विकिपिडिया maiwiki https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96_%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A8%E0%A4%BE MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter मेडिया विशेष वार्ता प्रयोगकर्ता प्रयोगकर्ता वार्ता विकिपिडिया विकिपिडिया वार्ता फाइल फाइल वार्ता मेडियाविकि मेडियाविकि वार्ता आकृति आकृति वार्ता मद्दत मद्दत वार्ता श्रेणी श्रेणी वार्ता TimedText TimedText talk मोड्युल मोड्युल वार्ता गैजेट गैजेट वार्ता गैजेट परिभाषा गैजेट परिभाषा वार्ता मिथिला 0 4095 233231 213449 2022-08-11T04:57:39Z Kmahender723 11179 shot changes wikitext text/x-wiki {{Featured article}} {{Infobox region | name = मिथिला | native_name = | type = [[एसिया]] महादेशमे क्षेत्र | image_skyline = File:Mithila region of India.png | imagesize = 280px | subdivision_type = महादेश | subdivision_name = [[एसिया]] | subdivision_type1 = राष्ट्रसभ | subdivision_name1 = {{ubl| {{flag|भारत}} | {{flag|नेपाल}} }} | parts_type = पैग सहर | parts_style = सूची | p1 ={{flagicon|भारत}} [[दड़िभङ्गा]] | p2 ={{flagicon|नेपाल}} [[जनकपुर]] | p3 ={{flagicon|भारत}} [[मुज्झपरपुर]] | area_total_km2 = | population_as_of = २०११ | population_total = ४,००,००,००० | population_density_km2 = }} '''मिथिला''' जकरा '''तिरहुत''' आ '''तिरभुक्ति''' कऽ नामसँ सेहो जानल जाइत अछि, [[भारत]]क [[बिहार]] आ [[नेपाल]]क दक्षिणपूर्वी भागमे अवस्थित एक भौगोलिक आ सांस्कृतिक क्षेत्र छी। ई क्षेत्र पूर्वमे [[महानन्दा नदी]], [[दक्षिण]]मे [[गङ्गा नदी]], [[पश्चिम]]मे [[गण्डकी नदी]] आ [[उत्तर]]मे [[हिमालय]]क तलसँ घेरल अछि।<ref name=Jha1997>{{cite book |author=Jha, M. |year=1997 |chapter=Hindu Kingdoms at contextual level |title=Anthropology of Ancient Hindu Kingdoms: A Study in Civilizational Perspective |chapterurl=https://books.google.com/books?id=A0i94Z5C8HMC&lpg=PA30&pg=PA27#v=onepage&q&f=false |pages=27–42 |publisher=M.D. Publications Pvt. Ltd |location=New Delhi}}</ref><ref>{{cite book |author=Mishra, V. |year=1979 |publisher=Mithila Prakasana |location=Allahabad |url=https://books.google.co.uk/books?redir_esc=y&id=8FBuAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=area+of+mithila |title=Cultural Heritage of Mithila | accessdate=28 December 2016 | pages=13}}</ref><ref>{{cite journal |author=Ishii, H. |year=1993 |title=Seasons, Rituals and Society: the culture and society of Mithila, the Parbate Hindus and the Newars as seen through a comparison of their annual rites |journal=Senri Ethnological Studies 36 |pages=35–84 |url=https://minpaku.repo.nii.ac.jp/?action=repository_action_common_download&item_id=3055&item_no=1&attribute_id=18&file_no=1}}</ref><ref name=Kumar2000>{{cite journal |author=Kumar, D. |year=2000 |title=Mithila after the Janakas |journal=The Proceedings of the Indian History Congress 60 |pages=51–59}}</ref> मिथिला क्षेत्रक मुख्य भाषा [[मैथिली भाषा|मैथिली]] छी आ ई भाषा बाजनिहार लोकसभकेँ [[मैथिल]] कहल जाइत अछि।<ref name=Jha1997/> मिथिला नाम सामान्यतया [[विदेह]] साम्राज्यकेँ उल्लेख करवाक लेल प्रयोग कएल जाइत अछि आ सङ्गे आधुनिक-कालक क्षेत्रसभ सेहो विदहक प्राचीन सीमासभक भीतर अबैत अछि।<ref name=Kumar2000/>१८हम शताब्दीमे, जखन मिथिला क्षेत्रकेँ दड़िभङ्गा राजद्वारा शासित कएल गेल छल, [[ब्रिटिस राज]] एकरा एक रियासत राज्यक रूपमे पहचान नै दऽ ई क्षेत्रमे कब्जा कऽ लेनए छल।<ref>{{cite journal |author=Singh, U. N. |year=1986 |title=The Maithili Language Movement: Successes and Failures |journal=Language Planning: Proceedings of an Institute |pages=174–201}}</ref><ref>{{cite book |author=Jha, M. |year=1997 |title=Anthropology of Ancient Hindu Kingdoms: A Study in Civilizational Perspective |publisher=M.D. Publications Pvt. Ltd |location=New Delhi |chapter=Hindu Kingdoms at textual level |chapterurl=https://books.google.co.uk/books?id=A0i94Z5C8HMC&lpg=PA30&pg=PA43#v=snippet&q=Darbhanga&f=false}}</ref> हिन्दू धार्मिक ग्रन्थसभमे सबसँ पहिने एकर उल्लेख [[रामायण]]मे भेटैत अछि। मिथिलाक उल्लेख [[महाभारत]], [[रामायण]], पुराण तथा जैन आ बौद्ध ग्रन्थसभमे सेहो अछि।<ref>{{cite web | url=https://books.google.co.uk/books?id=A0i94Z5C8HMC&pg=PA30&dq=mithila+region&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi0jaDxsLrRAhUIKsAKHXDnAL0Q6AEIHjAB#v=onepage&q=mithila%20region&f=false | title=Anthropology of Ancient Hindu Kingdoms: A Study in Civilizational Prespective | accessdate=11 January 2017 | pages=27}}</ref><ref>{{cite web | url=https://books.google.co.uk/books?id=C0f898HDLAYC&pg=PA1&dq=mithila&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjqss2ixobRAhVDNVAKHSbMDw0Q6AEIPjAG#v=onepage&q=mithila&f=false | title=A Survey of Maithili Literature | accessdate=22 December 2016 | author=Radhakrishna Choudhary}}</ref><ref>{{cite web | url=https://books.google.co.uk/books?redir_esc=y&id=8FBuAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=area+of+mithila | title=Cultural Heritage of Mithila | accessdate=28 December 2016 | pages=13}}</ref>वर्तमान समयमे मिथिला भारतक [[बिहार]] राज्यक [[पश्चिम चम्पारण जिला|पश्चिम चम्पारण]], [[पूर्वी चम्पारण जिला|पूर्वी चम्पारण ]], [[शिवहर जिला|शिवहर]], [[सीतामढ़ी जिला|सीतामढ़ी]], [[वैशाली जिला|वैशाली]], [[मुजफ्फरपुर जिला|मुजफ्फरपुर]], [[मधुबनी जिला|मधुबनी]], [[दरभंगा जिला|दड़िभङ्गा]], [[समस्तीपुर जिला|समस्तीपुर]], [[बेगूसराय जिला|बेगूसराय]], [[मुङ्गेर जिला|मुङ्गेर]], [[खगड़िया जिला|खगड़िया]], [[सहरसा जिला|सहरसा]], [[मधेपुरा जिला|मधेपुरा]], [[सुपौल जिला|सुपौल]], [[पूर्णिया जिला|पूर्णिया]], [[अररिया जिला|अररिया]], [[कटिहार जिला|कटिहार]], [[किशनगञ्ज जिला|किशनगञ्ज]], [[बाँका जिला|बाँका]] आ [[भागलपुर जिला|भागलपुर]] जिला छी तँ [[झारखण्ड]] राज्यक [[गोड्डा जिला|गोड्डा]], [[देवघर जिला|देवघर]], [[दुमका जिला|दुमका]], [[साहिबगंज जिला|साहिबगंज]], [[जामताड़ा जिला|जामताड़ा]] आ [[पाकुड़ जिला|पाकुड़]] जिला छी तहिना [[नेपाल]]क नव निर्मित [[प्रदेश नं. २]] अन्तर्गत रहल [[सप्तरी जिला|सप्तरी]], [[सिराहा जिला|सिराहा]], [[धनुषा जिला|धनुषा]], [[महोत्तरी जिला|महोत्तरी]], [[सर्लाही जिला|सर्लाही]], [[रौतहट जिला|रौतहट]], [[बारा जिला|बारा]] आ [[पर्सा जिला|पर्सा]] जिला तथा [[प्रदेश नं. १]] अन्तर्गत रहल [[मोरङ जिला|मोरङ]] आ [[सुनसरी जिला|सुनसरी]] जिला मिथिला क्षेत्र भितर अवैत अछि।<ref name=Jha1997/><ref>{{Cite book |url=https://books.google.co.uk/books?id=nKqF_AgDd4gC&pg=PA148&dq=mithila+india+state&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiL0fDo2pXSAhVEKcAKHej6AicQ6AEIGjAA#v=onepage&q=mithila%2520india%2520state&f=false |title=Small States Syndrome in India |last=Kumāra |first=Braja Bihārī |date=1998 |publisher=Concept Publishing Company |isbn=9788170226918 |language=en}}</ref> ==शब्दोत्पति== मान्यता अछि जे मिथिला नाम पौराणिक राजा 'मिथि' कऽ नामसँ कएल गेल। ओ अपन पिता राजा [[निमी (मिथिला नरेश)|निमी]] कऽ शरीरसँ बनायल गेल मानल जाइत अछि। कियए तऽ हुनकर उत्पति अपन पिताक देहसँ मन्थन उपरान्त भेल छल, एहि कारण सँ ओ मिथि कहाएल। पौराणिक परम्परामे राजाक शासकीय क्षेत्रक नाम राजाक नामपर राखल जाइत छल। ताहि लेल मिथि कऽ नामपर ई क्षेत्रक नाम मिथिला पड़ल। मिथिला जनकपुरीक राजधानी छल आ राजा मिथि जनकसँ उत्पन्न भेल छल ताहि कारणसँ स्वयं मिथि आ हुनक बादक शासक सेहो जनक कहाएल। एकर बाद [https://goldenbihar.com/history-of-mithila-in-hindi/ मिथिलाक राजासभकेँ] जनक कहल जाए लागल। [[सीता]]क पिता सीरध्वज [[जनक]] छथि जे [[वाल्मीकि]] [[रामायण]]क हिसाबसँ जनकपुरीक पचीसम राजा भेल छल। देवी भागवतसँ ज्ञात होइत अछि जे निमिक उन्नैसम पीढ़ीमे राजर्षि जनक सीरध्वज भेल छलाह। हिनक विद्वताक चर्च देवी भागवत, [[श्रीमद्भगवद्गीता]], विष्णु पुराण, वृहद् विष्णुपुराण आ अन्य पौराणिक ग्रन्थमे भेटैत अछि। ई क्षेत्रकेँ तीरभुक्ति नामसँ सेहो पहिचानल जाइत छल। राधाकृष्ण चौधरीक मिथिलाक इतिहासमे तीरभुक्ति नाम होयबाक निम्नलिखित कारण बताओल गेल अछि। # कौशिकी, [[गङ्गा नदी|गङ्गा]] आ [[गण्डकी नदी|गण्डकी]]धरि एकर सीमा छल ताहि कारणसँ ई क्षेत्र तीरभुक्ति कहाओल। # शाम्भकी, सुवर्ण एवँ तपोवनसँ भुक्तमान होयबाक कारण ई तीरभुक्ति कहाओल। # ऋक, यजु आ साम तीनहुँ वेदसँ आहुति दै बला ब्राम्हणक निवास छल ताहि लेल ई तीरभुक्ति कहाओल। ई बादमे त्रि आहुति कऽ अर्थ सँ '''तिरहुत''' रूपमे लोक प्रचारित भेल।<ref>{{cite book |author=Cust, R.N. |year=1901 |location=London |publisher=Trübner & Co. |chapter=The Indian Hero |chapterurl=https://archive.org/details/cu31924026988570 |title=Linguistic and oriental essays: written from the year 1840 to 1903 | accessdate=12 January 2017 |pages=144–158}}</ref> ==इतिहास== {{Main|मिथिला क्षेत्रक इतिहास}} मिथिलासँ सम्बन्धित सभसँ महत्वपूर्ण स्रोत हिन्दू धार्मिक ग्रन्थ [[रामायण]]सँ मिलैत अछि जतय [[जनकपुर]]सँ मिथिला क्षेत्रपर शासन केनिहार राजा [[जनक]]क पुत्री आ [[राम]]क पत्नी [[सीता]]केँ मिथिला क्षेत्रक राजकुमारी कहल गेल अछि। प्राचीन कालमे मिथिलाक अन्य प्रसिद्ध राजासभमे भानुमान्, शतध्युम्न, शुचि:, ऊर्जनम्, सतध्व्य, अञ्जन, अरिष्टनेमी, श्रुतायु, सृञ्जय, सुरमबी, अनेना, भौमरथ, सत्यरथ, उपगु, उपगुप्त, स्वागत, स्वानन्द, सुवर्चा, सुपाशर्व, सुभाष, सुश्रुत, जय, विजय, धृति, सुनय, वीतहव्य, ऋत, बहुलाश्व आ कृति छल।<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com.np/books?id=HA2CCgAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=Ashtavakra+Gita:Unique&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=snippet&q=Dhriti&f=false |title=Ashtavakra Gita: Unique Multilingual Sutras in Sanskrit, Roman Sanskrit, Hindi, English |last=Gupta |first=Ankur |date=2015-09-05 |publisher=Proman |language=ut}}</ref><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com.np/books?id=LyYPAAAAQAAJ&printsec=frontcover&dq=Genealogies+of+the+Hindus,+Extracted+from+Their+Sacred+Writings:+With+an+...&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjS0trlmIvXAhXLsI8KHZI4A9EQ6AEIJDAA#v=onepage&q=Genealogies%2520of%2520the%2520Hindus%252C%2520Extracted%2520from%2520Their%2520Sacred%2520Writings%253A%2520With%2520an%2520...&f=false |title=Genealogies of the Hindus, Extracted from Their Sacred Writings: With an Introduction and Alphabetical Index |last=Hamilton |first=Francis |date=1819 |publisher=author |language=en}}</ref><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com.np/books?id=7VGpBAAAQBAJ&pg=PT29&dq=list+of+Janak&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=list%2520of%2520Janak&f=false |title=KING OF AYODHYA |last=Shrivastava |first=Anil |date=2014-08-28 |publisher=Notion Press |isbn=9789384381820 |language=en}}</ref><ref>{{Citation |title=History of Mithila – Mithilatimes: Your gateway to Mithila!!! |url=http://www.mithilatimes.com/history-of-mithila/ |language=en-US |accessdate=2017-10-25}}</ref> पौराणिक मान्यता आ किम्बदन्ती अनुसार जनक वंशक अन्तिम राजा खराब चरित्रक छल। ओ राजाकेँ आम जनतासभ आचार्यसभक नेतृत्वमे सत्ताच्युत केनए छल। ओकर बाद सयन वर्षधरि मिथिला बिना राजाक रहल। राजा नै भेलाक बाद एकटा लोकतान्त्रिक प्रक्रियाक विकास कएल गेल जतय शासक जनताद्वारा निर्वाचित कएल जाइत छल आ निर्णय आम सहमतिसँ कएल जाइत छल। तथ्य अनुसार मिथिला क्षेत्रकेँ विश्वक सभसँ पहिल प्रजातान्त्रिक मूल्य मान्यता माननिहार क्षेत्रक रूपमे देखल जेवाक चाही। ई शासन व्यवस्था कयन शताब्दीधरि कायम रहल जाबे धरि मगध साम्राज्य मिथिला क्षेत्रकेँ क्षति नै कऽ देलक। ओकरबाद मिथिला क्षेत्रमे विभिन्न कालखण्डमे विभिन्न शासकवर्गद्वारा राज कएल गेल इतिहास अछि जहिमे वज्जि, लिच्छवी, सैषुनाग, नन्द, मौर्य, सुङ्ग, कान्त, गुप्ता, वर्द्धन अछि। मिथिला क्षेत्रपर जनक वंशक बाद ५अम शताब्दी सँ ६हम शताब्दीधरि कियो उल्लेखनीय शासक नै भऽ सकल।<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com.np/books?id=kwfgewmFg5EC&pg=PA155&dq=%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A5%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%2595+%25E0%25A4%2587%25E0%25A4%25A4%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25B9%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B8&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjBkdHcn4vXAhUFsY8KHTtnAyEQ6AEIOjAD#v=onepage&q=%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A5%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%2595%2520%25E0%25A4%2587%25E0%25A4%25A4%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25B9%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B8&f=false |title=Videha Samalochna |last=(Ed.) |first=Gajendra Thakur |publisher=Gajendra Thakur |language=hi}}</ref> एकर बाद जयवर्द्धन राजा सलहेश मिथिलाक राजा भेल। ओ अपन राजधानी महिसौठ- सिराहा (वर्तमान समयमे [[नेपाल]]) कायम केलक। बहुतेक बेर ओ मिथिला क्षेत्रकेँ तिब्बती आक्रमणकारीसँ बचाव केनए छल जहिद्वारे हुनका जयवर्द्धनद्वारा शैलेश (हिमालयक राजा) कहल गेल जकरा स्थानीय बोलीमे सलहेश कहल जाई लागल। ===वैदिक काल=== [[File:Late Vedic Culture (1100-500 BCE).png|thumb|right|वैदिक कालमे विदेह-मिथिला]] मिथिला पहिल बेर [[भारतीय-आर्य लोकसभ|भारतीय लोक]]द्वारा स्थापित कएल गेल, जे [[विदेह]] साम्राज्यक स्थापना केनए छल।<ref>[[Michael Witzel]] (1989), Tracing the Vedic dialects in Dialectes dans les litteratures Indo-Aryennes ed. Caillat, Paris, pages 13, 17 116-124, 141-143</ref>वैदिक कालक अन्तिम समयमे (ईसा पूर्व ११००-५०००), विदेह साम्राज्य कुरू आ पञ्चाल सङ्गे [[दक्षिण एसिया]]क प्रमुख राजनीतिक आ सांस्कृतिक केन्द्रसभमे सँ एक बनि गेल। विदेह साम्राज्यक राजासभ [[जनक]] कहलावैत छल।<ref>[[Michael Witzel]] (1989), Tracing the Vedic dialects in Dialectes dans les litteratures Indo-Aryennes ed. Caillat, Paris, pages 13, 141-143</ref> बादमे विदेह साम्राज्य [[वज्जि]]मे शामिल भऽ गेल, जकर राजधानी [[वैशाली (प्राचीन शहर)|वैशाली]] छल, जे एखन मिथिला क्षेत्रमे अछि।<ref>Raychaudhuri Hemchandra (1972), Political History of Ancient India, Calcutta: University of Calcutta, pp.85-6</ref><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com.np/books?id=TS0xAQAAIAAJ&q=Mithila+after+the+Janakas&dq=Mithila+after+the+Janakas&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8x9OcmYzXAhUHp48KHWxBDEMQ6AEILjAC |title=Art of Mithila |last=Srivastava |first=Kamal Shankar |date=1999-01-01 |publisher=Book Faith India |isbn=9788173031175 |language=en}}</ref> ===मध्यकालीन युग=== {{Main article|ओइनवार वंश|दड़िभङ्गा राज|मिथिलाक कर्नाटवंशीसभ}} ११हम शताब्दीसँ २०हम शताब्दीधरि, मिथिला पर विभिन्न स्वदेशीय राजवंशद्वारा शासन कएल गेल। सभसँ पहिने शासन केनिहार [[मिथिलाक कर्नाटवंशीसभ|कर्नाटवंशी]]<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com.np/books?id=Os8BAAAAMAAJ&q=history+of+mithila&dq=history+of+mithila&hl=en&sa=X&redir_esc=y |title=Mithila Under the Karnatas, C. 1097-1325 A.D |last=Sinha |first=Chandreshwar Prasad Narayan |date=1979 |publisher=Janaki Prakashan |language=en}}</ref> छल जे [[परमार]] [[राजपूत]] मूलक छल ओकर बाद [[ओइनवार वंश]] छल, जे [[मैथिल ब्राह्मण]] छल आ अन्तिम शासक [[दड़िभङ्गा राज]]क खण्डवालसभ छल जे मैथिल ब्राह्मण छल।<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com.np/books?id=nmYeAAAAMAAJ&q=history+of+mithila&dq=history+of+mithila&hl=en&sa=X&redir_esc=y |title=Political History of Khandavala Dynasity [sic] in Mithila, 1556-1793 |last=Choudhary |first=Rabindra Nath |date=1987 |publisher=Capital Publishing House |language=en}}</ref><ref>{{Cite book | url=https://books.google.co.uk/books?id=A0i94Z5C8HMC&pg=PA55&dq=karnataka,+oinwars&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj5xOfAyezQAhUsIcAKHWA6CVMQ6AEIHTAA#v=onepage&q=karnataka%2C%20oinwars&f=false | title=Anthropology of Ancient Hindu Kingdoms: A Study in Civilizational Perspective | accessdate=11 December 2016}}</ref>ई अवधिक समयमे मिथिलाक राजधानी [[दड़िभङ्गा]] स्थानान्तरित कएल गेल छल ।<ref>{{Cite book | url=https://books.google.co.uk/books?id=EzPYdQo3vZgC&pg=PA165&dq=darbhanga+capital&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjz6p_Z5_TQAhXBCcAKHcACBNAQ6AEIPDAH#v=onepage&q=darbhanga%20capital&f=false | title=Wetlands management in North Bihar | accessdate=14 December 2016}}</ref><ref>{{Cite book | url=https://books.google.co.uk/books?id=A0i94Z5C8HMC&pg=PA56&dq=darbhanga+capital+mithila&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjaytH16PTQAhULLsAKHUJhDxoQ6AEIJzAD#v=onepage&q=darbhanga%20capital%20mithila&f=false | title=Anthropology of Ancient Hindu Kingdoms: A Study in Civilizational Perspective | accessdate=14 December 2016}}</ref><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com.np/books?id=NVtuAAAAMAAJ&q=history+of+mithila&dq=history+of+mithila&hl=en&sa=X&redir_esc=y |title=Some Aspects of the Cultural History of Mithila: The Janaka Dynasty, the Karnåatas & the Oinwåaras |last=Jha |first=Arun Kumar |date=2005 |publisher=University Department of History and A.I.H.C. & Archaeology, T.M. Bhagalpur University |language=en}}</ref><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com.np/books?id=YZo5AQAAIAAJ&q=history+of+mithila&dq=history+of+mithila&hl=en&sa=X&redir_esc=y |title=History of Mithila: (circa 3000 B.C.-1556 A.D.) |last=Thakur |first=Upendra |date=1956 |publisher=Mithila Institute |language=en}}</ref> ==भूगोल== मिथिला एक विशिष्ट भौगोलिक क्षेत्रक सङ्ग-सङ्ग नदी आ पहाड़ जका प्राकृतिक सीमासँ घेरल अछि। बृहत् रूपमे मिथिला क्षेत्र समतल भूभाग समेटने अछि सङ्गे ई क्षेत्रमे बहुतेक नदीसभसँ सेहो अन्तरसम्बन्धित अछि जे हिमालयसँ उत्पन्न होइत अछि। प्राकृतिक रूपसँ मिथिला धनीक अछि।<ref>{{cite web | url=https://books.google.co.uk/books?id=odCJoIaDqZ0C&pg=PA424&dq=mithila+flat+plains&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiJqdXDoJ3SAhUBK8AKHfuKC9gQ6AEIGjAA#v=onepage&q=mithila%20flat%20plains&f=false | title=City, Society, and Planning: Society | accessdate=19 February 2017 | pages=424}}</ref> ===नदी=== मिथिला क्षेत्रमे सात टा मुख्य नदीसभ अछि जे [[महानन्दा नदी]], [[गण्डकी नदी]], [[कोशी नदी]], [[बागमती नदी]], [[कमला नदी]], बलान नदी आ [[बुढी गण्डकी नदी]] छी।<ref>{{cite web|url=http://www.bihar.ws/info/Geography-of-Bihar/Rivers-of-Bihar.html |title=Rivers of Bihar &#124; Bihar Articles |publisher=Bihar.ws |accessdate=4 May 2012}}</ref> == सन्दर्भ सामग्रीसभ == {{reflist|2}} == बाह्य जडीसभ == * [[मैथिली भाषा|मैथिली]] * [[मिथिला, नेपाल]] * [[मिथिला, भारत]] [[श्रेणी:मिथिला]] [[श्रेणी:ऐतिहासिक भारतीय क्षेत्रसभ]] [[श्रेणी:नेपालक क्षेत्रसभ]] rswnkjkm4d88nyi7pat608w2ntbi0wy प्रयोगकर्ता वार्ता:Ivhvan 3 33254 233229 180075 2022-08-10T20:06:11Z MdsShakil 10178 MdsShakilद्वारा [[प्रयोगकर्ता वार्ता:Avhiyan]] पृष्ठ [[प्रयोगकर्ता वार्ता:Ivhvan]] पर स्थानान्तरित केलक: "[[Special:CentralAuth/Avhiyan|Avhiyan]]" का नाम "[[Special:CentralAuth/Ivhvan|Ivhvan]]" करते समय पृष्ठ स्वतः स्थानांतरित हुआ। wikitext text/x-wiki {{आकृति:स्वागतम|realName=|name=Avhiyan}} -- [[प्रयोगकर्ता:मैथिली विकिपिडिया स्वागतम|मैथिली विकिपिडिया स्वागतम]] ([[प्रयोगकर्ता वार्ता:मैथिली विकिपिडिया स्वागतम|वार्ता]]) ०५:१६, ७ अक्टुबर २०१८ (NPT) hcms0qxbffg4vimsi2y0k0phqxn7esr रुचिरा कम्बोज 0 34756 233232 228088 2022-08-11T06:13:05Z KCVelaga 4704 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:HC JF.jpg]] → [[File:Ruchira Kamboj.jpg]] better title wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |honorific-prefix=[[महामहिम]]<ref>{{cite web | url=https://www.indianembassy.org/pages.php?id=326 | title=H. E. Ambassador Ruchira Kamboj | publisher=High Commission of India, Pretoria | accessdate=25 January 2019 }}</ref> |name=रुचिरा कम्बोज<br>Ruchira Kamboj |image=Ruchira Kamboj.jpg|order=<!--Can be repeated up to 16 times by adding a number--> |office=[[भुटानमे भारतक राजदूतसभक सूची|भुटानमे भारतीय राजदूत]] |predecessor=जयदीप सरकार |successor= |office1=दक्षिण अफ्रीकामे भारतक उच्चायुक्त |predecessor1=[[रूचि घनश्याम]] |successor1=<!--Can be repeated up to 16 times by adding a number--> |president1=<!--Can be repeated up to 16 times by adding a number--> |office2=राजदूत / पिआर [[युनेस्को]] |predecessor2=विनय मोहन क्वात्रा |successor2=[[विनय शील ओबराय]] |office3=प्रोटोकलक प्रमुख |predecessor3=सुनील कुमार लाल |successor3=जयदीप मजूमदार |pronunciation= |birth_date={{Birth year and age|1964}} |birth_place=[[लखनऊ]], [[उत्तर प्रदेश]], [[भारत]] |nationality=भारतीय |party= |otherparty=<!--For additional political affiliations--> |spouse=दिवाकर कम्बोज |partner=<!--For those with a domestic partner and not married> |relations= |children=१ |parents= |residence= |alma_mater= |occupation=राजनयिक |profession= |portfolio= |religion= |awards=<!-- For civilian awards - appears as "Awards" if awards= is not set --> |website={{URL|http://www.hcipretoria.gov.in/}} |module= |footnotes= }} '''रुचिरा कम्बोज''' [[भारतीय विदेश सेवा]] सन् १९७८ ब्याचक भारतीय राजनयिक आ [[दक्षिण अफ्रिका|दक्षिण अफ्रिका]]क लेल भारतक वर्तमान उच्चायुक्त आ [[भुटान|भुटान साम्राज्यमे]] [[दूत|राजदूत]] छी।<ref> https://timesofindia.indiatimes.com/india/centre-appoints-ambassadors-to-key-countries/articleshow/67592340.cms </ref> रुचिरा सन् १९८७ भारतीय प्रशासनिक सेवा ब्याचक अखिल भारतीय महिला टपर आ सन् १९८७ विदेश सेवा ब्याचक टपर छल। <ref> http://www.hcisouthafrica.in/hc.php?id=High%20Commissioner ]</ref> ओ [[पेरिस]], [[फ्रान्स]]मे अपन राजनयिक यात्रा शुरू केनए छल, जतय हुनका सन् १९८९-१९९१ धरि फ्रान्समे भारतीय राजदूतावासमे तेसर सचिवक रूपमे नियुक्त कएल गेल छल। एहि अवधिक अन्तरालमे, ओ इन्स्टिच्युट क्याथोलिक, पेरिस आ एलायन्स फ्रान्सेइस पेरिसमे फ्रेञ्च भाषाक अध्ययन केलक। अपन भाषा पुरा भेलाक बाद, ओ राजनीतिक मुद्दासभ सँ निपटैक लेल भारतीय दूतावासमे फ्रान्समे द्वितीय सचिवक रूपमे कार्य केलक। एकर बाद ओ दिल्ली आबि गेल, जतय ओ सन् १९९१ सँ सन् १९९६ धरि भारतक विदेश मामलासभक मन्त्रालयक युरोप वेस्ट डिभिजनमे अन्डर सेक्रेटरीक रूपमे काम केलक। ओ [[फ्रान्स]], [[ब्रिटेन]], बेनेलक्स देशसभ, [[इटली]], [[स्पेन]] आ [[पोर्चुगल]]क राजनायिकसभ सङ्गे काज केनए छल। एहि क्षमताक आधारमे ओ अक्टुबर सन् १९९५ मे न्युजिल्यान्डक [[अकल्यान्ड]]मे १४म् राष्ट्रमण्डल शासनाध्यक्षसभक बैठकमे देशक प्रतिनिधित्व करैत राष्ट्रमण्डल देशक सङ्ग भारतक सम्बन्धकें सेहो सम्भाललक। सन् १९९६ सँ सन् १९९९ धरि, ओ [[पोर्ट लुइस]]मे भारतीय उच्चायोगमे प्रथम सचिव (आर्थिक आ वाणिज्यिक) आ चान्सरीक प्रमुखक रूपमे [[मरिसस]]मे काज केलक। ओ सन् १९९८ मे भारतक प्रधानमन्त्री [[एचडी देवगौडा|देवेगौडा]]क मरिसस यात्राक समय आ सन् १९९७ मे प्रधानमन्त्री [[इन्द्र कुमार गुजराल]]क [[दक्षिण अफ्रिका]] दौरा सँ ओ बहुत तह सँ जुडल छल, जतय हुनका [[दक्षिण अफ्रिका]]मे विशेष काज पर भेजल गेल छल। दिल्ली आबि, रुचिरा सन् १९९९ जुन सँ सन् २००२ मार्च धरि भारतक विदेश मन्त्रालयमे विदेश सेवा कार्मिक आ क्याडर कऽ प्रभारी उप सचिव आ बादमे निर्देशक कऽ रूपमे काज केनए छल, जे मन्त्रालयमे ई प्रमुख प्रशासन पद पर सभ सँ बेसी समय धरि सेवा देनिहार कार्यकालसभमे सँ एक छल। ==व्यक्तिगत जीवन== रुचिरा कम्बोजक विवाह व्यवसायी दिवाकर काम्बोज सँ भेल अछि आ हुनकर एक बेटी अछि। हुनकर दिवन्गत पिता भारतीय सेनामे एक अधिकारी छल आ हुनकर माता [[दिल्ली विश्वविद्यालय]] सँ संस्कृतक एक लेखक-प्राध्यापक (रीट) छी। ओ तीन भाषासभ बोलैत अछी, जहिमे [[हिन्दी]], [[अङ्ग्रेजी]] आ [[फ्रेन्च]]आबैत अछि। अलग-अलग अखबारसभ आ पत्रिकासभमे, विविध विषयसभ पर, हुनका लग बहुत रास क्रेडिट्स अछि। ==सन्दर्भ सामग्रीसभ== {{reflist}} [[श्रेणी:जीवनी]] [[श्रेणी:जीवित लोक]] [[श्रेणी:भारतीय महिला राजदुतसभ]] ltw11u3j3h7yyg9lt7qi9edwizair9d प्रयोगकर्ता वार्ता:Satyukt Analytics 3 42140 233226 2022-08-10T13:38:59Z मैथिली विकिपिडिया स्वागतम 1653 नव प्रयोगकर्तासभके वार्ता पृष्ठमे [[आकृति:स्वागतम|स्वागतम सन्देश]] भेजल गेल wikitext text/x-wiki {{आकृति:स्वागतम|realName=|name=Satyukt Analytics}} -- [[प्रयोगकर्ता:मैथिली विकिपिडिया स्वागतम|मैथिली विकिपिडिया स्वागतम]] ([[प्रयोगकर्ता वार्ता:मैथिली विकिपिडिया स्वागतम|वार्ता]]) १९:२३, १० अगस्त २०२२ (+0545) q1q0nwuax47h0zhr6vv8axr3nnk1l20 प्रयोगकर्ता वार्ता:Harrison Fordham 3 42141 233227 2022-08-10T15:56:23Z मैथिली विकिपिडिया स्वागतम 1653 नव प्रयोगकर्तासभके वार्ता पृष्ठमे [[आकृति:स्वागतम|स्वागतम सन्देश]] भेजल गेल wikitext text/x-wiki {{आकृति:स्वागतम|realName=|name=Harrison Fordham}} -- [[प्रयोगकर्ता:मैथिली विकिपिडिया स्वागतम|मैथिली विकिपिडिया स्वागतम]] ([[प्रयोगकर्ता वार्ता:मैथिली विकिपिडिया स्वागतम|वार्ता]]) २१:४१, १० अगस्त २०२२ (+0545) e8c8pxcyoy2oopi9f0ot08oper76ei8 प्रयोगकर्ता वार्ता:Upendraravidas 3 42142 233228 2022-08-10T16:03:17Z मैथिली विकिपिडिया स्वागतम 1653 नव प्रयोगकर्तासभके वार्ता पृष्ठमे [[आकृति:स्वागतम|स्वागतम सन्देश]] भेजल गेल wikitext text/x-wiki {{आकृति:स्वागतम|realName=|name=Upendraravidas}} -- [[प्रयोगकर्ता:मैथिली विकिपिडिया स्वागतम|मैथिली विकिपिडिया स्वागतम]] ([[प्रयोगकर्ता वार्ता:मैथिली विकिपिडिया स्वागतम|वार्ता]]) २१:४८, १० अगस्त २०२२ (+0545) 5vhm8u60oku35nrvavcei4wejx40456 प्रयोगकर्ता वार्ता:Avhiyan 3 42143 233230 2022-08-10T20:06:11Z MdsShakil 10178 MdsShakilद्वारा [[प्रयोगकर्ता वार्ता:Avhiyan]] पृष्ठ [[प्रयोगकर्ता वार्ता:Ivhvan]] पर स्थानान्तरित केलक: "[[Special:CentralAuth/Avhiyan|Avhiyan]]" का नाम "[[Special:CentralAuth/Ivhvan|Ivhvan]]" करते समय पृष्ठ स्वतः स्थानांतरित हुआ। wikitext text/x-wiki #पुनर्प्रेषित [[प्रयोगकर्ता वार्ता:Ivhvan]] 6myygtmj9gzse3oa0bhiugkvu4chaga