဝ်ကောန်ဗြဴမ္ဂး အာယုက်ပေၚ်စှ်ဒ္စာံသၞာံတုဲ သီုမထတ်ယုက်ဒၟံၚ်မ္ဂး မိမတံသွက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် သၠးအခေါၚ်အိုတ်ရ၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံလေဝ် ညးမွဲကဵုမွဲ သွက်ဂွံဆက်ဒါန်မာန်ဂှ် နဲနွံပိသာ်ရ။

၁။ နပၟိက်စိုတ်သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံတုပ်သၟဟ်ဂှ် မွဲသာ်။

၂။ နအခေါၚ်ကလုတ်ဗြဴခိုဟ်ဂှ် မွဲသာ်။

၃။ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်မိမတံအာသၟာန်ကေတ်ဂှ် မွဲသာ်။


ဆဂးဂှ် ဆန္ဒသၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံဟၟဲမ္ဂး၊ မိမတံစဳရေၚ်ပြုပြေၚ်စ ဟၟဲသက်က်ရ၊ ယြဴသၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲမွဲ နွံပၟိက်မိက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်မ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာ မ္ဒးလဴပူစကဵုမိမၜါရ၊ မိမတံလေဝ် သ္ၚဳရံၚ်အခိုက်ပြဝေဏဳမန် ပ္ဍဲကောန်မွဲမိ မွဲသၞာံၜါကာ ပ္ဍဲမွဲသၞာံဂှ် ကာမ္ၚဵုၜါဝါဟွံပ္တုဲရ၊ ယဝ်နွံပၟိက်မ္ဂး ပ္ဍဲမွဲတ္ၚဲဂှ်ဟေၚ် ပ္တုဲၜါကာမာန်ရ၊ ရဴသာ်ဝွံ သ္ၚဳဂၠိပ်ရံၚ်တုဲ အတိုၚ်အရေဝ်မန်ပိုဲဟီုလဝ် '''ဂအဟ်ဒးသၟာန် ဂမာန်ဒးသၟုက်'''ဂှ်ကီုရ၊ မိမလ္ပာ်သၟတ်တြုံတံပၠန်လေဝ် ဒဒှ်ရလၟောၚ်ဂအဟ်ဇကုဂှ် မ္ဒးစံၜတ်ဒ္ဂေတ် ပွမဍိုက်ပေၚ်-ဟွံဍိုက်ပေၚ် ကဵုကွတ်ဗြဴမလေပ်ထေက် မပ္တံကဵုတုတ်တုတ်၊ တာန်သ္ကဝ်၊ ဇိၚ်စပ်၊ သီဒက်၊ တောမ်တိုပ်၊ ဆက်ဆောံတံဂှ်ကီု၊ မဗဳဇဂကူတံဂှ်ကီု၊ ပွဟွံဒှ်မွဲကလော်၊ ပွဟွံလၞၚ်တၞၚ်ကလော်တံဂှ်ကီု၊ သ္ၚဳဂၠိပ်စံၜတ်တုဲ သွက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် မိမတံတုပ်သၟဟ်စိုတ်မ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဗလးဏာမၞိဟ်ဗြဴပိ ညးမၞုံကဵုဆောဖွက်တံ သွက်ဂွံအာသၟာန်သၟုက် လၟောၚ်ဂအဟ်ဂှ်ရ၊ လ္ပာ်သၟတ်ဗြဴတေံပၠန်လေဝ် နဲဏံကီုရ၊ ရုဲစှ်ကေတ်မၞိဟ်ဗြဴပိ ညးမၞုံကဵုဆောဖွက်တုဲ သကဵုစံၜတ်ဒဒှ်ရ၊ လၟောၚ်ဂမာန်ဇကု ဍိုက်ပေၚ်-ဟွံဍိုက်ပေၚ်ကဵုအၚ်္ဂမၞိဟ်တြုံ ပွမပ္တံကဵုဒ္ဂေတ်ပွ၊ ဝတ်တြုံ၊ ကွတ်တြုံပွသဇိုၚ်ကဵုမလေပ်ထေက်၊ ဒဒှ်ရဇိက်ဗ္ၚ၊ ဍိုက်ဂၠုၚ်၊ တာန်န၊ တာန်တိုၚ်၊ ကၠံက်တံဂှ်ကီု၊ ဒုၚ်တာလျိုၚ်သ္ၚိဌာန်၊ မာန်-ဟွံမာန်တံဂှ် မ္ဒးသ္ၚဳဂၠိပ်သၟာန်သၟုက် ဗွဲမချိုတ်ပၠိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲကေၚ်ကာဏံ ရုပ်သာ်ဒြပ်ရတ်တံဂှ် ညးဟွံပဂရုအိုတ်ရ။


ညးဇၞော်ၜါလ္ပာ်ဂှ် သၟာန်သၟုက်ခၠေဝ်သှ်တုဲ ယဝ်ရညဳသၟဟ်တုပ်စိုတ်မ္ဂး ရုဲစှ်တ္ၚဲ မွဲတ္ၚဲဒဒှ်ရ၊ တ္ၚဲဗၠးၜး၊ တ္ၚဲပြဲ၊ တ္ၚဲခိုဟ်တုဲ၊ ဝေၚ်ပါဲတ္ၚဲနဲရိုတ်တဒ္ဓိုတ်၊ ဒဿကြိုတ်၊ မြိုတ်ကျု၊ ပြာဗ္ဗဒါ၊ ဗဳလာ၊ ကာကာပ်တံဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဗၠးဒုဟ်၊ တ္ၚဲမံက်ဂတဝ်တံဂှ် ယဝ်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုမ္ဂး ခိုဟ်သန်ကွေံရ သ္ဂးလဝ်ရောၚ်၊ ရုဲစှ်တ္ၚဲတုဲ မ္ဒးရုဲကေတ်ညးဇၞော်မၞုံကဵုဆောဖွက်၊ မဂွံပ္တုဲကၠုၚ်လဝ်ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ၊ ပ္ဍဲကာလပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တေံ ညးမၞုံကဵုဗဟုသုတ ပ္ဍဲအရာကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ သွက်ဂွံဖန်ဖက်သၟာန်သှ်ကီု၊ သွက်ဂွံပလံၚ်သၟတ်ဗၠာဲဂှ်လေဝ် လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ရုဲကေတ်သၟတ်ဗၠာဲတံလေဝ်နွံကီု၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ရုဲစှ်ကေတ်လဝ် ညးမၞုံကဵုဆောဖွက်၊ သွက်ဂွံပလံၚ်သၟတ်ဗၠာဲဂှ်ကီု၊ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာတံဂှ်ကီု၊ မ္ဒးမူလဝ်နကဵုၜံက်မွဲမွဲတၞုၚ် ပလဝ်စၟတ်သမ္တီအိုတ်ရ။


မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂးဂှ် နွံၜါသာ်ရ၊ မ္ၚဵုအာဝါဟမွဲ၊ မ္ၚဵုဝိဝါဟမွဲ၊ မ္ၚဵုအာဝါဟမ္ဂးဝွံ သၟတ်ဗြဴဂှ် ဂ္ညိဂ္ညာတ်ကေတ် အလၚ်္ကာရတုဲ ယိုက်ယဵုရေၚ်တၠုၚ်ဏာ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာစဳရေၚ်ပြုပြေၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်တြုံဂှ် ဒှ်မ္ၚဵုအာဝါဟရ၊ မ္ၚဵုဝိဝါဟမ္ဂးဝွံ နူသၟတ်တြုံဏံ ယိုက်ယဵုရေၚ်တၠုၚ်ဏာ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာနာနာသာ် အာပြုပြေၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံဂှ် ဒှ်မ္ၚဵုဝိဝါဟရ၊ ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် မ္ၚဵုဝိဝါဟဟေၚ် ကဵုစဳရေၚ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကပေါတ်ကြိယာသ္ၚိဌာန် မပ္တံကဵုဖုန်-ဂၞဳ-သ္ကဝ်-ယာတ်-ပ္ၚာန်ပုၚ်ပ္ၚာန်သွ၊ ဒူ(ဘဳဒို) ဂအုပ်စုံ၊ ဩဍာ်၊ ထၟာဲတဲ၊ ဒ္ၚောဝ်၊ တၟံစၠန်၊ ကဠာ၊ ဒၞိက်ကၞဴတံဂှ်ကီု၊ သွက်ဂွံဗ္စဖျုၚ် ဒုၚ်တၠုၚ်ကဵုအာဟာရ ဘောဇိုန်နာနာသာ်တံဂှ်ကီု လ္ပာ်သၟတ်တြုံဏံ ဒးကေတ်တာလျိုၚ်၊ ဒးရာန်ပ္ကောံပ္ကေဝ်လဝ်အိုတ်ရ။


ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် သဘဴပ္တိုန်ဩန်ဂှ် ခေတ်ကၠာတေံ ၜိုန်အခိုက်သၞောဝ်ဟၟဲကီုလေဝ် သွက်ဂွံစၟတ်သစ္စရန်လဝ်တုဲ သၠာဲလစိန်၊ ပ္တိုန်ထဝ်၊ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ်လေဝ် နွံညိညကီုရ။


* တ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်


ယြဴသၟတ်ဗၠာဲမွဲ ယဝ်ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂး၊ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ကဵုပရိုၚ်ကဵုမသ နာံမြိုၚ် ကလော ကောဒေံတံအိုတ်ရ၊ ကလောကောဒေံတံ တၟုယ်တံကၠာဟွံစိုပ် တ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်ဂှ် ကၠုၚ်ကောံပ္ဍဲသ္ၚိတုဲ ရီုဗၚ်ပလေဝ်ပလေတ်ကၠောန်ၜိုတ်ကဵု မပ္တံဓုပ်တၟာဲ၊ နတိုၚ်၊ ဂအုပ်၊ မာဲသုတ်၊ ဖုန်-ဂၞဳ-သ္ကဝ်၊ ယာတ်ကၞဴ၊ ထၟာဲပုၚ်သွ၊ ဂအုပ်စုံ၊ သဗ္ဗအိုဿီုတံဂှ်ရ၊ နတိုၚ်ဟီုမ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲနမွဲမဂှ် တၞမ်သတ်ဗြဴကလုတ်မွဲတၞမ်၊ တၞမ်သတ်ကလုတ်မွဲတၞမ်၊ မိတ်ခၞေက်၊ မြေက်ခမိဟ်၊ လသိုန်ဗ္တာၚ်၊ ယာတ်ဍောတ်ထၟိမွဲ၊ ညးမစုတ်လဝ်ဂှ် ဒှ်နတိုၚ်မ္ဂးရ၊ ဂအုပ်မာဲသုတ်မ္ဂးဂှ်၊ ဒှ်ဂအုပ်ဇိုၚ်ပန် မၞုံကဵုဒကိုပ်ကေက်က်၊ ပ္ဍဲဂှ်စုတ်မာဲသုတ် မပ္တံကဵုၜံက် သတ် ကွာၚ်ၜဲတံဂှ် ဂွဳလဝ်ဗၞတ် ၅၊ ၇၊ ၉၊ ၁၃၊ ၁၇၊ ၂၅၊ ၅၁၊ အတိုၚ်မထေက်ကဵုဇြဟတ်ဇကု ဂွဳစုတ်လဝ်ပ္ဍဲဂအုပ်ဂှ် ဂအုပ်မာဲသုတ် ညးမကော်စရ၊ ဂွဳမာဲသုတ်တံဂှ် စုံညးဟွံစုတ်ရ၊ ဂအုပ်ဂှ် ညးဒက်ပူလဝ် နကဵုယာတ်ပရဳမွဲရ၊ သွက်ဂွံဗ္စဖျုၚ်သၞအာဟာရဘောဇိုန် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံ သွဗၞတ်ပိလၟာဲ၊ ကွာၚ်ၜဲယိုဟ်ၜန်တံဂှ်လေဝ် မ္ဒးစဳရေၚ်တောံတိုပ်လဝ်ကီုရ။


ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံလေဝ် မသ-နာံမြိုၚ် ညးမကၠုၚ်စိုပ်တံဂှ် မ္ဒးဒုၚ်တၟုယ်ဗ္စဖျုၚ်ပုၚ်သွတုဲ သဝ်တ္ၚဲဗ္တံဂှ် သွက်သ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံ ကၠောန်ကွာၚ်လံက်ချံၚ်တုဲ၊ ပလံၚ်ဏာကဵုသ္ၚိသၟတ်တြုံတေံရ။ တ္ၚဲကၠောန်မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ် အတိုၚ်ဒဒှ်ရုဲစှ်လဝ် တ္ၚဲခိုဟ်တ္ၚဲပြဲ တ္ၚဲမၞုံကဵုမ္ၚဵုမဒှ်ရ၊ နူဂယးပြဟ် အတိုၚ်ညးမဘိက်လဝ် မၞိဟ်ဇၞော်မၞုံကဵုဗဟုသုတ ပ္ဍဲအရာသၟာန်သှ်ကီု သၟတ်ဗၠာဲသၟတ်ဝုတ်တံဂှ်ကီု ကလောကောဒေံမသ နာံမြိုၚ်တံဂှ်ကီု သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုဝိဝါဟဂှ် ကၠုၚ်ကောံပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗၠာဲဂှ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံလေဝ် အတိုၚ်ညးမဘိက်လဝ် မၞိဟ်ဇၞော်မၞုံကဵုဗဟုသုတ ပ္ဍဲအရာသၟာန်သှ်ဂှ်ကီု၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ်ကီု ကလောကောဒေံမသ နာံမြိုၚ်တံဂှ်ကီု သွက်ဂွံဒုၚ်တၠုၚ်တၟုယ်တံဂှ် ကၠုၚ်ကောံဓရီုတုဲ ပလေဝ်ပလေတ် စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်လဝ် ဒၞာဲမပမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲကီု၊ ခဒမ်သ္တိက်ကီု၊ စၞအာဟာရဘောဇိုန်တံဂှ်ကီု၊ တောံတိုပ်လဝ်ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ရ။


သွက်ဂွံရေၚ်တၠုၚ်ပလံၚ်ဏာ သၟတ်ဗၠာဲကေုာံကပေါတ်ကြိယာတံဂှ် မၞိဟ်ဘိက်လဝ်စိုပ်ကောံအိုတ်တုဲမ္ဂး ညးမဒှ်အ္စာသၟာန်သှ်ဂှ် အာဂတ၊ ကြဴဂှ်မိမဝံသ ကြဴဂှ်မပ္တံကဵုဓုပ်နတိုၚ်၊ ညးဒှ်ကောန်ဂၠု ဟွံသေၚ် ကောန်ထဍဲ၊ ဟွံသေၚ်ကောန်ဒဒေံမွဲ၊ ယိုက်ယဵုဂအုပ်မာဲသုတ်၊ ကြဴဂှ်ဖုန်-ဂၞဳ-သ္ကဝ် သီုကပေါကြိယာဂမၠိုၚ် အတိုၚ်မစဳဇန်လဝ်ဂှ် ဗွဲလၟေၚ်ၚ် ယဵုယိုက်ဏာအိုတ်ရ၊ ကာလစိုပ်ဇရေၚ်သ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံ ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ကီု၊ ပ္ဍဲတိုန်သ္ၚိတၞိန်ကီု၊ ကာလတိိုန်စိုပ်လ္တူသ္ၚိကီု၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ရန်တၟံကဵုကောန်ဗြီုထပှ်တေံတုဲ ဟွံကဵုအခေါၚ်သွက်ဂွံလုပ်ပ္ဍဲသ္ၚိ၊ စဵုဒၞာကဵုဇုက်ဩန်ဇုက်ထဝ် ဟွံသေၚ် ဆက်တဲတုဲစဵုဒၞာအိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် မၞိဟ်လ္ပာ်သၟတ်ဗြဴတေံ ယဝ်သၟာန်မ္ဂး မၞိဟ်ဇၞော်လ္ပာ်သၟတ်ဗၠာဲဂှ် မ္ဒးသှ်ကဵုဗွဲမယေန်သၞာၚ်ရ၊ ယဝ်သှ်ဟွံမာန် ဗွဲမယေန်သၞာၚ်မ္ဂး အတိုၚ်ညးမစဵုဒၞာတံ မအာတ်တၟာဲဂှ် သ္ဒးကဵုရ၊ အတိုၚ်မၞိဟ်ဇၞော် လ္ပာ်သၟတ်ဗၠာဲဏံသၟာန်ဂှ် လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်တေံ သှ်ဟွံမာန်မ္ဂး ဆၜိုတ်ညးတံကဵုတၟာဲဂှ်သ္ဒးဒုၚ်တဲရ၊ ဃောသၟာန်သှ်ဂှ် မၞိဟ်လ္ၚဵုပွမဟီုပ္တိုန်စရာဲ ကောန်ဝုတ်ဗၠာဲတံလေဝ် နွံကီုရ၊ ဥပမာ လ္ပာ်သၟတ်တြုံ ပ္တိုန်စရာဲကဵုကောန်ဗၠာဲဂှ် ဒဒှ်ရကောန်ဗၠာဲပိုဲ ဒုန်ကၠံတၞုၚ် ဗာ်ထောံခြုၚ်ၚ်မာန်ရောၚ်၊ လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်တေံပၠန်လေဝ် ကောန်ဝုတ်ပိုဲဂှ် ဂၠိက်စှ်ဂတှ်ေ ဂၞိန်စှ်ဂတှ်ေ၊ တ္ၚဲဟွံပၠိုတ် တုတ်ပ္တုဲကဵုမာန်ရောၚ်၊ မပ္တံရဴသာ်ဝွံ ညးတံကြီုစလေဝ် နွံကီုရ၊ ကိစ္စသၟာန်သှ်ပ္ဍဲဂၠံၚ်ဍာန် သၟာန်အာသှ်အာ ထေက်ကဵု-ကဵုတၟာဲဂှ်ကဵုတုဲ ညးတံသၠးကဵုအခေါၚ် သွက်ဂွံတိုန်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ စိုပ်လ္တူသ္ၚိတုဲ ဂအုပ်မာသုတ်ဂှ် ယဝ်ရကောန်ဂၠုယဵုယိုက်နၚ်ဂှ် လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်ဏံ ကောန်ဂၠုဟေၚ် မ္ဒးဒုၚ်ကေတ်တဲတုဲ ကပေါတ်ကြိယာသဗ္ဗအိုဿီု စွံပ္တန်ဒၞာဲ ဗွဲမ္ဒးရးရ။


* '''ဗီုစဳရေၚ်အသေအဟာန် မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ'''

သ္ၚိမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဂတးစွံလဝ်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာသၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ပါ်စွံလဝ်ခဒမ် သွက်ဒုၚ်တၠုၚ်တၟုယ်၊ ခုမ်တၟုယ်တိက်၊ ခုမ်တၠသ္ၚိတိက်၊ ခဒမ်ကောန်တြုံတိက်ကဵုခဒမ်ကောန်ဗြဴတိက် ပါ်စွံလဝ်သာ်ဏံရ၊ ပ္ဍဲသ္ၚိခဒမ်အဒေါဝ် လ္ပာ်ဗၟံက်စဵုလဝ်ဒၞိက်တုဲ အဒေါဝ်ဂှ်ပြေၚ်စွံလဝ် ဓုပ်နတိုၚ်၊ ဂအုပ်၊ မာဲသုတ်၊ ဂြောပ်လဝ်ကဵုယာတ်ပရဳတံဂှ်ကီု၊ သၠိုၚ်ဍာ်မြမောဝ်မွဲမ၊ သၠိုၚ်ဗက သွက်ဂွံဗဂူဗြဲရတ် စုတ်လဝ်သၠုယ်မွဲမ၊ ညးတံစွံလဝ်ကီုရ၊ ပူရိဿာတ် ဂကောံသၟတ်တြုံဂှ်မွဲလ္ပာ် ပူရိဿာတ် ဂကောံသၟတ်ဗြဴဂှ်မွဲလ္ပာ် လုပ်ဂ္ဇံ ကေုာံ တွဳဝါရဂမၠိိုၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟဝ်ကျာကၠာတုဲ သၟတ်ဝုတ်ဂှ်လေဝ် တန်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲခဒမ်သ္တိက်တေံရ၊ ကာလပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ် ကောံသၟဟ်အိုတ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံကော်ပ္တိတ်နၚ် သၟတ်ဝုတ်သၟတ်ဗၠာဲတုဲ လ္ပာ်ပူရိဿာတ်ညးကဵုညး ကဵုဂ္ဇံဖျေံဒၞာဲတုဲအိုတ်မ္ဂး အ္စာသၟာန်သှ်တံ အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ်တေံဟေၚ် သၟာန်သှ်ဂတပူရိဿာတ်တံ ဗွဲမယေန်သၞာၚ်အိုတ်ရ။


၁။ '''လၚ်္ကာလ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴသၟာန်''' 


ယွံလေဝ်ညးပ္ညုၚ်၊ မူဍုၚ်မူကွာန်၊ မူသန္တာန်ကၠာ၊ မၞိဟ်လေဝ်ဂၠိုၚ်သန်၊ ဟွံတီနန္တာ၊ ကျိုၚ်ကျဝ်လဒု၊ သ္ဇုၚ်ကွုကြိယာ၊ ဗြဴကၟာဲတံသၟတ်၊ သီုဝုတ်ကညာ၊ ဗၠာဲသီုလထဴ၊ လဗြဴမွဲသာ၊ ညာတ်မုက္ခဝါ၊ သာယာအိန်ရဳ၊ မၞိဟ်တံဟွံပ္ညုၚ်၊ ကၠုၚ်သီုကျာ်ဩဳ၊ ဂအုပ်နသီုတိုၚ်၊ ခိုၚ်ခိုၚ်ဒ္ၚဳဒ္ၚဳ၊ ယိုက်ပ္တိုန်နၚ်ဆက်၊ ဗီုအိန်ဒက္ခဳ၊ တိုန်စိုပ်သ္ၚိပ္ညဳ၊ သ္ၚဳပၟိက်ကိစ္စ၊ ပိုဲဟွံတီကီု၊ ဟီုပဒည၊ ရိုဟ်ရိုဟ်တ္ၚဲအဵု၊ ဟွံဆဵုကွေံရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံပ္ညုၚ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်သ္ၚိဂျ၊ နွံအရေဝ်ဒးသၟာန်၊ ဂလာန်ညိည၊ တိုန်စိုပ်သ္ၚိကွေံ၊ ပိုဲဒးသၟာန်ရ၊ ချပ်ရံၚ်တော်ဆ၊ ခါရဟွံသၟာန်၊ ဒှ်မၞိဟ်ယုတ် ဟွံတီဂလာန်၊ ဟွံသေၚ်သွံရာန်၊ စိုပ်ကၠုၚ်ဌာန်ဏံ၊ ဟွံသေၚ်သၠာဲဂတး၊ ဂးဟာကလောတံ၊ နွံဂွံကဵုသ္ကဲ၊ ဟၟဲဂွံကလံ၊ ကၠုၚ်စိုပ်ဌာန်ဏံ၊ ပရၚ်နာဲတံတၟေၚ်၊ ဗီုပြၚ်စဳရေၚ်၊ ပိုဲထေၚ်ဟွံမှာ၊ ဟွံသေၚ်ဂၠာဲမိတ်ပြဝါ၊ ဓမ္မတာသတ်တံဟေၚ်၊ တိုန်ဂ္ဇံဒၟံၚ်ရေၚ်၊ တၟေၚ်သန်ပယောဂ၊ ဒါန်အတိက်ခါနွံ၊ ဂွံမံၚ်ကောံကီုရ၊ ဟိုတ်ပိုဲဟွံတီအဵု၊ ပရေၚ်ကုသဵုဒါန၊ ဟိုတ်ဂှ်သၟာန်သၟုက်၊ သုခဒက္ခာ၊ ဟီုတိုန်ညိရ၊ လပညှာတာ၊ ပိုဲသၠးအခေါၚ်၊ ညံၚ်ဍောၚ်ထာၚ်သွာ၊ ဒုဟ်ပါၚ်ဟၟဲ၊ ပ္ဍဲပိုဲညးၜါ၊ တိုန်ဂ္ဇံမံၚ်၊ ညံၚ်ဗီုဒေဝါ၊ ရာၚ်ဆာဲဗြေဝ်ဗြော်၊ သီုဗော်ပြဝါ၊ စိုပ်ကောံလေဝ်ဇဳ၊ ညဳညဳသာသာ၊ တိုၚ်ပၟိက်စိုတ်၊ ဟိုတ်ဖဵုဍေံကၠာ၊ ဟီုညိလ္ပညှာ၊ ဟွံမှာရကလောဗြီု။


၁။ '''လၚ်္ကာလ္ပာ်မၞိဟ်တြုံသှ်''' 


ယွံလေဝ်ကလောဗြီု၊ စိုန်သ္ကီုသီုဉာဏ၊ ကျာ်တြဲတွံလဝ်၊ ဓဝ်ပြမတ္ထ၊ ကုသလာ အကုသလာ၊ ဓဝ်ၜါဂှ်ဒှ်မူလ၊ အကုသလာဍောၚ်ဓဝ်ဓမ္မ၊ ဟီုပျးသရကၠာ၊ အကုသဵုစိုတ်စှ်ၜါ၊ ပြာကတ်တဴဗိုန်က္ညန်၊ အကုသဵုစဵုတသိက်၊ မိက်ဂွံဆစှ်ပန်၊ အညသမာန်စှ်ပိ၊ ပါဠိနာဲသာဇန်၊ ပံၚ်ပ္ကောံသၟဟ်န်၊ ဇၟန်ဍောၚ်ဓမ္မ၊ လၟိဟ်ၜါစှော်ထပှ်၊ ဒှ်စၟတ်ဨကန္တ၊ ပ္ဍဲဓဝ်အကုသလ၊ ယဝ်ရမၚ်မွဲဟွံမာန်၊ ဍေံဒှ်ဂၠံၚ်အပါဲ၊ သာဲနူခြာနိဗ္ဗာန်၊ ကျာ်တြဲတိက္ခဉာဏ်၊ ဆာန်သတ်တိတ်တွံကဵု၊ ကုသလတုန်ဟေၚ်၊ ပရေၚ်ဓဝ်ကုသဵု၊ အရထသၟိက်တီအဵု၊ မဟာကုသဵုစိုတ်ဒ္စာံ၊ အညသမာန်စှ်အဵု၊ စေတသိက်စှ်ပိဗျာံ၊ သောဘဏၜါစှ်သုန်ဗဵု၊ စေတသိက်မအဵုလာံ၊ ပံၚ်ပ္ကောံတုဲသၟဟ်၊ ဟိုတ်ဒှ်ပိစှော်ဒ္စာံ၊ ပ္ဍဲဓဝ်တံဝွံဗျာံ၊ သတ္တံယာံရဒ္ဂေတ်၊ လၟုဟ်ဝွံဆတ္တဝ်၊ တိုၚ်ဓဝ်သမ္ဗုဒ္ဓ၊ ကောန်ဗၠာဲဍောတ်ပိုဲမွဲ၊ ပြဲသန်လက္ခဏာ၊ ဟိုတ်ဂွံသ္ပလဝ်၊ ဍောၚ်ဓဝ်ကုသလ၊ ပဌမအသၚ်္ခါရိက၊ သောဘဏပၠန်၊ ဂွံပ္တုဲလဝ်ပြဲ၊ ဘဝဂၠိၚ်သ္ၚောဲလောန်၊ ဓဝ်ကုသဵုဂှ်ပၠန်၊ ဖ္အောဝ်တဴပ္ဍဲခန္ဓ၊ အာယုက် (---)ဂျ၊ ဟိုတ်ဒါနအောဝ်လဴ၊ စံၚ်ဗဂဵုတဴလျးပၠိုတ်၊ အိုတ်ပၟတ်စှ်မွဲဖဴ၊ အတိက်တေံဟာန်၊ ဟိုတ်ဒါဂွံဖက်နှဴ၊ ဇရေၚ်ဒေံဍောတ်ဗြဴ၊ သၟိက်ဂွံသှ်ပ္တဴစိုတ်၊ သၟိက်ဂွံကၠောန်ၜိုတ်၊ အိုတ်သဗ္ဗကေၚ်ကာ၊ ဟိုတ်ဂှ်ကၠုၚ်စိုပ်သ္ကာန်၊ သ္ၚိဌာန်နာဲတံကၠာ၊ ဟီုပ္တီသီုညှာတာ၊ ဟွံမှာရကလောဗြီု။


၂။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴသၟာန်'''


ယွံလေဝ်ကလောတံ၊ ဗိုန်ဇၟံပညာ၊ နာဲတံကလၚ်၊ ပၚ်မှိၚ်သောတာ၊ တၟံဘူဝတ်၊ သတ်အနန္တာ၊ ပူဂဵုတံကၠာ၊ ပြေၚ်ဝိဝါဟ၊ ပရေၚ်ကဝ်ဂှ်၊ ကဵုဍေံဒှ်ရ၊ ကောန်ပိုဲတုန်သၟတ်၊ ရတ်အနဂ္ဃ၊ ထဝ်ဇမ္ဗူနတ်၊ ဝုတ်ကညာရ၊ ပိုဲပ္ကၚ်ရၚ်၊ မၚ်မွဲလဝ်ပၠ၊ ကောန်မၞတံရ၊ သၟိက်ပဂမာန််၊ ကောန်တြုံမ္ၚဵုထၟိက်၊ သၟိက်ဆက်နိဒါန်၊ နွံမွဲဂလာန်၊ ပိုဲသၟာန်စမ်ရ၊ ကောန်မၞးတံဆာဲ၊ မၚ်ဗၠာဲရုပ္ပ၊ အနန္တဂုဏ်၊ မသုန်ဌာန၊ ဂုဏ်ကျာ်ဓရ်သၚ်၊ ဂဵုခၠၚ်က္ဍၚ်ပြ၊ ဂုဏ်မိမကီု၊ သီုဂုဏ်အ္စာရ၊ ဂုဏ်ဒေဝတဴ၊ ဂုဏ်ကလောဝံသ၊ ဂုဏ်အိန်ဗြီုကီု၊ မသ္တီုတေဇ၊ ကတညုတ၊ ကတဝါဒဳ၊ ဂုဏ်တံဝွံပ္ညဳ၊ ဒ္ၚဳတီကီုဟာ၊ ပ္ဍဲလိုက်ဝွံအဵု၊ ပူဂဵုစှ်ၜါ၊ ပူဂဵုလဵုနာဲတံမဒှ်၊ ဟီုပြဟ်ပကဵုမှာ၊ မန်ပိဘာသာ၊ မန်လဵုမအာဒှ်၊ ခေတ္တပိဂှ်၊ ဟီုတွံညိကလော၊ ဟီုဒးရောၚ်ပိုဲတက်ဆော၊ ဟီုဟွံဒးအဴ၊ ကလေၚ်စဴသ္ၚိ၊ လုပ်ဂ္ဇံမံၚ်အဒေါဝ်ညး၊ ဟီုကဵုဂွံဒးညိ၊ ဟီုဟွံဒးဒှ်ဒိဌိ၊ ပူဂဵုဟွံတီပိၜါ၊ ပူဂဵုဟွံတီသာသနာ၊ ချိုတ်တုဲဒးအာအပါဲ၊ ဟီုဒးရောၚ်၊ ကောန်ဝုတ်ပိုဲဇိုန်ကွာဲ၊ ထပ်တဲကဵုနာဲတံရ၊ ဟီုဒးရောၚ်၊ ပိုဲကဵုပုၚ်သွ၊ ဟီုဟွံဒးကဵုဂွံစဴအာ၊ စကၟာဲတိတ်ပအာစာ၊ လုပ်ဂ္ဇံမံၚ်အကြာညး၊ ညံၚ်ဟွံဂွံကဵုဗၠေတ်သ္အး၊ ဟီုထ္ၜးညိကလောဗြီု။


၂။ '''လ္ပာ်သၟတ်တြုံသှ်'''


ယွံလေဝ်တၠသ္ၚိ ဇာတိတၞောဝ်ဗြီု။ သၟာန်နွံတဴကီု၊ ပိုဲဒးဟီုရ၊ ပ္တံပါရမဳကၠာ၊ နာနာဘဝ၊ ဟိုတ်ကုသဵုနွံ၊ စိုပ်ဘုံဝွံရ၊ ဘုံဝွံပြဲဟာန်၊ ဂၠံၚ်ဍာန်သဗ္ဗ၊ လောကုတ္တဵုကီု၊ သီုလောကဳပၠ၊ ကလောန်ၜါသာ်ပြဲ၊ မွဲဟွံဒည၊ အဲဟီုကဵုရ၊ နာဲတံကလၚ်ကၠာ၊ ကြီုဂုဏ်ပညာ၊ ပြာထာနဲကဲ၊ ဂုဏ်ကျာ်ဒ္စိတ်ပြဲ၊ ကဲဂုဏ်ဓဝ်တြဴ၊ ဂုဏ်သၚ်ဒ္စိတ်အဴ၊ နဲယျစဴဟီု၊ စတုတ္ထၛာန်ပ္ဍုန်၊ ဟီုလဝ်ပ္ဍဲဂုဏ်ဗြီု၊ ဂုဏ်ကလောထပှ်ကီု၊ ဂုဏ်အိန်ဟီုလဝ်မသုန်။ ကောန်ဍောတ်ဗၠာဲပိုဲတုန်၊ တီဂုဏ်တံဂှ်ကၠာ၊ ပ္ဍဲလိုက်ဝွံအဵု၊ ပူဂဵုနွံစှ်ၜါ၊ ပ္ဍဲဒ္စိတ်ဟိုတ်ဂှ်၊ ပိုဲစဴနှဴကၠာ၊ မန်ပိဘာသာ၊ အာဒှ်မည၊ ပၞောဝ်ခေတ္တပိ၊ ဇာတိခေတ္တ၊ လၟောၚ်လောကကီု၊ ဂတဟီုအာ၊ ညးချူတခဳ၊ ဝဍ္ဎပဳမြာ၊ ရာဇာဝတ်လေဝ်၊ ဗေဒၚ်ဟောရာ၊ ဇိက်ဗ္ၚတောမ်ၜဵု၊ တဵဵုကၠံသွံဖျာ၊ ဍိုက်ၜၚ်ဆၚ်ဍာ်၊ လၟာ်လက်ရာ၊ ချူကှ်ေဇိၚ်တပ်၊ တာန်စပ်ညဳသာ၊ ပ္ဍဲကတ်ပညာ၊ ဂၠိုၚ်ပကာရ၊ ကွတ်တြုံတံသ္ဍာံ၊ စှ်ဒ္စာံဂှ်ပၠ၊ ကောန်ဗၠာဲပိုဲသ္တိုတ်၊ လေပ်အိုတ်သဗ္ဗ၊ ပူဂဵုဂှ်ရ၊ စဟွံဒးဂွိၚ်၊ ကဵုသိုက်သၠိၚ်၊ လဗိၚ်သုခ၊ ထပ်တဲဇိုန်ကဵု၊ တွဵုမိကဵုမ၊ သွက်ဂွံဒှ်သဇိုၚ်၊ ဂိုၚ်ကေတ်ညိရ၊ ဂိုၚ်လဝ်ဂွံခိုဟ်စ၊ ဂိုၚ်ကေတ်ရကလောဗြီု။


၃။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴသၟာန်'''


ပ္ဍဲတ္ကံကြေၚ်ထဝ်၊ အသဝ်က္ဍၚ်ပြ၊ တၞောဝ်ဒတောဝ်ကၠာ၊ မအာသမ္မတ၊ ကြဴနူဂှ်ဗျိၚ်၊ သၟိၚ်ရောဇ၊ ကောန်ညးဂှ်အဴ၊ ဝရရောဇ၊ သၟိၚ်မွဲပၠန်ကလျာဏ၊ ဝရထပ်စုတ်၊ ခုတ်သာ်ဂှ်ပၠ၊ မန္ဓာတ်ၜါဆော၊ ဥပေါသထ၊ ဝရတံဒုၚ်၊ ကၞုၚ်တုပ်ပၠ၊ ဒှ်ကောန်ညးရ၊ ဥပထပ်စုတ်၊ ခုတ်နာမပၠ၊ စှ်မွဲဒတောဝ်၊ တၞောဝ်မူလ၊ မအံက်ကဵုကောန်၊ ပိုၚ်နန်ဝံသ၊ ဟွံလီုကၠိခ္ဍက်၊ ဆက်ကၠုၚ်ဂတ၊ နွံကဵုမ္ၚဵု၊ ဒဵုဩက္ကာက၊ ဥက္ကရေဇ်ကီု၊ ဟီုဂးစရ၊ ဒ္စာံလက်ပၠန်၊ ပန်လ္ၚီတော်ဆ၊ ညးတံပြေၚ်ကၠုၚ်၊ ဒုၚ်ဝိဝါဟ၊ သၞက်ကရောဲအဵု၊ မ္ၚဵုမၚ်္ဂလ၊ ဒဵုစိုပ်သၟိၚ်ရော၊ သုဒ္ဓေါဒန၊ သိရိမာယာ၊ မာယာနာမ၊ ညးတံထပ်တဲ၊ ပ္ဍဲနန်ရာဇ၊ သ္အဳသ္အဳရိုၚ်ၚ်၊ ဝေၚ်ဂြိုၚ်ဟွံဇြ၊ မိပ်ဇြိပ်လောန်ရ၊ ပကၠုၚ်ကာမ္ၚဵု၊ ဂအုပ်ထဝ်သၟတ်၊ ရေၚ်မတ်လဟဵု၊ တုဲညးဂြောပ်ဂဒဵု၊ ကဵုယာတ်ကြာထဝ်၊ တုဲညးတံပံက်ဂိုၚ်၊ အတိုၚ်နူကဝ်၊ လၟုဟ်နာဲတံရ၊ ဗော်တၠဓဝ်၊ သတြုစ္ဍးသ္ၚောဲ၊ သၟိက်ဒှ်မွဲဓဝ်၊ ကြာဖဍာန်ဆက်၊ ဂွံဓနက်လဝ်၊ ယိုက်ဂၠေၚ်ဆတ္တဝ်၊ ဗွဝ်နွံၚုဟ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်လၟုဟ်ဒှ်သမ္ပတ္တိ၊ တေံသၟိၚ်တ္ၚဲစိ၊ အာဒိနူကဝ်၊ တဆိပ်လိုက်ဗိုန်၊ လိုန်တၟံဇာထဝ်၊ ဒးအခါပၠန်၊ စက်ပန်လေဝ်ဓဝ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်သ္ၚိသၟတ်၊ ဝုတ်ပစဲကဝ်၊ ပံက်ညိရဂွံဗဵုဒ္ၚောဝ်၊ ဒေါဝ်ညးဂမၠိုၚ်ရ ကလောဗြီု။


၃။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်တြုံသှ်'''


ဂအုပ်ထဝ်ဂၠိုၚ် သီုနတိုၚ်ကၠာ ဗြဴဝုတ်ကညာ အာသီုကျာ်ဩဳ ဂၠောဲဖ္ဍောဲဆက် ယိုက်ဗက်လွဳ ပ္ဍဲကဵုတိထဳ နာဍဳမပြဲ ပ္ၚောံညံၚ်စိုပ် ဗဒိုပ်နာဲအဲ သၟိၚ်ကၚ်ပဝဲ မွဲတဲဆေဝ်တာ ပိတန်သေၚ်ဟာ တိတ်ဒၞာလတ် အရက်စာၚ်အဴ ဗြာတ်က္ၜဴဩန်ထဝ် ဒးတိတ်ကွာဲလဝ် ကၚ်ထဝ်ဒါန ဟွံရောံဒည ဟွံလဇခြာ နူဂှ်တုန်ကၠာ အာစိုပ်မုက်သ္ၚိ ပ္ဍဲက္ဍိုပ်တၞိန်စိ ရပ်ရိအေန်ဂါဲ ပန်တန်ပၠန်ကွေံ ဒးဖျေံကၟာဲ သၟာန်သၟုက်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ကၚ်နာဲရုပ်ထဝ် ပရေၚ်သံသာ ဓမ္မတာကဝ် ညးတံစွံလဝ် ဆက်က္ဍဝ်ကၠုၚ်ရ ဂအုပ်ကၟာဲမ္ၚဵု တွဵုမၚ်္ဂလ ကၠုၚ်ဇိုန်ကွာဲရ ကဵုတၠသ္ၚိပၠန် နူကဝ်မတန် ဖန်ဖက်စဳရေၚ် သမ္မတဟေၚ် ညးပြုပြေၚ်လဝ် ဂကူကၠံမွဲ ပ္ဍဲဘဒြကဝ် ပ္ညပ်တဴစွံလဝ် အသဝ်က္ဍၚ်ပြ နူကဵုဒတောဝ် တၞောဝ်ဩက္ကာက ဒဵုမစိုပ်ကၠုၚ် ဍုၚ်ကပ္ပဳလ သုဒ္ဓေါဒနသဳရိမာယာ ထပ်ကဵုတဲသၟဟ် ဒယှ်ပြာထာ နဲသာ်ဝွံကၠာ သ္ပဗက်အာဟေၚ် အတိုၚ်လၟေၚ် ပရေၚ်နူကဝ် တြုံကဵုဇံသဝ် ဗြဴလဝ်ဖလုၚ်(သၠုၚ်)ဗီုဍေံဒှ်ကၠုၚ် ဍုၚ်ကွာန်တမၠာ ဂအုပ်ထဝ်ကီု သီုနတိုၚ်ကၠာ ယာတ်ပါန်သာခါ ဟွံမှာဂြောပ်လဝ် ပူဂဵုသာ်လဵု ညးတွဵုလဝ် ထေက်ကဵုဂွံပံက် ဂၠံက်ယာတ်ရုပ်ထဝ် တိုၚ်ပရေၚ်ကဝ် အံသဝ်ပြာထာ နူသွတ်ဒဵုဇၞော် ဒုဟ်ဟွံပြံက်ဖာ ဗြဴဗြဴမွဲဟေၚ် ပေၚ်လကျန်ကၠာ ထမိက်မသုန် ဂုဏ်တြဴမှာ ဗီုဝိသာခါ နွံကၠာကျာ်ဩဳ တြဴစှော်ပန် လကျန်ဗြဴဇဳ ဗြဴသာ်ဂှ်ပ္ညဳ နွံဣန်ရဳပန် ဂပ်ဝ်ပံက်ပၠန် ဗ္စန်ပါၚ်အ္စာ နူတက္ကသိုလ်ကၠာ ပြာထာလဝ်ရောၚ်။


၄။ '''လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်သၟာန်''' 


ယွံကလောပိုဲ ဟိုဲညးဂမၠိုၚ် ပြာပ်ကၠုၚ်စိုပ်ဂွိုၚ် ရိုၚ်ၚ်အဳသ္အဳ ကၠုၚ်စိုပ်လၟုဟ်ကီု သီုကဵုကျာ်ဩဳ အခါဒှ်ပၠန် စက်ပန်လေဝ်ညဳ ပ္ဍဲကဵုကိထဳ ညဳသာကီုရ ပိုဲက္တဵုဗဒှ်အဵု မ္ၚဵုမၚ်္ဂလ ပ္ဍဲသၟတ်ၜါဂှ် ကဵုဂွံခိုဟ်စ ကဵုစေန်ဆက်အာ နာနာဘဝ ကဵုဍိုက်ပေၚ်သၟတ် ယဿဘောဂ ဟိုတ်အသံကၠာ မဟာသမ္မတ ပိုဲယဵုဒုၚ်ရ နဓဝ်ပညာ ကဵုဍိုက်ပေၚ်ညိ သ္တိပမှာ ဟွံဍိုက်ပေၚ်ဗိုန် ပိုန်ဟာန်ယုတ်မာ ဒးစရဲပၠန် ဗ္စန်အ္စာ ဗြဴယုတ်မာ ပကဵုပါမြိ ဟွံသေၚ်ပွံၚ် ပကဵုပံၚ်ညိ ယြဴဗြဴမွဲ ဗွဲမယုတ္တိ မုသာထၟုန် ဍိုက်ဍုန်တြုံသ္ၚိ လၞုဟ်တဴဒမၠိ ဒရီုသ္ၚိသ္အာၚ် ကာတ်သာဲရမျာၚ် ပါၚ်တြၚ်သၟုက်ကျောဝ် လုပ်ကဵုလဗၚ် ဆၚ်တိတ္ၚဲသဝ် ကရောတ်သအဝ် လဝ်စိုတ်သာဍာ စကၠာတိက််ကၠာ တိက်ကၠာၚုဟ်ကြဴ ဒ္ဂေတ်မယုတ် ပဋိပတ်ဗြဴ မုက်ဟွံလာၚ်အဴ ကြောသ္ၚုတောံပုၚ် ခါတ်ဂၞိန်သၠုၚ်ၚ် ကဆံၚ်ကၠုၚ်အာ ကၠတ်စိုတ်တြုံကီု ဟီုဟွံညှာတာ ဒ္ဂေတ်ယုတ်မာ ဝွံဗြဴပါပ ဗြဴသာ်ဂှ်ရ ပကဵုပံၚ်ညိ ဂုဏ်မိဂုဏ်မ ရတ်ပိပြကာ ထၟိက်မသုန် ဂုဏ်တြဴမာ ဟီုဟွံဒးရ တိတ်ပအ္စာ ဒးစရဲသၟတ် ပိုန်ဟာန်ယုတ်မာ ချိုတ်နူဝွံကွေံ ဒးနရက်ကၠာ ဒဒိုက်ရောသာ ချိုတ်အာဂွံဖဵု ဗ္ကန်အ္စာပ္ညုၚ် နူဍုၚ်တက္ကသဵု ဟီုဟွံဒးအဵု ပကဵုပံၚ်ညိ ညံၚ်ဂွံဗၠးဗယိ ပံၚ်ညိရကလောတံ။


၄။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်တြုံသှ်'''


(က) ထၟိက်မသုန်၊ ဂုဏ်တြဴဂှ်၊ ဟီုတွံကဵုရ၊

ပ္ဍဲကဵုလောက၊ ဗြဴတံသီုဖအိုတ်၊ သမ္တီအိုတ်ညိ၊

တ္ၚဲယးလာၚ်မုက်၊ ဂြးသော်တုဲကီု၊ သီုကြိယာပိ၊

ဂပ်ဝ်စှ်ေတိ၊ အာသ္ၚိညးသွံ၊ ဂွံထၟိက်မွဲရ။


(ခ) ဂ္ဇံသိပ်ထဴ၊ ဝဴဖဴဟွံဟီု၊ စီုမဍိုန်ဒ္ၚဳ၊

ဟီုသီုကျာ်ဩဳ၊ ပ္ဍဲလောကဳပျး၊ ဂးရထၟိက်ၜါ၊

မြမောဝ်ဗဗိုဟ်၊ စရှ်ဝက်ပ္ကဴ၊ ဗြဴသိုက္ခမာ။

ၜးကေတ်ကြိယာ၊ သာသာဂါံကွာ်၊ ဝွံထၟိက်ပိညိ၊


(ဂ) တြုံသ္ၚိယဲအာ၊ လွဳပရာတဴ၊ ပညံၚ်ရာမ၊

ယဝ်ဂွံစၞ၊ ညံၚ်မလဝ်စိုတ်၊ ဟွံဝိုတ်စွံလဝ်၊

ဂွံထၟိက်ဂေါဝ်၊ ပန်သၞောဝ်ဝွံပၠန်၊ နွံရတမ္ညဝ်၊

ကာလတိက်ကျဝ်၊ ကြောလဝ်ဇိုၚ်သ္အး၊ တွံလးဒၟံၚ်ပၠ၊


(ဃ) မသုန်ဂၠံၚ်ဝွံ၊ ပြုပြေၚ်ဒၟံၚ်အဴ၊ ဗြဴတုပ်ရဴမိ၊

ယိုက်ဂုဏ်တုဲစိ၊ မိကဵုမကျဝ်၊ ကျာ်ဓဝ်သၚ်သၟဟ်၊

ရတ်ပိပြကာ၊ သီုဂုဏ်အ္စာကီု၊ သီုတၠသ္ၚိဂှ်၊

သၟိၚ်မွဲဗြဴမွဲ၊ ခမဳမွဲစိ၊ ညးပိဝွံရ၊


မၞုံဣန်ရဳပၠ၊ သ္ပဓဝ်ခန္တဳ၊ လွဳပါရမဳ၊

ပ္ဍဲလိုက်ဝွံစိ၊ ညးပိဝွံပၠ၊ တၠကျာ်ဩဳ၊

မၞုံပါရမဳ၊ ကျာ်ဩဳလောက၊ ပ္ဍဲညးပိရ၊

ဓဝ်ကုသလ၊ ၜိုန်ဟွံပသ္တိုတ်၊ ချိုတ်ဂွံစဴသွဝ်။ ရဴဝွံညးတံသၟာန်သှ်တုဲမ္ဂး သ္ပတဴမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ အခိုက်ကၞာသၞက်ကရောဲမန်တြေံ နွံစှ်ပြကာရ။


၁။ ပွမသၞက်ကရောဲ လၜက်ယာတ် ပ္ဍဲဇုက်တေၚ်မ္ဂးဂှ် သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴၜါတၠတံဂှ် ဟွံဒးတိတ်ကလံ ညးဇၞော်တံ အဒေါဝ်ပူရိဿာတ် ဘာသာဇကု ဇကုမဒၟံၚ်တဴဗွဲမသၠးပွးတုဲ ဇုက်တေၚ်မၞုံတဴ ပ္ဍဲခဒမ်သၟတ်ဗြဴဂှ် မပ္တံကဵု ယာတ်ဗွိုက်လတက်သၟတ်တြုံဂှ် လၜက်စုတ်လဝ်တုဲ ပွမသၞက်ကရောဲဂှ်မွဲ။


၂။ ပွမသၞက်ကရောဲ စစၞမွဲ လဗံက်မွဲပ္ၚာန်ဂှ် ပုၚ် (ဟွံသေၚ်)ပလေၚ်ကွာၚ်ၜဲ လက်ဖက်တံဂှ် စုတ်လဝ်ပ္ဍဲလဗံက်ပ္ၚာန်တုဲ သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴညးၜါ စဟာပ်မွဲစွံတုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၃။ ပွမသၞက်ကရောဲ သၠာဲလစိန်မ္ဂးဂှ် လစိန်သၟတ်တြုံဂှ် ပအပ်ကဵုသၟတ်ဗြဴ လစိန်သၟတ်ဗြဴဂှ် ပအပ်ကဵုသၟတ်တြုံ သၠာဲဂတးကဵုသံက်လဝ်တုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၄။ ပွမသၞက်ကရောဲ ၜးသၠာဲယာတ်ဗဝိုက်မ္ဂးဂှ် သၟတ်တြုံဂှ် ပ္ဍဲမစိုပ်သ္ၚိသၟတ်ဗြဴ လ္ပာ်မသနာံမြိုၚ် သၟတ်ဗြဴမွဲက္ဍိုပ်တံဂှ် ဖုံဍာ်ကြာတ်ကြောသ္အးဇ္ၚးတုဲ ပ္တိတ်ကဵုယာတ်ဗွိုက်လတက်တၟိ ကဵုၜးသၠာဲတုဲ ပွမသၞက်ကရောဲဂှ်မွဲ။


၅။ မွမသၞက်ကရောဲထပ််တဲမ္ဂးဂှ် သ္ပာတဲသၟတ်ဗြဴဂှ် ပၠးဒုၚ်လဝ်တုဲ သ္ပာတဲမၞိဟ်တြုံဂှ် ကဵုထပ်စုတ်လ္တူဂှ်တုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။ (အဓိပ္ပါယ် ပွမသၞက်ကရောဲဝွံ ထဝ်ၜါဂတှ်ေ ညဴၚ်ရဴမစပ်ဂဟဵုမွဲဂတှ်ေဓဝ်ကီု ပၞောဝ်ကဵုၜါဇကု ကဵုဂွံဒှ်မွဲဇကုဓဝ်ညိ။ ၜါကရေက်ကဵုဂွံဒှ် မွဲကရေက်ဓဝ်ညိ၊ နကဵုစၟတ်သမ္တီဂှ် ပွမသၞက်ကရောဲသာ်ဝွံရ)။


၆။ ပွမသၞက်ကရောဲဓနက်ကံမ္ဂးဂှ် ဇုက်တောဝ််ဗၞတ်ပန်ဟတ် မွဲဇုက်ဂှ် သၠိုက်စုတ်ပ္ဍဲကံသၟတ်တြုံ သၟတ်ဗြဴၜါတၠဂှ်တုဲ ပွမသၞက်ကရောဲဂှ်မွဲ။


၇။ မွမသၞက်ကရောဲပူယာတ်မ္ဂးဂှ် ယာတ်ကဝါ မၞုံဗၞတ်အနာံၜါဟတ် ဇမၠိုၚ်တြဴဟတ် ပူဒက်စုတ်ညးၜါဂှ် မွဲစွံတုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၈။ ပွမသၞက်ကရောဲသၠိုက်ပ္ကဴမ္ဂးဂှ် သၟတ်တြုံဂှ်ပ္ကဴမွဲပး သၟတ်ဗြဴဂှ်ပ္ကဴမွဲပး ဗွဲကိုပ်ကၠာသၟတ်ဗြဴဂှ် သၠိုက်စုတ်ပးပ္ကဴ ပ္ဍဲကံသၟတ်တြုံတုဲ သၟတ်တြုံဂှ် ကလေၚ်သၠိုက်စုတ်ပးပ္ကဴ ပ္ဍဲကံသၟတ်ဗြဴဂှ် ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၉။ ပွမသၞက်ကရောဲ တုၚ်လဝ်တဲပ္ဍဲဍာ်မ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲဍာ်သၠိုၚ် မပ္တံကဵုသၠိုၚ်ထဝ် သၠိုၚ်ဩန်မွဲမွဲ တဲပုၚ်သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴ ၜါတၠတံဂှ် ကဵုတုၚ်လဝ်ပ္ဍဲဍာ်ဂှ်တုဲ ပွမသၞက်တြကရောဲဂှ်မွဲ။


၁၀။ ပွနသၞက်ကရောဲ စဝ်ဖျေံဍာ်ပ္ဍဲက္ဍိုပ်မ္ဂးဂှ် ကၞုသၚ် ဟွံသေၚ် ဍာ်သၠိုၚ် မပ္တံကဵုသၠိုၚ်ထဝ်သၠိုၚ်ဩန် စုတ်လဝ်ဍာ်မြမောဝ် ကေုာံ ရတ်ဒ္စိတ်သာ် တဵုစုတ်ပ္ကဴကြေၚ်တုဲမ္ဂး စဝ်စရိုဟ်ဖျေံနူလ္တူက္ဍိုပ် သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴၜါတၠ ဒှ်ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။

(ဣဝွံ ဒှ်ပွမသၞက်တဴကရောဲ စှ်ပြကာရ)


ပၞောဝ်စှ်ပြကာဂှ် နဲဂွံဗဗွဲကဵုကွေတ်ဝါဒ၊ ဘာသာ အလေံဂကူမန်၊ ဗုဒ္ဓဘာသာဂှ် ရုဲစှ်ကေတ်တုဲ မ္ဒးသၞက်ကရောဲတဴအိုတ်ရောၚ်၊ ဂတကောကဵုဒေံ မိကဵုကောန် ကောန်ဗြဴကဵုမ ဂတဒေါဝ်ပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲရံၚ်ပွမသၞက်ကရောဲ၊ မဗဗဗွဲထေက်ကြိုက်အိုတ် မယေန်သၞာၚ်အိုတ် မရာၚ်ဆာဲအိုတ်ဂှ် ရုဲစှ်ကေတ်တုဲ ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် သွက်ဂွံပစၟတ်သမ္တီဗွဲမဍာံပြ၊ ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်ဂှ် နကဵုဝိနဲပါဠိ ဗွဲသၟဝ်တေံဟေၚ် ဂပ်ဝ်သမ္တီအိုတ်ညိ။


ဩဒပတ္တကိနဳနာမဥဒကပတ္တံအာမသိတွာဝါသေတိ၊ ပါဠိဝိနဲပါရာဇိကဏ်၊ သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပိုဒ်၊ အရထတုန် ဩဒပတ္တကိနဳနာမ၊ ၚ်ယၟုမ္ဂး ဩဒပတ္တကိနဳ။ ဥဒကပတ္တံ၊ န်သၠိုၚ်မပေၚ်တဴနကဵုဍာ်။ အာမသိတွာ၊ ဇွိတ်သပေါတ်တုဲ ဝါသေတိ၊ ပ္ဍံကဵုဒၟံၚ်ရ။


'''ဩဒပတ္တကိနဳတဳ၊ ဥဘိန္နံဨကိဿာ ဥဒကပါတိယာဟတ္ထေ၊ ဟတာရေတွာ။ &quot;ဣဒံဥဒကံဝိယသံသဌာ အဘေဇ္ဇာဟောထာတိ&quot; ဝတွာပရိဂ္ဂဟိတာယ ဝေါဟာရနာမမေတံ၊ နိဒ္ဒေသေပိဿ၊ တာယသဟ ဥဒကပတ္တံအာမသိတွာ၊ တံဝါသေတဳတိ ဨဝမေတ္တော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ပွံက်သိက္ခာပိုဒ်ဂှ် ပါရဇိကဏ်အဌကထာ။'''


အရထတုန်- '''ဩဒပတ္တကိနဳတိဨတံနာမံ၊''' ၚ်ယၟုဩဒပတ္တကိနဳဂှ် '''ဥဘိန္နံ၊''' ဒဒက်ကဵုသၟတ်တြုံ သၟတ်ဗဴါဂမၠိုၚ်ၜါ၊ '''ဟတ္ထေ၊''' န်တဲဂမၠိုၚ်။ '''ဨကိဿာ၊''' ဍေံမဒှ်မွဲ။ '''ဥဒကပါတိယာ၊''' ပ္ဍဲသၠိုၚ်မပေၚ်တဴနကဵုဍာ်။ '''ဩတာရေတွာ၊''' ကဵုဖျေံဏာအိုတ်တုဲ။ '''တုမှေ၊''' ၚ်သၟတ်တံညးဂမၠိုၚ်။ '''ဣဒံဥဒကံ၊''' ၚ်ဍာ်ဝွံ။ '''သံသေဌံ၊''' ၚ်မနှဴရဴမွဲစွံ။ '''အဘေဇ္ဇံ၊''' ၚ်ဟွံဂွံပါ်ဒကးပြးဆာဲအာ။ '''ဟောတိဝိယ၊''' ညံၚ်ရဴမဒှ်တဴကီု။ '''တထာ၊''' တုပ်တဴညံၚ်ရဴဍာ်ပၠန် တန်တဴမွဲသၠိုၚ်ဂှ်ကီုရ။ '''သံသဌာ၊''' ၚ်မနှဴရဴမွဲစွံ။ '''အဘေဇ္ဇာ၊''' ၚ်ဟွံဂွံပါ်ဒကးပြးဆာဲအာ။ '''ဟောထ၊''' ဩဝ်ကဵုဒှ်အိုတ်ညိ။ '''ဣတိ၊''' ရဴဝွံ။ '''ဝတွာ၊''' သ္ဂးအိုတ်တုဲ။ '''ပရိဂ္ဂဟိတာယ၊''' ဍေံမဂပ်ဝ်မသီကေတ်အပိုၚ်။ '''ဣတ္ထဳယာ၊''' ဒဒက်တဴကဵုသၟတ်ဗြဴ။ '''ဝေါဟာရနာမံ၊''' ယၟုမဒှ်ဟိုတ်ဂပ်ဝ်ကော်ခဴစရ။ '''အဿ၊''' ဒဒက်တဴကဵုပိုဒ်မ္ဂး။ ဩဒပတ္တကိနဳဂှ်။ '''နိဒ္ဒေသေပိ၊''' ပ္ဍဲအရာမစၞောန်ထ္ၜးဗွဲတြးကီုလေဝ်။ '''တာယ၊''' ကေုာံသၟတ်ဗြဴဂှ်။ '''သဟ၊''' မွဲဟာန််။ '''ဥဒကပတ္တံ၊''' န်သၠိုၚ်မပေၚ်တဴနကဵုဍာ်။ '''အာမသိတွာ၊''' ဇွိတ်သပေါတ်တုဲ။ '''တံဣတ္ထိံ''' န်သၟတ်ဗြဴဂှ်။ '''ဝါသေတိ၊''' ပ္ဍံကဵုဒၟံၚ်ရ။ '''ဣတိဨဝံ၊''' ရဴသာ်ဝွံ။ '''အတ္တော၊''' န်အရထ။ '''ဝေဒိတဗ္ဗော၊''' စိုန်ဂပ်ဝ်သမ္တီ။ ပွမသၞက်တဴကရောဲအိုတ်ရ။


အဓိပ္ပါယ်ပ္ဍဲဍာ်မွဲသၠိုၚ် ဍေံမဒှ်မွဲဓဝ်ဂှ် စုတ်ဗပေၚ်လဝ်ပ္ကဴ ဍာ်မပြဲ တဲပုၚ်သၟတ်ၜါဂှ် ကဵုဖျေံစွံလဝ်တုဲ ညံၚ်ရဴဍာ်မၜိုဟ်ဂံက်ကီု၊ ကဵုဂွံၜိုဟ်ဩိုဟ်တဴညိ။ ညံၚ်ရဴပ္ကဴဝွံကီု ကဵုဂွံထတ်ယုက်တုဲ ရာၚ်ဆာဲဒၟံၚ်လၟိုန်ညိ တုပ်သၟဟ်ကဵုဍာ် ဟွံပြးဒကးအာဂှ် လ္ပကဵုပိုဲပြးဒကးအာတုဲ ကဵုဂွံတန်တဴ လုကဴမွဲအာယုက်ညိ။ ရဴဝွံ မဂွံဂိုၚ်ကေတ်နိမိတ်သၞဲ မဆာဲဒးရးတံဂှ်ရ၊ သၠိုၚ်မပ္တံကဵု ထဝ် ဩန် သၠုယ်သၠာ် ဓရိုတ် ဒါန်တံဂှ်ဂွံဖအိုတ်ရ၊ ရန်တၟံအာဓာန်ဂတ သွက်ညးၜါဂှ်တုဲ အ္စာမ္ၚဵုတံ ရာဒၞာမိက်ကဵုနာနာသာ်မာန်ရ၊ အ္စာလဵုတံဂှ် ဂါထာမပ္တံစိန္တာမဏိဂှ်လေဝ် ရာဒၞာကဵုအိုတ်ရ၊ ပၞောဝ်နဲဂမၠိုၚ် နဲပိုဲမန်ပွမက္ၜထၟထပှ်ဂှ် နွံမွဲသာ်ပၠန်ရ။


* '''ကဗျဗီုက္ၜထၟဓုပ်'''


၁။ ပြေၚ်ကောန်ထပ်တဲ၊ နဲယအ္စာ၊ ပမှာသတိ

ထၟမွဲစိ၊ နကြိဟီုဖ္ဍုန်၊ ပ္ဍဲဂုဏ်ကျာ်မွဲ၊

ကောန်ပိုဲကွေံကြာန်၊ ကဵုတီမာန်ညိ၊

ကဵုတိုန်စိုတ်လောဲ၊ ပ္ဍဲဂုဏ်ကျာ်ဂှ်၊ ပြဟ်ကဵုတီညိ၊


၂။ ထၟဒုတိယ၊ ဂုဏ်မိမကၠာ၊ ပိုၚ်ခြာအာဒိ၊

ဂိတုတ္ၚဲစိ၊ ၜါပၠန်ဂ္ညိဗ္ဂါ၊ လလောၚ်ကြာကတ်၊

ဓဝ်နာံရုပ်မာ၊ နွံၜါဒမၠိ၊ ဗွဲယုတ္တိသၟတ်

ကောန်ပိုဲဗိုန်ဗတ်၊ ပကဵုဆောတ်ပ္ကာန်၊ ကဵုဂြၚ်မာန်ညိ၊


၃။ ပိဋကတ်အဵု၊ ကဵုတိုန်မာန်ညိ၊ ထၟပိကၠာ၊

တဳဏိလောကာ၊ သၚ်္ခါရသၟဟ်၊ တဝှ်ဗောဓိ၊

ကဵုကောန်ပိုဲသ္ကိုတ်၊ ပ္တိုန်စိုတ်မာန်ကၠာ၊ ညာဏ်မှာမုနိ၊

တသိုက်သုခိ၊ လာဘိိမပြဲ၊ ကဵုလောဲသွာညိ။


၄။ ထၟပန်ကျဝ်၊ ဓရ်သစ္စပန်၊ ဟီုဗ္ဂန်နကြိ၊

နဓရ်ပန်ဂၠိ၊ ဓရ်သဳလပန်၊ ဟွံဂွံခၠန်မာ။

နုၚ်နိဓိပန်၊ ပကဵုခၠန်သ္ကဲ၊ မၞိက်ဗၠဲဒွါ၊

ကဵုကောန်ပိုဲမြာ၊ ပကဵုမှာခၠန်၊ ကဵုဗိုန်က္ညန်ညိ။


၅။ ထၟမသုန်၊ ဝိနဲမသုန်အဵု၊ ကဵုတဵုစိုတ်ညိ၊

မသုန်သာ်စိ၊ ခန္ဓဂ္ညိလဝ်၊ ဗွဝ်ကာယျော၊

ပိုန်ဟာန်ထဝ်ဩန်၊ ကဵုဗိုန်က္ညန်ပြဲ၊ ဗ္ဂဲသိလ္လော၊

ကောန်ပိုဲတန်ရော၊ ပ္ဍဲလောကဂှ်၊ ကဵုဂွံဒှ်ညိ၊


၆။ ထၟတြဴ၊ ပဌာန်တြဴဂှ်၊ တဝှ်ဗောဓိ၊

တြဴသာ်စိ၊ ဗွံယုတ္တိရော၊ ဒှ်ဂကူဓဝ်၊

ဖဿတရဴ၊ တိုၚ်သဘဴဂှ်၊ ကျာ်တြဲတွံလဝ်၊

ကဵုဂွံဇၞော်ပၟဝ်၊ အသဝ်မပြဲ၊ ပ္ဍဲကောန်ပိုဲညိ။


၇။ ထၟထပှ်၊ ရတ်ထပှ်မြာ၊ ကဵုသာဓာစိ၊

ဗောဇ္ၛၚ်္ဂဂ္ညိ၊ မုနိတွံလဝ်၊ ဓရ်အရဳပြဲ၊

လောကဳတိုန်ကီု၊ သီုလောကုတ္တဵု၊ ဟိုတ်ဖဵုၜါနဲ။

ကဵုတိုန်စိုပ်လောဲ၊ နဲကျာ်ဂမျိုၚ်၊ ဂတိုၚ်ခဳညိ။


ရဴသာ်ဝွံ ပ္တိုန်သိဒ္ဓိရာဒၞာမိက်ၜထၟ-၇-တုဲမ္ဂး၊ သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴတံညးၜါ ကလံကျာ်ဓရ်သၚ်မိမအ္စာ နော်နာဲတံတုဲ ဗ္ဂူဗြဲရတ်ရ၊ သွက်တၠသ္ၚိဌာန်တၟိတံ၊ ဂွံဒှ်တမ်ရိုဟ်ထဝ်ဩန်ဂှ်ရ၊ '''တြုံမွဲဒၠေၚ်ကီု - မိမွဲဣဝဵု''' ရန်ကဵုဂလာန်ဝွံတုဲ လ္ပာ်သၟတ်ဗြဴတံစုတ်ဩန်တမ် မွဲဒကေဝ်မ္ဂး လ္ပာ်သၟတ်တြုံတံ မ္ဒးစုတ်ဩန်တမ်ၜါဒကေဝ်ရောၚ်။ ဂအုၚ်မာဲသုတ် မဂြောပ်လဝ်ကဵုယာတ်ဍောတ်ဂှ်ပံက်တုဲ နကဵုတဲသၟတ်တြုံ ရပ်ဂအုပ်မာဲသုတ် ဇိုန်ကဵုမိမသၟတ်ဗြဴ နကဵုသၟတ်ဗြဴဇိုန်ကဵုမိမသၟတ်တြုံတုဲ၊ သၟေဟ်နူဂှ် ပရအ်ကဵုပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ်ရ၊ ကာလအပ်ခဒမ်သ္တိက်ဂှ် သၟတ်တြုံ သၟတ်ဗြဴ သီုညးပွဳပွူၜါၜါ ပ္ဍဲမလုပ်ခဒမ်သ္တိက်တေံ ရဲသၟတ်ဗြဴတံဂှ် စဵုဒၞာထံၚ်ကၚ်ကီု လ္ၚဵုလုပ်တိက်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒၞာဲသ္တိက်တုဲ အာတ်တဴတၟာဲလေဝ်နွံကီုရ၊ ကိစ္စသၞက်ကရောဲတုဲအိုတ်မ္ဂး ညးဗ္စပုၚ်ပရအ်ၜံက် ဒုၚ်တၟုယ်တုဲဒှ်အိုတ် ကာလပူရိဿာတ်သၟတ်တြုံတံ မစဴဂှ် ဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵု စၞအာဟာရမွဲခဝက် ၜံက်မွဲတၞုၚ် တၠသ္ၚိတံကဵုတၟာဲလေဝ် နွံကီုရ။ ကေၚ်ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲတုဲ ပေၚ်ထပှ်တ္ၚဲမ္ဂး ညးတၠသ္ၚိဌာန်ၜါဂှ် မ္ဒးအာကလံခမ်သဳသီုၜါလ္ပာ် ကေုာံ နော်နာဲညးဇၞော်တံအိုတ်ရ၊ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် အာကလံသီုကဵုပရေၚ်တၟာဲလေဝ်နွံကီုရ၊ ကာလကလံတုဲမ္ဂး ညးဇၞော်မဒုၚ်ကလံတံဂှ် သွက်ညးၜါဏံ ဂွံဒှ်တမ်အရာကလောန်အိုဿီုတုဲ ၜိုတ်ထေက်ကြိုက်ကဵုညးတံ ညးတံရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် နကဵုဩန် နကဵုကပေါတ်နာနာသာ်လေဝ် နွံကီုရ။


* '''ပွမသ္ပမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ မပ္တံကဵုဟိုတ်မွဲမွဲ'''


သၟတ်တြုံ သၟတ်ဗြဴတံညးၜါ၊ ဟိုတ်နူလုလောန်အာတုဲ တန်အာဂဝ်ဂၞဴမ္ဂး ယဝ်ပၟိက်နွံသွက်ဂွံပ္တုဲ ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲပၠန်ဂှ် ဗွဲကိုပ်ကၠာမ္ဒးအာကလံဗဴ သၠာဲနုၚ်ဗဴတုဲ သ္ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂွံကီုရ၊ ယဝ်ဟွံဂွံကလံမ္ဂး ညးတံဟွံသ္ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ၊ မွဲသာ်ပၠန် ကာလဗ္တံ ယြဴသၟတ်ဗၠာဲမွဲ။ တိုန်ဓရီုတက်ကျာ ဟီုအရေဝ်လ္တူသ္ၚိသၟတ်ဗြဴမွဲတုဲ မိမသၟတ်ဗြဴဂှ် ဒဗဒးတုဲ ရပ်ကေတ်စဳရေၚ်စကဵု ကောန်ဝုတ်လေဝ်နွံကီု၊ သၟတ်ဗြဴမွဲ ဗက်အာသၟတ်တြုံကီု၊ သာ်ဝွံ မိမနွံတာလျိုၚ်သီုၜါလ္ပာ်ဂှ် ကော်ဂွံညးဇၞော်မွဲၜါတုဲ အာလဴပူစအိုတ်ရ၊ တုဲညးတံရုဲစှ်ကေတ် တ္ၚဲခိုဟ်မွဲတ္ၚဲတုဲ ပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲလေဝ်နွံကီု၊ ဟွံသေၚ် ပွမပ္တုဲကေတ်ဗွဲခ္ဍန်လေဝ်နွံကီုရ။


* '''ပွမပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဗွဲခ္ဍန်'''


ဟိုတ်နူသၟတ်ၜါဂှ် လုလောန်အာတုဲ တန်အာဂဝ်ဂၞဴမ္ဂး၊ မိမနွံတာလျိုၚ်သီုၜါလ္ပာ်ဂှ်၊ လဴထ္ၜးဟီုသၚ်ရိုဟ် ကေုာံရၚ်သ္ကံတုဲ ရုဲစှ်ကေတ်တ္ၚဲခိုဟ် စိုပ်တ္ၚဲခိုဟ်ဂှ် ဘိက်ကော်ကေတ်ညးဇၞော် သီုၜါလ္ပာ် ဗၞတ်ပိပန်တုဲ လ္ၚဵုဗ္စပုၚ် လ္ၚဵုဖျုၚ်စၞဍာ် ဗ္စကွာၚ်ၜဲတုဲ၊ သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴတံညးၜါ ကလံမိမၜါလ္ပာ် သွက်ဂွံပစၟတ်သမ္တီအိုတ်ဂှ်လေဝ် ပ္တုဲကေတ်ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ဗွဲခ္ဍန်ရ။


* '''လိက်သၟာန်ကောန် (မွဲနဲပၠန်)'''


နူလဵုနာဲတံကၠုၚ် နူဍုၚ်နူရးဟာ၊ ကျိုၚ်ကျဝ်ဗြံက်ဗြကီု သီုကြိယာဗာ။ နူဂယးပြဟ်ဟိုပ်ဟိုပ် ကၠုၚ်စိုပ်ဌာန်ပိုဲဝွံကၠာ၊ ရိုဟ်ဂိတုရိုဟ်တ္ၚဲ ပိုဲဟွံညာတ်မွဲဝါ၊ မူပၟိက်ကိစ္စပၠန် စိုပ်သန္ထာန်ပိုဲဝွံကၠာ ပိုဲသၟာန်သီုမေတ္တာ လ္ပာ်လဵုညးအာကၠုၚ် မူပၟိက်ကိစ္စရော ကလောပိုဲညးကၠုၚ် တိချဳၜဳကလိုက်၊ ခတိုက်ဂၟာကွာ်ကၠုၚ် တြုံတြုံဗြဴဗြဴပ္ညုၚ် ကၠုၚ်တဴဗွဲမဂၠိုၚ် ယာတ်ပုံယာတ်စက်ကျိုၚ် တိုၚ်နရေၚ်လဝ် ဂ္ဇံဒၟံၚ်ၜါၜါသၞောဝ် ညံၚ်အၚဝ်သွံစဖျာ လ္ၚဵုဂှ်ဗိုက်ယာတ္တံမှာ ညးဗျုမံၚ်ဂတကၠာ၊ တြုံတြုံဗြဴဗြဴကၠုၚ် မံၚ်တရေၚ်ဗ္ဂါ၊ စိုပ်သ္ၚိဂ္ဇံဂြီုဂြီု၊ ကသေဲဟီုမံၚ်သာသာ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဖျေၚ်မုက်မတ် ကၠတ်ရံၚ်ပိုဲကၠာ လ္ၚဵုဂှ်မိန်လဝ်န၊ အဇညံၚ်ညးသွံဖျာ၊ လ္ၚဵုဂှ်စရှ်ကၠုၚ်ပ္ကဴ ညံၚ်ညးစဴနူကၞာ ဟွံသေၚ်တၠိၚ်တရဴ လုပ်ဇူတဴသ္ဂးဟာ ဟိုတ်ဟွံသေၚ်ဂြောဝ်လဴပ္ညုၚ် ဂၠာဲအာတ်စပုၚ်ဘာ ညာတ်သ္ၚိပသာလာ လုပ်ဇူဟာနာဲတံ မူပၟိက်ကိစ္စပ္ညုၚ် ကၠုၚ်စိုပ်သ္ၚိပိုဲဏံ၊ ဟီုဒးဂွံမံၚ်လံ ဂွံဂ္ဇံတန်တဴ၊ ယဝ်ဟီုဟွံဒးအဴ က္လေၚ်စဴလေဝ်ပြဟ်ပြဟ်၊ မံၚ်လံတုဲဂၞဴကှ် ကလောတံဒှ်လၟောၚ် ပုၚ်သွဟွံဂွံရောၚ်၊ ဓးဍောၚ်စဴဂၞဴဂၠောဝ်၊ ယဝ်က္လောပိုဲဟီုဒးရ၊ ပုၚ်သွစုတ်ကွာဲလဝ် ဂွံဒက်မိတ်ဆတ္တဝ်၊ ဆက်တဝ်အာဗွဲဂတ မူဟိုတ်ပၟိက်ကိစ္စ ဟီုရက္လောပိုဲ ပဳတိသောမနုဟ်ဩဟ်၊ သှ်ပ္တဴဓဝ်မေတ္တာ အတိက်ဒါန်တမၠာ ကောန်ပိုဲၜါဝွံအဴ ဂွံဟုဲဟာဲဇန်ပ္ကဴ ပူဇဴကျာ်ဓဝ်သၚ်၊ ဒါန်အတိက်တေံရီုဗၚ် ကုသဵုရၚ်တၠုၚ် ပိုဲကၠုၚ်လၟုဟ်ပ္ညုၚ် ကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မနုဿ ပူဂဵုၜါဝွံ ရာဒၞာကုသဵုပြေၚ် ဆက်ကၠုၚ်ကောံပရေၚ် လၟေၚ်ဓမ္မတာသတ် ဒှ်တိုန်ဝုတ်ဗၠာဲသၟတ် ဟွံဆောတ်သီုညးၜါ အာတ်ပါၚ်မိကဵုမ။


ဒးသၟာန်သၟုက်ကလိုက် ခဒုၚ်ကၠုၚ်အာ ယဝ်ဂၠိုၚ်ကဵုဝါရ ကြိုက်စိုတ်ဒးမတ်ကၠာ၊ က္လောညးၜါတလ၊ ဖျေံလဝ်မှက်စာံရ ပြံစဇဗၠုသၠကၠာ၊ ရံၚ်ဂိတုတ္ၚဲခိုဟ်ပ္ညုၚ် ဖာတ်ကၞာတ်ဂွံကၠုၚ်အာ၊ စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ်အခါ နကျတ်ဒးကာလရ၊ဒိတ္ထဳနကျတ်ပြဲ ဂိတုတ္ၚဲလေဝ်သ္ဍာံပြ လၟေၚ်ပ္ညုၚ်လၟေၚ်တရဴ လၟေၚ်ဒ္ဂေတ်ဗဴကဵုလ၊ ဟီုပၟိၚ်က္လောဂမၠိုၚ် နာံမြိုၚ်သီုဝံသ၊ ရိုၚ်ရိုၚ်သ္အဳသ္အဳ ကသဳကၠုၚ်ဝါနိဇ္ဇ၊ ကျိုၚ်ကျဝ်ဒးရးရ တုပ်အဇညံၚ်ညးဍုၚ်၊ လ္ၚဵုဒုန်လ္ၚဵုစေဲဂၠုၚ် ပၠာံကၠုၚ် ညံၚ်ညးအာပေါဲ စိုပ်သ္ၚိက္လောအဲ ကွာ်သဲတိုန်ကၠုၚ် လ္ၚဵုယိုက်ဒံဖာန် လ္ၚဵုယိုက်ဗိုက်ပုံစက် လ္ၚဵုတက်ယာတ်ချီု ကျိုၚ်ကျဝ်လဝ်ညံၚ်ကောန်ဗြီုသအဳ သဝဳစိုက်အဏံ၊ ယာတ်ကြာသီုသၠိုၚ်ထဝ် စွံရေၚ်လဝ်ကဵုဒံဇဗၠု သွက်ပ္ကဴခၠံကၠုၚ် ကလံဇိုၚ်ခမ်သဳ တိုၚ်သၞေံပြဝေဏဳ ညဳသာကဵုဂလာန် ဆက်ဆေန်နူအဓာန် ဗက်ဂလာန်ဗဴကဵုလ၊ မန်ဒိုၚ်မန်ဒကၠာ မန်ညဘာသာရ၊ ပြဝေဏဳမန်ပိကီု ပုံအဂီုနူမူလှ၊ ဆက်ကၠုၚ်နူတိဏံ ဗြီုထပှ်ဂွံကၠိမ၊ ကြဴတဲက္တဵုဒှ်ပၠန် ရာဇာသာမန္တ အခိုက်နူမူလ နွံတုဲဒးပဗက်၊ ဒှ်ကၠုၚ်နူအဆက် သၞက်ကြကတ်ဝိဝါဟ ကောန်ဗၠာဲပိုဲမွဲရ သၟိက်ကၠုၚ်ပဂမာန် ဂွံဒှ်က္လောအဓာန် ဆက်တဝ်အာဗွဲဂတ ကဵုဍေံဒုၚ်ကၠောန် ကမၠောန်ဥပ္ပကာကဵုမိမ လၟေၚ်ဝိဝါဟ တိုတ်ထ္ၜထပ်တဲညိ ပိုဲပလံၚ်ဗ္စိုပ်သ္ၚိ သၟိၚ်မိမၜါရောၚ်အဴ။


ယွံလေဝ်က္လောဂမၠိုၚ် နာံမြိုၚ်သီုတြုံဗြဴ လၟေၚ်ပ္ညုၚ်လၟေၚ်တရဴ လၟေၚ်ဒ္ဂေတ်ဗဴကဵုလ၊ ဒးရးမံၚ်ကီုရ၊ ဣတေံတံကၠုၚ်ပဂမာန် အတိုၚ်သၞေံပြဝေဏဳ ညဳသာမံၚ်ကဵုဂလာန် အရေဝ်နွံပိုဲဒးသၟာန် ဂလာန်ဒှ်ပိုဲဒးဟီု လၟုဟ်ရလေဝ်က္လောဗြီု ကၠုၚ်သ္အဳဂြီုပေၚ်မံၚ်သ္ၚိ နာဲတံသၟိက်ဂွံပဂမာန် အာတ်ပါန်မံၚ်မိကဵုမ ပ္ဍဲကဵုကောန်ပိုဲစိ ဒှ်မံၚ်ၜါပိပန် ကောန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုရော ပိုဲဟွံတီ ထေက်ကြိုက်ရောၚ် ပိုဲသ္ဂောံတီသန် လၟုဟ်နာဲတံကၠုၚ်သၟာန် ပဂမာန်ကဵုဒုၚ်လလောန်၊ ဂွံဒုၚ်ယွံအဳဂှ်လေဝ်ဝါတ်လောန် ကောန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်လေဝ် ဟွံဂွံတီ၊ အရေဝ်ဂၠိုၚ်တုဲပိုက်ဝါတ် ဇိုၚ်ခၠိုၚ်တုဲညာတ်ဆီ၊ သာ်ဝွံအရေဝ်ဗဴကဵုလ ဒးဂိုၚ်သ္တီ တိတ်ဒုၚ်ယွံအဳရောဒးဏီ၊ ကၠာဟွံမုတ်ဒွး၊ ညံၚ်မတ်ဗြဲပ္တိုန်မတ် နကျတ်တေံပြးဇး၊ မာတ်ကောန်ပိုဲဒှ်ကွေံ တီစိုတ်ဍေံရောဟွံမာန်၊ ကောန်လ္ၚဵုရော နာဲသၟိက်ဂွံသၞက် ကောန်လ္ၚဵုရော နာဲတံသၟိက်ဂွံဆက်ဒါန်၊ မူယၟုယယွံဒေံဗြဴ မိဒေံဗြဴဍေံကီု ဟီုဒးဂၠံၚ်ဍာန် ပိုဲတီတုဲရောၚ် ပိုဲဂမာန်ဝွံ ဆက်တဝ်အာဗွဲဂတ ပ္ဍဲဒေါဝ်ပူရိသာတ်ဂၠိုၚ် ဟီုစရက္လောဗြီု။


ထံၚ်ကတောဝ်ကၞပ်က္လၚ် ပၚ်မှိၚ်ရက္လောဗြီု၊ အတိုၚ်ဒ္ဂေတ်ဗဴကဵုလပ္ညုၚ် ဆက်ကၠုၚ်နူတမၠာ ရံၚ်စကဵုဟောရာ အ္စာတံဟီုနၚ်တုဲ ဒိတ္ထဳနကျတ်တုဲ တ္ၚဲဏှဲနှဴသက္ကရာဇ်၊ ပါပဟွံညာတ် သာမျဇိုက်ဂွံညဳသာဇိုက် လက်စက်ဂတာ အ္စာတံဂၞန်တးရံၚ် က္လိဂွံလာဘံ ဗိန္ဒောတိတ်ရံၚ်စ၊ ဗက်ပ္ဍဲပုံပၟာ ဇာတာနိဒါန်ရ ဒးဇာတ်သၟိၚ်ကုသ ဂွံဂယကျာ်ပဘာ ရန်ကဵုပုံဂှ်ပၠန် ဖန်စက်ဂတာ ညံၚ်အိန်ကဵုသုဇာတာ ဟောရာဟီုလဝ်ရ၊ ဂွံပြေၚ်ဝိဝါဟ ခိုဟ်စသီုၜါ ပိုဲပလံၚ်ဗ္စိုပ်ကၠာ တမ်ဇိုၚ်မိမၜါရောၚ်အဴ။ ။ ရိုဟ်ဂိတုရိုဟ်တ္ၚဲ ပိုဲလေဝ်ဟွံညာတ်မွဲဝါ ဇက်ဗဵုကတဵုရး နူဂယးကွိုန်တုဲကၠာ စိုပ်ဍုၚ်ကွာန်ပိုဲ လုပ်သီုတြုံဗြဴသ္အဳဗ္ဂါ၊ ကၟပ်ညံၚ်စဏဗ္ၜူ ညံၚ်ညးမသုၚ်သုရာ ၜိုန်ပိုဲဟီုဆေဝ်တာဒနာ မံၚ်တန်ကဵုတန် လ္ၚဵုဂှ်ယိုက်နပၠန် ကၟန်ခၜၚ်ပ္တိုန်သ္ၚိ ခါရံၚ်စှ်ေဖာဲတိ ဒှ်မၞိဟ်ၜါပိစှော်၊ လ္ၚဵုကွာ်အာ လ္ၚဵုကွာ်ကၠုၚ် ရပ်ဒုၚ်သီုလေံတၞဟ် လဟီုကြံကြသ္ကာတ်မြဟ်၊ ဒှ်ညံၚ်လထဴလှောၚ်၊ ကၠုၚ်ပညံၚ်ဒမၠကမၠတ် သ္ၚေဝ်မတ်ဒှ်ပၠိၚ်ပၠောၚ်၊ မူပၟိက်ကိစ္စသ္အး ဟီုဒးဂွံဗၠးလၟောၚ် ယဝ်ဟွံဒးအဵု ပ္အပ်ကဵုတဲထာမ္မရောၚ် သၞောဝ်လျိုၚ်ဆုၚ်ပ္ကာန်ပၠန် ဒးအာအာတ်သန်ၜါဍောၚ်၊ ဖေက်နာဲတံဒးလၟောၚ် လုပ်တဲထာမ္မရောၚ်ကၠာ အပေါတ်ထိုၚ်န မာဒေါံဖာန်ဖျဴဏာပြး ပအောန်စိုတ်ညိဏး အရေဝ်ဒှ်ပိုဲဒးဟီုလဝ် က္လောတံသၟိက်ဂၠာဲသဝ် လဝ်သဘဴပ္တိဃာတ်၊ ကောန်ဗၠာဲနာဲတံ ကဵုဗီုပြၚ်ပိုဲဟွံဂွံညာတ် ဖေက်ဒှ်မၞိဟ်ပရာတ် ဝါတ်ဂါတ်ဟီုဟွံမာန် စပ္ဍဲဘုတ်ဍေံဒီုဘာ သုၚ်သုရာကၠံၚ်ပ္ဍဲဍာန်၊ ပဟိုတ်နွံကဵုဂလာန် ပိုဲဒးဟီုကလးလဝ် ဍေံနွံကဵုကောန်ဗြဴ ကြဴဗက်ဟီုဆတ္တဝ် ခါရနာဲတံနွံ မၞိဟ်ဒုၚ်လျိုၚ်ပိုဲဂွံတိတ်ဂိုၚ်လဝ် လျိုၚ်ဟွံမွဲဆတ္တဝ် ပိုဲကၠုၚ်တသဝ်ပါန် ပိုဲဟွံဒုၚ်တဲရ ဟွံဂံၚ်ပကောန်ဂမာန် ဗွဲကြဴဒးထုဲကြာန် ဂလာန်ရဏုက်မံၚ်ကၠာ မၞိဟ်လုဟ်ဍေံခါဖျာ ပိုဲဒးဟီုတာလဝ်အရေဝ်ရောၚ်။


ထံၚ်က္တောဝ်ကၞပ်က္လၚ် ပၚ်မှိၚ်ဟီုကဵုရောၚ် ကလုဲညးဂှ်ထေၚ် ခလေၚ်ညးဒးထာတ်၊ ဆုထ္ၜောံညးဂှ်ဒါတ် မာတ်တဲဍာံမာဲတံကၠဟ် ပထဍံတဲညးဏီ ကဵုဂွံခၠေဝ်သှ် အကြီုကောန်ပိုဲဂှ် တွံကဵုနာဲတံကၠာ ရုပ်သာ်သရာဲကၞာတ် ညးညာတ်ဒးနွံမေတ္တာ၊ ဒၞာဲညးညာတ် သၟိက်ဂွံပဂမာန် ကၠုၚ်သၟာန်မံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုဝါ၊ အရက်ဘိၚ်ပါဲကၠာ ၜိုန်လတ်ဆာဍေံဟွံစ ဟီုဂၠိုၚ်ဒှ်ညံၚ်ခလှာန် ဩိုပ်သၟာန်ဂွံရ ကၠောန်စညံၚ်ကၠ မြက်စာလောဘဂၠိုၚ်ကဵုသာ် ဟိုတ်ဂှ်ဒးသၟာန်ကၠုၚ် သၟိက်ဂွံပဂၟာန်တမ်ဇိုၚ် ပိုဲတိတ်ဒုၚ်လျိုၚ် လ္ပဟ်ဂိုၚ်ညိရအဴ။ ။ ထံၚ်ကတောဝ်ကၞပ် ကလၚ်ပၚ်မှိၚ်ရ၊ ကလောဗြီု၊ အရေဝ်နွံပိုဲဒးသၟာန် ဂလာန်နွံပိုဲဒးဟီု ကောန်ဗၠာဲနာဲတံကီု ဗီုပြၚ်လေဝ်ပိုဲဟွံညာတ် ဍေံလ္ၚုကြောမံၚ် ကဵုမိတ်စှ်ဍေံလေဝ် ဟွံဒှ်ပရာတ် နာဲတံဟီုလၟုဟ် ညးဂှ်မွဲရောဟွံအာညာတ်၊ ဍေံသွတ်ဗေဝ်မံၚ်ဟာ ဍေံဒှ်ဗဴမိန်လမာတ် ကောန်ပိုဲရော ဟွံမွဲၜုန်ဏီ ဒတိၚ်သော်ကောန်နာဲတံသီုဝါတ်၊ ဂွံပလေံခမဳ ဂွံဒုၚ်လေံပယျၚ် တူပၞၚ်ဓဝ်ဂွံတိုန်ဟာတ်၊ နာဲတံလေဝ်ခမုန် ခလာန်တံ လာန်ဟီုဂွံညာတ်၊ မူဂိတုတ္ၚဲ သက္ကရာဇ် ကဵုညာတ်ညိကီု မူအခိၚ် မူအခါ နူကၠာဟွံကောံဓရီု အပ်ဒပ်မံၚ်ရဟာ သေၚ်လဵုအ္စာတံဟီု လၟုဟ်ရလေဝ်ကလောဗြီု။


ကၠုၚ်သ္အဳဂြီုမံၚ်ပေၚ်သ္ၚိ၊ နာဲတံသၟိက်ပဂမာန် ကၠုၚ်အာတ်ပါန်ဒၟံၚ် မိကဵုမ၊ ကာလကောန်နာဲတံသၠးဂဝ် မူဗွဝ်ရောၚ်မၚ်တိ၊ ပဳဆောတ်ဟာ ပဳဆလူဟာ ပဳရီုဟာဇြုံဂမျိ၊ ကာလကောန်နာဲတံသၠးဂဝ် မူစိမူဂှ်မၚ်တိရောနာဲ၊ မူဇာတ်ဂှ်ဒတုံ မူတၞံဆုဂှ်ဒလာဲ ပဟီုကေတ်ဆလဲလဲ၊ ဆမွဲတ္ၚဲဟွံသေၚ်လေဝ်နာဲ၊ ဆဩေၚ်ကၠုၚ်ပမိတ်သဟာဲ ပိုဲစဂုဏ်ကောန်နာဲတံဒဵုဗျု၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပိုဲသၟာန်ခဍာံ နာံမိတ်ဟာနာံသတြု၊ မူဒိတ္ထဳရော နကျတ်လျးမတ်မွဲဟာ မတ်ၜါဟာ၊ သီုပူဂဵုၜါဂွံဖျေံတုဲ ယမုနာ၊ တ္ကံပန်အပ် ဒပ်မံၚ်ရဟာ သောၚ်လဵုအ္စာတံဂၞန်၊ သီုပူဂဵုၜါဝွံပၠန် တန်လဝ်မွဲတ္ကံ၊ ပသာ်ညာတ်ယုတ္တိ ဟီုညိကလောတံ လၟုဟ်ကၠုၚ်သ္အဳမံၚ်ဂြီု ပညံၚ်ကၟံဂၠာဲဓက၊ အဲဆာန်ဍူမံၚ်ကဵုမၞိဟ်ဗြဴဗြဴ ရံၚ်တုဲဒှ်နှဴကဵုသၠ၊ ပ္ဍဲဒေါဝ်ပူရိဿာတ်ရကလောဗြီု။ ။ ထံၚ်ကတောဝ်ကၞပ်ကလၚ် ပၚ်သၟိၚ်ဟီုဂွံတီညာတ် ဂိတုတ္ၚဲသက္ကရာဇ် နာံဓါတ်လက်ဗျာံ ဝဳဆောတ်ဍိုန်ပေတ်အဴ ဝါန်သဴဃိုန်ဟာဃံၚ်၊ ဒေဝတဴတြုံရောၚ်မၚ်တိ ကၞိမဒှ်ပၟၚ်သၞာံ နာံဓါတ်ပၟတ် နူနကျတ်ပေၚ်ဒ္စာံ ယးမတ်ၜါဒိုဟ်သ္ဍာံ ပ္ဍဲသၞာံလက်ဂှ် ဇာတ်သၟိၚ်နာဲမိ ဒတုံဂွံဒလာဲ တၞံသတ်ဗြဴ ခုတ်ဇိုက်ဇာတာအဴ ခိုဟ်တဴဇၟာပ်ပ်တန် ဟွံသေၚ် သၞေပ်ပြကၠာ တော်ရံၚ်ကဵုအ္စာဂၞန်၊ ခိုဟ်မံၚ်အ္စာပိုဲဟီု ပကဵုလီုစိုတ် သၟိက်ဂွံကၠုၚ်ပဂမာန် ကၠုၚ်သၟာန်စက်ဂတာ နာံမိတ်သတြုပၠန် ဟုဲနှဴရောၚ်သီုတ္ကံပန် ဍေံခိုဟ်မံၚ်သီုညးၜါ သာ်ဝွံလဟီုအ္စာတံဟဵု၊ ကောန်ဝုတ်ကောန်တံခိုဟ် ဇိပ်ဂၠိပ် ကောန်ဗၠာဲပိုဲနွံသိပ်ဇၟံ၊ ယဝ်သ္ဂောံမံၚ်မွဲသ္ၚိ ဇြက်ဗျိနွံဟာကလောပိုဲ၊ ဒါန်ရောၚ်ပ္ညုၚ်ဟေၚ် ဂွံဆဵုသေၚ်ဟာ သီုကောန်ပိုဲညးၜါ ညဳသာကဵုဂလာန် သၟိက်ဂွံကၠုၚ်ပဂမာန် အာတ်ပါန်မကဵုမိ၊ ပိုဲပလံၚ်ဗ္စိုပ်သ္ၚိ လ္ပဟ်ဂိုၚ်ဒေပ်ညိရကလောဗြီု။

('''ကံက်ပ္တိတ်နူလိက်သေံ - ဟာလိတ်ဒေ ချူတေံရ''')


* '''(မွဲနဲပၠန်) ဂလာန်ဝုတ်ဗၠာဲခၠေဝ်သှ်'''


(သၟတ်ဝုတ်)

ယွံလေဝ်ကောဗၠာဲ နာဲတြုံအယော၊ နာဲဝန်စဝ်ရော ကောဟးကောဗၠာဲ နူမိမိၚ်ပါၚ်၊ ရမျာၚ်ရှ်သာဲ ကၠုၚ်ပစေံဏေံ ကၠုၚ်ပဒိပ်ဒါဲ ပိုဲဟွံတီစိုတ် စရိုတ်ကောဗၠာဲ ကၠုၚ်ဖျိုန်လမျီု၊ ဟီုဇိုန်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ကၠုၚ်ပဒိပ်ဒါဲ ကောဗၠာဲတံကီု သၟိက်ဂွံဓရီု၊ ကၠုၚ်ဟီုဆံလံ၊ ပိုဲဟွံပတှ်ေဟာန်၊ ဂလာန်ကောတံ လၟုဟ်ကောဗၠာဲ နာဲမွဲတၟံ မိၚ်ပါၚ်ကောတံ မိသ္ပံသာ မိဟွံဂံၚ်ပတှ်ေ သလှ်ေပမာ၊ တြုံတံသေၚ်ဟာ၊ ပါၚ်ကျာလဗိုတ်၊ ပါၚ်ဟီုအဵုဇိုတ် စိုတ်တၞဟ်ပၠန် ဆာန်ကောတံကၠာ။ ကြဴဒးခြာခၠန်၊ ကၠုၚ်ဖျိုန်လမျီု ဟီုဇိုန်လိုက်လဴ ကၠုၚ်သၠေံစရ၊ ကဵုမိဒေံဗြဴ သၠေံစဖဲတုဲ လံအာဆုဲဒဴ ဟိုတ်ပိုဲဒှ်ဗြဴ ဟွံတီတဴရောၚ်။


(သၟတ်ဗၠာဲ)

ဟးမိထဝ်လာဲ နာဲထဝ်ဒကောၚ် ပ္ဍဲစိုတ်ကောရောၚ် ညိဟွံယောၚ်ယာ ဆမွဲပါၚ်ကီု ဟွံဟီုမုသာ ကောဟွံသၠေံစ ကောဟွံပကျာ၊ ဟိုတ်ကောဆာန်ဟေၚ် ရောၚ်ဟွံသေၚ်ဟာ ဆာန်တုဲဒးစိုပ် ဗ္ဒိုပ်နာဲကၠာ ဒဵုဗျုဒဵုချိုတ် စိုတ်ကောသေၚ်ဟာ ကောဟွံပကျာ ပါၚ်သာသ္ပံ ညံၚ်သ္ဂောံမံၚ်ကောံ ကရောဲနာဲတံ ချပ်ညိရၝာဲ နာဲမွဲတၟံ ပ္ဍဲစိုတ်အဲကီု တုပ်ဂြၚ်တၟံ ဟွံသာသ္ပံ ဟွံဆံလံသၟတ် မိပဉ္စသဳ ကျာ်ဩဳဂေါဝ်က္ၜတ် မိဟွံပတှ်ေ ဂးဟာဒေံဍောတ် လၟုဟ်ကောဗၠာဲ စိုပ်ကၠုၚ်နာဲသၟတ် ပဟွံဂံၚ်ဂိုၚ် ဂွိုၚ်သၞောတ်မတ် ဓဇန်လောန်ကာဲ နာဲပယျေဝ်ၜတ် လၟုဟ်ကောဗၠာဲ ကေတ်နာဲ ။ ။ ။


(သၟတ်ဝုတ်)

ယွံကောမပ၊ တလအယော ပါၚ်တြုံတံရော ယောသောတၟေၚ်အာ၊ ပါၚ်ဟီုတၞဟ် စိုတ်တၞဟ်ခြာ ဗီုဥပမာ သာ်လွာထိုၚ်အဴ သၟိၚ်ထိုၚ်ပဝ်လှောၚ် ဂၠာဲဇာပ်ဍောၚ်ပ္ကဴ ဂွံရှ်ပ္ကဴဟေၚ် ပဝ်ကလေၚ်စဴ ရှ်ပ္ကဴဖဲစိုတ် ထိုၚ်ဝိုတ်ဍောၚ်ပ္ကဴ ဟွံပၠန်သ္ၚေဝ်အဴ ဍောၚ်ပ္ကဴဂှ်ကၠာ ဍောၚ်ပ္ကဴသ္အာၚ်ဟေၚ် ဂၠာဲဇာပ်သေၚ်ဟာ နဲသၟိၚ်ထိုၚ်ကီု တုပ်ဗီုပမာ တြုံတံတန်ကၠာ ဝါစာဂလာန် ပိုဲဗြဴပတှ်ေညး တုဲဒးရေၚ်ကာန် ဒးပတုံဇြဟာန် ဒးဆာန်လၟိုန် ပတှ်ေတြုံတံဗိုန် ဒဇိုန်တုဲဟှ် ရေၚ်ကာန်ဖဲတဴ ကြဴပမဇ္ၛဟ် ဌာန်တၟေၚ်တၟဟ် ဂၠာဲလဖဟ်အာ ပါၚ်တြုံတံသွံ ပတှ်ေစဂွံဟာ ကောဂွိုၚ်အမြိုတ်၊ ဒေပ်လဝ်စိုတ်ၜါ သၟိက်ပကျာဗာ ဖအာစိုတ်စၞာဲ ကၠုၚ်ပစေံဏေံ ကၠုၚ်ပဒိပ်ဒါဲ ကၠုၚ်ဖျိုန်လမျီု ကၠုၚ်ဟီုဂၠိုက်ဂၠာဲ မိသတီဥပ္ပါဲစိုတ် စိုတ်ကောဗၠာဲဟာ။


(သၟတ်ဗၠာဲ)

ယွံမိဗြဴရတ် ခဍောၚ်မတ်ၜါ မိကလၚ်ကၠာ ဥပမာန စရိုတ်ကောဂၞဴ ရဴစၟခြ စၟခြဂှ် ဗဒှ်ဒေသ ဍေံဂွံညာတ်သၟတ် လျးပၟတ်ရ ညာတ်လျးဝွံ ဂေါဝ်ပၠန်ယဲသ အဲကေတ်ဗိုန်ဇၟံ လျးဏံညိရ၊ လျးဝွံကဵုအဲ ကဵုဒှ်မွဲရ ဍေံဂးတုဲကွေံ ဆၚ်စှ်ေဒေါဝ်လ္ၚ လမျီုခန္ဓ ဟွံရိုဟ်စကၠာ စၟခြဟေၚ် နဲဂှ်သေၚ်ဟာ အဲနဲဂှ်ကီု တုပ်ဗီုပမာ ညာတ်ရုပ်နာဲဆာဲ အကာဲကရုဏာ သၟိက်ဂွံသၟဟ်သၟန် သၟိက်ညန်သာဓါ သၟိက်လီဗတောဲ ၜါမွဲသၞာ လမျီုကောကၠာ ၜိုန်ဂိုဟ်ခါဂှ် ဇိုန်ကွာဲဖဳဟေၚ် စိုတ်ဟွံတၟေၚ်တၟဟ် နဲစၟခြ စိုတ်ကောမဒှ် ဟိုတ်ဂှ်လွဳတဴ ဟွံစဴအာပြဟ် မိပဉ္စသဳ ကျာ်ဩဳဒိုဟ်စှ် သာ်စိုတ်မိဒှ် ဟီုတွံညိကၠာ။ ။ ။

==ပွမသိုၚ်သ္ၚိတၟိ၊ တိုန်သ္ၚိတၟိ==
၁။ နိဒါန်။

၂။ ဗီုရုဲအခိၚ်။

၃။ ဗီုရုဲဂအာၚ်သ္ၚိ။

၄။ ဗီုကုတ်ကပေါတ် (ကိုန်ဝုဟ်ဂအာန်သ္ၚိ)။

၅။ ဗီုပလေဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိ။

၆။ ဗီုခါဲကတိုၚ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ၊ ဗီုပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ။

၇။ ဗြိုဟ်သ္ၚိ။

၈။ ဗီုသ္ၚိ၊ (သၠုၚ်၊ စိၚ်၊ ကဆံၚ်၊ ဗ္ဒဴ)။

၉။ ဒဒှ်သ္ၚိမန် ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာ။

===၁။ နိဒါန်===

ပွမသိုၚ်သ္ၚိတၟိမ္ဂးဂှ် ကောန်မန်တံညးဂမၠိုၚ် ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲ လ္ၚဵုဂှ် ဗွဲမပြဟ် ပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိလေဝ်နွံ လ္ၚဵုဂှ် ဟွံပါ်တိတ်လေဝ်နွံကီုရ၊ မူဟိုတ်ဗွဲမပြဟ် ဂစာန်ပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိဂှ်ရောဟီုမ္ဂး ဂအဟ်တၟိ ဂမာန်တၟိတံဂှ် မိမတံဟွံမိက်ကဵု မံၚ်နှဴရဴကဵု ကောန်ဝုတ်ကောန်ဗၠာဲ ပ္ဍဲသ္ၚိညးတံဂှ်မွဲသာ်၊ ယဝ်ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲမ္ဂး နဲညးကဵုညး သွက်ဂွံဂယိုၚ်လမျီုအာဓာန်ဂတ ပ္တိတ်လွဳဂိုတ်ဂစာန် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဂှ်မွဲသာ် မဒှ်ရ၊ မိမမန်တံလ္ၚဵုဂှ် ဟိုတ်နူကမၠောန်ဇၞော်ဂၠိုၚ်တုဲ သွက်ဂွံရီုဗၚ် ထိၚ်ဒက်ကမၠောန်တံဂှ်ရ ကေတ်ဂမာန်တၟိ-ဂအဟ်တၟိလေဝ်နွံကီုရ၊ ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ပပ္တံနူနော်နာဲတုဲ ဒဵုကဵုစဴစေက် ကောံမံၚ်ပ္ဍဲမွဲသ္ၚိဓဝ်ဂှ် ဂွံညာတ်မံၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဏီရ။ ။ ယဝ်နွံပၟိက် မိက်ဂွံပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိမ္ဂး ပေၚ်ပိသၞာံတုဲဟေၚ် သၠးအခေါၚ်လေဝ်နွံကီု၊ ယဝ်ဟွံပေၚ်ပိသၞာံမ္ဂး ဂွိၚ်တဴဟိုတ်နူပိုန်ဒြပ်ဟွံဍိုက်ပေၚ်တုဲ ပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိဂှ်ဟွံခိုဟ် ထိၚ်ဒက်သီဂိုၚ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ပရေၚ်ကမၠောန်ဟွံချိုတ်ပၠိုတ် ရန်တၟံသာ်ဂှ်တုဲ ညးတံဟွံကဵုပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိဏီရ၊ မိမလ္ၚဵု ညးမဗိုန်ပ္ဍဲကွေတ်တံပၠန်၊ ၜိုန်ဟွံပေၚ်ပိသၞာံကီုလေဝ် နကဵုဇကု ညးတံသိုၚ်ကဵုသ္ၚိတၟိတၞဟ်မွဲမတုဲ ဇိုန်အပ်ပြာပ်ကဵုကောန်ဇာတ်ညးတံ တိုန်မံၚ်လေဝ်နွံကီု၊ ရံၚ်ကေတ်နဲဏံမ္ဂး တုပ်တဴညံၚ်ရဴ ပါ်တိတ်အာသ္ၚိတၟိကီုရ၊ ဟိုတ်နူတိုန်မံၚ်လ္တူသ္ၚိမိမသိုၚ်ကဵုတုဲ မံၚ်တမ်မိမလေဝ် ဟီုဂွံရ၊ သာ်ဂှ်ရ သွက်မၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် ဗွဲမသောၚ်ၜး ကရိုက်စိုတ်ဇကုကဵုဇကု ဂွံမံၚ်အာမာန်ရ၊ ကောန်မန်တံဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲမ္ဂး မိက်ဂွံမံၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုကဵုဇကု သၟးဂၠိုၚ်ရ။


သွက်ဂွံပါ်တိတ်သ္ၚိဌာန်တၟိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိတၟိကဵုဒှ် သ္ၚိတြေံဗျုအာတုဲ ကလေၚ်သိုၚ်တၟိကဵုဒှ် အခိၚ်လဵုသိုၚ်ၚ် ဂကူမန်တံ ဗက်စေဝ်သၞောဝ်အခိုက်ကၞာ သိုၚ်သ္ၚိမန်လၟိုန်ရ၊ ကာလလၟုဟ် ၜိုန်ဗီုသ္ၚိတၟေၚ်နူခေတ်ကၠာတေံကီုလေဝ် ဗီုပြၚ်ခဒမ်သ္ၚိဂှ် ဗက်စအခိုက်မန်တြေံ သၟးဂၠိုၚ်ရ။

===၂။ ဗီုရုဲအခိၚ်===

ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ကၠာဟွံသိုၚ်သ္ၚိတၟိဏီဂှ် အာသၟာန်သၟုက်တ္ၚဲဗြဲ အခိၚ်အခါ ပ္ဍဲဇရေၚ်သ္ၚိမၞိဟ်ဇၞော်တီကၠိုဟ်ပရေၚ် ကေၚ်ကာသိုၚ်သ္ၚိရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵု ပ္ဍဲကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဟေၚ် ဒှ်မၞိဟ်ကၠိုဟ်ပရေၚ်ကေၚ်ကာအိုဿီုတုဲ အာသၟာန်ကေတ်ကသပ် ဇရေၚ်ကျာ်ဇၞော်လေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် နဇကုဟေၚ် ပံက်လိက်လောကသိဒ္ဓိတုဲ ဂၠာဲရုဲတ္ၚဲဗြဲ ခိုဟ်လေဝ်နွံကီုရ၊ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် ပ္ဍဲဂိတုပသာ် ခ္ဍဲသဳ၊ ကထိုန်၊ ပုဟ်၊ ဖဝ်ရဂိုန်၊ ပ္ဍဲမသုန်ဂိတုဏံဟေၚ် သိုၚ်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲဂိတုဏံ ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိဌာန်မ္ဂး ကလိဂွံပိုန်ဟာန် ဗွဲမဇၞော်ရောၚ် ဆဂိတုသၟးရုဲဟွံသေၚ် တ္ၚဲအခိၚ်လေဝ် ပိုဲမန်ရုဲစှ်ပၠန်ရ၊ တ္ၚဲပြာဗ္ဗဒါဂှ် ပါဲကၠေံတုဲ တ္ၚဲသၟေဟ်ဒၟံၚ်ဂှ် ရုဲကေတ်မာန်ရ၊ ပ္ဍဲထပှ်တ္ၚဲဂှ် တ္ၚဲအဒိုတ်ဟေၚ် သိုၚ်သ္ၚိဂၠိုၚ်အိုတ်ရ၊ ကလိဂွံတသိုက်ရောၚ် ပိုဲမန်တံစှ်ေစိုတ်တုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲအဒိုတ်ဟေၚ် ပိုဲမန်နွံပၟိက် ပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ သိုၚ်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ ယဝ်တ္ၚဲအဒိုတ်ဂှ် ဟွံဗၠးဒုဟ်ဒှ်ဒၟံၚ်ပြာဗ္ဗဒါ ခေက်ဒၟံၚ်မ္ဂး ပ္ဍဲတ္ၚဲစန်၊ တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါ၊ တ္ၚဲဗြဴဗတိကဵုတ္ၚဲသိုက်လေဝ်သိုၚ်သ္ၚိမာန် ခိုဟ်ဆဗၞတ်ရ၊ သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲဏံမ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာဒးဒဒိုက်တုဲ ကြဴဝွံဂွံလာပ်ပၠန်ရောၚ်၊ ကောန်မန်ဂမၠိုၚ်ပတှ်ေလဝ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာသိုၚ်သ္ၚိဝွံ တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်ကဵုတ္ၚဲအၚာ ၜါတ္ၚဲဏံ ကောန်မန်တံပါဲထောံသောၚ်ၚ်ၜးၜးရ၊ ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲအၚာမ္ဂး ဟွံဗၠးနူဘဲပၟတ်တူ၊ သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲသ္ၚိသဝ်မ္ဂး ဒးဘဲဒဏ်ရောၚ် ရဴဝွံ ပ္ဍဲပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ စၞောန်ထ္ၜးလဝ်ဂှ်ရ၊ ၜါတ္ၚဲဏံ ပါဲထောံသောၚ်ၚ်ရ။ ။ ကောန်မန်တံရုဲစှ်ဂိတုတ္ၚဲတုဲ ပၟၚ်တိလေဝ် တော်ကၟော်ရုဲစှ်ကီုရ၊ ဂိတု၊ တ္ၚဲ၊ ပၟၚ်တိ၊ ခိုဟ်ရောၚ် ယဝ်ပိုဲမန်သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဍိုက်ပေၚ်ကဵုကာမ္ၚဵုရောၚ်၊ ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲဟွံဗၠးၜးမ္ဂး ခေက်ကဵုမၞိဟ် တၠသ္ၚိဂှ်ပၠန်ရောၚ်။


* '''ကိုန်သွက်ဂွံဂၠာဲပၟၚ်တိ (နဲပြကိုဟ်လောကသိိဒ္ဓိ)'''


ပၟၚ်တိသွံ၊ သၟိက်ဂွံမွဲတောၚ်၊ ဗွဲမမံက်ရောၚ်၊ တန်ဂၠောၚ်စှ်သုန်၊ ဗွဲစွေက်ဂှ်တန်ၜါစှော်ပ္ဍုန်၊ ဇိုတ်ဒိတ္ထဳသၟတ်၊ သၟေဟ်ဇိုတ်စှ်တုန်၊ သၟေဟ်ပၟၚ်တိ။ ဒမၠိဟီုပ္ဍုန်၊ အဒိုတ်မၚ်တိ၊ သိုၚ်သ္ၚိလေၚ်သုန်၊ စန်မၚ်နွံဂုဏ်၊ အၚာသုန်အာ၊ ဗုဒ္ဓဂရု၊ ပြဂုပြဲဖာ၊ မြိုတ်တျုဒိသာ၊ ပၟၚ်တိဟေၚ်၊ ဟွံခိုဟ်သေၚ်ဟာ ကိုတ်မၚ်ပြဲသန်၊ စန်စွေက်ပါဲကၠာ တ္ၚဲသိုက်ခိုဟ်ဂၠိ၊ သိုၚ်သ္ၚိဘုတ်ဘာ၊ ပၟၚ်တိကၠာအ္စာတွံရောၚ်။


ကောန်ဂကူမန်တံ သိုၚ်ဘုတ်ဘာမ္ဂး ပၟၚ်တိဂပ်ဝ်ဒးရုဲရောၚ် နဲဂၠာဲပၟၚ်တိတုန် ဗွဲမမံက်ယဝ်သဒှ်မ္ဂး တန်လဝ်(၁၅)၊ ဗွဲစွေက်ယဝ်သဒှ်မ္ဂး တန်လဝ်(၂၀) ရိုဟ်ဒိတ္ထဳ မံက် စွေက်တုဲ ဂွံလၟိဟ်မံက်ကဵုဒှ်၊ ဂွံလၟိဟ်စွေက်ကဵုဒှ် ဒးနုက်ကၠေံရောၚ် ယဝ်ဒှ်လ္ပာ်မံက် နုက်ကၠေံနူစှ်သုန်ဂှ်ရ ယဝ်ဒှ်လ္ပာ်စွေက်မ္ဂး နုက်ကၠေံနူၜါစှော်ဂှ်ရ၊ သၟေဟ်ဂၠိုၚ်နူစှ်မ္ဂး၊ နုက်ကၠေံစှ်ပၠန်။ သှ်ေမွဲ-အဒိုတ်မၚ်တိ သှ်ေၜါ-စန်မၚ်တိ သှ်ေပိ-အၚာမၚ်တိ သှ်ေပန်-ဗုဒ္ဓဝါမၚ်တိ သှ်ေမသုန်-ဗြဴဗတိမၚ်တိ သှ်ေတြဴ-သိုက်မၚ်တိ သှ်ေထပှ်-သ္ၚိသဝ်မၚ်တိ သှ်ေဒ္စာံ-ရာဟုမၚ်တိ သှ်ေဒ္စိတ်-ကိုတ်မၚ်တိ သှ်ေစှ် မြိုတ်တျုမၚ်တိဟွံခိုဟ် ဗွဲစွေက်ဂှ် စန်ပါဲကၠေံညိ။


* '''ဗီုဂၠာဲပၟၚ်တိ'''


ဥပမာ။ ၁။ ပ္ဍဲ ၂-မံက် မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဟိုတ်နူဒှ်လ္ပာ်မံက်တုဲ၊ တန်လဝ်(၁၅)ရ၊ နူ(၁၅)ဂှ် နုက်ကၠေံ(၂)သှ်ေ(၁၃)ဟိုတ်နူဂၠိုၚ်နူစှ်တုဲ မ္ဒးနုက်ပ္တိတ်(၁၀)ပၠန်ရ၊ နုက်(၁၀)မ္ဂး သှ်ေ(၃)ရ သှ်ေ(၃)မ္ဂး အၚာမၚ်တိ၊ သာ်ဂှ်(၂)မံက် ဟိုတ်နူအၚာမၚ်တိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး လေၚ်သုန်ဂြာံရ။


လ္ပာ်မံက် တန်လဝ်  = ၁၅

လၟိဟ်ဂၞန် တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ = ၂ မံက်နုက်ကၠေံ၊

ဂၠိုၚ်နူစှ် - - - = ၁၃

ကလေၚ်နုက်စှ်ပၠန် = ၁၀

သှ်ေ - - - - = ၃ အၚာမၚ်တိ လေၚ်သုန်ဂြာံ။


ဥပမာ။ ၂။ ပ္ဍဲတ္ၚဲ(၁၃)မံက်ဂှ် မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး၊

လ္ပာ်မံက်တန်လဝ်  = ၁၅

လၟိဟ်ဂၞန်တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ = ၁၃

သှ်ေ - - - - - = ၂ ဟိုတ်နူသှ်ေအောန်နူစှ်တုဲ ဟွံဒးထပ်နုက်စှ်ရ။

သှ်ေ(၂)မ္ဂး စန်မၚ်တိ ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ခိုဟ်တဴရ။ ယဝ်နွံပၟိက် မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိ လ္ပာ်ဂိတုစွေက်မ္ဂး။


ဥပမာ။ ၃။ ယဝ်နွံပၟိက်မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိ ပ္ဍဲတ္ၚဲ(၄)စွေက်မ္ဂး။

လ္ပာ်စွေက်တန်လဝ် =၂၀

တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ = ၄ စွေက်နုက်ကၠေံ

သှ်ေ  = ၁၆ ဂၠိုၚ်နူစှ်တုဲ  ထပ်နုက်စှ်ပၠန်ရ။

သှ်ေ = ၆ မ္ဂး သိုက်မၚ်တိ။

တော်ကဵုနဲဏံမ္ဂး ပ္ဍဲ(၄)စွေက်ဂှ် ဒှ်သိုက်မၚ်တိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိခိုဟ်ရ။


ဥပမာ။ ၄။ ပ္ဍဲ(၁၃)စွေက် ယဝ်မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး။

လ္ပာ်စွေက်ဂှ်တန်လဝ် = ၂၀

တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ  = ၁၃ စွေက် နုက်ကၠေံ

သှ်ေ  = ၇ မ္ဂး သ္ၚိသဝ်မၚ်တိ၊ (၁၃)စွေက်ဂှ် ဒှ်တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်မၚ်တိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိဟွံခိုဟ်ရ။


* '''ယန်သွက်ဂွံတီပၟၚ်တိ'''


'''သှ်ေ - ပၟၚ်တိ - - - - - ခိုဟ်-ဟွံခိုဟ် - - တၚ်သမ္တီ'''

* ၁။ - - အဒိုတ်မၚ်တိ၊ - - - - လေၚ်သုန် - - ဟွံခိုဟ်။

* ၂။ - - - စန်မၚ်တိ၊ - - - - - ခိုဟ် - - - - ခိုဟ်။

* ၃။ - - - အၚာမၚ်တိ - - - - သုန်ဂြာံ - - - ဟွံခိုဟ်။

* ၄။ - - - ဗုဒ္ဓဝါမၚ်တိ - - - - ခိုဟ် - - - - - ခိုဟ်။

* ၅။ - - - ဗြဴဗတိမၚ်တိ - - - - ခိုဟ် - - - - - ခိုဟ်။

* ၆။ - - - - သိုက်မၚ်တိ - - - - ခိုဟ် - - - - ခိုဟ်။

* ၇။ - - - - သ္ၚိသဝ်မၚ်တိ - - - ဟွံခိုဟ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

* ၈။ - - - - ရာဟုမၚ်တိ - - -  ဟွံခိုဟ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

* ၉။ - - - - ကိုတ်မၚ်တိ  - - - - ခိုဟ် - - - - ခိုဟ်။

* ၁၀။ - - - မြိုတ်တျုမၚ်တိ - - - - ဟွံခိုဟ် - - - ဟွံခိုဟ်။


အတိုၚ်တဝှ်နဲပၟၚ်တိဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံပတှ်ေလဝ် ဂလာန်ဏံတုဲ တ္ၚဲစန်မၚ်တိ၊ ဗုဒ္ဓဝါမၚ်တိ၊ ဗြဴဗတိမၚ်တိ၊ သိုက်မၚ်တိ၊ ကိုတ်မၚ်တိဟေၚ် ဒှ်တ္ၚဲခိုဟ်ဗၠးၜးတုဲ ဂကူမန်တံသိုၚ်တဴသ္ၚိအိုတ်ရ။


* '''မွဲနဲပၠန် နဲပြကိုဟ်လောကဟိတဗေဒဝိဇ္ဇာ ယန်သွက်ပၟၚ်တိ'''


'''မံက် - ပၟၚ်တိ - - - - ဖဵုဒုဟ်'''

၁။ - - ကလော် - - - - - ချိုတ်လေၚ်ဒးဘဲ။

၂။ - - ပညာ - - - - - - - ခိုဟ်။

၃။ - - ဂၠဴ - - - - - ဂွံလာပ်ပိုန်ဇၞော်။

၄။ - - နာ် - - - - - - လီုလာ်။

၅။ - - သ္ပဝ်  - - - - - ခိုဟ်သန်။

၆။ - - စိၚ် - - - - - ချိုတ် - လေၚ်

၇။ - - သိန္ဓဴ - - - - - ဂွံလာပ်သကာ။

၈။ - - ဗြန် - - - - - ခိုဟ် - ဟွံခိုဟ်။

၉။ - - လကိုဟ် - - - - - - ချိုတ်။

၁၀။ - - ဗြီု - - - - - - - ပၟိက်စိုတ်ဍိုက်ပေၚ်။

၁၁။ - - သၟိၚ်အိန် - - - - -  ဒှ်တသိုက်စိုတ်။

၁၂။ - - ကၠဵု - - - - - - - လီုလာ်။

၁၃။ - - ဗြီု - - - - - - - - ခိုဟ်။

၁၄။ - - သ္ပဝ် - - - - - - - ဒးယာံစိုတ်ဒးလီု။

၁၅။ - - သၟိၚ်အိန် - - - - - - ခိုဟ်။


'''စွေက် - ပၟၚ်တိ - - - - ဖဵုဒုဟ်'''

၁။ - - ကညာ - - - - ခိုဟ်။

၂။ - - ကၠ - - - - ဟွံခိုဟ်။

၃။ - - က္လော်ပရမ် - - - ဟွံခိုဟ် ဒးဘဲ။

၄။ - - ဂၠဴ - - - - ခိုဟ်ဂွံလာပ်။

၅။ - -  စိၚ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၆။ - - သ္ပဝ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၇။ - - ပြေၚ် - - - - ဟွံခိုဟ် ယဲဘဲဂၠိုၚ်။

၈။ - - သိန္ဓဴ - - - - ခိုဟ်စိုပ်သိတ်။

၉။ - - ဗြီု - - - - ခိုဟ်ဂွံဒုၚ်ပူဇဴ။

၁၀။ - - လကိုဟ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၁၁။ - - ကၠဵု - - - - ဟွံခိုဟ်ဒးဒဒိုက်။

၁၂။ - - အိန် - - - - ခိုဟ်။

၁၃။ - - ကၠိက်ကၟက် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၁၄။ - - ဗြီု - - - - ဂွံလာပ်သကာ။

၁၅။ - - သ္ပဝ် - - - - ခိုဟ်။

===၃။ ဗီုရုဲဂအာၚ်သ္ၚိ===

ကောန်ဂကူမန်တံဂမၠိုၚ် သွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိ ဒၞာဲဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ရုဲစှ်ဒဵုဗၠးဒုဟ်နာနာသာ်အိုတ်ရ၊ ယဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိ နွံဒၟံၚ်ဒၞာဲဟွံဗၠးဒုဟ် မွဲမွဲသာ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ် ဥပါဒါန်စဲစပ်တုဲ ဒှ်အန္တရာဲဂှ်မွဲသာ်၊ ခက်ဇိုမ် လုက်စုက်ဒးတုဲ ဒှ်အန္တရာဲဂှ်မွဲသာ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိတၟိဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ် ညံၚ်ဂွံဗၠးဒုဟ်နာနာသာ်အိုတ်ရ၊ ဂအာၚ်သ္ၚိ ဒၞာဲဍာန်သၠောဲဇွ၊ ဂအာၚ်ကြာပ်၊ဂအာၚ်သၟူကဗဂေါၚ်တံဂှ်၊ ညးတံဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ။ ။ ။ ဒၞာဲသၠောဲဇွမ္ဂး ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် နွံဒၟံၚ်တဝ်ကဵုဂတမုက်ဂၠံၚ်ဍာန်မွဲမွဲမဒှ် နွံတဝ်မံၚ်ကဵုဂၠံၚ်ဍာန်တုဲ ဖေက်ဒှ်အန္တရာယ် ဇိုမ်ဒးသ္ၚိနကဵုကွဳ။ (ကွဳပၟတ်) အသိၚ်ဗွဲမဇၞော် ဗ္ဒောံဟွံမာန်မ္ဂး လီုလာ်သီုသ္ၚိရောၚ်၊ ဂအာၚ်သ္ၚိကြာပ်မ္ဂး အကြာသ္ၚိကောကဵုဒေံ ညးၜါဒှ်မွဲကလော် နွံအကြာသ္ၚိကောဒေံသီုညးၜါမ္ဂး ဒှ်ကြာပ်ဍာ်တှ် ယဝ်သိုၚ်စုတ်သ္ၚိအကြာဏံမ္ဂး ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ခေက်အာတုဲ ယဲဘဲအန္တရာယ် က္တဵုဒှ်ရောၚ် ယဝ်ရဥပါဒါန်စဲစပ်ကၠုၚ်မ္ဂး ဍိုန်ကၠုၚ်ကဵုဇကုတုဲ လီုလာ်ဟုတ်မာဲစှ်ေရောၚ် ဂအာၚ်သၟူကဗဂေါၚ်လေဝ် နဲဏံကီု ဍေံကဵုအန္တရာယ်ယဲဘဲတုဲ လေၚ်ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်။


ဂအာၚ်ဂဂဵုတးပန် ဂအာၚ်ချိုတ်ဍိုက် ဂအာၚ်ချိုတ်ဒက်ကံတံလေဝ် ကောန်မန်တံဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ ညးကွေတ်ဟွံဗိုန် လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဟေၚ် ပ္ဍဲဂအာၚ်ပိသာ်ဝွံ အခိၚ်ကာလလံလကၠုၚ်တုဲ ယဝ်မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ညးတံဒုၚ်မ္ၚဵုဗှ်ကမ္မဝါတ် ရန်တၟံလဝ်ကဵုအန္တရာယ်ကဵုဂွံလလံသွာ လာဲလေၚ်အိုတ်တုဲဟေၚ် သိုၚ်သ္ၚိဌာန်အိုတ်ရ၊ ၜိုန်ဂှ်ကီုလေဝ် ဟွံဗၠးစောဒၞာ အရေဝ်ညးသ္အာၚ်ဏီရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကောန်မန်တံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး သ္ၚဳဂၠိပ်ရံၚ်ဂအာၚ်သ္ၚိ ဗၠးဒုဟ်-ဟွံဗၠးဒုဟ်တုဲ သိုၚ်သ္ၚိဌာန်အိုတ်ရ။


* '''ယန်ဗြိုဟ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ'''

'''သှ်ေ - - ဗြိုဟ် - - ဖဵုဒုဟ် - - တၚ်သမ္တီ'''

၁။ - - ဗြိုဟ် - ၁ - - ဟွံခိုဟ် - - ဟွံကေတ်

၂။ - - ဗြိုဟ် - ၂ - - ဂွံလာပ် - - ဗြိုဟ်ၜါသိုၚ်ခိုဟ်

၃။ - - ဗြိုဟ် - ၃ - - ဒှ်ဒဒိုက် - - ဟွံကေတ်

၄။ - - ဗြိုဟ် - ၄ - - ပြဲခိုဟ် - - ဗြိုဟ်ပန်သိုၚ်ခိုဟ်

၅။ - - ဗြိုဟ် - ၅ - - တၠသ္ၚိချိုတ်မာန် - - ဟွံကေတ်

၆။ - - ဗြိုဟ် - ၆ - - တၠသ္ၚိဂွံတသိုက် - - ဗြိုဟ်တြဴသိုၚ်ခိုဟ်

၀။ - - ဗြိုဟ် - ၇ - - တၠသ္ၚိသုတ်ဂြာံ - - ဟွံကေတ်

===၄။ ဗီုကုတ်ဒတ်ကပေါတ်ကြိယာဗာ (ကိုန်ဒုဟ်ဂအာၚ်သ္ၚိ)===

ယြဴညးမွဲ ကၠာဟွံဂွံသိုၚ်သ္ၚိဏီဂှ် ပွမ္ဒးပကောံပကေဝ် ကပေါတ်ကြိယာဗာ ညံၚ်ဂွံရုမ်ဂပ်တုဲ ပလေဝ်ပလေတ်လဝ် ဗွဲမ္ဒးရးရ၊ သိုၚ်သ္ၚိဌာန်ဂှ် ၜိုန်ဒှ်ဓမ္မတာ ဇၟာပ်ပ်ကောန်ဂကူတံကီုလေဝ် အခိုက်ကၞာပိုဲမန်ဝွံ တၟေၚ်နူဂကူသ္အာၚ်ညိပၠန်ရ၊ ဒယိုၚ်သ္ၚိတံဂှ် မ္ဒး ကုတ် ဒတ်လဝ် အတိုၚ်ကိုန်ဗြိုဟ်ဒယိုၚ်သ္ၚိမဒှ်ရ၊ နဲကောန်မန်တံ ကုတ်ဒတ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ ဂၠာဲဗြိုဟ်ဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ထ္ၜးကဵုဗွဲသၟဝ်တေံရ။


'''နဲတော်ကုတ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ'''

ဇမၠိၚ်ဒယိုၚ်လၟိဟ်ဂၞန်ဟတ်ဂှ် တန် ပၟဝ်ကဵု(၃)တုဲ ထပ်စကဵု(၇)ပၠန်ရ။

ဥပမာ-၁၊ ဇမၠိၚ်ဒယိုၚ် = ၁၂ ဟတ်

- - - - -  ပၟဝ်ကဵု = ၃

- - - - - - - ဂွံ = ၃၆

- - - - - - - စကဵု (၇) ၃၆ ÷ ၇ = ၁ ရ၊ ယဝ်သှ်ေမွဲမ္ဂး ဟွံခိုဟ် ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရ၊ ကောန်ဂကူမန်တံပတှ်ေလဝ် အတိုၚ်တဝှ်ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိရ။ 


ယဝ်ရမိက်ဂွံကုတ်ဒယိုၚ်ဇမၠိၚ် ဟွံပေၚ်ကဵုဟတ်ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ် ဥပမာ-ဇမၠိၚ် (၂၀)ဟတ် (၁)မိဟ်မ္ဂး လၟိဟ်ဟတ်(၂၀)ဂှ် ပၟဝ်ကဵု(၃)တုဲ ဂၞန်ဂွံဂှ် ပံၚ်ကဵုလၟိဟ်(၁)မိဟ်တုဲ ထပ်စကဵု(၇)ပၠန်ရ။


ဥပမာ-၂။ ဇမၠိၚ်ဒယိုၚ်လၟိဟ်ဟတ် = ၂၀ ဟတ်

- - - - - - - -  ပၟဝ်ကဵု =၃

- - - - - - - - ဂွံ = ၆၀

- - - - - - ပံၚ်ကဵု ၁ မိဟ်တုဲ ထပ်စကဵု ၆၁ ÷ ၇ = သှ်ေ (၅)ရ။


ယဝ်သှ်ေ(၅)မ္ဂး အတိုၚ်ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိဂှ် တၠသ္ၚိဂှ်ချိုတ်ရောၚ်၊ အတိုၚ်နဲဏံ တော်အာမ္ဂး ယဝ်သှ်ေသုည တၠသ္ၚိသုန်ဂြာံအာမာန်၊ သှ်ေမွဲမ္ဂးဟွံခိုဟ်၊ သှ်ေၜါဂွံလာပ်၊ သှ်ေပိဒှ်ဒဒိုက်၊ သှ်ေပန်ပြဲခိုဟ်၊ သှ်ေမသုန်တၠသ္ၚိချိုတ်မာန်၊ သှ်ေတြဴ တၠသ္ၚိဂွံတသိုက်ရောၚ် တွံလဝ်ရ။ ။ ။ အတိုၚ်တဝှ်ဂှ် ပိုဲကောန်ဂကူမန်တံ ပတှ်ေလဝ်တုဲ ကာလကုတ်ဒယိုၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဗၠးဒုဟ်ကုတ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ အ္စာဗဳသကဝ်မန်တံ ကုတ်ဒယိုၚ်ဇမၠိၚ် ကိတ်ညဳကဵုဗြိုဟ်သ္ၚိ။ သှ်ေ ၂-၄-၆-မဒှ်ရ၊ ဒယိုၚ်အ္စာဗဳသကဝ်တံ ကုတ်လဝ် အတိုၚ်ဗြိုဟ်သ္ၚိဂှ် ကဵုတပ်စွံလဝ်ဗွဲဒိုဟ်နေရတိလေဝ်နွံကီု၊ ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်လေဝ် နွံကီုရ၊ ယဝ်တပ်စွံဗွဲဒိုဟ်နေရတိမ္ဂး ပိုန်ဒြပ်ဍိက်သ္ကံဂၠိုၚ်တုဲ ဂွံဒုၚ်စတသိုက်ရောၚ်၊ အ္စာတၠပညာမန်တံ ဟီုတွံလဝ်နွံကၠုၚ် ယဝ်တပ်ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်မ္ဂး ဂွံလာပ်ရောၚ် သ္ဂးလဝ်ပၠန်ရ၊ ဒိုဟ်နေရတိဂှ်ယဝ်တပ်စွံမ္ဂး ခိုဟ်အိုတ်ရောၚ်၊ သွက်ဂွံတပ်စွံဒယိုၚ်ဂှ် ကေတ်ဒယိုၚ်တြေံတြေံၜါတၞုၚ် သ္ပကၞံၚ်တုဲ ဂအဳကဵုဒှ် အောဟ်ဒကုတ်ကဵုဒှ် ညံၚ်ဂွံသၠုၚ်ဒးဒုၚ်ဂၞဳရ၊ လ္တူကၞံၚ်ၜါတၞုၚ်ဂှ် ပြေၚ်စွံဒယိုၚ်ဗွဲမညဳသာရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ နူဂယးပြဟ်ဂှ် ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုတံ ဒက်ကွက်စုတ် ပ္ဍဲဒယိုၚ်ကလော်ဂှ် သတ်ဗြဴမွဲမ ဗြာတ်မွဲဂရး ကၞာၚ်ကြေၚ်မွဲကၞာၚ်တုဲ ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဂှ် ယဝ်ပမာန်မ္ဂး သၠကြေၚ်သၟးလေဝ်ကွက်စုတ်မာန်ကီုရ။

===၅။ ဗီုပလေဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိ===

ကၠာဟွံဂွံပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဏီဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံ မ္ဒးသ္အးဇ္ၚးပလေဝ်ပလေတ်လဝ် ဂအာၚ်ဗွဲမခိုဟ်မိုဟ်ရ၊ ဗီုညးတံဒးစိုတ်ဂှ် ၜံက်ဗဝ်ပလေဝ်ဗညဳလဝ်တုဲ ဇိက်ကဵုဂရးဒရဲဍာ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်ပၠိုန် လ္ၚဵုဂှ်ထၟုက် ညံၚ်ဂွံကၟောန်အာတုဲ လ္တူဂှ်ရန်တၟံပိုန်ဒြပ်သွက်ဂွံဗိုန်၊ ပ္ဍဲဂအာၚ်ဂှ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်ဂြာတ်စုတ်မတောဝ်၊ လ္ၚဵုဂှ်ဂြာတ်စုတ်မဩောံ၊ လ္တူဂအာၚ်သ္ၚိဂှ်ပၠန်ရ၊ ရန်တၟံကဵုသ္ၚိဂှ် သွက်ဂွံၜိုဟ်သိုဟ်တုဲ ညံၚ်ရဴတၞမ်ဆု ဗြေဝ်ဂၠိုၚ်တိုန် ကေတ်နမိတ်ဂှ်ရ၊ ပိုဲမန်တံလ္ၚဵုဂှ် လ္တူဂအာၚ်သ္ၚိလ္ၚဵုဂှ် လ္တူခၟောန်ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ကရိခၞာတုဲ ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်ဂှ် တဵုစုတ်တၞံဗြာတ်၊ ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်ဂှ် တၞမ်ဗဳ၊ ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်ဂှ် တၞမ်ဗ္ဒဝ်၊ ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာဂှ် တၞမ်ကြုက်၊ ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာဂှ် တၞမ်ကလုဲ၊ ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်ဂှ် တၞမ်ပုဏ္ဏရိက်(ၜုန်နရိက်) ဗွဲဒိုဟ်ဂၞဲဂှ် တၞမ်အဘိက်ကဵုတဵုစုတ်ပၠန်ရ၊ သွက်ဂွံကရိခၞာဂှ် တၞမ်ဆုဟွံသေၚ် ကၞာၚ်ဆုလေဝ်ပ္တုဲပၟိက်ဂွံကီုရ၊ မွဲသာ်ပၠန် ကာလဗဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာဟွံသေၚ် ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်၊ ဟွံသေၚ်ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် ယဝ်ဗဝ်ကဵုသဝ်လဝ်ညိမ္ဂး ခိုဟ်စကဵုတၠသ္ၚိဂှ် လ္အိတ်ရောၚ်၊ ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာကဵု ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်သဝ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ်ယဲဒိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်ကဵု ဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲသဝ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ်ဒဒိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ ဗွဲဒိုဟ်နေရတိသဝ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ် ဒးဒုၚ်ဘဲကမၠတ်ရောၚ်၊ ရဴသာ်ဝွံ ပ္ဍဲပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ စၞောန်ထ္ၜးတွံလဝ် တၚ်သမ္တီတုဲ ကောန်ဂကူမန်တံ ဝေၚ်ပါဲတုဲ ဒ္ဂေတ်ဗက်အတိုၚ်ဏံရ၊ လမၠးဂအာၚ်သ္ၚိဂှ်လေဝ် ဟွံကဵုဂအုဟ်ဒၟံၚ်အဒေါဝ် ယဝ်ဂအုဟ်မံၚ်အဒေါဝ်ဂအာၚ်မ္ဂး လေၚ်ပ္ဍဲတၠသ္ၚိတုဲ ယဝ်သဝ်ဒၟံၚ် ညံၚ်ရဴစးချေံမ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ် ဒးဘဲပၟတ်လေတ်ဒှ်မာန်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညံၚ်ဂွံဗၠးဒုဟ်နာနာသာ်ဂှ် ကောန်မန်တံ ၜံက်တးဇိက်ဒရဲဍာ်တုဲ ထၟုက်တးထောံဗွဲမညဳသာရ၊ ယဝ်သ္ပဗက်နဲဏံမ္ဂး သ္ဂောံဗၠးဒုဟ်အိုဿီုတုဲ နွံကဵုကျာ်ဩဳ ပ္ဍဲကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်။

===၆။ ဗီုခါဲကတိုၚ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ၊ ဗီုပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ===

ကပေါတ်သွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိဂှ် ပကောံလဝ်ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်တုဲ တၠသ္ၚိဝွံ ကၠာဟွံစိုပ်တ္ၚဲပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဏီဂှ် ကော်ဘိက်နၚ်ကလောကောဒေံ ညးသ္ၚိဝုတ်ဒိုဟ်တံ သွက်ဂွံဘိုၚ်ကရိုၚ် ပ္ဍဲကေၚ်ကာပ္တဴသ္ၚိဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ကလောကောဒေံ မိတ်သဟာဲတံ ကၠုၚ်ဘိုၚ်ကရိုၚ်စ မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ်ရ ၊ ရံၚ်ကေတ်ပ္ဍဲအရာဗ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ၜိုတ်လဵုမန်ပိုဲညဳသာရောဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်မာန်ရ၊ ညးဇၞော်တံ ၜိုန်ကၠောန်ကမၠောန်သ္ဇိုၚ်ၚ်ဟွံမာန်ကီုလေဝ် ဟိုတ်နူတီကၠိုဟ်ခၠၚ်ဂၠိုၚ်တုဲ ကမၠောန်ညံၚ်ဟဂွံဗၠေတ်အာဂှ် ဟီုပျးစၞောန်ထ္ၜးကဵုရ၊ အ္စာဗဳသ္ကဝ်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ရန်တၟံသွက်ဂွံဗၠးစရဲအ္စာတုဲ ကဵုတၠသ္ၚိဂှ် ပလေဝ်ကေတ်ဓုပ်မွဲရ၊ ပ္ဍဲကွာန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် သွက်ဂွံဖျေံပုၚ်ခဝ် ပ္ဍဲကတိုၚ်ဂှ် ကဵုပလေဝ် ပုၚ်ခဝ်ကၠံဒ္စာံလေဝ် နွံကီု၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ပလေဝ်ကေတ်ဓုပ်ၜါ ပုၚ်ခဝ်ပန်ဣသုန်လေဝ်နွံကီု၊ ပ္ဍဲဓုပ်ၜါဂှ် ဗဝိုက်မၞိဟ်တြုံ ဂၠိက်ပလောံ ယာတ်ဍောတ်မွဲမွဲဂတှ်ေ ဗဝိုက်မၞိဟ်ဗြဴ ယာတ်ဍောတ်မွဲမွဲဂတှ်ေ ဒ္ၚောဝ်၊ စာံ၊ ဂရး၊ ဂစေအ်စၠန် စုတ်ပ္ဍဲဓုပ်တံဂှ်ရ၊ ဓုပ်ကၟက်ဓုပ်ၝောံလေဝ်ဟီု၊ တၚ်မာကာဲလေဝ်ဂး ဒးမံၚ်သီုၜါရဲရ၊ ဓုပ်ၜါဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် မ္ၚးဂအာၚ်သ္ၚိ ပ္ဍဲလ္တူဓုပ်ဂှ် ပၟတ်ပၟိက်ကဵုမွဲမွဲ ဒးပ္ဍေန်လဝ်ရ၊ ပ္ဍဲဒိုဟ်ဖျေံပုၚ်ခဝ်ဂှ်လေဝ် ဇၟာပ်ပ်ဒိုဟ်မ္ဒးပ္ဍေန်လဝ်ပၟတ်ရ၊ ပုၚ်ခဝ်ဗဝ်သၟုတ်ဂှ် ပုၚ်ပက္ကတိဏံစုတ်ပ္ဍဲခဝ်တုဲ ဒးဗဝ်ဗ္ဒာဲကတိုၚ် ဗွဲလၟေၚ်ဒိုဟ်ရ၊ ဒိုဟ်ဗၟံက်ပိခဝ်၊ အဂၞဲဒ္စာံခဝ်၊ သၠုၚ်ကျာမွဲခဝ်၊ နေရတိတြဴခဝ်၊ ပလိုတ်ထပှ်ခဝ်၊ ဗာယပ်ၜါခဝ်၊ သၟဝ်ကျာဒ္စိတ်ခဝ်၊ ဨသာန်ပန်ခဝ်၊ လဒေါဝ်သ္ၚိဂှ်မသုန်ခဝ်၊ ပံၚ်သီုဖအိုတ် ဒှ်ပန်ဣသုန်ခဝ်ရ၊ နဲဗဝ်သၟုတ်ဝွံ ခိုဟ်အိုတ်ရောၚ် ညးတံစှ်ေစိုတ်တုဲ အတိုၚ်နဲဂှ် ဗကိတ်ကဵုလောကသိဒ္ဓိမ္ဂး ပုၚ်ခဝ်ပန်ဣသုန် သ္ဂောံတီကေတ်ရောၚ်။


ကမၠောန်ပြုပြေၚ် ပ္ဍဲအရာဂအာၚ်သ္ၚိတုဲအိုတ်မ္ဂး သွက်ဂွံခါဲကတိုၚ် ဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ရုဲမၞိဟ်နာံတ္ၚဲ ကိတ်ကဵုသိုၚ်သ္ၚိရ၊ နဲခါဲကတိုၚ်ဂှ်လေဝ် ရံၚ်ကဵုက္ဍိုပ်နာ် ဗတနာ် ဂၞဴနာ် စးနာ် ပ္ဍဲဂိတုဝွံတုဲ ကေတ်အဓိပ္ပါယ်နာ် ညံၚ်ဂွံချိုတ်ဂှ် မၞိဟ်တ္ၚဲအဒိုတ်ဝွံ ရပ်တွဵုပ္ဍဵုလဝ်ဒၞာဲကတိုၚ် လ္ပာ်ဒိုဟ်က္ဍိုပ်နာ်နွံရ၊ မၞိဟ်တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါဝွံ ရပ်တွဵုပ္ဍဵုလဝ်ဒၞာဲကတိုၚ် လ္ပာ်ဒိုဟ်ဗတနာ်နွံရ၊ ညးတ္ၚဲဗြဴဗတိဂှ် ရပ်တွဵုပ္ဍဵုလဝ်ဒၞာဲကတိုၚ် ပ္ဍဲဂၞဴနာ်ရ၊ ညးမၞုံပ္ဍဲဗုၚ်ဂၞဴနာ်ဝွံ ဂတမုက်သၠုၚ်ကျာတုဲ ဗွဲကိုပ်ကၠာမ္ဒးခါဲကတိုၚ်ရ၊ အဓိပ္ပါယ်ဂှ် သွက်ဂွံခါဲပရိုဟ်ထောံဗုၚ်ဂၞဴနာ်ရ၊ ခါဲပရိုဟ်ထောံဗုၚ်ဂၞဴနာ်တုဲမ္ဂး ကတိုၚ်ဒၞာဲက္ဍိုပ်နာ် ဗတနာ်ဂှ်လေဝ် ဆက်ခါဲရ၊ ဂၞဴနာ်၊ က္ဍိုပ်နာ်၊ ဗတနာ်ခါဲတုဲမ္ဂး နာ်ဂှ်ချိုတ်ရ၊ ပိုဲမန်သ္ဂးလဝ်ရောၚ်၊ ကတိုၚ်တဝ်ကဵုစးနာ်ဂှ် ယဝ်ခါဲကၠာမ္ဂး နာ်ဂှ်ဟွံချိုတ်ဏီ၊ ယဝ်နာ်ဟွံချိုတ်ဏီမ္ဂး ဒးဘဲနာ်တုဲ ယဲဒိုက်ဘဲပရိုက် ဂၠိုၚ်ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်၊ တဝှ်အ္စာမန်ပိုဲတမၠာတေံ တွံလဝ်နွံကၠုၚ်တုဲ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဒၞာဲစးနာ်ဂှ် ဟွံကဵုခါဲရ၊ ကာလခါဲဂစိုတ်နာ်တုဲမ္ဂး ကတိုၚ်တံဂှ်လေဝ် ခါဲဂွံအိုတ်ရ၊ တိခါဲပ္တိတ်နူကတိုၚ်တံဂှ် ဂွးပ္တိုန်ကဵုစွံလဝ် လ္ပာ်ဒိုဟ်ဗတနာ်နွံဂှ်ရ၊ ဒယိုဟ်ကတိုၚ်ဒယိုၚ်တံ ညံၚ်ဂွံညဳသီုဖအိုတ်ဂှ် အ္စာဗဳသ္ကဝ်တံ နကဵုပညာညးတံဟေၚ် စမ်ၜတ်ကေတ်ရ၊ ခါဲကတိုၚ်တုဲအိုတ်မ္ဂး ပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂွံကီုရ။


(ပ္ဍဲအရာပ္တဴဒယိုၚ်ကၠာကြဴဂှ် အ္စာဗဳသ္ကဝ်မန်တြေံဟီုလဝ် ဒယိုၚ်စိၚ်အဒေါဝ်မွဲတၞုၚ် ဒးပ္တဴကၠာအိုတ်ရ၊ အခိုက်ဝွံ အလုံရးမန်မွဲ ဒးကၠောန်ဗက်ရောၚ်ဂှ် ညးဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်ထောံပိုတ်တ်ရ၊ ပ္တဴဒယိုၚ်ကလော်ကၠာဂှ် ဒှ်နဲအ္စာဗၟာတံရောၚ်။)


ကာလပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ်တုန်လေဝ် ဒယိုၚ်ဂှ် ညံၚ်ဟွံကလေၚ်ဒေါမ်စှ်ေဂှ် မ္ဒးပသတိကွေံရောၚ်၊ ထ္ၜၚ်ပ္တဴပ္တိုန်ဒယိုၚ်တုဲ ယဝ်ဂွံလွိၚ်ဏာ ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်မ္ဂး ဂၠိုၚ်ကဵုပိုန်ဘိုက်ရောၚ် ယဝ်လွိၚ်ဏာဒိုဟ်အဂၞဲမ္ဂး တူပၟတ်ရောၚ်၊ ယဝ်လွိၚ်ဏာဒိုဟ်နေရတိမ္ဂး ဒးဘဲကမၠတ်ရောၚ်၊ ယဝ်လွိၚ်ဏာဒိုဟ်သၟဝ်ကျာမ္ဂး လေၚ်ဒိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ ယဝ်လွိၚ်အာဒိုဟ်သမၠုၚ်ကျာ-ပလိုတ်မ္ဂး ခိုဟ်ပြဲလောန်၊ ယဝ်လွိၚ်အာဗာယပ်ဨသာန်မ္ဂး ဂွံပိုန်ဟာန်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ အဃောပ္တဴဒၟံၚ်ဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ်ပၠန်လေဝ် ဂစေမ်ခ္ဍာ် ယဝ်ကၠုၚ်ဍုန်လ္တူက္ဍိုပ်ဒယိုၚ်မ္ဂး ဟွံခိုဟ်သ္ဂးလဝ်ပၠန်၊ ဒယိုၚ်ဂှ် ကာလဖျေံကတိုၚ်ဂှ် ယဝ်ဒတုံစှ်ေမ္ဂး တၠသ္ၚိဟွံသေၚ် ကောန်စဴ မ္ဒးပကာဂစိုတ်ရောၚ်၊ သာ်ဝွံတၠပညာမန်တံ သ္ဂးလဝ်နွံကၠုၚ်၊ ကာလပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိတုဲမ္ဂး ဟလောမ် သတ်ဗြဴ ဗြာတ်ကွက်လဝ်ဂှ် ညးလဵုဟွံဟီု တိုန်စမာန်ဖအိုတ်ရ၊ စိုပ်အခိၚ်စပုၚ်ပၠန်လေဝ် တၠသ္ၚိတံဂှ် ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်တၠုၚ်ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်ဟ်-မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်နူဘိုၚ်ကရိုၚ် ကၠောန်ညဳညဳသာသာတုဲ ပွိုၚ်ၜါပိတ္ၚဲဓဝ်ဟေၚ်၊ သ္ၚိမွဲမ တုဲအာမာန်ရောၚ်။

===ကိုန်ဗြိုဟ်သ္ၚိ===

ကာလသိုၚ်သ္ၚိပၠန်လေဝ်၊ ဗီုပြၚ်ညံၚ်ဂွံကိတ်ကဵုသၞောဝ်ဗြိုဟ်သ္ၚိ တော်ဆတုဲ သိုၚ်မ္ဂးခိုဟ်ရောၚ်၊ ယြဴပူဂဵုမွဲ သၟိက်မိက်ဂွံတီဗြိုဟ်သ္ၚိမ္ဂး ဇမၠိၚ်ကၞဳကဵုဇမၠိၚ်ဝိုန်သာ်ဂှ် ဟွံသေၚ် ဇမၠိၚ်အနာံသ္ၚိဂှ် ဟတ်တုဲ ပံၚ်လဝ် ပၟဝ်ကဵုပိစကဵုဒ္စာံ သှ်ေမွဲ-ဗြိုဟ်သ္ၚိဗၞိက်၊ သှ်ေၜါ-ဗြိုဟ်သ္ၚိဂြောဝ်၊ သှ်ေပိ-ဗြိုဟ်သ္ၚိသၟိၚ်၊ သှ်ေပန်-ဗြိုဟ်သ္ၚိလၟ၊ သှ်ေမသုန်-ဗြိုဟ်သ္ၚိသမ္ၚေဟ်၊ သှ်ေတြဴ-ဗြိုဟ်သ္ၚိကမၠတ်၊ သှ်ေထပှ်-ဗြိုဟ်သ္ၚိအမာတ်၊ သုန်အာမ္ဂး-ဒှ်ဗြိုဟ်သ္ၚိစရာဲဍုၚ်။


* '''နဲတောက်ဗြိုဟ်သ္ၚိ'''


'''ဥပမာ။ ။ ၁။'''

ဇမၠိၚ်သ္ၚိ - - ၁၃ ဟတ် ၁ မိဟ်

အနာံသ္ၚိ(ဝါ)ဩိုဟ်သ္ၚိ - - - ၉

- - -  ပံၚ်  ၂၂ ဟတ် ၁ မိဟ်

- - - ပၟဝ်ကဵု × ၃

- - - - - ၆၆ မိဟ်

- - - ပံၚ်ကဵု + ၁

စကဵုဒ္စာံ ၆၇ ÷ ၈ = သှ်ေ ၃ ။ သှ်ေ ၃-မ္ဂး ဒှ်ဗြိုဟ်သ္ၚိသၟိၚ်။


'''ဥပမာ။ ။ ၂။'''

ဇမၠိၚ်ဝိုန်သ္ၚိ - - ၂၀ ဟတ်

ဇမၠိၚ်ကၞံၚ်သ္ၚိ - - ၁၁ ကဵု ၂ မိဟ်

- - - ပံၚ် = ၃၁ ဟတ် ၂ မိဟ်

- - - ပၟဝ်ကဵု = ၃

- - - - - = ၉၃ မိဟ်

- - - - -ပံၚ်ကဵု ၂ မိဟ်

- - - - - - ဂွံ ၉၅

- - - - - စကဵုဒ္စာံ ၉၅ ÷ ၈ = သှ်ေ-၇ ။ သှ်ေထပှ်မ္ဂး ဒှ်ဗြိုဟ်သ္ၚိအမာတ်။


ရန်ကဵုဂၞန်လ္တူတေံတုဲ ပိုဲကောန်မန်တံ ဒုၚ်လဝ်တဲ မွဲဟတ်ပိမိဟ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဇမၠိၚ်ဟတ်ဂှ် ဗဒှ်မိဟ်တုဲ ထပ်ပံၚ်စုတ်ကဵုမိဟ်ရ။ ။ သာ်ဂှ်ရ ကောန်မန်တံ ယဝ်ပၟိက်နွံသွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး တော်ကၟော်လဝ် ညံၚ်ဟွံဗၠေတ်ကဵုသၞောဝ်တုဲ သိုၚ်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ဥပါဒါန်စဲစပ်ဂၠိုၚ်ညိဟွံသေၚ်၊ ဗြိုဟ်သ္ၚိခိုဟ်ဂှ် ရုဲစှ်သိုၚ်သ္ၚိတုဲ ဗြိုဟ်သ္ၚိဟွံခိုဟ်ဂှ် ပါဲထောံ ဝေၚ်ပါဲထောံကၠေံရ။

===၈။ ဗီုသ္ၚိ၊ (သၠုၚ်၊ စိၚ်၊ ကဆံၚ်၊ ဗ္ဒဴ)===

ဗီုပြၚ်သ္ၚိမန် ပိုဲသိုၚ်ပၠန်ဂှ်လေဝ်၊ ဟိုတ်နူကောန်မန်တံ ဒှ်သၟာကမၠောန်၊ သၟာဂူဗ္ၚသၟးဂၠိုၚ်တုဲ သွက်ဂွံဒေပ်ဇိုၚ်ကပေါတ် ကြိယာတံဂှ် သိုၚ်သ္ၚိသၠုၚ်ၚ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ဒဵုလၟုဟ်ဂွံဆဵုမံၚ် ဗီုသ္ၚိဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲသ္ၚိဝွံ ပါ်လဝ်ကဆံၚ်နာနာသာ်ရ၊ ဒဒှ်ရကဆံၚ်ၝောံသ္ၚိ၊ ကဆံၚ်ကၟုယ်၊ ကဆံၚ်သ္ၚိကျာ၊ ကဆံၚ်ဖဴ၊ ကဆံၚ်တၟေၚ်ဍာ်ပါ်လဝ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကဆံၚ်မၞိဟ်ဗြဴတံသၠးဂဝ်ဂၞဴလေဝ် ပါ်စွံလဝ်ပၠန်။


ကဆံၚ်ၝောံသ္ၚိဂှ် ပါဲနူတၠသ္ၚိဂှ် ကဵုအဆက်ကလော်ညးဟေၚ် ဂွံလုပ်တိတ်မာန် ညးသအာၚ်ပါဲနုကောန်လာံတာတုဲ ညးတံဟွံကဵုတိက်ရ၊ အဆက်မွဲကလော်ညးဂှ်ဍာံမ္ဂး လုပ်တိက်မာန်သီုဖအိုတ်ရ။ ညးသ္အာၚ် ယဝ်လုပ်တိက်ဒးမ္ဂး ခေက်ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်၊ ကဆံၚ်သ္ၚိကျာဝွံပၠန်လေဝ် ပွိုၚ်ရးဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံ ညးတံကၠောန်လဝ်ခဒမ်ဗၠာဲလေဝ်နွံ၊ ကာလဗ္တံကောန်ဗၠာဲဇကုတံ ကလေၚ်ကၠုၚ်နူအာဝေၚ်ကြေဝ်တုဲမ္ဂး ဟွံဒးမ္ၚုဟ်ညးဇၞော် မိမတၠသ္ၚိတံဟေၚ် ကလေၚ်လုပ်တိက် ပ္ဍဲဒၞာဲခဒမ်ဂှ်မာန် ဗွဲမလောဲသွာရောၚ်၊ ကဆံၚ်ကၟုယ်ပၠန်လေဝ် ကာလကၟုယ်နူဌာန်ဇမ္ၚောဲကၠုၚ်စိုပ်မ္ဂး ညံၚ်ဂွံတိက်ဗွဲမသၠးပွး၊ သောၚ်ၚ်တုဲ ညးလဵုဟွံရုဲ လုပ်တိက်မာန်သီုဖအိုတ်ရောၚ် သ္ၚိလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ပါ်စွံလဝ် ခဒမ်သွက်ကောန်တြုံတိက်၊ သွက်ကောန်ဗြဴတိက်၊ ညံၚ်ဟဂွံထုဲနှဴဂှ် ပါ်စွံလဝ်ရ။ ။ ။ ကၟဳသ္ၚိပၠန်လေဝ် ပပဓာန်ကဵုကဆံၚ်ပိုန်ဒြပ်သၠုယ်သၠာ်တုဲ ကၟဳဂွံမံၚ်ဖအိုတ်ရ၊ ယဝ်ရံၚ်ကဵုသ္ၚိမန်တြေံတြဟ်ဂှ်မ္ဂး လ္တူၝောံသ္ၚိဂှ် ကၟဳစိၚ်မွဲ လ္တူသ္ၚိကျာဂှ်၊ ကၟဳစိၚ်မွဲ၊ လ္တူကဆံၚ်ကၟုယ်ဂှ် ကၟဳစိၚ်မွဲ၊ လ္တူဖဴဝွံ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံဟွံကၠောန်စိၚ်၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် ကၠောန်စွံလဝ်ကၟဳစိၚ်ဂှ် ဂွံကေၚ်ညာတ်မံၚ်၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကၠောန်ပ္တိတ်ထာၚ်ဗြဴ နူကၟဳၝောံသ္ၚိရ၊ လ္တူကၟဳသ္ၚိဝွံ ညံၚ်ရဴဘုတ်ဘာ ပ္တိုန်လဝ်ပြာသာဒ်တံဂှ် ဟွံစုတ်ဟွံကၠောန် ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ ကၞဳကဵုဗဒၚ်ဂှ် ဗီုညးကဵုညး ရန်ကဵုသၠုယ်သၠာ်တုဲ လးစဵုမာန်သီုဖအိုတ်ရ၊ ခေတ်ကာလလၟုဟ် ညးမၞုံကဵုပိုန်ဒြပ်ဂၠိုၚ်တံ သိုၚ်သ္ၚိတိုက် ဗီုနာနာသာ်ကီုလေဝ် ဂကူမန်တံ ကၠောန်ဗက်အခိုက်ကၞာမန်တြေံတြဟ်တွဵုရ၊ ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ကလော်ဇကုဂှ် ကဵုမံၚ်ခဒမ်ပ္ဍဲတၠသ္ၚိဂှ်တုဲ ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကပေါတ်ကြိယာကလော်ဂှ် သိုၚ်သ္ၚိကလော်မွဲတုဲ ကဵုကလော်မံၚ်သောၚ်ၚ်ၜးၜးတုဲ နွံကၠုၚ်ဒဵုလၟုဟ်ဏီရ။

===၉။ ဒဒှ်သ္ၚိမန် ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာ===

ပ္ဍဲဍုၚ်ကွာန်မန်ခေတ်လၟုဟ်ဝွံ ဗွဲမဂၠိုၚ်သိုၚ်သ္ၚိ ဂတအာမုက်သ္ၚိ လ္ပာ်ဂၠံၚ်ဍာန်သၟးဂၠိုၚ်ရ ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ဗက်အခိုက်ကၞာမန်တြေံတုဲ၊ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက် လ္ပာ်သၟဝ်ကျာလေဝ်နွံ ရန်တၟံကဵုကျာ်တြဲပိုဲ ပပရိနိဗ္ဗာန် ဖျေံက္ဍိုပ်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာတုဲ ဟိုတ်နူကောန်မန်တံ ရှ်ေသှ်ေရဴဂဴကျာ်တြဲဂှ်ဟေၚ် သ္ၚိကောန်မန်တံ ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာရောၚ်ဂှ် ဗက်ကဵုပရေၚ်လောကုတ္တဵုရောၚ်။ ။ ။ ဂလာန်မွဲနဲပၠန်ဂှ် ပ္ဍဲရးဒေသမန်တံ ဟိုတ်နူကျာဗြဲပိုက်ကၠုၚ် နူသၠုၚ်ကျာဂှ် ကောန်မန်တံဗလေတ်မုက်ဗြဲကျာတုဲ၊ သ္ၚိမန်ကၠာတေံ သိုၚ်ဂတလ္ပာ်သၟဝ်ကျာ ကရဴလဝ်စးကဵုဗြဲကျာရောၚ်လေဝ် သ္ဂးလဝ်ပၠန်။ ။ မွဲနဲပၠန်တုန် ကောန်မန်တံ ဟိုတ်နူဇက်စှ်ေကၠုၚ် နူဌာန်ဒေသသၟဝ်ကျာတေံတုဲ စိုပ်ကၠုၚ်ဌာန်ရာမညဏံရ၊ ဟိုတ်နူဗှ်သၞာဒေသမန်တြေံ နွံလ္ပာ်သၟဝ်ကျာတေံတုဲ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာတေံရောၚ်ဂှ် ရာဇဝၚ်ခေတ်တၟိလၟုဟ် သ္ဂးလဝ်ပၠန်။ ။


ကောန်ဂကူမန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ရံၚ်ကဵုရာဇဝၚ်လောန်ကၠုၚ် ပွိုၚ်ၜါပိပန်ကၠံသၞာံတေံ ပ္ဍဲအခိၚ်မန်ပိုဲကျအာပၞာန်ညးတေံဂှ် ညးတံဖျေံဒၟံၚ်နှဟ်မန် ပ္ဍဵုဖျေံဒၟံၚ်နာံစိုတ်ဓါတ်မန် ဗွဲမလောန်တုဲ ကဵုမန်တံစွံလဝ်သုသာန် လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဍုၚ်ကွာန်ဂှ်ရ၊ ကဵုကောန်မန်တံ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာတုဲ ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲဟေၚ် ညာတ်ဒၟံၚ်သုသာန်တုဲ စိုတ်ဓာတ်ကောန်မန်တံ ဍိုန်လျစှ်ေအာမာန်ရောၚ်၊ စှ်ေစိုတ်တုဲ ကဵုကောန်မန်တံသိုၚ်သ္ၚိ ဂတမုက်သၟဝ်ကျာလေဝ် ဂးလဝ်နွံကၠုၚ်၊ စိုတ်ဓာတ်ဍိုန်လျမံၚ်မ္ဂး ဟွံဂံၚ်ပၠန်ဂတး တဝ်စၞေဟ်ကဵုသၞသတြုရဂှ် ကောန်မန်တံ ပ္တိုန်လဝ်ဂလာန်နွံကၠုၚ်မွဲသာ်ပၠန်၊ ရံၚ်အာကဵုရာဇဝၚ်ဍုၚ်ဗဂေါ ကၠုဟွံကျပၞာန်တေံ အတိုၚ်ရာဇဝၚ်ဗၟာချူဂှ် ပိုဲသ္ဂောံတီကေတ်သ္ၚိကောန်မန်တံသိုၚ်လဝ် ဂတမုက်လ္ပာ်ဂၠံၚ်ဍာန်ရ၊ ကွေတ်သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက် လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဂှ် ကောန်မန်ကၠာတေံဟွံဗက်စရ၊ ရဴသာ်ဝွံလေဝ် ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ဂလာန် ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်လေဝ်နွံကၠုၚ်။


ကောန်မန်တံရံၚ်ကေတ်ကဵုဂလာန်ဂမၠိုၚ် ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ဗွဲလ္တူတေံမ္ဂး ဂလာန်သိုၚ်သ္ၚိ ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဝွံဂှ် ချပ်ဗ္စာရဏာကေတ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ကဵုသာ်တုဲ၊ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဂှ် ဒှ်အခိုက်ကၞာမန်ဟွံသေၚ် ပၠန်ဂလာန်ဂှ်တုဲ ကာလခေတ်လၟုဟ် ဟွံဗက်စကွေတ်ဂှ်ရ၊ ကွေတ်သိုၚ်သ္ၚိ ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဝွံ ပ္ဍဲကာလဏံ ပိုဲမ္ဒးပြံၚ်သၠာဲ တဝ်စၞေဟ်ထောံရောၚ်၊ ရံၚ်ကေတ်ဗွဲလ္တူတေံတုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံ ကောန်မန်ပိုဲဂမၠိုၚ် ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဂၠံၚ်လဵုဟွံဟီု ဒၞာဲလဵုဟွံရုဲ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ဇကု ညံၚ်ဟဂွံဗၠေတ်ကဵုကိုန်သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဗီုဇကုဒးစိုတ်ဂှ် သိုၚ်ဂတအာမာန်ရောၚ်။


* '''ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိ'''


သိုၚ်သ္ၚိတၟိတုဲမ္ဂး သွက်ဂွံတိုန်ဒၟံၚ်လ္တူသ္ၚိ ဗွဲမၜိုဟ်ဩိုဟ်ဂှ် ကောန်မန်တံကၠောန်ကာမ္ၚဵု ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိပၠန်ရ၊ ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိဂှ် ဒှ်အခိုက်ကၞာမန်စပ်ကဵုကာမ္ၚဵု ဗွဲမပြဲမွဲသာ်တုဲ ကၠောန်ဗဒှ်ကာမ္ၚဵုမွဲတုဲ တိုန်သ္ၚိတၟိအိုတ်ရ၊ ပွမကၠောန်ကာမ္ၚဵုဏံလေဝ် ပပဓာန်ကဵုပိုန်ဒြပ်တုဲ ၜိုတ်ထေက်ကြိုက် ကဵုဇြဟတ်ပိုန်ဒြပ်ညး ညးပ္တုဲကာမ္ၚဵုတိုန်သ္ၚိတၟိအိုတ်ရ၊ သွက်ဂွံကၠောန်ကာမ္ၚဵုတိုန်သ္ၚိဂှ် ရုဲကေတ်တ္ၚဲ-မွဲတ္ၚဲ ပါဲနူတ္ၚဲသ္ၚိသဝ်တုဲ ရုဲဂွံဖအိုတ်ရ၊ ပွိုၚ်တြဴတ္ၚဲဂှ် ၜိုန်တိုန်သ္ၚိတၟိခိုဟ်ကီုလေဝ် ကာလတိုန်သ္ၚိတၟိ အပေါတ်သွက်ဂွံပ္တိုန်သ္ၚိကၠာအိုတ်ဂှ် ဟွံတုပ်တၞဟ်ခြာဗၠေတ်မံၚ်နွံကီု၊ ယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိ တ္ၚဲအဒိုတ်မ္ဂး-ကျာ်မ္ဒးပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲစန်ယဝ်တိုန်မ္ဂး သ္ကဝ်ဂၞဳကဵုပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲအၚာယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး ထဝ်ဩန်မ္ဒးပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါယဝ်တိုန်မ္ဂး စဟာပ်ပုၚ်တုဲဟေၚ် ညးတံတိုန်ရ၊ တ္ၚဲဗြဴဗတိယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး ဓုပ်ပ္ကဴသ္ဍဴမြမောဝ်ဟေၚ် ကဵုပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲသိုက်ယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး မိမကဵုတိုန်ကၠာရ၊ တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်ယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး မ္ဒးပြးဆာဲဩာဲနူမိမၜါ မ္ဒးသေက်ဇဵုဂၠိုၚ်ကဵုအမှုဂဗုတ်ရောၚ်ဂှ် အ္စာမန်နူတမၠာတေံ ဟီုတွံစွံလဝ်နွံကၠုၚ်ရ။


ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကၠာဟွံတိုန်သ္ၚိဏီဂှ် ကေတ်ချာမွဲစန် ဖ္ဍုက်လဝ်ဍာ်ဍာ်စၠန်တုဲ ပ္ဍဲၝောံတၞိန်သ္ၚိတၟိ လ္ပာ်တေံဒုန်မွဲကရေက် လ္ပာ်ဏံဒုန်မွဲကရေက် ဒက်ဖ္ဍာပ်လဝ်ကဵုချာဂှ် ပိပိတန်တုဲ ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ပၠန်လေဝ် ဒက်ကွက်လဝ် လ္ၚဵုဇလဗ္ဒဝ် လ္ၚဵုဇလၜဝ် လ္ၚဵုထပှ်ကၞာၚ် လ္ၚဵုပိကၞာၚ်ရ တုဲနုၚ်မွဲမ စုတ်လဝ်ဍာ်ဂစေအ်စၠန်မြမောဝ်တုဲ မ္ဒးစွံလဝ်ကီု၊ လ္တူသ္ၚိဝွံ သွက်တၟုယ်တံဂွံဂ္ဇံ ဖုန်သ္ဍဳဂၞဳသ္ကဝ်တံလေဝ် မ္ဒးလးလဝ်ရောၚ်၊ ဂၠဴမွဲလေဝ် မ္ဒးဒက်လဝ်သၟဝ်သ္ၚိ၊ လ္ၚဵုဒက်လဝ်ဂၠဴၜါ ကောန်မန်ကာလလၟုဟ် ဟိုတ်နူဟွံကၠောန်ဂူဗ္ၚတုဲ သွက်ဂွံဒက်ဂၠဴဂှ်ဟွံမွဲရ၊ ဒြပ်ရတ်ကပေါတ်ကြိယာ မပ္တံကဵုဩောံ သ္ၚု ထဍိုၚ် ဇရဳ တၟံကလန် ပုၚ်ကလောံ ကၞုသၚ် ပ္ကဴဩဴတံဂှ် ဒၞာဲညးကဵုညး ပြေၚ်စွံလဝ်ဗွဲမ္ဒးရးရ ဩောံသ္ၚုဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် ထဍိုၚ်ဂှ်စွံဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲ ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာဂှ် စွံမြမုယ်တုဲ နုၚ်ဇရဳတံဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်ရ၊ ပုၚ်ကလောံဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဨသာန် ကၞုသၚ်ဝွံ စွံဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာ၊ ပ္ကဴသ္ဍဴကေုာံဍာ်တံဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်၊ ရဴသာ်ဝွံ စွံပြုပြေၚ်လဝ်တုဲ တိုန်သ္ၚိတၟိအိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် ကလောကောဒေံမသတံကီု အ္စာဗဳသ္ကဝ်ကီု၊ ညးဇၞော်နူဝုတ်ဒိုဟ်တံဂှ် ကၠုၚ်ကောံစိုပ်လ္တူသ္ၚိတၟိအိုတ်တုဲ ပ္ဍဲတမ်ဒယိုၚ်ဒိုဟ်ပန်လ္ပာ်ဂှ် ကဵုပ္ဍေန်လဝ်ပၞာၚ်မွဲမွဲတၞုၚ်၊ ပ္ဍဲအသေအဟာန်တိုန်သ္ၚိတၟိဏံဂှ် စၞောန်ထ္ၜးကဵုတြုံဗြဴ ညးမဒှ်တၠသ္ၚိတံ ကလံကျာ်ဓဝ်သၚ် လ္ပာ်ဒိုဟ်ဗၟံက်၊ ကလံမိမဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာ၊ ကလံဘုမ္မဇဵု ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်လၟေၚ်ၚ်ရ၊ တြုံတၠသ္ၚိဂှ် ကဵုဂ္ဇံဒၟံၚ်ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာတုဲ အ္စာဗဳသ္ကဝ်ဂှ် ကဵုအသံကဵုဗြဴဂှ် သွက်ဂွံကလံတြုံတၠသ္ၚိဇကုရ၊ တုဲအ္စာဗဳသ္ကဝ်ဂှ် အပ်ပြာပ်ကဵုမိမတၠသ္ၚိဂှ်ရ၊ မိမတၠသ္ၚိဂှ်ပၠန်လေဝ် ကလေၚ်အပ်ပြာပ်ကဵု ကောန်ဇာတ်ညးမဒှ်တၠသ္ၚိဂှ်ရ၊ သွက်ဂွံမၚ်မွဲအာသ္ၚိဂှ် မိမတံဒၠောံဗ္တောန်တုဲ ဍာ်နုၚ်စွံလဝ်ဒေါဝ်သ္ၚိဂှ် စဝ်စရိုဟ်ဖျေံသၟဝ်သ္ၚိ ညံၚ်ဍာ်ဏအ်ၜိုဟ်ဩိုဟ်ဂှ် သ္ၚိဏံလေဝ် ကဵုသ္ဂောံၜိုဟ်ဩိုဟ်ညိ၊ ရဴသာ်ဝွံ ရာဒၞာမိက်ဖာပ်ဗ္စဖျုၚ် ညးမပြာပ်စိုပ်ကၠုၚ် ဇရေၚ်သ္ၚိတၟိဂှ်ရ၊ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်လေဝ် သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵု တိုန်သ္ၚိတၟိဂှ် နိမန်က္ညဖျဴနၚ် ခမဳသၚ်တံတုဲ ကဵုဖ္ဍောတ်မ္ၚဵုကမ္မဝါတ်တုဲ ကဵုဒါန်ကုခမဳသၚ်တံပၠန်ရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ရန်တၟံယဲဘဲအန္တရာယ် သွက်ဂွံလာဲလေၚ်တုဲ ညံၚ်ဂွံၜိုဟ်ဩိုဟ်အာဓာန်ဂတလၟိုန်ဂှ် ဗှ်မ္ၚဵုတုဲ တိုန်ကွက်စွံလဝ်ခပဳဩောံမွဲမ မွဲဟာန်ကေုာံ လေံဂတေက်မွဲ ပ္ဍဲသ္ဍိုက်စိၚ်တေံတုဲ ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိဂှ်တုဲ ဒှ်အိုတ်ရ။

==ဂလာန်ကလော်ဂကူမန် ဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ်==

ပ္ဍဲလ္တူဂၠးတိဏံ ဂကူမၞိဟ်ဒုၚ်တဲ မၚ်မွဲလဝ်ကလော် ဂကူညးကဵုညးဂှ် နွံကၠုၚ်မံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသၞာံရ၊ ဍုၚ်အမေရိကာန်တံ၊ ဍုၚ်အေၚ်္ဂလိက်တံ ၜိုန်ပြာကတ်ဇၞော်မောဝ်ဒၟံၚ် လ္တူဂၠးတိဏံကီုလေဝ် ဒၞာဲအရာပ်ဍုၚ်ကွာန်ဍေံတံ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ဒဵုကဵုတ္ၚဲဏံဟေၚ် ဒုၚ်လဝ်တဲဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်လဝ်ရ၊ ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ကလော်ဂှ်မူဟိုတ်ဖဵုဟၟဲသ္ဂးတုဲ ဗၠန်ဂတးတဝ်စၞေဟ်ထောံ-ထောံကလော်ဂှ် ဂၠိုၚ်တိုန်အရိုဟ်ရိုဟ်သၞာံရ၊ ဆဂးဂှ် အခိုက်ကၞာမန်တြေံမွဲဂကူ မတွံဂး ယူကၞာလှ်ေကလော်ဝွံ ဒဵုတွဵုတ္ၚဲဏံ မဆက်လှ်ေကၠုၚ်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုဗွဲခ္ဍန်ရောၚ်။ ။ ။


ကောန်မန်ပိုဲဂမၠိုၚ် ကာလလၟုဟ် ၜိုန်လှ်ေကလော် ယူဒၟံၚ်ကၞာကီုလေဝ် မူဟိုတ်သာ်လဵုမ္ဒးယူကၞာရောဂှ် ဂွံတီဗွဲမကၠးဖ္ဍးဂှ် ချူထ္ၜးကဵုရ၊ ကာလကျာ်တြဲပိုဲ သ္ပဒတဴပ္ဍဲဘာဇေတဝန် သ္ပဟိုတ်ကဵုဗြဴခတန်မွဲတုဲ တွံထ္ၜးကဵုဓမ္မဒေသနာမွဲရ၊ ဗွဲခ္ဍန်ဟေၚ်ဒှ်ရ။ ။ ကောန်တြုံသမ္ၚေဟ်မွဲ မအံက်ဇကုပကာဂစိုတ်တုဲ ပ္ဍဲတိဗ္ၚကီု ပ္ဍဲသ္ၚိကီု ဇၟာပ်ကေၚ်ကာအိုဿီု နအလေဝ်ဇကုဟေၚ် ကၠောန်တုဲ၊ မြိမြန်တဴမိမၜါရ၊ ပ္ဍဲကာလဂှ် မိမၜါစဳရေၚ်စကဵုသၟတ်ဗြဴမွဲတုဲ ဒုၚ်နၚ်သၟတ်ဗြဴဂှ် ကၠုၚ်ပ္တိုန်လဝ်ပ္ဍဲသ္ၚိရ၊ သၟတ်ဗြဴဂှ် ၜိုန်တြုံတၠသ္ၚိဇကုနွံကီုလေဝ် ဟိုတ်နူဒှ်ဒၟံၚ်ဗြဴခတန်တုဲ ဆအယာံမာတ်ကောန်ၚာ်မွဲဟေၚ် ဟွံကလိဂွံရ၊ ယဝ်ဒှ်ဗြဴခတန်မ္ဂး ဂကူဟၟဲကဵုကောန်ဂှ် ကြက်လေၚ်အာရချပ်တုဲ အကြာမိဇကုဆေဝ်ဒဝ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဗြဴခတန်ဂှ် အာဂၠာဲနၚ်သၟတ်ဗြဴမွဲတုဲ ဒုၚ်ကဵုတၠသ္ၚိဇကုရ၊ ကာလဂှ် ဗြဴခတန် သာ်ဝွံချပ်ပၠန်ရ၊ ယဝ်ရသၟတ်ဗြဴဝွံ ကလိဂွံကောန်မ္ဂး အဲကြက်ဒှ်လေၚ်ရောၚ် ချပ်တုဲ သ္ဂးကဵုသၟတ်ဗြဴဂှ်သာ်ဝွံရ၊ ယွံဒေံဗြဴယြဴကာလမွဲ ဗှ်ေတန်အာဂဝ်ဂၞဴမ္ဂး ကဵုအဲဂွံတီညိဂးတုဲ ပ္ဍဲကာလသၟတ်ဗြဴဂှ် တန်အာဂဝ်ဂၞဴဂှ် ဂရၚ်ပ္တီကဵုဗြဴခတန်ဂှ်ရ၊ အလဵုဇကုသၟတ်ဗြဴခတန်ဂှ်ဟေၚ် ရံၚ်စံၚ်မၚ်မွဲလဝ်ဂဝ်ဂၞဴဂှ်တုဲ၊ ဒးကာလမွဲတ္ၚဲ ဂဥုဲပ္ကီုဖျေံဂဝ်ဂၞဴဂှ် သၞဴရဴကေုာံအာဟာရတုဲ ကဵုသၟတ်ဗြဴဂှ်စရ။


ဂဝ်ဂၞဴဂှ်လေဝ် လီုအာရ သာ်ဝွံဟေၚ် နူမွဲဝါဂှ်ဒှ်ၜါဝါရ၊ ဟီုသၚ်ရိုဟ်ကဵုညးသ္အာၚ် ဒဒှ်ရဂဝ်ဂၞဴလီုဂှ်တုဲ ပ္ဍဲတန်ဂဝ်ဂၞဴပိဝါဂှ် ဟွံကဵုဗြဴခတန်ဂှ်တီတုဲ မံၚ်ကၠုၚ်ဒဵုဂဝ်ဂၞဴကြံၚ်ဍုဟ်အာရ၊ ကာလဂှ် ဗြဴခတန်ဂှ် ဂွံအခေါၚ်တုဲ ဍေံပကီုကဵုဂဥုဲတုဲ ဍေံကဵုရ၊ ဟိုတ်နူဂဝ်ဂၞဴကြံၚ်ဍုဟ်အာတုဲ တၞဟ်နပ္ကီု ဖျေံဟွံသၟဟ်ရထတုဲ ဂဝ်ဂၞဴဂှ် လၞၚ်ဒၟံၚ်ရ မသ္ကာတ်ကဵုဒုက္ခဝေဒနာက္တဵုဒှ်တုဲ အိုတ်အာလမျီုရ၊ ပ္ဍဲကာလသၟတ်ဗြဴ မညန်ကဵုဂစိုတ်ဂှ် သာ်ဝွံသ္ဂးရ၊ ဗှ်ေရၚ်တၠုၚ်ဒုၚ်နၚ်အဲတုဲ ကောန်အဲပိဗှ်ေဂစိုတ်ကၠေံတုဲ လၟုဟ်ဇကုအဲလေဝ် ကြက်လေၚ်အာပၠန်ရ၊ စုတ်အာနူဘဝဏံတုဲ တၞဟ်နစကောန်ဗှ်ေဂှ် ကဵုသၟဟ်ရထညိ၊ သာ်ဝွံရာဒနာလဝ်တုဲ ပြံၚ်အာဘဝ က္တဵုဒှ်ဗ္ဂဲၝောံမွဲ ပ္ဍဲသ္ၚိဗြဴခတန်ဂှ်ရ၊ ဗြဴခတန်ဂှ်လေဝ် တၠသ္ၚိဂှ်ရပ်လဝ်တုဲ တၞောဝ်အဲညံၚ်ဂွံသ္ကုတ်အာဂှ် ဗှ်ေသ္ပရောၚ်ဂးတုဲ ၜုၚ်တက်ဒဵုချိုတ်အာရ။


ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ်ဟေၚ် က္တဵုဒှ်စာၚ်ၝောံမွဲ၊ ခြာဟွံလံစာၚ်ၝောံဂှ်ခၟာဲရ၊ ဗ္ဂဲၝောံဂှ် ကၠုၚ်စကၠေံဒဵုကဵုပိဝါရ၊ နဲကၠာတေံဟေၚ် စာၚ်ၝောံဂှ်ရာဒနာတုဲချိုတ်အာ ကလေၚ်က္တဵုဒှ်ဗြန်ၝောံပၠန်၊ ဗ္ဂဲၝောံလေဝ်ချိုတ်အာ ကလေၚ်က္တဵုဒှ်ဒြာဲၝောံမွဲရ၊ နဲကၠာတေံဟေၚ် ဗြန်ဂှ်စကၠေံကောန်ဒြာဲ သီုပါဝါတုဲ ဒြာဲၝောံဂှ် ရာဒၞာပၞောတ်လဝ်တုဲ ချိုတ်အာ ကလေၚ်က္တဵုဒှ်သၟတ်ဗြဴမွဲ ပ္ဍဲဍုၚ်သာရဝှ်ရ။ ။ သၟတ်ဗြဴဂှ်ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲ ပြာပ်အာဒၟံၚ်ပ္ဍဲခါမ်သဳ ဇရေၚ်ပါၚ်တြၚ်ဍုၚ်ဂှ်ရ၊ ကြဴနဲကၠာတေံဟေၚ် ကလော်ဗြဴဂှ် ပ္တောံရုပ်ဗြဴမွဲတုဲ ကၠုၚ်စကၠေံကောန်သၟတ်ဗြဴဂှ် ၜါဝါတုဲ မရနုက်ကဵုပိဝါဂှ် ချပ်ဂၞန်ကဵုတြုံတၠသ္ၚိဇကုတုဲ ပြာပ်အာဒၟံၚ်သ္ၚိဇကုတုဲ သၠးကောန်တြုံမွဲရ၊ ကာလဂှ် ကလော်ဗြဴဝွံ ဒးအလန်အာတုက်ဍာ် ကၟာလစအနုတတ် နကဵုက္ဍိုပ်အဆက်ဆက် ဒးတုက်ဍာ်ကဵုသၟိၚ်ဗဳသဴရ၊ ဗၞတ်ပန်မသုန်ဂိတုတုဲ ဗၠးအာရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဍောၚ်ၜိုတ်လောန်အာတုဲ ပကာဂစိုတ်အိုတ်ရ၊ ကလော်ဗြဴဝွံတုန်လေဝ် ချိုန်ခဏ မတိတ်ဗၠးနူအလန်ဇကုတုဲ ပြာပ်အာသ္ၚိသၟတ်ဗြဴ မူဒၞာဲမွဲပြောဲအဲမတဴရောသၟာန်ရ၊ ညးဂမၠိုၚ်မိၚ်တုဲ ဟိုတ်နူကလော်ဗြဴမွဲ စကၠေံကောန်ဍေံတုဲ ဍေံစဴအာသ္ၚိဍေံ ညးဂမၠိုၚ်ဂး၊ ကလော်ဗြဴလေဝ် ဗွဲမပြဟ်ဟေၚ် အာဇရေၚ်သၟတ်ဗြဴ သၟိက်ဂွံစကောန်ၚာ်ပၠန်ရ။


သၟတ်ဗြဴတုန်လေဝ် ပ္ဍဲတ္ၚဲစဝ်ကပေါဝ် ခုတ်ခဴယၟုကောန်ၚာ်တုဲ ကာလမစဴသ္ၚိ တိတ်အာဘာကျာ်တြဲတုဲ ကောန်ၚာ်ဂှ် ကဵုလဝ်ဇကု ကဵုဖုံဗလိုပ်ပ္ဍဲကၟာအနုတတ်တုဲ ဗၟဴဒၟံၚ်တှ်ရ ညာတ်ကလော်ဗြဴမကၠုၚ်နူဇမ္ၚောဲတုဲ ဟီုထ္ၜးကဵုတၠသ္ၚိဇကု ဒဒှ်ရဗြဴမကၠုၚ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဒှ်ကလော်ဗြဴမစကောန်အဲဂှ်ရ၊ သာ်ဝွံကရေဲဟီုတိုန်တုဲ သၟတ်ဗြဴဂှ်ယိုက်ဂွံကောန်ၚာ် ဒြိပ်အာဘာဇေတဝန် ပ္ဍဲဒေါဝ်ပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ် ကာလကျာ်တြဲတွံဒၟံၚ်ဓဝ်ရ၊ သၟတ်ဗြဴဂှ်သ္တိက်လဝ်ကောန်ၚာ် တမ်ဇိုၚ်ကျာ်တြဲ ပအပ်ကဵုကျာ်တြဲတုဲ ဂလာန်ဒှ်ဂှ် ဂရၚ်ပ္တီရ၊ ဒေဝတဴ သုမနမပဒတဴ ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ဘာဇေတဝန်ဂှ် ဟွံကဵုကလော်ဗြဴဂှ်လုပ်တုဲ ကျာ်တြဲကော်မှာထေရ်အာနန် ကဵုပၠောပ်နၚ်ကလော်ဗြဴဂှ်ရ၊ မူဟိုတ်တၠအဲဂွံသ္ပပွဝွံရော ပ္ဍဲဂတမုက်အဲကျာ် မဖှ်သာ်ဝွံ ယဝ်မၞးတံဟွံကၠုၚ်စိုပ်မ္ဂး ဝဳဝဲမၞးတဲဟွံစိုပ်ဒတုဲ မ္ဒးဆက်အာဘဝဂတတေံပၠန်ရ၊ ယဝ်ရဒတောဝ်လဝ်ဝဲမ္ဂး ဝဳဝဲဂှ်ဟွံလလံရဂးတုဲ နဂါထာဝွံ ကျာ်သ္ဂးရ။


'''နဟိဝေရေနဝေရာနိ၊ သမ္မန္တိဓကုဒါစနံ၊ အဝေရေနစ သမ္မန္တိ၊ ဨသဓမ္မောသနန္တနော။'''


အဓိပ္ပါယ်ဝွံ - ပ္ဍဲလောကဝွံ နမဒတောဝ်လဝ်ဝဲမတွံဂး ညးမတ္ၜေဩ်လက်လဝ်တုဲ မကလေၚ်တ္ၜေဟ်လဝ်ပၠန်။ ညးမတက်လဝ်တုဲ မကလေၚ်တက်ပၠန်ဂှ်၊ စယသတြုဝဳဝဲဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲကာလလဆောဝ် မမိက်ကဵုညိညကီုလေဝ် ပ္ဍံဟွံလလံ၊ ပ္ဍဲမဟွံဂွံဒတောဝ်ဝဲ မသဲဗလးဏာဍာ်ခန္တဳမေတ္တာဂှ် ၚ်-သတြုဝဳဝဲဂမၠိုၚ်၊ ပ္ဍံလလံအာအိုတ်ရောၚ်၊ ၚ်-ဓရ်မလလံကၠေံဝဳဝဲ မသဲဗယာပ်ဏာ ဍာ်ခန္တဳမေတ္တာဂှ် ၚ်-တြဴ ကျာ်-အရှန်-ပစ္စေဂဗုတ်အိုဿီု၊ ပ္ဍံဒှ်ရ၊ ပ္ဍဲလအိတ်ဒေသနာဝွံ ကလော်ဗြဴဂှ် ဂွံဒှ်အာသောတပန်ရ။


ကျာ်တြဲတုန်လေဝ် ကဵုကလော်ဗြဴဂှ် ယိုက်ကောန်ၚာ်ရ၊ ကလော်ဗြဴဂှ် မိန်ဆုၚ်ကောန်ၚာ်တုဲ ကလေၚ်ကဵုမိဍေံတုဲ ဂတေဝ်ယာံတဴရ၊ မူဟိုတ်ဗှ်ေယာံရော ကျာ်တြဲသၟာန်ပၠန်၊ ယွံတၠဳလပိုန် မတုဲတေံဆဒှ်ကဵုဒှ် အဲဍိက်ဂယိုၚ်လမျီုကီုလေဝ် လၟုဟ်သာ်လဵု အဲဂွံဆက်ဂယိုၚ်လမျီုအဲရောဟွံတီ ကလော်ဗြဴသ္ဂး၊ ဗှ်ေလ္ပစံတူသာ်ဝွံညိ၊ ပၠာံဗဇကၠေံကလော်ဗြဴတုဲ ကဵုမိကောန်ၚာ်ကော်ဖျဴဏာသ္ၚိတုဲ ဆက်မြိမြန်အာညိ၊ ကျာ်တြဲသ္ဂးကဵုမိကောန်ၚာ်ရ၊ သၟတ်ဗြဴလေဝ် ကော်ဖျဴဏာကလော်ဗြဴတုဲ ပ္ဍဲစးဇုက်တေၚ် စွံပ္တန်လဝ်တုဲ ဝဳဗ္စလဝ်ရ၊ ကလော်ဗြဴလေဝ် ကဵုအာစွံလဝ်ဇကု ပ္ဍဲမ္ၚးကွာန် ဌာန်မလ္ၚုရ၊ ကာလဂှ် ကလော်ဗြဴချပ်ရ၊ ဂုဏ်သဟာဲဗြဴဝွံ နွံတဴအဲဂၠိုၚ်ကွေံရောၚ်၊ မ္ဒးခၠေဝ်ရောက်ဂုဏ်ရောၚ်ဂးတုဲ သၟတ်ဗြဴတၠကောန်ဂှ် ဍိုက်ပေၚ်တဴဩောံသ္ၚု ဒြပ်ရတ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကာလဂှ် ညးဂမၠိုၚ်ကၠုၚ်သၟာန်စအိုတ်ရ၊ သာ်လဵုနဲလဵုဒှ်ပိုန်ဒြပ်ရော၊သၟတ်ဗြဴဂှ် ဟိုတ်နူအဲရှ်ေသှ်ေမြိမြန်လဝ် ကလော်ဗြဴဝွံတုဲ ဂွံပိုန်ဒြပ်ဂၠိုၚ်ရောၚ်ဂးရ၊ ညးဂမၠိုၚ်လေဝ် ဗ္စကလော်ရှ်ေသှ်ေကၠုၚ်အိုတ်ရ၊ ပတွဵုနူဂှ်တုဲ ကေၚ်ကာညးဂမၠိုၚ်အိုဿီုဂှ် ရံၚ်စံၚ်မၚ်မွဲတုဲ လာပ်မပြဲကီု တွဳဝါရမဂၠိုၚ်ကီု က္တဵုဒှ်အိုတ်ရ။


ပတွဵုနူဂှ်တုဲ ပုၚ်လိခ်မာဲဒ္စာံသာ် က္တဵုဒှ်ကုကလော်ဗြဴဂှ်ရ၊ ပုၚ်လိခ်မာဲဒ္စာံသာ်ဂှ် ဒဵုကဵုတ္ၚဲဝွံဟေၚ် ကဵုတဴအိုတ်ရ၊ သာ်ဂှ်ရ ကောန်မန်တံ ရှ်ေသှ်ေမြိမြန်ကၠုၚ်ကလော် ဆက်ကၠုၚ်ဒဵုကဵုတ္ၚဲဝွံရ၊ ကောန်မန်တံ နူလက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲတေံဟေၚ် ဒုၚ်တဲကလော်မၚ်မွဲကၠုၚ်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုဗွဲခ္ဍန်ရ။


ကောန်မန်တံ ယဝ်ဟီုပရေၚ်ကလော်ဏံမ္ဂး ကာလလၟုဟ်ဝွံ လ္ၚဵုဂှ်ဒုၚ်တဲတုဲ လ္ၚဵုဂှ်ဟွံဒုၚ်တဲ၊ ဖဵုဍေံဟၟဲသက်က်သ္ဂးတုဲ ထောံကၠေံလေဝ်နွံဒၟံၚ်ဂှ် ဂွံညာတ် ဂွံမိၚ်မံၚ်ကီုရ၊ ဆဂး ယူကၞာဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်တြေံမွဲ ယေန်သၞာၚ်တုဲ ဗီုယူကၞာဂှ် ချူထ္ၜးကဵုရ ပွမရှ်ေသှ်ေကလော်ဝွံဂှ် ဗွဲတၟေၚ်ၜိုန်ဟွံမိက်ဟီုကီုလေဝ် ယြဴပူဂဵုမွဲ ဟိုတ်နူရှ်ေသှ်ေကလော်တုဲ ပ္ဍဲပစ္စက္ခကာလဝွံ ဂွံစသိုၚ်ဇၞော်ကဵုပိုန်ဒြပ်ဂှ် ဟွံညာတ်ရ၊ ဟိုတ်နူရှ်ေသှ်ေကလော်တုဲလေဝ် ဝါတ်ဂါတ်အာဂှ် ဟီုဟွံမာန် ဇကုမၞိဟ်ဟေၚ်ဂှ် ပဓာနရ၊ ဗွဲမဂၠိုၚ် ပပ္တံနူဇုဇဗဴလဇကု ရှ်ေသှ်ေကၠုၚ်တုဲ ဟိုတ်နူပလှ်ထောံဟွံမာန်ဟေၚ် ဒဒုၚ်လဝ်တဲရ မွဲသာ်ပၠန်-ကောန်မန်ပိုဲ နွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်ဇၞော် ကဵုနွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲကွာန်ဂြိုပ်တေံဂှ် ပ္တောံရံၚ်မ္ဂး ညးမံၚ်ပ္ဍဲကွာန်ဂြိုပ်သၟးဂၠိုၚ်တုဲ လညာတ်အောန် ဗဟုသုတအောန် ကၠိုဟ်ခၠၚ်ဒၟံၚ်ပရေၚ်လောကုတ္တဵုသၟးဂၠိုၚ်တုဲ လ္တူကလော်ဏံ ဣလဵုဒှ်ဍာံရော ဣလဵုဗၠေတ်ရော ဣလဵုဟိုတ်နွံရော ဣလဵုဖဵုနွံရောဂှ် ပါ်ပါဲဟွံမာန်တုဲ ပတှ်ေကလော်ကွေံကွေံဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်ကောန်မန်ပိုဲ နွံမံၚ်ပ္ဍဲကွာန်ရးဂှ် ဂၠိုၚ်ကွေံရ ဗွဲမဂၠိုၚ် မၞိဟ်ဗြဴတံပတှ်ေကလော်ဂၠိုၚ် နူမၞိဟ်တြုံဂှ် တ္ၚဲဏံဂွံညာတ်ဒၟံၚ်ဇၟာပ်ကွာန်ရ ဟိုတ်နူပတှ်ေကလော်ဂၠိုၚ်တုဲ ဒှ်ဒဒိုက်မာန်ရောၚ်ဂှ် အရေဝ်ညးကၠာတေံ ဟီုလဝ်နွံကၠုၚ် အရေဝ်မွဲပါၚ်နွံဂှ် '''ဖေက်ကၠခဗယိ ဗယိကြံလောန်နူကၠ'''ရ အလုံကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဗွဲတၟေၚ်နွံမွဲသာ်ရ၊ ဍုၚ်သေမ်ကီု ဍုၚ်ဏံကီု ယဝ်ရရံၚ်အာသ္ၚိမန်မ္ဂး ဂွံညာတ်ကေတ်ကပေါတ် ကလော်ဇၟာပ်သ္ၚိရ၊ ယဝ်ရရံၚ်အာမွဲလ္ပာ်ပၠန်မ္ဂး ဟိုတ်နူယူကၞာလှ်ေကလော်ဏံ က္လောကောဒေံမသဂမၠိုၚ် ကၠုၚ်ကောံဆဵုညာတ်ညးသ္ကံတုဲ ဗှ်သၞာပြေပြံၚ်အာမာန်ရ၊ ကောန်မန်တံ ဟိုတ်နူဒၟံၚ်ဌာန်ဒေသဟွံတုပ်တုဲ အခိုက်ကၞာလေဝ် ညိညဟွံတုပ် တၞဟ်ခြာဗၠေၚ်မံၚ်ဂှ် ပ္ဍဲပရူကလော်ဏံ ဂွံတီကေတ်ရ။


* '''သာ်လဵုတၞဟ်ခြာရော-ယဝ်ဟီုမ္ဂး'''


၁။ မန်ဒိုၚ်ဂှ် ရှ်ေသှ်ေကလော်သတ်ဗြဴ။

၂။ မန်ဒဂှ် ရှ်ေသှ်ေကလော်ယာတ်။

၃။ မန်ညဂှ် ရှ်ေသှ်ေကလော်ဍေၚ် ဗဴ။


သာ်ဝွံပါ်ပါဲလဝ်တုဲ ဟွံတုပ်ညးသ္ကံရ၊ မူဟိုတ်ဟွံတုပ်ရောဂှ် ပ္ဍဲလိခ်ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်ဂှ် ဟွံညာတ် ဆအရေဝ်ညံၚ်ရဴပုံအာဂီုဟေၚ် ကေၚ်မိၚ်လဝ်ရ၊ သ္ပသမ္တီလဝ်နွံကၠုၚ်ရ၊ သ္အာၚ်နူဏံပၠန် ကလော်မာံဒကောံပိုန်လေဝ် ကောန်မန်တံ ဗ္စဖျုၚ်လွဳလဝ် နွံမွဲဂကူပၠန်၊ ကလော်မာံဒကောၚ်ပိုန်ဂှ် ကောန်မန်နွံပ္ဍဲဍုၚ်ဖာသီသၟး ရှ်ေသှ်ေဂၠိုၚ်ရ၊ ကၠာတေံကောန်မန် နူဍုၚ်ဟံသာဝတဳဏံ ဒဴအာစိုပ်ဍုၚ်သေံ မံၚ်အတေံတုဲ ဒဒှ်ရကောန်မန် ဍုၚ်သေံတေံ ရှ်ေသှ်ေလဝ်ကလော်ဂှ် ကော်ခဴစကလော်ဍုၚ်သေံပၠန်ရ၊ (ပရူကလော်မာံဒကောံပိုန်ဂှ် ပ္တိတ်လဝ်မွဲအုပ်တုဲရ၊ ယဝ်မိက်တီ ဗွဲတြးမ္ဂး လိခ်မာံဒကောံပိုန်ဂှ် ဂၠာဲဗှ်ရံၚ်ညိ)


ပ္ဍဲဍုၚ်ဖာသီတေံ ဟိုတ်နူကောန်ဂကူမန်ဟၟဲတုဲ ပရူကလော်မန်လ္ပာ်တေံဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲဟွံလောဲ၊ ဆကလော်မာံဒကောံပိုန်ဟေၚ် နွံရ၊ ဒဵုလၟုဟ်ဂကူဗၟာတံ ရှ်ေသှ်ေဒၟံၚ် ကလော်မာံဒကောၚ်ပိုန်ရ၊(ဗၟာလ္ပာ်ဖာသီတေံ နူဂကူမန်ကၠာဲဒှ်အာဗၟာရောၚ် ယဝ်ရံၚ်အာပရေၚ် ကလော်ဏံမ္ဂး ဒှ်ဂွံမံၚ်) ကလော်မာံဒကောၚ်ပိုန်ဂှ် အလုံမွဲကောန်ဂကူမန် ဍုၚ်ဏံသီုမန် နွံဒၟံၚ်ဍုၚ်သေံတေံ ရှ်ေသှ်ေဒၟံၚ်ရ၊ မန်ဒိုၚ်ဂှ်ဗွဲမဂၠိုၚ် မံၚ်လ္ပာ်ရးသဓီုတုဲ ရှ်ေသှ်ေကလော်သတ်ဗြဴ၊ မန်ဒဂှ်ဗွဲမဂၠိုၚ် နွံလ္ပာ်ဒေသရးဖာသီတုဲ ရှ်ေသှ်ေကလော်ယာတ်တုဲ မန်ညဂှ်ဗွဲမဂၠိုၚ် နွံလ္ပာ်ဒေသရးမတ္တမကဵုရးတနၚ်သဳတုဲ ရှ်ေသှ်ေကလော် ဍေၚ်-ဗဴရ၊ သ္အာၚ်နူကလော်ပိဏံ နွံကလော်မွဲဂကူဏီ ကလော်ဗဂေါလေဝ်ဂး ကလော်သၟိၚ်အသးလေဝ်ဂး ကလော်စၚ်ဂဗာဲကဂၞန်လေဝ်ဂး ရံၚ်အာဗွဲလ္တူတေံမ္ဂး ကောန်မန်တံ ဒၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ်ကလော် မွဲဒေသကဵုမွဲဒေသဟွံတုပ် အခိုက်လှ်ေကလော် ယူကၞာလေဝ် ဟွံတုပ်ကီုရ၊ တၞဟ်ခြာမံၚ်ညိညရ၊ ဗီုကျိုၚ်ကျဝ်ကလော်ပၠန်လေဝ် ယာတ်ဗ္ကေတ် ယာတ်ဗ္တာၚ် အနာံၜါလ္ပုဟ်တဲ ဒက်ပူလဝ်သတ်ဗြဴ ကွက်လဝ် နကဵုကယၜဝ်တုဲ စွံလဝ်ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဟရံၚ်ရ။

===ဗီုစွံကလော်ကေုာံကပေါတ်ကလော်ပ္ဍဲဌာန်သ္ၚိ===

မၞိဟ်ဒုၚ်လဝ်တဲ မၚ်မွဲလဝ် ကလော်သတ်ဗြဴတံဂှ် ကေတ်သတ်ဗြဴကှ်ကှ် ကြံၚ်ကြံၚ် သီုဂတကၞိမွဲမတုဲ ဒက်ပူလဝ် ယာတ်ဗ္ကေတ် ယာတ်ဗ္တာၚ်တုဲ ကွက်စွံလဝ် ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဟရံၚ်တေံရ၊ ယဝ်ဍာ်သတ်ဗြဴဂှ်ကှ်အာကဵုဒှ် ကၠုတ်တိုန်ကဵုဒှ် ဂတကၞိပြဟ်အာကဵုဒှ် မ္ဒးသၠာဒစုတ်တၟိရောၚ်။ ။ မၞိဟ်ဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ် ကလော်ယာတ်ဂှ် မ္ဒးဂိုၚ်ဒေပ်လဝ်ယာတ်ကလော်ရ၊ ကေတ်ယာတ်ဗ္ကေတ်ယာတ်ဗ္တာၚ် အနာံပိဟတ်တုဲ လ္ၚဵုဂိုၚ်ဒေပ်စွံလဝ် ပ္ဍဲကဠာချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်လေဝ်နွံ၊ လ္ၚဵုဂှ် စိုက်ဂွဳလဝ် ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်ဟ်တုဲ ကွက်စွံလဝ် ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဟရံၚ်လေဝ်နွံ၊ ယာတ်ဂှ်ယဝ်စာ်ထောၚ်အာကဵုဒှ် ဍံက်ဍေန်အာကဵုဒှ်၊ မ္ဒးထပ်သၠာဲစုတ်ယာတ်တၟိရောၚ်၊ ယဝ်ဟွံမၚ်မွဲ ရှ်ေသှ်ေယာတ်ဂှ်မ္ဂး ဟိုတ်မွဲမွဲက္တဵုဒှ်ပ္ဍဲဇကုမ္ဂး ဥပါဒါန်ထဖဏန်စပ်တုဲ ဘဲပရိုက်မွဲမွဲက္တဵုဒှ်မာန်ရောၚ်၊ အရံၚ်ဂၠိက်ယာတ်တံဂှ် ပလောံသာ်ဗုဖအိုတ်၊ ဂၠိက်ကၞၚ်ယှာ ဗုကဵုဗ္ကေတ် ကၞၚ်ၜါလ္ပုဟ်ဒှ်ရ။


ညးမဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ် ကလော်ဍေၚ်ဗဴတံဂှ် သိုၚ်စွံလဝ်သ္ၚိဗဴ ဇရေၚ်သ္ၚိဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲရ၊ စုတ်လဝ်ယာတ်ဗ္ကေတ်ယာတ်ဗု ပ္ဍဲဍေၚ်ဗဴတုဲ

==ပွမဂိယဲ==
==အဝဲဗျု==
==ပွမစုတိ==
==ဂလာန်ကာလထေရ်ကဵုသၟိၚ်ပဿိုန်သၟာန်သွဟ်==
==နိဿဲ==
ကၠုၚ်နူလိက်အုပ် (အခိုက်ကၞာမန်) နူကမ္မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။ [https://drive.google.com/file/d/1WddIBb6u7tAiS3o7RPQWGImsla4d2YEx/view?usp=sharing pdf-အခိုက်ကၞာမန်]

{{DEFAULTSORT:အခိုက်ကၞာမန်}}</text>
      <sha1>6fxzmyivj644hvvii2o78ca08m1o44f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>33862</id>
      <parentid>33860</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T11:00:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>သ္ဍိုက်ဆာန်မန်</username>
        <id>2569</id>
      </contributor>
      <comment>/* ဗီုစွံကလော်ကေုာံကပေါတ်ကလော်ပ္ဍဲဌာန်သ္ၚိ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="429764" xml:space="preserve">ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်
လိခ်အုပ်မၞုံယၟု (အခိုက်ကၞာမန်)
သက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၁၃၃၉−သၞာံ၊ ဂိတုဘတ်။

=ဂလာန်တၚ်ဂုဏ်=
ဗွဲကိုပ်ကၠာ လိခ်အုပ် အခိုက်ကၞာမန်ဝွံ တက်ပတိတ်တုဲ တရးဏာနကဵုတွဵုရးမန်−ရးဗၟာဂွံမာန်အာ ခေတ်လၟုဟ်ဂှ် ဒှ်စရာဲကျာ်သြဳဂုဏ်ဖဵု သွက်ကောန်ဂကူမန်တံသီုဖအိုတ်လေဝ် ဟီုဂးစဂွံရ။ မွဲသာ်ပၠန် သွက်ဂကောံကမ်မတဳလိခ်ပတ်ေယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်လေဝ် ဒှ်စရာဲကျာ်သြဳဂုဏ်ဖဵုကီု ဟီုဂးစဂွံရ။ ကမၠောန်ဝွံ ဒှ်ကမၠောန်ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယောန်သၞာၚ်မန်ရ၊ ပ္ဍဲကမ်မတဳ လိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ပါ်စွံလဝ် ဆာပ်ကမ်မတဳ  (ဂကောံဍောတ်) ပိရ။ မုခ်ဂၞန်မွဲ− ၊ သွက်ဂွံဗ္တောန်လိခ်ပတ်၊ သွက်ဂွံတက်ပတိတ်လိခ်ဗွဟ်မန်၊ လိခ်ပတ်မန်တံဂှ်၊ ဒှ်တာလျိုၚ် ဆာပ်ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ရ။ မုခ်ဂၞန်ၜါ− သွက်ဂွံတိၚ်တိုက်လှ်ေဒယှ်ေတံဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ် ဆာပ်ကမ်မတဳအနုသုခုမရ။ မုခ်ဂၞန်ပိ− သွက်ဂွံဗက်စ အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳမန်၊ သွက်ဂွံဗၟံက်ဂတဝ်တိုန် အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳမန်၊ ပွမဟီုအရေဝ်ဝေါဟာမန်၊ ဗွိုက်လ္တက်မန်တံဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ် ဆာပ်ကမ်မတဳ အခိုက်ကၞာရ၊ ရဴသာ်ဝွံ ပါ်စွံလဝ်ပိဂကောံရ။


ဟိုတ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံဒှ် လိခ်မူ−လိက်အုပ် အခိုက်ကၞာဝွံ နူကမ်မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်သ္ပသ္ကိုပ်သ္ကတုဲ ဆာပ်ကမ်မတဳအခိုက်ကၞာဂှ် ကေတ်တာလျိုၚ်ရ၊ ဗွဲကိုပ်သက္ကရာဇ် အၚ်္ဂလိက် ၁၉၇၃−တေံ၊ နူကမ်မတဳဇၞော်ဏံ အာတ်ဏာလိခ်ပတ်မူလ ပ္ဍဲဌာန်အ္စာကဝိမန်တံရ၊ ရဴသာ်ဝွံ ဗွဲမစၞောန်ထ္ၜးလဝ်တေံ အ္စာကဝိတံချူပလံၚ်နၚ်လိခ်တမ်ဂှ်ရ၊ ဂွံလိခ်တမ်တံဂှ်တုဲ ဆာပ်ကမ်မတဳ အခိုက်ကၞာဂှ် စဳရေၚ်ပ္ကောံတုဲ ဗှ်အိုတ်ရ။ ဒၞာဲဂၠိုၚ်ဒၟံၚ်တံဂှ်ဒါန်တုဲ ဒၞာဲဟွံမွဲတံဂှ် အာသၟာန်သၟုက်ဋ္ဌာန်တၠဂုဏ်အ္စာတၠဳပိုန်တံလေဝ်ကီု၊ ဋ္ဌာန်မၞိဟ်ဇၞော် ညးမတဳပရောပရာအခိုက်ကၞာပြဝေဏဳဂကူမန်တံအိုတ်ရ။ တုဲအိုတ်မ္ဂး နူဆာပ်ကမ်မတဳဏဳ စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်တုဲ တက်ပတိတ်နကဵုလိခ်သၠုပၠုယ်ရ။


လိခ်သၠပၠုယ်နကဵုတဲဂှ် ပလံၚ်ဏာဋ္ဌာန်အ္စာချူလိခ်မူလ အ္စာကဝိတံကီု၊ ဋ္ဌာန်တၠဳပိုန်သၚ်ခမဳတံကီု၊ ဋ္ဌာန်မၞိဟ်ဇၞော်တံကီုရ၊ သွက်ဂွံဍိုက်ပေၚ် သွက်ဟွံမှာရဴ ဟၟဲသက်က်ဂှ် ရန်တၟံကေတ်ရ။ ညးတံရံၚ်ပြုပြေၚ်တုဲ ပလံၚ်နၚ်ဋ္ဌာန်ကမ်မတဳပိုဲပၠန်ရ။ နကဵုလိခ်မူစၟဳစၟတ်ထပ်ကဵုထပ် ရုဲစှ်တုဲ ကၠောန်ဇန်ချူကှ်ေပၠန်ရ၊ နနဲဝွံ ဍိုက်ပေၚ်ကီုခယကေတ်တုဲ၊ သွက်ဂွံတက်ပ္တိတ်နကဵုစက်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုညးတၠအလဵုအသဳတွဵုရးဍုၚ်မန်ရ။


နူတွဵုရးဍုၚ်မန် ညးတံစၟဳစၟတ်အခိၚ်လံဒၟံၚ်လေဝ်ကီု၊ ညးတၠအလဵုအသဳဍုၚ်လ္ဂုၚ်စၟဳစၟတ်လံဒၟံၚ်လေဝ်ကီု၊ နကဵုကမ်မတဳဏံသြန်ဟွံဍိုက်ပေၚ်လေဝ်ကီု လံဒၟံၚ်စဵုကဵုအခိၚ်ဏံရ၊ လိခ်အခိုက်ကၞာဝွံ နူကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ပတိတ်ဇြဟတ်ဂိုတ်ဂစာန်လဝ်ကီုရ၊ ဍိုက်ပေၚ်သီုဖအိုတ်ဂှ် ဟွံစှ်ေလဝ်စိုတ်ဏီတုဲ၊ ဟွံဍိုက်ပေၚ်− ဟွံရုမ်ဂပ်ဟွံမှာရဴဏီဂှ် နကဵုကမ်မတဳဏံ ဒုၚ်လဝ်တဲရ။


ဟိုတ်ဂှ်ရ အခိုက်ကၞာ ပြေဝေဏဳပိုဲမန် သွက်ဂွံဍိုက်ပေၚ်အာ ဗွဲဂတတေံဂှ် ပ္ဍဲလိခ်ဝွံ ဒၞာဲမှာရဴဒၞာဲဟွံဍိုက်ပေၚ်တံဂှ် စၞောန်ထ္ၜးကဵုတုဲ ကဵုနၚ်ကသပ်ဂၞန်ဗွဲမပြဟ်ညိဂှ် ဗ္တိုက်ဖ္အောဝ်ဏာနကဵုမေတ္တာရအဴ။ ကောန်ဂကမန် အ္စာဗှ်လိခ်တံ စၞောန်ထ္ၜးကဵုတုဲ နကဵုအလန်ဒုတိယ တတိယပ္တိတ်မ္ဂး ဍိုက်ပေၚ်အာမာန်ရောၚ် ပတှ်ေဒၟံၚ်ရ။


ဗွဲလက်ကရဴအိုတ် နကဵုနိဂီု သွက်လိခ်အုပ်ဝွံ ဂွံတိတ်အာမာန်ဂှ် ပပ္တံနူကဵုကောန်ဂကောံ ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်လေဝ်ကီု အ္စာကဝိညးမချူလိခ်တမ်လေဝ်ကီု၊ ညးမကဵုကသပ်ဂၞန်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဳပိုန်သၚ် ခမဳလေဝ်ကီု၊ မၞိဟ်ဇၞော်ဂမၠိုၚ်တံလေဝ်ကီု၊ သွက်ဂွံတက်လိခ်ဝွံ ညးမကဵုအရီုအဗၚ်တံလေဝ်ကီု၊ ညးမကဵုအရီုအဗၚ်ကမၠောန်လေဝ်ကီု၊ ညးမဇန်လိခ် ညးမတက်လိခ်တံလေဝ်ကီု၊ ညးအလဵုအသဳတံလေဝ်ကီု၊ စၞးကမ်မတဳ လိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဏံ အဲညးမရေၚ်တၠုၚ်ဖဵု တၚ်ဏာဂုဏ်ဗွဲမလောန်ရ။


'''(နာဲမိုၚ်တဝ်)−−−ညးမရေၚ်တၠုၚ်ဖဵု ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်'''။

=ဥယျောဇဉ်=

ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဝွံ သွက်ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ဟွံဒှ်ဟွံမံၚ်မ္ဒးယိုက်ဂၠၚ်ဏာ ကဵုအဓိကတာလျိုၚ်ဂှ် ကောန်မန် ပွမလေပ်လိခ်မန်၊ အရေဝ်မန်ကီု ပွမသီဒက်စဵုဒၞာ ဇၞော်မောဝ်တဴတက်တိုန်ကီု၊ အစေန်အဆက် အနုသုခုမမန်တံ ပွမသီဒက်စဵုဒၞာ မြိမြန်မၚ်မွဲအာဂှ်ကီု၊ သ္ပတိုၚ်တမ်ဒေါဝ်တုဲ မ္ဒးပံက်ဗဒှ်လဝ် ဂကောံဏံရောၚ်မဒှ်ရ ။


ပဟိုတ်တာလျိုၚ်နွံသာ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံမြိမြန်ကလုတ်ပ္တိုန် ဗပေၚ်ကဵုမာန်ဂှ် ဟွံသ္ဂုတ်ကဵုပကီုလွဳဟေၚ်၊ ဆၜိုတ်ဂွံအခိၚ် အခေါၚ်အဝဵုတံဂှ် ဂိုတ်ပ္တိတ်ဇြဟတ်လွဳဆာဲမံၚ်ရ၊ အတိုၚ်ရန်တၟံလဝ်ပိသာ် ဗွဲလ္တူတေံဝွံရ၊ တန်ဗ္တောန်လိခ်ပတ် အရေဝ်၊ တန်ဗ္တောန် ယေန်သၞာၚ် အစေန်အဆက် အနုသုခုမတံ ချေံဗ္တောန်ကဵုတုဲ၊ မွဲအဆက်ဓဝ်ဟေၚ်၊ သွက်ဂွံသီဒက်စဵုဒၞာမၚ်မွဲအာ အခိုက်ကၞာမန်တံကီု၊ သွက်ကောန်ဗွဲကြဴ စဴဗွဲဂတဂမၠိုၚ်၊ သ္ဂောံနိဿဲလ္ၚတ်ဒ္ဂေတ်ဗက်အာမာန်ဂှ် လိခ်အခိုက်ကၞာမန်ဝွံ မ္ဒးပကီုလွဳဗၟံက်ပ္တိတ်ရောၚ်။


ပ္ဍဲမဗၟံက်ပ္တိတ် ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမန်ဝွံလေဝ် ပဟိုတ်ကဵုမန်တၠပညာဂမၠိုၚ် ကေုာံ ညးအာယုက်ဇၞော်မန်၊ မိမနော်နာဲတံ ကဵုအရီုအဗၚ် ဍိုက်ဍိုက်ပေၚ်ပေၚ်ဟေၚ်၊ လိခ်အခိုက်ကၞာမန်ဝွံ မဂွံမံက်ဂတဝ်ကၠုၚ်ဂှ် ပတန်စၟတ် သ္ပသမ္တီလဝ်တုဲဒှ်ရောၚ် မိက်ဂွံဟီုပျးကဵုရ ။


ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ ပွံမကၠောန်ထေက် ဟွံယောၚ်ဗွဲစၟတ် မ္ဒးကၠောန်အာ ပ္ဍဲကဵုတာလျိုၚ်ပိသာ်ဏံဂှ် သွက်ဂွံပကောံပ္တိတ်ဏာ လိခ်အခိုက်ကၞာမန်မာန်ဂှ် မိပ်ဂြိုၚ်ဂွံဇြဟတ် အိုဟ်တၟိုဟ်ဇြုၚ်ကေဝ်တဴဗွဲမလောန်ရ- အလုံကောန်ဂကူမန် အခိုက်ကၞာမန်ဂမၠိုၚ် တၠုၚ်လအာ ညံၚ်ဟဂွံလီုအာဂှ် ပွမသီဒက်မၚ်မွဲအာတုဲ ကောန်ဂကူမန်ကဵုကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံညးဂမၠိုၚ် သဂွံကဵုဍုက်ကေဝ် သ္ဍိုက်မၠိုက်ရၚ်သ္ကံအိုတ်ညိ သာ်ဝွံ ရာဒၞာဏာရောၚ် ။


'''နာဲယဳသိုၚ်(ဥက္ကဌ)ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။'''

=ဂလာန်ဗကန်=

အခိုက်ကၞာမ္ဂးဂှ် မဒှ်စဳဏောန် ကောန်ဂကူမွဲမွဲ သွက်သ္ဂောံတန်တဴအာ ပ္ဍဲလိုက်ဏံ၊ စဵုကဵုကဝ်တူတေံရောၚ်။ ညးတၠပညာအစာတၠမန်ပိုဲ နူတမၠာအဆက်ဆက်တေံ၊ မဒၠောံဗ္တောန်၊ မစွံပတန်လဝ်ကဵု ဂလာန်တၚ်နၚ်တံဂှ် အခိုက်လဵုဂွံဒ္ဂေတ်ဗက်ဒး၊ ဗီုလဵုဂွံဝေၚ်ပါဲဒး၊ နဲလဵုဂွံမၚ်မွဲအာ ဂကူဇကု အဆက်ကောန်အဆက်စဴဒး၊ ပ္ဍဲလိုက်ဏံရောၚ်။


တီဒဒှ်ဂုဏ်ဖဵုမၞုံတဴ ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်တုဲ'''အခိုက်ကၞာ'''ဂကူပိုဲမန်ဝွံ သ္ဒးပ္တိုန်လဝ် အက္ခဝ်လ္တူလိခ်ပတ်ထေက်ရောၚ် အဲစှ်ေစိုတ်ရ။ လောန်ကၠုၚ်အခိၚ်ၜိုတ်ပန်သၞာံတေံ၊ အဲဂွံမိၚ်ကေတ်ပရိုၚ် ၊ ဒဒှ်ကမ်မတဳလိခ်ပတ် ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်၊&quot; ဏံ ကၠေံစိုတ်ပ္ကောံပ္ကေဝ်ဒၟံၚ်၊ တံလိက် &quot;အခိုက်ကၞာမန်&quot; သွက်ဂွံတက်တြးပ္တိတ်လိက်အုပ်၊ သီုမတာပ်ခေတ်၊ နကဵုကဆံၚ်သၠုၚ်သၠုၚ်ဂှ်၊ အဲအိုဟ်တၟိုဟ်စိုတ်၊ အဵုဇိုတ်တဴပ္ဍဲဂၠံစိုတ်အဲ မလောန်ရ။ သ္ဂောံညာတ်ကေတ်  &quot;လိက်အခိုက်ကၞာမန်&quot; တက်ပ္တိတ်တုဲ ဒှ်အာပၠန်ဂှ် ၊ တၚ်လေဝ်, တၚ်ဂုန်ကဵု &quot;ကမ်မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်&quot; ဍုၚ်လ္ဂုၚ်အိုတ်တဲရ။ ထိုၚ်လေဝ်, ထိုၚ်သးကမ်မတဳ, ကွေံကွေံရ။


ပ္ဍဲလိုက်ဝွံ ရံၚ်သ္ၚေဝ်ကေတ်မ္ဂး၊ ဇၟာပ်ဂကူညးမဂတာပ်ခေတ်တံဂှ် ညးတံဒ္ဂေတ်ဗက်၊ ထိၚ်ဒက်လဝ်အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳညးတံဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက် ဗွဲမဗိုန်ဗတ်ဂှ်ဟေၚ် သ္ဂောံဆဵုာတ်ကေတ်ရ၊ အခိုက်ကၞာညးတံ ညံၚ်ဟဂွံလီုလာ်ထောၚ်ပြိုဟ်၊ အခိုက်ကၞာညးတၞဟ်သ္အာၚ် ညံၚ်ဟဂွံထပါ်လုပ်ပြံက်ယျတ်လုပ်ကၠုၚ်မာန်−အကြာအခိုက်ကၞာဂကူညးတံဂှ် ညးတံပသတိ၊ စဵုဒၞာ၊ ဆဵုဒဝ်၊ ပ္တိတ်ဇြဟတ်တဴအိုတ်ရ၊ အခိုက်ကၞာလီုလာ်ထောၚ်ပြိုဟ်စာ်အိုတ်ကၠေံဗ္ဒန်အာမ္ဂး ဂကူညးတံလေဝ် ဟွံဆောတ်သ္ဒးကၠေံဗ္ဒန်အာရောၚ်ဂှ် ညးတံချပ်ဗ္စာ ဂြၚ်တီကေတ်လဝ်နကဵုညာဏ်ပညာနူဇမ္ၚောဲရ၊ ဂကူညးတံညံၚ်ဂွံတန်တဴ ညံၚ်ဟဂွံကၠိုက်ကၠာဲမှာဲမှာကၠေံဗ္ဒန်အာဂှ် ညးတံသ္ပဂရုအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲဂကူညးတံ သၟတ်မွဲမွဲကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ် သၠးဂၠံဂဝ်ဂၞဴမိမ္ဂး ပပ္တံနူဂှ်တုဲ ညးတံခုတ်ယၟုနကဵုဘာသာညးတံ ပ္တိတ်စရာဲၜခၟနကဵုဘာသာညးတံ၊ ဂစာန်ဗ္တောန်ကဵုအရေဝ်ဘာသာညးတံ၊ ကဵုဒဂီုဒ္ဂေတ်ဗ္တောန်ဖျောန်ကဵုအခိုက်ကၞာညးတံ၊ ပၠောပ်ဇာတ်ဂကူညးတံဟွံသ္ဂုတ်ရ၊ ညးတံဟွံသာသ္ပံ ဟွံပၠံအခိၚ်လ္တူကောန်ဇာတ်ညးတံရ။


ကောန်ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ်ဟေၚ် အတိုၚ်နနဲချူထ္ၜးပံက်ထ္ၜးလဝ်တၚ်ဏှ်ဗွဲလ္တူတေံ ညးမဒ္ဂေတ်ဗက်ထိၚ်ဒက်ကၠုၚ်အခိုက်ကၞာတံဂှ် မၞုံတဴကီုရ၊ ဆဂး အသိၚ်ဇြဟတ်အောန်တဴဒၟံၚ်ဏီဂှ် ပသတိအိုတ်မ္ဂး သ္ဂောံဆဵုကေတ်ကၠးကၠးဖ္ဍးဖ္ဍးမာန်ရ။


မူဟိုတ်သ္ဒးဒှ်ဒၟံၚ်သာ်ဂှ်ရော, ဒတောဝ်တၞောဝ်ရံၚ်ကေတ်မ္ဂး မိမဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် ဟိုတ်နူသာဲစ္ဍးကၠုၚ်ကဵုအခိုက်ကၞာဂကူဇကု ခရာသၞာံအခါဗွဲမလံလဂှ်ကီု၊ ဟွံတီၚုဟ်မး ဟွံတီဗီုနဲဂွံတၚ်ယၟုကဵုကောန်ဇာတ်ဇကုကီု၊ ဟွံတီကဆံၚ်ဇကုတုဲ အရေဝ်ဇကုဟွံဗ္တောန်ကဵုကောန်ဇာတ်ဇကုကီု၊ ကောန်ဇာတ်ဇကုတဴဂှ်ဟေၚ် မဒှ်ကြက်သက်သဳသာဓကဍေံရ။


ဂလာန်လ္တူတေံအဲမချူလဝ်တံဂှ် သွက်သ္ဂောံပ္တိုန်ဒုဟ်လ္တူဂကူပိုဲဟွံသေၚ်၊ ဟိုတ်နူကဵုဂလာန်ညးတမၠာ အခိုက်ကၞာပိုဲမန်၊ ဍိုန်လျ၊ သဝ်စှ်ေ၊ ကၠေံခၞၚ်ကၠုၚ်ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲတုဲ သ္ဂောံဆဵုညာတ်ဒုဟ်ဍေံဟေၚ် သ္ဒးဟီုဂးသာ်ဝွံရောၚ်၊ ထံက်ကဵုဂလာန်ညးတမၠာတံမစွံပတန်လဝ် &quot;ဖျေံမ္ဂးကျေဝ်၊ ပလေဝ်မ္ဂးဒှ်&quot; ဂှ်တုဲ သွက်ဂွံပလေဝ်ပတိုန်ထေက်အိုတ်ရ။


လၟုဟ်ဟေၚ် သွက်ဂွံပလေဝ်ပလေတ်သၠုၚ်ပ္တိုန်ဂှ် နူ&quot;'''ကမ်မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်'''&quot; ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ ကေတ်တာလျိုၚ်ဍိုက်ဍိုက်ပေၚ်ပေၚ်တုဲ ဖျုၚ်ဗလးကၠေံယဲမတွံဂး− ဂကူဘာသာ၊ မကၠိုက်ကၠာဲ၊ ကၠေံဗ္ဒန်ကၠက်အိုတ်အာဂှ် နကဵုရဥုဲ &quot;'''လိက်အခိုက်ကၞာမန်'''&quot;ဝွံရောၚ်။


ဟိုတ်ဂှ်ရ− ကောန်ဂကူမန်ဍာံ ထာန်ဒေသလဵုမံၚ်မံၚ်၊ ညးဒိုက်ညးလွေဟ်၊ သမ္ၚေဟ်သေဋ္ဌဳတံဟွံရုဲ၊ သီုခရှ်သၚ်တံကီု ညးမွဲမွဲအုပ် ဩဝ်.....ထေက်ကဵုသ္ဒးကဵုဇြဟတ် ရာန်ဗှ်လ္ၚတ်လဝ်ထေက်အိုတ်ရောၚ်၊ ဓဝ်မေတ္တာဂတတုဲ အဲဗ္တိုက်ဖ္အောဝ်ဏာအလုံတွဵုရးဍုၚ်မန်ကဵုမ္ၚးနူတွဵုရးဍုၚ်မန်သီုဖ္အိုတ်ရအဴ။


'''အခိုက်ကၞာမန်သ္ဒးမံက်ဂတဝ်တိုန်ရောၚ်၊ ('''နာဲလူဖေဝေန်''') သၟိၚ်ဗယု ဝန်မစၞောန်ထ္ၜးကမၠောန်သုတေသနတြေံတြဟ် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်'''။

=နိဒါန်=
ဗွဲကိုပ်ကၠာ−ကၠာဟွံဟီုပရောလိခ်အခိုက်ကၞာဂှ် ပရေၚ်လိခ်ပတ်ကဵုယေန်သၞာၚ်မန်ဝွံ၊ ဟီုထ္ၜးညိညရ၊ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၉၇၂)တေံ ကောန်မန်ဂမၠိုၚ် ညးမၞုံပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ ဒက်ပ္တိုန်ဂကောံမွဲခုတ်လဝ်ယၟု &quot;ဂကောံလိခ်ပတ်ကဵုယေန်သၞာၚ်မန်&quot; ဂးတုဲ၊ ရန်တၟံလဝ်သွက်ကောန်မန်တံဂမၠိုၚ် မတ်ဂွံယးတၟး ညံၚ်ဂွံကၠိုဟ်ခၠၚ်တိုန်ပရေၚ်ဂကူမန် ဣလဵုဒှ်ဍာံ, ဣလဵုဒှ်ဗၠေတ်ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမန်ကေုာံလိခ်ပတ်မန် သွက်ဂွံမံၚ်ဂတဝ်တိုန်မွဲဝါပၠန်ရ၊ ဂကောံဏံဂှ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၉၇၃)တေံ ချပ်ဂၞန်ညးသ္ကံတုဲ၊ သ္ဂုတ်သွာတ်လဝ်သွက်ဂွံပ္တိတ်လိခ် &quot;'''အခိုက်ကၞာမန်'''&quot;မွဲအုပ်ရ၊ ဂကောံဏံလေဝ် ပ္ဍဲသၞာံဂှ်ရ− လလောၚ်တြးဏာဇရေၚ်အ္စာကဝိတၠပညာကောန်မန်တံဂမၠိုၚ်တုဲ အာတ်ဏာတမ်လိခ်(မူလိခ်) နူဌာန်တၠပညာမန်တံဂမၠိုၚ်ရ၊ အတိုၚ်လအာတ်ဏာဂှ် အ္စာကဝိမန်တံဂမၠိုၚ် ချူပလံၚ်နၚ်လိခ်အခိုက်ကၞာမန်ဗွဲမဂၠိုၚ်ကဵုဂကူဂှ် ဂကောံဏံဂွံဒုၚ်ကေတ်ရ၊ တမ်လိခ်(မူလိခ်)နာနာသာ်ဗွဲမဂၠိုၚ်သီုဖအိုတ်ဂှ်ပကောံတုဲ စၟဳစၟတ်ရုဲစှ်ဒါန်ထောံနူလိခ်ပ္ဍဲတိုက်ပိဋကတ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်စံရ၊ မူလိခ်ဒါန်လဝ်တံဂှ် ကၠောန်ပ္တိတ်လိခ်ဗွဲပဏာဏမွဲအုပ်တုဲ ကလေၚ်တြးဏာဋ္ဌာန်တၠပညာမန်တံပၠန်ရ၊ မသုန်တဴဂိတုလံတုဲ လိခ်တြးဏာဂှ် ကလေၚ်စိုပ်ကၠုၚ်ဒၞာဲဟွံပေၚ်တံဂှ် ထပ်ဗပေၚ်နၚ်ကီု၊ ဒၞာဲဗၠေတ်မံၚ်ဂှ် ပလေဝ်နၚ်ကဵုမွဲဝါပၠန်ရ။


လိခ်ပဏာမသီုဖအိုတ် စိုပ်ကောံကၠုၚ်တုဲ လၟုဟ်ချူပ္တိတ်လိခ်အခိုက်ကၞာမန်နူဂကောံဏံမွဲအုပ်ရ၊ လိခ်ဝွံ ဒှ်သွက်ဒတုဲဖဵုကောန်ဂကူမန်တံသီုဖအိုတ်တုဲ မ္ဒးဂိုၚ်ဒေပ်လဝ်ဇၟာပ်ဇၟာပ်သ္ၚိထေက်ရောၚ် လဝ်စိုတ်ရ၊ လိခ်ချူဇန်လဝ်ဏံဂှ် ဒဒှ်ရဟွံဍိုက်ပေၚ်ဏီ၊ ယဝ်တၠပညာကောန်မန်တံညာတ်မ္ဂး ကလေၚ်စၞောန်ထ္ၜးကဵုညိဂှ် ဖအောဝ်ဏာနမေတ္တာရ။


လိခ်အုပ်ဏံဂှ် ရန်တၟံသွက်ကောန်မန်တံ ညံၚ်ဂွံတီကၠိုဟ်ခၠၚ်ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမန်တြေံတြဟ်တုဲ လၟုဟ်ဒှ်လိခ်မွဲအုပ်၊ တြးပ္တိတ်ဏာဋ္ဌာန်ကောန်မန်တံဂမၠိုၚ်ရ၊ မိမကလောကောဒေံကောန်မန်တံဂမၠိုၚ်လေဝ် ဂတနူဏံ လိခ်မန်ပိုဲ ညံၚ်ဂွံဇၞော်မောဝ်တိုန်မွဲဝါပၠန်ဂှ် ကဵုဇြဟတ်အိုတ်ရောၚ်−စှ်ေလဝ်စိုတ်ရ၊ ဂတဏံပၠန်ေဝ် သွက်ဂွံပ္တိတ်ဏာလိခ်တံဂှ်... ၁။ အခိုက်ကၞာမန် အုပ်ဒုတိယ၊ ၂။ ရာဇဝၚ်သၟိၚ်အသး။ ၃။ ပဌမရာဇဓနဳ ဟံသာဝတဳ။ ၄။ ရာဇဝၚ်မန်ဇၞော် တံဂှ် ရန်လဝ်နွံမံၚ်တုဲ ခြာဟွံလံညံၚ်ဂွံပ္တိတ်မာန်ဂှ် ပ္တိတ်ဒၟံၚ်ဝဳရိယျရ။


'''ပွမတၚ်ဂုဏ်'''
သွက်လိခ်အခိုက်ကၞာဏံ ညံၚ်ဂွံမံက်ကၠုၚ်ဂှ် ဒှ်ဟိုတ်နူတၠပညာမန်တံ ရီုဗၚ်ဗွဲမဍိုက်ပေၚ်၊ ကဵုကသပ်မဍာံပြခိုဟ်မိုဟ်တုဲ ဒှ်ကၠုၚ်လိခ်မွဲအုပ်တုဲရ။


လိခ်အုပ်ဏံညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ် ပူဂဵုဗွဲသၟဝ်တေံ ညးမဒှ်တၠပညာအ္စာကဝိမန်.....
၁။ နာဲပါလိတ၊ ဘာတိုက်တၟိ−ကွာန်ကၟာဝက်။
၂။ နာဲကုသလ၊ ဘာကျာ်သြဳမန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။
၃။ဗညာဆီမန်၊ ကွာန်ကံဗိန်။
၄။ နာဲပုပ္ဖရမ္မ၊ ကွာန်ကြုၚ်ဝါန်။
၅။ နာဲဖဝ်စိၚ်၊ ကွာန်ကၟာဝက်တံဂှ်ကီု ညးမမဒှ်အ္စာကဝိတၠပညာကောန်မန် သ္အာၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ချူပလံၚ်နၚ်လိက်အခိုက်ကၞာတံဂှ်ကီု၊ ဂကောံလိက်ပတန်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ တၚ်ဂုဏ်ဗွဲမလောန်ရ၊ ဗွဲကြဴလေဝ် သွက်ဂွံဆက်ရီုဗၚ်အာပၠန်ဂှ် ဖတိုက်ဖ္အောဝ်ဏာနကဵုမေတ္တာရအဴ။


'''လိခ်အုပ်မနိဿဲဂမၠိုၚ်'''
၁။ ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ။ 
၂။ ပြကိုဟ်လောကဟိတ။
၃။ ပြကိုဟ်လောကသမုတ်တိ။
၄။ ပြကိုဟ်ဓမ္မပဒ။
၅။ သၠပတ်ကာလထေရ်။−−−ပ္ဍဲလိခ်တံဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲတုဲ ဗွဲခမၞောန်ဟေၚ် လၟုဟ်ပ္တိတ်ဏာလိခ်အခိုက်ကၞာမန် ပဌမမွဲအုပ်စိုပ်ဒတုဲ ပ္ဍဲသ္ကရာဇ်(၁၃၃၉)၊ သက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၉၇၇) ဏံရ။

ကောန်မန်ဂမၠိုၚ် ကဵုညဳသၟဟ်အိုတ်တုဲ လိခ်ပတ်မန်လေဝ် မ္ဒးဇၞော်မောဝ်ရာၚ်ဆာဲအာရောၚ် ('''ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်''') ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။

=အခိုက်ကၞာမန်=
'''နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။'''

ဗွဲကိုပ်ကၠာ အခိုက်ကၞာဟီုမ္ဂးဂှ် လ္တူဂၠးတိဏံ ဍုၚ်လဵုဟွံဟီု ဒေသလဵုဟွံဟီုမၞိဟ်နွံမ္ဂး အခိုက်ကၞာမ္ဒးနွံရ၊ အခိုက်ကၞာဂှ် ကောန်ဂကူမွဲဂကူကဵုမွဲဂကူ မွဲဍုၚ်ကွာန်ကဵုမွဲဍုၚ်ကွာန် ဟိုတ်နူဟွံတုပ်တုဲ၊ ဟိုတ်နူမံၚ်မွဲဒၞာဲမွဲကရောံဓဝ်ဟွံသေၚ်တုဲ၊ ဍုၚ်ညးကဵုညး ဂကူညးကဵုညး၊ အရာပ်ဒေသညးကဵုညး နွံဂၠိုၚ်ကဵုအခိုက်ရ၊ ကာလလၟုဟ်ဝွံ ဒဒှ်ပညာဂတာပ်ကဵုခေတ်ဂှ် ပြာကတ်တိုန်ဗွဲမလောန်တုဲ ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ် အခိုက်ကၞာဇကုတြေံတြဟ်ဂှ် တဝ်စၞေဟ်ဗၠန်ဂတးထောံလေဝ်နွံကီု၊ ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ် မၚ်မွဲတဴအခိုက်ကၞာဇကုတြေံတြဟ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်လေဝ်နွံကီု၊ ဂကူတၞဟ်သ္အာၚ် ဍုၚ်တၞဟ်သ္အာၚ် ဗီုလဵုဗၠန်ဂတး အခိုက်ကာပိုဲမန် မတြေံတြဟ်သှ်ေၜက်ကၠုၚ်နူလက်ထက်ဇုဇဗဴလပိုဲဂှ် ထေက်ကဵုမ္ဒးတီသီုဖအိုတ်တုဲ ဂကူပိုဲမွဲဟေၚ် မ္ဒးမၚ်မွဲအာအခိုက်ကၞာပိုဲရောၚ်။

ကောန်ဂကူမန်သီုဖအိုတ် ဟိုတ်နူမံၚ်ဌာန်ဒေသ ဟွံတုပ်ရၚ်သ္ကံတုဲ အခိုက်ကၞာလ္ၚဵုဂှ်တုပ်မံၚ်ကီုရ၊ အခိုက်ကၞာလ္ၚဵုဂှ်ဟွံတုပ်ရ၊ ၜိုန်ဒေသဟွံတုပ်ကီုလေဝ် သာ်လဵုဒှ်ဒှ် ကာလလၟုဟ်ဝွံ အခိုက်ကၞာညံၚ်ဂွံတုပ်ညံၚ်ဂွံဒှ်မွဲနဲဓဝ်ဂှ် ပံက်ပ္ကောံသီုဖအိုတ်တုဲ ဗွဲသၟဝ်တေံ ချူပါ်ထ္ၜးဏာရ။

၁။ ပွမတန်ပဋိသန္ဓိ။

၂။ ပွမသၠးဂၠံဂဝ်။

၃။ ပွမစဝ်ကပေါဝ်၊ ခုတ်ယၟု။

၄။ အဝဲဗ္တောန်လိက် ကတ်ပညာ။

၅။ ပွမပထပိုဲခမဳ။

၆။ အခိုက်ဝုတ်ဗၠာဲ။

၇။ ပွကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ။

၈။ ပွမသိုၚ်သ္ၚိတၟိ တိုန်သ္ၚိတၟိ။

၉။ ဂလာန်ကလော်ဂကူမန် ဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ်။

၁၀။ ပွမဂိယဲ။

၁၁။ အဝဲဗျု။

၁၂။ ပွမစုတိ။ သာ်ဝွံပါ်ထ္ၜးလဝ်ရ။

==ပွမတန်ပဋိသန္ဓိ==
ပ္ဍဲဂလာန် ပွမတန်ပဋိသန္ဓိဂှ်လေဝ် ပပ္တံနူထန်ပဋိသန္ဓိတုဲ ဒဵုကဵုသၠးဂၠံဂဝ်၊ မိကီု−ကောန်ၚာ်ကီု− ညံၚ်ဂွံဗၠးနူယဲဘဲအန္တရာဲပရိုက်နာနာသာ် ဗီုလဵုဂွံမၚ်မွဲအာဂှ် ပါဲထ္ၜးလဝ်ဗွဲသၟဝ်တေံပၠန်ရ။

၁။ နိဒါန်။

၂။ ပွမဟီုုဒၠောံဗ္တောန် မၚ်မွဲမၞိဟ်ဗြဴကလိဂွံယဲဒိုက်၊ (ဝါ) ပွမဟီုဒၠောံဗ္တောန်မၚ်မွဲ ညးမၞုံပဋိသန္ဓိ။

၃။ ကေၚ်ကာညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိမ္ဒးပ္တုဲ။

၄။ ပွမညးမၞုံပဋိသန္ဓိမ္ဒးဝေၚ်ပါဲ။

၅။ ပရေၚ်ဝဳဝတ်ပဋိသန္ဓိ။

၆။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးပ္တုဲဝတ်။

၇။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးဝေၚ်ပါဲ။

===၁။ နိဒါန်=== 
သတ္တံမတန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲလိုက်ဏံဂှ် ဂကူဇကု တၞောဝ်ဒတောဝ်ဇကု မသဇကု ညံၚ်ဟွံဂွံပိုတ်သ္ကုတ်အာဂှ် မ္ဒးမၚ်မွဲအာဓါန်ဂတရောၚ်၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ်မ္ဂး လ္တူဂၠးတိဏံ သတ္တံဝွံဟေၚ်ဗွဲဟကန္တ ကၠေံဗ္ဒန်အာအိုတ်ရောၚ်။ ဇုဇဗဴလညးတံဟီုလဝ် အရေဝ်ဂှ်ဒဵုလၟုဟ် ဂွံမိၚ်ဒၟံၚ်ဏီ၊ သာ်လဵုရော−မိက်ဂွံယိုက်ကောန်စဴ မိက်ဂွံညာတ်ကောန်စေက်၊ အရေတ်ဏံဂှ် ဒှ်တံမူလမသဂကူရဟွံသေၚ်ဟာ− မဇပိုဲညံၚ်ဂွံဗြေဝ်က္ဍတ်အာဂတနူဏံဂှ် ပပ္တံနူတန်ပဋိသန္ဓိရဟွံသေၚ်ဟာ။

ပွမတန်ပဋိသန္ဓိဟီုမ္ဂးဂှ် ဂကူပိုဲမန် ဟီုဂးဂွံမိၚ်မံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသာ်ရ၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ဂွံယဲဒိုက်၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် ဟွံသောၚ်ၜးဇကု၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် ဟွံကၠးဖ္ဍး၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် နွံကဵုဒၟုၚ်ဒၠေၚ်၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် သ္ဇိုၚ်တန်ဂဝဏ္ဍ်ဂၞဴမိဇကု၊ သာ်ဝွံ ဟီုဂးနာနာသာ်ရ၊ နကဵုဝေါဟာအရာပ်မ္ဂး ဂွံဗုၚ်ဟီုမ္ဂး တီဂၠိုၚ်ရ။ သၟတ်ဗြဴလ္ၚဵုဂှ် ၜိုတ်ပ္တဴလဝ်သ္ၚိကၟိန်ကီုလေဝ် နကဵုကံကုသဵုဇကု နကဵုဝေဒနာဘဲယဲဇကု နကဵုဆီကျာယောၚ်ယာမံၚ် ပ္ဍဲခန္ဓဇကု နကဵုဗက်ဂကူ မသဇကုနွံကၠုၚ်တုဲ ၜိုန်ရတၠသ္ၚိဇကုနွံမံၚ်ကီုလေဝ် ဟွံတန်တဴပဋိသန္ဓိဂှ် ဂွံကေၚ်ညာတ်မံၚ်ကီု။


သၟတ်ဗြဴဗီုဏံဂှ် ဗက်ကဵုဂလာန် အရာပ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ ကော်ခဴစဗြဴခတန်ရ။ ဗွဲဝေါဟာ ပ္ဍဲသာသနာဂှ် ဗြဴခတန်ဟၟဲသက်က်ရ ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲ တန်ပဋိသန္ဓိဂှ် ဒှ်အခိုက်အလိုက် ပ္ဍဲလောကဏံ သွက်ဂွံစောဒနာ အရေဝ်ဟၟဲရ ယဝ်ရ ကၠာဟွံဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဏီ လုလောန်အာ ညးမွဲကဵုမွဲတုဲ၊ တန်အာ ဂွံအာယဲဒိုက်မ္ဂး အခိုက်ပိုဲမန်ဂှ် ဟွံဗၠးစောအရေဝ်ညးဂမၠိုၚ်ရ နကဵုဍုၚ်ကွာန်အရာပ်ဒေသလေဝ် ဒှ်ဒုဟ်ရောၚ် ဟနအာရောၚ်၊ ပတှ်ေလဝ်ဂလာန်သာ်ဏံတုဲ ညးဇၞော်ကၠိုဟ်ခၠၚ် ပ္ဍဲကေၚ်ကာ အခိုက်ကၞာဂမၠိုၚ်တံဂှ် နကဵုပြယာယ်ဥပါယ်ဟေၚ် ကဵုတၠခန္ဓတီကေတ်တုဲ ကဵုပ္တဴထောံ သ္ၚိကၟိန်ရ၊ တုဲတၠသ္ၚိကၟိန်တံညးၜါဂှ် မ္ဒးအာသိုၚ်သ္ၚိဗယိတၟိတုဲ ဟွံသေၚ် မ္ဒးသၠာဲနုၚ်ဗဴတၟိ ပ္ဍဲသ္ၚိဗယိ သီုကဵုကလံအာတ်သၠးဒုဟ်ရ၊ ယဝ်ရ ဟွံမၚ်မွဲအခိုက်ဏံမ္ဂး ဒှ်ဒုဟ်ကဵုဍုၚ်ကွာန် ဟနလ္တူဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်ဂှ် ညးဇၞော်တံ ဒၠောံဗ္တောန်ကၠုၚ်လဝ် နူကိုပ်ကၠာတေံအဆက်ဆက်ရ။


===၂။ ပွမဟီုဒၠောံဗ္တောန်မၚ်မွဲမၞိဟ်ဗြဴ မကလိဂွံယဲဒိုက်(ဝါ)ပွမဟီုဒၠောံဗ္တောန် မၚ်မွဲညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိ===
ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ တန်အာပဋိသန္ဓိဂှ် ဒဒှ်မၞိဟ်ဇၞော် မိမတြုံတၠသ္ၚိတံတီမ္ဂး ညးတံဟီုဒၠောံဗ္တောန် သာ်လဵုဂွံမၚ်မွဲယဲဒိုက် သာ်လဵုဂွံအာကၠုၚ်ဇၟာပ်ကေၚ်ကာ ဇၟာပ်ဂလာန်အိုဿီုရ၊ ကပေါတ်ဇြိုၚ်ၚ်တံဂှ် ဟွံကဵုထ္ၜၚ်ယာ ကမၠောန်ပွမ္ဒးပ္တိတ်ဇြဟတ်ဟတ် ဂိုတ်ဂစာန်တံဂှ်လေဝ် ဟွံကဵုကၠောန် ယဝ်ရကမၠောန် ဟွံကၠောန်ဟွံတုဲ သွက်မ္ဒးကၠောန်နွံမ္ဂး ညးတၞဟ်သ္အာၚ် ကောဒေံၝဲဒေံတံ မ္ဒးကၠုၚ်ကဵုရီုဗၚ်ကၠောန်ကဵုရ။ ယဝ်ရမၞိဟ်ဗြဴဂှ် ဂွံယဲဒိုက် အလန်ကၠာအိုတ် အလန်မဌမမ္ဂး ညးဇၞော်မိမဇုဇ ညးမကၠိုဟ်ခၠၚ် ပရေၚ်ယဲဒိုက်တံဂှ် အာဟာရသာ်လဵု ထေက်ကဵုမစသုၚ် ပွမ္ဒးစသုၚ် မ္ဒးဝေၚ်ပါဲတံဂှ် ဟီုထ္ၜးပျးလဝ်နာနာသာ် ထေက်ကဵုမမၚ်မွဲ ယဲဒိုက်ဂှ်ရ။


===၃။ ကေၚ်ကာ ညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိမ္ဒးပ္တုဲ===

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ ပပ္တံနူအခိၚ်သမ္တီဂး တန်ပဋိသန္ဓိတုဲ ဂကူမန်ပိုဲ အခေတ်မလောန်ကၠုၚ်ဗွဲမလံတေံ သတ်ဗြဴမွဲမ မ္ဒးစွံလဝ် ပ္ဍဲဒၞာဲက္ဍိုပ်သ္တိက် ဒဵုကဵုကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်ရ၊ ၜိုန်ဟီုလဝ်သာ်ဂှ်ကီုလေဝ် ကာလလၟုဟ်ဝွံ ဌာန်ဒေသလဵုကၠောန်ဗက် ဒတောဝ်တၞောဝ်ဗက်မံၚ်ရောဏီဂှ် ဂၠာဲသၟာန်ဟွံဂွံရ၊ ဆၜိုတ်အရေဝ်ဟေၚ် ဂွံကေၚ်မိၚ်ကီုရ၊ ပိုဲမန်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူ ရှ်ေသှ်ေဗုဒ္ဓဘာသာဂၠိုၚ်တုဲ အခိုက်အလိုက် ဝတ်ဗုဒ္ဓဘာသာ ဗြဴမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိတံ လ္ၚဵုဂှ်အာကလံစမၞိဟ်ဇၞော်-နော်နာဲဇုဇ အာယုဝဍ္ဎိ သဳလဝဍ္ဎိတံရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳတ္ၚဲဓဝ် ဗစိန်ပိဏ္ဍပါတ် အာပလံၚ်ဌာန်ဘာလကျာ်လေဝ်နွံကီု၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် လၟိုန်တ္ၚဲဟေၚ် ဗစိန်ပိဏ္ဍပါတ်တုဲ လံၚ်ကဵုဒါန်ကုခမဳသၚ်တံရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ဖာသဝ်တ္ၚဲ အာပလံၚ်ဍာ်ဒါန် ပ္ကဴဒါန် ဌာန်ကျာ်ဘုတ်ဘာလေဝ််နွံကီု၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်တုန် ရန်တၟံသွက်ဂွံမၚ်မွဲတဴဇကုတုဲ ဣမိကီု ဗယိကွာန်ကီု ညးတံ အာကလံရာဒၞာမိက်ရ။ ဇကုသၟတ်ဗြဴ နွံကဵုယဲဒိုက်တံပၠန်လေဝ် ကာလသၠးကောန်ၚာ်မ္ဂး သွက်ဂွံသုၚ်ကီု သွက်ဂွံဟုံလံက်ကီု သ္ဒးထၟုက်သၞက်လဝ်မိတ်ရ၊ မိတ်ထၟိက်ဂှ် စုတ်ဂိုၚ်လတ်ပ္ဍဲထၟာဲတၟိတၟိတုဲ ပ္ဍဲထၟာဲမိတ်ဂှ် ရန်တၟံညံၚ်ဂွံဗၠးနူအန္တရာဲနာနာသာ်၊ ကာလမစွံဂိုၚ်ဒေပ်လဝ် ထၟာဲနုၚ်မိတ်ဂှ် ကၞိၚ်မွဲတၞုၚ် မ္ဒးတိုပ်ဗ္စူလဝ်တုဲ ကာလစဝ်ကပေါဝ်မ္ဂး သွက်ဂွံပထောၚ်က္တောဝ်ရ။


===၄။ ပွညးမၞုံပဋိသန္ဓိ မ္ဒးဝေၚ်ပါဲ===
သၟတ်ဗြဴ ညးမၞုံကဵုယဲဒိုက်ဂမၠိုၚ် ရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် ပ္ဍဲဂၠံဂဝ်ဂၞဴဇကုတုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံဒှ် ဘဲအန္တရာဲကီု၊ ညံၚ်ကောန်ၚာ် ဂွံထတ်ယုက်ကီု၊ မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနာနာသာ်ရ၊ ပပ္တံနူစၞအာဟာရဂှ် မ္ဒးမၚ်မွဲ မ္ဒးဝေၚ်ပါဲရောၚ်၊ စၞသာ်လဵုမ္ဒးဝေၚ်ပါဲရော - စၞမရိၚ်က္တဴ၊ ကြံၚ်မ္ၚိုဟ် (ဥပမာ) မြေက်ခၞေက် သတ်ခဍောၚ် ပုၚ်ဟေက် ပုၚ်မောဝ်တံကီု မ္ဒးဝေၚ်ပါဲရ။ ပွမဂ္ဇံအဒေါဝ်ဒယူသ္ၚိ၊ ပွမကသဵုဖျေံဇိုၚ် နူကဆံၚ်လ္တူ၊ ဂ္ဇံလ္တူက္ဍိုပ်ကၞိန်တုဲ ကသဵုဖျေံဇိုၚ်တံဂှ် ဟွံဂပ်ဝ်ရ။


မွဲသာ်ပၠန် တၠယဲဒိုက်တံဂမၠိုၚ် ဂ္ဇံဒလာဲဗ္ဒာဲဒယိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဟွံခိုဟ် သာ်ဏံဂကူမန်ပိုဲတံ စှ်ေလဝ်စိုတ်ရ။ ဟိုတ်သာ်ဂှ်ရ တၠယဲဒိုက်တံ ညးဟွံကဵုဂ္ဇံဒလာဲဗ္ဒာဲကဵု ဒယိုၚ်ကလော်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ၜဟ်ပလှ်သၞေဝ်ကေဝ်၊ ပလံၚ်ကမ္မဌာန်တံဂှ် ညးကဵုဝေၚ်ပါဲမွဲသာ်ပၠန်၊ ယဝ်ရမိက်ဂွံပလံၚ်ကမ္မဌာန်မ္ဂး ဟွံသေၚ် ကာလအာကၠုၚ်ကၠောံက္ၜဳ ကၠောံကြုၚ် ဌာန်ဇမ္ၚောဲတံမ္ဂး ကၞိၚ်ဟွံသေၚ် ပသဲမွဲမွဲသာ် မ္ဒးစၚ်လဝ်ပ္ဍဲဒွက်သော်ရောၚ် ခါရတ္ၚဲပၠိုတ် တ္ၚဲဂၠုတုဲ ဟုံဍာ်ဂှ် ပၟိက်ဟၟဲရ၊ နွံပၟိက်ဟုံဍာ်မ္ဂး လ္ၚဵုဂှ်လံၚ်စုတ်ဍာ်ဂမ္တဴ လ္ၚဵုဂှ်ထောံကလံက်စုတ် ပၟတ်ဍာဲဍာဲမွဲလ္ၚ ပ္ဍဲနုၚ်ဂရထၟာဲဟုံဍာ်တုဲ ကဵုဟုံရ၊ မူဟိုတ်သာ်လဵုဟီုမ္ဂး တၞဟ်သ္အာၚ်ဟွံသေၚ် ညံၚ်ဟွံဒှ်ယဲဇွဟ် ယဲချာံတံတုဲ ညးဇၞော်တံ ဂွိၚ်ဖေက်ထဏီအာရောၚ်၊ တုဲညးဟွံကဵုထ္ၜၚ်ကဠာ ကမ္မဌာန်ကီု ဟွံကဵုယိုက်နပုၚ်သၟူသက်သက်ရ၊ ပရိုၚ်မၞိဟ်ချိုတ် သီုကဵုယဲဒိုက်ဂှ်လေဝ် ဟွံကဵုမိၚ်ရ။


===၅။ ပရေၚ်ဝဳဝတ်ပဋိသန္ဓိ===
ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ ကာလနွံကဵုယဲဒိုက် ပွသာ်လဵု မ္ဒးဝေၚ်ပါဲဂှ်လေဝ်နွံ သာ်လဵုမ္ဒးဝဳဝတ်ဇကုလေဝ်နွံ၊ ပွသာ်လဵုမ္ဒးဂိုၚ်ဒေပ် စွံလဝ်လေဝ်နွံကီုရ၊ တၠခန္ဓဝွံ ကာလနွံယဲဒိုက်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဒှ်တသိုက်စိုတ် တသိုက်ကာယ ဒးပၟဝ်ဓဝ် ဗ္စာရဏာလၟိုန်ဟေၚ် နကဵုစိုတ်ဂှ်လေဝ် မ္ဒးသ္ဇုၚ်ကေဝ်ဒၟံၚ်လၟိုန်၊ ပပ္တံနူအရေဝ်အခြာ ဒးဟီုဍိုန်ဍိုန်သာသာ မ္ဒးမံၚ် ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ကဵု သဳမသုန်တံဂှ်လေဝ် မ္ဒးဗ္စာရဏာလၟိုန်၊ ကာလလုပ်သ္တိက်ပၠန်လေဝ် လ္ၚောဝ်ကျာ်ဖျေံမေတ္တာ ကဵုသတ္တံဂမၠိုၚ်တုဲ မ္ဒးပဝတ်ကဵုတြုံတၠသ္ၚိဇကုပၠန်ရ၊ ဟိုတ်ဍေံသာ်လဵုရော ရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် ဂွံဍိုက်ပေၚ်နာနာသာ်တုဲ မ္ဒးပ္တုဲဝတ်ဏံလၟိုန်ရောၚ်၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်တုန်-သၠးဂၠံဂဝ်ညံၚ်ဂွံလောဲသွာဂးတုဲ ဟုံမိတ် လံက်မိတ် ပ္ဍဲဗုၚ် ပ္ဍဲစးလေဝ် ညးသ္ပလၟိုန်ကီု၊ ယဲဒိုက်ဂှ် ပေၚ်ထပှ်ဂိတုမ္ဂး ညးတံကဵုဗက်ဒေဝတဳမွဲသာ်ပၠန်ရ၊ ဗက်ဒေဝတဳမ္ဂးဂှ် တုပ်တဴညံၚ်ရဴထောံထဏီရ၊ ရန်တၟံကဵုသ္ဂောံသၠးဂၠံဂဝ် ဗွဲမလောဲသွာရောၚ်။

'''ဗီုဗက်ဒေဝတဳ'''

ဗက်ဒေဝတဳမ္ဂးဂှ် မၞိဟ်ဗြဴကလိဂွံယဲဒိုက်တုဲ နအန္တရာဲဂွံလာဲလေၚ် ပွမထောံထဏီဂှ် ညးကော်ဗက်ဒေဝတဳရ၊ ညးလ္ၚဵုကော်ဗက်ဒေဝတဳ၊ ညးလ္ၚဵုကော် ထောံခဗာန်ဂဝ်ရ၊ ယြဴမၞိဟ်ဗြဴမွဲ ကလိဂွံယဲဒိုက်တုဲ အတိုၚ်အခိုက်ကၞာမန် မိက်ဂွံဗက်ဒေဝတဳမ္ဂး ဒးကော်ဒုၚ်နၚ် အ္စာဗက်ဒေဝတဳရ၊ သွက်အ္စာဂှ် ဒးပြေၚ်ခါန် ပွသာ်ဝွံ ဒေသလ္ၚဵု မၞိဟ်ဗြဴလ္ၚဵု သ္ပရ။ ဣတံညးကေၚ်သ္ပဂှ် သ္ပရ၊ ဣတံညးဟွံကေၚ်သ္ပဂှ် ဟွံသ္ပရ။


===နဲကၠောန်ခမ်===
အ္စာဂှ် ကေတ်ထာၚ်တၞံဗြာတ် ဇမၠိၚ်ပန်မိဟ် ခ္ဍပ်ထောံပန်ခ္ဍပ်မ္ဂး ဒှ်ခမ်ပန်ကၠၚ် မွဲမိဟ်ဂေတ်ကၠောံရ၊ ပ္ဍဲထကေတ်ခမ်ဂှ် လးစတ်စုတ်ချာရ၊ ဒကဴခမ်ပန်ဒိုဟ်ဂှ် ထာၚ်တၞံဗြာတ် ခေပ်ညံၚ်ဇၞောဝ်လ္တာ်စာၚ်ပန် စတ်ကဵုချာတုဲ စတ်ပ္တဴလဝ်ရ။

'''နဲသ္ဂောံစဳရေၚ်လၟေၚ်ၚ်ဂိတု'''

====၁။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိမွဲဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် ဒးလးသၠဗြာတ်ရ၊ တုဲစုတ်ပုၚ်မွဲဂအုံ-သၞေဝ်ကေဝ်ထပှ်သာ် သတ်ဆုထပှ်သာ် ဝိုဟ်မွဲသာ် ဝိုဟ်ဂှ် နကဵုတဲအ္စာရပ်ကေတ်တုဲ ပၠောဇွိတ်ဖျေံနူက္ဍိုပ် စိုပ်ဇိုၚ်ပိလ္တုန်တုဲ ကၠောန်မာန်ကေတ်ရုပ်မၞိဟ်ဗြဴတုဲ စၞးညးမၞုံကဵုယဲဒိုက်ဂှ်မွဲ၊ ရုပ်စာၚ်ဍာ်မွဲ၊ ရုပ်ချေံဗ္တာၚ်မွဲတုဲ ဒးစုတ်ပ္ဍဲခမ်ဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲခမ်ဂှ် ဍေန်ကေတ်ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ်တုဲ အ္စာဂှ်ဗှ်ဖ္ဍောတ် အတိုၚ်ဂါထာသၟဝ်တေံရ၊ တုဲဒှ်အိုတ်တုဲ ခမ်ဂှ်ညးလ္ၚဵုလဵုဒှ်ဒှ် ဒးကေတ်ဏာ ဖျေံစွံဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲရ။

'''တၚ်သမ္တီ''' ။ ။ ပ္ဍဲခမ်ဂှ်ပုၚ် ကွာၚ် ဗ္က ဗြာတ် ကဝ် သဂြာ ၜဴ ယိုဟ်ဗ္ဒဝ် ပ္ကဴဩဴဂၠိုၚ်ကဵုသာ်လေဝ်ဒးစုတ် အတိုၚ်လၟေၚ်ၚ်ဂိတု ကပေါတ်စၞရပ်ရာမဟီုလဝ်တံဂှ်လေဝ် သ္ဒးစုတ်ရ၊ ဝိုဟ်ဂှ် ပၠောဇွိတ်ဖျေံပိလ္တုန်တုဲ သ္ဒးမာန်ရုပ်ရ၊ တုဲပ္ဍဲခမ်ဂှ် သၞေံဇိုၚ်သၞေံတဲ ညးတၠခန္ဓဂှ် ထောံသီုဖ္အိုတ်တုဲ သၞေံဇိုၚ်တဲတံဂှ် သ္ဒးစုတ်ပ္ဍဲခမ်ရ။


====၂။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိၜါဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠဗြာတ်တုဲ စုတ်ပုၚ် ဝိုဟ်ဂှ် အတိုၚ်ဗွဲလ္တူတေံ သ္ပတုဲ နကဵုဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ဗမွဲ-ရုပ်ဇြုံ ရုပ်တၠခန္ဓရ၊ သတ်ဆုပိသာ် ပ္ကဴပိသာ်-ဍာ်သာဲ-ဍာ်တှ်-က-ဖျုန်- စုတ်စၞအာဟာရ ကွာၚ် ဗ္က ဗြာတ် ယိုဟ်ဗ္ဒဝ် ပ္ကဴဩဴတံစုတ်တုဲ ပ္ဍေန်ပၞာၚ် ဖဍောတ်ဂါထာအိုတ်တုဲ ဒးဖျေံစွံဒိုဟ်ဗၟံက်ရ။


====၃။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိပိဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠကြုက် ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်သၟတ်ဗြဴကညာမွဲ ရုပ်ဖျေံဗ္တာၚ်မွဲတုဲ ဍာ်သာဲ ဍာ်တှ်ဂၠဴ ကၠေၚ်လ္ၚဴ ဍာ်မြမောဝ်စုတ်တုဲ အတိုၚ်ဗွဲလ္တူတေံ ဖဍောတ်ဂါထာတုဲ ဒးဖျေံဏာခမ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ် သၟဝ်တၞံဆုရ။


====၄။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိပန်ဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠကြုက် ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ကၟာတ်မွဲတုဲ လံက်ဗာန်စုတ် ဍာ်မိတ်ခပဵု ရုပ်ဇြုံ ရုပ်သ္ပဝ် ဍာ်မြမောဝ်စုတ် သ္အာၚ်နူဂှ် အတိုၚ်ဟီုကၠုၚ်စုတ် ဖဍောတ်ဂါထာဗွဲသၟဝ်တေံတုဲ ဖျေံဏာခမ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ် သၟဝ်တၞံဆုရ။


====၅။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိမသုန်ဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠဗြာတ် ဝိုဟ်ဂှ် အတိုၚ်နဲလ္တူတေံသ္ပတုဲ မာန်ရုပ်တၠခန္ဓမွဲ၊ ('''တၚ်သမ္တီ''')ရုပ်တၠခန္ဓ မတွံဂး ရုပ်ညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိဂှ် လၟိဟ်ဂိတုလဵုဟွံဟီု ဒးကၠောန်စုတ်ရ၊ က ဖျုန်စုတ်တုဲ မပ္တံပုၚ် ကွာၚ် ဗ္ကတံဂှ် ဒးစုတ်ရ၊ ဝိုဟ်ထောံဟွံဂွံ ကၠောန်တုဲ မ္ဒးဖျေံစွံ ဒိုဟ်ပလိုတ် ပ္ဍဲတံဆုရ။


====၆။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိတြဴဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် ဒးလးသၠဗပုၚ်ရ၊ ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ဂၠဴ ရုပ်စာၚ် ရုပ်ကၠဵုရ၊ ဍာ်မြမောဝ် ဍာ်တှ်ဂၠဴလေဝ် ဒးစုတ်ရ၊ ဍာ်မြမောဝ် ဍာ်တှ်ဂၠဴတံဂှ် မွဲထဏောဟ် ၜါထဏောဟ်မဂွံဂွံ ဒးစုတ်ရ၊ ဗွဲလ္တူတေံဟေၚ် ပြုပြေၚ်ကၠောန်တုဲ ဒးဖျေံဏာဒိုဟ်အဂၞဲရ။


====၇။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိထပှ်ဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠဗြာတ် ဝိုဟ်ဂှ် ကၠောန်ရုပ်ဇာဒိသိုၚ် ရုပ်ကၟာတ် ရုပ်ဂစေံအသေက်တုဲ မပ္တံပုၚ်ကွာၚ် ဗ္က စၞဟီုလဝ်ဗွဲလ္တူတေံဂှ် စုတ်တုဲ ဒးဖျေံဏာဒိုဟ်ပလိိုတ်ရ။


===='''နဲသ္ဂောံပြုပြေၚ်စၞ အပေါတ်ခမ်လၟေၚ်ဂိတု'''====

'''လၟေၚ်ဂိတု ----- သၠလးခမ် --- ရုပ်ဒးမာန်ကၠောန်ကဵုဝိုဟ် ------------------- စၞအဟာရမ္ဒးစုတ် ----- ဗွဲဒိုဟ်ဒးဖျေံ ။
'''

ဂွံပဋိသန္ဓိမွဲဂိတု ---- သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်စာၚ်ဍာ်-ရုပ်ချေံဗ္တာၚ် ------------ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ကဝ်-ပ္ကဴဩဴဂၠိုၚ်ကဵုသာ်-ကွာၚ်ဗ္ကပုၚ်မွဲဂအုံ-သၞေဝ် ၇ သာ်-သတ်ဆု ၇ သာ်-ပၞာၚ် ၄ တၞုၚ်-ဗြာတ်-သဂြာၜဴ --- ဒိုဟ်အဂၞဲ

ဂွံပဋိသန္ဓိၜါဂိတု ---- သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ဗ္ဂဲ-ရုပ်ဇြုံ ------------------ ပုၚ်ပ္ကဴပိသာ်-ဍာ်သာဲဍာ်တှ်-ကဖျုန်-ကွာၚ်ဗ္က-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ကဝ်ၜဴ-သဂြာ-ဗြာတ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ဗၟံက်

ဂွံပဋိသန္ဓိပိဂိတု ---- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်သၟတ်ဝုတ်ကညာ-ရုပ်ဖျေံဗ္တာၚ် ----- ဍာ်သာဲ-ဍာ်တှ်ဂၠဴ-ကၠေၚ်လ္ၚဴ-မြမောဝ်-ကွာၚ်-ဗ္က-ပုၚ်-ဗြာတ်က္ၜဴ-သဂြာကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ပလိုတ်

ဂွံပဋိသန္ဓိပန်ဂိတု --- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ကၟာတ်လံက်ဍာ်မိတ်ခပဵု-ရုပ်ဇြုံ-ရုပ်သ္ပဝ် --- ဍာ်မြမောဝ်-ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗ္က-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-သဂြာကဝ်-ၜဴ-ဗြာတ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ဗာယပ်သၟဝ်တၞံဆု

ဂွံပဋိသန္ဓိမသုန်ဂိတု - သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက် ------------------------------- က-ဖျုန်-ပုၚ်ကွာၚ်-ဗ္က-ဗြာတ်-ၜဴ-သဂြာကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ပလိုတ်သၟဝ်တၞံဆု

ဂွံပဋိသန္ဓိတြဴဂိတု --- သၠဗပုၚ် ------ ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ဂၠဴ-ရုပ်စာၚ်-ရုပ်ကၠဵု ---------------- ဍာ်မြမောဝ်ဍာ်တှ်ဂၠဴ-ကွာၚ်-ဗ္က-ဗြာတ်ၜဴ-သဂြာကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- အဂၞဲ

ဂွံပဋိသန္ဓိထပှ်ဂိတု -- သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ဇာဒိသိုၚ်-ရုပ်ကၟာတ်-ရုပ်ဂစေံအသေက် --- ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗြာတ်-ဗ္က-ၜဴ-သဂြာ-ကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ပလိုတ်

ဂွံပဋိသန္ဓိဒ္စာံဂိတု --- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠခန္ဓ-ရုပ်ချေံဗ္တာၚ်-ရုပ်က-ရုပ်စာၚ် --------------- ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗြာတ်-ဗ္က-ၜဴ-သဂြာ-ကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- သၟဝ်ကျာ

ဂွံပဋိသန္ဓိဒ္စိတ်ဂိတု -- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠခန္ဓ-ရုပ်ဇာဒိသိုၚ်-ရုပ်ကၟာတ်-ရုပ်သ္ပဝ် ------------ ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗြာတ်-ဗ္က-ၜဴ-သဂြာ-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ဨသာန်

ဂွံပဋိသန္ဓိစှ်ဂိတု --- သၠဒကှ် ------- ရုပ်တၠခန္ဓ-ရုပ်အိန်စတုမဟာရာဇ်-ရုပ်ဇာဒိသိုၚ် ---------- သၞေဝ်ထပှ်သာ်-က-ဖျုန်-ဍာ်မြမောဝ်-ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗ္က-ဗြာတ်ၜဴ-သဂြာ-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ကဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- သၠုၚ်ကျာပ္ဍဲလ္တူဒဂဵုဆု

====၈။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိဒစာံဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် လးစုတ်သၠကြုက် ဝိုဟ်ဂှ်ဒးမာန်ရုပ်ချေံဗ္တာၚ် ရဒပ်က ရုပ်စာၚ်တုဲ ပြေၚ်စုတ်သဗ္ဗနာနာသာ်တုဲ ဒးဖျေံဏာ ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာရ။

====၉။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိဒ္စိတ်ဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် လးစုတ်သၠကြုက်တုဲ ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ဇာဒိသိုၚ် ရုပ်ကၟာတ် ရုပ်သ္ပဝ်တုဲ အတိုၚ်ဗွဲလ္တူတေံ ဒးပြုပြေၚ်ရ၊ ဖဍောတ်ဂါထာအိုတ်တုဲ ဖျေံဏာ ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်ရ။

====၁၀။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိစှ်ဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် လးစုတ်သၠဒကှ်ရ၊ ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်အိန်စတုမဟာရာဇ် ရုပ်ဇာဒိသိုၚ်တုဲ စုတ်ပ္ဍဲခမ်ဂှ်ရ၊ သၞေဝ်ကေဝ်ထပှ်သာ် က ဖျုန် ဍာ်မြမောဝ် စုတ်ပြုပြေၚ်တုဲ၊ ဒးစကာမၞိဟ်ဗြဴမွဲ ကဵုအာဖျေံခမ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာ ပ္ဍဲဒဂဵုဆုနွံဂှ်ရ။

* သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိစှ်ဂိတုဂှ် ကၠောန်စဳရေၚ်တုဲ ဂဥုဲဝွံ ဒးစသုၚ်အာရ။

====ဂြန်ဂဥုဲ====

၁။ ပ္ကဴဒကှ်

၂။ ပ္ကဴဥပိုလ်

၃။ ဇုက်အဂၞု

၄။ ကြက်ဗၠတ် ပိုဟ်ဖဍိုတ်ထောံ ဖက်ကဵုဍာ်တှ်ဂၠဴတုဲ မ္ဒးပပြဘိုက်ရ။

====ဂါထာသွက်ဂွံဖ္ဍောတ်ဗှ်ဂြာတ်သ္ၚု====

တက္ကသဵုအ္စာ၊ စိုပ်ဂုန်ညးပန်၊ အဲယဵုလဝ်ကၠာ၊ အဲကွးတုန်ဟေၚ်၊ ဗက်ထောံသေၚ်ဟာ၊ ယဲသယဲသေန်၊ ဂုဟ်ဂေန်ဒှ်ကၠာ၊ ယဲလဗိုတ်ဟေၚ်၊ ပြေၚ်ဂၠဴခုတ်ဏာ၊ ယဲဒတုံဆု၊ သာ်ဝွံဖြာဖြာ၊ ယဲဒတုံဍာ်ဗာ်တဲၜါ၊ ယဲဗာ်ယဲသံၚ်၊ ဒှ်မံၚ်တဲၜါ-ယဲပၟတ်ဟေၚ်၊ ပွသေၚ်ဟာ၊ ယဲဇြုံယဲကၠန်၊ အိုတ်သတ်ဇိုၚ်ပန်၊ သီုသတ်ဇိုၚ်ၜါ၊ အိုတ်ပွသေၚ်ဟာ၊ သဗ္ဗပါမြိ။

ယွံဒေဝတဴ သူရိိယ၊ ယက္ခမာတြာ၊ မၞးမပိုၚ်ခန်လွာဂဝ်၊ နူမွဲဂိတုဆတ္တဝ်၊ တွဵုဂဝ်ဒ္စိတ်ဂိတု၊ နူဒ္စိတ်တ္ၚဲဝွံ၊ စက္ခုမသၠးဂဝ်၊ လၟေၚ်ပုၚ်ကွာၚ်ဗ္ကကီု၊ သီုယိုဟ်ဗ္ဒဝ်၊ ကဝ်သဂြာဗြာတ်ၜဴ၊ ပ္ကဴဩဴနာနာ၊ အာသာတ်ဗ္စမၞးတံကၠာ၊ ယဲဗြဴကဵုလလံသွာ၊ ကၠခြံကုလ္ၚ၊ ကၠဗြန်ဒေဝဳ၊ ဥုံဇေယျတု၊ ဟောလုဟောလုသွးဟဲယဲကပ်၊ စလေဝ်ကဵုဖဲ၊ ဒဴကဵုသ္ၚောဲကၠာ၊ ယာံရဟွံအာ၊ ပိုၚ်ခြာဒၟံၚ်၊ ဣဝွံယာဲအာဟွံသေၚ်မွဲတဲ၊ ပၟောန်ကျာ်တြဲ နဲရိုဟ်ဏာ၊ သၠပတ်ပရိုတ်အိုဿီုစှ်ၜါ၊ ဂစ္ဆမမှိ၊ ဩကာသေတိဌာဟိ၊ ဟာဲဘုတ်ပြိုတ်ဒြိုဟ်၊ ဝဲစောန်တဴမၚ်မွဲကၠာ၊ ယာံသကမာ၊ အာသ္ၚောဲလ္ပကြပ်၊ '''ဥုံစိစော ပူဗလးသွးဟး'''ယာံဒွံဒးခန္ဓဒးလသာ၊ ဂစ္ဆမမှိ၊ ဩကာသေတိဌာဟိ။ ဖဍောတ်မွဲလ္တုန် ဂြာတ်သ္ၚမွဲဝါ '''ဒးဖဍောတ်ထပှ်လ္တုန် ဂြာတ်သ္ၚထပှ်ဝါရ။'''

'''တၚ်သမ္တီ။''' ကာလဗက်ဒေဝတဳဂှ် မၞိဟ်ဗြဴနွံကဵုဂဗ္ဘဂှ် ဗီုမံၚ်ဒှ်တသိုက်ဂှ် မံၚ်ဂွံဇအိုတ်ရ၊ လံက်ဂ္ဇံလေဝ်ဂွံ လံက်သ္တိက်လေဝ်ဂွံ မံၚ်ဂွံဖ္အိုတ်ရ။ '''ဂလာန်တၟေၚ်။''' မၞိဟ်ဗြဴမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိ မ္ဒးပပွသာ်ဏံ ဗျတ်ရံၚ်မ္ဂး ဂွံနူယဲဒိုက် ဟွံထတ်ယုက် စဟွံစှ်ေတိက်ဟွံသၠိၚ် ဒွိၚ်တုဲ မသ္ပရောၚ် ထေၚ်ခယျကေတ်ရ၊ နဲသ္ပဝွံ နဲဝဳစိုတ်မွဲသာ်ကီုရ ထေၚ်ဟွံဗၠေတ်၊ မၞိဟ်အောန်ကဵုဗ္စာရဏာတံဂှ် ပတှ်ေကလော်ဂြိုက်ရ၊ မိၚ်ညိညတုဲ ဥပါဒါန်စဲစပ်ဇၞော််ရ၊ ဆဂး မၞိဟ်သီုဖ္အိုတ်ပတှ်ေဟွံသေၚ်ရ၊ လက်ထက်ဇုဇဗဴလဇကု သ္ပကၠုၚ်တုဲ ဆက်ကၠောန်သ္ပတဴရောၚ် ထေၚ်ကေတ်ဂွံရ။

====ဂလာန်ဗက်ဒေဝတဴမွဲနဲပၠန်====

ယဲဒိုက်ပေၚ်ထပှ်ဂိတု ညးတံဗက်ဒေဝတဴရ သ္ဂးဂှ် အပိုၚ်အခြာဂိတုဟၟဲ၊ တ္ၚဲရဗြဴနွံကဵုယဲဒိုက် ဟွံမိက်ဇြိပ်မ္ဂး ညးလ္ၚဵုတံဂှ် ကော်အ္စာထောံဟဗာန်(ခဗာန်)ရ၊ သ္ပဟိုတ်ကဵုဗြဴ မၞုံကဵုဂဝ်ဂၞဴဂှ် '''ထောံဟဗာန်ဂဝ်''' ညးကော်ခဴစရ။

'''ဗီုပြေၚ်ဟဗာန်ဂှ်တုန်။''' ထာၚ်တၞံဗြာတ် ဇမၠိၚ်ၜါမိဟ် အနာံမွဲမိဟ်ကေတ်တုဲ ကဝး ဖဍပ်ဖထာံပန်ကၠၚ်ဂှ် ဒှ်ဟဗာန်ရ၊ ပ္ဍဲဟဗာန်တၞံဗြာတ်ဂှ် ပုၚ်သာ်ဗ္ကေတ် ပုၚ်သာ်လမ္စံက် ပုၚ်ဗ္တာၚ် ပုၚ်ပိသာ် ဒးစုတ်ဗၞတ်ၜိုတ်ဒးရးရ။ ပုၚ်ဖုဲသၞဴကဵုမိတ်ခပဵုဂှ် သာ်ဗ္ကေတ် ပုၚ်သၞဴကဵုဂြိၚ်ဂှ် သာ်လမ္စံက် ပုၚ်ပက္ကတိဂှ် သာ်ဗုဗ္တာၚ် ညးကော်ခဴစရ၊ ကွာၚ်ကဵုယိုဟ်ဂှ် ၜါဂကူပၠန် သ္ၚုကၠောန်ကွာၚ်တုဲ ထပက်ယိုဟ်ကဵုကဝ်ကီု၊ ထပက်ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်ကဵုသဂြာကီု၊ ယိုဟ်ကွာၚ်သီုကဝ် ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်သီုသဂြာ ညးဂးတုဲ ယိုဟ်တံသီုကေုာံပုၚ်ပိသာ် စုတ်ပ္ဍဲဟဗာန်ဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲလ္တူဟဗာန်ဒကဴပန်ဒိုဟ်ဂှ် ဒးစတ်ပတဴလဝ်ဇၞောဝ်ပန်တၞုၚ်ရ၊ ဇၞောဝ်ကၠောန်လဝ် နကဵုစက္ခူလေဝ်ဂွံ နကဵုထာၚ်ဗြာတ်လေဝ်ဂွံရ၊ ကၠောန်နကဵုထာၚ်ဗြာတ်မ္ဂး ဒုန်ဇၞောဝ်ဍောတ်ဂှ် စတ်စုတ် ပ္ဍဲထာၚ်ဗြာတ်ခ္ဍမ်ခ္ဍမ်မွဲတုဲ ကၞောတ်အိုတ်တေံဂှ် စတ်စုတ်ထာၚ်ဗြာတ် ကေက်က်မ္ဂး ဒှ်ဇၞောဝ်ထာၚ်ဗြာတ်ရ။

====ဂါထာဟဗာန်ဂဝ်====

ဥုံဒေဝတဴသူရိယ၊ ယက္ခမာရာ၊ မၞးပိုၚ်ခန်လွာဂဝ်၊ နူမွဲဂိတုဆတ္တဝ် ပွိုၚ်ဂဝ်ဒဵုဒ္စိတ်ဂိတု ဒ္စိတ်တ္ၚဲဝွံ စၞမသၠးဂဝ်၊ ယိုဟ်ကွာၚ်သီုကဵုကဝ်၊ ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်သီုကဵုသဂြာ၊ အဲစဳရေၚ်ကဵုရ၊ စၞမၞးတံကၠာ၊ ယဲဝွံကဵုသွာလလံ၊ ကၠခြံဆောံဗ္ၚ၊ ကၠဗြန်ဒေဝတဴဗ္ဒာဲ၊ သရာဲယက္ခ၊ ဗှ်ေကၠုၚ်သ္ပဝဲ၊ ဥုံတူဠာဲတူဠာဲ သွးဟာဲယျရဟုံ။

* ဖဍောတ်ထပှ်လ္တုန် ပ္ဍဲတၠယဲဒိုက်ဂှ်တုဲ၊ ယဝ်ရတွဟ်ကဵုတၞးဆုသိုတ်မ္ဂး တွဟ်မာန်ကီုရ၊ မွဲကၞာၚ်လေဝ်ဂွံကီုရ၊ ဖဍောတ်ဂါထာဝွံတုဲ စၞစမပ္တံကဗျန်တံဂှ်လေဝ် စုတ်ပ္ဍဲဟဗာန်ဂှ်ညိကီု၊ တုဲသီုအပေါတ်သီုဖအိုတ်ဂှ် ဒၞာဲဒိုဟ်ဒးဂၞပ်စိုတ်ဂှ် အာထောံကၠေံမာန်ရ၊ ဒးဗ္စမွဲဟဗာန်ဓဝ်ဟေၚ်ရ၊ နူတ္ၚဲစေၚ်လောန်တုဲ ဒဵုစိုပ်ဗ္ဒာဲတ္ၚဲယးတေံဂှ် ဒှ်အခိၚ်ဗ္စဇဴရ။ ('''ဂါထာဝွံ ဂွံနူကွာန်ကၟာဝက်လဇုကြေဟ်''')

===၆။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးပ္တုဲဝတ်===
ဗြဴသ္ဇိုၚ်မ္ဂးတြုံထ္ၜ၊ တြုံသ္ဇိုၚ်မ္ဂးဗြဴထ္ၜ၊ ဗြဴယဲမ္ဂးတြုံဝဳဝတ်၊ တြုံယဲမ္ဂးဗြဴဝဳဝတ်၊ သာ်ဝွံအရေဝ်မန်ပိုဲနွံကၠုၚ်ရ၊ ဗွဲမသၟဟ်ကဵုအရေဝ်ဂှ်တုဲ၊ တြုံတၠသ္ၚိ ကာလသမ္ဘာမယုံကဵုယဲဒိုက်မ္ဂး၊ ဒးပ္တုဲဝတ်ဖန်ဖက်ကဵုဗွဲမ္ဒးရ၊ သမ္ဘာဇကုသွက်ဂွံသၠးဂၠံဂဝ်ဂှ် အပေါတ်နာနာသာ် မ္ဒးပ္ကောံလဝ်ရုံရုံဂပ်ဂပ်ရ၊ သမ္ဘာဇကု ယဲဒိုက်ပေၚ်ထပှ်ဂိတုမ္ဂး၊ ပပ္တံနူအောဟ်ဗွဝ်ဂှ် ဆုမလ၊ ဆုကြောတ်၊ ဆုဗ္ဒဝ်၊ ဆုကြေၚ်မွဲမွဲသာ် မ္ဒးဗာ်ပ္ကောံလဝ်ရ၊ ခါရဗါ်အောဟ်ဂှ်ပၠန်လေဝ် ညံၚ်ဂွံလွုၚ်လၞၚ်အာဂှ် ဒးပသတိရောၚ်၊ ယဝ်ရလွုၚ်လၞၚ်အာမ္ဂး ညးတံကဵုပါဲထောံရ၊ အောဟ်ဂှ်ဗာ်ဂွံနၚ်တုဲ ခၞော်ဍေံဂှ် သံက်ထောံဖအိုတ်၊ ကာလစံၚ်ပၟတ်ဂှ် ညံၚ်ဟွံဂွံသၟူပသဒှ်ကီုရ၊ တုဲတပ်စွံလဝ်ဗွဲမညဳသာရ၊ လ္တူဆုဂှ်ပၠန်လေဝ် ညးဇၞော်တံ ကဵုဗ္ဂၚ်လဝ်ဇလဗ္ဒဝ် ဟွံသေၚ်ဇလဝဝ်မွဲကၞာၚ်ကီုရ၊ ကာလသၠးဂၠံဂဝ်သွက်ဂွံတိက်ဂှ် သွက်ဂွံကၠောန်ဇံၚ်ဖဴမွဲ၊ ဆုဒုန်ဇုက်တံကီု ကာလသၠးဂၠံဂဝ်တုဲ သွက်ဂွံဗဂီုဗုၚ် ရန်တၟံထိုၚ်သ္ၚိကောန်ပ္ဍဲဗုၚ် ဂွံစိန်အာပြဟ်ဂှ် တၟိဍိုတ်သွက်ဂွံပ္ဍိုက်ဗုၚ်ဂှ်ကီု၊ ဇံၚ်သွက်ညးသၠးဂၠံဂဝ်ဂွံတိက်ဂှ်ကီု၊ ကၠောန်လဝ်တုဲ၊ ဣမိဂှ်သ္ဒးဟီု ဗဗိုန်လဝ်အရေဝ်ရောၚ်။


===၇။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးဝေၚ်ပါဲ===
တြုံတၠသ္ၚိပၠန်လေဝ် ကာလသမ္ဘာဇကုနွံကဵုယဲဒိုက်မ္ဂး မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနူယိုက်ကဠာကမ္မဌာန်ကီု၊ ဟိုတ်ဍေံနွံသာ်ဏံပၠန်၊ ယဝ်ရယိုက်ထ္ၜၚ်ဒးကဠာကမ္မဌာန်မ္ဂး အာယုက်ဂၠေံ၊ ဒြပ်ပိုန်ဟုတ်ရောၚ်၊ တၠပညာမန်တြေံတြဟ်တံဟီုဒၠောံဗ္တောန်လဝ်ရ၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ဟီုဂးလဝ်နွံမွဲသာ်ပၠန်၊ အဃောသမ္ဘာဇကုနွံကဵုယဲဒိုက်ဂှ် မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနူကလောန်သရာံပါပ်ဂမၠိုၚ်ကီု၊ ဟိုတ်နူရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ်ပ္ဍဲဗုၚ်နာနာသာ်တုဲ ကေၚ်ကာသရာံပါပ်ဂှ် မ္ဒးဝေၚ်ပါဲ၊ ကေၚ်ကာမ္ၚဵုဂှ် မ္ဒးပ္တုဲရောၚ်။ ပပ္တံအရေဝ်ဟၟဲကဵုကာမ္ၚဵုဂှ်လေဝ် ညံၚ်တၠယဲဒိုက်ဟွံဂွံမိၚ်ဂှ် မ္ဒးပသတိကီု၊ ဥပမာ−ပရိုၚ်တၠယဲဒိုက်ချိုတ် ဟိုတ်နူသၠးဂဝ်ဂၞဴ၊ ပရိုၚ်ယဲဒိုက်လီုတံဂှ် ဟွံကဵုမိၚ်သက်သက်ရ၊ ယဝ်ရမိၚ်ဒးမ္ဂး တၠယဲဒိုက်ဂှ် ကာလသၠးဂၠံဂဝ်ဒွိၚ်မံၚ်ပ္ဍဲစိုတ်တုဲ ဖေက်ဒှ်အာအန္တရာဲမွဲမွဲသာ်ရ၊ မွဲသာ်ပၠန် သ္ၚိလဵုဟွံဟီု မိက်ဂွံပကာမ္ၚဵုမ္ဂး ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် သၟတ်ဗြဴနွံကဵုယဲဒိုက်မွဲမွဲနွံမ္ဂး ပတံနူကောဒေံကောန်ဇာတ်တံ ဟွံပကာမ္ၚဵုအိုတ်ရ။

==ပွမသၠးဂၠံဂဝ်==
ပိုဲသတ္တံလိုက်ဏံဝွံ သ္ဂောံကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်ပ္ဍဲလောကဏံဂှ် ဟွံလောဲသွာ်ရ၊ ဝါဂါတ်သ္ဇိုၚ်သန်ကွေံကွေံရ၊ ကျာ်တြဲနာဲပိုဲတွံလဝ်ရ၊ ၜိုန်ရကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်ပၠန်လေဝ် လ္ၚဵုဂှ်ဒှ်မၞိဟ်တြုံ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဒှ်မၞိဟ်ဗြဴ ဒးဒှ်ပၠန်ရ၊ ယဝ်ရဒှ်မၞိဟ်ဗြဴမ္ဂး ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ်မ္ဒးဆဵုဒဗကဵုကေၚ်ကာသၠးဂၠံဂဝ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာမသၠးဂၠံဂဝ်ဝွံလေဝ် ဒဒိုက်ဇၞော်သန်ဟေၚ်ဂှ် အရေဝ်မန်ဟီုလဝ်နွံမံၚ်။ &quot;မၞိဟ်တြုံဍိုက်ဖံၚ်−မၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ်&quot; သ္ဂးလဝ်ရ၊ ပွမသၠးဂၠံဂဝ်ဂှ် မူပိုဲမ္ဒးသ္ပဗက်ရောဂှ် ဗွဲသၟဝ်တေံဟေၚ် ပါ်ထ္ၜးကဵုပၠန်ရ။

၁။ နိဒါန်။

၂။ ကမၠောန်တြုံဒးပ္တုဲဃောမၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ်။

၃။ ကမၠောန်ဣမိဒးပ္တုဲဃောကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်။

၄။ ကမၠောန်ကေၚ်ကာမၞိဟ်ဗြဴ နူၜံၚ်ပၟတ်ဒဵုတိတ်သ္ၚိပၟတ်။

၅။ ကေၚ်ကာမ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ် ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ၊ (ဝါ) ကေၚ်ကာမၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိမွဲဟာန်ကေုာံမိဿဟာဲ မ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ်ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ။

၆။ ကိစ္စပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်။

၇။ ကေၚ်ကာပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်။

၈။ နိဂီု၊ သာ်ဝွံပါ်လဝ်ရ။

===၁။ နိဒါန်===

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ တန်ပဋိသန္ဓိတုဲ စိုပ်ကၠုၚ်ကာလဍိုက်ပေၚ် ဂိတုတ္ၚဲမ္ဂး ကောန်ၚာ်ပ္ဍဲဗုၚ်ဂၞဴမိဂှ် သၠးတိတ်နူဗုၚ်ဂၞဴမိ၊ တိတ်စိုပ်ကၠုၚ်မ္ၚးဗုၚ်ဂၞဴမိရ၊ ဂလာန်ဏံဂှ် မန်ပိုဲတဴကော်ခဴစ-သၠးဂၠံဂဝ်၊ သၠးပဋိသန္ဓိ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်၊ ၜံၚ်ပၟတ်ပၞာၚ်၊ ညာတ်မုက်ဒေံလေဝ် ကော်ခဴစနာနာသာ်ရ။

===၂။  ကမၠောန်တြုံဒးပ္တုဲဃောမၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ်===

ပဋိသန္ဓိဍိုက်ပေၚ်ဂိတုတ္ၚဲတုဲ ထ္ၜးတိုန်လက်ကျန်ၜံၚ်ပၟတ် မပ္တံကဵုဂၞိၚ်ဂိ၊ ဗုၚ်ဂိ၊ တၞုၚ်ဇိုၚ်ဒေၚ်ကၠုၚ်မ္ဂး တြုံတၠသ္ၚိ အာကော်ဣမိတုဲ၊ မၞိဟ်မၞုံပ္ဍဲသ္ၚိတံဂှ် အာဂၠာဲကော်ပ္ကောံလဝ်မၞိဟ်ဗြဴ အာယုက်ဇၞော်ဇၞော်တံ ပ္ဍဲကွာန်ဂှ်ရ၊ ခေတ်ကၠာတေံ ပိုဲမန်ဂမၠိုၚ် ကော်ဣမိကွာန်ရ၊ ကာလခေတ်လၟုဟ် ဟိုတ်နူဣမိ ညးအလဵုအသဳတံ နွံမံၚ်ဇၟာပ်ကွာန်တုဲ ကော်ဣမိညးအလဵုအသဳတံဂၠိုၚ်ရ၊ ဣမိကီု မၞိဟ်ဗြဴဇၞော်ပ္ဍဲကွာန်တံကီု စိုပ်ကောံတုဲ တြုံတၠသ္ၚိဒးကၠောန်ဇံၚ်ဖဴမွဲရ။

'''သၞောတ်ဗၜတ်ဗီုပြေၚ်ဇံၚ်ဖဴ ။'''

ဒုန်ကလိဟွံသေၚ်၊ ဒုန်ကၟးဟွံသေၚ်၊ ဆုထ္ၜောံထ္ၜောံၜါတၞုၚ်၊ ဇမၠိၚ်ပန်ဟတ်ကဵုမွဲက္ဍဂှ်၊ လးလဝ်လ္တူကၞဳသ္ၚိ၊ လ္ပာ်တေံမွဲတၞုၚ်၊ ခြာခရာဗၞတ်မွဲဟတ်၊ လ္တူဂှ်လးစုတ်ဝိုန်ဒုန်၊ ထပှ်တၞုၚ်တုဲ၊ ဒက်ဗဗိုန်ကဵုချာရ၊ လ္တူဝိုန်ဂှ်ပၠန် ဒးလးစုတ်ဒုန်ကရေက် ဒစိတ်ကရေက်ရ၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ယဝ်မိက်ဂွံလးစုတ်ခတဵုမ္ဂး လးစုတ်ခတဵုပိဂတှ်ေလေဝ်မာန်ရ၊ လးကၞဳတုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံချဳဒရာၚ်၊ ဒးကြာပ်ပိတန်ရ၊ လ္ပာ်က္ဍိုပ် ကြာပ်စုတ်ဒုန်ကရေက်တုဲ ဒက်လ္ပာ်ဇိုၚ်မွဲတန်၊ အဒေါဝ်မွဲတန်၊ ဒးကြာပ်ဒက်ရ၊ ကၞဳဒုန်(ဝါ)ကၞဳဆုညံၚ်ဟွံဂွံချဳ လောအာလောကၠုၚ်တုဲ ဒးဒက်ကြာပ်ရ၊ သွက်မၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ် ဂွံတိတ်ဂွံလ္တူဇံၚ်ဂှ်၊ ဒးလးသ္ကဝ်ရ။


ယဝ်ရသၠးယဲဒိုက်ပ္ဍဲသ္ၚိမ္ဂး အခိုက်မန်ဟေၚ် ဒးကၠောန်ဗက်စရ၊ တြုံတၠသ္ၚိတံပၠန်လေဝ် သမ္ဘာဇကုသၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ချိုန်တီကောန်တြုံ ကောန်ဗြဴတုဲ ဒးၜံက်တိဗဝ်ဖဴမွဲ သွက်ဂွံၜံၚ်ပၟတ်ဗဂီုဇကုရ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်တြုံမ္ဂး တိဖဴဒစိတ်န၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ဗြဴမ္ဂး တိဖဴထပှ်နၜံက်ကေတ်တုဲ၊ ဗဝ်ဖဴစွံလဝ် ဗ္ဒာဲဇံၚ်သ္တိက်ၜံၚ်ပၟတ် လ္ပာ်တဲပါဲရ၊ ဗ္ဒာဲဖဴဂှ် စွံလဝ်ဍာ်မွဲဂရ သွက်ဂွံသိုဟ်တၟံ ဍိုတ်စံၚ်လဝ်နူဖဴဂှ်ရ၊ သၞောတ်ဗ္ၜတ်ဖဴဂှ် ဒးဒှ်အတိုၚ်ဇံၚ်ရ၊ ဆုဇမၠိၚ်ဖဴဂှ် ဒကေတ်မွဲတၞုၚ်ဓဝ်ရ၊ မွဲတၞုၚ်ဂှ် ဒုၚ်စကဵုဇမၠိၚ်ဇံၚ်ရ၊ ဆုဇမၠေံအနာံဖဴ ဒးကေတ်ၜါတၞုၚ် တုပ်ကဵုအနာံဇံၚ်ဂှ်ရ၊ အနာံဖဴဂှ် လဇံက်ဗကိတ်ကဵုသၟန်ဇမၠိၚ်ဇံၚ်တုဲ ဒှ်ဖဴညးတံရ၊ (ကာလလၟုဟ်ဝွံ လ္ၚဵုဂှ် ညးတံသၠးဂဝ်ဂၞဴ ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲတုဲ အပေါတ်ကြိယာ သွက်ဒးပ္ကောံကေတ်ဗွဲလ္တူတေံဂှ် ဟၟဲရ၊ ညးတံဒုၚ်ထပက်ဂဥုဲ စကေတ်ဂဥုဲမ္ဂး ကမၠောန်သၠးဂၠံဂဝ်တုဲမံၚ်ကီုရ)။

===၃။ ကမၠောန်ဣမိဒးပ္တုဲဃောကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်===

ကာလကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ၊ ဒက်သုက်နကဵုဇုက်တောဝ်သ္အးဇ္ၚး၊ ခိုၚ်ကၠိုက်တုဲ ရေက်ထပိုတ်ကၠေံ နကဵုၜုန်မြက်ကေက်က် မသ္အးဇ္ၚးကီု၊ ဟွံသေၚ်လ္ၚဵုဂှ် ကရေက်ကေတ်သၞဒုန်၊ ဇိုတ်သ္အးကၠေံတုဲ၊ ရေက်ထပိုတ်သုက်ရ၊ တုဲကြာတ်ကြောသ္အးဇၚး ကောန်ၚာ်နကဵုဍာ်ဂမ္တဴဂီုဂီုရ၊ တုဲဖုံဍာ်မိတ်ကပေါဝ်ပၠန်၊ တုဲမ္ဂးဂွဳထုဲကောန်ၚာ် နကဵုယာတ်သ္အးဇၚး ဗွဲမဂပ်ဝ်တုဲ သ္တိက်စွံလဝ်ကောန်ၚာ် (ကာလလၟုဟ်ဝွံ) ကၞာဲသၟးဂၠိုၚ်ရ။


'''ဗွဲသတိ'''။ ။ (မူဟိုတ်သ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲကၞာဲဟီုမ္ဂး၊ အရေဝ်မၞိဟ်ဇၞော်မန် ခမဳသၚ်တံနွံမံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသာ်ဂှ် ဂွံမိၚ်ကေတ်ရ၊ သၟိက်ဂွံတီဗွဲခ္ဍန်ဂှ်၊ လောန်ကၠုၚ်မွဲအခိၚ်တေံ ပိုဲမန်တံကျပၞာန်ညးတုဲ၊ ဂကူပိုဲမန် ဣဓိညံၚ်ဂွံဟုတ်စှ်ေအာဂှ်၊ ပိုဲဒးဒုၚ်ဖန်ကၠုၚ်ဒဵုကဵုလၟုဟ်ရ၊ ကၞာဲမ္ဂးဂှ် ဒှ်ကြိယာ သွက်ဂွံဂုမ်သ္အးဩောံသ္ၚု၊ ဍေံမဒှ်စၞအာဟာရ ပိုဲမန်ဗွဲပရဲဂှ်မွဲသာ် သဘဴကၞာဲမ္ဂးဂှ် ဒှ်အပေါတ်ညးလ္ၚဵုတံ သွက်ဂွံစွံပ္ကောံလဝ် အပေါတ်မပ္တံ ထၟိက်နာနာသာ် ဟွံသ္အးဇၚး သွက်ဂွံထောံကၠေံဂှ်မွဲသာ်၊ ဒှ်သ္အးကၠေံဩောံသ္ၚု နကဵုကြိယာဂှ်တုဲ ဩောံသ္ၚုတံဂှ် ဒှ်ပုၚ်တုဲမ္ဂး ပိုဲခရှ်တံကီု၊ ခမဳသၚ်တံကီု၊ ဒးစဒးကဵုပိုန်ပပြဘိုက်ရ၊ စဟာပ်ဒးပုၚ်တံဂှ်မ္ဂး ဣဓိလဟုတ်စှ်ေအာ၊ ကျာ်ဩဳပၠိုတ်စှ်ေအာမာန်ရောၚ် နွံအဓိပ္ပါယ်သာ်ဝွံရ၊ ဟိုတ်သာ်ဂှ်ရ အာဂတနူတ္ၚဲဝွံတုဲ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ယဝ်တီပရေၚ်ဏံမ္ဂး မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနူသ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲကၞာဲဂှ်ရ)။


(ကၠာတေံကောန်ဂကူမန်ပိုဲ သ္တိက်ကောန်ၚာ်တၟိတၟိ သာ်လဵုရောဟီုမ္ဂး လောန်ကၠုၚ်ၜိုတ်မသုန်စှ်ေသၞာံတေံ၊ ညးလ္ၚဵုတံသ္တိက်ကောန်ၚာ် နကဵုထးထဝ်ဟွံသေၚ် ညးဒိုက်ဝါတ်တံဂှ် သ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲခွက်ဆုလံက်လဝ်ဍာ်ထဝ်ဂှ် ကေၚ်ဆဵုဒဗကီုရ၊ ယဝ်ထးဆုမ္ဂး ကၠောန်လဝ်ခ္ဍံခ္ဍံ ကဵုဂၠိၚ်မံၚ်ညိတုဲ လ္ပာ်စွံက္ဍိုပ်ဂှ် ကၠောန်လဝ် ဗီုက္ဍိုပ်ခၟဴၜိုပ်ထဝ်တုဲ လံက်လဝ်ဍာ်ထဝ်ရ၊ ပ္ဍဲထးဂှ်ဟေၚ် ညးဇၞော်မန်ပိုဲကၠာတေံ သ္တိက်ကၠုၚ်လဝ်ကောန်ၚာ်ရ။ ခွက်ထဝ်ဂှ် ညးတံကၠောန်လဝ်တုဲ ဏာအပ်စွံလဝ်ပ္ဍဲသ္ၚိဃံၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ဂှ် ယဝ်ရညာတ်မုက်ကောန်ၚာ်မွဲမွဲမ္ဂး အာပ္တီဃံၚ်တုဲ ကေတ်နၚ်ခွက်ထဝ် သွက်ဂွံသ္တိက်ကောန်ၚာ် မဒှ်မၞိဟ်တၟိဂှ်ရ၊ ကွာန်ဇၞော်မ္ဂး ခွက်ထဝ် ၜါ-ပိ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ မကၠောန်စွံလဝ်ရ၊ ရံၚ်ကေတ်ပရေၚ်ဇုဇဗဴလ နော်နာဲပိုဲမစွံပပ္တိုန်လဝ် အခိုက်ကၞာဝွံ ပိုဲညာတ်ကေတ်ဇုဇဗဴလပိုဲ မဂတာပ်ခေတ်ဗွဲမလောန်ဟေၚ် တီကေတ်မာန်ရ၊ မူဟိုတ်သ္ဂး ဟီုသာ်ဂှ်ရောမ္ဂး ကာလအာကေတ်နၚ်ခွက်ထဝ်ဂှ်ရ ကိစ္စစုတ်စရၚ် ဒှ်မၞိဟ်ဂှ် တုဲဒှ်အာမွဲအလန်ဓဝ်ရ။ ကာလလၟုဟ်ဝွံ ရန်ကဵုဂလာန်ဝွံတုဲ  ပွမသ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲကၞာဲဂှ် ဝေၚ်ပါဲကၠေံတုဲ၊ ယဝ်သ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲထးထဝ်ဟွံမာန်မ္ဂး သ္တိက်ကောန်ၚာ်လ္တူကၞဳ ဗွဲသ္အးဇၚးဂှ် ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရ။)


ကောန်ၚာ်သၠးဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ သုက်ကုတ်ထပိုတ်ပ္တိတ်နူကောန်ၚာ်ဂှ် ဣမိတံ အာတိုပ်ကၠေံ ပ္ဍဲကတိုၚ်ၜံက်လဝ်တိဖဴရ၊ လဆောဝ်လဆောဝ် ဟွံတိုပ်ပ္ဍဲကတိုၚ်တိဖဴ၊ အာတိုပ်ကၠေံအတိုၚ်ကိုန် တိုပ်သုက်ကောန်ၚာ်ရ၊ ဗွဲသၞောဝ်ကိုန်ဝွံ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ဂိတုဖဝ်ရဂိုန်၊ စဲ၊ ပသာ်မ္ဂး၊ တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာရ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ဂိတုဇှ်ေ၊ ဒဂိုန်၊ ခ္ဍဲသဳမ္ဂး တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်ရ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဂိတုဘတ်၊ ဝှ် ၊ ကထိုန်မ္ဂး တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာရ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဂိတုမြေက္ကသဵု၊ ပုဟ်၊ မာ်မ္ဂး တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်ရ၊ ဗွဲကိုန်ဝွံတိုပ်သုက်မ္ဂး ကောန်ၚာ်ဂှ် ပိုန်ဂၠိုၚ်အာယုက်ဂၠိၚ်ရောၚ်၊ ပိုဲမန်ပတှ်ေလဝ် ဂလာန်ဝွံရ၊ (ကိုန်တုပ်သုက်ဗွဲလ္တူတေံလေဝ် ကံက်ပ္တိတ်နူလောကသိဒ္ဓိရ။)


ဒေသလ္ၚဵုဂှ်လေဝ် သွက်ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်တၟိ ကပေါတ်ကြိယာ ဒေဝတဴသူကၞေၚ် ဣမိတံပြုပြေၚ်ကဵုရ၊ ကပေါတ်ကြိယာ ဒေဝတဴသူကၞေၚ် သွက်ကောန်ၚာ်တြုံမ္ဂး ဇဗၠုဒစိတ်တၞး၊ သတ်ပိမ၊ ဟွံသေၚ်ဒစိတ်မ၊ ဩန်မွဲဒကေဝ် ဟွံသေၚ် မသုန်မး၊ လိခ်မွဲအုပ်၊ တဝ်ဏှ်ေမွဲတၞုၚ်၊ မှၚ်မွဲပလၚ်၊ ကယျိုၚ်ကယျဝ် ဗွိုက်လ္တက်မၞိဟ်တြုံမွဲစုံ၊ ခရေၚ်တၟိမွဲ၊ သ္ကဝ်တၟိမွဲဂတှ်ေ၊ ဂစေံစၠန်မြမောဝ်တံဂှ် သ္ဒးပကောံစွံလဝ်ရ၊ သွက်ကောန်ၚာ်ဗြဴမ္ဂး ဇဗၠုခထပှ်တၞး သတ်ထပှ်မ၊ ကယျိုၚ်ကယျဝ်မၞိဟ်ဗြဴတၟိမွဲစုံ၊ ခရေၚ်တၟိမွဲ၊ သ္ကဝ်တၟိမွဲဂတှ်ေ၊ ဂစေံစၠန်မြမောဝ်တံဂှ် သ္ဒးပကောံစွံလဝ်ရ၊ ဣမိဝွံ ပၠာဲကေတ်ဂစေံစၠန်မွဲပ္ၚာန်၊ တိတ်အာက္ဍိုပ်ကၞိန်တုဲ '''ယွံဒေဝတဴသူကၞေၚ် က္ညကၠုၚ်ပစၟတ်သမ္တီကောန်ၚာ်ဝွံညိ'''ရဴသာ်ဝွံ တိတ်နိမန်ဒေဝတဴသူကၞေၚ် ကဵုပသမ္တီရ၊ ကာလက္လေၚ်လုပ်ဇရၚ်ကောန်ၚာ် ဣမိဂှ် လၟုဟ်လုပ်ဍာ်ဂစေံစၠန်မြမောဝ် နူကဵုက္ဍိုပ်ကၞိန် ဒဵုကဵုစိုပ်ဒၞာဲကောန်ၚာ်ရ၊ (ကပေါတ်ဒေဝတဴသူကၞေၚ်တံဂှ် လ္ၚဵုမွဲတ္ၚဲ လ္ၚဵုၜါတ္ၚဲ၊ လ္ဒဵုဒဵုပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ် ညးတံစွံလဝ်ရ၊ အခိုက်ဏံဂှ်လေဝ် ဒေသမန်လ္ၚဵုနွံ-ဒေသမန်လ္ၚဵု ဟၟဲရ။)

===၄။ ကမၠောန်ကေၚ်ကာမၞိဟ်ဗြဴ နူၜံၚ်ပၟတ်ဒဵုတိတ်သ္ၚိပၟတ်===

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ ယဝ်သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဣမိဂှ် ကြာတ်ကြောသ္အးဇၚး ပလေဝ်ပလေတ်အတိုၚ်နဲကဲဣမိတံတုဲ၊ ပ္တိုန်သ္တိက်လဝ်လ္တူဇံၚ် ၜံၚ်ပၟတ်ရ၊ ရန်တၟံကဵုသ္ၚိကောန်ပ္ဍဲဗုၚ် ညံၚ်ဂွံညောတ်အာပြဟ်ပြဟ်ဂှ် ဂတ်ဒက်ဂွဳလဝ်ဗုၚ် နကဵုယာတ်ပူလဝ်ဗုၚ်တုဲ၊ ကေတ်တၟံဍိုတ်စံၚ်လဝ် ပ္ဍဲဖဴဂှ်တုဲ၊ သိုဟ်ဖျေံပ္ဍဲဍာ်ဂရ၊ ဟံၚ်ပ္တိတ်ဂွဳကဵုယာတ်တုဲ၊ ပ္ဍိုက်စွံလဝ်လ္တူဗုၚ်ဂှ် ၜိုတ်ဒုၚ်မာန်ရ၊ အဃောပ္ဍိုက်ဍိုတ်ဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဟွံကတဴလုပ်ဒဵုစၞာံဗုၚ် တဴသၠိုက်အာဂှ် မ္ဒးပသ္တိရ၊ ပၟတ်ဖဴဝွံလေဝ် မ္ဒးပဒှ်လဝ်လၟိုန်ရ။


ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်လေဝ် ညးဇၞော်တံ ကဵုစွံဂရုၚ်မွဲမ လ္တူက္ဍိုပ်သ္တိက်သၟတ်ဗြဴဂှ်ရ၊ ရန်တၟံ အာဗီုအခိုက်ညးတံအဆက်ဆက်တုဲ၊ ပ္ဍဲဂရုၚ်ဂှ် ဂၠိက်ဂရုၚ် ယာတ်ဂရုၚ်ဂှ် ဒးနွံရ၊ သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဖေက်လကိုတ်ဒှ်၊ ဆီတိုန်ဒှ်ဂှ်ရ၊ နကဵုဂၠိက်ဂရုၚ် ယာတ်ဂရုၚ်ဂှ် ဒက်ဂတ်လဝ်မွဲမွဲဒၞာဲမ္ဂး၊ ဆေဝ်ဒဝ်ကဵုအန္တရာဲ သာ်ဂှ်မာန်ရောၚ် ညးတံစှ်ေစိုတ်တုဲ၊ ကာလပၟိက်ကိစ္စမွဲမွဲ က္တဵုဒှ်မ္ဂး သၟိက်ဂွံဗွဲမပြဟ်ဂှ်ဒှ်ရ၊ သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဍာ်တှ်ညံၚ်ဂွံတိတ်ဂှ်၊ ညးတံပလေဝ်ပလေတ်ကဵုပၠန်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ် ကောန်ၚာ်သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ သိုၚ်တှ်ဟွံထောၚ်ဇဳဏီ ကောန်ၚာ်မဴဟွံအိုတ်၊ တှ်ဂှ် တေၚ်ကၠုၚ်ဗွဲမလောန်မ္ဂး သ္ၚိတှ်ဂှ် လီုအာကီုဒှ်ဂွံရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သ္ၚိတှ်ကလိုအ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံလာဲအာမ္ဂး ဇၞတ်ချိုန် ပလာဲကဵုသာသာရ၊ စၞအာဟာရ မပ္တံကဵုဍာ်လဂမ်၊ ဍာ်ဂမ္တဴတံဂှ် ဒးသုၚ်စကဵုဂၠိုၚ်ၚ်ရောၚ်၊ ဣမိဂှ်လေဝ် သွက်မိကောန်ၚာ် သ္ဂောံထတ်အာဗွဲဂတ၊ ကၠာဟွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီဂှ် ဒးမၚ်မွဲကဵုဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ရ၊ ပွမသုၚ်မိတ် ဟုံမိတ် သုၚ်ဂဥုဲတံဂှ်လေဝ် ဒးစၞောန်ထ္ၜးကဵုလၟိုန်ရ၊ သၟတ်ဗြဴဂှ် ကၠာဟွံစပုၚ် သွက်ဂွံဗဇဴ ဒေဝတဴဖဴဝွံ ထၟောတ်ကေတ်ပုၚ် ပန်ထၟောတ်တုဲ မ္ဒးဗဇဴ ပ္ဍဲဒကဴဖဴပန်လ္ပာ် ဒဵုကဵုတိတ်သ္ၚိပၟတ်ရ။

===၅။ ကေၚ်ကာမ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ် ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ၊ (ဝါ) ကေၚ်ကာမၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိမွဲဟာန်ကေုာံမိဿဟာဲ မ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ်ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ===

သၟတ်ဗြဴသၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ကၠာဟွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီဂှ်၊ မၞိဟ်ဗြဴသၟတ်ဇၞော်တံညးဂမၠိုၚ် ကၠုၚ်ပ္တုဲကဵုဝတ်နာနာသာ် မပ္တံစံၚ်ဍိုတ် သိုဟ်ဍိုတ်ဖုံမိတ်ဂှ်လေဝ်နွံ၊ သၟတ်ဗြဴတၠတှ် မထတ်ယုက်တံလေဝ် ကၠာမိကောန်ၚာ် ဍာ်တှ်ဟွံထတ်ရိုက်ဏီဂှ် ကၠုၚ်ဗိုၚ်ဗၟဴ ကဵုတှ်ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ မွဲသာ်ပၠန်လေဝ် ညးမဒှ်ကလောမိဿဟာဲ ဌာန်ဗ္ဒာဲတံဂှ်လေဝ် ကၠုၚ်သ္ၚိစၟဳရံၚ်ကောန်ၚာ်မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ် တုပ်တဴညံၚ်ရဴပိုဲမၞိဟ်တံ ဒုၚ်တၠုၚ်မၞိဟ်တၟိကီုရ၊ ညးတၠသ္ၚိတံပၠန်တုန်လေဝ် ပ္တုဲတဴဝတ်လ္တူမၞိဟ်ကၠုၚ်ရံၚ်တံပၠန် ပွမဗ္စဖျုၚ် ဒုၚ်သွနာနာသာ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဗ္စပုၚ်သတ်ဗြဴ ကဵုသွစၞဗွဲမဒးရးပၠန်ရ၊ ညးမွဲလ္ပာ်ကဵုမွဲလ္ပာ် ဝတ်ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ် ခၠေဝ်ပလန်ပၠန်ရ၊ အခိုက်ဏံဝွံ ခိုဟ်တဴဗွဲမလောန်ရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် ဗ္စဖျုၚ်ပိဗ္တံပိတ္ၚဲ မိပ်ပဇြိပ်ပ်ကရိုက်ညးကဵုညး ဂွံဆဵုဒၟံၚ်ဒဵုကဵုလၟုဟ်ရ။

===၆။ ကိစ္စပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်===

နူကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်ဂွံပိတ္ၚဲဟွံသေၚ် မသုန်တ္ၚဲမ္ဂး ဣမိဂှ် သ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တုဲ ပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ရ၊ မၞိဟ်ၜံၚ်ပၟတ်အလန်ပဌမမ္ဂး လ္ၚဵုဂှ် ယဝ်ရမိကောန်ၚာ် မံၚ်ထတ်မံၚ်မ္ဂး ပေၚ်ပိတ္ၚဲ လ္ၚဵုဂှ်လေဝ် မသုန်တ္ၚဲ၊ လဗြဴကေၚ်ၜံၚ်ကၠုၚ်လဝ် ပၟတ်ပၞာၚ်တုဲမ္ဂး ပေၚ်ပိတ္ၚဲ ညးတံပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်အိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် ဣမိဝွံ ကေတ်ပုၚ်ပန်ထၟောတ် ဂရုၚ်မွဲမ၊ ဇဗၠုပန်တၞး၊ နော်မွဲတၞုၚ်၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံပၠန်လေဝ် ဂရုၚ်မွဲမ၊ ပုၚ်မွဲထၟောတ်၊ ဇဗၠုမွဲသွတ်၊ ပၟတ်နူဖဴၜံၚ်ပၟတ်လ္ၚ၊ ဍာ်မွဲဗြံက်ကေတ်တုဲ၊ စှ်ေအာတိဂတမုက်သ္ၚိရ၊ အပေါတ်စပ်ကဵုပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်တံဂှ် စွံပ္ဍဲတိ(လ္တူသ္ကဝ် လ္တူခတဵုဂှ် ဟွံကေၚ်မိၚ်)တုဲ စဝ်ဖျေံဍာ်လ္တူပၟတ်လ္ၚဂှ်ရ၊ အဃောမစဝ်သိုဟ်ဖျေံဍာ် လ္တူပၟတ်လ္ၚဂှ်၊ သာ်ဝွံမဟီုပ္တီ(ဗလိဗဇဴ ဒေဝတဴဖဴ လေဝ်ဟီုဂး) '''ဒေဝတဴဖဴရ၊ ယွံဒေဝတဴဖဴ မၞးအာမာန်ရ''') ဂလာန်ပ္တီ ဒေဝတဴဖဴဝွံ ရန်တၟံသာ်လဵုတုဲ သ္ပရောဂှ် ဟွံတီ ဒေသလဵုရောဂှ်ဟွံတီတုဲ ပွဝွံ ဒှ်ဆအယာံမာတ်ကေၚ်မိၚ်လဝ်ရောၚ်၊ ညးတံသ္ပသာ်ဏံဂှ် ဒှ်ကရိကၞာဲမွဲသာ်ကီု၊ ဟိုတ်ဖဵုဍေံဂှ် ဟွံတီသက်သက်ရ။


ပွမပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ် ဗ္စူလတ်သ္ကဝ်မွဲထၟူတုဲ သ္ပဂြောပ်ကၟာတ်လဝ် လ္ပာ်လ္တူကဵုယာတ်ရ၊ ထၟူသ္ကဝ်ဗ္စူလဝ် လ္တူဍိုတ်ဟွံသေၚ် လ္တူဆုဒကုတ်ရ၊ (ကၠောန်နဲဗီုအုပ်ပဠက်ရ) မိကောန်ၚာ်ဂှ် လုပ်ဂ္ဇံပ္ဍဲထၟူသ္ကဝ်ဂှ်တုဲ ဣမိကေတ်နၚ်ဍိုတ်စံၚ် တၟံစံၚ် ဓလုက်စုတ်ပ္ဍဲထၟူသ္ကဝ်တုဲ ပက်သိုဟ်ကဵုဍာ်သၟုဟ်ဂမ္တဴ တိတ်ကၠုၚ်တုဲ ပ္ဍဲထၟူသ္ကဝ်ဂှ် အုပ်ဂမ္တဴကၠုၚ် နကဵုသၟုဟ်ဂှ် ဍာ်ပဠက်မၞိဟ်ဇွောဝ်တိတ်ကၠုၚ်ရ၊ ဣမိလေဝ်သ္ပသာ်ဏံ ဍိုတ်စံၚ်ဒဵုဂံက် မွဲမတုဲမွဲမ ဒဵုပေၚ်ပိမရ၊ ရန်တၟံတၞဟ်သ္အာၚ်ဟွံသေၚ် ယဝ်ပဠက်တိတ်မ္ဂး ပ္ဍဲခန္ဓဇကု မိကောန်ၚာ်ဂှ် ဒဒှ်ရ ကၠိပပ်ဟွံသ္အးဇၚးတံဂှ် ဇွောဝ်တိတ်အာကရောံဍာ်ပဠက်တုဲ၊ ဍာ်ဖျုန်ဆီ ပ္ဍဲတၠခန္ဓဂှ် သ္အးဇၚးအာအိုတ်ရ ဣမိလ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် သိုဟ်ဍိုတ်ဒဵုပေၚ် မသုန်မလေဝ်နွံကီု၊ ပွမသ္ပသာ်ဏံဂှ် မန်ဂမၠိုၚ်'''အုပ်ဟဂမ်'''ဟီုဂးစရ။ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အုပ်ဟဂမ်ဟီုမ္ဂးဂှ် ဆၜိုတ်တၟံဍိုတ်သၟးဟွံသေၚ် ဗၞဲထဏေက် ပိုဟ်ဖဍိုတ်လဝ်ဂှ်လေဝ် ဒးဒုၚ်သၟူဍေံရ၊ ရန်တၟံသွက်ပၞေတ်သရ ဂွံစိန်ဝုန်တုဲ အုပ်ဗၞဲလေဝ် ညးတံသ္ဂးပၠန်ရောၚ်၊ ကၠာဟွံဂွံပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ် ညးလ္ၚဵုဂှ် အာဂၠာဲၜှ်ကေတ်တၞးဓယာ် လ္ၚဵုဂှ်အာဂၠာဲၜှ်ကေတ် တၞးယးမတ်ဗ္တံဂှ် ၜိုဟ်လဝ်ဒဵုကဵုဖောဝ်တုဲ ကာလပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ် ဟွံသေၚ် ကာလအုပ်ဟဂမ်တုဲဂှ် သွက်ဂွံဟုံဍာ်တၞးဓယာ် ဟွံသေၚ် ဍာ်တၞးယးမတ်ရ၊ ကာလဟုံဍာ်ဂှ်လေဝ် ပါဲနူဍာ်ဏံတုဲ ညးတံဟွံကဵုဟုံရ၊ တုဲမ္ဂး သဘဴမၞိဟ်ဗြဴဟုံဍာ်ဂစေံစၠန်ဂန္ဓရာ ကျိုၚ်ကျဝ်ကေတ်ဗွဲမ္ဒးရး ဗွဲမသ္အးဇၚးတုဲ ဇံၚ်ၜံၚ်ပၟတ်ဂှ်လေဝ် ရိုဟ်ပလီုထောံရ။


လ္ၚဵုပၠန် ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ်ရ စဝ်ကပေါဝ်ပ္တုဲထောံလေဝ်နွံကီု၊ ပ္ဍဲမွဲတ္ၚဲပ္တုဲသီုၜါကာဂှ် '''စဝ်ကပေါဝ်ဇံၚ်ဖဴ''' ဟီုဂးအိုတ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ်ရ သီုစဝ်ကပေါဝ် သီုခုတ်ယၟု သီုစၚ်ကတောဝ်လေဝ် သ္ပအိုတ်ရ။

===၇။ ကေၚ်ကာပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်===

ၜိုန်ရမၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ် ပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်တုဲကီုလေဝ် ရန်လဝ်သွက်သမ်အုဲ သမ်အေၚ် ဟွံသ္အးဇၚး ပ္ဍဲခန္ဓညံၚ်ဂွံဆက်တိတ်အာ ဒဵုကဵုအိုတ်အာ ညံၚ်ဍာ်ပဠက် တိတ်ဟွံသ္ဂုၚ်အာဂှ် ညးတံကဵုဆက်ကေတ်အာ ပၟတ်ပၠန်လေဝ်နွံကီု၊ ရန်လဝ်သွက်ထိုၚ်ကောန်သ္ၚိကောန်ပ္ဍဲဗုၚ် ဂွံအေဲစှ်ေအာတုဲ ဆက်ပ္ဍိုက်အာဍိုတ်လေဝ်နွံကီုရ၊ ယဝ်ရမိကောန်ၚာ် မံၚ်ထတ်မံၚ်၊ မိိပ်ဇြိပ်မံၚ်မ္ဂး ပွမပ္ဍိုက်ဍိုတ်၊ ၜံၚ်ပၟတ်ဂှ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ပိတ္ၚဲဟေၚ် ညးတံကဵုသ္ပရ၊ ဇံၚ်သ္တိက်ကီု၊ ဖဴကီု ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ် ပလီုရိုဟ်ထောံကၠေံဂၠိုၚ်ရ၊ ပွဝွံလေဝ် တန်မံၚ်လ္တူတၠခန္ဓ ထတ်ဟွံထတ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဒွိၚ်ဗွဲမလောန်တုဲ အပေါတ်ကြိယာ ဇြိုၚ်ညိညကီုလေဝ် ဟွံကဵုထ္ၜၚ်၊ ဍာ်ဂံက်က်လေဝ် ဟွံကဵုဟုံ၊ ယဝ်ပၟိက်နွံမ္ဂး ဟုံဍာ်ဂီုဂီု ဒဵုကဵုပွိုၚ်မွဲဂိတုဂှ်လေဝ် ဂွံကေၚ်ဆဵုထဗဒၟံၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဝွံရောၚ်။

===၈။ နိဂီု===
ကေၚ်ကာပွမသၠးဂဝဂၞဴတုဲ ပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်တုဲမ္ဂး ဇံၚ်သ္တိက်ကီု၊ ဗွဝ်ဖဴကီု ရိုဟ်ပလီုထောံရ၊ စိုပ်ကာလဒိုအ်ထောံနူပ္ဍိုက်ဍိုတ် ဒိုအ်ထောံနူၜံၚ်ပၟတ်တုဲမ္ဂး ပွမသၠးဂဝ်ဂၞဴဂှ် အခိုက်ပိုဲမန်တံ တုဲဒှ်စိုပ်ဒတုဲအာရ။

==ပွမစဝ်ကပေါဝ်၊ ခုတ်ယၟု==

ပွမစဝ်ကပေါဝ်မ္ဂးဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်တြေံ ဆက်ကၠုၚ်လက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲရ၊ ပပ္တံနူရာဒနာမိက် '''သဳလိဿနိစ္စံ ဝုဍ္ဎာ ပစာယနော စတ္တာရောဓမ္မာဝုဍ္ဎန္တိ အာယုဝဏ္ဏံသုခံဗလံ''' ဂှ်ရ၊ သာ်လဵုဂွံဆက်ဒှ်ကၠုၚ်ရော ဗွဲခ္ဍန်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုညိညရ။ လက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲ နွံတြုံကဵုဗြဴညးၜါ ဂွံကောန်ၚာ်မွဲ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ် အာကလံမအံက်ဇကု ဒဒှ်မံၚ်ဣသိမွဲ ဒ္ဂိုန်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲဂြိုပ်တေံရ၊ ခါညးၜါတြုံကဵုဗြဴ ကလံတုဲဂှ် ဗွဲဂါထာလ္တူတေံဟေၚ် ရာဒၞာမိက်ကဵုရ၊ ခါရကောန်ၚာ်ဂှ် ကလံလဇုဣသိဂှ် ဟွံရာဒၞာမိက်တုဲသၟာန်တိုန်၊ ပသာ်လဵု ဟွံရာဒၞာကဵုကောန်ပိုဲရော၊ ယဝ်မိက်ဂွံတီမ္ဂး အာသၟာန်ရံၚ်မှာထေရ်အာနန် မပဒတဴဒၟံၚ်ဗ္ဒာဲကျာ်တြဲပိုဲတေံ၊ ညးၜါတြုံကဵုဗြဴလေဝ် ပၚောံအာဗွဲမပြဟ်တုဲ ကလံမှာထေရ်အာနန်ရ၊ ခါတြုံကဵုဗြဴကလံဂှ် မှာထေရ်အာနန် ရာဒၞာမိက်နဂါထာ ဗွဲလ္တူတေံတုဲ ကာလကောန်ၚာ်ကလံဂှ် ဟွံရာဒၞာမိက်၊ ညးၜါသၟိက်ဂွံတီတုဲ သၟာန်တိုန်နဲကၠာတေံရ၊ ယဝ်သၟိက်ဂွံတီမ္ဂး အာသၟာန်ရံၚ်ကျာ်တြဲညိရဂး၊ ညးၜါတြုံကဵုဗြဴ ဗွဲမပြဟ်ဟေၚ် ပြာပ်အာဇရေၚ်ကျာ်တြဲတုဲ ကလံကျာ်တြဲရ၊ ခါတြုံကဵုဗြဴကလံဂှ် နဂါထာဗွဲလ္တူတေံဟေၚ် ရာဒၞာမိက်ကဵုပၠန်ရ၊ ကာလကောန်ၚာ်ကလံဂှ် ကျာ်တြဲပိုဲဟွံရာဒၞာမိက်၊ သၟိက်မိက်ဂွံတီတုဲ သၟာန်တိုန်ကျာ်တြဲပၠန်ရ၊ နကဵုဂမြၚ်ညာဏ်ကျာ်ဟေၚ် ညာတ်ဒးကောန်ၚာ်ဏံ အာယုက်ဍေံနွံထပှ်တ္ၚဲရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ယဝ်ရာဒၞာမိက် '''အာယုဝဏ္ဏံသုခံဗလံ'''မ္ဂး ဗၠေတ်အာရောၚ် ဟိုတ်ဂှ်ရ ဟွံရာဒၞာမိက် ညံၚ်အာယုက်ကောန်ၚာ်ဏံ ဂွံဂၠိၚ်ဂှ် သာ်လဵုဂွံပရော သၟာန်ကျာ်တြဲရ၊ ကောန်ၚာ်ဂှ် အာယုက်ဍေံနွံထပှ်တ္ၚဲရမ္ဂး ကဵုဗှ်မ္ၚဵုဒ္စာံဗ္တံ ဒ္စာံတ္ၚဲရ၊ ပ္ဍဲပေၚ်ထပှ်တ္ၚဲဂှ် သၟိၚ်မာရဏကၠုၚ်ကေတ်ဏာ ကောန်ၚာ်ရောၚ်၊ ချပ်တုဲ ပြာပ်ကၠုၚ်ဌာန်ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ။


ဟိုတ်နူကျာ်တြဲ မွဲဟာန်ကေုာံတၠအရှန်ဂမၠိုၚ် ဗိုၚ်လဝ်ကောန်ၚာ်ဂှ်တုဲ ဗှ်မံၚ်မ္ၚဵုဂှ်ရ၊ သၟိၚ်မာရဏဂှ် လုပ်ပ္ဍဲဓဝၚ်တၠအရှန်တံ ဗှ်မံၚ်မ္ၚဵုဂှ်ဟွံမာန်တုဲ ကလေၚ်စဴအာရ၊ လောန်အာထပှ်တ္ၚဲတုဲမ္ဂး သၟိၚ်မာရဏ သွက်ကၠုၚ်ကေတ်ဏာကောန်ၚာ်ဂှ် အခေါၚ်ဟၟဲသက်သက်ရ၊ ပေၚ်ဒ္စာံဗ္တံဒ္စာံတ္ၚဲတုဲ ကျာ်တြဲရာဒၞာမိက်ကဵုကောန်ၚာ်ဂှ် နဂါထာဗွဲလ္တူတေံကီုရ၊ ပွိုၚ်ဒစာံဗ္တံဒစာံတ္ၚဲ ကျာ်တြဲမွဲဟာန်တၠအရှန်တံ ဗှ်မံၚ်မ္ၚဵုဂှ် မၞိဟ်ပုတုဇန်တံညးဂမၠိုၚ်  ပြာပ်ကၠုၚ်ကလၚ်ပၚ်မှိၚ်ဓရ်ကျာ်တုဲ ကဵုဒါန်ကျာ်တြဲမွဲဟာန်ကေုာံတၠအရှန်တံ နကဵုအာဟာရဘောဇိုန် နာနာသာ်ဟွံသ္ကုတ်ရ၊ သ္ပပဓာန်ကဵုကောန်ၚာ်ဂှ် ကျာ်တြဲတွံဓရ်မ္ၚဵုတုဲ ကောန်ၚာ်ဂှ်လေဝ် အာယုက်ဂၠိၚ် ပိုန်ဟာန်လေဝ်ဇၞော်မောဝ်အာရောၚ်၊ သာ်ဂှ်ရ ညးကၠုၚ်ကလၚ်ဓဝ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် လာၚ်မုက်ကြာတ်ကြော သ္အးဇၚးကၠေံဇကု နကဵုဍာ်မ္ၚဵုအိုတ်ရ၊ ကာလစဴအာ ညးတံကေတ်ဖျဴဏာဍာ်မ္ၚဵုတုဲ လၟုဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုပၠန်ရ၊ ပပ္တံနုတ္ၚဲဂှ်တုဲ၊ ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ်၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်တုဲ၊ ရန်တၟံသွက်အာယုက်ဂွံဂၠိၚ်၊ ဒြပ်ကသပ်ဂွံဂၠိုၚ်၊ ကျာ်ဩဳဂွံနွံဂှ်ရ၊ သ္အးဇၚးကၠေံ ပွမကၠိပပ်တံဂှ်တုဲ ကၠောန်ပေါဲကာမ္ၚဵုမွဲ၊ ပြာကတ်ကၠုၚ်မံၚ်ဒဵုလၟုဟ်ဂှ် ဒှ်'''မ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်'''ရ။


* ('''ဗွဲခ္ဍန်ဟေၚ်ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ရ''')

သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဂှ် ဣမိတံဟွံသေၚ် ညးအာယုက်ဇၞော်တံ သ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တုဲ ပြုပြေၚ်ကေတ်ခါန်လဗံက်ခၟရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်ပိ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်မသုန်၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်ထပှ်၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်ဒစိတ်၊ ရဴဝွံ ပြုပြေၚ်ကေတ်ရ၊ ပ္ဍဲလဗံက်သွက်ဣမိဂှ် သတ်ဗြဴမွဲမ၊ ဗြာတ်ၜါဂရး၊ ပလေၚ်ခၟိုန်၊ ကဂၠေဝ်၊ ကဝေက်သၠိက်၊ သွခၞံကြုက်စုတ်လဝ်ရ၊ သၟေဟ်နူဂှ် ဗြာတ်မွဲဂရး၊ ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ကဂၠေဝ်၊ ၜံက်၊ တၞိၚ် တောဝ်ပလုဲစုတ်လဝ်တုဲ သွက်ဇိုန်ကဵုညးလွဳဝတ်ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်တြုံမ္ဂး လကံက်ဇိုၚ်၊ သၞေက်၊ မဂွါ၊ ကောန်ဗြဴမ္ဂး လကံက်ဇိုၚ်၊ လကံက်တဲ၊ သၞေက်၊ မဂွါတံ ပ္ကောံစုတ်လဝ်ပ္ဍဲပ္ၚာန်မွဲရ၊ ယဝ်လဗံက်ပိမ္ဂး မွဲဂှ်သွက်ဣမိ၊ သၟေဟ်ၜါဂှ် လဗံက်ဗဴလေဝ် ကော်စရ။


ကၠာဟွံစိုပ်တ္ၚဲပ္တုဲကာ မ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဂှ် ပ္ကောံကကေဝ်လဝ် ကပေါတ်ဗွဲမရုံဂပ်နာနာသာ်တုဲ၊ ကပေါတ်သွက်ကောန်ၚာ်ဂှ် ပပ္တံနူဍာ်မိတ်ကပေါဝ် နုၚ်မ္ၚဵု ဂအဳတံအိုဿီု ကပေါတ်ပွမ္ဒးရပ်စပ် ကာလသၠးဂဝ်ဂၞဴကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ တုဲဘိက်ပၟိၚ်လဝ်မၞိဟ်ဇၞော် ပ္ဍဲကွာန်တံဂှ်ကီု၊ ယဝ်ရဗှ်မ္ၚဵုဖာပ်သၚ်ကီုမ္ဂး အာစာတၠဂုန်ခမဳသၚ်တံလေဝ် အာနိမန်လဝ်ကီုရ၊ စိုပ်တ္ၚဲပ္တုဲကာမ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဂှ်မ္ဂး၊ သွက်ဂွံစဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် မ္ဒးပြုပြေၚ်လဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် စွံလ္တူဂအဳ ဂတမုက်သ္ၚိရ၊ ခ္ဍအ်ဇဗၠုမွဲ ဂစေအ်မွဲပ္ၚာန် ဒ္ၚောဝ်မွဲ ဍာ်ကၟုဟ်မွဲထၟာဲ ပြေၚ်စွံလဝ်တုဲ၊ ကပေါတ်မပ္တံ ကၞေဟ်ဗာ်ဂူ တွဵု မြတံဂှ်လေဝ် မ္ဒးစွံဗ္ဒာဲလဝ်ဇရေၚ်ဂအဳဂှ်ကီုရ၊ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဣမိ ဟွံသေၚ် ညးဗၟဴတှ်ကဵုကောန်ၚာ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ကမံက်ကေတ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် ဖုံပၠဳလာၚ်မုက် ကြာတ်ကြောသ္အးဇၚးကၠေံ ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ တုဲဖုံပၠဳကဵုဍာ်ဂစေအ်စၠန်မြမောဝ်ပၠန်ရ၊ မိကောန်ၚာ်ဂှ် ရပ်ကေတ်ကပေါတ်တံ ပွမရပ်စပ်လဝ် ကာလၜံၚ်ပၟတ်တေံ၊ မိကောန်ၚာ်ဂှ် စဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်တုဲ မကောန်ၚာ်ဂှ် ကြာတ်သ္အးဇၚးကၠေံရ၊ တုဲမကောန်ၚာ်ဂှ် ကြာတ်ကြောသ္အးဇၚး လာၚ်မုက်ဇကုတုဲ မကောန်ၚာ်ဂှ် ကလေၚ်စဝ်ဍာ်မိတ်ကပါဝ်ကဵုမိကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ တုဲညးမပြာပ်ကၠုၚ်တံဂှ်သီုဖအိုတ်၊ ဒုၚ်ကေတ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်၊ သွက်အန္တရာဲဂွံလာဲလေၚ်၊ သွက်ဂွံသ္အးဇၚးကၠေံဇကုအိုတ်တုဲ လံက်ဖုံဂစေအ်စၠန်မြမောဝ်တုဲ တၠသ္ၚိတံ ဒုၚ်ကဵုပလေၚ်ခၟိုန် ဗြာတ် ကုညးမပြာပ်ကၠုၚ်တံဂှ်အိုတ်ရ၊ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံကာလမပြာပ်ကၠုၚ် ဇရေၚ်သ္ၚိ မပ္တုဲကာမ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဝွံဂှ် နတဲသၟးဟွံသေၚ်၊ ရန်တၟံသွက်ကောန်ၚာ်တုဲ ကပေါတ်ပရၚ်တၟာဲနာနာသာ်လေဝ် ညးတံကဵုခၟအိုတ်ရ။


ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ကာလဗလိုပ်ကောန်ၚာ်တုဲ မိကောန်ၚာ်ဂှ် မိန်ကေတ်ကောန်ၚာ်၊ စွံပ္ဍဲလဒေါဝ်သ္ၚိ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ၚာ်တြုံမ္ဂး မၞိဟ်ဗြဴဇၞော်ဒစိတ်၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ဗြဴမ္ဂး မၞိဟ်ဗြဴထပှ်မ္ဒးဗိုၚ်လဝ်တုဲ ကေတ်ချာမွဲတၞုၚ်၊ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ဒက်လဝ်လစိန်မတ်ဗ္ကေတ်မွဲဇြေဟ်ရ၊ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ရပ်လဝ်တုဲ ကလံက်ဍာ်ပ္ဍဲသၠိုၚ် မစုတ်လဝ်ဍာ်မြမောဝ်ပ္ကဴကြေၚ်တုဲ ဂါထာ ၜ ကောန်ၚာ်ဂှ် ဖ္ဍောတ်မွဲလ္တုန် ဇီုကၞေၚ် ကောန်ၚာ်မွဲတဲရ၊ ကောန်တြုံမ္ဂး ဂါထာဒစိတ်လ္တုန်၊ ကောန်ဗြဴမ္ဂးထပှ်လ္တုန်ဖ္ဍောတ်ရ၊ ရဴဝွံ ၜ ကောန်ၚာ်မ္ဂးရ ၜ တုဲ လစိန်ဂှ် မ္ဒးကွက်စုတ် ပ္ဍဲကံကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ ကွာၚ်လဗံက် မစဳရေၚ်လဝ်ဂှ် ဗြာတ်မွဲဂရး ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ဇဗၠုမွဲသွတ် မ္ဒးဇိုန်ကဵုဣမိတုဲ သွက်ကွးဣမိဂှ် ဗြာတ်မွဲဂရး ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ဇဗၠုသွတ်မွဲ မ္ဒးဇိုန်ကဵုရ၊ ဇဗၠုသွတ်ဂှ် ခါန်လေဝ်ဂးရ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ကၟာမ္ဂး ဗလိုပ်မွဲစွံရ။


ကာလဗလိုပ်ကောန်ၚာ်တုဲ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ဝေၚ်သဘၚ်ဒွုဲဝါဲလဵုပၠန်၊ ကွာန်လ္ၚဵုဂှ်ဟွံဝေၚ်ရ၊ ပွမဝေၚ်ဒွုဲဝါဲလဵုဂှ် စွံလဝ်ကောန်ၚာ်ပ္ဍဲလ္ဒေါဝ်သ္ၚိ၊ မၞိဟ်ဗြဴတၠကောန် ဗၞတ်ပိပန်မသုန်တြဴ ဒတူဒၟံၚ်တုဲ ဆက်လဝ်တဲ၊ ဒွုဲဝါဲလဵုသ္ဂးတုဲ ညးတံပ္ကောံပၠောပ်တဲဆက်လဝ်ဂှ်ရ၊ တုဲဆက်ဒယှ်ေတိုန် '''ဒွုဲဝါဲလဵုဒွုဲဝါဲလဵု-ဝါဲလဵုရောဟွံသေၚ် ကြေၚ်ဇမ္ဗူရှ် ဒှ်ကွေံဟာဲဣတံ ဒှ်ကွေံဟာဲဣတံ''' သာ်ဝွံ ဒယှ်ေအာဒွုဲ ယူဒံၚ်ဂေတ်အာကောန်ၚာ်ဂှ် ၜါပိပန်လ္တုန်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ၜပ္တိုန်စရာဲကောန်ၚာ်လေဝ် သ္ပကီုရ၊ ၜကောန်ၚာ်တုဲ ညးဇၞော်တံ ရာဒၞာမိက်သွက်ကောန်ၚာ်ဂှ် ဂွံဒှ်တသိုက်ပိုန်ဟာန်၊ အာယုက်ဂွံဂၠိၚ်၊ ကျာ်ဩဳကဵုဂွံနွံကီုရ၊ ၜကောန်ၚာ်မ္ဂးဂှ် သွက်ဂွံပ္တိုန်စြာဲကောန်ၚာ်တုဲ သ္ပအိုတ်ရ၊ ကာလၜကောန်ၚာ်ဂှ်လေဝ် ဂါထာၜကောန်ၚာ်ဂှ် ညးတံဖ္ဍောတ်အိုတ်ရ၊ ဂါထာၜကောန်ၚာ်လေဝ် မွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန်ဟွံတုပ်၊ တၞဟ်ခြာမံၚ်ညိညကီုရ၊ ရန်တၟံၜကောန်ၚာ်ဂှ် တုပ်မံၚ်သီုဖအိုတ်ရ။


* '''ဂါထာ ၜကောန်ၚာ် မွဲနဲတုန်''' 


'''( ခၟမွဲ။ )'''။

နူကဝ်တိုန်ရ၊ ပိုဲၜကောန်စဴ၊ ရဴဂဴရတ်ပိ၊

ခၟမွဲစိ၊ ဣဓိဇၞော်ပၠန်၊ အ္စာပ္တန်လဝ်၊

ကျာ်ဂေါတမ၊ ပၠလျးဖျဳဖျဳ၊ သ္ၚဳဗဵုအံသဝ်၊

မၞိက်ဗိုတ်ဗၠဲ၊ ဗ္ဂဲသိလ္လာ၊ နဳလာဩန်ထဝ်

ဒယှ်တမ္ညဝ်၊ အသဝ်နုဘဴ၊ ကဵုစဴဒှ်ညိ၊


'''( ခၟၜါ )'''။

ဝွံခၟၜါ၊ သာရထဳအဴ၊ ကဵုဒှ်စဴညိ၊

တိုက်ထဝ်ဩန်စိ၊ ဣဓိနွံကီု၊ သီုသက္ကဝဝ်၊

ဖဵုပန်မက်ပတ်၊ သစ္စပန်ဂှ်၊ တဲစှ်ရိုဟ်လဝ်၊

ကဵုဂွံပၟဝ်၊ ဍောၚ်ဓဝ်ကျာ်တြဲ၊ ပ္ဍဲကဵုဂၠးတိ၊


'''( ခၟပိ )'''။

ခၟပိဟေၚ်၊ အ္စာကၠောန်လဝ်၊ သီုဓဝ်ဟဳရိ၊

ကောံမၞိက်ပိ၊ သိနေရုဟေၚ်၊ ပြေၚ်သိန္နရာဇ်၊

ဗ္ကေတ်ဒဝါန်၊ သဏ္ဍာန်မတ်ဗ္ဂဲ၊ မၞိက်ပြဲဂွံညာတ်၊

ပ္ဍဲလောကဓါတ်၊ ဇာတ်ဝေဿန္တဝ်၊ ကဵုတန်လဝ်ညိ၊


'''( ခၟပန် )'''။

ဝွံခၟပန်၊ သစ္စပန်အဴ၊ ကဵုစဴတန်ညိ၊

သၟိၚ်ဝၚ်ပန်စိ၊ ဒမၠိကဵုဆဵု၊ မ္ၚဵုဟောဒြာ၊

ကြဴတဲပြာကတ်၊ ကွတ်စှ်ဒ္စာံ၊ သိုန်သ္ကဵုရံက်ရာ၊

ဖဵုရာဒၞာ၊ သီုသဒ္ဓါအဴ၊ ကဵုစဴဒှ်ညိ၊


'''( ခၟမသုန် )'''။

ဝွံခၟမသုန်၊ သဳမသုန်ဂှ်၊ ကဵုပ္ဍေန်ဍဟ်ညိ၊

အာယုက်တန်စိ၊ နာမဒိဃာ၊ ကဵုဂွံမြာကီု၊

ဒယှ်ကမြဴ၊ ညံၚ်မဟောသဓ၊ တေဇတီုကၠီု၊

အနုဘဴကီု၊ သီုကြဳဇှ်အဴ၊ ကဵုစဴဒှ်ညိ၊


'''( ခၟတြဴ )'''။

ဝွံခၟတြဴ၊ သွဝ်တရဴဘုံ၊ အလုံံသုဂ္ဂတိ၊

ကဵုကလိဂွံ၊ ညံၚ်နာဲမိသၟိၚ်၊ သၠိၚ်ပ္ဍဲနန်မြ၊

မၞိက်ဗိုတ်ဗၠဲ၊ ပ္ဍဲတိုက်ပဠူ၊ သူလေဝ်ပေၚ်န၊

ညံၚ်ဇောတိက၊ တၠထဝ်ဩန်၊ ကဵုစဴတန်ညိ၊


'''( ခၟထပှ် )'''။

ဝွံခၟထပှ်၊ အဘိဓဝ်ထပှ်၊ ကဵုဆဵုပြဟ်ညိ၊

ဓဝ်ကျာ်တြဲစိ၊ ဣဓိလ္တာ်ရ၊ တေဇမပြဲ၊

ဍုၚ်ဇၞော်တန်တဴ၊ စှ်တြဴအဵု၊ ကဵုဆဵုလောဲလောဲ၊

အာယုက်တန်ပြဲ၊ ပ္ဍဲသုဂ္ဂတိ၊ ကဵုကလိဂွံညိ။ ။

('''သွက်ကောန်ဗြဴဂှ် ဂါထာတုဲဆဝွံရ။''')


'''( ခၟဒ္စာံ )'''။

ဝွံခၟဒ္စာံ၊ မဂ္ဂၚ်ဒ္စာံ၊ ပ္ဍေန်ကဵုဍာံညိ၊

သဳဒ္စာံစိ၊ မဏိဖ္ဍုန်၊ အတိုၚ်ဂုန်ပြဲဖာ၊

ကဵုကလိဂွံ၊ ယွံသွံဂွဳစိုက်၊ ကဵုဍိုက်ပေၚ်ကၠာ၊

ဟးစဴမတ်ၜါ၊ မှာစက္ကဝဝ်၊ ကဵုစရှ်လဝ်ညိ၊


'''( ခၟဒ္စိတ် )'''။

ဝွံခၟဒ္စိတ်၊ အ္စာပ္တိတ်လဝ်၊ နူကဝ်တန်ရ၊

ရတ်ဒ္စိတ်ပၠ၊ ပတၠဂွံကၠုၚ်၊ နုၚ်နိဓိပြဲ၊

ဒ္စိတ်လောကုတ်၊ ဟွံယုတ်နူဂှ်၊ ဒှ်ဓဝ်ကျာ်ပြဲ၊

တၠလျးတြဴ၊ ကဵုစဴတန်ညိ၊ ဗၠးဗယိဘဲ၊

အိုဿီုရတ်ပြဲ၊ ပ္ဍဲဂုဏ်တံဂှ်၊ ကဵုဗှ်ဗၞုဟ်ရ။ ။

('''သွက်ကောန်တြုံမ္ဂး မ္ဒးဖ္ဍောတ်ဂါထာဒဵုကဵုခၟဒ္စိတ်ဏံရ။''')


* '''ဂါထာ ၜကောန်ၚာ် မွဲနဲပၠန်။'''

၁။ နူတံပဌမ၊ ထ္ၜပ္တိုန်သၟတ်မွဲ၊ ကောန်ကွးတွဳဂၠောဲ၊ နဲအ္စာပါမောက္ခ၊ ဒၞာဲဒၞာဲအာဂတ၊ ကဵုဂွံဒှ်အ္စာညးညိ။

၂။ နူမွဲထ္ၜပ္တိုန်ၜါ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ကၠာ၊ ဂုဏ်မိမၜါညိ။

၃။ နူၜါထ္ၜပ္တိုန်ပိ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်စိ၊ ဂုဏ်ရတ်ပိညိ။

၄။ နူပိထ္ၜပ္တိုန်ပန်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ပၠန်၊ ဂုဏ်အ္စာပန်ညိ။

၅။ နူပန်ထ္ၜပ္တိုန်မသုန်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ပၠန်၊ ဂုဏ်ဓဝ်သဳလ၊ မသုန်ပြကာညိ။

၆။ နူမသုန်ထ္ၜပ္တိုန်တြဴ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်အဴ၊ သွဝ်တြဴဘုံညိ။

၇။ နူတြဴထ္ၜပ္တိုန်ထပှ်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ဂှ်၊ ရတ်ထပှ်ပြကာညိ။

၈။ နူထပှ်ထ္ၜပ္တိုန်ဒ္စာံ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ဍာံ၊ ဓဝ်မဂ္ဂၚ်ဒ္စာံညိ။

၉။ နူဒ္စာံထ္ၜပ္တိုန်ဒ္စိတ်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်လ္အိတ်၊ ဓဝ်လောကုတ္တဵုဒ္စိတ်ပြကာညိ။

အာယုဒဳဃာ၊ မဟာသုခံ၊ ကဵုတန်မံၚ်ညိ၊ နိဗ္ဗာန်သမာဓိ၊ ကဵုစိုပ်ညိတန်('''နဂါထာဝွံဟေၚ် ဂကူမန်တံ စဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် ဗလိုပ်ကောန်ၚာ်သ္အးဇၚးကၠေံတုဲ ပ္တိုန်စရာဲကဵုကောန်ၚာ်အိုတ်ရ။''')


* '''ဂလာန်ပသေက်ကောန် မွဲနဲပၠန်။'''

'''တြိရတဏံ အဟံဝန္ဒာ၊ ဗုဒ္ဓ ဓမ္မ သံဃဂုန္နာ၊ မာတာပိတုဂုရုပဇ္ၛာ၊ အိန္ဒော ဒေဝဗြဟ္မလောကာ၊ သဗ္ဗသိဒ္ဓိ ဘဝန္တုတေ။''' 

စိုပ်ဂုဏ်ကျာ်သၟတ် ရတ်ပိပြကာ၊ မိကဵုမၜါ အ္စာဥပ္ပဇ္ၛာဲ၊ အဲဍိက်လ္ၚောဝ်ကွာဲ ဇၟာပ်ဒၞာဲအရာ၊ အိန်ဗြီုယီုမာ အိုတ်မှာဒေဝါ၊ ဒေဝတဴစှ်ဒိုဟ်ကီု အိုတ်သီုစက္ကဝါ၊ သၟိၚ်ဂိတုတ္ၚဲ သၟိၚ်ဗြဲသၟိၚ်ကျာ၊ အိုတ်သဗ္ဗနာနာ နကြဳဇှ်အဲဍိက်ယိုက်လဝ်တုန်၊ အိုတ်ဇၟာပ်ဂုဏ်ဒေဝါ ပါပကဵုပါဲဒဴ၊ သာမ္မယျကဵုစဴ မြာညိ၊ ဒိတ္ထဳပေၚ်သ္အး နက်သတ်ယးမတ်ၜါ၊ အာယုက်သီုပိုဉ်ဘိုက် ဒြပ်ရတ်အနဂ္ဃ၊ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ကၠာ ကဵုနာဲမြာဂွံညိရအဴ။ နူကဝ်တန်ပဌမ ဗြီုရောၚ်ညးပပြာကတ်၊ မှာဗြီုအ္စာမွဲအဴ ရပ်တဴမၞိက်ရတ်၊ ဇၟာပ်ခၟကာလ လျတ်မၞိက်ရတ် မနွံကဵုကြဳဇှ်၊ ဘောဇိုန်နွံကဵုရှ် တၟေၚ်တၟဟ်ပ္ဍဲခၟ၊ ဘုတ်ပိဓါတ်ပန်ရ မၚ်မွဲခၟရဟေၚ်၊ အိုတ်သီုဒေဝတဴသူကၞေၚ် မၚ်မွဲသီုညးမသုန်၊ ဖဵုအဲဍိက်ရဴဂဴတုန် နွံဂုန်ဇၞော်တေဇ၊ ပရေၚ်နူမူလ ဗြီုရောၚ်ညးမထ္ၜကၠာ၊ ပိုဲဍိက်ပ္ဍဲလိုက်ဗာ ဒးပဗက်ကၠုၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဝွံရ၊ နူမွဲကဵုဒဵုပေၚ်ရ ထ္ၜအာသှ်ပ္တဴအာ။


'''ဣဝွံမွဲ''' ကဵုဒှ်နဲသေဌဳဇောတိက ကဵုပတၠဒြပ်ရတ်၊ ညးလဵုမွဲ ပကဵုပ္တောံၜတ်ပြိုၚ်ပ္ကာန် ပိုန်ဟာန်ညး ဂၠးတိသုန္ဓရဳ၊ ညးဂမၠိုၚ် သဂိုၚ်ဏာပကဵုမာန်၊ ကြဳဇှ်ဇၞော်လောန်လာန် ကဵုဂွံစသိုၚ်ဟာန်ထဳတိ၊ ပိုန်ဟာန်ကဵုတန် ညံၚ်လက်သန်သေဌဳညိ၊ ဂုဏဝုဒ္ဓိ သဒ္ဓိ သမ္ပတ္တိ ကဵုသ္ဂေဟ်သွဟ်၊ ထၟိက်မသုန် ဂုဏ်တြဴကဵုဂွံဍိုက်ပေၚ် ကဵုနာဲသၟဟ်၊ အတိုၚ်ခၟမွဲဂှ် ကဵုဂွံစဴဒှ်ကဵုနာဲညိရအဴ။ 


'''ဣဝွံရ မဂွံဒုၚ်ခၟၜါ''' ညံၚ်ဇဋိလသေဌဳကၠာ ကဵုဂွံပြာကတ်ရာၚ်ဆာဲ၊ သၟိၚ်ပၟတ်ကမၠတ်ဍာ် ပကဵုပလီုအလာ်နာဲ၊ ဒြပ်ဝၚ်သီုအာဲကၟာဲ ညံၚ်ပျာဲသေဌဳတမၠာ၊ အိုတ်သီုညးစှ်ဒိုဟ် ကဵုဒးကၠုၚ်ဖျေံမေတ္တာ၊ ကဵုဒးဆာန်သ္ဍိုက် ညံၚ်ကောန်ဂၞဴအဵု၊ ဒေဝတဴအလုဲစက္ကဝါ ကဵုဂွံရော်ဂုဏ်မိဂုဏ်မ ကဵုဂွံပတၠပညာ၊ အတိုၚ်တွဟ်ခၟၜါ သီုၜါ ကဵုနာဲမြာဂွံညိရအဴ။


'''ဣဝွံရ မဂွံဒုၚ်ခၟပိ၊''' ကဵုကလိဂွံနုၚ်နိဓိပိစွံ ပ္ဍဲတိသုန္ဓရဳမွဲ၊ မွဲစွံပ္ဍဲဍာ်ဂၚ်္ဂါ၊ တဴလ္တူကျာ ဒေဝတဴကဵုဒးပလံၚ်နၚ်၊ ဒါနသီုကသူကၞေၚ် ဒြပ်ဝၚ်ကဵုအိုဟ်တၟိုဟ်၊ ဆမွဲလ္ပကဵုညးဂြိုဟ် စှ်ဒိုဟ် ဒ္စာံဒိုဟ်၊ ပိုန်ဟာန်သီုဒြပ်ဝၚ် ကဵုညးဒးဒုၚ်ကွာဲ၊ ဒြပ်ဝၚ်သီုကဵုအာဲကၟာဲကီု ဒးနၚ်ကွဲာဒဵုသ္ၚိ၊ ပိုန်ဟာန်ကဵုတန်ကြန် ညံၚ်လက်သန်သေဌဳညိ၊ အတိုၚ်ခၟပိ သီုပိကဵုကလိဂွံညိရအဴ။


'''ဣဝွံရ မဂွံဒုၚ်ခၟပန်၊''' ကဵုဂွံပတၠဒြပ်ဩန်ထဝ် ကဵုဂွံဒယ်ှတှ်ကၠံၚ်တမ္ညဝ် ဝၚ်ဒမၠိၚ်စိၚ်ပ္ဍိုက်ကုန်ကွ၊ သီုကွိၚ်ကွိုက် ညးဒးယိုက်ဒိုခ်ရဴဂဴ။ ညံၚ်သၟိၚ်မှာမန္ဓာတ်အဴ ကဵုနွံတဴဣဓိဗလ၊ ကုသိုလ်သီုကဵုဒါန ဂတကဵုဂွံဆန်ၜန်၊ ဒၞာဲလွိၚ်ဏာမုက္ခဝါ ကဵုဒှ်သ္ဍိုက်မှာဇန်၊ သတြုကဵုသဍးသ္ၚောဲ ဝဳဝဲကဵုသာဲခၠန်၊ အတိုၚ်တွဟ်ခၟပန် ကဵုဂွံစဴ တန်ပ္ဍဲနာဲညိရအဴ။


'''ဣဝွံရမဒုၚ်စခၟမသုန်''' ကဵုနွံဂုဏ်ဓယှ်တှ်၊ အာယုက်ပေၚ် ၂၁ ဂှ်ကဵုဂွံဒုၚ်ခမဳပယျၚ်၊ ပိဋကတ်သီုဗေဒၚ် ကဵုဂွံလေပ်ကၠိုဟ်ခၠၚ်သေသာတ်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်သုတ်ဇာတ်နိပါတ် ကဵုဂွံပိုၚ်ခြာသိုဖအိုတ် ကဵုဂွံဟံၚ်ပြာ် ကလောကောဒေံသီုဝံသ၊ ဒၞာဲလွိၚ်ဏာမုက္ခဝါ ညံၚ်ကဵုမှာဒေဝတဴ၊ ကဵုဂွံဒှ်ဇၞော်တြုံဗြဴ ကဵုဂွံနွံတဴပညာ၊ ဂ္ဇံဒေါဝ်ပေါဲဟေၚ် ရမျာၚ်ကဵုရှ်သာ၊ နွံကဵုကွတ်ပညာ ကဵုကလိဂွံစဂုဏ်၊ အတိုၚ်တွဟ်ခၟမသုန် ကဵုဂွံစဴဍုန် ပ္ဍဲဇကုညိရအဴ။


'''ဣဝွံရမဒုၚ်စခၟတြဴ''' ကဵုဂွံပတၠဍိက်တြုံဗြဴ၊ ကဵုဂၠိုၚ်ပြေၚ်ဂၠဴကဵုပေၚ်ခြိုၚ် ကဵုဂၠိုၚ်ယာန်ချေံစိၚ်၊ ဍိက်ဗွက်ဂမြိၚ် ကွိၚ်ကွိုက်တမ္ညဝ်ကၠံၚ်၊ လာဘကဵုအိုဟ်တၟိုဟ် စှ်ဒိုဟ်ဒစာံဂၠံၚ်၊ လတူဖျေံကဵုဖံၚ် သၟဝ်ပလံၚ်ကဵုက္ၜၚ်၊ ဗၟံက်ဍိုက်နၚ်ကဵုဝုန်ဒၚ် ပလိုတ်ဇက်နၚ်ကဵုကွဳ၊ ပိုန်ဟာန်ညံၚ်ဗဝဝ်ဗတဳ တွဳဝါရဂတကြဴ၊ ဣဝွံရခၟတြဴ ကဵုနာဲတံမြာညိရအဴ။


'''ဣဝွံရ မဒုၚ်စခၟထပှ်''' ကြဳဇှ်ဒယှ်တှ်လောန်လာန်၊ ပုၚ်ခၟထပှ်ပၠန် ဘုတ်ပန်ကဵုဒးမၚ်မွဲတုန် မိဒေဝတဴညးမသုန် မနွံဂုဏ်ဇၞော်တေဇ၊ ဒေဝတဴမဟာဝိနာယက ပ္ဍဲက္ဍိုပ်ကၠုၚ််ပသ္ၚိနန်၊ ဩဿဝတဳကၠာ က္တောဝ်ၜါစဴပဒတဴ၊ ဩဳစဏ္ဍဳမွဲအဴ တဴဒၟံၚ်ပ္ဍဲသိုဟ်ဒၞဳ၊ ကုမ္မာရာ ကုမ္မာရဳ နွံဂုဏ်ဇၞော်ကဵုကြဳဇှ်၊ သၟိၚ်တ္ၚဲသီုထပှ် ပြဟ်က္ညဖျေံမေတ္တာ၊ သီုဂိတုစှ်ၜါ စက္ကဝါဠ၊ တ္ၚဲဏံမိကဵုမ ထ္ၜနာဲတံဂွံယးတၟးအာ၊ ဇယသီုလာဘသုခါ ကဵုမြာပြဟ်၊ ဍောၚ်ဓဝ်သီုထပှ် အဲဍိက်ပၚ်စြဟ်ယဵု ဖ္ဍုန်လတူသိသ၊ ယဵုလဝ်တုန် သီုကဵုဂုဏ်ကျာ်မသုန်ကဝ်၊ ခၟထပှ်တိတ်တွံလဝ် သီုထပှ် ကဵုဂွံဇၞော်မောဝ်အာ ကဵုနာဲတံကလိဂွံညိရအဴ။ ('''ကံက်ပ္တိတ်နူ ဂကောံစရာဲလိခ်ပတ်မန်''')


* '''ကပေါတ်လဗံက်''' 

'''သၟတ်တြုံမွဲ-''' 

၁။ ဗြာတ်မွဲဂရး၊

၂။ သတ်ဒ္စိတ်မ၊

၃။ သွဒ္စိတ်ပ္ၚာန်၊

၄။ သတ်ဗြဴမွဲမ၊

၅။ ဇဗၠုဒ္စိတ်တၞး၊

၆။ ၚုယ်မွဲမ၊

၇။ ပလေၚ်ဒ္စိတ်ခၟိုန်၊

၈။ ကွာၚ်ဒ္စိတ်မ

၉။ ကပရာၚ်မွဲ-ဒှ်ခၟမွဲ သွက်ကောန်ၚာ်တြုံမွဲရ။


'''သၟတ်ဗြဴ-'''

၁။ ဗြာတ်ၜါဂရး၊

၂။ သတ်ထပှ်မ၊

၃။ ဇဗၠုထပှ်တၞး၊

၄။ သတ်ဗြဴမွဲမ၊

၅။ ပလေၚ်ထပှ်ခၟိုန်၊

၆။ ကွာၚ်ထပှ်မ၊

၇။ သွထပှ်ပ္ၚာန်၊ ဒှ်ခၟမွဲ သွက်ကောန်ၚာ်ဗြဴမွဲရ။


* '''ကပေါတ်ခၟ'''


၁။ သတ်ဗြဴပလုတ်မွဲတၞံ၊

၂။ ဗြာတ်ၜါဂရး၊

၃။ သတ်ပိမ၊

၄။ ဇဗၠုဒ္စိတ်တၞး ကပေါတ်တံဂှ် စုတ်ကဵုနတုဲ ကမၠောန်(ကိစ္စ)တုဲအိုတ်မ္ဂး သတ်ဗြဴဂှ်ညးတဵုလဝ်ရ။

(သတ်ဗြဴပလုတ်မွဲတၞံ ဟီုမ္ဂး၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ကေတ်တုဲ၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ဟွံဒးကေတ်ဂှ် ဂွံညာတ်မံၚ်ပ္ဍဲကာလလၟုဟ်ရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲဂတမုက်သ္ၚိ စွံခုၚ်ဇိုၚ်ပန်၊ လ္တူခုၚ်ဂှ် နုၚ်ဟွံသေၚ် ဍာ်သၠိုၚ်မြမောဝ်မွဲ၊ နုၚ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်မွဲ၊ နုၚ်ဍာ်ကြုတ်ခပဳဩောံမွဲ၊ ပိနုၚ်ဂှ် စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်လဝ်တုဲ ဗ္ဒာဲဂှ် ၜုန် မြ ကွဵုတံလေဝ်စွံလဝ်၊ ကာလဣမိဗလိုပ်ဂှ် ကၠာတဲဍာ်ခပဳဩောံ၊ ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်၊ ဍာ်မြမောဝ်ရ။)


ပ္ဍဲမစဳရေၚ်လဗံက်ပၠန်လေဝ် ကောန်ၚာ်မွဲလဗံက်ပိ၊ ကောန်ၚာ်ၜါလဗံက်မသုန်၊ ကောန်ၚာ်ပိလဗံက်ထပှ်၊ ကောန်ၚာ်ဂၠိုၚ်နူဂှ်လေဝ် ညးကဵုပြုပြေၚ်လဗံက်ထပှ်ရ၊ လဗံက်မ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲထးမွဲ စုတ်ဗြာတ်ၜါဂရး၊ ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ကဝေက်ကသပါမွဲခေါက်၊ သွခၞံကြုက်မွဲခေါက်၊ ကဂၠေဝ်မွဲခေါက်၊ သွခပဳဩောံမွဲခေါက်၊ ကခၞာမွဲခေါက်၊ ကွာၚ်မပၞဟ်မွဲခေါက်၊ ယိုဟ်သတ်ဆုမွဲခေါက်၊ စုတ်လဝ်တုဲ မွဲထးဂှ် မွဲလဗံက်မ္ဂးရ၊ လဗံက်ဝွံ ညးဗ္စမၞိဟ်ဗြဴဆောဖွက်ထပှ်ရ၊ ကာလစဂှ် သီုစသီုပါဲလဝ်ညိညဗ္ဒါဲဂှ်တုဲ၊ ကာလစတုဲ စၞညးပါဲလဝ်ညိညဂှ် စုတ်ပ္ဍဲနဒၠေၚ်တုဲ ကဵုမကောန်ၚာ်ဂှ် ဂၠေၚ်ဏာကိုဟ်စုတ်ပ္ဍဲတမ်ဆုမဇၞော်တံရ၊ ယဝ်မကောန်ၚာ်ဟွံမွဲမ္ဂး မိကောန်ၚာ်ဂှ် ယဵုဏာအာကိုဟ်စုတ်ပ္ဍဲတမ်ဆုရ၊ ဟိုတ်သာ်လဵုမ္ဒးယဵုဂၠေၚ်ဏာစၞတံဂှ်ရော၊ ရန်တၟံညံၚ်ရဴစၞတံအိုဟ်တၟိုဟ်ဏံကီု၊ သွက်ကောန်ၚာ်ဏံ၊ ဂတနူဏံ ကဵုဂွံအိုဟ်တၟိုဟ် ညံၚ်ရဴစၞတံဂှ်ကီု မဒှ်ရ။


* '''ပွမစၚ်ကတောဝ်'''


ပ္ဍဲကွာန်ရးဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲစဝ်ကပေါဝ်ဂှ်ဟေၚ်၊ ပ္တုဲကာမ္ၚဵုစၚ်ကတောဝ်ကီုရ၊ ကညလစၚ်ကတောဝ်ဂှ် နကဵုတၞိၚ် ကေုာံ တောဝ်လမ္စံက် စၚ်ပထောၚ်တုဲ ဒက်လဝ်တောဝ်ဂှ် ဗီုကဝဴသၞေက်ရ၊ ကာလစၚ်ဂှ်လေဝ် ကၞိၚ်ကီု တောဝ်ကီု ကြောသ္အးဇၚးကၠေံတုဲ စၚ်မ္ဂး ဟွံဒှ်သရ-ရ၊ စၚ်တုဲဆီတိတ်မ္ဂး ညးတံစုတ်မိတ်မနာၚ်ရ။


* '''ပွမခုတ်ယၟု''' 


ကောန်ၚာ်သၠးနူဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ လ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲစဝ်ကပေါဝ်ဂှ်ဟေၚ်၊ လ္ၚဵုဂှ်ပေၚ်ပိဂိတုတုဲဟေၚ်၊ ညးတံခုတ်တဴယၟုအိုတ်ရ၊ ပွအရာခုတ်ယၟုဂှ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်မိမတံဟေၚ် ခုတ်ဂၠိုၚ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ချပ်စကဵုကျဇၞော်အ္စာတၠ ယာဲဇၞော် အပါဇၞော်တံတုဲ ခုတ်ယၟုလေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ခုတ်ယၟု ဗက်နာံတ္ၚဲလေဝ်နွံကီုရ၊  ကာလခုတ်ယၟုတုဲမ္ဂး အခိၚ် တ္ၚဲ သက္ကရာဇ် ယၟုတံဂှ် ချူကှ်ေသက္ကရာဇ် ပ္ဍဲသၠရိုတ်၊ သၠဩန်အိုတ်ရ။


ပွမချူကှ်ေယၟု ပ္ဍဲဒုန်ကရေက်ဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်ပိုဲဟွံသေၚ်၊ ပ္ဍဲမွဲအခိၚ်တေံ မန်ပိုဲကျအာပၞာန်ညးတုဲ ကွိုန်ညံၚ်ဂွံသဝ်စှ်ေဂှ် နဲဂၠိုၚ်ကဵုသာ် ဒးဒုၚ်ဖန်ကၠုၚ်မံၚ်ဒဵုလၟုဟ်ကဵုလၟုဟ်ရောၚ်၊ ပသာ်ရောဟီုမ္ဂး ဒုန်ကရေက်မ္ဂးဂှ် ဒှ်အပေါတ်ဟၟဲကဵုကာမ္ၚဵု ပွမရပ်စပ်ပ္ဍဲကေၚ်ကာ၊ ပွမချိုတ်၊ ပွမကၠောန်ဇံၚ်ဖဴ ကာလၜံၚ်ပၟတ်၊ ပွမလးကၞဳတံဂှ်ရ၊ ဒုန်မ္ဂးဂှ် ဟၟဲကဵုကာမ္ၚဵုရ၊ ယဝ်ကှ်ေသက္ကရာဇ် ပ္ဍဲဒုန်ကရေက်မ္ဂး ကုညးဂှ်ကွိုန်ဟၟဲ၊ မုက်မတ်ဟွံယးတၟး၊ စရာဲကျာ်ဩဳအောန်သဝ်ရောၚ်၊ သာ်ဂှ်ရ ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် အာဂတနူဏံ ယဝ်မိက်ဂွံကှ်ေသက္ကရာဇ်မ္ဂး ပ္ဍဲဒုန်ကရေက်ဂှ် လ္ပကှ်ေစုတ်ညိ၊ ကှ်ေစုတ်ပ္ဍဲသၠရိုတ်၊ သၠဩန်အိုတ်ညိ၊ ကောန်ဂကူမန်တံ၊ ကာလခုတ်ယၟုမ္ဂး ယၟုနွံကဵုကျာ်ဩဳ၊ နွံကဵုကွိုန်၊ ယၟုပွမစၞောန်ထ္ၜးကဵုကာမ္ၚဵု၊ စပ်ကဵုနာံတ္ၚဲကောန်ၚာ်-နကဵုယၟုမန်ဇေတ်တ်မပ္တံ(မာံ - နာဲ - မိ - ဣစဳ)တံဂှ် ခုတ်အိုတ်ညိ။


ကေၚ်ကာ ပွမစဝ်ကပေါဝ် စၚ်ကတောဝ် ခုတ်ယၟုတုဲမ္ဂး ကောန်ၚာ်ဂှ် သွက်ဂွံကလေၚ်ဗ္စာရဏာ ဒဒှ်အဲကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်မွဲဝါပၠန်ရသွံ၊ ရန်တၟံသာ်ဂှ် ကဵုရံၚ်ဒ္ၚောဝ်ရ၊ တုဲညးတံကဵုကောန်ၚာ်ရပ် တၞိၚ်၊ တဝ်ဏှ်ေတံပၠန်ရ၊ ဣဂှ်လေဝ်ရန်တၟံ '''ကာလအဲသၠးဂဝ်ဂၞဴမိဂှ် မူကပေါတ်ကြိယာလေဝ်ဟၟဲကၠုၚ်၊ ကပေါဝ်ဝွံဂှ် ဒှ်ကပေါတ်ကြိယာသွက်အဲရသွံ'''ရဴဝွံ ညးတံရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် သွက်ဂွံဗ္စာရဏာ ဒဒှ်ရကောန်ၚာ်ဗ္စာရဏာဟွံလေပ်ကီုလေဝ် ညးတံသ္ဂောံကဵုစွံ ပ္ဍဲစိုတ်မိမတံရ၊ တုဲရန်တၟံဒှ်မၞိဟ် လုပ်အဝေါၚ်မၞိဟ်ညိဂးတုဲ ကဵုကောန်ၚာ် ကွာ်လ္တူတိထပှ်ဂါမ်ရ။


* '''နဲခုတ်ယၟုမန် အခဝ်ၜါမ''' 


ကထဝ် ။ ကဴဗၠဲ ။ ဂုဏ်ဇဳ ။

ကဩန် ။ ကဴစၠန် ။ စန်ညဳ ။

ကေသာ ။ ကဴသဳ ။ စန်မာန် ။

ကောနာဲ ။ ကဴမန် ။ စန်မန် ။

ကောနန် ။ ကျေဝ်ကျေဝ် ။ စန်သိုက် ။

ကံမောဝ် ။ ကျေဝ်လာဲ ။ စန်ထဝ် ။

ကံအံၚ် ။ ကျေဝ်ဂေါဝ် ။ စန်မောဝ် ။

ကံဇောဝ် ။ ကျေဝ်ဩန် ။ စိုတ်ညဳ ။

ကံထဝ် ။ ကျေဝ်လောန် ။ စိုတ်နာဲ ။

ကံဩန် ။ ခိုၚ်ဇဳ ။ စိၚ်နန် ။

ကံညာဏ် ။ ခိုဟ်ဩန် ။ စိၚ်ဗု ။

ကံသာ ။ ခိုဟ်ညဳ ။ စၠန်မောဝ် ။

ကံဆာန် ။ ခိုဟ်လောန် ။ စြာဲမန် ။

ကံပရဲ ။ ဂုဏ်ဆာန် ။ ဆာန်နာဲ ။

ကံနာဲ ။ ဂုဏ်ညာဏ် ။ ဆာန်မန် ။

ကံဍောတ် ။ ဂုဏ်သန် ။ ဆာန်နန် ။

ကဴမောဝ် ။ ဂုဏ်ထဝ် ။ ဆာန်ထဝ် ။

ကဴရာၚ် ။ ဂုဏ်မောဝ် ။ ဆာန်အာဲ ။

ကဴတ္ၚဲ ။ ဂုဏ်နာဲ ။ ဆီမန် ။

ကဴထဝ် ။ ဂုဏ်မန် ။ ဆီပရဲ ။

ကဴဩန် ။ ဂုဏ်သဳ ။ ဇဳအံၚ် ။

ဇဳဩန် ။ ပေၚ်ညာဏ် ။ လှိုၚ်ဩန် ။

ဇဳမောဝ် ။ ပေၚ်ကောံ ။ လှိုၚ်ထဝ် ။

ဇန်ညာဏ် ။ ဗုထဝ် ။ ဝၚ်မန် ။

ဇိုန်နာဲ ။ ဗုဩန် ။ ဝၚ်နန် ။

ညဳသိုက် ။ ဗိုတ်မန် ။ ဝၚ်သိုၚ် ။

ညဳပြဲ ။ ဗိုတ်နန် ။ သာမောဝ် ၊

ညာဏ်လှဲ ။ ဗိုတ်ထဝ် ။ သာနန် ။

ညာဏ်မန် ။ ဗိုတ်ဩန် ။ သိုက်မန် ။

ညာဏ်ထဝ် ။ မန်ဇေတ် ။ သိုက်နန် ။

ညာဏ်သိုက် ။ မန်ထဝ် ။ သိုက်ပိုန် ။

ညာဏ်နန် ။ မာန်ညဳ ။ သိုက်ညာဏ် ။

ညာဏ်ဂုဏ် ။ မုက်ဩန် ။ ဟၚ်ညာဏ် ။

ဍာ်ဩန် ။ မောဝ်ဇောဝ် ။ ဟၚ်ထဝ် ။

ဍိုၚ်ထဝ် ။ မြမောဝ် ။ ဟံၚ်ဇဳ ။

တာထဝ် ။ ယာတ်နန် ။ ဟံၚ်မန် ။

တာဩန် ။ ယေန်သိုက် ။ ၜိုပ်မန် ။

တီနန် ။ ယေန်ထဝ် ။ ၜိုပ်ထဝ် ။

တီမန် ။ ယေန်ဟာန် ။ ၜိုပ်ဩန် ။

ထဝ်ဍာဲ ။ ရံၚ်မန် ။ အာဲနန် ။

ထဝ်ဥူ ။ ယာဲဆာန် ။ အာဲဇဳ ။

ထဝ်နန် ။ ရတ်အံၚ် ။ အာဲရတ် ။

ထဝ်မန် ။ ရတ်နာဲ ။ အာဲနဲ ။

နန်ဩန် ။ ရတ်မန် ။ အာဲမောဝ် ။

နာဲကျေဝ် ။ ရာၚ်ဆာဲ ။ အာဲဗၠဲ ။

နဲမောဝ် ။ ရဲဆာန် ။ အာဲသိုက် ။

ပိုန်ဉာဏ် ။ လျးထဝ် ။ အာဲညာဏ် ။

ပိုန်သိုက် ။ လျးမန် ။ ဨယေန် ။

ပိုန်နန် ။ လျးဩန် ။ ဨဩန် ။

ပိုန်ယး ။ လျးတ္ၚဲ ။ ဨနန် ။

ပိုန်ဂၠိုၚ် ။ လှိုၚ်ကဴ ။ ဨကျေဝ် ။


* '''နဲခုတ်ယၟုမန် အခဝ်ပိမ''' 

ကေသရဳ ။ ဍုၚ်ထဝ်နန် ။ ယေန်ယေန်ဩန် ။

ကုမ္မာရဳ ။ ဍုၚ်နၚ်ထဝ် ။ ယေန်ကျေဝ်သိုက် ။

ကောစိုတ်နာဲ ။ တီဆာန်မန် ။ ယေန်သိုက်မန် ။

ကံမောဝ်အံၚ် ။ တၠညာဏ်နန် ။ ရံၚ်နန်အာဲ ။

ကံညာဏ်သိုက် ။ တၠပိုန်နန် ။ ရာၚ်ဆာဲနန် ။

ကျေဝ်ရာၚ်ဆာဲ ။ ထဝ်ထဝ်အံၚ် ။ လှိုၚ်ဩန်ထဝ် ။

ကဴစၠန်မောဝ် ။ ထဝ်အံၚ်သိုက် ။ လှိုၚ်ဘဴမောဝ် ။

ခိုဟ်သာလောန် ။ နန်မြမောဝ် ။ ဝၚ်နန်ဨ ။

ခိုဟ်ဟ်ယေန် ။ ဏၚ်မေဩဳ ။ ဝၚ်နန်ထဝ် ။

ခိုဟ်ဆာန်ညဳ ။ ဏၚ်ဥုရိုန် ။ သာဉာဏ်နွံ ။

ခိုဟ်လောန်ညာဏ် ။ ဏၚ်ဥုထာဲ ။ သဳပိုန်မောဝ် ။

ဂုဏ်ဆာန်မန် ။ နန်မြမောဝ် ။ သိုက်မောဝ်ဇေတ် ။

ဂုဏ်အံၚ်ဩန် ။ နန်ဆာန်ဇဳ ။ သိုက်ပိုန်မန် ။

စန်သိုက်ထဝ် ။ ပိုန်သိုက်လှဲ ။ သိုက်ဇဳအံၚ် ။

စန်မြမောဝ် ။ ပိုန်ယေန်တေန် ။ ဟၚ်ဩန်ထဝ် ၑ

စၠန်မောဝ်ဇေတ် ။ ပိုန်ဉာဏ်နွံ ။ ဟၚ်ပိုန်မန် ။

စၠန်မောဝ်ဍာံ ။ ပိုန်နန်ဨ ။ ဟံသာဆာန် ။

စိုတ်နာဲမန် ။ ပေၚ်စိုတ်လောဲ ။ ဟံသာထဝ် ။

ဆာန်ဆာန်ထဝ် ။ ပိုန်ဉာဏ်နန် ။ ဟံၚ်မန်သိုက် ။

ဆာန်မန်ဇေတ် ။ ဗုသာ်ထဝ် ။ ၜိုပ်ဟံသာ ။

ဆာန်ကောံညဳ ။ ဗုသာ်ဩန် ။ ၜိုပ်နန်ထဝ် ။

ဇံၚ်သိုက်ထဝ် ။ မန်ဉာဏ်ဨ ။ အာဲမန်ညဳ ။

ညဳသာမန် ။ မန်ဇေတ်ဇေတ် ။ အာဲမန်ဇေတ် ။

ညာဏ်သိုက်ထဝ် ။ မန်ညဳသာ ။ အာယမန္ဒယာ ။

ညာဏ်ထဝ်သိုက် ။ မာန်ကျေဝ်သိုက် ။ အာဲပိုန်နန် ။

ညာဏ်နဲမန် ။ မြမောဝ်ဇေတ် ။ အာဲသိုက်မန် ။

ညာဏ်လှဲသိုက် ။ ယာဲယာဲဆာန် ။ အာဲဍုၚ်မန် ။

ဍာ်မြမောဝ် ။ ယေန်သၞာၚ်မန် ။ အံၚ်သိုက်ထဝ် ။


အတိုၚ်ထ္ၜးလဝ်ယၟု နကဵုယေန်သၞာၚ်မန် သွက်ဂွံတၚ်ခုတ်ယၟုဂှ် ၜါမလေဝ်နွံ၊ ပိမလေဝ်နွံရ၊ ထ္ၜးလဝ်ဆအယာံမာတ် ဂွံနိဿဲကေတ်တုဲ ချူလဝ်ညိညရ၊ ဗီုဒးစိုတ်ရုယ်ကေတ် နဲဏံမွဲမွဲရဲတုဲ တၚ်ယၟုခုတ်မာန်ရ။

==အဝဲဗ္တောန်လိခ်ကတ်ပညာ==

ကာလလၟုဟ် ယဝ်ရံၚ်အာပရေၚ်ပညာ ဇၟာပ်ဍုၚ်ကွာန်လ္တူဂၠးတိဏံမ္ဂး၊ ဂကူတောလောန်၊ ပြာကတ်လောန်ဂကူသ္အာၚ်ဂှ် နွံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ မူဟိုတ်ရောဟီုမ္ဂး ဟိုတ်နူအရာပညာညးတံ တောဗွဲမလောန်ဂှ်ဟေၚ် မဒှ်ရ၊ ပညာဟီုမ္ဂး သီုပညာလောကဳ သီုပညာလောကုတ္တဵုရ ပညာလောကဳဂှ် ဟိုတ်နူအစောံဇြဟတ်ဇၞော် ပ္ဍဲလောကဏံတုဲ ပၟိက်စိုတ်ညးတံဂှ် ညးတံပ္တုဲမာန်ဗွဲမပြဟ်အိုတ်ရ၊ ခေတ်ကၠာတေံ ကောန်ဂကူပိုဲမန် ကတ်ဗ္တောန်ပညာသဗ္ဗအိုဿီု ပ္ဍဲဇရေၚ်တံဇိုၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတံအိုတ်ရ။


ပ္ဍဲဘဝမၞိဟ်ဏံ ပါ်စွံလဝ်ပိအဝဲဒဒှ်ရ၊ ပဌမအဝဲ၊ ဒုတိယအဝဲ၊ တတိယအဝဲရ၊ ပ္ဍဲပဌမအဝဲဂှ် သွက်ဂွံကတ်ဗ္တောန်ပညာရ၊ ပ္ဍဲအဝဲဏံ ယဝ်ကတ်ပညာစိုပ်ဒတုဲမ္ဂး တရဴဘဝမၞိဟ်ဂှ် ဇၟာပ်ပ်ကေၚ်ကာပ္တုဲဏာမာန်၊ နကဵုပညာရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ အရေဝ်မန်နွံကၠုၚ်မံၚ် ဒဒှ်ရ '''ၜဝ်လာ်ဂၠံၚ်ကၞောတ် ကောန်ဝေတ်နူဍောတ်တ်''' ကာလကောန်ဇကုဍောတ်သွတ်မံၚ်ဂှ် ဟွံကဵုကတ်ပညာမ္ဂး ကောန်ၚာ်ဂှ် ဇၞော်ကၠုၚ်တုဲ ဟွံဍိုဟ်ကေတ် အရာကေၚ်ကာလဵုဟွံဟီု၊ ပ္တုဲဏာဟွံမာန်ရ၊ '''ဆာန်ကောန်မ္ဂးစွံဘာ ဆာန်ဝါဗ္ၚမ္ဂး ဒးမၚ်မွဲ ဆာန်ညးအဲ မ္ဒးဖျေံမေတ္တာ''' နွံကၠုၚ်အရေဝ်သာ်ဏံဝွံကီု၊ သွက်ကောန်ဇာတ်ဇကုဂွံစဳကၠး ပ္ဍဲလောကကီု၊ သွက်ကောန်ဇာတ် ဟွံရိ ဒလဵုခၞံၚ် ပွမဇပ်ဍပ်လ္တူမိမ ကလော ကောဒေံကီု၊ သွက်ဟွံဂွံဒှ်မၞိဟ်အောန်ကဵုပိုန်ဒြပ်၊ ပွဟွံမၚ်မွဲဓဝ်ဗ္စာရဏာ ပ္ဍဲလောကဳ လောကုတ္တဵုကီု၊ ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ၊ ကာလကောန်ဇာတ်ဇကု စိုပ်အဝဲကတ်ဗ္တောန်ပညာ၊ ကၠာတေံ အာစိုပ်အာယုက်တြဴထပှ်သၞာံမ္ဂး၊ မိမတံ ပ္ဍဲတ္ၚဲဗြဴဗတိဂှ် ကော်ဏာကောန်ဇကုဘာလကျာ်၊ ဇရေၚ်အ္စာတၠတံတုဲ၊ ပအပ်ပြာပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတံ သွက်ဂွံဗ္တောန်ကဵုလိခ်ပၠန်ရ။


ခေတ်ကာလလၟုဟ် ပ္ဍဲရးဌာန်ဒေသမန်ဂမၠိုၚ် ဘာဗတောန်လိခ် ညးအလဵုသဳတံ ပံက်လဝ်နွံဂၠိုၚ်မံၚ်တုဲ၊ ကဵုကောန်ဇာတ်ညးတံ အာကတ်ဗ္တောန်လိခ် ပ္ဍဲဘာညးအလဵုသဳတံဂၠိုၚ်ရ၊ ဇရေၚ်ဘာလဵုဟွံဟီု ကာလအပ်ဘာမ္ဂး မိမယာဲတတံ မ္ဒးပလေဝ်ခါန်ဇဗၠုသတ်မွဲရ၊ ပ္ဍဲခါန်ဂှ် ဇဗၠုပိတၞး သတ်ပိမ၊ ပ္ကဴပိဍောၚ် ပၞာၚ်ပိတၞုၚ်၊ ဂဥုဲတၞးပိတၞးစုတ်လဝ်ရ၊ ကာလစိုပ်ဘာမ္ဂး ကလံကျာ်ဇၞော်အ္စာတုဲ ဇိုန်အပ်ကဵုခါန် ကေုာံ ကောန်ဇာတ်ဇကု နကဵုပါၚ်လေဝ် ဂရၚ်ပ္တီိကျာ်ဇၞော်အ္စာတံရ၊ '''ယွံကျာ််ဇၞော်အ္စာ ကောန်အဲဍိက်ဝွံ မတ်လ္ပကဵုကၠက် ဇိုၚ်တဲလ္ပကဵုကဝ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာတံ ၜုၚ်တက်ဝေတ်ဗ္တောန်တုဲ သွက်ဂွံလေပ်ပညာ သ္ဂောံစဳကၠးအာပ္ဍဲလိုက်ဝွံဂှ် ဗ္တောန်ကဵုကွက်ပညာ သဗ္ဗအိုဿီုညိကျာ်''' သာ်ဝွံဂရၚ်ပ္တီ ပအပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတံတုဲ သွက်ကွးဇကုဇိုၚ်တဲဟွံကဝ် မတ်ဟွံကၠက်ဂှ် မ္ဒးကေတ်တာလျိုၚ် ဝေတ်ဗ္တောန်ဒဵုစိုပ်ကဵုလ္အိတ်ရ။


ပ္ဍဲဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ကာလအပ်ဘာတုဲမ္ဂး ကော်ဖျဴနၚ်သ္ၚိတုဲ ညးမဒှ်မိမတံ သွက်ဂွံပ္တိုန်ဂုဏ်စရာဲကောန်ဇာတ်ဇကု၊ ဘိက်ပၟိၚ်နၚ်မၞိဟ်ပ္ဍဲကွာန်တံဂှ် ဒဒှ်ရကောန်ဇကုပအပ်ဘာတုဲဂှ် လဴထ္ၜးဟီုပျးကဵုညးတံရ၊ နကဵုကွာၚ်ၜဲယိုဟ်ၜန်တံလေဝ် ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်တၠုၚ် ကဵုညးမပြာပ်ကၠုၚ်တံအိုတ်ရ၊ (အခိုက်ကၞာဏံဂှ် ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်နွံတုဲ ပ္ဍဲကွာန်လ္ၚဵုဂှ်ဟၟဲရ၊) ကွာန်ရးမန်လ္ၚဵုဂှ် ကာလအပ်ဘာတုဲ ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲမိမ မ္ဒးပလံၚ်ဂအုပ်လၟိုန်လေဝ်နွံ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဟွံပလံၚ်လေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်သ္ပထပိုဲခမဳတုဲ ကတ်ဗ္တောန်ပညာမ္ဂး လၟိုန်တ္ၚဲဟေၚ် မ္ဒးပလံၚ်ဂအုပ်ရ၊ ကာလအပ်ဘာတုဲမ္ဂး ပ္ဍဲဇရေၚ်အ္စာဘာလကျာ် မွဲသၞာံ ညးတံပါ်လဝ်ပိရာသဳရ၊ ၜါရာသဳဂှ် ညးတံဒၠောံဗ္တောန်ကဵုပရေၚ်လောကဳတုဲ မွဲရာသဳဂှ် ဗ္တောန်ကဵုပရေၚ်လောကုတ္တဵု မပ္တံကဵုခတဵုဇၞော်၊ ဂါထာလ္ၚောဝ်ကျာ်၊ လောကသိဒ္ဓိ၊ သၠပတ်ပရိုတ်၊ သဒ္ဒါ၊ သုတ်စဉ်၊ ပေါရဏာမ်၊ ပေါရဒါမ်၊ လိခ်ဂစေံဍာ်မိတ်၊ ကဗျလၟေတ်ကေုာံလိခ်ဗၠာဲဘာတံဂှ်ကီု၊ ကွတ်သဗ္ဗအိုဿီု မပ္တံကဵုဗိုတ်ပိဗေဒၚ်ပန်၊ ကွတ်အ္စာသဝ်၊ ကွတ်အ္စာဂဥုဲ၊ ဗိန္ဓောဟောရာ၊ ကာတ္ၚဲ အ္စာကဝတ်၊ ဂၞန်သၚ်္ချာ၊ လှ်ေ၊ ဒယှ်ေတိၚ်တိုက်၊ ဓမၠုမတ်၊ ကွတ်ပၞာန်(သေနၚ်္ဂဗျူဟ) ကွတ်တဝ်စၞေဟ်ပၞာန် ကွတ်ဇိုၚ်ကွတ်တဲ၊ လက်ဗန် လက်ပၠုယ်တံဂှ် ညးတံဗ္တောန်ကဵုအိုတ်ရ။


ကွတ်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံဗ္တောန်ကဵုပ္ဍဲဘာတုဲ ကွတ်လ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲကမၠောန်ဟေၚ် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်အ္စာတုဲ ဗ္တောန်ကဵုကတ်ကေတ်အိုတ်ရ၊ ယဝ်ဒှ်ပ္ဍဲကမၠောန်မ္ဂး ညးလေပ် ညးသ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တံ ဗ္တောန်ကဵုကွးဇကုအိုတ်ရ၊ ကွတ်ကမၠောန်လေဝ်နွံစှ်သာ် မပ္တံကဵုပါန်မုက်၊ ပါန်ပေါန်၊ ပါန်ခဳ၊ ပါန်ခေန်၊ ပါန်ရန်၊ ပါန်ပုတ်၊ ပါန်ဗုတ်၊ ပါန်သောန်၊ ပါန်ဒက်၊ ပါန်သဲတံဂှ်ကီု၊ သၟာဓဇဲ၊ ဝဍ္ဎကဳ၊ ဗဳသ္ကဝ်၊ ဖျေံထဝ်ရၚ်ဒ္ၚောဝ်၊ ကွတ်သၟာလၟာန်၊ ကွတ်ဣမိတၠတဲ၊ ကွတ်သၟာဗ္ၚ၊ ကွတ်တုတ်တုတ်တံဂှ်ကီု၊ သီုမၞိဟ်တြုံသီုမၞိဟ်ဗြဴ၊ ညံၚ်ဂွံစဳကၠး ပ္ဍဲယေန်သၞာၚ်ဂှ်လေဝ်၊ ညးတံသ္ပဂရုဒၠောံဗ္တောန်ကဵုအိုတ်ရ၊ ကာလကတ်မံၚ်ပညာဂှ် ကွးဘာတံဂြိပ်ဘာမ္ဂး မိမယာဲတညံၚ်ဟွံဂွံဒှ်(မြဘာ)(ဘာလေဝ်မံၚ်-ဝိုန်ကၞံၚ်လေဝ်ဟွံတီ) အတိုၚ်ဂလာန်ညးတံမဟီုလဝ်၊ မ္ဒးဒ္ဂေတ်လ္ၚတ် နကဵုဝဳရိယဇကုအိုတ်ရ၊ ကာလကတ်ဗ္တောန်မံၚ်လိခ်ဂှ်လေဝ်၊ ဝတ်ကွးမသုန်သာ်မတွံဂး '''ခစသဳကၠဳ၊ ဗ္စးပ္ညဳကြဴ၊ ဒုၚ်တဴဒၠောံဗ္တောန်၊ကၠောန်ၜတ်ဇရေၚ်၊ သီုဟေၚ်ကတ်ကွတ်''' သာ်ဝွံ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ် ဝတ်ကွးမသုန်သာ်ဂှ်လေဝ်၊ ကောန်ကွးဘာတံ ကောန်ကွးဘာတံ မ္ဒးမၚ်မွဲ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်မံၚ်လၟိုန်ဂှ် ဒှ်လျိုၚ်ကွးတံရောၚ်။


ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံ ပိုဲဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ကတ်ဗ္တောန်မံၚ် ပရေၚ်လောကုတ္တဵုသၟးလေဝ် ဟွံရုမ်ဂပ်၊ ဟွံစိုပ်ဒတုဲရ၊ သွက်ဂွံပ္တောံကဵုဂကူညးမာန်ဂှ် လၟုဟ်ပညာဂတာပ်ကဵုခေတ်တၟိဂှ် နွံဂၠိုၚ်ကဵုသာ်တုဲ ညံၚ်ဂွံပြာကတ် တောလောန်နူဂကူသ္အာၚ်ဂှ် ညးညးအဲအဲ ကၠေံစိုတ်ကတ်ဗ္တောန်အိုတ်ညိ၊ ပညာနဲတြေံဂှ်လေဝ် လ္ပထောံကၠေံ ပညာနဲတၟိဏံလေဝ် ညံၚ်ဂွံလေပ်ဂှ် မ္ဒးဂိုတ်ဂစာန်ကတ်လွဳရောၚ်။

==ပွမပထပိုဲခမဳ==

ကောန်ဂကူမန် ဗွဲမဂၠိုၚ်ၚ် လျုၚ်သ္ဇုၚ်သ္ဍိုက်ကဵုဗုဒ္ဓဘာသာအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာအခိုက်ကၞာဂှ် ပရေၚ်ဘာသာလေဝ် လုပ်လၟိဟ်မွဲသာ်ကီုတုဲ၊ သ္ပရှ်ေသှ်ေကဵုဂုဏ်ကျာ်ဓဝ်သၚ်အိုတ်ရ၊ မိမၜါလေဝ် လုပ်ဗော်ဂုဏ်အနန္တတုဲ ဒဒှ်ဂုဏ်မိမဇၞော်ဂှ် သ္ဇက်ပ္တောံၜတ်ဟၟဲရ၊ ရန်တၟံသွက်ဂွံရန်ရော်ဂုဏ်မိစှ်ၜါဂှ်၊ ဂုဏ်မၜါစှော်မွဲတုဲ ကောန်ဗၠာဲသၟတ်တြုံမန်ဂမၠိုၚ်၊ အာယုက်စိုပ်စှ်ၜါသၞာံကဵုဗွဲလ္တူမ္ဂး ကဵုသ္ပထပိုဲအိုတ်ရ၊ သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုထပိုဲခမဳဂှ်၊ ပ္ဍဲဂိတုဖဝ်ရဂိုန်၊ စဲ ပသာ် အခိၚ်ကမၠောန် ဝါ၊ ဂူ၊ ဗ္ၚ၊ သၠးမ္ဂး မိမဂမၠိုၚ် ပြာပ်အာဇရေၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော် နွံကဵုဂၠိုၚ် မိၚ်ဂၠိုၚ်ညာတ်တံတုဲ၊ အာတ်ကသပ်ရုယ်စှ်၊ တ္ၚဲခိုဟ်ဗၠးဒုဟ် သွက်ဂွံပဒါယကာထပိုဲ ခမဳအိုတ်ရ၊ ယြဴမၞိဟ်တြုံမွဲ ယဝ်ဟွံပလဝ်ထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး အခိုက်မန်ပိုဲ ညးဟွံပၠောပ်အဝေါၚ် တြုံဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ဏီရ၊ ယဝ်ရမိမယာဲမန်ဂမၠိုၚ် ဂွံပဒုၚ်သ္ဇိုၚ်လဝ် ဒါယကာထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး မှောဝ်ဇာမိပ်ဇြိပ်တဴဗွဲမလောန်၊ ညးဟၟဲကဵုကောန်တြုံတံဂှ် အာတ်ကေတ်ကောန်တြုံညးသ္အာၚ် ပညံၚ်ရဴကောန်ဖျုန်ဂြိုဟ်ဇကုတုဲ၊ ဒုၚ်ကေတ်ဒါယကာထပိုဲ-ခမဳအိုတ်ရ၊ ယဝ်ဂွံပလဝ်ဒါယကာထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး ဂွံဒုၚ်စဂုဏ်ဖဵုဇၞော်သန်ဟေၚ်၊ ယိုက်ဒိုက်ပတှ်ေကေတ်လဝ်ရ။


ကောန်မန်ပိုဲ ကာလဍောတ်သွတ်ဂှ် ကဵုအာကတ်ဗ္တောန်ပညာ ပ္ဍဲဘာလကျာ်ဂၠိုၚ်တဴတုဲ လိက်မန်ဗှ်ဒးညိည ဗှ်ဒးချူဒးဂၠိုၚ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဟိုတ်နူမိမၜါ ဟွံဍိုက်ပေၚ်ကဵုပိုန်ဒြပ်တုဲ ဒးရီုဗၚ် ပ္ဍဲကမၠောန်မိမတံအိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ၊ ကညလစိုပ်အဝဲဍောတ်တ်တေံ ဟိုတ်ဟွံကဝ်ဗ္တောန်လဝ်လိက်တုဲ၊ ယဝ်ရန်တၟံလဝ် သွက်သ္ပထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး ကၠာဟွံစိုပ်အခိၚ် သ္ပထပိုဲဂှ် မိမတံအာအပ်ပြာပ်ကဵု ဇရေၚ်အစာတၠဂုဏ် ပ္ဍဲဘာလကျာ်၊ သွက်ဂွံကတ်ဗ္တောန်လိခ်၊ မပ္တံဒ္ဂေတ်ဝတ် သာမဏဳတံရ၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ကၠာဟွံဂွံသ္ပထပိုဲ-ခမဳ ဗၞတ်ထပှ်တ္ၚဲ စှ်သုန်တ္ၚဲ၊ သွက်ဂွံဗှ်လိခ်လေပ်ဂှ် ညးတံအာအပ်စွံပ္ဍဲဘာအိုတ်ရ၊ ကာလစိုပ်တ္ၚဲ သွက်ဂွံပထပိုဲခမဳ ညန်ကြပ်ကၠုၚ်မ္ဂး ပွမပ္တံထေက်ကဵုဒးဝေၚ်ပါဲ ပွမတိုန်ဆု၊ ပွမဝေၚ်ဍာ်၊ ၜိၚ်ဍာ်၊ ကၠောံၜဳ-ကၠောံကြုၚ်၊ ပွမအာဂြိုပ်ဂၞိၚ်၊ ပွမတိတ်အာတရဴဇမ္ၚောဲတံဂှ် ညးတံကဵုဝေၚ်ပါဲ ညံၚ်ဟဂွံဒှ်အန္တရာဲမွဲမွဲသာ်ကီုရ။


ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ကၠာဟွံပကာမ္ၚဵုထပိုဲ ပွိုၚ်စှ်သုန်တ္ၚဲဟွံသေၚ် မွဲဂိတု၊ ကဵုလၟောၚ်ထပိုဲတံ ပြာပ်အာဇရေၚ်-ကလော၊ ကောဒေံ၊ မိမနော်နာဲ၊ ညးတၠအာယုက်ဇၞော်တံတုဲ၊ ကဵုကလံစအိုတ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကာလတ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်ကဵုဒါန်ဂှ် ဗွဲကိုပ်ကၠာ ကလံကျာ်ဓဝ်သၚ်၊ မိမ၊ ကလော်သ္ၚိတုဲ၊ စှ်ေလးသ္ကဝ်ပ္ဍဲတိ၊ ကလံပ္ညုၚ်ဏာဗဴဇု၊ ဗဴကွာန်၊ နူဇမ္ၚောဲအိုတ်ရ၊ ကာလကလံတုဲမ္ဂး လ္ၚဵုကဝါ်ဏာလၟောၚ်ထပိုဲ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပ္ဍိုက်ဏာကဵုချေံ၊ လ္ၚဵုဂှ်ယိုက်ဏာ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပ္ဍိုက်ဏာကဵုကွဳ၊ ဗွဲမမိပ်ဇြိပ်တုဲ၊ အာကလံဌာန်ကလောကောဒေံ၊ နော်နာဲ၊ ညးအာယုက်ဇၞော်ပ္ဍဲကွာန်တံ ဂြုဂြုဂြီုဂြီုအိုတ်ရ၊ လၟောၚ်ထပိုဲဂှ် ကျိုၚ်လဝ်နကဵုၝောံကိုဋ်ဗြကၞေၚ်၊ ကယျိုၚ်ကယျဝ်ကောန်သၟိၚ် ဗွဲမ္ဒးရးရ၊ နူဘဝကောန်ၚာ်တေံ ညးတံစၚ်လဝ်ကတောဝ်ဂှ် ကာလသ္ပထပိုဲဏံ ညးတံကဵုဝက်သၞေက်ရ၊ မၞိဟ်ဇၞော်မန်လ္ၚဵုတံဂှ် ရန်တၟံဒှ်လၟောၚ်ထပိုဲ ပြဲသန်ကွေံရသွံ၊ စွံစိုတ်သာ်ဏံတုဲ ဟွံဒုၚ်ကလံ၊ ကဵုအာကလံကျာ်အိုတ်ရ။ ကာလအာကလံညးဇၞော် ပ္ဍဲကွာန်တံဂှ် ရန်တၟံပွမဒှ်ဒကာထပိုဲ ဒကာပယျၚ်တုဲ ကဵုအရီုအဗၚ်အထံက်အပၚ် နကဵုဩန်လေဝ်နွံ၊ နကဵုကပေါတ်ကညောတ်လေဝ်နွံကီုရ။


ဒေသရးမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ကာလသဝ်တ္ၚဲဝွံ ကောံဓရီုပြာပ်တိတ်အာဘာ ညဳညဳသာသာ၊ သီုကဵုပရိက္ခရာဒ္စာံတုဲ၊ ဖ္ဍောတ်မ္ၚဵု ဖျေံသော်ဗလိုပ်ဍာ်မ္ၚဵုတုဲ ကွက်စုတ်ဇုက်ပရိုတ်မ္ၚဵု ပ္ဍဲကအ်လၟောၚ်ထပိုဲဂှ်တုဲ၊ ပ္ဍဲဗ္တံဂှ် လၟောၚ်ထပိုဲကလေၚ်စဴသ္ၚိမာန်ဏီရ၊ အခိၚ်နူဂယး ပယျာံအရှိုန်တိုန်မ္ဂး ညးတံပ္တိုန်ထပိုဲအိုတ်ရ၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အခိၚ်နူဂယးပြဟ် ပယျာံအရှိုန်တိုန်ဂှ် ညးတံပြာပ်တိတ်အာဘာ ဖျေံသော်ပ္တိုန်ထပိုဲတုဲ က္ညနိမန်ဖျဴနၚ် ကောန်ထပိုဲဇရေၚ်သ္ၚိ ကဵုဒါန်ဖာပ်သၚ်အိုတ်ရ၊ (ပွမသာ်ဏံလေဝ် ရန်တၟံကဵုကျာ်တြဲပိုဲ ဒဒှ်ကျာ်တုဲ က္ညစဴကၠုၚ်ဌာန်မိမကၠာအိုတ်ဂှ်ရ) ကိစ္စဖာပ်သၚ်စရိုဟ်ဍာ်တုဲ ကာလကောန်ထပိုဲတံ က္ညကလေၚ်စဴဘာမ္ဂး ညးတံလံၚ်ကဵုဒါန်ဝတ္ထု ကပေါတ် သွက်ဂွံပသဇိုၚ်ပၠန်ရ၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အကြာပိုန်ၜါအခိၚ် လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳဂှ်၊ ကျိုၚ်ကျဝ်ဗွဲမ္ဒးရးတုဲ ညးမဒှ်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ဂှ် (ဗၠာဲဗအ်)ယိုက်ဂၠေၚ်ကေတ်လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳ အာဂတအိုတ်ရ၊ လက်ကရဴဂှ် ညးမဒှ်မအံက်ထပိုဲ-ခမဳ ကၟာဲဗဗေၚ်၊ မိဂှ်မိန်ကေတ်သပိုၚ်သ္ၚာ၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ယိုက်ကပေါတ်ပရိက္ခရာ၊ စၞအာဟာရဘောဇိုန်ဂမၠိုၚ်တုဲ၊ ကွာက်ဂၠောဲရေၚ်တိတ်အာဘာအိုတ်ရ၊ စိုပ်ဘာမ္ဂး ဂကူမန်တံ ရန်တၟံသွိၚ်ထောံသံသာ အဝေါၚ်မၞိဟ်တုဲ သွက်ဂွံတန်တဴ ပ္ဍဲဘဝထပိုဲ-ခမဳလၟိုန်ဂှ် ညးတံဂေတ်အာလ္ပာ်တဲပုၚ်(လ္ပာ်ဇဵု)ဗ္ဒက်သိုဏ်ပိဝါတုဲ ပြာပ်တိုန်အာလ္တူဘာအိုတ်ရ၊ ညးမယိုက်လဝ်လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳတံဂှ် ကာလကြပ်ကၠုၚ်က္ဍိုပ်တၞိန်ဂှ် ညးတံဓမက် ဓရိပ်ထောံလၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳ ဟွံပ္တိုန်ကဵုလ္တူဘာရ၊  ပွသာ်ဏံဂှ် ဒှ်ညးတၠဒါန်မပြဲ ပ္ဍဲလောကဏံ သွက်ဂွံပ္တောံၜတ်ဟၟဲ၊ ပြဲကွေံရောၚ်သွံ စွံစိုတ်စေတနာသာ်ဏံတုဲ၊ ညးတံအာအာတ်ကေတ်လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳ၊ ပ္တိတ်ကဵုဩန် ကုညးမယိုက်ဂၠေၚ်ညိညရ၊ (ဂလာန်ဏံဂှ် ရန်တၟံကဵုစေတနာဒါန်ကုသဵုတုဲ သွက်ဂွံမိပ်ဇြိပ်အိုဟ်တၟိုဟ်ဟေၚ်၊ ကၠောန်ဗဒှ်ကေတ်ရ) တုဲညးတံတိုန်အာဘာ ဇရေၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠအိုတ်ရ။


ကိစ္စပ္တိုန်ခမဳပၠန် အာယုက်လၟောၚ်ခမဳဂှ် ဟွံပေၚ်မ္ဂး ဍန်(ဍိုန်)ခမဳရ၊ ဍန်ခမဳမ္ဂးဂှ် ၜပ္တိုန်ခမဳလေဝ် ဂးကီုရ၊ ဟိုတ်နူအာယုက်ဟွံပေၚ်တုဲ မ္ဒးဍိုန်ပ္တိုန်ခမဳလေဝ် အဓိပ္ပါယ်အာစိုပ်ပၠန်ရ၊ ဂွံဍန်ခမဳဂှ် ပ္ဍဲထး မွဲညးတံလဇံက်စွံ ပ္ၚာန်မွဲမ၊ ပ္ဍဲပ္ၚာန်ဂှ်၊ စုတ်လဝ်ခဝ်(ဗံက်)ပ္ဍဲခဝ်ပၠန် စုတ်လဝ်ကွာၚ်တဲကၞး၊ ကွာၚ်ကၠေၚ်၊ ကွာၚ်ခေါက်ဂဒဵု၊ ကွာၚ်ၜဲယိုဟ်ၜန်နာနာသာ်ရ၊ ကပေါတ်ပရိက္ခရာလေဝ် မ္ဒးစွံလဝ် ဂတကောန်ခမဳရ၊ ဒါယကာခမဳဂှ် မ္ဒးဂ္ဇံဆေၚ်မုက်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတုဲ ဒါယကာခမဳ ရပ်လကဲဖျေံလစိန် ဒက်လဝ်ကဵုဇုက်တောဝ် လ္တူထးတုဲ အ္စာတၠဖ္ဍောတ်အာဂါထာ ဒါယကာဂှ်ဖ္ဍောတ်ဗက်တုဲ တံၚ်ယာလစိန်ဂှ်ရ၊ ခမဳတၟိဂှ်လေဝ် မ္ဒးထ္ၜလဝ်မုက်ဗ္ဒာဲဂှ်ရ ၜုန် မြ မုယ်တံဂှ်လေဝ် မ္ဒးစုတ်လဝ်ပ္ဍဲဓုပ်ကီုရ၊ မဂတောန်၊ ဂဇမ်ကယျောဝ်တံလေဝ် ယဝ်စုတ်လဝ်ကီုမ္ဂး ဟွံဒးပ္တိုန်အ္စာ သ္ဂးလဝ်ရ။


ဒေသကွာန်မန်လ္ၚဵု ညးတၠကောန်တြုံဂမၠိုၚ်၊ မွဲသၞာံမွဲတ္ၚဲ ကောံဓရီုတုဲ ပထပိုဲ-ခမဳလေဝ်နွံကီု၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် မွဲသၞာံမွဲတ္ၚဲ ကောံပထပိုဲ-ခမဳ ပ္ဍဲဘာလေဝ်နွံကီု၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ် ညးကောန်တြုံဟၟဲတံဂှ် ဂရၚ်ပ္တီကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတုဲ အာတ်ပဒါယကာထပိုဲ ကောန်ညးသ္အာၚ်လေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ပုၚ်မွဲဂအုပ်-ဓုပ်မွဲ ပ္တိတ်ဏာဘာတုဲ ပထပိုဲ-ခမဳလေဝ်နွံကီုရ၊


ပွမပ္တုဲကိစ္စကာမ္ၚဵုထပိုဲ-ခမဳဂှ် တ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်ကီု၊ တ္ၚဲဖျေံသော်ကီု၊ ပွမပဂြုဂြုဂြီုဂြီု ဗွဲမအိုဟ်တၟိုဟ်ဂှ် တန်တဴဒၟံၚ်ပ္ဍဲပိုန်ဒြပ်၊ အတိုၚ်ဒြဟတ်ဇကုဟေၚ် ပြုပြေၚ်ပ္တုဲကာမ္ၚဵု ဖာပ်သၚ်အိုတ်ရ၊ ညးမက္ညကၠုၚ်ပ္ဍဲကာမ္ၚဵုထပိုဲ-ခမဳဂှ်လေဝ် ထေက်ကြိုက်ကဵုဇြဟတ်ဇကု ညးတံရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် အာတ်ပဒါယကာ ထပိုဲ-ခမဳကီုရ၊ ပထပိုဲ-ခမဳတုဲ ပွိုၚ်ဗၞတ်ထပှ်တ္ၚဲ၊ မွဲဂိတု၊ မွဲဝှ်၊ ညးမဒှ်ဒါယကာတံဂှ် တုမ်တိုပ်ပိဏ္ဍပါတ်ပါတ်တုဲ ပလံၚ်ကဵုဟွံသ္ဂုတ်ရ၊ ကာလရာံတိတ်အာနူဘဝထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး ဗၞတ်ထပှ်ဗ္တံ ထပှ်တ္ၚဲ မ္ဒးပ္တုဲဝတ်ပ္ဍဲဘာအိုတ်ရ၊ သပိုၚ်သ္ၚာတံလေဝ် ကဆံၚ်ကြာတ်ကြဴသ္အးဇ္ၚးတုဲ မ္ဒးအပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတုဲ ဂရၚ်ပ္တီအာတ်အခေါၚ် သွက်ဂွံစဴသ္ၚိပၠန်ရ၊ ဂကူမန်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ယဝ်ဟွံသ္ပထပိုဲ-ခမဳဏီမ္ဂး ညးတံဟွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ၊ ထပိုဲခမဳတံ ရာံတိတ်တုဲ ကာလစဴစိုပ်ကွာန်မ္ဂး ဂကူမန်တံကော်ခဴစ အတိုၚ်ပရေၚ်တၞောဝ်ဒတောဝ် '''ကောန်ထပိုဲ ကောထပိုဲ ကောန်နာဲ ကောကျာ် အမူကျာ် အနာဲကျာ်'''အိုတ်ရ၊ ဂလာန်သာ်ဏံဂှ် ဒှ်ဂလာန်မပြဲမွဲသာ် ပ္ဍဲဝေါဟာဂကူမန်ပိုဲရောၚ်။

==အခိုက်ဝုတ်ဗၠာဲ==

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ရန်ကဵုကောန်ၚာ်ဂှ် ဂကူမန်ဟီုလဝ်အရေဝ်နွံကၠုၚ်၊ '''ဂွံကောန်ဗြဴမ္ဂး မ္ဒးလးသကဝ်သၞာ ဂွံကောန်တြုံမ္ဂး မ္ဒးယဵုယာတ်ဍောတ် ခၜက်ယာတ်ဍောတ်''' ရဴဝွံသ္ဂးလဝ်ရ၊ အရေဝ်ဝွံ နွံကဵုအဓိပ္ပါယ်ဗွဲမဇြိုဟ်နက်ရ၊ ကာလကောန်ဗြဴဇၞော်တိုန်ဒှ်ဝုတ်မ္ဂး အတိုၚ်အခိုက်ကၞာပိုဲမန်၊ သၟတ်ဗၠာဲတံကၠုၚ်ဝေၚ်သ္ၚိ၊ တက်ကျာဓရီုပ္ဍဲသ္ၚိရ၊ ကာလဂှ် သၟတ်ဝုတ်ဝွံ သွက်ဗၠာဲတံဂွံဂ္ဇံဂှ် မ္ဒးလးသ္ကဝ်သၞာတုဲ ဒုၚ်တၠုၚ်ကၟုယ်ဗၠာဲတံရ၊ ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ '''ဂွံကောန်ဗြဴမ္ဂး မ္ဒးလးသ္ကဝ်သၞာ'''ဟီုလဝ်ရောၚ်၊ ညးတၠကောန်တြုံပၠန်တုန်လေဝ် ကောန်ဇကုစိုပ်အဝဲဗၠာဲတုဲ သွက်ဂွံပတဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ကောန်ဇကု မ္ဒးအာအာတ်ဂအဟ် ပ္ဍဲဇရေၚ်မိမသၟတ်ဝုတ် ဇကုနွံမေတ္တာရ၊ ပွမအာသၟာန်သၟုက်ဝွံ '''သွဟ်ဒကတ်''' ပိုဲမန်မကော်ခဴစတုဲ ပ္ဍဲအခိၚ်ဝွံ မ္ဒးကဵုသၟတ်ဝုတ်ဇြဟာန်ဇကု၊ ယာတ်ဍောတ်ရ၊ ကာလသ္ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲတေံလေဝ် ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ '''ဂွံကောန်တြုံမ္ဂး မ္ဒးပလေဝ်ယာတ်ဍောတ်ရောၚ်''' ရဴဝွံ အရေဝ်မန်နွံကၠုၚ်ရ။


အဝဲကောန်ဇာတ်ဂမၠိုၚ် စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ် ဗ္တောန် ကတ် ကွတ်ပညာမ္ဂး ကောန်ဗြဴဂှ် ကွတ်ဗြဴ၊ ကောန်တြုံဂှ် ကွတ်တြုံ၊ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ် မိမတံ ဒၠောံဗ္တောန်ကဵုကတ်ပညာအိုတ်ရ၊ ယဝ်ရကွတ်တြုံ ကွတ်ဗြဴဟွံဍိုက်ပေၚ်မ္ဂး ကာလဒှ်ဂအဟ်-ဂမာန်ညးမ္ဂး ကောန်ဇာတ်ဇကု မုက်မတ်ဒးဍောတ်ရောၚ်သွံ၊ ဟိုတ်နူဓဝိၚ်နွံသာ်ဏံတုဲ ကောန်ဗြဴမ္ဂး မပ္တံကဵုတုတ်တုတ်၊ တောမ်ပုၚ်သွ၊ သီဂိုၚ်ထိၚ်ဒက် ဒြပ်ကပေါတ်နာနာသာ်ကီု၊ ကောန်တြုံမ္ဂး မပ္တံကဵုကၠောန်ဂူဗ္ၚ၊ တာန်န တာန်ရဴ၊ ၜန်ဇုက်၊ ၜိၚ်ဍာ်၊ ဍိုက်ဂၠုၚ် ဍိုက်ဖံၚ်၊ ညံၚ်ဂွံလေပ်ဂှ် ကၠေံစိုတ်ဗ္တောန်ကဵုရ၊ ယဝ်ရကွတ်ဗြဴ ကွတ်တြုံဟွံဍိုက်ပေၚ်မ္ဂး ခေတ်ကၠာတေံ ညးတံဟွံပဂအဟ်-ဂမာန်ရ၊ ပ္ဍဲခေတ်လၟုဟ်ဝွံ ဒဒှ်ပြံၚ်သၠာဲကၠုၚ်တုဲ ဟွံတုပ်ကဵုခေတ်ကၠာတေံ အဓိပ္ပါယ်ကွတ်တြုံ ကွတ်ဗြဴ၊ ၜိုန်ပြံၚ်သၠာဲကီုလေဝ် အလိုက်ခေတ်ညးကဵုညး၊ ကၠာဟွံဒှ်ဂအဟ်-ဂမာန်ညးဏီဂှ် မ္ဒးဍိုက်ပေၚ်လဝ်ရောၚ်ဂှ် ပိုဲစှ်ေဒၟံၚ်စိုတ်ရ။


သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲမန်ပိုဲပၠန်လေဝ် စိုပ်ကၠုၚ်အဝဲဝုတ်ဗၠာဲမ္ဂး ဇကုမွဲဓဝ်မံၚ်ဟွံဂွံ၊ ဒးပံၚ်ဖက်ကဵုညးတၞဟ်တုဲ ပွံမပံၚ်ဖက်ဆက်ဆောံကဵုမိတ်သဟာဲ ဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ် စွံတိုန်ၚုဟ်မး ရပ်တိုန်အလံၚ်၊ စွံပရဲပ္ဍဲစိုတ်လေဝ်ဒှ်တိုန်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ၊ ဇၟာပ်ပ်ကွာန်မန် ဇၟာပ်ပ်ဍုၚ်မန်၊ ဇၟာပ်ပ်အရာပ်မန် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဒက်လဝ်ဂကောံအိုတ်ရ၊ နကဵုသၞောဝ်ဥပဒေသ ဟွံဂွံဒက်လဝ်ဂကောံကီုလေဝ် ညးမွဲကဵုမွဲ ကၠိုဟ်တီကေတ်ပ္ဍဲစိုတ်တုဲ အာမွဲဂကောံ ကၠောန်မွဲဂကောံ မဒှ်တိုန်ရ။


မိမတၠကောန်ဝုတ်တံပၠန်လေဝ် ကောန်ဇာတ်ညးတံ ဒှ်တိုန်ဝုတ်မ္ဂး အရာကိစ္စလဵုဟွံဟီု မ္ဒးထိၚ်ဒက် ဗွဲမဗ္စာရဏာလၟိုန်ရ၊ ကောန်ဝုတ်ဇကုမွဲဓဝ် ကေၚ်ကာလဵုဟွံဟီု ဒၞာဲလဵုဟွံဟီု ကမၠောန်လဵုဟွံဟီု ယဝ်မ္ဒးအာကၠောန်မ္ၚးသ္ၚိဇကုမ္ဂး ညးတံဟွံသၠးကဵုအခေါၚ်ရ၊ အာကၠုၚ်ကၠောန်ကမၠောန် နကဵုဂကောံဟေၚ် မိမတံသၠးအခေါၚ်ရ၊ ညးမဒှ်ကောန်ဝုတ်တံလေဝ် မၚ်မွဲတိုန်ဣန်ရဳသိက္ခာဇကုရ၊ ပွမဟုံဂစေံဂြးသော်၊ ဒၞာဲၜးဂၞိန်ယာတ် ဂတမိမကောဒေံဇကုဂှ် ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ ပွမသာတ်ဂၞိန်၊ ပွမလ္တက်ပလောံ ဂတမိမကောဒေံ၊ ဂတမၞိဟ်တြုံဇၞော်တံလေဝ် ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ မိတ်ဒါန်ပၠန်လေဝ် ဂတမိမကလောကောဒေံမ္ဂး ဗွဲလ္ဂူတပ်တးဟေၚ် ဟီုအရေဝ်ဆက်ဆောမ်အိုတ်ရ၊ သွက်ဂွံမၚ်မွဲဓဝ်ဂဝ လ္တူမိဇကု ကောဒေံဇကုတုဲ ဂတမိမကောဒေံဇကု သွက်ဂွံဟီုအရေဝ်ဂှ် ညးလ္ၚဵုတံ ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ စပ်ကဵုပရေၚ်ဝုတ်ဗၠာဲတုဲ အရေဝ်မန်နွံကၠုၚ်မွဲသာ် '''ၜိုန်ကဵုတီကီုလေဝ် ဟွံကဵုညာတ်'''ရ၊ ဆဂးဂှ် ပ္ဍဲဒေသမန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် မိမကောန်ဂကူမန်တံ ကောန်ဇာတ်ညးတံ စိုပ်အဝဲဝုတ်မ္ဂး ပ္ဍဲကိစ္စဝုတ်ဗၠာဲဏံဂှ် သၠးအခေါၚ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ခေတ်ကၠာတေံ သၟတ်ဗြဴတံ စိုပ်အဝဲဝုတ်သၟုယ်ဠေၚ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံ နူစွံလဝ်သော်ယံၚ်ဂတိုပ်တာဂှ် ကဵုဖျေံသော်ကၞေၚ် စွံထာၚ်သပြုရ။


သၟတ်ဗၠာဲတံလေဝ် ရံၚ်သ္ၚဳကေတ် ဗီုသော်ဝုတ်ဂှ်တုဲ ဆက်ဒါန်ဆက်မိတ် အခိၚ်အဝဲစိုပ်-ဟွံစိုပ် တီကေတ်ပ္ဍဲစိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲခေတ်လၟုဟ်ဝွံ ဗီုသော်သၟတ်ဗြဴမန်ပိုဲပြံၚ်သၠာဲကၠုၚ် အခိုက်ကီုလေဝ် ဒဒှ်သၟတ်ဝုတ်မွဲ ဒှ်ဝုတ်တီမ္ဂး ဆက်ဒါန်ဒက်မိတ်-ဟီုအရေဝ် တက်ကျာကဝေၚ်ဂွံရ၊ ညးမွဲရောဟွံဂၠာဲပဒုဟ်ရ၊ ယြဴသၟတ်ဝုတ်မွဲ ယဝ်ပၠောပ်သော်တုဲမ္ဂးစိုပ်အခိၚ်ပတဴသ္ၚိကၟိန်ရ ညာတ်သၟတ်ဗြဴမွဲ ပၠောပ်လဝ်သော်တုဲမ္ဂး သွက်ဂွံပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ကဵုသၟတ်ဗၠာဲမွဲ ညးတံသၟာန်သၟုက်လဝ်တုဲ ဒးတီရောၚ်၊ သၟတ်ဗြဴဝွံ ခြာဟွံလံ ပတၠလျိုၚ်ရောၚ်ဂှ် သၟတ်ဗၠာဲသ္အာၚ်လေဝ် ဒးတီလဝ်တုဲရ၊ ဂလိုၚ်လဵုမိက်ဂွံဆက်ဒါန်ပမိတ်ကီုလေဝ် အခေါၚ်ဟၟဲရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သၟတ်ဝုတ်ပၠောပ်သော်တုဲမ္ဂး လုပ်လၟိဟ်ပ္ဍဲဘဝညးဇၞော်ရောၚ်ဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်တမၠာတေံရောၚ်။


အခိုက်ကၞာဒက်မိတ် ဆက်ဒါန်ဇြဟာန်ညးသ္ကံဂှ် နွံဂၠိုၚ်ကဵုဂကူရ၊ ပ္ဍဲဒေသမန်ဗွဲမဂၠိုၚ် သၟတ်ဗၠာဲတံ ဒးတိုန်ဝေၚ်တက်ကျာ လ္တူသ္ၚိသၟတ်ဝုတ်ဂှ်တုဲ မ္ဒးထ္ၜးမုက်ကဵုမိသၟတ်ဝုတ် ဟွံသေၚ် ညးမဒှ်အုပ်ဓုပ်လဝ်သၟတ်ဝုတ်ဂှ်ရ၊ ညးမအုပ်ဓုပ်တံလေဝ် ပ္ဍဲအရာကေၚ်ကာဏံ တီကၠိုဟ်ကေတ်တုဲ နဲညးကဵုညး ပါဲတိတ်အာရ၊ သၟတ်ဝုတ်ပၠန်တုန်လေဝ် ယဝ်သၟတ်ဗၠာဲမွဲ စိုပ်ကၠုၚ်လ္တူသ္ၚိဇကုမ္ဂး ဒုၚ်တၠုၚ်ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်မိုဟ်ရ၊ မပ္တံလးသ္ကဝ်သၞာ ပြေၚ်စွံခ္ဍအ်ဇဗၠု ၜံက်တံကီု ဆၜိုတ်ထေက်ကြိုက် မ္ဒးပလေဝ်ကဵုရ၊ တုဲကာလသၟတ်ဗၠာဲတံ ကၠုၚ်ဝေၚ်စိုပ်မ္ဂး ညံၚ်ဟွံထေၚ်ခယျ ဒဒှ်မံၚ်စဟွံသ္အးဇၚး ပပ်ကၠိမံၚ်ဂှ် သၟတ်ဝုတ်တံသ္အးဇ္ၚး ပြုပေၚ်လဝ်သ္ၚိဌာန် ဗွဲမ္ဒးရးရ။


ကာလဗ္တံ သၟတ်ဗၠာဲတံတိုန်ဝေၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဒဒှ်ရကောန်ဇာတ်ညးတံ ဒှ်မံၚ်ကာလကတ်ဗ္တောန်ပညာကဵုဒှ်  အဝဲဟွံစိုပ်ဏီကဵုဒှ် ဟွံမိက်ကဵုစွံကဝေၚ်ဏီကဵုဒှ်၊ ဗွဲမယေန်သၞာၚ်ဍိုဟ်ကေတ် နကဵုဥပါဲဟီုဒၠောံဗ္တောန် စဵုဒၞာထောံသၟတ်ဗၠာဲတံရ၊ ဗွဲမယေန်သၞာၚ်ဟီုဂးကီုလေဝ် သၟတ်ဗၠာဲလ္ၚဵုလ္ၚဵုတံ ဟွံဖျအ်လွဳမ္ဂး မိသၟတ်ဝုတ်ဂှ် ဂ္ဇံဗ္ဒာဲကောန်ဝုတ်ဇကုတုဲ ဟီုအရေဝ်တက်ကျာကဵုသၟတ်ဗၠာဲဂှ်ရ၊ ဟိုတ်နူမိသၟတ်ဝုတ်ဂှ် ဟွံပါဲကဵုတုဲ သၟတ်ဗၠာဲဝွံ သွက်ဂွံဟီုဂလာန်အရေဝ်မေတ္တာဂှ် အခေါၚ်ဟၟဲရ၊ ယဝ်ရသၟတ်ဗၠာဲသၟတ်ဝုတ်တံ စိုပ်ကၠုၚ်အဝဲဝုတ်ဗၠာဲမ္ဂး ညးဇၞော်တံ သၠးအခေါၚ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ဟိုတ်နူမိမသၟတ်ဝုတ်တံဂှ် ဟွံတုပ်စိုတ်တုဲ စဵုဒၞာမံၚ်လေဝ် နွံကီုရ၊ ယဝ်ရမိမသၟတ်ဝုတ်တံ တုပ်မံၚ်စိုတ်မ္ဂး သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲဂှ် သွက်ဂွံဟီုပလန်ဂလာန်မေတ္တာဂှ် ဂွံအခေါၚ်ဗွဲမသၠးပွးရ၊ ယြဴသၟတ်ဗၠာဲမွဲ နွံမံၚ်လ္တူသ္ၚိ သၟတ်ဗၠာဲတၞဟ်ဟ်ယဝ်တီမံၚ်မ္ဂး ဟွံထပ်တိုန်သ္ၚိဂှ်ရ၊ ဟိုတ်နူဟွံတီတုဲ ယဝ်ရတိုန်ဒးပၠန်လေဝ် ညးမစိုပ်လဝ်ကၠာဂှ် ပါဲကဵုဗွဲမသောၚ်ၜးရ၊ ၜိုန်ဟီုဓရီုတက်ကျာ ဗွဲမသၠးပွးကီုလေဝ် ရန်ကဵုမၚ်မွဲဓဝ်သစ္စတုဲ ပ္ဍဲကေၚ်ကာဏံ ဇိုၚ်တဲသွက်မလောန်ၜက်လုလောန်အာဂှ် ဟၟဲသက်က်ရ၊ အခိုက်ဏံဂှ် သွက်ဂကူမန်ပိုဲ သွက်ဂွံထိၚ်ဒက် အာဓါန်ဂတလၟိုန်ဂှ် ခိုဟ်ဗွဲမလောန်ရ။


ညးလ္ၚဵုတံပၠန်လေဝ် ဟိုတ်နူကောန်ဝုတ်ဇကု တက်ကျာဟီုအရေဝ်ကဵုသၟတ်ဗၠာဲဂှ် ဟွံမိက်ညာတ်မုက်မတ် ကတဴဟေပ်တုဲ ဒဒှ်ရကောန်ဝုတ်ဂှ် ဆက်ကဝေၚ်ဆက်ဒါန်ဂှ် ၜိုန်မိမတံတီကီုလေဝ် ပွမဟီုအရေဝ် ဆက်ဂလာန် ပရေၚ်မေတ္တာဂှ် ဟွံကဵုမိတံညာတ်လေဝ်နွံကီုရ၊ ဟိုတ်နူမိမဟွံတုပ်စိုတ် စဵုဒၞာဂှ်မွဲသာ်၊ ဟိုတ်နူမိမမုက်ကတဴတုဲ ဟွံမိက်ကဵုမိမတံညာတ်ဂှ်  မွဲသာ်ဂှ်ရ၊ အာဒၞာဲဗၠးၜးမွဲမွဲဒၞာဲတုဲ ဟီုအရေဝ်မေတ္တာလေဝ် နွံကီုရ။
==ဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံ==

ပွမကော်စ ပြဲ(ပြောဲ)ဇွာဂှ် နူကၠာကျာ်ဟွံဒှ်ဏီ ၜါလ္ၚီသၞာံမဒှ်ဂှ် ကွာန်မွဲကဵုမွဲ သွက်သ္ဂောံဒှ်စ္ၜုဲစ္ၜော်ညးသ္ကံတုဲ ၊ကော်စပြောဲဇွာအိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် မွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန် ဟွံဒှ်သေက်ဇဵုညးသ္ကံရ၊ ပရေၚ်ပွယေန်သၞာၚ် ညးမွဲကဵုညးမွဲ ဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်နူလက်ထက်လဵုဂှ် ယဝ်ရသၟာန်မ္ဂး နကဵုညးချူလိခ်ဏံဟွံတီရ၊ ကေတ်ဟွံဒးရ သာ်ဝွံ ဒးသှ်ဏာဍာံဍာံရ၊ မူဒှ်သာ်လဵု ပွယေန်သၞာၚ်ဏံ ဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံဝွံ တၚ်အဓိက ရန်တၟံဂကူပိုဲမန်ဂှ် သ္ဂောံတီကေတ်မာန်ရောၚ် ခယျကေတ်ရ၊ အခိုက်ကၞာဝွံ နူပိုဲဍောတ်တ်နွံတဴကၠုၚ်ဂှ် သ္ဂောံဆဵုသ္ဂောံမိၚ်ရ၊ ပွမဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံဝွံ ဂွံဟီုထ္ၜးအဓိပ္ပါဲအရေဝ်ပလး ညံၚ်ဂွံကၠးပ္ဍဲစိုတ်မ္ဂး ဒှ်ပွမကော်စပြောဲဇွာရ၊ ကောန်ဂကူမန်ဂှ် အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳကော်စပြောဲဇွာ နူမွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန် နူမွဲဒေသကဵုမွဲဒေသ နွံတဴပြာကတ်ဒၟံၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကွာန်မွဲကွာန် ဓဝ်ညးမွဲကဵုမွဲ သဘဴကော်စပြောဲဇွာဟွံမွဲရ၊ ဆဂး နကဵုအဖဝ်သ္ကံ မိတ်သဟာဲဍုက်က်ကေဝ်ဝ် ဆက်ဆံတဴဟေၚ်နွံရ။


ပွမကော်စပြောဲဇွာဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ် အဝဲဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ်ဟေၚ် ဆက်ဆံကော်စပြောဲဇွာဂၠိုၚ်ရ၊ အာစိုပ်အာကွာန်ဒေသမွဲမွဲတုဲ မိတ်သဟာဲဒဒှ်ေဒယှ်ဟွံမွဲမ္ဂး ပူဂဵုနွံပၟိက် မိက်ဂွံကော်စပြောဲဇွာဂှ် ဟီုထ္ၜးကဵုမၞိဟ်ဇၞော်နူဇကုတုဲ မၞိဟ်ဂှ် ပၠောပ်ဗ္ဂပ်ဆက်ကဵုဇွာရ၊ မၞးတံညးၜါကော်စဇွာဟာ ညးၜါစိုတ်တုပ်မ္ဂး သၟာန်ယၟုယၟာတုဲ ကော်ဖျဴဏာသ္ၚိ ဒုၚ်ကၟုဟ်ဗ္စဖျုၚ်ရ မၞိဟ်တြုံကဵုမၞိဟ်တြုံ ဒက်မိတ်မ္ဂး ဒှ်ဇွာညးသ္ကံရ၊ ညးမွဲကဵုညးမွဲ နကဵုယၟုဟွံကော် နကဵုဇွာဟေၚ် ကော်တဴကေုာံရၚ်သ္ကံရ၊ မၞိဟ်ဗြဴကဵုမၞိဟ်ဗြဴ ဒက်မိတ်မ္ဂး ဒှ်ပြဲရၚ်သ္ကံရ၊ တုပ်ညံၚ်မၞိဟ်တြုံကီု ညးမွဲကဵုမွဲ ကော်ခဴစမ္ဂး နကဵုယၟုဟွံကော် နကဵုဝေါဟာပြဲဟေၚ်ကော်တဴရ၊ '''ပြဲကၠုၚ်ဆောဝ်လံရော ပြဲလ္ပစဴဏီ''' မပ္တံသာ်ဝွံ နကဵုဂလာန်မသ္ဍိုက်ဆာန် ဒးကတောဝ် ဆက်ဆံတဴရ။


မၞိဟ်တြုံကဵုမၞိဟ်ဗြဴ ဒက်မိတ်ဂှ် ဂွံဒုၚ်ယၟုပြဲရ၊ ကာလဇကုဒှ်သ္ၚိဌာန်တုဲ တၠသ္ၚိဇကုကဵုပြဲဇကုဂှ် ဇွာဇွာရဴဝွံကော်တဴ ဆက်ဆံရ၊ သမ္ဘာဇကုဂှ် ဆက်ဆံကဵုပြဲဇကုဂှ် ပြဲ ပြဲ ရဴဝွံ ကော်ခဴရ၊ ဘဝပြဲဇွာဂှ် ဆာန်တဴကေုာံရၚ်သ္ကံ ညံၚ်ရဴကောန်မွဲမိကီုရ၊ ပၟိက်ကိစ္စဇၞော်ဍောတ်က္တဵုဒှ် ပြာပ်အာစိုပ်ဇရေၚ်ပြဲဇွာဇကုမ္ဂး ပြဲဇွာတံဂှ် ဆၜိုတ်သ္ပမာန် ဗီုၚ်ကရိုၚ်ထံက်ပၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ကဵုရ၊ ပၟိက်ကိစ္စက္တဵုဒှ်မ္ဂး အာဒေါံတန်တဴဇူဒီု ပ္ဍဲသ္ၚိပြဲဇွာဇကုရ၊ ပြဲဇွာ အာဝေၚ်ဇရေၚ်ဌာန်ပြဲဇွာတေံမ္ဂး နကဵုတၟာဲမဂၠိုၚ်ကေတ်ဏာရ၊ ကာလပြဲဇွာစဴမ္ဂး နကဵုတၟာဲမပြဲပြဲ ကဵုပြၚ်ဏာရ၊ ပၟိက်ညးပၟိက်အဲ လၟိုန်ကာလ ညံၚ်ဂွံပေၚ်စိုတ်ဂှ် နွံသဘဴရေၚ်တၠုၚ်လေပ်ရ။


မိမပြဲဇွာဇကုဂှ် မိသေဲ-အပါသေဲ ရဴဝွံ နကဵုဝေါဟာယေန်သၞာၚ် ဆက်ဆံကော်တဴရ၊ ကောန်ဇာတ်ပြဲဇွာဇကုတံဂှ်တုန် ကောန်သေဲ ရဴဝွံ ကော်ခဴစဍုက်က်ကေဝ်ဝ် မၞုံကဵုဇြဟာန်ရ၊ ညးလ္ၚဵုတံဂှ် အာဍုၚ်ဇဳၜဳကၠောံဒၟံၚ်တုဲ ဇၟာပ်ကွာန်ကော်စလဝ်ဇွာနွံရ၊ မၞိဟ်ပြဲဇွာနွံဂှ် အာကၠုၚ်စကွာန်ပလုၚ် မုက်မတ်ဟွံဍောတ်ရ၊ ဂကူမန်ကဵုဂကူမန်သၟး ကော်စပြဲဇွာဟွံသေၚ် နကဵုဂကူညးတၞဟ်သ္အာၚ်လေဝ် အတိုၚ်အခိုက်ပြဝေဏဳမန် ကော်စပြဲဇွာရ၊ စပ်ကဵုပရောပြဲဇွာတုဲ ပုံအာဂီုကေၚ်မိၚ်လဝ်ဂှ် မိက်ဂွံချူပျးဏာညိရ၊ ( မန်ကဵုကရေၚ် ကော်စဇွာတုဲ ဇွာကရေၚ်ဂှ် ပၟိက်ကိစ္စက္တဵုဒှ်တုဲ ကၠုၚ်ဝေၚ်သ္ၚိဇွာမန်ရ ဇွာမန်ဂှ် သွက်ဂွံတုမ်ဗ္စဇွာကရေၚ် မူသၞေဝ်ကေဝ်ဟွံမွဲတုဲ ဗ္စပုၚ်ကဵုဖရံက်ရ '''ကှ်ေဇွာ စပုၚ်စိုအ် သွဟွံတၟေၚ်ရဇွာ က-လေဝ်ဖရံက်ရ ဖရံက်လေဝ် က-ရဇွာ စမိပ်ပ်ညိ'''ဂးရ အလန်ဇွာမန်အာဝေၚ် ပ္ဍဲဇွာကရေၚ်ပၠန်မ္ဂး ဇွာကရေၚ်ဂှ် ကၞဳဒုန်ကၞေဝ်ဂှ် ကုတ်ဒန်ထောံတုဲ တောံသွဗ္စဇွာရ၊ ကာလစပုၚ်ဇွာကရေၚ်ဂှ် '''မူသ္ဇက်စဟွံမွဲရဇွာ တောံစသွၜၚ်ရ၊ ဒုန်လေဝ်ၜၚ်ရ ၜၚ်လေဝ်ဒုန်ရ စမိပ်ပ်ညိဇွာ''' သာ်ဝွံသ္ဂးရ။)


သဘဴကော်လဝ်ပြဲဇွာဂှ် ဇကုနွံမေတ္တာ ဇြဟာန်နွံလ္တူညး ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်မ္ဂး မေတ္တာညးဂှ်လေဝ် ဗျာပ်ကၠုၚ်ကဵုဇကု ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ရ၊ ညံၚ်ဂလာန်ညးမဟီုစ '''ဍာ်ဝုန်အာ-ဍာ်ခါကၠုၚ်''' ကော်စလဝ်ပြဲဇွာတုဲ တီဆဘိုအ်ဇကုမွဲဇွောံဓဝ်မ္ဂး ပြဲဇွာဂှ် ဍေံတန်ဟွံလံရ၊ မၞိဟ်ကၠာတေံနွံကဵုသစ္စရ၊ ဒက်မိတ်ကော်စပြဲဇွာတုဲ ဒဵုလအိတ်လမျီု ညးမွဲကဵုညးမွဲ ညံၚ်မေတ္တာဂွံကှ်ဇတ်အာဂှ် ဟွံသ္ပရ၊ လၟိုန်န်ကာလ ဆာန်ကၟိန်ဇြဟာန်တဴဒၟံၚ်ရ၊ ပြဲဇွာဇကုဝါတ်တဴဒၟံၚ်မ္ဂး နကဵုပိုန်ဒြပ်ထဝ်ဩန်ထံက်ပၚ်ရ၊ သွံရာန်လှာဲဂတးစဗၞိက်ပၠန်လေဝ် အာစိုပ်ဇရေၚ်ကွာန်ပြဲဇွာမ္ဂး အပေါတ်ဗၞိက်ပြဲဇွာတံဂှ် ညံၚ်ဂွံအိုတ်ပြဟ် ဗိုၚ်ကရိုၚ်သွံရာန် လှာဲဂတးကဵုရ၊ ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်ကၟုယ်ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်ဟ်ရ၊ ဗွဲတၟေၚ်တုဲ ကော်စပြဲဇွာတုဲ (ဝါ) မၞိဟ်တြုံကဵုမၞိဟ်ဗြဴ (ဝါ) ဝုတ်ကဵုဗၠာဲကော်စပြဲတုဲ စိုတ်သဘာဝဂွံပြံၚ်ဂတးအာဂှ် ဟွံမွဲရ၊ ဆာန်ကၟိန် နကဵုစိုတ်ကာမဟွံသေၚ် နကဵုစိုတ်မေတ္တာဆာန်ဇြဟာန်တဴရောၚ်၊ ညးမွဲကဵုညးမွဲ နကဵုစိုတ်ဝုတ်ဗၠာဲဟွံစွံရ၊ နကဵုစိုတ်ပြဲဇွာရောၚ် ဆက်ဆံတဴဂှ် သ္ဂောံဆဵုကၠုၚ်ရ။


စပ်ကဵုပရောကော်စပြဲဇွာတုဲ အရေဝ်ဂရိုၚ် (အရေဝ်သွက်ဂွံကြီု နွံမွဲပိုဒ်ဍောတ်ရ မန်ကဵုဗၟာ ကော်စဇွာတုဲ ဇွာမန်ဂှ်လေဝ် ဟွံလေပ်အရေဝ်ဗၟာ ဇွာဗၟာလေဝ် ဟွံလေပ်အရေဝ်မန်တုဲ တၞဟ်နသ္ဂောံဗာ်ဂၠုၚ် ကသေံကၟတ်ညးသ္ကံရ၊ ညးၜါဂှ် လုပ်အာဂြိုပ်တုဲ ဇွာဗၟာဂှ်ဟီု ('''သည်သစ်ပၚ် ဖြောင့်တယ် ကောၚ်းတယ်''')ဂးတုဲ ဇွာမန်ဂှ် '''ဟး ကိုၚ်တှ်ေလ္ပကေတ်'''ရဴဝွံသ္ဂးရ၊ အဖန်ဂေတ်ဂၠာဲဒၟံၚ်ဆုဂှ် မွဲဝါဓဝ်ကျာပိုက်ကသဳကၠုၚ်ရ၊ ဇွာမန်ဂှ် '''ကျာကၠုၚ်ရယ'''ဂးတုဲ ဇွာဗၟာဂှ် နူမိၚ်ဗက်ဂြိပ်ပေက် ဂွာန်တိုန်ဆုရဂး။


အလုံမွဲဒေသရာမညပိုဲ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ သွက်ဂွံဆက်ဒါန်ဂှ် အခေါၚ်သၠးပွး ၜိုန်ဂၠိုၚ်ကီုလေဝ် အရာထိၚ်ဒက်လေဝ်ဂၠိုၚ်ကီုရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳတ္ၚဲဓဝ် မိမတံအာမၚ်သဳပ္ဍဲဘာအိုတ်တုဲ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဖာပ်ဗ္စပုၚ်သဳပၠန်ရ၊ ပ္ဍဲဗ္တံဖာပ်သဳဂှ် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ကောံဓရီုတုဲ ကၠောန်ပရေၚ်ကုသဵုအိုတ်ရ၊ ကာလကောံဓရီုတောမ်တိုပ်ဂှ်လေဝ် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ညးမွဲကဵုမွဲ သွက်ဂွံဟီုဂလာန်ဆက်ဒါန်ဂှ် သၠးပွးနူမိမတံအိုတ်ရ၊ ဟိုတ်နူဂွံပ္တုဲကာကုသဵုမွဲစွံတုဲ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ လ္တူညးမွဲကဵုညးမွဲ မေတ္တာဗျဳဗျာပ်အာလေပ် နွံဂၠိုၚ်ရ၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် နွံဒၟံၚ်ဇိုၚ်ၜဳတုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳတ္ၚဲဓဝ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံအာမၚ်သဳ ပ္ဍဲဘာအိုတ်ရ၊ ကာလပလံၚ်ဂအုပ် ပလံၚ်ပုၚ်သဳတုဲမ္ဂး သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဂွံအခိၚ်သၠးပွးရ၊ ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ်ဝုတ်ဝုတ်တံ ကောံဓရီုတုဲ အာဝေၚ်သၚ်ဗတဳဇိုၚ်ၜဳ ဗၠာဲဗၠာဲတံလေဝ် နဲဏံကီု အာဝေၚ်ကီုရ၊ လဆောဝ်လဆောဝ်ပၠန် ဝုတ်ကဵုဗၠာဲ ဆောဖဝက်ညးကဵုညး အာကွာ်ဝေၚ်သၚ်ဗတဳ ဟီုအရေဝ်ခၠေဝ်ပလန်ညးသ္ကံ ပရေၚ်မေတ္တာနာနာသာ်ရ။


ရးဒေသမန် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် နွံဇရေၚ်ဒဵုတုဲ လ္တူက္ဍဟ်ဒဵုဂှ် ပ္တန်လဝ်ကျာ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ကျာ်လ္တူဒဵုတံဂှ် ကၠောန်သ္ဘၚ်ကျာ်ဗဒှ်ပေါဲတုဲ ဝုတ်ဝုတ်ဗၠာဲဗၠာဲတံ ကောံဓရီုတုဲ ဂၠောဲတိုန်အာကျာ် ဂြုဂြုဂြီုဂြီု လ္တူက္ဍဟ်ဒဵုတေံရ၊ အဃောအာကျာ်ဂှ်လေဝ် ညးမွဲကဵုညးမွဲ သွက်ဂွံဟီုပရေၚ်ဇြဟာန်ဂှ် သၠးပွးကွေံရ၊ သၟတ်ဗၠာဲတံဂမၠိုၚ် ယဝ်ဆဵုဝုတ်နူကွာန်ပလုၚ် ကၠုၚ်နူဌာန်သ္ၚောဲ၊ ဟွံတီဌာန်ဒၟံၚ်မ္ဂး နကဵုဒွက်ဟေၚ် ဒယှ်ေသၟာန်တိုန်ဂှ်လေဝ်နွံ၊ သၟတ်ဝုတ်တံပၠန်လေဝ် ဟွံရောံဓည နကဵုဒွက်ဟေၚ် ကလေၚ်ဒယှ်ေတိုန်တုဲ လဴထ္ၜးကဵု ဗွဲမယေန်သၞာၚ်လေဝ်နွံကီု၊ မွဲသာ်ပၠန် ဒဵုလေဝ်သ္ၚောဲ ဂၠံၚ်ဍာန်လေဝ်ပရေံ၊ သၟတ်ဝုတ်တံ ဟိုတ်နူဍိုန်ကဵုဇြဟတ်တုဲ ညးမွဲကဵုညးမွဲ ထ္ၜလဘာ်တံၚ်ဂြယ်ပ္တိုန်ဏာရ၊ အဃောတိုန်အာဂှ် ဍောၚ်ၜိုတ်ကွေံရလေဝ် ညးမွဲဟွံဟီု၊ ဒယှ်ေအာ၊ဓရီုအာ၊ ဟီုအာဂြိုၚ်အာဂှ် စိုပ်အာက္ဍဟ်ဒဵုဇရေၚ်ကျာ်တုဲ ဂွံကလံလ္ၚောဝ်ကျာ်မွဲစွံ ဂွံရာဒၞာမိက်မွဲကရောံဂှ် ဒှ်ကၞောတ်မေတ္တာရ။


ကွာန်မန်လ္ၚဵုဝွံ ပ္ဍဲအခိၚ်မွဲဝှ်ပိဂိတု စိုပ်ပ္ဍဲတ္ၚဲတိၚ်တ္ၚဲသဳမ္ဂး သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ တိတ်အာဝေၚ်ဇရေၚ်ဂြိုပ် ရန်တၟံသွက်ဂွံမိပ်ဇြိပ်ဂှ်မွဲသာ်၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဟိုတ်နူရန်တၟံနာနာသာ်တုဲ အာဝေၚ်ဇရေၚ်ဂြိုပ် သွက်ဂွံၜဟ်ပလှ်ပ္ကဴဂှ်လေဝ်နွံကၠုၚ် ကာလစိုပ်ဂြိုပ်တေံ သဘာဝဝုတ်ဗၠာဲတံ ညးမွဲကဵုညးမွဲ ဒဒှ်ေဒယှ်အာတုဲ ဆက်ဂလာန် ဆက်မိတ်ဒါန်လေဝ်နွံကီု၊ ဟိုတ်နူဂွံပူဇဴကျာ် နကဵုပ္ကဴ ပွမၜဟ်ပလှ်နၚ်တံဂှ်လေဝ် ဖဵုဇၞော်ပြဲသန်ကွေံရ။


သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲမန်တံဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ပ္ဍဲကွာန် ယဝ်ပရေၚ်ကေၚ်ကာဇၞော်ဍောတ်မံက်တိုန်မ္ဂး မွဲကရောံမွဲဂကောံ ရီုဗၚ်ကၠောန်ၜိုတ်အာမွဲစွံဂှ်လေဝ် ဒှ်အထံက်အပၚ် ပရေၚ်ဝုတ်ဗၠာဲတံပၠန်ရ၊ ပပ္တံဟိုတ်နာနာသာ်တုဲ ညးမွဲကဵုမွဲ  နွံမေတ္တာဇြဟာန်ဆာန်ရၚ်သ္ကံ၊ ဗွဲမဗိုန်ညန် နကဵုစိုတ်ဇကုဂှ် ဟွံပ္တုဲပရေၚ်သ္ၚိကၟိန်ရ၊ ညးမွဲကဵုမွဲပစၟတ်သစ္စတုဲ လဴပူစကဵုမိမဇကု၊ အာတ်အခေါၚ်သွက်ဂွံမံၚ်မွဲကရောံဂှ်ရ၊ မိမတံပၠန်လေဝ် ယဝ်ဟွံတီဂကူမသမ္ဂး ဟွံပ္တုဲအရေဝ်ဏီရ၊ ပိုက်တမ်ဂၠာဲရိုဟ်ဂကူမသ၊ တီဒဒှ်ဂကူမသ တၞောဝ်ဒတောဝ်ခိုဟ်မ္ဂး၊ မိမတံဟီုစၠောံ ဂလာန်သၟာန်သၟုက် ပြုပြေၚ်ကဵုပရေၚ် မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ။

==ပွကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ==

သဘာဝလောက ဓမ္မတာလိုက်ဝွံ ပွမကၠောန်မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ်လေဝ် ဒှ်ပရေၚ်ဇၞော်မွဲ သွက်ပိုဲဇန်တံဂမၠိုၚ် မ္ဒးပ္တုဲ ပ္ဍဲဘဝမၞိဟ်တံရောၚ်။


မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂးဂှ် နကဵုအရေဝ်ဝေါဟာမန်တံဂမၠိုၚ် ဟီုဂးစပွမပ '''တၠလျိုၚ် ပ္တဴအိန်ထံၚ် မ္ၚဵုထပ်တဲ မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ''' နာနာသာ်ဟီုဂးအိုတ်ရ၊ ပွမပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ် ပ္ဍဲပွိုၚ်မွဲသၞာံ ကောန်ဂကူမန်တံ ရုဲစှ်လဝ်ပ်ဂိတု ပ္ဍဲပိဂိတုဏံဟေၚ် ညးဇမၞော်တံ ကဵုပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲအိုတ်ရ ပွမပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ပ္ဍဲဂိတုပသာ်၊ ကထိုန်ကဵုဖဝ်ရဂိုန်ရ၊ ပွိုၚ်ပိဂိတုဏံဂှ် သ္ပလဝ်ဂိတုခိုဟ်ပြဲဂှ်မွဲသာ်၊ အခိၚ်ကလောန် မပ္တံကဵုဝါဗ္ၚတံဂှ် ဂွံအခိၚ်သၠးဂၠိုၚ်ဂှ်မွဲသာ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးဇၞော်တံရုဲစှ်ကဵုကၠောန် ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ပ္ဍဲပိဂိတုတံဂှ်ဟေၚ်။


ယြဴသၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲလဵုဟွံဟီု ဒဒှ်ရ သ္ဍိုက်ဆာန်မံၚ်ရၚ်သ္ကံတုဲ သွက်ဂွံမံၚ်မွဲကရောံ၊ သွက်ဂွံချပ်မွဲကသပ်၊ သွက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်မွဲဂှ် လဴပူစကဵုမိမတံတုဲ ကေၚ်ကာဏံ သွက်ဂွံပ္တုဲကဵုဂှ်လေဝ် ဒှ်ဝတ်မိမမွဲသာ်ကီု၊ ဣလဵုဒှ်ဝတ်မိမရော '''ဟွံခိုဟ်ဆေဝ်ဒဝ်၊ ခိုဟ်စဝ်ထ္ၜးဏာ၊ ပညာကဵုကတ်၊ ဝတ်နွံထပ်တဲ၊ အာဲပြဲဇိုန်ဂၠိ၊ ဝတ်မသုန်စိ၊ တဴလျိုၚ်မိမရောၚ်''' အတိုၚ်ဝတ်မိမနွံသာ်ဝွံတုဲ ကောန်ဇာတ်ဇကုစိုပ်ကၠုၚ်အဝဲမ္ဂး '''ပြေၚ်ကဵုဗဵုစဴ ပြေၚ်ကဵုဗဵုစေက်''' ဂလာန်ညးမဟီုလဝ်နွံကၠုၚ်သာ်ဂှ်ရ ယဝ်ဒှ်ကောန်တြုံမ္ဂး၊ ဟွံကေၚ်ပ္တိုန်လဝ်ပယျၚ်မ္ဂး အၚ်္ဂမၞိဟ်တြုံဟွံဍိုက်ပေၚ်ဏီ၊ ညးဇၞော်တံဟီုစွံလဝ်ရ၊ ဂကူမန်ပိုဲ ပ္ဍဲမပ္တိုန်ပယျၚ် နူခေတ်ကၠာတေံဒဵုလၟုဟ် ညးတံၜလဝ်ထၟဒ္စိတ်(ဝါ)ပ္တိုန်လဝ်ကဵုသိဒ္ဓိ၊ တၚ်ကဵုခါန်အ္စာတုဲရ၊ ကာလဂှ်ဟေၚ် ပ္တဴကဵုသ္ၚိကၟိန်အိုတ်ရ၊ ယဝ်ကောန်ဗြဴမ္ဂး အာယုက်ပေၚ်စှ်ဒ္စာံသၞာံတုဲ သီုမထတ်ယုက်ဒၟံၚ်မ္ဂး မိမတံသွက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် သၠးအခေါၚ်အိုတ်ရ၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံလေဝ် ညးမွဲကဵုမွဲ သွက်ဂွံဆက်ဒါန်မာန်ဂှ် နဲနွံပိသာ်ရ။

၁။ နပၟိက်စိုတ်သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံတုပ်သၟဟ်ဂှ် မွဲသာ်။

၂။ နအခေါၚ်ကလုတ်ဗြဴခိုဟ်ဂှ် မွဲသာ်။

၃။ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်မိမတံအာသၟာန်ကေတ်ဂှ် မွဲသာ်။


ဆဂးဂှ် ဆန္ဒသၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံဟၟဲမ္ဂး၊ မိမတံစဳရေၚ်ပြုပြေၚ်စ ဟၟဲသက်က်ရ၊ ယြဴသၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲမွဲ နွံပၟိက်မိက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်မ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာ မ္ဒးလဴပူစကဵုမိမၜါရ၊ မိမတံလေဝ် သ္ၚဳရံၚ်အခိုက်ပြဝေဏဳမန် ပ္ဍဲကောန်မွဲမိ မွဲသၞာံၜါကာ ပ္ဍဲမွဲသၞာံဂှ် ကာမ္ၚဵုၜါဝါဟွံပ္တုဲရ၊ ယဝ်နွံပၟိက်မ္ဂး ပ္ဍဲမွဲတ္ၚဲဂှ်ဟေၚ် ပ္တုဲၜါကာမာန်ရ၊ ရဴသာ်ဝွံ သ္ၚဳဂၠိပ်ရံၚ်တုဲ အတိုၚ်အရေဝ်မန်ပိုဲဟီုလဝ် '''ဂအဟ်ဒးသၟာန် ဂမာန်ဒးသၟုက်'''ဂှ်ကီုရ၊ မိမလ္ပာ်သၟတ်တြုံတံပၠန်လေဝ် ဒဒှ်ရလၟောၚ်ဂအဟ်ဇကုဂှ် မ္ဒးစံၜတ်ဒ္ဂေတ် ပွမဍိုက်ပေၚ်-ဟွံဍိုက်ပေၚ် ကဵုကွတ်ဗြဴမလေပ်ထေက် မပ္တံကဵုတုတ်တုတ်၊ တာန်သ္ကဝ်၊ ဇိၚ်စပ်၊ သီဒက်၊ တောမ်တိုပ်၊ ဆက်ဆောံတံဂှ်ကီု၊ မဗဳဇဂကူတံဂှ်ကီု၊ ပွဟွံဒှ်မွဲကလော်၊ ပွဟွံလၞၚ်တၞၚ်ကလော်တံဂှ်ကီု၊ သ္ၚဳဂၠိပ်စံၜတ်တုဲ သွက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် မိမတံတုပ်သၟဟ်စိုတ်မ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဗလးဏာမၞိဟ်ဗြဴပိ ညးမၞုံကဵုဆောဖွက်တံ သွက်ဂွံအာသၟာန်သၟုက် လၟောၚ်ဂအဟ်ဂှ်ရ၊ လ္ပာ်သၟတ်ဗြဴတေံပၠန်လေဝ် နဲဏံကီုရ၊ ရုဲစှ်ကေတ်မၞိဟ်ဗြဴပိ ညးမၞုံကဵုဆောဖွက်တုဲ သကဵုစံၜတ်ဒဒှ်ရ၊ လၟောၚ်ဂမာန်ဇကု ဍိုက်ပေၚ်-ဟွံဍိုက်ပေၚ်ကဵုအၚ်္ဂမၞိဟ်တြုံ ပွမပ္တံကဵုဒ္ဂေတ်ပွ၊ ဝတ်တြုံ၊ ကွတ်တြုံပွသဇိုၚ်ကဵုမလေပ်ထေက်၊ ဒဒှ်ရဇိက်ဗ္ၚ၊ ဍိုက်ဂၠုၚ်၊ တာန်န၊ တာန်တိုၚ်၊ ကၠံက်တံဂှ်ကီု၊ ဒုၚ်တာလျိုၚ်သ္ၚိဌာန်၊ မာန်-ဟွံမာန်တံဂှ် မ္ဒးသ္ၚဳဂၠိပ်သၟာန်သၟုက် ဗွဲမချိုတ်ပၠိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲကေၚ်ကာဏံ ရုပ်သာ်ဒြပ်ရတ်တံဂှ် ညးဟွံပဂရုအိုတ်ရ။


ညးဇၞော်ၜါလ္ပာ်ဂှ် သၟာန်သၟုက်ခၠေဝ်သှ်တုဲ ယဝ်ရညဳသၟဟ်တုပ်စိုတ်မ္ဂး ရုဲစှ်တ္ၚဲ မွဲတ္ၚဲဒဒှ်ရ၊ တ္ၚဲဗၠးၜး၊ တ္ၚဲပြဲ၊ တ္ၚဲခိုဟ်တုဲ၊ ဝေၚ်ပါဲတ္ၚဲနဲရိုတ်တဒ္ဓိုတ်၊ ဒဿကြိုတ်၊ မြိုတ်ကျု၊ ပြာဗ္ဗဒါ၊ ဗဳလာ၊ ကာကာပ်တံဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဗၠးဒုဟ်၊ တ္ၚဲမံက်ဂတဝ်တံဂှ် ယဝ်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုမ္ဂး ခိုဟ်သန်ကွေံရ သ္ဂးလဝ်ရောၚ်၊ ရုဲစှ်တ္ၚဲတုဲ မ္ဒးရုဲကေတ်ညးဇၞော်မၞုံကဵုဆောဖွက်၊ မဂွံပ္တုဲကၠုၚ်လဝ်ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ၊ ပ္ဍဲကာလပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တေံ ညးမၞုံကဵုဗဟုသုတ ပ္ဍဲအရာကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ သွက်ဂွံဖန်ဖက်သၟာန်သှ်ကီု၊ သွက်ဂွံပလံၚ်သၟတ်ဗၠာဲဂှ်လေဝ် လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ရုဲကေတ်သၟတ်ဗၠာဲတံလေဝ်နွံကီု၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ရုဲစှ်ကေတ်လဝ် ညးမၞုံကဵုဆောဖွက်၊ သွက်ဂွံပလံၚ်သၟတ်ဗၠာဲဂှ်ကီု၊ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာတံဂှ်ကီု၊ မ္ဒးမူလဝ်နကဵုၜံက်မွဲမွဲတၞုၚ် ပလဝ်စၟတ်သမ္တီအိုတ်ရ။


မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂးဂှ် နွံၜါသာ်ရ၊ မ္ၚဵုအာဝါဟမွဲ၊ မ္ၚဵုဝိဝါဟမွဲ၊ မ္ၚဵုအာဝါဟမ္ဂးဝွံ သၟတ်ဗြဴဂှ် ဂ္ညိဂ္ညာတ်ကေတ် အလၚ်္ကာရတုဲ ယိုက်ယဵုရေၚ်တၠုၚ်ဏာ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာစဳရေၚ်ပြုပြေၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်တြုံဂှ် ဒှ်မ္ၚဵုအာဝါဟရ၊ မ္ၚဵုဝိဝါဟမ္ဂးဝွံ နူသၟတ်တြုံဏံ ယိုက်ယဵုရေၚ်တၠုၚ်ဏာ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာနာနာသာ် အာပြုပြေၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံဂှ် ဒှ်မ္ၚဵုဝိဝါဟရ၊ ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် မ္ၚဵုဝိဝါဟဟေၚ် ကဵုစဳရေၚ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကပေါတ်ကြိယာသ္ၚိဌာန် မပ္တံကဵုဖုန်-ဂၞဳ-သ္ကဝ်-ယာတ်-ပ္ၚာန်ပုၚ်ပ္ၚာန်သွ၊ ဒူ(ဘဳဒို) ဂအုပ်စုံ၊ ဩဍာ်၊ ထၟာဲတဲ၊ ဒ္ၚောဝ်၊ တၟံစၠန်၊ ကဠာ၊ ဒၞိက်ကၞဴတံဂှ်ကီု၊ သွက်ဂွံဗ္စဖျုၚ် ဒုၚ်တၠုၚ်ကဵုအာဟာရ ဘောဇိုန်နာနာသာ်တံဂှ်ကီု လ္ပာ်သၟတ်တြုံဏံ ဒးကေတ်တာလျိုၚ်၊ ဒးရာန်ပ္ကောံပ္ကေဝ်လဝ်အိုတ်ရ။


ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် သဘဴပ္တိုန်ဩန်ဂှ် ခေတ်ကၠာတေံ ၜိုန်အခိုက်သၞောဝ်ဟၟဲကီုလေဝ် သွက်ဂွံစၟတ်သစ္စရန်လဝ်တုဲ သၠာဲလစိန်၊ ပ္တိုန်ထဝ်၊ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ်လေဝ် နွံညိညကီုရ။


* တ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်


ယြဴသၟတ်ဗၠာဲမွဲ ယဝ်ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂး၊ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ကဵုပရိုၚ်ကဵုမသ နာံမြိုၚ် ကလော ကောဒေံတံအိုတ်ရ၊ ကလောကောဒေံတံ တၟုယ်တံကၠာဟွံစိုပ် တ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်ဂှ် ကၠုၚ်ကောံပ္ဍဲသ္ၚိတုဲ ရီုဗၚ်ပလေဝ်ပလေတ်ကၠောန်ၜိုတ်ကဵု မပ္တံဓုပ်တၟာဲ၊ နတိုၚ်၊ ဂအုပ်၊ မာဲသုတ်၊ ဖုန်-ဂၞဳ-သ္ကဝ်၊ ယာတ်ကၞဴ၊ ထၟာဲပုၚ်သွ၊ ဂအုပ်စုံ၊ သဗ္ဗအိုဿီုတံဂှ်ရ၊ နတိုၚ်ဟီုမ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲနမွဲမဂှ် တၞမ်သတ်ဗြဴကလုတ်မွဲတၞမ်၊ တၞမ်သတ်ကလုတ်မွဲတၞမ်၊ မိတ်ခၞေက်၊ မြေက်ခမိဟ်၊ လသိုန်ဗ္တာၚ်၊ ယာတ်ဍောတ်ထၟိမွဲ၊ ညးမစုတ်လဝ်ဂှ် ဒှ်နတိုၚ်မ္ဂးရ၊ ဂအုပ်မာဲသုတ်မ္ဂးဂှ်၊ ဒှ်ဂအုပ်ဇိုၚ်ပန် မၞုံကဵုဒကိုပ်ကေက်က်၊ ပ္ဍဲဂှ်စုတ်မာဲသုတ် မပ္တံကဵုၜံက် သတ် ကွာၚ်ၜဲတံဂှ် ဂွဳလဝ်ဗၞတ် ၅၊ ၇၊ ၉၊ ၁၃၊ ၁၇၊ ၂၅၊ ၅၁၊ အတိုၚ်မထေက်ကဵုဇြဟတ်ဇကု ဂွဳစုတ်လဝ်ပ္ဍဲဂအုပ်ဂှ် ဂအုပ်မာဲသုတ် ညးမကော်စရ၊ ဂွဳမာဲသုတ်တံဂှ် စုံညးဟွံစုတ်ရ၊ ဂအုပ်ဂှ် ညးဒက်ပူလဝ် နကဵုယာတ်ပရဳမွဲရ၊ သွက်ဂွံဗ္စဖျုၚ်သၞအာဟာရဘောဇိုန် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံ သွဗၞတ်ပိလၟာဲ၊ ကွာၚ်ၜဲယိုဟ်ၜန်တံဂှ်လေဝ် မ္ဒးစဳရေၚ်တောံတိုပ်လဝ်ကီုရ။


ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံလေဝ် မသ-နာံမြိုၚ် ညးမကၠုၚ်စိုပ်တံဂှ် မ္ဒးဒုၚ်တၟုယ်ဗ္စဖျုၚ်ပုၚ်သွတုဲ သဝ်တ္ၚဲဗ္တံဂှ် သွက်သ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံ ကၠောန်ကွာၚ်လံက်ချံၚ်တုဲ၊ ပလံၚ်ဏာကဵုသ္ၚိသၟတ်တြုံတေံရ။ တ္ၚဲကၠောန်မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ် အတိုၚ်ဒဒှ်ရုဲစှ်လဝ် တ္ၚဲခိုဟ်တ္ၚဲပြဲ တ္ၚဲမၞုံကဵုမ္ၚဵုမဒှ်ရ၊ နူဂယးပြဟ် အတိုၚ်ညးမဘိက်လဝ် မၞိဟ်ဇၞော်မၞုံကဵုဗဟုသုတ ပ္ဍဲအရာသၟာန်သှ်ကီု သၟတ်ဗၠာဲသၟတ်ဝုတ်တံဂှ်ကီု ကလောကောဒေံမသ နာံမြိုၚ်တံဂှ်ကီု သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုဝိဝါဟဂှ် ကၠုၚ်ကောံပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗၠာဲဂှ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံလေဝ် အတိုၚ်ညးမဘိက်လဝ် မၞိဟ်ဇၞော်မၞုံကဵုဗဟုသုတ ပ္ဍဲအရာသၟာန်သှ်ဂှ်ကီု၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ်ကီု ကလောကောဒေံမသ နာံမြိုၚ်တံဂှ်ကီု သွက်ဂွံဒုၚ်တၠုၚ်တၟုယ်တံဂှ် ကၠုၚ်ကောံဓရီုတုဲ ပလေဝ်ပလေတ် စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်လဝ် ဒၞာဲမပမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲကီု၊ ခဒမ်သ္တိက်ကီု၊ စၞအာဟာရဘောဇိုန်တံဂှ်ကီု၊ တောံတိုပ်လဝ်ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ရ။


သွက်ဂွံရေၚ်တၠုၚ်ပလံၚ်ဏာ သၟတ်ဗၠာဲကေုာံကပေါတ်ကြိယာတံဂှ် မၞိဟ်ဘိက်လဝ်စိုပ်ကောံအိုတ်တုဲမ္ဂး ညးမဒှ်အ္စာသၟာန်သှ်ဂှ် အာဂတ၊ ကြဴဂှ်မိမဝံသ ကြဴဂှ်မပ္တံကဵုဓုပ်နတိုၚ်၊ ညးဒှ်ကောန်ဂၠု ဟွံသေၚ် ကောန်ထဍဲ၊ ဟွံသေၚ်ကောန်ဒဒေံမွဲ၊ ယိုက်ယဵုဂအုပ်မာဲသုတ်၊ ကြဴဂှ်ဖုန်-ဂၞဳ-သ္ကဝ် သီုကပေါကြိယာဂမၠိုၚ် အတိုၚ်မစဳဇန်လဝ်ဂှ် ဗွဲလၟေၚ်ၚ် ယဵုယိုက်ဏာအိုတ်ရ၊ ကာလစိုပ်ဇရေၚ်သ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံ ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ကီု၊ ပ္ဍဲတိုန်သ္ၚိတၞိန်ကီု၊ ကာလတိိုန်စိုပ်လ္တူသ္ၚိကီု၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ရန်တၟံကဵုကောန်ဗြီုထပှ်တေံတုဲ ဟွံကဵုအခေါၚ်သွက်ဂွံလုပ်ပ္ဍဲသ္ၚိ၊ စဵုဒၞာကဵုဇုက်ဩန်ဇုက်ထဝ် ဟွံသေၚ် ဆက်တဲတုဲစဵုဒၞာအိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် မၞိဟ်လ္ပာ်သၟတ်ဗြဴတေံ ယဝ်သၟာန်မ္ဂး မၞိဟ်ဇၞော်လ္ပာ်သၟတ်ဗၠာဲဂှ် မ္ဒးသှ်ကဵုဗွဲမယေန်သၞာၚ်ရ၊ ယဝ်သှ်ဟွံမာန် ဗွဲမယေန်သၞာၚ်မ္ဂး အတိုၚ်ညးမစဵုဒၞာတံ မအာတ်တၟာဲဂှ် သ္ဒးကဵုရ၊ အတိုၚ်မၞိဟ်ဇၞော် လ္ပာ်သၟတ်ဗၠာဲဏံသၟာန်ဂှ် လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်တေံ သှ်ဟွံမာန်မ္ဂး ဆၜိုတ်ညးတံကဵုတၟာဲဂှ်သ္ဒးဒုၚ်တဲရ၊ ဃောသၟာန်သှ်ဂှ် မၞိဟ်လ္ၚဵုပွမဟီုပ္တိုန်စရာဲ ကောန်ဝုတ်ဗၠာဲတံလေဝ် နွံကီုရ၊ ဥပမာ လ္ပာ်သၟတ်တြုံ ပ္တိုန်စရာဲကဵုကောန်ဗၠာဲဂှ် ဒဒှ်ရကောန်ဗၠာဲပိုဲ ဒုန်ကၠံတၞုၚ် ဗာ်ထောံခြုၚ်ၚ်မာန်ရောၚ်၊ လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်တေံပၠန်လေဝ် ကောန်ဝုတ်ပိုဲဂှ် ဂၠိက်စှ်ဂတှ်ေ ဂၞိန်စှ်ဂတှ်ေ၊ တ္ၚဲဟွံပၠိုတ် တုတ်ပ္တုဲကဵုမာန်ရောၚ်၊ မပ္တံရဴသာ်ဝွံ ညးတံကြီုစလေဝ် နွံကီုရ၊ ကိစ္စသၟာန်သှ်ပ္ဍဲဂၠံၚ်ဍာန် သၟာန်အာသှ်အာ ထေက်ကဵု-ကဵုတၟာဲဂှ်ကဵုတုဲ ညးတံသၠးကဵုအခေါၚ် သွက်ဂွံတိုန်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ စိုပ်လ္တူသ္ၚိတုဲ ဂအုပ်မာသုတ်ဂှ် ယဝ်ရကောန်ဂၠုယဵုယိုက်နၚ်ဂှ် လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်ဏံ ကောန်ဂၠုဟေၚ် မ္ဒးဒုၚ်ကေတ်တဲတုဲ ကပေါတ်ကြိယာသဗ္ဗအိုဿီု စွံပ္တန်ဒၞာဲ ဗွဲမ္ဒးရးရ။


* '''ဗီုစဳရေၚ်အသေအဟာန် မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ'''

သ္ၚိမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဂတးစွံလဝ်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာသၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ပါ်စွံလဝ်ခဒမ် သွက်ဒုၚ်တၠုၚ်တၟုယ်၊ ခုမ်တၟုယ်တိက်၊ ခုမ်တၠသ္ၚိတိက်၊ ခဒမ်ကောန်တြုံတိက်ကဵုခဒမ်ကောန်ဗြဴတိက် ပါ်စွံလဝ်သာ်ဏံရ၊ ပ္ဍဲသ္ၚိခဒမ်အဒေါဝ် လ္ပာ်ဗၟံက်စဵုလဝ်ဒၞိက်တုဲ အဒေါဝ်ဂှ်ပြေၚ်စွံလဝ် ဓုပ်နတိုၚ်၊ ဂအုပ်၊ မာဲသုတ်၊ ဂြောပ်လဝ်ကဵုယာတ်ပရဳတံဂှ်ကီု၊ သၠိုၚ်ဍာ်မြမောဝ်မွဲမ၊ သၠိုၚ်ဗက သွက်ဂွံဗဂူဗြဲရတ် စုတ်လဝ်သၠုယ်မွဲမ၊ ညးတံစွံလဝ်ကီုရ၊ ပူရိဿာတ် ဂကောံသၟတ်တြုံဂှ်မွဲလ္ပာ် ပူရိဿာတ် ဂကောံသၟတ်ဗြဴဂှ်မွဲလ္ပာ် လုပ်ဂ္ဇံ ကေုာံ တွဳဝါရဂမၠိိုၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟဝ်ကျာကၠာတုဲ သၟတ်ဝုတ်ဂှ်လေဝ် တန်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲခဒမ်သ္တိက်တေံရ၊ ကာလပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ် ကောံသၟဟ်အိုတ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံကော်ပ္တိတ်နၚ် သၟတ်ဝုတ်သၟတ်ဗၠာဲတုဲ လ္ပာ်ပူရိဿာတ်ညးကဵုညး ကဵုဂ္ဇံဖျေံဒၞာဲတုဲအိုတ်မ္ဂး အ္စာသၟာန်သှ်တံ အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ်တေံဟေၚ် သၟာန်သှ်ဂတပူရိဿာတ်တံ ဗွဲမယေန်သၞာၚ်အိုတ်ရ။


၁။ '''လၚ်္ကာလ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴသၟာန်''' 


ယွံလေဝ်ညးပ္ညုၚ်၊ မူဍုၚ်မူကွာန်၊ မူသန္တာန်ကၠာ၊ မၞိဟ်လေဝ်ဂၠိုၚ်သန်၊ ဟွံတီနန္တာ၊ ကျိုၚ်ကျဝ်လဒု၊ သ္ဇုၚ်ကွုကြိယာ၊ ဗြဴကၟာဲတံသၟတ်၊ သီုဝုတ်ကညာ၊ ဗၠာဲသီုလထဴ၊ လဗြဴမွဲသာ၊ ညာတ်မုက္ခဝါ၊ သာယာအိန်ရဳ၊ မၞိဟ်တံဟွံပ္ညုၚ်၊ ကၠုၚ်သီုကျာ်ဩဳ၊ ဂအုပ်နသီုတိုၚ်၊ ခိုၚ်ခိုၚ်ဒ္ၚဳဒ္ၚဳ၊ ယိုက်ပ္တိုန်နၚ်ဆက်၊ ဗီုအိန်ဒက္ခဳ၊ တိုန်စိုပ်သ္ၚိပ္ညဳ၊ သ္ၚဳပၟိက်ကိစ္စ၊ ပိုဲဟွံတီကီု၊ ဟီုပဒည၊ ရိုဟ်ရိုဟ်တ္ၚဲအဵု၊ ဟွံဆဵုကွေံရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံပ္ညုၚ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်သ္ၚိဂျ၊ နွံအရေဝ်ဒးသၟာန်၊ ဂလာန်ညိည၊ တိုန်စိုပ်သ္ၚိကွေံ၊ ပိုဲဒးသၟာန်ရ၊ ချပ်ရံၚ်တော်ဆ၊ ခါရဟွံသၟာန်၊ ဒှ်မၞိဟ်ယုတ် ဟွံတီဂလာန်၊ ဟွံသေၚ်သွံရာန်၊ စိုပ်ကၠုၚ်ဌာန်ဏံ၊ ဟွံသေၚ်သၠာဲဂတး၊ ဂးဟာကလောတံ၊ နွံဂွံကဵုသ္ကဲ၊ ဟၟဲဂွံကလံ၊ ကၠုၚ်စိုပ်ဌာန်ဏံ၊ ပရၚ်နာဲတံတၟေၚ်၊ ဗီုပြၚ်စဳရေၚ်၊ ပိုဲထေၚ်ဟွံမှာ၊ ဟွံသေၚ်ဂၠာဲမိတ်ပြဝါ၊ ဓမ္မတာသတ်တံဟေၚ်၊ တိုန်ဂ္ဇံဒၟံၚ်ရေၚ်၊ တၟေၚ်သန်ပယောဂ၊ ဒါန်အတိက်ခါနွံ၊ ဂွံမံၚ်ကောံကီုရ၊ ဟိုတ်ပိုဲဟွံတီအဵု၊ ပရေၚ်ကုသဵုဒါန၊ ဟိုတ်ဂှ်သၟာန်သၟုက်၊ သုခဒက္ခာ၊ ဟီုတိုန်ညိရ၊ လပညှာတာ၊ ပိုဲသၠးအခေါၚ်၊ ညံၚ်ဍောၚ်ထာၚ်သွာ၊ ဒုဟ်ပါၚ်ဟၟဲ၊ ပ္ဍဲပိုဲညးၜါ၊ တိုန်ဂ္ဇံမံၚ်၊ ညံၚ်ဗီုဒေဝါ၊ ရာၚ်ဆာဲဗြေဝ်ဗြော်၊ သီုဗော်ပြဝါ၊ စိုပ်ကောံလေဝ်ဇဳ၊ ညဳညဳသာသာ၊ တိုၚ်ပၟိက်စိုတ်၊ ဟိုတ်ဖဵုဍေံကၠာ၊ ဟီုညိလ္ပညှာ၊ ဟွံမှာရကလောဗြီု။


၁။ '''လၚ်္ကာလ္ပာ်မၞိဟ်တြုံသှ်''' 


ယွံလေဝ်ကလောဗြီု၊ စိုန်သ္ကီုသီုဉာဏ၊ ကျာ်တြဲတွံလဝ်၊ ဓဝ်ပြမတ္ထ၊ ကုသလာ အကုသလာ၊ ဓဝ်ၜါဂှ်ဒှ်မူလ၊ အကုသလာဍောၚ်ဓဝ်ဓမ္မ၊ ဟီုပျးသရကၠာ၊ အကုသဵုစိုတ်စှ်ၜါ၊ ပြာကတ်တဴဗိုန်က္ညန်၊ အကုသဵုစဵုတသိက်၊ မိက်ဂွံဆစှ်ပန်၊ အညသမာန်စှ်ပိ၊ ပါဠိနာဲသာဇန်၊ ပံၚ်ပ္ကောံသၟဟ်န်၊ ဇၟန်ဍောၚ်ဓမ္မ၊ လၟိဟ်ၜါစှော်ထပှ်၊ ဒှ်စၟတ်ဨကန္တ၊ ပ္ဍဲဓဝ်အကုသလ၊ ယဝ်ရမၚ်မွဲဟွံမာန်၊ ဍေံဒှ်ဂၠံၚ်အပါဲ၊ သာဲနူခြာနိဗ္ဗာန်၊ ကျာ်တြဲတိက္ခဉာဏ်၊ ဆာန်သတ်တိတ်တွံကဵု၊ ကုသလတုန်ဟေၚ်၊ ပရေၚ်ဓဝ်ကုသဵု၊ အရထသၟိက်တီအဵု၊ မဟာကုသဵုစိုတ်ဒ္စာံ၊ အညသမာန်စှ်အဵု၊ စေတသိက်စှ်ပိဗျာံ၊ သောဘဏၜါစှ်သုန်ဗဵု၊ စေတသိက်မအဵုလာံ၊ ပံၚ်ပ္ကောံတုဲသၟဟ်၊ ဟိုတ်ဒှ်ပိစှော်ဒ္စာံ၊ ပ္ဍဲဓဝ်တံဝွံဗျာံ၊ သတ္တံယာံရဒ္ဂေတ်၊ လၟုဟ်ဝွံဆတ္တဝ်၊ တိုၚ်ဓဝ်သမ္ဗုဒ္ဓ၊ ကောန်ဗၠာဲဍောတ်ပိုဲမွဲ၊ ပြဲသန်လက္ခဏာ၊ ဟိုတ်ဂွံသ္ပလဝ်၊ ဍောၚ်ဓဝ်ကုသလ၊ ပဌမအသၚ်္ခါရိက၊ သောဘဏပၠန်၊ ဂွံပ္တုဲလဝ်ပြဲ၊ ဘဝဂၠိၚ်သ္ၚောဲလောန်၊ ဓဝ်ကုသဵုဂှ်ပၠန်၊ ဖ္အောဝ်တဴပ္ဍဲခန္ဓ၊ အာယုက် (---)ဂျ၊ ဟိုတ်ဒါနအောဝ်လဴ၊ စံၚ်ဗဂဵုတဴလျးပၠိုတ်၊ အိုတ်ပၟတ်စှ်မွဲဖဴ၊ အတိက်တေံဟာန်၊ ဟိုတ်ဒါဂွံဖက်နှဴ၊ ဇရေၚ်ဒေံဍောတ်ဗြဴ၊ သၟိက်ဂွံသှ်ပ္တဴစိုတ်၊ သၟိက်ဂွံကၠောန်ၜိုတ်၊ အိုတ်သဗ္ဗကေၚ်ကာ၊ ဟိုတ်ဂှ်ကၠုၚ်စိုပ်သ္ကာန်၊ သ္ၚိဌာန်နာဲတံကၠာ၊ ဟီုပ္တီသီုညှာတာ၊ ဟွံမှာရကလောဗြီု။


၂။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴသၟာန်'''


ယွံလေဝ်ကလောတံ၊ ဗိုန်ဇၟံပညာ၊ နာဲတံကလၚ်၊ ပၚ်မှိၚ်သောတာ၊ တၟံဘူဝတ်၊ သတ်အနန္တာ၊ ပူဂဵုတံကၠာ၊ ပြေၚ်ဝိဝါဟ၊ ပရေၚ်ကဝ်ဂှ်၊ ကဵုဍေံဒှ်ရ၊ ကောန်ပိုဲတုန်သၟတ်၊ ရတ်အနဂ္ဃ၊ ထဝ်ဇမ္ဗူနတ်၊ ဝုတ်ကညာရ၊ ပိုဲပ္ကၚ်ရၚ်၊ မၚ်မွဲလဝ်ပၠ၊ ကောန်မၞတံရ၊ သၟိက်ပဂမာန််၊ ကောန်တြုံမ္ၚဵုထၟိက်၊ သၟိက်ဆက်နိဒါန်၊ နွံမွဲဂလာန်၊ ပိုဲသၟာန်စမ်ရ၊ ကောန်မၞးတံဆာဲ၊ မၚ်ဗၠာဲရုပ္ပ၊ အနန္တဂုဏ်၊ မသုန်ဌာန၊ ဂုဏ်ကျာ်ဓရ်သၚ်၊ ဂဵုခၠၚ်က္ဍၚ်ပြ၊ ဂုဏ်မိမကီု၊ သီုဂုဏ်အ္စာရ၊ ဂုဏ်ဒေဝတဴ၊ ဂုဏ်ကလောဝံသ၊ ဂုဏ်အိန်ဗြီုကီု၊ မသ္တီုတေဇ၊ ကတညုတ၊ ကတဝါဒဳ၊ ဂုဏ်တံဝွံပ္ညဳ၊ ဒ္ၚဳတီကီုဟာ၊ ပ္ဍဲလိုက်ဝွံအဵု၊ ပူဂဵုစှ်ၜါ၊ ပူဂဵုလဵုနာဲတံမဒှ်၊ ဟီုပြဟ်ပကဵုမှာ၊ မန်ပိဘာသာ၊ မန်လဵုမအာဒှ်၊ ခေတ္တပိဂှ်၊ ဟီုတွံညိကလော၊ ဟီုဒးရောၚ်ပိုဲတက်ဆော၊ ဟီုဟွံဒးအဴ၊ ကလေၚ်စဴသ္ၚိ၊ လုပ်ဂ္ဇံမံၚ်အဒေါဝ်ညး၊ ဟီုကဵုဂွံဒးညိ၊ ဟီုဟွံဒးဒှ်ဒိဌိ၊ ပူဂဵုဟွံတီပိၜါ၊ ပူဂဵုဟွံတီသာသနာ၊ ချိုတ်တုဲဒးအာအပါဲ၊ ဟီုဒးရောၚ်၊ ကောန်ဝုတ်ပိုဲဇိုန်ကွာဲ၊ ထပ်တဲကဵုနာဲတံရ၊ ဟီုဒးရောၚ်၊ ပိုဲကဵုပုၚ်သွ၊ ဟီုဟွံဒးကဵုဂွံစဴအာ၊ စကၟာဲတိတ်ပအာစာ၊ လုပ်ဂ္ဇံမံၚ်အကြာညး၊ ညံၚ်ဟွံဂွံကဵုဗၠေတ်သ္အး၊ ဟီုထ္ၜးညိကလောဗြီု။


၂။ '''လ္ပာ်သၟတ်တြုံသှ်'''


ယွံလေဝ်တၠသ္ၚိ ဇာတိတၞောဝ်ဗြီု။ သၟာန်နွံတဴကီု၊ ပိုဲဒးဟီုရ၊ ပ္တံပါရမဳကၠာ၊ နာနာဘဝ၊ ဟိုတ်ကုသဵုနွံ၊ စိုပ်ဘုံဝွံရ၊ ဘုံဝွံပြဲဟာန်၊ ဂၠံၚ်ဍာန်သဗ္ဗ၊ လောကုတ္တဵုကီု၊ သီုလောကဳပၠ၊ ကလောန်ၜါသာ်ပြဲ၊ မွဲဟွံဒည၊ အဲဟီုကဵုရ၊ နာဲတံကလၚ်ကၠာ၊ ကြီုဂုဏ်ပညာ၊ ပြာထာနဲကဲ၊ ဂုဏ်ကျာ်ဒ္စိတ်ပြဲ၊ ကဲဂုဏ်ဓဝ်တြဴ၊ ဂုဏ်သၚ်ဒ္စိတ်အဴ၊ နဲယျစဴဟီု၊ စတုတ္ထၛာန်ပ္ဍုန်၊ ဟီုလဝ်ပ္ဍဲဂုဏ်ဗြီု၊ ဂုဏ်ကလောထပှ်ကီု၊ ဂုဏ်အိန်ဟီုလဝ်မသုန်။ ကောန်ဍောတ်ဗၠာဲပိုဲတုန်၊ တီဂုဏ်တံဂှ်ကၠာ၊ ပ္ဍဲလိုက်ဝွံအဵု၊ ပူဂဵုနွံစှ်ၜါ၊ ပ္ဍဲဒ္စိတ်ဟိုတ်ဂှ်၊ ပိုဲစဴနှဴကၠာ၊ မန်ပိဘာသာ၊ အာဒှ်မည၊ ပၞောဝ်ခေတ္တပိ၊ ဇာတိခေတ္တ၊ လၟောၚ်လောကကီု၊ ဂတဟီုအာ၊ ညးချူတခဳ၊ ဝဍ္ဎပဳမြာ၊ ရာဇာဝတ်လေဝ်၊ ဗေဒၚ်ဟောရာ၊ ဇိက်ဗ္ၚတောမ်ၜဵု၊ တဵဵုကၠံသွံဖျာ၊ ဍိုက်ၜၚ်ဆၚ်ဍာ်၊ လၟာ်လက်ရာ၊ ချူကှ်ေဇိၚ်တပ်၊ တာန်စပ်ညဳသာ၊ ပ္ဍဲကတ်ပညာ၊ ဂၠိုၚ်ပကာရ၊ ကွတ်တြုံတံသ္ဍာံ၊ စှ်ဒ္စာံဂှ်ပၠ၊ ကောန်ဗၠာဲပိုဲသ္တိုတ်၊ လေပ်အိုတ်သဗ္ဗ၊ ပူဂဵုဂှ်ရ၊ စဟွံဒးဂွိၚ်၊ ကဵုသိုက်သၠိၚ်၊ လဗိၚ်သုခ၊ ထပ်တဲဇိုန်ကဵု၊ တွဵုမိကဵုမ၊ သွက်ဂွံဒှ်သဇိုၚ်၊ ဂိုၚ်ကေတ်ညိရ၊ ဂိုၚ်လဝ်ဂွံခိုဟ်စ၊ ဂိုၚ်ကေတ်ရကလောဗြီု။


၃။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴသၟာန်'''


ပ္ဍဲတ္ကံကြေၚ်ထဝ်၊ အသဝ်က္ဍၚ်ပြ၊ တၞောဝ်ဒတောဝ်ကၠာ၊ မအာသမ္မတ၊ ကြဴနူဂှ်ဗျိၚ်၊ သၟိၚ်ရောဇ၊ ကောန်ညးဂှ်အဴ၊ ဝရရောဇ၊ သၟိၚ်မွဲပၠန်ကလျာဏ၊ ဝရထပ်စုတ်၊ ခုတ်သာ်ဂှ်ပၠ၊ မန္ဓာတ်ၜါဆော၊ ဥပေါသထ၊ ဝရတံဒုၚ်၊ ကၞုၚ်တုပ်ပၠ၊ ဒှ်ကောန်ညးရ၊ ဥပထပ်စုတ်၊ ခုတ်နာမပၠ၊ စှ်မွဲဒတောဝ်၊ တၞောဝ်မူလ၊ မအံက်ကဵုကောန်၊ ပိုၚ်နန်ဝံသ၊ ဟွံလီုကၠိခ္ဍက်၊ ဆက်ကၠုၚ်ဂတ၊ နွံကဵုမ္ၚဵု၊ ဒဵုဩက္ကာက၊ ဥက္ကရေဇ်ကီု၊ ဟီုဂးစရ၊ ဒ္စာံလက်ပၠန်၊ ပန်လ္ၚီတော်ဆ၊ ညးတံပြေၚ်ကၠုၚ်၊ ဒုၚ်ဝိဝါဟ၊ သၞက်ကရောဲအဵု၊ မ္ၚဵုမၚ်္ဂလ၊ ဒဵုစိုပ်သၟိၚ်ရော၊ သုဒ္ဓေါဒန၊ သိရိမာယာ၊ မာယာနာမ၊ ညးတံထပ်တဲ၊ ပ္ဍဲနန်ရာဇ၊ သ္အဳသ္အဳရိုၚ်ၚ်၊ ဝေၚ်ဂြိုၚ်ဟွံဇြ၊ မိပ်ဇြိပ်လောန်ရ၊ ပကၠုၚ်ကာမ္ၚဵု၊ ဂအုပ်ထဝ်သၟတ်၊ ရေၚ်မတ်လဟဵု၊ တုဲညးဂြောပ်ဂဒဵု၊ ကဵုယာတ်ကြာထဝ်၊ တုဲညးတံပံက်ဂိုၚ်၊ အတိုၚ်နူကဝ်၊ လၟုဟ်နာဲတံရ၊ ဗော်တၠဓဝ်၊ သတြုစ္ဍးသ္ၚောဲ၊ သၟိက်ဒှ်မွဲဓဝ်၊ ကြာဖဍာန်ဆက်၊ ဂွံဓနက်လဝ်၊ ယိုက်ဂၠေၚ်ဆတ္တဝ်၊ ဗွဝ်နွံၚုဟ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်လၟုဟ်ဒှ်သမ္ပတ္တိ၊ တေံသၟိၚ်တ္ၚဲစိ၊ အာဒိနူကဝ်၊ တဆိပ်လိုက်ဗိုန်၊ လိုန်တၟံဇာထဝ်၊ ဒးအခါပၠန်၊ စက်ပန်လေဝ်ဓဝ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်သ္ၚိသၟတ်၊ ဝုတ်ပစဲကဝ်၊ ပံက်ညိရဂွံဗဵုဒ္ၚောဝ်၊ ဒေါဝ်ညးဂမၠိုၚ်ရ ကလောဗြီု။


၃။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်တြုံသှ်'''


ဂအုပ်ထဝ်ဂၠိုၚ် သီုနတိုၚ်ကၠာ ဗြဴဝုတ်ကညာ အာသီုကျာ်ဩဳ ဂၠောဲဖ္ဍောဲဆက် ယိုက်ဗက်လွဳ ပ္ဍဲကဵုတိထဳ နာဍဳမပြဲ ပ္ၚောံညံၚ်စိုပ် ဗဒိုပ်နာဲအဲ သၟိၚ်ကၚ်ပဝဲ မွဲတဲဆေဝ်တာ ပိတန်သေၚ်ဟာ တိတ်ဒၞာလတ် အရက်စာၚ်အဴ ဗြာတ်က္ၜဴဩန်ထဝ် ဒးတိတ်ကွာဲလဝ် ကၚ်ထဝ်ဒါန ဟွံရောံဒည ဟွံလဇခြာ နူဂှ်တုန်ကၠာ အာစိုပ်မုက်သ္ၚိ ပ္ဍဲက္ဍိုပ်တၞိန်စိ ရပ်ရိအေန်ဂါဲ ပန်တန်ပၠန်ကွေံ ဒးဖျေံကၟာဲ သၟာန်သၟုက်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ကၚ်နာဲရုပ်ထဝ် ပရေၚ်သံသာ ဓမ္မတာကဝ် ညးတံစွံလဝ် ဆက်က္ဍဝ်ကၠုၚ်ရ ဂအုပ်ကၟာဲမ္ၚဵု တွဵုမၚ်္ဂလ ကၠုၚ်ဇိုန်ကွာဲရ ကဵုတၠသ္ၚိပၠန် နူကဝ်မတန် ဖန်ဖက်စဳရေၚ် သမ္မတဟေၚ် ညးပြုပြေၚ်လဝ် ဂကူကၠံမွဲ ပ္ဍဲဘဒြကဝ် ပ္ညပ်တဴစွံလဝ် အသဝ်က္ဍၚ်ပြ နူကဵုဒတောဝ် တၞောဝ်ဩက္ကာက ဒဵုမစိုပ်ကၠုၚ် ဍုၚ်ကပ္ပဳလ သုဒ္ဓေါဒနသဳရိမာယာ ထပ်ကဵုတဲသၟဟ် ဒယှ်ပြာထာ နဲသာ်ဝွံကၠာ သ္ပဗက်အာဟေၚ် အတိုၚ်လၟေၚ် ပရေၚ်နူကဝ် တြုံကဵုဇံသဝ် ဗြဴလဝ်ဖလုၚ်(သၠုၚ်)ဗီုဍေံဒှ်ကၠုၚ် ဍုၚ်ကွာန်တမၠာ ဂအုပ်ထဝ်ကီု သီုနတိုၚ်ကၠာ ယာတ်ပါန်သာခါ ဟွံမှာဂြောပ်လဝ် ပူဂဵုသာ်လဵု ညးတွဵုလဝ် ထေက်ကဵုဂွံပံက် ဂၠံက်ယာတ်ရုပ်ထဝ် တိုၚ်ပရေၚ်ကဝ် အံသဝ်ပြာထာ နူသွတ်ဒဵုဇၞော် ဒုဟ်ဟွံပြံက်ဖာ ဗြဴဗြဴမွဲဟေၚ် ပေၚ်လကျန်ကၠာ ထမိက်မသုန် ဂုဏ်တြဴမှာ ဗီုဝိသာခါ နွံကၠာကျာ်ဩဳ တြဴစှော်ပန် လကျန်ဗြဴဇဳ ဗြဴသာ်ဂှ်ပ္ညဳ နွံဣန်ရဳပန် ဂပ်ဝ်ပံက်ပၠန် ဗ္စန်ပါၚ်အ္စာ နူတက္ကသိုလ်ကၠာ ပြာထာလဝ်ရောၚ်။


၄။ '''လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်သၟာန်''' 


ယွံကလောပိုဲ ဟိုဲညးဂမၠိုၚ် ပြာပ်ကၠုၚ်စိုပ်ဂွိုၚ် ရိုၚ်ၚ်အဳသ္အဳ ကၠုၚ်စိုပ်လၟုဟ်ကီု သီုကဵုကျာ်ဩဳ အခါဒှ်ပၠန် စက်ပန်လေဝ်ညဳ ပ္ဍဲကဵုကိထဳ ညဳသာကီုရ ပိုဲက္တဵုဗဒှ်အဵု မ္ၚဵုမၚ်္ဂလ ပ္ဍဲသၟတ်ၜါဂှ် ကဵုဂွံခိုဟ်စ ကဵုစေန်ဆက်အာ နာနာဘဝ ကဵုဍိုက်ပေၚ်သၟတ် ယဿဘောဂ ဟိုတ်အသံကၠာ မဟာသမ္မတ ပိုဲယဵုဒုၚ်ရ နဓဝ်ပညာ ကဵုဍိုက်ပေၚ်ညိ သ္တိပမှာ ဟွံဍိုက်ပေၚ်ဗိုန် ပိုန်ဟာန်ယုတ်မာ ဒးစရဲပၠန် ဗ္စန်အ္စာ ဗြဴယုတ်မာ ပကဵုပါမြိ ဟွံသေၚ်ပွံၚ် ပကဵုပံၚ်ညိ ယြဴဗြဴမွဲ ဗွဲမယုတ္တိ မုသာထၟုန် ဍိုက်ဍုန်တြုံသ္ၚိ လၞုဟ်တဴဒမၠိ ဒရီုသ္ၚိသ္အာၚ် ကာတ်သာဲရမျာၚ် ပါၚ်တြၚ်သၟုက်ကျောဝ် လုပ်ကဵုလဗၚ် ဆၚ်တိတ္ၚဲသဝ် ကရောတ်သအဝ် လဝ်စိုတ်သာဍာ စကၠာတိက််ကၠာ တိက်ကၠာၚုဟ်ကြဴ ဒ္ဂေတ်မယုတ် ပဋိပတ်ဗြဴ မုက်ဟွံလာၚ်အဴ ကြောသ္ၚုတောံပုၚ် ခါတ်ဂၞိန်သၠုၚ်ၚ် ကဆံၚ်ကၠုၚ်အာ ကၠတ်စိုတ်တြုံကီု ဟီုဟွံညှာတာ ဒ္ဂေတ်ယုတ်မာ ဝွံဗြဴပါပ ဗြဴသာ်ဂှ်ရ ပကဵုပံၚ်ညိ ဂုဏ်မိဂုဏ်မ ရတ်ပိပြကာ ထၟိက်မသုန် ဂုဏ်တြဴမာ ဟီုဟွံဒးရ တိတ်ပအ္စာ ဒးစရဲသၟတ် ပိုန်ဟာန်ယုတ်မာ ချိုတ်နူဝွံကွေံ ဒးနရက်ကၠာ ဒဒိုက်ရောသာ ချိုတ်အာဂွံဖဵု ဗ္ကန်အ္စာပ္ညုၚ် နူဍုၚ်တက္ကသဵု ဟီုဟွံဒးအဵု ပကဵုပံၚ်ညိ ညံၚ်ဂွံဗၠးဗယိ ပံၚ်ညိရကလောတံ။


၄။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်တြုံသှ်'''


(က) ထၟိက်မသုန်၊ ဂုဏ်တြဴဂှ်၊ ဟီုတွံကဵုရ၊

ပ္ဍဲကဵုလောက၊ ဗြဴတံသီုဖအိုတ်၊ သမ္တီအိုတ်ညိ၊

တ္ၚဲယးလာၚ်မုက်၊ ဂြးသော်တုဲကီု၊ သီုကြိယာပိ၊

ဂပ်ဝ်စှ်ေတိ၊ အာသ္ၚိညးသွံ၊ ဂွံထၟိက်မွဲရ။


(ခ) ဂ္ဇံသိပ်ထဴ၊ ဝဴဖဴဟွံဟီု၊ စီုမဍိုန်ဒ္ၚဳ၊

ဟီုသီုကျာ်ဩဳ၊ ပ္ဍဲလောကဳပျး၊ ဂးရထၟိက်ၜါ၊

မြမောဝ်ဗဗိုဟ်၊ စရှ်ဝက်ပ္ကဴ၊ ဗြဴသိုက္ခမာ။

ၜးကေတ်ကြိယာ၊ သာသာဂါံကွာ်၊ ဝွံထၟိက်ပိညိ၊


(ဂ) တြုံသ္ၚိယဲအာ၊ လွဳပရာတဴ၊ ပညံၚ်ရာမ၊

ယဝ်ဂွံစၞ၊ ညံၚ်မလဝ်စိုတ်၊ ဟွံဝိုတ်စွံလဝ်၊

ဂွံထၟိက်ဂေါဝ်၊ ပန်သၞောဝ်ဝွံပၠန်၊ နွံရတမ္ညဝ်၊

ကာလတိက်ကျဝ်၊ ကြောလဝ်ဇိုၚ်သ္အး၊ တွံလးဒၟံၚ်ပၠ၊


(ဃ) မသုန်ဂၠံၚ်ဝွံ၊ ပြုပြေၚ်ဒၟံၚ်အဴ၊ ဗြဴတုပ်ရဴမိ၊

ယိုက်ဂုဏ်တုဲစိ၊ မိကဵုမကျဝ်၊ ကျာ်ဓဝ်သၚ်သၟဟ်၊

ရတ်ပိပြကာ၊ သီုဂုဏ်အ္စာကီု၊ သီုတၠသ္ၚိဂှ်၊

သၟိၚ်မွဲဗြဴမွဲ၊ ခမဳမွဲစိ၊ ညးပိဝွံရ၊


မၞုံဣန်ရဳပၠ၊ သ္ပဓဝ်ခန္တဳ၊ လွဳပါရမဳ၊

ပ္ဍဲလိုက်ဝွံစိ၊ ညးပိဝွံပၠ၊ တၠကျာ်ဩဳ၊

မၞုံပါရမဳ၊ ကျာ်ဩဳလောက၊ ပ္ဍဲညးပိရ၊

ဓဝ်ကုသလ၊ ၜိုန်ဟွံပသ္တိုတ်၊ ချိုတ်ဂွံစဴသွဝ်။ ရဴဝွံညးတံသၟာန်သှ်တုဲမ္ဂး သ္ပတဴမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ အခိုက်ကၞာသၞက်ကရောဲမန်တြေံ နွံစှ်ပြကာရ။


၁။ ပွမသၞက်ကရောဲ လၜက်ယာတ် ပ္ဍဲဇုက်တေၚ်မ္ဂးဂှ် သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴၜါတၠတံဂှ် ဟွံဒးတိတ်ကလံ ညးဇၞော်တံ အဒေါဝ်ပူရိဿာတ် ဘာသာဇကု ဇကုမဒၟံၚ်တဴဗွဲမသၠးပွးတုဲ ဇုက်တေၚ်မၞုံတဴ ပ္ဍဲခဒမ်သၟတ်ဗြဴဂှ် မပ္တံကဵု ယာတ်ဗွိုက်လတက်သၟတ်တြုံဂှ် လၜက်စုတ်လဝ်တုဲ ပွမသၞက်ကရောဲဂှ်မွဲ။


၂။ ပွမသၞက်ကရောဲ စစၞမွဲ လဗံက်မွဲပ္ၚာန်ဂှ် ပုၚ် (ဟွံသေၚ်)ပလေၚ်ကွာၚ်ၜဲ လက်ဖက်တံဂှ် စုတ်လဝ်ပ္ဍဲလဗံက်ပ္ၚာန်တုဲ သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴညးၜါ စဟာပ်မွဲစွံတုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၃။ ပွမသၞက်ကရောဲ သၠာဲလစိန်မ္ဂးဂှ် လစိန်သၟတ်တြုံဂှ် ပအပ်ကဵုသၟတ်ဗြဴ လစိန်သၟတ်ဗြဴဂှ် ပအပ်ကဵုသၟတ်တြုံ သၠာဲဂတးကဵုသံက်လဝ်တုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၄။ ပွမသၞက်ကရောဲ ၜးသၠာဲယာတ်ဗဝိုက်မ္ဂးဂှ် သၟတ်တြုံဂှ် ပ္ဍဲမစိုပ်သ္ၚိသၟတ်ဗြဴ လ္ပာ်မသနာံမြိုၚ် သၟတ်ဗြဴမွဲက္ဍိုပ်တံဂှ် ဖုံဍာ်ကြာတ်ကြောသ္အးဇ္ၚးတုဲ ပ္တိတ်ကဵုယာတ်ဗွိုက်လတက်တၟိ ကဵုၜးသၠာဲတုဲ ပွမသၞက်ကရောဲဂှ်မွဲ။


၅။ မွမသၞက်ကရောဲထပ််တဲမ္ဂးဂှ် သ္ပာတဲသၟတ်ဗြဴဂှ် ပၠးဒုၚ်လဝ်တုဲ သ္ပာတဲမၞိဟ်တြုံဂှ် ကဵုထပ်စုတ်လ္တူဂှ်တုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။ (အဓိပ္ပါယ် ပွမသၞက်ကရောဲဝွံ ထဝ်ၜါဂတှ်ေ ညဴၚ်ရဴမစပ်ဂဟဵုမွဲဂတှ်ေဓဝ်ကီု ပၞောဝ်ကဵုၜါဇကု ကဵုဂွံဒှ်မွဲဇကုဓဝ်ညိ။ ၜါကရေက်ကဵုဂွံဒှ် မွဲကရေက်ဓဝ်ညိ၊ နကဵုစၟတ်သမ္တီဂှ် ပွမသၞက်ကရောဲသာ်ဝွံရ)။


၆။ ပွမသၞက်ကရောဲဓနက်ကံမ္ဂးဂှ် ဇုက်တောဝ််ဗၞတ်ပန်ဟတ် မွဲဇုက်ဂှ် သၠိုက်စုတ်ပ္ဍဲကံသၟတ်တြုံ သၟတ်ဗြဴၜါတၠဂှ်တုဲ ပွမသၞက်ကရောဲဂှ်မွဲ။


၇။ မွမသၞက်ကရောဲပူယာတ်မ္ဂးဂှ် ယာတ်ကဝါ မၞုံဗၞတ်အနာံၜါဟတ် ဇမၠိုၚ်တြဴဟတ် ပူဒက်စုတ်ညးၜါဂှ် မွဲစွံတုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၈။ ပွမသၞက်ကရောဲသၠိုက်ပ္ကဴမ္ဂးဂှ် သၟတ်တြုံဂှ်ပ္ကဴမွဲပး သၟတ်ဗြဴဂှ်ပ္ကဴမွဲပး ဗွဲကိုပ်ကၠာသၟတ်ဗြဴဂှ် သၠိုက်စုတ်ပးပ္ကဴ ပ္ဍဲကံသၟတ်တြုံတုဲ သၟတ်တြုံဂှ် ကလေၚ်သၠိုက်စုတ်ပးပ္ကဴ ပ္ဍဲကံသၟတ်ဗြဴဂှ် ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၉။ ပွမသၞက်ကရောဲ တုၚ်လဝ်တဲပ္ဍဲဍာ်မ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲဍာ်သၠိုၚ် မပ္တံကဵုသၠိုၚ်ထဝ် သၠိုၚ်ဩန်မွဲမွဲ တဲပုၚ်သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴ ၜါတၠတံဂှ် ကဵုတုၚ်လဝ်ပ္ဍဲဍာ်ဂှ်တုဲ ပွမသၞက်တြကရောဲဂှ်မွဲ။


၁၀။ ပွနသၞက်ကရောဲ စဝ်ဖျေံဍာ်ပ္ဍဲက္ဍိုပ်မ္ဂးဂှ် ကၞုသၚ် ဟွံသေၚ် ဍာ်သၠိုၚ် မပ္တံကဵုသၠိုၚ်ထဝ်သၠိုၚ်ဩန် စုတ်လဝ်ဍာ်မြမောဝ် ကေုာံ ရတ်ဒ္စိတ်သာ် တဵုစုတ်ပ္ကဴကြေၚ်တုဲမ္ဂး စဝ်စရိုဟ်ဖျေံနူလ္တူက္ဍိုပ် သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴၜါတၠ ဒှ်ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။

(ဣဝွံ ဒှ်ပွမသၞက်တဴကရောဲ စှ်ပြကာရ)


ပၞောဝ်စှ်ပြကာဂှ် နဲဂွံဗဗွဲကဵုကွေတ်ဝါဒ၊ ဘာသာ အလေံဂကူမန်၊ ဗုဒ္ဓဘာသာဂှ် ရုဲစှ်ကေတ်တုဲ မ္ဒးသၞက်ကရောဲတဴအိုတ်ရောၚ်၊ ဂတကောကဵုဒေံ မိကဵုကောန် ကောန်ဗြဴကဵုမ ဂတဒေါဝ်ပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲရံၚ်ပွမသၞက်ကရောဲ၊ မဗဗဗွဲထေက်ကြိုက်အိုတ် မယေန်သၞာၚ်အိုတ် မရာၚ်ဆာဲအိုတ်ဂှ် ရုဲစှ်ကေတ်တုဲ ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် သွက်ဂွံပစၟတ်သမ္တီဗွဲမဍာံပြ၊ ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်ဂှ် နကဵုဝိနဲပါဠိ ဗွဲသၟဝ်တေံဟေၚ် ဂပ်ဝ်သမ္တီအိုတ်ညိ။


ဩဒပတ္တကိနဳနာမဥဒကပတ္တံအာမသိတွာဝါသေတိ၊ ပါဠိဝိနဲပါရာဇိကဏ်၊ သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပိုဒ်၊ အရထတုန် ဩဒပတ္တကိနဳနာမ၊ ၚ်ယၟုမ္ဂး ဩဒပတ္တကိနဳ။ ဥဒကပတ္တံ၊ န်သၠိုၚ်မပေၚ်တဴနကဵုဍာ်။ အာမသိတွာ၊ ဇွိတ်သပေါတ်တုဲ ဝါသေတိ၊ ပ္ဍံကဵုဒၟံၚ်ရ။


'''ဩဒပတ္တကိနဳတဳ၊ ဥဘိန္နံဨကိဿာ ဥဒကပါတိယာဟတ္ထေ၊ ဟတာရေတွာ။ &quot;ဣဒံဥဒကံဝိယသံသဌာ အဘေဇ္ဇာဟောထာတိ&quot; ဝတွာပရိဂ္ဂဟိတာယ ဝေါဟာရနာမမေတံ၊ နိဒ္ဒေသေပိဿ၊ တာယသဟ ဥဒကပတ္တံအာမသိတွာ၊ တံဝါသေတဳတိ ဨဝမေတ္တော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ပွံက်သိက္ခာပိုဒ်ဂှ် ပါရဇိကဏ်အဌကထာ။'''


အရထတုန်- '''ဩဒပတ္တကိနဳတိဨတံနာမံ၊''' ၚ်ယၟုဩဒပတ္တကိနဳဂှ် '''ဥဘိန္နံ၊''' ဒဒက်ကဵုသၟတ်တြုံ သၟတ်ဗဴါဂမၠိုၚ်ၜါ၊ '''ဟတ္ထေ၊''' န်တဲဂမၠိုၚ်။ '''ဨကိဿာ၊''' ဍေံမဒှ်မွဲ။ '''ဥဒကပါတိယာ၊''' ပ္ဍဲသၠိုၚ်မပေၚ်တဴနကဵုဍာ်။ '''ဩတာရေတွာ၊''' ကဵုဖျေံဏာအိုတ်တုဲ။ '''တုမှေ၊''' ၚ်သၟတ်တံညးဂမၠိုၚ်။ '''ဣဒံဥဒကံ၊''' ၚ်ဍာ်ဝွံ။ '''သံသေဌံ၊''' ၚ်မနှဴရဴမွဲစွံ။ '''အဘေဇ္ဇံ၊''' ၚ်ဟွံဂွံပါ်ဒကးပြးဆာဲအာ။ '''ဟောတိဝိယ၊''' ညံၚ်ရဴမဒှ်တဴကီု။ '''တထာ၊''' တုပ်တဴညံၚ်ရဴဍာ်ပၠန် တန်တဴမွဲသၠိုၚ်ဂှ်ကီုရ။ '''သံသဌာ၊''' ၚ်မနှဴရဴမွဲစွံ။ '''အဘေဇ္ဇာ၊''' ၚ်ဟွံဂွံပါ်ဒကးပြးဆာဲအာ။ '''ဟောထ၊''' ဩဝ်ကဵုဒှ်အိုတ်ညိ။ '''ဣတိ၊''' ရဴဝွံ။ '''ဝတွာ၊''' သ္ဂးအိုတ်တုဲ။ '''ပရိဂ္ဂဟိတာယ၊''' ဍေံမဂပ်ဝ်မသီကေတ်အပိုၚ်။ '''ဣတ္ထဳယာ၊''' ဒဒက်တဴကဵုသၟတ်ဗြဴ။ '''ဝေါဟာရနာမံ၊''' ယၟုမဒှ်ဟိုတ်ဂပ်ဝ်ကော်ခဴစရ။ '''အဿ၊''' ဒဒက်တဴကဵုပိုဒ်မ္ဂး။ ဩဒပတ္တကိနဳဂှ်။ '''နိဒ္ဒေသေပိ၊''' ပ္ဍဲအရာမစၞောန်ထ္ၜးဗွဲတြးကီုလေဝ်။ '''တာယ၊''' ကေုာံသၟတ်ဗြဴဂှ်။ '''သဟ၊''' မွဲဟာန််။ '''ဥဒကပတ္တံ၊''' န်သၠိုၚ်မပေၚ်တဴနကဵုဍာ်။ '''အာမသိတွာ၊''' ဇွိတ်သပေါတ်တုဲ။ '''တံဣတ္ထိံ''' န်သၟတ်ဗြဴဂှ်။ '''ဝါသေတိ၊''' ပ္ဍံကဵုဒၟံၚ်ရ။ '''ဣတိဨဝံ၊''' ရဴသာ်ဝွံ။ '''အတ္တော၊''' န်အရထ။ '''ဝေဒိတဗ္ဗော၊''' စိုန်ဂပ်ဝ်သမ္တီ။ ပွမသၞက်တဴကရောဲအိုတ်ရ။


အဓိပ္ပါယ်ပ္ဍဲဍာ်မွဲသၠိုၚ် ဍေံမဒှ်မွဲဓဝ်ဂှ် စုတ်ဗပေၚ်လဝ်ပ္ကဴ ဍာ်မပြဲ တဲပုၚ်သၟတ်ၜါဂှ် ကဵုဖျေံစွံလဝ်တုဲ ညံၚ်ရဴဍာ်မၜိုဟ်ဂံက်ကီု၊ ကဵုဂွံၜိုဟ်ဩိုဟ်တဴညိ။ ညံၚ်ရဴပ္ကဴဝွံကီု ကဵုဂွံထတ်ယုက်တုဲ ရာၚ်ဆာဲဒၟံၚ်လၟိုန်ညိ တုပ်သၟဟ်ကဵုဍာ် ဟွံပြးဒကးအာဂှ် လ္ပကဵုပိုဲပြးဒကးအာတုဲ ကဵုဂွံတန်တဴ လုကဴမွဲအာယုက်ညိ။ ရဴဝွံ မဂွံဂိုၚ်ကေတ်နိမိတ်သၞဲ မဆာဲဒးရးတံဂှ်ရ၊ သၠိုၚ်မပ္တံကဵု ထဝ် ဩန် သၠုယ်သၠာ် ဓရိုတ် ဒါန်တံဂှ်ဂွံဖအိုတ်ရ၊ ရန်တၟံအာဓာန်ဂတ သွက်ညးၜါဂှ်တုဲ အ္စာမ္ၚဵုတံ ရာဒၞာမိက်ကဵုနာနာသာ်မာန်ရ၊ အ္စာလဵုတံဂှ် ဂါထာမပ္တံစိန္တာမဏိဂှ်လေဝ် ရာဒၞာကဵုအိုတ်ရ၊ ပၞောဝ်နဲဂမၠိုၚ် နဲပိုဲမန်ပွမက္ၜထၟထပှ်ဂှ် နွံမွဲသာ်ပၠန်ရ။


* '''ကဗျဗီုက္ၜထၟဓုပ်'''


၁။ ပြေၚ်ကောန်ထပ်တဲ၊ နဲယအ္စာ၊ ပမှာသတိ

ထၟမွဲစိ၊ နကြိဟီုဖ္ဍုန်၊ ပ္ဍဲဂုဏ်ကျာ်မွဲ၊

ကောန်ပိုဲကွေံကြာန်၊ ကဵုတီမာန်ညိ၊

ကဵုတိုန်စိုတ်လောဲ၊ ပ္ဍဲဂုဏ်ကျာ်ဂှ်၊ ပြဟ်ကဵုတီညိ၊


၂။ ထၟဒုတိယ၊ ဂုဏ်မိမကၠာ၊ ပိုၚ်ခြာအာဒိ၊

ဂိတုတ္ၚဲစိ၊ ၜါပၠန်ဂ္ညိဗ္ဂါ၊ လလောၚ်ကြာကတ်၊

ဓဝ်နာံရုပ်မာ၊ နွံၜါဒမၠိ၊ ဗွဲယုတ္တိသၟတ်

ကောန်ပိုဲဗိုန်ဗတ်၊ ပကဵုဆောတ်ပ္ကာန်၊ ကဵုဂြၚ်မာန်ညိ၊


၃။ ပိဋကတ်အဵု၊ ကဵုတိုန်မာန်ညိ၊ ထၟပိကၠာ၊

တဳဏိလောကာ၊ သၚ်္ခါရသၟဟ်၊ တဝှ်ဗောဓိ၊

ကဵုကောန်ပိုဲသ္ကိုတ်၊ ပ္တိုန်စိုတ်မာန်ကၠာ၊ ညာဏ်မှာမုနိ၊

တသိုက်သုခိ၊ လာဘိိမပြဲ၊ ကဵုလောဲသွာညိ။


၄။ ထၟပန်ကျဝ်၊ ဓရ်သစ္စပန်၊ ဟီုဗ္ဂန်နကြိ၊

နဓရ်ပန်ဂၠိ၊ ဓရ်သဳလပန်၊ ဟွံဂွံခၠန်မာ။

နုၚ်နိဓိပန်၊ ပကဵုခၠန်သ္ကဲ၊ မၞိက်ဗၠဲဒွါ၊

ကဵုကောန်ပိုဲမြာ၊ ပကဵုမှာခၠန်၊ ကဵုဗိုန်က္ညန်ညိ။


၅။ ထၟမသုန်၊ ဝိနဲမသုန်အဵု၊ ကဵုတဵုစိုတ်ညိ၊

မသုန်သာ်စိ၊ ခန္ဓဂ္ညိလဝ်၊ ဗွဝ်ကာယျော၊

ပိုန်ဟာန်ထဝ်ဩန်၊ ကဵုဗိုန်က္ညန်ပြဲ၊ ဗ္ဂဲသိလ္လော၊

ကောန်ပိုဲတန်ရော၊ ပ္ဍဲလောကဂှ်၊ ကဵုဂွံဒှ်ညိ၊


၆။ ထၟတြဴ၊ ပဌာန်တြဴဂှ်၊ တဝှ်ဗောဓိ၊

တြဴသာ်စိ၊ ဗွံယုတ္တိရော၊ ဒှ်ဂကူဓဝ်၊

ဖဿတရဴ၊ တိုၚ်သဘဴဂှ်၊ ကျာ်တြဲတွံလဝ်၊

ကဵုဂွံဇၞော်ပၟဝ်၊ အသဝ်မပြဲ၊ ပ္ဍဲကောန်ပိုဲညိ။


၇။ ထၟထပှ်၊ ရတ်ထပှ်မြာ၊ ကဵုသာဓာစိ၊

ဗောဇ္ၛၚ်္ဂဂ္ညိ၊ မုနိတွံလဝ်၊ ဓရ်အရဳပြဲ၊

လောကဳတိုန်ကီု၊ သီုလောကုတ္တဵု၊ ဟိုတ်ဖဵုၜါနဲ။

ကဵုတိုန်စိုပ်လောဲ၊ နဲကျာ်ဂမျိုၚ်၊ ဂတိုၚ်ခဳညိ။


ရဴသာ်ဝွံ ပ္တိုန်သိဒ္ဓိရာဒၞာမိက်ၜထၟ-၇-တုဲမ္ဂး၊ သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴတံညးၜါ ကလံကျာ်ဓရ်သၚ်မိမအ္စာ နော်နာဲတံတုဲ ဗ္ဂူဗြဲရတ်ရ၊ သွက်တၠသ္ၚိဌာန်တၟိတံ၊ ဂွံဒှ်တမ်ရိုဟ်ထဝ်ဩန်ဂှ်ရ၊ '''တြုံမွဲဒၠေၚ်ကီု - မိမွဲဣဝဵု''' ရန်ကဵုဂလာန်ဝွံတုဲ လ္ပာ်သၟတ်ဗြဴတံစုတ်ဩန်တမ် မွဲဒကေဝ်မ္ဂး လ္ပာ်သၟတ်တြုံတံ မ္ဒးစုတ်ဩန်တမ်ၜါဒကေဝ်ရောၚ်။ ဂအုၚ်မာဲသုတ် မဂြောပ်လဝ်ကဵုယာတ်ဍောတ်ဂှ်ပံက်တုဲ နကဵုတဲသၟတ်တြုံ ရပ်ဂအုပ်မာဲသုတ် ဇိုန်ကဵုမိမသၟတ်ဗြဴ နကဵုသၟတ်ဗြဴဇိုန်ကဵုမိမသၟတ်တြုံတုဲ၊ သၟေဟ်နူဂှ် ပရအ်ကဵုပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ်ရ၊ ကာလအပ်ခဒမ်သ္တိက်ဂှ် သၟတ်တြုံ သၟတ်ဗြဴ သီုညးပွဳပွူၜါၜါ ပ္ဍဲမလုပ်ခဒမ်သ္တိက်တေံ ရဲသၟတ်ဗြဴတံဂှ် စဵုဒၞာထံၚ်ကၚ်ကီု လ္ၚဵုလုပ်တိက်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒၞာဲသ္တိက်တုဲ အာတ်တဴတၟာဲလေဝ်နွံကီုရ၊ ကိစ္စသၞက်ကရောဲတုဲအိုတ်မ္ဂး ညးဗ္စပုၚ်ပရအ်ၜံက် ဒုၚ်တၟုယ်တုဲဒှ်အိုတ် ကာလပူရိဿာတ်သၟတ်တြုံတံ မစဴဂှ် ဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵု စၞအာဟာရမွဲခဝက် ၜံက်မွဲတၞုၚ် တၠသ္ၚိတံကဵုတၟာဲလေဝ် နွံကီုရ။ ကေၚ်ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲတုဲ ပေၚ်ထပှ်တ္ၚဲမ္ဂး ညးတၠသ္ၚိဌာန်ၜါဂှ် မ္ဒးအာကလံခမ်သဳသီုၜါလ္ပာ် ကေုာံ နော်နာဲညးဇၞော်တံအိုတ်ရ၊ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် အာကလံသီုကဵုပရေၚ်တၟာဲလေဝ်နွံကီုရ၊ ကာလကလံတုဲမ္ဂး ညးဇၞော်မဒုၚ်ကလံတံဂှ် သွက်ညးၜါဏံ ဂွံဒှ်တမ်အရာကလောန်အိုဿီုတုဲ ၜိုတ်ထေက်ကြိုက်ကဵုညးတံ ညးတံရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် နကဵုဩန် နကဵုကပေါတ်နာနာသာ်လေဝ် နွံကီုရ။


* '''ပွမသ္ပမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ မပ္တံကဵုဟိုတ်မွဲမွဲ'''


သၟတ်တြုံ သၟတ်ဗြဴတံညးၜါ၊ ဟိုတ်နူလုလောန်အာတုဲ တန်အာဂဝ်ဂၞဴမ္ဂး ယဝ်ပၟိက်နွံသွက်ဂွံပ္တုဲ ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲပၠန်ဂှ် ဗွဲကိုပ်ကၠာမ္ဒးအာကလံဗဴ သၠာဲနုၚ်ဗဴတုဲ သ္ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂွံကီုရ၊ ယဝ်ဟွံဂွံကလံမ္ဂး ညးတံဟွံသ္ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ၊ မွဲသာ်ပၠန် ကာလဗ္တံ ယြဴသၟတ်ဗၠာဲမွဲ။ တိုန်ဓရီုတက်ကျာ ဟီုအရေဝ်လ္တူသ္ၚိသၟတ်ဗြဴမွဲတုဲ မိမသၟတ်ဗြဴဂှ် ဒဗဒးတုဲ ရပ်ကေတ်စဳရေၚ်စကဵု ကောန်ဝုတ်လေဝ်နွံကီု၊ သၟတ်ဗြဴမွဲ ဗက်အာသၟတ်တြုံကီု၊ သာ်ဝွံ မိမနွံတာလျိုၚ်သီုၜါလ္ပာ်ဂှ် ကော်ဂွံညးဇၞော်မွဲၜါတုဲ အာလဴပူစအိုတ်ရ၊ တုဲညးတံရုဲစှ်ကေတ် တ္ၚဲခိုဟ်မွဲတ္ၚဲတုဲ ပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲလေဝ်နွံကီု၊ ဟွံသေၚ် ပွမပ္တုဲကေတ်ဗွဲခ္ဍန်လေဝ်နွံကီုရ။


* '''ပွမပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဗွဲခ္ဍန်'''


ဟိုတ်နူသၟတ်ၜါဂှ် လုလောန်အာတုဲ တန်အာဂဝ်ဂၞဴမ္ဂး၊ မိမနွံတာလျိုၚ်သီုၜါလ္ပာ်ဂှ်၊ လဴထ္ၜးဟီုသၚ်ရိုဟ် ကေုာံရၚ်သ္ကံတုဲ ရုဲစှ်ကေတ်တ္ၚဲခိုဟ် စိုပ်တ္ၚဲခိုဟ်ဂှ် ဘိက်ကော်ကေတ်ညးဇၞော် သီုၜါလ္ပာ် ဗၞတ်ပိပန်တုဲ လ္ၚဵုဗ္စပုၚ် လ္ၚဵုဖျုၚ်စၞဍာ် ဗ္စကွာၚ်ၜဲတုဲ၊ သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴတံညးၜါ ကလံမိမၜါလ္ပာ် သွက်ဂွံပစၟတ်သမ္တီအိုတ်ဂှ်လေဝ် ပ္တုဲကေတ်ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ဗွဲခ္ဍန်ရ။


* '''လိက်သၟာန်ကောန် (မွဲနဲပၠန်)'''


နူလဵုနာဲတံကၠုၚ် နူဍုၚ်နူရးဟာ၊ ကျိုၚ်ကျဝ်ဗြံက်ဗြကီု သီုကြိယာဗာ။ နူဂယးပြဟ်ဟိုပ်ဟိုပ် ကၠုၚ်စိုပ်ဌာန်ပိုဲဝွံကၠာ၊ ရိုဟ်ဂိတုရိုဟ်တ္ၚဲ ပိုဲဟွံညာတ်မွဲဝါ၊ မူပၟိက်ကိစ္စပၠန် စိုပ်သန္ထာန်ပိုဲဝွံကၠာ ပိုဲသၟာန်သီုမေတ္တာ လ္ပာ်လဵုညးအာကၠုၚ် မူပၟိက်ကိစ္စရော ကလောပိုဲညးကၠုၚ် တိချဳၜဳကလိုက်၊ ခတိုက်ဂၟာကွာ်ကၠုၚ် တြုံတြုံဗြဴဗြဴပ္ညုၚ် ကၠုၚ်တဴဗွဲမဂၠိုၚ် ယာတ်ပုံယာတ်စက်ကျိုၚ် တိုၚ်နရေၚ်လဝ် ဂ္ဇံဒၟံၚ်ၜါၜါသၞောဝ် ညံၚ်အၚဝ်သွံစဖျာ လ္ၚဵုဂှ်ဗိုက်ယာတ္တံမှာ ညးဗျုမံၚ်ဂတကၠာ၊ တြုံတြုံဗြဴဗြဴကၠုၚ် မံၚ်တရေၚ်ဗ္ဂါ၊ စိုပ်သ္ၚိဂ္ဇံဂြီုဂြီု၊ ကသေဲဟီုမံၚ်သာသာ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဖျေၚ်မုက်မတ် ကၠတ်ရံၚ်ပိုဲကၠာ လ္ၚဵုဂှ်မိန်လဝ်န၊ အဇညံၚ်ညးသွံဖျာ၊ လ္ၚဵုဂှ်စရှ်ကၠုၚ်ပ္ကဴ ညံၚ်ညးစဴနူကၞာ ဟွံသေၚ်တၠိၚ်တရဴ လုပ်ဇူတဴသ္ဂးဟာ ဟိုတ်ဟွံသေၚ်ဂြောဝ်လဴပ္ညုၚ် ဂၠာဲအာတ်စပုၚ်ဘာ ညာတ်သ္ၚိပသာလာ လုပ်ဇူဟာနာဲတံ မူပၟိက်ကိစ္စပ္ညုၚ် ကၠုၚ်စိုပ်သ္ၚိပိုဲဏံ၊ ဟီုဒးဂွံမံၚ်လံ ဂွံဂ္ဇံတန်တဴ၊ ယဝ်ဟီုဟွံဒးအဴ က္လေၚ်စဴလေဝ်ပြဟ်ပြဟ်၊ မံၚ်လံတုဲဂၞဴကှ် ကလောတံဒှ်လၟောၚ် ပုၚ်သွဟွံဂွံရောၚ်၊ ဓးဍောၚ်စဴဂၞဴဂၠောဝ်၊ ယဝ်က္လောပိုဲဟီုဒးရ၊ ပုၚ်သွစုတ်ကွာဲလဝ် ဂွံဒက်မိတ်ဆတ္တဝ်၊ ဆက်တဝ်အာဗွဲဂတ မူဟိုတ်ပၟိက်ကိစ္စ ဟီုရက္လောပိုဲ ပဳတိသောမနုဟ်ဩဟ်၊ သှ်ပ္တဴဓဝ်မေတ္တာ အတိက်ဒါန်တမၠာ ကောန်ပိုဲၜါဝွံအဴ ဂွံဟုဲဟာဲဇန်ပ္ကဴ ပူဇဴကျာ်ဓဝ်သၚ်၊ ဒါန်အတိက်တေံရီုဗၚ် ကုသဵုရၚ်တၠုၚ် ပိုဲကၠုၚ်လၟုဟ်ပ္ညုၚ် ကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မနုဿ ပူဂဵုၜါဝွံ ရာဒၞာကုသဵုပြေၚ် ဆက်ကၠုၚ်ကောံပရေၚ် လၟေၚ်ဓမ္မတာသတ် ဒှ်တိုန်ဝုတ်ဗၠာဲသၟတ် ဟွံဆောတ်သီုညးၜါ အာတ်ပါၚ်မိကဵုမ။


ဒးသၟာန်သၟုက်ကလိုက် ခဒုၚ်ကၠုၚ်အာ ယဝ်ဂၠိုၚ်ကဵုဝါရ ကြိုက်စိုတ်ဒးမတ်ကၠာ၊ က္လောညးၜါတလ၊ ဖျေံလဝ်မှက်စာံရ ပြံစဇဗၠုသၠကၠာ၊ ရံၚ်ဂိတုတ္ၚဲခိုဟ်ပ္ညုၚ် ဖာတ်ကၞာတ်ဂွံကၠုၚ်အာ၊ စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ်အခါ နကျတ်ဒးကာလရ၊ဒိတ္ထဳနကျတ်ပြဲ ဂိတုတ္ၚဲလေဝ်သ္ဍာံပြ လၟေၚ်ပ္ညုၚ်လၟေၚ်တရဴ လၟေၚ်ဒ္ဂေတ်ဗဴကဵုလ၊ ဟီုပၟိၚ်က္လောဂမၠိုၚ် နာံမြိုၚ်သီုဝံသ၊ ရိုၚ်ရိုၚ်သ္အဳသ္အဳ ကသဳကၠုၚ်ဝါနိဇ္ဇ၊ ကျိုၚ်ကျဝ်ဒးရးရ တုပ်အဇညံၚ်ညးဍုၚ်၊ လ္ၚဵုဒုန်လ္ၚဵုစေဲဂၠုၚ် ပၠာံကၠုၚ် ညံၚ်ညးအာပေါဲ စိုပ်သ္ၚိက္လောအဲ ကွာ်သဲတိုန်ကၠုၚ် လ္ၚဵုယိုက်ဒံဖာန် လ္ၚဵုယိုက်ဗိုက်ပုံစက် လ္ၚဵုတက်ယာတ်ချီု ကျိုၚ်ကျဝ်လဝ်ညံၚ်ကောန်ဗြီုသအဳ သဝဳစိုက်အဏံ၊ ယာတ်ကြာသီုသၠိုၚ်ထဝ် စွံရေၚ်လဝ်ကဵုဒံဇဗၠု သွက်ပ္ကဴခၠံကၠုၚ် ကလံဇိုၚ်ခမ်သဳ တိုၚ်သၞေံပြဝေဏဳ ညဳသာကဵုဂလာန် ဆက်ဆေန်နူအဓာန် ဗက်ဂလာန်ဗဴကဵုလ၊ မန်ဒိုၚ်မန်ဒကၠာ မန်ညဘာသာရ၊ ပြဝေဏဳမန်ပိကီု ပုံအဂီုနူမူလှ၊ ဆက်ကၠုၚ်နူတိဏံ ဗြီုထပှ်ဂွံကၠိမ၊ ကြဴတဲက္တဵုဒှ်ပၠန် ရာဇာသာမန္တ အခိုက်နူမူလ နွံတုဲဒးပဗက်၊ ဒှ်ကၠုၚ်နူအဆက် သၞက်ကြကတ်ဝိဝါဟ ကောန်ဗၠာဲပိုဲမွဲရ သၟိက်ကၠုၚ်ပဂမာန် ဂွံဒှ်က္လောအဓာန် ဆက်တဝ်အာဗွဲဂတ ကဵုဍေံဒုၚ်ကၠောန် ကမၠောန်ဥပ္ပကာကဵုမိမ လၟေၚ်ဝိဝါဟ တိုတ်ထ္ၜထပ်တဲညိ ပိုဲပလံၚ်ဗ္စိုပ်သ္ၚိ သၟိၚ်မိမၜါရောၚ်အဴ။


ယွံလေဝ်က္လောဂမၠိုၚ် နာံမြိုၚ်သီုတြုံဗြဴ လၟေၚ်ပ္ညုၚ်လၟေၚ်တရဴ လၟေၚ်ဒ္ဂေတ်ဗဴကဵုလ၊ ဒးရးမံၚ်ကီုရ၊ ဣတေံတံကၠုၚ်ပဂမာန် အတိုၚ်သၞေံပြဝေဏဳ ညဳသာမံၚ်ကဵုဂလာန် အရေဝ်နွံပိုဲဒးသၟာန် ဂလာန်ဒှ်ပိုဲဒးဟီု လၟုဟ်ရလေဝ်က္လောဗြီု ကၠုၚ်သ္အဳဂြီုပေၚ်မံၚ်သ္ၚိ နာဲတံသၟိက်ဂွံပဂမာန် အာတ်ပါန်မံၚ်မိကဵုမ ပ္ဍဲကဵုကောန်ပိုဲစိ ဒှ်မံၚ်ၜါပိပန် ကောန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုရော ပိုဲဟွံတီ ထေက်ကြိုက်ရောၚ် ပိုဲသ္ဂောံတီသန် လၟုဟ်နာဲတံကၠုၚ်သၟာန် ပဂမာန်ကဵုဒုၚ်လလောန်၊ ဂွံဒုၚ်ယွံအဳဂှ်လေဝ်ဝါတ်လောန် ကောန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်လေဝ် ဟွံဂွံတီ၊ အရေဝ်ဂၠိုၚ်တုဲပိုက်ဝါတ် ဇိုၚ်ခၠိုၚ်တုဲညာတ်ဆီ၊ သာ်ဝွံအရေဝ်ဗဴကဵုလ ဒးဂိုၚ်သ္တီ တိတ်ဒုၚ်ယွံအဳရောဒးဏီ၊ ကၠာဟွံမုတ်ဒွး၊ ညံၚ်မတ်ဗြဲပ္တိုန်မတ် နကျတ်တေံပြးဇး၊ မာတ်ကောန်ပိုဲဒှ်ကွေံ တီစိုတ်ဍေံရောဟွံမာန်၊ ကောန်လ္ၚဵုရော နာဲသၟိက်ဂွံသၞက် ကောန်လ္ၚဵုရော နာဲတံသၟိက်ဂွံဆက်ဒါန်၊ မူယၟုယယွံဒေံဗြဴ မိဒေံဗြဴဍေံကီု ဟီုဒးဂၠံၚ်ဍာန် ပိုဲတီတုဲရောၚ် ပိုဲဂမာန်ဝွံ ဆက်တဝ်အာဗွဲဂတ ပ္ဍဲဒေါဝ်ပူရိသာတ်ဂၠိုၚ် ဟီုစရက္လောဗြီု။


ထံၚ်ကတောဝ်ကၞပ်က္လၚ် ပၚ်မှိၚ်ရက္လောဗြီု၊ အတိုၚ်ဒ္ဂေတ်ဗဴကဵုလပ္ညုၚ် ဆက်ကၠုၚ်နူတမၠာ ရံၚ်စကဵုဟောရာ အ္စာတံဟီုနၚ်တုဲ ဒိတ္ထဳနကျတ်တုဲ တ္ၚဲဏှဲနှဴသက္ကရာဇ်၊ ပါပဟွံညာတ် သာမျဇိုက်ဂွံညဳသာဇိုက် လက်စက်ဂတာ အ္စာတံဂၞန်တးရံၚ် က္လိဂွံလာဘံ ဗိန္ဒောတိတ်ရံၚ်စ၊ ဗက်ပ္ဍဲပုံပၟာ ဇာတာနိဒါန်ရ ဒးဇာတ်သၟိၚ်ကုသ ဂွံဂယကျာ်ပဘာ ရန်ကဵုပုံဂှ်ပၠန် ဖန်စက်ဂတာ ညံၚ်အိန်ကဵုသုဇာတာ ဟောရာဟီုလဝ်ရ၊ ဂွံပြေၚ်ဝိဝါဟ ခိုဟ်စသီုၜါ ပိုဲပလံၚ်ဗ္စိုပ်ကၠာ တမ်ဇိုၚ်မိမၜါရောၚ်အဴ။ ။ ရိုဟ်ဂိတုရိုဟ်တ္ၚဲ ပိုဲလေဝ်ဟွံညာတ်မွဲဝါ ဇက်ဗဵုကတဵုရး နူဂယးကွိုန်တုဲကၠာ စိုပ်ဍုၚ်ကွာန်ပိုဲ လုပ်သီုတြုံဗြဴသ္အဳဗ္ဂါ၊ ကၟပ်ညံၚ်စဏဗ္ၜူ ညံၚ်ညးမသုၚ်သုရာ ၜိုန်ပိုဲဟီုဆေဝ်တာဒနာ မံၚ်တန်ကဵုတန် လ္ၚဵုဂှ်ယိုက်နပၠန် ကၟန်ခၜၚ်ပ္တိုန်သ္ၚိ ခါရံၚ်စှ်ေဖာဲတိ ဒှ်မၞိဟ်ၜါပိစှော်၊ လ္ၚဵုကွာ်အာ လ္ၚဵုကွာ်ကၠုၚ် ရပ်ဒုၚ်သီုလေံတၞဟ် လဟီုကြံကြသ္ကာတ်မြဟ်၊ ဒှ်ညံၚ်လထဴလှောၚ်၊ ကၠုၚ်ပညံၚ်ဒမၠကမၠတ် သ္ၚေဝ်မတ်ဒှ်ပၠိၚ်ပၠောၚ်၊ မူပၟိက်ကိစ္စသ္အး ဟီုဒးဂွံဗၠးလၟောၚ် ယဝ်ဟွံဒးအဵု ပ္အပ်ကဵုတဲထာမ္မရောၚ် သၞောဝ်လျိုၚ်ဆုၚ်ပ္ကာန်ပၠန် ဒးအာအာတ်သန်ၜါဍောၚ်၊ ဖေက်နာဲတံဒးလၟောၚ် လုပ်တဲထာမ္မရောၚ်ကၠာ အပေါတ်ထိုၚ်န မာဒေါံဖာန်ဖျဴဏာပြး ပအောန်စိုတ်ညိဏး အရေဝ်ဒှ်ပိုဲဒးဟီုလဝ် က္လောတံသၟိက်ဂၠာဲသဝ် လဝ်သဘဴပ္တိဃာတ်၊ ကောန်ဗၠာဲနာဲတံ ကဵုဗီုပြၚ်ပိုဲဟွံဂွံညာတ် ဖေက်ဒှ်မၞိဟ်ပရာတ် ဝါတ်ဂါတ်ဟီုဟွံမာန် စပ္ဍဲဘုတ်ဍေံဒီုဘာ သုၚ်သုရာကၠံၚ်ပ္ဍဲဍာန်၊ ပဟိုတ်နွံကဵုဂလာန် ပိုဲဒးဟီုကလးလဝ် ဍေံနွံကဵုကောန်ဗြဴ ကြဴဗက်ဟီုဆတ္တဝ် ခါရနာဲတံနွံ မၞိဟ်ဒုၚ်လျိုၚ်ပိုဲဂွံတိတ်ဂိုၚ်လဝ် လျိုၚ်ဟွံမွဲဆတ္တဝ် ပိုဲကၠုၚ်တသဝ်ပါန် ပိုဲဟွံဒုၚ်တဲရ ဟွံဂံၚ်ပကောန်ဂမာန် ဗွဲကြဴဒးထုဲကြာန် ဂလာန်ရဏုက်မံၚ်ကၠာ မၞိဟ်လုဟ်ဍေံခါဖျာ ပိုဲဒးဟီုတာလဝ်အရေဝ်ရောၚ်။


ထံၚ်က္တောဝ်ကၞပ်က္လၚ် ပၚ်မှိၚ်ဟီုကဵုရောၚ် ကလုဲညးဂှ်ထေၚ် ခလေၚ်ညးဒးထာတ်၊ ဆုထ္ၜောံညးဂှ်ဒါတ် မာတ်တဲဍာံမာဲတံကၠဟ် ပထဍံတဲညးဏီ ကဵုဂွံခၠေဝ်သှ် အကြီုကောန်ပိုဲဂှ် တွံကဵုနာဲတံကၠာ ရုပ်သာ်သရာဲကၞာတ် ညးညာတ်ဒးနွံမေတ္တာ၊ ဒၞာဲညးညာတ် သၟိက်ဂွံပဂမာန် ကၠုၚ်သၟာန်မံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုဝါ၊ အရက်ဘိၚ်ပါဲကၠာ ၜိုန်လတ်ဆာဍေံဟွံစ ဟီုဂၠိုၚ်ဒှ်ညံၚ်ခလှာန် ဩိုပ်သၟာန်ဂွံရ ကၠောန်စညံၚ်ကၠ မြက်စာလောဘဂၠိုၚ်ကဵုသာ် ဟိုတ်ဂှ်ဒးသၟာန်ကၠုၚ် သၟိက်ဂွံပဂၟာန်တမ်ဇိုၚ် ပိုဲတိတ်ဒုၚ်လျိုၚ် လ္ပဟ်ဂိုၚ်ညိရအဴ။ ။ ထံၚ်ကတောဝ်ကၞပ် ကလၚ်ပၚ်မှိၚ်ရ၊ ကလောဗြီု၊ အရေဝ်နွံပိုဲဒးသၟာန် ဂလာန်နွံပိုဲဒးဟီု ကောန်ဗၠာဲနာဲတံကီု ဗီုပြၚ်လေဝ်ပိုဲဟွံညာတ် ဍေံလ္ၚုကြောမံၚ် ကဵုမိတ်စှ်ဍေံလေဝ် ဟွံဒှ်ပရာတ် နာဲတံဟီုလၟုဟ် ညးဂှ်မွဲရောဟွံအာညာတ်၊ ဍေံသွတ်ဗေဝ်မံၚ်ဟာ ဍေံဒှ်ဗဴမိန်လမာတ် ကောန်ပိုဲရော ဟွံမွဲၜုန်ဏီ ဒတိၚ်သော်ကောန်နာဲတံသီုဝါတ်၊ ဂွံပလေံခမဳ ဂွံဒုၚ်လေံပယျၚ် တူပၞၚ်ဓဝ်ဂွံတိုန်ဟာတ်၊ နာဲတံလေဝ်ခမုန် ခလာန်တံ လာန်ဟီုဂွံညာတ်၊ မူဂိတုတ္ၚဲ သက္ကရာဇ် ကဵုညာတ်ညိကီု မူအခိၚ် မူအခါ နူကၠာဟွံကောံဓရီု အပ်ဒပ်မံၚ်ရဟာ သေၚ်လဵုအ္စာတံဟီု လၟုဟ်ရလေဝ်ကလောဗြီု။


ကၠုၚ်သ္အဳဂြီုမံၚ်ပေၚ်သ္ၚိ၊ နာဲတံသၟိက်ပဂမာန် ကၠုၚ်အာတ်ပါန်ဒၟံၚ် မိကဵုမ၊ ကာလကောန်နာဲတံသၠးဂဝ် မူဗွဝ်ရောၚ်မၚ်တိ၊ ပဳဆောတ်ဟာ ပဳဆလူဟာ ပဳရီုဟာဇြုံဂမျိ၊ ကာလကောန်နာဲတံသၠးဂဝ် မူစိမူဂှ်မၚ်တိရောနာဲ၊ မူဇာတ်ဂှ်ဒတုံ မူတၞံဆုဂှ်ဒလာဲ ပဟီုကေတ်ဆလဲလဲ၊ ဆမွဲတ္ၚဲဟွံသေၚ်လေဝ်နာဲ၊ ဆဩေၚ်ကၠုၚ်ပမိတ်သဟာဲ ပိုဲစဂုဏ်ကောန်နာဲတံဒဵုဗျု၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပိုဲသၟာန်ခဍာံ နာံမိတ်ဟာနာံသတြု၊ မူဒိတ္ထဳရော နကျတ်လျးမတ်မွဲဟာ မတ်ၜါဟာ၊ သီုပူဂဵုၜါဂွံဖျေံတုဲ ယမုနာ၊ တ္ကံပန်အပ် ဒပ်မံၚ်ရဟာ သောၚ်လဵုအ္စာတံဂၞန်၊ သီုပူဂဵုၜါဝွံပၠန် တန်လဝ်မွဲတ္ကံ၊ ပသာ်ညာတ်ယုတ္တိ ဟီုညိကလောတံ လၟုဟ်ကၠုၚ်သ္အဳမံၚ်ဂြီု ပညံၚ်ကၟံဂၠာဲဓက၊ အဲဆာန်ဍူမံၚ်ကဵုမၞိဟ်ဗြဴဗြဴ ရံၚ်တုဲဒှ်နှဴကဵုသၠ၊ ပ္ဍဲဒေါဝ်ပူရိဿာတ်ရကလောဗြီု။ ။ ထံၚ်ကတောဝ်ကၞပ်ကလၚ် ပၚ်သၟိၚ်ဟီုဂွံတီညာတ် ဂိတုတ္ၚဲသက္ကရာဇ် နာံဓါတ်လက်ဗျာံ ဝဳဆောတ်ဍိုန်ပေတ်အဴ ဝါန်သဴဃိုန်ဟာဃံၚ်၊ ဒေဝတဴတြုံရောၚ်မၚ်တိ ကၞိမဒှ်ပၟၚ်သၞာံ နာံဓါတ်ပၟတ် နူနကျတ်ပေၚ်ဒ္စာံ ယးမတ်ၜါဒိုဟ်သ္ဍာံ ပ္ဍဲသၞာံလက်ဂှ် ဇာတ်သၟိၚ်နာဲမိ ဒတုံဂွံဒလာဲ တၞံသတ်ဗြဴ ခုတ်ဇိုက်ဇာတာအဴ ခိုဟ်တဴဇၟာပ်ပ်တန် ဟွံသေၚ် သၞေပ်ပြကၠာ တော်ရံၚ်ကဵုအ္စာဂၞန်၊ ခိုဟ်မံၚ်အ္စာပိုဲဟီု ပကဵုလီုစိုတ် သၟိက်ဂွံကၠုၚ်ပဂမာန် ကၠုၚ်သၟာန်စက်ဂတာ နာံမိတ်သတြုပၠန် ဟုဲနှဴရောၚ်သီုတ္ကံပန် ဍေံခိုဟ်မံၚ်သီုညးၜါ သာ်ဝွံလဟီုအ္စာတံဟဵု၊ ကောန်ဝုတ်ကောန်တံခိုဟ် ဇိပ်ဂၠိပ် ကောန်ဗၠာဲပိုဲနွံသိပ်ဇၟံ၊ ယဝ်သ္ဂောံမံၚ်မွဲသ္ၚိ ဇြက်ဗျိနွံဟာကလောပိုဲ၊ ဒါန်ရောၚ်ပ္ညုၚ်ဟေၚ် ဂွံဆဵုသေၚ်ဟာ သီုကောန်ပိုဲညးၜါ ညဳသာကဵုဂလာန် သၟိက်ဂွံကၠုၚ်ပဂမာန် အာတ်ပါန်မကဵုမိ၊ ပိုဲပလံၚ်ဗ္စိုပ်သ္ၚိ လ္ပဟ်ဂိုၚ်ဒေပ်ညိရကလောဗြီု။

('''ကံက်ပ္တိတ်နူလိက်သေံ - ဟာလိတ်ဒေ ချူတေံရ''')


* '''(မွဲနဲပၠန်) ဂလာန်ဝုတ်ဗၠာဲခၠေဝ်သှ်'''


(သၟတ်ဝုတ်)

ယွံလေဝ်ကောဗၠာဲ နာဲတြုံအယော၊ နာဲဝန်စဝ်ရော ကောဟးကောဗၠာဲ နူမိမိၚ်ပါၚ်၊ ရမျာၚ်ရှ်သာဲ ကၠုၚ်ပစေံဏေံ ကၠုၚ်ပဒိပ်ဒါဲ ပိုဲဟွံတီစိုတ် စရိုတ်ကောဗၠာဲ ကၠုၚ်ဖျိုန်လမျီု၊ ဟီုဇိုန်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ကၠုၚ်ပဒိပ်ဒါဲ ကောဗၠာဲတံကီု သၟိက်ဂွံဓရီု၊ ကၠုၚ်ဟီုဆံလံ၊ ပိုဲဟွံပတှ်ေဟာန်၊ ဂလာန်ကောတံ လၟုဟ်ကောဗၠာဲ နာဲမွဲတၟံ မိၚ်ပါၚ်ကောတံ မိသ္ပံသာ မိဟွံဂံၚ်ပတှ်ေ သလှ်ေပမာ၊ တြုံတံသေၚ်ဟာ၊ ပါၚ်ကျာလဗိုတ်၊ ပါၚ်ဟီုအဵုဇိုတ် စိုတ်တၞဟ်ပၠန် ဆာန်ကောတံကၠာ။ ကြဴဒးခြာခၠန်၊ ကၠုၚ်ဖျိုန်လမျီု ဟီုဇိုန်လိုက်လဴ ကၠုၚ်သၠေံစရ၊ ကဵုမိဒေံဗြဴ သၠေံစဖဲတုဲ လံအာဆုဲဒဴ ဟိုတ်ပိုဲဒှ်ဗြဴ ဟွံတီတဴရောၚ်။


(သၟတ်ဗၠာဲ)

ဟးမိထဝ်လာဲ နာဲထဝ်ဒကောၚ် ပ္ဍဲစိုတ်ကောရောၚ် ညိဟွံယောၚ်ယာ ဆမွဲပါၚ်ကီု ဟွံဟီုမုသာ ကောဟွံသၠေံစ ကောဟွံပကျာ၊ ဟိုတ်ကောဆာန်ဟေၚ် ရောၚ်ဟွံသေၚ်ဟာ ဆာန်တုဲဒးစိုပ် ဗ္ဒိုပ်နာဲကၠာ ဒဵုဗျုဒဵုချိုတ် စိုတ်ကောသေၚ်ဟာ ကောဟွံပကျာ ပါၚ်သာသ္ပံ ညံၚ်သ္ဂောံမံၚ်ကောံ ကရောဲနာဲတံ ချပ်ညိရၝာဲ နာဲမွဲတၟံ ပ္ဍဲစိုတ်အဲကီု တုပ်ဂြၚ်တၟံ ဟွံသာသ္ပံ ဟွံဆံလံသၟတ် မိပဉ္စသဳ ကျာ်ဩဳဂေါဝ်က္ၜတ် မိဟွံပတှ်ေ ဂးဟာဒေံဍောတ် လၟုဟ်ကောဗၠာဲ စိုပ်ကၠုၚ်နာဲသၟတ် ပဟွံဂံၚ်ဂိုၚ် ဂွိုၚ်သၞောတ်မတ် ဓဇန်လောန်ကာဲ နာဲပယျေဝ်ၜတ် လၟုဟ်ကောဗၠာဲ ကေတ်နာဲ ။ ။ ။


(သၟတ်ဝုတ်)

ယွံကောမပ၊ တလအယော ပါၚ်တြုံတံရော ယောသောတၟေၚ်အာ၊ ပါၚ်ဟီုတၞဟ် စိုတ်တၞဟ်ခြာ ဗီုဥပမာ သာ်လွာထိုၚ်အဴ သၟိၚ်ထိုၚ်ပဝ်လှောၚ် ဂၠာဲဇာပ်ဍောၚ်ပ္ကဴ ဂွံရှ်ပ္ကဴဟေၚ် ပဝ်ကလေၚ်စဴ ရှ်ပ္ကဴဖဲစိုတ် ထိုၚ်ဝိုတ်ဍောၚ်ပ္ကဴ ဟွံပၠန်သ္ၚေဝ်အဴ ဍောၚ်ပ္ကဴဂှ်ကၠာ ဍောၚ်ပ္ကဴသ္အာၚ်ဟေၚ် ဂၠာဲဇာပ်သေၚ်ဟာ နဲသၟိၚ်ထိုၚ်ကီု တုပ်ဗီုပမာ တြုံတံတန်ကၠာ ဝါစာဂလာန် ပိုဲဗြဴပတှ်ေညး တုဲဒးရေၚ်ကာန် ဒးပတုံဇြဟာန် ဒးဆာန်လၟိုန် ပတှ်ေတြုံတံဗိုန် ဒဇိုန်တုဲဟှ် ရေၚ်ကာန်ဖဲတဴ ကြဴပမဇ္ၛဟ် ဌာန်တၟေၚ်တၟဟ် ဂၠာဲလဖဟ်အာ ပါၚ်တြုံတံသွံ ပတှ်ေစဂွံဟာ ကောဂွိုၚ်အမြိုတ်၊ ဒေပ်လဝ်စိုတ်ၜါ သၟိက်ပကျာဗာ ဖအာစိုတ်စၞာဲ ကၠုၚ်ပစေံဏေံ ကၠုၚ်ပဒိပ်ဒါဲ ကၠုၚ်ဖျိုန်လမျီု ကၠုၚ်ဟီုဂၠိုက်ဂၠာဲ မိသတီဥပ္ပါဲစိုတ် စိုတ်ကောဗၠာဲဟာ။


(သၟတ်ဗၠာဲ)

ယွံမိဗြဴရတ် ခဍောၚ်မတ်ၜါ မိကလၚ်ကၠာ ဥပမာန စရိုတ်ကောဂၞဴ ရဴစၟခြ စၟခြဂှ် ဗဒှ်ဒေသ ဍေံဂွံညာတ်သၟတ် လျးပၟတ်ရ ညာတ်လျးဝွံ ဂေါဝ်ပၠန်ယဲသ အဲကေတ်ဗိုန်ဇၟံ လျးဏံညိရ၊ လျးဝွံကဵုအဲ ကဵုဒှ်မွဲရ ဍေံဂးတုဲကွေံ ဆၚ်စှ်ေဒေါဝ်လ္ၚ လမျီုခန္ဓ ဟွံရိုဟ်စကၠာ စၟခြဟေၚ် နဲဂှ်သေၚ်ဟာ အဲနဲဂှ်ကီု တုပ်ဗီုပမာ ညာတ်ရုပ်နာဲဆာဲ အကာဲကရုဏာ သၟိက်ဂွံသၟဟ်သၟန် သၟိက်ညန်သာဓါ သၟိက်လီဗတောဲ ၜါမွဲသၞာ လမျီုကောကၠာ ၜိုန်ဂိုဟ်ခါဂှ် ဇိုန်ကွာဲဖဳဟေၚ် စိုတ်ဟွံတၟေၚ်တၟဟ် နဲစၟခြ စိုတ်ကောမဒှ် ဟိုတ်ဂှ်လွဳတဴ ဟွံစဴအာပြဟ် မိပဉ္စသဳ ကျာ်ဩဳဒိုဟ်စှ် သာ်စိုတ်မိဒှ် ဟီုတွံညိကၠာ။ ။ ။

==ပွမသိုၚ်သ္ၚိတၟိ၊ တိုန်သ္ၚိတၟိ==
၁။ နိဒါန်။

၂။ ဗီုရုဲအခိၚ်။

၃။ ဗီုရုဲဂအာၚ်သ္ၚိ။

၄။ ဗီုကုတ်ကပေါတ် (ကိုန်ဝုဟ်ဂအာန်သ္ၚိ)။

၅။ ဗီုပလေဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိ။

၆။ ဗီုခါဲကတိုၚ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ၊ ဗီုပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ။

၇။ ဗြိုဟ်သ္ၚိ။

၈။ ဗီုသ္ၚိ၊ (သၠုၚ်၊ စိၚ်၊ ကဆံၚ်၊ ဗ္ဒဴ)။

၉။ ဒဒှ်သ္ၚိမန် ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာ။

===၁။ နိဒါန်===

ပွမသိုၚ်သ္ၚိတၟိမ္ဂးဂှ် ကောန်မန်တံညးဂမၠိုၚ် ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲ လ္ၚဵုဂှ် ဗွဲမပြဟ် ပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိလေဝ်နွံ လ္ၚဵုဂှ် ဟွံပါ်တိတ်လေဝ်နွံကီုရ၊ မူဟိုတ်ဗွဲမပြဟ် ဂစာန်ပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိဂှ်ရောဟီုမ္ဂး ဂအဟ်တၟိ ဂမာန်တၟိတံဂှ် မိမတံဟွံမိက်ကဵု မံၚ်နှဴရဴကဵု ကောန်ဝုတ်ကောန်ဗၠာဲ ပ္ဍဲသ္ၚိညးတံဂှ်မွဲသာ်၊ ယဝ်ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲမ္ဂး နဲညးကဵုညး သွက်ဂွံဂယိုၚ်လမျီုအာဓာန်ဂတ ပ္တိတ်လွဳဂိုတ်ဂစာန် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဂှ်မွဲသာ် မဒှ်ရ၊ မိမမန်တံလ္ၚဵုဂှ် ဟိုတ်နူကမၠောန်ဇၞော်ဂၠိုၚ်တုဲ သွက်ဂွံရီုဗၚ် ထိၚ်ဒက်ကမၠောန်တံဂှ်ရ ကေတ်ဂမာန်တၟိ-ဂအဟ်တၟိလေဝ်နွံကီုရ၊ ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ပပ္တံနူနော်နာဲတုဲ ဒဵုကဵုစဴစေက် ကောံမံၚ်ပ္ဍဲမွဲသ္ၚိဓဝ်ဂှ် ဂွံညာတ်မံၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဏီရ။ ။ ယဝ်နွံပၟိက် မိက်ဂွံပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိမ္ဂး ပေၚ်ပိသၞာံတုဲဟေၚ် သၠးအခေါၚ်လေဝ်နွံကီု၊ ယဝ်ဟွံပေၚ်ပိသၞာံမ္ဂး ဂွိၚ်တဴဟိုတ်နူပိုန်ဒြပ်ဟွံဍိုက်ပေၚ်တုဲ ပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိဂှ်ဟွံခိုဟ် ထိၚ်ဒက်သီဂိုၚ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ပရေၚ်ကမၠောန်ဟွံချိုတ်ပၠိုတ် ရန်တၟံသာ်ဂှ်တုဲ ညးတံဟွံကဵုပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိဏီရ၊ မိမလ္ၚဵု ညးမဗိုန်ပ္ဍဲကွေတ်တံပၠန်၊ ၜိုန်ဟွံပေၚ်ပိသၞာံကီုလေဝ် နကဵုဇကု ညးတံသိုၚ်ကဵုသ္ၚိတၟိတၞဟ်မွဲမတုဲ ဇိုန်အပ်ပြာပ်ကဵုကောန်ဇာတ်ညးတံ တိုန်မံၚ်လေဝ်နွံကီု၊ ရံၚ်ကေတ်နဲဏံမ္ဂး တုပ်တဴညံၚ်ရဴ ပါ်တိတ်အာသ္ၚိတၟိကီုရ၊ ဟိုတ်နူတိုန်မံၚ်လ္တူသ္ၚိမိမသိုၚ်ကဵုတုဲ မံၚ်တမ်မိမလေဝ် ဟီုဂွံရ၊ သာ်ဂှ်ရ သွက်မၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် ဗွဲမသောၚ်ၜး ကရိုက်စိုတ်ဇကုကဵုဇကု ဂွံမံၚ်အာမာန်ရ၊ ကောန်မန်တံဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲမ္ဂး မိက်ဂွံမံၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုကဵုဇကု သၟးဂၠိုၚ်ရ။


သွက်ဂွံပါ်တိတ်သ္ၚိဌာန်တၟိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိတၟိကဵုဒှ် သ္ၚိတြေံဗျုအာတုဲ ကလေၚ်သိုၚ်တၟိကဵုဒှ် အခိၚ်လဵုသိုၚ်ၚ် ဂကူမန်တံ ဗက်စေဝ်သၞောဝ်အခိုက်ကၞာ သိုၚ်သ္ၚိမန်လၟိုန်ရ၊ ကာလလၟုဟ် ၜိုန်ဗီုသ္ၚိတၟေၚ်နူခေတ်ကၠာတေံကီုလေဝ် ဗီုပြၚ်ခဒမ်သ္ၚိဂှ် ဗက်စအခိုက်မန်တြေံ သၟးဂၠိုၚ်ရ။

===၂။ ဗီုရုဲအခိၚ်===

ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ကၠာဟွံသိုၚ်သ္ၚိတၟိဏီဂှ် အာသၟာန်သၟုက်တ္ၚဲဗြဲ အခိၚ်အခါ ပ္ဍဲဇရေၚ်သ္ၚိမၞိဟ်ဇၞော်တီကၠိုဟ်ပရေၚ် ကေၚ်ကာသိုၚ်သ္ၚိရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵု ပ္ဍဲကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဟေၚ် ဒှ်မၞိဟ်ကၠိုဟ်ပရေၚ်ကေၚ်ကာအိုဿီုတုဲ အာသၟာန်ကေတ်ကသပ် ဇရေၚ်ကျာ်ဇၞော်လေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် နဇကုဟေၚ် ပံက်လိက်လောကသိဒ္ဓိတုဲ ဂၠာဲရုဲတ္ၚဲဗြဲ ခိုဟ်လေဝ်နွံကီုရ၊ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် ပ္ဍဲဂိတုပသာ် ခ္ဍဲသဳ၊ ကထိုန်၊ ပုဟ်၊ ဖဝ်ရဂိုန်၊ ပ္ဍဲမသုန်ဂိတုဏံဟေၚ် သိုၚ်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲဂိတုဏံ ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိဌာန်မ္ဂး ကလိဂွံပိုန်ဟာန် ဗွဲမဇၞော်ရောၚ် ဆဂိတုသၟးရုဲဟွံသေၚ် တ္ၚဲအခိၚ်လေဝ် ပိုဲမန်ရုဲစှ်ပၠန်ရ၊ တ္ၚဲပြာဗ္ဗဒါဂှ် ပါဲကၠေံတုဲ တ္ၚဲသၟေဟ်ဒၟံၚ်ဂှ် ရုဲကေတ်မာန်ရ၊ ပ္ဍဲထပှ်တ္ၚဲဂှ် တ္ၚဲအဒိုတ်ဟေၚ် သိုၚ်သ္ၚိဂၠိုၚ်အိုတ်ရ၊ ကလိဂွံတသိုက်ရောၚ် ပိုဲမန်တံစှ်ေစိုတ်တုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲအဒိုတ်ဟေၚ် ပိုဲမန်နွံပၟိက် ပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ သိုၚ်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ ယဝ်တ္ၚဲအဒိုတ်ဂှ် ဟွံဗၠးဒုဟ်ဒှ်ဒၟံၚ်ပြာဗ္ဗဒါ ခေက်ဒၟံၚ်မ္ဂး ပ္ဍဲတ္ၚဲစန်၊ တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါ၊ တ္ၚဲဗြဴဗတိကဵုတ္ၚဲသိုက်လေဝ်သိုၚ်သ္ၚိမာန် ခိုဟ်ဆဗၞတ်ရ၊ သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲဏံမ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာဒးဒဒိုက်တုဲ ကြဴဝွံဂွံလာပ်ပၠန်ရောၚ်၊ ကောန်မန်ဂမၠိုၚ်ပတှ်ေလဝ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာသိုၚ်သ္ၚိဝွံ တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်ကဵုတ္ၚဲအၚာ ၜါတ္ၚဲဏံ ကောန်မန်တံပါဲထောံသောၚ်ၚ်ၜးၜးရ၊ ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲအၚာမ္ဂး ဟွံဗၠးနူဘဲပၟတ်တူ၊ သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲသ္ၚိသဝ်မ္ဂး ဒးဘဲဒဏ်ရောၚ် ရဴဝွံ ပ္ဍဲပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ စၞောန်ထ္ၜးလဝ်ဂှ်ရ၊ ၜါတ္ၚဲဏံ ပါဲထောံသောၚ်ၚ်ရ။ ။ ကောန်မန်တံရုဲစှ်ဂိတုတ္ၚဲတုဲ ပၟၚ်တိလေဝ် တော်ကၟော်ရုဲစှ်ကီုရ၊ ဂိတု၊ တ္ၚဲ၊ ပၟၚ်တိ၊ ခိုဟ်ရောၚ် ယဝ်ပိုဲမန်သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဍိုက်ပေၚ်ကဵုကာမ္ၚဵုရောၚ်၊ ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲဟွံဗၠးၜးမ္ဂး ခေက်ကဵုမၞိဟ် တၠသ္ၚိဂှ်ပၠန်ရောၚ်။


* '''ကိုန်သွက်ဂွံဂၠာဲပၟၚ်တိ (နဲပြကိုဟ်လောကသိိဒ္ဓိ)'''


ပၟၚ်တိသွံ၊ သၟိက်ဂွံမွဲတောၚ်၊ ဗွဲမမံက်ရောၚ်၊ တန်ဂၠောၚ်စှ်သုန်၊ ဗွဲစွေက်ဂှ်တန်ၜါစှော်ပ္ဍုန်၊ ဇိုတ်ဒိတ္ထဳသၟတ်၊ သၟေဟ်ဇိုတ်စှ်တုန်၊ သၟေဟ်ပၟၚ်တိ။ ဒမၠိဟီုပ္ဍုန်၊ အဒိုတ်မၚ်တိ၊ သိုၚ်သ္ၚိလေၚ်သုန်၊ စန်မၚ်နွံဂုဏ်၊ အၚာသုန်အာ၊ ဗုဒ္ဓဂရု၊ ပြဂုပြဲဖာ၊ မြိုတ်တျုဒိသာ၊ ပၟၚ်တိဟေၚ်၊ ဟွံခိုဟ်သေၚ်ဟာ ကိုတ်မၚ်ပြဲသန်၊ စန်စွေက်ပါဲကၠာ တ္ၚဲသိုက်ခိုဟ်ဂၠိ၊ သိုၚ်သ္ၚိဘုတ်ဘာ၊ ပၟၚ်တိကၠာအ္စာတွံရောၚ်။


ကောန်ဂကူမန်တံ သိုၚ်ဘုတ်ဘာမ္ဂး ပၟၚ်တိဂပ်ဝ်ဒးရုဲရောၚ် နဲဂၠာဲပၟၚ်တိတုန် ဗွဲမမံက်ယဝ်သဒှ်မ္ဂး တန်လဝ်(၁၅)၊ ဗွဲစွေက်ယဝ်သဒှ်မ္ဂး တန်လဝ်(၂၀) ရိုဟ်ဒိတ္ထဳ မံက် စွေက်တုဲ ဂွံလၟိဟ်မံက်ကဵုဒှ်၊ ဂွံလၟိဟ်စွေက်ကဵုဒှ် ဒးနုက်ကၠေံရောၚ် ယဝ်ဒှ်လ္ပာ်မံက် နုက်ကၠေံနူစှ်သုန်ဂှ်ရ ယဝ်ဒှ်လ္ပာ်စွေက်မ္ဂး နုက်ကၠေံနူၜါစှော်ဂှ်ရ၊ သၟေဟ်ဂၠိုၚ်နူစှ်မ္ဂး၊ နုက်ကၠေံစှ်ပၠန်။ သှ်ေမွဲ-အဒိုတ်မၚ်တိ သှ်ေၜါ-စန်မၚ်တိ သှ်ေပိ-အၚာမၚ်တိ သှ်ေပန်-ဗုဒ္ဓဝါမၚ်တိ သှ်ေမသုန်-ဗြဴဗတိမၚ်တိ သှ်ေတြဴ-သိုက်မၚ်တိ သှ်ေထပှ်-သ္ၚိသဝ်မၚ်တိ သှ်ေဒ္စာံ-ရာဟုမၚ်တိ သှ်ေဒ္စိတ်-ကိုတ်မၚ်တိ သှ်ေစှ် မြိုတ်တျုမၚ်တိဟွံခိုဟ် ဗွဲစွေက်ဂှ် စန်ပါဲကၠေံညိ။


* '''ဗီုဂၠာဲပၟၚ်တိ'''


ဥပမာ။ ၁။ ပ္ဍဲ ၂-မံက် မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဟိုတ်နူဒှ်လ္ပာ်မံက်တုဲ၊ တန်လဝ်(၁၅)ရ၊ နူ(၁၅)ဂှ် နုက်ကၠေံ(၂)သှ်ေ(၁၃)ဟိုတ်နူဂၠိုၚ်နူစှ်တုဲ မ္ဒးနုက်ပ္တိတ်(၁၀)ပၠန်ရ၊ နုက်(၁၀)မ္ဂး သှ်ေ(၃)ရ သှ်ေ(၃)မ္ဂး အၚာမၚ်တိ၊ သာ်ဂှ်(၂)မံက် ဟိုတ်နူအၚာမၚ်တိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး လေၚ်သုန်ဂြာံရ။


လ္ပာ်မံက် တန်လဝ်  = ၁၅

လၟိဟ်ဂၞန် တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ = ၂ မံက်နုက်ကၠေံ၊

ဂၠိုၚ်နူစှ် - - - = ၁၃

ကလေၚ်နုက်စှ်ပၠန် = ၁၀

သှ်ေ - - - - = ၃ အၚာမၚ်တိ လေၚ်သုန်ဂြာံ။


ဥပမာ။ ၂။ ပ္ဍဲတ္ၚဲ(၁၃)မံက်ဂှ် မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး၊

လ္ပာ်မံက်တန်လဝ်  = ၁၅

လၟိဟ်ဂၞန်တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ = ၁၃

သှ်ေ - - - - - = ၂ ဟိုတ်နူသှ်ေအောန်နူစှ်တုဲ ဟွံဒးထပ်နုက်စှ်ရ။

သှ်ေ(၂)မ္ဂး စန်မၚ်တိ ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ခိုဟ်တဴရ။ ယဝ်နွံပၟိက် မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိ လ္ပာ်ဂိတုစွေက်မ္ဂး။


ဥပမာ။ ၃။ ယဝ်နွံပၟိက်မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိ ပ္ဍဲတ္ၚဲ(၄)စွေက်မ္ဂး။

လ္ပာ်စွေက်တန်လဝ် =၂၀

တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ = ၄ စွေက်နုက်ကၠေံ

သှ်ေ  = ၁၆ ဂၠိုၚ်နူစှ်တုဲ  ထပ်နုက်စှ်ပၠန်ရ။

သှ်ေ = ၆ မ္ဂး သိုက်မၚ်တိ။

တော်ကဵုနဲဏံမ္ဂး ပ္ဍဲ(၄)စွေက်ဂှ် ဒှ်သိုက်မၚ်တိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိခိုဟ်ရ။


ဥပမာ။ ၄။ ပ္ဍဲ(၁၃)စွေက် ယဝ်မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး။

လ္ပာ်စွေက်ဂှ်တန်လဝ် = ၂၀

တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ  = ၁၃ စွေက် နုက်ကၠေံ

သှ်ေ  = ၇ မ္ဂး သ္ၚိသဝ်မၚ်တိ၊ (၁၃)စွေက်ဂှ် ဒှ်တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်မၚ်တိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိဟွံခိုဟ်ရ။


* '''ယန်သွက်ဂွံတီပၟၚ်တိ'''


'''သှ်ေ - ပၟၚ်တိ - - - - - ခိုဟ်-ဟွံခိုဟ် - - တၚ်သမ္တီ'''

* ၁။ - - အဒိုတ်မၚ်တိ၊ - - - - လေၚ်သုန် - - ဟွံခိုဟ်။

* ၂။ - - - စန်မၚ်တိ၊ - - - - - ခိုဟ် - - - - ခိုဟ်။

* ၃။ - - - အၚာမၚ်တိ - - - - သုန်ဂြာံ - - - ဟွံခိုဟ်။

* ၄။ - - - ဗုဒ္ဓဝါမၚ်တိ - - - - ခိုဟ် - - - - - ခိုဟ်။

* ၅။ - - - ဗြဴဗတိမၚ်တိ - - - - ခိုဟ် - - - - - ခိုဟ်။

* ၆။ - - - - သိုက်မၚ်တိ - - - - ခိုဟ် - - - - ခိုဟ်။

* ၇။ - - - - သ္ၚိသဝ်မၚ်တိ - - - ဟွံခိုဟ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

* ၈။ - - - - ရာဟုမၚ်တိ - - -  ဟွံခိုဟ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

* ၉။ - - - - ကိုတ်မၚ်တိ  - - - - ခိုဟ် - - - - ခိုဟ်။

* ၁၀။ - - - မြိုတ်တျုမၚ်တိ - - - - ဟွံခိုဟ် - - - ဟွံခိုဟ်။


အတိုၚ်တဝှ်နဲပၟၚ်တိဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံပတှ်ေလဝ် ဂလာန်ဏံတုဲ တ္ၚဲစန်မၚ်တိ၊ ဗုဒ္ဓဝါမၚ်တိ၊ ဗြဴဗတိမၚ်တိ၊ သိုက်မၚ်တိ၊ ကိုတ်မၚ်တိဟေၚ် ဒှ်တ္ၚဲခိုဟ်ဗၠးၜးတုဲ ဂကူမန်တံသိုၚ်တဴသ္ၚိအိုတ်ရ။


* '''မွဲနဲပၠန် နဲပြကိုဟ်လောကဟိတဗေဒဝိဇ္ဇာ ယန်သွက်ပၟၚ်တိ'''


'''မံက် - ပၟၚ်တိ - - - - ဖဵုဒုဟ်'''

၁။ - - ကလော် - - - - - ချိုတ်လေၚ်ဒးဘဲ။

၂။ - - ပညာ - - - - - - - ခိုဟ်။

၃။ - - ဂၠဴ - - - - - ဂွံလာပ်ပိုန်ဇၞော်။

၄။ - - နာ် - - - - - - လီုလာ်။

၅။ - - သ္ပဝ်  - - - - - ခိုဟ်သန်။

၆။ - - စိၚ် - - - - - ချိုတ် - လေၚ်

၇။ - - သိန္ဓဴ - - - - - ဂွံလာပ်သကာ။

၈။ - - ဗြန် - - - - - ခိုဟ် - ဟွံခိုဟ်။

၉။ - - လကိုဟ် - - - - - - ချိုတ်။

၁၀။ - - ဗြီု - - - - - - - ပၟိက်စိုတ်ဍိုက်ပေၚ်။

၁၁။ - - သၟိၚ်အိန် - - - - -  ဒှ်တသိုက်စိုတ်။

၁၂။ - - ကၠဵု - - - - - - - လီုလာ်။

၁၃။ - - ဗြီု - - - - - - - - ခိုဟ်။

၁၄။ - - သ္ပဝ် - - - - - - - ဒးယာံစိုတ်ဒးလီု။

၁၅။ - - သၟိၚ်အိန် - - - - - - ခိုဟ်။


'''စွေက် - ပၟၚ်တိ - - - - ဖဵုဒုဟ်'''

၁။ - - ကညာ - - - - ခိုဟ်။

၂။ - - ကၠ - - - - ဟွံခိုဟ်။

၃။ - - က္လော်ပရမ် - - - ဟွံခိုဟ် ဒးဘဲ။

၄။ - - ဂၠဴ - - - - ခိုဟ်ဂွံလာပ်။

၅။ - -  စိၚ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၆။ - - သ္ပဝ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၇။ - - ပြေၚ် - - - - ဟွံခိုဟ် ယဲဘဲဂၠိုၚ်။

၈။ - - သိန္ဓဴ - - - - ခိုဟ်စိုပ်သိတ်။

၉။ - - ဗြီု - - - - ခိုဟ်ဂွံဒုၚ်ပူဇဴ။

၁၀။ - - လကိုဟ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၁၁။ - - ကၠဵု - - - - ဟွံခိုဟ်ဒးဒဒိုက်။

၁၂။ - - အိန် - - - - ခိုဟ်။

၁၃။ - - ကၠိက်ကၟက် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၁၄။ - - ဗြီု - - - - ဂွံလာပ်သကာ။

၁၅။ - - သ္ပဝ် - - - - ခိုဟ်။

===၃။ ဗီုရုဲဂအာၚ်သ္ၚိ===

ကောန်ဂကူမန်တံဂမၠိုၚ် သွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိ ဒၞာဲဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ရုဲစှ်ဒဵုဗၠးဒုဟ်နာနာသာ်အိုတ်ရ၊ ယဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိ နွံဒၟံၚ်ဒၞာဲဟွံဗၠးဒုဟ် မွဲမွဲသာ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ် ဥပါဒါန်စဲစပ်တုဲ ဒှ်အန္တရာဲဂှ်မွဲသာ်၊ ခက်ဇိုမ် လုက်စုက်ဒးတုဲ ဒှ်အန္တရာဲဂှ်မွဲသာ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိတၟိဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ် ညံၚ်ဂွံဗၠးဒုဟ်နာနာသာ်အိုတ်ရ၊ ဂအာၚ်သ္ၚိ ဒၞာဲဍာန်သၠောဲဇွ၊ ဂအာၚ်ကြာပ်၊ဂအာၚ်သၟူကဗဂေါၚ်တံဂှ်၊ ညးတံဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ။ ။ ။ ဒၞာဲသၠောဲဇွမ္ဂး ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် နွံဒၟံၚ်တဝ်ကဵုဂတမုက်ဂၠံၚ်ဍာန်မွဲမွဲမဒှ် နွံတဝ်မံၚ်ကဵုဂၠံၚ်ဍာန်တုဲ ဖေက်ဒှ်အန္တရာယ် ဇိုမ်ဒးသ္ၚိနကဵုကွဳ။ (ကွဳပၟတ်) အသိၚ်ဗွဲမဇၞော် ဗ္ဒောံဟွံမာန်မ္ဂး လီုလာ်သီုသ္ၚိရောၚ်၊ ဂအာၚ်သ္ၚိကြာပ်မ္ဂး အကြာသ္ၚိကောကဵုဒေံ ညးၜါဒှ်မွဲကလော် နွံအကြာသ္ၚိကောဒေံသီုညးၜါမ္ဂး ဒှ်ကြာပ်ဍာ်တှ် ယဝ်သိုၚ်စုတ်သ္ၚိအကြာဏံမ္ဂး ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ခေက်အာတုဲ ယဲဘဲအန္တရာယ် က္တဵုဒှ်ရောၚ် ယဝ်ရဥပါဒါန်စဲစပ်ကၠုၚ်မ္ဂး ဍိုန်ကၠုၚ်ကဵုဇကုတုဲ လီုလာ်ဟုတ်မာဲစှ်ေရောၚ် ဂအာၚ်သၟူကဗဂေါၚ်လေဝ် နဲဏံကီု ဍေံကဵုအန္တရာယ်ယဲဘဲတုဲ လေၚ်ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်။


ဂအာၚ်ဂဂဵုတးပန် ဂအာၚ်ချိုတ်ဍိုက် ဂအာၚ်ချိုတ်ဒက်ကံတံလေဝ် ကောန်မန်တံဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ ညးကွေတ်ဟွံဗိုန် လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဟေၚ် ပ္ဍဲဂအာၚ်ပိသာ်ဝွံ အခိၚ်ကာလလံလကၠုၚ်တုဲ ယဝ်မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ညးတံဒုၚ်မ္ၚဵုဗှ်ကမ္မဝါတ် ရန်တၟံလဝ်ကဵုအန္တရာယ်ကဵုဂွံလလံသွာ လာဲလေၚ်အိုတ်တုဲဟေၚ် သိုၚ်သ္ၚိဌာန်အိုတ်ရ၊ ၜိုန်ဂှ်ကီုလေဝ် ဟွံဗၠးစောဒၞာ အရေဝ်ညးသ္အာၚ်ဏီရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကောန်မန်တံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး သ္ၚဳဂၠိပ်ရံၚ်ဂအာၚ်သ္ၚိ ဗၠးဒုဟ်-ဟွံဗၠးဒုဟ်တုဲ သိုၚ်သ္ၚိဌာန်အိုတ်ရ။


* '''ယန်ဗြိုဟ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ'''

'''သှ်ေ - - ဗြိုဟ် - - ဖဵုဒုဟ် - - တၚ်သမ္တီ'''

၁။ - - ဗြိုဟ် - ၁ - - ဟွံခိုဟ် - - ဟွံကေတ်

၂။ - - ဗြိုဟ် - ၂ - - ဂွံလာပ် - - ဗြိုဟ်ၜါသိုၚ်ခိုဟ်

၃။ - - ဗြိုဟ် - ၃ - - ဒှ်ဒဒိုက် - - ဟွံကေတ်

၄။ - - ဗြိုဟ် - ၄ - - ပြဲခိုဟ် - - ဗြိုဟ်ပန်သိုၚ်ခိုဟ်

၅။ - - ဗြိုဟ် - ၅ - - တၠသ္ၚိချိုတ်မာန် - - ဟွံကေတ်

၆။ - - ဗြိုဟ် - ၆ - - တၠသ္ၚိဂွံတသိုက် - - ဗြိုဟ်တြဴသိုၚ်ခိုဟ်

၀။ - - ဗြိုဟ် - ၇ - - တၠသ္ၚိသုတ်ဂြာံ - - ဟွံကေတ်

===၄။ ဗီုကုတ်ဒတ်ကပေါတ်ကြိယာဗာ (ကိုန်ဒုဟ်ဂအာၚ်သ္ၚိ)===

ယြဴညးမွဲ ကၠာဟွံဂွံသိုၚ်သ္ၚိဏီဂှ် ပွမ္ဒးပကောံပကေဝ် ကပေါတ်ကြိယာဗာ ညံၚ်ဂွံရုမ်ဂပ်တုဲ ပလေဝ်ပလေတ်လဝ် ဗွဲမ္ဒးရးရ၊ သိုၚ်သ္ၚိဌာန်ဂှ် ၜိုန်ဒှ်ဓမ္မတာ ဇၟာပ်ပ်ကောန်ဂကူတံကီုလေဝ် အခိုက်ကၞာပိုဲမန်ဝွံ တၟေၚ်နူဂကူသ္အာၚ်ညိပၠန်ရ၊ ဒယိုၚ်သ္ၚိတံဂှ် မ္ဒး ကုတ် ဒတ်လဝ် အတိုၚ်ကိုန်ဗြိုဟ်ဒယိုၚ်သ္ၚိမဒှ်ရ၊ နဲကောန်မန်တံ ကုတ်ဒတ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ ဂၠာဲဗြိုဟ်ဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ထ္ၜးကဵုဗွဲသၟဝ်တေံရ။


'''နဲတော်ကုတ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ'''

ဇမၠိၚ်ဒယိုၚ်လၟိဟ်ဂၞန်ဟတ်ဂှ် တန် ပၟဝ်ကဵု(၃)တုဲ ထပ်စကဵု(၇)ပၠန်ရ။

ဥပမာ-၁၊ ဇမၠိၚ်ဒယိုၚ် = ၁၂ ဟတ်

- - - - -  ပၟဝ်ကဵု = ၃

- - - - - - - ဂွံ = ၃၆

- - - - - - - စကဵု (၇) ၃၆ ÷ ၇ = ၁ ရ၊ ယဝ်သှ်ေမွဲမ္ဂး ဟွံခိုဟ် ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရ၊ ကောန်ဂကူမန်တံပတှ်ေလဝ် အတိုၚ်တဝှ်ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိရ။ 


ယဝ်ရမိက်ဂွံကုတ်ဒယိုၚ်ဇမၠိၚ် ဟွံပေၚ်ကဵုဟတ်ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ် ဥပမာ-ဇမၠိၚ် (၂၀)ဟတ် (၁)မိဟ်မ္ဂး လၟိဟ်ဟတ်(၂၀)ဂှ် ပၟဝ်ကဵု(၃)တုဲ ဂၞန်ဂွံဂှ် ပံၚ်ကဵုလၟိဟ်(၁)မိဟ်တုဲ ထပ်စကဵု(၇)ပၠန်ရ။


ဥပမာ-၂။ ဇမၠိၚ်ဒယိုၚ်လၟိဟ်ဟတ် = ၂၀ ဟတ်

- - - - - - - -  ပၟဝ်ကဵု =၃

- - - - - - - - ဂွံ = ၆၀

- - - - - - ပံၚ်ကဵု ၁ မိဟ်တုဲ ထပ်စကဵု ၆၁ ÷ ၇ = သှ်ေ (၅)ရ။


ယဝ်သှ်ေ(၅)မ္ဂး အတိုၚ်ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိဂှ် တၠသ္ၚိဂှ်ချိုတ်ရောၚ်၊ အတိုၚ်နဲဏံ တော်အာမ္ဂး ယဝ်သှ်ေသုည တၠသ္ၚိသုန်ဂြာံအာမာန်၊ သှ်ေမွဲမ္ဂးဟွံခိုဟ်၊ သှ်ေၜါဂွံလာပ်၊ သှ်ေပိဒှ်ဒဒိုက်၊ သှ်ေပန်ပြဲခိုဟ်၊ သှ်ေမသုန်တၠသ္ၚိချိုတ်မာန်၊ သှ်ေတြဴ တၠသ္ၚိဂွံတသိုက်ရောၚ် တွံလဝ်ရ။ ။ ။ အတိုၚ်တဝှ်ဂှ် ပိုဲကောန်ဂကူမန်တံ ပတှ်ေလဝ်တုဲ ကာလကုတ်ဒယိုၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဗၠးဒုဟ်ကုတ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ အ္စာဗဳသကဝ်မန်တံ ကုတ်ဒယိုၚ်ဇမၠိၚ် ကိတ်ညဳကဵုဗြိုဟ်သ္ၚိ။ သှ်ေ ၂-၄-၆-မဒှ်ရ၊ ဒယိုၚ်အ္စာဗဳသကဝ်တံ ကုတ်လဝ် အတိုၚ်ဗြိုဟ်သ္ၚိဂှ် ကဵုတပ်စွံလဝ်ဗွဲဒိုဟ်နေရတိလေဝ်နွံကီု၊ ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်လေဝ် နွံကီုရ၊ ယဝ်တပ်စွံဗွဲဒိုဟ်နေရတိမ္ဂး ပိုန်ဒြပ်ဍိက်သ္ကံဂၠိုၚ်တုဲ ဂွံဒုၚ်စတသိုက်ရောၚ်၊ အ္စာတၠပညာမန်တံ ဟီုတွံလဝ်နွံကၠုၚ် ယဝ်တပ်ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်မ္ဂး ဂွံလာပ်ရောၚ် သ္ဂးလဝ်ပၠန်ရ၊ ဒိုဟ်နေရတိဂှ်ယဝ်တပ်စွံမ္ဂး ခိုဟ်အိုတ်ရောၚ်၊ သွက်ဂွံတပ်စွံဒယိုၚ်ဂှ် ကေတ်ဒယိုၚ်တြေံတြေံၜါတၞုၚ် သ္ပကၞံၚ်တုဲ ဂအဳကဵုဒှ် အောဟ်ဒကုတ်ကဵုဒှ် ညံၚ်ဂွံသၠုၚ်ဒးဒုၚ်ဂၞဳရ၊ လ္တူကၞံၚ်ၜါတၞုၚ်ဂှ် ပြေၚ်စွံဒယိုၚ်ဗွဲမညဳသာရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ နူဂယးပြဟ်ဂှ် ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုတံ ဒက်ကွက်စုတ် ပ္ဍဲဒယိုၚ်ကလော်ဂှ် သတ်ဗြဴမွဲမ ဗြာတ်မွဲဂရး ကၞာၚ်ကြေၚ်မွဲကၞာၚ်တုဲ ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဂှ် ယဝ်ပမာန်မ္ဂး သၠကြေၚ်သၟးလေဝ်ကွက်စုတ်မာန်ကီုရ။

===၅။ ဗီုပလေဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိ===

ကၠာဟွံဂွံပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဏီဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံ မ္ဒးသ္အးဇ္ၚးပလေဝ်ပလေတ်လဝ် ဂအာၚ်ဗွဲမခိုဟ်မိုဟ်ရ၊ ဗီုညးတံဒးစိုတ်ဂှ် ၜံက်ဗဝ်ပလေဝ်ဗညဳလဝ်တုဲ ဇိက်ကဵုဂရးဒရဲဍာ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်ပၠိုန် လ္ၚဵုဂှ်ထၟုက် ညံၚ်ဂွံကၟောန်အာတုဲ လ္တူဂှ်ရန်တၟံပိုန်ဒြပ်သွက်ဂွံဗိုန်၊ ပ္ဍဲဂအာၚ်ဂှ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်ဂြာတ်စုတ်မတောဝ်၊ လ္ၚဵုဂှ်ဂြာတ်စုတ်မဩောံ၊ လ္တူဂအာၚ်သ္ၚိဂှ်ပၠန်ရ၊ ရန်တၟံကဵုသ္ၚိဂှ် သွက်ဂွံၜိုဟ်သိုဟ်တုဲ ညံၚ်ရဴတၞမ်ဆု ဗြေဝ်ဂၠိုၚ်တိုန် ကေတ်နမိတ်ဂှ်ရ၊ ပိုဲမန်တံလ္ၚဵုဂှ် လ္တူဂအာၚ်သ္ၚိလ္ၚဵုဂှ် လ္တူခၟောန်ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ကရိခၞာတုဲ ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်ဂှ် တဵုစုတ်တၞံဗြာတ်၊ ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်ဂှ် တၞမ်ဗဳ၊ ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်ဂှ် တၞမ်ဗ္ဒဝ်၊ ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာဂှ် တၞမ်ကြုက်၊ ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာဂှ် တၞမ်ကလုဲ၊ ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်ဂှ် တၞမ်ပုဏ္ဏရိက်(ၜုန်နရိက်) ဗွဲဒိုဟ်ဂၞဲဂှ် တၞမ်အဘိက်ကဵုတဵုစုတ်ပၠန်ရ၊ သွက်ဂွံကရိခၞာဂှ် တၞမ်ဆုဟွံသေၚ် ကၞာၚ်ဆုလေဝ်ပ္တုဲပၟိက်ဂွံကီုရ၊ မွဲသာ်ပၠန် ကာလဗဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာဟွံသေၚ် ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်၊ ဟွံသေၚ်ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် ယဝ်ဗဝ်ကဵုသဝ်လဝ်ညိမ္ဂး ခိုဟ်စကဵုတၠသ္ၚိဂှ် လ္အိတ်ရောၚ်၊ ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာကဵု ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်သဝ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ်ယဲဒိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်ကဵု ဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲသဝ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ်ဒဒိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ ဗွဲဒိုဟ်နေရတိသဝ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ် ဒးဒုၚ်ဘဲကမၠတ်ရောၚ်၊ ရဴသာ်ဝွံ ပ္ဍဲပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ စၞောန်ထ္ၜးတွံလဝ် တၚ်သမ္တီတုဲ ကောန်ဂကူမန်တံ ဝေၚ်ပါဲတုဲ ဒ္ဂေတ်ဗက်အတိုၚ်ဏံရ၊ လမၠးဂအာၚ်သ္ၚိဂှ်လေဝ် ဟွံကဵုဂအုဟ်ဒၟံၚ်အဒေါဝ် ယဝ်ဂအုဟ်မံၚ်အဒေါဝ်ဂအာၚ်မ္ဂး လေၚ်ပ္ဍဲတၠသ္ၚိတုဲ ယဝ်သဝ်ဒၟံၚ် ညံၚ်ရဴစးချေံမ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ် ဒးဘဲပၟတ်လေတ်ဒှ်မာန်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညံၚ်ဂွံဗၠးဒုဟ်နာနာသာ်ဂှ် ကောန်မန်တံ ၜံက်တးဇိက်ဒရဲဍာ်တုဲ ထၟုက်တးထောံဗွဲမညဳသာရ၊ ယဝ်သ္ပဗက်နဲဏံမ္ဂး သ္ဂောံဗၠးဒုဟ်အိုဿီုတုဲ နွံကဵုကျာ်ဩဳ ပ္ဍဲကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်။

===၆။ ဗီုခါဲကတိုၚ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ၊ ဗီုပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ===

ကပေါတ်သွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိဂှ် ပကောံလဝ်ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်တုဲ တၠသ္ၚိဝွံ ကၠာဟွံစိုပ်တ္ၚဲပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဏီဂှ် ကော်ဘိက်နၚ်ကလောကောဒေံ ညးသ္ၚိဝုတ်ဒိုဟ်တံ သွက်ဂွံဘိုၚ်ကရိုၚ် ပ္ဍဲကေၚ်ကာပ္တဴသ္ၚိဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ကလောကောဒေံ မိတ်သဟာဲတံ ကၠုၚ်ဘိုၚ်ကရိုၚ်စ မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ်ရ ၊ ရံၚ်ကေတ်ပ္ဍဲအရာဗ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ၜိုတ်လဵုမန်ပိုဲညဳသာရောဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်မာန်ရ၊ ညးဇၞော်တံ ၜိုန်ကၠောန်ကမၠောန်သ္ဇိုၚ်ၚ်ဟွံမာန်ကီုလေဝ် ဟိုတ်နူတီကၠိုဟ်ခၠၚ်ဂၠိုၚ်တုဲ ကမၠောန်ညံၚ်ဟဂွံဗၠေတ်အာဂှ် ဟီုပျးစၞောန်ထ္ၜးကဵုရ၊ အ္စာဗဳသ္ကဝ်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ရန်တၟံသွက်ဂွံဗၠးစရဲအ္စာတုဲ ကဵုတၠသ္ၚိဂှ် ပလေဝ်ကေတ်ဓုပ်မွဲရ၊ ပ္ဍဲကွာန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် သွက်ဂွံဖျေံပုၚ်ခဝ် ပ္ဍဲကတိုၚ်ဂှ် ကဵုပလေဝ် ပုၚ်ခဝ်ကၠံဒ္စာံလေဝ် နွံကီု၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ပလေဝ်ကေတ်ဓုပ်ၜါ ပုၚ်ခဝ်ပန်ဣသုန်လေဝ်နွံကီု၊ ပ္ဍဲဓုပ်ၜါဂှ် ဗဝိုက်မၞိဟ်တြုံ ဂၠိက်ပလောံ ယာတ်ဍောတ်မွဲမွဲဂတှ်ေ ဗဝိုက်မၞိဟ်ဗြဴ ယာတ်ဍောတ်မွဲမွဲဂတှ်ေ ဒ္ၚောဝ်၊ စာံ၊ ဂရး၊ ဂစေအ်စၠန် စုတ်ပ္ဍဲဓုပ်တံဂှ်ရ၊ ဓုပ်ကၟက်ဓုပ်ၝောံလေဝ်ဟီု၊ တၚ်မာကာဲလေဝ်ဂး ဒးမံၚ်သီုၜါရဲရ၊ ဓုပ်ၜါဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် မ္ၚးဂအာၚ်သ္ၚိ ပ္ဍဲလ္တူဓုပ်ဂှ် ပၟတ်ပၟိက်ကဵုမွဲမွဲ ဒးပ္ဍေန်လဝ်ရ၊ ပ္ဍဲဒိုဟ်ဖျေံပုၚ်ခဝ်ဂှ်လေဝ် ဇၟာပ်ပ်ဒိုဟ်မ္ဒးပ္ဍေန်လဝ်ပၟတ်ရ၊ ပုၚ်ခဝ်ဗဝ်သၟုတ်ဂှ် ပုၚ်ပက္ကတိဏံစုတ်ပ္ဍဲခဝ်တုဲ ဒးဗဝ်ဗ္ဒာဲကတိုၚ် ဗွဲလၟေၚ်ဒိုဟ်ရ၊ ဒိုဟ်ဗၟံက်ပိခဝ်၊ အဂၞဲဒ္စာံခဝ်၊ သၠုၚ်ကျာမွဲခဝ်၊ နေရတိတြဴခဝ်၊ ပလိုတ်ထပှ်ခဝ်၊ ဗာယပ်ၜါခဝ်၊ သၟဝ်ကျာဒ္စိတ်ခဝ်၊ ဨသာန်ပန်ခဝ်၊ လဒေါဝ်သ္ၚိဂှ်မသုန်ခဝ်၊ ပံၚ်သီုဖအိုတ် ဒှ်ပန်ဣသုန်ခဝ်ရ၊ နဲဗဝ်သၟုတ်ဝွံ ခိုဟ်အိုတ်ရောၚ် ညးတံစှ်ေစိုတ်တုဲ အတိုၚ်နဲဂှ် ဗကိတ်ကဵုလောကသိဒ္ဓိမ္ဂး ပုၚ်ခဝ်ပန်ဣသုန် သ္ဂောံတီကေတ်ရောၚ်။


ကမၠောန်ပြုပြေၚ် ပ္ဍဲအရာဂအာၚ်သ္ၚိတုဲအိုတ်မ္ဂး သွက်ဂွံခါဲကတိုၚ် ဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ရုဲမၞိဟ်နာံတ္ၚဲ ကိတ်ကဵုသိုၚ်သ္ၚိရ၊ နဲခါဲကတိုၚ်ဂှ်လေဝ် ရံၚ်ကဵုက္ဍိုပ်နာ် ဗတနာ် ဂၞဴနာ် စးနာ် ပ္ဍဲဂိတုဝွံတုဲ ကေတ်အဓိပ္ပါယ်နာ် ညံၚ်ဂွံချိုတ်ဂှ် မၞိဟ်တ္ၚဲအဒိုတ်ဝွံ ရပ်တွဵုပ္ဍဵုလဝ်ဒၞာဲကတိုၚ် လ္ပာ်ဒိုဟ်က္ဍိုပ်နာ်နွံရ၊ မၞိဟ်တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါဝွံ ရပ်တွဵုပ္ဍဵုလဝ်ဒၞာဲကတိုၚ် လ္ပာ်ဒိုဟ်ဗတနာ်နွံရ၊ ညးတ္ၚဲဗြဴဗတိဂှ် ရပ်တွဵုပ္ဍဵုလဝ်ဒၞာဲကတိုၚ် ပ္ဍဲဂၞဴနာ်ရ၊ ညးမၞုံပ္ဍဲဗုၚ်ဂၞဴနာ်ဝွံ ဂတမုက်သၠုၚ်ကျာတုဲ ဗွဲကိုပ်ကၠာမ္ဒးခါဲကတိုၚ်ရ၊ အဓိပ္ပါယ်ဂှ် သွက်ဂွံခါဲပရိုဟ်ထောံဗုၚ်ဂၞဴနာ်ရ၊ ခါဲပရိုဟ်ထောံဗုၚ်ဂၞဴနာ်တုဲမ္ဂး ကတိုၚ်ဒၞာဲက္ဍိုပ်နာ် ဗတနာ်ဂှ်လေဝ် ဆက်ခါဲရ၊ ဂၞဴနာ်၊ က္ဍိုပ်နာ်၊ ဗတနာ်ခါဲတုဲမ္ဂး နာ်ဂှ်ချိုတ်ရ၊ ပိုဲမန်သ္ဂးလဝ်ရောၚ်၊ ကတိုၚ်တဝ်ကဵုစးနာ်ဂှ် ယဝ်ခါဲကၠာမ္ဂး နာ်ဂှ်ဟွံချိုတ်ဏီ၊ ယဝ်နာ်ဟွံချိုတ်ဏီမ္ဂး ဒးဘဲနာ်တုဲ ယဲဒိုက်ဘဲပရိုက် ဂၠိုၚ်ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်၊ တဝှ်အ္စာမန်ပိုဲတမၠာတေံ တွံလဝ်နွံကၠုၚ်တုဲ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဒၞာဲစးနာ်ဂှ် ဟွံကဵုခါဲရ၊ ကာလခါဲဂစိုတ်နာ်တုဲမ္ဂး ကတိုၚ်တံဂှ်လေဝ် ခါဲဂွံအိုတ်ရ၊ တိခါဲပ္တိတ်နူကတိုၚ်တံဂှ် ဂွးပ္တိုန်ကဵုစွံလဝ် လ္ပာ်ဒိုဟ်ဗတနာ်နွံဂှ်ရ၊ ဒယိုဟ်ကတိုၚ်ဒယိုၚ်တံ ညံၚ်ဂွံညဳသီုဖအိုတ်ဂှ် အ္စာဗဳသ္ကဝ်တံ နကဵုပညာညးတံဟေၚ် စမ်ၜတ်ကေတ်ရ၊ ခါဲကတိုၚ်တုဲအိုတ်မ္ဂး ပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂွံကီုရ။


(ပ္ဍဲအရာပ္တဴဒယိုၚ်ကၠာကြဴဂှ် အ္စာဗဳသ္ကဝ်မန်တြေံဟီုလဝ် ဒယိုၚ်စိၚ်အဒေါဝ်မွဲတၞုၚ် ဒးပ္တဴကၠာအိုတ်ရ၊ အခိုက်ဝွံ အလုံရးမန်မွဲ ဒးကၠောန်ဗက်ရောၚ်ဂှ် ညးဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်ထောံပိုတ်တ်ရ၊ ပ္တဴဒယိုၚ်ကလော်ကၠာဂှ် ဒှ်နဲအ္စာဗၟာတံရောၚ်။)


ကာလပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ်တုန်လေဝ် ဒယိုၚ်ဂှ် ညံၚ်ဟွံကလေၚ်ဒေါမ်စှ်ေဂှ် မ္ဒးပသတိကွေံရောၚ်၊ ထ္ၜၚ်ပ္တဴပ္တိုန်ဒယိုၚ်တုဲ ယဝ်ဂွံလွိၚ်ဏာ ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်မ္ဂး ဂၠိုၚ်ကဵုပိုန်ဘိုက်ရောၚ် ယဝ်လွိၚ်ဏာဒိုဟ်အဂၞဲမ္ဂး တူပၟတ်ရောၚ်၊ ယဝ်လွိၚ်ဏာဒိုဟ်နေရတိမ္ဂး ဒးဘဲကမၠတ်ရောၚ်၊ ယဝ်လွိၚ်ဏာဒိုဟ်သၟဝ်ကျာမ္ဂး လေၚ်ဒိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ ယဝ်လွိၚ်အာဒိုဟ်သမၠုၚ်ကျာ-ပလိုတ်မ္ဂး ခိုဟ်ပြဲလောန်၊ ယဝ်လွိၚ်အာဗာယပ်ဨသာန်မ္ဂး ဂွံပိုန်ဟာန်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ အဃောပ္တဴဒၟံၚ်ဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ်ပၠန်လေဝ် ဂစေမ်ခ္ဍာ် ယဝ်ကၠုၚ်ဍုန်လ္တူက္ဍိုပ်ဒယိုၚ်မ္ဂး ဟွံခိုဟ်သ္ဂးလဝ်ပၠန်၊ ဒယိုၚ်ဂှ် ကာလဖျေံကတိုၚ်ဂှ် ယဝ်ဒတုံစှ်ေမ္ဂး တၠသ္ၚိဟွံသေၚ် ကောန်စဴ မ္ဒးပကာဂစိုတ်ရောၚ်၊ သာ်ဝွံတၠပညာမန်တံ သ္ဂးလဝ်နွံကၠုၚ်၊ ကာလပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိတုဲမ္ဂး ဟလောမ် သတ်ဗြဴ ဗြာတ်ကွက်လဝ်ဂှ် ညးလဵုဟွံဟီု တိုန်စမာန်ဖအိုတ်ရ၊ စိုပ်အခိၚ်စပုၚ်ပၠန်လေဝ် တၠသ္ၚိတံဂှ် ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်တၠုၚ်ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်ဟ်-မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်နူဘိုၚ်ကရိုၚ် ကၠောန်ညဳညဳသာသာတုဲ ပွိုၚ်ၜါပိတ္ၚဲဓဝ်ဟေၚ်၊ သ္ၚိမွဲမ တုဲအာမာန်ရောၚ်။

===ကိုန်ဗြိုဟ်သ္ၚိ===

ကာလသိုၚ်သ္ၚိပၠန်လေဝ်၊ ဗီုပြၚ်ညံၚ်ဂွံကိတ်ကဵုသၞောဝ်ဗြိုဟ်သ္ၚိ တော်ဆတုဲ သိုၚ်မ္ဂးခိုဟ်ရောၚ်၊ ယြဴပူဂဵုမွဲ သၟိက်မိက်ဂွံတီဗြိုဟ်သ္ၚိမ္ဂး ဇမၠိၚ်ကၞဳကဵုဇမၠိၚ်ဝိုန်သာ်ဂှ် ဟွံသေၚ် ဇမၠိၚ်အနာံသ္ၚိဂှ် ဟတ်တုဲ ပံၚ်လဝ် ပၟဝ်ကဵုပိစကဵုဒ္စာံ သှ်ေမွဲ-ဗြိုဟ်သ္ၚိဗၞိက်၊ သှ်ေၜါ-ဗြိုဟ်သ္ၚိဂြောဝ်၊ သှ်ေပိ-ဗြိုဟ်သ္ၚိသၟိၚ်၊ သှ်ေပန်-ဗြိုဟ်သ္ၚိလၟ၊ သှ်ေမသုန်-ဗြိုဟ်သ္ၚိသမ္ၚေဟ်၊ သှ်ေတြဴ-ဗြိုဟ်သ္ၚိကမၠတ်၊ သှ်ေထပှ်-ဗြိုဟ်သ္ၚိအမာတ်၊ သုန်အာမ္ဂး-ဒှ်ဗြိုဟ်သ္ၚိစရာဲဍုၚ်။


* '''နဲတောက်ဗြိုဟ်သ္ၚိ'''


'''ဥပမာ။ ။ ၁။'''

ဇမၠိၚ်သ္ၚိ - - ၁၃ ဟတ် ၁ မိဟ်

အနာံသ္ၚိ(ဝါ)ဩိုဟ်သ္ၚိ - - - ၉

- - -  ပံၚ်  ၂၂ ဟတ် ၁ မိဟ်

- - - ပၟဝ်ကဵု × ၃

- - - - - ၆၆ မိဟ်

- - - ပံၚ်ကဵု + ၁

စကဵုဒ္စာံ ၆၇ ÷ ၈ = သှ်ေ ၃ ။ သှ်ေ ၃-မ္ဂး ဒှ်ဗြိုဟ်သ္ၚိသၟိၚ်။


'''ဥပမာ။ ။ ၂။'''

ဇမၠိၚ်ဝိုန်သ္ၚိ - - ၂၀ ဟတ်

ဇမၠိၚ်ကၞံၚ်သ္ၚိ - - ၁၁ ကဵု ၂ မိဟ်

- - - ပံၚ် = ၃၁ ဟတ် ၂ မိဟ်

- - - ပၟဝ်ကဵု = ၃

- - - - - = ၉၃ မိဟ်

- - - - -ပံၚ်ကဵု ၂ မိဟ်

- - - - - - ဂွံ ၉၅

- - - - - စကဵုဒ္စာံ ၉၅ ÷ ၈ = သှ်ေ-၇ ။ သှ်ေထပှ်မ္ဂး ဒှ်ဗြိုဟ်သ္ၚိအမာတ်။


ရန်ကဵုဂၞန်လ္တူတေံတုဲ ပိုဲကောန်မန်တံ ဒုၚ်လဝ်တဲ မွဲဟတ်ပိမိဟ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဇမၠိၚ်ဟတ်ဂှ် ဗဒှ်မိဟ်တုဲ ထပ်ပံၚ်စုတ်ကဵုမိဟ်ရ။ ။ သာ်ဂှ်ရ ကောန်မန်တံ ယဝ်ပၟိက်နွံသွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး တော်ကၟော်လဝ် ညံၚ်ဟွံဗၠေတ်ကဵုသၞောဝ်တုဲ သိုၚ်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ဥပါဒါန်စဲစပ်ဂၠိုၚ်ညိဟွံသေၚ်၊ ဗြိုဟ်သ္ၚိခိုဟ်ဂှ် ရုဲစှ်သိုၚ်သ္ၚိတုဲ ဗြိုဟ်သ္ၚိဟွံခိုဟ်ဂှ် ပါဲထောံ ဝေၚ်ပါဲထောံကၠေံရ။

===၈။ ဗီုသ္ၚိ၊ (သၠုၚ်၊ စိၚ်၊ ကဆံၚ်၊ ဗ္ဒဴ)===

ဗီုပြၚ်သ္ၚိမန် ပိုဲသိုၚ်ပၠန်ဂှ်လေဝ်၊ ဟိုတ်နူကောန်မန်တံ ဒှ်သၟာကမၠောန်၊ သၟာဂူဗ္ၚသၟးဂၠိုၚ်တုဲ သွက်ဂွံဒေပ်ဇိုၚ်ကပေါတ် ကြိယာတံဂှ် သိုၚ်သ္ၚိသၠုၚ်ၚ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ဒဵုလၟုဟ်ဂွံဆဵုမံၚ် ဗီုသ္ၚိဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲသ္ၚိဝွံ ပါ်လဝ်ကဆံၚ်နာနာသာ်ရ၊ ဒဒှ်ရကဆံၚ်ၝောံသ္ၚိ၊ ကဆံၚ်ကၟုယ်၊ ကဆံၚ်သ္ၚိကျာ၊ ကဆံၚ်ဖဴ၊ ကဆံၚ်တၟေၚ်ဍာ်ပါ်လဝ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကဆံၚ်မၞိဟ်ဗြဴတံသၠးဂဝ်ဂၞဴလေဝ် ပါ်စွံလဝ်ပၠန်။


ကဆံၚ်ၝောံသ္ၚိဂှ် ပါဲနူတၠသ္ၚိဂှ် ကဵုအဆက်ကလော်ညးဟေၚ် ဂွံလုပ်တိတ်မာန် ညးသအာၚ်ပါဲနုကောန်လာံတာတုဲ ညးတံဟွံကဵုတိက်ရ၊ အဆက်မွဲကလော်ညးဂှ်ဍာံမ္ဂး လုပ်တိက်မာန်သီုဖအိုတ်ရ။ ညးသ္အာၚ် ယဝ်လုပ်တိက်ဒးမ္ဂး ခေက်ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်၊ ကဆံၚ်သ္ၚိကျာဝွံပၠန်လေဝ် ပွိုၚ်ရးဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံ ညးတံကၠောန်လဝ်ခဒမ်ဗၠာဲလေဝ်နွံ၊ ကာလဗ္တံကောန်ဗၠာဲဇကုတံ ကလေၚ်ကၠုၚ်နူအာဝေၚ်ကြေဝ်တုဲမ္ဂး ဟွံဒးမ္ၚုဟ်ညးဇၞော် မိမတၠသ္ၚိတံဟေၚ် ကလေၚ်လုပ်တိက် ပ္ဍဲဒၞာဲခဒမ်ဂှ်မာန် ဗွဲမလောဲသွာရောၚ်၊ ကဆံၚ်ကၟုယ်ပၠန်လေဝ် ကာလကၟုယ်နူဌာန်ဇမ္ၚောဲကၠုၚ်စိုပ်မ္ဂး ညံၚ်ဂွံတိက်ဗွဲမသၠးပွး၊ သောၚ်ၚ်တုဲ ညးလဵုဟွံရုဲ လုပ်တိက်မာန်သီုဖအိုတ်ရောၚ် သ္ၚိလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ပါ်စွံလဝ် ခဒမ်သွက်ကောန်တြုံတိက်၊ သွက်ကောန်ဗြဴတိက်၊ ညံၚ်ဟဂွံထုဲနှဴဂှ် ပါ်စွံလဝ်ရ။ ။ ။ ကၟဳသ္ၚိပၠန်လေဝ် ပပဓာန်ကဵုကဆံၚ်ပိုန်ဒြပ်သၠုယ်သၠာ်တုဲ ကၟဳဂွံမံၚ်ဖအိုတ်ရ၊ ယဝ်ရံၚ်ကဵုသ္ၚိမန်တြေံတြဟ်ဂှ်မ္ဂး လ္တူၝောံသ္ၚိဂှ် ကၟဳစိၚ်မွဲ လ္တူသ္ၚိကျာဂှ်၊ ကၟဳစိၚ်မွဲ၊ လ္တူကဆံၚ်ကၟုယ်ဂှ် ကၟဳစိၚ်မွဲ၊ လ္တူဖဴဝွံ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံဟွံကၠောန်စိၚ်၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် ကၠောန်စွံလဝ်ကၟဳစိၚ်ဂှ် ဂွံကေၚ်ညာတ်မံၚ်၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကၠောန်ပ္တိတ်ထာၚ်ဗြဴ နူကၟဳၝောံသ္ၚိရ၊ လ္တူကၟဳသ္ၚိဝွံ ညံၚ်ရဴဘုတ်ဘာ ပ္တိုန်လဝ်ပြာသာဒ်တံဂှ် ဟွံစုတ်ဟွံကၠောန် ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ ကၞဳကဵုဗဒၚ်ဂှ် ဗီုညးကဵုညး ရန်ကဵုသၠုယ်သၠာ်တုဲ လးစဵုမာန်သီုဖအိုတ်ရ၊ ခေတ်ကာလလၟုဟ် ညးမၞုံကဵုပိုန်ဒြပ်ဂၠိုၚ်တံ သိုၚ်သ္ၚိတိုက် ဗီုနာနာသာ်ကီုလေဝ် ဂကူမန်တံ ကၠောန်ဗက်အခိုက်ကၞာမန်တြေံတြဟ်တွဵုရ၊ ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ကလော်ဇကုဂှ် ကဵုမံၚ်ခဒမ်ပ္ဍဲတၠသ္ၚိဂှ်တုဲ ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကပေါတ်ကြိယာကလော်ဂှ် သိုၚ်သ္ၚိကလော်မွဲတုဲ ကဵုကလော်မံၚ်သောၚ်ၚ်ၜးၜးတုဲ နွံကၠုၚ်ဒဵုလၟုဟ်ဏီရ။

===၉။ ဒဒှ်သ္ၚိမန် ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာ===

ပ္ဍဲဍုၚ်ကွာန်မန်ခေတ်လၟုဟ်ဝွံ ဗွဲမဂၠိုၚ်သိုၚ်သ္ၚိ ဂတအာမုက်သ္ၚိ လ္ပာ်ဂၠံၚ်ဍာန်သၟးဂၠိုၚ်ရ ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ဗက်အခိုက်ကၞာမန်တြေံတုဲ၊ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက် လ္ပာ်သၟဝ်ကျာလေဝ်နွံ ရန်တၟံကဵုကျာ်တြဲပိုဲ ပပရိနိဗ္ဗာန် ဖျေံက္ဍိုပ်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာတုဲ ဟိုတ်နူကောန်မန်တံ ရှ်ေသှ်ေရဴဂဴကျာ်တြဲဂှ်ဟေၚ် သ္ၚိကောန်မန်တံ ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာရောၚ်ဂှ် ဗက်ကဵုပရေၚ်လောကုတ္တဵုရောၚ်။ ။ ။ ဂလာန်မွဲနဲပၠန်ဂှ် ပ္ဍဲရးဒေသမန်တံ ဟိုတ်နူကျာဗြဲပိုက်ကၠုၚ် နူသၠုၚ်ကျာဂှ် ကောန်မန်တံဗလေတ်မုက်ဗြဲကျာတုဲ၊ သ္ၚိမန်ကၠာတေံ သိုၚ်ဂတလ္ပာ်သၟဝ်ကျာ ကရဴလဝ်စးကဵုဗြဲကျာရောၚ်လေဝ် သ္ဂးလဝ်ပၠန်။ ။ မွဲနဲပၠန်တုန် ကောန်မန်တံ ဟိုတ်နူဇက်စှ်ေကၠုၚ် နူဌာန်ဒေသသၟဝ်ကျာတေံတုဲ စိုပ်ကၠုၚ်ဌာန်ရာမညဏံရ၊ ဟိုတ်နူဗှ်သၞာဒေသမန်တြေံ နွံလ္ပာ်သၟဝ်ကျာတေံတုဲ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာတေံရောၚ်ဂှ် ရာဇဝၚ်ခေတ်တၟိလၟုဟ် သ္ဂးလဝ်ပၠန်။ ။


ကောန်ဂကူမန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ရံၚ်ကဵုရာဇဝၚ်လောန်ကၠုၚ် ပွိုၚ်ၜါပိပန်ကၠံသၞာံတေံ ပ္ဍဲအခိၚ်မန်ပိုဲကျအာပၞာန်ညးတေံဂှ် ညးတံဖျေံဒၟံၚ်နှဟ်မန် ပ္ဍဵုဖျေံဒၟံၚ်နာံစိုတ်ဓါတ်မန် ဗွဲမလောန်တုဲ ကဵုမန်တံစွံလဝ်သုသာန် လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဍုၚ်ကွာန်ဂှ်ရ၊ ကဵုကောန်မန်တံ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာတုဲ ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲဟေၚ် ညာတ်ဒၟံၚ်သုသာန်တုဲ စိုတ်ဓာတ်ကောန်မန်တံ ဍိုန်လျစှ်ေအာမာန်ရောၚ်၊ စှ်ေစိုတ်တုဲ ကဵုကောန်မန်တံသိုၚ်သ္ၚိ ဂတမုက်သၟဝ်ကျာလေဝ် ဂးလဝ်နွံကၠုၚ်၊ စိုတ်ဓာတ်ဍိုန်လျမံၚ်မ္ဂး ဟွံဂံၚ်ပၠန်ဂတး တဝ်စၞေဟ်ကဵုသၞသတြုရဂှ် ကောန်မန်တံ ပ္တိုန်လဝ်ဂလာန်နွံကၠုၚ်မွဲသာ်ပၠန်၊ ရံၚ်အာကဵုရာဇဝၚ်ဍုၚ်ဗဂေါ ကၠုဟွံကျပၞာန်တေံ အတိုၚ်ရာဇဝၚ်ဗၟာချူဂှ် ပိုဲသ္ဂောံတီကေတ်သ္ၚိကောန်မန်တံသိုၚ်လဝ် ဂတမုက်လ္ပာ်ဂၠံၚ်ဍာန်ရ၊ ကွေတ်သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက် လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဂှ် ကောန်မန်ကၠာတေံဟွံဗက်စရ၊ ရဴသာ်ဝွံလေဝ် ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ဂလာန် ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်လေဝ်နွံကၠုၚ်။


ကောန်မန်တံရံၚ်ကေတ်ကဵုဂလာန်ဂမၠိုၚ် ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ဗွဲလ္တူတေံမ္ဂး ဂလာန်သိုၚ်သ္ၚိ ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဝွံဂှ် ချပ်ဗ္စာရဏာကေတ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ကဵုသာ်တုဲ၊ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဂှ် ဒှ်အခိုက်ကၞာမန်ဟွံသေၚ် ပၠန်ဂလာန်ဂှ်တုဲ ကာလခေတ်လၟုဟ် ဟွံဗက်စကွေတ်ဂှ်ရ၊ ကွေတ်သိုၚ်သ္ၚိ ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဝွံ ပ္ဍဲကာလဏံ ပိုဲမ္ဒးပြံၚ်သၠာဲ တဝ်စၞေဟ်ထောံရောၚ်၊ ရံၚ်ကေတ်ဗွဲလ္တူတေံတုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံ ကောန်မန်ပိုဲဂမၠိုၚ် ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဂၠံၚ်လဵုဟွံဟီု ဒၞာဲလဵုဟွံရုဲ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ဇကု ညံၚ်ဟဂွံဗၠေတ်ကဵုကိုန်သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဗီုဇကုဒးစိုတ်ဂှ် သိုၚ်ဂတအာမာန်ရောၚ်။


* '''ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိ'''


သိုၚ်သ္ၚိတၟိတုဲမ္ဂး သွက်ဂွံတိုန်ဒၟံၚ်လ္တူသ္ၚိ ဗွဲမၜိုဟ်ဩိုဟ်ဂှ် ကောန်မန်တံကၠောန်ကာမ္ၚဵု ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိပၠန်ရ၊ ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိဂှ် ဒှ်အခိုက်ကၞာမန်စပ်ကဵုကာမ္ၚဵု ဗွဲမပြဲမွဲသာ်တုဲ ကၠောန်ဗဒှ်ကာမ္ၚဵုမွဲတုဲ တိုန်သ္ၚိတၟိအိုတ်ရ၊ ပွမကၠောန်ကာမ္ၚဵုဏံလေဝ် ပပဓာန်ကဵုပိုန်ဒြပ်တုဲ ၜိုတ်ထေက်ကြိုက် ကဵုဇြဟတ်ပိုန်ဒြပ်ညး ညးပ္တုဲကာမ္ၚဵုတိုန်သ္ၚိတၟိအိုတ်ရ၊ သွက်ဂွံကၠောန်ကာမ္ၚဵုတိုန်သ္ၚိဂှ် ရုဲကေတ်တ္ၚဲ-မွဲတ္ၚဲ ပါဲနူတ္ၚဲသ္ၚိသဝ်တုဲ ရုဲဂွံဖအိုတ်ရ၊ ပွိုၚ်တြဴတ္ၚဲဂှ် ၜိုန်တိုန်သ္ၚိတၟိခိုဟ်ကီုလေဝ် ကာလတိုန်သ္ၚိတၟိ အပေါတ်သွက်ဂွံပ္တိုန်သ္ၚိကၠာအိုတ်ဂှ် ဟွံတုပ်တၞဟ်ခြာဗၠေတ်မံၚ်နွံကီု၊ ယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိ တ္ၚဲအဒိုတ်မ္ဂး-ကျာ်မ္ဒးပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲစန်ယဝ်တိုန်မ္ဂး သ္ကဝ်ဂၞဳကဵုပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲအၚာယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး ထဝ်ဩန်မ္ဒးပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါယဝ်တိုန်မ္ဂး စဟာပ်ပုၚ်တုဲဟေၚ် ညးတံတိုန်ရ၊ တ္ၚဲဗြဴဗတိယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး ဓုပ်ပ္ကဴသ္ဍဴမြမောဝ်ဟေၚ် ကဵုပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲသိုက်ယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး မိမကဵုတိုန်ကၠာရ၊ တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်ယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး မ္ဒးပြးဆာဲဩာဲနူမိမၜါ မ္ဒးသေက်ဇဵုဂၠိုၚ်ကဵုအမှုဂဗုတ်ရောၚ်ဂှ် အ္စာမန်နူတမၠာတေံ ဟီုတွံစွံလဝ်နွံကၠုၚ်ရ။


ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကၠာဟွံတိုန်သ္ၚိဏီဂှ် ကေတ်ချာမွဲစန် ဖ္ဍုက်လဝ်ဍာ်ဍာ်စၠန်တုဲ ပ္ဍဲၝောံတၞိန်သ္ၚိတၟိ လ္ပာ်တေံဒုန်မွဲကရေက် လ္ပာ်ဏံဒုန်မွဲကရေက် ဒက်ဖ္ဍာပ်လဝ်ကဵုချာဂှ် ပိပိတန်တုဲ ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ပၠန်လေဝ် ဒက်ကွက်လဝ် လ္ၚဵုဇလဗ္ဒဝ် လ္ၚဵုဇလၜဝ် လ္ၚဵုထပှ်ကၞာၚ် လ္ၚဵုပိကၞာၚ်ရ တုဲနုၚ်မွဲမ စုတ်လဝ်ဍာ်ဂစေအ်စၠန်မြမောဝ်တုဲ မ္ဒးစွံလဝ်ကီု၊ လ္တူသ္ၚိဝွံ သွက်တၟုယ်တံဂွံဂ္ဇံ ဖုန်သ္ဍဳဂၞဳသ္ကဝ်တံလေဝ် မ္ဒးလးလဝ်ရောၚ်၊ ဂၠဴမွဲလေဝ် မ္ဒးဒက်လဝ်သၟဝ်သ္ၚိ၊ လ္ၚဵုဒက်လဝ်ဂၠဴၜါ ကောန်မန်ကာလလၟုဟ် ဟိုတ်နူဟွံကၠောန်ဂူဗ္ၚတုဲ သွက်ဂွံဒက်ဂၠဴဂှ်ဟွံမွဲရ၊ ဒြပ်ရတ်ကပေါတ်ကြိယာ မပ္တံကဵုဩောံ သ္ၚု ထဍိုၚ် ဇရဳ တၟံကလန် ပုၚ်ကလောံ ကၞုသၚ် ပ္ကဴဩဴတံဂှ် ဒၞာဲညးကဵုညး ပြေၚ်စွံလဝ်ဗွဲမ္ဒးရးရ ဩောံသ္ၚုဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် ထဍိုၚ်ဂှ်စွံဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲ ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာဂှ် စွံမြမုယ်တုဲ နုၚ်ဇရဳတံဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်ရ၊ ပုၚ်ကလောံဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဨသာန် ကၞုသၚ်ဝွံ စွံဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာ၊ ပ္ကဴသ္ဍဴကေုာံဍာ်တံဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်၊ ရဴသာ်ဝွံ စွံပြုပြေၚ်လဝ်တုဲ တိုန်သ္ၚိတၟိအိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် ကလောကောဒေံမသတံကီု အ္စာဗဳသ္ကဝ်ကီု၊ ညးဇၞော်နူဝုတ်ဒိုဟ်တံဂှ် ကၠုၚ်ကောံစိုပ်လ္တူသ္ၚိတၟိအိုတ်တုဲ ပ္ဍဲတမ်ဒယိုၚ်ဒိုဟ်ပန်လ္ပာ်ဂှ် ကဵုပ္ဍေန်လဝ်ပၞာၚ်မွဲမွဲတၞုၚ်၊ ပ္ဍဲအသေအဟာန်တိုန်သ္ၚိတၟိဏံဂှ် စၞောန်ထ္ၜးကဵုတြုံဗြဴ ညးမဒှ်တၠသ္ၚိတံ ကလံကျာ်ဓဝ်သၚ် လ္ပာ်ဒိုဟ်ဗၟံက်၊ ကလံမိမဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာ၊ ကလံဘုမ္မဇဵု ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်လၟေၚ်ၚ်ရ၊ တြုံတၠသ္ၚိဂှ် ကဵုဂ္ဇံဒၟံၚ်ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာတုဲ အ္စာဗဳသ္ကဝ်ဂှ် ကဵုအသံကဵုဗြဴဂှ် သွက်ဂွံကလံတြုံတၠသ္ၚိဇကုရ၊ တုဲအ္စာဗဳသ္ကဝ်ဂှ် အပ်ပြာပ်ကဵုမိမတၠသ္ၚိဂှ်ရ၊ မိမတၠသ္ၚိဂှ်ပၠန်လေဝ် ကလေၚ်အပ်ပြာပ်ကဵု ကောန်ဇာတ်ညးမဒှ်တၠသ္ၚိဂှ်ရ၊ သွက်ဂွံမၚ်မွဲအာသ္ၚိဂှ် မိမတံဒၠောံဗ္တောန်တုဲ ဍာ်နုၚ်စွံလဝ်ဒေါဝ်သ္ၚိဂှ် စဝ်စရိုဟ်ဖျေံသၟဝ်သ္ၚိ ညံၚ်ဍာ်ဏအ်ၜိုဟ်ဩိုဟ်ဂှ် သ္ၚိဏံလေဝ် ကဵုသ္ဂောံၜိုဟ်ဩိုဟ်ညိ၊ ရဴသာ်ဝွံ ရာဒၞာမိက်ဖာပ်ဗ္စဖျုၚ် ညးမပြာပ်စိုပ်ကၠုၚ် ဇရေၚ်သ္ၚိတၟိဂှ်ရ၊ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်လေဝ် သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵု တိုန်သ္ၚိတၟိဂှ် နိမန်က္ညဖျဴနၚ် ခမဳသၚ်တံတုဲ ကဵုဖ္ဍောတ်မ္ၚဵုကမ္မဝါတ်တုဲ ကဵုဒါန်ကုခမဳသၚ်တံပၠန်ရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ရန်တၟံယဲဘဲအန္တရာယ် သွက်ဂွံလာဲလေၚ်တုဲ ညံၚ်ဂွံၜိုဟ်ဩိုဟ်အာဓာန်ဂတလၟိုန်ဂှ် ဗှ်မ္ၚဵုတုဲ တိုန်ကွက်စွံလဝ်ခပဳဩောံမွဲမ မွဲဟာန်ကေုာံ လေံဂတေက်မွဲ ပ္ဍဲသ္ဍိုက်စိၚ်တေံတုဲ ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိဂှ်တုဲ ဒှ်အိုတ်ရ။

==ဂလာန်ကလော်ဂကူမန် ဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ်==

ပ္ဍဲလ္တူဂၠးတိဏံ ဂကူမၞိဟ်ဒုၚ်တဲ မၚ်မွဲလဝ်ကလော် ဂကူညးကဵုညးဂှ် နွံကၠုၚ်မံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသၞာံရ၊ ဍုၚ်အမေရိကာန်တံ၊ ဍုၚ်အေၚ်္ဂလိက်တံ ၜိုန်ပြာကတ်ဇၞော်မောဝ်ဒၟံၚ် လ္တူဂၠးတိဏံကီုလေဝ် ဒၞာဲအရာပ်ဍုၚ်ကွာန်ဍေံတံ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ဒဵုကဵုတ္ၚဲဏံဟေၚ် ဒုၚ်လဝ်တဲဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်လဝ်ရ၊ ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ကလော်ဂှ်မူဟိုတ်ဖဵုဟၟဲသ္ဂးတုဲ ဗၠန်ဂတးတဝ်စၞေဟ်ထောံ-ထောံကလော်ဂှ် ဂၠိုၚ်တိုန်အရိုဟ်ရိုဟ်သၞာံရ၊ ဆဂးဂှ် အခိုက်ကၞာမန်တြေံမွဲဂကူ မတွံဂး ယူကၞာလှ်ေကလော်ဝွံ ဒဵုတွဵုတ္ၚဲဏံ မဆက်လှ်ေကၠုၚ်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုဗွဲခ္ဍန်ရောၚ်။ ။ ။


ကောန်မန်ပိုဲဂမၠိုၚ် ကာလလၟုဟ် ၜိုန်လှ်ေကလော် ယူဒၟံၚ်ကၞာကီုလေဝ် မူဟိုတ်သာ်လဵုမ္ဒးယူကၞာရောဂှ် ဂွံတီဗွဲမကၠးဖ္ဍးဂှ် ချူထ္ၜးကဵုရ၊ ကာလကျာ်တြဲပိုဲ သ္ပဒတဴပ္ဍဲဘာဇေတဝန် သ္ပဟိုတ်ကဵုဗြဴခတန်မွဲတုဲ တွံထ္ၜးကဵုဓမ္မဒေသနာမွဲရ၊ ဗွဲခ္ဍန်ဟေၚ်ဒှ်ရ။ ။ ကောန်တြုံသမ္ၚေဟ်မွဲ မအံက်ဇကုပကာဂစိုတ်တုဲ ပ္ဍဲတိဗ္ၚကီု ပ္ဍဲသ္ၚိကီု ဇၟာပ်ကေၚ်ကာအိုဿီု နအလေဝ်ဇကုဟေၚ် ကၠောန်တုဲ၊ မြိမြန်တဴမိမၜါရ၊ ပ္ဍဲကာလဂှ် မိမၜါစဳရေၚ်စကဵုသၟတ်ဗြဴမွဲတုဲ ဒုၚ်နၚ်သၟတ်ဗြဴဂှ် ကၠုၚ်ပ္တိုန်လဝ်ပ္ဍဲသ္ၚိရ၊ သၟတ်ဗြဴဂှ် ၜိုန်တြုံတၠသ္ၚိဇကုနွံကီုလေဝ် ဟိုတ်နူဒှ်ဒၟံၚ်ဗြဴခတန်တုဲ ဆအယာံမာတ်ကောန်ၚာ်မွဲဟေၚ် ဟွံကလိဂွံရ၊ ယဝ်ဒှ်ဗြဴခတန်မ္ဂး ဂကူဟၟဲကဵုကောန်ဂှ် ကြက်လေၚ်အာရချပ်တုဲ အကြာမိဇကုဆေဝ်ဒဝ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဗြဴခတန်ဂှ် အာဂၠာဲနၚ်သၟတ်ဗြဴမွဲတုဲ ဒုၚ်ကဵုတၠသ္ၚိဇကုရ၊ ကာလဂှ် ဗြဴခတန် သာ်ဝွံချပ်ပၠန်ရ၊ ယဝ်ရသၟတ်ဗြဴဝွံ ကလိဂွံကောန်မ္ဂး အဲကြက်ဒှ်လေၚ်ရောၚ် ချပ်တုဲ သ္ဂးကဵုသၟတ်ဗြဴဂှ်သာ်ဝွံရ၊ ယွံဒေံဗြဴယြဴကာလမွဲ ဗှ်ေတန်အာဂဝ်ဂၞဴမ္ဂး ကဵုအဲဂွံတီညိဂးတုဲ ပ္ဍဲကာလသၟတ်ဗြဴဂှ် တန်အာဂဝ်ဂၞဴဂှ် ဂရၚ်ပ္တီကဵုဗြဴခတန်ဂှ်ရ၊ အလဵုဇကုသၟတ်ဗြဴခတန်ဂှ်ဟေၚ် ရံၚ်စံၚ်မၚ်မွဲလဝ်ဂဝ်ဂၞဴဂှ်တုဲ၊ ဒးကာလမွဲတ္ၚဲ ဂဥုဲပ္ကီုဖျေံဂဝ်ဂၞဴဂှ် သၞဴရဴကေုာံအာဟာရတုဲ ကဵုသၟတ်ဗြဴဂှ်စရ။


ဂဝ်ဂၞဴဂှ်လေဝ် လီုအာရ သာ်ဝွံဟေၚ် နူမွဲဝါဂှ်ဒှ်ၜါဝါရ၊ ဟီုသၚ်ရိုဟ်ကဵုညးသ္အာၚ် ဒဒှ်ရဂဝ်ဂၞဴလီုဂှ်တုဲ ပ္ဍဲတန်ဂဝ်ဂၞဴပိဝါဂှ် ဟွံကဵုဗြဴခတန်ဂှ်တီတုဲ မံၚ်ကၠုၚ်ဒဵုဂဝ်ဂၞဴကြံၚ်ဍုဟ်အာရ၊ ကာလဂှ် ဗြဴခတန်ဂှ် ဂွံအခေါၚ်တုဲ ဍေံပကီုကဵုဂဥုဲတုဲ ဍေံကဵုရ၊ ဟိုတ်နူဂဝ်ဂၞဴကြံၚ်ဍုဟ်အာတုဲ တၞဟ်နပ္ကီု ဖျေံဟွံသၟဟ်ရထတုဲ ဂဝ်ဂၞဴဂှ် လၞၚ်ဒၟံၚ်ရ မသ္ကာတ်ကဵုဒုက္ခဝေဒနာက္တဵုဒှ်တုဲ အိုတ်အာလမျီုရ၊ ပ္ဍဲကာလသၟတ်ဗြဴ မညန်ကဵုဂစိုတ်ဂှ် သာ်ဝွံသ္ဂးရ၊ ဗှ်ေရၚ်တၠုၚ်ဒုၚ်နၚ်အဲတုဲ ကောန်အဲပိဗှ်ေဂစိုတ်ကၠေံတုဲ လၟုဟ်ဇကုအဲလေဝ် ကြက်လေၚ်အာပၠန်ရ၊ စုတ်အာနူဘဝဏံတုဲ တၞဟ်နစကောန်ဗှ်ေဂှ် ကဵုသၟဟ်ရထညိ၊ သာ်ဝွံရာဒနာလဝ်တုဲ ပြံၚ်အာဘဝ က္တဵုဒှ်ဗ္ဂဲၝောံမွဲ ပ္ဍဲသ္ၚိဗြဴခတန်ဂှ်ရ၊ ဗြဴခတန်ဂှ်လေဝ် တၠသ္ၚိဂှ်ရပ်လဝ်တုဲ တၞောဝ်အဲညံၚ်ဂွံသ္ကုတ်အာဂှ် ဗှ်ေသ္ပရောၚ်ဂးတုဲ ၜုၚ်တက်ဒဵုချိုတ်အာရ။


ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ်ဟေၚ် က္တဵုဒှ်စာၚ်ၝောံမွဲ၊ ခြာဟွံလံစာၚ်ၝောံဂှ်ခၟာဲရ၊ ဗ္ဂဲၝောံဂှ် ကၠုၚ်စကၠေံဒဵုကဵုပိဝါရ၊ နဲကၠာတေံဟေၚ် စာၚ်ၝောံဂှ်ရာဒနာတုဲချိုတ်အာ ကလေၚ်က္တဵုဒှ်ဗြန်ၝောံပၠန်၊ ဗ္ဂဲၝောံလေဝ်ချိုတ်အာ ကလေၚ်က္တဵုဒှ်ဒြာဲၝောံမွဲရ၊ နဲကၠာတေံဟေၚ် ဗြန်ဂှ်စကၠေံကောန်ဒြာဲ သီုပါဝါတုဲ ဒြာဲၝောံဂှ် ရာဒၞာပၞောတ်လဝ်တုဲ ချိုတ်အာ ကလေၚ်က္တဵုဒှ်သၟတ်ဗြဴမွဲ ပ္ဍဲဍုၚ်သာရဝှ်ရ။ ။ သၟတ်ဗြဴဂှ်ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲ ပြာပ်အာဒၟံၚ်ပ္ဍဲခါမ်သဳ ဇရေၚ်ပါၚ်တြၚ်ဍုၚ်ဂှ်ရ၊ ကြဴနဲကၠာတေံဟေၚ် ကလော်ဗြဴဂှ် ပ္တောံရုပ်ဗြဴမွဲတုဲ ကၠုၚ်စကၠေံကောန်သၟတ်ဗြဴဂှ် ၜါဝါတုဲ မရနုက်ကဵုပိဝါဂှ် ချပ်ဂၞန်ကဵုတြုံတၠသ္ၚိဇကုတုဲ ပြာပ်အာဒၟံၚ်သ္ၚိဇကုတုဲ သၠးကောန်တြုံမွဲရ၊ ကာလဂှ် ကလော်ဗြဴဝွံ ဒးအလန်အာတုက်ဍာ် ကၟာလစအနုတတ် နကဵုက္ဍိုပ်အဆက်ဆက် ဒးတုက်ဍာ်ကဵုသၟိၚ်ဗဳသဴရ၊ ဗၞတ်ပန်မသုန်ဂိတုတုဲ ဗၠးအာရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဍောၚ်ၜိုတ်လောန်အာတုဲ ပကာဂစိုတ်အိုတ်ရ၊ ကလော်ဗြဴဝွံတုန်လေဝ် ချိုန်ခဏ မတိတ်ဗၠးနူအလန်ဇကုတုဲ ပြာပ်အာသ္ၚိသၟတ်ဗြဴ မူဒၞာဲမွဲပြောဲအဲမတဴရောသၟာန်ရ၊ ညးဂမၠိုၚ်မိၚ်တုဲ ဟိုတ်နူကလော်ဗြဴမွဲ စကၠေံကောန်ဍေံတုဲ ဍေံစဴအာသ္ၚိဍေံ ညးဂမၠိုၚ်ဂး၊ ကလော်ဗြဴလေဝ် ဗွဲမပြဟ်ဟေၚ် အာဇရေၚ်သၟတ်ဗြဴ သၟိက်ဂွံစကောန်ၚာ်ပၠန်ရ။


သၟတ်ဗြဴတုန်လေဝ် ပ္ဍဲတ္ၚဲစဝ်ကပေါဝ် ခုတ်ခဴယၟုကောန်ၚာ်တုဲ ကာလမစဴသ္ၚိ တိတ်အာဘာကျာ်တြဲတုဲ ကောန်ၚာ်ဂှ် ကဵုလဝ်ဇကု ကဵုဖုံဗလိုပ်ပ္ဍဲကၟာအနုတတ်တုဲ ဗၟဴဒၟံၚ်တှ်ရ ညာတ်ကလော်ဗြဴမကၠုၚ်နူဇမ္ၚောဲတုဲ ဟီုထ္ၜးကဵုတၠသ္ၚိဇကု ဒဒှ်ရဗြဴမကၠုၚ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဒှ်ကလော်ဗြဴမစကောန်အဲဂှ်ရ၊ သာ်ဝွံကရေဲဟီုတိုန်တုဲ သၟတ်ဗြဴဂှ်ယိုက်ဂွံကောန်ၚာ် ဒြိပ်အာဘာဇေတဝန် ပ္ဍဲဒေါဝ်ပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ် ကာလကျာ်တြဲတွံဒၟံၚ်ဓဝ်ရ၊ သၟတ်ဗြဴဂှ်သ္တိက်လဝ်ကောန်ၚာ် တမ်ဇိုၚ်ကျာ်တြဲ ပအပ်ကဵုကျာ်တြဲတုဲ ဂလာန်ဒှ်ဂှ် ဂရၚ်ပ္တီရ၊ ဒေဝတဴ သုမနမပဒတဴ ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ဘာဇေတဝန်ဂှ် ဟွံကဵုကလော်ဗြဴဂှ်လုပ်တုဲ ကျာ်တြဲကော်မှာထေရ်အာနန် ကဵုပၠောပ်နၚ်ကလော်ဗြဴဂှ်ရ၊ မူဟိုတ်တၠအဲဂွံသ္ပပွဝွံရော ပ္ဍဲဂတမုက်အဲကျာ် မဖှ်သာ်ဝွံ ယဝ်မၞးတံဟွံကၠုၚ်စိုပ်မ္ဂး ဝဳဝဲမၞးတဲဟွံစိုပ်ဒတုဲ မ္ဒးဆက်အာဘဝဂတတေံပၠန်ရ၊ ယဝ်ရဒတောဝ်လဝ်ဝဲမ္ဂး ဝဳဝဲဂှ်ဟွံလလံရဂးတုဲ နဂါထာဝွံ ကျာ်သ္ဂးရ။


'''နဟိဝေရေနဝေရာနိ၊ သမ္မန္တိဓကုဒါစနံ၊ အဝေရေနစ သမ္မန္တိ၊ ဨသဓမ္မောသနန္တနော။'''


အဓိပ္ပါယ်ဝွံ - ပ္ဍဲလောကဝွံ နမဒတောဝ်လဝ်ဝဲမတွံဂး ညးမတ္ၜေဩ်လက်လဝ်တုဲ မကလေၚ်တ္ၜေဟ်လဝ်ပၠန်။ ညးမတက်လဝ်တုဲ မကလေၚ်တက်ပၠန်ဂှ်၊ စယသတြုဝဳဝဲဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲကာလလဆောဝ် မမိက်ကဵုညိညကီုလေဝ် ပ္ဍံဟွံလလံ၊ ပ္ဍဲမဟွံဂွံဒတောဝ်ဝဲ မသဲဗလးဏာဍာ်ခန္တဳမေတ္တာဂှ် ၚ်-သတြုဝဳဝဲဂမၠိုၚ်၊ ပ္ဍံလလံအာအိုတ်ရောၚ်၊ ၚ်-ဓရ်မလလံကၠေံဝဳဝဲ မသဲဗယာပ်ဏာ ဍာ်ခန္တဳမေတ္တာဂှ် ၚ်-တြဴ ကျာ်-အရှန်-ပစ္စေဂဗုတ်အိုဿီု၊ ပ္ဍံဒှ်ရ၊ ပ္ဍဲလအိတ်ဒေသနာဝွံ ကလော်ဗြဴဂှ် ဂွံဒှ်အာသောတပန်ရ။


ကျာ်တြဲတုန်လေဝ် ကဵုကလော်ဗြဴဂှ် ယိုက်ကောန်ၚာ်ရ၊ ကလော်ဗြဴဂှ် မိန်ဆုၚ်ကောန်ၚာ်တုဲ ကလေၚ်ကဵုမိဍေံတုဲ ဂတေဝ်ယာံတဴရ၊ မူဟိုတ်ဗှ်ေယာံရော ကျာ်တြဲသၟာန်ပၠန်၊ ယွံတၠဳလပိုန် မတုဲတေံဆဒှ်ကဵုဒှ် အဲဍိက်ဂယိုၚ်လမျီုကီုလေဝ် လၟုဟ်သာ်လဵု အဲဂွံဆက်ဂယိုၚ်လမျီုအဲရောဟွံတီ ကလော်ဗြဴသ္ဂး၊ ဗှ်ေလ္ပစံတူသာ်ဝွံညိ၊ ပၠာံဗဇကၠေံကလော်ဗြဴတုဲ ကဵုမိကောန်ၚာ်ကော်ဖျဴဏာသ္ၚိတုဲ ဆက်မြိမြန်အာညိ၊ ကျာ်တြဲသ္ဂးကဵုမိကောန်ၚာ်ရ၊ သၟတ်ဗြဴလေဝ် ကော်ဖျဴဏာကလော်ဗြဴတုဲ ပ္ဍဲစးဇုက်တေၚ် စွံပ္တန်လဝ်တုဲ ဝဳဗ္စလဝ်ရ၊ ကလော်ဗြဴလေဝ် ကဵုအာစွံလဝ်ဇကု ပ္ဍဲမ္ၚးကွာန် ဌာန်မလ္ၚုရ၊ ကာလဂှ် ကလော်ဗြဴချပ်ရ၊ ဂုဏ်သဟာဲဗြဴဝွံ နွံတဴအဲဂၠိုၚ်ကွေံရောၚ်၊ မ္ဒးခၠေဝ်ရောက်ဂုဏ်ရောၚ်ဂးတုဲ သၟတ်ဗြဴတၠကောန်ဂှ် ဍိုက်ပေၚ်တဴဩောံသ္ၚု ဒြပ်ရတ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကာလဂှ် ညးဂမၠိုၚ်ကၠုၚ်သၟာန်စအိုတ်ရ၊ သာ်လဵုနဲလဵုဒှ်ပိုန်ဒြပ်ရော၊သၟတ်ဗြဴဂှ် ဟိုတ်နူအဲရှ်ေသှ်ေမြိမြန်လဝ် ကလော်ဗြဴဝွံတုဲ ဂွံပိုန်ဒြပ်ဂၠိုၚ်ရောၚ်ဂးရ၊ ညးဂမၠိုၚ်လေဝ် ဗ္စကလော်ရှ်ေသှ်ေကၠုၚ်အိုတ်ရ၊ ပတွဵုနူဂှ်တုဲ ကေၚ်ကာညးဂမၠိုၚ်အိုဿီုဂှ် ရံၚ်စံၚ်မၚ်မွဲတုဲ လာပ်မပြဲကီု တွဳဝါရမဂၠိုၚ်ကီု က္တဵုဒှ်အိုတ်ရ။


ပတွဵုနူဂှ်တုဲ ပုၚ်လိခ်မာဲဒ္စာံသာ် က္တဵုဒှ်ကုကလော်ဗြဴဂှ်ရ၊ ပုၚ်လိခ်မာဲဒ္စာံသာ်ဂှ် ဒဵုကဵုတ္ၚဲဝွံဟေၚ် ကဵုတဴအိုတ်ရ၊ သာ်ဂှ်ရ ကောန်မန်တံ ရှ်ေသှ်ေမြိမြန်ကၠုၚ်ကလော် ဆက်ကၠုၚ်ဒဵုကဵုတ္ၚဲဝွံရ၊ ကောန်မန်တံ နူလက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲတေံဟေၚ် ဒုၚ်တဲကလော်မၚ်မွဲကၠုၚ်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုဗွဲခ္ဍန်ရ။


ကောန်မန်တံ ယဝ်ဟီုပရေၚ်ကလော်ဏံမ္ဂး ကာလလၟုဟ်ဝွံ လ္ၚဵုဂှ်ဒုၚ်တဲတုဲ လ္ၚဵုဂှ်ဟွံဒုၚ်တဲ၊ ဖဵုဍေံဟၟဲသက်က်သ္ဂးတုဲ ထောံကၠေံလေဝ်နွံဒၟံၚ်ဂှ် ဂွံညာတ် ဂွံမိၚ်မံၚ်ကီုရ၊ ဆဂး ယူကၞာဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်တြေံမွဲ ယေန်သၞာၚ်တုဲ ဗီုယူကၞာဂှ် ချူထ္ၜးကဵုရ ပွမရှ်ေသှ်ေကလော်ဝွံဂှ် ဗွဲတၟေၚ်ၜိုန်ဟွံမိက်ဟီုကီုလေဝ် ယြဴပူဂဵုမွဲ ဟိုတ်နူရှ်ေသှ်ေကလော်တုဲ ပ္ဍဲပစ္စက္ခကာလဝွံ ဂွံစသိုၚ်ဇၞော်ကဵုပိုန်ဒြပ်ဂှ် ဟွံညာတ်ရ၊ ဟိုတ်နူရှ်ေသှ်ေကလော်တုဲလေဝ် ဝါတ်ဂါတ်အာဂှ် ဟီုဟွံမာန် ဇကုမၞိဟ်ဟေၚ်ဂှ် ပဓာနရ၊ ဗွဲမဂၠိုၚ် ပပ္တံနူဇုဇဗဴလဇကု ရှ်ေသှ်ေကၠုၚ်တုဲ ဟိုတ်နူပလှ်ထောံဟွံမာန်ဟေၚ် ဒဒုၚ်လဝ်တဲရ မွဲသာ်ပၠန်-ကောန်မန်ပိုဲ နွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်ဇၞော် ကဵုနွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲကွာန်ဂြိုပ်တေံဂှ် ပ္တောံရံၚ်မ္ဂး ညးမံၚ်ပ္ဍဲကွာန်ဂြိုပ်သၟးဂၠိုၚ်တုဲ လညာတ်အောန် ဗဟုသုတအောန် ကၠိုဟ်ခၠၚ်ဒၟံၚ်ပရေၚ်လောကုတ္တဵုသၟးဂၠိုၚ်တုဲ လ္တူကလော်ဏံ ဣလဵုဒှ်ဍာံရော ဣလဵုဗၠေတ်ရော ဣလဵုဟိုတ်နွံရော ဣလဵုဖဵုနွံရောဂှ် ပါ်ပါဲဟွံမာန်တုဲ ပတှ်ေကလော်ကွေံကွေံဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်ကောန်မန်ပိုဲ နွံမံၚ်ပ္ဍဲကွာန်ရးဂှ် ဂၠိုၚ်ကွေံရ ဗွဲမဂၠိုၚ် မၞိဟ်ဗြဴတံပတှ်ေကလော်ဂၠိုၚ် နူမၞိဟ်တြုံဂှ် တ္ၚဲဏံဂွံညာတ်ဒၟံၚ်ဇၟာပ်ကွာန်ရ ဟိုတ်နူပတှ်ေကလော်ဂၠိုၚ်တုဲ ဒှ်ဒဒိုက်မာန်ရောၚ်ဂှ် အရေဝ်ညးကၠာတေံ ဟီုလဝ်နွံကၠုၚ် အရေဝ်မွဲပါၚ်နွံဂှ် '''ဖေက်ကၠခဗယိ ဗယိကြံလောန်နူကၠ'''ရ အလုံကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဗွဲတၟေၚ်နွံမွဲသာ်ရ၊ ဍုၚ်သေမ်ကီု ဍုၚ်ဏံကီု ယဝ်ရရံၚ်အာသ္ၚိမန်မ္ဂး ဂွံညာတ်ကေတ်ကပေါတ် ကလော်ဇၟာပ်သ္ၚိရ၊ ယဝ်ရရံၚ်အာမွဲလ္ပာ်ပၠန်မ္ဂး ဟိုတ်နူယူကၞာလှ်ေကလော်ဏံ က္လောကောဒေံမသဂမၠိုၚ် ကၠုၚ်ကောံဆဵုညာတ်ညးသ္ကံတုဲ ဗှ်သၞာပြေပြံၚ်အာမာန်ရ၊ ကောန်မန်တံ ဟိုတ်နူဒၟံၚ်ဌာန်ဒေသဟွံတုပ်တုဲ အခိုက်ကၞာလေဝ် ညိညဟွံတုပ် တၞဟ်ခြာဗၠေၚ်မံၚ်ဂှ် ပ္ဍဲပရူကလော်ဏံ ဂွံတီကေတ်ရ။


* '''သာ်လဵုတၞဟ်ခြာရော-ယဝ်ဟီုမ္ဂး'''


၁။ မန်ဒိုၚ်ဂှ် ရှ်ေသှ်ေကလော်သတ်ဗြဴ။

၂။ မန်ဒဂှ် ရှ်ေသှ်ေကလော်ယာတ်။

၃။ မန်ညဂှ် ရှ်ေသှ်ေကလော်ဍေၚ် ဗဴ။


သာ်ဝွံပါ်ပါဲလဝ်တုဲ ဟွံတုပ်ညးသ္ကံရ၊ မူဟိုတ်ဟွံတုပ်ရောဂှ် ပ္ဍဲလိခ်ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်ဂှ် ဟွံညာတ် ဆအရေဝ်ညံၚ်ရဴပုံအာဂီုဟေၚ် ကေၚ်မိၚ်လဝ်ရ၊ သ္ပသမ္တီလဝ်နွံကၠုၚ်ရ၊ သ္အာၚ်နူဏံပၠန် ကလော်မာံဒကောံပိုန်လေဝ် ကောန်မန်တံ ဗ္စဖျုၚ်လွဳလဝ် နွံမွဲဂကူပၠန်၊ ကလော်မာံဒကောၚ်ပိုန်ဂှ် ကောန်မန်နွံပ္ဍဲဍုၚ်ဖာသီသၟး ရှ်ေသှ်ေဂၠိုၚ်ရ၊ ကၠာတေံကောန်မန် နူဍုၚ်ဟံသာဝတဳဏံ ဒဴအာစိုပ်ဍုၚ်သေံ မံၚ်အတေံတုဲ ဒဒှ်ရကောန်မန် ဍုၚ်သေံတေံ ရှ်ေသှ်ေလဝ်ကလော်ဂှ် ကော်ခဴစကလော်ဍုၚ်သေံပၠန်ရ၊ (ပရူကလော်မာံဒကောံပိုန်ဂှ် ပ္တိတ်လဝ်မွဲအုပ်တုဲရ၊ ယဝ်မိက်တီ ဗွဲတြးမ္ဂး လိခ်မာံဒကောံပိုန်ဂှ် ဂၠာဲဗှ်ရံၚ်ညိ)


ပ္ဍဲဍုၚ်ဖာသီတေံ ဟိုတ်နူကောန်ဂကူမန်ဟၟဲတုဲ ပရူကလော်မန်လ္ပာ်တေံဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲဟွံလောဲ၊ ဆကလော်မာံဒကောံပိုန်ဟေၚ် နွံရ၊ ဒဵုလၟုဟ်ဂကူဗၟာတံ ရှ်ေသှ်ေဒၟံၚ် ကလော်မာံဒကောၚ်ပိုန်ရ၊(ဗၟာလ္ပာ်ဖာသီတေံ နူဂကူမန်ကၠာဲဒှ်အာဗၟာရောၚ် ယဝ်ရံၚ်အာပရေၚ် ကလော်ဏံမ္ဂး ဒှ်ဂွံမံၚ်) ကလော်မာံဒကောၚ်ပိုန်ဂှ် အလုံမွဲကောန်ဂကူမန် ဍုၚ်ဏံသီုမန် နွံဒၟံၚ်ဍုၚ်သေံတေံ ရှ်ေသှ်ေဒၟံၚ်ရ၊ မန်ဒိုၚ်ဂှ်ဗွဲမဂၠိုၚ် မံၚ်လ္ပာ်ရးသဓီုတုဲ ရှ်ေသှ်ေကလော်သတ်ဗြဴ၊ မန်ဒဂှ်ဗွဲမဂၠိုၚ် နွံလ္ပာ်ဒေသရးဖာသီတုဲ ရှ်ေသှ်ေကလော်ယာတ်တုဲ မန်ညဂှ်ဗွဲမဂၠိုၚ် နွံလ္ပာ်ဒေသရးမတ္တမကဵုရးတနၚ်သဳတုဲ ရှ်ေသှ်ေကလော် ဍေၚ်-ဗဴရ၊ သ္အာၚ်နူကလော်ပိဏံ နွံကလော်မွဲဂကူဏီ ကလော်ဗဂေါလေဝ်ဂး ကလော်သၟိၚ်အသးလေဝ်ဂး ကလော်စၚ်ဂဗာဲကဂၞန်လေဝ်ဂး ရံၚ်အာဗွဲလ္တူတေံမ္ဂး ကောန်မန်တံ ဒၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ်ကလော် မွဲဒေသကဵုမွဲဒေသဟွံတုပ် အခိုက်လှ်ေကလော် ယူကၞာလေဝ် ဟွံတုပ်ကီုရ၊ တၞဟ်ခြာမံၚ်ညိညရ၊ ဗီုကျိုၚ်ကျဝ်ကလော်ပၠန်လေဝ် ယာတ်ဗ္ကေတ် ယာတ်ဗ္တာၚ် အနာံၜါလ္ပုဟ်တဲ ဒက်ပူလဝ်သတ်ဗြဴ ကွက်လဝ် နကဵုကယၜဝ်တုဲ စွံလဝ်ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဟရံၚ်ရ။

===ဗီုစွံကလော်ကေုာံကပေါတ်ကလော်ပ္ဍဲဌာန်သ္ၚိ===

မၞိဟ်ဒုၚ်လဝ်တဲ မၚ်မွဲလဝ် ကလော်သတ်ဗြဴတံဂှ် ကေတ်သတ်ဗြဴကှ်ကှ် ကြံၚ်ကြံၚ် သီုဂတကၞိမွဲမတုဲ ဒက်ပူလဝ် ယာတ်ဗ္ကေတ် ယာတ်ဗ္တာၚ်တုဲ ကွက်စွံလဝ် ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဟရံၚ်တေံရ၊ ယဝ်ဍာ်သတ်ဗြဴဂှ်ကှ်အာကဵုဒှ် ကၠုတ်တိုန်ကဵုဒှ် ဂတကၞိပြဟ်အာကဵုဒှ် မ္ဒးသၠာဒစုတ်တၟိရောၚ်။ ။ မၞိဟ်ဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ် ကလော်ယာတ်ဂှ် မ္ဒးဂိုၚ်ဒေပ်လဝ်ယာတ်ကလော်ရ၊ ကေတ်ယာတ်ဗ္ကေတ်ယာတ်ဗ္တာၚ် အနာံပိဟတ်တုဲ လ္ၚဵုဂိုၚ်ဒေပ်စွံလဝ် ပ္ဍဲကဠာချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်လေဝ်နွံ၊ လ္ၚဵုဂှ် စိုက်ဂွဳလဝ် ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်ဟ်တုဲ ကွက်စွံလဝ် ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဟရံၚ်လေဝ်နွံ၊ ယာတ်ဂှ်ယဝ်စာ်ထောၚ်အာကဵုဒှ် ဍံက်ဍေန်အာကဵုဒှ်၊ မ္ဒးထပ်သၠာဲစုတ်ယာတ်တၟိရောၚ်၊ ယဝ်ဟွံမၚ်မွဲ ရှ်ေသှ်ေယာတ်ဂှ်မ္ဂး ဟိုတ်မွဲမွဲက္တဵုဒှ်ပ္ဍဲဇကုမ္ဂး ဥပါဒါန်ထဖဏန်စပ်တုဲ ဘဲပရိုက်မွဲမွဲက္တဵုဒှ်မာန်ရောၚ်၊ အရံၚ်ဂၠိက်ယာတ်တံဂှ် ပလောံသာ်ဗုဖအိုတ်၊ ဂၠိက်ကၞၚ်ယှာ ဗုကဵုဗ္ကေတ် ကၞၚ်ၜါလ္ပုဟ်ဒှ်ရ။


ညးမဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ် ကလော်ဍေၚ်ဗဴတံဂှ် သိုၚ်စွံလဝ်သ္ၚိဗဴ ဇရေၚ်သ္ၚိဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲရ၊ စုတ်လဝ်ယာတ်ဗ္ကေတ်ယာတ်ဗု ပ္ဍဲဍေၚ်ဗဴတုဲ စွံလဝ်ပ္ဍဲသ္ၚိဗဴဂှ်ရ (ဗွဲမဂၠိုၚ် ဒဵုလၟုဟ်ဂွံညာတ်ကေတ် လ္ပာ်ဒေသဍုၚ်ပံၚ်ဏီ) လ္ပာ်ဍုၚ်ရေဝ်တေံပၠန်လေဝ် ကေတ်ဍေၚ်မသုန်ဍေၚ် ဇမၠိၚ်ၜိုတ်မွဲဍ-မွဲမွဲဍေၚ်ဂှ် ဒက်ပူလဝ်ကဵုတောဝ်ဗုဗုတုဲ ပ္ဍဲဍေၚ်ဂှ် ဆတ်စုတ်လဝ်ကၞာၚ်သၠသိုတ် ပိပန်ကၞာၚ်ရ။ ဍေၚ်ဒုန်သီုဖအိုတ်ဂှ် ပကောံတုဲ စုတ်ပ္ဍဲရဴချာ ဂၟုဟ်ဍာ်ဂစေအ်စၠန်တုဲ ဒက်စွံလဝ် ဗ္ဒာဲသတ်ဗြဴကလော်ဂှ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်တမ်သၞာံမွဲဝါ ကၞောတ်သၞာံမွဲဝါ သၠာဲဍေၚ်ဂှ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ် မွဲသၞာံနွဲဝါသၠာဲရ၊ ကောန်မန်တံ ဟိုတ်နူဥပါဒါန်စဲစပ်ဂၠိုၚ်တုဲ ဟိုတ်မွဲမွဲယဝ်က္တဵုဒှ်မ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာ သတ်ဗြဴဍာ်ကှ်အာဟာ ဍေၚ်ဒုန်ထောၚ် ဍာ်ကှ်အာဟာဂှ် အာကျောဝ်ရံၚ်ရ။


ပရောကလော်ဗဂေါ(ကလော်စၚ်ဂဗာဲကဂၞန်)ဂှ် မ္ဒးပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုညိရ၊ ပသာ် ကလော်စၚ်ဂဗာဲကဂၞန်ရောဟီုမ္ဂး ကလော်ဏံဂှ် မံက်ကၠုၚ်နူဍုၚ်ဗဂေါရ၊ သၟိၚ်အသးဂှ် ဍိုက်ပြေၚ်ဣနၚ်ဂၠိုၚ်တုဲ ဗတိုက်ကဵုဂလာ ဇၞးအာပၞာန်ဂလာ နကသပ်ပြေၚ်ဣနၚ်ဂၠိုၚ်ဂှ်ရ ဂလာဂှ် ကျအာပၞာန်သၟိၚ်အသး ဗဵုဂလာဂှ်ချိုတ်အာတုဲ က္တဵုဒှ်ကလော်သရာဲရ၊ ဗွဲကြဴ-ချောဲဍာ်ပ္ဍဲဂြိုပ်ဗဂေါဂှ် အောန်အာတုဲ ပြဝါပြေၚ်ဂမၠိုၚ် နွံပၟိက်ကၠောံၜဳသက်တိုၚ်ဂှ် လ္ပာ်ပွိုၚ်ရးသဓီုတေံ သွက်ဂွံဂၠာဲစချောဲပၠန်ရ၊ ၜဳသက်တိုၚ် ဟိုတ်နူဍာ်ဒဳလပှ်ဇၞော်၊ ပြေၚ်ဂမၠိုၚ် ၜိၚ်ကၠောံၜဳဟွံမာန်၊ ကလော်သရာဲဂလာဂှ် ဍုန်လုပ်တုဲသ္ဂးသာ်ဏံ ယြဴပြေၚ်ဂြၚ်ဗိုတ်ထဝ် ဗဇဴကၠေံယဇ်မ္ဂး ၜိၚ်ကၠောံၜဳသက်တိုၚ်မာန်ရောၚ်၊ ပြဝါပြေၚ်မသုန်ကၠံဂှ် ပ္ဍဲမတ်သၟိၚ်အသး ဒှ်ဒၟံၚ်ဂြၚ်ဗိုတ်ထဝ်သီုဖအိုတ်ရ၊ အပ္ဍဲပြေၚ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဆပြေၚ်ဣနၚ်ဂၠိုၚ်မွဲဟေၚ် ဒှ်ဂြၚ်ဗိုတ်ထဝ်ဇေတ်တ်ရ၊ ဟိုတ်ဒဒှ်သၟိၚ်အသး လဴဟီုကဵုမိတၠဂုဏ်ဣနၚ်ဂၠိုၚ်ရ၊ ယွံကောန်အရေဝ်ဂလာန်ဝါစာမွဲမွဲ ဒုၚ်လဝ်ဂတိပါၚ်မ္ဂး ညဲၚ်ရဴ&quot;ဂြၚ်စိၚ်ဂၠိၚ်တုဲ ဂၠေံအာဟွံဂွံ&quot; ဟိုတ်ဂှ်ရ မိဒုၚ်ဗ္စကၠေံယဇ်ရကောန်၊ ဗလဴစသာ်ဝွံတုဲ သၟိၚ်အသးကီု ညးဍုၚ်ဗဂေါတံ ၚုၚ်ၚဇြဟောံတဴဗွဲမလောန်ရ၊ သၟိၚ်အသးကီု ညးရဲဍုၚ်ဗဂေါဂမၠိုၚ်ကီု တ္ၚဲဂိတုပြေၚ်ဣနၚ်ဂၠိုၚ် ဒုၚ်ဗ္စကၠေံယဇ်ဂှ် ပကုသဵုပ္တုဲဒါန် ရိုဟ်ဟ်လၟေၚ်သၞာံရ၊ ဗွဲကြဴဝွံ ရဲယူကၞာကလော်တံ ရန်တၟံဟိုတ်ဖဵုဏံတုဲ မွဲလဆောဝ်လှ်ေပ္ဍဲယူကၞာဏံရ၊ ပ္ဍဲယူကၞာဏံပၠန်လေဝ် ပြေၚ်မွဲမွဲဟေၚ်မ္ဒးပူဇဴရ၊ ဗွဲကြဴဏံ ပြေၚ်အောန်ကၠုၚ်တုဲ စၞးပြေၚ်ဂှ် ကဂၞန်စွံစၞးပြေၚ်တုဲ စၚ်ဂဗာဲပူဇဴပၠန်ရ၊  ကာလလၟုဟ်ဝွံ လ္ၚဵုဂှ် ကဂၞန်ကၞောတ်ပရာၚ်လဝ်ဂှ်လေဝ် ပၟိက်တုဲမံၚ်ကီုရ၊ ကာလဗဇဴကလော်ဂှ် &quot;'''ဟာဲ-ဟာဲ ကဂၞန်-ကဂၞန်ရောဟွံသေၚ်၊ ပြေၚ်မိဂြၚ်ဗိုတ်-ဟွံဝိုတ်ရလေဝ်မိ ဂုဏ်အနန္တမိတၠဍာ်တှ်၊ ရိုဟ်ဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲ ဗှ်သၞာယာဲ'''&quot; ရဴသာ်ဝွံ လှ်ေဒယှ်ေတဴရ၊ ဗွဲလ္တူတေံဝွံ ဒှ်ပရောကလော်ဗဂေါဗွဲခ္ဍန်ရ။

==ပွမဂိယဲ==
==အဝဲဗျု==
==ပွမစုတိ==
==ဂလာန်ကာလထေရ်ကဵုသၟိၚ်ပဿိုန်သၟာန်သွဟ်==
==နိဿဲ==
ကၠုၚ်နူလိက်အုပ် (အခိုက်ကၞာမန်) နူကမ္မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။ [https://drive.google.com/file/d/1WddIBb6u7tAiS3o7RPQWGImsla4d2YEx/view?usp=sharing pdf-အခိုက်ကၞာမန်]

{{DEFAULTSORT:အခိုက်ကၞာမန်}}</text>
      <sha1>k3zi9b8mhnq5upz7fym52fs7imhw9tr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>33863</id>
      <parentid>33862</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T11:19:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>သ္ဍိုက်ဆာန်မန်</username>
        <id>2569</id>
      </contributor>
      <comment>/* ဗီုစွံကလော်ကေုာံကပေါတ်ကလော်ပ္ဍဲဌာန်သ္ၚိ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="432070" xml:space="preserve">ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်
လိခ်အုပ်မၞုံယၟု (အခိုက်ကၞာမန်)
သက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၁၃၃၉−သၞာံ၊ ဂိတုဘတ်။

=ဂလာန်တၚ်ဂုဏ်=
ဗွဲကိုပ်ကၠာ လိခ်အုပ် အခိုက်ကၞာမန်ဝွံ တက်ပတိတ်တုဲ တရးဏာနကဵုတွဵုရးမန်−ရးဗၟာဂွံမာန်အာ ခေတ်လၟုဟ်ဂှ် ဒှ်စရာဲကျာ်သြဳဂုဏ်ဖဵု သွက်ကောန်ဂကူမန်တံသီုဖအိုတ်လေဝ် ဟီုဂးစဂွံရ။ မွဲသာ်ပၠန် သွက်ဂကောံကမ်မတဳလိခ်ပတ်ေယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်လေဝ် ဒှ်စရာဲကျာ်သြဳဂုဏ်ဖဵုကီု ဟီုဂးစဂွံရ။ ကမၠောန်ဝွံ ဒှ်ကမၠောန်ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယောန်သၞာၚ်မန်ရ၊ ပ္ဍဲကမ်မတဳ လိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ပါ်စွံလဝ် ဆာပ်ကမ်မတဳ  (ဂကောံဍောတ်) ပိရ။ မုခ်ဂၞန်မွဲ− ၊ သွက်ဂွံဗ္တောန်လိခ်ပတ်၊ သွက်ဂွံတက်ပတိတ်လိခ်ဗွဟ်မန်၊ လိခ်ပတ်မန်တံဂှ်၊ ဒှ်တာလျိုၚ် ဆာပ်ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ရ။ မုခ်ဂၞန်ၜါ− သွက်ဂွံတိၚ်တိုက်လှ်ေဒယှ်ေတံဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ် ဆာပ်ကမ်မတဳအနုသုခုမရ။ မုခ်ဂၞန်ပိ− သွက်ဂွံဗက်စ အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳမန်၊ သွက်ဂွံဗၟံက်ဂတဝ်တိုန် အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳမန်၊ ပွမဟီုအရေဝ်ဝေါဟာမန်၊ ဗွိုက်လ္တက်မန်တံဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ် ဆာပ်ကမ်မတဳ အခိုက်ကၞာရ၊ ရဴသာ်ဝွံ ပါ်စွံလဝ်ပိဂကောံရ။


ဟိုတ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံဒှ် လိခ်မူ−လိက်အုပ် အခိုက်ကၞာဝွံ နူကမ်မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်သ္ပသ္ကိုပ်သ္ကတုဲ ဆာပ်ကမ်မတဳအခိုက်ကၞာဂှ် ကေတ်တာလျိုၚ်ရ၊ ဗွဲကိုပ်သက္ကရာဇ် အၚ်္ဂလိက် ၁၉၇၃−တေံ၊ နူကမ်မတဳဇၞော်ဏံ အာတ်ဏာလိခ်ပတ်မူလ ပ္ဍဲဌာန်အ္စာကဝိမန်တံရ၊ ရဴသာ်ဝွံ ဗွဲမစၞောန်ထ္ၜးလဝ်တေံ အ္စာကဝိတံချူပလံၚ်နၚ်လိခ်တမ်ဂှ်ရ၊ ဂွံလိခ်တမ်တံဂှ်တုဲ ဆာပ်ကမ်မတဳ အခိုက်ကၞာဂှ် စဳရေၚ်ပ္ကောံတုဲ ဗှ်အိုတ်ရ။ ဒၞာဲဂၠိုၚ်ဒၟံၚ်တံဂှ်ဒါန်တုဲ ဒၞာဲဟွံမွဲတံဂှ် အာသၟာန်သၟုက်ဋ္ဌာန်တၠဂုဏ်အ္စာတၠဳပိုန်တံလေဝ်ကီု၊ ဋ္ဌာန်မၞိဟ်ဇၞော် ညးမတဳပရောပရာအခိုက်ကၞာပြဝေဏဳဂကူမန်တံအိုတ်ရ။ တုဲအိုတ်မ္ဂး နူဆာပ်ကမ်မတဳဏဳ စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်တုဲ တက်ပတိတ်နကဵုလိခ်သၠုပၠုယ်ရ။


လိခ်သၠပၠုယ်နကဵုတဲဂှ် ပလံၚ်ဏာဋ္ဌာန်အ္စာချူလိခ်မူလ အ္စာကဝိတံကီု၊ ဋ္ဌာန်တၠဳပိုန်သၚ်ခမဳတံကီု၊ ဋ္ဌာန်မၞိဟ်ဇၞော်တံကီုရ၊ သွက်ဂွံဍိုက်ပေၚ် သွက်ဟွံမှာရဴ ဟၟဲသက်က်ဂှ် ရန်တၟံကေတ်ရ။ ညးတံရံၚ်ပြုပြေၚ်တုဲ ပလံၚ်နၚ်ဋ္ဌာန်ကမ်မတဳပိုဲပၠန်ရ။ နကဵုလိခ်မူစၟဳစၟတ်ထပ်ကဵုထပ် ရုဲစှ်တုဲ ကၠောန်ဇန်ချူကှ်ေပၠန်ရ၊ နနဲဝွံ ဍိုက်ပေၚ်ကီုခယကေတ်တုဲ၊ သွက်ဂွံတက်ပ္တိတ်နကဵုစက်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုညးတၠအလဵုအသဳတွဵုရးဍုၚ်မန်ရ။


နူတွဵုရးဍုၚ်မန် ညးတံစၟဳစၟတ်အခိၚ်လံဒၟံၚ်လေဝ်ကီု၊ ညးတၠအလဵုအသဳဍုၚ်လ္ဂုၚ်စၟဳစၟတ်လံဒၟံၚ်လေဝ်ကီု၊ နကဵုကမ်မတဳဏံသြန်ဟွံဍိုက်ပေၚ်လေဝ်ကီု လံဒၟံၚ်စဵုကဵုအခိၚ်ဏံရ၊ လိခ်အခိုက်ကၞာဝွံ နူကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ပတိတ်ဇြဟတ်ဂိုတ်ဂစာန်လဝ်ကီုရ၊ ဍိုက်ပေၚ်သီုဖအိုတ်ဂှ် ဟွံစှ်ေလဝ်စိုတ်ဏီတုဲ၊ ဟွံဍိုက်ပေၚ်− ဟွံရုမ်ဂပ်ဟွံမှာရဴဏီဂှ် နကဵုကမ်မတဳဏံ ဒုၚ်လဝ်တဲရ။


ဟိုတ်ဂှ်ရ အခိုက်ကၞာ ပြေဝေဏဳပိုဲမန် သွက်ဂွံဍိုက်ပေၚ်အာ ဗွဲဂတတေံဂှ် ပ္ဍဲလိခ်ဝွံ ဒၞာဲမှာရဴဒၞာဲဟွံဍိုက်ပေၚ်တံဂှ် စၞောန်ထ္ၜးကဵုတုဲ ကဵုနၚ်ကသပ်ဂၞန်ဗွဲမပြဟ်ညိဂှ် ဗ္တိုက်ဖ္အောဝ်ဏာနကဵုမေတ္တာရအဴ။ ကောန်ဂကမန် အ္စာဗှ်လိခ်တံ စၞောန်ထ္ၜးကဵုတုဲ နကဵုအလန်ဒုတိယ တတိယပ္တိတ်မ္ဂး ဍိုက်ပေၚ်အာမာန်ရောၚ် ပတှ်ေဒၟံၚ်ရ။


ဗွဲလက်ကရဴအိုတ် နကဵုနိဂီု သွက်လိခ်အုပ်ဝွံ ဂွံတိတ်အာမာန်ဂှ် ပပ္တံနူကဵုကောန်ဂကောံ ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်လေဝ်ကီု အ္စာကဝိညးမချူလိခ်တမ်လေဝ်ကီု၊ ညးမကဵုကသပ်ဂၞန်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဳပိုန်သၚ် ခမဳလေဝ်ကီု၊ မၞိဟ်ဇၞော်ဂမၠိုၚ်တံလေဝ်ကီု၊ သွက်ဂွံတက်လိခ်ဝွံ ညးမကဵုအရီုအဗၚ်တံလေဝ်ကီု၊ ညးမကဵုအရီုအဗၚ်ကမၠောန်လေဝ်ကီု၊ ညးမဇန်လိခ် ညးမတက်လိခ်တံလေဝ်ကီု၊ ညးအလဵုအသဳတံလေဝ်ကီု၊ စၞးကမ်မတဳ လိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဏံ အဲညးမရေၚ်တၠုၚ်ဖဵု တၚ်ဏာဂုဏ်ဗွဲမလောန်ရ။


'''(နာဲမိုၚ်တဝ်)−−−ညးမရေၚ်တၠုၚ်ဖဵု ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်'''။

=ဥယျောဇဉ်=

ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဝွံ သွက်ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ဟွံဒှ်ဟွံမံၚ်မ္ဒးယိုက်ဂၠၚ်ဏာ ကဵုအဓိကတာလျိုၚ်ဂှ် ကောန်မန် ပွမလေပ်လိခ်မန်၊ အရေဝ်မန်ကီု ပွမသီဒက်စဵုဒၞာ ဇၞော်မောဝ်တဴတက်တိုန်ကီု၊ အစေန်အဆက် အနုသုခုမမန်တံ ပွမသီဒက်စဵုဒၞာ မြိမြန်မၚ်မွဲအာဂှ်ကီု၊ သ္ပတိုၚ်တမ်ဒေါဝ်တုဲ မ္ဒးပံက်ဗဒှ်လဝ် ဂကောံဏံရောၚ်မဒှ်ရ ။


ပဟိုတ်တာလျိုၚ်နွံသာ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံမြိမြန်ကလုတ်ပ္တိုန် ဗပေၚ်ကဵုမာန်ဂှ် ဟွံသ္ဂုတ်ကဵုပကီုလွဳဟေၚ်၊ ဆၜိုတ်ဂွံအခိၚ် အခေါၚ်အဝဵုတံဂှ် ဂိုတ်ပ္တိတ်ဇြဟတ်လွဳဆာဲမံၚ်ရ၊ အတိုၚ်ရန်တၟံလဝ်ပိသာ် ဗွဲလ္တူတေံဝွံရ၊ တန်ဗ္တောန်လိခ်ပတ် အရေဝ်၊ တန်ဗ္တောန် ယေန်သၞာၚ် အစေန်အဆက် အနုသုခုမတံ ချေံဗ္တောန်ကဵုတုဲ၊ မွဲအဆက်ဓဝ်ဟေၚ်၊ သွက်ဂွံသီဒက်စဵုဒၞာမၚ်မွဲအာ အခိုက်ကၞာမန်တံကီု၊ သွက်ကောန်ဗွဲကြဴ စဴဗွဲဂတဂမၠိုၚ်၊ သ္ဂောံနိဿဲလ္ၚတ်ဒ္ဂေတ်ဗက်အာမာန်ဂှ် လိခ်အခိုက်ကၞာမန်ဝွံ မ္ဒးပကီုလွဳဗၟံက်ပ္တိတ်ရောၚ်။


ပ္ဍဲမဗၟံက်ပ္တိတ် ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမန်ဝွံလေဝ် ပဟိုတ်ကဵုမန်တၠပညာဂမၠိုၚ် ကေုာံ ညးအာယုက်ဇၞော်မန်၊ မိမနော်နာဲတံ ကဵုအရီုအဗၚ် ဍိုက်ဍိုက်ပေၚ်ပေၚ်ဟေၚ်၊ လိခ်အခိုက်ကၞာမန်ဝွံ မဂွံမံက်ဂတဝ်ကၠုၚ်ဂှ် ပတန်စၟတ် သ္ပသမ္တီလဝ်တုဲဒှ်ရောၚ် မိက်ဂွံဟီုပျးကဵုရ ။


ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ ပွံမကၠောန်ထေက် ဟွံယောၚ်ဗွဲစၟတ် မ္ဒးကၠောန်အာ ပ္ဍဲကဵုတာလျိုၚ်ပိသာ်ဏံဂှ် သွက်ဂွံပကောံပ္တိတ်ဏာ လိခ်အခိုက်ကၞာမန်မာန်ဂှ် မိပ်ဂြိုၚ်ဂွံဇြဟတ် အိုဟ်တၟိုဟ်ဇြုၚ်ကေဝ်တဴဗွဲမလောန်ရ- အလုံကောန်ဂကူမန် အခိုက်ကၞာမန်ဂမၠိုၚ် တၠုၚ်လအာ ညံၚ်ဟဂွံလီုအာဂှ် ပွမသီဒက်မၚ်မွဲအာတုဲ ကောန်ဂကူမန်ကဵုကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံညးဂမၠိုၚ် သဂွံကဵုဍုက်ကေဝ် သ္ဍိုက်မၠိုက်ရၚ်သ္ကံအိုတ်ညိ သာ်ဝွံ ရာဒၞာဏာရောၚ် ။


'''နာဲယဳသိုၚ်(ဥက္ကဌ)ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။'''

=ဂလာန်ဗကန်=

အခိုက်ကၞာမ္ဂးဂှ် မဒှ်စဳဏောန် ကောန်ဂကူမွဲမွဲ သွက်သ္ဂောံတန်တဴအာ ပ္ဍဲလိုက်ဏံ၊ စဵုကဵုကဝ်တူတေံရောၚ်။ ညးတၠပညာအစာတၠမန်ပိုဲ နူတမၠာအဆက်ဆက်တေံ၊ မဒၠောံဗ္တောန်၊ မစွံပတန်လဝ်ကဵု ဂလာန်တၚ်နၚ်တံဂှ် အခိုက်လဵုဂွံဒ္ဂေတ်ဗက်ဒး၊ ဗီုလဵုဂွံဝေၚ်ပါဲဒး၊ နဲလဵုဂွံမၚ်မွဲအာ ဂကူဇကု အဆက်ကောန်အဆက်စဴဒး၊ ပ္ဍဲလိုက်ဏံရောၚ်။


တီဒဒှ်ဂုဏ်ဖဵုမၞုံတဴ ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်တုဲ'''အခိုက်ကၞာ'''ဂကူပိုဲမန်ဝွံ သ္ဒးပ္တိုန်လဝ် အက္ခဝ်လ္တူလိခ်ပတ်ထေက်ရောၚ် အဲစှ်ေစိုတ်ရ။ လောန်ကၠုၚ်အခိၚ်ၜိုတ်ပန်သၞာံတေံ၊ အဲဂွံမိၚ်ကေတ်ပရိုၚ် ၊ ဒဒှ်ကမ်မတဳလိခ်ပတ် ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်၊&quot; ဏံ ကၠေံစိုတ်ပ္ကောံပ္ကေဝ်ဒၟံၚ်၊ တံလိက် &quot;အခိုက်ကၞာမန်&quot; သွက်ဂွံတက်တြးပ္တိတ်လိက်အုပ်၊ သီုမတာပ်ခေတ်၊ နကဵုကဆံၚ်သၠုၚ်သၠုၚ်ဂှ်၊ အဲအိုဟ်တၟိုဟ်စိုတ်၊ အဵုဇိုတ်တဴပ္ဍဲဂၠံစိုတ်အဲ မလောန်ရ။ သ္ဂောံညာတ်ကေတ်  &quot;လိက်အခိုက်ကၞာမန်&quot; တက်ပ္တိတ်တုဲ ဒှ်အာပၠန်ဂှ် ၊ တၚ်လေဝ်, တၚ်ဂုန်ကဵု &quot;ကမ်မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်&quot; ဍုၚ်လ္ဂုၚ်အိုတ်တဲရ။ ထိုၚ်လေဝ်, ထိုၚ်သးကမ်မတဳ, ကွေံကွေံရ။


ပ္ဍဲလိုက်ဝွံ ရံၚ်သ္ၚေဝ်ကေတ်မ္ဂး၊ ဇၟာပ်ဂကူညးမဂတာပ်ခေတ်တံဂှ် ညးတံဒ္ဂေတ်ဗက်၊ ထိၚ်ဒက်လဝ်အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳညးတံဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက် ဗွဲမဗိုန်ဗတ်ဂှ်ဟေၚ် သ္ဂောံဆဵုာတ်ကေတ်ရ၊ အခိုက်ကၞာညးတံ ညံၚ်ဟဂွံလီုလာ်ထောၚ်ပြိုဟ်၊ အခိုက်ကၞာညးတၞဟ်သ္အာၚ် ညံၚ်ဟဂွံထပါ်လုပ်ပြံက်ယျတ်လုပ်ကၠုၚ်မာန်−အကြာအခိုက်ကၞာဂကူညးတံဂှ် ညးတံပသတိ၊ စဵုဒၞာ၊ ဆဵုဒဝ်၊ ပ္တိတ်ဇြဟတ်တဴအိုတ်ရ၊ အခိုက်ကၞာလီုလာ်ထောၚ်ပြိုဟ်စာ်အိုတ်ကၠေံဗ္ဒန်အာမ္ဂး ဂကူညးတံလေဝ် ဟွံဆောတ်သ္ဒးကၠေံဗ္ဒန်အာရောၚ်ဂှ် ညးတံချပ်ဗ္စာ ဂြၚ်တီကေတ်လဝ်နကဵုညာဏ်ပညာနူဇမ္ၚောဲရ၊ ဂကူညးတံညံၚ်ဂွံတန်တဴ ညံၚ်ဟဂွံကၠိုက်ကၠာဲမှာဲမှာကၠေံဗ္ဒန်အာဂှ် ညးတံသ္ပဂရုအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲဂကူညးတံ သၟတ်မွဲမွဲကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ် သၠးဂၠံဂဝ်ဂၞဴမိမ္ဂး ပပ္တံနူဂှ်တုဲ ညးတံခုတ်ယၟုနကဵုဘာသာညးတံ ပ္တိတ်စရာဲၜခၟနကဵုဘာသာညးတံ၊ ဂစာန်ဗ္တောန်ကဵုအရေဝ်ဘာသာညးတံ၊ ကဵုဒဂီုဒ္ဂေတ်ဗ္တောန်ဖျောန်ကဵုအခိုက်ကၞာညးတံ၊ ပၠောပ်ဇာတ်ဂကူညးတံဟွံသ္ဂုတ်ရ၊ ညးတံဟွံသာသ္ပံ ဟွံပၠံအခိၚ်လ္တူကောန်ဇာတ်ညးတံရ။


ကောန်ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ်ဟေၚ် အတိုၚ်နနဲချူထ္ၜးပံက်ထ္ၜးလဝ်တၚ်ဏှ်ဗွဲလ္တူတေံ ညးမဒ္ဂေတ်ဗက်ထိၚ်ဒက်ကၠုၚ်အခိုက်ကၞာတံဂှ် မၞုံတဴကီုရ၊ ဆဂး အသိၚ်ဇြဟတ်အောန်တဴဒၟံၚ်ဏီဂှ် ပသတိအိုတ်မ္ဂး သ္ဂောံဆဵုကေတ်ကၠးကၠးဖ္ဍးဖ္ဍးမာန်ရ။


မူဟိုတ်သ္ဒးဒှ်ဒၟံၚ်သာ်ဂှ်ရော, ဒတောဝ်တၞောဝ်ရံၚ်ကေတ်မ္ဂး မိမဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် ဟိုတ်နူသာဲစ္ဍးကၠုၚ်ကဵုအခိုက်ကၞာဂကူဇကု ခရာသၞာံအခါဗွဲမလံလဂှ်ကီု၊ ဟွံတီၚုဟ်မး ဟွံတီဗီုနဲဂွံတၚ်ယၟုကဵုကောန်ဇာတ်ဇကုကီု၊ ဟွံတီကဆံၚ်ဇကုတုဲ အရေဝ်ဇကုဟွံဗ္တောန်ကဵုကောန်ဇာတ်ဇကုကီု၊ ကောန်ဇာတ်ဇကုတဴဂှ်ဟေၚ် မဒှ်ကြက်သက်သဳသာဓကဍေံရ။


ဂလာန်လ္တူတေံအဲမချူလဝ်တံဂှ် သွက်သ္ဂောံပ္တိုန်ဒုဟ်လ္တူဂကူပိုဲဟွံသေၚ်၊ ဟိုတ်နူကဵုဂလာန်ညးတမၠာ အခိုက်ကၞာပိုဲမန်၊ ဍိုန်လျ၊ သဝ်စှ်ေ၊ ကၠေံခၞၚ်ကၠုၚ်ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲတုဲ သ္ဂောံဆဵုညာတ်ဒုဟ်ဍေံဟေၚ် သ္ဒးဟီုဂးသာ်ဝွံရောၚ်၊ ထံက်ကဵုဂလာန်ညးတမၠာတံမစွံပတန်လဝ် &quot;ဖျေံမ္ဂးကျေဝ်၊ ပလေဝ်မ္ဂးဒှ်&quot; ဂှ်တုဲ သွက်ဂွံပလေဝ်ပတိုန်ထေက်အိုတ်ရ။


လၟုဟ်ဟေၚ် သွက်ဂွံပလေဝ်ပလေတ်သၠုၚ်ပ္တိုန်ဂှ် နူ&quot;'''ကမ်မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်'''&quot; ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ ကေတ်တာလျိုၚ်ဍိုက်ဍိုက်ပေၚ်ပေၚ်တုဲ ဖျုၚ်ဗလးကၠေံယဲမတွံဂး− ဂကူဘာသာ၊ မကၠိုက်ကၠာဲ၊ ကၠေံဗ္ဒန်ကၠက်အိုတ်အာဂှ် နကဵုရဥုဲ &quot;'''လိက်အခိုက်ကၞာမန်'''&quot;ဝွံရောၚ်။


ဟိုတ်ဂှ်ရ− ကောန်ဂကူမန်ဍာံ ထာန်ဒေသလဵုမံၚ်မံၚ်၊ ညးဒိုက်ညးလွေဟ်၊ သမ္ၚေဟ်သေဋ္ဌဳတံဟွံရုဲ၊ သီုခရှ်သၚ်တံကီု ညးမွဲမွဲအုပ် ဩဝ်.....ထေက်ကဵုသ္ဒးကဵုဇြဟတ် ရာန်ဗှ်လ္ၚတ်လဝ်ထေက်အိုတ်ရောၚ်၊ ဓဝ်မေတ္တာဂတတုဲ အဲဗ္တိုက်ဖ္အောဝ်ဏာအလုံတွဵုရးဍုၚ်မန်ကဵုမ္ၚးနူတွဵုရးဍုၚ်မန်သီုဖ္အိုတ်ရအဴ။


'''အခိုက်ကၞာမန်သ္ဒးမံက်ဂတဝ်တိုန်ရောၚ်၊ ('''နာဲလူဖေဝေန်''') သၟိၚ်ဗယု ဝန်မစၞောန်ထ္ၜးကမၠောန်သုတေသနတြေံတြဟ် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်'''။

=နိဒါန်=
ဗွဲကိုပ်ကၠာ−ကၠာဟွံဟီုပရောလိခ်အခိုက်ကၞာဂှ် ပရေၚ်လိခ်ပတ်ကဵုယေန်သၞာၚ်မန်ဝွံ၊ ဟီုထ္ၜးညိညရ၊ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၉၇၂)တေံ ကောန်မန်ဂမၠိုၚ် ညးမၞုံပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ ဒက်ပ္တိုန်ဂကောံမွဲခုတ်လဝ်ယၟု &quot;ဂကောံလိခ်ပတ်ကဵုယေန်သၞာၚ်မန်&quot; ဂးတုဲ၊ ရန်တၟံလဝ်သွက်ကောန်မန်တံဂမၠိုၚ် မတ်ဂွံယးတၟး ညံၚ်ဂွံကၠိုဟ်ခၠၚ်တိုန်ပရေၚ်ဂကူမန် ဣလဵုဒှ်ဍာံ, ဣလဵုဒှ်ဗၠေတ်ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမန်ကေုာံလိခ်ပတ်မန် သွက်ဂွံမံၚ်ဂတဝ်တိုန်မွဲဝါပၠန်ရ၊ ဂကောံဏံဂှ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၉၇၃)တေံ ချပ်ဂၞန်ညးသ္ကံတုဲ၊ သ္ဂုတ်သွာတ်လဝ်သွက်ဂွံပ္တိတ်လိခ် &quot;'''အခိုက်ကၞာမန်'''&quot;မွဲအုပ်ရ၊ ဂကောံဏံလေဝ် ပ္ဍဲသၞာံဂှ်ရ− လလောၚ်တြးဏာဇရေၚ်အ္စာကဝိတၠပညာကောန်မန်တံဂမၠိုၚ်တုဲ အာတ်ဏာတမ်လိခ်(မူလိခ်) နူဌာန်တၠပညာမန်တံဂမၠိုၚ်ရ၊ အတိုၚ်လအာတ်ဏာဂှ် အ္စာကဝိမန်တံဂမၠိုၚ် ချူပလံၚ်နၚ်လိခ်အခိုက်ကၞာမန်ဗွဲမဂၠိုၚ်ကဵုဂကူဂှ် ဂကောံဏံဂွံဒုၚ်ကေတ်ရ၊ တမ်လိခ်(မူလိခ်)နာနာသာ်ဗွဲမဂၠိုၚ်သီုဖအိုတ်ဂှ်ပကောံတုဲ စၟဳစၟတ်ရုဲစှ်ဒါန်ထောံနူလိခ်ပ္ဍဲတိုက်ပိဋကတ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်စံရ၊ မူလိခ်ဒါန်လဝ်တံဂှ် ကၠောန်ပ္တိတ်လိခ်ဗွဲပဏာဏမွဲအုပ်တုဲ ကလေၚ်တြးဏာဋ္ဌာန်တၠပညာမန်တံပၠန်ရ၊ မသုန်တဴဂိတုလံတုဲ လိခ်တြးဏာဂှ် ကလေၚ်စိုပ်ကၠုၚ်ဒၞာဲဟွံပေၚ်တံဂှ် ထပ်ဗပေၚ်နၚ်ကီု၊ ဒၞာဲဗၠေတ်မံၚ်ဂှ် ပလေဝ်နၚ်ကဵုမွဲဝါပၠန်ရ။


လိခ်ပဏာမသီုဖအိုတ် စိုပ်ကောံကၠုၚ်တုဲ လၟုဟ်ချူပ္တိတ်လိခ်အခိုက်ကၞာမန်နူဂကောံဏံမွဲအုပ်ရ၊ လိခ်ဝွံ ဒှ်သွက်ဒတုဲဖဵုကောန်ဂကူမန်တံသီုဖအိုတ်တုဲ မ္ဒးဂိုၚ်ဒေပ်လဝ်ဇၟာပ်ဇၟာပ်သ္ၚိထေက်ရောၚ် လဝ်စိုတ်ရ၊ လိခ်ချူဇန်လဝ်ဏံဂှ် ဒဒှ်ရဟွံဍိုက်ပေၚ်ဏီ၊ ယဝ်တၠပညာကောန်မန်တံညာတ်မ္ဂး ကလေၚ်စၞောန်ထ္ၜးကဵုညိဂှ် ဖအောဝ်ဏာနမေတ္တာရ။


လိခ်အုပ်ဏံဂှ် ရန်တၟံသွက်ကောန်မန်တံ ညံၚ်ဂွံတီကၠိုဟ်ခၠၚ်ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမန်တြေံတြဟ်တုဲ လၟုဟ်ဒှ်လိခ်မွဲအုပ်၊ တြးပ္တိတ်ဏာဋ္ဌာန်ကောန်မန်တံဂမၠိုၚ်ရ၊ မိမကလောကောဒေံကောန်မန်တံဂမၠိုၚ်လေဝ် ဂတနူဏံ လိခ်မန်ပိုဲ ညံၚ်ဂွံဇၞော်မောဝ်တိုန်မွဲဝါပၠန်ဂှ် ကဵုဇြဟတ်အိုတ်ရောၚ်−စှ်ေလဝ်စိုတ်ရ၊ ဂတဏံပၠန်ေဝ် သွက်ဂွံပ္တိတ်ဏာလိခ်တံဂှ်... ၁။ အခိုက်ကၞာမန် အုပ်ဒုတိယ၊ ၂။ ရာဇဝၚ်သၟိၚ်အသး။ ၃။ ပဌမရာဇဓနဳ ဟံသာဝတဳ။ ၄။ ရာဇဝၚ်မန်ဇၞော် တံဂှ် ရန်လဝ်နွံမံၚ်တုဲ ခြာဟွံလံညံၚ်ဂွံပ္တိတ်မာန်ဂှ် ပ္တိတ်ဒၟံၚ်ဝဳရိယျရ။


'''ပွမတၚ်ဂုဏ်'''
သွက်လိခ်အခိုက်ကၞာဏံ ညံၚ်ဂွံမံက်ကၠုၚ်ဂှ် ဒှ်ဟိုတ်နူတၠပညာမန်တံ ရီုဗၚ်ဗွဲမဍိုက်ပေၚ်၊ ကဵုကသပ်မဍာံပြခိုဟ်မိုဟ်တုဲ ဒှ်ကၠုၚ်လိခ်မွဲအုပ်တုဲရ။


လိခ်အုပ်ဏံညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ် ပူဂဵုဗွဲသၟဝ်တေံ ညးမဒှ်တၠပညာအ္စာကဝိမန်.....
၁။ နာဲပါလိတ၊ ဘာတိုက်တၟိ−ကွာန်ကၟာဝက်။
၂။ နာဲကုသလ၊ ဘာကျာ်သြဳမန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။
၃။ဗညာဆီမန်၊ ကွာန်ကံဗိန်။
၄။ နာဲပုပ္ဖရမ္မ၊ ကွာန်ကြုၚ်ဝါန်။
၅။ နာဲဖဝ်စိၚ်၊ ကွာန်ကၟာဝက်တံဂှ်ကီု ညးမမဒှ်အ္စာကဝိတၠပညာကောန်မန် သ္အာၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ချူပလံၚ်နၚ်လိက်အခိုက်ကၞာတံဂှ်ကီု၊ ဂကောံလိက်ပတန်ယေန်သၞာၚ်မန်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏံ တၚ်ဂုဏ်ဗွဲမလောန်ရ၊ ဗွဲကြဴလေဝ် သွက်ဂွံဆက်ရီုဗၚ်အာပၠန်ဂှ် ဖတိုက်ဖ္အောဝ်ဏာနကဵုမေတ္တာရအဴ။


'''လိခ်အုပ်မနိဿဲဂမၠိုၚ်'''
၁။ ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ။ 
၂။ ပြကိုဟ်လောကဟိတ။
၃။ ပြကိုဟ်လောကသမုတ်တိ။
၄။ ပြကိုဟ်ဓမ္မပဒ။
၅။ သၠပတ်ကာလထေရ်။−−−ပ္ဍဲလိခ်တံဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲတုဲ ဗွဲခမၞောန်ဟေၚ် လၟုဟ်ပ္တိတ်ဏာလိခ်အခိုက်ကၞာမန် ပဌမမွဲအုပ်စိုပ်ဒတုဲ ပ္ဍဲသ္ကရာဇ်(၁၃၃၉)၊ သက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၉၇၇) ဏံရ။

ကောန်မန်ဂမၠိုၚ် ကဵုညဳသၟဟ်အိုတ်တုဲ လိခ်ပတ်မန်လေဝ် မ္ဒးဇၞော်မောဝ်ရာၚ်ဆာဲအာရောၚ် ('''ကမ်မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်''') ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။

=အခိုက်ကၞာမန်=
'''နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။'''

ဗွဲကိုပ်ကၠာ အခိုက်ကၞာဟီုမ္ဂးဂှ် လ္တူဂၠးတိဏံ ဍုၚ်လဵုဟွံဟီု ဒေသလဵုဟွံဟီုမၞိဟ်နွံမ္ဂး အခိုက်ကၞာမ္ဒးနွံရ၊ အခိုက်ကၞာဂှ် ကောန်ဂကူမွဲဂကူကဵုမွဲဂကူ မွဲဍုၚ်ကွာန်ကဵုမွဲဍုၚ်ကွာန် ဟိုတ်နူဟွံတုပ်တုဲ၊ ဟိုတ်နူမံၚ်မွဲဒၞာဲမွဲကရောံဓဝ်ဟွံသေၚ်တုဲ၊ ဍုၚ်ညးကဵုညး ဂကူညးကဵုညး၊ အရာပ်ဒေသညးကဵုညး နွံဂၠိုၚ်ကဵုအခိုက်ရ၊ ကာလလၟုဟ်ဝွံ ဒဒှ်ပညာဂတာပ်ကဵုခေတ်ဂှ် ပြာကတ်တိုန်ဗွဲမလောန်တုဲ ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ် အခိုက်ကၞာဇကုတြေံတြဟ်ဂှ် တဝ်စၞေဟ်ဗၠန်ဂတးထောံလေဝ်နွံကီု၊ ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ် မၚ်မွဲတဴအခိုက်ကၞာဇကုတြေံတြဟ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်လေဝ်နွံကီု၊ ဂကူတၞဟ်သ္အာၚ် ဍုၚ်တၞဟ်သ္အာၚ် ဗီုလဵုဗၠန်ဂတး အခိုက်ကာပိုဲမန် မတြေံတြဟ်သှ်ေၜက်ကၠုၚ်နူလက်ထက်ဇုဇဗဴလပိုဲဂှ် ထေက်ကဵုမ္ဒးတီသီုဖအိုတ်တုဲ ဂကူပိုဲမွဲဟေၚ် မ္ဒးမၚ်မွဲအာအခိုက်ကၞာပိုဲရောၚ်။

ကောန်ဂကူမန်သီုဖအိုတ် ဟိုတ်နူမံၚ်ဌာန်ဒေသ ဟွံတုပ်ရၚ်သ္ကံတုဲ အခိုက်ကၞာလ္ၚဵုဂှ်တုပ်မံၚ်ကီုရ၊ အခိုက်ကၞာလ္ၚဵုဂှ်ဟွံတုပ်ရ၊ ၜိုန်ဒေသဟွံတုပ်ကီုလေဝ် သာ်လဵုဒှ်ဒှ် ကာလလၟုဟ်ဝွံ အခိုက်ကၞာညံၚ်ဂွံတုပ်ညံၚ်ဂွံဒှ်မွဲနဲဓဝ်ဂှ် ပံက်ပ္ကောံသီုဖအိုတ်တုဲ ဗွဲသၟဝ်တေံ ချူပါ်ထ္ၜးဏာရ။

၁။ ပွမတန်ပဋိသန္ဓိ။

၂။ ပွမသၠးဂၠံဂဝ်။

၃။ ပွမစဝ်ကပေါဝ်၊ ခုတ်ယၟု။

၄။ အဝဲဗ္တောန်လိက် ကတ်ပညာ။

၅။ ပွမပထပိုဲခမဳ။

၆။ အခိုက်ဝုတ်ဗၠာဲ။

၇။ ပွကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ။

၈။ ပွမသိုၚ်သ္ၚိတၟိ တိုန်သ္ၚိတၟိ။

၉။ ဂလာန်ကလော်ဂကူမန် ဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ်။

၁၀။ ပွမဂိယဲ။

၁၁။ အဝဲဗျု။

၁၂။ ပွမစုတိ။ သာ်ဝွံပါ်ထ္ၜးလဝ်ရ။

==ပွမတန်ပဋိသန္ဓိ==
ပ္ဍဲဂလာန် ပွမတန်ပဋိသန္ဓိဂှ်လေဝ် ပပ္တံနူထန်ပဋိသန္ဓိတုဲ ဒဵုကဵုသၠးဂၠံဂဝ်၊ မိကီု−ကောန်ၚာ်ကီု− ညံၚ်ဂွံဗၠးနူယဲဘဲအန္တရာဲပရိုက်နာနာသာ် ဗီုလဵုဂွံမၚ်မွဲအာဂှ် ပါဲထ္ၜးလဝ်ဗွဲသၟဝ်တေံပၠန်ရ။

၁။ နိဒါန်။

၂။ ပွမဟီုုဒၠောံဗ္တောန် မၚ်မွဲမၞိဟ်ဗြဴကလိဂွံယဲဒိုက်၊ (ဝါ) ပွမဟီုဒၠောံဗ္တောန်မၚ်မွဲ ညးမၞုံပဋိသန္ဓိ။

၃။ ကေၚ်ကာညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိမ္ဒးပ္တုဲ။

၄။ ပွမညးမၞုံပဋိသန္ဓိမ္ဒးဝေၚ်ပါဲ။

၅။ ပရေၚ်ဝဳဝတ်ပဋိသန္ဓိ။

၆။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးပ္တုဲဝတ်။

၇။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးဝေၚ်ပါဲ။

===၁။ နိဒါန်=== 
သတ္တံမတန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲလိုက်ဏံဂှ် ဂကူဇကု တၞောဝ်ဒတောဝ်ဇကု မသဇကု ညံၚ်ဟွံဂွံပိုတ်သ္ကုတ်အာဂှ် မ္ဒးမၚ်မွဲအာဓါန်ဂတရောၚ်၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ်မ္ဂး လ္တူဂၠးတိဏံ သတ္တံဝွံဟေၚ်ဗွဲဟကန္တ ကၠေံဗ္ဒန်အာအိုတ်ရောၚ်။ ဇုဇဗဴလညးတံဟီုလဝ် အရေဝ်ဂှ်ဒဵုလၟုဟ် ဂွံမိၚ်ဒၟံၚ်ဏီ၊ သာ်လဵုရော−မိက်ဂွံယိုက်ကောန်စဴ မိက်ဂွံညာတ်ကောန်စေက်၊ အရေတ်ဏံဂှ် ဒှ်တံမူလမသဂကူရဟွံသေၚ်ဟာ− မဇပိုဲညံၚ်ဂွံဗြေဝ်က္ဍတ်အာဂတနူဏံဂှ် ပပ္တံနူတန်ပဋိသန္ဓိရဟွံသေၚ်ဟာ။

ပွမတန်ပဋိသန္ဓိဟီုမ္ဂးဂှ် ဂကူပိုဲမန် ဟီုဂးဂွံမိၚ်မံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသာ်ရ၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ဂွံယဲဒိုက်၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် ဟွံသောၚ်ၜးဇကု၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် ဟွံကၠးဖ္ဍး၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် နွံကဵုဒၟုၚ်ဒၠေၚ်၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် သ္ဇိုၚ်တန်ဂဝဏ္ဍ်ဂၞဴမိဇကု၊ သာ်ဝွံ ဟီုဂးနာနာသာ်ရ၊ နကဵုဝေါဟာအရာပ်မ္ဂး ဂွံဗုၚ်ဟီုမ္ဂး တီဂၠိုၚ်ရ။ သၟတ်ဗြဴလ္ၚဵုဂှ် ၜိုတ်ပ္တဴလဝ်သ္ၚိကၟိန်ကီုလေဝ် နကဵုကံကုသဵုဇကု နကဵုဝေဒနာဘဲယဲဇကု နကဵုဆီကျာယောၚ်ယာမံၚ် ပ္ဍဲခန္ဓဇကု နကဵုဗက်ဂကူ မသဇကုနွံကၠုၚ်တုဲ ၜိုန်ရတၠသ္ၚိဇကုနွံမံၚ်ကီုလေဝ် ဟွံတန်တဴပဋိသန္ဓိဂှ် ဂွံကေၚ်ညာတ်မံၚ်ကီု။


သၟတ်ဗြဴဗီုဏံဂှ် ဗက်ကဵုဂလာန် အရာပ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ ကော်ခဴစဗြဴခတန်ရ။ ဗွဲဝေါဟာ ပ္ဍဲသာသနာဂှ် ဗြဴခတန်ဟၟဲသက်က်ရ ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲ တန်ပဋိသန္ဓိဂှ် ဒှ်အခိုက်အလိုက် ပ္ဍဲလောကဏံ သွက်ဂွံစောဒနာ အရေဝ်ဟၟဲရ ယဝ်ရ ကၠာဟွံဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဏီ လုလောန်အာ ညးမွဲကဵုမွဲတုဲ၊ တန်အာ ဂွံအာယဲဒိုက်မ္ဂး အခိုက်ပိုဲမန်ဂှ် ဟွံဗၠးစောအရေဝ်ညးဂမၠိုၚ်ရ နကဵုဍုၚ်ကွာန်အရာပ်ဒေသလေဝ် ဒှ်ဒုဟ်ရောၚ် ဟနအာရောၚ်၊ ပတှ်ေလဝ်ဂလာန်သာ်ဏံတုဲ ညးဇၞော်ကၠိုဟ်ခၠၚ် ပ္ဍဲကေၚ်ကာ အခိုက်ကၞာဂမၠိုၚ်တံဂှ် နကဵုပြယာယ်ဥပါယ်ဟေၚ် ကဵုတၠခန္ဓတီကေတ်တုဲ ကဵုပ္တဴထောံ သ္ၚိကၟိန်ရ၊ တုဲတၠသ္ၚိကၟိန်တံညးၜါဂှ် မ္ဒးအာသိုၚ်သ္ၚိဗယိတၟိတုဲ ဟွံသေၚ် မ္ဒးသၠာဲနုၚ်ဗဴတၟိ ပ္ဍဲသ္ၚိဗယိ သီုကဵုကလံအာတ်သၠးဒုဟ်ရ၊ ယဝ်ရ ဟွံမၚ်မွဲအခိုက်ဏံမ္ဂး ဒှ်ဒုဟ်ကဵုဍုၚ်ကွာန် ဟနလ္တူဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်ဂှ် ညးဇၞော်တံ ဒၠောံဗ္တောန်ကၠုၚ်လဝ် နူကိုပ်ကၠာတေံအဆက်ဆက်ရ။


===၂။ ပွမဟီုဒၠောံဗ္တောန်မၚ်မွဲမၞိဟ်ဗြဴ မကလိဂွံယဲဒိုက်(ဝါ)ပွမဟီုဒၠောံဗ္တောန် မၚ်မွဲညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိ===
ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ တန်အာပဋိသန္ဓိဂှ် ဒဒှ်မၞိဟ်ဇၞော် မိမတြုံတၠသ္ၚိတံတီမ္ဂး ညးတံဟီုဒၠောံဗ္တောန် သာ်လဵုဂွံမၚ်မွဲယဲဒိုက် သာ်လဵုဂွံအာကၠုၚ်ဇၟာပ်ကေၚ်ကာ ဇၟာပ်ဂလာန်အိုဿီုရ၊ ကပေါတ်ဇြိုၚ်ၚ်တံဂှ် ဟွံကဵုထ္ၜၚ်ယာ ကမၠောန်ပွမ္ဒးပ္တိတ်ဇြဟတ်ဟတ် ဂိုတ်ဂစာန်တံဂှ်လေဝ် ဟွံကဵုကၠောန် ယဝ်ရကမၠောန် ဟွံကၠောန်ဟွံတုဲ သွက်မ္ဒးကၠောန်နွံမ္ဂး ညးတၞဟ်သ္အာၚ် ကောဒေံၝဲဒေံတံ မ္ဒးကၠုၚ်ကဵုရီုဗၚ်ကၠောန်ကဵုရ။ ယဝ်ရမၞိဟ်ဗြဴဂှ် ဂွံယဲဒိုက် အလန်ကၠာအိုတ် အလန်မဌမမ္ဂး ညးဇၞော်မိမဇုဇ ညးမကၠိုဟ်ခၠၚ် ပရေၚ်ယဲဒိုက်တံဂှ် အာဟာရသာ်လဵု ထေက်ကဵုမစသုၚ် ပွမ္ဒးစသုၚ် မ္ဒးဝေၚ်ပါဲတံဂှ် ဟီုထ္ၜးပျးလဝ်နာနာသာ် ထေက်ကဵုမမၚ်မွဲ ယဲဒိုက်ဂှ်ရ။


===၃။ ကေၚ်ကာ ညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိမ္ဒးပ္တုဲ===

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ ပပ္တံနူအခိၚ်သမ္တီဂး တန်ပဋိသန္ဓိတုဲ ဂကူမန်ပိုဲ အခေတ်မလောန်ကၠုၚ်ဗွဲမလံတေံ သတ်ဗြဴမွဲမ မ္ဒးစွံလဝ် ပ္ဍဲဒၞာဲက္ဍိုပ်သ္တိက် ဒဵုကဵုကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်ရ၊ ၜိုန်ဟီုလဝ်သာ်ဂှ်ကီုလေဝ် ကာလလၟုဟ်ဝွံ ဌာန်ဒေသလဵုကၠောန်ဗက် ဒတောဝ်တၞောဝ်ဗက်မံၚ်ရောဏီဂှ် ဂၠာဲသၟာန်ဟွံဂွံရ၊ ဆၜိုတ်အရေဝ်ဟေၚ် ဂွံကေၚ်မိၚ်ကီုရ၊ ပိုဲမန်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူ ရှ်ေသှ်ေဗုဒ္ဓဘာသာဂၠိုၚ်တုဲ အခိုက်အလိုက် ဝတ်ဗုဒ္ဓဘာသာ ဗြဴမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိတံ လ္ၚဵုဂှ်အာကလံစမၞိဟ်ဇၞော်-နော်နာဲဇုဇ အာယုဝဍ္ဎိ သဳလဝဍ္ဎိတံရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳတ္ၚဲဓဝ် ဗစိန်ပိဏ္ဍပါတ် အာပလံၚ်ဌာန်ဘာလကျာ်လေဝ်နွံကီု၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် လၟိုန်တ္ၚဲဟေၚ် ဗစိန်ပိဏ္ဍပါတ်တုဲ လံၚ်ကဵုဒါန်ကုခမဳသၚ်တံရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ဖာသဝ်တ္ၚဲ အာပလံၚ်ဍာ်ဒါန် ပ္ကဴဒါန် ဌာန်ကျာ်ဘုတ်ဘာလေဝ််နွံကီု၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်တုန် ရန်တၟံသွက်ဂွံမၚ်မွဲတဴဇကုတုဲ ဣမိကီု ဗယိကွာန်ကီု ညးတံ အာကလံရာဒၞာမိက်ရ။ ဇကုသၟတ်ဗြဴ နွံကဵုယဲဒိုက်တံပၠန်လေဝ် ကာလသၠးကောန်ၚာ်မ္ဂး သွက်ဂွံသုၚ်ကီု သွက်ဂွံဟုံလံက်ကီု သ္ဒးထၟုက်သၞက်လဝ်မိတ်ရ၊ မိတ်ထၟိက်ဂှ် စုတ်ဂိုၚ်လတ်ပ္ဍဲထၟာဲတၟိတၟိတုဲ ပ္ဍဲထၟာဲမိတ်ဂှ် ရန်တၟံညံၚ်ဂွံဗၠးနူအန္တရာဲနာနာသာ်၊ ကာလမစွံဂိုၚ်ဒေပ်လဝ် ထၟာဲနုၚ်မိတ်ဂှ် ကၞိၚ်မွဲတၞုၚ် မ္ဒးတိုပ်ဗ္စူလဝ်တုဲ ကာလစဝ်ကပေါဝ်မ္ဂး သွက်ဂွံပထောၚ်က္တောဝ်ရ။


===၄။ ပွညးမၞုံပဋိသန္ဓိ မ္ဒးဝေၚ်ပါဲ===
သၟတ်ဗြဴ ညးမၞုံကဵုယဲဒိုက်ဂမၠိုၚ် ရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် ပ္ဍဲဂၠံဂဝ်ဂၞဴဇကုတုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံဒှ် ဘဲအန္တရာဲကီု၊ ညံၚ်ကောန်ၚာ် ဂွံထတ်ယုက်ကီု၊ မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနာနာသာ်ရ၊ ပပ္တံနူစၞအာဟာရဂှ် မ္ဒးမၚ်မွဲ မ္ဒးဝေၚ်ပါဲရောၚ်၊ စၞသာ်လဵုမ္ဒးဝေၚ်ပါဲရော - စၞမရိၚ်က္တဴ၊ ကြံၚ်မ္ၚိုဟ် (ဥပမာ) မြေက်ခၞေက် သတ်ခဍောၚ် ပုၚ်ဟေက် ပုၚ်မောဝ်တံကီု မ္ဒးဝေၚ်ပါဲရ။ ပွမဂ္ဇံအဒေါဝ်ဒယူသ္ၚိ၊ ပွမကသဵုဖျေံဇိုၚ် နူကဆံၚ်လ္တူ၊ ဂ္ဇံလ္တူက္ဍိုပ်ကၞိန်တုဲ ကသဵုဖျေံဇိုၚ်တံဂှ် ဟွံဂပ်ဝ်ရ။


မွဲသာ်ပၠန် တၠယဲဒိုက်တံဂမၠိုၚ် ဂ္ဇံဒလာဲဗ္ဒာဲဒယိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဟွံခိုဟ် သာ်ဏံဂကူမန်ပိုဲတံ စှ်ေလဝ်စိုတ်ရ။ ဟိုတ်သာ်ဂှ်ရ တၠယဲဒိုက်တံ ညးဟွံကဵုဂ္ဇံဒလာဲဗ္ဒာဲကဵု ဒယိုၚ်ကလော်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ၜဟ်ပလှ်သၞေဝ်ကေဝ်၊ ပလံၚ်ကမ္မဌာန်တံဂှ် ညးကဵုဝေၚ်ပါဲမွဲသာ်ပၠန်၊ ယဝ်ရမိက်ဂွံပလံၚ်ကမ္မဌာန်မ္ဂး ဟွံသေၚ် ကာလအာကၠုၚ်ကၠောံက္ၜဳ ကၠောံကြုၚ် ဌာန်ဇမ္ၚောဲတံမ္ဂး ကၞိၚ်ဟွံသေၚ် ပသဲမွဲမွဲသာ် မ္ဒးစၚ်လဝ်ပ္ဍဲဒွက်သော်ရောၚ် ခါရတ္ၚဲပၠိုတ် တ္ၚဲဂၠုတုဲ ဟုံဍာ်ဂှ် ပၟိက်ဟၟဲရ၊ နွံပၟိက်ဟုံဍာ်မ္ဂး လ္ၚဵုဂှ်လံၚ်စုတ်ဍာ်ဂမ္တဴ လ္ၚဵုဂှ်ထောံကလံက်စုတ် ပၟတ်ဍာဲဍာဲမွဲလ္ၚ ပ္ဍဲနုၚ်ဂရထၟာဲဟုံဍာ်တုဲ ကဵုဟုံရ၊ မူဟိုတ်သာ်လဵုဟီုမ္ဂး တၞဟ်သ္အာၚ်ဟွံသေၚ် ညံၚ်ဟွံဒှ်ယဲဇွဟ် ယဲချာံတံတုဲ ညးဇၞော်တံ ဂွိၚ်ဖေက်ထဏီအာရောၚ်၊ တုဲညးဟွံကဵုထ္ၜၚ်ကဠာ ကမ္မဌာန်ကီု ဟွံကဵုယိုက်နပုၚ်သၟူသက်သက်ရ၊ ပရိုၚ်မၞိဟ်ချိုတ် သီုကဵုယဲဒိုက်ဂှ်လေဝ် ဟွံကဵုမိၚ်ရ။


===၅။ ပရေၚ်ဝဳဝတ်ပဋိသန္ဓိ===
ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ ကာလနွံကဵုယဲဒိုက် ပွသာ်လဵု မ္ဒးဝေၚ်ပါဲဂှ်လေဝ်နွံ သာ်လဵုမ္ဒးဝဳဝတ်ဇကုလေဝ်နွံ၊ ပွသာ်လဵုမ္ဒးဂိုၚ်ဒေပ် စွံလဝ်လေဝ်နွံကီုရ၊ တၠခန္ဓဝွံ ကာလနွံယဲဒိုက်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဒှ်တသိုက်စိုတ် တသိုက်ကာယ ဒးပၟဝ်ဓဝ် ဗ္စာရဏာလၟိုန်ဟေၚ် နကဵုစိုတ်ဂှ်လေဝ် မ္ဒးသ္ဇုၚ်ကေဝ်ဒၟံၚ်လၟိုန်၊ ပပ္တံနူအရေဝ်အခြာ ဒးဟီုဍိုန်ဍိုန်သာသာ မ္ဒးမံၚ် ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ကဵု သဳမသုန်တံဂှ်လေဝ် မ္ဒးဗ္စာရဏာလၟိုန်၊ ကာလလုပ်သ္တိက်ပၠန်လေဝ် လ္ၚောဝ်ကျာ်ဖျေံမေတ္တာ ကဵုသတ္တံဂမၠိုၚ်တုဲ မ္ဒးပဝတ်ကဵုတြုံတၠသ္ၚိဇကုပၠန်ရ၊ ဟိုတ်ဍေံသာ်လဵုရော ရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် ဂွံဍိုက်ပေၚ်နာနာသာ်တုဲ မ္ဒးပ္တုဲဝတ်ဏံလၟိုန်ရောၚ်၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်တုန်-သၠးဂၠံဂဝ်ညံၚ်ဂွံလောဲသွာဂးတုဲ ဟုံမိတ် လံက်မိတ် ပ္ဍဲဗုၚ် ပ္ဍဲစးလေဝ် ညးသ္ပလၟိုန်ကီု၊ ယဲဒိုက်ဂှ် ပေၚ်ထပှ်ဂိတုမ္ဂး ညးတံကဵုဗက်ဒေဝတဳမွဲသာ်ပၠန်ရ၊ ဗက်ဒေဝတဳမ္ဂးဂှ် တုပ်တဴညံၚ်ရဴထောံထဏီရ၊ ရန်တၟံကဵုသ္ဂောံသၠးဂၠံဂဝ် ဗွဲမလောဲသွာရောၚ်။

'''ဗီုဗက်ဒေဝတဳ'''

ဗက်ဒေဝတဳမ္ဂးဂှ် မၞိဟ်ဗြဴကလိဂွံယဲဒိုက်တုဲ နအန္တရာဲဂွံလာဲလေၚ် ပွမထောံထဏီဂှ် ညးကော်ဗက်ဒေဝတဳရ၊ ညးလ္ၚဵုကော်ဗက်ဒေဝတဳ၊ ညးလ္ၚဵုကော် ထောံခဗာန်ဂဝ်ရ၊ ယြဴမၞိဟ်ဗြဴမွဲ ကလိဂွံယဲဒိုက်တုဲ အတိုၚ်အခိုက်ကၞာမန် မိက်ဂွံဗက်ဒေဝတဳမ္ဂး ဒးကော်ဒုၚ်နၚ် အ္စာဗက်ဒေဝတဳရ၊ သွက်အ္စာဂှ် ဒးပြေၚ်ခါန် ပွသာ်ဝွံ ဒေသလ္ၚဵု မၞိဟ်ဗြဴလ္ၚဵု သ္ပရ။ ဣတံညးကေၚ်သ္ပဂှ် သ္ပရ၊ ဣတံညးဟွံကေၚ်သ္ပဂှ် ဟွံသ္ပရ။


===နဲကၠောန်ခမ်===
အ္စာဂှ် ကေတ်ထာၚ်တၞံဗြာတ် ဇမၠိၚ်ပန်မိဟ် ခ္ဍပ်ထောံပန်ခ္ဍပ်မ္ဂး ဒှ်ခမ်ပန်ကၠၚ် မွဲမိဟ်ဂေတ်ကၠောံရ၊ ပ္ဍဲထကေတ်ခမ်ဂှ် လးစတ်စုတ်ချာရ၊ ဒကဴခမ်ပန်ဒိုဟ်ဂှ် ထာၚ်တၞံဗြာတ် ခေပ်ညံၚ်ဇၞောဝ်လ္တာ်စာၚ်ပန် စတ်ကဵုချာတုဲ စတ်ပ္တဴလဝ်ရ။

'''နဲသ္ဂောံစဳရေၚ်လၟေၚ်ၚ်ဂိတု'''

====၁။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိမွဲဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် ဒးလးသၠဗြာတ်ရ၊ တုဲစုတ်ပုၚ်မွဲဂအုံ-သၞေဝ်ကေဝ်ထပှ်သာ် သတ်ဆုထပှ်သာ် ဝိုဟ်မွဲသာ် ဝိုဟ်ဂှ် နကဵုတဲအ္စာရပ်ကေတ်တုဲ ပၠောဇွိတ်ဖျေံနူက္ဍိုပ် စိုပ်ဇိုၚ်ပိလ္တုန်တုဲ ကၠောန်မာန်ကေတ်ရုပ်မၞိဟ်ဗြဴတုဲ စၞးညးမၞုံကဵုယဲဒိုက်ဂှ်မွဲ၊ ရုပ်စာၚ်ဍာ်မွဲ၊ ရုပ်ချေံဗ္တာၚ်မွဲတုဲ ဒးစုတ်ပ္ဍဲခမ်ဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲခမ်ဂှ် ဍေန်ကေတ်ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ်တုဲ အ္စာဂှ်ဗှ်ဖ္ဍောတ် အတိုၚ်ဂါထာသၟဝ်တေံရ၊ တုဲဒှ်အိုတ်တုဲ ခမ်ဂှ်ညးလ္ၚဵုလဵုဒှ်ဒှ် ဒးကေတ်ဏာ ဖျေံစွံဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲရ။

'''တၚ်သမ္တီ''' ။ ။ ပ္ဍဲခမ်ဂှ်ပုၚ် ကွာၚ် ဗ္က ဗြာတ် ကဝ် သဂြာ ၜဴ ယိုဟ်ဗ္ဒဝ် ပ္ကဴဩဴဂၠိုၚ်ကဵုသာ်လေဝ်ဒးစုတ် အတိုၚ်လၟေၚ်ၚ်ဂိတု ကပေါတ်စၞရပ်ရာမဟီုလဝ်တံဂှ်လေဝ် သ္ဒးစုတ်ရ၊ ဝိုဟ်ဂှ် ပၠောဇွိတ်ဖျေံပိလ္တုန်တုဲ သ္ဒးမာန်ရုပ်ရ၊ တုဲပ္ဍဲခမ်ဂှ် သၞေံဇိုၚ်သၞေံတဲ ညးတၠခန္ဓဂှ် ထောံသီုဖ္အိုတ်တုဲ သၞေံဇိုၚ်တဲတံဂှ် သ္ဒးစုတ်ပ္ဍဲခမ်ရ။


====၂။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိၜါဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠဗြာတ်တုဲ စုတ်ပုၚ် ဝိုဟ်ဂှ် အတိုၚ်ဗွဲလ္တူတေံ သ္ပတုဲ နကဵုဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ဗမွဲ-ရုပ်ဇြုံ ရုပ်တၠခန္ဓရ၊ သတ်ဆုပိသာ် ပ္ကဴပိသာ်-ဍာ်သာဲ-ဍာ်တှ်-က-ဖျုန်- စုတ်စၞအာဟာရ ကွာၚ် ဗ္က ဗြာတ် ယိုဟ်ဗ္ဒဝ် ပ္ကဴဩဴတံစုတ်တုဲ ပ္ဍေန်ပၞာၚ် ဖဍောတ်ဂါထာအိုတ်တုဲ ဒးဖျေံစွံဒိုဟ်ဗၟံက်ရ။


====၃။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိပိဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠကြုက် ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်သၟတ်ဗြဴကညာမွဲ ရုပ်ဖျေံဗ္တာၚ်မွဲတုဲ ဍာ်သာဲ ဍာ်တှ်ဂၠဴ ကၠေၚ်လ္ၚဴ ဍာ်မြမောဝ်စုတ်တုဲ အတိုၚ်ဗွဲလ္တူတေံ ဖဍောတ်ဂါထာတုဲ ဒးဖျေံဏာခမ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ် သၟဝ်တၞံဆုရ။


====၄။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိပန်ဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠကြုက် ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ကၟာတ်မွဲတုဲ လံက်ဗာန်စုတ် ဍာ်မိတ်ခပဵု ရုပ်ဇြုံ ရုပ်သ္ပဝ် ဍာ်မြမောဝ်စုတ် သ္အာၚ်နူဂှ် အတိုၚ်ဟီုကၠုၚ်စုတ် ဖဍောတ်ဂါထာဗွဲသၟဝ်တေံတုဲ ဖျေံဏာခမ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ် သၟဝ်တၞံဆုရ။


====၅။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိမသုန်ဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠဗြာတ် ဝိုဟ်ဂှ် အတိုၚ်နဲလ္တူတေံသ္ပတုဲ မာန်ရုပ်တၠခန္ဓမွဲ၊ ('''တၚ်သမ္တီ''')ရုပ်တၠခန္ဓ မတွံဂး ရုပ်ညးမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိဂှ် လၟိဟ်ဂိတုလဵုဟွံဟီု ဒးကၠောန်စုတ်ရ၊ က ဖျုန်စုတ်တုဲ မပ္တံပုၚ် ကွာၚ် ဗ္ကတံဂှ် ဒးစုတ်ရ၊ ဝိုဟ်ထောံဟွံဂွံ ကၠောန်တုဲ မ္ဒးဖျေံစွံ ဒိုဟ်ပလိုတ် ပ္ဍဲတံဆုရ။


====၆။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိတြဴဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် ဒးလးသၠဗပုၚ်ရ၊ ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ဂၠဴ ရုပ်စာၚ် ရုပ်ကၠဵုရ၊ ဍာ်မြမောဝ် ဍာ်တှ်ဂၠဴလေဝ် ဒးစုတ်ရ၊ ဍာ်မြမောဝ် ဍာ်တှ်ဂၠဴတံဂှ် မွဲထဏောဟ် ၜါထဏောဟ်မဂွံဂွံ ဒးစုတ်ရ၊ ဗွဲလ္တူတေံဟေၚ် ပြုပြေၚ်ကၠောန်တုဲ ဒးဖျေံဏာဒိုဟ်အဂၞဲရ။


====၇။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိထပှ်ဂိတု====
လ္တူခမ်ဂှ် လးသၠဗြာတ် ဝိုဟ်ဂှ် ကၠောန်ရုပ်ဇာဒိသိုၚ် ရုပ်ကၟာတ် ရုပ်ဂစေံအသေက်တုဲ မပ္တံပုၚ်ကွာၚ် ဗ္က စၞဟီုလဝ်ဗွဲလ္တူတေံဂှ် စုတ်တုဲ ဒးဖျေံဏာဒိုဟ်ပလိိုတ်ရ။


===='''နဲသ္ဂောံပြုပြေၚ်စၞ အပေါတ်ခမ်လၟေၚ်ဂိတု'''====

'''လၟေၚ်ဂိတု ----- သၠလးခမ် --- ရုပ်ဒးမာန်ကၠောန်ကဵုဝိုဟ် ------------------- စၞအဟာရမ္ဒးစုတ် ----- ဗွဲဒိုဟ်ဒးဖျေံ ။
'''

ဂွံပဋိသန္ဓိမွဲဂိတု ---- သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်စာၚ်ဍာ်-ရုပ်ချေံဗ္တာၚ် ------------ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ကဝ်-ပ္ကဴဩဴဂၠိုၚ်ကဵုသာ်-ကွာၚ်ဗ္ကပုၚ်မွဲဂအုံ-သၞေဝ် ၇ သာ်-သတ်ဆု ၇ သာ်-ပၞာၚ် ၄ တၞုၚ်-ဗြာတ်-သဂြာၜဴ --- ဒိုဟ်အဂၞဲ

ဂွံပဋိသန္ဓိၜါဂိတု ---- သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ဗ္ဂဲ-ရုပ်ဇြုံ ------------------ ပုၚ်ပ္ကဴပိသာ်-ဍာ်သာဲဍာ်တှ်-ကဖျုန်-ကွာၚ်ဗ္က-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ကဝ်ၜဴ-သဂြာ-ဗြာတ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ဗၟံက်

ဂွံပဋိသန္ဓိပိဂိတု ---- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်သၟတ်ဝုတ်ကညာ-ရုပ်ဖျေံဗ္တာၚ် ----- ဍာ်သာဲ-ဍာ်တှ်ဂၠဴ-ကၠေၚ်လ္ၚဴ-မြမောဝ်-ကွာၚ်-ဗ္က-ပုၚ်-ဗြာတ်က္ၜဴ-သဂြာကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ပလိုတ်

ဂွံပဋိသန္ဓိပန်ဂိတု --- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ကၟာတ်လံက်ဍာ်မိတ်ခပဵု-ရုပ်ဇြုံ-ရုပ်သ္ပဝ် --- ဍာ်မြမောဝ်-ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗ္က-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-သဂြာကဝ်-ၜဴ-ဗြာတ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ဗာယပ်သၟဝ်တၞံဆု

ဂွံပဋိသန္ဓိမသုန်ဂိတု - သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက် ------------------------------- က-ဖျုန်-ပုၚ်ကွာၚ်-ဗ္က-ဗြာတ်-ၜဴ-သဂြာကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ပလိုတ်သၟဝ်တၞံဆု

ဂွံပဋိသန္ဓိတြဴဂိတု --- သၠဗပုၚ် ------ ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ဂၠဴ-ရုပ်စာၚ်-ရုပ်ကၠဵု ---------------- ဍာ်မြမောဝ်ဍာ်တှ်ဂၠဴ-ကွာၚ်-ဗ္က-ဗြာတ်ၜဴ-သဂြာကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- အဂၞဲ

ဂွံပဋိသန္ဓိထပှ်ဂိတု -- သၠဗြာတ် ----- ရုပ်တၠယဲဒိုက်-ရုပ်ဇာဒိသိုၚ်-ရုပ်ကၟာတ်-ရုပ်ဂစေံအသေက် --- ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗြာတ်-ဗ္က-ၜဴ-သဂြာ-ကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ပလိုတ်

ဂွံပဋိသန္ဓိဒ္စာံဂိတု --- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠခန္ဓ-ရုပ်ချေံဗ္တာၚ်-ရုပ်က-ရုပ်စာၚ် --------------- ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗြာတ်-ဗ္က-ၜဴ-သဂြာ-ကဝ်-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- သၟဝ်ကျာ

ဂွံပဋိသန္ဓိဒ္စိတ်ဂိတု -- သၠကြုက် ----- ရုပ်တၠခန္ဓ-ရုပ်ဇာဒိသိုၚ်-ရုပ်ကၟာတ်-ရုပ်သ္ပဝ် ------------ ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗြာတ်-ဗ္က-ၜဴ-သဂြာ-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- ဨသာန်

ဂွံပဋိသန္ဓိစှ်ဂိတု --- သၠဒကှ် ------- ရုပ်တၠခန္ဓ-ရုပ်အိန်စတုမဟာရာဇ်-ရုပ်ဇာဒိသိုၚ် ---------- သၞေဝ်ထပှ်သာ်-က-ဖျုန်-ဍာ်မြမောဝ်-ပုၚ်-ကွာၚ်-ဗ္က-ဗြာတ်ၜဴ-သဂြာ-ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်-ကဝ်-ပၞာၚ်ပန်တၞုၚ် ----- သၠုၚ်ကျာပ္ဍဲလ္တူဒဂဵုဆု

====၈။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိဒစာံဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် လးစုတ်သၠကြုက် ဝိုဟ်ဂှ်ဒးမာန်ရုပ်ချေံဗ္တာၚ် ရဒပ်က ရုပ်စာၚ်တုဲ ပြေၚ်စုတ်သဗ္ဗနာနာသာ်တုဲ ဒးဖျေံဏာ ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာရ။

====၉။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိဒ္စိတ်ဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် လးစုတ်သၠကြုက်တုဲ ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်ဇာဒိသိုၚ် ရုပ်ကၟာတ် ရုပ်သ္ပဝ်တုဲ အတိုၚ်ဗွဲလ္တူတေံ ဒးပြုပြေၚ်ရ၊ ဖဍောတ်ဂါထာအိုတ်တုဲ ဖျေံဏာ ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်ရ။

====၁၀။ သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိစှ်ဂိတု====

လ္တူခမ်ဂှ် လးစုတ်သၠဒကှ်ရ၊ ဝိုဟ်ဂှ် မာန်ရုပ်အိန်စတုမဟာရာဇ် ရုပ်ဇာဒိသိုၚ်တုဲ စုတ်ပ္ဍဲခမ်ဂှ်ရ၊ သၞေဝ်ကေဝ်ထပှ်သာ် က ဖျုန် ဍာ်မြမောဝ် စုတ်ပြုပြေၚ်တုဲ၊ ဒးစကာမၞိဟ်ဗြဴမွဲ ကဵုအာဖျေံခမ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာ ပ္ဍဲဒဂဵုဆုနွံဂှ်ရ။

* သွက်မၞိဟ်ဗြဴ ဂွံပဋိသန္ဓိစှ်ဂိတုဂှ် ကၠောန်စဳရေၚ်တုဲ ဂဥုဲဝွံ ဒးစသုၚ်အာရ။

====ဂြန်ဂဥုဲ====

၁။ ပ္ကဴဒကှ်

၂။ ပ္ကဴဥပိုလ်

၃။ ဇုက်အဂၞု

၄။ ကြက်ဗၠတ် ပိုဟ်ဖဍိုတ်ထောံ ဖက်ကဵုဍာ်တှ်ဂၠဴတုဲ မ္ဒးပပြဘိုက်ရ။

====ဂါထာသွက်ဂွံဖ္ဍောတ်ဗှ်ဂြာတ်သ္ၚု====

တက္ကသဵုအ္စာ၊ စိုပ်ဂုန်ညးပန်၊ အဲယဵုလဝ်ကၠာ၊ အဲကွးတုန်ဟေၚ်၊ ဗက်ထောံသေၚ်ဟာ၊ ယဲသယဲသေန်၊ ဂုဟ်ဂေန်ဒှ်ကၠာ၊ ယဲလဗိုတ်ဟေၚ်၊ ပြေၚ်ဂၠဴခုတ်ဏာ၊ ယဲဒတုံဆု၊ သာ်ဝွံဖြာဖြာ၊ ယဲဒတုံဍာ်ဗာ်တဲၜါ၊ ယဲဗာ်ယဲသံၚ်၊ ဒှ်မံၚ်တဲၜါ-ယဲပၟတ်ဟေၚ်၊ ပွသေၚ်ဟာ၊ ယဲဇြုံယဲကၠန်၊ အိုတ်သတ်ဇိုၚ်ပန်၊ သီုသတ်ဇိုၚ်ၜါ၊ အိုတ်ပွသေၚ်ဟာ၊ သဗ္ဗပါမြိ။

ယွံဒေဝတဴ သူရိိယ၊ ယက္ခမာတြာ၊ မၞးမပိုၚ်ခန်လွာဂဝ်၊ နူမွဲဂိတုဆတ္တဝ်၊ တွဵုဂဝ်ဒ္စိတ်ဂိတု၊ နူဒ္စိတ်တ္ၚဲဝွံ၊ စက္ခုမသၠးဂဝ်၊ လၟေၚ်ပုၚ်ကွာၚ်ဗ္ကကီု၊ သီုယိုဟ်ဗ္ဒဝ်၊ ကဝ်သဂြာဗြာတ်ၜဴ၊ ပ္ကဴဩဴနာနာ၊ အာသာတ်ဗ္စမၞးတံကၠာ၊ ယဲဗြဴကဵုလလံသွာ၊ ကၠခြံကုလ္ၚ၊ ကၠဗြန်ဒေဝဳ၊ ဥုံဇေယျတု၊ ဟောလုဟောလုသွးဟဲယဲကပ်၊ စလေဝ်ကဵုဖဲ၊ ဒဴကဵုသ္ၚောဲကၠာ၊ ယာံရဟွံအာ၊ ပိုၚ်ခြာဒၟံၚ်၊ ဣဝွံယာဲအာဟွံသေၚ်မွဲတဲ၊ ပၟောန်ကျာ်တြဲ နဲရိုဟ်ဏာ၊ သၠပတ်ပရိုတ်အိုဿီုစှ်ၜါ၊ ဂစ္ဆမမှိ၊ ဩကာသေတိဌာဟိ၊ ဟာဲဘုတ်ပြိုတ်ဒြိုဟ်၊ ဝဲစောန်တဴမၚ်မွဲကၠာ၊ ယာံသကမာ၊ အာသ္ၚောဲလ္ပကြပ်၊ '''ဥုံစိစော ပူဗလးသွးဟး'''ယာံဒွံဒးခန္ဓဒးလသာ၊ ဂစ္ဆမမှိ၊ ဩကာသေတိဌာဟိ။ ဖဍောတ်မွဲလ္တုန် ဂြာတ်သ္ၚမွဲဝါ '''ဒးဖဍောတ်ထပှ်လ္တုန် ဂြာတ်သ္ၚထပှ်ဝါရ။'''

'''တၚ်သမ္တီ။''' ကာလဗက်ဒေဝတဳဂှ် မၞိဟ်ဗြဴနွံကဵုဂဗ္ဘဂှ် ဗီုမံၚ်ဒှ်တသိုက်ဂှ် မံၚ်ဂွံဇအိုတ်ရ၊ လံက်ဂ္ဇံလေဝ်ဂွံ လံက်သ္တိက်လေဝ်ဂွံ မံၚ်ဂွံဖ္အိုတ်ရ။ '''ဂလာန်တၟေၚ်။''' မၞိဟ်ဗြဴမၞုံကဵုပဋိသန္ဓိ မ္ဒးပပွသာ်ဏံ ဗျတ်ရံၚ်မ္ဂး ဂွံနူယဲဒိုက် ဟွံထတ်ယုက် စဟွံစှ်ေတိက်ဟွံသၠိၚ် ဒွိၚ်တုဲ မသ္ပရောၚ် ထေၚ်ခယျကေတ်ရ၊ နဲသ္ပဝွံ နဲဝဳစိုတ်မွဲသာ်ကီုရ ထေၚ်ဟွံဗၠေတ်၊ မၞိဟ်အောန်ကဵုဗ္စာရဏာတံဂှ် ပတှ်ေကလော်ဂြိုက်ရ၊ မိၚ်ညိညတုဲ ဥပါဒါန်စဲစပ်ဇၞော််ရ၊ ဆဂး မၞိဟ်သီုဖ္အိုတ်ပတှ်ေဟွံသေၚ်ရ၊ လက်ထက်ဇုဇဗဴလဇကု သ္ပကၠုၚ်တုဲ ဆက်ကၠောန်သ္ပတဴရောၚ် ထေၚ်ကေတ်ဂွံရ။

====ဂလာန်ဗက်ဒေဝတဴမွဲနဲပၠန်====

ယဲဒိုက်ပေၚ်ထပှ်ဂိတု ညးတံဗက်ဒေဝတဴရ သ္ဂးဂှ် အပိုၚ်အခြာဂိတုဟၟဲ၊ တ္ၚဲရဗြဴနွံကဵုယဲဒိုက် ဟွံမိက်ဇြိပ်မ္ဂး ညးလ္ၚဵုတံဂှ် ကော်အ္စာထောံဟဗာန်(ခဗာန်)ရ၊ သ္ပဟိုတ်ကဵုဗြဴ မၞုံကဵုဂဝ်ဂၞဴဂှ် '''ထောံဟဗာန်ဂဝ်''' ညးကော်ခဴစရ။

'''ဗီုပြေၚ်ဟဗာန်ဂှ်တုန်။''' ထာၚ်တၞံဗြာတ် ဇမၠိၚ်ၜါမိဟ် အနာံမွဲမိဟ်ကေတ်တုဲ ကဝး ဖဍပ်ဖထာံပန်ကၠၚ်ဂှ် ဒှ်ဟဗာန်ရ၊ ပ္ဍဲဟဗာန်တၞံဗြာတ်ဂှ် ပုၚ်သာ်ဗ္ကေတ် ပုၚ်သာ်လမ္စံက် ပုၚ်ဗ္တာၚ် ပုၚ်ပိသာ် ဒးစုတ်ဗၞတ်ၜိုတ်ဒးရးရ။ ပုၚ်ဖုဲသၞဴကဵုမိတ်ခပဵုဂှ် သာ်ဗ္ကေတ် ပုၚ်သၞဴကဵုဂြိၚ်ဂှ် သာ်လမ္စံက် ပုၚ်ပက္ကတိဂှ် သာ်ဗုဗ္တာၚ် ညးကော်ခဴစရ၊ ကွာၚ်ကဵုယိုဟ်ဂှ် ၜါဂကူပၠန် သ္ၚုကၠောန်ကွာၚ်တုဲ ထပက်ယိုဟ်ကဵုကဝ်ကီု၊ ထပက်ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်ကဵုသဂြာကီု၊ ယိုဟ်ကွာၚ်သီုကဝ် ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်သီုသဂြာ ညးဂးတုဲ ယိုဟ်တံသီုကေုာံပုၚ်ပိသာ် စုတ်ပ္ဍဲဟဗာန်ဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲလ္တူဟဗာန်ဒကဴပန်ဒိုဟ်ဂှ် ဒးစတ်ပတဴလဝ်ဇၞောဝ်ပန်တၞုၚ်ရ၊ ဇၞောဝ်ကၠောန်လဝ် နကဵုစက္ခူလေဝ်ဂွံ နကဵုထာၚ်ဗြာတ်လေဝ်ဂွံရ၊ ကၠောန်နကဵုထာၚ်ဗြာတ်မ္ဂး ဒုန်ဇၞောဝ်ဍောတ်ဂှ် စတ်စုတ် ပ္ဍဲထာၚ်ဗြာတ်ခ္ဍမ်ခ္ဍမ်မွဲတုဲ ကၞောတ်အိုတ်တေံဂှ် စတ်စုတ်ထာၚ်ဗြာတ် ကေက်က်မ္ဂး ဒှ်ဇၞောဝ်ထာၚ်ဗြာတ်ရ။

====ဂါထာဟဗာန်ဂဝ်====

ဥုံဒေဝတဴသူရိယ၊ ယက္ခမာရာ၊ မၞးပိုၚ်ခန်လွာဂဝ်၊ နူမွဲဂိတုဆတ္တဝ် ပွိုၚ်ဂဝ်ဒဵုဒ္စိတ်ဂိတု ဒ္စိတ်တ္ၚဲဝွံ စၞမသၠးဂဝ်၊ ယိုဟ်ကွာၚ်သီုကဵုကဝ်၊ ယိုဟ်ဗ္ဒဝ်သီုကဵုသဂြာ၊ အဲစဳရေၚ်ကဵုရ၊ စၞမၞးတံကၠာ၊ ယဲဝွံကဵုသွာလလံ၊ ကၠခြံဆောံဗ္ၚ၊ ကၠဗြန်ဒေဝတဴဗ္ဒာဲ၊ သရာဲယက္ခ၊ ဗှ်ေကၠုၚ်သ္ပဝဲ၊ ဥုံတူဠာဲတူဠာဲ သွးဟာဲယျရဟုံ။

* ဖဍောတ်ထပှ်လ္တုန် ပ္ဍဲတၠယဲဒိုက်ဂှ်တုဲ၊ ယဝ်ရတွဟ်ကဵုတၞးဆုသိုတ်မ္ဂး တွဟ်မာန်ကီုရ၊ မွဲကၞာၚ်လေဝ်ဂွံကီုရ၊ ဖဍောတ်ဂါထာဝွံတုဲ စၞစမပ္တံကဗျန်တံဂှ်လေဝ် စုတ်ပ္ဍဲဟဗာန်ဂှ်ညိကီု၊ တုဲသီုအပေါတ်သီုဖအိုတ်ဂှ် ဒၞာဲဒိုဟ်ဒးဂၞပ်စိုတ်ဂှ် အာထောံကၠေံမာန်ရ၊ ဒးဗ္စမွဲဟဗာန်ဓဝ်ဟေၚ်ရ၊ နူတ္ၚဲစေၚ်လောန်တုဲ ဒဵုစိုပ်ဗ္ဒာဲတ္ၚဲယးတေံဂှ် ဒှ်အခိၚ်ဗ္စဇဴရ။ ('''ဂါထာဝွံ ဂွံနူကွာန်ကၟာဝက်လဇုကြေဟ်''')

===၆။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးပ္တုဲဝတ်===
ဗြဴသ္ဇိုၚ်မ္ဂးတြုံထ္ၜ၊ တြုံသ္ဇိုၚ်မ္ဂးဗြဴထ္ၜ၊ ဗြဴယဲမ္ဂးတြုံဝဳဝတ်၊ တြုံယဲမ္ဂးဗြဴဝဳဝတ်၊ သာ်ဝွံအရေဝ်မန်ပိုဲနွံကၠုၚ်ရ၊ ဗွဲမသၟဟ်ကဵုအရေဝ်ဂှ်တုဲ၊ တြုံတၠသ္ၚိ ကာလသမ္ဘာမယုံကဵုယဲဒိုက်မ္ဂး၊ ဒးပ္တုဲဝတ်ဖန်ဖက်ကဵုဗွဲမ္ဒးရ၊ သမ္ဘာဇကုသွက်ဂွံသၠးဂၠံဂဝ်ဂှ် အပေါတ်နာနာသာ် မ္ဒးပ္ကောံလဝ်ရုံရုံဂပ်ဂပ်ရ၊ သမ္ဘာဇကု ယဲဒိုက်ပေၚ်ထပှ်ဂိတုမ္ဂး၊ ပပ္တံနူအောဟ်ဗွဝ်ဂှ် ဆုမလ၊ ဆုကြောတ်၊ ဆုဗ္ဒဝ်၊ ဆုကြေၚ်မွဲမွဲသာ် မ္ဒးဗာ်ပ္ကောံလဝ်ရ၊ ခါရဗါ်အောဟ်ဂှ်ပၠန်လေဝ် ညံၚ်ဂွံလွုၚ်လၞၚ်အာဂှ် ဒးပသတိရောၚ်၊ ယဝ်ရလွုၚ်လၞၚ်အာမ္ဂး ညးတံကဵုပါဲထောံရ၊ အောဟ်ဂှ်ဗာ်ဂွံနၚ်တုဲ ခၞော်ဍေံဂှ် သံက်ထောံဖအိုတ်၊ ကာလစံၚ်ပၟတ်ဂှ် ညံၚ်ဟွံဂွံသၟူပသဒှ်ကီုရ၊ တုဲတပ်စွံလဝ်ဗွဲမညဳသာရ၊ လ္တူဆုဂှ်ပၠန်လေဝ် ညးဇၞော်တံ ကဵုဗ္ဂၚ်လဝ်ဇလဗ္ဒဝ် ဟွံသေၚ်ဇလဝဝ်မွဲကၞာၚ်ကီုရ၊ ကာလသၠးဂၠံဂဝ်သွက်ဂွံတိက်ဂှ် သွက်ဂွံကၠောန်ဇံၚ်ဖဴမွဲ၊ ဆုဒုန်ဇုက်တံကီု ကာလသၠးဂၠံဂဝ်တုဲ သွက်ဂွံဗဂီုဗုၚ် ရန်တၟံထိုၚ်သ္ၚိကောန်ပ္ဍဲဗုၚ် ဂွံစိန်အာပြဟ်ဂှ် တၟိဍိုတ်သွက်ဂွံပ္ဍိုက်ဗုၚ်ဂှ်ကီု၊ ဇံၚ်သွက်ညးသၠးဂၠံဂဝ်ဂွံတိက်ဂှ်ကီု၊ ကၠောန်လဝ်တုဲ၊ ဣမိဂှ်သ္ဒးဟီု ဗဗိုန်လဝ်အရေဝ်ရောၚ်။


===၇။ ပွတြုံတၠသ္ၚိမ္ဒးဝေၚ်ပါဲ===
တြုံတၠသ္ၚိပၠန်လေဝ် ကာလသမ္ဘာဇကုနွံကဵုယဲဒိုက်မ္ဂး မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနူယိုက်ကဠာကမ္မဌာန်ကီု၊ ဟိုတ်ဍေံနွံသာ်ဏံပၠန်၊ ယဝ်ရယိုက်ထ္ၜၚ်ဒးကဠာကမ္မဌာန်မ္ဂး အာယုက်ဂၠေံ၊ ဒြပ်ပိုန်ဟုတ်ရောၚ်၊ တၠပညာမန်တြေံတြဟ်တံဟီုဒၠောံဗ္တောန်လဝ်ရ၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ဟီုဂးလဝ်နွံမွဲသာ်ပၠန်၊ အဃောသမ္ဘာဇကုနွံကဵုယဲဒိုက်ဂှ် မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနူကလောန်သရာံပါပ်ဂမၠိုၚ်ကီု၊ ဟိုတ်နူရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ်ပ္ဍဲဗုၚ်နာနာသာ်တုဲ ကေၚ်ကာသရာံပါပ်ဂှ် မ္ဒးဝေၚ်ပါဲ၊ ကေၚ်ကာမ္ၚဵုဂှ် မ္ဒးပ္တုဲရောၚ်။ ပပ္တံအရေဝ်ဟၟဲကဵုကာမ္ၚဵုဂှ်လေဝ် ညံၚ်တၠယဲဒိုက်ဟွံဂွံမိၚ်ဂှ် မ္ဒးပသတိကီု၊ ဥပမာ−ပရိုၚ်တၠယဲဒိုက်ချိုတ် ဟိုတ်နူသၠးဂဝ်ဂၞဴ၊ ပရိုၚ်ယဲဒိုက်လီုတံဂှ် ဟွံကဵုမိၚ်သက်သက်ရ၊ ယဝ်ရမိၚ်ဒးမ္ဂး တၠယဲဒိုက်ဂှ် ကာလသၠးဂၠံဂဝ်ဒွိၚ်မံၚ်ပ္ဍဲစိုတ်တုဲ ဖေက်ဒှ်အာအန္တရာဲမွဲမွဲသာ်ရ၊ မွဲသာ်ပၠန် သ္ၚိလဵုဟွံဟီု မိက်ဂွံပကာမ္ၚဵုမ္ဂး ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် သၟတ်ဗြဴနွံကဵုယဲဒိုက်မွဲမွဲနွံမ္ဂး ပတံနူကောဒေံကောန်ဇာတ်တံ ဟွံပကာမ္ၚဵုအိုတ်ရ။

==ပွမသၠးဂၠံဂဝ်==
ပိုဲသတ္တံလိုက်ဏံဝွံ သ္ဂောံကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်ပ္ဍဲလောကဏံဂှ် ဟွံလောဲသွာ်ရ၊ ဝါဂါတ်သ္ဇိုၚ်သန်ကွေံကွေံရ၊ ကျာ်တြဲနာဲပိုဲတွံလဝ်ရ၊ ၜိုန်ရကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်ပၠန်လေဝ် လ္ၚဵုဂှ်ဒှ်မၞိဟ်တြုံ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဒှ်မၞိဟ်ဗြဴ ဒးဒှ်ပၠန်ရ၊ ယဝ်ရဒှ်မၞိဟ်ဗြဴမ္ဂး ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ်မ္ဒးဆဵုဒဗကဵုကေၚ်ကာသၠးဂၠံဂဝ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာမသၠးဂၠံဂဝ်ဝွံလေဝ် ဒဒိုက်ဇၞော်သန်ဟေၚ်ဂှ် အရေဝ်မန်ဟီုလဝ်နွံမံၚ်။ &quot;မၞိဟ်တြုံဍိုက်ဖံၚ်−မၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ်&quot; သ္ဂးလဝ်ရ၊ ပွမသၠးဂၠံဂဝ်ဂှ် မူပိုဲမ္ဒးသ္ပဗက်ရောဂှ် ဗွဲသၟဝ်တေံဟေၚ် ပါ်ထ္ၜးကဵုပၠန်ရ။

၁။ နိဒါန်။

၂။ ကမၠောန်တြုံဒးပ္တုဲဃောမၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ်။

၃။ ကမၠောန်ဣမိဒးပ္တုဲဃောကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်။

၄။ ကမၠောန်ကေၚ်ကာမၞိဟ်ဗြဴ နူၜံၚ်ပၟတ်ဒဵုတိတ်သ္ၚိပၟတ်။

၅။ ကေၚ်ကာမ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ် ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ၊ (ဝါ) ကေၚ်ကာမၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိမွဲဟာန်ကေုာံမိဿဟာဲ မ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ်ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ။

၆။ ကိစ္စပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်။

၇။ ကေၚ်ကာပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်။

၈။ နိဂီု၊ သာ်ဝွံပါ်လဝ်ရ။

===၁။ နိဒါန်===

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ တန်ပဋိသန္ဓိတုဲ စိုပ်ကၠုၚ်ကာလဍိုက်ပေၚ် ဂိတုတ္ၚဲမ္ဂး ကောန်ၚာ်ပ္ဍဲဗုၚ်ဂၞဴမိဂှ် သၠးတိတ်နူဗုၚ်ဂၞဴမိ၊ တိတ်စိုပ်ကၠုၚ်မ္ၚးဗုၚ်ဂၞဴမိရ၊ ဂလာန်ဏံဂှ် မန်ပိုဲတဴကော်ခဴစ-သၠးဂၠံဂဝ်၊ သၠးပဋိသန္ဓိ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်၊ ၜံၚ်ပၟတ်ပၞာၚ်၊ ညာတ်မုက်ဒေံလေဝ် ကော်ခဴစနာနာသာ်ရ။

===၂။  ကမၠောန်တြုံဒးပ္တုဲဃောမၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ်===

ပဋိသန္ဓိဍိုက်ပေၚ်ဂိတုတ္ၚဲတုဲ ထ္ၜးတိုန်လက်ကျန်ၜံၚ်ပၟတ် မပ္တံကဵုဂၞိၚ်ဂိ၊ ဗုၚ်ဂိ၊ တၞုၚ်ဇိုၚ်ဒေၚ်ကၠုၚ်မ္ဂး တြုံတၠသ္ၚိ အာကော်ဣမိတုဲ၊ မၞိဟ်မၞုံပ္ဍဲသ္ၚိတံဂှ် အာဂၠာဲကော်ပ္ကောံလဝ်မၞိဟ်ဗြဴ အာယုက်ဇၞော်ဇၞော်တံ ပ္ဍဲကွာန်ဂှ်ရ၊ ခေတ်ကၠာတေံ ပိုဲမန်ဂမၠိုၚ် ကော်ဣမိကွာန်ရ၊ ကာလခေတ်လၟုဟ် ဟိုတ်နူဣမိ ညးအလဵုအသဳတံ နွံမံၚ်ဇၟာပ်ကွာန်တုဲ ကော်ဣမိညးအလဵုအသဳတံဂၠိုၚ်ရ၊ ဣမိကီု မၞိဟ်ဗြဴဇၞော်ပ္ဍဲကွာန်တံကီု စိုပ်ကောံတုဲ တြုံတၠသ္ၚိဒးကၠောန်ဇံၚ်ဖဴမွဲရ။

'''သၞောတ်ဗၜတ်ဗီုပြေၚ်ဇံၚ်ဖဴ ။'''

ဒုန်ကလိဟွံသေၚ်၊ ဒုန်ကၟးဟွံသေၚ်၊ ဆုထ္ၜောံထ္ၜောံၜါတၞုၚ်၊ ဇမၠိၚ်ပန်ဟတ်ကဵုမွဲက္ဍဂှ်၊ လးလဝ်လ္တူကၞဳသ္ၚိ၊ လ္ပာ်တေံမွဲတၞုၚ်၊ ခြာခရာဗၞတ်မွဲဟတ်၊ လ္တူဂှ်လးစုတ်ဝိုန်ဒုန်၊ ထပှ်တၞုၚ်တုဲ၊ ဒက်ဗဗိုန်ကဵုချာရ၊ လ္တူဝိုန်ဂှ်ပၠန် ဒးလးစုတ်ဒုန်ကရေက် ဒစိတ်ကရေက်ရ၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ယဝ်မိက်ဂွံလးစုတ်ခတဵုမ္ဂး လးစုတ်ခတဵုပိဂတှ်ေလေဝ်မာန်ရ၊ လးကၞဳတုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံချဳဒရာၚ်၊ ဒးကြာပ်ပိတန်ရ၊ လ္ပာ်က္ဍိုပ် ကြာပ်စုတ်ဒုန်ကရေက်တုဲ ဒက်လ္ပာ်ဇိုၚ်မွဲတန်၊ အဒေါဝ်မွဲတန်၊ ဒးကြာပ်ဒက်ရ၊ ကၞဳဒုန်(ဝါ)ကၞဳဆုညံၚ်ဟွံဂွံချဳ လောအာလောကၠုၚ်တုဲ ဒးဒက်ကြာပ်ရ၊ သွက်မၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ် ဂွံတိတ်ဂွံလ္တူဇံၚ်ဂှ်၊ ဒးလးသ္ကဝ်ရ။


ယဝ်ရသၠးယဲဒိုက်ပ္ဍဲသ္ၚိမ္ဂး အခိုက်မန်ဟေၚ် ဒးကၠောန်ဗက်စရ၊ တြုံတၠသ္ၚိတံပၠန်လေဝ် သမ္ဘာဇကုသၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ချိုန်တီကောန်တြုံ ကောန်ဗြဴတုဲ ဒးၜံက်တိဗဝ်ဖဴမွဲ သွက်ဂွံၜံၚ်ပၟတ်ဗဂီုဇကုရ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်တြုံမ္ဂး တိဖဴဒစိတ်န၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ဗြဴမ္ဂး တိဖဴထပှ်နၜံက်ကေတ်တုဲ၊ ဗဝ်ဖဴစွံလဝ် ဗ္ဒာဲဇံၚ်သ္တိက်ၜံၚ်ပၟတ် လ္ပာ်တဲပါဲရ၊ ဗ္ဒာဲဖဴဂှ် စွံလဝ်ဍာ်မွဲဂရ သွက်ဂွံသိုဟ်တၟံ ဍိုတ်စံၚ်လဝ်နူဖဴဂှ်ရ၊ သၞောတ်ဗ္ၜတ်ဖဴဂှ် ဒးဒှ်အတိုၚ်ဇံၚ်ရ၊ ဆုဇမၠိၚ်ဖဴဂှ် ဒကေတ်မွဲတၞုၚ်ဓဝ်ရ၊ မွဲတၞုၚ်ဂှ် ဒုၚ်စကဵုဇမၠိၚ်ဇံၚ်ရ၊ ဆုဇမၠေံအနာံဖဴ ဒးကေတ်ၜါတၞုၚ် တုပ်ကဵုအနာံဇံၚ်ဂှ်ရ၊ အနာံဖဴဂှ် လဇံက်ဗကိတ်ကဵုသၟန်ဇမၠိၚ်ဇံၚ်တုဲ ဒှ်ဖဴညးတံရ၊ (ကာလလၟုဟ်ဝွံ လ္ၚဵုဂှ် ညးတံသၠးဂဝ်ဂၞဴ ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲတုဲ အပေါတ်ကြိယာ သွက်ဒးပ္ကောံကေတ်ဗွဲလ္တူတေံဂှ် ဟၟဲရ၊ ညးတံဒုၚ်ထပက်ဂဥုဲ စကေတ်ဂဥုဲမ္ဂး ကမၠောန်သၠးဂၠံဂဝ်တုဲမံၚ်ကီုရ)။

===၃။ ကမၠောန်ဣမိဒးပ္တုဲဃောကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်===

ကာလကောန်ၚာ်သၠးဂၠံဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ၊ ဒက်သုက်နကဵုဇုက်တောဝ်သ္အးဇ္ၚး၊ ခိုၚ်ကၠိုက်တုဲ ရေက်ထပိုတ်ကၠေံ နကဵုၜုန်မြက်ကေက်က် မသ္အးဇ္ၚးကီု၊ ဟွံသေၚ်လ္ၚဵုဂှ် ကရေက်ကေတ်သၞဒုန်၊ ဇိုတ်သ္အးကၠေံတုဲ၊ ရေက်ထပိုတ်သုက်ရ၊ တုဲကြာတ်ကြောသ္အးဇၚး ကောန်ၚာ်နကဵုဍာ်ဂမ္တဴဂီုဂီုရ၊ တုဲဖုံဍာ်မိတ်ကပေါဝ်ပၠန်၊ တုဲမ္ဂးဂွဳထုဲကောန်ၚာ် နကဵုယာတ်သ္အးဇၚး ဗွဲမဂပ်ဝ်တုဲ သ္တိက်စွံလဝ်ကောန်ၚာ် (ကာလလၟုဟ်ဝွံ) ကၞာဲသၟးဂၠိုၚ်ရ။


'''ဗွဲသတိ'''။ ။ (မူဟိုတ်သ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲကၞာဲဟီုမ္ဂး၊ အရေဝ်မၞိဟ်ဇၞော်မန် ခမဳသၚ်တံနွံမံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသာ်ဂှ် ဂွံမိၚ်ကေတ်ရ၊ သၟိက်ဂွံတီဗွဲခ္ဍန်ဂှ်၊ လောန်ကၠုၚ်မွဲအခိၚ်တေံ ပိုဲမန်တံကျပၞာန်ညးတုဲ၊ ဂကူပိုဲမန် ဣဓိညံၚ်ဂွံဟုတ်စှ်ေအာဂှ်၊ ပိုဲဒးဒုၚ်ဖန်ကၠုၚ်ဒဵုကဵုလၟုဟ်ရ၊ ကၞာဲမ္ဂးဂှ် ဒှ်ကြိယာ သွက်ဂွံဂုမ်သ္အးဩောံသ္ၚု၊ ဍေံမဒှ်စၞအာဟာရ ပိုဲမန်ဗွဲပရဲဂှ်မွဲသာ် သဘဴကၞာဲမ္ဂးဂှ် ဒှ်အပေါတ်ညးလ္ၚဵုတံ သွက်ဂွံစွံပ္ကောံလဝ် အပေါတ်မပ္တံ ထၟိက်နာနာသာ် ဟွံသ္အးဇၚး သွက်ဂွံထောံကၠေံဂှ်မွဲသာ်၊ ဒှ်သ္အးကၠေံဩောံသ္ၚု နကဵုကြိယာဂှ်တုဲ ဩောံသ္ၚုတံဂှ် ဒှ်ပုၚ်တုဲမ္ဂး ပိုဲခရှ်တံကီု၊ ခမဳသၚ်တံကီု၊ ဒးစဒးကဵုပိုန်ပပြဘိုက်ရ၊ စဟာပ်ဒးပုၚ်တံဂှ်မ္ဂး ဣဓိလဟုတ်စှ်ေအာ၊ ကျာ်ဩဳပၠိုတ်စှ်ေအာမာန်ရောၚ် နွံအဓိပ္ပါယ်သာ်ဝွံရ၊ ဟိုတ်သာ်ဂှ်ရ အာဂတနူတ္ၚဲဝွံတုဲ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ယဝ်တီပရေၚ်ဏံမ္ဂး မ္ဒးဝေၚ်ပါဲနူသ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲကၞာဲဂှ်ရ)။


(ကၠာတေံကောန်ဂကူမန်ပိုဲ သ္တိက်ကောန်ၚာ်တၟိတၟိ သာ်လဵုရောဟီုမ္ဂး လောန်ကၠုၚ်ၜိုတ်မသုန်စှ်ေသၞာံတေံ၊ ညးလ္ၚဵုတံသ္တိက်ကောန်ၚာ် နကဵုထးထဝ်ဟွံသေၚ် ညးဒိုက်ဝါတ်တံဂှ် သ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲခွက်ဆုလံက်လဝ်ဍာ်ထဝ်ဂှ် ကေၚ်ဆဵုဒဗကီုရ၊ ယဝ်ထးဆုမ္ဂး ကၠောန်လဝ်ခ္ဍံခ္ဍံ ကဵုဂၠိၚ်မံၚ်ညိတုဲ လ္ပာ်စွံက္ဍိုပ်ဂှ် ကၠောန်လဝ် ဗီုက္ဍိုပ်ခၟဴၜိုပ်ထဝ်တုဲ လံက်လဝ်ဍာ်ထဝ်ရ၊ ပ္ဍဲထးဂှ်ဟေၚ် ညးဇၞော်မန်ပိုဲကၠာတေံ သ္တိက်ကၠုၚ်လဝ်ကောန်ၚာ်ရ။ ခွက်ထဝ်ဂှ် ညးတံကၠောန်လဝ်တုဲ ဏာအပ်စွံလဝ်ပ္ဍဲသ္ၚိဃံၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ဂှ် ယဝ်ရညာတ်မုက်ကောန်ၚာ်မွဲမွဲမ္ဂး အာပ္တီဃံၚ်တုဲ ကေတ်နၚ်ခွက်ထဝ် သွက်ဂွံသ္တိက်ကောန်ၚာ် မဒှ်မၞိဟ်တၟိဂှ်ရ၊ ကွာန်ဇၞော်မ္ဂး ခွက်ထဝ် ၜါ-ပိ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ မကၠောန်စွံလဝ်ရ၊ ရံၚ်ကေတ်ပရေၚ်ဇုဇဗဴလ နော်နာဲပိုဲမစွံပပ္တိုန်လဝ် အခိုက်ကၞာဝွံ ပိုဲညာတ်ကေတ်ဇုဇဗဴလပိုဲ မဂတာပ်ခေတ်ဗွဲမလောန်ဟေၚ် တီကေတ်မာန်ရ၊ မူဟိုတ်သ္ဂး ဟီုသာ်ဂှ်ရောမ္ဂး ကာလအာကေတ်နၚ်ခွက်ထဝ်ဂှ်ရ ကိစ္စစုတ်စရၚ် ဒှ်မၞိဟ်ဂှ် တုဲဒှ်အာမွဲအလန်ဓဝ်ရ။ ကာလလၟုဟ်ဝွံ ရန်ကဵုဂလာန်ဝွံတုဲ  ပွမသ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲကၞာဲဂှ် ဝေၚ်ပါဲကၠေံတုဲ၊ ယဝ်သ္တိက်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲထးထဝ်ဟွံမာန်မ္ဂး သ္တိက်ကောန်ၚာ်လ္တူကၞဳ ဗွဲသ္အးဇၚးဂှ် ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရ။)


ကောန်ၚာ်သၠးဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ သုက်ကုတ်ထပိုတ်ပ္တိတ်နူကောန်ၚာ်ဂှ် ဣမိတံ အာတိုပ်ကၠေံ ပ္ဍဲကတိုၚ်ၜံက်လဝ်တိဖဴရ၊ လဆောဝ်လဆောဝ် ဟွံတိုပ်ပ္ဍဲကတိုၚ်တိဖဴ၊ အာတိုပ်ကၠေံအတိုၚ်ကိုန် တိုပ်သုက်ကောန်ၚာ်ရ၊ ဗွဲသၞောဝ်ကိုန်ဝွံ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ဂိတုဖဝ်ရဂိုန်၊ စဲ၊ ပသာ်မ္ဂး၊ တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာရ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ဂိတုဇှ်ေ၊ ဒဂိုန်၊ ခ္ဍဲသဳမ္ဂး တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်ရ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဂိတုဘတ်၊ ဝှ် ၊ ကထိုန်မ္ဂး တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာရ၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဂိတုမြေက္ကသဵု၊ ပုဟ်၊ မာ်မ္ဂး တိုပ်သုက်ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်ရ၊ ဗွဲကိုန်ဝွံတိုပ်သုက်မ္ဂး ကောန်ၚာ်ဂှ် ပိုန်ဂၠိုၚ်အာယုက်ဂၠိၚ်ရောၚ်၊ ပိုဲမန်ပတှ်ေလဝ် ဂလာန်ဝွံရ၊ (ကိုန်တုပ်သုက်ဗွဲလ္တူတေံလေဝ် ကံက်ပ္တိတ်နူလောကသိဒ္ဓိရ။)


ဒေသလ္ၚဵုဂှ်လေဝ် သွက်ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်တၟိ ကပေါတ်ကြိယာ ဒေဝတဴသူကၞေၚ် ဣမိတံပြုပြေၚ်ကဵုရ၊ ကပေါတ်ကြိယာ ဒေဝတဴသူကၞေၚ် သွက်ကောန်ၚာ်တြုံမ္ဂး ဇဗၠုဒစိတ်တၞး၊ သတ်ပိမ၊ ဟွံသေၚ်ဒစိတ်မ၊ ဩန်မွဲဒကေဝ် ဟွံသေၚ် မသုန်မး၊ လိခ်မွဲအုပ်၊ တဝ်ဏှ်ေမွဲတၞုၚ်၊ မှၚ်မွဲပလၚ်၊ ကယျိုၚ်ကယျဝ် ဗွိုက်လ္တက်မၞိဟ်တြုံမွဲစုံ၊ ခရေၚ်တၟိမွဲ၊ သ္ကဝ်တၟိမွဲဂတှ်ေ၊ ဂစေံစၠန်မြမောဝ်တံဂှ် သ္ဒးပကောံစွံလဝ်ရ၊ သွက်ကောန်ၚာ်ဗြဴမ္ဂး ဇဗၠုခထပှ်တၞး သတ်ထပှ်မ၊ ကယျိုၚ်ကယျဝ်မၞိဟ်ဗြဴတၟိမွဲစုံ၊ ခရေၚ်တၟိမွဲ၊ သ္ကဝ်တၟိမွဲဂတှ်ေ၊ ဂစေံစၠန်မြမောဝ်တံဂှ် သ္ဒးပကောံစွံလဝ်ရ၊ ဣမိဝွံ ပၠာဲကေတ်ဂစေံစၠန်မွဲပ္ၚာန်၊ တိတ်အာက္ဍိုပ်ကၞိန်တုဲ '''ယွံဒေဝတဴသူကၞေၚ် က္ညကၠုၚ်ပစၟတ်သမ္တီကောန်ၚာ်ဝွံညိ'''ရဴသာ်ဝွံ တိတ်နိမန်ဒေဝတဴသူကၞေၚ် ကဵုပသမ္တီရ၊ ကာလက္လေၚ်လုပ်ဇရၚ်ကောန်ၚာ် ဣမိဂှ် လၟုဟ်လုပ်ဍာ်ဂစေံစၠန်မြမောဝ် နူကဵုက္ဍိုပ်ကၞိန် ဒဵုကဵုစိုပ်ဒၞာဲကောန်ၚာ်ရ၊ (ကပေါတ်ဒေဝတဴသူကၞေၚ်တံဂှ် လ္ၚဵုမွဲတ္ၚဲ လ္ၚဵုၜါတ္ၚဲ၊ လ္ဒဵုဒဵုပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ် ညးတံစွံလဝ်ရ၊ အခိုက်ဏံဂှ်လေဝ် ဒေသမန်လ္ၚဵုနွံ-ဒေသမန်လ္ၚဵု ဟၟဲရ။)

===၄။ ကမၠောန်ကေၚ်ကာမၞိဟ်ဗြဴ နူၜံၚ်ပၟတ်ဒဵုတိတ်သ္ၚိပၟတ်===

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ ယဝ်သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဣမိဂှ် ကြာတ်ကြောသ္အးဇၚး ပလေဝ်ပလေတ်အတိုၚ်နဲကဲဣမိတံတုဲ၊ ပ္တိုန်သ္တိက်လဝ်လ္တူဇံၚ် ၜံၚ်ပၟတ်ရ၊ ရန်တၟံကဵုသ္ၚိကောန်ပ္ဍဲဗုၚ် ညံၚ်ဂွံညောတ်အာပြဟ်ပြဟ်ဂှ် ဂတ်ဒက်ဂွဳလဝ်ဗုၚ် နကဵုယာတ်ပူလဝ်ဗုၚ်တုဲ၊ ကေတ်တၟံဍိုတ်စံၚ်လဝ် ပ္ဍဲဖဴဂှ်တုဲ၊ သိုဟ်ဖျေံပ္ဍဲဍာ်ဂရ၊ ဟံၚ်ပ္တိတ်ဂွဳကဵုယာတ်တုဲ၊ ပ္ဍိုက်စွံလဝ်လ္တူဗုၚ်ဂှ် ၜိုတ်ဒုၚ်မာန်ရ၊ အဃောပ္ဍိုက်ဍိုတ်ဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဟွံကတဴလုပ်ဒဵုစၞာံဗုၚ် တဴသၠိုက်အာဂှ် မ္ဒးပသ္တိရ၊ ပၟတ်ဖဴဝွံလေဝ် မ္ဒးပဒှ်လဝ်လၟိုန်ရ။


ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်လေဝ် ညးဇၞော်တံ ကဵုစွံဂရုၚ်မွဲမ လ္တူက္ဍိုပ်သ္တိက်သၟတ်ဗြဴဂှ်ရ၊ ရန်တၟံ အာဗီုအခိုက်ညးတံအဆက်ဆက်တုဲ၊ ပ္ဍဲဂရုၚ်ဂှ် ဂၠိက်ဂရုၚ် ယာတ်ဂရုၚ်ဂှ် ဒးနွံရ၊ သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဖေက်လကိုတ်ဒှ်၊ ဆီတိုန်ဒှ်ဂှ်ရ၊ နကဵုဂၠိက်ဂရုၚ် ယာတ်ဂရုၚ်ဂှ် ဒက်ဂတ်လဝ်မွဲမွဲဒၞာဲမ္ဂး၊ ဆေဝ်ဒဝ်ကဵုအန္တရာဲ သာ်ဂှ်မာန်ရောၚ် ညးတံစှ်ေစိုတ်တုဲ၊ ကာလပၟိက်ကိစ္စမွဲမွဲ က္တဵုဒှ်မ္ဂး သၟိက်ဂွံဗွဲမပြဟ်ဂှ်ဒှ်ရ၊ သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဍာ်တှ်ညံၚ်ဂွံတိတ်ဂှ်၊ ညးတံပလေဝ်ပလေတ်ကဵုပၠန်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ် ကောန်ၚာ်သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ သိုၚ်တှ်ဟွံထောၚ်ဇဳဏီ ကောန်ၚာ်မဴဟွံအိုတ်၊ တှ်ဂှ် တေၚ်ကၠုၚ်ဗွဲမလောန်မ္ဂး သ္ၚိတှ်ဂှ် လီုအာကီုဒှ်ဂွံရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သ္ၚိတှ်ကလိုအ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံလာဲအာမ္ဂး ဇၞတ်ချိုန် ပလာဲကဵုသာသာရ၊ စၞအာဟာရ မပ္တံကဵုဍာ်လဂမ်၊ ဍာ်ဂမ္တဴတံဂှ် ဒးသုၚ်စကဵုဂၠိုၚ်ၚ်ရောၚ်၊ ဣမိဂှ်လေဝ် သွက်မိကောန်ၚာ် သ္ဂောံထတ်အာဗွဲဂတ၊ ကၠာဟွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီဂှ် ဒးမၚ်မွဲကဵုဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ရ၊ ပွမသုၚ်မိတ် ဟုံမိတ် သုၚ်ဂဥုဲတံဂှ်လေဝ် ဒးစၞောန်ထ္ၜးကဵုလၟိုန်ရ၊ သၟတ်ဗြဴဂှ် ကၠာဟွံစပုၚ် သွက်ဂွံဗဇဴ ဒေဝတဴဖဴဝွံ ထၟောတ်ကေတ်ပုၚ် ပန်ထၟောတ်တုဲ မ္ဒးဗဇဴ ပ္ဍဲဒကဴဖဴပန်လ္ပာ် ဒဵုကဵုတိတ်သ္ၚိပၟတ်ရ။

===၅။ ကေၚ်ကာမ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ် ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ၊ (ဝါ) ကေၚ်ကာမၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိမွဲဟာန်ကေုာံမိဿဟာဲ မ္ဒးပ္တုဲပ္ဍဲသ္ၚိၜံၚ်ပၟတ်ကၠာဟွံဂွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီ===

သၟတ်ဗြဴသၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ကၠာဟွံတိတ်သ္ၚိပၟတ်ဏီဂှ်၊ မၞိဟ်ဗြဴသၟတ်ဇၞော်တံညးဂမၠိုၚ် ကၠုၚ်ပ္တုဲကဵုဝတ်နာနာသာ် မပ္တံစံၚ်ဍိုတ် သိုဟ်ဍိုတ်ဖုံမိတ်ဂှ်လေဝ်နွံ၊ သၟတ်ဗြဴတၠတှ် မထတ်ယုက်တံလေဝ် ကၠာမိကောန်ၚာ် ဍာ်တှ်ဟွံထတ်ရိုက်ဏီဂှ် ကၠုၚ်ဗိုၚ်ဗၟဴ ကဵုတှ်ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ မွဲသာ်ပၠန်လေဝ် ညးမဒှ်ကလောမိဿဟာဲ ဌာန်ဗ္ဒာဲတံဂှ်လေဝ် ကၠုၚ်သ္ၚိစၟဳရံၚ်ကောန်ၚာ်မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ် တုပ်တဴညံၚ်ရဴပိုဲမၞိဟ်တံ ဒုၚ်တၠုၚ်မၞိဟ်တၟိကီုရ၊ ညးတၠသ္ၚိတံပၠန်တုန်လေဝ် ပ္တုဲတဴဝတ်လ္တူမၞိဟ်ကၠုၚ်ရံၚ်တံပၠန် ပွမဗ္စဖျုၚ် ဒုၚ်သွနာနာသာ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဗ္စပုၚ်သတ်ဗြဴ ကဵုသွစၞဗွဲမဒးရးပၠန်ရ၊ ညးမွဲလ္ပာ်ကဵုမွဲလ္ပာ် ဝတ်ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ် ခၠေဝ်ပလန်ပၠန်ရ၊ အခိုက်ဏံဝွံ ခိုဟ်တဴဗွဲမလောန်ရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် ဗ္စဖျုၚ်ပိဗ္တံပိတ္ၚဲ မိပ်ပဇြိပ်ပ်ကရိုက်ညးကဵုညး ဂွံဆဵုဒၟံၚ်ဒဵုကဵုလၟုဟ်ရ။

===၆။ ကိစ္စပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်===

နူကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်ဂွံပိတ္ၚဲဟွံသေၚ် မသုန်တ္ၚဲမ္ဂး ဣမိဂှ် သ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တုဲ ပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ရ၊ မၞိဟ်ၜံၚ်ပၟတ်အလန်ပဌမမ္ဂး လ္ၚဵုဂှ် ယဝ်ရမိကောန်ၚာ် မံၚ်ထတ်မံၚ်မ္ဂး ပေၚ်ပိတ္ၚဲ လ္ၚဵုဂှ်လေဝ် မသုန်တ္ၚဲ၊ လဗြဴကေၚ်ၜံၚ်ကၠုၚ်လဝ် ပၟတ်ပၞာၚ်တုဲမ္ဂး ပေၚ်ပိတ္ၚဲ ညးတံပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်အိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် ဣမိဝွံ ကေတ်ပုၚ်ပန်ထၟောတ် ဂရုၚ်မွဲမ၊ ဇဗၠုပန်တၞး၊ နော်မွဲတၞုၚ်၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံပၠန်လေဝ် ဂရုၚ်မွဲမ၊ ပုၚ်မွဲထၟောတ်၊ ဇဗၠုမွဲသွတ်၊ ပၟတ်နူဖဴၜံၚ်ပၟတ်လ္ၚ၊ ဍာ်မွဲဗြံက်ကေတ်တုဲ၊ စှ်ေအာတိဂတမုက်သ္ၚိရ၊ အပေါတ်စပ်ကဵုပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်တံဂှ် စွံပ္ဍဲတိ(လ္တူသ္ကဝ် လ္တူခတဵုဂှ် ဟွံကေၚ်မိၚ်)တုဲ စဝ်ဖျေံဍာ်လ္တူပၟတ်လ္ၚဂှ်ရ၊ အဃောမစဝ်သိုဟ်ဖျေံဍာ် လ္တူပၟတ်လ္ၚဂှ်၊ သာ်ဝွံမဟီုပ္တီ(ဗလိဗဇဴ ဒေဝတဴဖဴ လေဝ်ဟီုဂး) '''ဒေဝတဴဖဴရ၊ ယွံဒေဝတဴဖဴ မၞးအာမာန်ရ''') ဂလာန်ပ္တီ ဒေဝတဴဖဴဝွံ ရန်တၟံသာ်လဵုတုဲ သ္ပရောဂှ် ဟွံတီ ဒေသလဵုရောဂှ်ဟွံတီတုဲ ပွဝွံ ဒှ်ဆအယာံမာတ်ကေၚ်မိၚ်လဝ်ရောၚ်၊ ညးတံသ္ပသာ်ဏံဂှ် ဒှ်ကရိကၞာဲမွဲသာ်ကီု၊ ဟိုတ်ဖဵုဍေံဂှ် ဟွံတီသက်သက်ရ။


ပွမပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ် ဗ္စူလတ်သ္ကဝ်မွဲထၟူတုဲ သ္ပဂြောပ်ကၟာတ်လဝ် လ္ပာ်လ္တူကဵုယာတ်ရ၊ ထၟူသ္ကဝ်ဗ္စူလဝ် လ္တူဍိုတ်ဟွံသေၚ် လ္တူဆုဒကုတ်ရ၊ (ကၠောန်နဲဗီုအုပ်ပဠက်ရ) မိကောန်ၚာ်ဂှ် လုပ်ဂ္ဇံပ္ဍဲထၟူသ္ကဝ်ဂှ်တုဲ ဣမိကေတ်နၚ်ဍိုတ်စံၚ် တၟံစံၚ် ဓလုက်စုတ်ပ္ဍဲထၟူသ္ကဝ်တုဲ ပက်သိုဟ်ကဵုဍာ်သၟုဟ်ဂမ္တဴ တိတ်ကၠုၚ်တုဲ ပ္ဍဲထၟူသ္ကဝ်ဂှ် အုပ်ဂမ္တဴကၠုၚ် နကဵုသၟုဟ်ဂှ် ဍာ်ပဠက်မၞိဟ်ဇွောဝ်တိတ်ကၠုၚ်ရ၊ ဣမိလေဝ်သ္ပသာ်ဏံ ဍိုတ်စံၚ်ဒဵုဂံက် မွဲမတုဲမွဲမ ဒဵုပေၚ်ပိမရ၊ ရန်တၟံတၞဟ်သ္အာၚ်ဟွံသေၚ် ယဝ်ပဠက်တိတ်မ္ဂး ပ္ဍဲခန္ဓဇကု မိကောန်ၚာ်ဂှ် ဒဒှ်ရ ကၠိပပ်ဟွံသ္အးဇၚးတံဂှ် ဇွောဝ်တိတ်အာကရောံဍာ်ပဠက်တုဲ၊ ဍာ်ဖျုန်ဆီ ပ္ဍဲတၠခန္ဓဂှ် သ္အးဇၚးအာအိုတ်ရ ဣမိလ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် သိုဟ်ဍိုတ်ဒဵုပေၚ် မသုန်မလေဝ်နွံကီု၊ ပွမသ္ပသာ်ဏံဂှ် မန်ဂမၠိုၚ်'''အုပ်ဟဂမ်'''ဟီုဂးစရ။ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အုပ်ဟဂမ်ဟီုမ္ဂးဂှ် ဆၜိုတ်တၟံဍိုတ်သၟးဟွံသေၚ် ဗၞဲထဏေက် ပိုဟ်ဖဍိုတ်လဝ်ဂှ်လေဝ် ဒးဒုၚ်သၟူဍေံရ၊ ရန်တၟံသွက်ပၞေတ်သရ ဂွံစိန်ဝုန်တုဲ အုပ်ဗၞဲလေဝ် ညးတံသ္ဂးပၠန်ရောၚ်၊ ကၠာဟွံဂွံပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ် ညးလ္ၚဵုဂှ် အာဂၠာဲၜှ်ကေတ်တၞးဓယာ် လ္ၚဵုဂှ်အာဂၠာဲၜှ်ကေတ် တၞးယးမတ်ဗ္တံဂှ် ၜိုဟ်လဝ်ဒဵုကဵုဖောဝ်တုဲ ကာလပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ် ဟွံသေၚ် ကာလအုပ်ဟဂမ်တုဲဂှ် သွက်ဂွံဟုံဍာ်တၞးဓယာ် ဟွံသေၚ် ဍာ်တၞးယးမတ်ရ၊ ကာလဟုံဍာ်ဂှ်လေဝ် ပါဲနူဍာ်ဏံတုဲ ညးတံဟွံကဵုဟုံရ၊ တုဲမ္ဂး သဘဴမၞိဟ်ဗြဴဟုံဍာ်ဂစေံစၠန်ဂန္ဓရာ ကျိုၚ်ကျဝ်ကေတ်ဗွဲမ္ဒးရး ဗွဲမသ္အးဇၚးတုဲ ဇံၚ်ၜံၚ်ပၟတ်ဂှ်လေဝ် ရိုဟ်ပလီုထောံရ။


လ္ၚဵုပၠန် ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ်ရ စဝ်ကပေါဝ်ပ္တုဲထောံလေဝ်နွံကီု၊ ပ္ဍဲမွဲတ္ၚဲပ္တုဲသီုၜါကာဂှ် '''စဝ်ကပေါဝ်ဇံၚ်ဖဴ''' ဟီုဂးအိုတ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ်ရ သီုစဝ်ကပေါဝ် သီုခုတ်ယၟု သီုစၚ်ကတောဝ်လေဝ် သ္ပအိုတ်ရ။

===၇။ ကေၚ်ကာပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်===

ၜိုန်ရမၞိဟ်ဗြဴၜံၚ်ပၟတ် ပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်တုဲကီုလေဝ် ရန်လဝ်သွက်သမ်အုဲ သမ်အေၚ် ဟွံသ္အးဇၚး ပ္ဍဲခန္ဓညံၚ်ဂွံဆက်တိတ်အာ ဒဵုကဵုအိုတ်အာ ညံၚ်ဍာ်ပဠက် တိတ်ဟွံသ္ဂုၚ်အာဂှ် ညးတံကဵုဆက်ကေတ်အာ ပၟတ်ပၠန်လေဝ်နွံကီု၊ ရန်လဝ်သွက်ထိုၚ်ကောန်သ္ၚိကောန်ပ္ဍဲဗုၚ် ဂွံအေဲစှ်ေအာတုဲ ဆက်ပ္ဍိုက်အာဍိုတ်လေဝ်နွံကီုရ၊ ယဝ်ရမိကောန်ၚာ် မံၚ်ထတ်မံၚ်၊ မိိပ်ဇြိပ်မံၚ်မ္ဂး ပွမပ္ဍိုက်ဍိုတ်၊ ၜံၚ်ပၟတ်ဂှ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ပိတ္ၚဲဟေၚ် ညးတံကဵုသ္ပရ၊ ဇံၚ်သ္တိက်ကီု၊ ဖဴကီု ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်ဂှ် ပလီုရိုဟ်ထောံကၠေံဂၠိုၚ်ရ၊ ပွဝွံလေဝ် တန်မံၚ်လ္တူတၠခန္ဓ ထတ်ဟွံထတ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဒွိၚ်ဗွဲမလောန်တုဲ အပေါတ်ကြိယာ ဇြိုၚ်ညိညကီုလေဝ် ဟွံကဵုထ္ၜၚ်၊ ဍာ်ဂံက်က်လေဝ် ဟွံကဵုဟုံ၊ ယဝ်ပၟိက်နွံမ္ဂး ဟုံဍာ်ဂီုဂီု ဒဵုကဵုပွိုၚ်မွဲဂိတုဂှ်လေဝ် ဂွံကေၚ်ဆဵုထဗဒၟံၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဝွံရောၚ်။

===၈။ နိဂီု===
ကေၚ်ကာပွမသၠးဂဝဂၞဴတုဲ ပ္တိတ်သ္ၚိပၟတ်တုဲမ္ဂး ဇံၚ်သ္တိက်ကီု၊ ဗွဝ်ဖဴကီု ရိုဟ်ပလီုထောံရ၊ စိုပ်ကာလဒိုအ်ထောံနူပ္ဍိုက်ဍိုတ် ဒိုအ်ထောံနူၜံၚ်ပၟတ်တုဲမ္ဂး ပွမသၠးဂဝ်ဂၞဴဂှ် အခိုက်ပိုဲမန်တံ တုဲဒှ်စိုပ်ဒတုဲအာရ။

==ပွမစဝ်ကပေါဝ်၊ ခုတ်ယၟု==

ပွမစဝ်ကပေါဝ်မ္ဂးဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်တြေံ ဆက်ကၠုၚ်လက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲရ၊ ပပ္တံနူရာဒနာမိက် '''သဳလိဿနိစ္စံ ဝုဍ္ဎာ ပစာယနော စတ္တာရောဓမ္မာဝုဍ္ဎန္တိ အာယုဝဏ္ဏံသုခံဗလံ''' ဂှ်ရ၊ သာ်လဵုဂွံဆက်ဒှ်ကၠုၚ်ရော ဗွဲခ္ဍန်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုညိညရ။ လက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲ နွံတြုံကဵုဗြဴညးၜါ ဂွံကောန်ၚာ်မွဲ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ် အာကလံမအံက်ဇကု ဒဒှ်မံၚ်ဣသိမွဲ ဒ္ဂိုန်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲဂြိုပ်တေံရ၊ ခါညးၜါတြုံကဵုဗြဴ ကလံတုဲဂှ် ဗွဲဂါထာလ္တူတေံဟေၚ် ရာဒၞာမိက်ကဵုရ၊ ခါရကောန်ၚာ်ဂှ် ကလံလဇုဣသိဂှ် ဟွံရာဒၞာမိက်တုဲသၟာန်တိုန်၊ ပသာ်လဵု ဟွံရာဒၞာကဵုကောန်ပိုဲရော၊ ယဝ်မိက်ဂွံတီမ္ဂး အာသၟာန်ရံၚ်မှာထေရ်အာနန် မပဒတဴဒၟံၚ်ဗ္ဒာဲကျာ်တြဲပိုဲတေံ၊ ညးၜါတြုံကဵုဗြဴလေဝ် ပၚောံအာဗွဲမပြဟ်တုဲ ကလံမှာထေရ်အာနန်ရ၊ ခါတြုံကဵုဗြဴကလံဂှ် မှာထေရ်အာနန် ရာဒၞာမိက်နဂါထာ ဗွဲလ္တူတေံတုဲ ကာလကောန်ၚာ်ကလံဂှ် ဟွံရာဒၞာမိက်၊ ညးၜါသၟိက်ဂွံတီတုဲ သၟာန်တိုန်နဲကၠာတေံရ၊ ယဝ်သၟိက်ဂွံတီမ္ဂး အာသၟာန်ရံၚ်ကျာ်တြဲညိရဂး၊ ညးၜါတြုံကဵုဗြဴ ဗွဲမပြဟ်ဟေၚ် ပြာပ်အာဇရေၚ်ကျာ်တြဲတုဲ ကလံကျာ်တြဲရ၊ ခါတြုံကဵုဗြဴကလံဂှ် နဂါထာဗွဲလ္တူတေံဟေၚ် ရာဒၞာမိက်ကဵုပၠန်ရ၊ ကာလကောန်ၚာ်ကလံဂှ် ကျာ်တြဲပိုဲဟွံရာဒၞာမိက်၊ သၟိက်မိက်ဂွံတီတုဲ သၟာန်တိုန်ကျာ်တြဲပၠန်ရ၊ နကဵုဂမြၚ်ညာဏ်ကျာ်ဟေၚ် ညာတ်ဒးကောန်ၚာ်ဏံ အာယုက်ဍေံနွံထပှ်တ္ၚဲရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ယဝ်ရာဒၞာမိက် '''အာယုဝဏ္ဏံသုခံဗလံ'''မ္ဂး ဗၠေတ်အာရောၚ် ဟိုတ်ဂှ်ရ ဟွံရာဒၞာမိက် ညံၚ်အာယုက်ကောန်ၚာ်ဏံ ဂွံဂၠိၚ်ဂှ် သာ်လဵုဂွံပရော သၟာန်ကျာ်တြဲရ၊ ကောန်ၚာ်ဂှ် အာယုက်ဍေံနွံထပှ်တ္ၚဲရမ္ဂး ကဵုဗှ်မ္ၚဵုဒ္စာံဗ္တံ ဒ္စာံတ္ၚဲရ၊ ပ္ဍဲပေၚ်ထပှ်တ္ၚဲဂှ် သၟိၚ်မာရဏကၠုၚ်ကေတ်ဏာ ကောန်ၚာ်ရောၚ်၊ ချပ်တုဲ ပြာပ်ကၠုၚ်ဌာန်ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ။


ဟိုတ်နူကျာ်တြဲ မွဲဟာန်ကေုာံတၠအရှန်ဂမၠိုၚ် ဗိုၚ်လဝ်ကောန်ၚာ်ဂှ်တုဲ ဗှ်မံၚ်မ္ၚဵုဂှ်ရ၊ သၟိၚ်မာရဏဂှ် လုပ်ပ္ဍဲဓဝၚ်တၠအရှန်တံ ဗှ်မံၚ်မ္ၚဵုဂှ်ဟွံမာန်တုဲ ကလေၚ်စဴအာရ၊ လောန်အာထပှ်တ္ၚဲတုဲမ္ဂး သၟိၚ်မာရဏ သွက်ကၠုၚ်ကေတ်ဏာကောန်ၚာ်ဂှ် အခေါၚ်ဟၟဲသက်သက်ရ၊ ပေၚ်ဒ္စာံဗ္တံဒ္စာံတ္ၚဲတုဲ ကျာ်တြဲရာဒၞာမိက်ကဵုကောန်ၚာ်ဂှ် နဂါထာဗွဲလ္တူတေံကီုရ၊ ပွိုၚ်ဒစာံဗ္တံဒစာံတ္ၚဲ ကျာ်တြဲမွဲဟာန်တၠအရှန်တံ ဗှ်မံၚ်မ္ၚဵုဂှ် မၞိဟ်ပုတုဇန်တံညးဂမၠိုၚ်  ပြာပ်ကၠုၚ်ကလၚ်ပၚ်မှိၚ်ဓရ်ကျာ်တုဲ ကဵုဒါန်ကျာ်တြဲမွဲဟာန်ကေုာံတၠအရှန်တံ နကဵုအာဟာရဘောဇိုန် နာနာသာ်ဟွံသ္ကုတ်ရ၊ သ္ပပဓာန်ကဵုကောန်ၚာ်ဂှ် ကျာ်တြဲတွံဓရ်မ္ၚဵုတုဲ ကောန်ၚာ်ဂှ်လေဝ် အာယုက်ဂၠိၚ် ပိုန်ဟာန်လေဝ်ဇၞော်မောဝ်အာရောၚ်၊ သာ်ဂှ်ရ ညးကၠုၚ်ကလၚ်ဓဝ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် လာၚ်မုက်ကြာတ်ကြော သ္အးဇၚးကၠေံဇကု နကဵုဍာ်မ္ၚဵုအိုတ်ရ၊ ကာလစဴအာ ညးတံကေတ်ဖျဴဏာဍာ်မ္ၚဵုတုဲ လၟုဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုပၠန်ရ၊ ပပ္တံနုတ္ၚဲဂှ်တုဲ၊ ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ်၊ ကောန်ၚာ်ဒှ်မၞိဟ်တုဲ၊ ရန်တၟံသွက်အာယုက်ဂွံဂၠိၚ်၊ ဒြပ်ကသပ်ဂွံဂၠိုၚ်၊ ကျာ်ဩဳဂွံနွံဂှ်ရ၊ သ္အးဇၚးကၠေံ ပွမကၠိပပ်တံဂှ်တုဲ ကၠောန်ပေါဲကာမ္ၚဵုမွဲ၊ ပြာကတ်ကၠုၚ်မံၚ်ဒဵုလၟုဟ်ဂှ် ဒှ်'''မ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်'''ရ။


* ('''ဗွဲခ္ဍန်ဟေၚ်ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ရ''')

သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဂှ် ဣမိတံဟွံသေၚ် ညးအာယုက်ဇၞော်တံ သ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တုဲ ပြုပြေၚ်ကေတ်ခါန်လဗံက်ခၟရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်ပိ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်မသုန်၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်ထပှ်၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် လဗံက်ဒစိတ်၊ ရဴဝွံ ပြုပြေၚ်ကေတ်ရ၊ ပ္ဍဲလဗံက်သွက်ဣမိဂှ် သတ်ဗြဴမွဲမ၊ ဗြာတ်ၜါဂရး၊ ပလေၚ်ခၟိုန်၊ ကဂၠေဝ်၊ ကဝေက်သၠိက်၊ သွခၞံကြုက်စုတ်လဝ်ရ၊ သၟေဟ်နူဂှ် ဗြာတ်မွဲဂရး၊ ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ကဂၠေဝ်၊ ၜံက်၊ တၞိၚ် တောဝ်ပလုဲစုတ်လဝ်တုဲ သွက်ဇိုန်ကဵုညးလွဳဝတ်ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်တြုံမ္ဂး လကံက်ဇိုၚ်၊ သၞေက်၊ မဂွါ၊ ကောန်ဗြဴမ္ဂး လကံက်ဇိုၚ်၊ လကံက်တဲ၊ သၞေက်၊ မဂွါတံ ပ္ကောံစုတ်လဝ်ပ္ဍဲပ္ၚာန်မွဲရ၊ ယဝ်လဗံက်ပိမ္ဂး မွဲဂှ်သွက်ဣမိ၊ သၟေဟ်ၜါဂှ် လဗံက်ဗဴလေဝ် ကော်စရ။


ကၠာဟွံစိုပ်တ္ၚဲပ္တုဲကာ မ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဂှ် ပ္ကောံကကေဝ်လဝ် ကပေါတ်ဗွဲမရုံဂပ်နာနာသာ်တုဲ၊ ကပေါတ်သွက်ကောန်ၚာ်ဂှ် ပပ္တံနူဍာ်မိတ်ကပေါဝ် နုၚ်မ္ၚဵု ဂအဳတံအိုဿီု ကပေါတ်ပွမ္ဒးရပ်စပ် ကာလသၠးဂဝ်ဂၞဴကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ တုဲဘိက်ပၟိၚ်လဝ်မၞိဟ်ဇၞော် ပ္ဍဲကွာန်တံဂှ်ကီု၊ ယဝ်ရဗှ်မ္ၚဵုဖာပ်သၚ်ကီုမ္ဂး အာစာတၠဂုန်ခမဳသၚ်တံလေဝ် အာနိမန်လဝ်ကီုရ၊ စိုပ်တ္ၚဲပ္တုဲကာမ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဂှ်မ္ဂး၊ သွက်ဂွံစဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် မ္ဒးပြုပြေၚ်လဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် စွံလ္တူဂအဳ ဂတမုက်သ္ၚိရ၊ ခ္ဍအ်ဇဗၠုမွဲ ဂစေအ်မွဲပ္ၚာန် ဒ္ၚောဝ်မွဲ ဍာ်ကၟုဟ်မွဲထၟာဲ ပြေၚ်စွံလဝ်တုဲ၊ ကပေါတ်မပ္တံ ကၞေဟ်ဗာ်ဂူ တွဵု မြတံဂှ်လေဝ် မ္ဒးစွံဗ္ဒာဲလဝ်ဇရေၚ်ဂအဳဂှ်ကီုရ၊ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဣမိ ဟွံသေၚ် ညးဗၟဴတှ်ကဵုကောန်ၚာ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ကမံက်ကေတ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် ဖုံပၠဳလာၚ်မုက် ကြာတ်ကြောသ္အးဇၚးကၠေံ ကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ တုဲဖုံပၠဳကဵုဍာ်ဂစေအ်စၠန်မြမောဝ်ပၠန်ရ၊ မိကောန်ၚာ်ဂှ် ရပ်ကေတ်ကပေါတ်တံ ပွမရပ်စပ်လဝ် ကာလၜံၚ်ပၟတ်တေံ၊ မိကောန်ၚာ်ဂှ် စဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်တုဲ မကောန်ၚာ်ဂှ် ကြာတ်သ္အးဇၚးကၠေံရ၊ တုဲမကောန်ၚာ်ဂှ် ကြာတ်ကြောသ္အးဇၚး လာၚ်မုက်ဇကုတုဲ မကောန်ၚာ်ဂှ် ကလေၚ်စဝ်ဍာ်မိတ်ကပါဝ်ကဵုမိကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ တုဲညးမပြာပ်ကၠုၚ်တံဂှ်သီုဖအိုတ်၊ ဒုၚ်ကေတ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်၊ သွက်အန္တရာဲဂွံလာဲလေၚ်၊ သွက်ဂွံသ္အးဇၚးကၠေံဇကုအိုတ်တုဲ လံက်ဖုံဂစေအ်စၠန်မြမောဝ်တုဲ တၠသ္ၚိတံ ဒုၚ်ကဵုပလေၚ်ခၟိုန် ဗြာတ် ကုညးမပြာပ်ကၠုၚ်တံဂှ်အိုတ်ရ၊ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံကာလမပြာပ်ကၠုၚ် ဇရေၚ်သ္ၚိ မပ္တုဲကာမ္ၚဵုစဝ်ကပေါဝ်ဝွံဂှ် နတဲသၟးဟွံသေၚ်၊ ရန်တၟံသွက်ကောန်ၚာ်တုဲ ကပေါတ်ပရၚ်တၟာဲနာနာသာ်လေဝ် ညးတံကဵုခၟအိုတ်ရ။


ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ကာလဗလိုပ်ကောန်ၚာ်တုဲ မိကောန်ၚာ်ဂှ် မိန်ကေတ်ကောန်ၚာ်၊ စွံပ္ဍဲလဒေါဝ်သ္ၚိ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ၚာ်တြုံမ္ဂး မၞိဟ်ဗြဴဇၞော်ဒစိတ်၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ဗြဴမ္ဂး မၞိဟ်ဗြဴထပှ်မ္ဒးဗိုၚ်လဝ်တုဲ ကေတ်ချာမွဲတၞုၚ်၊ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ဒက်လဝ်လစိန်မတ်ဗ္ကေတ်မွဲဇြေဟ်ရ၊ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ရပ်လဝ်တုဲ ကလံက်ဍာ်ပ္ဍဲသၠိုၚ် မစုတ်လဝ်ဍာ်မြမောဝ်ပ္ကဴကြေၚ်တုဲ ဂါထာ ၜ ကောန်ၚာ်ဂှ် ဖ္ဍောတ်မွဲလ္တုန် ဇီုကၞေၚ် ကောန်ၚာ်မွဲတဲရ၊ ကောန်တြုံမ္ဂး ဂါထာဒစိတ်လ္တုန်၊ ကောန်ဗြဴမ္ဂးထပှ်လ္တုန်ဖ္ဍောတ်ရ၊ ရဴဝွံ ၜ ကောန်ၚာ်မ္ဂးရ ၜ တုဲ လစိန်ဂှ် မ္ဒးကွက်စုတ် ပ္ဍဲကံကောန်ၚာ်ဂှ်ရ၊ ကွာၚ်လဗံက် မစဳရေၚ်လဝ်ဂှ် ဗြာတ်မွဲဂရး ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ဇဗၠုမွဲသွတ် မ္ဒးဇိုန်ကဵုဣမိတုဲ သွက်ကွးဣမိဂှ် ဗြာတ်မွဲဂရး ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ဇဗၠုသွတ်မွဲ မ္ဒးဇိုန်ကဵုရ၊ ဇဗၠုသွတ်ဂှ် ခါန်လေဝ်ဂးရ၊ ယဝ်ဒှ်ကောန်ကၟာမ္ဂး ဗလိုပ်မွဲစွံရ။


ကာလဗလိုပ်ကောန်ၚာ်တုဲ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ဝေၚ်သဘၚ်ဒွုဲဝါဲလဵုပၠန်၊ ကွာန်လ္ၚဵုဂှ်ဟွံဝေၚ်ရ၊ ပွမဝေၚ်ဒွုဲဝါဲလဵုဂှ် စွံလဝ်ကောန်ၚာ်ပ္ဍဲလ္ဒေါဝ်သ္ၚိ၊ မၞိဟ်ဗြဴတၠကောန် ဗၞတ်ပိပန်မသုန်တြဴ ဒတူဒၟံၚ်တုဲ ဆက်လဝ်တဲ၊ ဒွုဲဝါဲလဵုသ္ဂးတုဲ ညးတံပ္ကောံပၠောပ်တဲဆက်လဝ်ဂှ်ရ၊ တုဲဆက်ဒယှ်ေတိုန် '''ဒွုဲဝါဲလဵုဒွုဲဝါဲလဵု-ဝါဲလဵုရောဟွံသေၚ် ကြေၚ်ဇမ္ဗူရှ် ဒှ်ကွေံဟာဲဣတံ ဒှ်ကွေံဟာဲဣတံ''' သာ်ဝွံ ဒယှ်ေအာဒွုဲ ယူဒံၚ်ဂေတ်အာကောန်ၚာ်ဂှ် ၜါပိပန်လ္တုန်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ၜပ္တိုန်စရာဲကောန်ၚာ်လေဝ် သ္ပကီုရ၊ ၜကောန်ၚာ်တုဲ ညးဇၞော်တံ ရာဒၞာမိက်သွက်ကောန်ၚာ်ဂှ် ဂွံဒှ်တသိုက်ပိုန်ဟာန်၊ အာယုက်ဂွံဂၠိၚ်၊ ကျာ်ဩဳကဵုဂွံနွံကီုရ၊ ၜကောန်ၚာ်မ္ဂးဂှ် သွက်ဂွံပ္တိုန်စြာဲကောန်ၚာ်တုဲ သ္ပအိုတ်ရ၊ ကာလၜကောန်ၚာ်ဂှ်လေဝ် ဂါထာၜကောန်ၚာ်ဂှ် ညးတံဖ္ဍောတ်အိုတ်ရ၊ ဂါထာၜကောန်ၚာ်လေဝ် မွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန်ဟွံတုပ်၊ တၞဟ်ခြာမံၚ်ညိညကီုရ၊ ရန်တၟံၜကောန်ၚာ်ဂှ် တုပ်မံၚ်သီုဖအိုတ်ရ။


* '''ဂါထာ ၜကောန်ၚာ် မွဲနဲတုန်''' 


'''( ခၟမွဲ။ )'''။

နူကဝ်တိုန်ရ၊ ပိုဲၜကောန်စဴ၊ ရဴဂဴရတ်ပိ၊

ခၟမွဲစိ၊ ဣဓိဇၞော်ပၠန်၊ အ္စာပ္တန်လဝ်၊

ကျာ်ဂေါတမ၊ ပၠလျးဖျဳဖျဳ၊ သ္ၚဳဗဵုအံသဝ်၊

မၞိက်ဗိုတ်ဗၠဲ၊ ဗ္ဂဲသိလ္လာ၊ နဳလာဩန်ထဝ်

ဒယှ်တမ္ညဝ်၊ အသဝ်နုဘဴ၊ ကဵုစဴဒှ်ညိ၊


'''( ခၟၜါ )'''။

ဝွံခၟၜါ၊ သာရထဳအဴ၊ ကဵုဒှ်စဴညိ၊

တိုက်ထဝ်ဩန်စိ၊ ဣဓိနွံကီု၊ သီုသက္ကဝဝ်၊

ဖဵုပန်မက်ပတ်၊ သစ္စပန်ဂှ်၊ တဲစှ်ရိုဟ်လဝ်၊

ကဵုဂွံပၟဝ်၊ ဍောၚ်ဓဝ်ကျာ်တြဲ၊ ပ္ဍဲကဵုဂၠးတိ၊


'''( ခၟပိ )'''။

ခၟပိဟေၚ်၊ အ္စာကၠောန်လဝ်၊ သီုဓဝ်ဟဳရိ၊

ကောံမၞိက်ပိ၊ သိနေရုဟေၚ်၊ ပြေၚ်သိန္နရာဇ်၊

ဗ္ကေတ်ဒဝါန်၊ သဏ္ဍာန်မတ်ဗ္ဂဲ၊ မၞိက်ပြဲဂွံညာတ်၊

ပ္ဍဲလောကဓါတ်၊ ဇာတ်ဝေဿန္တဝ်၊ ကဵုတန်လဝ်ညိ၊


'''( ခၟပန် )'''။

ဝွံခၟပန်၊ သစ္စပန်အဴ၊ ကဵုစဴတန်ညိ၊

သၟိၚ်ဝၚ်ပန်စိ၊ ဒမၠိကဵုဆဵု၊ မ္ၚဵုဟောဒြာ၊

ကြဴတဲပြာကတ်၊ ကွတ်စှ်ဒ္စာံ၊ သိုန်သ္ကဵုရံက်ရာ၊

ဖဵုရာဒၞာ၊ သီုသဒ္ဓါအဴ၊ ကဵုစဴဒှ်ညိ၊


'''( ခၟမသုန် )'''။

ဝွံခၟမသုန်၊ သဳမသုန်ဂှ်၊ ကဵုပ္ဍေန်ဍဟ်ညိ၊

အာယုက်တန်စိ၊ နာမဒိဃာ၊ ကဵုဂွံမြာကီု၊

ဒယှ်ကမြဴ၊ ညံၚ်မဟောသဓ၊ တေဇတီုကၠီု၊

အနုဘဴကီု၊ သီုကြဳဇှ်အဴ၊ ကဵုစဴဒှ်ညိ၊


'''( ခၟတြဴ )'''။

ဝွံခၟတြဴ၊ သွဝ်တရဴဘုံ၊ အလုံံသုဂ္ဂတိ၊

ကဵုကလိဂွံ၊ ညံၚ်နာဲမိသၟိၚ်၊ သၠိၚ်ပ္ဍဲနန်မြ၊

မၞိက်ဗိုတ်ဗၠဲ၊ ပ္ဍဲတိုက်ပဠူ၊ သူလေဝ်ပေၚ်န၊

ညံၚ်ဇောတိက၊ တၠထဝ်ဩန်၊ ကဵုစဴတန်ညိ၊


'''( ခၟထပှ် )'''။

ဝွံခၟထပှ်၊ အဘိဓဝ်ထပှ်၊ ကဵုဆဵုပြဟ်ညိ၊

ဓဝ်ကျာ်တြဲစိ၊ ဣဓိလ္တာ်ရ၊ တေဇမပြဲ၊

ဍုၚ်ဇၞော်တန်တဴ၊ စှ်တြဴအဵု၊ ကဵုဆဵုလောဲလောဲ၊

အာယုက်တန်ပြဲ၊ ပ္ဍဲသုဂ္ဂတိ၊ ကဵုကလိဂွံညိ။ ။

('''သွက်ကောန်ဗြဴဂှ် ဂါထာတုဲဆဝွံရ။''')


'''( ခၟဒ္စာံ )'''။

ဝွံခၟဒ္စာံ၊ မဂ္ဂၚ်ဒ္စာံ၊ ပ္ဍေန်ကဵုဍာံညိ၊

သဳဒ္စာံစိ၊ မဏိဖ္ဍုန်၊ အတိုၚ်ဂုန်ပြဲဖာ၊

ကဵုကလိဂွံ၊ ယွံသွံဂွဳစိုက်၊ ကဵုဍိုက်ပေၚ်ကၠာ၊

ဟးစဴမတ်ၜါ၊ မှာစက္ကဝဝ်၊ ကဵုစရှ်လဝ်ညိ၊


'''( ခၟဒ္စိတ် )'''။

ဝွံခၟဒ္စိတ်၊ အ္စာပ္တိတ်လဝ်၊ နူကဝ်တန်ရ၊

ရတ်ဒ္စိတ်ပၠ၊ ပတၠဂွံကၠုၚ်၊ နုၚ်နိဓိပြဲ၊

ဒ္စိတ်လောကုတ်၊ ဟွံယုတ်နူဂှ်၊ ဒှ်ဓဝ်ကျာ်ပြဲ၊

တၠလျးတြဴ၊ ကဵုစဴတန်ညိ၊ ဗၠးဗယိဘဲ၊

အိုဿီုရတ်ပြဲ၊ ပ္ဍဲဂုဏ်တံဂှ်၊ ကဵုဗှ်ဗၞုဟ်ရ။ ။

('''သွက်ကောန်တြုံမ္ဂး မ္ဒးဖ္ဍောတ်ဂါထာဒဵုကဵုခၟဒ္စိတ်ဏံရ။''')


* '''ဂါထာ ၜကောန်ၚာ် မွဲနဲပၠန်။'''

၁။ နူတံပဌမ၊ ထ္ၜပ္တိုန်သၟတ်မွဲ၊ ကောန်ကွးတွဳဂၠောဲ၊ နဲအ္စာပါမောက္ခ၊ ဒၞာဲဒၞာဲအာဂတ၊ ကဵုဂွံဒှ်အ္စာညးညိ။

၂။ နူမွဲထ္ၜပ္တိုန်ၜါ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ကၠာ၊ ဂုဏ်မိမၜါညိ။

၃။ နူၜါထ္ၜပ္တိုန်ပိ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်စိ၊ ဂုဏ်ရတ်ပိညိ။

၄။ နူပိထ္ၜပ္တိုန်ပန်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ပၠန်၊ ဂုဏ်အ္စာပန်ညိ။

၅။ နူပန်ထ္ၜပ္တိုန်မသုန်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ပၠန်၊ ဂုဏ်ဓဝ်သဳလ၊ မသုန်ပြကာညိ။

၆။ နူမသုန်ထ္ၜပ္တိုန်တြဴ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်အဴ၊ သွဝ်တြဴဘုံညိ။

၇။ နူတြဴထ္ၜပ္တိုန်ထပှ်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ဂှ်၊ ရတ်ထပှ်ပြကာညိ။

၈။ နူထပှ်ထ္ၜပ္တိုန်ဒ္စာံ၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်ဍာံ၊ ဓဝ်မဂ္ဂၚ်ဒ္စာံညိ။

၉။ နူဒ္စာံထ္ၜပ္တိုန်ဒ္စိတ်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်လဝ်လ္အိတ်၊ ဓဝ်လောကုတ္တဵုဒ္စိတ်ပြကာညိ။

အာယုဒဳဃာ၊ မဟာသုခံ၊ ကဵုတန်မံၚ်ညိ၊ နိဗ္ဗာန်သမာဓိ၊ ကဵုစိုပ်ညိတန်('''နဂါထာဝွံဟေၚ် ဂကူမန်တံ စဝ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ် ဗလိုပ်ကောန်ၚာ်သ္အးဇၚးကၠေံတုဲ ပ္တိုန်စရာဲကဵုကောန်ၚာ်အိုတ်ရ။''')


* '''ဂလာန်ပသေက်ကောန် မွဲနဲပၠန်။'''

'''တြိရတဏံ အဟံဝန္ဒာ၊ ဗုဒ္ဓ ဓမ္မ သံဃဂုန္နာ၊ မာတာပိတုဂုရုပဇ္ၛာ၊ အိန္ဒော ဒေဝဗြဟ္မလောကာ၊ သဗ္ဗသိဒ္ဓိ ဘဝန္တုတေ။''' 

စိုပ်ဂုဏ်ကျာ်သၟတ် ရတ်ပိပြကာ၊ မိကဵုမၜါ အ္စာဥပ္ပဇ္ၛာဲ၊ အဲဍိက်လ္ၚောဝ်ကွာဲ ဇၟာပ်ဒၞာဲအရာ၊ အိန်ဗြီုယီုမာ အိုတ်မှာဒေဝါ၊ ဒေဝတဴစှ်ဒိုဟ်ကီု အိုတ်သီုစက္ကဝါ၊ သၟိၚ်ဂိတုတ္ၚဲ သၟိၚ်ဗြဲသၟိၚ်ကျာ၊ အိုတ်သဗ္ဗနာနာ နကြဳဇှ်အဲဍိက်ယိုက်လဝ်တုန်၊ အိုတ်ဇၟာပ်ဂုဏ်ဒေဝါ ပါပကဵုပါဲဒဴ၊ သာမ္မယျကဵုစဴ မြာညိ၊ ဒိတ္ထဳပေၚ်သ္အး နက်သတ်ယးမတ်ၜါ၊ အာယုက်သီုပိုဉ်ဘိုက် ဒြပ်ရတ်အနဂ္ဃ၊ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ကၠာ ကဵုနာဲမြာဂွံညိရအဴ။ နူကဝ်တန်ပဌမ ဗြီုရောၚ်ညးပပြာကတ်၊ မှာဗြီုအ္စာမွဲအဴ ရပ်တဴမၞိက်ရတ်၊ ဇၟာပ်ခၟကာလ လျတ်မၞိက်ရတ် မနွံကဵုကြဳဇှ်၊ ဘောဇိုန်နွံကဵုရှ် တၟေၚ်တၟဟ်ပ္ဍဲခၟ၊ ဘုတ်ပိဓါတ်ပန်ရ မၚ်မွဲခၟရဟေၚ်၊ အိုတ်သီုဒေဝတဴသူကၞေၚ် မၚ်မွဲသီုညးမသုန်၊ ဖဵုအဲဍိက်ရဴဂဴတုန် နွံဂုန်ဇၞော်တေဇ၊ ပရေၚ်နူမူလ ဗြီုရောၚ်ညးမထ္ၜကၠာ၊ ပိုဲဍိက်ပ္ဍဲလိုက်ဗာ ဒးပဗက်ကၠုၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဝွံရ၊ နူမွဲကဵုဒဵုပေၚ်ရ ထ္ၜအာသှ်ပ္တဴအာ။


'''ဣဝွံမွဲ''' ကဵုဒှ်နဲသေဌဳဇောတိက ကဵုပတၠဒြပ်ရတ်၊ ညးလဵုမွဲ ပကဵုပ္တောံၜတ်ပြိုၚ်ပ္ကာန် ပိုန်ဟာန်ညး ဂၠးတိသုန္ဓရဳ၊ ညးဂမၠိုၚ် သဂိုၚ်ဏာပကဵုမာန်၊ ကြဳဇှ်ဇၞော်လောန်လာန် ကဵုဂွံစသိုၚ်ဟာန်ထဳတိ၊ ပိုန်ဟာန်ကဵုတန် ညံၚ်လက်သန်သေဌဳညိ၊ ဂုဏဝုဒ္ဓိ သဒ္ဓိ သမ္ပတ္တိ ကဵုသ္ဂေဟ်သွဟ်၊ ထၟိက်မသုန် ဂုဏ်တြဴကဵုဂွံဍိုက်ပေၚ် ကဵုနာဲသၟဟ်၊ အတိုၚ်ခၟမွဲဂှ် ကဵုဂွံစဴဒှ်ကဵုနာဲညိရအဴ။ 


'''ဣဝွံရ မဂွံဒုၚ်ခၟၜါ''' ညံၚ်ဇဋိလသေဌဳကၠာ ကဵုဂွံပြာကတ်ရာၚ်ဆာဲ၊ သၟိၚ်ပၟတ်ကမၠတ်ဍာ် ပကဵုပလီုအလာ်နာဲ၊ ဒြပ်ဝၚ်သီုအာဲကၟာဲ ညံၚ်ပျာဲသေဌဳတမၠာ၊ အိုတ်သီုညးစှ်ဒိုဟ် ကဵုဒးကၠုၚ်ဖျေံမေတ္တာ၊ ကဵုဒးဆာန်သ္ဍိုက် ညံၚ်ကောန်ဂၞဴအဵု၊ ဒေဝတဴအလုဲစက္ကဝါ ကဵုဂွံရော်ဂုဏ်မိဂုဏ်မ ကဵုဂွံပတၠပညာ၊ အတိုၚ်တွဟ်ခၟၜါ သီုၜါ ကဵုနာဲမြာဂွံညိရအဴ။


'''ဣဝွံရ မဂွံဒုၚ်ခၟပိ၊''' ကဵုကလိဂွံနုၚ်နိဓိပိစွံ ပ္ဍဲတိသုန္ဓရဳမွဲ၊ မွဲစွံပ္ဍဲဍာ်ဂၚ်္ဂါ၊ တဴလ္တူကျာ ဒေဝတဴကဵုဒးပလံၚ်နၚ်၊ ဒါနသီုကသူကၞေၚ် ဒြပ်ဝၚ်ကဵုအိုဟ်တၟိုဟ်၊ ဆမွဲလ္ပကဵုညးဂြိုဟ် စှ်ဒိုဟ် ဒ္စာံဒိုဟ်၊ ပိုန်ဟာန်သီုဒြပ်ဝၚ် ကဵုညးဒးဒုၚ်ကွာဲ၊ ဒြပ်ဝၚ်သီုကဵုအာဲကၟာဲကီု ဒးနၚ်ကွဲာဒဵုသ္ၚိ၊ ပိုန်ဟာန်ကဵုတန်ကြန် ညံၚ်လက်သန်သေဌဳညိ၊ အတိုၚ်ခၟပိ သီုပိကဵုကလိဂွံညိရအဴ။


'''ဣဝွံရ မဂွံဒုၚ်ခၟပန်၊''' ကဵုဂွံပတၠဒြပ်ဩန်ထဝ် ကဵုဂွံဒယ်ှတှ်ကၠံၚ်တမ္ညဝ် ဝၚ်ဒမၠိၚ်စိၚ်ပ္ဍိုက်ကုန်ကွ၊ သီုကွိၚ်ကွိုက် ညးဒးယိုက်ဒိုခ်ရဴဂဴ။ ညံၚ်သၟိၚ်မှာမန္ဓာတ်အဴ ကဵုနွံတဴဣဓိဗလ၊ ကုသိုလ်သီုကဵုဒါန ဂတကဵုဂွံဆန်ၜန်၊ ဒၞာဲလွိၚ်ဏာမုက္ခဝါ ကဵုဒှ်သ္ဍိုက်မှာဇန်၊ သတြုကဵုသဍးသ္ၚောဲ ဝဳဝဲကဵုသာဲခၠန်၊ အတိုၚ်တွဟ်ခၟပန် ကဵုဂွံစဴ တန်ပ္ဍဲနာဲညိရအဴ။


'''ဣဝွံရမဒုၚ်စခၟမသုန်''' ကဵုနွံဂုဏ်ဓယှ်တှ်၊ အာယုက်ပေၚ် ၂၁ ဂှ်ကဵုဂွံဒုၚ်ခမဳပယျၚ်၊ ပိဋကတ်သီုဗေဒၚ် ကဵုဂွံလေပ်ကၠိုဟ်ခၠၚ်သေသာတ်၊ ကဵုဂွံပ္ကၚ်ရၚ်သုတ်ဇာတ်နိပါတ် ကဵုဂွံပိုၚ်ခြာသိုဖအိုတ် ကဵုဂွံဟံၚ်ပြာ် ကလောကောဒေံသီုဝံသ၊ ဒၞာဲလွိၚ်ဏာမုက္ခဝါ ညံၚ်ကဵုမှာဒေဝတဴ၊ ကဵုဂွံဒှ်ဇၞော်တြုံဗြဴ ကဵုဂွံနွံတဴပညာ၊ ဂ္ဇံဒေါဝ်ပေါဲဟေၚ် ရမျာၚ်ကဵုရှ်သာ၊ နွံကဵုကွတ်ပညာ ကဵုကလိဂွံစဂုဏ်၊ အတိုၚ်တွဟ်ခၟမသုန် ကဵုဂွံစဴဍုန် ပ္ဍဲဇကုညိရအဴ။


'''ဣဝွံရမဒုၚ်စခၟတြဴ''' ကဵုဂွံပတၠဍိက်တြုံဗြဴ၊ ကဵုဂၠိုၚ်ပြေၚ်ဂၠဴကဵုပေၚ်ခြိုၚ် ကဵုဂၠိုၚ်ယာန်ချေံစိၚ်၊ ဍိက်ဗွက်ဂမြိၚ် ကွိၚ်ကွိုက်တမ္ညဝ်ကၠံၚ်၊ လာဘကဵုအိုဟ်တၟိုဟ် စှ်ဒိုဟ်ဒစာံဂၠံၚ်၊ လတူဖျေံကဵုဖံၚ် သၟဝ်ပလံၚ်ကဵုက္ၜၚ်၊ ဗၟံက်ဍိုက်နၚ်ကဵုဝုန်ဒၚ် ပလိုတ်ဇက်နၚ်ကဵုကွဳ၊ ပိုန်ဟာန်ညံၚ်ဗဝဝ်ဗတဳ တွဳဝါရဂတကြဴ၊ ဣဝွံရခၟတြဴ ကဵုနာဲတံမြာညိရအဴ။


'''ဣဝွံရ မဒုၚ်စခၟထပှ်''' ကြဳဇှ်ဒယှ်တှ်လောန်လာန်၊ ပုၚ်ခၟထပှ်ပၠန် ဘုတ်ပန်ကဵုဒးမၚ်မွဲတုန် မိဒေဝတဴညးမသုန် မနွံဂုဏ်ဇၞော်တေဇ၊ ဒေဝတဴမဟာဝိနာယက ပ္ဍဲက္ဍိုပ်ကၠုၚ််ပသ္ၚိနန်၊ ဩဿဝတဳကၠာ က္တောဝ်ၜါစဴပဒတဴ၊ ဩဳစဏ္ဍဳမွဲအဴ တဴဒၟံၚ်ပ္ဍဲသိုဟ်ဒၞဳ၊ ကုမ္မာရာ ကုမ္မာရဳ နွံဂုဏ်ဇၞော်ကဵုကြဳဇှ်၊ သၟိၚ်တ္ၚဲသီုထပှ် ပြဟ်က္ညဖျေံမေတ္တာ၊ သီုဂိတုစှ်ၜါ စက္ကဝါဠ၊ တ္ၚဲဏံမိကဵုမ ထ္ၜနာဲတံဂွံယးတၟးအာ၊ ဇယသီုလာဘသုခါ ကဵုမြာပြဟ်၊ ဍောၚ်ဓဝ်သီုထပှ် အဲဍိက်ပၚ်စြဟ်ယဵု ဖ္ဍုန်လတူသိသ၊ ယဵုလဝ်တုန် သီုကဵုဂုဏ်ကျာ်မသုန်ကဝ်၊ ခၟထပှ်တိတ်တွံလဝ် သီုထပှ် ကဵုဂွံဇၞော်မောဝ်အာ ကဵုနာဲတံကလိဂွံညိရအဴ။ ('''ကံက်ပ္တိတ်နူ ဂကောံစရာဲလိခ်ပတ်မန်''')


* '''ကပေါတ်လဗံက်''' 

'''သၟတ်တြုံမွဲ-''' 

၁။ ဗြာတ်မွဲဂရး၊

၂။ သတ်ဒ္စိတ်မ၊

၃။ သွဒ္စိတ်ပ္ၚာန်၊

၄။ သတ်ဗြဴမွဲမ၊

၅။ ဇဗၠုဒ္စိတ်တၞး၊

၆။ ၚုယ်မွဲမ၊

၇။ ပလေၚ်ဒ္စိတ်ခၟိုန်၊

၈။ ကွာၚ်ဒ္စိတ်မ

၉။ ကပရာၚ်မွဲ-ဒှ်ခၟမွဲ သွက်ကောန်ၚာ်တြုံမွဲရ။


'''သၟတ်ဗြဴ-'''

၁။ ဗြာတ်ၜါဂရး၊

၂။ သတ်ထပှ်မ၊

၃။ ဇဗၠုထပှ်တၞး၊

၄။ သတ်ဗြဴမွဲမ၊

၅။ ပလေၚ်ထပှ်ခၟိုန်၊

၆။ ကွာၚ်ထပှ်မ၊

၇။ သွထပှ်ပ္ၚာန်၊ ဒှ်ခၟမွဲ သွက်ကောန်ၚာ်ဗြဴမွဲရ။


* '''ကပေါတ်ခၟ'''


၁။ သတ်ဗြဴပလုတ်မွဲတၞံ၊

၂။ ဗြာတ်ၜါဂရး၊

၃။ သတ်ပိမ၊

၄။ ဇဗၠုဒ္စိတ်တၞး ကပေါတ်တံဂှ် စုတ်ကဵုနတုဲ ကမၠောန်(ကိစ္စ)တုဲအိုတ်မ္ဂး သတ်ဗြဴဂှ်ညးတဵုလဝ်ရ။

(သတ်ဗြဴပလုတ်မွဲတၞံ ဟီုမ္ဂး၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ကေတ်တုဲ၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ဟွံဒးကေတ်ဂှ် ဂွံညာတ်မံၚ်ပ္ဍဲကာလလၟုဟ်ရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲဂတမုက်သ္ၚိ စွံခုၚ်ဇိုၚ်ပန်၊ လ္တူခုၚ်ဂှ် နုၚ်ဟွံသေၚ် ဍာ်သၠိုၚ်မြမောဝ်မွဲ၊ နုၚ်ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်မွဲ၊ နုၚ်ဍာ်ကြုတ်ခပဳဩောံမွဲ၊ ပိနုၚ်ဂှ် စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်လဝ်တုဲ ဗ္ဒာဲဂှ် ၜုန် မြ ကွဵုတံလေဝ်စွံလဝ်၊ ကာလဣမိဗလိုပ်ဂှ် ကၠာတဲဍာ်ခပဳဩောံ၊ ဍာ်မိတ်ကပေါဝ်၊ ဍာ်မြမောဝ်ရ။)


ပ္ဍဲမစဳရေၚ်လဗံက်ပၠန်လေဝ် ကောန်ၚာ်မွဲလဗံက်ပိ၊ ကောန်ၚာ်ၜါလဗံက်မသုန်၊ ကောန်ၚာ်ပိလဗံက်ထပှ်၊ ကောန်ၚာ်ဂၠိုၚ်နူဂှ်လေဝ် ညးကဵုပြုပြေၚ်လဗံက်ထပှ်ရ၊ လဗံက်မ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲထးမွဲ စုတ်ဗြာတ်ၜါဂရး၊ ပလေၚ်မွဲခၟိုန်၊ ကဝေက်ကသပါမွဲခေါက်၊ သွခၞံကြုက်မွဲခေါက်၊ ကဂၠေဝ်မွဲခေါက်၊ သွခပဳဩောံမွဲခေါက်၊ ကခၞာမွဲခေါက်၊ ကွာၚ်မပၞဟ်မွဲခေါက်၊ ယိုဟ်သတ်ဆုမွဲခေါက်၊ စုတ်လဝ်တုဲ မွဲထးဂှ် မွဲလဗံက်မ္ဂးရ၊ လဗံက်ဝွံ ညးဗ္စမၞိဟ်ဗြဴဆောဖွက်ထပှ်ရ၊ ကာလစဂှ် သီုစသီုပါဲလဝ်ညိညဗ္ဒါဲဂှ်တုဲ၊ ကာလစတုဲ စၞညးပါဲလဝ်ညိညဂှ် စုတ်ပ္ဍဲနဒၠေၚ်တုဲ ကဵုမကောန်ၚာ်ဂှ် ဂၠေၚ်ဏာကိုဟ်စုတ်ပ္ဍဲတမ်ဆုမဇၞော်တံရ၊ ယဝ်မကောန်ၚာ်ဟွံမွဲမ္ဂး မိကောန်ၚာ်ဂှ် ယဵုဏာအာကိုဟ်စုတ်ပ္ဍဲတမ်ဆုရ၊ ဟိုတ်သာ်လဵုမ္ဒးယဵုဂၠေၚ်ဏာစၞတံဂှ်ရော၊ ရန်တၟံညံၚ်ရဴစၞတံအိုဟ်တၟိုဟ်ဏံကီု၊ သွက်ကောန်ၚာ်ဏံ၊ ဂတနူဏံ ကဵုဂွံအိုဟ်တၟိုဟ် ညံၚ်ရဴစၞတံဂှ်ကီု မဒှ်ရ။


* '''ပွမစၚ်ကတောဝ်'''


ပ္ဍဲကွာန်ရးဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲစဝ်ကပေါဝ်ဂှ်ဟေၚ်၊ ပ္တုဲကာမ္ၚဵုစၚ်ကတောဝ်ကီုရ၊ ကညလစၚ်ကတောဝ်ဂှ် နကဵုတၞိၚ် ကေုာံ တောဝ်လမ္စံက် စၚ်ပထောၚ်တုဲ ဒက်လဝ်တောဝ်ဂှ် ဗီုကဝဴသၞေက်ရ၊ ကာလစၚ်ဂှ်လေဝ် ကၞိၚ်ကီု တောဝ်ကီု ကြောသ္အးဇၚးကၠေံတုဲ စၚ်မ္ဂး ဟွံဒှ်သရ-ရ၊ စၚ်တုဲဆီတိတ်မ္ဂး ညးတံစုတ်မိတ်မနာၚ်ရ။


* '''ပွမခုတ်ယၟု''' 


ကောန်ၚာ်သၠးနူဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ လ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲစဝ်ကပေါဝ်ဂှ်ဟေၚ်၊ လ္ၚဵုဂှ်ပေၚ်ပိဂိတုတုဲဟေၚ်၊ ညးတံခုတ်တဴယၟုအိုတ်ရ၊ ပွအရာခုတ်ယၟုဂှ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်မိမတံဟေၚ် ခုတ်ဂၠိုၚ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ချပ်စကဵုကျဇၞော်အ္စာတၠ ယာဲဇၞော် အပါဇၞော်တံတုဲ ခုတ်ယၟုလေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ခုတ်ယၟု ဗက်နာံတ္ၚဲလေဝ်နွံကီုရ၊  ကာလခုတ်ယၟုတုဲမ္ဂး အခိၚ် တ္ၚဲ သက္ကရာဇ် ယၟုတံဂှ် ချူကှ်ေသက္ကရာဇ် ပ္ဍဲသၠရိုတ်၊ သၠဩန်အိုတ်ရ။


ပွမချူကှ်ေယၟု ပ္ဍဲဒုန်ကရေက်ဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်ပိုဲဟွံသေၚ်၊ ပ္ဍဲမွဲအခိၚ်တေံ မန်ပိုဲကျအာပၞာန်ညးတုဲ ကွိုန်ညံၚ်ဂွံသဝ်စှ်ေဂှ် နဲဂၠိုၚ်ကဵုသာ် ဒးဒုၚ်ဖန်ကၠုၚ်မံၚ်ဒဵုလၟုဟ်ကဵုလၟုဟ်ရောၚ်၊ ပသာ်ရောဟီုမ္ဂး ဒုန်ကရေက်မ္ဂးဂှ် ဒှ်အပေါတ်ဟၟဲကဵုကာမ္ၚဵု ပွမရပ်စပ်ပ္ဍဲကေၚ်ကာ၊ ပွမချိုတ်၊ ပွမကၠောန်ဇံၚ်ဖဴ ကာလၜံၚ်ပၟတ်၊ ပွမလးကၞဳတံဂှ်ရ၊ ဒုန်မ္ဂးဂှ် ဟၟဲကဵုကာမ္ၚဵုရ၊ ယဝ်ကှ်ေသက္ကရာဇ် ပ္ဍဲဒုန်ကရေက်မ္ဂး ကုညးဂှ်ကွိုန်ဟၟဲ၊ မုက်မတ်ဟွံယးတၟး၊ စရာဲကျာ်ဩဳအောန်သဝ်ရောၚ်၊ သာ်ဂှ်ရ ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် အာဂတနူဏံ ယဝ်မိက်ဂွံကှ်ေသက္ကရာဇ်မ္ဂး ပ္ဍဲဒုန်ကရေက်ဂှ် လ္ပကှ်ေစုတ်ညိ၊ ကှ်ေစုတ်ပ္ဍဲသၠရိုတ်၊ သၠဩန်အိုတ်ညိ၊ ကောန်ဂကူမန်တံ၊ ကာလခုတ်ယၟုမ္ဂး ယၟုနွံကဵုကျာ်ဩဳ၊ နွံကဵုကွိုန်၊ ယၟုပွမစၞောန်ထ္ၜးကဵုကာမ္ၚဵု၊ စပ်ကဵုနာံတ္ၚဲကောန်ၚာ်-နကဵုယၟုမန်ဇေတ်တ်မပ္တံ(မာံ - နာဲ - မိ - ဣစဳ)တံဂှ် ခုတ်အိုတ်ညိ။


ကေၚ်ကာ ပွမစဝ်ကပေါဝ် စၚ်ကတောဝ် ခုတ်ယၟုတုဲမ္ဂး ကောန်ၚာ်ဂှ် သွက်ဂွံကလေၚ်ဗ္စာရဏာ ဒဒှ်အဲကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်မွဲဝါပၠန်ရသွံ၊ ရန်တၟံသာ်ဂှ် ကဵုရံၚ်ဒ္ၚောဝ်ရ၊ တုဲညးတံကဵုကောန်ၚာ်ရပ် တၞိၚ်၊ တဝ်ဏှ်ေတံပၠန်ရ၊ ဣဂှ်လေဝ်ရန်တၟံ '''ကာလအဲသၠးဂဝ်ဂၞဴမိဂှ် မူကပေါတ်ကြိယာလေဝ်ဟၟဲကၠုၚ်၊ ကပေါဝ်ဝွံဂှ် ဒှ်ကပေါတ်ကြိယာသွက်အဲရသွံ'''ရဴဝွံ ညးတံရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် သွက်ဂွံဗ္စာရဏာ ဒဒှ်ရကောန်ၚာ်ဗ္စာရဏာဟွံလေပ်ကီုလေဝ် ညးတံသ္ဂောံကဵုစွံ ပ္ဍဲစိုတ်မိမတံရ၊ တုဲရန်တၟံဒှ်မၞိဟ် လုပ်အဝေါၚ်မၞိဟ်ညိဂးတုဲ ကဵုကောန်ၚာ် ကွာ်လ္တူတိထပှ်ဂါမ်ရ။


* '''နဲခုတ်ယၟုမန် အခဝ်ၜါမ''' 


ကထဝ် ။ ကဴဗၠဲ ။ ဂုဏ်ဇဳ ။

ကဩန် ။ ကဴစၠန် ။ စန်ညဳ ။

ကေသာ ။ ကဴသဳ ။ စန်မာန် ။

ကောနာဲ ။ ကဴမန် ။ စန်မန် ။

ကောနန် ။ ကျေဝ်ကျေဝ် ။ စန်သိုက် ။

ကံမောဝ် ။ ကျေဝ်လာဲ ။ စန်ထဝ် ။

ကံအံၚ် ။ ကျေဝ်ဂေါဝ် ။ စန်မောဝ် ။

ကံဇောဝ် ။ ကျေဝ်ဩန် ။ စိုတ်ညဳ ။

ကံထဝ် ။ ကျေဝ်လောန် ။ စိုတ်နာဲ ။

ကံဩန် ။ ခိုၚ်ဇဳ ။ စိၚ်နန် ။

ကံညာဏ် ။ ခိုဟ်ဩန် ။ စိၚ်ဗု ။

ကံသာ ။ ခိုဟ်ညဳ ။ စၠန်မောဝ် ။

ကံဆာန် ။ ခိုဟ်လောန် ။ စြာဲမန် ။

ကံပရဲ ။ ဂုဏ်ဆာန် ။ ဆာန်နာဲ ။

ကံနာဲ ။ ဂုဏ်ညာဏ် ။ ဆာန်မန် ။

ကံဍောတ် ။ ဂုဏ်သန် ။ ဆာန်နန် ။

ကဴမောဝ် ။ ဂုဏ်ထဝ် ။ ဆာန်ထဝ် ။

ကဴရာၚ် ။ ဂုဏ်မောဝ် ။ ဆာန်အာဲ ။

ကဴတ္ၚဲ ။ ဂုဏ်နာဲ ။ ဆီမန် ။

ကဴထဝ် ။ ဂုဏ်မန် ။ ဆီပရဲ ။

ကဴဩန် ။ ဂုဏ်သဳ ။ ဇဳအံၚ် ။

ဇဳဩန် ။ ပေၚ်ညာဏ် ။ လှိုၚ်ဩန် ။

ဇဳမောဝ် ။ ပေၚ်ကောံ ။ လှိုၚ်ထဝ် ။

ဇန်ညာဏ် ။ ဗုထဝ် ။ ဝၚ်မန် ။

ဇိုန်နာဲ ။ ဗုဩန် ။ ဝၚ်နန် ။

ညဳသိုက် ။ ဗိုတ်မန် ။ ဝၚ်သိုၚ် ။

ညဳပြဲ ။ ဗိုတ်နန် ။ သာမောဝ် ၊

ညာဏ်လှဲ ။ ဗိုတ်ထဝ် ။ သာနန် ။

ညာဏ်မန် ။ ဗိုတ်ဩန် ။ သိုက်မန် ။

ညာဏ်ထဝ် ။ မန်ဇေတ် ။ သိုက်နန် ။

ညာဏ်သိုက် ။ မန်ထဝ် ။ သိုက်ပိုန် ။

ညာဏ်နန် ။ မာန်ညဳ ။ သိုက်ညာဏ် ။

ညာဏ်ဂုဏ် ။ မုက်ဩန် ။ ဟၚ်ညာဏ် ။

ဍာ်ဩန် ။ မောဝ်ဇောဝ် ။ ဟၚ်ထဝ် ။

ဍိုၚ်ထဝ် ။ မြမောဝ် ။ ဟံၚ်ဇဳ ။

တာထဝ် ။ ယာတ်နန် ။ ဟံၚ်မန် ။

တာဩန် ။ ယေန်သိုက် ။ ၜိုပ်မန် ။

တီနန် ။ ယေန်ထဝ် ။ ၜိုပ်ထဝ် ။

တီမန် ။ ယေန်ဟာန် ။ ၜိုပ်ဩန် ။

ထဝ်ဍာဲ ။ ရံၚ်မန် ။ အာဲနန် ။

ထဝ်ဥူ ။ ယာဲဆာန် ။ အာဲဇဳ ။

ထဝ်နန် ။ ရတ်အံၚ် ။ အာဲရတ် ။

ထဝ်မန် ။ ရတ်နာဲ ။ အာဲနဲ ။

နန်ဩန် ။ ရတ်မန် ။ အာဲမောဝ် ။

နာဲကျေဝ် ။ ရာၚ်ဆာဲ ။ အာဲဗၠဲ ။

နဲမောဝ် ။ ရဲဆာန် ။ အာဲသိုက် ။

ပိုန်ဉာဏ် ။ လျးထဝ် ။ အာဲညာဏ် ။

ပိုန်သိုက် ။ လျးမန် ။ ဨယေန် ။

ပိုန်နန် ။ လျးဩန် ။ ဨဩန် ။

ပိုန်ယး ။ လျးတ္ၚဲ ။ ဨနန် ။

ပိုန်ဂၠိုၚ် ။ လှိုၚ်ကဴ ။ ဨကျေဝ် ။


* '''နဲခုတ်ယၟုမန် အခဝ်ပိမ''' 

ကေသရဳ ။ ဍုၚ်ထဝ်နန် ။ ယေန်ယေန်ဩန် ။

ကုမ္မာရဳ ။ ဍုၚ်နၚ်ထဝ် ။ ယေန်ကျေဝ်သိုက် ။

ကောစိုတ်နာဲ ။ တီဆာန်မန် ။ ယေန်သိုက်မန် ။

ကံမောဝ်အံၚ် ။ တၠညာဏ်နန် ။ ရံၚ်နန်အာဲ ။

ကံညာဏ်သိုက် ။ တၠပိုန်နန် ။ ရာၚ်ဆာဲနန် ။

ကျေဝ်ရာၚ်ဆာဲ ။ ထဝ်ထဝ်အံၚ် ။ လှိုၚ်ဩန်ထဝ် ။

ကဴစၠန်မောဝ် ။ ထဝ်အံၚ်သိုက် ။ လှိုၚ်ဘဴမောဝ် ။

ခိုဟ်သာလောန် ။ နန်မြမောဝ် ။ ဝၚ်နန်ဨ ။

ခိုဟ်ဟ်ယေန် ။ ဏၚ်မေဩဳ ။ ဝၚ်နန်ထဝ် ။

ခိုဟ်ဆာန်ညဳ ။ ဏၚ်ဥုရိုန် ။ သာဉာဏ်နွံ ။

ခိုဟ်လောန်ညာဏ် ။ ဏၚ်ဥုထာဲ ။ သဳပိုန်မောဝ် ။

ဂုဏ်ဆာန်မန် ။ နန်မြမောဝ် ။ သိုက်မောဝ်ဇေတ် ။

ဂုဏ်အံၚ်ဩန် ။ နန်ဆာန်ဇဳ ။ သိုက်ပိုန်မန် ။

စန်သိုက်ထဝ် ။ ပိုန်သိုက်လှဲ ။ သိုက်ဇဳအံၚ် ။

စန်မြမောဝ် ။ ပိုန်ယေန်တေန် ။ ဟၚ်ဩန်ထဝ် ၑ

စၠန်မောဝ်ဇေတ် ။ ပိုန်ဉာဏ်နွံ ။ ဟၚ်ပိုန်မန် ။

စၠန်မောဝ်ဍာံ ။ ပိုန်နန်ဨ ။ ဟံသာဆာန် ။

စိုတ်နာဲမန် ။ ပေၚ်စိုတ်လောဲ ။ ဟံသာထဝ် ။

ဆာန်ဆာန်ထဝ် ။ ပိုန်ဉာဏ်နန် ။ ဟံၚ်မန်သိုက် ။

ဆာန်မန်ဇေတ် ။ ဗုသာ်ထဝ် ။ ၜိုပ်ဟံသာ ။

ဆာန်ကောံညဳ ။ ဗုသာ်ဩန် ။ ၜိုပ်နန်ထဝ် ။

ဇံၚ်သိုက်ထဝ် ။ မန်ဉာဏ်ဨ ။ အာဲမန်ညဳ ။

ညဳသာမန် ။ မန်ဇေတ်ဇေတ် ။ အာဲမန်ဇေတ် ။

ညာဏ်သိုက်ထဝ် ။ မန်ညဳသာ ။ အာယမန္ဒယာ ။

ညာဏ်ထဝ်သိုက် ။ မာန်ကျေဝ်သိုက် ။ အာဲပိုန်နန် ။

ညာဏ်နဲမန် ။ မြမောဝ်ဇေတ် ။ အာဲသိုက်မန် ။

ညာဏ်လှဲသိုက် ။ ယာဲယာဲဆာန် ။ အာဲဍုၚ်မန် ။

ဍာ်မြမောဝ် ။ ယေန်သၞာၚ်မန် ။ အံၚ်သိုက်ထဝ် ။


အတိုၚ်ထ္ၜးလဝ်ယၟု နကဵုယေန်သၞာၚ်မန် သွက်ဂွံတၚ်ခုတ်ယၟုဂှ် ၜါမလေဝ်နွံ၊ ပိမလေဝ်နွံရ၊ ထ္ၜးလဝ်ဆအယာံမာတ် ဂွံနိဿဲကေတ်တုဲ ချူလဝ်ညိညရ၊ ဗီုဒးစိုတ်ရုယ်ကေတ် နဲဏံမွဲမွဲရဲတုဲ တၚ်ယၟုခုတ်မာန်ရ။

==အဝဲဗ္တောန်လိခ်ကတ်ပညာ==

ကာလလၟုဟ် ယဝ်ရံၚ်အာပရေၚ်ပညာ ဇၟာပ်ဍုၚ်ကွာန်လ္တူဂၠးတိဏံမ္ဂး၊ ဂကူတောလောန်၊ ပြာကတ်လောန်ဂကူသ္အာၚ်ဂှ် နွံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ မူဟိုတ်ရောဟီုမ္ဂး ဟိုတ်နူအရာပညာညးတံ တောဗွဲမလောန်ဂှ်ဟေၚ် မဒှ်ရ၊ ပညာဟီုမ္ဂး သီုပညာလောကဳ သီုပညာလောကုတ္တဵုရ ပညာလောကဳဂှ် ဟိုတ်နူအစောံဇြဟတ်ဇၞော် ပ္ဍဲလောကဏံတုဲ ပၟိက်စိုတ်ညးတံဂှ် ညးတံပ္တုဲမာန်ဗွဲမပြဟ်အိုတ်ရ၊ ခေတ်ကၠာတေံ ကောန်ဂကူပိုဲမန် ကတ်ဗ္တောန်ပညာသဗ္ဗအိုဿီု ပ္ဍဲဇရေၚ်တံဇိုၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတံအိုတ်ရ။


ပ္ဍဲဘဝမၞိဟ်ဏံ ပါ်စွံလဝ်ပိအဝဲဒဒှ်ရ၊ ပဌမအဝဲ၊ ဒုတိယအဝဲ၊ တတိယအဝဲရ၊ ပ္ဍဲပဌမအဝဲဂှ် သွက်ဂွံကတ်ဗ္တောန်ပညာရ၊ ပ္ဍဲအဝဲဏံ ယဝ်ကတ်ပညာစိုပ်ဒတုဲမ္ဂး တရဴဘဝမၞိဟ်ဂှ် ဇၟာပ်ပ်ကေၚ်ကာပ္တုဲဏာမာန်၊ နကဵုပညာရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ အရေဝ်မန်နွံကၠုၚ်မံၚ် ဒဒှ်ရ '''ၜဝ်လာ်ဂၠံၚ်ကၞောတ် ကောန်ဝေတ်နူဍောတ်တ်''' ကာလကောန်ဇကုဍောတ်သွတ်မံၚ်ဂှ် ဟွံကဵုကတ်ပညာမ္ဂး ကောန်ၚာ်ဂှ် ဇၞော်ကၠုၚ်တုဲ ဟွံဍိုဟ်ကေတ် အရာကေၚ်ကာလဵုဟွံဟီု၊ ပ္တုဲဏာဟွံမာန်ရ၊ '''ဆာန်ကောန်မ္ဂးစွံဘာ ဆာန်ဝါဗ္ၚမ္ဂး ဒးမၚ်မွဲ ဆာန်ညးအဲ မ္ဒးဖျေံမေတ္တာ''' နွံကၠုၚ်အရေဝ်သာ်ဏံဝွံကီု၊ သွက်ကောန်ဇာတ်ဇကုဂွံစဳကၠး ပ္ဍဲလောကကီု၊ သွက်ကောန်ဇာတ် ဟွံရိ ဒလဵုခၞံၚ် ပွမဇပ်ဍပ်လ္တူမိမ ကလော ကောဒေံကီု၊ သွက်ဟွံဂွံဒှ်မၞိဟ်အောန်ကဵုပိုန်ဒြပ်၊ ပွဟွံမၚ်မွဲဓဝ်ဗ္စာရဏာ ပ္ဍဲလောကဳ လောကုတ္တဵုကီု၊ ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ၊ ကာလကောန်ဇာတ်ဇကု စိုပ်အဝဲကတ်ဗ္တောန်ပညာ၊ ကၠာတေံ အာစိုပ်အာယုက်တြဴထပှ်သၞာံမ္ဂး၊ မိမတံ ပ္ဍဲတ္ၚဲဗြဴဗတိဂှ် ကော်ဏာကောန်ဇကုဘာလကျာ်၊ ဇရေၚ်အ္စာတၠတံတုဲ၊ ပအပ်ပြာပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတံ သွက်ဂွံဗ္တောန်ကဵုလိခ်ပၠန်ရ။


ခေတ်ကာလလၟုဟ် ပ္ဍဲရးဌာန်ဒေသမန်ဂမၠိုၚ် ဘာဗတောန်လိခ် ညးအလဵုသဳတံ ပံက်လဝ်နွံဂၠိုၚ်မံၚ်တုဲ၊ ကဵုကောန်ဇာတ်ညးတံ အာကတ်ဗ္တောန်လိခ် ပ္ဍဲဘာညးအလဵုသဳတံဂၠိုၚ်ရ၊ ဇရေၚ်ဘာလဵုဟွံဟီု ကာလအပ်ဘာမ္ဂး မိမယာဲတတံ မ္ဒးပလေဝ်ခါန်ဇဗၠုသတ်မွဲရ၊ ပ္ဍဲခါန်ဂှ် ဇဗၠုပိတၞး သတ်ပိမ၊ ပ္ကဴပိဍောၚ် ပၞာၚ်ပိတၞုၚ်၊ ဂဥုဲတၞးပိတၞးစုတ်လဝ်ရ၊ ကာလစိုပ်ဘာမ္ဂး ကလံကျာ်ဇၞော်အ္စာတုဲ ဇိုန်အပ်ကဵုခါန် ကေုာံ ကောန်ဇာတ်ဇကု နကဵုပါၚ်လေဝ် ဂရၚ်ပ္တီိကျာ်ဇၞော်အ္စာတံရ၊ '''ယွံကျာ််ဇၞော်အ္စာ ကောန်အဲဍိက်ဝွံ မတ်လ္ပကဵုကၠက် ဇိုၚ်တဲလ္ပကဵုကဝ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာတံ ၜုၚ်တက်ဝေတ်ဗ္တောန်တုဲ သွက်ဂွံလေပ်ပညာ သ္ဂောံစဳကၠးအာပ္ဍဲလိုက်ဝွံဂှ် ဗ္တောန်ကဵုကွက်ပညာ သဗ္ဗအိုဿီုညိကျာ်''' သာ်ဝွံဂရၚ်ပ္တီ ပအပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတံတုဲ သွက်ကွးဇကုဇိုၚ်တဲဟွံကဝ် မတ်ဟွံကၠက်ဂှ် မ္ဒးကေတ်တာလျိုၚ် ဝေတ်ဗ္တောန်ဒဵုစိုပ်ကဵုလ္အိတ်ရ။


ပ္ဍဲဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ကာလအပ်ဘာတုဲမ္ဂး ကော်ဖျဴနၚ်သ္ၚိတုဲ ညးမဒှ်မိမတံ သွက်ဂွံပ္တိုန်ဂုဏ်စရာဲကောန်ဇာတ်ဇကု၊ ဘိက်ပၟိၚ်နၚ်မၞိဟ်ပ္ဍဲကွာန်တံဂှ် ဒဒှ်ရကောန်ဇကုပအပ်ဘာတုဲဂှ် လဴထ္ၜးဟီုပျးကဵုညးတံရ၊ နကဵုကွာၚ်ၜဲယိုဟ်ၜန်တံလေဝ် ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်တၠုၚ် ကဵုညးမပြာပ်ကၠုၚ်တံအိုတ်ရ၊ (အခိုက်ကၞာဏံဂှ် ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်နွံတုဲ ပ္ဍဲကွာန်လ္ၚဵုဂှ်ဟၟဲရ၊) ကွာန်ရးမန်လ္ၚဵုဂှ် ကာလအပ်ဘာတုဲ ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲမိမ မ္ဒးပလံၚ်ဂအုပ်လၟိုန်လေဝ်နွံ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဟွံပလံၚ်လေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်သ္ပထပိုဲခမဳတုဲ ကတ်ဗ္တောန်ပညာမ္ဂး လၟိုန်တ္ၚဲဟေၚ် မ္ဒးပလံၚ်ဂအုပ်ရ၊ ကာလအပ်ဘာတုဲမ္ဂး ပ္ဍဲဇရေၚ်အ္စာဘာလကျာ် မွဲသၞာံ ညးတံပါ်လဝ်ပိရာသဳရ၊ ၜါရာသဳဂှ် ညးတံဒၠောံဗ္တောန်ကဵုပရေၚ်လောကဳတုဲ မွဲရာသဳဂှ် ဗ္တောန်ကဵုပရေၚ်လောကုတ္တဵု မပ္တံကဵုခတဵုဇၞော်၊ ဂါထာလ္ၚောဝ်ကျာ်၊ လောကသိဒ္ဓိ၊ သၠပတ်ပရိုတ်၊ သဒ္ဒါ၊ သုတ်စဉ်၊ ပေါရဏာမ်၊ ပေါရဒါမ်၊ လိခ်ဂစေံဍာ်မိတ်၊ ကဗျလၟေတ်ကေုာံလိခ်ဗၠာဲဘာတံဂှ်ကီု၊ ကွတ်သဗ္ဗအိုဿီု မပ္တံကဵုဗိုတ်ပိဗေဒၚ်ပန်၊ ကွတ်အ္စာသဝ်၊ ကွတ်အ္စာဂဥုဲ၊ ဗိန္ဓောဟောရာ၊ ကာတ္ၚဲ အ္စာကဝတ်၊ ဂၞန်သၚ်္ချာ၊ လှ်ေ၊ ဒယှ်ေတိၚ်တိုက်၊ ဓမၠုမတ်၊ ကွတ်ပၞာန်(သေနၚ်္ဂဗျူဟ) ကွတ်တဝ်စၞေဟ်ပၞာန် ကွတ်ဇိုၚ်ကွတ်တဲ၊ လက်ဗန် လက်ပၠုယ်တံဂှ် ညးတံဗ္တောန်ကဵုအိုတ်ရ။


ကွတ်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံဗ္တောန်ကဵုပ္ဍဲဘာတုဲ ကွတ်လ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲကမၠောန်ဟေၚ် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်အ္စာတုဲ ဗ္တောန်ကဵုကတ်ကေတ်အိုတ်ရ၊ ယဝ်ဒှ်ပ္ဍဲကမၠောန်မ္ဂး ညးလေပ် ညးသ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တံ ဗ္တောန်ကဵုကွးဇကုအိုတ်ရ၊ ကွတ်ကမၠောန်လေဝ်နွံစှ်သာ် မပ္တံကဵုပါန်မုက်၊ ပါန်ပေါန်၊ ပါန်ခဳ၊ ပါန်ခေန်၊ ပါန်ရန်၊ ပါန်ပုတ်၊ ပါန်ဗုတ်၊ ပါန်သောန်၊ ပါန်ဒက်၊ ပါန်သဲတံဂှ်ကီု၊ သၟာဓဇဲ၊ ဝဍ္ဎကဳ၊ ဗဳသ္ကဝ်၊ ဖျေံထဝ်ရၚ်ဒ္ၚောဝ်၊ ကွတ်သၟာလၟာန်၊ ကွတ်ဣမိတၠတဲ၊ ကွတ်သၟာဗ္ၚ၊ ကွတ်တုတ်တုတ်တံဂှ်ကီု၊ သီုမၞိဟ်တြုံသီုမၞိဟ်ဗြဴ၊ ညံၚ်ဂွံစဳကၠး ပ္ဍဲယေန်သၞာၚ်ဂှ်လေဝ်၊ ညးတံသ္ပဂရုဒၠောံဗ္တောန်ကဵုအိုတ်ရ၊ ကာလကတ်မံၚ်ပညာဂှ် ကွးဘာတံဂြိပ်ဘာမ္ဂး မိမယာဲတညံၚ်ဟွံဂွံဒှ်(မြဘာ)(ဘာလေဝ်မံၚ်-ဝိုန်ကၞံၚ်လေဝ်ဟွံတီ) အတိုၚ်ဂလာန်ညးတံမဟီုလဝ်၊ မ္ဒးဒ္ဂေတ်လ္ၚတ် နကဵုဝဳရိယဇကုအိုတ်ရ၊ ကာလကတ်ဗ္တောန်မံၚ်လိခ်ဂှ်လေဝ်၊ ဝတ်ကွးမသုန်သာ်မတွံဂး '''ခစသဳကၠဳ၊ ဗ္စးပ္ညဳကြဴ၊ ဒုၚ်တဴဒၠောံဗ္တောန်၊ကၠောန်ၜတ်ဇရေၚ်၊ သီုဟေၚ်ကတ်ကွတ်''' သာ်ဝွံ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ် ဝတ်ကွးမသုန်သာ်ဂှ်လေဝ်၊ ကောန်ကွးဘာတံ ကောန်ကွးဘာတံ မ္ဒးမၚ်မွဲ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်မံၚ်လၟိုန်ဂှ် ဒှ်လျိုၚ်ကွးတံရောၚ်။


ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံ ပိုဲဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ကတ်ဗ္တောန်မံၚ် ပရေၚ်လောကုတ္တဵုသၟးလေဝ် ဟွံရုမ်ဂပ်၊ ဟွံစိုပ်ဒတုဲရ၊ သွက်ဂွံပ္တောံကဵုဂကူညးမာန်ဂှ် လၟုဟ်ပညာဂတာပ်ကဵုခေတ်တၟိဂှ် နွံဂၠိုၚ်ကဵုသာ်တုဲ ညံၚ်ဂွံပြာကတ် တောလောန်နူဂကူသ္အာၚ်ဂှ် ညးညးအဲအဲ ကၠေံစိုတ်ကတ်ဗ္တောန်အိုတ်ညိ၊ ပညာနဲတြေံဂှ်လေဝ် လ္ပထောံကၠေံ ပညာနဲတၟိဏံလေဝ် ညံၚ်ဂွံလေပ်ဂှ် မ္ဒးဂိုတ်ဂစာန်ကတ်လွဳရောၚ်။

==ပွမပထပိုဲခမဳ==

ကောန်ဂကူမန် ဗွဲမဂၠိုၚ်ၚ် လျုၚ်သ္ဇုၚ်သ္ဍိုက်ကဵုဗုဒ္ဓဘာသာအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာအခိုက်ကၞာဂှ် ပရေၚ်ဘာသာလေဝ် လုပ်လၟိဟ်မွဲသာ်ကီုတုဲ၊ သ္ပရှ်ေသှ်ေကဵုဂုဏ်ကျာ်ဓဝ်သၚ်အိုတ်ရ၊ မိမၜါလေဝ် လုပ်ဗော်ဂုဏ်အနန္တတုဲ ဒဒှ်ဂုဏ်မိမဇၞော်ဂှ် သ္ဇက်ပ္တောံၜတ်ဟၟဲရ၊ ရန်တၟံသွက်ဂွံရန်ရော်ဂုဏ်မိစှ်ၜါဂှ်၊ ဂုဏ်မၜါစှော်မွဲတုဲ ကောန်ဗၠာဲသၟတ်တြုံမန်ဂမၠိုၚ်၊ အာယုက်စိုပ်စှ်ၜါသၞာံကဵုဗွဲလ္တူမ္ဂး ကဵုသ္ပထပိုဲအိုတ်ရ၊ သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုထပိုဲခမဳဂှ်၊ ပ္ဍဲဂိတုဖဝ်ရဂိုန်၊ စဲ ပသာ် အခိၚ်ကမၠောန် ဝါ၊ ဂူ၊ ဗ္ၚ၊ သၠးမ္ဂး မိမဂမၠိုၚ် ပြာပ်အာဇရေၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော် နွံကဵုဂၠိုၚ် မိၚ်ဂၠိုၚ်ညာတ်တံတုဲ၊ အာတ်ကသပ်ရုယ်စှ်၊ တ္ၚဲခိုဟ်ဗၠးဒုဟ် သွက်ဂွံပဒါယကာထပိုဲ ခမဳအိုတ်ရ၊ ယြဴမၞိဟ်တြုံမွဲ ယဝ်ဟွံပလဝ်ထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး အခိုက်မန်ပိုဲ ညးဟွံပၠောပ်အဝေါၚ် တြုံဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ဏီရ၊ ယဝ်ရမိမယာဲမန်ဂမၠိုၚ် ဂွံပဒုၚ်သ္ဇိုၚ်လဝ် ဒါယကာထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး မှောဝ်ဇာမိပ်ဇြိပ်တဴဗွဲမလောန်၊ ညးဟၟဲကဵုကောန်တြုံတံဂှ် အာတ်ကေတ်ကောန်တြုံညးသ္အာၚ် ပညံၚ်ရဴကောန်ဖျုန်ဂြိုဟ်ဇကုတုဲ၊ ဒုၚ်ကေတ်ဒါယကာထပိုဲ-ခမဳအိုတ်ရ၊ ယဝ်ဂွံပလဝ်ဒါယကာထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး ဂွံဒုၚ်စဂုဏ်ဖဵုဇၞော်သန်ဟေၚ်၊ ယိုက်ဒိုက်ပတှ်ေကေတ်လဝ်ရ။


ကောန်မန်ပိုဲ ကာလဍောတ်သွတ်ဂှ် ကဵုအာကတ်ဗ္တောန်ပညာ ပ္ဍဲဘာလကျာ်ဂၠိုၚ်တဴတုဲ လိက်မန်ဗှ်ဒးညိည ဗှ်ဒးချူဒးဂၠိုၚ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဟိုတ်နူမိမၜါ ဟွံဍိုက်ပေၚ်ကဵုပိုန်ဒြပ်တုဲ ဒးရီုဗၚ် ပ္ဍဲကမၠောန်မိမတံအိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ၊ ကညလစိုပ်အဝဲဍောတ်တ်တေံ ဟိုတ်ဟွံကဝ်ဗ္တောန်လဝ်လိက်တုဲ၊ ယဝ်ရန်တၟံလဝ် သွက်သ္ပထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး ကၠာဟွံစိုပ်အခိၚ် သ္ပထပိုဲဂှ် မိမတံအာအပ်ပြာပ်ကဵု ဇရေၚ်အစာတၠဂုဏ် ပ္ဍဲဘာလကျာ်၊ သွက်ဂွံကတ်ဗ္တောန်လိခ်၊ မပ္တံဒ္ဂေတ်ဝတ် သာမဏဳတံရ၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ကၠာဟွံဂွံသ္ပထပိုဲ-ခမဳ ဗၞတ်ထပှ်တ္ၚဲ စှ်သုန်တ္ၚဲ၊ သွက်ဂွံဗှ်လိခ်လေပ်ဂှ် ညးတံအာအပ်စွံပ္ဍဲဘာအိုတ်ရ၊ ကာလစိုပ်တ္ၚဲ သွက်ဂွံပထပိုဲခမဳ ညန်ကြပ်ကၠုၚ်မ္ဂး ပွမပ္တံထေက်ကဵုဒးဝေၚ်ပါဲ ပွမတိုန်ဆု၊ ပွမဝေၚ်ဍာ်၊ ၜိၚ်ဍာ်၊ ကၠောံၜဳ-ကၠောံကြုၚ်၊ ပွမအာဂြိုပ်ဂၞိၚ်၊ ပွမတိတ်အာတရဴဇမ္ၚောဲတံဂှ် ညးတံကဵုဝေၚ်ပါဲ ညံၚ်ဟဂွံဒှ်အန္တရာဲမွဲမွဲသာ်ကီုရ။


ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ကၠာဟွံပကာမ္ၚဵုထပိုဲ ပွိုၚ်စှ်သုန်တ္ၚဲဟွံသေၚ် မွဲဂိတု၊ ကဵုလၟောၚ်ထပိုဲတံ ပြာပ်အာဇရေၚ်-ကလော၊ ကောဒေံ၊ မိမနော်နာဲ၊ ညးတၠအာယုက်ဇၞော်တံတုဲ၊ ကဵုကလံစအိုတ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကာလတ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်ကဵုဒါန်ဂှ် ဗွဲကိုပ်ကၠာ ကလံကျာ်ဓဝ်သၚ်၊ မိမ၊ ကလော်သ္ၚိတုဲ၊ စှ်ေလးသ္ကဝ်ပ္ဍဲတိ၊ ကလံပ္ညုၚ်ဏာဗဴဇု၊ ဗဴကွာန်၊ နူဇမ္ၚောဲအိုတ်ရ၊ ကာလကလံတုဲမ္ဂး လ္ၚဵုကဝါ်ဏာလၟောၚ်ထပိုဲ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပ္ဍိုက်ဏာကဵုချေံ၊ လ္ၚဵုဂှ်ယိုက်ဏာ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပ္ဍိုက်ဏာကဵုကွဳ၊ ဗွဲမမိပ်ဇြိပ်တုဲ၊ အာကလံဌာန်ကလောကောဒေံ၊ နော်နာဲ၊ ညးအာယုက်ဇၞော်ပ္ဍဲကွာန်တံ ဂြုဂြုဂြီုဂြီုအိုတ်ရ၊ လၟောၚ်ထပိုဲဂှ် ကျိုၚ်လဝ်နကဵုၝောံကိုဋ်ဗြကၞေၚ်၊ ကယျိုၚ်ကယျဝ်ကောန်သၟိၚ် ဗွဲမ္ဒးရးရ၊ နူဘဝကောန်ၚာ်တေံ ညးတံစၚ်လဝ်ကတောဝ်ဂှ် ကာလသ္ပထပိုဲဏံ ညးတံကဵုဝက်သၞေက်ရ၊ မၞိဟ်ဇၞော်မန်လ္ၚဵုတံဂှ် ရန်တၟံဒှ်လၟောၚ်ထပိုဲ ပြဲသန်ကွေံရသွံ၊ စွံစိုတ်သာ်ဏံတုဲ ဟွံဒုၚ်ကလံ၊ ကဵုအာကလံကျာ်အိုတ်ရ။ ကာလအာကလံညးဇၞော် ပ္ဍဲကွာန်တံဂှ် ရန်တၟံပွမဒှ်ဒကာထပိုဲ ဒကာပယျၚ်တုဲ ကဵုအရီုအဗၚ်အထံက်အပၚ် နကဵုဩန်လေဝ်နွံ၊ နကဵုကပေါတ်ကညောတ်လေဝ်နွံကီုရ။


ဒေသရးမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ကာလသဝ်တ္ၚဲဝွံ ကောံဓရီုပြာပ်တိတ်အာဘာ ညဳညဳသာသာ၊ သီုကဵုပရိက္ခရာဒ္စာံတုဲ၊ ဖ္ဍောတ်မ္ၚဵု ဖျေံသော်ဗလိုပ်ဍာ်မ္ၚဵုတုဲ ကွက်စုတ်ဇုက်ပရိုတ်မ္ၚဵု ပ္ဍဲကအ်လၟောၚ်ထပိုဲဂှ်တုဲ၊ ပ္ဍဲဗ္တံဂှ် လၟောၚ်ထပိုဲကလေၚ်စဴသ္ၚိမာန်ဏီရ၊ အခိၚ်နူဂယး ပယျာံအရှိုန်တိုန်မ္ဂး ညးတံပ္တိုန်ထပိုဲအိုတ်ရ၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အခိၚ်နူဂယးပြဟ် ပယျာံအရှိုန်တိုန်ဂှ် ညးတံပြာပ်တိတ်အာဘာ ဖျေံသော်ပ္တိုန်ထပိုဲတုဲ က္ညနိမန်ဖျဴနၚ် ကောန်ထပိုဲဇရေၚ်သ္ၚိ ကဵုဒါန်ဖာပ်သၚ်အိုတ်ရ၊ (ပွမသာ်ဏံလေဝ် ရန်တၟံကဵုကျာ်တြဲပိုဲ ဒဒှ်ကျာ်တုဲ က္ညစဴကၠုၚ်ဌာန်မိမကၠာအိုတ်ဂှ်ရ) ကိစ္စဖာပ်သၚ်စရိုဟ်ဍာ်တုဲ ကာလကောန်ထပိုဲတံ က္ညကလေၚ်စဴဘာမ္ဂး ညးတံလံၚ်ကဵုဒါန်ဝတ္ထု ကပေါတ် သွက်ဂွံပသဇိုၚ်ပၠန်ရ၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အကြာပိုန်ၜါအခိၚ် လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳဂှ်၊ ကျိုၚ်ကျဝ်ဗွဲမ္ဒးရးတုဲ ညးမဒှ်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ဂှ် (ဗၠာဲဗအ်)ယိုက်ဂၠေၚ်ကေတ်လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳ အာဂတအိုတ်ရ၊ လက်ကရဴဂှ် ညးမဒှ်မအံက်ထပိုဲ-ခမဳ ကၟာဲဗဗေၚ်၊ မိဂှ်မိန်ကေတ်သပိုၚ်သ္ၚာ၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ယိုက်ကပေါတ်ပရိက္ခရာ၊ စၞအာဟာရဘောဇိုန်ဂမၠိုၚ်တုဲ၊ ကွာက်ဂၠောဲရေၚ်တိတ်အာဘာအိုတ်ရ၊ စိုပ်ဘာမ္ဂး ဂကူမန်တံ ရန်တၟံသွိၚ်ထောံသံသာ အဝေါၚ်မၞိဟ်တုဲ သွက်ဂွံတန်တဴ ပ္ဍဲဘဝထပိုဲ-ခမဳလၟိုန်ဂှ် ညးတံဂေတ်အာလ္ပာ်တဲပုၚ်(လ္ပာ်ဇဵု)ဗ္ဒက်သိုဏ်ပိဝါတုဲ ပြာပ်တိုန်အာလ္တူဘာအိုတ်ရ၊ ညးမယိုက်လဝ်လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳတံဂှ် ကာလကြပ်ကၠုၚ်က္ဍိုပ်တၞိန်ဂှ် ညးတံဓမက် ဓရိပ်ထောံလၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳ ဟွံပ္တိုန်ကဵုလ္တူဘာရ၊  ပွသာ်ဏံဂှ် ဒှ်ညးတၠဒါန်မပြဲ ပ္ဍဲလောကဏံ သွက်ဂွံပ္တောံၜတ်ဟၟဲ၊ ပြဲကွေံရောၚ်သွံ စွံစိုတ်စေတနာသာ်ဏံတုဲ၊ ညးတံအာအာတ်ကေတ်လၟောၚ်ထပိုဲ-ခမဳ၊ ပ္တိတ်ကဵုဩန် ကုညးမယိုက်ဂၠေၚ်ညိညရ၊ (ဂလာန်ဏံဂှ် ရန်တၟံကဵုစေတနာဒါန်ကုသဵုတုဲ သွက်ဂွံမိပ်ဇြိပ်အိုဟ်တၟိုဟ်ဟေၚ်၊ ကၠောန်ဗဒှ်ကေတ်ရ) တုဲညးတံတိုန်အာဘာ ဇရေၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠအိုတ်ရ။


ကိစ္စပ္တိုန်ခမဳပၠန် အာယုက်လၟောၚ်ခမဳဂှ် ဟွံပေၚ်မ္ဂး ဍန်(ဍိုန်)ခမဳရ၊ ဍန်ခမဳမ္ဂးဂှ် ၜပ္တိုန်ခမဳလေဝ် ဂးကီုရ၊ ဟိုတ်နူအာယုက်ဟွံပေၚ်တုဲ မ္ဒးဍိုန်ပ္တိုန်ခမဳလေဝ် အဓိပ္ပါယ်အာစိုပ်ပၠန်ရ၊ ဂွံဍန်ခမဳဂှ် ပ္ဍဲထး မွဲညးတံလဇံက်စွံ ပ္ၚာန်မွဲမ၊ ပ္ဍဲပ္ၚာန်ဂှ်၊ စုတ်လဝ်ခဝ်(ဗံက်)ပ္ဍဲခဝ်ပၠန် စုတ်လဝ်ကွာၚ်တဲကၞး၊ ကွာၚ်ကၠေၚ်၊ ကွာၚ်ခေါက်ဂဒဵု၊ ကွာၚ်ၜဲယိုဟ်ၜန်နာနာသာ်ရ၊ ကပေါတ်ပရိက္ခရာလေဝ် မ္ဒးစွံလဝ် ဂတကောန်ခမဳရ၊ ဒါယကာခမဳဂှ် မ္ဒးဂ္ဇံဆေၚ်မုက်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတုဲ ဒါယကာခမဳ ရပ်လကဲဖျေံလစိန် ဒက်လဝ်ကဵုဇုက်တောဝ် လ္တူထးတုဲ အ္စာတၠဖ္ဍောတ်အာဂါထာ ဒါယကာဂှ်ဖ္ဍောတ်ဗက်တုဲ တံၚ်ယာလစိန်ဂှ်ရ၊ ခမဳတၟိဂှ်လေဝ် မ္ဒးထ္ၜလဝ်မုက်ဗ္ဒာဲဂှ်ရ ၜုန် မြ မုယ်တံဂှ်လေဝ် မ္ဒးစုတ်လဝ်ပ္ဍဲဓုပ်ကီုရ၊ မဂတောန်၊ ဂဇမ်ကယျောဝ်တံလေဝ် ယဝ်စုတ်လဝ်ကီုမ္ဂး ဟွံဒးပ္တိုန်အ္စာ သ္ဂးလဝ်ရ။


ဒေသကွာန်မန်လ္ၚဵု ညးတၠကောန်တြုံဂမၠိုၚ်၊ မွဲသၞာံမွဲတ္ၚဲ ကောံဓရီုတုဲ ပထပိုဲ-ခမဳလေဝ်နွံကီု၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် မွဲသၞာံမွဲတ္ၚဲ ကောံပထပိုဲ-ခမဳ ပ္ဍဲဘာလေဝ်နွံကီု၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ် ညးကောန်တြုံဟၟဲတံဂှ် ဂရၚ်ပ္တီကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတုဲ အာတ်ပဒါယကာထပိုဲ ကောန်ညးသ္အာၚ်လေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ပုၚ်မွဲဂအုပ်-ဓုပ်မွဲ ပ္တိတ်ဏာဘာတုဲ ပထပိုဲ-ခမဳလေဝ်နွံကီုရ၊


ပွမပ္တုဲကိစ္စကာမ္ၚဵုထပိုဲ-ခမဳဂှ် တ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်ကီု၊ တ္ၚဲဖျေံသော်ကီု၊ ပွမပဂြုဂြုဂြီုဂြီု ဗွဲမအိုဟ်တၟိုဟ်ဂှ် တန်တဴဒၟံၚ်ပ္ဍဲပိုန်ဒြပ်၊ အတိုၚ်ဒြဟတ်ဇကုဟေၚ် ပြုပြေၚ်ပ္တုဲကာမ္ၚဵု ဖာပ်သၚ်အိုတ်ရ၊ ညးမက္ညကၠုၚ်ပ္ဍဲကာမ္ၚဵုထပိုဲ-ခမဳဂှ်လေဝ် ထေက်ကြိုက်ကဵုဇြဟတ်ဇကု ညးတံရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် အာတ်ပဒါယကာ ထပိုဲ-ခမဳကီုရ၊ ပထပိုဲ-ခမဳတုဲ ပွိုၚ်ဗၞတ်ထပှ်တ္ၚဲ၊ မွဲဂိတု၊ မွဲဝှ်၊ ညးမဒှ်ဒါယကာတံဂှ် တုမ်တိုပ်ပိဏ္ဍပါတ်ပါတ်တုဲ ပလံၚ်ကဵုဟွံသ္ဂုတ်ရ၊ ကာလရာံတိတ်အာနူဘဝထပိုဲ-ခမဳမ္ဂး ဗၞတ်ထပှ်ဗ္တံ ထပှ်တ္ၚဲ မ္ဒးပ္တုဲဝတ်ပ္ဍဲဘာအိုတ်ရ၊ သပိုၚ်သ္ၚာတံလေဝ် ကဆံၚ်ကြာတ်ကြဴသ္အးဇ္ၚးတုဲ မ္ဒးအပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတုဲ ဂရၚ်ပ္တီအာတ်အခေါၚ် သွက်ဂွံစဴသ္ၚိပၠန်ရ၊ ဂကူမန်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ယဝ်ဟွံသ္ပထပိုဲ-ခမဳဏီမ္ဂး ညးတံဟွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ၊ ထပိုဲခမဳတံ ရာံတိတ်တုဲ ကာလစဴစိုပ်ကွာန်မ္ဂး ဂကူမန်တံကော်ခဴစ အတိုၚ်ပရေၚ်တၞောဝ်ဒတောဝ် '''ကောန်ထပိုဲ ကောထပိုဲ ကောန်နာဲ ကောကျာ် အမူကျာ် အနာဲကျာ်'''အိုတ်ရ၊ ဂလာန်သာ်ဏံဂှ် ဒှ်ဂလာန်မပြဲမွဲသာ် ပ္ဍဲဝေါဟာဂကူမန်ပိုဲရောၚ်။

==အခိုက်ဝုတ်ဗၠာဲ==

ယြဴသၟတ်ဗြဴမွဲ သၠးဂဝ်ဂၞဴတုဲ ရန်ကဵုကောန်ၚာ်ဂှ် ဂကူမန်ဟီုလဝ်အရေဝ်နွံကၠုၚ်၊ '''ဂွံကောန်ဗြဴမ္ဂး မ္ဒးလးသကဝ်သၞာ ဂွံကောန်တြုံမ္ဂး မ္ဒးယဵုယာတ်ဍောတ် ခၜက်ယာတ်ဍောတ်''' ရဴဝွံသ္ဂးလဝ်ရ၊ အရေဝ်ဝွံ နွံကဵုအဓိပ္ပါယ်ဗွဲမဇြိုဟ်နက်ရ၊ ကာလကောန်ဗြဴဇၞော်တိုန်ဒှ်ဝုတ်မ္ဂး အတိုၚ်အခိုက်ကၞာပိုဲမန်၊ သၟတ်ဗၠာဲတံကၠုၚ်ဝေၚ်သ္ၚိ၊ တက်ကျာဓရီုပ္ဍဲသ္ၚိရ၊ ကာလဂှ် သၟတ်ဝုတ်ဝွံ သွက်ဗၠာဲတံဂွံဂ္ဇံဂှ် မ္ဒးလးသ္ကဝ်သၞာတုဲ ဒုၚ်တၠုၚ်ကၟုယ်ဗၠာဲတံရ၊ ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ '''ဂွံကောန်ဗြဴမ္ဂး မ္ဒးလးသ္ကဝ်သၞာ'''ဟီုလဝ်ရောၚ်၊ ညးတၠကောန်တြုံပၠန်တုန်လေဝ် ကောန်ဇကုစိုပ်အဝဲဗၠာဲတုဲ သွက်ဂွံပတဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ကောန်ဇကု မ္ဒးအာအာတ်ဂအဟ် ပ္ဍဲဇရေၚ်မိမသၟတ်ဝုတ် ဇကုနွံမေတ္တာရ၊ ပွမအာသၟာန်သၟုက်ဝွံ '''သွဟ်ဒကတ်''' ပိုဲမန်မကော်ခဴစတုဲ ပ္ဍဲအခိၚ်ဝွံ မ္ဒးကဵုသၟတ်ဝုတ်ဇြဟာန်ဇကု၊ ယာတ်ဍောတ်ရ၊ ကာလသ္ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲတေံလေဝ် ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ '''ဂွံကောန်တြုံမ္ဂး မ္ဒးပလေဝ်ယာတ်ဍောတ်ရောၚ်''' ရဴဝွံ အရေဝ်မန်နွံကၠုၚ်ရ။


အဝဲကောန်ဇာတ်ဂမၠိုၚ် စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ် ဗ္တောန် ကတ် ကွတ်ပညာမ္ဂး ကောန်ဗြဴဂှ် ကွတ်ဗြဴ၊ ကောန်တြုံဂှ် ကွတ်တြုံ၊ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ် မိမတံ ဒၠောံဗ္တောန်ကဵုကတ်ပညာအိုတ်ရ၊ ယဝ်ရကွတ်တြုံ ကွတ်ဗြဴဟွံဍိုက်ပေၚ်မ္ဂး ကာလဒှ်ဂအဟ်-ဂမာန်ညးမ္ဂး ကောန်ဇာတ်ဇကု မုက်မတ်ဒးဍောတ်ရောၚ်သွံ၊ ဟိုတ်နူဓဝိၚ်နွံသာ်ဏံတုဲ ကောန်ဗြဴမ္ဂး မပ္တံကဵုတုတ်တုတ်၊ တောမ်ပုၚ်သွ၊ သီဂိုၚ်ထိၚ်ဒက် ဒြပ်ကပေါတ်နာနာသာ်ကီု၊ ကောန်တြုံမ္ဂး မပ္တံကဵုကၠောန်ဂူဗ္ၚ၊ တာန်န တာန်ရဴ၊ ၜန်ဇုက်၊ ၜိၚ်ဍာ်၊ ဍိုက်ဂၠုၚ် ဍိုက်ဖံၚ်၊ ညံၚ်ဂွံလေပ်ဂှ် ကၠေံစိုတ်ဗ္တောန်ကဵုရ၊ ယဝ်ရကွတ်ဗြဴ ကွတ်တြုံဟွံဍိုက်ပေၚ်မ္ဂး ခေတ်ကၠာတေံ ညးတံဟွံပဂအဟ်-ဂမာန်ရ၊ ပ္ဍဲခေတ်လၟုဟ်ဝွံ ဒဒှ်ပြံၚ်သၠာဲကၠုၚ်တုဲ ဟွံတုပ်ကဵုခေတ်ကၠာတေံ အဓိပ္ပါယ်ကွတ်တြုံ ကွတ်ဗြဴ၊ ၜိုန်ပြံၚ်သၠာဲကီုလေဝ် အလိုက်ခေတ်ညးကဵုညး၊ ကၠာဟွံဒှ်ဂအဟ်-ဂမာန်ညးဏီဂှ် မ္ဒးဍိုက်ပေၚ်လဝ်ရောၚ်ဂှ် ပိုဲစှ်ေဒၟံၚ်စိုတ်ရ။


သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲမန်ပိုဲပၠန်လေဝ် စိုပ်ကၠုၚ်အဝဲဝုတ်ဗၠာဲမ္ဂး ဇကုမွဲဓဝ်မံၚ်ဟွံဂွံ၊ ဒးပံၚ်ဖက်ကဵုညးတၞဟ်တုဲ ပွံမပံၚ်ဖက်ဆက်ဆောံကဵုမိတ်သဟာဲ ဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ် စွံတိုန်ၚုဟ်မး ရပ်တိုန်အလံၚ်၊ စွံပရဲပ္ဍဲစိုတ်လေဝ်ဒှ်တိုန်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ၊ ဇၟာပ်ပ်ကွာန်မန် ဇၟာပ်ပ်ဍုၚ်မန်၊ ဇၟာပ်ပ်အရာပ်မန် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဒက်လဝ်ဂကောံအိုတ်ရ၊ နကဵုသၞောဝ်ဥပဒေသ ဟွံဂွံဒက်လဝ်ဂကောံကီုလေဝ် ညးမွဲကဵုမွဲ ကၠိုဟ်တီကေတ်ပ္ဍဲစိုတ်တုဲ အာမွဲဂကောံ ကၠောန်မွဲဂကောံ မဒှ်တိုန်ရ။


မိမတၠကောန်ဝုတ်တံပၠန်လေဝ် ကောန်ဇာတ်ညးတံ ဒှ်တိုန်ဝုတ်မ္ဂး အရာကိစ္စလဵုဟွံဟီု မ္ဒးထိၚ်ဒက် ဗွဲမဗ္စာရဏာလၟိုန်ရ၊ ကောန်ဝုတ်ဇကုမွဲဓဝ် ကေၚ်ကာလဵုဟွံဟီု ဒၞာဲလဵုဟွံဟီု ကမၠောန်လဵုဟွံဟီု ယဝ်မ္ဒးအာကၠောန်မ္ၚးသ္ၚိဇကုမ္ဂး ညးတံဟွံသၠးကဵုအခေါၚ်ရ၊ အာကၠုၚ်ကၠောန်ကမၠောန် နကဵုဂကောံဟေၚ် မိမတံသၠးအခေါၚ်ရ၊ ညးမဒှ်ကောန်ဝုတ်တံလေဝ် မၚ်မွဲတိုန်ဣန်ရဳသိက္ခာဇကုရ၊ ပွမဟုံဂစေံဂြးသော်၊ ဒၞာဲၜးဂၞိန်ယာတ် ဂတမိမကောဒေံဇကုဂှ် ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ ပွမသာတ်ဂၞိန်၊ ပွမလ္တက်ပလောံ ဂတမိမကောဒေံ၊ ဂတမၞိဟ်တြုံဇၞော်တံလေဝ် ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ မိတ်ဒါန်ပၠန်လေဝ် ဂတမိမကလောကောဒေံမ္ဂး ဗွဲလ္ဂူတပ်တးဟေၚ် ဟီုအရေဝ်ဆက်ဆောမ်အိုတ်ရ၊ သွက်ဂွံမၚ်မွဲဓဝ်ဂဝ လ္တူမိဇကု ကောဒေံဇကုတုဲ ဂတမိမကောဒေံဇကု သွက်ဂွံဟီုအရေဝ်ဂှ် ညးလ္ၚဵုတံ ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ စပ်ကဵုပရေၚ်ဝုတ်ဗၠာဲတုဲ အရေဝ်မန်နွံကၠုၚ်မွဲသာ် '''ၜိုန်ကဵုတီကီုလေဝ် ဟွံကဵုညာတ်'''ရ၊ ဆဂးဂှ် ပ္ဍဲဒေသမန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် မိမကောန်ဂကူမန်တံ ကောန်ဇာတ်ညးတံ စိုပ်အဝဲဝုတ်မ္ဂး ပ္ဍဲကိစ္စဝုတ်ဗၠာဲဏံဂှ် သၠးအခေါၚ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ခေတ်ကၠာတေံ သၟတ်ဗြဴတံ စိုပ်အဝဲဝုတ်သၟုယ်ဠေၚ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံ နူစွံလဝ်သော်ယံၚ်ဂတိုပ်တာဂှ် ကဵုဖျေံသော်ကၞေၚ် စွံထာၚ်သပြုရ။


သၟတ်ဗၠာဲတံလေဝ် ရံၚ်သ္ၚဳကေတ် ဗီုသော်ဝုတ်ဂှ်တုဲ ဆက်ဒါန်ဆက်မိတ် အခိၚ်အဝဲစိုပ်-ဟွံစိုပ် တီကေတ်ပ္ဍဲစိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲခေတ်လၟုဟ်ဝွံ ဗီုသော်သၟတ်ဗြဴမန်ပိုဲပြံၚ်သၠာဲကၠုၚ် အခိုက်ကီုလေဝ် ဒဒှ်သၟတ်ဝုတ်မွဲ ဒှ်ဝုတ်တီမ္ဂး ဆက်ဒါန်ဒက်မိတ်-ဟီုအရေဝ် တက်ကျာကဝေၚ်ဂွံရ၊ ညးမွဲရောဟွံဂၠာဲပဒုဟ်ရ၊ ယြဴသၟတ်ဝုတ်မွဲ ယဝ်ပၠောပ်သော်တုဲမ္ဂးစိုပ်အခိၚ်ပတဴသ္ၚိကၟိန်ရ ညာတ်သၟတ်ဗြဴမွဲ ပၠောပ်လဝ်သော်တုဲမ္ဂး သွက်ဂွံပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ကဵုသၟတ်ဗၠာဲမွဲ ညးတံသၟာန်သၟုက်လဝ်တုဲ ဒးတီရောၚ်၊ သၟတ်ဗြဴဝွံ ခြာဟွံလံ ပတၠလျိုၚ်ရောၚ်ဂှ် သၟတ်ဗၠာဲသ္အာၚ်လေဝ် ဒးတီလဝ်တုဲရ၊ ဂလိုၚ်လဵုမိက်ဂွံဆက်ဒါန်ပမိတ်ကီုလေဝ် အခေါၚ်ဟၟဲရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သၟတ်ဝုတ်ပၠောပ်သော်တုဲမ္ဂး လုပ်လၟိဟ်ပ္ဍဲဘဝညးဇၞော်ရောၚ်ဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်တမၠာတေံရောၚ်။


အခိုက်ကၞာဒက်မိတ် ဆက်ဒါန်ဇြဟာန်ညးသ္ကံဂှ် နွံဂၠိုၚ်ကဵုဂကူရ၊ ပ္ဍဲဒေသမန်ဗွဲမဂၠိုၚ် သၟတ်ဗၠာဲတံ ဒးတိုန်ဝေၚ်တက်ကျာ လ္တူသ္ၚိသၟတ်ဝုတ်ဂှ်တုဲ မ္ဒးထ္ၜးမုက်ကဵုမိသၟတ်ဝုတ် ဟွံသေၚ် ညးမဒှ်အုပ်ဓုပ်လဝ်သၟတ်ဝုတ်ဂှ်ရ၊ ညးမအုပ်ဓုပ်တံလေဝ် ပ္ဍဲအရာကေၚ်ကာဏံ တီကၠိုဟ်ကေတ်တုဲ နဲညးကဵုညး ပါဲတိတ်အာရ၊ သၟတ်ဝုတ်ပၠန်တုန်လေဝ် ယဝ်သၟတ်ဗၠာဲမွဲ စိုပ်ကၠုၚ်လ္တူသ္ၚိဇကုမ္ဂး ဒုၚ်တၠုၚ်ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်မိုဟ်ရ၊ မပ္တံလးသ္ကဝ်သၞာ ပြေၚ်စွံခ္ဍအ်ဇဗၠု ၜံက်တံကီု ဆၜိုတ်ထေက်ကြိုက် မ္ဒးပလေဝ်ကဵုရ၊ တုဲကာလသၟတ်ဗၠာဲတံ ကၠုၚ်ဝေၚ်စိုပ်မ္ဂး ညံၚ်ဟွံထေၚ်ခယျ ဒဒှ်မံၚ်စဟွံသ္အးဇၚး ပပ်ကၠိမံၚ်ဂှ် သၟတ်ဝုတ်တံသ္အးဇ္ၚး ပြုပေၚ်လဝ်သ္ၚိဌာန် ဗွဲမ္ဒးရးရ။


ကာလဗ္တံ သၟတ်ဗၠာဲတံတိုန်ဝေၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဒဒှ်ရကောန်ဇာတ်ညးတံ ဒှ်မံၚ်ကာလကတ်ဗ္တောန်ပညာကဵုဒှ်  အဝဲဟွံစိုပ်ဏီကဵုဒှ် ဟွံမိက်ကဵုစွံကဝေၚ်ဏီကဵုဒှ်၊ ဗွဲမယေန်သၞာၚ်ဍိုဟ်ကေတ် နကဵုဥပါဲဟီုဒၠောံဗ္တောန် စဵုဒၞာထောံသၟတ်ဗၠာဲတံရ၊ ဗွဲမယေန်သၞာၚ်ဟီုဂးကီုလေဝ် သၟတ်ဗၠာဲလ္ၚဵုလ္ၚဵုတံ ဟွံဖျအ်လွဳမ္ဂး မိသၟတ်ဝုတ်ဂှ် ဂ္ဇံဗ္ဒာဲကောန်ဝုတ်ဇကုတုဲ ဟီုအရေဝ်တက်ကျာကဵုသၟတ်ဗၠာဲဂှ်ရ၊ ဟိုတ်နူမိသၟတ်ဝုတ်ဂှ် ဟွံပါဲကဵုတုဲ သၟတ်ဗၠာဲဝွံ သွက်ဂွံဟီုဂလာန်အရေဝ်မေတ္တာဂှ် အခေါၚ်ဟၟဲရ၊ ယဝ်ရသၟတ်ဗၠာဲသၟတ်ဝုတ်တံ စိုပ်ကၠုၚ်အဝဲဝုတ်ဗၠာဲမ္ဂး ညးဇၞော်တံ သၠးအခေါၚ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ဟိုတ်နူမိမသၟတ်ဝုတ်တံဂှ် ဟွံတုပ်စိုတ်တုဲ စဵုဒၞာမံၚ်လေဝ် နွံကီုရ၊ ယဝ်ရမိမသၟတ်ဝုတ်တံ တုပ်မံၚ်စိုတ်မ္ဂး သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲဂှ် သွက်ဂွံဟီုပလန်ဂလာန်မေတ္တာဂှ် ဂွံအခေါၚ်ဗွဲမသၠးပွးရ၊ ယြဴသၟတ်ဗၠာဲမွဲ နွံမံၚ်လ္တူသ္ၚိ သၟတ်ဗၠာဲတၞဟ်ဟ်ယဝ်တီမံၚ်မ္ဂး ဟွံထပ်တိုန်သ္ၚိဂှ်ရ၊ ဟိုတ်နူဟွံတီတုဲ ယဝ်ရတိုန်ဒးပၠန်လေဝ် ညးမစိုပ်လဝ်ကၠာဂှ် ပါဲကဵုဗွဲမသောၚ်ၜးရ၊ ၜိုန်ဟီုဓရီုတက်ကျာ ဗွဲမသၠးပွးကီုလေဝ် ရန်ကဵုမၚ်မွဲဓဝ်သစ္စတုဲ ပ္ဍဲကေၚ်ကာဏံ ဇိုၚ်တဲသွက်မလောန်ၜက်လုလောန်အာဂှ် ဟၟဲသက်က်ရ၊ အခိုက်ဏံဂှ် သွက်ဂကူမန်ပိုဲ သွက်ဂွံထိၚ်ဒက် အာဓါန်ဂတလၟိုန်ဂှ် ခိုဟ်ဗွဲမလောန်ရ။


ညးလ္ၚဵုတံပၠန်လေဝ် ဟိုတ်နူကောန်ဝုတ်ဇကု တက်ကျာဟီုအရေဝ်ကဵုသၟတ်ဗၠာဲဂှ် ဟွံမိက်ညာတ်မုက်မတ် ကတဴဟေပ်တုဲ ဒဒှ်ရကောန်ဝုတ်ဂှ် ဆက်ကဝေၚ်ဆက်ဒါန်ဂှ် ၜိုန်မိမတံတီကီုလေဝ် ပွမဟီုအရေဝ် ဆက်ဂလာန် ပရေၚ်မေတ္တာဂှ် ဟွံကဵုမိတံညာတ်လေဝ်နွံကီုရ၊ ဟိုတ်နူမိမဟွံတုပ်စိုတ် စဵုဒၞာဂှ်မွဲသာ်၊ ဟိုတ်နူမိမမုက်ကတဴတုဲ ဟွံမိက်ကဵုမိမတံညာတ်ဂှ်  မွဲသာ်ဂှ်ရ၊ အာဒၞာဲဗၠးၜးမွဲမွဲဒၞာဲတုဲ ဟီုအရေဝ်မေတ္တာလေဝ် နွံကီုရ။
==ဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံ==

ပွမကော်စ ပြဲ(ပြောဲ)ဇွာဂှ် နူကၠာကျာ်ဟွံဒှ်ဏီ ၜါလ္ၚီသၞာံမဒှ်ဂှ် ကွာန်မွဲကဵုမွဲ သွက်သ္ဂောံဒှ်စ္ၜုဲစ္ၜော်ညးသ္ကံတုဲ ၊ကော်စပြောဲဇွာအိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် မွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန် ဟွံဒှ်သေက်ဇဵုညးသ္ကံရ၊ ပရေၚ်ပွယေန်သၞာၚ် ညးမွဲကဵုညးမွဲ ဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်နူလက်ထက်လဵုဂှ် ယဝ်ရသၟာန်မ္ဂး နကဵုညးချူလိခ်ဏံဟွံတီရ၊ ကေတ်ဟွံဒးရ သာ်ဝွံ ဒးသှ်ဏာဍာံဍာံရ၊ မူဒှ်သာ်လဵု ပွယေန်သၞာၚ်ဏံ ဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံဝွံ တၚ်အဓိက ရန်တၟံဂကူပိုဲမန်ဂှ် သ္ဂောံတီကေတ်မာန်ရောၚ် ခယျကေတ်ရ၊ အခိုက်ကၞာဝွံ နူပိုဲဍောတ်တ်နွံတဴကၠုၚ်ဂှ် သ္ဂောံဆဵုသ္ဂောံမိၚ်ရ၊ ပွမဒက်မိတ်ကေုာံရၚ်သ္ကံဝွံ ဂွံဟီုထ္ၜးအဓိပ္ပါဲအရေဝ်ပလး ညံၚ်ဂွံကၠးပ္ဍဲစိုတ်မ္ဂး ဒှ်ပွမကော်စပြောဲဇွာရ၊ ကောန်ဂကူမန်ဂှ် အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳကော်စပြောဲဇွာ နူမွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန် နူမွဲဒေသကဵုမွဲဒေသ နွံတဴပြာကတ်ဒၟံၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကွာန်မွဲကွာန် ဓဝ်ညးမွဲကဵုမွဲ သဘဴကော်စပြောဲဇွာဟွံမွဲရ၊ ဆဂး နကဵုအဖဝ်သ္ကံ မိတ်သဟာဲဍုက်က်ကေဝ်ဝ် ဆက်ဆံတဴဟေၚ်နွံရ။


ပွမကော်စပြောဲဇွာဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ် အဝဲဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ်ဟေၚ် ဆက်ဆံကော်စပြောဲဇွာဂၠိုၚ်ရ၊ အာစိုပ်အာကွာန်ဒေသမွဲမွဲတုဲ မိတ်သဟာဲဒဒှ်ေဒယှ်ဟွံမွဲမ္ဂး ပူဂဵုနွံပၟိက် မိက်ဂွံကော်စပြောဲဇွာဂှ် ဟီုထ္ၜးကဵုမၞိဟ်ဇၞော်နူဇကုတုဲ မၞိဟ်ဂှ် ပၠောပ်ဗ္ဂပ်ဆက်ကဵုဇွာရ၊ မၞးတံညးၜါကော်စဇွာဟာ ညးၜါစိုတ်တုပ်မ္ဂး သၟာန်ယၟုယၟာတုဲ ကော်ဖျဴဏာသ္ၚိ ဒုၚ်ကၟုဟ်ဗ္စဖျုၚ်ရ မၞိဟ်တြုံကဵုမၞိဟ်တြုံ ဒက်မိတ်မ္ဂး ဒှ်ဇွာညးသ္ကံရ၊ ညးမွဲကဵုညးမွဲ နကဵုယၟုဟွံကော် နကဵုဇွာဟေၚ် ကော်တဴကေုာံရၚ်သ္ကံရ၊ မၞိဟ်ဗြဴကဵုမၞိဟ်ဗြဴ ဒက်မိတ်မ္ဂး ဒှ်ပြဲရၚ်သ္ကံရ၊ တုပ်ညံၚ်မၞိဟ်တြုံကီု ညးမွဲကဵုမွဲ ကော်ခဴစမ္ဂး နကဵုယၟုဟွံကော် နကဵုဝေါဟာပြဲဟေၚ်ကော်တဴရ၊ '''ပြဲကၠုၚ်ဆောဝ်လံရော ပြဲလ္ပစဴဏီ''' မပ္တံသာ်ဝွံ နကဵုဂလာန်မသ္ဍိုက်ဆာန် ဒးကတောဝ် ဆက်ဆံတဴရ။


မၞိဟ်တြုံကဵုမၞိဟ်ဗြဴ ဒက်မိတ်ဂှ် ဂွံဒုၚ်ယၟုပြဲရ၊ ကာလဇကုဒှ်သ္ၚိဌာန်တုဲ တၠသ္ၚိဇကုကဵုပြဲဇကုဂှ် ဇွာဇွာရဴဝွံကော်တဴ ဆက်ဆံရ၊ သမ္ဘာဇကုဂှ် ဆက်ဆံကဵုပြဲဇကုဂှ် ပြဲ ပြဲ ရဴဝွံ ကော်ခဴရ၊ ဘဝပြဲဇွာဂှ် ဆာန်တဴကေုာံရၚ်သ္ကံ ညံၚ်ရဴကောန်မွဲမိကီုရ၊ ပၟိက်ကိစ္စဇၞော်ဍောတ်က္တဵုဒှ် ပြာပ်အာစိုပ်ဇရေၚ်ပြဲဇွာဇကုမ္ဂး ပြဲဇွာတံဂှ် ဆၜိုတ်သ္ပမာန် ဗီုၚ်ကရိုၚ်ထံက်ပၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ကဵုရ၊ ပၟိက်ကိစ္စက္တဵုဒှ်မ္ဂး အာဒေါံတန်တဴဇူဒီု ပ္ဍဲသ္ၚိပြဲဇွာဇကုရ၊ ပြဲဇွာ အာဝေၚ်ဇရေၚ်ဌာန်ပြဲဇွာတေံမ္ဂး နကဵုတၟာဲမဂၠိုၚ်ကေတ်ဏာရ၊ ကာလပြဲဇွာစဴမ္ဂး နကဵုတၟာဲမပြဲပြဲ ကဵုပြၚ်ဏာရ၊ ပၟိက်ညးပၟိက်အဲ လၟိုန်ကာလ ညံၚ်ဂွံပေၚ်စိုတ်ဂှ် နွံသဘဴရေၚ်တၠုၚ်လေပ်ရ။


မိမပြဲဇွာဇကုဂှ် မိသေဲ-အပါသေဲ ရဴဝွံ နကဵုဝေါဟာယေန်သၞာၚ် ဆက်ဆံကော်တဴရ၊ ကောန်ဇာတ်ပြဲဇွာဇကုတံဂှ်တုန် ကောန်သေဲ ရဴဝွံ ကော်ခဴစဍုက်က်ကေဝ်ဝ် မၞုံကဵုဇြဟာန်ရ၊ ညးလ္ၚဵုတံဂှ် အာဍုၚ်ဇဳၜဳကၠောံဒၟံၚ်တုဲ ဇၟာပ်ကွာန်ကော်စလဝ်ဇွာနွံရ၊ မၞိဟ်ပြဲဇွာနွံဂှ် အာကၠုၚ်စကွာန်ပလုၚ် မုက်မတ်ဟွံဍောတ်ရ၊ ဂကူမန်ကဵုဂကူမန်သၟး ကော်စပြဲဇွာဟွံသေၚ် နကဵုဂကူညးတၞဟ်သ္အာၚ်လေဝ် အတိုၚ်အခိုက်ပြဝေဏဳမန် ကော်စပြဲဇွာရ၊ စပ်ကဵုပရောပြဲဇွာတုဲ ပုံအာဂီုကေၚ်မိၚ်လဝ်ဂှ် မိက်ဂွံချူပျးဏာညိရ၊ ( မန်ကဵုကရေၚ် ကော်စဇွာတုဲ ဇွာကရေၚ်ဂှ် ပၟိက်ကိစ္စက္တဵုဒှ်တုဲ ကၠုၚ်ဝေၚ်သ္ၚိဇွာမန်ရ ဇွာမန်ဂှ် သွက်ဂွံတုမ်ဗ္စဇွာကရေၚ် မူသၞေဝ်ကေဝ်ဟွံမွဲတုဲ ဗ္စပုၚ်ကဵုဖရံက်ရ '''ကှ်ေဇွာ စပုၚ်စိုအ် သွဟွံတၟေၚ်ရဇွာ က-လေဝ်ဖရံက်ရ ဖရံက်လေဝ် က-ရဇွာ စမိပ်ပ်ညိ'''ဂးရ အလန်ဇွာမန်အာဝေၚ် ပ္ဍဲဇွာကရေၚ်ပၠန်မ္ဂး ဇွာကရေၚ်ဂှ် ကၞဳဒုန်ကၞေဝ်ဂှ် ကုတ်ဒန်ထောံတုဲ တောံသွဗ္စဇွာရ၊ ကာလစပုၚ်ဇွာကရေၚ်ဂှ် '''မူသ္ဇက်စဟွံမွဲရဇွာ တောံစသွၜၚ်ရ၊ ဒုန်လေဝ်ၜၚ်ရ ၜၚ်လေဝ်ဒုန်ရ စမိပ်ပ်ညိဇွာ''' သာ်ဝွံသ္ဂးရ။)


သဘဴကော်လဝ်ပြဲဇွာဂှ် ဇကုနွံမေတ္တာ ဇြဟာန်နွံလ္တူညး ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်မ္ဂး မေတ္တာညးဂှ်လေဝ် ဗျာပ်ကၠုၚ်ကဵုဇကု ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ရ၊ ညံၚ်ဂလာန်ညးမဟီုစ '''ဍာ်ဝုန်အာ-ဍာ်ခါကၠုၚ်''' ကော်စလဝ်ပြဲဇွာတုဲ တီဆဘိုအ်ဇကုမွဲဇွောံဓဝ်မ္ဂး ပြဲဇွာဂှ် ဍေံတန်ဟွံလံရ၊ မၞိဟ်ကၠာတေံနွံကဵုသစ္စရ၊ ဒက်မိတ်ကော်စပြဲဇွာတုဲ ဒဵုလအိတ်လမျီု ညးမွဲကဵုညးမွဲ ညံၚ်မေတ္တာဂွံကှ်ဇတ်အာဂှ် ဟွံသ္ပရ၊ လၟိုန်န်ကာလ ဆာန်ကၟိန်ဇြဟာန်တဴဒၟံၚ်ရ၊ ပြဲဇွာဇကုဝါတ်တဴဒၟံၚ်မ္ဂး နကဵုပိုန်ဒြပ်ထဝ်ဩန်ထံက်ပၚ်ရ၊ သွံရာန်လှာဲဂတးစဗၞိက်ပၠန်လေဝ် အာစိုပ်ဇရေၚ်ကွာန်ပြဲဇွာမ္ဂး အပေါတ်ဗၞိက်ပြဲဇွာတံဂှ် ညံၚ်ဂွံအိုတ်ပြဟ် ဗိုၚ်ကရိုၚ်သွံရာန် လှာဲဂတးကဵုရ၊ ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်ကၟုယ်ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်ဟ်ရ၊ ဗွဲတၟေၚ်တုဲ ကော်စပြဲဇွာတုဲ (ဝါ) မၞိဟ်တြုံကဵုမၞိဟ်ဗြဴ (ဝါ) ဝုတ်ကဵုဗၠာဲကော်စပြဲတုဲ စိုတ်သဘာဝဂွံပြံၚ်ဂတးအာဂှ် ဟွံမွဲရ၊ ဆာန်ကၟိန် နကဵုစိုတ်ကာမဟွံသေၚ် နကဵုစိုတ်မေတ္တာဆာန်ဇြဟာန်တဴရောၚ်၊ ညးမွဲကဵုညးမွဲ နကဵုစိုတ်ဝုတ်ဗၠာဲဟွံစွံရ၊ နကဵုစိုတ်ပြဲဇွာရောၚ် ဆက်ဆံတဴဂှ် သ္ဂောံဆဵုကၠုၚ်ရ။


စပ်ကဵုပရောကော်စပြဲဇွာတုဲ အရေဝ်ဂရိုၚ် (အရေဝ်သွက်ဂွံကြီု နွံမွဲပိုဒ်ဍောတ်ရ မန်ကဵုဗၟာ ကော်စဇွာတုဲ ဇွာမန်ဂှ်လေဝ် ဟွံလေပ်အရေဝ်ဗၟာ ဇွာဗၟာလေဝ် ဟွံလေပ်အရေဝ်မန်တုဲ တၞဟ်နသ္ဂောံဗာ်ဂၠုၚ် ကသေံကၟတ်ညးသ္ကံရ၊ ညးၜါဂှ် လုပ်အာဂြိုပ်တုဲ ဇွာဗၟာဂှ်ဟီု ('''သည်သစ်ပၚ် ဖြောင့်တယ် ကောၚ်းတယ်''')ဂးတုဲ ဇွာမန်ဂှ် '''ဟး ကိုၚ်တှ်ေလ္ပကေတ်'''ရဴဝွံသ္ဂးရ၊ အဖန်ဂေတ်ဂၠာဲဒၟံၚ်ဆုဂှ် မွဲဝါဓဝ်ကျာပိုက်ကသဳကၠုၚ်ရ၊ ဇွာမန်ဂှ် '''ကျာကၠုၚ်ရယ'''ဂးတုဲ ဇွာဗၟာဂှ် နူမိၚ်ဗက်ဂြိပ်ပေက် ဂွာန်တိုန်ဆုရဂး။


အလုံမွဲဒေသရာမညပိုဲ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ သွက်ဂွံဆက်ဒါန်ဂှ် အခေါၚ်သၠးပွး ၜိုန်ဂၠိုၚ်ကီုလေဝ် အရာထိၚ်ဒက်လေဝ်ဂၠိုၚ်ကီုရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳတ္ၚဲဓဝ် မိမတံအာမၚ်သဳပ္ဍဲဘာအိုတ်တုဲ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဖာပ်ဗ္စပုၚ်သဳပၠန်ရ၊ ပ္ဍဲဗ္တံဖာပ်သဳဂှ် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ကောံဓရီုတုဲ ကၠောန်ပရေၚ်ကုသဵုအိုတ်ရ၊ ကာလကောံဓရီုတောမ်တိုပ်ဂှ်လေဝ် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ညးမွဲကဵုမွဲ သွက်ဂွံဟီုဂလာန်ဆက်ဒါန်ဂှ် သၠးပွးနူမိမတံအိုတ်ရ၊ ဟိုတ်နူဂွံပ္တုဲကာကုသဵုမွဲစွံတုဲ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ လ္တူညးမွဲကဵုညးမွဲ မေတ္တာဗျဳဗျာပ်အာလေပ် နွံဂၠိုၚ်ရ၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် နွံဒၟံၚ်ဇိုၚ်ၜဳတုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳတ္ၚဲဓဝ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံအာမၚ်သဳ ပ္ဍဲဘာအိုတ်ရ၊ ကာလပလံၚ်ဂအုပ် ပလံၚ်ပုၚ်သဳတုဲမ္ဂး သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဂွံအခိၚ်သၠးပွးရ၊ ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ်ဝုတ်ဝုတ်တံ ကောံဓရီုတုဲ အာဝေၚ်သၚ်ဗတဳဇိုၚ်ၜဳ ဗၠာဲဗၠာဲတံလေဝ် နဲဏံကီု အာဝေၚ်ကီုရ၊ လဆောဝ်လဆောဝ်ပၠန် ဝုတ်ကဵုဗၠာဲ ဆောဖဝက်ညးကဵုညး အာကွာ်ဝေၚ်သၚ်ဗတဳ ဟီုအရေဝ်ခၠေဝ်ပလန်ညးသ္ကံ ပရေၚ်မေတ္တာနာနာသာ်ရ။


ရးဒေသမန် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် နွံဇရေၚ်ဒဵုတုဲ လ္တူက္ဍဟ်ဒဵုဂှ် ပ္တန်လဝ်ကျာ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ကျာ်လ္တူဒဵုတံဂှ် ကၠောန်သ္ဘၚ်ကျာ်ဗဒှ်ပေါဲတုဲ ဝုတ်ဝုတ်ဗၠာဲဗၠာဲတံ ကောံဓရီုတုဲ ဂၠောဲတိုန်အာကျာ် ဂြုဂြုဂြီုဂြီု လ္တူက္ဍဟ်ဒဵုတေံရ၊ အဃောအာကျာ်ဂှ်လေဝ် ညးမွဲကဵုညးမွဲ သွက်ဂွံဟီုပရေၚ်ဇြဟာန်ဂှ် သၠးပွးကွေံရ၊ သၟတ်ဗၠာဲတံဂမၠိုၚ် ယဝ်ဆဵုဝုတ်နူကွာန်ပလုၚ် ကၠုၚ်နူဌာန်သ္ၚောဲ၊ ဟွံတီဌာန်ဒၟံၚ်မ္ဂး နကဵုဒွက်ဟေၚ် ဒယှ်ေသၟာန်တိုန်ဂှ်လေဝ်နွံ၊ သၟတ်ဝုတ်တံပၠန်လေဝ် ဟွံရောံဓည နကဵုဒွက်ဟေၚ် ကလေၚ်ဒယှ်ေတိုန်တုဲ လဴထ္ၜးကဵု ဗွဲမယေန်သၞာၚ်လေဝ်နွံကီု၊ မွဲသာ်ပၠန် ဒဵုလေဝ်သ္ၚောဲ ဂၠံၚ်ဍာန်လေဝ်ပရေံ၊ သၟတ်ဝုတ်တံ ဟိုတ်နူဍိုန်ကဵုဇြဟတ်တုဲ ညးမွဲကဵုညးမွဲ ထ္ၜလဘာ်တံၚ်ဂြယ်ပ္တိုန်ဏာရ၊ အဃောတိုန်အာဂှ် ဍောၚ်ၜိုတ်ကွေံရလေဝ် ညးမွဲဟွံဟီု၊ ဒယှ်ေအာ၊ဓရီုအာ၊ ဟီုအာဂြိုၚ်အာဂှ် စိုပ်အာက္ဍဟ်ဒဵုဇရေၚ်ကျာ်တုဲ ဂွံကလံလ္ၚောဝ်ကျာ်မွဲစွံ ဂွံရာဒၞာမိက်မွဲကရောံဂှ် ဒှ်ကၞောတ်မေတ္တာရ။


ကွာန်မန်လ္ၚဵုဝွံ ပ္ဍဲအခိၚ်မွဲဝှ်ပိဂိတု စိုပ်ပ္ဍဲတ္ၚဲတိၚ်တ္ၚဲသဳမ္ဂး သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ တိတ်အာဝေၚ်ဇရေၚ်ဂြိုပ် ရန်တၟံသွက်ဂွံမိပ်ဇြိပ်ဂှ်မွဲသာ်၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ဟိုတ်နူရန်တၟံနာနာသာ်တုဲ အာဝေၚ်ဇရေၚ်ဂြိုပ် သွက်ဂွံၜဟ်ပလှ်ပ္ကဴဂှ်လေဝ်နွံကၠုၚ် ကာလစိုပ်ဂြိုပ်တေံ သဘာဝဝုတ်ဗၠာဲတံ ညးမွဲကဵုညးမွဲ ဒဒှ်ေဒယှ်အာတုဲ ဆက်ဂလာန် ဆက်မိတ်ဒါန်လေဝ်နွံကီု၊ ဟိုတ်နူဂွံပူဇဴကျာ် နကဵုပ္ကဴ ပွမၜဟ်ပလှ်နၚ်တံဂှ်လေဝ် ဖဵုဇၞော်ပြဲသန်ကွေံရ။


သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲမန်တံဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ပ္ဍဲကွာန် ယဝ်ပရေၚ်ကေၚ်ကာဇၞော်ဍောတ်မံက်တိုန်မ္ဂး မွဲကရောံမွဲဂကောံ ရီုဗၚ်ကၠောန်ၜိုတ်အာမွဲစွံဂှ်လေဝ် ဒှ်အထံက်အပၚ် ပရေၚ်ဝုတ်ဗၠာဲတံပၠန်ရ၊ ပပ္တံဟိုတ်နာနာသာ်တုဲ ညးမွဲကဵုမွဲ  နွံမေတ္တာဇြဟာန်ဆာန်ရၚ်သ္ကံ၊ ဗွဲမဗိုန်ညန် နကဵုစိုတ်ဇကုဂှ် ဟွံပ္တုဲပရေၚ်သ္ၚိကၟိန်ရ၊ ညးမွဲကဵုမွဲပစၟတ်သစ္စတုဲ လဴပူစကဵုမိမဇကု၊ အာတ်အခေါၚ်သွက်ဂွံမံၚ်မွဲကရောံဂှ်ရ၊ မိမတံပၠန်လေဝ် ယဝ်ဟွံတီဂကူမသမ္ဂး ဟွံပ္တုဲအရေဝ်ဏီရ၊ ပိုက်တမ်ဂၠာဲရိုဟ်ဂကူမသ၊ တီဒဒှ်ဂကူမသ တၞောဝ်ဒတောဝ်ခိုဟ်မ္ဂး၊ မိမတံဟီုစၠောံ ဂလာန်သၟာန်သၟုက် ပြုပြေၚ်ကဵုပရေၚ် မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ။

==ပွကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ==

သဘာဝလောက ဓမ္မတာလိုက်ဝွံ ပွမကၠောန်မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ်လေဝ် ဒှ်ပရေၚ်ဇၞော်မွဲ သွက်ပိုဲဇန်တံဂမၠိုၚ် မ္ဒးပ္တုဲ ပ္ဍဲဘဝမၞိဟ်တံရောၚ်။


မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂးဂှ် နကဵုအရေဝ်ဝေါဟာမန်တံဂမၠိုၚ် ဟီုဂးစပွမပ '''တၠလျိုၚ် ပ္တဴအိန်ထံၚ် မ္ၚဵုထပ်တဲ မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ''' နာနာသာ်ဟီုဂးအိုတ်ရ၊ ပွမပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ် ပ္ဍဲပွိုၚ်မွဲသၞာံ ကောန်ဂကူမန်တံ ရုဲစှ်လဝ်ပ်ဂိတု ပ္ဍဲပိဂိတုဏံဟေၚ် ညးဇမၞော်တံ ကဵုပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲအိုတ်ရ ပွမပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ပ္ဍဲဂိတုပသာ်၊ ကထိုန်ကဵုဖဝ်ရဂိုန်ရ၊ ပွိုၚ်ပိဂိတုဏံဂှ် သ္ပလဝ်ဂိတုခိုဟ်ပြဲဂှ်မွဲသာ်၊ အခိၚ်ကလောန် မပ္တံကဵုဝါဗ္ၚတံဂှ် ဂွံအခိၚ်သၠးဂၠိုၚ်ဂှ်မွဲသာ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးဇၞော်တံရုဲစှ်ကဵုကၠောန် ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ပ္ဍဲပိဂိတုတံဂှ်ဟေၚ်။


ယြဴသၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲလဵုဟွံဟီု ဒဒှ်ရ သ္ဍိုက်ဆာန်မံၚ်ရၚ်သ္ကံတုဲ သွက်ဂွံမံၚ်မွဲကရောံ၊ သွက်ဂွံချပ်မွဲကသပ်၊ သွက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်မွဲဂှ် လဴပူစကဵုမိမတံတုဲ ကေၚ်ကာဏံ သွက်ဂွံပ္တုဲကဵုဂှ်လေဝ် ဒှ်ဝတ်မိမမွဲသာ်ကီု၊ ဣလဵုဒှ်ဝတ်မိမရော '''ဟွံခိုဟ်ဆေဝ်ဒဝ်၊ ခိုဟ်စဝ်ထ္ၜးဏာ၊ ပညာကဵုကတ်၊ ဝတ်နွံထပ်တဲ၊ အာဲပြဲဇိုန်ဂၠိ၊ ဝတ်မသုန်စိ၊ တဴလျိုၚ်မိမရောၚ်''' အတိုၚ်ဝတ်မိမနွံသာ်ဝွံတုဲ ကောန်ဇာတ်ဇကုစိုပ်ကၠုၚ်အဝဲမ္ဂး '''ပြေၚ်ကဵုဗဵုစဴ ပြေၚ်ကဵုဗဵုစေက်''' ဂလာန်ညးမဟီုလဝ်နွံကၠုၚ်သာ်ဂှ်ရ ယဝ်ဒှ်ကောန်တြုံမ္ဂး၊ ဟွံကေၚ်ပ္တိုန်လဝ်ပယျၚ်မ္ဂး အၚ်္ဂမၞိဟ်တြုံဟွံဍိုက်ပေၚ်ဏီ၊ ညးဇၞော်တံဟီုစွံလဝ်ရ၊ ဂကူမန်ပိုဲ ပ္ဍဲမပ္တိုန်ပယျၚ် နူခေတ်ကၠာတေံဒဵုလၟုဟ် ညးတံၜလဝ်ထၟဒ္စိတ်(ဝါ)ပ္တိုန်လဝ်ကဵုသိဒ္ဓိ၊ တၚ်ကဵုခါန်အ္စာတုဲရ၊ ကာလဂှ်ဟေၚ် ပ္တဴကဵုသ္ၚိကၟိန်အိုတ်ရ၊ ယဝ်ကောန်ဗြဴမ္ဂး အာယုက်ပေၚ်စှ်ဒ္စာံသၞာံတုဲ သီုမထတ်ယုက်ဒၟံၚ်မ္ဂး မိမတံသွက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် သၠးအခေါၚ်အိုတ်ရ၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံလေဝ် ညးမွဲကဵုမွဲ သွက်ဂွံဆက်ဒါန်မာန်ဂှ် နဲနွံပိသာ်ရ။

၁။ နပၟိက်စိုတ်သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံတုပ်သၟဟ်ဂှ် မွဲသာ်။

၂။ နအခေါၚ်ကလုတ်ဗြဴခိုဟ်ဂှ် မွဲသာ်။

၃။ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်မိမတံအာသၟာန်ကေတ်ဂှ် မွဲသာ်။


ဆဂးဂှ် ဆန္ဒသၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံဟၟဲမ္ဂး၊ မိမတံစဳရေၚ်ပြုပြေၚ်စ ဟၟဲသက်က်ရ၊ ယြဴသၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲမွဲ နွံပၟိက်မိက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်မ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာ မ္ဒးလဴပူစကဵုမိမၜါရ၊ မိမတံလေဝ် သ္ၚဳရံၚ်အခိုက်ပြဝေဏဳမန် ပ္ဍဲကောန်မွဲမိ မွဲသၞာံၜါကာ ပ္ဍဲမွဲသၞာံဂှ် ကာမ္ၚဵုၜါဝါဟွံပ္တုဲရ၊ ယဝ်နွံပၟိက်မ္ဂး ပ္ဍဲမွဲတ္ၚဲဂှ်ဟေၚ် ပ္တုဲၜါကာမာန်ရ၊ ရဴသာ်ဝွံ သ္ၚဳဂၠိပ်ရံၚ်တုဲ အတိုၚ်အရေဝ်မန်ပိုဲဟီုလဝ် '''ဂအဟ်ဒးသၟာန် ဂမာန်ဒးသၟုက်'''ဂှ်ကီုရ၊ မိမလ္ပာ်သၟတ်တြုံတံပၠန်လေဝ် ဒဒှ်ရလၟောၚ်ဂအဟ်ဇကုဂှ် မ္ဒးစံၜတ်ဒ္ဂေတ် ပွမဍိုက်ပေၚ်-ဟွံဍိုက်ပေၚ် ကဵုကွတ်ဗြဴမလေပ်ထေက် မပ္တံကဵုတုတ်တုတ်၊ တာန်သ္ကဝ်၊ ဇိၚ်စပ်၊ သီဒက်၊ တောမ်တိုပ်၊ ဆက်ဆောံတံဂှ်ကီု၊ မဗဳဇဂကူတံဂှ်ကီု၊ ပွဟွံဒှ်မွဲကလော်၊ ပွဟွံလၞၚ်တၞၚ်ကလော်တံဂှ်ကီု၊ သ္ၚဳဂၠိပ်စံၜတ်တုဲ သွက်ဂွံပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် မိမတံတုပ်သၟဟ်စိုတ်မ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဗလးဏာမၞိဟ်ဗြဴပိ ညးမၞုံကဵုဆောဖွက်တံ သွက်ဂွံအာသၟာန်သၟုက် လၟောၚ်ဂအဟ်ဂှ်ရ၊ လ္ပာ်သၟတ်ဗြဴတေံပၠန်လေဝ် နဲဏံကီုရ၊ ရုဲစှ်ကေတ်မၞိဟ်ဗြဴပိ ညးမၞုံကဵုဆောဖွက်တုဲ သကဵုစံၜတ်ဒဒှ်ရ၊ လၟောၚ်ဂမာန်ဇကု ဍိုက်ပေၚ်-ဟွံဍိုက်ပေၚ်ကဵုအၚ်္ဂမၞိဟ်တြုံ ပွမပ္တံကဵုဒ္ဂေတ်ပွ၊ ဝတ်တြုံ၊ ကွတ်တြုံပွသဇိုၚ်ကဵုမလေပ်ထေက်၊ ဒဒှ်ရဇိက်ဗ္ၚ၊ ဍိုက်ဂၠုၚ်၊ တာန်န၊ တာန်တိုၚ်၊ ကၠံက်တံဂှ်ကီု၊ ဒုၚ်တာလျိုၚ်သ္ၚိဌာန်၊ မာန်-ဟွံမာန်တံဂှ် မ္ဒးသ္ၚဳဂၠိပ်သၟာန်သၟုက် ဗွဲမချိုတ်ပၠိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲကေၚ်ကာဏံ ရုပ်သာ်ဒြပ်ရတ်တံဂှ် ညးဟွံပဂရုအိုတ်ရ။


ညးဇၞော်ၜါလ္ပာ်ဂှ် သၟာန်သၟုက်ခၠေဝ်သှ်တုဲ ယဝ်ရညဳသၟဟ်တုပ်စိုတ်မ္ဂး ရုဲစှ်တ္ၚဲ မွဲတ္ၚဲဒဒှ်ရ၊ တ္ၚဲဗၠးၜး၊ တ္ၚဲပြဲ၊ တ္ၚဲခိုဟ်တုဲ၊ ဝေၚ်ပါဲတ္ၚဲနဲရိုတ်တဒ္ဓိုတ်၊ ဒဿကြိုတ်၊ မြိုတ်ကျု၊ ပြာဗ္ဗဒါ၊ ဗဳလာ၊ ကာကာပ်တံဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဗၠးဒုဟ်၊ တ္ၚဲမံက်ဂတဝ်တံဂှ် ယဝ်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုမ္ဂး ခိုဟ်သန်ကွေံရ သ္ဂးလဝ်ရောၚ်၊ ရုဲစှ်တ္ၚဲတုဲ မ္ဒးရုဲကေတ်ညးဇၞော်မၞုံကဵုဆောဖွက်၊ မဂွံပ္တုဲကၠုၚ်လဝ်ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ၊ ပ္ဍဲကာလပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တေံ ညးမၞုံကဵုဗဟုသုတ ပ္ဍဲအရာကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ သွက်ဂွံဖန်ဖက်သၟာန်သှ်ကီု၊ သွက်ဂွံပလံၚ်သၟတ်ဗၠာဲဂှ်လေဝ် လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ရုဲကေတ်သၟတ်ဗၠာဲတံလေဝ်နွံကီု၊ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ရုဲစှ်ကေတ်လဝ် ညးမၞုံကဵုဆောဖွက်၊ သွက်ဂွံပလံၚ်သၟတ်ဗၠာဲဂှ်ကီု၊ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာတံဂှ်ကီု၊ မ္ဒးမူလဝ်နကဵုၜံက်မွဲမွဲတၞုၚ် ပလဝ်စၟတ်သမ္တီအိုတ်ရ။


မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂးဂှ် နွံၜါသာ်ရ၊ မ္ၚဵုအာဝါဟမွဲ၊ မ္ၚဵုဝိဝါဟမွဲ၊ မ္ၚဵုအာဝါဟမ္ဂးဝွံ သၟတ်ဗြဴဂှ် ဂ္ညိဂ္ညာတ်ကေတ် အလၚ်္ကာရတုဲ ယိုက်ယဵုရေၚ်တၠုၚ်ဏာ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာစဳရေၚ်ပြုပြေၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်တြုံဂှ် ဒှ်မ္ၚဵုအာဝါဟရ၊ မ္ၚဵုဝိဝါဟမ္ဂးဝွံ နူသၟတ်တြုံဏံ ယိုက်ယဵုရေၚ်တၠုၚ်ဏာ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာနာနာသာ် အာပြုပြေၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံဂှ် ဒှ်မ္ၚဵုဝိဝါဟရ၊ ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် မ္ၚဵုဝိဝါဟဟေၚ် ကဵုစဳရေၚ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကပေါတ်ကြိယာသ္ၚိဌာန် မပ္တံကဵုဖုန်-ဂၞဳ-သ္ကဝ်-ယာတ်-ပ္ၚာန်ပုၚ်ပ္ၚာန်သွ၊ ဒူ(ဘဳဒို) ဂအုပ်စုံ၊ ဩဍာ်၊ ထၟာဲတဲ၊ ဒ္ၚောဝ်၊ တၟံစၠန်၊ ကဠာ၊ ဒၞိက်ကၞဴတံဂှ်ကီု၊ သွက်ဂွံဗ္စဖျုၚ် ဒုၚ်တၠုၚ်ကဵုအာဟာရ ဘောဇိုန်နာနာသာ်တံဂှ်ကီု လ္ပာ်သၟတ်တြုံဏံ ဒးကေတ်တာလျိုၚ်၊ ဒးရာန်ပ္ကောံပ္ကေဝ်လဝ်အိုတ်ရ။


ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် သဘဴပ္တိုန်ဩန်ဂှ် ခေတ်ကၠာတေံ ၜိုန်အခိုက်သၞောဝ်ဟၟဲကီုလေဝ် သွက်ဂွံစၟတ်သစ္စရန်လဝ်တုဲ သၠာဲလစိန်၊ ပ္တိုန်ထဝ်၊ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ် သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ်လေဝ် နွံညိညကီုရ။


* တ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်


ယြဴသၟတ်ဗၠာဲမွဲ ယဝ်ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂး၊ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ကဵုပရိုၚ်ကဵုမသ နာံမြိုၚ် ကလော ကောဒေံတံအိုတ်ရ၊ ကလောကောဒေံတံ တၟုယ်တံကၠာဟွံစိုပ် တ္ၚဲကၠောန်ၜိုတ်ဂှ် ကၠုၚ်ကောံပ္ဍဲသ္ၚိတုဲ ရီုဗၚ်ပလေဝ်ပလေတ်ကၠောန်ၜိုတ်ကဵု မပ္တံဓုပ်တၟာဲ၊ နတိုၚ်၊ ဂအုပ်၊ မာဲသုတ်၊ ဖုန်-ဂၞဳ-သ္ကဝ်၊ ယာတ်ကၞဴ၊ ထၟာဲပုၚ်သွ၊ ဂအုပ်စုံ၊ သဗ္ဗအိုဿီုတံဂှ်ရ၊ နတိုၚ်ဟီုမ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲနမွဲမဂှ် တၞမ်သတ်ဗြဴကလုတ်မွဲတၞမ်၊ တၞမ်သတ်ကလုတ်မွဲတၞမ်၊ မိတ်ခၞေက်၊ မြေက်ခမိဟ်၊ လသိုန်ဗ္တာၚ်၊ ယာတ်ဍောတ်ထၟိမွဲ၊ ညးမစုတ်လဝ်ဂှ် ဒှ်နတိုၚ်မ္ဂးရ၊ ဂအုပ်မာဲသုတ်မ္ဂးဂှ်၊ ဒှ်ဂအုပ်ဇိုၚ်ပန် မၞုံကဵုဒကိုပ်ကေက်က်၊ ပ္ဍဲဂှ်စုတ်မာဲသုတ် မပ္တံကဵုၜံက် သတ် ကွာၚ်ၜဲတံဂှ် ဂွဳလဝ်ဗၞတ် ၅၊ ၇၊ ၉၊ ၁၃၊ ၁၇၊ ၂၅၊ ၅၁၊ အတိုၚ်မထေက်ကဵုဇြဟတ်ဇကု ဂွဳစုတ်လဝ်ပ္ဍဲဂအုပ်ဂှ် ဂအုပ်မာဲသုတ် ညးမကော်စရ၊ ဂွဳမာဲသုတ်တံဂှ် စုံညးဟွံစုတ်ရ၊ ဂအုပ်ဂှ် ညးဒက်ပူလဝ် နကဵုယာတ်ပရဳမွဲရ၊ သွက်ဂွံဗ္စဖျုၚ်သၞအာဟာရဘောဇိုန် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံ သွဗၞတ်ပိလၟာဲ၊ ကွာၚ်ၜဲယိုဟ်ၜန်တံဂှ်လေဝ် မ္ဒးစဳရေၚ်တောံတိုပ်လဝ်ကီုရ။


ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံလေဝ် မသ-နာံမြိုၚ် ညးမကၠုၚ်စိုပ်တံဂှ် မ္ဒးဒုၚ်တၟုယ်ဗ္စဖျုၚ်ပုၚ်သွတုဲ သဝ်တ္ၚဲဗ္တံဂှ် သွက်သ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံ ကၠောန်ကွာၚ်လံက်ချံၚ်တုဲ၊ ပလံၚ်ဏာကဵုသ္ၚိသၟတ်တြုံတေံရ။ တ္ၚဲကၠောန်မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ် အတိုၚ်ဒဒှ်ရုဲစှ်လဝ် တ္ၚဲခိုဟ်တ္ၚဲပြဲ တ္ၚဲမၞုံကဵုမ္ၚဵုမဒှ်ရ၊ နူဂယးပြဟ် အတိုၚ်ညးမဘိက်လဝ် မၞိဟ်ဇၞော်မၞုံကဵုဗဟုသုတ ပ္ဍဲအရာသၟာန်သှ်ကီု သၟတ်ဗၠာဲသၟတ်ဝုတ်တံဂှ်ကီု ကလောကောဒေံမသ နာံမြိုၚ်တံဂှ်ကီု သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵုဝိဝါဟဂှ် ကၠုၚ်ကောံပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗၠာဲဂှ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲသ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံလေဝ် အတိုၚ်ညးမဘိက်လဝ် မၞိဟ်ဇၞော်မၞုံကဵုဗဟုသုတ ပ္ဍဲအရာသၟာန်သှ်ဂှ်ကီု၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံဂှ်ကီု ကလောကောဒေံမသ နာံမြိုၚ်တံဂှ်ကီု သွက်ဂွံဒုၚ်တၠုၚ်တၟုယ်တံဂှ် ကၠုၚ်ကောံဓရီုတုဲ ပလေဝ်ပလေတ် စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်လဝ် ဒၞာဲမပမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲကီု၊ ခဒမ်သ္တိက်ကီု၊ စၞအာဟာရဘောဇိုန်တံဂှ်ကီု၊ တောံတိုပ်လဝ်ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ရ။


သွက်ဂွံရေၚ်တၠုၚ်ပလံၚ်ဏာ သၟတ်ဗၠာဲကေုာံကပေါတ်ကြိယာတံဂှ် မၞိဟ်ဘိက်လဝ်စိုပ်ကောံအိုတ်တုဲမ္ဂး ညးမဒှ်အ္စာသၟာန်သှ်ဂှ် အာဂတ၊ ကြဴဂှ်မိမဝံသ ကြဴဂှ်မပ္တံကဵုဓုပ်နတိုၚ်၊ ညးဒှ်ကောန်ဂၠု ဟွံသေၚ် ကောန်ထဍဲ၊ ဟွံသေၚ်ကောန်ဒဒေံမွဲ၊ ယိုက်ယဵုဂအုပ်မာဲသုတ်၊ ကြဴဂှ်ဖုန်-ဂၞဳ-သ္ကဝ် သီုကပေါကြိယာဂမၠိုၚ် အတိုၚ်မစဳဇန်လဝ်ဂှ် ဗွဲလၟေၚ်ၚ် ယဵုယိုက်ဏာအိုတ်ရ၊ ကာလစိုပ်ဇရေၚ်သ္ၚိသၟတ်ဗြဴတေံ ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ကီု၊ ပ္ဍဲတိုန်သ္ၚိတၞိန်ကီု၊ ကာလတိိုန်စိုပ်လ္တူသ္ၚိကီု၊ သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲတံ ရန်တၟံကဵုကောန်ဗြီုထပှ်တေံတုဲ ဟွံကဵုအခေါၚ်သွက်ဂွံလုပ်ပ္ဍဲသ္ၚိ၊ စဵုဒၞာကဵုဇုက်ဩန်ဇုက်ထဝ် ဟွံသေၚ် ဆက်တဲတုဲစဵုဒၞာအိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် မၞိဟ်လ္ပာ်သၟတ်ဗြဴတေံ ယဝ်သၟာန်မ္ဂး မၞိဟ်ဇၞော်လ္ပာ်သၟတ်ဗၠာဲဂှ် မ္ဒးသှ်ကဵုဗွဲမယေန်သၞာၚ်ရ၊ ယဝ်သှ်ဟွံမာန် ဗွဲမယေန်သၞာၚ်မ္ဂး အတိုၚ်ညးမစဵုဒၞာတံ မအာတ်တၟာဲဂှ် သ္ဒးကဵုရ၊ အတိုၚ်မၞိဟ်ဇၞော် လ္ပာ်သၟတ်ဗၠာဲဏံသၟာန်ဂှ် လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်တေံ သှ်ဟွံမာန်မ္ဂး ဆၜိုတ်ညးတံကဵုတၟာဲဂှ်သ္ဒးဒုၚ်တဲရ၊ ဃောသၟာန်သှ်ဂှ် မၞိဟ်လ္ၚဵုပွမဟီုပ္တိုန်စရာဲ ကောန်ဝုတ်ဗၠာဲတံလေဝ် နွံကီုရ၊ ဥပမာ လ္ပာ်သၟတ်တြုံ ပ္တိုန်စရာဲကဵုကောန်ဗၠာဲဂှ် ဒဒှ်ရကောန်ဗၠာဲပိုဲ ဒုန်ကၠံတၞုၚ် ဗာ်ထောံခြုၚ်ၚ်မာန်ရောၚ်၊ လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်တေံပၠန်လေဝ် ကောန်ဝုတ်ပိုဲဂှ် ဂၠိက်စှ်ဂတှ်ေ ဂၞိန်စှ်ဂတှ်ေ၊ တ္ၚဲဟွံပၠိုတ် တုတ်ပ္တုဲကဵုမာန်ရောၚ်၊ မပ္တံရဴသာ်ဝွံ ညးတံကြီုစလေဝ် နွံကီုရ၊ ကိစ္စသၟာန်သှ်ပ္ဍဲဂၠံၚ်ဍာန် သၟာန်အာသှ်အာ ထေက်ကဵု-ကဵုတၟာဲဂှ်ကဵုတုဲ ညးတံသၠးကဵုအခေါၚ် သွက်ဂွံတိုန်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ စိုပ်လ္တူသ္ၚိတုဲ ဂအုပ်မာသုတ်ဂှ် ယဝ်ရကောန်ဂၠုယဵုယိုက်နၚ်ဂှ် လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်ဏံ ကောန်ဂၠုဟေၚ် မ္ဒးဒုၚ်ကေတ်တဲတုဲ ကပေါတ်ကြိယာသဗ္ဗအိုဿီု စွံပ္တန်ဒၞာဲ ဗွဲမ္ဒးရးရ။


* '''ဗီုစဳရေၚ်အသေအဟာန် မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ'''

သ္ၚိမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဂတးစွံလဝ်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာသၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ပါ်စွံလဝ်ခဒမ် သွက်ဒုၚ်တၠုၚ်တၟုယ်၊ ခုမ်တၟုယ်တိက်၊ ခုမ်တၠသ္ၚိတိက်၊ ခဒမ်ကောန်တြုံတိက်ကဵုခဒမ်ကောန်ဗြဴတိက် ပါ်စွံလဝ်သာ်ဏံရ၊ ပ္ဍဲသ္ၚိခဒမ်အဒေါဝ် လ္ပာ်ဗၟံက်စဵုလဝ်ဒၞိက်တုဲ အဒေါဝ်ဂှ်ပြေၚ်စွံလဝ် ဓုပ်နတိုၚ်၊ ဂအုပ်၊ မာဲသုတ်၊ ဂြောပ်လဝ်ကဵုယာတ်ပရဳတံဂှ်ကီု၊ သၠိုၚ်ဍာ်မြမောဝ်မွဲမ၊ သၠိုၚ်ဗက သွက်ဂွံဗဂူဗြဲရတ် စုတ်လဝ်သၠုယ်မွဲမ၊ ညးတံစွံလဝ်ကီုရ၊ ပူရိဿာတ် ဂကောံသၟတ်တြုံဂှ်မွဲလ္ပာ် ပူရိဿာတ် ဂကောံသၟတ်ဗြဴဂှ်မွဲလ္ပာ် လုပ်ဂ္ဇံ ကေုာံ တွဳဝါရဂမၠိိုၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟဝ်ကျာကၠာတုဲ သၟတ်ဝုတ်ဂှ်လေဝ် တန်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲခဒမ်သ္တိက်တေံရ၊ ကာလပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ် ကောံသၟဟ်အိုတ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံကော်ပ္တိတ်နၚ် သၟတ်ဝုတ်သၟတ်ဗၠာဲတုဲ လ္ပာ်ပူရိဿာတ်ညးကဵုညး ကဵုဂ္ဇံဖျေံဒၞာဲတုဲအိုတ်မ္ဂး အ္စာသၟာန်သှ်တံ အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ်တေံဟေၚ် သၟာန်သှ်ဂတပူရိဿာတ်တံ ဗွဲမယေန်သၞာၚ်အိုတ်ရ။


၁။ '''လၚ်္ကာလ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴသၟာန်''' 


ယွံလေဝ်ညးပ္ညုၚ်၊ မူဍုၚ်မူကွာန်၊ မူသန္တာန်ကၠာ၊ မၞိဟ်လေဝ်ဂၠိုၚ်သန်၊ ဟွံတီနန္တာ၊ ကျိုၚ်ကျဝ်လဒု၊ သ္ဇုၚ်ကွုကြိယာ၊ ဗြဴကၟာဲတံသၟတ်၊ သီုဝုတ်ကညာ၊ ဗၠာဲသီုလထဴ၊ လဗြဴမွဲသာ၊ ညာတ်မုက္ခဝါ၊ သာယာအိန်ရဳ၊ မၞိဟ်တံဟွံပ္ညုၚ်၊ ကၠုၚ်သီုကျာ်ဩဳ၊ ဂအုပ်နသီုတိုၚ်၊ ခိုၚ်ခိုၚ်ဒ္ၚဳဒ္ၚဳ၊ ယိုက်ပ္တိုန်နၚ်ဆက်၊ ဗီုအိန်ဒက္ခဳ၊ တိုန်စိုပ်သ္ၚိပ္ညဳ၊ သ္ၚဳပၟိက်ကိစ္စ၊ ပိုဲဟွံတီကီု၊ ဟီုပဒည၊ ရိုဟ်ရိုဟ်တ္ၚဲအဵု၊ ဟွံဆဵုကွေံရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံပ္ညုၚ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်သ္ၚိဂျ၊ နွံအရေဝ်ဒးသၟာန်၊ ဂလာန်ညိည၊ တိုန်စိုပ်သ္ၚိကွေံ၊ ပိုဲဒးသၟာန်ရ၊ ချပ်ရံၚ်တော်ဆ၊ ခါရဟွံသၟာန်၊ ဒှ်မၞိဟ်ယုတ် ဟွံတီဂလာန်၊ ဟွံသေၚ်သွံရာန်၊ စိုပ်ကၠုၚ်ဌာန်ဏံ၊ ဟွံသေၚ်သၠာဲဂတး၊ ဂးဟာကလောတံ၊ နွံဂွံကဵုသ္ကဲ၊ ဟၟဲဂွံကလံ၊ ကၠုၚ်စိုပ်ဌာန်ဏံ၊ ပရၚ်နာဲတံတၟေၚ်၊ ဗီုပြၚ်စဳရေၚ်၊ ပိုဲထေၚ်ဟွံမှာ၊ ဟွံသေၚ်ဂၠာဲမိတ်ပြဝါ၊ ဓမ္မတာသတ်တံဟေၚ်၊ တိုန်ဂ္ဇံဒၟံၚ်ရေၚ်၊ တၟေၚ်သန်ပယောဂ၊ ဒါန်အတိက်ခါနွံ၊ ဂွံမံၚ်ကောံကီုရ၊ ဟိုတ်ပိုဲဟွံတီအဵု၊ ပရေၚ်ကုသဵုဒါန၊ ဟိုတ်ဂှ်သၟာန်သၟုက်၊ သုခဒက္ခာ၊ ဟီုတိုန်ညိရ၊ လပညှာတာ၊ ပိုဲသၠးအခေါၚ်၊ ညံၚ်ဍောၚ်ထာၚ်သွာ၊ ဒုဟ်ပါၚ်ဟၟဲ၊ ပ္ဍဲပိုဲညးၜါ၊ တိုန်ဂ္ဇံမံၚ်၊ ညံၚ်ဗီုဒေဝါ၊ ရာၚ်ဆာဲဗြေဝ်ဗြော်၊ သီုဗော်ပြဝါ၊ စိုပ်ကောံလေဝ်ဇဳ၊ ညဳညဳသာသာ၊ တိုၚ်ပၟိက်စိုတ်၊ ဟိုတ်ဖဵုဍေံကၠာ၊ ဟီုညိလ္ပညှာ၊ ဟွံမှာရကလောဗြီု။


၁။ '''လၚ်္ကာလ္ပာ်မၞိဟ်တြုံသှ်''' 


ယွံလေဝ်ကလောဗြီု၊ စိုန်သ္ကီုသီုဉာဏ၊ ကျာ်တြဲတွံလဝ်၊ ဓဝ်ပြမတ္ထ၊ ကုသလာ အကုသလာ၊ ဓဝ်ၜါဂှ်ဒှ်မူလ၊ အကုသလာဍောၚ်ဓဝ်ဓမ္မ၊ ဟီုပျးသရကၠာ၊ အကုသဵုစိုတ်စှ်ၜါ၊ ပြာကတ်တဴဗိုန်က္ညန်၊ အကုသဵုစဵုတသိက်၊ မိက်ဂွံဆစှ်ပန်၊ အညသမာန်စှ်ပိ၊ ပါဠိနာဲသာဇန်၊ ပံၚ်ပ္ကောံသၟဟ်န်၊ ဇၟန်ဍောၚ်ဓမ္မ၊ လၟိဟ်ၜါစှော်ထပှ်၊ ဒှ်စၟတ်ဨကန္တ၊ ပ္ဍဲဓဝ်အကုသလ၊ ယဝ်ရမၚ်မွဲဟွံမာန်၊ ဍေံဒှ်ဂၠံၚ်အပါဲ၊ သာဲနူခြာနိဗ္ဗာန်၊ ကျာ်တြဲတိက္ခဉာဏ်၊ ဆာန်သတ်တိတ်တွံကဵု၊ ကုသလတုန်ဟေၚ်၊ ပရေၚ်ဓဝ်ကုသဵု၊ အရထသၟိက်တီအဵု၊ မဟာကုသဵုစိုတ်ဒ္စာံ၊ အညသမာန်စှ်အဵု၊ စေတသိက်စှ်ပိဗျာံ၊ သောဘဏၜါစှ်သုန်ဗဵု၊ စေတသိက်မအဵုလာံ၊ ပံၚ်ပ္ကောံတုဲသၟဟ်၊ ဟိုတ်ဒှ်ပိစှော်ဒ္စာံ၊ ပ္ဍဲဓဝ်တံဝွံဗျာံ၊ သတ္တံယာံရဒ္ဂေတ်၊ လၟုဟ်ဝွံဆတ္တဝ်၊ တိုၚ်ဓဝ်သမ္ဗုဒ္ဓ၊ ကောန်ဗၠာဲဍောတ်ပိုဲမွဲ၊ ပြဲသန်လက္ခဏာ၊ ဟိုတ်ဂွံသ္ပလဝ်၊ ဍောၚ်ဓဝ်ကုသလ၊ ပဌမအသၚ်္ခါရိက၊ သောဘဏပၠန်၊ ဂွံပ္တုဲလဝ်ပြဲ၊ ဘဝဂၠိၚ်သ္ၚောဲလောန်၊ ဓဝ်ကုသဵုဂှ်ပၠန်၊ ဖ္အောဝ်တဴပ္ဍဲခန္ဓ၊ အာယုက် (---)ဂျ၊ ဟိုတ်ဒါနအောဝ်လဴ၊ စံၚ်ဗဂဵုတဴလျးပၠိုတ်၊ အိုတ်ပၟတ်စှ်မွဲဖဴ၊ အတိက်တေံဟာန်၊ ဟိုတ်ဒါဂွံဖက်နှဴ၊ ဇရေၚ်ဒေံဍောတ်ဗြဴ၊ သၟိက်ဂွံသှ်ပ္တဴစိုတ်၊ သၟိက်ဂွံကၠောန်ၜိုတ်၊ အိုတ်သဗ္ဗကေၚ်ကာ၊ ဟိုတ်ဂှ်ကၠုၚ်စိုပ်သ္ကာန်၊ သ္ၚိဌာန်နာဲတံကၠာ၊ ဟီုပ္တီသီုညှာတာ၊ ဟွံမှာရကလောဗြီု။


၂။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴသၟာန်'''


ယွံလေဝ်ကလောတံ၊ ဗိုန်ဇၟံပညာ၊ နာဲတံကလၚ်၊ ပၚ်မှိၚ်သောတာ၊ တၟံဘူဝတ်၊ သတ်အနန္တာ၊ ပူဂဵုတံကၠာ၊ ပြေၚ်ဝိဝါဟ၊ ပရေၚ်ကဝ်ဂှ်၊ ကဵုဍေံဒှ်ရ၊ ကောန်ပိုဲတုန်သၟတ်၊ ရတ်အနဂ္ဃ၊ ထဝ်ဇမ္ဗူနတ်၊ ဝုတ်ကညာရ၊ ပိုဲပ္ကၚ်ရၚ်၊ မၚ်မွဲလဝ်ပၠ၊ ကောန်မၞတံရ၊ သၟိက်ပဂမာန််၊ ကောန်တြုံမ္ၚဵုထၟိက်၊ သၟိက်ဆက်နိဒါန်၊ နွံမွဲဂလာန်၊ ပိုဲသၟာန်စမ်ရ၊ ကောန်မၞးတံဆာဲ၊ မၚ်ဗၠာဲရုပ္ပ၊ အနန္တဂုဏ်၊ မသုန်ဌာန၊ ဂုဏ်ကျာ်ဓရ်သၚ်၊ ဂဵုခၠၚ်က္ဍၚ်ပြ၊ ဂုဏ်မိမကီု၊ သီုဂုဏ်အ္စာရ၊ ဂုဏ်ဒေဝတဴ၊ ဂုဏ်ကလောဝံသ၊ ဂုဏ်အိန်ဗြီုကီု၊ မသ္တီုတေဇ၊ ကတညုတ၊ ကတဝါဒဳ၊ ဂုဏ်တံဝွံပ္ညဳ၊ ဒ္ၚဳတီကီုဟာ၊ ပ္ဍဲလိုက်ဝွံအဵု၊ ပူဂဵုစှ်ၜါ၊ ပူဂဵုလဵုနာဲတံမဒှ်၊ ဟီုပြဟ်ပကဵုမှာ၊ မန်ပိဘာသာ၊ မန်လဵုမအာဒှ်၊ ခေတ္တပိဂှ်၊ ဟီုတွံညိကလော၊ ဟီုဒးရောၚ်ပိုဲတက်ဆော၊ ဟီုဟွံဒးအဴ၊ ကလေၚ်စဴသ္ၚိ၊ လုပ်ဂ္ဇံမံၚ်အဒေါဝ်ညး၊ ဟီုကဵုဂွံဒးညိ၊ ဟီုဟွံဒးဒှ်ဒိဌိ၊ ပူဂဵုဟွံတီပိၜါ၊ ပူဂဵုဟွံတီသာသနာ၊ ချိုတ်တုဲဒးအာအပါဲ၊ ဟီုဒးရောၚ်၊ ကောန်ဝုတ်ပိုဲဇိုန်ကွာဲ၊ ထပ်တဲကဵုနာဲတံရ၊ ဟီုဒးရောၚ်၊ ပိုဲကဵုပုၚ်သွ၊ ဟီုဟွံဒးကဵုဂွံစဴအာ၊ စကၟာဲတိတ်ပအာစာ၊ လုပ်ဂ္ဇံမံၚ်အကြာညး၊ ညံၚ်ဟွံဂွံကဵုဗၠေတ်သ္အး၊ ဟီုထ္ၜးညိကလောဗြီု။


၂။ '''လ္ပာ်သၟတ်တြုံသှ်'''


ယွံလေဝ်တၠသ္ၚိ ဇာတိတၞောဝ်ဗြီု။ သၟာန်နွံတဴကီု၊ ပိုဲဒးဟီုရ၊ ပ္တံပါရမဳကၠာ၊ နာနာဘဝ၊ ဟိုတ်ကုသဵုနွံ၊ စိုပ်ဘုံဝွံရ၊ ဘုံဝွံပြဲဟာန်၊ ဂၠံၚ်ဍာန်သဗ္ဗ၊ လောကုတ္တဵုကီု၊ သီုလောကဳပၠ၊ ကလောန်ၜါသာ်ပြဲ၊ မွဲဟွံဒည၊ အဲဟီုကဵုရ၊ နာဲတံကလၚ်ကၠာ၊ ကြီုဂုဏ်ပညာ၊ ပြာထာနဲကဲ၊ ဂုဏ်ကျာ်ဒ္စိတ်ပြဲ၊ ကဲဂုဏ်ဓဝ်တြဴ၊ ဂုဏ်သၚ်ဒ္စိတ်အဴ၊ နဲယျစဴဟီု၊ စတုတ္ထၛာန်ပ္ဍုန်၊ ဟီုလဝ်ပ္ဍဲဂုဏ်ဗြီု၊ ဂုဏ်ကလောထပှ်ကီု၊ ဂုဏ်အိန်ဟီုလဝ်မသုန်။ ကောန်ဍောတ်ဗၠာဲပိုဲတုန်၊ တီဂုဏ်တံဂှ်ကၠာ၊ ပ္ဍဲလိုက်ဝွံအဵု၊ ပူဂဵုနွံစှ်ၜါ၊ ပ္ဍဲဒ္စိတ်ဟိုတ်ဂှ်၊ ပိုဲစဴနှဴကၠာ၊ မန်ပိဘာသာ၊ အာဒှ်မည၊ ပၞောဝ်ခေတ္တပိ၊ ဇာတိခေတ္တ၊ လၟောၚ်လောကကီု၊ ဂတဟီုအာ၊ ညးချူတခဳ၊ ဝဍ္ဎပဳမြာ၊ ရာဇာဝတ်လေဝ်၊ ဗေဒၚ်ဟောရာ၊ ဇိက်ဗ္ၚတောမ်ၜဵု၊ တဵဵုကၠံသွံဖျာ၊ ဍိုက်ၜၚ်ဆၚ်ဍာ်၊ လၟာ်လက်ရာ၊ ချူကှ်ေဇိၚ်တပ်၊ တာန်စပ်ညဳသာ၊ ပ္ဍဲကတ်ပညာ၊ ဂၠိုၚ်ပကာရ၊ ကွတ်တြုံတံသ္ဍာံ၊ စှ်ဒ္စာံဂှ်ပၠ၊ ကောန်ဗၠာဲပိုဲသ္တိုတ်၊ လေပ်အိုတ်သဗ္ဗ၊ ပူဂဵုဂှ်ရ၊ စဟွံဒးဂွိၚ်၊ ကဵုသိုက်သၠိၚ်၊ လဗိၚ်သုခ၊ ထပ်တဲဇိုန်ကဵု၊ တွဵုမိကဵုမ၊ သွက်ဂွံဒှ်သဇိုၚ်၊ ဂိုၚ်ကေတ်ညိရ၊ ဂိုၚ်လဝ်ဂွံခိုဟ်စ၊ ဂိုၚ်ကေတ်ရကလောဗြီု။


၃။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴသၟာန်'''


ပ္ဍဲတ္ကံကြေၚ်ထဝ်၊ အသဝ်က္ဍၚ်ပြ၊ တၞောဝ်ဒတောဝ်ကၠာ၊ မအာသမ္မတ၊ ကြဴနူဂှ်ဗျိၚ်၊ သၟိၚ်ရောဇ၊ ကောန်ညးဂှ်အဴ၊ ဝရရောဇ၊ သၟိၚ်မွဲပၠန်ကလျာဏ၊ ဝရထပ်စုတ်၊ ခုတ်သာ်ဂှ်ပၠ၊ မန္ဓာတ်ၜါဆော၊ ဥပေါသထ၊ ဝရတံဒုၚ်၊ ကၞုၚ်တုပ်ပၠ၊ ဒှ်ကောန်ညးရ၊ ဥပထပ်စုတ်၊ ခုတ်နာမပၠ၊ စှ်မွဲဒတောဝ်၊ တၞောဝ်မူလ၊ မအံက်ကဵုကောန်၊ ပိုၚ်နန်ဝံသ၊ ဟွံလီုကၠိခ္ဍက်၊ ဆက်ကၠုၚ်ဂတ၊ နွံကဵုမ္ၚဵု၊ ဒဵုဩက္ကာက၊ ဥက္ကရေဇ်ကီု၊ ဟီုဂးစရ၊ ဒ္စာံလက်ပၠန်၊ ပန်လ္ၚီတော်ဆ၊ ညးတံပြေၚ်ကၠုၚ်၊ ဒုၚ်ဝိဝါဟ၊ သၞက်ကရောဲအဵု၊ မ္ၚဵုမၚ်္ဂလ၊ ဒဵုစိုပ်သၟိၚ်ရော၊ သုဒ္ဓေါဒန၊ သိရိမာယာ၊ မာယာနာမ၊ ညးတံထပ်တဲ၊ ပ္ဍဲနန်ရာဇ၊ သ္အဳသ္အဳရိုၚ်ၚ်၊ ဝေၚ်ဂြိုၚ်ဟွံဇြ၊ မိပ်ဇြိပ်လောန်ရ၊ ပကၠုၚ်ကာမ္ၚဵု၊ ဂအုပ်ထဝ်သၟတ်၊ ရေၚ်မတ်လဟဵု၊ တုဲညးဂြောပ်ဂဒဵု၊ ကဵုယာတ်ကြာထဝ်၊ တုဲညးတံပံက်ဂိုၚ်၊ အတိုၚ်နူကဝ်၊ လၟုဟ်နာဲတံရ၊ ဗော်တၠဓဝ်၊ သတြုစ္ဍးသ္ၚောဲ၊ သၟိက်ဒှ်မွဲဓဝ်၊ ကြာဖဍာန်ဆက်၊ ဂွံဓနက်လဝ်၊ ယိုက်ဂၠေၚ်ဆတ္တဝ်၊ ဗွဝ်နွံၚုဟ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်လၟုဟ်ဒှ်သမ္ပတ္တိ၊ တေံသၟိၚ်တ္ၚဲစိ၊ အာဒိနူကဝ်၊ တဆိပ်လိုက်ဗိုန်၊ လိုန်တၟံဇာထဝ်၊ ဒးအခါပၠန်၊ စက်ပန်လေဝ်ဓဝ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်သ္ၚိသၟတ်၊ ဝုတ်ပစဲကဝ်၊ ပံက်ညိရဂွံဗဵုဒ္ၚောဝ်၊ ဒေါဝ်ညးဂမၠိုၚ်ရ ကလောဗြီု။


၃။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်တြုံသှ်'''


ဂအုပ်ထဝ်ဂၠိုၚ် သီုနတိုၚ်ကၠာ ဗြဴဝုတ်ကညာ အာသီုကျာ်ဩဳ ဂၠောဲဖ္ဍောဲဆက် ယိုက်ဗက်လွဳ ပ္ဍဲကဵုတိထဳ နာဍဳမပြဲ ပ္ၚောံညံၚ်စိုပ် ဗဒိုပ်နာဲအဲ သၟိၚ်ကၚ်ပဝဲ မွဲတဲဆေဝ်တာ ပိတန်သေၚ်ဟာ တိတ်ဒၞာလတ် အရက်စာၚ်အဴ ဗြာတ်က္ၜဴဩန်ထဝ် ဒးတိတ်ကွာဲလဝ် ကၚ်ထဝ်ဒါန ဟွံရောံဒည ဟွံလဇခြာ နူဂှ်တုန်ကၠာ အာစိုပ်မုက်သ္ၚိ ပ္ဍဲက္ဍိုပ်တၞိန်စိ ရပ်ရိအေန်ဂါဲ ပန်တန်ပၠန်ကွေံ ဒးဖျေံကၟာဲ သၟာန်သၟုက်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ကၚ်နာဲရုပ်ထဝ် ပရေၚ်သံသာ ဓမ္မတာကဝ် ညးတံစွံလဝ် ဆက်က္ဍဝ်ကၠုၚ်ရ ဂအုပ်ကၟာဲမ္ၚဵု တွဵုမၚ်္ဂလ ကၠုၚ်ဇိုန်ကွာဲရ ကဵုတၠသ္ၚိပၠန် နူကဝ်မတန် ဖန်ဖက်စဳရေၚ် သမ္မတဟေၚ် ညးပြုပြေၚ်လဝ် ဂကူကၠံမွဲ ပ္ဍဲဘဒြကဝ် ပ္ညပ်တဴစွံလဝ် အသဝ်က္ဍၚ်ပြ နူကဵုဒတောဝ် တၞောဝ်ဩက္ကာက ဒဵုမစိုပ်ကၠုၚ် ဍုၚ်ကပ္ပဳလ သုဒ္ဓေါဒနသဳရိမာယာ ထပ်ကဵုတဲသၟဟ် ဒယှ်ပြာထာ နဲသာ်ဝွံကၠာ သ္ပဗက်အာဟေၚ် အတိုၚ်လၟေၚ် ပရေၚ်နူကဝ် တြုံကဵုဇံသဝ် ဗြဴလဝ်ဖလုၚ်(သၠုၚ်)ဗီုဍေံဒှ်ကၠုၚ် ဍုၚ်ကွာန်တမၠာ ဂအုပ်ထဝ်ကီု သီုနတိုၚ်ကၠာ ယာတ်ပါန်သာခါ ဟွံမှာဂြောပ်လဝ် ပူဂဵုသာ်လဵု ညးတွဵုလဝ် ထေက်ကဵုဂွံပံက် ဂၠံက်ယာတ်ရုပ်ထဝ် တိုၚ်ပရေၚ်ကဝ် အံသဝ်ပြာထာ နူသွတ်ဒဵုဇၞော် ဒုဟ်ဟွံပြံက်ဖာ ဗြဴဗြဴမွဲဟေၚ် ပေၚ်လကျန်ကၠာ ထမိက်မသုန် ဂုဏ်တြဴမှာ ဗီုဝိသာခါ နွံကၠာကျာ်ဩဳ တြဴစှော်ပန် လကျန်ဗြဴဇဳ ဗြဴသာ်ဂှ်ပ္ညဳ နွံဣန်ရဳပန် ဂပ်ဝ်ပံက်ပၠန် ဗ္စန်ပါၚ်အ္စာ နူတက္ကသိုလ်ကၠာ ပြာထာလဝ်ရောၚ်။


၄။ '''လ္ပာ်သၟတ်ဝုတ်သၟာန်''' 


ယွံကလောပိုဲ ဟိုဲညးဂမၠိုၚ် ပြာပ်ကၠုၚ်စိုပ်ဂွိုၚ် ရိုၚ်ၚ်အဳသ္အဳ ကၠုၚ်စိုပ်လၟုဟ်ကီု သီုကဵုကျာ်ဩဳ အခါဒှ်ပၠန် စက်ပန်လေဝ်ညဳ ပ္ဍဲကဵုကိထဳ ညဳသာကီုရ ပိုဲက္တဵုဗဒှ်အဵု မ္ၚဵုမၚ်္ဂလ ပ္ဍဲသၟတ်ၜါဂှ် ကဵုဂွံခိုဟ်စ ကဵုစေန်ဆက်အာ နာနာဘဝ ကဵုဍိုက်ပေၚ်သၟတ် ယဿဘောဂ ဟိုတ်အသံကၠာ မဟာသမ္မတ ပိုဲယဵုဒုၚ်ရ နဓဝ်ပညာ ကဵုဍိုက်ပေၚ်ညိ သ္တိပမှာ ဟွံဍိုက်ပေၚ်ဗိုန် ပိုန်ဟာန်ယုတ်မာ ဒးစရဲပၠန် ဗ္စန်အ္စာ ဗြဴယုတ်မာ ပကဵုပါမြိ ဟွံသေၚ်ပွံၚ် ပကဵုပံၚ်ညိ ယြဴဗြဴမွဲ ဗွဲမယုတ္တိ မုသာထၟုန် ဍိုက်ဍုန်တြုံသ္ၚိ လၞုဟ်တဴဒမၠိ ဒရီုသ္ၚိသ္အာၚ် ကာတ်သာဲရမျာၚ် ပါၚ်တြၚ်သၟုက်ကျောဝ် လုပ်ကဵုလဗၚ် ဆၚ်တိတ္ၚဲသဝ် ကရောတ်သအဝ် လဝ်စိုတ်သာဍာ စကၠာတိက််ကၠာ တိက်ကၠာၚုဟ်ကြဴ ဒ္ဂေတ်မယုတ် ပဋိပတ်ဗြဴ မုက်ဟွံလာၚ်အဴ ကြောသ္ၚုတောံပုၚ် ခါတ်ဂၞိန်သၠုၚ်ၚ် ကဆံၚ်ကၠုၚ်အာ ကၠတ်စိုတ်တြုံကီု ဟီုဟွံညှာတာ ဒ္ဂေတ်ယုတ်မာ ဝွံဗြဴပါပ ဗြဴသာ်ဂှ်ရ ပကဵုပံၚ်ညိ ဂုဏ်မိဂုဏ်မ ရတ်ပိပြကာ ထၟိက်မသုန် ဂုဏ်တြဴမာ ဟီုဟွံဒးရ တိတ်ပအ္စာ ဒးစရဲသၟတ် ပိုန်ဟာန်ယုတ်မာ ချိုတ်နူဝွံကွေံ ဒးနရက်ကၠာ ဒဒိုက်ရောသာ ချိုတ်အာဂွံဖဵု ဗ္ကန်အ္စာပ္ညုၚ် နူဍုၚ်တက္ကသဵု ဟီုဟွံဒးအဵု ပကဵုပံၚ်ညိ ညံၚ်ဂွံဗၠးဗယိ ပံၚ်ညိရကလောတံ။


၄။ '''လ္ပာ်မၞိဟ်တြုံသှ်'''


(က) ထၟိက်မသုန်၊ ဂုဏ်တြဴဂှ်၊ ဟီုတွံကဵုရ၊

ပ္ဍဲကဵုလောက၊ ဗြဴတံသီုဖအိုတ်၊ သမ္တီအိုတ်ညိ၊

တ္ၚဲယးလာၚ်မုက်၊ ဂြးသော်တုဲကီု၊ သီုကြိယာပိ၊

ဂပ်ဝ်စှ်ေတိ၊ အာသ္ၚိညးသွံ၊ ဂွံထၟိက်မွဲရ။


(ခ) ဂ္ဇံသိပ်ထဴ၊ ဝဴဖဴဟွံဟီု၊ စီုမဍိုန်ဒ္ၚဳ၊

ဟီုသီုကျာ်ဩဳ၊ ပ္ဍဲလောကဳပျး၊ ဂးရထၟိက်ၜါ၊

မြမောဝ်ဗဗိုဟ်၊ စရှ်ဝက်ပ္ကဴ၊ ဗြဴသိုက္ခမာ။

ၜးကေတ်ကြိယာ၊ သာသာဂါံကွာ်၊ ဝွံထၟိက်ပိညိ၊


(ဂ) တြုံသ္ၚိယဲအာ၊ လွဳပရာတဴ၊ ပညံၚ်ရာမ၊

ယဝ်ဂွံစၞ၊ ညံၚ်မလဝ်စိုတ်၊ ဟွံဝိုတ်စွံလဝ်၊

ဂွံထၟိက်ဂေါဝ်၊ ပန်သၞောဝ်ဝွံပၠန်၊ နွံရတမ္ညဝ်၊

ကာလတိက်ကျဝ်၊ ကြောလဝ်ဇိုၚ်သ္အး၊ တွံလးဒၟံၚ်ပၠ၊


(ဃ) မသုန်ဂၠံၚ်ဝွံ၊ ပြုပြေၚ်ဒၟံၚ်အဴ၊ ဗြဴတုပ်ရဴမိ၊

ယိုက်ဂုဏ်တုဲစိ၊ မိကဵုမကျဝ်၊ ကျာ်ဓဝ်သၚ်သၟဟ်၊

ရတ်ပိပြကာ၊ သီုဂုဏ်အ္စာကီု၊ သီုတၠသ္ၚိဂှ်၊

သၟိၚ်မွဲဗြဴမွဲ၊ ခမဳမွဲစိ၊ ညးပိဝွံရ၊


မၞုံဣန်ရဳပၠ၊ သ္ပဓဝ်ခန္တဳ၊ လွဳပါရမဳ၊

ပ္ဍဲလိုက်ဝွံစိ၊ ညးပိဝွံပၠ၊ တၠကျာ်ဩဳ၊

မၞုံပါရမဳ၊ ကျာ်ဩဳလောက၊ ပ္ဍဲညးပိရ၊

ဓဝ်ကုသလ၊ ၜိုန်ဟွံပသ္တိုတ်၊ ချိုတ်ဂွံစဴသွဝ်။ ရဴဝွံညးတံသၟာန်သှ်တုဲမ္ဂး သ္ပတဴမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ အခိုက်ကၞာသၞက်ကရောဲမန်တြေံ နွံစှ်ပြကာရ။


၁။ ပွမသၞက်ကရောဲ လၜက်ယာတ် ပ္ဍဲဇုက်တေၚ်မ္ဂးဂှ် သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴၜါတၠတံဂှ် ဟွံဒးတိတ်ကလံ ညးဇၞော်တံ အဒေါဝ်ပူရိဿာတ် ဘာသာဇကု ဇကုမဒၟံၚ်တဴဗွဲမသၠးပွးတုဲ ဇုက်တေၚ်မၞုံတဴ ပ္ဍဲခဒမ်သၟတ်ဗြဴဂှ် မပ္တံကဵု ယာတ်ဗွိုက်လတက်သၟတ်တြုံဂှ် လၜက်စုတ်လဝ်တုဲ ပွမသၞက်ကရောဲဂှ်မွဲ။


၂။ ပွမသၞက်ကရောဲ စစၞမွဲ လဗံက်မွဲပ္ၚာန်ဂှ် ပုၚ် (ဟွံသေၚ်)ပလေၚ်ကွာၚ်ၜဲ လက်ဖက်တံဂှ် စုတ်လဝ်ပ္ဍဲလဗံက်ပ္ၚာန်တုဲ သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴညးၜါ စဟာပ်မွဲစွံတုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၃။ ပွမသၞက်ကရောဲ သၠာဲလစိန်မ္ဂးဂှ် လစိန်သၟတ်တြုံဂှ် ပအပ်ကဵုသၟတ်ဗြဴ လစိန်သၟတ်ဗြဴဂှ် ပအပ်ကဵုသၟတ်တြုံ သၠာဲဂတးကဵုသံက်လဝ်တုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၄။ ပွမသၞက်ကရောဲ ၜးသၠာဲယာတ်ဗဝိုက်မ္ဂးဂှ် သၟတ်တြုံဂှ် ပ္ဍဲမစိုပ်သ္ၚိသၟတ်ဗြဴ လ္ပာ်မသနာံမြိုၚ် သၟတ်ဗြဴမွဲက္ဍိုပ်တံဂှ် ဖုံဍာ်ကြာတ်ကြောသ္အးဇ္ၚးတုဲ ပ္တိတ်ကဵုယာတ်ဗွိုက်လတက်တၟိ ကဵုၜးသၠာဲတုဲ ပွမသၞက်ကရောဲဂှ်မွဲ။


၅။ မွမသၞက်ကရောဲထပ််တဲမ္ဂးဂှ် သ္ပာတဲသၟတ်ဗြဴဂှ် ပၠးဒုၚ်လဝ်တုဲ သ္ပာတဲမၞိဟ်တြုံဂှ် ကဵုထပ်စုတ်လ္တူဂှ်တုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။ (အဓိပ္ပါယ် ပွမသၞက်ကရောဲဝွံ ထဝ်ၜါဂတှ်ေ ညဴၚ်ရဴမစပ်ဂဟဵုမွဲဂတှ်ေဓဝ်ကီု ပၞောဝ်ကဵုၜါဇကု ကဵုဂွံဒှ်မွဲဇကုဓဝ်ညိ။ ၜါကရေက်ကဵုဂွံဒှ် မွဲကရေက်ဓဝ်ညိ၊ နကဵုစၟတ်သမ္တီဂှ် ပွမသၞက်ကရောဲသာ်ဝွံရ)။


၆။ ပွမသၞက်ကရောဲဓနက်ကံမ္ဂးဂှ် ဇုက်တောဝ််ဗၞတ်ပန်ဟတ် မွဲဇုက်ဂှ် သၠိုက်စုတ်ပ္ဍဲကံသၟတ်တြုံ သၟတ်ဗြဴၜါတၠဂှ်တုဲ ပွမသၞက်ကရောဲဂှ်မွဲ။


၇။ မွမသၞက်ကရောဲပူယာတ်မ္ဂးဂှ် ယာတ်ကဝါ မၞုံဗၞတ်အနာံၜါဟတ် ဇမၠိုၚ်တြဴဟတ် ပူဒက်စုတ်ညးၜါဂှ် မွဲစွံတုဲ ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၈။ ပွမသၞက်ကရောဲသၠိုက်ပ္ကဴမ္ဂးဂှ် သၟတ်တြုံဂှ်ပ္ကဴမွဲပး သၟတ်ဗြဴဂှ်ပ္ကဴမွဲပး ဗွဲကိုပ်ကၠာသၟတ်ဗြဴဂှ် သၠိုက်စုတ်ပးပ္ကဴ ပ္ဍဲကံသၟတ်တြုံတုဲ သၟတ်တြုံဂှ် ကလေၚ်သၠိုက်စုတ်ပးပ္ကဴ ပ္ဍဲကံသၟတ်ဗြဴဂှ် ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။


၉။ ပွမသၞက်ကရောဲ တုၚ်လဝ်တဲပ္ဍဲဍာ်မ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲဍာ်သၠိုၚ် မပ္တံကဵုသၠိုၚ်ထဝ် သၠိုၚ်ဩန်မွဲမွဲ တဲပုၚ်သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴ ၜါတၠတံဂှ် ကဵုတုၚ်လဝ်ပ္ဍဲဍာ်ဂှ်တုဲ ပွမသၞက်တြကရောဲဂှ်မွဲ။


၁၀။ ပွနသၞက်ကရောဲ စဝ်ဖျေံဍာ်ပ္ဍဲက္ဍိုပ်မ္ဂးဂှ် ကၞုသၚ် ဟွံသေၚ် ဍာ်သၠိုၚ် မပ္တံကဵုသၠိုၚ်ထဝ်သၠိုၚ်ဩန် စုတ်လဝ်ဍာ်မြမောဝ် ကေုာံ ရတ်ဒ္စိတ်သာ် တဵုစုတ်ပ္ကဴကြေၚ်တုဲမ္ဂး စဝ်စရိုဟ်ဖျေံနူလ္တူက္ဍိုပ် သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴၜါတၠ ဒှ်ပွမသၞက်တဴကရောဲဂှ်မွဲ။

(ဣဝွံ ဒှ်ပွမသၞက်တဴကရောဲ စှ်ပြကာရ)


ပၞောဝ်စှ်ပြကာဂှ် နဲဂွံဗဗွဲကဵုကွေတ်ဝါဒ၊ ဘာသာ အလေံဂကူမန်၊ ဗုဒ္ဓဘာသာဂှ် ရုဲစှ်ကေတ်တုဲ မ္ဒးသၞက်ကရောဲတဴအိုတ်ရောၚ်၊ ဂတကောကဵုဒေံ မိကဵုကောန် ကောန်ဗြဴကဵုမ ဂတဒေါဝ်ပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲရံၚ်ပွမသၞက်ကရောဲ၊ မဗဗဗွဲထေက်ကြိုက်အိုတ် မယေန်သၞာၚ်အိုတ် မရာၚ်ဆာဲအိုတ်ဂှ် ရုဲစှ်ကေတ်တုဲ ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် သွက်ဂွံပစၟတ်သမ္တီဗွဲမဍာံပြ၊ ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်ဂှ် နကဵုဝိနဲပါဠိ ဗွဲသၟဝ်တေံဟေၚ် ဂပ်ဝ်သမ္တီအိုတ်ညိ။


ဩဒပတ္တကိနဳနာမဥဒကပတ္တံအာမသိတွာဝါသေတိ၊ ပါဠိဝိနဲပါရာဇိကဏ်၊ သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပိုဒ်၊ အရထတုန် ဩဒပတ္တကိနဳနာမ၊ ၚ်ယၟုမ္ဂး ဩဒပတ္တကိနဳ။ ဥဒကပတ္တံ၊ န်သၠိုၚ်မပေၚ်တဴနကဵုဍာ်။ အာမသိတွာ၊ ဇွိတ်သပေါတ်တုဲ ဝါသေတိ၊ ပ္ဍံကဵုဒၟံၚ်ရ။


'''ဩဒပတ္တကိနဳတဳ၊ ဥဘိန္နံဨကိဿာ ဥဒကပါတိယာဟတ္ထေ၊ ဟတာရေတွာ။ &quot;ဣဒံဥဒကံဝိယသံသဌာ အဘေဇ္ဇာဟောထာတိ&quot; ဝတွာပရိဂ္ဂဟိတာယ ဝေါဟာရနာမမေတံ၊ နိဒ္ဒေသေပိဿ၊ တာယသဟ ဥဒကပတ္တံအာမသိတွာ၊ တံဝါသေတဳတိ ဨဝမေတ္တော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ပွံက်သိက္ခာပိုဒ်ဂှ် ပါရဇိကဏ်အဌကထာ။'''


အရထတုန်- '''ဩဒပတ္တကိနဳတိဨတံနာမံ၊''' ၚ်ယၟုဩဒပတ္တကိနဳဂှ် '''ဥဘိန္နံ၊''' ဒဒက်ကဵုသၟတ်တြုံ သၟတ်ဗဴါဂမၠိုၚ်ၜါ၊ '''ဟတ္ထေ၊''' န်တဲဂမၠိုၚ်။ '''ဨကိဿာ၊''' ဍေံမဒှ်မွဲ။ '''ဥဒကပါတိယာ၊''' ပ္ဍဲသၠိုၚ်မပေၚ်တဴနကဵုဍာ်။ '''ဩတာရေတွာ၊''' ကဵုဖျေံဏာအိုတ်တုဲ။ '''တုမှေ၊''' ၚ်သၟတ်တံညးဂမၠိုၚ်။ '''ဣဒံဥဒကံ၊''' ၚ်ဍာ်ဝွံ။ '''သံသေဌံ၊''' ၚ်မနှဴရဴမွဲစွံ။ '''အဘေဇ္ဇံ၊''' ၚ်ဟွံဂွံပါ်ဒကးပြးဆာဲအာ။ '''ဟောတိဝိယ၊''' ညံၚ်ရဴမဒှ်တဴကီု။ '''တထာ၊''' တုပ်တဴညံၚ်ရဴဍာ်ပၠန် တန်တဴမွဲသၠိုၚ်ဂှ်ကီုရ။ '''သံသဌာ၊''' ၚ်မနှဴရဴမွဲစွံ။ '''အဘေဇ္ဇာ၊''' ၚ်ဟွံဂွံပါ်ဒကးပြးဆာဲအာ။ '''ဟောထ၊''' ဩဝ်ကဵုဒှ်အိုတ်ညိ။ '''ဣတိ၊''' ရဴဝွံ။ '''ဝတွာ၊''' သ္ဂးအိုတ်တုဲ။ '''ပရိဂ္ဂဟိတာယ၊''' ဍေံမဂပ်ဝ်မသီကေတ်အပိုၚ်။ '''ဣတ္ထဳယာ၊''' ဒဒက်တဴကဵုသၟတ်ဗြဴ။ '''ဝေါဟာရနာမံ၊''' ယၟုမဒှ်ဟိုတ်ဂပ်ဝ်ကော်ခဴစရ။ '''အဿ၊''' ဒဒက်တဴကဵုပိုဒ်မ္ဂး။ ဩဒပတ္တကိနဳဂှ်။ '''နိဒ္ဒေသေပိ၊''' ပ္ဍဲအရာမစၞောန်ထ္ၜးဗွဲတြးကီုလေဝ်။ '''တာယ၊''' ကေုာံသၟတ်ဗြဴဂှ်။ '''သဟ၊''' မွဲဟာန််။ '''ဥဒကပတ္တံ၊''' န်သၠိုၚ်မပေၚ်တဴနကဵုဍာ်။ '''အာမသိတွာ၊''' ဇွိတ်သပေါတ်တုဲ။ '''တံဣတ္ထိံ''' န်သၟတ်ဗြဴဂှ်။ '''ဝါသေတိ၊''' ပ္ဍံကဵုဒၟံၚ်ရ။ '''ဣတိဨဝံ၊''' ရဴသာ်ဝွံ။ '''အတ္တော၊''' န်အရထ။ '''ဝေဒိတဗ္ဗော၊''' စိုန်ဂပ်ဝ်သမ္တီ။ ပွမသၞက်တဴကရောဲအိုတ်ရ။


အဓိပ္ပါယ်ပ္ဍဲဍာ်မွဲသၠိုၚ် ဍေံမဒှ်မွဲဓဝ်ဂှ် စုတ်ဗပေၚ်လဝ်ပ္ကဴ ဍာ်မပြဲ တဲပုၚ်သၟတ်ၜါဂှ် ကဵုဖျေံစွံလဝ်တုဲ ညံၚ်ရဴဍာ်မၜိုဟ်ဂံက်ကီု၊ ကဵုဂွံၜိုဟ်ဩိုဟ်တဴညိ။ ညံၚ်ရဴပ္ကဴဝွံကီု ကဵုဂွံထတ်ယုက်တုဲ ရာၚ်ဆာဲဒၟံၚ်လၟိုန်ညိ တုပ်သၟဟ်ကဵုဍာ် ဟွံပြးဒကးအာဂှ် လ္ပကဵုပိုဲပြးဒကးအာတုဲ ကဵုဂွံတန်တဴ လုကဴမွဲအာယုက်ညိ။ ရဴဝွံ မဂွံဂိုၚ်ကေတ်နိမိတ်သၞဲ မဆာဲဒးရးတံဂှ်ရ၊ သၠိုၚ်မပ္တံကဵု ထဝ် ဩန် သၠုယ်သၠာ် ဓရိုတ် ဒါန်တံဂှ်ဂွံဖအိုတ်ရ၊ ရန်တၟံအာဓာန်ဂတ သွက်ညးၜါဂှ်တုဲ အ္စာမ္ၚဵုတံ ရာဒၞာမိက်ကဵုနာနာသာ်မာန်ရ၊ အ္စာလဵုတံဂှ် ဂါထာမပ္တံစိန္တာမဏိဂှ်လေဝ် ရာဒၞာကဵုအိုတ်ရ၊ ပၞောဝ်နဲဂမၠိုၚ် နဲပိုဲမန်ပွမက္ၜထၟထပှ်ဂှ် နွံမွဲသာ်ပၠန်ရ။


* '''ကဗျဗီုက္ၜထၟဓုပ်'''


၁။ ပြေၚ်ကောန်ထပ်တဲ၊ နဲယအ္စာ၊ ပမှာသတိ

ထၟမွဲစိ၊ နကြိဟီုဖ္ဍုန်၊ ပ္ဍဲဂုဏ်ကျာ်မွဲ၊

ကောန်ပိုဲကွေံကြာန်၊ ကဵုတီမာန်ညိ၊

ကဵုတိုန်စိုတ်လောဲ၊ ပ္ဍဲဂုဏ်ကျာ်ဂှ်၊ ပြဟ်ကဵုတီညိ၊


၂။ ထၟဒုတိယ၊ ဂုဏ်မိမကၠာ၊ ပိုၚ်ခြာအာဒိ၊

ဂိတုတ္ၚဲစိ၊ ၜါပၠန်ဂ္ညိဗ္ဂါ၊ လလောၚ်ကြာကတ်၊

ဓဝ်နာံရုပ်မာ၊ နွံၜါဒမၠိ၊ ဗွဲယုတ္တိသၟတ်

ကောန်ပိုဲဗိုန်ဗတ်၊ ပကဵုဆောတ်ပ္ကာန်၊ ကဵုဂြၚ်မာန်ညိ၊


၃။ ပိဋကတ်အဵု၊ ကဵုတိုန်မာန်ညိ၊ ထၟပိကၠာ၊

တဳဏိလောကာ၊ သၚ်္ခါရသၟဟ်၊ တဝှ်ဗောဓိ၊

ကဵုကောန်ပိုဲသ္ကိုတ်၊ ပ္တိုန်စိုတ်မာန်ကၠာ၊ ညာဏ်မှာမုနိ၊

တသိုက်သုခိ၊ လာဘိိမပြဲ၊ ကဵုလောဲသွာညိ။


၄။ ထၟပန်ကျဝ်၊ ဓရ်သစ္စပန်၊ ဟီုဗ္ဂန်နကြိ၊

နဓရ်ပန်ဂၠိ၊ ဓရ်သဳလပန်၊ ဟွံဂွံခၠန်မာ။

နုၚ်နိဓိပန်၊ ပကဵုခၠန်သ္ကဲ၊ မၞိက်ဗၠဲဒွါ၊

ကဵုကောန်ပိုဲမြာ၊ ပကဵုမှာခၠန်၊ ကဵုဗိုန်က္ညန်ညိ။


၅။ ထၟမသုန်၊ ဝိနဲမသုန်အဵု၊ ကဵုတဵုစိုတ်ညိ၊

မသုန်သာ်စိ၊ ခန္ဓဂ္ညိလဝ်၊ ဗွဝ်ကာယျော၊

ပိုန်ဟာန်ထဝ်ဩန်၊ ကဵုဗိုန်က္ညန်ပြဲ၊ ဗ္ဂဲသိလ္လော၊

ကောန်ပိုဲတန်ရော၊ ပ္ဍဲလောကဂှ်၊ ကဵုဂွံဒှ်ညိ၊


၆။ ထၟတြဴ၊ ပဌာန်တြဴဂှ်၊ တဝှ်ဗောဓိ၊

တြဴသာ်စိ၊ ဗွံယုတ္တိရော၊ ဒှ်ဂကူဓဝ်၊

ဖဿတရဴ၊ တိုၚ်သဘဴဂှ်၊ ကျာ်တြဲတွံလဝ်၊

ကဵုဂွံဇၞော်ပၟဝ်၊ အသဝ်မပြဲ၊ ပ္ဍဲကောန်ပိုဲညိ။


၇။ ထၟထပှ်၊ ရတ်ထပှ်မြာ၊ ကဵုသာဓာစိ၊

ဗောဇ္ၛၚ်္ဂဂ္ညိ၊ မုနိတွံလဝ်၊ ဓရ်အရဳပြဲ၊

လောကဳတိုန်ကီု၊ သီုလောကုတ္တဵု၊ ဟိုတ်ဖဵုၜါနဲ။

ကဵုတိုန်စိုပ်လောဲ၊ နဲကျာ်ဂမျိုၚ်၊ ဂတိုၚ်ခဳညိ။


ရဴသာ်ဝွံ ပ္တိုန်သိဒ္ဓိရာဒၞာမိက်ၜထၟ-၇-တုဲမ္ဂး၊ သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴတံညးၜါ ကလံကျာ်ဓရ်သၚ်မိမအ္စာ နော်နာဲတံတုဲ ဗ္ဂူဗြဲရတ်ရ၊ သွက်တၠသ္ၚိဌာန်တၟိတံ၊ ဂွံဒှ်တမ်ရိုဟ်ထဝ်ဩန်ဂှ်ရ၊ '''တြုံမွဲဒၠေၚ်ကီု - မိမွဲဣဝဵု''' ရန်ကဵုဂလာန်ဝွံတုဲ လ္ပာ်သၟတ်ဗြဴတံစုတ်ဩန်တမ် မွဲဒကေဝ်မ္ဂး လ္ပာ်သၟတ်တြုံတံ မ္ဒးစုတ်ဩန်တမ်ၜါဒကေဝ်ရောၚ်။ ဂအုၚ်မာဲသုတ် မဂြောပ်လဝ်ကဵုယာတ်ဍောတ်ဂှ်ပံက်တုဲ နကဵုတဲသၟတ်တြုံ ရပ်ဂအုပ်မာဲသုတ် ဇိုန်ကဵုမိမသၟတ်ဗြဴ နကဵုသၟတ်ဗြဴဇိုန်ကဵုမိမသၟတ်တြုံတုဲ၊ သၟေဟ်နူဂှ် ပရအ်ကဵုပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ်ရ၊ ကာလအပ်ခဒမ်သ္တိက်ဂှ် သၟတ်တြုံ သၟတ်ဗြဴ သီုညးပွဳပွူၜါၜါ ပ္ဍဲမလုပ်ခဒမ်သ္တိက်တေံ ရဲသၟတ်ဗြဴတံဂှ် စဵုဒၞာထံၚ်ကၚ်ကီု လ္ၚဵုလုပ်တိက်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒၞာဲသ္တိက်တုဲ အာတ်တဴတၟာဲလေဝ်နွံကီုရ၊ ကိစ္စသၞက်ကရောဲတုဲအိုတ်မ္ဂး ညးဗ္စပုၚ်ပရအ်ၜံက် ဒုၚ်တၟုယ်တုဲဒှ်အိုတ် ကာလပူရိဿာတ်သၟတ်တြုံတံ မစဴဂှ် ဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵု စၞအာဟာရမွဲခဝက် ၜံက်မွဲတၞုၚ် တၠသ္ၚိတံကဵုတၟာဲလေဝ် နွံကီုရ။ ကေၚ်ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲတုဲ ပေၚ်ထပှ်တ္ၚဲမ္ဂး ညးတၠသ္ၚိဌာန်ၜါဂှ် မ္ဒးအာကလံခမ်သဳသီုၜါလ္ပာ် ကေုာံ နော်နာဲညးဇၞော်တံအိုတ်ရ၊ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် အာကလံသီုကဵုပရေၚ်တၟာဲလေဝ်နွံကီုရ၊ ကာလကလံတုဲမ္ဂး ညးဇၞော်မဒုၚ်ကလံတံဂှ် သွက်ညးၜါဏံ ဂွံဒှ်တမ်အရာကလောန်အိုဿီုတုဲ ၜိုတ်ထေက်ကြိုက်ကဵုညးတံ ညးတံရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် နကဵုဩန် နကဵုကပေါတ်နာနာသာ်လေဝ် နွံကီုရ။


* '''ပွမသ္ပမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ မပ္တံကဵုဟိုတ်မွဲမွဲ'''


သၟတ်တြုံ သၟတ်ဗြဴတံညးၜါ၊ ဟိုတ်နူလုလောန်အာတုဲ တန်အာဂဝ်ဂၞဴမ္ဂး ယဝ်ပၟိက်နွံသွက်ဂွံပ္တုဲ ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲပၠန်ဂှ် ဗွဲကိုပ်ကၠာမ္ဒးအာကလံဗဴ သၠာဲနုၚ်ဗဴတုဲ သ္ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂွံကီုရ၊ ယဝ်ဟွံဂွံကလံမ္ဂး ညးတံဟွံသ္ပကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲရ၊ မွဲသာ်ပၠန် ကာလဗ္တံ ယြဴသၟတ်ဗၠာဲမွဲ။ တိုန်ဓရီုတက်ကျာ ဟီုအရေဝ်လ္တူသ္ၚိသၟတ်ဗြဴမွဲတုဲ မိမသၟတ်ဗြဴဂှ် ဒဗဒးတုဲ ရပ်ကေတ်စဳရေၚ်စကဵု ကောန်ဝုတ်လေဝ်နွံကီု၊ သၟတ်ဗြဴမွဲ ဗက်အာသၟတ်တြုံကီု၊ သာ်ဝွံ မိမနွံတာလျိုၚ်သီုၜါလ္ပာ်ဂှ် ကော်ဂွံညးဇၞော်မွဲၜါတုဲ အာလဴပူစအိုတ်ရ၊ တုဲညးတံရုဲစှ်ကေတ် တ္ၚဲခိုဟ်မွဲတ္ၚဲတုဲ ပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲလေဝ်နွံကီု၊ ဟွံသေၚ် ပွမပ္တုဲကေတ်ဗွဲခ္ဍန်လေဝ်နွံကီုရ။


* '''ပွမပ္တုဲကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဗွဲခ္ဍန်'''


ဟိုတ်နူသၟတ်ၜါဂှ် လုလောန်အာတုဲ တန်အာဂဝ်ဂၞဴမ္ဂး၊ မိမနွံတာလျိုၚ်သီုၜါလ္ပာ်ဂှ်၊ လဴထ္ၜးဟီုသၚ်ရိုဟ် ကေုာံရၚ်သ္ကံတုဲ ရုဲစှ်ကေတ်တ္ၚဲခိုဟ် စိုပ်တ္ၚဲခိုဟ်ဂှ် ဘိက်ကော်ကေတ်ညးဇၞော် သီုၜါလ္ပာ် ဗၞတ်ပိပန်တုဲ လ္ၚဵုဗ္စပုၚ် လ္ၚဵုဖျုၚ်စၞဍာ် ဗ္စကွာၚ်ၜဲတုဲ၊ သၟတ်တြုံသၟတ်ဗြဴတံညးၜါ ကလံမိမၜါလ္ပာ် သွက်ဂွံပစၟတ်သမ္တီအိုတ်ဂှ်လေဝ် ပ္တုဲကေတ်ကာမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ ဗွဲခ္ဍန်ရ။


* '''လိက်သၟာန်ကောန် (မွဲနဲပၠန်)'''


နူလဵုနာဲတံကၠုၚ် နူဍုၚ်နူရးဟာ၊ ကျိုၚ်ကျဝ်ဗြံက်ဗြကီု သီုကြိယာဗာ။ နူဂယးပြဟ်ဟိုပ်ဟိုပ် ကၠုၚ်စိုပ်ဌာန်ပိုဲဝွံကၠာ၊ ရိုဟ်ဂိတုရိုဟ်တ္ၚဲ ပိုဲဟွံညာတ်မွဲဝါ၊ မူပၟိက်ကိစ္စပၠန် စိုပ်သန္ထာန်ပိုဲဝွံကၠာ ပိုဲသၟာန်သီုမေတ္တာ လ္ပာ်လဵုညးအာကၠုၚ် မူပၟိက်ကိစ္စရော ကလောပိုဲညးကၠုၚ် တိချဳၜဳကလိုက်၊ ခတိုက်ဂၟာကွာ်ကၠုၚ် တြုံတြုံဗြဴဗြဴပ္ညုၚ် ကၠုၚ်တဴဗွဲမဂၠိုၚ် ယာတ်ပုံယာတ်စက်ကျိုၚ် တိုၚ်နရေၚ်လဝ် ဂ္ဇံဒၟံၚ်ၜါၜါသၞောဝ် ညံၚ်အၚဝ်သွံစဖျာ လ္ၚဵုဂှ်ဗိုက်ယာတ္တံမှာ ညးဗျုမံၚ်ဂတကၠာ၊ တြုံတြုံဗြဴဗြဴကၠုၚ် မံၚ်တရေၚ်ဗ္ဂါ၊ စိုပ်သ္ၚိဂ္ဇံဂြီုဂြီု၊ ကသေဲဟီုမံၚ်သာသာ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဖျေၚ်မုက်မတ် ကၠတ်ရံၚ်ပိုဲကၠာ လ္ၚဵုဂှ်မိန်လဝ်န၊ အဇညံၚ်ညးသွံဖျာ၊ လ္ၚဵုဂှ်စရှ်ကၠုၚ်ပ္ကဴ ညံၚ်ညးစဴနူကၞာ ဟွံသေၚ်တၠိၚ်တရဴ လုပ်ဇူတဴသ္ဂးဟာ ဟိုတ်ဟွံသေၚ်ဂြောဝ်လဴပ္ညုၚ် ဂၠာဲအာတ်စပုၚ်ဘာ ညာတ်သ္ၚိပသာလာ လုပ်ဇူဟာနာဲတံ မူပၟိက်ကိစ္စပ္ညုၚ် ကၠုၚ်စိုပ်သ္ၚိပိုဲဏံ၊ ဟီုဒးဂွံမံၚ်လံ ဂွံဂ္ဇံတန်တဴ၊ ယဝ်ဟီုဟွံဒးအဴ က္လေၚ်စဴလေဝ်ပြဟ်ပြဟ်၊ မံၚ်လံတုဲဂၞဴကှ် ကလောတံဒှ်လၟောၚ် ပုၚ်သွဟွံဂွံရောၚ်၊ ဓးဍောၚ်စဴဂၞဴဂၠောဝ်၊ ယဝ်က္လောပိုဲဟီုဒးရ၊ ပုၚ်သွစုတ်ကွာဲလဝ် ဂွံဒက်မိတ်ဆတ္တဝ်၊ ဆက်တဝ်အာဗွဲဂတ မူဟိုတ်ပၟိက်ကိစ္စ ဟီုရက္လောပိုဲ ပဳတိသောမနုဟ်ဩဟ်၊ သှ်ပ္တဴဓဝ်မေတ္တာ အတိက်ဒါန်တမၠာ ကောန်ပိုဲၜါဝွံအဴ ဂွံဟုဲဟာဲဇန်ပ္ကဴ ပူဇဴကျာ်ဓဝ်သၚ်၊ ဒါန်အတိက်တေံရီုဗၚ် ကုသဵုရၚ်တၠုၚ် ပိုဲကၠုၚ်လၟုဟ်ပ္ညုၚ် ကၠုၚ်က္တဵုဒှ်မနုဿ ပူဂဵုၜါဝွံ ရာဒၞာကုသဵုပြေၚ် ဆက်ကၠုၚ်ကောံပရေၚ် လၟေၚ်ဓမ္မတာသတ် ဒှ်တိုန်ဝုတ်ဗၠာဲသၟတ် ဟွံဆောတ်သီုညးၜါ အာတ်ပါၚ်မိကဵုမ။


ဒးသၟာန်သၟုက်ကလိုက် ခဒုၚ်ကၠုၚ်အာ ယဝ်ဂၠိုၚ်ကဵုဝါရ ကြိုက်စိုတ်ဒးမတ်ကၠာ၊ က္လောညးၜါတလ၊ ဖျေံလဝ်မှက်စာံရ ပြံစဇဗၠုသၠကၠာ၊ ရံၚ်ဂိတုတ္ၚဲခိုဟ်ပ္ညုၚ် ဖာတ်ကၞာတ်ဂွံကၠုၚ်အာ၊ စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ်အခါ နကျတ်ဒးကာလရ၊ဒိတ္ထဳနကျတ်ပြဲ ဂိတုတ္ၚဲလေဝ်သ္ဍာံပြ လၟေၚ်ပ္ညုၚ်လၟေၚ်တရဴ လၟေၚ်ဒ္ဂေတ်ဗဴကဵုလ၊ ဟီုပၟိၚ်က္လောဂမၠိုၚ် နာံမြိုၚ်သီုဝံသ၊ ရိုၚ်ရိုၚ်သ္အဳသ္အဳ ကသဳကၠုၚ်ဝါနိဇ္ဇ၊ ကျိုၚ်ကျဝ်ဒးရးရ တုပ်အဇညံၚ်ညးဍုၚ်၊ လ္ၚဵုဒုန်လ္ၚဵုစေဲဂၠုၚ် ပၠာံကၠုၚ် ညံၚ်ညးအာပေါဲ စိုပ်သ္ၚိက္လောအဲ ကွာ်သဲတိုန်ကၠုၚ် လ္ၚဵုယိုက်ဒံဖာန် လ္ၚဵုယိုက်ဗိုက်ပုံစက် လ္ၚဵုတက်ယာတ်ချီု ကျိုၚ်ကျဝ်လဝ်ညံၚ်ကောန်ဗြီုသအဳ သဝဳစိုက်အဏံ၊ ယာတ်ကြာသီုသၠိုၚ်ထဝ် စွံရေၚ်လဝ်ကဵုဒံဇဗၠု သွက်ပ္ကဴခၠံကၠုၚ် ကလံဇိုၚ်ခမ်သဳ တိုၚ်သၞေံပြဝေဏဳ ညဳသာကဵုဂလာန် ဆက်ဆေန်နူအဓာန် ဗက်ဂလာန်ဗဴကဵုလ၊ မန်ဒိုၚ်မန်ဒကၠာ မန်ညဘာသာရ၊ ပြဝေဏဳမန်ပိကီု ပုံအဂီုနူမူလှ၊ ဆက်ကၠုၚ်နူတိဏံ ဗြီုထပှ်ဂွံကၠိမ၊ ကြဴတဲက္တဵုဒှ်ပၠန် ရာဇာသာမန္တ အခိုက်နူမူလ နွံတုဲဒးပဗက်၊ ဒှ်ကၠုၚ်နူအဆက် သၞက်ကြကတ်ဝိဝါဟ ကောန်ဗၠာဲပိုဲမွဲရ သၟိက်ကၠုၚ်ပဂမာန် ဂွံဒှ်က္လောအဓာန် ဆက်တဝ်အာဗွဲဂတ ကဵုဍေံဒုၚ်ကၠောန် ကမၠောန်ဥပ္ပကာကဵုမိမ လၟေၚ်ဝိဝါဟ တိုတ်ထ္ၜထပ်တဲညိ ပိုဲပလံၚ်ဗ္စိုပ်သ္ၚိ သၟိၚ်မိမၜါရောၚ်အဴ။


ယွံလေဝ်က္လောဂမၠိုၚ် နာံမြိုၚ်သီုတြုံဗြဴ လၟေၚ်ပ္ညုၚ်လၟေၚ်တရဴ လၟေၚ်ဒ္ဂေတ်ဗဴကဵုလ၊ ဒးရးမံၚ်ကီုရ၊ ဣတေံတံကၠုၚ်ပဂမာန် အတိုၚ်သၞေံပြဝေဏဳ ညဳသာမံၚ်ကဵုဂလာန် အရေဝ်နွံပိုဲဒးသၟာန် ဂလာန်ဒှ်ပိုဲဒးဟီု လၟုဟ်ရလေဝ်က္လောဗြီု ကၠုၚ်သ္အဳဂြီုပေၚ်မံၚ်သ္ၚိ နာဲတံသၟိက်ဂွံပဂမာန် အာတ်ပါန်မံၚ်မိကဵုမ ပ္ဍဲကဵုကောန်ပိုဲစိ ဒှ်မံၚ်ၜါပိပန် ကောန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုရော ပိုဲဟွံတီ ထေက်ကြိုက်ရောၚ် ပိုဲသ္ဂောံတီသန် လၟုဟ်နာဲတံကၠုၚ်သၟာန် ပဂမာန်ကဵုဒုၚ်လလောန်၊ ဂွံဒုၚ်ယွံအဳဂှ်လေဝ်ဝါတ်လောန် ကောန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်လေဝ် ဟွံဂွံတီ၊ အရေဝ်ဂၠိုၚ်တုဲပိုက်ဝါတ် ဇိုၚ်ခၠိုၚ်တုဲညာတ်ဆီ၊ သာ်ဝွံအရေဝ်ဗဴကဵုလ ဒးဂိုၚ်သ္တီ တိတ်ဒုၚ်ယွံအဳရောဒးဏီ၊ ကၠာဟွံမုတ်ဒွး၊ ညံၚ်မတ်ဗြဲပ္တိုန်မတ် နကျတ်တေံပြးဇး၊ မာတ်ကောန်ပိုဲဒှ်ကွေံ တီစိုတ်ဍေံရောဟွံမာန်၊ ကောန်လ္ၚဵုရော နာဲသၟိက်ဂွံသၞက် ကောန်လ္ၚဵုရော နာဲတံသၟိက်ဂွံဆက်ဒါန်၊ မူယၟုယယွံဒေံဗြဴ မိဒေံဗြဴဍေံကီု ဟီုဒးဂၠံၚ်ဍာန် ပိုဲတီတုဲရောၚ် ပိုဲဂမာန်ဝွံ ဆက်တဝ်အာဗွဲဂတ ပ္ဍဲဒေါဝ်ပူရိသာတ်ဂၠိုၚ် ဟီုစရက္လောဗြီု။


ထံၚ်ကတောဝ်ကၞပ်က္လၚ် ပၚ်မှိၚ်ရက္လောဗြီု၊ အတိုၚ်ဒ္ဂေတ်ဗဴကဵုလပ္ညုၚ် ဆက်ကၠုၚ်နူတမၠာ ရံၚ်စကဵုဟောရာ အ္စာတံဟီုနၚ်တုဲ ဒိတ္ထဳနကျတ်တုဲ တ္ၚဲဏှဲနှဴသက္ကရာဇ်၊ ပါပဟွံညာတ် သာမျဇိုက်ဂွံညဳသာဇိုက် လက်စက်ဂတာ အ္စာတံဂၞန်တးရံၚ် က္လိဂွံလာဘံ ဗိန္ဒောတိတ်ရံၚ်စ၊ ဗက်ပ္ဍဲပုံပၟာ ဇာတာနိဒါန်ရ ဒးဇာတ်သၟိၚ်ကုသ ဂွံဂယကျာ်ပဘာ ရန်ကဵုပုံဂှ်ပၠန် ဖန်စက်ဂတာ ညံၚ်အိန်ကဵုသုဇာတာ ဟောရာဟီုလဝ်ရ၊ ဂွံပြေၚ်ဝိဝါဟ ခိုဟ်စသီုၜါ ပိုဲပလံၚ်ဗ္စိုပ်ကၠာ တမ်ဇိုၚ်မိမၜါရောၚ်အဴ။ ။ ရိုဟ်ဂိတုရိုဟ်တ္ၚဲ ပိုဲလေဝ်ဟွံညာတ်မွဲဝါ ဇက်ဗဵုကတဵုရး နူဂယးကွိုန်တုဲကၠာ စိုပ်ဍုၚ်ကွာန်ပိုဲ လုပ်သီုတြုံဗြဴသ္အဳဗ္ဂါ၊ ကၟပ်ညံၚ်စဏဗ္ၜူ ညံၚ်ညးမသုၚ်သုရာ ၜိုန်ပိုဲဟီုဆေဝ်တာဒနာ မံၚ်တန်ကဵုတန် လ္ၚဵုဂှ်ယိုက်နပၠန် ကၟန်ခၜၚ်ပ္တိုန်သ္ၚိ ခါရံၚ်စှ်ေဖာဲတိ ဒှ်မၞိဟ်ၜါပိစှော်၊ လ္ၚဵုကွာ်အာ လ္ၚဵုကွာ်ကၠုၚ် ရပ်ဒုၚ်သီုလေံတၞဟ် လဟီုကြံကြသ္ကာတ်မြဟ်၊ ဒှ်ညံၚ်လထဴလှောၚ်၊ ကၠုၚ်ပညံၚ်ဒမၠကမၠတ် သ္ၚေဝ်မတ်ဒှ်ပၠိၚ်ပၠောၚ်၊ မူပၟိက်ကိစ္စသ္အး ဟီုဒးဂွံဗၠးလၟောၚ် ယဝ်ဟွံဒးအဵု ပ္အပ်ကဵုတဲထာမ္မရောၚ် သၞောဝ်လျိုၚ်ဆုၚ်ပ္ကာန်ပၠန် ဒးအာအာတ်သန်ၜါဍောၚ်၊ ဖေက်နာဲတံဒးလၟောၚ် လုပ်တဲထာမ္မရောၚ်ကၠာ အပေါတ်ထိုၚ်န မာဒေါံဖာန်ဖျဴဏာပြး ပအောန်စိုတ်ညိဏး အရေဝ်ဒှ်ပိုဲဒးဟီုလဝ် က္လောတံသၟိက်ဂၠာဲသဝ် လဝ်သဘဴပ္တိဃာတ်၊ ကောန်ဗၠာဲနာဲတံ ကဵုဗီုပြၚ်ပိုဲဟွံဂွံညာတ် ဖေက်ဒှ်မၞိဟ်ပရာတ် ဝါတ်ဂါတ်ဟီုဟွံမာန် စပ္ဍဲဘုတ်ဍေံဒီုဘာ သုၚ်သုရာကၠံၚ်ပ္ဍဲဍာန်၊ ပဟိုတ်နွံကဵုဂလာန် ပိုဲဒးဟီုကလးလဝ် ဍေံနွံကဵုကောန်ဗြဴ ကြဴဗက်ဟီုဆတ္တဝ် ခါရနာဲတံနွံ မၞိဟ်ဒုၚ်လျိုၚ်ပိုဲဂွံတိတ်ဂိုၚ်လဝ် လျိုၚ်ဟွံမွဲဆတ္တဝ် ပိုဲကၠုၚ်တသဝ်ပါန် ပိုဲဟွံဒုၚ်တဲရ ဟွံဂံၚ်ပကောန်ဂမာန် ဗွဲကြဴဒးထုဲကြာန် ဂလာန်ရဏုက်မံၚ်ကၠာ မၞိဟ်လုဟ်ဍေံခါဖျာ ပိုဲဒးဟီုတာလဝ်အရေဝ်ရောၚ်။


ထံၚ်က္တောဝ်ကၞပ်က္လၚ် ပၚ်မှိၚ်ဟီုကဵုရောၚ် ကလုဲညးဂှ်ထေၚ် ခလေၚ်ညးဒးထာတ်၊ ဆုထ္ၜောံညးဂှ်ဒါတ် မာတ်တဲဍာံမာဲတံကၠဟ် ပထဍံတဲညးဏီ ကဵုဂွံခၠေဝ်သှ် အကြီုကောန်ပိုဲဂှ် တွံကဵုနာဲတံကၠာ ရုပ်သာ်သရာဲကၞာတ် ညးညာတ်ဒးနွံမေတ္တာ၊ ဒၞာဲညးညာတ် သၟိက်ဂွံပဂမာန် ကၠုၚ်သၟာန်မံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုဝါ၊ အရက်ဘိၚ်ပါဲကၠာ ၜိုန်လတ်ဆာဍေံဟွံစ ဟီုဂၠိုၚ်ဒှ်ညံၚ်ခလှာန် ဩိုပ်သၟာန်ဂွံရ ကၠောန်စညံၚ်ကၠ မြက်စာလောဘဂၠိုၚ်ကဵုသာ် ဟိုတ်ဂှ်ဒးသၟာန်ကၠုၚ် သၟိက်ဂွံပဂၟာန်တမ်ဇိုၚ် ပိုဲတိတ်ဒုၚ်လျိုၚ် လ္ပဟ်ဂိုၚ်ညိရအဴ။ ။ ထံၚ်ကတောဝ်ကၞပ် ကလၚ်ပၚ်မှိၚ်ရ၊ ကလောဗြီု၊ အရေဝ်နွံပိုဲဒးသၟာန် ဂလာန်နွံပိုဲဒးဟီု ကောန်ဗၠာဲနာဲတံကီု ဗီုပြၚ်လေဝ်ပိုဲဟွံညာတ် ဍေံလ္ၚုကြောမံၚ် ကဵုမိတ်စှ်ဍေံလေဝ် ဟွံဒှ်ပရာတ် နာဲတံဟီုလၟုဟ် ညးဂှ်မွဲရောဟွံအာညာတ်၊ ဍေံသွတ်ဗေဝ်မံၚ်ဟာ ဍေံဒှ်ဗဴမိန်လမာတ် ကောန်ပိုဲရော ဟွံမွဲၜုန်ဏီ ဒတိၚ်သော်ကောန်နာဲတံသီုဝါတ်၊ ဂွံပလေံခမဳ ဂွံဒုၚ်လေံပယျၚ် တူပၞၚ်ဓဝ်ဂွံတိုန်ဟာတ်၊ နာဲတံလေဝ်ခမုန် ခလာန်တံ လာန်ဟီုဂွံညာတ်၊ မူဂိတုတ္ၚဲ သက္ကရာဇ် ကဵုညာတ်ညိကီု မူအခိၚ် မူအခါ နူကၠာဟွံကောံဓရီု အပ်ဒပ်မံၚ်ရဟာ သေၚ်လဵုအ္စာတံဟီု လၟုဟ်ရလေဝ်ကလောဗြီု။


ကၠုၚ်သ္အဳဂြီုမံၚ်ပေၚ်သ္ၚိ၊ နာဲတံသၟိက်ပဂမာန် ကၠုၚ်အာတ်ပါန်ဒၟံၚ် မိကဵုမ၊ ကာလကောန်နာဲတံသၠးဂဝ် မူဗွဝ်ရောၚ်မၚ်တိ၊ ပဳဆောတ်ဟာ ပဳဆလူဟာ ပဳရီုဟာဇြုံဂမျိ၊ ကာလကောန်နာဲတံသၠးဂဝ် မူစိမူဂှ်မၚ်တိရောနာဲ၊ မူဇာတ်ဂှ်ဒတုံ မူတၞံဆုဂှ်ဒလာဲ ပဟီုကေတ်ဆလဲလဲ၊ ဆမွဲတ္ၚဲဟွံသေၚ်လေဝ်နာဲ၊ ဆဩေၚ်ကၠုၚ်ပမိတ်သဟာဲ ပိုဲစဂုဏ်ကောန်နာဲတံဒဵုဗျု၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပိုဲသၟာန်ခဍာံ နာံမိတ်ဟာနာံသတြု၊ မူဒိတ္ထဳရော နကျတ်လျးမတ်မွဲဟာ မတ်ၜါဟာ၊ သီုပူဂဵုၜါဂွံဖျေံတုဲ ယမုနာ၊ တ္ကံပန်အပ် ဒပ်မံၚ်ရဟာ သောၚ်လဵုအ္စာတံဂၞန်၊ သီုပူဂဵုၜါဝွံပၠန် တန်လဝ်မွဲတ္ကံ၊ ပသာ်ညာတ်ယုတ္တိ ဟီုညိကလောတံ လၟုဟ်ကၠုၚ်သ္အဳမံၚ်ဂြီု ပညံၚ်ကၟံဂၠာဲဓက၊ အဲဆာန်ဍူမံၚ်ကဵုမၞိဟ်ဗြဴဗြဴ ရံၚ်တုဲဒှ်နှဴကဵုသၠ၊ ပ္ဍဲဒေါဝ်ပူရိဿာတ်ရကလောဗြီု။ ။ ထံၚ်ကတောဝ်ကၞပ်ကလၚ် ပၚ်သၟိၚ်ဟီုဂွံတီညာတ် ဂိတုတ္ၚဲသက္ကရာဇ် နာံဓါတ်လက်ဗျာံ ဝဳဆောတ်ဍိုန်ပေတ်အဴ ဝါန်သဴဃိုန်ဟာဃံၚ်၊ ဒေဝတဴတြုံရောၚ်မၚ်တိ ကၞိမဒှ်ပၟၚ်သၞာံ နာံဓါတ်ပၟတ် နူနကျတ်ပေၚ်ဒ္စာံ ယးမတ်ၜါဒိုဟ်သ္ဍာံ ပ္ဍဲသၞာံလက်ဂှ် ဇာတ်သၟိၚ်နာဲမိ ဒတုံဂွံဒလာဲ တၞံသတ်ဗြဴ ခုတ်ဇိုက်ဇာတာအဴ ခိုဟ်တဴဇၟာပ်ပ်တန် ဟွံသေၚ် သၞေပ်ပြကၠာ တော်ရံၚ်ကဵုအ္စာဂၞန်၊ ခိုဟ်မံၚ်အ္စာပိုဲဟီု ပကဵုလီုစိုတ် သၟိက်ဂွံကၠုၚ်ပဂမာန် ကၠုၚ်သၟာန်စက်ဂတာ နာံမိတ်သတြုပၠန် ဟုဲနှဴရောၚ်သီုတ္ကံပန် ဍေံခိုဟ်မံၚ်သီုညးၜါ သာ်ဝွံလဟီုအ္စာတံဟဵု၊ ကောန်ဝုတ်ကောန်တံခိုဟ် ဇိပ်ဂၠိပ် ကောန်ဗၠာဲပိုဲနွံသိပ်ဇၟံ၊ ယဝ်သ္ဂောံမံၚ်မွဲသ္ၚိ ဇြက်ဗျိနွံဟာကလောပိုဲ၊ ဒါန်ရောၚ်ပ္ညုၚ်ဟေၚ် ဂွံဆဵုသေၚ်ဟာ သီုကောန်ပိုဲညးၜါ ညဳသာကဵုဂလာန် သၟိက်ဂွံကၠုၚ်ပဂမာန် အာတ်ပါန်မကဵုမိ၊ ပိုဲပလံၚ်ဗ္စိုပ်သ္ၚိ လ္ပဟ်ဂိုၚ်ဒေပ်ညိရကလောဗြီု။

('''ကံက်ပ္တိတ်နူလိက်သေံ - ဟာလိတ်ဒေ ချူတေံရ''')


* '''(မွဲနဲပၠန်) ဂလာန်ဝုတ်ဗၠာဲခၠေဝ်သှ်'''


(သၟတ်ဝုတ်)

ယွံလေဝ်ကောဗၠာဲ နာဲတြုံအယော၊ နာဲဝန်စဝ်ရော ကောဟးကောဗၠာဲ နူမိမိၚ်ပါၚ်၊ ရမျာၚ်ရှ်သာဲ ကၠုၚ်ပစေံဏေံ ကၠုၚ်ပဒိပ်ဒါဲ ပိုဲဟွံတီစိုတ် စရိုတ်ကောဗၠာဲ ကၠုၚ်ဖျိုန်လမျီု၊ ဟီုဇိုန်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ကၠုၚ်ပဒိပ်ဒါဲ ကောဗၠာဲတံကီု သၟိက်ဂွံဓရီု၊ ကၠုၚ်ဟီုဆံလံ၊ ပိုဲဟွံပတှ်ေဟာန်၊ ဂလာန်ကောတံ လၟုဟ်ကောဗၠာဲ နာဲမွဲတၟံ မိၚ်ပါၚ်ကောတံ မိသ္ပံသာ မိဟွံဂံၚ်ပတှ်ေ သလှ်ေပမာ၊ တြုံတံသေၚ်ဟာ၊ ပါၚ်ကျာလဗိုတ်၊ ပါၚ်ဟီုအဵုဇိုတ် စိုတ်တၞဟ်ပၠန် ဆာန်ကောတံကၠာ။ ကြဴဒးခြာခၠန်၊ ကၠုၚ်ဖျိုန်လမျီု ဟီုဇိုန်လိုက်လဴ ကၠုၚ်သၠေံစရ၊ ကဵုမိဒေံဗြဴ သၠေံစဖဲတုဲ လံအာဆုဲဒဴ ဟိုတ်ပိုဲဒှ်ဗြဴ ဟွံတီတဴရောၚ်။


(သၟတ်ဗၠာဲ)

ဟးမိထဝ်လာဲ နာဲထဝ်ဒကောၚ် ပ္ဍဲစိုတ်ကောရောၚ် ညိဟွံယောၚ်ယာ ဆမွဲပါၚ်ကီု ဟွံဟီုမုသာ ကောဟွံသၠေံစ ကောဟွံပကျာ၊ ဟိုတ်ကောဆာန်ဟေၚ် ရောၚ်ဟွံသေၚ်ဟာ ဆာန်တုဲဒးစိုပ် ဗ္ဒိုပ်နာဲကၠာ ဒဵုဗျုဒဵုချိုတ် စိုတ်ကောသေၚ်ဟာ ကောဟွံပကျာ ပါၚ်သာသ္ပံ ညံၚ်သ္ဂောံမံၚ်ကောံ ကရောဲနာဲတံ ချပ်ညိရၝာဲ နာဲမွဲတၟံ ပ္ဍဲစိုတ်အဲကီု တုပ်ဂြၚ်တၟံ ဟွံသာသ္ပံ ဟွံဆံလံသၟတ် မိပဉ္စသဳ ကျာ်ဩဳဂေါဝ်က္ၜတ် မိဟွံပတှ်ေ ဂးဟာဒေံဍောတ် လၟုဟ်ကောဗၠာဲ စိုပ်ကၠုၚ်နာဲသၟတ် ပဟွံဂံၚ်ဂိုၚ် ဂွိုၚ်သၞောတ်မတ် ဓဇန်လောန်ကာဲ နာဲပယျေဝ်ၜတ် လၟုဟ်ကောဗၠာဲ ကေတ်နာဲ ။ ။ ။


(သၟတ်ဝုတ်)

ယွံကောမပ၊ တလအယော ပါၚ်တြုံတံရော ယောသောတၟေၚ်အာ၊ ပါၚ်ဟီုတၞဟ် စိုတ်တၞဟ်ခြာ ဗီုဥပမာ သာ်လွာထိုၚ်အဴ သၟိၚ်ထိုၚ်ပဝ်လှောၚ် ဂၠာဲဇာပ်ဍောၚ်ပ္ကဴ ဂွံရှ်ပ္ကဴဟေၚ် ပဝ်ကလေၚ်စဴ ရှ်ပ္ကဴဖဲစိုတ် ထိုၚ်ဝိုတ်ဍောၚ်ပ္ကဴ ဟွံပၠန်သ္ၚေဝ်အဴ ဍောၚ်ပ္ကဴဂှ်ကၠာ ဍောၚ်ပ္ကဴသ္အာၚ်ဟေၚ် ဂၠာဲဇာပ်သေၚ်ဟာ နဲသၟိၚ်ထိုၚ်ကီု တုပ်ဗီုပမာ တြုံတံတန်ကၠာ ဝါစာဂလာန် ပိုဲဗြဴပတှ်ေညး တုဲဒးရေၚ်ကာန် ဒးပတုံဇြဟာန် ဒးဆာန်လၟိုန် ပတှ်ေတြုံတံဗိုန် ဒဇိုန်တုဲဟှ် ရေၚ်ကာန်ဖဲတဴ ကြဴပမဇ္ၛဟ် ဌာန်တၟေၚ်တၟဟ် ဂၠာဲလဖဟ်အာ ပါၚ်တြုံတံသွံ ပတှ်ေစဂွံဟာ ကောဂွိုၚ်အမြိုတ်၊ ဒေပ်လဝ်စိုတ်ၜါ သၟိက်ပကျာဗာ ဖအာစိုတ်စၞာဲ ကၠုၚ်ပစေံဏေံ ကၠုၚ်ပဒိပ်ဒါဲ ကၠုၚ်ဖျိုန်လမျီု ကၠုၚ်ဟီုဂၠိုက်ဂၠာဲ မိသတီဥပ္ပါဲစိုတ် စိုတ်ကောဗၠာဲဟာ။


(သၟတ်ဗၠာဲ)

ယွံမိဗြဴရတ် ခဍောၚ်မတ်ၜါ မိကလၚ်ကၠာ ဥပမာန စရိုတ်ကောဂၞဴ ရဴစၟခြ စၟခြဂှ် ဗဒှ်ဒေသ ဍေံဂွံညာတ်သၟတ် လျးပၟတ်ရ ညာတ်လျးဝွံ ဂေါဝ်ပၠန်ယဲသ အဲကေတ်ဗိုန်ဇၟံ လျးဏံညိရ၊ လျးဝွံကဵုအဲ ကဵုဒှ်မွဲရ ဍေံဂးတုဲကွေံ ဆၚ်စှ်ေဒေါဝ်လ္ၚ လမျီုခန္ဓ ဟွံရိုဟ်စကၠာ စၟခြဟေၚ် နဲဂှ်သေၚ်ဟာ အဲနဲဂှ်ကီု တုပ်ဗီုပမာ ညာတ်ရုပ်နာဲဆာဲ အကာဲကရုဏာ သၟိက်ဂွံသၟဟ်သၟန် သၟိက်ညန်သာဓါ သၟိက်လီဗတောဲ ၜါမွဲသၞာ လမျီုကောကၠာ ၜိုန်ဂိုဟ်ခါဂှ် ဇိုန်ကွာဲဖဳဟေၚ် စိုတ်ဟွံတၟေၚ်တၟဟ် နဲစၟခြ စိုတ်ကောမဒှ် ဟိုတ်ဂှ်လွဳတဴ ဟွံစဴအာပြဟ် မိပဉ္စသဳ ကျာ်ဩဳဒိုဟ်စှ် သာ်စိုတ်မိဒှ် ဟီုတွံညိကၠာ။ ။ ။

==ပွမသိုၚ်သ္ၚိတၟိ၊ တိုန်သ္ၚိတၟိ==
၁။ နိဒါန်။

၂။ ဗီုရုဲအခိၚ်။

၃။ ဗီုရုဲဂအာၚ်သ္ၚိ။

၄။ ဗီုကုတ်ကပေါတ် (ကိုန်ဝုဟ်ဂအာန်သ္ၚိ)။

၅။ ဗီုပလေဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိ။

၆။ ဗီုခါဲကတိုၚ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ၊ ဗီုပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ။

၇။ ဗြိုဟ်သ္ၚိ။

၈။ ဗီုသ္ၚိ၊ (သၠုၚ်၊ စိၚ်၊ ကဆံၚ်၊ ဗ္ဒဴ)။

၉။ ဒဒှ်သ္ၚိမန် ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာ။

===၁။ နိဒါန်===

ပွမသိုၚ်သ္ၚိတၟိမ္ဂးဂှ် ကောန်မန်တံညးဂမၠိုၚ် ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲ လ္ၚဵုဂှ် ဗွဲမပြဟ် ပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိလေဝ်နွံ လ္ၚဵုဂှ် ဟွံပါ်တိတ်လေဝ်နွံကီုရ၊ မူဟိုတ်ဗွဲမပြဟ် ဂစာန်ပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိဂှ်ရောဟီုမ္ဂး ဂအဟ်တၟိ ဂမာန်တၟိတံဂှ် မိမတံဟွံမိက်ကဵု မံၚ်နှဴရဴကဵု ကောန်ဝုတ်ကောန်ဗၠာဲ ပ္ဍဲသ္ၚိညးတံဂှ်မွဲသာ်၊ ယဝ်ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲမ္ဂး နဲညးကဵုညး သွက်ဂွံဂယိုၚ်လမျီုအာဓာန်ဂတ ပ္တိတ်လွဳဂိုတ်ဂစာန် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဂှ်မွဲသာ် မဒှ်ရ၊ မိမမန်တံလ္ၚဵုဂှ် ဟိုတ်နူကမၠောန်ဇၞော်ဂၠိုၚ်တုဲ သွက်ဂွံရီုဗၚ် ထိၚ်ဒက်ကမၠောန်တံဂှ်ရ ကေတ်ဂမာန်တၟိ-ဂအဟ်တၟိလေဝ်နွံကီုရ၊ ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ် ပပ္တံနူနော်နာဲတုဲ ဒဵုကဵုစဴစေက် ကောံမံၚ်ပ္ဍဲမွဲသ္ၚိဓဝ်ဂှ် ဂွံညာတ်မံၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဏီရ။ ။ ယဝ်နွံပၟိက် မိက်ဂွံပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိမ္ဂး ပေၚ်ပိသၞာံတုဲဟေၚ် သၠးအခေါၚ်လေဝ်နွံကီု၊ ယဝ်ဟွံပေၚ်ပိသၞာံမ္ဂး ဂွိၚ်တဴဟိုတ်နူပိုန်ဒြပ်ဟွံဍိုက်ပေၚ်တုဲ ပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိဂှ်ဟွံခိုဟ် ထိၚ်ဒက်သီဂိုၚ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ပရေၚ်ကမၠောန်ဟွံချိုတ်ပၠိုတ် ရန်တၟံသာ်ဂှ်တုဲ ညးတံဟွံကဵုပါ်တိတ်သ္ၚိတၟိဏီရ၊ မိမလ္ၚဵု ညးမဗိုန်ပ္ဍဲကွေတ်တံပၠန်၊ ၜိုန်ဟွံပေၚ်ပိသၞာံကီုလေဝ် နကဵုဇကု ညးတံသိုၚ်ကဵုသ္ၚိတၟိတၞဟ်မွဲမတုဲ ဇိုန်အပ်ပြာပ်ကဵုကောန်ဇာတ်ညးတံ တိုန်မံၚ်လေဝ်နွံကီု၊ ရံၚ်ကေတ်နဲဏံမ္ဂး တုပ်တဴညံၚ်ရဴ ပါ်တိတ်အာသ္ၚိတၟိကီုရ၊ ဟိုတ်နူတိုန်မံၚ်လ္တူသ္ၚိမိမသိုၚ်ကဵုတုဲ မံၚ်တမ်မိမလေဝ် ဟီုဂွံရ၊ သာ်ဂှ်ရ သွက်မၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် ဗွဲမသောၚ်ၜး ကရိုက်စိုတ်ဇကုကဵုဇကု ဂွံမံၚ်အာမာန်ရ၊ ကောန်မန်တံဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲမ္ဂး မိက်ဂွံမံၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုကဵုဇကု သၟးဂၠိုၚ်ရ။


သွက်ဂွံပါ်တိတ်သ္ၚိဌာန်တၟိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိတၟိကဵုဒှ် သ္ၚိတြေံဗျုအာတုဲ ကလေၚ်သိုၚ်တၟိကဵုဒှ် အခိၚ်လဵုသိုၚ်ၚ် ဂကူမန်တံ ဗက်စေဝ်သၞောဝ်အခိုက်ကၞာ သိုၚ်သ္ၚိမန်လၟိုန်ရ၊ ကာလလၟုဟ် ၜိုန်ဗီုသ္ၚိတၟေၚ်နူခေတ်ကၠာတေံကီုလေဝ် ဗီုပြၚ်ခဒမ်သ္ၚိဂှ် ဗက်စအခိုက်မန်တြေံ သၟးဂၠိုၚ်ရ။

===၂။ ဗီုရုဲအခိၚ်===

ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ကၠာဟွံသိုၚ်သ္ၚိတၟိဏီဂှ် အာသၟာန်သၟုက်တ္ၚဲဗြဲ အခိၚ်အခါ ပ္ဍဲဇရေၚ်သ္ၚိမၞိဟ်ဇၞော်တီကၠိုဟ်ပရေၚ် ကေၚ်ကာသိုၚ်သ္ၚိရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵု ပ္ဍဲကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဟေၚ် ဒှ်မၞိဟ်ကၠိုဟ်ပရေၚ်ကေၚ်ကာအိုဿီုတုဲ အာသၟာန်ကေတ်ကသပ် ဇရေၚ်ကျာ်ဇၞော်လေဝ်နွံကီုရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် နဇကုဟေၚ် ပံက်လိက်လောကသိဒ္ဓိတုဲ ဂၠာဲရုဲတ္ၚဲဗြဲ ခိုဟ်လေဝ်နွံကီုရ၊ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် ပ္ဍဲဂိတုပသာ် ခ္ဍဲသဳ၊ ကထိုန်၊ ပုဟ်၊ ဖဝ်ရဂိုန်၊ ပ္ဍဲမသုန်ဂိတုဏံဟေၚ် သိုၚ်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲဂိတုဏံ ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိဌာန်မ္ဂး ကလိဂွံပိုန်ဟာန် ဗွဲမဇၞော်ရောၚ် ဆဂိတုသၟးရုဲဟွံသေၚ် တ္ၚဲအခိၚ်လေဝ် ပိုဲမန်ရုဲစှ်ပၠန်ရ၊ တ္ၚဲပြာဗ္ဗဒါဂှ် ပါဲကၠေံတုဲ တ္ၚဲသၟေဟ်ဒၟံၚ်ဂှ် ရုဲကေတ်မာန်ရ၊ ပ္ဍဲထပှ်တ္ၚဲဂှ် တ္ၚဲအဒိုတ်ဟေၚ် သိုၚ်သ္ၚိဂၠိုၚ်အိုတ်ရ၊ ကလိဂွံတသိုက်ရောၚ် ပိုဲမန်တံစှ်ေစိုတ်တုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲအဒိုတ်ဟေၚ် ပိုဲမန်နွံပၟိက် ပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ သိုၚ်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ ယဝ်တ္ၚဲအဒိုတ်ဂှ် ဟွံဗၠးဒုဟ်ဒှ်ဒၟံၚ်ပြာဗ္ဗဒါ ခေက်ဒၟံၚ်မ္ဂး ပ္ဍဲတ္ၚဲစန်၊ တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါ၊ တ္ၚဲဗြဴဗတိကဵုတ္ၚဲသိုက်လေဝ်သိုၚ်သ္ၚိမာန် ခိုဟ်ဆဗၞတ်ရ၊ သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲဏံမ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာဒးဒဒိုက်တုဲ ကြဴဝွံဂွံလာပ်ပၠန်ရောၚ်၊ ကောန်မန်ဂမၠိုၚ်ပတှ်ေလဝ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာသိုၚ်သ္ၚိဝွံ တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်ကဵုတ္ၚဲအၚာ ၜါတ္ၚဲဏံ ကောန်မန်တံပါဲထောံသောၚ်ၚ်ၜးၜးရ၊ ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲအၚာမ္ဂး ဟွံဗၠးနူဘဲပၟတ်တူ၊ သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲသ္ၚိသဝ်မ္ဂး ဒးဘဲဒဏ်ရောၚ် ရဴဝွံ ပ္ဍဲပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ စၞောန်ထ္ၜးလဝ်ဂှ်ရ၊ ၜါတ္ၚဲဏံ ပါဲထောံသောၚ်ၚ်ရ။ ။ ကောန်မန်တံရုဲစှ်ဂိတုတ္ၚဲတုဲ ပၟၚ်တိလေဝ် တော်ကၟော်ရုဲစှ်ကီုရ၊ ဂိတု၊ တ္ၚဲ၊ ပၟၚ်တိ၊ ခိုဟ်ရောၚ် ယဝ်ပိုဲမန်သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဍိုက်ပေၚ်ကဵုကာမ္ၚဵုရောၚ်၊ ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိပ္ဍဲတ္ၚဲဟွံဗၠးၜးမ္ဂး ခေက်ကဵုမၞိဟ် တၠသ္ၚိဂှ်ပၠန်ရောၚ်။


* '''ကိုန်သွက်ဂွံဂၠာဲပၟၚ်တိ (နဲပြကိုဟ်လောကသိိဒ္ဓိ)'''


ပၟၚ်တိသွံ၊ သၟိက်ဂွံမွဲတောၚ်၊ ဗွဲမမံက်ရောၚ်၊ တန်ဂၠောၚ်စှ်သုန်၊ ဗွဲစွေက်ဂှ်တန်ၜါစှော်ပ္ဍုန်၊ ဇိုတ်ဒိတ္ထဳသၟတ်၊ သၟေဟ်ဇိုတ်စှ်တုန်၊ သၟေဟ်ပၟၚ်တိ။ ဒမၠိဟီုပ္ဍုန်၊ အဒိုတ်မၚ်တိ၊ သိုၚ်သ္ၚိလေၚ်သုန်၊ စန်မၚ်နွံဂုဏ်၊ အၚာသုန်အာ၊ ဗုဒ္ဓဂရု၊ ပြဂုပြဲဖာ၊ မြိုတ်တျုဒိသာ၊ ပၟၚ်တိဟေၚ်၊ ဟွံခိုဟ်သေၚ်ဟာ ကိုတ်မၚ်ပြဲသန်၊ စန်စွေက်ပါဲကၠာ တ္ၚဲသိုက်ခိုဟ်ဂၠိ၊ သိုၚ်သ္ၚိဘုတ်ဘာ၊ ပၟၚ်တိကၠာအ္စာတွံရောၚ်။


ကောန်ဂကူမန်တံ သိုၚ်ဘုတ်ဘာမ္ဂး ပၟၚ်တိဂပ်ဝ်ဒးရုဲရောၚ် နဲဂၠာဲပၟၚ်တိတုန် ဗွဲမမံက်ယဝ်သဒှ်မ္ဂး တန်လဝ်(၁၅)၊ ဗွဲစွေက်ယဝ်သဒှ်မ္ဂး တန်လဝ်(၂၀) ရိုဟ်ဒိတ္ထဳ မံက် စွေက်တုဲ ဂွံလၟိဟ်မံက်ကဵုဒှ်၊ ဂွံလၟိဟ်စွေက်ကဵုဒှ် ဒးနုက်ကၠေံရောၚ် ယဝ်ဒှ်လ္ပာ်မံက် နုက်ကၠေံနူစှ်သုန်ဂှ်ရ ယဝ်ဒှ်လ္ပာ်စွေက်မ္ဂး နုက်ကၠေံနူၜါစှော်ဂှ်ရ၊ သၟေဟ်ဂၠိုၚ်နူစှ်မ္ဂး၊ နုက်ကၠေံစှ်ပၠန်။ သှ်ေမွဲ-အဒိုတ်မၚ်တိ သှ်ေၜါ-စန်မၚ်တိ သှ်ေပိ-အၚာမၚ်တိ သှ်ေပန်-ဗုဒ္ဓဝါမၚ်တိ သှ်ေမသုန်-ဗြဴဗတိမၚ်တိ သှ်ေတြဴ-သိုက်မၚ်တိ သှ်ေထပှ်-သ္ၚိသဝ်မၚ်တိ သှ်ေဒ္စာံ-ရာဟုမၚ်တိ သှ်ေဒ္စိတ်-ကိုတ်မၚ်တိ သှ်ေစှ် မြိုတ်တျုမၚ်တိဟွံခိုဟ် ဗွဲစွေက်ဂှ် စန်ပါဲကၠေံညိ။


* '''ဗီုဂၠာဲပၟၚ်တိ'''


ဥပမာ။ ၁။ ပ္ဍဲ ၂-မံက် မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဟိုတ်နူဒှ်လ္ပာ်မံက်တုဲ၊ တန်လဝ်(၁၅)ရ၊ နူ(၁၅)ဂှ် နုက်ကၠေံ(၂)သှ်ေ(၁၃)ဟိုတ်နူဂၠိုၚ်နူစှ်တုဲ မ္ဒးနုက်ပ္တိတ်(၁၀)ပၠန်ရ၊ နုက်(၁၀)မ္ဂး သှ်ေ(၃)ရ သှ်ေ(၃)မ္ဂး အၚာမၚ်တိ၊ သာ်ဂှ်(၂)မံက် ဟိုတ်နူအၚာမၚ်တိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး လေၚ်သုန်ဂြာံရ။


လ္ပာ်မံက် တန်လဝ်  = ၁၅

လၟိဟ်ဂၞန် တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ = ၂ မံက်နုက်ကၠေံ၊

ဂၠိုၚ်နူစှ် - - - = ၁၃

ကလေၚ်နုက်စှ်ပၠန် = ၁၀

သှ်ေ - - - - = ၃ အၚာမၚ်တိ လေၚ်သုန်ဂြာံ။


ဥပမာ။ ၂။ ပ္ဍဲတ္ၚဲ(၁၃)မံက်ဂှ် မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး၊

လ္ပာ်မံက်တန်လဝ်  = ၁၅

လၟိဟ်ဂၞန်တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ = ၁၃

သှ်ေ - - - - - = ၂ ဟိုတ်နူသှ်ေအောန်နူစှ်တုဲ ဟွံဒးထပ်နုက်စှ်ရ။

သှ်ေ(၂)မ္ဂး စန်မၚ်တိ ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ခိုဟ်တဴရ။ ယဝ်နွံပၟိက် မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိ လ္ပာ်ဂိတုစွေက်မ္ဂး။


ဥပမာ။ ၃။ ယဝ်နွံပၟိက်မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိ ပ္ဍဲတ္ၚဲ(၄)စွေက်မ္ဂး။

လ္ပာ်စွေက်တန်လဝ် =၂၀

တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ = ၄ စွေက်နုက်ကၠေံ

သှ်ေ  = ၁၆ ဂၠိုၚ်နူစှ်တုဲ  ထပ်နုက်စှ်ပၠန်ရ။

သှ်ေ = ၆ မ္ဂး သိုက်မၚ်တိ။

တော်ကဵုနဲဏံမ္ဂး ပ္ဍဲ(၄)စွေက်ဂှ် ဒှ်သိုက်မၚ်တိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိခိုဟ်ရ။


ဥပမာ။ ၄။ ပ္ဍဲ(၁၃)စွေက် ယဝ်မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး။

လ္ပာ်စွေက်ဂှ်တန်လဝ် = ၂၀

တ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ  = ၁၃ စွေက် နုက်ကၠေံ

သှ်ေ  = ၇ မ္ဂး သ္ၚိသဝ်မၚ်တိ၊ (၁၃)စွေက်ဂှ် ဒှ်တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်မၚ်တိတုဲ သိုၚ်သ္ၚိဟွံခိုဟ်ရ။


* '''ယန်သွက်ဂွံတီပၟၚ်တိ'''


'''သှ်ေ - ပၟၚ်တိ - - - - - ခိုဟ်-ဟွံခိုဟ် - - တၚ်သမ္တီ'''

* ၁။ - - အဒိုတ်မၚ်တိ၊ - - - - လေၚ်သုန် - - ဟွံခိုဟ်။

* ၂။ - - - စန်မၚ်တိ၊ - - - - - ခိုဟ် - - - - ခိုဟ်။

* ၃။ - - - အၚာမၚ်တိ - - - - သုန်ဂြာံ - - - ဟွံခိုဟ်။

* ၄။ - - - ဗုဒ္ဓဝါမၚ်တိ - - - - ခိုဟ် - - - - - ခိုဟ်။

* ၅။ - - - ဗြဴဗတိမၚ်တိ - - - - ခိုဟ် - - - - - ခိုဟ်။

* ၆။ - - - - သိုက်မၚ်တိ - - - - ခိုဟ် - - - - ခိုဟ်။

* ၇။ - - - - သ္ၚိသဝ်မၚ်တိ - - - ဟွံခိုဟ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

* ၈။ - - - - ရာဟုမၚ်တိ - - -  ဟွံခိုဟ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

* ၉။ - - - - ကိုတ်မၚ်တိ  - - - - ခိုဟ် - - - - ခိုဟ်။

* ၁၀။ - - - မြိုတ်တျုမၚ်တိ - - - - ဟွံခိုဟ် - - - ဟွံခိုဟ်။


အတိုၚ်တဝှ်နဲပၟၚ်တိဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံပတှ်ေလဝ် ဂလာန်ဏံတုဲ တ္ၚဲစန်မၚ်တိ၊ ဗုဒ္ဓဝါမၚ်တိ၊ ဗြဴဗတိမၚ်တိ၊ သိုက်မၚ်တိ၊ ကိုတ်မၚ်တိဟေၚ် ဒှ်တ္ၚဲခိုဟ်ဗၠးၜးတုဲ ဂကူမန်တံသိုၚ်တဴသ္ၚိအိုတ်ရ။


* '''မွဲနဲပၠန် နဲပြကိုဟ်လောကဟိတဗေဒဝိဇ္ဇာ ယန်သွက်ပၟၚ်တိ'''


'''မံက် - ပၟၚ်တိ - - - - ဖဵုဒုဟ်'''

၁။ - - ကလော် - - - - - ချိုတ်လေၚ်ဒးဘဲ။

၂။ - - ပညာ - - - - - - - ခိုဟ်။

၃။ - - ဂၠဴ - - - - - ဂွံလာပ်ပိုန်ဇၞော်။

၄။ - - နာ် - - - - - - လီုလာ်။

၅။ - - သ္ပဝ်  - - - - - ခိုဟ်သန်။

၆။ - - စိၚ် - - - - - ချိုတ် - လေၚ်

၇။ - - သိန္ဓဴ - - - - - ဂွံလာပ်သကာ။

၈။ - - ဗြန် - - - - - ခိုဟ် - ဟွံခိုဟ်။

၉။ - - လကိုဟ် - - - - - - ချိုတ်။

၁၀။ - - ဗြီု - - - - - - - ပၟိက်စိုတ်ဍိုက်ပေၚ်။

၁၁။ - - သၟိၚ်အိန် - - - - -  ဒှ်တသိုက်စိုတ်။

၁၂။ - - ကၠဵု - - - - - - - လီုလာ်။

၁၃။ - - ဗြီု - - - - - - - - ခိုဟ်။

၁၄။ - - သ္ပဝ် - - - - - - - ဒးယာံစိုတ်ဒးလီု။

၁၅။ - - သၟိၚ်အိန် - - - - - - ခိုဟ်။


'''စွေက် - ပၟၚ်တိ - - - - ဖဵုဒုဟ်'''

၁။ - - ကညာ - - - - ခိုဟ်။

၂။ - - ကၠ - - - - ဟွံခိုဟ်။

၃။ - - က္လော်ပရမ် - - - ဟွံခိုဟ် ဒးဘဲ။

၄။ - - ဂၠဴ - - - - ခိုဟ်ဂွံလာပ်။

၅။ - -  စိၚ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၆။ - - သ္ပဝ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၇။ - - ပြေၚ် - - - - ဟွံခိုဟ် ယဲဘဲဂၠိုၚ်။

၈။ - - သိန္ဓဴ - - - - ခိုဟ်စိုပ်သိတ်။

၉။ - - ဗြီု - - - - ခိုဟ်ဂွံဒုၚ်ပူဇဴ။

၁၀။ - - လကိုဟ် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၁၁။ - - ကၠဵု - - - - ဟွံခိုဟ်ဒးဒဒိုက်။

၁၂။ - - အိန် - - - - ခိုဟ်။

၁၃။ - - ကၠိက်ကၟက် - - - - ဟွံခိုဟ်။

၁၄။ - - ဗြီု - - - - ဂွံလာပ်သကာ။

၁၅။ - - သ္ပဝ် - - - - ခိုဟ်။

===၃။ ဗီုရုဲဂအာၚ်သ္ၚိ===

ကောန်ဂကူမန်တံဂမၠိုၚ် သွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိ ဒၞာဲဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ရုဲစှ်ဒဵုဗၠးဒုဟ်နာနာသာ်အိုတ်ရ၊ ယဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိ နွံဒၟံၚ်ဒၞာဲဟွံဗၠးဒုဟ် မွဲမွဲသာ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ် ဥပါဒါန်စဲစပ်တုဲ ဒှ်အန္တရာဲဂှ်မွဲသာ်၊ ခက်ဇိုမ် လုက်စုက်ဒးတုဲ ဒှ်အန္တရာဲဂှ်မွဲသာ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိတၟိဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ် ညံၚ်ဂွံဗၠးဒုဟ်နာနာသာ်အိုတ်ရ၊ ဂအာၚ်သ္ၚိ ဒၞာဲဍာန်သၠောဲဇွ၊ ဂအာၚ်ကြာပ်၊ဂအာၚ်သၟူကဗဂေါၚ်တံဂှ်၊ ညးတံဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ။ ။ ။ ဒၞာဲသၠောဲဇွမ္ဂး ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် နွံဒၟံၚ်တဝ်ကဵုဂတမုက်ဂၠံၚ်ဍာန်မွဲမွဲမဒှ် နွံတဝ်မံၚ်ကဵုဂၠံၚ်ဍာန်တုဲ ဖေက်ဒှ်အန္တရာယ် ဇိုမ်ဒးသ္ၚိနကဵုကွဳ။ (ကွဳပၟတ်) အသိၚ်ဗွဲမဇၞော် ဗ္ဒောံဟွံမာန်မ္ဂး လီုလာ်သီုသ္ၚိရောၚ်၊ ဂအာၚ်သ္ၚိကြာပ်မ္ဂး အကြာသ္ၚိကောကဵုဒေံ ညးၜါဒှ်မွဲကလော် နွံအကြာသ္ၚိကောဒေံသီုညးၜါမ္ဂး ဒှ်ကြာပ်ဍာ်တှ် ယဝ်သိုၚ်စုတ်သ္ၚိအကြာဏံမ္ဂး ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ခေက်အာတုဲ ယဲဘဲအန္တရာယ် က္တဵုဒှ်ရောၚ် ယဝ်ရဥပါဒါန်စဲစပ်ကၠုၚ်မ္ဂး ဍိုန်ကၠုၚ်ကဵုဇကုတုဲ လီုလာ်ဟုတ်မာဲစှ်ေရောၚ် ဂအာၚ်သၟူကဗဂေါၚ်လေဝ် နဲဏံကီု ဍေံကဵုအန္တရာယ်ယဲဘဲတုဲ လေၚ်ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်။


ဂအာၚ်ဂဂဵုတးပန် ဂအာၚ်ချိုတ်ဍိုက် ဂအာၚ်ချိုတ်ဒက်ကံတံလေဝ် ကောန်မန်တံဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ ညးကွေတ်ဟွံဗိုန် လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဟေၚ် ပ္ဍဲဂအာၚ်ပိသာ်ဝွံ အခိၚ်ကာလလံလကၠုၚ်တုဲ ယဝ်မိက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ညးတံဒုၚ်မ္ၚဵုဗှ်ကမ္မဝါတ် ရန်တၟံလဝ်ကဵုအန္တရာယ်ကဵုဂွံလလံသွာ လာဲလေၚ်အိုတ်တုဲဟေၚ် သိုၚ်သ္ၚိဌာန်အိုတ်ရ၊ ၜိုန်ဂှ်ကီုလေဝ် ဟွံဗၠးစောဒၞာ အရေဝ်ညးသ္အာၚ်ဏီရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကောန်မန်တံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး သ္ၚဳဂၠိပ်ရံၚ်ဂအာၚ်သ္ၚိ ဗၠးဒုဟ်-ဟွံဗၠးဒုဟ်တုဲ သိုၚ်သ္ၚိဌာန်အိုတ်ရ။


* '''ယန်ဗြိုဟ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ'''

'''သှ်ေ - - ဗြိုဟ် - - ဖဵုဒုဟ် - - တၚ်သမ္တီ'''

၁။ - - ဗြိုဟ် - ၁ - - ဟွံခိုဟ် - - ဟွံကေတ်

၂။ - - ဗြိုဟ် - ၂ - - ဂွံလာပ် - - ဗြိုဟ်ၜါသိုၚ်ခိုဟ်

၃။ - - ဗြိုဟ် - ၃ - - ဒှ်ဒဒိုက် - - ဟွံကေတ်

၄။ - - ဗြိုဟ် - ၄ - - ပြဲခိုဟ် - - ဗြိုဟ်ပန်သိုၚ်ခိုဟ်

၅။ - - ဗြိုဟ် - ၅ - - တၠသ္ၚိချိုတ်မာန် - - ဟွံကေတ်

၆။ - - ဗြိုဟ် - ၆ - - တၠသ္ၚိဂွံတသိုက် - - ဗြိုဟ်တြဴသိုၚ်ခိုဟ်

၀။ - - ဗြိုဟ် - ၇ - - တၠသ္ၚိသုတ်ဂြာံ - - ဟွံကေတ်

===၄။ ဗီုကုတ်ဒတ်ကပေါတ်ကြိယာဗာ (ကိုန်ဒုဟ်ဂအာၚ်သ္ၚိ)===

ယြဴညးမွဲ ကၠာဟွံဂွံသိုၚ်သ္ၚိဏီဂှ် ပွမ္ဒးပကောံပကေဝ် ကပေါတ်ကြိယာဗာ ညံၚ်ဂွံရုမ်ဂပ်တုဲ ပလေဝ်ပလေတ်လဝ် ဗွဲမ္ဒးရးရ၊ သိုၚ်သ္ၚိဌာန်ဂှ် ၜိုန်ဒှ်ဓမ္မတာ ဇၟာပ်ပ်ကောန်ဂကူတံကီုလေဝ် အခိုက်ကၞာပိုဲမန်ဝွံ တၟေၚ်နူဂကူသ္အာၚ်ညိပၠန်ရ၊ ဒယိုၚ်သ္ၚိတံဂှ် မ္ဒး ကုတ် ဒတ်လဝ် အတိုၚ်ကိုန်ဗြိုဟ်ဒယိုၚ်သ္ၚိမဒှ်ရ၊ နဲကောန်မန်တံ ကုတ်ဒတ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ ဂၠာဲဗြိုဟ်ဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ထ္ၜးကဵုဗွဲသၟဝ်တေံရ။


'''နဲတော်ကုတ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ'''

ဇမၠိၚ်ဒယိုၚ်လၟိဟ်ဂၞန်ဟတ်ဂှ် တန် ပၟဝ်ကဵု(၃)တုဲ ထပ်စကဵု(၇)ပၠန်ရ။

ဥပမာ-၁၊ ဇမၠိၚ်ဒယိုၚ် = ၁၂ ဟတ်

- - - - -  ပၟဝ်ကဵု = ၃

- - - - - - - ဂွံ = ၃၆

- - - - - - - စကဵု (၇) ၃၆ ÷ ၇ = ၁ ရ၊ ယဝ်သှ်ေမွဲမ္ဂး ဟွံခိုဟ် ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရ၊ ကောန်ဂကူမန်တံပတှ်ေလဝ် အတိုၚ်တဝှ်ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိရ။ 


ယဝ်ရမိက်ဂွံကုတ်ဒယိုၚ်ဇမၠိၚ် ဟွံပေၚ်ကဵုဟတ်ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ် ဥပမာ-ဇမၠိၚ် (၂၀)ဟတ် (၁)မိဟ်မ္ဂး လၟိဟ်ဟတ်(၂၀)ဂှ် ပၟဝ်ကဵု(၃)တုဲ ဂၞန်ဂွံဂှ် ပံၚ်ကဵုလၟိဟ်(၁)မိဟ်တုဲ ထပ်စကဵု(၇)ပၠန်ရ။


ဥပမာ-၂။ ဇမၠိၚ်ဒယိုၚ်လၟိဟ်ဟတ် = ၂၀ ဟတ်

- - - - - - - -  ပၟဝ်ကဵု =၃

- - - - - - - - ဂွံ = ၆၀

- - - - - - ပံၚ်ကဵု ၁ မိဟ်တုဲ ထပ်စကဵု ၆၁ ÷ ၇ = သှ်ေ (၅)ရ။


ယဝ်သှ်ေ(၅)မ္ဂး အတိုၚ်ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိဂှ် တၠသ္ၚိဂှ်ချိုတ်ရောၚ်၊ အတိုၚ်နဲဏံ တော်အာမ္ဂး ယဝ်သှ်ေသုည တၠသ္ၚိသုန်ဂြာံအာမာန်၊ သှ်ေမွဲမ္ဂးဟွံခိုဟ်၊ သှ်ေၜါဂွံလာပ်၊ သှ်ေပိဒှ်ဒဒိုက်၊ သှ်ေပန်ပြဲခိုဟ်၊ သှ်ေမသုန်တၠသ္ၚိချိုတ်မာန်၊ သှ်ေတြဴ တၠသ္ၚိဂွံတသိုက်ရောၚ် တွံလဝ်ရ။ ။ ။ အတိုၚ်တဝှ်ဂှ် ပိုဲကောန်ဂကူမန်တံ ပတှ်ေလဝ်တုဲ ကာလကုတ်ဒယိုၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဗၠးဒုဟ်ကုတ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ အ္စာဗဳသကဝ်မန်တံ ကုတ်ဒယိုၚ်ဇမၠိၚ် ကိတ်ညဳကဵုဗြိုဟ်သ္ၚိ။ သှ်ေ ၂-၄-၆-မဒှ်ရ၊ ဒယိုၚ်အ္စာဗဳသကဝ်တံ ကုတ်လဝ် အတိုၚ်ဗြိုဟ်သ္ၚိဂှ် ကဵုတပ်စွံလဝ်ဗွဲဒိုဟ်နေရတိလေဝ်နွံကီု၊ ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်လေဝ် နွံကီုရ၊ ယဝ်တပ်စွံဗွဲဒိုဟ်နေရတိမ္ဂး ပိုန်ဒြပ်ဍိက်သ္ကံဂၠိုၚ်တုဲ ဂွံဒုၚ်စတသိုက်ရောၚ်၊ အ္စာတၠပညာမန်တံ ဟီုတွံလဝ်နွံကၠုၚ် ယဝ်တပ်ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်မ္ဂး ဂွံလာပ်ရောၚ် သ္ဂးလဝ်ပၠန်ရ၊ ဒိုဟ်နေရတိဂှ်ယဝ်တပ်စွံမ္ဂး ခိုဟ်အိုတ်ရောၚ်၊ သွက်ဂွံတပ်စွံဒယိုၚ်ဂှ် ကေတ်ဒယိုၚ်တြေံတြေံၜါတၞုၚ် သ္ပကၞံၚ်တုဲ ဂအဳကဵုဒှ် အောဟ်ဒကုတ်ကဵုဒှ် ညံၚ်ဂွံသၠုၚ်ဒးဒုၚ်ဂၞဳရ၊ လ္တူကၞံၚ်ၜါတၞုၚ်ဂှ် ပြေၚ်စွံဒယိုၚ်ဗွဲမညဳသာရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ နူဂယးပြဟ်ဂှ် ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုတံ ဒက်ကွက်စုတ် ပ္ဍဲဒယိုၚ်ကလော်ဂှ် သတ်ဗြဴမွဲမ ဗြာတ်မွဲဂရး ကၞာၚ်ကြေၚ်မွဲကၞာၚ်တုဲ ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဂှ် ယဝ်ပမာန်မ္ဂး သၠကြေၚ်သၟးလေဝ်ကွက်စုတ်မာန်ကီုရ။

===၅။ ဗီုပလေဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိ===

ကၠာဟွံဂွံပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဏီဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံ မ္ဒးသ္အးဇ္ၚးပလေဝ်ပလေတ်လဝ် ဂအာၚ်ဗွဲမခိုဟ်မိုဟ်ရ၊ ဗီုညးတံဒးစိုတ်ဂှ် ၜံက်ဗဝ်ပလေဝ်ဗညဳလဝ်တုဲ ဇိက်ကဵုဂရးဒရဲဍာ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်ပၠိုန် လ္ၚဵုဂှ်ထၟုက် ညံၚ်ဂွံကၟောန်အာတုဲ လ္တူဂှ်ရန်တၟံပိုန်ဒြပ်သွက်ဂွံဗိုန်၊ ပ္ဍဲဂအာၚ်ဂှ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်ဂြာတ်စုတ်မတောဝ်၊ လ္ၚဵုဂှ်ဂြာတ်စုတ်မဩောံ၊ လ္တူဂအာၚ်သ္ၚိဂှ်ပၠန်ရ၊ ရန်တၟံကဵုသ္ၚိဂှ် သွက်ဂွံၜိုဟ်သိုဟ်တုဲ ညံၚ်ရဴတၞမ်ဆု ဗြေဝ်ဂၠိုၚ်တိုန် ကေတ်နမိတ်ဂှ်ရ၊ ပိုဲမန်တံလ္ၚဵုဂှ် လ္တူဂအာၚ်သ္ၚိလ္ၚဵုဂှ် လ္တူခၟောန်ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ကရိခၞာတုဲ ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်ဂှ် တဵုစုတ်တၞံဗြာတ်၊ ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်ဂှ် တၞမ်ဗဳ၊ ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်ဂှ် တၞမ်ဗ္ဒဝ်၊ ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာဂှ် တၞမ်ကြုက်၊ ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာဂှ် တၞမ်ကလုဲ၊ ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်ဂှ် တၞမ်ပုဏ္ဏရိက်(ၜုန်နရိက်) ဗွဲဒိုဟ်ဂၞဲဂှ် တၞမ်အဘိက်ကဵုတဵုစုတ်ပၠန်ရ၊ သွက်ဂွံကရိခၞာဂှ် တၞမ်ဆုဟွံသေၚ် ကၞာၚ်ဆုလေဝ်ပ္တုဲပၟိက်ဂွံကီုရ၊ မွဲသာ်ပၠန် ကာလဗဝ်ဂအာၚ်သ္ၚိဂှ် ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာဟွံသေၚ် ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်၊ ဟွံသေၚ်ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် ယဝ်ဗဝ်ကဵုသဝ်လဝ်ညိမ္ဂး ခိုဟ်စကဵုတၠသ္ၚိဂှ် လ္အိတ်ရောၚ်၊ ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာကဵု ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်သဝ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ်ယဲဒိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်ကဵု ဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲသဝ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ်ဒဒိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ ဗွဲဒိုဟ်နေရတိသဝ်မ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ် ဒးဒုၚ်ဘဲကမၠတ်ရောၚ်၊ ရဴသာ်ဝွံ ပ္ဍဲပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ စၞောန်ထ္ၜးတွံလဝ် တၚ်သမ္တီတုဲ ကောန်ဂကူမန်တံ ဝေၚ်ပါဲတုဲ ဒ္ဂေတ်ဗက်အတိုၚ်ဏံရ၊ လမၠးဂအာၚ်သ္ၚိဂှ်လေဝ် ဟွံကဵုဂအုဟ်ဒၟံၚ်အဒေါဝ် ယဝ်ဂအုဟ်မံၚ်အဒေါဝ်ဂအာၚ်မ္ဂး လေၚ်ပ္ဍဲတၠသ္ၚိတုဲ ယဝ်သဝ်ဒၟံၚ် ညံၚ်ရဴစးချေံမ္ဂး တၠသ္ၚိဂှ် ဒးဘဲပၟတ်လေတ်ဒှ်မာန်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညံၚ်ဂွံဗၠးဒုဟ်နာနာသာ်ဂှ် ကောန်မန်တံ ၜံက်တးဇိက်ဒရဲဍာ်တုဲ ထၟုက်တးထောံဗွဲမညဳသာရ၊ ယဝ်သ္ပဗက်နဲဏံမ္ဂး သ္ဂောံဗၠးဒုဟ်အိုဿီုတုဲ နွံကဵုကျာ်ဩဳ ပ္ဍဲကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်။

===၆။ ဗီုခါဲကတိုၚ်ဒယိုၚ်သ္ၚိ၊ ဗီုပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိ===

ကပေါတ်သွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိဂှ် ပကောံလဝ်ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်တုဲ တၠသ္ၚိဝွံ ကၠာဟွံစိုပ်တ္ၚဲပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဏီဂှ် ကော်ဘိက်နၚ်ကလောကောဒေံ ညးသ္ၚိဝုတ်ဒိုဟ်တံ သွက်ဂွံဘိုၚ်ကရိုၚ် ပ္ဍဲကေၚ်ကာပ္တဴသ္ၚိဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ကလောကောဒေံ မိတ်သဟာဲတံ ကၠုၚ်ဘိုၚ်ကရိုၚ်စ မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ်ရ ၊ ရံၚ်ကေတ်ပ္ဍဲအရာဗ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ၜိုတ်လဵုမန်ပိုဲညဳသာရောဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်မာန်ရ၊ ညးဇၞော်တံ ၜိုန်ကၠောန်ကမၠောန်သ္ဇိုၚ်ၚ်ဟွံမာန်ကီုလေဝ် ဟိုတ်နူတီကၠိုဟ်ခၠၚ်ဂၠိုၚ်တုဲ ကမၠောန်ညံၚ်ဟဂွံဗၠေတ်အာဂှ် ဟီုပျးစၞောန်ထ္ၜးကဵုရ၊ အ္စာဗဳသ္ကဝ်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ရန်တၟံသွက်ဂွံဗၠးစရဲအ္စာတုဲ ကဵုတၠသ္ၚိဂှ် ပလေဝ်ကေတ်ဓုပ်မွဲရ၊ ပ္ဍဲကွာန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် သွက်ဂွံဖျေံပုၚ်ခဝ် ပ္ဍဲကတိုၚ်ဂှ် ကဵုပလေဝ် ပုၚ်ခဝ်ကၠံဒ္စာံလေဝ် နွံကီု၊ ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ပလေဝ်ကေတ်ဓုပ်ၜါ ပုၚ်ခဝ်ပန်ဣသုန်လေဝ်နွံကီု၊ ပ္ဍဲဓုပ်ၜါဂှ် ဗဝိုက်မၞိဟ်တြုံ ဂၠိက်ပလောံ ယာတ်ဍောတ်မွဲမွဲဂတှ်ေ ဗဝိုက်မၞိဟ်ဗြဴ ယာတ်ဍောတ်မွဲမွဲဂတှ်ေ ဒ္ၚောဝ်၊ စာံ၊ ဂရး၊ ဂစေအ်စၠန် စုတ်ပ္ဍဲဓုပ်တံဂှ်ရ၊ ဓုပ်ကၟက်ဓုပ်ၝောံလေဝ်ဟီု၊ တၚ်မာကာဲလေဝ်ဂး ဒးမံၚ်သီုၜါရဲရ၊ ဓုပ်ၜါဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် မ္ၚးဂအာၚ်သ္ၚိ ပ္ဍဲလ္တူဓုပ်ဂှ် ပၟတ်ပၟိက်ကဵုမွဲမွဲ ဒးပ္ဍေန်လဝ်ရ၊ ပ္ဍဲဒိုဟ်ဖျေံပုၚ်ခဝ်ဂှ်လေဝ် ဇၟာပ်ပ်ဒိုဟ်မ္ဒးပ္ဍေန်လဝ်ပၟတ်ရ၊ ပုၚ်ခဝ်ဗဝ်သၟုတ်ဂှ် ပုၚ်ပက္ကတိဏံစုတ်ပ္ဍဲခဝ်တုဲ ဒးဗဝ်ဗ္ဒာဲကတိုၚ် ဗွဲလၟေၚ်ဒိုဟ်ရ၊ ဒိုဟ်ဗၟံက်ပိခဝ်၊ အဂၞဲဒ္စာံခဝ်၊ သၠုၚ်ကျာမွဲခဝ်၊ နေရတိတြဴခဝ်၊ ပလိုတ်ထပှ်ခဝ်၊ ဗာယပ်ၜါခဝ်၊ သၟဝ်ကျာဒ္စိတ်ခဝ်၊ ဨသာန်ပန်ခဝ်၊ လဒေါဝ်သ္ၚိဂှ်မသုန်ခဝ်၊ ပံၚ်သီုဖအိုတ် ဒှ်ပန်ဣသုန်ခဝ်ရ၊ နဲဗဝ်သၟုတ်ဝွံ ခိုဟ်အိုတ်ရောၚ် ညးတံစှ်ေစိုတ်တုဲ အတိုၚ်နဲဂှ် ဗကိတ်ကဵုလောကသိဒ္ဓိမ္ဂး ပုၚ်ခဝ်ပန်ဣသုန် သ္ဂောံတီကေတ်ရောၚ်။


ကမၠောန်ပြုပြေၚ် ပ္ဍဲအရာဂအာၚ်သ္ၚိတုဲအိုတ်မ္ဂး သွက်ဂွံခါဲကတိုၚ် ဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ် ရုဲမၞိဟ်နာံတ္ၚဲ ကိတ်ကဵုသိုၚ်သ္ၚိရ၊ နဲခါဲကတိုၚ်ဂှ်လေဝ် ရံၚ်ကဵုက္ဍိုပ်နာ် ဗတနာ် ဂၞဴနာ် စးနာ် ပ္ဍဲဂိတုဝွံတုဲ ကေတ်အဓိပ္ပါယ်နာ် ညံၚ်ဂွံချိုတ်ဂှ် မၞိဟ်တ္ၚဲအဒိုတ်ဝွံ ရပ်တွဵုပ္ဍဵုလဝ်ဒၞာဲကတိုၚ် လ္ပာ်ဒိုဟ်က္ဍိုပ်နာ်နွံရ၊ မၞိဟ်တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါဝွံ ရပ်တွဵုပ္ဍဵုလဝ်ဒၞာဲကတိုၚ် လ္ပာ်ဒိုဟ်ဗတနာ်နွံရ၊ ညးတ္ၚဲဗြဴဗတိဂှ် ရပ်တွဵုပ္ဍဵုလဝ်ဒၞာဲကတိုၚ် ပ္ဍဲဂၞဴနာ်ရ၊ ညးမၞုံပ္ဍဲဗုၚ်ဂၞဴနာ်ဝွံ ဂတမုက်သၠုၚ်ကျာတုဲ ဗွဲကိုပ်ကၠာမ္ဒးခါဲကတိုၚ်ရ၊ အဓိပ္ပါယ်ဂှ် သွက်ဂွံခါဲပရိုဟ်ထောံဗုၚ်ဂၞဴနာ်ရ၊ ခါဲပရိုဟ်ထောံဗုၚ်ဂၞဴနာ်တုဲမ္ဂး ကတိုၚ်ဒၞာဲက္ဍိုပ်နာ် ဗတနာ်ဂှ်လေဝ် ဆက်ခါဲရ၊ ဂၞဴနာ်၊ က္ဍိုပ်နာ်၊ ဗတနာ်ခါဲတုဲမ္ဂး နာ်ဂှ်ချိုတ်ရ၊ ပိုဲမန်သ္ဂးလဝ်ရောၚ်၊ ကတိုၚ်တဝ်ကဵုစးနာ်ဂှ် ယဝ်ခါဲကၠာမ္ဂး နာ်ဂှ်ဟွံချိုတ်ဏီ၊ ယဝ်နာ်ဟွံချိုတ်ဏီမ္ဂး ဒးဘဲနာ်တုဲ ယဲဒိုက်ဘဲပရိုက် ဂၠိုၚ်ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်၊ တဝှ်အ္စာမန်ပိုဲတမၠာတေံ တွံလဝ်နွံကၠုၚ်တုဲ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဒၞာဲစးနာ်ဂှ် ဟွံကဵုခါဲရ၊ ကာလခါဲဂစိုတ်နာ်တုဲမ္ဂး ကတိုၚ်တံဂှ်လေဝ် ခါဲဂွံအိုတ်ရ၊ တိခါဲပ္တိတ်နူကတိုၚ်တံဂှ် ဂွးပ္တိုန်ကဵုစွံလဝ် လ္ပာ်ဒိုဟ်ဗတနာ်နွံဂှ်ရ၊ ဒယိုဟ်ကတိုၚ်ဒယိုၚ်တံ ညံၚ်ဂွံညဳသီုဖအိုတ်ဂှ် အ္စာဗဳသ္ကဝ်တံ နကဵုပညာညးတံဟေၚ် စမ်ၜတ်ကေတ်ရ၊ ခါဲကတိုၚ်တုဲအိုတ်မ္ဂး ပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂွံကီုရ။


(ပ္ဍဲအရာပ္တဴဒယိုၚ်ကၠာကြဴဂှ် အ္စာဗဳသ္ကဝ်မန်တြေံဟီုလဝ် ဒယိုၚ်စိၚ်အဒေါဝ်မွဲတၞုၚ် ဒးပ္တဴကၠာအိုတ်ရ၊ အခိုက်ဝွံ အလုံရးမန်မွဲ ဒးကၠောန်ဗက်ရောၚ်ဂှ် ညးဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်ထောံပိုတ်တ်ရ၊ ပ္တဴဒယိုၚ်ကလော်ကၠာဂှ် ဒှ်နဲအ္စာဗၟာတံရောၚ်။)


ကာလပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ်တုန်လေဝ် ဒယိုၚ်ဂှ် ညံၚ်ဟွံကလေၚ်ဒေါမ်စှ်ေဂှ် မ္ဒးပသတိကွေံရောၚ်၊ ထ္ၜၚ်ပ္တဴပ္တိုန်ဒယိုၚ်တုဲ ယဝ်ဂွံလွိၚ်ဏာ ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်မ္ဂး ဂၠိုၚ်ကဵုပိုန်ဘိုက်ရောၚ် ယဝ်လွိၚ်ဏာဒိုဟ်အဂၞဲမ္ဂး တူပၟတ်ရောၚ်၊ ယဝ်လွိၚ်ဏာဒိုဟ်နေရတိမ္ဂး ဒးဘဲကမၠတ်ရောၚ်၊ ယဝ်လွိၚ်ဏာဒိုဟ်သၟဝ်ကျာမ္ဂး လေၚ်ဒိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ ယဝ်လွိၚ်အာဒိုဟ်သမၠုၚ်ကျာ-ပလိုတ်မ္ဂး ခိုဟ်ပြဲလောန်၊ ယဝ်လွိၚ်အာဗာယပ်ဨသာန်မ္ဂး ဂွံပိုန်ဟာန်ဂၠိုၚ်ရောၚ်၊ အဃောပ္တဴဒၟံၚ်ဒယိုၚ်သ္ၚိဂှ်ပၠန်လေဝ် ဂစေမ်ခ္ဍာ် ယဝ်ကၠုၚ်ဍုန်လ္တူက္ဍိုပ်ဒယိုၚ်မ္ဂး ဟွံခိုဟ်သ္ဂးလဝ်ပၠန်၊ ဒယိုၚ်ဂှ် ကာလဖျေံကတိုၚ်ဂှ် ယဝ်ဒတုံစှ်ေမ္ဂး တၠသ္ၚိဟွံသေၚ် ကောန်စဴ မ္ဒးပကာဂစိုတ်ရောၚ်၊ သာ်ဝွံတၠပညာမန်တံ သ္ဂးလဝ်နွံကၠုၚ်၊ ကာလပ္တဴဒယိုၚ်သ္ၚိတုဲမ္ဂး ဟလောမ် သတ်ဗြဴ ဗြာတ်ကွက်လဝ်ဂှ် ညးလဵုဟွံဟီု တိုန်စမာန်ဖအိုတ်ရ၊ စိုပ်အခိၚ်စပုၚ်ပၠန်လေဝ် တၠသ္ၚိတံဂှ် ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်တၠုၚ်ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်ဟ်-မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်နူဘိုၚ်ကရိုၚ် ကၠောန်ညဳညဳသာသာတုဲ ပွိုၚ်ၜါပိတ္ၚဲဓဝ်ဟေၚ်၊ သ္ၚိမွဲမ တုဲအာမာန်ရောၚ်။

===ကိုန်ဗြိုဟ်သ္ၚိ===

ကာလသိုၚ်သ္ၚိပၠန်လေဝ်၊ ဗီုပြၚ်ညံၚ်ဂွံကိတ်ကဵုသၞောဝ်ဗြိုဟ်သ္ၚိ တော်ဆတုဲ သိုၚ်မ္ဂးခိုဟ်ရောၚ်၊ ယြဴပူဂဵုမွဲ သၟိက်မိက်ဂွံတီဗြိုဟ်သ္ၚိမ္ဂး ဇမၠိၚ်ကၞဳကဵုဇမၠိၚ်ဝိုန်သာ်ဂှ် ဟွံသေၚ် ဇမၠိၚ်အနာံသ္ၚိဂှ် ဟတ်တုဲ ပံၚ်လဝ် ပၟဝ်ကဵုပိစကဵုဒ္စာံ သှ်ေမွဲ-ဗြိုဟ်သ္ၚိဗၞိက်၊ သှ်ေၜါ-ဗြိုဟ်သ္ၚိဂြောဝ်၊ သှ်ေပိ-ဗြိုဟ်သ္ၚိသၟိၚ်၊ သှ်ေပန်-ဗြိုဟ်သ္ၚိလၟ၊ သှ်ေမသုန်-ဗြိုဟ်သ္ၚိသမ္ၚေဟ်၊ သှ်ေတြဴ-ဗြိုဟ်သ္ၚိကမၠတ်၊ သှ်ေထပှ်-ဗြိုဟ်သ္ၚိအမာတ်၊ သုန်အာမ္ဂး-ဒှ်ဗြိုဟ်သ္ၚိစရာဲဍုၚ်။


* '''နဲတောက်ဗြိုဟ်သ္ၚိ'''


'''ဥပမာ။ ။ ၁။'''

ဇမၠိၚ်သ္ၚိ - - ၁၃ ဟတ် ၁ မိဟ်

အနာံသ္ၚိ(ဝါ)ဩိုဟ်သ္ၚိ - - - ၉

- - -  ပံၚ်  ၂၂ ဟတ် ၁ မိဟ်

- - - ပၟဝ်ကဵု × ၃

- - - - - ၆၆ မိဟ်

- - - ပံၚ်ကဵု + ၁

စကဵုဒ္စာံ ၆၇ ÷ ၈ = သှ်ေ ၃ ။ သှ်ေ ၃-မ္ဂး ဒှ်ဗြိုဟ်သ္ၚိသၟိၚ်။


'''ဥပမာ။ ။ ၂။'''

ဇမၠိၚ်ဝိုန်သ္ၚိ - - ၂၀ ဟတ်

ဇမၠိၚ်ကၞံၚ်သ္ၚိ - - ၁၁ ကဵု ၂ မိဟ်

- - - ပံၚ် = ၃၁ ဟတ် ၂ မိဟ်

- - - ပၟဝ်ကဵု = ၃

- - - - - = ၉၃ မိဟ်

- - - - -ပံၚ်ကဵု ၂ မိဟ်

- - - - - - ဂွံ ၉၅

- - - - - စကဵုဒ္စာံ ၉၅ ÷ ၈ = သှ်ေ-၇ ။ သှ်ေထပှ်မ္ဂး ဒှ်ဗြိုဟ်သ္ၚိအမာတ်။


ရန်ကဵုဂၞန်လ္တူတေံတုဲ ပိုဲကောန်မန်တံ ဒုၚ်လဝ်တဲ မွဲဟတ်ပိမိဟ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဇမၠိၚ်ဟတ်ဂှ် ဗဒှ်မိဟ်တုဲ ထပ်ပံၚ်စုတ်ကဵုမိဟ်ရ။ ။ သာ်ဂှ်ရ ကောန်မန်တံ ယဝ်ပၟိက်နွံသွက်ဂွံသိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး တော်ကၟော်လဝ် ညံၚ်ဟွံဗၠေတ်ကဵုသၞောဝ်တုဲ သိုၚ်သ္ၚိအိုတ်ရ၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ဥပါဒါန်စဲစပ်ဂၠိုၚ်ညိဟွံသေၚ်၊ ဗြိုဟ်သ္ၚိခိုဟ်ဂှ် ရုဲစှ်သိုၚ်သ္ၚိတုဲ ဗြိုဟ်သ္ၚိဟွံခိုဟ်ဂှ် ပါဲထောံ ဝေၚ်ပါဲထောံကၠေံရ။

===၈။ ဗီုသ္ၚိ၊ (သၠုၚ်၊ စိၚ်၊ ကဆံၚ်၊ ဗ္ဒဴ)===

ဗီုပြၚ်သ္ၚိမန် ပိုဲသိုၚ်ပၠန်ဂှ်လေဝ်၊ ဟိုတ်နူကောန်မန်တံ ဒှ်သၟာကမၠောန်၊ သၟာဂူဗ္ၚသၟးဂၠိုၚ်တုဲ သွက်ဂွံဒေပ်ဇိုၚ်ကပေါတ် ကြိယာတံဂှ် သိုၚ်သ္ၚိသၠုၚ်ၚ်သၟးဂၠိုၚ်ရ၊ ဒဵုလၟုဟ်ဂွံဆဵုမံၚ် ဗီုသ္ၚိဂှ်ရ၊ ပ္ဍဲသ္ၚိဝွံ ပါ်လဝ်ကဆံၚ်နာနာသာ်ရ၊ ဒဒှ်ရကဆံၚ်ၝောံသ္ၚိ၊ ကဆံၚ်ကၟုယ်၊ ကဆံၚ်သ္ၚိကျာ၊ ကဆံၚ်ဖဴ၊ ကဆံၚ်တၟေၚ်ဍာ်ပါ်လဝ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကဆံၚ်မၞိဟ်ဗြဴတံသၠးဂဝ်ဂၞဴလေဝ် ပါ်စွံလဝ်ပၠန်။


ကဆံၚ်ၝောံသ္ၚိဂှ် ပါဲနူတၠသ္ၚိဂှ် ကဵုအဆက်ကလော်ညးဟေၚ် ဂွံလုပ်တိတ်မာန် ညးသအာၚ်ပါဲနုကောန်လာံတာတုဲ ညးတံဟွံကဵုတိက်ရ၊ အဆက်မွဲကလော်ညးဂှ်ဍာံမ္ဂး လုပ်တိက်မာန်သီုဖအိုတ်ရ။ ညးသ္အာၚ် ယဝ်လုပ်တိက်ဒးမ္ဂး ခေက်ကဵုတၠသ္ၚိဂှ်ရောၚ်၊ ကဆံၚ်သ္ၚိကျာဝွံပၠန်လေဝ် ပွိုၚ်ရးဒေသမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံ ညးတံကၠောန်လဝ်ခဒမ်ဗၠာဲလေဝ်နွံ၊ ကာလဗ္တံကောန်ဗၠာဲဇကုတံ ကလေၚ်ကၠုၚ်နူအာဝေၚ်ကြေဝ်တုဲမ္ဂး ဟွံဒးမ္ၚုဟ်ညးဇၞော် မိမတၠသ္ၚိတံဟေၚ် ကလေၚ်လုပ်တိက် ပ္ဍဲဒၞာဲခဒမ်ဂှ်မာန် ဗွဲမလောဲသွာရောၚ်၊ ကဆံၚ်ကၟုယ်ပၠန်လေဝ် ကာလကၟုယ်နူဌာန်ဇမ္ၚောဲကၠုၚ်စိုပ်မ္ဂး ညံၚ်ဂွံတိက်ဗွဲမသၠးပွး၊ သောၚ်ၚ်တုဲ ညးလဵုဟွံရုဲ လုပ်တိက်မာန်သီုဖအိုတ်ရောၚ် သ္ၚိလ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ပါ်စွံလဝ် ခဒမ်သွက်ကောန်တြုံတိက်၊ သွက်ကောန်ဗြဴတိက်၊ ညံၚ်ဟဂွံထုဲနှဴဂှ် ပါ်စွံလဝ်ရ။ ။ ။ ကၟဳသ္ၚိပၠန်လေဝ် ပပဓာန်ကဵုကဆံၚ်ပိုန်ဒြပ်သၠုယ်သၠာ်တုဲ ကၟဳဂွံမံၚ်ဖအိုတ်ရ၊ ယဝ်ရံၚ်ကဵုသ္ၚိမန်တြေံတြဟ်ဂှ်မ္ဂး လ္တူၝောံသ္ၚိဂှ် ကၟဳစိၚ်မွဲ လ္တူသ္ၚိကျာဂှ်၊ ကၟဳစိၚ်မွဲ၊ လ္တူကဆံၚ်ကၟုယ်ဂှ် ကၟဳစိၚ်မွဲ၊ လ္တူဖဴဝွံ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံဟွံကၠောန်စိၚ်၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ် ကၠောန်စွံလဝ်ကၟဳစိၚ်ဂှ် ဂွံကေၚ်ညာတ်မံၚ်၊ လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကၠောန်ပ္တိတ်ထာၚ်ဗြဴ နူကၟဳၝောံသ္ၚိရ၊ လ္တူကၟဳသ္ၚိဝွံ ညံၚ်ရဴဘုတ်ဘာ ပ္တိုန်လဝ်ပြာသာဒ်တံဂှ် ဟွံစုတ်ဟွံကၠောန် ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ရ၊ ကၞဳကဵုဗဒၚ်ဂှ် ဗီုညးကဵုညး ရန်ကဵုသၠုယ်သၠာ်တုဲ လးစဵုမာန်သီုဖအိုတ်ရ၊ ခေတ်ကာလလၟုဟ် ညးမၞုံကဵုပိုန်ဒြပ်ဂၠိုၚ်တံ သိုၚ်သ္ၚိတိုက် ဗီုနာနာသာ်ကီုလေဝ် ဂကူမန်တံ ကၠောန်ဗက်အခိုက်ကၞာမန်တြေံတြဟ်တွဵုရ၊ ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ကလော်ဇကုဂှ် ကဵုမံၚ်ခဒမ်ပ္ဍဲတၠသ္ၚိဂှ်တုဲ ဌာန်ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကပေါတ်ကြိယာကလော်ဂှ် သိုၚ်သ္ၚိကလော်မွဲတုဲ ကဵုကလော်မံၚ်သောၚ်ၚ်ၜးၜးတုဲ နွံကၠုၚ်ဒဵုလၟုဟ်ဏီရ။

===၉။ ဒဒှ်သ္ၚိမန် ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာ===

ပ္ဍဲဍုၚ်ကွာန်မန်ခေတ်လၟုဟ်ဝွံ ဗွဲမဂၠိုၚ်သိုၚ်သ္ၚိ ဂတအာမုက်သ္ၚိ လ္ပာ်ဂၠံၚ်ဍာန်သၟးဂၠိုၚ်ရ ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ဗက်အခိုက်ကၞာမန်တြေံတုဲ၊ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက် လ္ပာ်သၟဝ်ကျာလေဝ်နွံ ရန်တၟံကဵုကျာ်တြဲပိုဲ ပပရိနိဗ္ဗာန် ဖျေံက္ဍိုပ်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာတုဲ ဟိုတ်နူကောန်မန်တံ ရှ်ေသှ်ေရဴဂဴကျာ်တြဲဂှ်ဟေၚ် သ္ၚိကောန်မန်တံ ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာရောၚ်ဂှ် ဗက်ကဵုပရေၚ်လောကုတ္တဵုရောၚ်။ ။ ။ ဂလာန်မွဲနဲပၠန်ဂှ် ပ္ဍဲရးဒေသမန်တံ ဟိုတ်နူကျာဗြဲပိုက်ကၠုၚ် နူသၠုၚ်ကျာဂှ် ကောန်မန်တံဗလေတ်မုက်ဗြဲကျာတုဲ၊ သ္ၚိမန်ကၠာတေံ သိုၚ်ဂတလ္ပာ်သၟဝ်ကျာ ကရဴလဝ်စးကဵုဗြဲကျာရောၚ်လေဝ် သ္ဂးလဝ်ပၠန်။ ။ မွဲနဲပၠန်တုန် ကောန်မန်တံ ဟိုတ်နူဇက်စှ်ေကၠုၚ် နူဌာန်ဒေသသၟဝ်ကျာတေံတုဲ စိုပ်ကၠုၚ်ဌာန်ရာမညဏံရ၊ ဟိုတ်နူဗှ်သၞာဒေသမန်တြေံ နွံလ္ပာ်သၟဝ်ကျာတေံတုဲ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာတေံရောၚ်ဂှ် ရာဇဝၚ်ခေတ်တၟိလၟုဟ် သ္ဂးလဝ်ပၠန်။ ။


ကောန်ဂကူမန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ရံၚ်ကဵုရာဇဝၚ်လောန်ကၠုၚ် ပွိုၚ်ၜါပိပန်ကၠံသၞာံတေံ ပ္ဍဲအခိၚ်မန်ပိုဲကျအာပၞာန်ညးတေံဂှ် ညးတံဖျေံဒၟံၚ်နှဟ်မန် ပ္ဍဵုဖျေံဒၟံၚ်နာံစိုတ်ဓါတ်မန် ဗွဲမလောန်တုဲ ကဵုမန်တံစွံလဝ်သုသာန် လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဍုၚ်ကွာန်ဂှ်ရ၊ ကဵုကောန်မန်တံ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာတုဲ ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲဟေၚ် ညာတ်ဒၟံၚ်သုသာန်တုဲ စိုတ်ဓာတ်ကောန်မန်တံ ဍိုန်လျစှ်ေအာမာန်ရောၚ်၊ စှ်ေစိုတ်တုဲ ကဵုကောန်မန်တံသိုၚ်သ္ၚိ ဂတမုက်သၟဝ်ကျာလေဝ် ဂးလဝ်နွံကၠုၚ်၊ စိုတ်ဓာတ်ဍိုန်လျမံၚ်မ္ဂး ဟွံဂံၚ်ပၠန်ဂတး တဝ်စၞေဟ်ကဵုသၞသတြုရဂှ် ကောန်မန်တံ ပ္တိုန်လဝ်ဂလာန်နွံကၠုၚ်မွဲသာ်ပၠန်၊ ရံၚ်အာကဵုရာဇဝၚ်ဍုၚ်ဗဂေါ ကၠုဟွံကျပၞာန်တေံ အတိုၚ်ရာဇဝၚ်ဗၟာချူဂှ် ပိုဲသ္ဂောံတီကေတ်သ္ၚိကောန်မန်တံသိုၚ်လဝ် ဂတမုက်လ္ပာ်ဂၠံၚ်ဍာန်ရ၊ ကွေတ်သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက် လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဂှ် ကောန်မန်ကၠာတေံဟွံဗက်စရ၊ ရဴသာ်ဝွံလေဝ် ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ဂလာန် ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်လေဝ်နွံကၠုၚ်။


ကောန်မန်တံရံၚ်ကေတ်ကဵုဂလာန်ဂမၠိုၚ် ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ဗွဲလ္တူတေံမ္ဂး ဂလာန်သိုၚ်သ္ၚိ ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဝွံဂှ် ချပ်ဗ္စာရဏာကေတ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ကဵုသာ်တုဲ၊ သိုၚ်သ္ၚိဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဂှ် ဒှ်အခိုက်ကၞာမန်ဟွံသေၚ် ပၠန်ဂလာန်ဂှ်တုဲ ကာလခေတ်လၟုဟ် ဟွံဗက်စကွေတ်ဂှ်ရ၊ ကွေတ်သိုၚ်သ္ၚိ ဂတမုက်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဝွံ ပ္ဍဲကာလဏံ ပိုဲမ္ဒးပြံၚ်သၠာဲ တဝ်စၞေဟ်ထောံရောၚ်၊ ရံၚ်ကေတ်ဗွဲလ္တူတေံတုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံ ကောန်မန်ပိုဲဂမၠိုၚ် ယဝ်သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဂၠံၚ်လဵုဟွံဟီု ဒၞာဲလဵုဟွံရုဲ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ဇကု ညံၚ်ဟဂွံဗၠေတ်ကဵုကိုန်သိုၚ်သ္ၚိမ္ဂး ဗီုဇကုဒးစိုတ်ဂှ် သိုၚ်ဂတအာမာန်ရောၚ်။


* '''ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိ'''


သိုၚ်သ္ၚိတၟိတုဲမ္ဂး သွက်ဂွံတိုန်ဒၟံၚ်လ္တူသ္ၚိ ဗွဲမၜိုဟ်ဩိုဟ်ဂှ် ကောန်မန်တံကၠောန်ကာမ္ၚဵု ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိပၠန်ရ၊ ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိဂှ် ဒှ်အခိုက်ကၞာမန်စပ်ကဵုကာမ္ၚဵု ဗွဲမပြဲမွဲသာ်တုဲ ကၠောန်ဗဒှ်ကာမ္ၚဵုမွဲတုဲ တိုန်သ္ၚိတၟိအိုတ်ရ၊ ပွမကၠောန်ကာမ္ၚဵုဏံလေဝ် ပပဓာန်ကဵုပိုန်ဒြပ်တုဲ ၜိုတ်ထေက်ကြိုက် ကဵုဇြဟတ်ပိုန်ဒြပ်ညး ညးပ္တုဲကာမ္ၚဵုတိုန်သ္ၚိတၟိအိုတ်ရ၊ သွက်ဂွံကၠောန်ကာမ္ၚဵုတိုန်သ္ၚိဂှ် ရုဲကေတ်တ္ၚဲ-မွဲတ္ၚဲ ပါဲနူတ္ၚဲသ္ၚိသဝ်တုဲ ရုဲဂွံဖအိုတ်ရ၊ ပွိုၚ်တြဴတ္ၚဲဂှ် ၜိုန်တိုန်သ္ၚိတၟိခိုဟ်ကီုလေဝ် ကာလတိုန်သ္ၚိတၟိ အပေါတ်သွက်ဂွံပ္တိုန်သ္ၚိကၠာအိုတ်ဂှ် ဟွံတုပ်တၞဟ်ခြာဗၠေတ်မံၚ်နွံကီု၊ ယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိ တ္ၚဲအဒိုတ်မ္ဂး-ကျာ်မ္ဒးပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲစန်ယဝ်တိုန်မ္ဂး သ္ကဝ်ဂၞဳကဵုပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲအၚာယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး ထဝ်ဩန်မ္ဒးပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါယဝ်တိုန်မ္ဂး စဟာပ်ပုၚ်တုဲဟေၚ် ညးတံတိုန်ရ၊ တ္ၚဲဗြဴဗတိယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး ဓုပ်ပ္ကဴသ္ဍဴမြမောဝ်ဟေၚ် ကဵုပ္တိုန်ကၠာ၊ တ္ၚဲသိုက်ယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး မိမကဵုတိုန်ကၠာရ၊ တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်ယဝ်တိုန်သ္ၚိတၟိမ္ဂး မ္ဒးပြးဆာဲဩာဲနူမိမၜါ မ္ဒးသေက်ဇဵုဂၠိုၚ်ကဵုအမှုဂဗုတ်ရောၚ်ဂှ် အ္စာမန်နူတမၠာတေံ ဟီုတွံစွံလဝ်နွံကၠုၚ်ရ။


ကွာန်မန်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ကၠာဟွံတိုန်သ္ၚိဏီဂှ် ကေတ်ချာမွဲစန် ဖ္ဍုက်လဝ်ဍာ်ဍာ်စၠန်တုဲ ပ္ဍဲၝောံတၞိန်သ္ၚိတၟိ လ္ပာ်တေံဒုန်မွဲကရေက် လ္ပာ်ဏံဒုန်မွဲကရေက် ဒက်ဖ္ဍာပ်လဝ်ကဵုချာဂှ် ပိပိတန်တုဲ ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ပၠန်လေဝ် ဒက်ကွက်လဝ် လ္ၚဵုဇလဗ္ဒဝ် လ္ၚဵုဇလၜဝ် လ္ၚဵုထပှ်ကၞာၚ် လ္ၚဵုပိကၞာၚ်ရ တုဲနုၚ်မွဲမ စုတ်လဝ်ဍာ်ဂစေအ်စၠန်မြမောဝ်တုဲ မ္ဒးစွံလဝ်ကီု၊ လ္တူသ္ၚိဝွံ သွက်တၟုယ်တံဂွံဂ္ဇံ ဖုန်သ္ဍဳဂၞဳသ္ကဝ်တံလေဝ် မ္ဒးလးလဝ်ရောၚ်၊ ဂၠဴမွဲလေဝ် မ္ဒးဒက်လဝ်သၟဝ်သ္ၚိ၊ လ္ၚဵုဒက်လဝ်ဂၠဴၜါ ကောန်မန်ကာလလၟုဟ် ဟိုတ်နူဟွံကၠောန်ဂူဗ္ၚတုဲ သွက်ဂွံဒက်ဂၠဴဂှ်ဟွံမွဲရ၊ ဒြပ်ရတ်ကပေါတ်ကြိယာ မပ္တံကဵုဩောံ သ္ၚု ထဍိုၚ် ဇရဳ တၟံကလန် ပုၚ်ကလောံ ကၞုသၚ် ပ္ကဴဩဴတံဂှ် ဒၞာဲညးကဵုညး ပြေၚ်စွံလဝ်ဗွဲမ္ဒးရးရ ဩောံသ္ၚုဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် ထဍိုၚ်ဂှ်စွံဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲ ဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာဂှ် စွံမြမုယ်တုဲ နုၚ်ဇရဳတံဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်ရ၊ ပုၚ်ကလောံဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဨသာန် ကၞုသၚ်ဝွံ စွံဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာ၊ ပ္ကဴသ္ဍဴကေုာံဍာ်တံဂှ် စွံဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်၊ ရဴသာ်ဝွံ စွံပြုပြေၚ်လဝ်တုဲ တိုန်သ္ၚိတၟိအိုတ်ရ၊ ကာလဂှ် ကလောကောဒေံမသတံကီု အ္စာဗဳသ္ကဝ်ကီု၊ ညးဇၞော်နူဝုတ်ဒိုဟ်တံဂှ် ကၠုၚ်ကောံစိုပ်လ္တူသ္ၚိတၟိအိုတ်တုဲ ပ္ဍဲတမ်ဒယိုၚ်ဒိုဟ်ပန်လ္ပာ်ဂှ် ကဵုပ္ဍေန်လဝ်ပၞာၚ်မွဲမွဲတၞုၚ်၊ ပ္ဍဲအသေအဟာန်တိုန်သ္ၚိတၟိဏံဂှ် စၞောန်ထ္ၜးကဵုတြုံဗြဴ ညးမဒှ်တၠသ္ၚိတံ ကလံကျာ်ဓဝ်သၚ် လ္ပာ်ဒိုဟ်ဗၟံက်၊ ကလံမိမဗွဲဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာ၊ ကလံဘုမ္မဇဵု ဗွဲဒိုဟ်ပလိုတ်လၟေၚ်ၚ်ရ၊ တြုံတၠသ္ၚိဂှ် ကဵုဂ္ဇံဒၟံၚ်ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာတုဲ အ္စာဗဳသ္ကဝ်ဂှ် ကဵုအသံကဵုဗြဴဂှ် သွက်ဂွံကလံတြုံတၠသ္ၚိဇကုရ၊ တုဲအ္စာဗဳသ္ကဝ်ဂှ် အပ်ပြာပ်ကဵုမိမတၠသ္ၚိဂှ်ရ၊ မိမတၠသ္ၚိဂှ်ပၠန်လေဝ် ကလေၚ်အပ်ပြာပ်ကဵု ကောန်ဇာတ်ညးမဒှ်တၠသ္ၚိဂှ်ရ၊ သွက်ဂွံမၚ်မွဲအာသ္ၚိဂှ် မိမတံဒၠောံဗ္တောန်တုဲ ဍာ်နုၚ်စွံလဝ်ဒေါဝ်သ္ၚိဂှ် စဝ်စရိုဟ်ဖျေံသၟဝ်သ္ၚိ ညံၚ်ဍာ်ဏအ်ၜိုဟ်ဩိုဟ်ဂှ် သ္ၚိဏံလေဝ် ကဵုသ္ဂောံၜိုဟ်ဩိုဟ်ညိ၊ ရဴသာ်ဝွံ ရာဒၞာမိက်ဖာပ်ဗ္စဖျုၚ် ညးမပြာပ်စိုပ်ကၠုၚ် ဇရေၚ်သ္ၚိတၟိဂှ်ရ၊ ဒေသမန်လ္ၚဵုဂှ်လေဝ် သွက်ဂွံပ္တုဲကာမ္ၚဵု တိုန်သ္ၚိတၟိဂှ် နိမန်က္ညဖျဴနၚ် ခမဳသၚ်တံတုဲ ကဵုဖ္ဍောတ်မ္ၚဵုကမ္မဝါတ်တုဲ ကဵုဒါန်ကုခမဳသၚ်တံပၠန်ရ၊ ဒေသလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် ရန်တၟံယဲဘဲအန္တရာယ် သွက်ဂွံလာဲလေၚ်တုဲ ညံၚ်ဂွံၜိုဟ်ဩိုဟ်အာဓာန်ဂတလၟိုန်ဂှ် ဗှ်မ္ၚဵုတုဲ တိုန်ကွက်စွံလဝ်ခပဳဩောံမွဲမ မွဲဟာန်ကေုာံ လေံဂတေက်မွဲ ပ္ဍဲသ္ဍိုက်စိၚ်တေံတုဲ ပွမတိုန်သ္ၚိတၟိဂှ်တုဲ ဒှ်အိုတ်ရ။

==ဂလာန်ကလော်ဂကူမန် ဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ်==

ပ္ဍဲလ္တူဂၠးတိဏံ ဂကူမၞိဟ်ဒုၚ်တဲ မၚ်မွဲလဝ်ကလော် ဂကူညးကဵုညးဂှ် နွံကၠုၚ်မံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသၞာံရ၊ ဍုၚ်အမေရိကာန်တံ၊ ဍုၚ်အေၚ်္ဂလိက်တံ ၜိုန်ပြာကတ်ဇၞော်မောဝ်ဒၟံၚ် လ္တူဂၠးတိဏံကီုလေဝ် ဒၞာဲအရာပ်ဍုၚ်ကွာန်ဍေံတံ လ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် ဒဵုကဵုတ္ၚဲဏံဟေၚ် ဒုၚ်လဝ်တဲဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်လဝ်ရ၊ ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ကလော်ဂှ်မူဟိုတ်ဖဵုဟၟဲသ္ဂးတုဲ ဗၠန်ဂတးတဝ်စၞေဟ်ထောံ-ထောံကလော်ဂှ် ဂၠိုၚ်တိုန်အရိုဟ်ရိုဟ်သၞာံရ၊ ဆဂးဂှ် အခိုက်ကၞာမန်တြေံမွဲဂကူ မတွံဂး ယူကၞာလှ်ေကလော်ဝွံ ဒဵုတွဵုတ္ၚဲဏံ မဆက်လှ်ေကၠုၚ်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုဗွဲခ္ဍန်ရောၚ်။ ။ ။


ကောန်မန်ပိုဲဂမၠိုၚ် ကာလလၟုဟ် ၜိုန်လှ်ေကလော် ယူဒၟံၚ်ကၞာကီုလေဝ် မူဟိုတ်သာ်လဵုမ္ဒးယူကၞာရောဂှ် ဂွံတီဗွဲမကၠးဖ္ဍးဂှ် ချူထ္ၜးကဵုရ၊ ကာလကျာ်တြဲပိုဲ သ္ပဒတဴပ္ဍဲဘာဇေတဝန် သ္ပဟိုတ်ကဵုဗြဴခတန်မွဲတုဲ တွံထ္ၜးကဵုဓမ္မဒေသနာမွဲရ၊ ဗွဲခ္ဍန်ဟေၚ်ဒှ်ရ။ ။ ကောန်တြုံသမ္ၚေဟ်မွဲ မအံက်ဇကုပကာဂစိုတ်တုဲ ပ္ဍဲတိဗ္ၚကီု ပ္ဍဲသ္ၚိကီု ဇၟာပ်ကေၚ်ကာအိုဿီု နအလေဝ်ဇကုဟေၚ် ကၠောန်တုဲ၊ မြိမြန်တဴမိမၜါရ၊ ပ္ဍဲကာလဂှ် မိမၜါစဳရေၚ်စကဵုသၟတ်ဗြဴမွဲတုဲ ဒုၚ်နၚ်သၟတ်ဗြဴဂှ် ကၠုၚ်ပ္တိုန်လဝ်ပ္ဍဲသ္ၚိရ၊ သၟတ်ဗြဴဂှ် ၜိုန်တြုံတၠသ္ၚိဇကုနွံကီုလေဝ် ဟိုတ်နူဒှ်ဒၟံၚ်ဗြဴခတန်တုဲ ဆအယာံမာတ်ကောန်ၚာ်မွဲဟေၚ် ဟွံကလိဂွံရ၊ ယဝ်ဒှ်ဗြဴခတန်မ္ဂး ဂကူဟၟဲကဵုကောန်ဂှ် ကြက်လေၚ်အာရချပ်တုဲ အကြာမိဇကုဆေဝ်ဒဝ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဗြဴခတန်ဂှ် အာဂၠာဲနၚ်သၟတ်ဗြဴမွဲတုဲ ဒုၚ်ကဵုတၠသ္ၚိဇကုရ၊ ကာလဂှ် ဗြဴခတန် သာ်ဝွံချပ်ပၠန်ရ၊ ယဝ်ရသၟတ်ဗြဴဝွံ ကလိဂွံကောန်မ္ဂး အဲကြက်ဒှ်လေၚ်ရောၚ် ချပ်တုဲ သ္ဂးကဵုသၟတ်ဗြဴဂှ်သာ်ဝွံရ၊ ယွံဒေံဗြဴယြဴကာလမွဲ ဗှ်ေတန်အာဂဝ်ဂၞဴမ္ဂး ကဵုအဲဂွံတီညိဂးတုဲ ပ္ဍဲကာလသၟတ်ဗြဴဂှ် တန်အာဂဝ်ဂၞဴဂှ် ဂရၚ်ပ္တီကဵုဗြဴခတန်ဂှ်ရ၊ အလဵုဇကုသၟတ်ဗြဴခတန်ဂှ်ဟေၚ် ရံၚ်စံၚ်မၚ်မွဲလဝ်ဂဝ်ဂၞဴဂှ်တုဲ၊ ဒးကာလမွဲတ္ၚဲ ဂဥုဲပ္ကီုဖျေံဂဝ်ဂၞဴဂှ် သၞဴရဴကေုာံအာဟာရတုဲ ကဵုသၟတ်ဗြဴဂှ်စရ။


ဂဝ်ဂၞဴဂှ်လေဝ် လီုအာရ သာ်ဝွံဟေၚ် နူမွဲဝါဂှ်ဒှ်ၜါဝါရ၊ ဟီုသၚ်ရိုဟ်ကဵုညးသ္အာၚ် ဒဒှ်ရဂဝ်ဂၞဴလီုဂှ်တုဲ ပ္ဍဲတန်ဂဝ်ဂၞဴပိဝါဂှ် ဟွံကဵုဗြဴခတန်ဂှ်တီတုဲ မံၚ်ကၠုၚ်ဒဵုဂဝ်ဂၞဴကြံၚ်ဍုဟ်အာရ၊ ကာလဂှ် ဗြဴခတန်ဂှ် ဂွံအခေါၚ်တုဲ ဍေံပကီုကဵုဂဥုဲတုဲ ဍေံကဵုရ၊ ဟိုတ်နူဂဝ်ဂၞဴကြံၚ်ဍုဟ်အာတုဲ တၞဟ်နပ္ကီု ဖျေံဟွံသၟဟ်ရထတုဲ ဂဝ်ဂၞဴဂှ် လၞၚ်ဒၟံၚ်ရ မသ္ကာတ်ကဵုဒုက္ခဝေဒနာက္တဵုဒှ်တုဲ အိုတ်အာလမျီုရ၊ ပ္ဍဲကာလသၟတ်ဗြဴ မညန်ကဵုဂစိုတ်ဂှ် သာ်ဝွံသ္ဂးရ၊ ဗှ်ေရၚ်တၠုၚ်ဒုၚ်နၚ်အဲတုဲ ကောန်အဲပိဗှ်ေဂစိုတ်ကၠေံတုဲ လၟုဟ်ဇကုအဲလေဝ် ကြက်လေၚ်အာပၠန်ရ၊ စုတ်အာနူဘဝဏံတုဲ တၞဟ်နစကောန်ဗှ်ေဂှ် ကဵုသၟဟ်ရထညိ၊ သာ်ဝွံရာဒနာလဝ်တုဲ ပြံၚ်အာဘဝ က္တဵုဒှ်ဗ္ဂဲၝောံမွဲ ပ္ဍဲသ္ၚိဗြဴခတန်ဂှ်ရ၊ ဗြဴခတန်ဂှ်လေဝ် တၠသ္ၚိဂှ်ရပ်လဝ်တုဲ တၞောဝ်အဲညံၚ်ဂွံသ္ကုတ်အာဂှ် ဗှ်ေသ္ပရောၚ်ဂးတုဲ ၜုၚ်တက်ဒဵုချိုတ်အာရ။


ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ်ဟေၚ် က္တဵုဒှ်စာၚ်ၝောံမွဲ၊ ခြာဟွံလံစာၚ်ၝောံဂှ်ခၟာဲရ၊ ဗ္ဂဲၝောံဂှ် ကၠုၚ်စကၠေံဒဵုကဵုပိဝါရ၊ နဲကၠာတေံဟေၚ် စာၚ်ၝောံဂှ်ရာဒနာတုဲချိုတ်အာ ကလေၚ်က္တဵုဒှ်ဗြန်ၝောံပၠန်၊ ဗ္ဂဲၝောံလေဝ်ချိုတ်အာ ကလေၚ်က္တဵုဒှ်ဒြာဲၝောံမွဲရ၊ နဲကၠာတေံဟေၚ် ဗြန်ဂှ်စကၠေံကောန်ဒြာဲ သီုပါဝါတုဲ ဒြာဲၝောံဂှ် ရာဒၞာပၞောတ်လဝ်တုဲ ချိုတ်အာ ကလေၚ်က္တဵုဒှ်သၟတ်ဗြဴမွဲ ပ္ဍဲဍုၚ်သာရဝှ်ရ။ ။ သၟတ်ဗြဴဂှ်ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်တုဲ ပြာပ်အာဒၟံၚ်ပ္ဍဲခါမ်သဳ ဇရေၚ်ပါၚ်တြၚ်ဍုၚ်ဂှ်ရ၊ ကြဴနဲကၠာတေံဟေၚ် ကလော်ဗြဴဂှ် ပ္တောံရုပ်ဗြဴမွဲတုဲ ကၠုၚ်စကၠေံကောန်သၟတ်ဗြဴဂှ် ၜါဝါတုဲ မရနုက်ကဵုပိဝါဂှ် ချပ်ဂၞန်ကဵုတြုံတၠသ္ၚိဇကုတုဲ ပြာပ်အာဒၟံၚ်သ္ၚိဇကုတုဲ သၠးကောန်တြုံမွဲရ၊ ကာလဂှ် ကလော်ဗြဴဝွံ ဒးအလန်အာတုက်ဍာ် ကၟာလစအနုတတ် နကဵုက္ဍိုပ်အဆက်ဆက် ဒးတုက်ဍာ်ကဵုသၟိၚ်ဗဳသဴရ၊ ဗၞတ်ပန်မသုန်ဂိတုတုဲ ဗၠးအာရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဍောၚ်ၜိုတ်လောန်အာတုဲ ပကာဂစိုတ်အိုတ်ရ၊ ကလော်ဗြဴဝွံတုန်လေဝ် ချိုန်ခဏ မတိတ်ဗၠးနူအလန်ဇကုတုဲ ပြာပ်အာသ္ၚိသၟတ်ဗြဴ မူဒၞာဲမွဲပြောဲအဲမတဴရောသၟာန်ရ၊ ညးဂမၠိုၚ်မိၚ်တုဲ ဟိုတ်နူကလော်ဗြဴမွဲ စကၠေံကောန်ဍေံတုဲ ဍေံစဴအာသ္ၚိဍေံ ညးဂမၠိုၚ်ဂး၊ ကလော်ဗြဴလေဝ် ဗွဲမပြဟ်ဟေၚ် အာဇရေၚ်သၟတ်ဗြဴ သၟိက်ဂွံစကောန်ၚာ်ပၠန်ရ။


သၟတ်ဗြဴတုန်လေဝ် ပ္ဍဲတ္ၚဲစဝ်ကပေါဝ် ခုတ်ခဴယၟုကောန်ၚာ်တုဲ ကာလမစဴသ္ၚိ တိတ်အာဘာကျာ်တြဲတုဲ ကောန်ၚာ်ဂှ် ကဵုလဝ်ဇကု ကဵုဖုံဗလိုပ်ပ္ဍဲကၟာအနုတတ်တုဲ ဗၟဴဒၟံၚ်တှ်ရ ညာတ်ကလော်ဗြဴမကၠုၚ်နူဇမ္ၚောဲတုဲ ဟီုထ္ၜးကဵုတၠသ္ၚိဇကု ဒဒှ်ရဗြဴမကၠုၚ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဒှ်ကလော်ဗြဴမစကောန်အဲဂှ်ရ၊ သာ်ဝွံကရေဲဟီုတိုန်တုဲ သၟတ်ဗြဴဂှ်ယိုက်ဂွံကောန်ၚာ် ဒြိပ်အာဘာဇေတဝန် ပ္ဍဲဒေါဝ်ပူရိဿာတ်ဂမၠိုၚ် ကာလကျာ်တြဲတွံဒၟံၚ်ဓဝ်ရ၊ သၟတ်ဗြဴဂှ်သ္တိက်လဝ်ကောန်ၚာ် တမ်ဇိုၚ်ကျာ်တြဲ ပအပ်ကဵုကျာ်တြဲတုဲ ဂလာန်ဒှ်ဂှ် ဂရၚ်ပ္တီရ၊ ဒေဝတဴ သုမနမပဒတဴ ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ဘာဇေတဝန်ဂှ် ဟွံကဵုကလော်ဗြဴဂှ်လုပ်တုဲ ကျာ်တြဲကော်မှာထေရ်အာနန် ကဵုပၠောပ်နၚ်ကလော်ဗြဴဂှ်ရ၊ မူဟိုတ်တၠအဲဂွံသ္ပပွဝွံရော ပ္ဍဲဂတမုက်အဲကျာ် မဖှ်သာ်ဝွံ ယဝ်မၞးတံဟွံကၠုၚ်စိုပ်မ္ဂး ဝဳဝဲမၞးတဲဟွံစိုပ်ဒတုဲ မ္ဒးဆက်အာဘဝဂတတေံပၠန်ရ၊ ယဝ်ရဒတောဝ်လဝ်ဝဲမ္ဂး ဝဳဝဲဂှ်ဟွံလလံရဂးတုဲ နဂါထာဝွံ ကျာ်သ္ဂးရ။


'''နဟိဝေရေနဝေရာနိ၊ သမ္မန္တိဓကုဒါစနံ၊ အဝေရေနစ သမ္မန္တိ၊ ဨသဓမ္မောသနန္တနော။'''


အဓိပ္ပါယ်ဝွံ - ပ္ဍဲလောကဝွံ နမဒတောဝ်လဝ်ဝဲမတွံဂး ညးမတ္ၜေဩ်လက်လဝ်တုဲ မကလေၚ်တ္ၜေဟ်လဝ်ပၠန်။ ညးမတက်လဝ်တုဲ မကလေၚ်တက်ပၠန်ဂှ်၊ စယသတြုဝဳဝဲဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲကာလလဆောဝ် မမိက်ကဵုညိညကီုလေဝ် ပ္ဍံဟွံလလံ၊ ပ္ဍဲမဟွံဂွံဒတောဝ်ဝဲ မသဲဗလးဏာဍာ်ခန္တဳမေတ္တာဂှ် ၚ်-သတြုဝဳဝဲဂမၠိုၚ်၊ ပ္ဍံလလံအာအိုတ်ရောၚ်၊ ၚ်-ဓရ်မလလံကၠေံဝဳဝဲ မသဲဗယာပ်ဏာ ဍာ်ခန္တဳမေတ္တာဂှ် ၚ်-တြဴ ကျာ်-အရှန်-ပစ္စေဂဗုတ်အိုဿီု၊ ပ္ဍံဒှ်ရ၊ ပ္ဍဲလအိတ်ဒေသနာဝွံ ကလော်ဗြဴဂှ် ဂွံဒှ်အာသောတပန်ရ။


ကျာ်တြဲတုန်လေဝ် ကဵုကလော်ဗြဴဂှ် ယိုက်ကောန်ၚာ်ရ၊ ကလော်ဗြဴဂှ် မိန်ဆုၚ်ကောန်ၚာ်တုဲ ကလေၚ်ကဵုမိဍေံတုဲ ဂတေဝ်ယာံတဴရ၊ မူဟိုတ်ဗှ်ေယာံရော ကျာ်တြဲသၟာန်ပၠန်၊ ယွံတၠဳလပိုန် မတုဲတေံဆဒှ်ကဵုဒှ် အဲဍိက်ဂယိုၚ်လမျီုကီုလေဝ် လၟုဟ်သာ်လဵု အဲဂွံဆက်ဂယိုၚ်လမျီုအဲရောဟွံတီ ကလော်ဗြဴသ္ဂး၊ ဗှ်ေလ္ပစံတူသာ်ဝွံညိ၊ ပၠာံဗဇကၠေံကလော်ဗြဴတုဲ ကဵုမိကောန်ၚာ်ကော်ဖျဴဏာသ္ၚိတုဲ ဆက်မြိမြန်အာညိ၊ ကျာ်တြဲသ္ဂးကဵုမိကောန်ၚာ်ရ၊ သၟတ်ဗြဴလေဝ် ကော်ဖျဴဏာကလော်ဗြဴတုဲ ပ္ဍဲစးဇုက်တေၚ် စွံပ္တန်လဝ်တုဲ ဝဳဗ္စလဝ်ရ၊ ကလော်ဗြဴလေဝ် ကဵုအာစွံလဝ်ဇကု ပ္ဍဲမ္ၚးကွာန် ဌာန်မလ္ၚုရ၊ ကာလဂှ် ကလော်ဗြဴချပ်ရ၊ ဂုဏ်သဟာဲဗြဴဝွံ နွံတဴအဲဂၠိုၚ်ကွေံရောၚ်၊ မ္ဒးခၠေဝ်ရောက်ဂုဏ်ရောၚ်ဂးတုဲ သၟတ်ဗြဴတၠကောန်ဂှ် ဍိုက်ပေၚ်တဴဩောံသ္ၚု ဒြပ်ရတ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကာလဂှ် ညးဂမၠိုၚ်ကၠုၚ်သၟာန်စအိုတ်ရ၊ သာ်လဵုနဲလဵုဒှ်ပိုန်ဒြပ်ရော၊သၟတ်ဗြဴဂှ် ဟိုတ်နူအဲရှ်ေသှ်ေမြိမြန်လဝ် ကလော်ဗြဴဝွံတုဲ ဂွံပိုန်ဒြပ်ဂၠိုၚ်ရောၚ်ဂးရ၊ ညးဂမၠိုၚ်လေဝ် ဗ္စကလော်ရှ်ေသှ်ေကၠုၚ်အိုတ်ရ၊ ပတွဵုနူဂှ်တုဲ ကေၚ်ကာညးဂမၠိုၚ်အိုဿီုဂှ် ရံၚ်စံၚ်မၚ်မွဲတုဲ လာပ်မပြဲကီု တွဳဝါရမဂၠိုၚ်ကီု က္တဵုဒှ်အိုတ်ရ။


ပတွဵုနူဂှ်တုဲ ပုၚ်လိခ်မာဲဒ္စာံသာ် က္တဵုဒှ်ကုကလော်ဗြဴဂှ်ရ၊ ပုၚ်လိခ်မာဲဒ္စာံသာ်ဂှ် ဒဵုကဵုတ္ၚဲဝွံဟေၚ် ကဵုတဴအိုတ်ရ၊ သာ်ဂှ်ရ ကောန်မန်တံ ရှ်ေသှ်ေမြိမြန်ကၠုၚ်ကလော် ဆက်ကၠုၚ်ဒဵုကဵုတ္ၚဲဝွံရ၊ ကောန်မန်တံ နူလက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲတေံဟေၚ် ဒုၚ်တဲကလော်မၚ်မွဲကၠုၚ်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုဗွဲခ္ဍန်ရ။


ကောန်မန်တံ ယဝ်ဟီုပရေၚ်ကလော်ဏံမ္ဂး ကာလလၟုဟ်ဝွံ လ္ၚဵုဂှ်ဒုၚ်တဲတုဲ လ္ၚဵုဂှ်ဟွံဒုၚ်တဲ၊ ဖဵုဍေံဟၟဲသက်က်သ္ဂးတုဲ ထောံကၠေံလေဝ်နွံဒၟံၚ်ဂှ် ဂွံညာတ် ဂွံမိၚ်မံၚ်ကီုရ၊ ဆဂး ယူကၞာဂှ် ဒှ်အခိုက်မန်တြေံမွဲ ယေန်သၞာၚ်တုဲ ဗီုယူကၞာဂှ် ချူထ္ၜးကဵုရ ပွမရှ်ေသှ်ေကလော်ဝွံဂှ် ဗွဲတၟေၚ်ၜိုန်ဟွံမိက်ဟီုကီုလေဝ် ယြဴပူဂဵုမွဲ ဟိုတ်နူရှ်ေသှ်ေကလော်တုဲ ပ္ဍဲပစ္စက္ခကာလဝွံ ဂွံစသိုၚ်ဇၞော်ကဵုပိုန်ဒြပ်ဂှ် ဟွံညာတ်ရ၊ ဟိုတ်နူရှ်ေသှ်ေကလော်တုဲလေဝ် ဝါတ်ဂါတ်အာဂှ် ဟီုဟွံမာန် ဇကုမၞိဟ်ဟေၚ်ဂှ် ပဓာနရ၊ ဗွဲမဂၠိုၚ် ပပ္တံနူဇုဇဗဴလဇကု ရှ်ေသှ်ေကၠုၚ်တုဲ ဟိုတ်နူပလှ်ထောံဟွံမာန်ဟေၚ် ဒဒုၚ်လဝ်တဲရ မွဲသာ်ပၠန်-ကောန်မန်ပိုဲ နွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်ဇၞော် ကဵုနွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲကွာန်ဂြိုပ်တေံဂှ် ပ္တောံရံၚ်မ္ဂး ညးမံၚ်ပ္ဍဲကွာန်ဂြိုပ်သၟးဂၠိုၚ်တုဲ လညာတ်အောန် ဗဟုသုတအောန် ကၠိုဟ်ခၠၚ်ဒၟံၚ်ပရေၚ်လောကုတ္တဵုသၟးဂၠိုၚ်တုဲ လ္တူကလော်ဏံ ဣလဵုဒှ်ဍာံရော ဣလဵုဗၠေတ်ရော ဣလဵုဟိုတ်နွံရော ဣလဵုဖဵုနွံရောဂှ် ပါ်ပါဲဟွံမာန်တုဲ ပတှ်ေကလော်ကွေံကွေံဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်ကောန်မန်ပိုဲ နွံမံၚ်ပ္ဍဲကွာန်ရးဂှ် ဂၠိုၚ်ကွေံရ ဗွဲမဂၠိုၚ် မၞိဟ်ဗြဴတံပတှ်ေကလော်ဂၠိုၚ် နူမၞိဟ်တြုံဂှ် တ္ၚဲဏံဂွံညာတ်ဒၟံၚ်ဇၟာပ်ကွာန်ရ ဟိုတ်နူပတှ်ေကလော်ဂၠိုၚ်တုဲ ဒှ်ဒဒိုက်မာန်ရောၚ်ဂှ် အရေဝ်ညးကၠာတေံ ဟီုလဝ်နွံကၠုၚ် အရေဝ်မွဲပါၚ်နွံဂှ် '''ဖေက်ကၠခဗယိ ဗယိကြံလောန်နူကၠ'''ရ အလုံကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဗွဲတၟေၚ်နွံမွဲသာ်ရ၊ ဍုၚ်သေမ်ကီု ဍုၚ်ဏံကီု ယဝ်ရရံၚ်အာသ္ၚိမန်မ္ဂး ဂွံညာတ်ကေတ်ကပေါတ် ကလော်ဇၟာပ်သ္ၚိရ၊ ယဝ်ရရံၚ်အာမွဲလ္ပာ်ပၠန်မ္ဂး ဟိုတ်နူယူကၞာလှ်ေကလော်ဏံ က္လောကောဒေံမသဂမၠိုၚ် ကၠုၚ်ကောံဆဵုညာတ်ညးသ္ကံတုဲ ဗှ်သၞာပြေပြံၚ်အာမာန်ရ၊ ကောန်မန်တံ ဟိုတ်နူဒၟံၚ်ဌာန်ဒေသဟွံတုပ်တုဲ အခိုက်ကၞာလေဝ် ညိညဟွံတုပ် တၞဟ်ခြာဗၠေၚ်မံၚ်ဂှ် ပ္ဍဲပရူကလော်ဏံ ဂွံတီကေတ်ရ။


* '''သာ်လဵုတၞဟ်ခြာရော-ယဝ်ဟီုမ္ဂး'''


၁။ မန်ဒိုၚ်ဂှ် ရှ်ေသှ်ေကလော်သတ်ဗြဴ။

၂။ မန်ဒဂှ် ရှ်ေသှ်ေကလော်ယာတ်။

၃။ မန်ညဂှ် ရှ်ေသှ်ေကလော်ဍေၚ် ဗဴ။


သာ်ဝွံပါ်ပါဲလဝ်တုဲ ဟွံတုပ်ညးသ္ကံရ၊ မူဟိုတ်ဟွံတုပ်ရောဂှ် ပ္ဍဲလိခ်ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်ဂှ် ဟွံညာတ် ဆအရေဝ်ညံၚ်ရဴပုံအာဂီုဟေၚ် ကေၚ်မိၚ်လဝ်ရ၊ သ္ပသမ္တီလဝ်နွံကၠုၚ်ရ၊ သ္အာၚ်နူဏံပၠန် ကလော်မာံဒကောံပိုန်လေဝ် ကောန်မန်တံ ဗ္စဖျုၚ်လွဳလဝ် နွံမွဲဂကူပၠန်၊ ကလော်မာံဒကောၚ်ပိုန်ဂှ် ကောန်မန်နွံပ္ဍဲဍုၚ်ဖာသီသၟး ရှ်ေသှ်ေဂၠိုၚ်ရ၊ ကၠာတေံကောန်မန် နူဍုၚ်ဟံသာဝတဳဏံ ဒဴအာစိုပ်ဍုၚ်သေံ မံၚ်အတေံတုဲ ဒဒှ်ရကောန်မန် ဍုၚ်သေံတေံ ရှ်ေသှ်ေလဝ်ကလော်ဂှ် ကော်ခဴစကလော်ဍုၚ်သေံပၠန်ရ၊ (ပရူကလော်မာံဒကောံပိုန်ဂှ် ပ္တိတ်လဝ်မွဲအုပ်တုဲရ၊ ယဝ်မိက်တီ ဗွဲတြးမ္ဂး လိခ်မာံဒကောံပိုန်ဂှ် ဂၠာဲဗှ်ရံၚ်ညိ)


ပ္ဍဲဍုၚ်ဖာသီတေံ ဟိုတ်နူကောန်ဂကူမန်ဟၟဲတုဲ ပရူကလော်မန်လ္ပာ်တေံဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲဟွံလောဲ၊ ဆကလော်မာံဒကောံပိုန်ဟေၚ် နွံရ၊ ဒဵုလၟုဟ်ဂကူဗၟာတံ ရှ်ေသှ်ေဒၟံၚ် ကလော်မာံဒကောၚ်ပိုန်ရ၊(ဗၟာလ္ပာ်ဖာသီတေံ နူဂကူမန်ကၠာဲဒှ်အာဗၟာရောၚ် ယဝ်ရံၚ်အာပရေၚ် ကလော်ဏံမ္ဂး ဒှ်ဂွံမံၚ်) ကလော်မာံဒကောၚ်ပိုန်ဂှ် အလုံမွဲကောန်ဂကူမန် ဍုၚ်ဏံသီုမန် နွံဒၟံၚ်ဍုၚ်သေံတေံ ရှ်ေသှ်ေဒၟံၚ်ရ၊ မန်ဒိုၚ်ဂှ်ဗွဲမဂၠိုၚ် မံၚ်လ္ပာ်ရးသဓီုတုဲ ရှ်ေသှ်ေကလော်သတ်ဗြဴ၊ မန်ဒဂှ်ဗွဲမဂၠိုၚ် နွံလ္ပာ်ဒေသရးဖာသီတုဲ ရှ်ေသှ်ေကလော်ယာတ်တုဲ မန်ညဂှ်ဗွဲမဂၠိုၚ် နွံလ္ပာ်ဒေသရးမတ္တမကဵုရးတနၚ်သဳတုဲ ရှ်ေသှ်ေကလော် ဍေၚ်-ဗဴရ၊ သ္အာၚ်နူကလော်ပိဏံ နွံကလော်မွဲဂကူဏီ ကလော်ဗဂေါလေဝ်ဂး ကလော်သၟိၚ်အသးလေဝ်ဂး ကလော်စၚ်ဂဗာဲကဂၞန်လေဝ်ဂး ရံၚ်အာဗွဲလ္တူတေံမ္ဂး ကောန်မန်တံ ဒၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ်ကလော် မွဲဒေသကဵုမွဲဒေသဟွံတုပ် အခိုက်လှ်ေကလော် ယူကၞာလေဝ် ဟွံတုပ်ကီုရ၊ တၞဟ်ခြာမံၚ်ညိညရ၊ ဗီုကျိုၚ်ကျဝ်ကလော်ပၠန်လေဝ် ယာတ်ဗ္ကေတ် ယာတ်ဗ္တာၚ် အနာံၜါလ္ပုဟ်တဲ ဒက်ပူလဝ်သတ်ဗြဴ ကွက်လဝ် နကဵုကယၜဝ်တုဲ စွံလဝ်ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဟရံၚ်ရ။

===ဗီုစွံကလော်ကေုာံကပေါတ်ကလော်ပ္ဍဲဌာန်သ္ၚိ===

မၞိဟ်ဒုၚ်လဝ်တဲ မၚ်မွဲလဝ် ကလော်သတ်ဗြဴတံဂှ် ကေတ်သတ်ဗြဴကှ်ကှ် ကြံၚ်ကြံၚ် သီုဂတကၞိမွဲမတုဲ ဒက်ပူလဝ် ယာတ်ဗ္ကေတ် ယာတ်ဗ္တာၚ်တုဲ ကွက်စွံလဝ် ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဟရံၚ်တေံရ၊ ယဝ်ဍာ်သတ်ဗြဴဂှ်ကှ်အာကဵုဒှ် ကၠုတ်တိုန်ကဵုဒှ် ဂတကၞိပြဟ်အာကဵုဒှ် မ္ဒးသၠာဒစုတ်တၟိရောၚ်။ ။ မၞိဟ်ဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ် ကလော်ယာတ်ဂှ် မ္ဒးဂိုၚ်ဒေပ်လဝ်ယာတ်ကလော်ရ၊ ကေတ်ယာတ်ဗ္ကေတ်ယာတ်ဗ္တာၚ် အနာံပိဟတ်တုဲ လ္ၚဵုဂိုၚ်ဒေပ်စွံလဝ် ပ္ဍဲကဠာချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်လေဝ်နွံ၊ လ္ၚဵုဂှ် စိုက်ဂွဳလဝ် ခိုဟ်ဟ်မိုဟ်ဟ်တုဲ ကွက်စွံလဝ် ပ္ဍဲဒယိုၚ်ဟရံၚ်လေဝ်နွံ၊ ယာတ်ဂှ်ယဝ်စာ်ထောၚ်အာကဵုဒှ် ဍံက်ဍေန်အာကဵုဒှ်၊ မ္ဒးထပ်သၠာဲစုတ်ယာတ်တၟိရောၚ်၊ ယဝ်ဟွံမၚ်မွဲ ရှ်ေသှ်ေယာတ်ဂှ်မ္ဂး ဟိုတ်မွဲမွဲက္တဵုဒှ်ပ္ဍဲဇကုမ္ဂး ဥပါဒါန်ထဖဏန်စပ်တုဲ ဘဲပရိုက်မွဲမွဲက္တဵုဒှ်မာန်ရောၚ်၊ အရံၚ်ဂၠိက်ယာတ်တံဂှ် ပလောံသာ်ဗုဖအိုတ်၊ ဂၠိက်ကၞၚ်ယှာ ဗုကဵုဗ္ကေတ် ကၞၚ်ၜါလ္ပုဟ်ဒှ်ရ။


ညးမဒုၚ်တဲမၚ်မွဲလဝ် ကလော်ဍေၚ်ဗဴတံဂှ် သိုၚ်စွံလဝ်သ္ၚိဗဴ ဇရေၚ်သ္ၚိဗွဲဒိုဟ်အဂၞဲရ၊ စုတ်လဝ်ယာတ်ဗ္ကေတ်ယာတ်ဗု ပ္ဍဲဍေၚ်ဗဴတုဲ စွံလဝ်ပ္ဍဲသ္ၚိဗဴဂှ်ရ (ဗွဲမဂၠိုၚ် ဒဵုလၟုဟ်ဂွံညာတ်ကေတ် လ္ပာ်ဒေသဍုၚ်ပံၚ်ဏီ) လ္ပာ်ဍုၚ်ရေဝ်တေံပၠန်လေဝ် ကေတ်ဍေၚ်မသုန်ဍေၚ် ဇမၠိၚ်ၜိုတ်မွဲဍ-မွဲမွဲဍေၚ်ဂှ် ဒက်ပူလဝ်ကဵုတောဝ်ဗုဗုတုဲ ပ္ဍဲဍေၚ်ဂှ် ဆတ်စုတ်လဝ်ကၞာၚ်သၠသိုတ် ပိပန်ကၞာၚ်ရ။ ဍေၚ်ဒုန်သီုဖအိုတ်ဂှ် ပကောံတုဲ စုတ်ပ္ဍဲရဴချာ ဂၟုဟ်ဍာ်ဂစေအ်စၠန်တုဲ ဒက်စွံလဝ် ဗ္ဒာဲသတ်ဗြဴကလော်ဂှ်ရ၊ လ္ၚဵုဂှ်တမ်သၞာံမွဲဝါ ကၞောတ်သၞာံမွဲဝါ သၠာဲဍေၚ်ဂှ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ် မွဲသၞာံနွဲဝါသၠာဲရ၊ ကောန်မန်တံ ဟိုတ်နူဥပါဒါန်စဲစပ်ဂၠိုၚ်တုဲ ဟိုတ်မွဲမွဲယဝ်က္တဵုဒှ်မ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာ သတ်ဗြဴဍာ်ကှ်အာဟာ ဍေၚ်ဒုန်ထောၚ် ဍာ်ကှ်အာဟာဂှ် အာကျောဝ်ရံၚ်ရ။


ပရောကလော်ဗဂေါ(ကလော်စၚ်ဂဗာဲကဂၞန်)ဂှ် မ္ဒးပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုညိရ၊ ပသာ် ကလော်စၚ်ဂဗာဲကဂၞန်ရောဟီုမ္ဂး ကလော်ဏံဂှ် မံက်ကၠုၚ်နူဍုၚ်ဗဂေါရ၊ သၟိၚ်အသးဂှ် ဍိုက်ပြေၚ်ဣနၚ်ဂၠိုၚ်တုဲ ဗတိုက်ကဵုဂလာ ဇၞးအာပၞာန်ဂလာ နကသပ်ပြေၚ်ဣနၚ်ဂၠိုၚ်ဂှ်ရ ဂလာဂှ် ကျအာပၞာန်သၟိၚ်အသး ဗဵုဂလာဂှ်ချိုတ်အာတုဲ က္တဵုဒှ်ကလော်သရာဲရ၊ ဗွဲကြဴ-ချောဲဍာ်ပ္ဍဲဂြိုပ်ဗဂေါဂှ် အောန်အာတုဲ ပြဝါပြေၚ်ဂမၠိုၚ် နွံပၟိက်ကၠောံၜဳသက်တိုၚ်ဂှ် လ္ပာ်ပွိုၚ်ရးသဓီုတေံ သွက်ဂွံဂၠာဲစချောဲပၠန်ရ၊ ၜဳသက်တိုၚ် ဟိုတ်နူဍာ်ဒဳလပှ်ဇၞော်၊ ပြေၚ်ဂမၠိုၚ် ၜိၚ်ကၠောံၜဳဟွံမာန်၊ ကလော်သရာဲဂလာဂှ် ဍုန်လုပ်တုဲသ္ဂးသာ်ဏံ ယြဴပြေၚ်ဂြၚ်ဗိုတ်ထဝ် ဗဇဴကၠေံယဇ်မ္ဂး ၜိၚ်ကၠောံၜဳသက်တိုၚ်မာန်ရောၚ်၊ ပြဝါပြေၚ်မသုန်ကၠံဂှ် ပ္ဍဲမတ်သၟိၚ်အသး ဒှ်ဒၟံၚ်ဂြၚ်ဗိုတ်ထဝ်သီုဖအိုတ်ရ၊ အပ္ဍဲပြေၚ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဆပြေၚ်ဣနၚ်ဂၠိုၚ်မွဲဟေၚ် ဒှ်ဂြၚ်ဗိုတ်ထဝ်ဇေတ်တ်ရ၊ ဟိုတ်ဒဒှ်သၟိၚ်အသး လဴဟီုကဵုမိတၠဂုဏ်ဣနၚ်ဂၠိုၚ်ရ၊ ယွံကောန်အရေဝ်ဂလာန်ဝါစာမွဲမွဲ ဒုၚ်လဝ်ဂတိပါၚ်မ္ဂး ညဲၚ်ရဴ&quot;ဂြၚ်စိၚ်ဂၠိၚ်တုဲ ဂၠေံအာဟွံဂွံ&quot; ဟိုတ်ဂှ်ရ မိဒုၚ်ဗ္စကၠေံယဇ်ရကောန်၊ ဗလဴစသာ်ဝွံတုဲ သၟိၚ်အသးကီု ညးဍုၚ်ဗဂေါတံ ၚုၚ်ၚဇြဟောံတဴဗွဲမလောန်ရ၊ သၟိၚ်အသးကီု ညးရဲဍုၚ်ဗဂေါဂမၠိုၚ်ကီု တ္ၚဲဂိတုပြေၚ်ဣနၚ်ဂၠိုၚ် ဒုၚ်ဗ္စကၠေံယဇ်ဂှ် ပကုသဵုပ္တုဲဒါန် ရိုဟ်ဟ်လၟေၚ်သၞာံရ၊ ဗွဲကြဴဝွံ ရဲယူကၞာကလော်တံ ရန်တၟံဟိုတ်ဖဵုဏံတုဲ မွဲလဆောဝ်လှ်ေပ္ဍဲယူကၞာဏံရ၊ ပ္ဍဲယူကၞာဏံပၠန်လေဝ် ပြေၚ်မွဲမွဲဟေၚ်မ္ဒးပူဇဴရ၊ ဗွဲကြဴဏံ ပြေၚ်အောန်ကၠုၚ်တုဲ စၞးပြေၚ်ဂှ် ကဂၞန်စွံစၞးပြေၚ်တုဲ စၚ်ဂဗာဲပူဇဴပၠန်ရ၊  ကာလလၟုဟ်ဝွံ လ္ၚဵုဂှ် ကဂၞန်ကၞောတ်ပရာၚ်လဝ်ဂှ်လေဝ် ပၟိက်တုဲမံၚ်ကီုရ၊ ကာလဗဇဴကလော်ဂှ် &quot;'''ဟာဲ-ဟာဲ ကဂၞန်-ကဂၞန်ရောဟွံသေၚ်၊ ပြေၚ်မိဂြၚ်ဗိုတ်-ဟွံဝိုတ်ရလေဝ်မိ ဂုဏ်အနန္တမိတၠဍာ်တှ်၊ ရိုဟ်ဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲ ဗှ်သၞာယာဲ'''&quot; ရဴသာ်ဝွံ လှ်ေဒယှ်ေတဴရ၊ ဗွဲလ္တူတေံဝွံ ဒှ်ပရောကလော်ဗဂေါဗွဲခ္ဍန်ရ။


ကလော်ဗယိမ္ဂးဂှ် ဗယိသ္ၚိ ဗယိအရာပ် ဗယိကွာန် ဗယိဍုၚ် ပၞောဝ်ကဵုပန်ဂကူဂှ် ပွိုၚ်ဇကုဇကုဟေၚ် ဂွံအဝဵုတုဲ ၜက်ပွိုၚ်ပိုၚ်ပယျဵုညးတၞဟ်ဟွံဂွံရ၊ ဣဝွံတၟေၚ်ပ္ဍဲဗယိရောၚ်။ ။ ညးရှ်ေသှ်ေကလော်ယာတ်မ္ဂးဂှ် ယာတ်ဟွံသေၚ် ဗွဲစၟတ်ဂၠိက်၊ ဂၞိန်၊ ပလောံ၊ ယာတ်ဍောတ်၊ ဂၠိက်ဇမၠိၚ်၊ ဇမၠိၚ်ဂၠိၚ်အိုတ် ၁၂-ဟတ် ဂၠေံအိုတ် မသုန်ဟတ် အနာံၜါဟတ်မွဲဍ၊ ကၞၚ်ဗ္တာၚ်ကဵုဗ္ကေတ်ဂှ် ဒှ်ယာတ်ယှာဗၞတ်မွဲလ္ပုဟ်မၞုံ၊ ဂၞိန်လေဝ် ဇမၠိၚ်အနာံတုပ် ဂၞိန်ဇမၠိၚ်ရ၊ သာ်ဍေံဗ္တာၚ်ကဵုလမ္စံက် ပြံက်ဖက်တုဲ လ္ပာ်ဇိုၚ်ဂၞိန်တေံဂှ် ကၞၚ်သာ်လမ္စံက်ၜါလ္ပုဟ်ကဵုသာ်ဗ္တာၚ် ၜါလ္ပုဟ်ဒးစွံရ၊ အတၚ်ဍေံ သာ်ဗ္ကေတ်ၜါလ္ပုဟ် ပလောံဂှ် ဒှ်ပလောံမၞိဟ်တြုံသာ်ဗု၊ တဲဇမၠိၚ် ဩိုဟ်ပါ်ရ၊ ယာတ်ဍောတ်သာ်ဗ္တာၚ်ဖအိုတ်၊ ဇမၠိၚ်ပန်ဟတ် အနာံၜါမိဟ်ရ၊ ယာတ်သာ်ဗ္ကေတ်မွဲဂတှ်ေ၊ ဇမၠိၚ်မွဲဟတ်ကဵုမွဲဍ၊ အနာံပန်လ္ပုဟ်၊ လစိန်မွဲဇြေဟ်၊ သီုဖအိုတ်ဂှ် (ဂၠိက်ဂၞိန်ပလောံယာတ်ဍောတ်ဗ္တာၚ် ယာတ်ဗ္ကေတ်လစိန်) ဒှ်ဒြပ်ညးမရှ်ေသှ်ေ ကလော်ယာတ်တံရ။

==ပွမဂိယဲ==
==အဝဲဗျု==
==ပွမစုတိ==
==ဂလာန်ကာလထေရ်ကဵုသၟိၚ်ပဿိုန်သၟာန်သွဟ်==
==နိဿဲ==
ကၠုၚ်နူလိက်အုပ် (အခိုက်ကၞာမန်) နူကမ္မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ်။ [https://drive.google.com/file/d/1WddIBb6u7tAiS3o7RPQWGImsla4d2YEx/view?usp=sharing pdf-အခိုက်ကၞာမန်]

{{DEFAULTSORT:အခိုက်ကၞာမန်}}</text>
      <sha1>8cao9z2yxbrxzdfl0rn60ffm6i5aa2r</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>