Wikipedia
miwiki
https://mi.wikipedia.org/wiki/Hau_K%C4%81inga
MediaWiki 1.39.0-wmf.26
first-letter
Media
Special
Talk
User
User talk
Wikipedia
Wikipedia talk
File
File talk
MediaWiki
MediaWiki talk
Template
Template talk
Help
Help talk
Category
Category talk
TimedText
TimedText talk
Module
Module talk
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
Reo Hāmoa
0
3320
153836
153825
2022-08-28T04:42:25Z
PARALLAX333
16751
wikitext
text/x-wiki
Ko '''te reo Hāmoa''' (le gagana Sāmoa) te reo māori o [[Hāmoa ki te Uru|Hāmoa]], o [[Hāmoa Marikena|Hāmoa Amerika]] hoki. 510 mano ngā kaikōrero māori. He reo [[Poronīhia]] te reo Hāmoa.
{| class="wikitable"
|+Kīanga
|Tālofa
|Kia ora
|-
|ʻO ā mai ʻoe?
|Kei te pēhea koe?
|-
|Manuia
|Kei te pai
|-
|Io(e)
|Āe
|-
|Lēai
|Kāo
|-
|Faʻamolemole
|Tēnā koa
|-
|Faʻafetai
|Ngā mihi
|-
| rowspan="2" |Tōfā
|Haere rā.
|-
|E noho rā.
|}
== Pūnaha tātaki kupu ==
18 ngā reta o te arapū Hāmoa. Ka whakaaturia ngā reta me ngā oro ki [[Te Arapū Oromotu Tāwāhi]].
{| class="wikitable"
|+Arapū
!Reta
|A
|E
|I
|O
|U
|F
|G
|L
|M
|N
|P
|S
|T
|V
|H
|K
|R
|ʻ
|-
!Oro
|/a/
|/e/
|/i/
|/o/
|/u/
|/f/
|/ŋ/
|/l/
|/m/
|/n/
|/p/
|/s/
|/t/
|/v/
|/h/
|/k/
|/ɹ/
|/ʔ/
|}
Ka tuhia ngā oropuare roa ki ngā tohutō.
== Oromotu ==
E rua ngā momo kōrero: Ko te ōkawa me te ōpaki. Mehemea ōpaki, ka whakahuatia te /t/ hei [k], ā, ka whakahuatia te /n/ hei [ŋ].
Anei te āhua ōkawa mō te “E noho ana au i Hāmoa.”<blockquote>ʻOu te nofo i Sāmoa.</blockquote>Anei te āhua ōpaki.<blockquote>ʻOu ke gofo i Sāmoa.</blockquote>
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Orokati ōkawa
!
!Ngutu
!Niho
!Takamuri
!Korokoro
|-
!Whakamutu
|p
|t
|k
|ʔ
|-
!Iho
|m
|n
|ŋ
|
|-
!Tiotio
|f v
|s
|
|h
|-
!Tata
|
|ɹ
|
|
|-
!Tata kōtaha
|
|l
|
|
|}
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Orokati ōpaki
!
!Ngutu
!Niho
!Takamuri
!Korokoro
|-
!Whakamutu
|p
|
|k
|ʔ
|-
!Iho
|m
|
|ŋ
|
|-
!Tiotio
|f v
|s
|
|h
|-
!Tata
|
|ɹ
|
|
|-
!Tata kōtaha
|
|l
|
|
|}
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Oropuare
!
!Takamua
!Takamuri
|-
!Tata
|i iː
|u uː
|-
!Waenga
|e eː
|o oː
|-
!Tuwhera
| colspan="2" |a aː
|}
== Wetereo ==
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Tūkapi
! colspan="2" rowspan="2" |
! colspan="2" |Takitahi
! colspan="2" |Takirua
! colspan="2" |Takitini
|-
!Whānui
!Mō mua
!Whānui
!Mō mua
!Whānui
!Mō mua
|-
! rowspan="2" |Kiritūnei
!Kauawhi
|
|
|tāʻua
|tā
| colspan="2" |tātou
|-
!Kaupare
|aʻu
|ʻou
|māʻua
|mā
| colspan="2" |mātou
|-
! colspan="2" |Kiritūnā
|ʻoe
|ʻe
| colspan="2" |ʻoulua
|ʻoutou
|tou
|-
! colspan="2" |Kiritūrā
|ia
|(na)
| colspan="2" |lāʻua
| colspan="2" |lātou
|-
! colspan="2" |Hokinga
|(ai)
|
|(ai)
|
|(ai)
|
|}
* Ka tāpirihia te “ʻo” ki mua o te “ia”, mehemea he tohukore te kīanga.
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Tūkapi riro
! colspan="2" rowspan="2" |
! colspan="2" |Pū tautuhi
! colspan="2" |Pūnoa
|-
!Takitahi
!Takitini
!Takitahi
!Takitini
|-
! rowspan="2" |Whānui
!“A”
|la
|a
|sa
|ni a
|-
!“O”
|lo
|o
|so
|ni o
|-
! rowspan="2" |Kiritūnei takitahi
!“A”
|laʻu
|aʻu
|saʻu
|ni aʻu
|-
!“O”
|loʻu
|oʻu
|soʻu
|ni oʻu
|-
! rowspan="2" |Kiritūnā takitahi
!“A”
|lau
|au
|sau
|ni au
|-
!“O”
|lou
|ou
|sou
|ni ou
|-
! rowspan="2" |Kiritūrā takitahi
!“A”
|lana
|ana
|sana
|ni ana
|-
!“O”
|lona
|ona
|sona
|ni ona
|}
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Pūtohu
!
!Takitahi
!Takitini
|-
!Pū tautuhi
|le
|
|-
!Pūnoa
|se
|ni
|}
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Tūwāhi
! rowspan="3" |
! rowspan="2" |Mea
! colspan="3" |Wāhi
! rowspan="3" |Hātepe
|-
! colspan="2" |Tūkapi
! rowspan="2" |Tūkē
|-
!Takitahi
!Whānui
!Kite
|-
!Tū nei
|lenei, lea
|ʻinei
|ʻī
|nei
|faʻapēnei
|-
!Tū nā
|lenā, lele
| rowspan="2" |ʻinā
| rowspan="2" |ʻō
| rowspan="2" |lā
|faʻapēnā
|-
!Tū rā
|lelā, lale
|faʻapēlā
|}
* Ka kīia ngā tūwāhi mō ngā mea ki muri i te tūingoa (kāore i mua).
{| class="wikitable"
|+Tūwāhi
|luga
|runga
|-
|lalo
|raro
|-
|totonu
|roto
|-
|fafo
|waho
|-
|luma
|mua
|-
|tua
|muri
|-
|tafatafa
|te taha
|-
|le vā
|waenga
|}
{| class="wikitable"
|+Pūhono
|i
|i, kei
|Ka panoni ki te “ia” i te wā, ka whakamahia ai mō ngā ingoa tangata. Ka panoni ki te “iate” i te wā, ka whakamahia ai mō ngā tūkapi.
|-
|ʻi
|ki
|Ka panoni ki te “ʻia” i te wā, ka whakamahia ai mō ngā ingoa tangata. Ka panoni ki te “ʻiate” i te wā, ka whakamahia ai mō ngā tūkapi.
|-
|mai
|mai i
|Ka whakamahia ki te “ia” mō ngā ingoa. Ka whakamahia ki te “iate” mō ngā tūkapi.
|-
|a, o
|a, o
|
|-
|ma
|me
|
|-
|mo
|mā, mō
|
|-
|peī
|pērā me
|
|-
|talu mai
|mai anō i
|
|-
|vaganā
|kua toe te
|
|}
{| class="wikitable"
|+Whakarerekē mō mua
|fia
|hia
|-
|toe
|anō, tonu
|-
|vave
|wawe
|}
{| class="wikitable"
|+Whakarerekē mō muri
|-
|mai
|mai
|-
|atu
|atu
|-
|aʻe
|ake
|-
|ifo
|iho
|-
|ane
|e whai ana i
|-
|ʻātoa(toa)
| rowspan="2" |katoa
|-
|uma
|-
|pea
|tonu
|-
|foʻi
|hoki
|-
|lava
|rawa
|}
Ko te “faʻa-” te kūmua pūtake.
{| class="wikitable"
|+Kūmuri
| -(in)a
| -tia
|-
| -ga
| -tanga
|}
{| class="wikitable"
|+Tūpātai
|ā
|aha
|-
|ai
|wai
|-
|fea
|hea
|-
|anafea
|inahea
|-
|āfea
|āhea
|-
|lefea
|tēhea
|-
|faʻapēfea
|pēhea
|-
|fia
|hia
|-
|ʻaiseā
|he aha ai
|}
{| class="wikitable"
|+Wāmahi
|na
|i, kua
|
|-
|sā
|i
|
|-
|e
|kei te, e
|Ko te “te” te āhua mō ngā tūkapi mō mua. Ka makaia te tūkapi ki mua (kāore ki muri).
|-
|ʻoloʻo
|e (hei motukore)
|
|-
|ʻoleʻā
|ka
|
|-
|ʻua
|kua
|
|-
|ʻia
|kia
|
|-
|seʻi
|me
|
|}
{| class="wikitable"
|+Whakakore
|lē
|kāore, kore, ehara
| rowspan="2" |Ka makaia i mua i ngā wāhi, e whakakorea ai.
|-
|leʻi
|kāore anō
|-
|lēai
| rowspan="2" |kāore (he)
| rowspan="2" |
|-
|lē iai
|-
|ʻaua
|kaua
|
|}
{| class="wikitable"
|+Ētahi atu kīanga
|-
|pe
|rānei
|-
|ʻae
|engari
|-
|e ui lava
|ahakoa
|-
|ʻauā
|nō te mea
|-
|ʻina
|ina
|-
|ʻona
|i te mea
|-
|ʻā(fai)
|mehemea
|-
|aʻo
|kei … ana
|-
|masalo
|tērā pea
|-
|seia oʻo i
|tae noa ki
|-
|tusa ma
|e ai ki
|}
1bhfd8dfvul6hcrv4w3mizy7w2bv9if
Reo Tahiti
0
3637
153837
148583
2022-08-28T06:22:05Z
PARALLAX333
16751
I tāpirihia e au te maha o te mōhiohio wetereo.
wikitext
text/x-wiki
Ko te '''reo Tahiti''' (te reo Mā‘ohi) te reo e kōrerongia ana i runga i te motu o [[Tahiti]], he wāhanga o Porinīhia Wīwī. Nō te mea hoki kua riro tēnei motu hei pokapū matua mō ngā motu kē o [[Porinīhia Wīwī]], e whakamahia ana tēnei ingoa e ngā tauiwi me te kāwanatanga o [[Wīwī]] ki te kōrero mō ngā reo e rima e kōrerongia ana e ngā tāngata whenua o ngēnei motu. He tino whanaunga te reo Tahiti ki te reo Māori. E mōhiotia whānuitia te kōrero mō te taenga mai o [[Kāpene Kuki]] ki Aotearoa. Ko tētahi rangatira nō Tahiti i runga i tana kaipuke, ko Tupaea tērā; tāna mahi he kōrero ki ngā Māori o Aotearoa nei i roto i te reo Tahiti: mārama noa tana reo ki a rātou, kāore i tino uaua te whakarongo mai, whakarongo atu.
Kāore anō tēnei reo kia whakamōhiotia hei reo motuhake, otirā, kua karangahia kētia tēnei reo hei "reo-ā-iwi". E ai ki te ture o Wīwī, ko te [[reo Wīwī]] anake te reo e tiakina ana i raro i te maru o te ture.
Ko ngā ingoa tika o ngā [[reo Porinīhia]] e kōrerongia ana i roto i a Porīnihia Wīwī ko te reo Tahiti, ko te [[reo `Enana|reo {{okina}}Enana]], te [[reo Tuamotu]], te [[reo Mangareva]] me te [[reo Tuha'apae|reo Tuha{{okina}}apae]]
{| class="wikitable"
|+Kīanga
|ʻIa orana
|Kia ora
|-
|E aha tō ʻoe huru?
|Kei te pēhea koe?
|-
|Maitaʻi vau.
|Kei te pai ahau.
|-
|ʻAe
| rowspan="2" |Āe
|-
|ʻĒ
|-
|ʻAita
|Kāo
|-
|Māuruuru
|Ngā mihi
|-
|Nānā
|Ka kite anō.
|}
== Pūnaha tātaki kupu ==
14 ngā reta o te arapū Tahiti. Ka whakaaturia ngā reta me ngā oro ki [[Te Arapū Oromotu Tāwāhi]].
{| class="wikitable"
|+Arapū
!Reta
|A
|E
|F
|H
|I
|M
|N
|O
|P
|R
|T
|U
|V
|ʻ
|-
!Oro
|/a/
|/e/
|/f/
|/h/
|/i/
|/m/
|/n/
|/o/
|/p/
|/ɾ/
|/t/
|/u/
|/v/
|/ʔ/
|}
Ka tuhia ngā oropuare roa ki ngā tohutō.
== Oromotu ==
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Orokati
!
!Ngutu
!Niho
!Korokoro
|-
!Whakamutu
|p
|t
|ʔ
|-
!Iho
|m
|n
|
|-
!Patō
|
|ɾ
|
|-
!Tiotio
|f v
|s
|h
|}
* Ka whakahuatia te /iho/ hei [iço] i ngā kupu katoa.
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Oropuare
!
!Takamua
!Takamuri
|-
!Tata
|i iː
|u uː
|-
!Waenga
|e eː
|o oː
|-
!Tuwhera
| colspan="2" |a aː
|}
== Wetereo ==
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Tūkapi
! colspan="2" |
!Takitahi
!Takirua
!Takitini
|-
! rowspan="2" |Kiritūnei
!Kauawhi
|
|tāua
|tātou
|-
!Kaupare
|vau, au
|māua
|mātou
|-
! colspan="2" |Kiritūnā
|ʻoe
|ʻōrua
|ʻoutou
|-
! rowspan="2" |Kiritūrā
!Whānui
|ʻoia
|rāua
|rātou
|-
!Hokinga
|ʻōna
|
|
|-
! colspan="2" |Hokinga
| colspan="3" |(ai)
|}
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Tūkapi riro
|-
! colspan="2" |
!Whānui
!Tuku, whaioranga
|-
! rowspan="2" |Whānui
!“A”
|tā
|nā
|-
!“O”
|tō
|nō
|-
! rowspan="3" |Kiritūnei takitahi
!Poto
|taʻu
|
|-
!“A”
|tāʻu
|nāʻu
|-
!“O”
|tōʻu
|nōʻu
|-
!Kiritūnā takitahi
!Poto
|tō
|
|-
! rowspan="3" |Kiritūrā takitahi
!Poto
|tana
|
|-
!“A”
|tāna
|nāna
|-
!“O”
|tōna
|nōna
|}
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Pūtohu
! colspan="2" |
!Takitahi
!Takirua
!Torutoru
|-
! colspan="2" |Pū tautuhi
|te
|nā
|tau
|-
! rowspan="3" |Pūnoa
!Whānui
| colspan="3" |e
|-
!Tētahi
| colspan="3" |te hōʻē
|-
!Tētahi atu
| colspan="3" |tetahi
|}
* Ka taea te tāpiri te “mau” ki muri, kia whakatakitinitia te tūingoa, e whai ake rā.
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Tūwāhi
! rowspan="2" |
! rowspan="2" |Mea
! colspan="2" |Wāhi
|-
!Tūkapi
!Tūkē
|-
!Whānui
|
|ʻō
|
|-
!Tū nei
|teie
|ʻō nei
|nei
|-
!Tū nā
|tēna
|ʻōna
| -na
|-
!Tū rā
|tēra
|ʻōra
| -ra
|-
!Hokinga
|ia, taua, te reira
|reira
|
|}
{| class="wikitable"
|+Tūwāhi
|niʻa
|runga
|-
|raro
|raro
|-
|roto
|roto
|-
|rāpae
|waho
|-
|mua
|mua
|-
|muri
|muri
|-
|rōpū
|waenga
|-
|rotopū
|waenganui
|-
|pihai nei
|tua nei
|-
|pihai atu
|tua
|-
|pihai aʻe
|e tata ana ki
|-
|pihai iho
|te taha
|}
{| class="wikitable"
|+Pūhono
|i
|i, ki
|Ka whakamahia te “iā” i te wā, ka whakamahi ai ki ngā ingoa, ki ngā tūkapi rānei. Ka kōmitimitihia ki te “au”, ka puta ai te “iāʻu”. Ka kōmitimitihia ki te “ʻoia”, ka puta ai te “iāna”.
|-
|tei
|tei
|I te nui o te wā, ka whakamahia ki te tīmatanga anake o te rerenga kōrero. Ka whakamahia ki te “iā” mō ngā ingoa, mō ngā tūkapi hoki.
|-
|ei
|hei
|
|-
|mai
|mai i
|
|-
|a, o
|a, o
|
|-
|nā, nō
|nā, mā, nō, mō
|
|-
|mā
|me, ki
|
|-
|ē
|e (hei kupukiri)
|
|}
{| class="wikitable"
|+Whakarerekē
|pinepine
|Putuputu
|-
|ēna, aʻe nei
|kē
|-
|ā
|tonu
|-
|noa
|noa, tonu
|-
|roa, rahi
|rawa
|-
|ihoā
|tika
|-
|mai(ra)
|mai
|-
|atu(ra)
|atu
|-
|aʻe(ra)
|ake
|-
|iho
|iho
|-
|iho nei, ihona, ihora
|inātatanei
|-
|(ta)ʻatoʻa, pauroa
|katoa
|-
|faʻahou
|anō
|-
|hoʻi
|hoki
|-
|anaʻe
|anake
|-
|paha
|pea
|-
|hia
| -tia
|}
Ko te “faʻa-”, ko te “haʻa-” hoki ngā kūmua pūtake. Ka whakamahia tētahi mō ia kupu.
{| class="wikitable"
|+Kūmuri
| -a
| -tia
|-
| -raʻa
| -tanga
|}
{| class="wikitable"
|+Tūpātai
|aha
|aha
|-
|vai
|wai
|-
|hea
|hea
|-
|inafea
|inahea
|-
|nōnafea
|nōnahea
|-
|a(na)fea, ahea
|āhea
|-
|tēhea
|tēhea
|-
|nafea
|pēhea
|-
|hia
|hia
|}
{| class="wikitable"
|+Wāmahi
|e
|e (hei wāheke), me
|
|-
|tē
|e (hei motukore)
|Ka whakamahia hoki te “nei”, te “-ra” rānei i muri i te tūmahi. I te nui o te wā, ka whakamahia ki te tīmatanga anake o te rerenga kōrero. Ka whakakapia e te “e” i ētahi atu wā.
|-
|ʻua
|kua, i
|
|-
|ʻia
|kia
|
|-
|ʻa
|e (hei tūhau)
|
|}
{| class="wikitable"
|+Whakakore
|eʻere
|ehara
|-
|ʻaita
|kāore (mō te wāmua, mō te wātū rānei)
|-
|eʻita
|kāore (mō te wāheke)
|-
|ʻore
|kore
|-
|ʻeiaha
|kaua
|}
{| class="wikitable"
|+Ētahi atu kīanga
|-
|ʻē
|me
|-
|ʻaorera
|rānei
|-
|tērara, ʻāreʻara
|engari
|-
|mai te peu (ē), mai te mea (ē)
|mehemea, ina
|-
|noa atu, ʻātīrā
|ahakoa
|-
|nō reira
|nō reira
|-
|nō te mea, i te mea
|nō te mea, i te mea
|-
|i tōʻu manaʻo
|ki aku nei whakaaro
|-
|e tae noa atu ki
|tae noa ki
|-
|e (riro) paha
|tērā pea
|-
|e au ē
|te āhua nei
|}
[[Category:Tahiti]]
[[Category:Reo Porinīhia]]
p1a75d46h5m3ze40vrrkvp3jj7mdt35
Kuki Airani
0
3834
153835
152317
2022-08-28T04:23:13Z
PARALLAX333
16751
I tāpirihia tētahi hononga ki te whārangi mō tō rātou reo.
wikitext
text/x-wiki
{| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
|+<big>'''Kūki 'Āirani'''</big>
|-
| align=center colspan=2 |
{| border=0 cellpadding=2 cellspacing=0 style="background:#f9f9f9;"
|-
| align=center width=130 | [[File:Flag of the Cook Islands.svg|125px|Te pīwari o ngā Kuki Airani]] || align=center width=130px |
|-
|}
|-
| align=center colspan=2 style="background:#fff;" | [[File:KukiAiraniCIA.png|300px]]
|-
| '''[[Reo a te motu]]''' || [[Reo Pākehā]], Reo Māori Kuki Airani
|-
| '''[[Tāone matua]]''' || [[Awharua]] (Rarotonga)
|-
| '''Kuīni''' || [[Erihāpeti II]]
|-
| '''[[Pirimia]]''' || [[Jim Marurai]]
|-
| '''[[Rahi]]''' || 240 km²;
|-
| '''Taupori''' || 17,458 (2016)<ref>{{cite web|url=http://www.mfem.gov.ck/census|title=Preliminary 2016 Census Results}}</ref>
|-
| '''[[Moni]]''' || [[Tāra]] ($ NZD)
|-
| '''Ngaringari a te motu''' || God Save The Queen<br />Te Atua Mou e
|}
[[File:Rarotonga Cook Islands.jpg|thumb|left|260px|Ko te tahatai moana o Rarotonga.]]
Ko ngā '''Ngā Motu Kūki''' (''Kūki ‘Āirani'') he whenua i [[Te Moana-nui-a-Kiwa]]. I haere mai tēnei ingoa i te ingoa nō [[Kāpene Kuki]]. Ko ''Ipukarea'' tētahi atu ingoa nō taua whenua i te [[reo Māori Kuki Airani]]. Ko "te whenua tupu" te tikanga o tēnei kupu i te [[reo Māori]] nō [[Aotearoa]].
E tekau mā rima ngā moutere o ngā Kuki Airani.
I te pae tonga:
* Aitutaki;
* Mangaia;
* Rarotonga;
* Manuae.
* Ngaputoru, he rōpū o ngā moutere e toru nei: Atiu, Mauke, Mitiaro,
* Takutea.
I te pae tokerau:
* Manihiki;
* Nassau;
* Palmerston;
* Tongareva;
* Pukapuka;
* Rakahanga;
* Suwarrow.
== Tirohia hoki ==
* [[Te Atua Mou E]]
* [[Reo Māori Kuki Airani]]
{{Maramara}}
{{Whenua, takiwā o te Ao-o-Kiwa}}
{{Polynesia}}
[[Category:Kuki Airani| ]]
hcnisfbvq7q8huyv5xx8feme8zppcmc
Reo Rapa Nui
0
14065
153839
153628
2022-08-28T07:31:32Z
PARALLAX333
16751
Kua tāpirihia te maha o te mōhiohio wetereo, te aha, te aha.
wikitext
text/x-wiki
Ko '''te reo Rapa Nui''' (Vānaŋa Rapa Nui) te reo māori o [[Moutere Aranga|Rapa Nui]]. Kotahi mano ngā kaikōrero māori. He reo [[Poronīhia]] te reo Rapa Nui.
{| class="wikitable"
|+Kīanga
|ʻIorana
|Kia ora
|-
|¿Pē hē a koe?
|Kei te pēhea koe?
|-
|Rivariva a au.
|Kei te pai ahau.
|-
|Eē
|Āe
|-
|ʻIna
|Kāo
|-
|E riva rō
|Tēnā koa
|-
|Māuruuru
|Ngā mihi
|}
== Pūnaha tātaki kupu ==
15 ngā reta o te arapū Rapa Nui. Ka whakaaturia ngā reta me ngā oro ki [[Te Arapū Oromotu Tāwāhi]].
{| class="wikitable"
|+Arapū
!Reta
|A
|E
|H
|I
|K
|M
|N
|Ŋ
|O
|P
|R
|T
|U
|V
|ʻ
|-
!Oro
|/a/
|/e/
|/h/
|/i/
|/k/
|/m/
|/n/
|/ŋ/
|/o/
|/p/
|/ɾ/
|/t/
|/u/
|/β/
|/ʔ/
|}
Ka tuhia ngā oropuare roa ki ngā tohutō.
== Oromotu ==
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Orokati
!
!Ngutu
!Niho
!Takamuri
!Korokoro
|-
!Whakamutu
|p
|t
|k
|ʔ
|-
!Iho
|m
|n
|ŋ
|
|-
!Patō
|
|ɾ
|
|
|-
!Tiotio
|β
|
|
|h
|}
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Oropuare
!
!Takamua
!Takamuri
|-
!Tata
|i iː
|u uː
|-
!Waenga
|e eː
|o oː
|-
!Tuwhera
| colspan="2" |a aː
|}
== Wetereo ==
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Tūkapi
! colspan="2" |
!Takitahi
!Takirua
!Takitini
|-
! rowspan="2" |Kiritūnei
!Kauawhi
|
|tāua
|tātou
|-
!Kaupare
|au
|māua
|mātou
|-
! colspan="2" |Kiritūnā
|koe
| colspan="2" |kōrua
|-
! colspan="2" |Kiritūrā
|ia
| colspan="2" |rāua
|-
! colspan="2" |Hokinga
| colspan="3" |(ai)
|}
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Tūkapi riro
! colspan="2" |
!Whānui
!Kaupapa
!Whaioranga
|-
! colspan="2" |Whānui
|te
|o
|mo
|-
! rowspan="2" |Kiritūnei takitahi
!“A”
|tāʻaku
|āʻaku
|māʻaku
|-
!“O”
|tōʻoku
|ōʻoku
|mōʻoku
|-
! rowspan="2" |Kiritūnā takitahi
!“A”
|taʻa
|āʻau
|māʻau
|-
!“O”
|tuʻu
|ōʻou
|mōʻou
|-
! rowspan="2" |Kiritūrā takitahi
!“A”
|tāʻana
|āʻana
|māʻana
|-
!“O”
|tōʻona
|ōʻona
|mōʻona
|}
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Pūtohu
! colspan="2" |
!Takitahi
|-
! colspan="2" |Pū tautuhi
|te
|-
! rowspan="3" |Pūnoa
!Whānui
|he
|-
!Tētahi
|e tahi
|-
!Tētahi atu
|tētahi
|-
! colspan="2" |Pūmoko
|a
|}
* Ka whakamahia te pūmoko pēnei me te reo Māori. Engari, ka kīia hoki mō ngā tūkapi i muri i te tūmahi.
* Ka taea te tāpiri te “ŋā” ki muri, kia whakatakitinitia te tūingoa, e whai ake rā.
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Tūwāhi
! rowspan="2" |
! rowspan="2" |Mea
! colspan="2" |Wāhi
|-
!Tūkapi
!Tūkē
|-
!Whānui
|
|ira
|
|-
!Tū nei
|
| colspan="2" |nei
|-
!Tū nā
|
|nā
|ena
|-
!Tū rā
|
|rā
|era
|-
!Hokinga
|tau, tou, tū
|
|
|}
Kia kīia te “tēnei mea”, me kī te “te meʻe nei”.
{| class="wikitable"
|+Tūwāhi
|ruŋa
|runga
|-
|raro
|raro
|-
|roto
|roto
|-
|haho
|waho
|-
|muʻa
|mua
|-
|tuʻa
|muri
|-
|muri
|e tata ana ki
|-
|vāeŋa
|waenga
|}
{| class="wikitable"
|+Pūhono
|i
|i, kei
|-
|ki
|ki
|-
|mai
|mai i
|-
|hai
|e whakamahi ana i
|-
|a, o
|a, o
|-
|mo
|mā, mō
|-
|pē
|pērā me
|-
|ʻātā
|tae noa ki
|-
|e
|e (hei kupukiri)
|}
{| class="wikitable"
|+Whakarerekē
|-
|mai
|mai
|-
|atu
|atu
|-
|iho
|inātatanei
|-
|taʻatoʻa
|katoa
|-
|takoʻa
|hoki
|-
|ananake
|tahi
|-
|pēaha
|pea
|-
|hakaʻou
|anō
|-
|nō
|noa
|-
|rō
|rawa
|-
|iŋa
| -tanga
|}
Ko te “haka-” te kūmua pūtake.
{| class="wikitable"
|+Tūpātai
|aha
|aha
|-
|ai
|wai
|-
|hē
|hea
|-
|iaŋahē
|inahea
|-
|ʻahē
|āhea
|-
|hia
|hia
|}
Ka whakamahia te “pē hē” hei “pēhea”.
{| class="wikitable"
|+Wāmahi
|he
|e (whānui)
|
|-
|e
|e (hei motukore)
| rowspan="2" |Ka whakamahia hoki te “ʻana” (te āhua poto o te “'ā” rānei) i muri i te tūmahi.
|-
|ko
| rowspan="2" |kua
|-
|i
|
|-
|ka
|ka, e (hei tūhau)
|
|-
|ana
|ka, ina
|
|}
{| class="wikitable"
|+Whakakore
|ʻina
|ehara, kāore (he)
| rowspan="4" |Ka whakakapi i te punga wāmahi.
|-
|ʻina ko
|kaua
|-
|kai
|kāore anō
|-
|e ko
|kāore e
|-
|taʻe
|tē
|
|-
|kore
|kore
|
|}
{| class="wikitable"
|+Ētahi atu kīanga
|ʻe
|ā, me
|-
|ʻo
|rānei
|-
|pero
|engari
|-
|nōatu
|ahakoa
|-
|o ira
|nō reira
|}
4nth8knuicm6vval3iaqxe6r5uwa7z4
Poikiri
0
17322
153840
152960
2022-08-28T11:40:01Z
CommonsDelinker
184
Ko [[File:Football_in_Bloomington,_Indiana,_1996.jpg]] hei whakakapi mō Football_iu_1996.jpg (nā [[commons:User:CommonsDelinker:|CommonsDelinker]], ko te take: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] (meaningless or ambiguous name)).
wikitext
text/x-wiki
[[File:Football in Bloomington, Indiana, 1996.jpg|250px|right|thumb|He kaitakaro poikiri e whana ana i te piro.]]
Ko '''poikiri''' he hākinakina kapa me te momo [[whutupōro (rōpū o hākinakina)|whutupōro]].
==Tirohia hoki==
* [[Poikiri i Aotearoa]]
* [[Poikiri i Ahitereiria]]
* [[Ōmā]] (''All Whites''), te tīma poikiri tāne o [[Aotearoa]]
* [[Kaponga Poikiri]] (''Football Ferns''), te tīma poikiri wahine o Aotearoa
{{Maramara}}
[[Category:Whutupōro]]
[[Category:Hākinakina]]
gcclmy69i3wyrcpontf3mw6ohnsyubv
User:Thomas Norren
2
17521
153833
153734
2022-08-28T00:56:56Z
Thomas Norren
16611
/* Āku whārangi mema */
wikitext
text/x-wiki
[[File:Flag of New Zealand.svg|thumb|Te pīwari o [[Aotearoa]]]]
[[File:Tino Rangatiratanga Maori sovereignty movement flag.svg|thumb|[[Te Tino Rangatiratanga]] (te pīwari Māori)]]
Tēnā koutou katoa! Ko Thomas toku ignoa me nō [[Tāmaki-makau-rau|Tāmaki Makaurau]] au. Toku māmā nō [[Tūranga-nui-a-Kiwa|Tūranganui-a-Kiwa]] me toku pāpā nō Tāmaki Makaurau me au. Ka tuhi au o Rūhia.
== E ako ana te reo Māori ==
Sorry if I make mistakes I'm still learning Māori.
Aroha mai ki te ai he ngā hē, e ako ana te reo Māori.
== Ngahau ==
* [[Rūhia]]
* [[Mohikau]]
* [[Aotea (moutere)]]
* [[Wikipedia:Mema nō Aotearoa]]
== Āku mahi ==
* [[Te reo Rūhia]]
* [[Haipīria]]
* [[Pīwari o Rūhia]]
* [[Rupiri]]
== Āku whārangi mema ==
Reo Pākehā: https://en.wikipedia.org/wiki/User:Thomas_Norren
Reo Wīwī: https://fr.wikipedia.org/wiki/Utilisateur:Thomas_Norren
Reo Wītana: https://sv.wikipedia.org/wiki/Anv%C3%A4ndare:Thomas_Norren
== Te tāima (hē iti) ==
<div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; float:{{{1}}}; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px;">
<div style="width:100%">{{CURRENTDAYNAME}}</div>
<div style="font-size: x-large; width: 100%;">{{CURRENTDAY}}</div>
<div style="width: 100%;"> {{CURRENTMONTHNAME}}</div>
<div style="background: #aaa; color: #000;">'''{{CURRENTTIME}}''' UTC</div>
</div>
== Ngā reo ==
{| style="float: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; width: 242px; border: #99B3FF solid 1px; text-align: center"
|'''[[Wikipedia:Babel|Ngā reo]]'''
|-
|{{User en}}
|-
|{{User fr-3}}
|-
|{{User sv-2}}
|-
|{{User ru-1}}
|-
|{{User es-1}}
|-
|{{User de-1}}
|-
|{{User mi-1}}
|}
cgg3v56vpr9qe260wx5t4p7h39gcrfa
Reo Niuē
0
17542
153838
153830
2022-08-28T07:11:25Z
PARALLAX333
16751
wikitext
text/x-wiki
Ko '''te reo Niuē''' (e vagahau Niuē) te reo māori o [[Niue|Niuē]]. E waru mano ngā kaikōrero māori. He reo [[Poronīhia]] te reo Niuē.
{| class="wikitable"
|+Kīanga
|Fakaalofa lahi atu
|Kia ora
|-
|Malolō nākai a koe?
|Kei te pēhea koe?
|-
|Malolō a au.
|Kei te pai ahau.
|-
|Ē
|Āe
|-
|Nākai
|Kāo
|-
|Fakamolemole
|Tēnā koa
|-
|Fakaaue
|Ngā mihi
|-
|Koe kia
|Ka kite anō.
|}
== Pūnaha tātaki kupu ==
16 ngā reta o te arapū Niuē. Ka whakaaturia ngā reta me ngā oro ki [[Te Arapū Oromotu Tāwāhi]].
{| class="wikitable"
|+Arapū
!Reta
|A
|E
|I
|O
|U
|F
|G
|H
|K
|L
|M
|N
|P
|T
|V
|S
|-
!Oro
|/a/
|/e/
|/i/
|/o/
|/u/
|/f/
|/ŋ/
|/h/
|/k/
|/l/
|/m/
|/n/
|/p/
|/t/
|/v/
|/s/
|}
Ka tuhia ngā oropuare roa ki ngā tohutō.
== Oromotu ==
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Orokati
!
!Ngutu
!Niho
!Takamuri
!Korokoro
|-
!Whakamutu
|p
|t
|k
|
|-
!Iho
|m
|n
|ŋ
|
|-
!Tiotio
|f v
|s
|
|h
|-
!Tata
|
|l
|
|
|}
* Ka whakahuatia te /t/ hei [s] i mua i ngā oropuare takamua. Engari, ka tuhia tonutia te <t>.
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Oropuare
!
!Takamua
!Takamuri
|-
!Tata
|i iː
|u uː
|-
!Waenga
|e eː
|o oː
|-
!Tuwhera
| colspan="2" |a aː
|}
== Wetereo ==
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Tūkapi
! colspan="2" |
!Takitahi
!Takirua
!Takitini
|-
! rowspan="2" |Kiritūnei
!Kauawhi
|
|taua
|tautolu
|-
!Kaupare
|au
|maua
|mautolu
|-
! colspan="2" |Kiritūnā
|koe
|mua
|mutolu
|-
! colspan="2" |Kiritūrā
|ia
|laua
|lautolu
|-
! colspan="2" |Hokinga
| colspan="3" |(ai)
|}
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Tūkapi riro
!
!Whānui
!Whaioranga
|-
!Whānui
|ha
|ma
|-
!Kiritūnei takitahi
|haaku
|maaku
|-
!Kiritūnā takitahi
|haau
|maau
|-
!Kiritūrā takitahi
|haana
|maana
|}
* I te nui o te wā, ka kīia ki muri i te tūingoa (kāore i mua).
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Pūtohu
|-
!Pū tautuhi
|e
|-
!Pūnoa
|ha
|-
!Pūmoko
|a
|}
* Ka panoni te “e” ki te “he” i muri i ngā kupu: Ko te “i”, te “ke”, te “mai”, me te “e”.
* Ka whakamahia te pūmoko pēnei me te reo Māori. Engari, ka kīia hoki mō ngā tūkapi i muri i te tūmahi.
* Ka taea te tāpiri te “tau” ki muri, kia whakatakitinitia te tūingoa, e whai ake rā.
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Tūwāhi
! rowspan="2" |
! rowspan="2" |Mea
! colspan="2" |Wāhi
! rowspan="2" |Hātepe
|-
!Tūkapi
!Tūkē
|-
!Whānui
|ē
|kō
|
|pehē
|-
!Tū nei
|hanei
|hinei
|nei
|
|-
!Tū rā
|hanā
|hinā
|nā
|
|-
!Hokinga
|haia
|
|ia
|pihia
|}
* Ka taea te tū mokemoke anake e ngā tūwāhi mō ngā mea. Kia kīia te “tēnei mea”, me kī te “e mena nei”.
{| class="wikitable"
|+Tūwāhi
|luga
|runga
|-
|lalo
|raro
|-
|loko
|roto
|-
|fafo
|waho
|-
|mua
|mua
|-
|mui
|muri
|-
|tua
|tua
|-
|he vahāloto
|waenga
|}
{| class="wikitable"
|+Pūhono
|i
|i, kei, a, o
|Ka mukua i mua i te pū tautuhi.
|-
|ki
|ki
|Ka panoni ki te “ke” i mua i te pū tautuhi.
|-
|mai
|mai i
|
|-
|ha
|a, o
|Ka whakamahia mō ngā ingoa. Ka whakamahia te “i” mō ngā tūingoa.
|-
|mo
|mā, mō, me
|
|-
|ma
|e (hei kupukiri)
|
|-
|aki
|e whakamahi ana i
|
|}
{| class="wikitable"
|+Whakarerekē mō mua
|fia
|hia
|-
|tei
|tata
|}
{| class="wikitable"
|+Whakarerekē mō muri
|lahi
|rawa
|-
|mai
|mai
|-
|atu
|atu
|-
|age
|e whai ana i
|-
|hake
|ake
|-
|hifo
|iho
|-
|nī
|noa
|-
|agaia
|tonu
|-
|oti, katoa(toa)
|katoa
|-
|foki
|hoki
|-
|auloa
|tahi
|}
Ko te “faka-” te kūmua pūtake.
{| class="wikitable"
|+Kūmuri
| -nia
| -tia
|-
| -aga
| -tanga
|}
{| class="wikitable"
|+Tūpātai
|heigoa
|aha
|-
|hai
|wai
|-
|fē
|hea
|-
|fēfē
|pēhea
|-
|fiha
|hia
|-
|hā
|he aha ai
|}
{| class="wikitable"
|+Wāmahi
|kua
|kei te, e, i
|-
|ne
|i
|-
|ka
|ka
|-
|ke
|kia
|}
{| class="wikitable"
|+Whakakore
|nākai
|kāore, ehara
|-
|aua
|kaua
|}
* Ka whakakapi noa ēnei i te punga wāmahi.
{| class="wikitable"
|+Ētahi atu kīanga
|ti
|ā
|-
|po
|rānei
|-
|kae
|engari
|-
|kaeke
|mehemea, ina
|-
|pete
|ahakoa
|-
|hā
|nō te mea
|-
|liga(liga)
|tērā pea
|}
mgmwwtbpfbgs0c468th8u1mqeu9q8qc